Categorie:Kookboek

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="nl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikibooks</sitename>
    <dbname>nlwikibooks</dbname>
    <base>https://nl.wikibooks.org/wiki/Hoofdpagina</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speciaal</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Overleg</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Gebruiker</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Overleg gebruiker</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikibooks</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Overleg Wikibooks</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Bestand</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Overleg bestand</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Overleg MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Sjabloon</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Overleg sjabloon</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Help</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Overleg help</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorie</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Overleg categorie</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Transwiki</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Overleg transwiki</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Wikijunior</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Overleg Wikijunior</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Overleg module</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Categorie:Kookboek</title>
    <ns>14</ns>
    <id>1258</id>
    <revision>
      <id>390530</id>
      <parentid>320267</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T14:39:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>Categorie:Huishouden toegevoegd (omdat het op de hoofdpagina onder 26 Huishoudkunde staat)</comment>
      <origin>390530</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="619" sha1="b4kvraqg1t18zfjg6dech1hx2ustatb" xml:space="preserve">{{cat|
|onderwerp= het ''kookboek'' op Wikibooks
|detailomschrijving= &lt;br&gt;Hier vindt u alle zaken gerelateerd aan koken. Als u snel alle recepten weergegeven wilt zien, kunt u kijken bij [[Kookboek/Recepten|Kookboek:Recepten]]. In de subcategorie ''Recepten'' vindt u de recepten ingedeeld per soort. (Bijvoorbeeld broodrecepten, soeprecepten enz.)&lt;br&gt;
|broodkruimel= [[:Categorie:Alles|Alles]] &amp;rarr; [[:categorie:Boek|Boek]] &amp;rarr; '''Kookboek'''
|overig=
}}

{{sisterlinks|Category:Cookbooks}}

[[Categorie:Boek]]
[[Categorie:Voeding]]
[[Categorie:Huishouden]]

[[fi:Luokka:Keittokirja]]
[[simple:Category:Cookbook]]</text>
      <sha1>b4kvraqg1t18zfjg6dech1hx2ustatb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amerikaanse literatuur/Louise Glück</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40169</id>
    <revision>
      <id>390528</id>
      <parentid>345980</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T13:55:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>J.Grandgagnage</username>
        <id>3610</id>
      </contributor>
      <comment>update</comment>
      <origin>390528</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11040" sha1="ibcrn2kmlwofh856bsdpz5tey6c5iam" xml:space="preserve">{{Amerikaanse literatuur}}
[[Bestand:Louise Glück circa 1977.jpg|miniatuur|links|Louise Glück circa 1977]]
'''Louise Elisabeth Glück''', geboren op 22 april 1943 in New York (gestorven 13 oktober 2023), was een Amerikaanse dichter en essayist. Ze debuteerde als dichter in 1968 en heeft sindsdien een twaalftal dichtbundels en een aantal essays op haar naam staan, meestal rond poëzie. Haar toon is afstandelijk, vaak boos, soms ironisch, altijd sober. Glücks taal is eenvoudig, direct en staat dicht bij de gewone spraak. Haar poëzie onderscheidt zich door de scherpe en heldere verwoordingen. Omdat zij vaak schrijft over teleurstelling, afwijzing, verlies en isolement, noemen recensenten haar poëzie vaak 'somber' of 'duister'. In een carrière die meer dan vijf decennia omspande, ontving ze vrijwel elke prestigieuze literaire prijs: onder meer de National Book Award, de Pulitzer Prize, de National Book Critics Circle Award en de National Humanities Medal. Als ultieme bekroning van haar werk ontving Louise Glück in 2020 de Nobelprijs voor Literatuur.
 
== Ontwikkeling en carrière als dichter ==
Als tiener ontwikkelde Glück anorexia nervosa, een ziekte die een grote invloed zou uitoefenen tot in haar jonge volwassen jaren. In een essay beschreef ze haar aandoening als het resultaat van een poging om haar onafhankelijkheid van haar moeder te doen gelden. Tijdens de herfst van haar laatste jaar op de New Yorkse George W. Hewlett High School begon ze met een psychoanalytische behandeling. Een paar maanden later werd ze van school gehaald om zich te concentreren op haar revalidatie, hoewel ze in 1961 toch afstudeerde. Ze bracht de volgende zeven jaar in therapie door, waarvan ze zegt dat het haar hielp om de ziekte te overwinnen en haar leerde denken. 

Als gevolg van haar toestand schreef Glück zich niet als voltijdstudent in voor de universiteit. Ze omschreef haar beslissing om af te zien van hoger onderwijs ten gunste van therapie als levensnoodzakelijk. In plaats daarvan volgde ze poëzielessen aan het Sarah Lawrence College, en van 1963 tot 1966 schreef ze zich in voor poëzieworkshops aan de School of General Studies van Columbia University, die een opleiding bood aan niet-traditionele studenten. Daar was ze studente van Léonie Adams en Stanley Kunitz, leraren die ze beschouwt als belangrijke mentoren in haar ontwikkeling als dichter.

Haar huwelijk met Charles Hertz Jr. uit 1967 eindigde in een scheiding. In 1968 publiceerde Glück haar eerste dichtbundel, ''Firstborn'', die enige positieve kritische aandacht kreeg. Ze ervoer toen echter een langdurig geval van writer's block, waar pas een einde aan kwam toen ze, na 1971, poëzie begon te doceren aan het Goddard College in Vermont. De gedichten die ze in die tijd schreef, werden verzameld in haar tweede boek, ''The House on Marshland'' (1975). Veel critici beschouwen dit als haar baanbrekende werk, waarmee ze haar &quot;ontdekking van een onderscheidende stem&quot; ''(&quot;discovery of a distinctive voice&quot;)'' aankondigde.

In 1973 beviel Glück van een zoon, Noah, met haar partner John Dranow, een auteur die het zomerschrijfprogramma was begonnen aan het Goddard College. In 1980 werd Glücks derde poëziebundel, ''Descending Figure'', gepubliceerd. Het kreeg enige kritiek vanwege de toon en het onderwerp: de dichter Greg Kuzma beschuldigde Glück er bijvoorbeeld van een ‘kinderhater’ te zijn, wat volgens hem zou blijken uit haar inmiddels wijdverspreide bloemlezing, ‘The Drowned Children’. Over het geheel genomen werd het boek echter goed ontvangen. Datzelfde jaar verwoestte een brand het huis van Glück in Vermont, met als gevolg het verlies van al haar bezittingen.

In de nasleep van deze tragedie begon Glück de gedichten te schrijven die later zouden worden verzameld in haar bekroonde werk, ''The Triumph of Achilles'' (1985). De auteur en criticus Liz Rosenberg beschreef in The New York Times Glücks nieuwe collectie als &quot;duidelijker, zuiverder en scherper&quot; dan haar eerdere werk. De criticus Peter Stitt, die in The Georgia Review schreef, verklaarde dat het boek aantoonde dat Glück &quot;een van de belangrijke dichters van onze tijd&quot; was. Vooral het gedicht &quot;Mock Orange&quot;, dat wordt vergeleken met een feministisch volkslied, zou vaak verschijnen in bloemlezingen en collegecursussen.

In 1984 trad Glück toe tot de faculteit van het Williams College in Massachusetts als hoofddocent Engels. Het jaar daarop stierf haar vader. Het verlies bracht haar ertoe een nieuwe dichtbundel te beginnen, ''Ararat'' (1990), waarvan de titel verwijst naar de berg van het vloedverhaal in Genesis. De criticus Dwight Garner van The New York Times noemde het in 2012 &quot;het meest wrede en met verdriet gevulde boek met Amerikaanse poëzie dat in de afgelopen 25 jaar is gepubliceerd&quot;.  Daarna volgde een van haar meest populaire en veelgeprezen boeken, ''The Wild Iris'' (1992), waarin tuinbloemen in gesprek zijn met een tuinman en een godheid over de aard van het leven. Publishers Weekly riep het uit tot een ‘belangrijk boek’ waarin ‘poëzie van grote schoonheid’ werd getoond. De criticus Elizabeth Lund, die in The Christian Science Monitor schreef, noemde het &quot;een mijlpaalwerk&quot;. Het won vervolgens de Pulitzerprijs in 1993, waardoor Glücks reputatie als een vooraanstaande Amerikaanse dichter werd bevestigd.

Hoewel de jaren negentig Glück literair succes brachten, was het ook een periode van persoonlijke ontberingen. Haar huwelijk met John Dranow eindigde in een scheiding, Glück verwerkte haar ervaringen uit deze periode in haar schrijven en ging een vruchtbare periode van haar carrière in. In 1994 publiceerde ze de essaybundel ''Proofs &amp; Theories: Essays on Poetry''. Vervolgens schreef ze Meadowlands (1996), een dichtbundel over de aard van liefde en de verslechtering van een huwelijk.  Ze vervolgde met nog twee collecties: ''Vita Nova'' (1999) en ''The Seven Ages'' (2001).

In 2004 publiceerde Glück als reactie op de terroristische aanslagen van 11 september 2001 een lang gedicht met de titel ''October''. Datzelfde jaar werd ze benoemd tot de Rosenkranz Writer in Residence aan de Yale University.

Glück bleef bezig met het publiceren van poëzie. Haar boeken die in deze periode zijn gepubliceerd, zijn onder meer ''Averno ''(2006), ''A Village Life'' (2009) en ''Faithful and Virtuous Night'' (2014). In 2012 werd de publicatie van een verzameling van gedichten van een halve eeuw, getiteld ''Poems: 1962-2012'', &quot;een literair evenement&quot; genoemd. Een andere bundeling van haar essays, getiteld ''American Originality'', verscheen in 2017.

In oktober 2020 ontving Glück de Nobelprijs voor Literatuur en werd daarmee de zestiende vrouwelijke literatuurlaureaat sinds de prijs in 1901 werd ingericht.

== Stijl en thematiek ==
Glücks gedichten zijn sterk introspectief. Ze varieert vaak stijlen en thema's tussen verschillende werken. Haar kindertijd en het familieleven duiken vaak op in haar gedichten. Ze exploreerde in haar poëzie ook thema's als liefde en dood, in het bijzonder de moed die nodig is om te durven lief te hebben, zelfs na een zwaar verlies. In de loop van de tijd hebben haar gedichten een lichtere en ietwat luchtigere, en soms zelfs humoristische toon gekregen. De eerste dichtbundels, zoals ''Firstborn'', hadden een boze, wanhopige en bittere toon, terwijl latere werken zoals ''Ararat'' eerder een vorm van berusting tonen. In latere poëziewerken, zoals ''Vita Nova'', ''The Seven Ages'' en ''Averno'', lijkt haar poëzie op een ambivalente manier om te gaan met het ouder wordende lichaam en het accepteren en omarmen van het waardevolle maar eindige leven.

Glücks kennis van de psychoanalyse heeft bijgedragen tot een intellectuele strengheid in haar schrijven, en in vroege dichtbundels zoals ''The House on Marshland'' en ''The Wild Iris'' worden onderwerpen behandeld als de klassieke filosofische kwestie van de tegenstelling tussen lichaam en ziel. Ook klassieke mythen hebben inhoudelijk bijgedragen. De dichtbundel ''Averno'', bijvoorbeeld, dankt zijn titel aan het meer buiten Napels, dat volgens de mythe de poort naar Hades zou zijn. Glück is een joodse dichteres, en ze gebruikt vaak heilige en canonieke teksten als uitgangspunt voor lyrische overwegingen. 

== Invloeden ==
In vroege werken zoals 'Firstborn', dat focust op gevoelens als pijn en leegte en een strikte maar muzikale taal hanteert, zijn sporen te onderscheiden die verwijzen naar Sylvia Plath - vooral uit Plaths poëziebundels 'The Colossus' (1960) en 'Ariel' (1961). Andere vroege invloeden zijn Robert Lowell (vooral diens 'Life Studies' (1959) en 'For the Union Dead' (1964) en John Berryman. Glück is ook vergeleken met Emily Dickinson vanwege haar scherpte en onwil om eenvoudige geloofsbeginselen te aanvaarden. Joanne Diehl wijst op romantische invloeden, met name die van William Wordsworth.

== Nobelprijs Literatuur ==
Louise Glück is de eerste dichter die de Nobelprijs voor Literatuur won sinds Tomas Tranströmer in 2011 en de eerste Amerikaan die won sinds Toni Morrison in 1993. De Zweedse Academie gaf volgende commentaar bij de toekenning van de Nobelprijs die haar werd overhandigd: &quot;Haar werk draait vaak rond het thema van radicale verandering en een sprong voorwaarts vanuit een diep gevoel van verlies.&quot; Met name haar bundel ''The wild iris'' uit 1992 werd geprezen, met haar gedicht 'Snowdrops' waarin ze de terugkeer van het leven na de winter beschrijft. Haar gedichtenbundel''Averno'' uit 2006 prees de Academie als &quot;een visionaire interpretatie van de mythe van Persephone die ontvoerd wordt door Hades, de god van de onderwereld&quot;, en ''Faithful and virtuous night'' uit 2014 als &quot;een spectaculaire prestatie&quot;. Het Nobelcomité roemde Glück ook &quot;vanwege haar onmiskenbare poëtische stem die met een sobere schoonheid het individuele bestaan universeel maakt&quot;.

== Leesfragment ==
Fragment uit haar gedicht '''''&quot;The Red Poppy&quot;''''', waarin Glück de zon vergelijkt met het hart van een rode klaproos waarmee ze zich identificeert:

:THE RED POPPY

:The great thing
:is not having
:a mind. Feelings:
:oh, I have those; they
:govern me. I have
:a lord in heaven
:called the sun, and open
:for him, showing him
:the fire of my own heart, fire
:like his presence.
:What could such glory be
:if not a heart? 

== Poëziebundels ==
* ''Firstborn''. The New American Library, 1968.
* ''The House on Marshland''. The Ecco Press, 1975.
* ''Descending Figure''. The Ecco Press, 1980. 
* ''The Triumph of Achilles''. The Ecco Press, 1985. 
* ''Ararat''. The Ecco Press, 1990.
* ''The Wild Iris''. The Ecco Press, 1992. 
* ''The First Four Books of Poems''. The Ecco Press, 1995. 
* ''Meadowlands''. The Ecco Press, 1997. 
* ''Vita Nova''. The Ecco Press, 1999. 
* ''The Seven Ages''. The Ecco Press, 2001. 
* ''Averno''. Farrar, Strauss and Giroux, 2006. 
* ''A Village Life''. Farrar, Strauss and Giroux, 2009. 
* ''Poems: 1962–2012''. Farrar, Strauss and Giroux, 2012. 
* ''Faithful and Virtuous Night''. Farrar, Strauss and Giroux, 2014. 

{{Sub}}</text>
      <sha1>ibcrn2kmlwofh856bsdpz5tey6c5iam</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Overleg:Energietransitie</title>
    <ns>1</ns>
    <id>43621</id>
    <revision>
      <id>390531</id>
      <parentid>390522</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T14:43:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bij welk Wikibook hoort dit artikel? */ Reactie</comment>
      <origin>390531</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1925" sha1="846j0rjl6vvkpvqo9njjtu5jdjhafau" xml:space="preserve">== Bij welk Wikibook hoort dit artikel? ==

Hoe is dit (onderdeel van) een Wikibook? Of: Van welk Wikibook is dit (hoofdstuk?) een onderdeel? Welke andere onderdelen/artikelen maken er deel van uit? Het lijkt er nu op dat dit artikel alleenstaand is, zonder categorie, zonder inhoudsopgave, niet vindbaar op de hoofdpagina. Hoe is dit artikel überhaupt vindbaar? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 12 okt 2024 12:33 (CEST)

Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] Zou u alstublieft kunnen reageren op deze vragen? --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 5 nov 2024 07:50 (CET)

:@[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], mijn excuses voor de late reactie. Om het beter vindbaar te maken kan het op de hoofdpagina bv. bij '6. Samenleving' en dan '66. Ecologie'? Hoe bedoel je dat er geen inhoudsopgave is? Die is er toch aan de linkerkant? Als ik een bepaald thema zoek op Wikibooks, dan gebruik ik eigenlijk de zoekknop bovenaan of een 'thema site:nl.wikibooks.org' op Google. Maar alles wat het beter vindbaar maakt, is een stap vooruit. [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] ([[Overleg gebruiker:Mattias.Campe|overleg]]) 8 dec 2024 09:05 (CET)
::Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]], Dank voor je reactie. Bedoel je dat dit het enige hoofdstuk/artikel is, dat het niet bij een Wikibook hoort met andere hoofdstukken? ''6. Samenleving'' en ''66. Ecologie'' zijn afdelingen in dit Nederlandse Wikibooks waarin boeken een plaats kunnen krijgen, het zijn zelf geen boeken, ze lijken eerder op hoofdcategorieën. 
::De inhoudsopgave aan de linkerkant is alleen die van dit artikel. Ik bedoelde de inhoudsopgave van het Wikibook waar het bijhoort, waarin dit één link zou moeten zijn. Is het nog je intentie om hier een boek met meerdere hoofdstukken van te maken? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 8 dec 2024 15:43 (CET)</text>
      <sha1>846j0rjl6vvkpvqo9njjtu5jdjhafau</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390532</id>
      <parentid>390531</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T17:13:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mattias.Campe</username>
        <id>572</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bij welk Wikibook hoort dit artikel? */ Reactie</comment>
      <origin>390532</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2428" sha1="qtu8me2ojlyqavvmv3r7jl2k23fpd8f" xml:space="preserve">== Bij welk Wikibook hoort dit artikel? ==

Hoe is dit (onderdeel van) een Wikibook? Of: Van welk Wikibook is dit (hoofdstuk?) een onderdeel? Welke andere onderdelen/artikelen maken er deel van uit? Het lijkt er nu op dat dit artikel alleenstaand is, zonder categorie, zonder inhoudsopgave, niet vindbaar op de hoofdpagina. Hoe is dit artikel überhaupt vindbaar? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 12 okt 2024 12:33 (CEST)

Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] Zou u alstublieft kunnen reageren op deze vragen? --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 5 nov 2024 07:50 (CET)

:@[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], mijn excuses voor de late reactie. Om het beter vindbaar te maken kan het op de hoofdpagina bv. bij '6. Samenleving' en dan '66. Ecologie'? Hoe bedoel je dat er geen inhoudsopgave is? Die is er toch aan de linkerkant? Als ik een bepaald thema zoek op Wikibooks, dan gebruik ik eigenlijk de zoekknop bovenaan of een 'thema site:nl.wikibooks.org' op Google. Maar alles wat het beter vindbaar maakt, is een stap vooruit. [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] ([[Overleg gebruiker:Mattias.Campe|overleg]]) 8 dec 2024 09:05 (CET)
::Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]], Dank voor je reactie. Bedoel je dat dit het enige hoofdstuk/artikel is, dat het niet bij een Wikibook hoort met andere hoofdstukken? ''6. Samenleving'' en ''66. Ecologie'' zijn afdelingen in dit Nederlandse Wikibooks waarin boeken een plaats kunnen krijgen, het zijn zelf geen boeken, ze lijken eerder op hoofdcategorieën. 
::De inhoudsopgave aan de linkerkant is alleen die van dit artikel. Ik bedoelde de inhoudsopgave van het Wikibook waar het bijhoort, waarin dit één link zou moeten zijn. Is het nog je intentie om hier een boek met meerdere hoofdstukken van te maken? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 8 dec 2024 15:43 (CET)
:::@[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], bedankt voor de verduidelijking. Momenteel zijn er twee subpagina's: [[Energietransitie/Capaciteitstarief|Capaciteitstarief]] en [[Energietransitie/Eigen productie|Eigen_productie]]. Het zou (ooit) de bedoeling zijn om alles beter te schikken. Heb je toevallig een voorbeeld van een WikiBook waar al een goede opbouw in zit? Dan kan ik me daar aan spiegelen. [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] ([[Overleg gebruiker:Mattias.Campe|overleg]]) 8 dec 2024 18:13 (CET)</text>
      <sha1>qtu8me2ojlyqavvmv3r7jl2k23fpd8f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390537</id>
      <parentid>390532</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T06:13:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bij welk Wikibook hoort dit artikel? */ Reactie</comment>
      <origin>390537</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3450" sha1="28333q9z0ar9vctm36fxwqccbh77ax4" xml:space="preserve">== Bij welk Wikibook hoort dit artikel? ==

Hoe is dit (onderdeel van) een Wikibook? Of: Van welk Wikibook is dit (hoofdstuk?) een onderdeel? Welke andere onderdelen/artikelen maken er deel van uit? Het lijkt er nu op dat dit artikel alleenstaand is, zonder categorie, zonder inhoudsopgave, niet vindbaar op de hoofdpagina. Hoe is dit artikel überhaupt vindbaar? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 12 okt 2024 12:33 (CEST)

Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] Zou u alstublieft kunnen reageren op deze vragen? --[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 5 nov 2024 07:50 (CET)

:@[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], mijn excuses voor de late reactie. Om het beter vindbaar te maken kan het op de hoofdpagina bv. bij '6. Samenleving' en dan '66. Ecologie'? Hoe bedoel je dat er geen inhoudsopgave is? Die is er toch aan de linkerkant? Als ik een bepaald thema zoek op Wikibooks, dan gebruik ik eigenlijk de zoekknop bovenaan of een 'thema site:nl.wikibooks.org' op Google. Maar alles wat het beter vindbaar maakt, is een stap vooruit. [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] ([[Overleg gebruiker:Mattias.Campe|overleg]]) 8 dec 2024 09:05 (CET)
::Beste [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]], Dank voor je reactie. Bedoel je dat dit het enige hoofdstuk/artikel is, dat het niet bij een Wikibook hoort met andere hoofdstukken? ''6. Samenleving'' en ''66. Ecologie'' zijn afdelingen in dit Nederlandse Wikibooks waarin boeken een plaats kunnen krijgen, het zijn zelf geen boeken, ze lijken eerder op hoofdcategorieën. 
::De inhoudsopgave aan de linkerkant is alleen die van dit artikel. Ik bedoelde de inhoudsopgave van het Wikibook waar het bijhoort, waarin dit één link zou moeten zijn. Is het nog je intentie om hier een boek met meerdere hoofdstukken van te maken? [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 8 dec 2024 15:43 (CET)
:::@[[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]], bedankt voor de verduidelijking. Momenteel zijn er twee subpagina's: [[Energietransitie/Capaciteitstarief|Capaciteitstarief]] en [[Energietransitie/Eigen productie|Eigen_productie]]. Het zou (ooit) de bedoeling zijn om alles beter te schikken. Heb je toevallig een voorbeeld van een WikiBook waar al een goede opbouw in zit? Dan kan ik me daar aan spiegelen. [[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]] ([[Overleg gebruiker:Mattias.Campe|overleg]]) 8 dec 2024 18:13 (CET)
::::@[[Gebruiker:Mattias.Campe|Mattias.Campe]], fijn dat je dit zo oppakt. 
::::In principe hebben alle boeken op de hoofdpagina onder het kopje &quot;Catalogus Wikiboeken&quot; (met een icoon met groene of blauwe vakjes erachter) een goede opbouw, elk met hun eigen interpretatie van de handleiding [[Help:Boekstructuur]]. 
::::Dat betekent dat dit de landingspagina zou worden, met een korte inleiding en een inhoudsopgave. De rest van deze pagina kan dan verplaatst worden naar één of meer subpagina's. Ik zou het niet gek vinden als de hoofdsubkopjes (zoals ''Huidige factuur'', ''Toekomstige factuur'', etc.) elk subpagina's zouden worden, maar dat is aan jou. 
::::De titels van de twee aal bestaande subpagina's, die je hierboven noemde, komen ook voor als subkopjes op de hoofdpagina. Overweeg of je die subkopjes in zijn geheel kan overhevelen naar de respectievelijke subpagina's, dat zou mij logischer lijken. 
::::Succes ermee! [[Gebruiker:JopkeB|JopkeB]] ([[Overleg gebruiker:JopkeB|overleg]]) 9 dec 2024 07:13 (CET)</text>
      <sha1>28333q9z0ar9vctm36fxwqccbh77ax4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Voeding</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43626</id>
    <revision>
      <id>390538</id>
      <parentid>390521</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T08:20:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Weekmenu */ Gebutst fruit gebruiken</comment>
      <origin>390538</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72692" sha1="hnyz6ke2wz2lvu94y7d25eyghxn4uz5" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** minimaal 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet. Zoek met ''snel klaar recepten'' en vindt recepten die in 15 à 20 minuten op tafel kunnen staan.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (bijvoorbeeld lichte soep, kleine salade, viscocktail of een klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering. 
** Let er bij het koffie en thee zetten op dat niet teveel wordt gezet, dat later weer door de gootsteen verdwijnt.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes. 
## Vers fruit met schimmel weggooien. Vers fruit met alleen een bruin plekje, dat gekneusd of overrijp is, kan nog wel prima worden gegeten. Snijd slechte plekjes eruit en eet het op of verwerk het&lt;ref&gt;Ontleend aan: ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X. p. 40-41&lt;/ref&gt;:
### In een fruitsaus: Schil het fruit, kook of pureer het en maak er een warme of koude fruitsaus van, die bij het dessert kan worden gegeten. Voeg suiker naar smaak toe, maar dat hoeft zeker niet altijd. 
### In een cake, taart of (bananen)brood.
### In brandenwijn: Vul een grote, brandschone pot of kan met een liter brandewijn erin en dek die goed af. Maak het fruit steeds schoon elke keer als u iets wil toevoegen, snijd het in hapklare brokken en voeg het toe, samen met een gelijke hoeveelheid suiker. Roer elke twee dagen om. Lekker over een dessert of als punch.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. Producten van het seizoen zijn in de regel goedkoper, hebben een minder lange weg afgelegd en komen vaker van de &quot;koude grond&quot; (buiten op het veld, niet uit een verwarmde kas), waardoor in beide laatste gevallen minder energie is gebruikt. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier). Een zorgvuldig opgestelde boodschappenlijst voorkomt ook dat voedsel moet worden weggegooid omdat teveel is ingekocht.
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Consumenten/Veelgestelde%20vragen/Voedingscentrum%20seizoengroente-%20en%20fruitkalender.pdf Groente- en fruitkalender (pdf-overzicht)] en [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender (doorklikken)]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. Maak eerst aangebroken etenswaren op voordat een nieuw pak/blik/pot/zak wordt opengemaakt. Gebruik pannen op maat: in een te grote pan gaat vaak teveel water, wat onnodig veel extra energie kost. [[File:Flickr - cyclonebill - Andebryst (1).jpg|thumb|Spatdeksel]]
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. Snijd zoveel mogelijk het vet van vlees af, hierin hopen zich persistente bestrijdingsmiddelen op.
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. Uitzondering: als een gerecht van buiten knapperig moet zijn, zoals spek en gebakken aardappelen, wordt hooguit een (anti-)spatdeksel gebruikt. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Gebruik pannenlappen en/of ovenwanten om warme pannen en warme ovenschalen aan te pakken. 
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend (lauw) water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. Dit is niet alleen goed om vuil er af te spoelen, maar ook om bestrijdingsmiddelen weg te wassen die aan de buitenkant zitten.
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Bij het opwarmen van restjes/kliekjes: warm ze niet op in de magnetron, maar op het fornuis op minimaal 80 °C en zorg dat ze door en door heet zijn om bacterieën te doden (minimaal 5 minuten echt koken). Dit geldt ook als ze uit de diepvries komen.
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past. Laat papieren servetten tot de uitzonderingen behoren vanwege het afval dat die veroorzaken, en ze zijn alleen geschikt voor een informeel gezelschap. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Picknicken == 
[[File:Claude Monet - Le Déjeuner sur l'herbe (1866) - Pushkin Museum Ж-3307.jpg|thumb|320px|Claude Monet - Le Déjeuner sur l'herbe (1866)]]
[[w:nl:Picknick|Picknicken]] kan in een park op het gras, op het strand, op een open plaats in het bos of, als je geluk hebt, aan een picknicktafel ergens in de buitenlucht. Als er mensen meegaan die slecht ter been zijn, en er wordt niet aan een picknicktafel gegeten, dan zijn tuinstoelen voor hen noodzaak. De anderen kunnen ook op de grond zitten, al of niet op een meegebracht kleed of badhanddoek.&lt;br&gt;
Benodigdheden:
* Gekleurd tafellaken dat vuil mag worden. 
* Mand(en) of tas(sen) en eventueel een koelbox (met bevroren koelelementen), met daarin lekkere hapjes, van klaargemaakte broodjes en salades tot fruit en andere zoetigheid, en drank.
* Bekers, borden, eventueel bestek en opscheplepels, bij voorkeur van herbruikbaar materiaal maar niet breekbaar, een kurkentrekker als er wijn mee is, een flessenopener.
* Servetten, een wc-rol en/of een of meer natte washandjes of andere natte doekjes. 
* Een vuilniszak voor afval.
* Eventueel tuinstoelen, een inklapbare tafel, plaid/kleed en/of badhanddoeken om op te zitten.
* Iets tegen insecten, zoals insectenkapjes, een schoteltje met een doorgesneden sinaasappel of citroen waarin enkele kruidnagels zijn gedrukt (tegen vliegen) en/of een schoteltje met een klein laagje water en een vers gesneden ui daarin (tegen wespen).
En denk aan het rijmpje: ''Laat niet als dank voor het aangenaam verpozen, de eigenaar van 't bos de schillen en de dozen'' ... Laat niets achter! Als er geen vuilnisbak in de buurt is: neem je afval mee en gooi het in de eerste afvalbak die je tegenkomt of neem het mee naar huis.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Aandachtspunten:
## Koop geen groente en fruit buiten het seizoen: geen zacht fruit als aardbeien, frambozen en bessen in de winter en geen spruitjes en witlof in de zomer, zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Consumenten/Veelgestelde%20vragen/Voedingscentrum%20seizoengroente-%20en%20fruitkalender.pdf Groente- en fruitkalender]. Dergelijke voedingsmiddelen zijn in kassen gekweekt of komen van ver en belasten daardoor het milieu extra. 
## Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
## Neem een of meerdere boodschappentassen en/of een boodschappenkrat mee en eventueel enkele plastic zakjes/tasjes van een vorige keer voor losse groenten en fruit. Dit bespaart verpakkingsmateriaal. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen. Daar tegenover staat dat aan houdbare producten (zakjes, pakjes, blikken, potten) veelal additieven zijn toegevoegd, die het product er niet gezonder op maken, ook al zijn de vermelde E-nummers allemaal toegestaan en veilig.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking:[[File:Set of Spices.jpg|thumb|120px|Kruidenpotjes]] [[File:Kitchen Funnel.jpg|thumb|120px|Keukentrechter]]
### De verpakking moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
### De verpakking mag niet overdadig zijn, moet in verhouding tot het product staan. Laat bijvoorbeeld het kopen van losse, 1-persoons toetjes tot de uitzonderingen behoren, evenals afzonderlijk verpakte plakjes kaas en snoepjes. 
### Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en ze zijn klaar om te vullen met navulzakjes. Een trechter kan daarbij behulpzaam zijn. 
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
### Koop aanbiedingen alleen als u het product echt nodig heeft, als er plek voor is in de voorraadkast èn als het binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt wordt.
# Laat overbodig verpakkingsmateriaal in de winkel achter. 
# Pak de boodschappen zorgvuldig in: zware en robuuste spullen onderin en achterop de fiets, kwetsbare spullen, zoals zacht fruit, eieren, brood en gebak bovenin de tas die voorop de fiets gaat. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de diepvriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat.  

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet. Ze zijn dan nog twee dagen houdbaar. Zet ze in de diepvries als je ze langer wilt bewaren.
* Zet producten met een korte houdbaarheidsdatum vooraan op de plank, om verspilling te voorkomen, en zet nieuw gekochte producten daar achter.
* Gebruik zo min mogelijk plastic en aluminiumfolie om voedsel te bewaren. Gebruik liever koelkastdozen in allerlei maten met een deksel dat goed afsluit.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
::'''Waarschuwing''': Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* '''Koelkast''' schoonmaken: minstens eenmaal per 3 maanden. Zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond]
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker; de eerste twee zorgen ervoor dat er op maat wordt gekookt: niet te weinig maar ook niet teveel wat tot verspilling zou leiden
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* (handmatige) blikopener&lt;ref&gt;Een elektrische blikopener is voor mensen van wie de handen niet meer sterk genoeg zijn voor een handmatige blikopener; bovendien hebben de meeste blikken tegenwoordig een lipje waarmee ze kunnen worden opengetrokken en is er nog maar zelden een blikopener nodig&lt;/ref&gt;, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Bronnen, noten en/of referenties ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>hnyz6ke2wz2lvu94y7d25eyghxn4uz5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390540</id>
      <parentid>390538</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T11:06:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Picknicken */ Aanvullingen</comment>
      <origin>390540</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72982" sha1="ak9d1ii94vzmt988apknabk0rxytaaq" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Good Food Display - NCI Visuals Online.jpg|600px|Voedingsmiddelen]]&lt;br&gt;
'''Voedingsmiddelen'''

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij hebben geen medische achtergrond. Daarom geldt een [[w:nl:Voorbehoud bij medische informatie|Voorbehoud medische informatie]]:
* Beschouw dit artikel niet als enige of als zonder meer gezaghebbende bron van informatie over gezondheid en ziekte.
* Dit artikel is beslist geen vervanging voor een consultatie bij een arts.
* De in dit hoofdstuk gegeven voedingsadviezen gelden NIET voor mensen met een dieet dat is voorgeschreven of geadviseerd door een arts of diëtist; dergelijke medische adviezen hebben voorrang boven de voedingsadviezen in dit hoofdstuk. Dit geldt ook voor mensen met een voedselallergie.&lt;br&gt;
|}

== Inleiding ==
Een belangrijk deel van het huishouden bestaat uit het goed voeden van de bewoners van een huis. Dit hoofdstuk gaat over de vele aspecten van voeding: waarom voeding nodig is, wat gezonde voeding is en hoe iemand dagelijks gezonde maaltijden kan bereiden. Want iedereen weet wel dat elke dag veel snoep, koek, patat en andere snacks slecht voor je zijn. Maar hoe kan het beter? En waarom?

Onderwerpen die in dit hoofdstuk worden besproken:
* Basisbeginselen van de voedingsleer.
* Maaltijden samenstellen.
* Voedselbereiding.
* Overige aspecten zoals tafel dekken, bewaren van voedsel, hygiëne en keukenuitrusting.

Dus eerst een stukje theorie en dan de praktijk.

== Voedingsleer ==
Om gezond te blijven heeft een lichaam dagelijks voedings'''stoffen''' nodig. Voorbeelden zijn: eiwitten, koolhydraten, vet, vitamines en vocht. Ze leveren energie, beschermen tegen ziekten en ze slaan vet op voor slechtere tijden. Daarnaast zorgen ze ervoor dat lichaamscellen groeien, zich ontwikkelen en herstellen. Kortom: ze zorgen ervoor dat het lichaam functioneert zoals het zou moeten en dat het gezond blijft. We krijgen ze binnen via de juiste voedings'''middelen''', zoals brood, groente, kaas en olijfolie. 

=== Voedingsstoffen ===
Voedingsstoffen worden hier onderverdeeld in brandstoffen, vitamines, mineralen en spoorelementen, vezels en water. De belangrijkste voedingsstoffen worden hieronder schematisch gepresenteerd, met ook een kolom voor de voedingsmiddelen waarin ze voorkomen.&lt;br&gt;
Tip: als je niet zo geïnteresseerd bent in theorie: spring dan naar de volgende paragraaf met [[Huishouden/Voeding#De_Schijf_van_Vijf_(voedingsmiddelen)|De Schijf van vijf]], daarin is de theorie toegepast op een voor velen handzamere manier.

Hoeveel iemand van elke voedingsstof nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, geslacht en dagelijkse inspanning (een bouwvakker en topsporter hebben meer voeding nodig dan een kantoorklerk). Ook de hoeveelheden voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en vegetarieërs kunnen hoger zijn. Voor de brandstoffen zijn de benodigde hoeveelheden weergegeven, voor het overige voedingsstoffen wordt verwezen naar deze informatie elders. 

==== Brandstoffen ====
Brandstoffen leveren energie. Energie zorgt ervoor dat iemand van alles kan doen: bewegen, denken, warm wordenen warm blijven, zijn lichaamscellen vernieuwen en nog veel meer. Hoeveel energie een brandstof levert wordt gemeten in [[w:nl:Calorie|calorieën]] (officieel eigenlijk joules, maar iedereen gebruikt nog de term calorie). Hoeveel calorieën iemand nodig heeft, is afhankelijke van geslacht, leeftijdscategorie en leefstijl, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-heb-ik-nodig-.aspx Benodigde calorieën] van het Voedingscentrum.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Brandstoffen (en bouwstoffen)&lt;ref&gt;Bronnen tabel Brandstoffen:
* https://www.voedingscentrum.nl/
* https://biologiepagina.nl/2en3/Voeding/samenvattingvoeding.htm&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Nodig per dag (volwassenen, gemiddelden) !! Komt voor in !! Soort
|-
| Eiwitten || groei, slijtage herstellen || 0,83 gram per kilo lichaamsgewicht || vlees, gevogelte, vis, zuivel (zoals melk, kaas, kwark, karnemelk en yoghurt), ei, peulvruchten, noten, tofu, tempé en andere vegaproducten || bouwstof, brandstof
|-
| Koolhydraten || hersenen ||40-70% van de calorieën || graanproducten, zoals brood, aardappelen, rijst, pastasoorten (macaroni, spagghetti, e.d.), pannekoeken, gerst en gierst; en boekweit (geen graan) || bouwstof, brandstof, reservestof
|-
| Oliën en vetten || leveren vitamine A, D en E en essentiële vetzuren; vetzuren zijn bouwstenen en beschermers van lichaamscellen en ze laten ogen, hersenen en spieren goed werken || 20-40% van de calorieën || 20-40% van de calorieën || bouwstof, brandstof, reservestof
|}

Let op
# ''Koolhydraten'': er bestaan koolhydraten die snel worden verteerd en andere die daar langer over doen. Hoe langzamer, hoe beter: het duurt dan langer voordat je weer trek/honger krijgt en het is bevorderlijk voor je concentratie en een goed humeur. Langzame koolhydraten zijn vooral te vinden in voedingsmiddelen met veel vezels, zoals volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten, en ook in yoghurt en melk. Snelle koolhydraten, die je dus zoveel mogelijk moet vermijden, zitten vooral in voedingsmiddelen met suiker (inclusief honing) en wit meel. Bron en meer informatie: [https://www.diabetesfonds.nl/over-eten/over-koolhydraten Over koolhydraten] van het Diabetesfonds.

==== Vitamines ====
[[w:nl: Vitamine|Vitamines]] zijn bouwstoffen en beschermende stoffen voor het lichaam. Zij regelen tal van zaken, zie onderstaande tabel. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Vitamines&lt;ref&gt;Bronnen tabel Vitamines: 
* https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamines.aspx
* [[:File:Vitamins Table.png]] in Wikimedia Commons
* Het artikel [[w:nl:Vitamine|Vitamine]] in de Nederlandse Wikipedia (voor enkele alternatieve namen)&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Andere namen !! Nodig voor !! Komt voor in !! Oplosbaar in
|-
| [[w:nl:Retinol|A]] || Retinol, axeroftol || Afweersysteem, groei, huid, ogen, reproductie (sperma, eierstokken, placenta) || Vlees, lever, levertraan, vette vis, ei, melkvet, margarine, halvarine, bak- en braadproducten || vet
|-
| Pro-vitamine A || Bètacaroteen (lichaam zet het om in vitamine A) || zelfde als vitamine A || Wortel en groene bladgroente || water
|-
| [[w:nl:Thiamine|B1]] || Thiamine, aneurine || Vrijmaken van energie uit voeding, hart, zenuwen, hersenen || Volkoren producten, aardappelen, vlees || water
|-
| [[w:nl:Riboflavine|B2]] || Riboflavine, lactoflavine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid || Melkproducten, vlees, groene bladgroente; NB Niet blootstellen aan licht. || water
|-
| [[w:nl:Nicotinezuur|B3]] || Niacine, nicotinezuur, nicotinamide || Vrijmaken van energie uit voeding; huid, zenuwen, hersenen || Vlees, vis, volkoren producten, aardappelen, bieten, biergist || water
|-
| [[w:nl:Pantotheenzuur|B5]] || Pantotheenzuur || Vrijmaken van energie uit voeding || Vlees, volkoren producten, peulvruchten, melkproducten, groente, fruit || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B6|B6]] || Pyriodoxine, adermine || Werking hormonen, groei, afweersysteem, zenuwen || Vlees, vis, ei, volkoren producten, aardappelen, peulvruchten, groente || water
|-
| [[w:nl:Biotine|B8]] || Biotine || Vrijmaken van energie uit voeding, huid, haar, zenuwen || Ei, lever, noten, zaden, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Foliumzuur|B11]] || Foliumzuur|| Groei, werking lichaam, bloedcellen, verkleinen kans op geboorteafwijkingen || Groene groente, volkoren producten, vlees, melkproducten || water
|-
| [[w:nl:Vitamine B12|B12]] || Cobalamine || Rode bloedcellen, zenuwen || vlees, vis, ei, melkproducten
Vegetariërs let op: [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/vitamine-b12-advies/ Vitamine B12-advies voor vegetariërs] 
|-
| [[w:nl:Ascorbinezuur|C]] || (L-)Ascorbinezuur|| Bescherming cellen, weerstand; anti-oxidant || groente, fruit, aardappelen || water
|-
| Vitamine D || - || Opname van calcium, sterke botten en tanden, spieren, afweersysteem || Vlees, vette vis, ei, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, ultraviolet zonlicht || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine E|E]] || Alfa-tocoferol || Bescherming cellen  || Plantaardige olie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten, zaden, groene bladgroente || vet
|-
| [[w:nl:Vitamine K|K]] || Fytomenadion, naftochinon || Bloedstolling, sterke botten || Groene bladgroente, kwark, kaas || vet
|}

==== Mineralen en spoorelementen ====
Mineralen en spoorelementen zijn bouwstoffen en/of beschermende stoffen. Voor de hoeveelheden die per dag nodig zijn: zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Professionals/Pers/Factsheets/Factsheet%20Aanbevelingen%20vitamines%20en%20mineralen.pdf Vitamines en mineralen - factsheet van het Voedinscentrum]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Mineralen en spoorelementen&lt;ref&gt;Bron tabel Mineralen en spoorelementen: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt;
|-
! Naam !! Nodig voor !! Komt voor in !! Mineraal / Spoorelement
|-
| Calcium (Kalk) || botten, tanden, spieren, zenuwen || melkproducten, groene groente || Mineraal
|-
| Chloride || vochtbalans || zout || Mineraal
|-
| Chroom || bloedsuikergehalte, energiestofwissling, lagere cholesterol || groente en fruit, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Floride || voorkoming tandbederf || tandpasta|| Spoorelement
|-
| Fosfor || botten, energiestofwisseling || melkproducten, vis, vlees, volkoren graanproducten, peulvruchten || Mineraal
|-
| IJzer || bloed, afweersysteem || vlees, volkoren graanproducten, groene bladgroente, peulvruchten, ei, noten || Spoorelement
|-
| Jodium || schildklier || brood, zeevis, eis, melkproducten, zeewier || Spoorelement
|-
| Kalium || vochtbalans || groente, fruit, aardappelen, vlees, vis, noten, melkproducten, volkoren graanproducten || Mineraal
|-
| Koper || bindweefsel, botten, afweersysteem || groente, fruit, vlees, volkoren graanproducten || Spoorelement
|-
| Magnesium || botten en spieren, zenuwen || volkoren graanproducten, melkproducten, noten, groente, vlees || Mineraal
|-
| Mangaan || energiestofwisseling, sterke botten || volkoren graanproducten, noten, peulvruchten, groente, fruit || Spoorelement
|-
| Molybdeen || stofwisseling || volkoren graanproducten, peulvruchten, noten || Spoorelement
|-
| Natrium || vochtbalans, bloeddruk, spieren, zenuwen || zout || Mineraal
|-
| Selenium || bescherming cellen, schildklier || vis, enkele notensoorten, vlees, volkoren graanproducten, melkproducten || Spoorelement
|-
| Zink || opbouw van eiwitten; weefsel, afweersysteem || vlees, kaas, volkoren graanproducten, noten, vis, schaal- en schelpdieren || Spoorelement
|}

NB De volgende spoorelementen zijn niet noodzakelijk: arseen/arsenicum, borium, kobalt, lithium, lood, nikkel, silicium, tin en vanadium. De meeste van deze stoffen zijn giftig als ze in grotere hoeveelheden worden ingenomen dan ze van nature aanwezig zijn in de voeding.&lt;ref&gt;Bron: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/mineralen.aspx&lt;/ref&gt; Voor [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/nitraat.aspx nitraat] geldt: Maak geen flesvoeding voor baby’s van water uit privébronnen en gebruik niet dagelijks nitraatrijke sportsupplementen als bietensap(concentraten).

==== Overige voedingsstoffen ====
* '''Vezels''': voor een gezonde stoelgang en darmflora. Ze zitten in volkoren producten (zoals volkoren brood, volkoren pasta, zilvervliesrijst), havermout, Brinta, peulvruchten, groenten, fruit, noten en zaden.
* '''Water''': zo'n 1,5 à 2 liter per dag, op warme dagen en bij zware lichamelijke inspanning meer.

=== De Schijf van Vijf (voedingsmiddelen) ===
[[File:Schijf van Vijf van het Voedingscentrum.jpg|none|thumb|400px|'''Schijf van Vijf van het Voedingscentrum''']]
Omdat de voedingsleer nogal theoretisch is en niet voor iedereen gemakkelijk bruikbaar in het dagelijks leven, heeft het Nederlandse Voedingscentrum de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx Schijf van vijf] in het leven geroepen. De benodigde hoeveelheden voedingsstoffen zijn daarin vertaald naar benodigde voedingsmiddelen. We hoeven daarom niet zelf aan het rekenen en puzzelen te slaan. 

De Schijf van Vijf is een schema in de vorm van een cirkel die bestaat uit vijf taartpunten, één voor elke belangrijke groep voedingsmiddelen. De grootte van een taartpunt duidt op de hoeveelheid voedingsmiddelen uit die groep die per dag nodig zijn.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Schijf van Vijf - aanbevolen voedingsmiddelen
|-
! Voedingsmiddelengroep !! Aanbevelingen per dag, tenzij anders aangegeven !! Afbeelding
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/groente-en-fruit.aspx '''Groente en fruit'''] || 
* Minimaal 250 gram verse groente, rauw of gekookt, bijvoorbeeld als salade, in een stamppot, soep, pastasaus of als bijgerecht; en 
* 200 gram vers fruit 
|| [[File:Cornucopia of fruit and vegetables wedding banquet (cropped).jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/brood-graanproducten-en-aardappelen.aspx '''Koolhydratenleveranciers'''] (brood en andere graanproducten en aardappelen) || Vooral volkorenproducten: 
* volkorenbrood: 4-5 boterhammen voor vrouwen, 6-8 voor mannen; wissel af met bijvoorbeeld havermout, muesli, volkoren wraps
* 4-5 opscheplepels volkorenpasta, zilvervliesrijst, quinoa, bulgur of andere volkoren graanproducten,  of 4-5 aardappelen
|| [[File:Bread and grains.jpg|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/vis-peulvruchten-vlees-ei-noten-en-zuivel.aspx '''Eiwitleveranciers'''] (vis, peulvruchten, vlees, ei, noten, zuivel) || Elke dag:
* 2-3 porties zuivel: magere en halfvolle producten, incl. karnemelk en vegetarische melk zoals havermelk
* 40 gram kaas, bij voorkeur 20+ of 30+ kaas en met maximaal 2 gram zout per 100 gram
* een handje (25 g) ongezouten noten zoals pinda's, hazelnoten en walnoten; alternatief: 100% pindakaas, bijvoorbeeld op brood of in een saus
* een portie vlees, vis of vleesvervangers, per week:
** maximaal 500 g vlees (incl. vleeswaren en gevogelte, waarvan maximaal 300 g. [[w:nl: Rood vlees|rood vlees]])
** 1x (vette) vis (mag ook uit diepvries of blik, maar zonder saus), [[w:nl: Kreeftachtigen|schaaldieren]] (zoals garnalen) en/of [[w:nl:Weekdieren|schelpdieren]] (zoals mosselen)
** 2 à 3 eieren 
** minimaal 1x peulvruchten
:vlees en vis kunnen desgewenst worden afgewisseld met
** tofu, tempé
** vegetarische burger of andere vega-producten met eiwitten
|| [[File:Peanuts, Egg, and Milk (33000737773).jpg|170px]]
[[File:Legumes-665788.jpg|170px]]
[[File:Sate Banjar.JPG|170px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/olien-en-vetten.aspx '''Oliën en vetten'''] || Vooral veel onverzadigde vetten, dus zachte en vloeibare oliën en vetten.
Volwassen vrouwen: 40 gram per dag, mannen 65 gram. &lt;br&gt;
NB Vetten zitten ook in andere producten (zoals vette vis, noten, melkproducten), dus tel die mee.
|| [[File:Many types of Oils.jpg|170 px]]
|-
| [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet/water-thee-en-koffie.aspx '''Water''', thee en koffie] || 1,5 à 2 liter kraanwater, en/of andere dranken zonder suiker. Water mag ook bronwater en mineraalwater zijn, met of zonder prik of een smaakje, maar wel zonder suiker. Thee: alle soorten. Maximaal 5 kopjes (= 625 ml) filterkoffie per dag. Ook toegestaan: zuiveldranken die in de Schijf van Vijf staan (halfvolle melk, karnemelk, yoghurtdranken zonder suiker en sojadrink). 
Variëren kan, bijvoorbeeld water met vers fruit erin (zoals schijfje citroen of sinaasappel, enkele aardbeien), kruiden en/of specerijen (zoals munt of gember).
|| [[File:Tea with lemon and a glass of water, 2012.jpg|170px]]
|}

Dit zijn de voedingsmiddelen die binnen de Schijf van Vijf vallen. Deze kun je met een gerust hart eten, maar sommige wel met mate. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf/wat-staat-in-de-schijf-van-vijf-en-wat-niet.aspx Wat staat wel/niet in de Schijf van Vijf].

Als iemand zich aan de schijf van vijf houdt en binnen elk vak dagelijks wisselt (zoals andere groenten en eiwit- en koolhydratenleveranciers), dan is het in de regel niet nodig zich zorgen te maken over tekorten. Uitzonderingen:
* Voor baby's, jonge kinderen, zwangeren, 50+ en mensen met een donkere huidskleur of die weinig buiten komen: zie [https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx Voedingssupplementen van het Voedingscentrum]. Voor volwassenen gaat het vooral om vitamine D, voor de overige groepen is er meer om op te letten.
* Ook vegetariërs en veganisten moeten extra op de inname van voedingsstoffen letten, in het bijzonder op vitamine B12, ijzer, calcium, jodium, Omega 3-vetzuren, zie [https://www.vegetariers.nl/kennisbank/supplementen-en-vitamines/ Supplementen en vitamines van Vegetariërs.nl], inclusief oplossingen.
Als u zich aan de Schijf van Vijf houdt, is het niet nodig om extra supplementen voor vitamines, mineralen en spoorelementen in te nemen, buiten bovengenoemde doelgroepen om. Raadpleeg eerst uw huisarts voordat u er aan begint want een overdosis kan schadelijk zijn.

== Maaltijden samenstellen ==
De kunst is, om door de dag heen maaltijden en tussendoortjes te nuttigen, die ervoor zorgen dat men alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt èn de inname van calorieën binnen de perken blijft. 

In de Westerse wereld is men gewend aan drie maaltijden per dag: ontbijt, lunch en warme maaltijd. Algemene vuistregel: [https://voedietist.nl/ontbijt-als-een-koning-lunch-als-een-prins-en-dineer-als-een-arme/ ontbijt als een koning, lunch als een edelman en dineer als een bedelaar], oftewel: de grootste maaltijd zou het ontbijt moeten zijn en de karigste het diner/avondeten, de lunch zit er tussen in. Maar velen zullen het juist andersom doen. 

=== Basis ===
Hoe een maaltijd er ook uitziet: zorg dat er in elke maaltijd iets uit elk van de vijf vakken van de Schijf van Vijf voorkomt. Suggesties voor maaltijden en tussendoortjes kan men vinden in:
* Het [[Kookboek]] van Wikibooks.
* De [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum].
* Uw eigen kookboek(en) of geleende kookboeken uit de bibliotheek.
* Talloze recepten op internet. Zoek met ''snel klaar recepten'' en vindt recepten die in 15 à 20 minuten op tafel kunnen staan.

In Nederland bestaat een '''hoofdmaaltijd''' vaak uit twee van deze drie gangen, bij feestelijke gelegenheden vaak uit alle drie: 
* voorgerecht (bijvoorbeeld lichte soep, kleine salade, viscocktail of een klein hapje)
* hoofdgerecht (aardappelen/rijst/pasta, vlees/vis/vega en groente)
* toetje/desert (meestal een zoet melkgerecht).
Hieraan hoeft u zich niet te houden. Het belangrijkste is dat elk van de vijf vakken uit de Schijf van Vijf aan bod komen. Voorbeelden van afwijkingen:
* Bij een hoofdgerecht met kaas, kan het desert worden overgeslagen of iets kleins als een (halve) stoofpeer met een toefje slagroom worden geserveerd.
* Bij een goed gevulde groentesoep vooraf, hoeft in de rest van de maaltijd hooguit een kleine salade of fruit bij het desert uit het groente-&amp;fruitvak te worden opgenomen. Andersom: als u een hoofdgerecht zonder of met weinig groente wilt serveren, geef dan zo'n goed gevulde groentesoep vooraf, of een uitgebreide salade met veel groente. 
*Een menu kan gerust uit meer dan drie gangen bestaan, maar dan zal elke gang slechts een klein gerecht of hapje bevatten. Alle gerechtjes bij elkaar kunnen dan een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen.
* Een buffet of rijsttafel met gerechten die bij elkaar een volledige, maar geen overdadige maaltijd vormen, kan een idee zijn voor als u een grotere groep gasten ontvangt. Overdadigheid kunt u beperken door kleine(re) kommen, borden en schaaltjes voor de gasten klaar te zetten.

=== Aandachtspunten ===
* Zorg dat een maaltijd niet alleen aan de Schijf van Vijf voldoet, maar ook aantrekkelijk is:
** Qua smaak: experimenteer met kruiden, specerijen en andere smaakmakers. Tuinkruiden kunnen ''vers'' (uit eigen kweek, of gekocht in de winkel in een pot of zakje) of ''gedroogd'' (zelfgedroogd of in potjes uit de winkel, let er wel op dat er geen zout is toegevoegd) zijn. Wissel kruiden en specerijen af, zodat maaltijden niet saai worden. Voorbeelden: [[Kookboek/Kruiden en specerijen|Kruiden en specerijen]] in het Kookboek van Wikibooks. Of gebruik een kruidenwijzer, waarmee per gerecht wordt aangegeven welke kruiden erbij passen, bijvoorbeeld die van de [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ Nierstichting] of [https://smakelijketenzonderzout.nl/tips/kruiden-en-specerijen/kruidenwijzer Smakelijk eten zonder zout], of Tante Tines kruidenwijzer (alleen tweedehands) die in de keuken opgehangen kan worden. NB Er zijn vele boeken te koop met &quot;Kruidenwijzer&quot; in de titel, maar die geven voor het merendeel alleen beschrijvingen van kruiden en specerijen en bij welk gerecht die passen, maar niet andersom.
** Qua bite: wissel gekookte en rauwe groente af, zachte aardappelen met pasta al dente en granen.
** Qua uiterlijk: kleurrijk, aantrekkelijk gerangschikt op schalen of op het bord, gegarneerd met bijvoorbeeld toefjes groene kruiden of schijfjes augurk, rode tomaatjes en radijsjes, gekruimeld eigeel of geroosterde noten.
* '''Peulvruchten''' bevatten onvolledige eiwitten. Daarom moeten peulvruchten altijd gecombineerd worden met: 
** graan, zoals zilvervliesrijst, tarwe, rogge, gierst of haver, of in de vorm van bijvoorbeeld volkoren brood, roggebrood en volkorenpannenkoeken; en/of 
** ongezouten pinda's (mag ook in de vorm van 100% pure pindakaas, bijvoorbeeld in pindasaus) of noten, zoals walnoten, cashewenoten, pistachenoten, amandelen, hazelnoten, paranoten, pecannoten, en/of 
** zaden, zoals sesamzaad, komijnzaad, zonnebloempitten, pijnboompitten, pompoenpitten; pas op met maanzaad (bevat opium) en lijnzaad (bevat cyanide).
:Een extra toevoeging van zuivelproducten bij een maaltijd met peulvruchten, zoals kaas, een glas karnemelk of een toetje met melk/yoghurt, is nog beter.
* Zorg ervoor dat u op gewicht blijft en het aantal '''calorieën''' binnen de perken blijft:
** Houd u aan de aanbevolen hoeveelheden van elke voedingsgroep uit de Schijf van Vijf.
** Gebruik niet meer (producten met) olie en vet dan de voorgeschreven hoeveelheden en let op het soort vet (zacht en vloeibaar).
** Gebruik vooral [[Huishouden/Voeding#Brandstoffen|&quot;goede&quot;, langzame koolhydraten]], zoals volkoren voedingsmiddelen, die zorgen ervoor dat je sneller verzadigd bent en het langer duurt voordat je weer trek krijgt.
** Ga pas eten als je een hongerig gevoel hebt.
** Eet rustig en langzaam.
** Stop met eten zodra je geen honger meer hebt, als je verzadigd bent. 
** Laat je vooral niet verleiden om producten te kopen en te gebruiken die niet in de Schijf van Vijf voorkomen, zoals snoep, fast food, snacks, frisdrank, alcohol, witbrood, bewerkte producten, fruitconserven, sauzen en kant-en-klaar maaltijden. Dit vergt een grote portie zelfbeheersing en doorzettingsvermogen, èn op het juiste moment een goed alternatief achter de hand hebben, zoals een gezond tussendoortje.
* Gezonde '''tussendoortjes''':
** een handje noten of pinda's
** een volkoren cracker met (smeer-)kaas en tomaat
** een volkoren soepstengel gedoopt in een tapenade of pesto
** een banaan, appel, mandarijn, een klein bakje met blauwe bessen of een kleine vruchtensalade van vers fruit
** 's winters: een beker/mok met warme bouillon (zelf getrokken of van een bouillonblokje) of warme tomatensap
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-gezonde-tussendoortjes-.aspx suggesties van het Voedingscentrum].
* '''Drink''' door de dag heen voldoende water, thee (alle soorten, hoewel je moet oppassen met zoethout, kaneel, venkel en anijs) en/of gefilterde koffie, alle zonder suiker. Maar drink weinig bij het eten, dit is beter voor de spijsvertering. 
** Let er bij het koffie en thee zetten op dat niet teveel wordt gezet, dat later weer door de gootsteen verdwijnt.
* Voeding bij '''ziekte''': zie [https://www.asz.nl/folders/dieet_72/voeding-bij-ziekte-en-herstel.pdf Voeding bij ziekte en herstel van het Albert Schweitzer ziekenhuis (Dordrecht)]. NB Dit dieet geldt alleen tijdelijk, alleen als u ziek bent, veel op bed ligt en weinig trek heeft. Schakel weer over op het hier beschreven eetpatroon zodra u aan de beterende hand bent en weer meer trek heeft. 

'''Wees zuinig met:'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-zout-mag-ik-eten.aspx '''zout''']: zonder zelf zout toe te voegen, krijg je al genoeg binnen via brood, margarine, kaas en vleeswaren; 
** vervang zout in recepten door specerijen en kruiden, zie [https://nierstichting.nl/kruidenwijzer/producten/ kruidenwijzer van de Nierstichting]; 
** NB let op: veel kruidenmengsels bevatten zout en dat staat niet altijd op de voorkant van het etiket, lees dus goed de ingrediënten voordat u ze koopt; 
** alleen als u veel zweet, zoals op warme dagen in Nederland en België, in een warm klimaat (Suriname) en bij zware lichamelijke inspanning (mijnwerkers) is iets meer zout nodig;
*[https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-het-slim-om-suikervrij-te-eten.aspx '''suiker'''] en suikerhoudende producten; helemaal geen toegevoegde suikers is het beste; 
* verzadigde vetten (een beetje is nodig, maar die krijg je ook al binnen via melkproducten, zachte margarine en diverse olieën)
* voorbewerkt voedsel, kant-en-klaar maaltijden, voedsel uit blik en pot
* alcohol
* zonnebaden en zonlicht: in de lente en zomer maximaal 30 minuten per dag voor mensen met een lichte huidskleur, maximaal 40 minuten voor mensen met een donkere huidskleur; dit zorgt ervoor dat vitamine D in voldoende mate wordt aangemaakt; langer zonnebaden kan huidkanker veroorzaken; kinderen moeten altijd beschermd de zon in.&lt;ref&gt;Bron van maximum-tijden voor zonnebaden: [https://www.kwf.nl/kanker-voorkomen/zonbescherming/zon-en-vitamine-d KWF-website]&lt;/ref&gt;

=== Lichtverteerbaar en zwaarverteerbaar voedsel ===
Soms is het beter om tijdelijk lichtverteerbaar voedsel te eten, bijvoorbeeld als iemand ziek is, weinig trek heeft, de darmen van streek zijn of een arts dat heeft geadviseerd. Lichtverteerbare voedingsmiddelen zijn: 
* Beschuit, knäckebröd, geroosterd brood (wit, bruin of fijn volkoren), crackers, rijstwafels, soepstengels, droge biscuitjes.
* Belegd met halvarine, jam, honing, stroop, smeerkaas, jonge en jongbelegen kaas, magere vleeswaren zoals runderrookvlees, kipfilet en rosbief.
* Gekookte aardappelen, witte rijst of witte pasta, gekookte groente zoals worteltjes, sperziebonen, broccoli, bloemkool, andijvie, witlof, doperwten; lichte bouillon (ontvet en getrokken van lichtverteerbare groente en vlees), mager vlees of magere vis.
* Hangop, magere yoghurt, cottage cheese, magere kwark, waterijs.
* Dranken zonder koolzuur/prik.
* Rijp en geschild fruit zonder pitjes, zoals  appel, peer, banaan, perzik, meloen.
Het beste is: kleine porties, verdeeld over de dag.
Niet eten: vette producten, sterk gekruide gerechten, gefrituurde of hard gebakken producten, grove vezelrijke producten zoals grof volkorenbrood, fruit met velletjes en/of pitjes (zoals citrusfruit, ananas, druiven), rauwkost, kool, prei, ui, paprika, noten, peulvruchten, zaden.
Op [https://www.amphia.nl/folders/dietetiek-dieetadviezen-bij-een-lichtverteerbare-voeding Amphia.nl] staan uitgebreidere lijsten.

Zwaar verteerbaar voedsel is aan te raden voor wie zwaar werk verricht, wordt overvallen door een sterk hongergevoel of eetbuien. Denk dan aan grof volkorenbrood en roggebrood, belegd met kaas, vleeswaren of pindakaas; rauwkost, kool, prei, ui, paprika; noten, peulvruchten, zaden, melkproducten, fruit met velletjes, pitjes (zoals in aalbessen, aardbeien en kiwi) of schil, maaltijdsoep, vlees naar keuze, vette vis, peulvruchten, bami, nasi, zilvervliesrijst, romige melkproducten en volkoren pannenkoeken.

=== Weekmenu === 
Wie drukbezet is, kan tijd en geld sparen door in ieder geval voor de hoofdmaaltijden voor een week vooruit te plannen. U hoeft dan niet dagelijks te verzinnen wat u gaat eten en u kunt de boodschappen combineren en ruim vantevoren bestellen of in de winkels in één of twee keer halen.

Hints voor het plannen van een weekmenu&lt;ref&gt;Geïnspireerd door https://www.lekkerensimpel.com/tips-voor-het-plannen-van-een-weekmenu/&lt;/ref&gt;:
# Kies wekelijks een rustig moment uit, bij voorkeur elke week op hetzelfde tijdstip. Het beste is om met alle huisgenoten om tafel te gaan zitten, agenda's erbij, en te bepalen wanneer iedereen deze week mee-eet. Houd ook rekening met sport (dan bijvoorbeeld een lichte maaltijd vooraf, wellicht nog een gezonde snack achteraf), uitjes en andere afspraken. En regel de taken: wie verzorgt er per dag de maaltijd(en), wie doet boodschappen, afwas, etc. Handig is een whiteboard waarop elke week de taken per persoon en per dag (ook voor de rest van het huishouden) zijn in te vullen. Overigens kan op drukke dagen de maaltijd eenvoudiger zijn dan op avonden waarop men er rustig de tijd voor kan nemen. 
# Bekijk de voorraadkasten, inclusief koelkast en vriezer. Verwerk restanten die snel op moeten in maaltijden van de eerstkomende dag(en), dat kan ook in lunch-hapjes. 
## Vers fruit met schimmel weggooien. Vers fruit met alleen een bruin plekje, dat gekneusd of overrijp is, kan nog wel prima worden gegeten. Snijd slechte plekjes eruit en eet het op of verwerk het&lt;ref&gt;Ontleend aan: ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X. p. 40-41&lt;/ref&gt;:
### In een fruitsaus: Schil het fruit, kook of pureer het en maak er een warme of koude fruitsaus van, die bij het dessert kan worden gegeten. Voeg suiker naar smaak toe, maar dat hoeft zeker niet altijd. 
### In een cake, taart of (bananen)brood.
### In brandenwijn: Vul een grote, brandschone pot of kan met een liter brandewijn erin en dek die goed af. Maak het fruit steeds schoon elke keer als u iets wil toevoegen, snijd het in hapklare brokken en voeg het toe, samen met een gelijke hoeveelheid suiker. Roer elke twee dagen om. Lekker over een dessert of als punch.
# Stel de maaltijden samen (op papier of bijvoorbeeld in een Excel-sheet), desgewenst ook voor ontbijt en lunch. 
## Als er vaak restjes zijn, plan dan de laatste dag van de week in als kliekjesdag en maak ze op. Je kunt denken aan een maaltijdsoep, macaroni-schotel, nasi, aardappelsalade, stoofschotel of (geroosterd) brood met gestoofde Italiaanse groente met gesmolten kaas bovenop (bijna als een pizza). 
# Inspiraties voor de maaltijden:
## Iedere huisgenoot mag voorstellen doen. Waar hebben ze trek in?
## De Groente- en fruitkalender (zie hieronder) toont de seizoensproducten, zoek daar recepten bij. Producten van het seizoen zijn in de regel goedkoper, hebben een minder lange weg afgelegd en komen vaker van de &quot;koude grond&quot; (buiten op het veld, niet uit een verwarmde kas), waardoor in beide laatste gevallen minder energie is gebruikt. 
## Aanbiedingen, reclamefolders van groenteboer, slager of supermarkt uit de buurt (kijk of je je kunt abonneren op een wekelijkse nieuwsbrief of alert).
## Af en toe struinen op de wekelijkse warenmarkt.
## Blader in het [[Kookboek]] van Wikibooks, je eigen kookboek(en), de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten.aspx receptenverzameling van het Voedingscentrum] of in de [https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezonde-recepten/receptenapp-slim-koken.aspx receptenapp van het Voedingscentrum]; surf op internet, bewaar favoriete websites voor volgende keren; ook TV-kookprogramma's kunnen inspiratie bieden. Let wel steeds op of de gevonden recepten niet teveel zout bevatten, wijzig witte rijst en pasta's in volkoren equivalenten, vervang voedingsmiddelen in blik en pot door gezondere voedingsmiddelen en pas de hoeveelheden aan aan de behoeften van uw huishouden.
## Abonneer je op een wekelijkse maaltijdbox, waarvoor je vantevoren wel moet weten wat er die week geleverd wordt, anders kun je niet plannen. Vaak worden er ook recepten meegeleverd. Hierdoor hoef je minder boodschappen te doen en eet je altijd groenten en fruit van het seizoen.
# Maak een boodschappenlijst, ook met artikelen voor ontbijt, lunches, tussendoortjes, dranken en voor andere huishoudelijke artikelen (zoals schoonmaakartikelen en wc-papier). Een zorgvuldig opgestelde boodschappenlijst voorkomt ook dat voedsel moet worden weggegooid omdat teveel is ingekocht.
# Nu komt het aan op de uitvoering: boodschappen doen, je aan het schema houden en op tijd de maaltijden verzorgen. 

'''Voedselkalenders'''
*[https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Consumenten/Veelgestelde%20vragen/Voedingscentrum%20seizoengroente-%20en%20fruitkalender.pdf Groente- en fruitkalender (pdf-overzicht)] en [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx Groente- en fruitkalender (doorklikken)]
* [https://vispaleistexel.nl/viskalender.pdf Viskalender]

== Bereiding van voeding ==
De meeste voedingsmiddelen kunnen niet zonder meer op tafel worden gezet. We willen ze gekookt, gebakken, gestoofd, in de vorm van een salade, netjes opgediend in schalen of op andere manieren bewerkt. 

Een '''methode''' kan zijn:
# Was je handen. Je komt in aanraking met voedsel en dat doe je alleen met schone handen. 
# Bedenk wat je wilt eten. 
# Voor een eenvoudige broodmaaltijd zal het alleen nodig zijn eventueel thee of koffie te zetten, en in ieder geval de tafel te dekken en de etenswaren op tafel te zetten. 
# Voor een hoofdmaaltijd en een uitgebreide lunch of uitgebreid ontbijt zijn meer planning en handelingen nodig.
# Zet alles klaar op het aanrecht, kookeiland of de keukentafel om de maaltijd te bereiden: voedingsmiddelen, pannen en/of schalen, keukenweegschaal en houd eventueel het recept/de recepten bij de hand. Maak eerst aangebroken etenswaren op voordat een nieuw pak/blik/pot/zak wordt opengemaakt. Gebruik pannen op maat: in een te grote pan gaat vaak teveel water, wat onnodig veel extra energie kost. [[File:Flickr - cyclonebill - Andebryst (1).jpg|thumb|Spatdeksel]]
# Bereid elk onderdeel van de maaltijd aan de hand het recept. Begin met het onderdeel dat het meeste tijd kost. Plan alles zo, dat alles klaar is op het tijdstip dat jullie aan tafel willen. Snijd zoveel mogelijk het vet van vlees af, hierin hopen zich persistente bestrijdingsmiddelen op.
# Doe altijd een deksel op de pan, dit voorkomt dat warmte en voedingsstoffen weglekken. Uitzondering: als een gerecht van buiten knapperig moet zijn, zoals spek en gebakken aardappelen, wordt hooguit een (anti-)spatdeksel gebruikt. 
# Nadat voedsel kookt of pruttelt, kun je de betreffende knop op de kookplaat laag draaien om het voedsel te laten garen. Dit voorkomt aanbranden en spaart energie.
# Gebruik pannenlappen en/of ovenwanten om warme pannen en warme ovenschalen aan te pakken. 
# Zorg onderwijl voor een ''goede hygiëne'':
## Bij het ontdooien van voedingsmiddelen: vang het vocht van vlees, kip en vis op (bijvoorbeeld door het op een bord te ontdooien) en gooi het direct weg, laat het niet op het aanrecht komen.
## Voorkom dat rauw voedsel besmetting kan opleveren: gebruik één snijplank uitsluitend voor het snijden van vlees, kip en vis, gebruik de vork of pollepel die is gebruikt voor het aanbraden en keren ervan daarna niet meer, maar was hem af en gebruik schoon bestek.
## Was groente (en fruit) goed, onder stromend (lauw) water, zorg dat alle vuil eruit is. Snij prei in de lengte door om ook het zand tussen de bladeren te kunnen wegspoelen. Was bladgroente als spinazie en andijvie altijd minstens twee keer. Dit is niet alleen goed om vuil er af te spoelen, maar ook om bestrijdingsmiddelen weg te wassen die aan de buitenkant zitten.
## Proef tijdens het koken steeds met een nieuwe, schone lepel of vork om besmetting met bacteriën en schimmel te voorkomen. 
## Bij het opwarmen van restjes/kliekjes: warm ze niet op in de magnetron, maar op het fornuis op minimaal 80 °C en zorg dat ze door en door heet zijn om bacterieën te doden (minimaal 5 minuten echt koken). Dit geldt ook als ze uit de diepvries komen.
## Houd het aanrecht steeds schoon, ruim afval direct op. 

'''Meer Informatie'''
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden.aspx Eten bereiden] (van het Voedingscentrum)
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bereiden/eten-koken-en-baken.aspx Praktische tips voor koken en bakken] (van het Voedingscentrum)
* Recepten: zie tips bij [[Huishouden/Voeding#Basis|Maaltijden samenstellen/Basis]]. 
* Bereidingstechnieken: 
** Zie [[Kookboek/Bereidingstechnieken]] voor een overzicht en links naar uitleg.
** Peulvruchten: 
*** Gedroogde witte, bruine en andere soorten bonen, kikkererwten en groene erwten: een nacht weken in koud water en daarna 20 minuten in de hogedrukpan. Spliterwten niet weken maar direct (tegelijk met groene erwten) in de hogedrukpan.
*** Gedroogde linzen: hoeven officieel niet te weken, maar na zo'n vier uur weken worden ze wel sneller gaar.
*** Kook peulvruchten met (vers of gedroogd) bonenkruid en eventueel een laurierblaadje, dan hebben ze direct al iets meer smaak.
** Groenten: kook ze zo kort mogelijk, nog een beetje knapperig is prima, slap gekookt niet; en eet bij voorkeur elke dag ook rauwkost.
** Een sladressing kan worden gemaakt van yoghurt met slasaus (verhouding 3:1), mosterd, een wisselende keuze uit (verse en gedroogde) tuinkruiden, peper, paprikapoeder en andere specerijen, toevoegingen zoals fijngesnipperde ui en knoflook.

== Aan tafel ==
Een maaltijd wordt in principe aan tafel opgediend. Als het gezelschap te groot daarvoor is, kan men ook verspreid in de woonkamer zitten met bijvoorbeeld het bord op schoot of op een salon- of bijzettafel, en de eettafel als buffettafel gebruiken.
 
[[File:Tables in restaurant (7967031230).jpg|thumb|Tafelzeiltje]]
Een fraai gedekte tafel begint met een mooi (gestreken) tafellaken of met placemets, afhankelijk van het gezelschap: groot/klein, formeel/informeel. Als men verwacht dat er geknoeid wordt aan tafel, bijvoorbeeld door kleine kinderen, dan is een [[w:nl:Wasdoek|tafelzeiltje]] echter praktischer. Op het tafelkleed komen borden, voor ieder één, bij voorkeur bij elkaar passend en uit een servies dat bij het tafellaken past. Voor de dagelijkse maaltijd kan men een eenvoudig servies gebruiken (waarvan het minder erg is als er een stuk breekt), voor een feestelijk diner of als er gasten mee-eten kan het mooie servies uit de kast worden gehaald. Naast elk bord komt bestek: 
[[File:Palais-Niel couverts.JPG|thumb|Gedekte tafel voor een sjiek diner]]
* Voor een eenvoudige maaltijd of een informele setting worden alleen een vork (links van het bord) en een mes (rechts van het bord) gelegd. Als er soep vooraf is, komt er een lepel rechts van het mes. Als er voor het desert apart bestek nodig is, komt dat boven het bord te liggen. Soep kan worden opgediend in een soepkom of (diep) soepbord; in beide gevallen wordt die niet rechtstreeks op de tafel gezet, maar met een schotel (voor een kom) of plat bord eronder; in een informele setting kan de hoofdgang van dat bord worden gegeten, in een formele setting wordt dat bord weggehaald na de soep. 
* Voor een uitgebreide maaltijd, met verschillende gangen en een formele setting, is er voor elke gang apart servies. Men eet met het bestek van buiten naar binnen, dus het bestek voor de één-na-laatste gang ligt het dichtst bij het bord, die voor de eerste gang aan de buitenkant. Het bestek voor het desert, de laatste gang, ligt boven het bord.

Voor elke gast is er ook een servet, bij voorkeur een gestreken, stoffen servet die bij het tafellaken past. Laat papieren servetten tot de uitzonderingen behoren vanwege het afval dat die veroorzaken, en ze zijn alleen geschikt voor een informeel gezelschap. Een servet kan op het bord liggen, links naast het bord of als een waaier gevouwen in een glas. Servetten van gezinsleden en andere huisgenoten hoeven niet dagelijks verschoond te worden, maar dan moeten die wel herkenbaar zijn, bijvoorbeeld aan een eigen servetring voor iedereen.
Tenslotte komt er rechtsboven het bord ten minste één glas of drinkbeker te staan; als er wijn geschonken wordt, is dat een wijnglas, anders een waterglas, melkbeker of kop en schotel (voor koffie of thee). Bij uitgebreide maaltijden kunnen er meerdere glazen staan: één wijnglas voor iedere gang en een waterglas.

Feestelijke tafels kan men versieren met een klein vaasje bloemen, een laag bloemstuk, enkele lage kaarsen (zoals waxinelichtjes) of een pronkstuk. Men moet wel voorkomen dat er versiering in de weg staat, bijvoorbeeld bij het doorgeven van schalen of tijdens tafelgesprekken (men moet elkaar kunnen aankijken): dan liever eenvoudige of geen versiering. Het gaat immers om het eten en het gezelschap, die zouden alle ruimte moeten krijgen.

[[File:Wedgwood tureen c1770 REM.jpg|thumb|Voorbeeld van een dekschaal]]
Een warme maaltijd kan opgediend worden met dekschalen of pannen op tafel, afhankelijk van hoe formeel of feestelijk de maaltijd is. Als er pannen op tafel komen, moeten daarvoor pannenonderzetters in het midden van de tafel neergelegd worden, om de tafel en het tafellaken te beschermen tegen de hitte van de pannen, voor elke pan één onderzetter. Voor grote overschalen plaatst men er twee naast elkaar. Daarnaast kunnen er vaatjes zout en peper, en in een informele setting ook schaaltjes met augurken of ander tafelzuur en eventueel mosterd, mayonaise (voor een maaltijd met patat), ketchup en andere tafelsauzen worden neergezet, afhankelijk van de maaltijd. Voor een Aziatische maaltijd ook ketjap, sambal, atjar tjampoer en seroendeng, zodat iedereen het eten naar eigen smaak kan kruiden en aanvullen. Vanwege een goede hygiëne krijgt elke pan, schaal, pot en kom zijn eigen opscheplepel of ander bestek: jamlepel, botermesjes, slabestek, vorken voor augurken en ander tafelzuur, een aparte lepel voor het opscheppen van ijs en een aparte voor de slagroom en andere versiering. 

Voor een broodmaaltijd kan men sneden en bolletjes brood en eventueel krentenbollen en soortgelijk lekkers op schalen of grote borden leggen. Afhankelijk van de grootte van de tafel komen er meerdere schalen verspreid over de tafel te staan, meestal in het midden. Bolletjes worden vantevoren doorgesneden, wat het gemakkelijkst voor de tafelgenoten is, of er wordt een broodmes bij gelegd. Vleeswaren, kaasplakken of stukken kaas met een kaasschaaf erbij, komen op aparte borden of schalen, elk met een eigen vork. Daarnaast kan men denken aan potten of schaaltjes met jam, pindakaas, hagelslag, salades, rauwe groenten als tomaten, radijs en schijfjes komkommer, en ander beleg, die verspreid op tafel worden gezet, elk met een lepel of mes. Ook schaaltjes halvarine, margarine en/of boter, elk met een eigen botermesje, komen verspreid op tafel te staan. Zorg dat er voor ieders smaak en voorkeuren brood en beleg is (denk aan vegetarisch, allergieën, diëten, e.d.). Voor dranken kan men kannen (in een informeel gezelschap ook flessen of pakken) met water, melk, karnemelk, thee en/of koffie neerzetten. 

Voor een lunchbuffet is het het gemakkelijkste als er vantevoren sandwiches zijn klaargemaakt zodat de gasten niet zelf hun brood hoeven te beleggen. Biedt dan wel een ruime keuze aan: volkoren/witbrood, met/zonder boter, vegetarisch/veganistisch, verschillende soorten vleeswaren en kazen, en met/zonder sla of andere rauwkost. 

&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Bread in basket.jpg|Verschillende soorten brood in een mandje
Rustikales, deftiges Abendbrot.jpg|Beleg voor een broodmaaltijd
Several cheeses with a slicer, bread and milk.JPG|Schaal met kaas en kaasschaaf
Cold cuts.jpg|Schaal met vleeswaren, augurken en tomaten
Composed salad.jpg|Schaal met rauwkost naar keuze
SeaDream II — Buffet (dinner).JPG|Buffettafel
&lt;/gallery&gt; 

'''Meer informatie''' 
* over tafeletiquette: het hoofdstuk [[Kookboek/Etiquette|Etiquette]] van het Wikibook Kookboek
* over de fijne kneepjes van het serveren van een warme maaltijd: het hoofdstuk [[Kookboek/Opdienen|Opdienen]] uit het Wikibook Kookboek.

== Picknicken == 
[[File:Claude Monet - Le Déjeuner sur l'herbe (1866) - Pushkin Museum Ж-3307.jpg|thumb|320px|Claude Monet - Le Déjeuner sur l'herbe (1866)]]
[[w:nl:Picknick|Picknicken]] kan in een park op het gras, op het strand, op een open plaats in het bos of, als je geluk hebt, aan een picknicktafel ergens in de buitenlucht. Als er mensen meegaan die slecht ter been zijn, en er wordt niet aan een picknicktafel gegeten, dan zijn tuinstoelen voor hen noodzaak. De anderen kunnen ook op de grond zitten, al of niet op een meegebracht kleed of badhanddoek.&lt;br&gt;
Benodigdheden:
* Gekleurd tafellaken dat vuil mag worden. 
* Mand(en) of tas(sen) en eventueel een koelbox (met bevroren koelelementen), met daarin lekkere hapjes, van klaargemaakte broodjes en rauwkost (gewassen radijsjes, cherrytomaatjes, schijfjes komkommer) tot fruit en andere zoetigheid, en drank. Eventueel een zoutstrooier en pepermolen. Het gemakkelijkst zijn hapjes die uit het vuistje kunnen worden gegeten, zodat geen borden of bestek nodig zijn.
* Bekers, borden, eventueel bestek en opscheplepels, bij voorkeur van herbruikbaar materiaal maar niet breekbaar, een kurkentrekker als er wijn mee is, een flessenopener.
* Servetten, een wc-rol, een of meer natte washandjes of andere natte doekjes, en/of een flesje met (desinfecterende) handzeep waarbij geen handdoek nodig is. 
* Een vuilniszak voor afval.
* Eventueel tuinstoelen, een inklapbare tafel, plaid/kleed en/of badhanddoeken om op te zitten.
* Iets tegen insecten, zoals insectenkapjes, een schoteltje met een doorgesneden sinaasappel of citroen waarin enkele kruidnagels zijn gedrukt (tegen vliegen) en/of een schoteltje met een klein laagje water en een vers gesneden ui daarin (tegen wespen).
En denk aan het rijmpje: ''Laat niet als dank voor het aangenaam verpozen, de eigenaar van 't bos de schillen en de dozen'' ... Laat niets achter! Als er geen vuilnisbak in de buurt is: neem je afval mee en gooi het in de eerste afvalbak die je tegenkomt of neem het mee naar huis.

== Overige aspecten ==
Voeding gaat niet alleen over verantwoorde menu's en het bereiden ervan. Er zijn nog andere aspecten, zoals het inkopen en bewaren ervan, voedselveiligheid en de benodigde keukenuitrusting. 

=== Inkopen van voedsel ===
Tips voor het inkopen van levensmiddelen:
# Maak vantevoren een boodschappenlijstje. Dit voorkomt het vergeten van spullen en teveel kopen. Schrijf steeds een boodschap op het lijstje als u iets opmaakt of ziet dat iets bijna op is; vraag ook huisgenoten om dat te doen. Vul het aan met wat u de komende dagen wilt eten. Aandachtspunten:
## Koop geen groente en fruit buiten het seizoen: geen zacht fruit als aardbeien, frambozen en bessen in de winter en geen spruitjes en witlof in de zomer, zie [https://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Consumenten/Veelgestelde%20vragen/Voedingscentrum%20seizoengroente-%20en%20fruitkalender.pdf Groente- en fruitkalender]. Dergelijke voedingsmiddelen zijn in kassen gekweekt of komen van ver en belasten daardoor het milieu extra. 
## Weet ook goed wat er nog in huis is, dat kan van pas komen bij onverwachte buitenkansjes in de winkel of de marktkraam. 
## Neem een of meerdere boodschappentassen en/of een boodschappenkrat mee en eventueel enkele plastic zakjes/tasjes van een vorige keer voor losse groenten en fruit. Dit bespaart verpakkingsmateriaal. 
# Bedenk waar de boodschappen het beste kunnen worden gehaald: welke winkel(s), markt, online website of andere verkooppunten aan consumenten. Weeg kwaliteit, assortiment, service, betrouwbaarheid en gemak af tegen de prijzen die worden gevraagd. Vooral met een klein budget kan het bovendien lonend zijn om aanbiedingen in de gaten te houden.
# Let bij het kopen op:
## De houdbaarheidsdatum. Koop geen spullen die over de houdbaarheidsdatum zijn of er kort op zitten. Meestal staan achterin het schap versere spullen. Daar tegenover staat dat aan houdbare producten (zakjes, pakjes, blikken, potten) veelal additieven zijn toegevoegd, die het product er niet gezonder op maken, ook al zijn de vermelde E-nummers allemaal toegestaan en veilig.
## De versheid: groente en fruit mogen er niet slap eruit zien, bruine vlekjes of schimmel hebben; broccoli mag geen gele plekken hebben. Vlees en vleeswaren mogen geen bruine of groene vlekken hebben. Vis mag niet ruiken. Hoe verder een product gereisd heeft, hoe minder vers het kan zijn, meestal zijn ze dan ingevroren geweest, wat op zich niet verkeerd is. Vraag je bij fruit altijd af wanneer je het wilt eten: voor groene bananen en harde kiwi's en mango's duurt het nog wel enkele dagen tot meer dan een week voordat ze rijp zijn. Meloenen ruiken geurig als ze eetrijp zijn. Vraag het anders aan de verkoper.
## De verpakking:[[File:Set of Spices.jpg|thumb|120px|Kruidenpotjes]] [[File:Kitchen Funnel.jpg|thumb|120px|Keukentrechter]]
### De verpakking moet gaaf zijn. Een blik of potdeksel mag niet bol staan, want dan is de inhoud bedorven. Een blik mag geen butsen hebben. Het plastic om een product mag geen gaatjes hebben, want dan komt er lucht bij de inhoud en bederft het product sneller.
### De verpakking mag niet overdadig zijn, moet in verhouding tot het product staan. Laat bijvoorbeeld het kopen van losse, 1-persoons toetjes tot de uitzonderingen behoren, evenals afzonderlijk verpakte plakjes kaas en snoepjes. 
### Als een product zowel in dure, luxe verpakkingen te koop is als in goedkopere zakjes: koop hooguit de eerste keer de luxe uitvoering en vul die later bij met goedkopere navulzakjes. Bijvoorbeeld: gedroogde kruiden en specerijen zijn bij de Turkse of Aziatische winkel of op de markt meestal in goedkopere zakjes te koop, terwijl een supermarkt alleen duurdere uitvoeringen heeft, waar bovendien minder in zit. U kunt ook zelf lege kruidenpotjes kopen, al of niet met een strooideksel, plak er zelf een etiket op en ze zijn klaar om te vullen met navulzakjes. Een trechter kan daarbij behulpzaam zijn. 
## De ingrediëntenlijst: in het algmeen geldt: hoe korter hoe beter. 
### ''Suiker'' zou alleen in producten moeten zitten waarin je het verwacht: frisdrank, snoep, koek, toetjes, zoet broodbeleg. Maar het zit in veel meer producten, ook waarin je het zelf niet zou toevoegen, zoals soepen en sauzem. Koop die niet.
### ''[[w:nl:Mononatriumglutamaat|Smaakversterker]]'', ook bekend als E621, vetsin, MSG, (mono)natriumglutamaat en met enkele andere termen. Het komt ook in de natuur voor, geeft een extra hartige smaak en zorgt ervoor dat het verzadigingspunt later wordt bereikt en je moeilijk kunt stoppen met het eten van producten waar het in zit. Koop geen producten waar het in zit.
### ''Volkoren brood'' zou slechts vier ingredieënten moeten bevatten: volkorenmeel, water, (bakkers)zout en desem of gist. Maar dat soort brood is zeer moeilijk verkrijgbaar, zelfs brood bij veel natuurvoedingswinkels heeft een langere ingrediëntenlijst. Het dichtst in de buurt komen Allison, en de Liefde en Passie broden van Albert Heijn (alleen desem). Brood dat je in ieder geval het beste NIET kunt kopen: 
#### met mout, moutmeel, moutextract of een andere term met &quot;mout&quot; erin: dan is het brood donker en lijkt het gezond, maar vaak is het witbrood met een kleurtje;
#### met broodverbeteraar, meelverbeteraar, broodverbetermiddelen, melk, vet, suiker, emulgator, enzymen, gluten, ei; zij zorgen ervoor dat het brood luchtiger wordt of langer vers blijft, maar ze zijn niet nodig voor je gezondheid. Beter is het om steviger brood te kopen en direct na aankoop in te vriezen wat je niet dezelfde of volgende dag nodig hebt.
###''Vegaproducten'': de hoeveelheid eiwitten per 100 gram kan aanmerkelijk verschillen tussen merken en producten. Vlees en vis bevatten zo'n 18 à 30 gram eiwitten per ons, bij vegaproducten mag je al blij zijn als het rond de 15 gram per ons is. Bij voorkeur is er bovendien vitamine B12 en ijzer toegevoegd, zit er max. 1,1 gram zout per 100 g en geen suiker in.
## De hoeveelheid: koop alleen grotere hoeveelheden (die in de regel goedkoper zijn) als ze binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt worden en als er ruimte voor is in de voorraadkast, koelkast of vriezer. Koop anders een kleinere hoeveelheid of vraag aan de verkoper of er ook kleinere hoeveelheden beschikbaar zijn; sommige groentewinkels en supermarkten staan toe om bijvoorbeeld halve bloemkolen of andijviestruiken te kopen.
## De prijs. 
### Koop aanbiedingen alleen als u het product echt nodig heeft, als er plek voor is in de voorraadkast èn als het binnen de houdbaarheidsdatum gebruikt wordt.
# Laat overbodig verpakkingsmateriaal in de winkel achter. 
# Pak de boodschappen zorgvuldig in: zware en robuuste spullen onderin en achterop de fiets, kwetsbare spullen, zoals zacht fruit, eieren, brood en gebak bovenin de tas die voorop de fiets gaat. 
# Na thuiskomst:
## Handen wassen.
## Pak direct de boodschappen uit en plaats ze op de juiste plek: in de voorraadkast, koelkast of (in zelfgemaakte kant-en-klare pakketjes, bijvoorbeeld brood of vlees/vis voor steeds één dag) in de diepvriezer (zie volgende paragraaf).
Meer informatie: 
* [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-kopen.aspx Veilig kopen van het Voedingscentrum].
* [https://www.gezondheid.be/artikel/gezonde-voeding/versheid-van-voedingsprodukten-123#8 kenmerken van verse vis van Gezondheid.be]

=== Bewaren van voedsel ===
Algemene regel: droog, koel, in het donker en afgesloten. Afgesloten wil zeggen in een pot, fles of doos met deksel die er strak oppast, of in een papieren zak als het om verse levensmiddelen als aardappelen, groente en fruit gaat.  

Er zijn wel uitzonderingen:
* Verse groente: veel gaat in de koelkast, maar niet alles, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/waar-bewaar-ik-groente-en-fruit.aspx Groente en fruit bewaren van het Voedingscentrum]. Wat buiten de koelkast bewaard wordt, zoals aardappelen, uien, knoflook en tomaten, moet droog en donker opgeslagen worden. 
* Verse kruiden en verse asperges: in een vochtige doek gewikkeld in de groentela van de koelkast; verse kruiden kunnen ook in een hoog glas met water. Bewaartermijn: hooguit enkele dagen.
* Tropisch fruit zoals verse ananas, mango, banaan en kiwi, buiten de koelkast bewaren, en ze mogen ook in het daglicht bewaard worden, zeker als ze nog niet rijp genoeg zijn om te eten. 
* Droog voedsel zoals rijst, macaroni, beschuit, crackers en andere graanproducten, gedroogde kruiden en specerijen en gedroogde peulvruchten hoeven niet gekoeld te worden bewaard, maar wel koeler dan 20° C (en ook droog, donker en afgesloten).
** Tafelzout: voeg enkele korrels rijst toe aan een zoutstrooier, dan wordt het zout niet vochtig.
* Diepvriesproducten: uiteraard in de vriezer.
* Voorverpakte levensmiddelen die in de winkel buiten de koeling staaan, hoeven ook thuis niet in de koelkast mits ze niet zijn aangebroken.
* Zie ook: 
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren/bewaartips-voor-koelkast-vriezer-en-voorraadkast.aspx bewaartips van het Voedingscentrum]
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/thema/kopen-koken-bewaren/eten-bewaren.aspx eten bewaren, van het Voedingscentrum] kies zelf uit 2.000 specifieke voedingsmiddelen
** [https://www.voedingscentrum.nl/nl/veilig-eten-voedselinfectie-voorkomen/veilig-bewaren.aspx voedsel veilig bewaren van het Voedingscentrum]

Overige aanbevelingen:
* Zet de koelkast op 4° C.
* Koel restjes en expres teveel gekookte porties eerst goed af voordat je ze in de koelkast zet. Ze zijn dan nog twee dagen houdbaar. Zet ze in de diepvries als je ze langer wilt bewaren.
* Zet producten met een korte houdbaarheidsdatum vooraan op de plank, om verspilling te voorkomen, en zet nieuw gekochte producten daar achter.
* Gebruik zo min mogelijk plastic en aluminiumfolie om voedsel te bewaren. Gebruik liever koelkastdozen in allerlei maten met een deksel dat goed afsluit.
* Bewaar verpakkingsmateriaal dat nogmaals gebruikt kan worden, zoals plastic zakken van broden, lege potjes (maar overdrijf niet, van elke soort en maat twee is meestal voldoende) en plastic doosjes van bijvoorbeeld kruiden die nog als koelkastdoos kunnen dienen. Gooi overig verpakkingsmateriaal in de juiste vuilconainer/kliko.

=== Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken ===
Het is overal belangrijk om op hygiëne te letten, maar in de keuken nog extra omdat het daar om voedselveiligheid gaat. Enkele suggesties:
* Handen wassen:
** Elke keer bij thuiskomst.
** Voordat de boodschappen worden uitgepakt en opgeborgen.
** Vóór het afdrogen en opbergen van schone vaat.
** Vóór het bereiden van maaltijden.
** Vóór het eten.
** En uiteraard na elk wc-bezoek.
** Zorg voor zeep op en een schone handdoek vlak bij de gootsteen.
[[File:Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij het aanrecht 2024.jpg|thumb|Natte vaatdoek hangt te drogen aan een rekje bij aanrecht]]
* Zorg voor een schone vaatdoek; als hij stinkt bent u veel te laat met verversen. Hang een vaatdoek uit, zorg voor een rekje bij de gootsteen waarop dat kan. Op vochtige vaatdoeken kunnen bacteriën en ander gespuis zich veel sneller ontwikkelen dan op droge.
* Zorg voor een schone theedoek; en ook als er een afwasmachine is, moet er wel eens iets worden afgedroogd.
* Zorg voor een schoon aanrecht, zowel qua hygiëne als qua spullen die erop staan. Een leeg aanrecht werkt veel prettiger dan een vol. 
* Gooi afval direct in een goed afgesloten vuilnisbak, dan blijft het aanrecht schoon en krijgt ongedierte (zoals fruitvliegjes, ratten en muizen) minder kans. Koffiefilters, theezakjes en warme voedselresten wel eerst laten afkoelen.
* Gooi altijd voedsel weg als het bedorven is of lijkt, d.w.z.
** als er schimmel op zit (uitgezonderd schimmelkaas; op harde kaas met schimmel kan de schimmel met een ruime boog worden weggesneden, op andere voedingsmiddelen heeft dat geen zin omdat daar de schimmel ook in de rest ervan zit, ook al zie je die daar niet)
** als het muf ruikt
** als een klein beetje al vies smaakt
** als een product over de houdbaarheidsdatum '''TGT''' is, te gebruiken tot: altijd weggooien, dit geldt meestal voor verse vis en vers vlees.
** Een product dat over de houdbaarheidsdatum '''THT''' is, tenminste houdbaar tot, kan meestal nog enige tijd worden gebruikt, al zal de smaak achteruitgaan. Maar als het er niet meer goed uitziet, verkeerd ruikt of vies smaakt, dan moet het worden weggegooid. Meer informatie: [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/twijfel-over-de-houdbaarheidsdatum-kun-je-dit-nog-opeten-of-niet.aspx Houdbaarheidsdatum van het Voedingscentrum].
* Maak de gootsteen, het aanrecht, keukenkastjes, keukenlades, kookplaat, oven, magnetron  en andere keukenapparaten regelmatig goed schoon. Ze kunnen anders broedplaatsen van ongedierte worden, of slechter gaan werken door bijvoorbeeld kalkaanslag. Een vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel is veelal voldoende, voor gootsteen, aanrecht en kookplaat is vaak een schuurmiddel nodig (poeder of vloeibaar). 
** Voor het schoonmaken van een '''oven''' zijn verschillende methoden. Vooraf: zorg dat er geen kruimels en ander los vuil meer in de oven is, gebruik daarvoor een stofzuiger. Daarna zijn er alternatieven: 
*** Smeer de wanden van een warme oven in met ''groene zeep''. Zet vervolgens een vuurvaste schaal verdunde ''ammoniak'' (verhouding: 4/5 kokend water en 1/5 ammoniak) in de oven en laat dit een nachtje staan. Vergeet niet om ‘s nachts een raampje open te laten staan, de ammoniak stinkt behoorlijk. De ammoniak zorgt ervoor dat de vette aanslag zacht wordt. Reinig de ovenwanden de volgende dag met een stuk keukenpapier of een oude krant.&lt;ref&gt;[https://www.tantekaat.be/tip/oven-reinigen/ Tante Kaat], [https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken De Witgoed-Outlet] en [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv] &lt;/ref&gt;
*** Doe een beetje ''baking soda'' op een vochtig doekje en neem de binnenkant van de oven af. Laat het middel even intrekken en poets de oven vervolgens schoon met een vochtige doek. Laat op hardnekkige plekken de baking soda een nacht laat intrekken, en poets de oven de volgende morgen schoon.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot een temperatuur tussen 200 en 250 °C. Zet een vuurvaste kom met water en een kopje ''soda'' in de oven gedurende 20 minuten. Haal de kom vervolgens uit de oven en wrijf met een propere, vochtige doek de zijkanten schoon.&lt;ref&gt;https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk&lt;/ref&gt;
*** Doe een ''vaatwastablet'' in een ovenbestendig kommetje water. Ovendeur dicht en laat het geheel tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C staan. Haal het vuil hierna weg met een vochtige doek.&lt;ref&gt;https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken&lt;/ref&gt;
*** Verwarm de oven tot 200°C en plaats daarna een hittebestendig bakje met heet water en een scheut ''schoonmaakazijn'' in de oven (verhouding: (1/4 kopje azijn op 1 kopje water). Schakel het ovenprogramma uit en sluit de ovendeur. Na enkele uren kan de ovendeur weer worden geopend en kunnen de aangekoekte etensresten verwijderd worden met een stukje keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Snijd een halve ''citroen'' in partjes, doe deze in een ovenbestendig bakje gevuld met een bodempje water en pers de andere helft uit boven de overschaal. Plaats dat bakje gedurende tien minuten in een voorverwarmde oven op 200°C. De warmte zorgt ervoor dat het citroensap verdampt. Na ongeveer tien minuten de viezigheid wegpoetsen met een vochtige doek.&lt;ref&gt;[https://www.dewitgoedoutlet.nl/blog/oven-schoonmaken  De Witgoed-outlet] gecombineerd met [https://njam.tv/blog/oven-schoonmaken-zo-ga-je-best-te-werk NJAM.tv]&lt;/ref&gt; 
*** Speciaal om hardnekkige vetresten te verwijderen: Verwarm de oven tot 200°C en zet dan de oven uit. Pak een stuk ''groene zeep'', maak deze nat en wrijf het zeep over het vette oppervlak van de oven. Zet vervolgens een hittebestendig bakje met heet water in het midden en sluit de ovendeur. Na enkele uren is het vet eenvoudig te verwijderen met een stuk keukenpapier.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
*** Voor het rooster van de oven (of barbecue): Gebruik een metaalborstel (of staalborstel) of een Brillo-schuursponsje.&lt;ref&gt;https://www.superkeukens.nl/inspiratie/weblog/grootmoeders-tips-zo-maak-je-de-oven-schoon&lt;/ref&gt;
:: In alle gevallen geldt: Haal na afloop nog een vaatdoek over de ovenwanden heen, die gedompeld is in een warm sopje met afwasmiddel en vervolgens is uitgewrongen. 
::'''Waarschuwing''': Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* '''Koelkast''' schoonmaken: minstens eenmaal per 3 maanden. Zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond]
* Draag een schort tijdens het koken, dat voorkomt dat bovenkleding vies wordt.
* Uiteraard werkt u met schoon kookgerei, zoals pannen, keukenmessen en pollepels.
* Groente en fruit: altijd wassen voor gebruik, tenzij het gaat om voorverpakte gewassen groente, voorverpakt geschild fruit of fruit dat nog geschild wordt, zoals bananen, meloen en kiwi's (doe dat dan wel met schone handen). 
* Vries voedingswaren die u niet direct gebruikt snel in, zoals kip, vlees, vleeswaren vis, brood, extra porties, kliekjes en uiteraard gekochte diepvriesproducten. Zet de vriezer op -18° C. Zorg er wel voor dat ingevroren voedingsmiddelen op tijd worden opgemaakt, zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/koken-en-bewaren/hoelang-is-eten-houdbaar-in-de-diepvries.aspx Bewaartermijnen van het Voedingscentrum]. 
* Was ten minste één ker per dag af (afhankelijke van de grootte van het huishouden vaker) of zet vuile vaat direct in de vaatwasser.
** Vul lege pannen met een klein laagje water zodat ze niet aankoeken. Dan zijn ze later gemakkelijker af te wassen.
** Verwijder direct etensresten van borden en schalen. Sommige restjes kunnen bewaard worden en later worden opgewarmd als lunch- of bijgerecht, andere gaan in de vuilnisbak (groenbak).
** Zie [[Huishouden/Hygiëne#Afwassen|Afwassen]] in het hoofdstuk Hygiëne voor methoden van afwassen.
* Zie het hoofdstuk [[Huishouden/Hygiëne]] voor meer hygiëne in huis.

=== Keukenuitrusting ===
Om te kunnen koken, maaltijden bereiden, voedingsmiddelen bewaren en hygiëne te betrachten, zijn allerhande voorwerpen nodig. Minimaal nodig zijn:
* kooktoestel met minimaal twee pitten
* koelkast met een vriesvak of een apaprte vriezer
* twee kookpannen, een steelpan en een koekenpan, alle met deksel; als het budget en de ruimte in de keuken dat toelaten ook een braadpan en en een snelkookpan
* keukentextiel: vaatdoeken, theedoeken, keukenhanddoeken, dweil, waarvan de  aantallen afhankelijk zijn van de frequentie van verschoning en wassen; daarnaast pannenlappen en een schort
* een rek voor het drogen en ophangen van vaatdoeken, hand- en theedoeken
* vergiet, zeef, rasp, trechter
[[File:Flessenschraper, objectnr KB 2615.tif|thumb|Flessenschraper en houder voor het laten uitlekken van flessen]]
* keukenweegschaal, maatbeker van een liter, kookwekker; de eerste twee zorgen ervoor dat er op maat wordt gekookt: niet te weinig maar ook niet teveel wat tot verspilling zou leiden
* snijplank
* bestek: bestekbak, lepels, vorken, messen, theelepels, zowel om in de keuken te gebruiken als voor aan tafel; opscheplepels voor soep, jus, aardappelen en groente; vleesmes, gekarteld mes (voor het snijden van brood en groente), (aardappel)schilmesje, dunschiller, houten pollepel, bakspatel (om voedsel in een koekenpan om te keren), garde, pannenkoekenmes, als er budget is: ook een flessenlikker/flessenschraper (om het laatste restje slasaus en andere dikke vloeistoffen uit flessen te kunnen halen), flessenuitdruiper, aardappelstamper, schuimspaan, tang voor vlees en groente; de aantallen zijn steeds afhankelijk van het aantal huisgenoten en de frequentie van afwassen
* (handmatige) blikopener&lt;ref&gt;Een elektrische blikopener is voor mensen van wie de handen niet meer sterk genoeg zijn voor een handmatige blikopener; bovendien hebben de meeste blikken tegenwoordig een lipje waarmee ze kunnen worden opengetrokken en is er nog maar zelden een blikopener nodig&lt;/ref&gt;, flessenopener, kurkentrekker, dekselopener, schaar
* serviesgoed: diepe en platte borden (grote platte borden voor de warme maaltijd en kleinere voor de broodmaaltijd), mokken, koppen en schotels, waterglazen, schalen in diverse maten, desertschaaltjes, citruspers, eierdoppen
* theepot, aparte koffiepot of thermoskan (die alleen voor koffie wordt gebruikt ivm achterblijvende koffiegeur/-smaak), (keramieke, metalen of plastic) koffiefilter, thee-ei als u losse thee gebruikt, theemuts
* onderzetters voor hete pannen
* goed afsluitbare voorraadbussen en/of -potten voor beschuit, crackers/knäckebrot, soepstengels, macaroni, rijst, havermout, volkorenmeel, peulvruchten, koffie, thee, suiker en andere droge voedingsmiddelen, koelkastdozen; mede afhankelijk van voorkeuren
* goed afsluitbare bewaarbakjes, die zowel in de koelkast als in de vriezer bewaard kunnen worden; eventueel ook vershoudfolie
* voorraad: zilvervliesrijst, volkoren macaroni, spagghetti en/of mie, volkoren soepstengels, diverse soorten gedroogde peulvruchten, tuinkruiden, specerijen; volkoren crackers en beschuit, volkoren ontbijtgranen zonder suiker (zoals havermout en Brinta), diverse soorten noten, pindakaas, zonnebloemolie, thee, koffie, papieren koffiefilters; noodvoorraad met conserven (potten en blikken groente, soep, vis, peulvruchten, bouillon), flessen water en pakken lang houdbare melk (zorg er wel voor dat deze producten binnen de houdbaarheidsdatum worden opgemaakt en steeds vervangen); daarnaast sneller bedervende voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen, groente, fruit, vlees, vis, melkproducten, kaas, eieren, halvarine
** een basisvoorraad tuinkruiden en specerijen kan bestaan uit: tijm, rozemarijn, bieslook, basilicum, laurierblad, oregano, dille, bonenkruid, peper, paprikapoeder, kerrie, nootmuskaat, (hele) kruidnagel en gemberpoeder; desgewenst aangevuld met dragon, kervel, majoraan/marjolein, peterselie, munt, venkelzaad, karwij, kaneel (poeder of stokjes), foelie, kurkuma/geelwortel, chilipoeder en wat u verder nog tegenkomt in de kruidenkraam op de weekmarkt of in de Aziatische winkel; experimenteer ermee: koop af en toe iets onbekends, zoek er recepten bij en als het u bevalt, houdt u het in uw basisvoorraad en anders koopt u de volgende keer weer iets anders;
** andere veelgebruikte smaakmakers zijn sojasaus of ketjap, azijn, tomatenpuree, mosterd en vanillestokjes
* schoonmaakmiddelen voor in de keuken, zoals zeep en een zeepbakje waarin nat zeep kan uitlekken, afwasmiddel, schuurmiddel, afwasborstel, afwasteil, afdruiprek, schuurspons, boenborstel, keukenrol of een rol WC-papier (die goedkoper in het gebruik is) met houder
* dienblad/theeblad
* basis-kookboek (zoals [[w:nl:Het nieuwe Haagse kookboek|Het nieuwe Haagse kookboek]], [[w:nl: Wannée kookboek|Wannée kookboek]] of het Margriet kookboek).

Naar gelang budget, ruimte en behoefte kunnen zowel de soorten als de aantallen worden uitgebreid, zie [[w:nl:Categorie:Keukengerei|Categorie:Keukengerei]] in Wikipedia voor inspiratie.

Let er bij het '''kopen''' van vaatwerk op, bijvoorbeeld servies, bestek en pannen, dat ze in de vaatwasser mogen. Het gaat in ieder geval om plastic (zoals spatels, koelkastdozen, opbergbussen, litermaat, beslagkom), metalen en keramische voorwerpen (pannen, koekenpannen, bestek), natuurstenen voorwerpen (zoals marmeren snijplanken, overschalen), delicaat glas en porselein. Ook al heeft u nu nog geen vaatwasser, dat kan in de toekomst veranderen.

[[File:Manual coffee preperation.jpg|thumb|Koffie zetten met een koffiefilter en koffiepot]]
Een keukenuitrusting kost veel geld, zelfs als je die tot het minimum beperkt. Het sparen voor een ouderwetse [[w:nl:Uitzet (uitrusting)|uitzet]] was nog niet zo'n slecht idee. Begin er als tiener al mee, oriënteer je op wat handig is, op kwaliteit en prijzen, vraag advies aan volwassenen die bedreven zijn in het huishouden (zoals je ouders), weet wat je wilt, zet dat op een verlanglijstje, koop beetje bij beetje voorwerpen die naar je zin zijn, vraag ze als cadeau voor je verjaardag of andere gelegenheden (sinterklaas, kerst) en sla ze op in een doos op je kamer of op zolder bij je ouders totdat je ze nodig hebt. Ze hoeven niet allemaal nieuw te zijn, de kringloopwinkel of andere tweede-handswinkel kan ook uitkomst bieden en zorgen ervoor dat de kosten laag blijven (en het afvalprobleem binnen de perken blijft). En: schaf liever iets aan dat een levenlang meegaat en wat duurder is, dan goedkope spullen die snel kapot gaan of slijten of toch niet zo handig in gebruik zijn.

Probeer het aantal apparaten zoveel mogelijk te beperken. Ze nemen ruimte in, hebben onderhoud nodig, gaan beperkte tijd mee, kosten geld en grondstoffen en leveren afvalproblemen op. Oplossingen:
* Water koken kan in een steelpan met een deksel, dan is er geen fluitketel, waterkoker en/of koffiezetapparaat nodig.
* Koffie zetten kan met een thermoskan en een koffiefilter.

== Meer externe bronnen ==
* [https://www.voedingswaardetabel.nl/ Voedingswaardetabel] voedingswaarde (voedingsstoffen) per voedingsmiddel

== Bronnen, noten en/of referenties ==

{{Appendix}}

{{Sub}}</text>
      <sha1>ak9d1ii94vzmt988apknabk0rxytaaq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Energiebesparing</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43628</id>
    <revision>
      <id>390533</id>
      <parentid>390525</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T05:51:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wonen en huishouden */ Op lagere temp. wassen</comment>
      <origin>390533</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16461" sha1="aafyq026ijk5goxkxnsunthzvb0ooe1" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Bij '''energiebesparing''' gaat het om alle acties die het gebruik van energie verminderen. Men kan energie willen besparen vanwege de kosten, om het milieu minder te belasten en/of om minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers. De overheid kan energiebesparing stimuleren door maatregelen te nemen. Consumenten en bedrijven kunnen ook op eigen houtje energie besparen. Er zijn vele mogelijkheden en manieren om zuiniger met energie om te gaan. 

Bedenk dat ook elektriciteit opgewekt moet worden, ook als dat via wind- of zonne-energie gebeurt. Windmolens/-turbines en zonnepanelen kosten ook grondstoffen en energie om te maken. En elektriciteitscentrales gestookt op steenkool of gas stoten ook nog eens CO2 uit. Dus hoe minder elektriciteitscentrales nodig zijn, hoe beter dat is.

Energie bespaar je niet alleen direct, maar ook door een keten te doorbreken, bijvoorbeeld door minder producten te kopen, waardoor fabrikanten en andere leveranciers in een bedrijfstak minder energie gaan gebruiken. Ook al ben je maar één van de vele consumenten: Alle kleine beetjes helpen. Hier enkele suggesties. Enkele ervan zullen drastische keuzes vereisen.

=== Bouw ===
[[File:Cavity wall.JPG|thumb|Muurisolatie]]
De meeste winst valt te behalen door al bij de bouw van een woning of bedrijfspand prioriteit te geven aan energiezuinigheid: van het ontwerp tot aan de gebruikte bouwmaterialen, installaties en het bouwproces. Dit betekent meestal dat de bouw zelf iets duurder uitvalt, maar dat veel winst te behalen valt bij het gebruik ervan. Enkele aandachtspunten:
# [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]: een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken.
# Deel een gebouw in kleine ruimtes in: zij warmen sneller op dan grote open woon-keukenvertrekken of kantoorkamers en kosten bovendien minder energie om ze warm te houden.
# [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]] van vloeren, muren en daken en ook dubbel of driedubbel glas voorkomen het weglekken van warmte naar buiten. Zorg wel voor goede ventilatie.
# Het moet mogelijk zijn om alleen die ruimtes te verwarmen die op een bepaald moment gebruikt worden. Nu is het vaak zo dat verwarmingssystemen er op zijn gericht dat in één ruimte de verwarming altijd aan staat (de woonkamer), ook als men overdag bijvoorbeeld voornamelijk een andere kamer (zoals een werk-/studeer- of hobbykamer) gebruikt.
# Een [[w:nl:tochtportaal|tochtportaal]] voorkomt dat warmte naar buiten vliegt als de voordeur open gaat.
# Een [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|douchewarmtewisselaar]] zorgt voor het herbenutten van warmte in het afvoerwater van de douche.
# Bouw standaard een tijdklok voor de verwarming in, dan kunnen bewoners niet vergeten om 's-avonds op tijd de verwarming uit te zetten.
# Eén bron voor warm water; warm water van een keukenboiler kost zelden minder energie dan warm water van de combi-ketel die op zolder staat&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-warm-water/close-in-boiler/&lt;/ref&gt;, zeker in combinatie met een afwasmachine.
# Overal in huis: goed eventilatie.

=== Wonen en huishouden ===
Een gebouw kan nog zo energiezuinig zijn gebouwd, als de gebruikers ervan nonchalant ermee omgaan, zal dat alsnog een hoog energiegebruik betekenen. Daarom is ook gedrag belangrijk.
# Warm water:
## Douche korter en minder vaak; een bad nemen is een luxe voor incidentele gelegenheden.
## Zet de standaard temperatuur zo laag mogelijk, maar niet lager dan 60°C vanwege het risico op legionella. 
# Koken:
## Kies zoveel mogelijk voor verse groente en vers fruit uit de buurt (of ten minste uit het eigen land) èn uit het seizoen: die hebben de minste energie gekost om ze te verbouwen en vervoeren. Zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx seizoenskalender van het Voedingscentrum] voor een overzicht per maand voor Nederland.
## Gebruik de waakvlam van het gasfornuis niet, steek pitten aan met een lucifer.
## Zet tijdens het koken deksels op de pannen, zowel op kookpannen als op [[w:nl:Hapjespan|hapjespannen]]. Dit zorgt ervoor dat de warmte in de pan blijft en de temperatuurknop lager kan. 
## Kook vaker [[w:nl:Eenpansgerecht|eenpansgerechten]], dan is er maar één kookpit nodig.
## Kook gerechten voor meerdere dagen tegelijk, vooral die een lange gaartijd hebben. Laat het restant afkoelen en vries het in in éénpersoonsportie(s). Wel is het zo dat invriezen van maaltijden anderhalf tot twee keer zoveel energie kost als het koelen van koelverse maaltijden&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/koken-op-maat/&lt;/ref&gt;. 
## Ovengerechten kosten in de regel meer tijd en daardoor meer energie dan gerechten die op een fornuis worden gemaakt. Bereid daarom ovengerechten alleen voor speciale gelegenheden.
## Gebruik een [[w:nl:hogedrukpan|hogedrukpan]] of [[w:nl:hooikist|hooikist]] voor gerechten die lang moeten garen (zoals [[w:nl:stoofvlees|stoofvlees]], enkele soorten [[w:nl:Peul (Vrucht)|peulvruchten]] zoals groene erwten, bruine en witte bonen, en verse [[w:nl:Rode biet|rode bieten]]). Een hogedrukpan zorgt voor een aanzienlijk kortere kooktijd en dus minder energiegebruik. Bij garen in een hooikist moet de pan met het gerecht eerst goed op temperatuur worden gebracht en zo'n vijf minuten koken. Zet direct daarna de goed afgesloten pan in een hooikist en laat het gerecht zo'n 8 à 12 uur laten garen, afhankelijk van het gerecht en de plaats van de hooikist (in een koude ruimte langer dan in een warme). Een hooikist kan zelf worden gemaakt van een doos of kist van de juiste grootte; drapeer daarin een oude wollen deken of slaapzak of een gedeelte daarvan; zorg ook voor een goed isolerend deksel.
## Zet het keukenraam open tijdens het koken, dit vervangt het gebruik van een afzuigkap.
# Wassen: 
## Was alleen met een volle trommel.
## Was op lagere temperaturen, maar was textiel waarin veel bacteriën zitten, zoals vaatdoeken, dweilen, luiers, en kleding van zieken, wel altijd op minimaal 60°C. Was minstens één keer per maand op 60°C, dat is beter voor de machine: het voorkomt de groei van micro-organismes.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-in-huis/wasmachine/&lt;/ref&gt;
## Droog de was buiten als het weer dat toelaat en anders binnen als er daar ruimte voor is of is gemaakt. Gebruik een droogtrommel alléén als het niet anders kan.
# Strijk zo min mogelijk. Vraag u af of bijvoorbeeld handdoeken, keukentextiel, ondergoed, lakens en zakdoeken echt superglad moeten zijn. 
# Verwarming: 
## Plaats een zuinige verwarmingsketel, of nog beter: een [[w:nl:Hoogrendementsketel|hoogrendementsketel]].
## Bekleed verwarmingsleidingen met isolatiemateriaal (pijpisolatie, te koop bij elke bouwmarkt, is gemakkelijk aan te brengen), vooral die in ruimtes die zelden of nooit worden verwarmd, zoals de zolder en slaapkamers.
## Plaats radiatorfolie achter radiatoren. 
## &quot;Isoleer&quot; buitenmuren door er een grote kast en boekenkasten tegenaan te zetten. 
## Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter over de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
## Verwarm zo min mogelijk ruimtes en doe dat zo kort mogelijk. 
## Verwarm op lagere temperatuur. Draag 's winters winterkleding: warme truien (eventueel meerdere over elkaar) en warme sokken of kousen, in huis en op kantoor/het werk. Dan kan de verwarming lager worden gezet (18°C à 19,5°C is in de regel warm genoeg).
## Gebruik de voorzieningen in een gebouw zoals ze bedoeld zijn : tochtdeuren en andere deuren dicht doen zodat er geen warmte ontsnapt naar de gang en naar buiten, gordijnen 's avonds dicht, tijdklok verwarming goed instellen of op tijd de thermostaat lager zetten (ongeveer 1 uur voor het naar bed gaan).
# Electriciteitsgebruik: 
## Wees zuinig met elektriciteit. 
## Een lamp met één lichtbron verbruikt minder energie dan één met meerdere.
## Gebruik spaarlampen. 
## Doe zo min mogelijk lampen aan. 
### Doe lampen uit als u de ruimte verlaat.
### Enkele schemerlampen door de kamer heen is gezellig, maar één lamp aan die de hele ruimte verlicht kost minder energie. 
### Vraag u af of er bij de voordeur altijd een lampje moet branden als het donker is. Of is het voldoende als zo'n lamp even wordt aangezet als er wordt aangebeld? Of kan er een systeem worden geïnstalleerd dat zo'n lamp alleen aan gaat als er beweging is?
### Moet de kerstverlichting al een maand (of langer) vóór Kerst worden opgehangen en per se elke avond worden aangestoken, of zelfs de hele dag aanblijven, zelfs als u niet thuis bent? 
## Richt kamers zo in dat de plek waar veel wordt gelezen of gewerkt bij een raam is. Dan hoeft overdag het licht niet aan.
## Zet elektrische apparaten uit als ze niet worden gebruikt (zet bijvoorbeeld pc en laptop 's-nachts uit). 
## Let bij de aankoop van elektrische apparaten op het energielabel: hoe groener hoe beter. 
### Vermijd allerlei energieverslindende extra's zoals in een 
#### koelkast: een ijsblokjesapparaat en een snelvriesvak
#### oven: zelfreinigende oven, dit gemak  kost veel energie. Maak liever regelmatig zelf de oven schoon. 
## Koop apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt (zonder timer of standby-knop) of plaats een stekkerdoos met schakelaar tussen de apparaten en het stopcontact, en zet die standaard op &quot;uit&quot;.
### Fabrikanten: ga over op het maken van apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt en zorg voor echte aan/uit knoppen. Een klok in bijvoorbeeld een magnetron is alleen nodig tijdens gebruik; de rest van de tijd is hij overbodig en kost dan alleen maar energie. Dit geldt ook voor vele andere apparaten! En per huishouden mag het relatief weinig schelen in energiegebruik, maar alle miljarden huishoudens (inclusief bedrijven) bij elkaar opgeteld, kan dit een enorme besparing opleveren.
## Koelkastgebruik:
### Ontdooi hem regelematig: een rijplaag van 2 mm geeft al een verhoging van 10% meer stroomgebruik.
### Minimaliseer het aantal malen dat een koelkastdeur open gaat: haal in één keer alles voor een maaltijd eruit en zet afgekoelde restjes in één keer terug. 
### Dek alle levensmiddelen goed afgesloten weg. Dit voorkomt rijpvorming. 
### Laat warm voedsel voor de diepvries eerst afkoelen en dan nog verder afkoelen in de koelkast, dat scheelt energie.
## Bij zomerse hitte: gebruik zo min mogelijk apparaten, zij geven allemaal warmte af, van wasdrogers en afwasmachines tot pc's en tv's. Dat geldt ook voor warm water. Gebruik wel minstens één keer per dag warm water om de vorming van legionella tegen te gaan. 
## Wees kritisch op verlanglijstjes: geef bij voorkeur geen cadeaus die elektriciteit of batterijen nodig hebben. Het is net zo leuk en leerzaam om bijvoorbeeld ouderwetse spelletjes te spelen. 

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Cooking potatos on a large hobo stove 03.jpg|Kook met een deksel op de pan
Fissler Dampfkochtopf Vitavit.jpg|Hogedrukpan
Hooikist “Het Spaarvarken” van Blauwe Express Rotterdam, objectnr 79730.JPG|Hooikist
File:9-groot-maastricht-no-was-marcel-van-den-bergh-vrom.jpg|Droogmolens met wasgoed
File:Interieur, gedeelte van de gang met openstaande tochtpui en zicht op het tochtportaal met de binnenzijde van de voordeur - Dinteloord - 20336419 - RCE.jpg|Tochtportaal
File:Energy label en.svg|Energielabel
File:WLANL - 23dingenvoormusea - lichtkroon.jpg|Lamp met meerdere lichtbronnen
Dassler Cabin Living Room (5d3674dd-1dd8-b71b-0b0a-5a7dffdfdb26).JPG|Tafel bij het raam voor meer licht
Wikipedia 12. Fotoworkshop by-RaBoe 07.jpg|Stekkerdoos met schakelaar
&lt;/gallery&gt;

=== Levensstijl ===
Veel winst valt te behalen door over te schakelen op een sobere [[w:nl:levensstijl|levensstijl]]. Dat betekent onder andere dat gemak en comfort een lagere prioriteit krijgen dan zuinig omgaan met energie en spullen. Dus:  
# Alleen spullen kopen als het echt nodig is. Hoe minder spullen er verkocht worden, hoe minder er (uiteindelijk) gemaakt worden en hoe minder energie, grondstoffen en andere bronnen daarvoor worden gebruikt. Minder spullen betekent uiteindelijk ook minder afval, wat ook beter is voor het energiegebruik van afvalbedrijven en voor het milieu.
# Schaf alleen goederen aan die lang meegaan: tijdloos, mooi en van goede kwaliteit, en ook gerepareerd kunnen worden als ze toch voortijdig stuk gaan. Die zijn vaak wat duurder, maar je hoeft er ook minder van aan te schaffen en zo scheelt dat ook weer energie.
# Doe niet mee aan elke modetrend, niet alleen qua kleding, maar ook qua apparaten/gadgets, auto's en woninginrichting.
# Kleding: 
## De minste energie kost kleding die je niet aanschaft. Hoe minder kleding, hoe beter.
## De meest duurzame kleding is gemaakt van biologisch katoen of andere natuurlijke materialen die minder belastend zijn voor het milieu, zoals linnen (vlas), hennep, bamboe, wol en tencel, èn die niet gemengd zijn met synthetische stoffen zoals polyester, polyamide en elastaan. 
## Verstel kapotte kleding (zelf of door een kleermaker; zie [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Textiel]]).
## De huidige methode in de kledingindustrie om grote hoeveelheden goedkope kleding van slechte kwaliteit te vervaardigen en vervolgens ongebruikt te dumpen, is een gruwel; koop zulke kleding niet!
# Doe goederen pas weg als ze versleten zijn of niet meer passen (te groot, te klein). Kleding en andere voorwerpen die niet meer worden gebruikt en nog goed zijn, kunnen worden verkocht via tweede-hands websites, of naar een tweede-hands winkel of [[w:nl:Kringloopcentrum|kringloopcentrum]] worden gebracht.
# Webwinkels: 
## Voor afnemers/consumenten: Probeer zo goed mogelijk de juiste producten te bestellen, in de juiste maat, zodat je zo weinig mogelijk hoeft te retourneren.
## Webwinkels: 
### Geef zo veel mogelijk informatie over producten op de website, publiceer foto's in de correcte kleuren, probeer zo veel mogelijk teleurstelling bij het uitpakken en uitproberen te voorkomen, zodat er zo min mogelijk geretourneerd hoeft te worden.
### Stimuleer dat zoveel mogelijk goederen tegelijk/in één zending/pakket worden bezorgd/vervoerd.
### Hergebruik retouren, bied ze eventueel met korting aan, voorkom dumpen/weggooien.

=== Vervoer ===
# Doe zoveel mogelijk lopend (eventueel met een boodschappentrolley of ander karretje) of met een gewone fiets (met een stevige bagagedrager, een mandje voorop en eventueel fietstassen en/of aanhangkar); dit vervoer kost verreweg de minste energie en is ook nog eens goed voor de dagelijkse lichaamsbeweging.
# Een gewone step is gemakkelijk mee te nemen en ook te gebruiken in gebouwen. Ze zijn geschikt voor korte afstanden met hooguit een rugzak als bagage.
# Openbaar en groepsvervoer is in corona-vrije tijden èn met een redelijke bezettingsgraad het energiezuinigste vervoer over midellange en lange afstanden.
# Bromfietsen, elektrische fietsen, elektrische steps, scooters, motorfietsen (motoren) zijn voor langere afstanden die niet per gewone fiets kunnen worden afgelegd.
# Gebruik een auto alleen voor langere afstanden, het vervoer van meerdere personen tegelijk of als er veel goederen moeten worden vervoerd die niet per fiets met een aanhangkar kunnen worden vervoerd. Let op de juiste [[w:nl:Bandenspanning|bandenspanning]] en het [[w:nl:Brandstofverbruik|brandstofverbruik]].
## [[w:nl:Het nieuwe rijden|Het nieuwe rijden]] kan helpen zo min mogelijk energie te gebruiken tijdens autoritten.
# Vaartuigen zonder motor (zoals een roeiboten en zeilboten) verdienen de voorkeur.
# Beperk het vliegen zoveel mogelijk, beschouw het als noodzakelijk kwaad: alleen als het echt niet anders kan en er geen alternatieven zijn, zoals reizen per openbaar vervoer, fietsvakanties en gesprekken voeren via teleconferenties. 
# Pleziertochten, ritjes voor je plezier: alleen per fiets, benewagen, step en vaartuig zonder motor.

=== Tot slot ===
# Meten is weten: monitor het eigen verbruik van elektra en gas, vergelijk het gebruik met soortgelijke huishoudens en trek er conclusies uit. 
# Wellicht dat een energie-audit een keer handig kan zijn om de mogelijkheden om energie te besparen te (laten) onderzoeken. Sommige gemeenten bieden die aan in het kader van energiebesparing.

=== Meer informatie ===
* [https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/ MilieuCentraal]

===Literatuur===

{{Sub}}</text>
      <sha1>aafyq026ijk5goxkxnsunthzvb0ooe1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390535</id>
      <parentid>390533</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T06:03:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Levensstijl */</comment>
      <origin>390535</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16462" sha1="4eouk6l50o279kihzywdtot28i500cb" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Bij '''energiebesparing''' gaat het om alle acties die het gebruik van energie verminderen. Men kan energie willen besparen vanwege de kosten, om het milieu minder te belasten en/of om minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers. De overheid kan energiebesparing stimuleren door maatregelen te nemen. Consumenten en bedrijven kunnen ook op eigen houtje energie besparen. Er zijn vele mogelijkheden en manieren om zuiniger met energie om te gaan. 

Bedenk dat ook elektriciteit opgewekt moet worden, ook als dat via wind- of zonne-energie gebeurt. Windmolens/-turbines en zonnepanelen kosten ook grondstoffen en energie om te maken. En elektriciteitscentrales gestookt op steenkool of gas stoten ook nog eens CO2 uit. Dus hoe minder elektriciteitscentrales nodig zijn, hoe beter dat is.

Energie bespaar je niet alleen direct, maar ook door een keten te doorbreken, bijvoorbeeld door minder producten te kopen, waardoor fabrikanten en andere leveranciers in een bedrijfstak minder energie gaan gebruiken. Ook al ben je maar één van de vele consumenten: Alle kleine beetjes helpen. Hier enkele suggesties. Enkele ervan zullen drastische keuzes vereisen.

=== Bouw ===
[[File:Cavity wall.JPG|thumb|Muurisolatie]]
De meeste winst valt te behalen door al bij de bouw van een woning of bedrijfspand prioriteit te geven aan energiezuinigheid: van het ontwerp tot aan de gebruikte bouwmaterialen, installaties en het bouwproces. Dit betekent meestal dat de bouw zelf iets duurder uitvalt, maar dat veel winst te behalen valt bij het gebruik ervan. Enkele aandachtspunten:
# [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]: een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken.
# Deel een gebouw in kleine ruimtes in: zij warmen sneller op dan grote open woon-keukenvertrekken of kantoorkamers en kosten bovendien minder energie om ze warm te houden.
# [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]] van vloeren, muren en daken en ook dubbel of driedubbel glas voorkomen het weglekken van warmte naar buiten. Zorg wel voor goede ventilatie.
# Het moet mogelijk zijn om alleen die ruimtes te verwarmen die op een bepaald moment gebruikt worden. Nu is het vaak zo dat verwarmingssystemen er op zijn gericht dat in één ruimte de verwarming altijd aan staat (de woonkamer), ook als men overdag bijvoorbeeld voornamelijk een andere kamer (zoals een werk-/studeer- of hobbykamer) gebruikt.
# Een [[w:nl:tochtportaal|tochtportaal]] voorkomt dat warmte naar buiten vliegt als de voordeur open gaat.
# Een [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|douchewarmtewisselaar]] zorgt voor het herbenutten van warmte in het afvoerwater van de douche.
# Bouw standaard een tijdklok voor de verwarming in, dan kunnen bewoners niet vergeten om 's-avonds op tijd de verwarming uit te zetten.
# Eén bron voor warm water; warm water van een keukenboiler kost zelden minder energie dan warm water van de combi-ketel die op zolder staat&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-warm-water/close-in-boiler/&lt;/ref&gt;, zeker in combinatie met een afwasmachine.
# Overal in huis: goed eventilatie.

=== Wonen en huishouden ===
Een gebouw kan nog zo energiezuinig zijn gebouwd, als de gebruikers ervan nonchalant ermee omgaan, zal dat alsnog een hoog energiegebruik betekenen. Daarom is ook gedrag belangrijk.
# Warm water:
## Douche korter en minder vaak; een bad nemen is een luxe voor incidentele gelegenheden.
## Zet de standaard temperatuur zo laag mogelijk, maar niet lager dan 60°C vanwege het risico op legionella. 
# Koken:
## Kies zoveel mogelijk voor verse groente en vers fruit uit de buurt (of ten minste uit het eigen land) èn uit het seizoen: die hebben de minste energie gekost om ze te verbouwen en vervoeren. Zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx seizoenskalender van het Voedingscentrum] voor een overzicht per maand voor Nederland.
## Gebruik de waakvlam van het gasfornuis niet, steek pitten aan met een lucifer.
## Zet tijdens het koken deksels op de pannen, zowel op kookpannen als op [[w:nl:Hapjespan|hapjespannen]]. Dit zorgt ervoor dat de warmte in de pan blijft en de temperatuurknop lager kan. 
## Kook vaker [[w:nl:Eenpansgerecht|eenpansgerechten]], dan is er maar één kookpit nodig.
## Kook gerechten voor meerdere dagen tegelijk, vooral die een lange gaartijd hebben. Laat het restant afkoelen en vries het in in éénpersoonsportie(s). Wel is het zo dat invriezen van maaltijden anderhalf tot twee keer zoveel energie kost als het koelen van koelverse maaltijden&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/koken-op-maat/&lt;/ref&gt;. 
## Ovengerechten kosten in de regel meer tijd en daardoor meer energie dan gerechten die op een fornuis worden gemaakt. Bereid daarom ovengerechten alleen voor speciale gelegenheden.
## Gebruik een [[w:nl:hogedrukpan|hogedrukpan]] of [[w:nl:hooikist|hooikist]] voor gerechten die lang moeten garen (zoals [[w:nl:stoofvlees|stoofvlees]], enkele soorten [[w:nl:Peul (Vrucht)|peulvruchten]] zoals groene erwten, bruine en witte bonen, en verse [[w:nl:Rode biet|rode bieten]]). Een hogedrukpan zorgt voor een aanzienlijk kortere kooktijd en dus minder energiegebruik. Bij garen in een hooikist moet de pan met het gerecht eerst goed op temperatuur worden gebracht en zo'n vijf minuten koken. Zet direct daarna de goed afgesloten pan in een hooikist en laat het gerecht zo'n 8 à 12 uur laten garen, afhankelijk van het gerecht en de plaats van de hooikist (in een koude ruimte langer dan in een warme). Een hooikist kan zelf worden gemaakt van een doos of kist van de juiste grootte; drapeer daarin een oude wollen deken of slaapzak of een gedeelte daarvan; zorg ook voor een goed isolerend deksel.
## Zet het keukenraam open tijdens het koken, dit vervangt het gebruik van een afzuigkap.
# Wassen: 
## Was alleen met een volle trommel.
## Was op lagere temperaturen, maar was textiel waarin veel bacteriën zitten, zoals vaatdoeken, dweilen, luiers, en kleding van zieken, wel altijd op minimaal 60°C. Was minstens één keer per maand op 60°C, dat is beter voor de machine: het voorkomt de groei van micro-organismes.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-in-huis/wasmachine/&lt;/ref&gt;
## Droog de was buiten als het weer dat toelaat en anders binnen als er daar ruimte voor is of is gemaakt. Gebruik een droogtrommel alléén als het niet anders kan.
# Strijk zo min mogelijk. Vraag u af of bijvoorbeeld handdoeken, keukentextiel, ondergoed, lakens en zakdoeken echt superglad moeten zijn. 
# Verwarming: 
## Plaats een zuinige verwarmingsketel, of nog beter: een [[w:nl:Hoogrendementsketel|hoogrendementsketel]].
## Bekleed verwarmingsleidingen met isolatiemateriaal (pijpisolatie, te koop bij elke bouwmarkt, is gemakkelijk aan te brengen), vooral die in ruimtes die zelden of nooit worden verwarmd, zoals de zolder en slaapkamers.
## Plaats radiatorfolie achter radiatoren. 
## &quot;Isoleer&quot; buitenmuren door er een grote kast en boekenkasten tegenaan te zetten. 
## Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter over de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
## Verwarm zo min mogelijk ruimtes en doe dat zo kort mogelijk. 
## Verwarm op lagere temperatuur. Draag 's winters winterkleding: warme truien (eventueel meerdere over elkaar) en warme sokken of kousen, in huis en op kantoor/het werk. Dan kan de verwarming lager worden gezet (18°C à 19,5°C is in de regel warm genoeg).
## Gebruik de voorzieningen in een gebouw zoals ze bedoeld zijn : tochtdeuren en andere deuren dicht doen zodat er geen warmte ontsnapt naar de gang en naar buiten, gordijnen 's avonds dicht, tijdklok verwarming goed instellen of op tijd de thermostaat lager zetten (ongeveer 1 uur voor het naar bed gaan).
# Electriciteitsgebruik: 
## Wees zuinig met elektriciteit. 
## Een lamp met één lichtbron verbruikt minder energie dan één met meerdere.
## Gebruik spaarlampen. 
## Doe zo min mogelijk lampen aan. 
### Doe lampen uit als u de ruimte verlaat.
### Enkele schemerlampen door de kamer heen is gezellig, maar één lamp aan die de hele ruimte verlicht kost minder energie. 
### Vraag u af of er bij de voordeur altijd een lampje moet branden als het donker is. Of is het voldoende als zo'n lamp even wordt aangezet als er wordt aangebeld? Of kan er een systeem worden geïnstalleerd dat zo'n lamp alleen aan gaat als er beweging is?
### Moet de kerstverlichting al een maand (of langer) vóór Kerst worden opgehangen en per se elke avond worden aangestoken, of zelfs de hele dag aanblijven, zelfs als u niet thuis bent? 
## Richt kamers zo in dat de plek waar veel wordt gelezen of gewerkt bij een raam is. Dan hoeft overdag het licht niet aan.
## Zet elektrische apparaten uit als ze niet worden gebruikt (zet bijvoorbeeld pc en laptop 's-nachts uit). 
## Let bij de aankoop van elektrische apparaten op het energielabel: hoe groener hoe beter. 
### Vermijd allerlei energieverslindende extra's zoals in een 
#### koelkast: een ijsblokjesapparaat en een snelvriesvak
#### oven: zelfreinigende oven, dit gemak  kost veel energie. Maak liever regelmatig zelf de oven schoon. 
## Koop apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt (zonder timer of standby-knop) of plaats een stekkerdoos met schakelaar tussen de apparaten en het stopcontact, en zet die standaard op &quot;uit&quot;.
### Fabrikanten: ga over op het maken van apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt en zorg voor echte aan/uit knoppen. Een klok in bijvoorbeeld een magnetron is alleen nodig tijdens gebruik; de rest van de tijd is hij overbodig en kost dan alleen maar energie. Dit geldt ook voor vele andere apparaten! En per huishouden mag het relatief weinig schelen in energiegebruik, maar alle miljarden huishoudens (inclusief bedrijven) bij elkaar opgeteld, kan dit een enorme besparing opleveren.
## Koelkastgebruik:
### Ontdooi hem regelematig: een rijplaag van 2 mm geeft al een verhoging van 10% meer stroomgebruik.
### Minimaliseer het aantal malen dat een koelkastdeur open gaat: haal in één keer alles voor een maaltijd eruit en zet afgekoelde restjes in één keer terug. 
### Dek alle levensmiddelen goed afgesloten weg. Dit voorkomt rijpvorming. 
### Laat warm voedsel voor de diepvries eerst afkoelen en dan nog verder afkoelen in de koelkast, dat scheelt energie.
## Bij zomerse hitte: gebruik zo min mogelijk apparaten, zij geven allemaal warmte af, van wasdrogers en afwasmachines tot pc's en tv's. Dat geldt ook voor warm water. Gebruik wel minstens één keer per dag warm water om de vorming van legionella tegen te gaan. 
## Wees kritisch op verlanglijstjes: geef bij voorkeur geen cadeaus die elektriciteit of batterijen nodig hebben. Het is net zo leuk en leerzaam om bijvoorbeeld ouderwetse spelletjes te spelen. 

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Cooking potatos on a large hobo stove 03.jpg|Kook met een deksel op de pan
Fissler Dampfkochtopf Vitavit.jpg|Hogedrukpan
Hooikist “Het Spaarvarken” van Blauwe Express Rotterdam, objectnr 79730.JPG|Hooikist
File:9-groot-maastricht-no-was-marcel-van-den-bergh-vrom.jpg|Droogmolens met wasgoed
File:Interieur, gedeelte van de gang met openstaande tochtpui en zicht op het tochtportaal met de binnenzijde van de voordeur - Dinteloord - 20336419 - RCE.jpg|Tochtportaal
File:Energy label en.svg|Energielabel
File:WLANL - 23dingenvoormusea - lichtkroon.jpg|Lamp met meerdere lichtbronnen
Dassler Cabin Living Room (5d3674dd-1dd8-b71b-0b0a-5a7dffdfdb26).JPG|Tafel bij het raam voor meer licht
Wikipedia 12. Fotoworkshop by-RaBoe 07.jpg|Stekkerdoos met schakelaar
&lt;/gallery&gt;

=== Levensstijl ===
Veel winst valt te behalen door over te schakelen op een sobere [[w:nl:levensstijl|levensstijl]]. Dat betekent onder andere dat gemak en comfort een lagere prioriteit krijgen dan zuinig omgaan met energie en spullen. Dus:  
# Alleen spullen kopen als het echt nodig is. Hoe minder spullen er verkocht worden, hoe minder er (uiteindelijk) gemaakt worden en hoe minder energie, grondstoffen en andere bronnen daarvoor worden gebruikt. Minder spullen betekent uiteindelijk ook minder afval, wat ook beter is voor het energiegebruik van afvalbedrijven en voor het milieu.
# Schaf alleen goederen aan die lang meegaan: tijdloos, mooi en van goede kwaliteit, die ook gerepareerd kunnen worden als ze toch voortijdig stuk gaan. Die zijn vaak wat duurder, maar je hoeft er ook minder van aan te schaffen en zo scheelt dat ook weer energie.
# Doe niet mee aan elke modetrend, niet alleen qua kleding, maar ook qua apparaten/gadgets, auto's en woninginrichting.
# Kleding: 
## De minste energie kost kleding die je niet aanschaft. Hoe minder kleding, hoe beter.
## De meest duurzame kleding is gemaakt van biologisch katoen of andere natuurlijke materialen die minder belastend zijn voor het milieu, zoals linnen (vlas), hennep, bamboe, wol en tencel, èn die niet gemengd zijn met synthetische stoffen zoals polyester, polyamide en elastaan. 
## Verstel kapotte kleding (zelf of door een kleermaker; zie [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Textiel]]).
## De huidige methode in de kledingindustrie om grote hoeveelheden goedkope kleding van slechte kwaliteit te vervaardigen en vervolgens ongebruikt te dumpen, is een gruwel; koop zulke kleding niet!
# Doe goederen pas weg als ze versleten zijn of niet meer passen (te groot, te klein). Kleding en andere voorwerpen die niet meer worden gebruikt en nog goed zijn, kunnen worden verkocht via tweede-hands websites, of naar een tweede-hands winkel of [[w:nl:Kringloopcentrum|kringloopcentrum]] worden gebracht.
# Webwinkels: 
## Voor afnemers/consumenten: Probeer zo goed mogelijk de juiste producten te bestellen, in de juiste maat, zodat je zo weinig mogelijk hoeft te retourneren.
## Webwinkels: 
### Geef zo veel mogelijk informatie over producten op de website, publiceer foto's in de correcte kleuren, probeer zo veel mogelijk teleurstelling bij het uitpakken en uitproberen te voorkomen, zodat er zo min mogelijk geretourneerd hoeft te worden.
### Stimuleer dat zoveel mogelijk goederen tegelijk/in één zending/pakket worden bezorgd/vervoerd.
### Hergebruik retouren, bied ze eventueel met korting aan, voorkom dumpen/weggooien.

=== Vervoer ===
# Doe zoveel mogelijk lopend (eventueel met een boodschappentrolley of ander karretje) of met een gewone fiets (met een stevige bagagedrager, een mandje voorop en eventueel fietstassen en/of aanhangkar); dit vervoer kost verreweg de minste energie en is ook nog eens goed voor de dagelijkse lichaamsbeweging.
# Een gewone step is gemakkelijk mee te nemen en ook te gebruiken in gebouwen. Ze zijn geschikt voor korte afstanden met hooguit een rugzak als bagage.
# Openbaar en groepsvervoer is in corona-vrije tijden èn met een redelijke bezettingsgraad het energiezuinigste vervoer over midellange en lange afstanden.
# Bromfietsen, elektrische fietsen, elektrische steps, scooters, motorfietsen (motoren) zijn voor langere afstanden die niet per gewone fiets kunnen worden afgelegd.
# Gebruik een auto alleen voor langere afstanden, het vervoer van meerdere personen tegelijk of als er veel goederen moeten worden vervoerd die niet per fiets met een aanhangkar kunnen worden vervoerd. Let op de juiste [[w:nl:Bandenspanning|bandenspanning]] en het [[w:nl:Brandstofverbruik|brandstofverbruik]].
## [[w:nl:Het nieuwe rijden|Het nieuwe rijden]] kan helpen zo min mogelijk energie te gebruiken tijdens autoritten.
# Vaartuigen zonder motor (zoals een roeiboten en zeilboten) verdienen de voorkeur.
# Beperk het vliegen zoveel mogelijk, beschouw het als noodzakelijk kwaad: alleen als het echt niet anders kan en er geen alternatieven zijn, zoals reizen per openbaar vervoer, fietsvakanties en gesprekken voeren via teleconferenties. 
# Pleziertochten, ritjes voor je plezier: alleen per fiets, benewagen, step en vaartuig zonder motor.

=== Tot slot ===
# Meten is weten: monitor het eigen verbruik van elektra en gas, vergelijk het gebruik met soortgelijke huishoudens en trek er conclusies uit. 
# Wellicht dat een energie-audit een keer handig kan zijn om de mogelijkheden om energie te besparen te (laten) onderzoeken. Sommige gemeenten bieden die aan in het kader van energiebesparing.

=== Meer informatie ===
* [https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/ MilieuCentraal]

===Literatuur===

{{Sub}}</text>
      <sha1>4eouk6l50o279kihzywdtot28i500cb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390536</id>
      <parentid>390535</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T06:07:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Vervoer */</comment>
      <origin>390536</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16502" sha1="qfgum57kkiqlsc7ytakytbe2fxm8fzx" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
Bij '''energiebesparing''' gaat het om alle acties die het gebruik van energie verminderen. Men kan energie willen besparen vanwege de kosten, om het milieu minder te belasten en/of om minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers. De overheid kan energiebesparing stimuleren door maatregelen te nemen. Consumenten en bedrijven kunnen ook op eigen houtje energie besparen. Er zijn vele mogelijkheden en manieren om zuiniger met energie om te gaan. 

Bedenk dat ook elektriciteit opgewekt moet worden, ook als dat via wind- of zonne-energie gebeurt. Windmolens/-turbines en zonnepanelen kosten ook grondstoffen en energie om te maken. En elektriciteitscentrales gestookt op steenkool of gas stoten ook nog eens CO2 uit. Dus hoe minder elektriciteitscentrales nodig zijn, hoe beter dat is.

Energie bespaar je niet alleen direct, maar ook door een keten te doorbreken, bijvoorbeeld door minder producten te kopen, waardoor fabrikanten en andere leveranciers in een bedrijfstak minder energie gaan gebruiken. Ook al ben je maar één van de vele consumenten: Alle kleine beetjes helpen. Hier enkele suggesties. Enkele ervan zullen drastische keuzes vereisen.

=== Bouw ===
[[File:Cavity wall.JPG|thumb|Muurisolatie]]
De meeste winst valt te behalen door al bij de bouw van een woning of bedrijfspand prioriteit te geven aan energiezuinigheid: van het ontwerp tot aan de gebruikte bouwmaterialen, installaties en het bouwproces. Dit betekent meestal dat de bouw zelf iets duurder uitvalt, maar dat veel winst te behalen valt bij het gebruik ervan. Enkele aandachtspunten:
# [[w:nl:Trias energetica|Trias energetica]]: een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken.
# Deel een gebouw in kleine ruimtes in: zij warmen sneller op dan grote open woon-keukenvertrekken of kantoorkamers en kosten bovendien minder energie om ze warm te houden.
# [[w:nl:Warmte-isolatie|Isolatie]] van vloeren, muren en daken en ook dubbel of driedubbel glas voorkomen het weglekken van warmte naar buiten. Zorg wel voor goede ventilatie.
# Het moet mogelijk zijn om alleen die ruimtes te verwarmen die op een bepaald moment gebruikt worden. Nu is het vaak zo dat verwarmingssystemen er op zijn gericht dat in één ruimte de verwarming altijd aan staat (de woonkamer), ook als men overdag bijvoorbeeld voornamelijk een andere kamer (zoals een werk-/studeer- of hobbykamer) gebruikt.
# Een [[w:nl:tochtportaal|tochtportaal]] voorkomt dat warmte naar buiten vliegt als de voordeur open gaat.
# Een [[w:nl:Douchewarmtewisselaar|douchewarmtewisselaar]] zorgt voor het herbenutten van warmte in het afvoerwater van de douche.
# Bouw standaard een tijdklok voor de verwarming in, dan kunnen bewoners niet vergeten om 's-avonds op tijd de verwarming uit te zetten.
# Eén bron voor warm water; warm water van een keukenboiler kost zelden minder energie dan warm water van de combi-ketel die op zolder staat&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/duurzaam-warm-water/close-in-boiler/&lt;/ref&gt;, zeker in combinatie met een afwasmachine.
# Overal in huis: goed eventilatie.

=== Wonen en huishouden ===
Een gebouw kan nog zo energiezuinig zijn gebouwd, als de gebruikers ervan nonchalant ermee omgaan, zal dat alsnog een hoog energiegebruik betekenen. Daarom is ook gedrag belangrijk.
# Warm water:
## Douche korter en minder vaak; een bad nemen is een luxe voor incidentele gelegenheden.
## Zet de standaard temperatuur zo laag mogelijk, maar niet lager dan 60°C vanwege het risico op legionella. 
# Koken:
## Kies zoveel mogelijk voor verse groente en vers fruit uit de buurt (of ten minste uit het eigen land) èn uit het seizoen: die hebben de minste energie gekost om ze te verbouwen en vervoeren. Zie [https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/wat-zijn-seizoensgroenten-en-seizoensfruit.aspx seizoenskalender van het Voedingscentrum] voor een overzicht per maand voor Nederland.
## Gebruik de waakvlam van het gasfornuis niet, steek pitten aan met een lucifer.
## Zet tijdens het koken deksels op de pannen, zowel op kookpannen als op [[w:nl:Hapjespan|hapjespannen]]. Dit zorgt ervoor dat de warmte in de pan blijft en de temperatuurknop lager kan. 
## Kook vaker [[w:nl:Eenpansgerecht|eenpansgerechten]], dan is er maar één kookpit nodig.
## Kook gerechten voor meerdere dagen tegelijk, vooral die een lange gaartijd hebben. Laat het restant afkoelen en vries het in in éénpersoonsportie(s). Wel is het zo dat invriezen van maaltijden anderhalf tot twee keer zoveel energie kost als het koelen van koelverse maaltijden&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/eten-en-drinken/voedselverspilling/koken-op-maat/&lt;/ref&gt;. 
## Ovengerechten kosten in de regel meer tijd en daardoor meer energie dan gerechten die op een fornuis worden gemaakt. Bereid daarom ovengerechten alleen voor speciale gelegenheden.
## Gebruik een [[w:nl:hogedrukpan|hogedrukpan]] of [[w:nl:hooikist|hooikist]] voor gerechten die lang moeten garen (zoals [[w:nl:stoofvlees|stoofvlees]], enkele soorten [[w:nl:Peul (Vrucht)|peulvruchten]] zoals groene erwten, bruine en witte bonen, en verse [[w:nl:Rode biet|rode bieten]]). Een hogedrukpan zorgt voor een aanzienlijk kortere kooktijd en dus minder energiegebruik. Bij garen in een hooikist moet de pan met het gerecht eerst goed op temperatuur worden gebracht en zo'n vijf minuten koken. Zet direct daarna de goed afgesloten pan in een hooikist en laat het gerecht zo'n 8 à 12 uur laten garen, afhankelijk van het gerecht en de plaats van de hooikist (in een koude ruimte langer dan in een warme). Een hooikist kan zelf worden gemaakt van een doos of kist van de juiste grootte; drapeer daarin een oude wollen deken of slaapzak of een gedeelte daarvan; zorg ook voor een goed isolerend deksel.
## Zet het keukenraam open tijdens het koken, dit vervangt het gebruik van een afzuigkap.
# Wassen: 
## Was alleen met een volle trommel.
## Was op lagere temperaturen, maar was textiel waarin veel bacteriën zitten, zoals vaatdoeken, dweilen, luiers, en kleding van zieken, wel altijd op minimaal 60°C. Was minstens één keer per maand op 60°C, dat is beter voor de machine: het voorkomt de groei van micro-organismes.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-in-huis/wasmachine/&lt;/ref&gt;
## Droog de was buiten als het weer dat toelaat en anders binnen als er daar ruimte voor is of is gemaakt. Gebruik een droogtrommel alléén als het niet anders kan.
# Strijk zo min mogelijk. Vraag u af of bijvoorbeeld handdoeken, keukentextiel, ondergoed, lakens en zakdoeken echt superglad moeten zijn. 
# Verwarming: 
## Plaats een zuinige verwarmingsketel, of nog beter: een [[w:nl:Hoogrendementsketel|hoogrendementsketel]].
## Bekleed verwarmingsleidingen met isolatiemateriaal (pijpisolatie, te koop bij elke bouwmarkt, is gemakkelijk aan te brengen), vooral die in ruimtes die zelden of nooit worden verwarmd, zoals de zolder en slaapkamers.
## Plaats radiatorfolie achter radiatoren. 
## &quot;Isoleer&quot; buitenmuren door er een grote kast en boekenkasten tegenaan te zetten. 
## Zorg ervoor dat gordijnen niet voor de verwarming hangen, maar laat ze tot op of net een enkele centimeter over de vensterbanken komen. Anders kan de warmte van de verwarming niet de kamer in.
## Verwarm zo min mogelijk ruimtes en doe dat zo kort mogelijk. 
## Verwarm op lagere temperatuur. Draag 's winters winterkleding: warme truien (eventueel meerdere over elkaar) en warme sokken of kousen, in huis en op kantoor/het werk. Dan kan de verwarming lager worden gezet (18°C à 19,5°C is in de regel warm genoeg).
## Gebruik de voorzieningen in een gebouw zoals ze bedoeld zijn : tochtdeuren en andere deuren dicht doen zodat er geen warmte ontsnapt naar de gang en naar buiten, gordijnen 's avonds dicht, tijdklok verwarming goed instellen of op tijd de thermostaat lager zetten (ongeveer 1 uur voor het naar bed gaan).
# Electriciteitsgebruik: 
## Wees zuinig met elektriciteit. 
## Een lamp met één lichtbron verbruikt minder energie dan één met meerdere.
## Gebruik spaarlampen. 
## Doe zo min mogelijk lampen aan. 
### Doe lampen uit als u de ruimte verlaat.
### Enkele schemerlampen door de kamer heen is gezellig, maar één lamp aan die de hele ruimte verlicht kost minder energie. 
### Vraag u af of er bij de voordeur altijd een lampje moet branden als het donker is. Of is het voldoende als zo'n lamp even wordt aangezet als er wordt aangebeld? Of kan er een systeem worden geïnstalleerd dat zo'n lamp alleen aan gaat als er beweging is?
### Moet de kerstverlichting al een maand (of langer) vóór Kerst worden opgehangen en per se elke avond worden aangestoken, of zelfs de hele dag aanblijven, zelfs als u niet thuis bent? 
## Richt kamers zo in dat de plek waar veel wordt gelezen of gewerkt bij een raam is. Dan hoeft overdag het licht niet aan.
## Zet elektrische apparaten uit als ze niet worden gebruikt (zet bijvoorbeeld pc en laptop 's-nachts uit). 
## Let bij de aankoop van elektrische apparaten op het energielabel: hoe groener hoe beter. 
### Vermijd allerlei energieverslindende extra's zoals in een 
#### koelkast: een ijsblokjesapparaat en een snelvriesvak
#### oven: zelfreinigende oven, dit gemak  kost veel energie. Maak liever regelmatig zelf de oven schoon. 
## Koop apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt (zonder timer of standby-knop) of plaats een stekkerdoos met schakelaar tussen de apparaten en het stopcontact, en zet die standaard op &quot;uit&quot;.
### Fabrikanten: ga over op het maken van apparaten die geen energie gebruiken als ze niet worden gebruikt en zorg voor echte aan/uit knoppen. Een klok in bijvoorbeeld een magnetron is alleen nodig tijdens gebruik; de rest van de tijd is hij overbodig en kost dan alleen maar energie. Dit geldt ook voor vele andere apparaten! En per huishouden mag het relatief weinig schelen in energiegebruik, maar alle miljarden huishoudens (inclusief bedrijven) bij elkaar opgeteld, kan dit een enorme besparing opleveren.
## Koelkastgebruik:
### Ontdooi hem regelematig: een rijplaag van 2 mm geeft al een verhoging van 10% meer stroomgebruik.
### Minimaliseer het aantal malen dat een koelkastdeur open gaat: haal in één keer alles voor een maaltijd eruit en zet afgekoelde restjes in één keer terug. 
### Dek alle levensmiddelen goed afgesloten weg. Dit voorkomt rijpvorming. 
### Laat warm voedsel voor de diepvries eerst afkoelen en dan nog verder afkoelen in de koelkast, dat scheelt energie.
## Bij zomerse hitte: gebruik zo min mogelijk apparaten, zij geven allemaal warmte af, van wasdrogers en afwasmachines tot pc's en tv's. Dat geldt ook voor warm water. Gebruik wel minstens één keer per dag warm water om de vorming van legionella tegen te gaan. 
## Wees kritisch op verlanglijstjes: geef bij voorkeur geen cadeaus die elektriciteit of batterijen nodig hebben. Het is net zo leuk en leerzaam om bijvoorbeeld ouderwetse spelletjes te spelen. 

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Cooking potatos on a large hobo stove 03.jpg|Kook met een deksel op de pan
Fissler Dampfkochtopf Vitavit.jpg|Hogedrukpan
Hooikist “Het Spaarvarken” van Blauwe Express Rotterdam, objectnr 79730.JPG|Hooikist
File:9-groot-maastricht-no-was-marcel-van-den-bergh-vrom.jpg|Droogmolens met wasgoed
File:Interieur, gedeelte van de gang met openstaande tochtpui en zicht op het tochtportaal met de binnenzijde van de voordeur - Dinteloord - 20336419 - RCE.jpg|Tochtportaal
File:Energy label en.svg|Energielabel
File:WLANL - 23dingenvoormusea - lichtkroon.jpg|Lamp met meerdere lichtbronnen
Dassler Cabin Living Room (5d3674dd-1dd8-b71b-0b0a-5a7dffdfdb26).JPG|Tafel bij het raam voor meer licht
Wikipedia 12. Fotoworkshop by-RaBoe 07.jpg|Stekkerdoos met schakelaar
&lt;/gallery&gt;

=== Levensstijl ===
Veel winst valt te behalen door over te schakelen op een sobere [[w:nl:levensstijl|levensstijl]]. Dat betekent onder andere dat gemak en comfort een lagere prioriteit krijgen dan zuinig omgaan met energie en spullen. Dus:  
# Alleen spullen kopen als het echt nodig is. Hoe minder spullen er verkocht worden, hoe minder er (uiteindelijk) gemaakt worden en hoe minder energie, grondstoffen en andere bronnen daarvoor worden gebruikt. Minder spullen betekent uiteindelijk ook minder afval, wat ook beter is voor het energiegebruik van afvalbedrijven en voor het milieu.
# Schaf alleen goederen aan die lang meegaan: tijdloos, mooi en van goede kwaliteit, die ook gerepareerd kunnen worden als ze toch voortijdig stuk gaan. Die zijn vaak wat duurder, maar je hoeft er ook minder van aan te schaffen en zo scheelt dat ook weer energie.
# Doe niet mee aan elke modetrend, niet alleen qua kleding, maar ook qua apparaten/gadgets, auto's en woninginrichting.
# Kleding: 
## De minste energie kost kleding die je niet aanschaft. Hoe minder kleding, hoe beter.
## De meest duurzame kleding is gemaakt van biologisch katoen of andere natuurlijke materialen die minder belastend zijn voor het milieu, zoals linnen (vlas), hennep, bamboe, wol en tencel, èn die niet gemengd zijn met synthetische stoffen zoals polyester, polyamide en elastaan. 
## Verstel kapotte kleding (zelf of door een kleermaker; zie [[Huishouden/Textiel#Verstellen|Textiel]]).
## De huidige methode in de kledingindustrie om grote hoeveelheden goedkope kleding van slechte kwaliteit te vervaardigen en vervolgens ongebruikt te dumpen, is een gruwel; koop zulke kleding niet!
# Doe goederen pas weg als ze versleten zijn of niet meer passen (te groot, te klein). Kleding en andere voorwerpen die niet meer worden gebruikt en nog goed zijn, kunnen worden verkocht via tweede-hands websites, of naar een tweede-hands winkel of [[w:nl:Kringloopcentrum|kringloopcentrum]] worden gebracht.
# Webwinkels: 
## Voor afnemers/consumenten: Probeer zo goed mogelijk de juiste producten te bestellen, in de juiste maat, zodat je zo weinig mogelijk hoeft te retourneren.
## Webwinkels: 
### Geef zo veel mogelijk informatie over producten op de website, publiceer foto's in de correcte kleuren, probeer zo veel mogelijk teleurstelling bij het uitpakken en uitproberen te voorkomen, zodat er zo min mogelijk geretourneerd hoeft te worden.
### Stimuleer dat zoveel mogelijk goederen tegelijk/in één zending/pakket worden bezorgd/vervoerd.
### Hergebruik retouren, bied ze eventueel met korting aan, voorkom dumpen/weggooien.

=== Vervoer ===
# Doe zoveel mogelijk lopend (eventueel met een boodschappentrolley of ander karretje) of met een gewone fiets (met een stevige bagagedrager, een mandje voorop en eventueel fietstassen en/of aanhangkar); dit vervoer kost verreweg de minste energie en is ook nog eens goed voor de dagelijkse lichaamsbeweging.
# Een gewone step is gemakkelijk mee te nemen en ook te gebruiken in gebouwen. Ze zijn geschikt voor korte afstanden en als je dan hooguit een rugzak als bagage hebt.
# Openbaar en groepsvervoer is in corona-vrije tijden èn met een redelijke bezettingsgraad het energiezuinigste vervoer over midellange en lange afstanden.
# Bromfietsen, elektrische fietsen, elektrische steps, scooters, motorfietsen (motoren) zijn voor langere afstanden die niet per gewone fiets kunnen worden afgelegd.
# Gebruik een auto alleen voor langere afstanden, het vervoer van meerdere personen tegelijk of als er veel goederen moeten worden vervoerd die niet per fiets met een aanhangkar kunnen worden vervoerd. Let op de juiste [[w:nl:Bandenspanning|bandenspanning]] en het [[w:nl:Brandstofverbruik|brandstofverbruik]].
## [[w:nl:Het nieuwe rijden|Het nieuwe rijden]] kan helpen zo min mogelijk energie te gebruiken tijdens autoritten.
# Vaartuigen zonder motor (zoals een roeiboten en zeilboten) verdienen de voorkeur boven vaartuigen met motor.
# Beperk het vliegen zoveel mogelijk, beschouw het als noodzakelijk kwaad: alleen als het echt niet anders kan en er geen alternatieven zijn, zoals reizen per openbaar vervoer, fietsvakanties en gesprekken voeren via teleconferenties. 
# Pleziertochten, ritjes voor je plezier: alleen te voet, per fiets, step en vaartuig zonder motor.

=== Tot slot ===
# Meten is weten: monitor het eigen verbruik van elektra en gas, vergelijk het gebruik met soortgelijke huishoudens en trek er conclusies uit. 
# Wellicht dat een energie-audit een keer handig kan zijn om de mogelijkheden om energie te besparen te (laten) onderzoeken. Sommige gemeenten bieden die aan in het kader van energiebesparing.

=== Meer informatie ===
* [https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/ MilieuCentraal]

===Literatuur===

{{Sub}}</text>
      <sha1>qfgum57kkiqlsc7ytakytbe2fxm8fzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Textiel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43660</id>
    <revision>
      <id>390534</id>
      <parentid>390523</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T05:58:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Onderhoud */ Wasmachine</comment>
      <origin>390534</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24705" sha1="7hz9ebrpenhvut7k3gsxg43gi5mdagu" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; widths=120px heights=120px&gt;
Renswoude Dorpsstraat 38 Linnenkast.jpg|Kleding
Towel and small towel.jpg|Handdoeken
Dishcloths woven in museum Het Leids Wevershuis 2.jpg|Keukentextiel
La cama deshecha (2724466831).jpg|Beddengoed
Folded napkin in a restaurant in Carlton Hotel, Singapore - 20121003.jpg|Tafellinnen
- panoramio - akeren (9).jpg|Gordijnen
&lt;/gallery&gt;

In dit hoofdstuk gaat het om het aanschaffen van textiel, opbergen, gebruik, onderhoud (wassen, strijken, verstellen) en afdanken ervan. Textiel in het huishouden is bijvoorbeeld kleding, beddengoed, handdoeken, washandjes, keukentextiel (zoals theedoeken, keukenhanddoeken, vaatdoeken en pannenlappen), tafellinnen (tafellakens, servetten) en gordijnen. Andere vormen van handwerken, zoals breien, haken en borduren, komen hier niet aan bod omdat die over hobby's gaan, en niet per se met huishouden te maken hebben. 

== Aanschaf ==
Let bij het kopen van textiel op het waslabel/-etiket: 
[[File:Label with care symbols.JPG|thumb|Textiel-etiket]]
* ''Van welk materiaal is het gemaakt?'' Natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen ademen in het algemeen beter dan kunststoffen zoals acryl, polyester en polyamide. Ze doen ook beter wat ze moeten doen: koeler (katoen en linnen) in de zomer, warmer (wol) in de winter. Bovendien zijn ze afbreekbaar en vervuilen op die manier het milieu niet langdurig (bij de productie kunnen ze wel het milieu belasten, voor de productie van katoen bijvoorbeeld, is veel grond nodig, wat kan leiden tot ontbossing, en worden veel water, kunstmest, pesticiden en chemicaliën gebruikt, daarom is biologisch katoen beter). Katoen en linnen hebben wel het nadeel dat ze snel kreuken en kunnen krimpen in de was, zelfs als ze je op lage temperaturen wast, koop eventueel een maatje groter. Wol heeft als voordeel dat je producten ervan veel minder vaak hoeft te wassen dan die van andere materialen.
* ''Hoe kan/moet het gereinigd worden?'' Ben je bereid een product te kopen als het alleen met de hand gewassen mag worden of zelfs alleen chemisch gereinigd mag worden? Voor een wollen trui of gordijnen is dat wellicht niet zo'n bezwaar omdat die niet vaak gewassen hoeven te worden. Maar met een zijden bloes of andere stukken die je graag na elk gebruik wilt wassen, zal dat anders zijn.
* ''Sokken'': koop zoveel mogelijk dezelfde sokken, qua kleur, lengte en materiaal. Dat is handig bij het sorteren van sokken na een wasbeurt èn het voorkomt veel enkele sokken als de ander kwijt of versleten is. 
* [Voor echte vrekken :] Dit geldt ook voor ''panty's'': knip de pijp af van een panty waarin een ladder of haal zit, maar laat het broekje en de goede pijp in tact.  Draag hem tezamen met een soortgelijke panty (maar dan in spiegelbeeld) en je hebt weer een volledige panty.
Voor de betekenis van de symbolen:
* [[c:Wassymbolen|Wassymbolen]]
* [https://www.modewijzer.com/advies/wassymbolen.pdf Wassymbolen van Modewijzer] (een compacter overzicht, maar auteursrechtelijk beschermd)

== Opbergen ==
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast]]
Zorg voor droge, schone kasten met voldoende planken, laden en roedes om alles op te bergen. Leg katoenen zakjes met (een mix van) lavendel, vlierbloesem, kamfer, boerenwormkruid of lievevrouwebedstro in kledingkasten om motten te voorkomen.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/motten/&lt;/ref&gt;

* Bloezen, jasjes, jassen, jurken, rokken en nette broeken blijven het mooiste als ze hangen in een hangkast. 
* De rest van het textiel wordt zodanig opgevouwen dat ze in de kast past, het liefst met zo min mogelijk vouwen, omdat kleding op de vouw het gemakkelijkste slijt. Haal daarom ook altijd kragen van bijvoorbeeld bloezen en poloshirts en omgeslagen mouwen uit de vouw voordat ze de kast ingaan. Er bestaan talloze instructiefilmpjes voor het goed opvouwen van was, een goed startpunt is wellicht [https://www.youtube.com/channel/UCpjTrF7bXUNQXdmcVy2BzKA/videos ZIJ blog]. Of zoek anders met ''was opvouwen'' gevolgd door een Nederlandse term van een stuk wasgoed, of ''folding tutorial'' gevolgd door de Engelse term voor het kledingstuk of ander stuk textiel, bijvoorbeeld [https://www.youtube.com/watch?v=124L94hoBQg 6 ways to  fold socks], die na afloop moeiteloos overgaat in andere filmpjes over was opvouwen.
* Gekreukt textiel eerst strijken.
* Wollen sokken en kousen: vóór het eerste gebruik met een zeer natte katoenen doek en een strijkijzer persen (zie bij [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]]). Dit voorkomt vervilting in de was.
* Berg elk half jaar de kleren op die je het komend half jaar niet zult dragen: zomerkleding omstreeks oktober en winterkleding omstreeks mei. Na dat half jaar haal je ze weer tevoorschijn en wissel je. Zo houd je overzicht en raakt de kledingkast niet overvol. Dat tijdelijk opbergen kan waar je maar plaats hebt: zoals op de bovenste planken van een kast of op zolder in een zak, doos of kast.

== Gebruik ==
Wees voorzichtig in het gebruik van textiel. Gebruik bijvoorbeeld bij het open en dichtdoen van gordijnen een trekstang of trektouw, zodat de stof niet hoeft te worden aangeraakt. Voorkom vlekken op kleding, door bijvoorbeeld een schort of een servet te gebruiken. Hang kleding 's avonds uit en berg haar de volgende dag op of stop ze in de wasmand. Was kleding zo min mogelijk, maar wel als ze stinkt of vervelend ruikt, en ondergoed vaker, verschoon onderbroeken in ieder geval elke dag. Lucht elke ochtend het bed, al is het maar door het dekbed of dekens en lakens goed terug te slaan en zo het matras lucht te geven. Uit hygiënisch oogpunt is het beter het bed niet op te maken, alleen recht te trekken, behalve na het verschonen van de lakens.

== Onderhoud ==
Textiel blijft langer bruikbaar als het op de juiste manier gewassen en opgeborgen wordt. De levensduur kan nog worden verlengd door het op tijd te verstellen.

=== Schoonmaken van textiel ===
Was textiel niet vaker dan nodig is. Zo slijt het minder snel en blijven de kleuren helderder.

'''Vlekken verwijderen'''&lt;br&gt;
Als er alleen een vlek in een stuk textiel zit, hoeft het nog niet gewassen te worden, maar is het voldoende als de vlek wordt verwijderd. Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. Zie [[Huishouden/Vlekkengids]] voor de behandeling per soort vlek. 

'''Wassen'''&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': zie de paragraaf [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte]] in dit Wikibook.&lt;br&gt;
Wassen lijkt gemakkelijk als je het nooit hebt gedaan: je gooit vuile was in de wasmachine en die komt er schoon weer uit. Maar er kan veel mis gaan. Daarom vóórdat je gaat wassen:
* Sorteer de vuile was:
** Op wastemperatuur: Kijk op het wasetiket van elk stuk textiel hoe het behandeld moet worden. Veel huishoudtextiel (zoals handdoeken, vaatdoeken en lakens) en veel ondergoed (maar niet: BH's en kanten lingerie) mogen in de regel op 60° C gewassen worden, bovenkleding en tere lingerie mogen in de regel hooguit op 30° of 40° C gewassen worden. Sommige soorten textiel kunnen zelfs alleen met de hand gewassen worden of moeten naar de stomerij. 
** Op kleur: maak stapels met wit en lichte kleuren, blauw met aanverwante kleuren (groen, bruin, paars), rood met aanverwante kleuren (oranje, roze), zwart en andere donkere andere kleuren; geel kan vaak bij lichte kleuren. Reden: als je iets roods tegelijk met de lichte was wast, komt de lichte was er roze uit.
* Nieuwe, gekleurde kleding en ander gekleurd textiel dat niet eerder is gewassen: Week het eerst een nacht in koud water met een scheutje azijn. Zo geeft het geen kleur af en krimpt het niet.&lt;ref&gt;https://elektrozine.be/vermijd-deze-10-missers-bij-het-wassen-met-de-wasmachine/#:~:text=2Haal%20de%20zakken%20leeg,je%20machine%20en%20je%20kleren&lt;/ref&gt;. 
* Haal zakken van kleding leeg.
* Trek ritsen dicht, zodat ze zelf heel blijven èn ander wasgoed niet beschadigen.
* Doe delicate was in een dichtgeknoopt kussensloop of speciaal wasnetje, dan is er minder kans op beschadiging.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=80px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Waschen.svg|Was-symbool
File:Waschen 30.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 30°C
File:Waschen 40.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 40°C 
File:Waschen 50.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 60°C
File:Waschen 95.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 95°C
File:Handwäsche.svg|Handwas
File:Nicht waschen.svg|Niet wassen
&lt;/gallery&gt;
|}
[[File:Waschen 30s.svg|thumb|110px|Enkele streep onder wastobbe]]
Let op:
* Een &lt;u&gt;enkele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het anti-kreukprogramma moet worden gebruikt en dat er op een lager toerental gecentrifugeerd moet worden.
* Een &lt;u&gt;dubbele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het wolprogramma moet worden gebruikt en er niet gecentrifugeerd mag worden.
* Als er &lt;u&gt;geen symbool met een wastobbe&lt;/u&gt; staat, mag het stuk textiel niet thuis gewassen worden. Kijk dan in de [[c:Wassymbolen#Professioneel_reinigen|tabel]] of er wel een symbool in het waslabel staat voor het professioneel reinigen; zo ja, breng het naar de stomerij.

Doe alleen vuile was bij elkaar in de wasmachine die zowel qua wastemperatuur als qua kleur in dezelfde groep valt. Was alleen met een bijna volle trommel, houdt een handbreedte ruimte. Dat is het meest efficiënt: Als hij helemaal vol is, heeft de was geen ruimte genoeg om schoon te worden, als hij minder beladen is, kun je beter vuile was sparen totdat je genoeg hebt, dat scheelt een extra keer wassen. Als je tussendoor iets nodig hebt, kun je het beter met de hand wassen. Was vooral op tijdstippen dat de elektriciteit goedkoop is: bij bezit van zonnepanelen is dat overdag als het licht is en nog meer als de zon schijnt, bij gebruik van daluren is dat 's nachts.&lt;br&gt;
Vuile was die op 40° C gewassen mag worden, kan ook op 30° C gewassen worden. Dat geldt ook voor andere wastemperaturen: je mag textiel wel op een lagere, maar niet op een hogere temperatuur wassen dan staat aangegeven op het wasetiket. &lt;br&gt;
Draai alleen een wasprogramma met voorwas als de was zeer vuil is, anders is alleen het hoofdprogramma voldoende. Dat scheelt water, elektriciteit en wasmiddel. &lt;br&gt;
Voeg wasmiddel toe volgens de voorschriften op de verpakking. Voor wol altijd een wolwasmiddel gebruiken; voor andere soorten textiel kan een algemeen wasmiddel worden gebruikt. Waspoeder kan op de was worden gegooid. Vloeibaar wasmiddel in de plastic bol, stop deze in de trommel bij de was. Door het wasmiddellaatje niet te gebruiken, kunnen er ook geen zeepresten achterblijven èn spoelt een deel van het wasmiddel ook niet onverricht terzake weg. Zie de [https://www.vanafhier.nl/duurzame-keuzes/wasmiddelgids Wasmiddelengids van ASN] voor duurzame wasmiddelen. &lt;br&gt;
Doe de wasmachinetrommel en -klep dicht. Zet de wasmachinekraan open, kies het gewenste wasprogramma en de gewenste temperatuur en zet de wasmachine aan.

Als de wasmachine is afgelopen, zet je de programmaknop weer in de beginstand en draai je de kraan weer uit. De was is nu meestal ook gecentrifugeerd. Als de wasmachine dat niet doet (bijvoorbeeld omdat het een oud model is), is er ook een centrifuge nodig om de was droog genoeg te slaan om hem te kunnen ophangen of in de droogtrommel te stoppen. Nu haal je de was uit de machine om te drogen. Maak daarna de rubberen afdichting goed droog, laat de deur openstaan zodat waterresten verdampen en maak het zeepbakje regelmatig schoon.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-in-huis/wasmachine/&lt;/ref&gt;

'''Was drogen'''&lt;br&gt;
Al naar gelang de symbolen in hun waslabels, kun je de was nu drogen. Het beste is om buiten de was te drogen, als het label aangeeft dat dat kan. Gekleurde was niet in de zon drogen. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Op een natuurlijke manier drogen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trocknen.svg|Droog-symbool
File:Trocknen (leine).svg|Drogen aan waslijn
File:Trocknen (liegend).svg|Liggend drogen
File:Trocknen (tropfnass).svg|Uitdruppelen, niet centrifugeren
File:Trocknen (schatten).svg|In schaduw drogen
File:Trocknen (leine im schatten).svg|Drogen aan waslijn in schaduw
File:Trocknen (liegend im schatten).svg|Liggend drogen in schaduw
File:Trocknen (tropfnass im schatten).svg|Uitdruppelen in schaduw
&lt;/gallery&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Drogen in de droogtrommel'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trommeltrocknen.svg|Droogrommel-symbool
File:Trommeltrocknen 1.svg|Op lage temperatuur
File:Trommeltrocknen 2.svg|Op normale temperatuur
File:Nicht trommeltrocknen.svg|Niet in droog-trommel
&lt;/gallery&gt;
|}

Buiten in de tuin of op het balkon kan de was aan waslijnen, een droogmolen of een droogrek worden opgehangen, binnen aan wasrekken, en altijd met knijpers. Als de was binnen wordt gedroogd, moet de betreffende ruimte wel goed geventileerd worden, om schimmel te voorkomen. Was buiten of binnen drogen is de meest milieuvriendelijke manier om was te drogen èn het beste voor je portemonnee.

Let op: niet alle textiel mag in de droger worden gedroogd. Let daarbij op het wasetiket. 

* &quot;Liggend drogen&quot; betekent dat het textiel niet mag worden opgehangen omdat het dan uitrekt of gaat lubberen. Je kunt het dan bovenop een wasrek leggen, eventueel met een handdoek eronder. Ook zelfgebreide kleding moet liggend drogen.
* &quot;Uitdruppelen&quot; betekent dat je het wel mag ophangen, maar dat het niet mag worden gecentrifugeerd, kies dan een wasprogramma dat niet centrifugeert. Hang het textiel bijvoorbeeld op boven het bad of in de douche(cabine); als het om kleding gaat, kan dat op een klerenhanger. 

'''Handwas'''&lt;br&gt;
Sommige stukken textiel mogen alleen met de hand gewassen worden, dat staat dan in het waslabel, meestal aan de binnenkant van een stuk textiel. Als eerste maak je een sopje. Afhankelijk van de omvang van het te wassen textiel kan dat in een schone emmer of teil, schone wasbak of een bad. Het water mag niet te warm zijn, maximaal zo'n 30° C (lauwwarm). Het wasmiddel moet geschikt zijn voor de handwas en voor delicaat textiel. Gebruik er niet méér van dan op de verpakking staat aangegeven. Doe het te wassen textiel in het sop en kneed het textiel voorzichtig in het sop. Wrijf en wring zo min mogelijk om de stof niet te beschadigen. Spoel het textiel daarna goed uit in koud water. Gebruik telkens nieuw helder spoelwater totdat het sop helemaal verdwenen is. Daarna kun je het drogen, afhankelijk van het waslabel, zie hierboven. 

'''Meer informatie over wassen:'''
* [https://poetsprins.nl/wassen/wasvoorschriften/ Wasvoorschriften van de Poetsprins] voor een uitgebreide instructie over wassen, inclusief symbolen.

'''Droge was opbergen'''&lt;br&gt;
Als de was droog is, kun je die afhalen en opvouwen of op klerenhangers hangen, zie [[Huishouden/Textiel#Opbergen|Opbergen]] (eerder in dit hoofdstuk).

=== Strijken ===
Advies: strijk alleen gekreukt textiel waarmee je netjes voor de dag wilt komen, zoals bovenkleding voor je werk of andere ontmoetingen, tafellinnen, beddengoed voor de logeerkamer en gordijnen. Aan de andere kant: strijken bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden, bijvoorbeeld in zakdoeken, theedoeken, handdoeken en lakens. Maar als je die op 60° C hebt gewassen en er geen kwetsbare zieken in huis zijn, zal het zo'n vaart niet lopen. Strijken is uit hygiëne-oogpunt wel zinvol om textiel te steriliseren, wat bijvoorbeeld nodig is voor eerste hulp bij brandwonden.

'''Benodigdheden'''&lt;br&gt;
Een strijkplank met strijkijzer, eventueel een plantenspuit om het te strijken textiel te bevochtigen (niet nodig bij een stoomstrijkijzer) en een mouwplankje. Zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent. Dat mag een gewoon, simpel strijkijzer zijn of een stoomstrijkijzer. Bij een ''stroomstrijkijzer'' vul je het waterreservoir direct voor het strijken met gedestilleerd water (niet met leidingwater), kun je tijdens het strijken automatische stoomafgave instellen, maar moet je het reservoir na het strijken helemaal legen; de gaten waardoor de stoom gaat, kunnen dichtslibben met kalk. Bij een ''gewoon strijkijzer'' kun je voor het stomen een ''plantenspuit'' gebruiken. &lt;br&gt;
Zorg ook voor wat vertier, bijvoorbeeld een radio of een koptelefoon/oortjes met muziek of een podcast. 

'''Voorbereiding'''&lt;br&gt;
Kijk op het ''waslabel'' in/op het textiel of en hoe warm een stuk textiel gestreken mag worden. Hoe meer bolletjes op het strijksymbool staan, hoe heter het stuk textiel gestreken mag worden. De bolletjes corresponderen met de keuzeschijf op je strijkijzer. Katoen en linnen mogen in de regel op de hoogste stand gestreken worden, wol op de middenstand en kunststoffen op de koudste stand.&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=75px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Bügeln.svg|Strijk-symbool
File:Bügeln_1.svg|Strijken op één bol
File:Bügeln_2.svg|Strijken op twee bollen
File:Bügeln_3.svg|Strijken op drie bollen
File:Nicht bügeln.svg|Niet strijken
&lt;/gallery&gt;
|}

Strijk eerst het textiel dat alleen op de koudste stand gestreken mag worden. En doe het textiel dat het heetst gestreken mag worden als laatste.

'''Het strijken zelf'''&lt;br&gt;
[[File:Ironing dress (TESDA).webm|thumb|Strijken van een jurk (instructiefilmpje)]]
[[File:Sleeve board.jpg|thumb|Mouwplank]]
* Strijken mag in de regel rechtstreeks op het textiel gebeuren. Voor gekleurde textiel is het aan te bevelen om die aan de verkeerde kant te strijken (bijvoorbeeld tafellakens aan de achterkant strijken en kleding binnenstebuiten keren). Ook borduurwerk mag alleen aan de verkeerde kant worden gestreken.
* Leg een te strijken stuk textiel op de strijkplank. Strijk door met het strijkijzer over het textiel te bewegen. Als het deel op de strijkplank is gestreken, bijvoorbeeld een broekspijp, verleg dan het stuk textiel zodat een volgend deel gestreken kan worden, en zo door totdat het hele stuk is gestreken. Hang het dan netjes op een hangertje zodat het even kan uithangen of vouw het op als het op een legplank wordt opgeborgen. Begin dan aan het volgende stuk textiel. 
* Voor kleding met kragen en/of mouwen: Strijk eerst de kraag (aan de binnenkant), dan de mouwen en tenslotte de overige delen. In de mouwen zit nu een scherpe vouw. Als je dat wilt voorkomen, kun je een mouwplank voor de mouwen gebruiken. 
* Een stuk textiel met een rij knopen draait men om, de knopen liggen nu direct op de strijkplank, de stof is boven. Strijk nu lichtjes over de stof (druk niet te hard, want dat kan de knopen beschadigen). Een alternatief is om tussen elk van de knopen te strijken. 
* Katoenen en linnen textiel kunnen voor het strijken bevochtigd worden met een plantenspuit, dan gaan de kreukels er tijdens het strijken gemakkelijker uit. In plaats hiervan kan ook stoom uit een stoomstrijkijzer worden gebruikt.
* ''Persen'': Sommige stukken textiel worden mooier gestreken met een natgemaakte katoenen doek tussen het strijkijzer en het te strijken stuk textiel. Het strijkijzer wordt dan niet heen-en-weer bewogen, maar wordt telkens zo'n 2 seconden op een stukje textiel geduwd, wordt opgetild naar het volgende stukje, net zolang totdat de doek bijna droog is. Daarna de doek opnieuw natmaken en het volgende deel van het te strijken stuk textiel zo bewerken. Het gaat bijvoorbeeld om wollen (of [[w:nl:Laken (textiel)|lakense]]) kledingstukken of textiel waar de kreukels er moeilijk uit gaan. 

'''Na het strijken'''&lt;br&gt;
* Zet het strijkijzer op het rooster van de strijkplank om af te koelen en trek direct de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact. 
* Berg het gestreken textiel zodanig op dat het zo min mogelijk kan kreuken. Zie [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/wasbehandeling/opvouwen-hoe-doe-ik-het-juist/ Opvouwen door VVT] voor instructies.
* Als het strijkijzer geheel is afgekoeld, kan de strijkplank worden opgeborgen.

'''Waarschuwingen'''&lt;ref&gt;Deze tips zijn mede ontleend aan [https://huishoudeninhokjes.dse.nl/uitleg/Strijken.htm Huishouden in hokjes]&lt;/ref&gt;:
* Om legionella te voorkomen moet het water in de plantenspuit regelmatig ververst worden, minimaal één keer per week of elke keer vóórdat je gaat strijken.
* Als je textiel te warm probeert te strijken (op een hogere stand dan het waslabel aangeeft) of probeert te strijken terwijl is aangegeven dat dat helemaal niet mag, dan kunnen er bruine plekken of gaten in het textiel komen.
* Laat het strijkijzer nooit langer dan enkele seconden met de warme kant op het textiel staan, dan brandt er een bruine vlek in, of brandt er een gat in het textiel. Dit geldt ook voor de strijkplank zelf. 
* Trek na afloop altijd de stekker uit het stopcontact.
* Laat NOOIT het strijkijzer staan zonder dat je er bij bent.
* Let op dat kleine kinderen of huisdieren niet de strijkplank kunnen omgooien of aan het snoer kunnen trekken.

'''Meer informatie'''&lt;br&gt;
* Meer instructiefilmjes op [https://www.youtube.com/results?search_query=strijken YouTube].

=== Verstellen ===
[[File:Nähkasten.jpg|thumb|Naaidoos met basisuitrusting]]
* '''Vaardigheden''': Zorg dat je handig bent met naald en draad en bij voorkeur ook met een naaimachine overweg kunt. Als je dat niet vanuit huis of school hebt meegekregen: zoek een cursus of een leermeester die je dat leert. Of zoek op YouTube naar instructiefilmpjes en probeer de handelingen ook zelf uit, net zolang totdat je het kunt. Je hoeft geen coupeuse of kleermaker te worden, kleding kopen loont in het algemeen meer dan zelf maken, maar zorg wel dat je de basisbeginselen beheerst, zoals een draad in een naald steken, knopen aanzetten (of verplaatsen), kleine gaatjes stoppen, rechttoe rechtaan naaien op een naaimachine, mouwen, broeken en rokken inkorten en een gerafeld randje aan een handdoek met een zigzagsteek verhelpen. Je hebt er een leven lang plezier van èn het scheelt geld omdat je langer met je spullen kunt doen of het niet aan een kleermaker hoeft te vragen. (Voor het vervangen van een rits of voering is een kleermaker overigens wel aan te bevelen, omdat dat ingewikkelder klussen zijn.)
* Zorg ook voor een '''basisuitrusting''': een naaidoos met een setje verschillende naalden, veiligheidsspelden, kopspelden, vingerhoed, naaigaren in verschillende kleuren die passen bij je smaak, meetlint, tornmesje (vaak inbegrepen bij de uitrusting van een naaimachine) en een schaar. 
* Een naaimachine is handig voor grotere naaiklussen, maar kost wel minimaal honderd euro en vergt regelmatig onderhoud door een expert. Misschien is anders een tweedehands een optie. Weeg de kosten ervan af tegen het plezier en nut dat je ervan verwacht.

== Afdanken ==
Als een stuk textiel niet meer voldoet, bijvoorbeeld versleten is, niet meer past (te klein/groot, hopeloos uit de mode is, of niet meer bij de rest van het interieur past) of om andere reden niet meer wordt gebruikt, dan wordt het tijd om het weg te doen. NB Was een stuk textiel altijd voordat je het wegdoet.
* Als een stuk textiel nog goed is: 
** Bedenk of je er zelf nog iets mee kunt. Een te korte broek of rok die verder nog goed past, kun je verstellen door er een strook van een bijpassende (of juist contrasterende) stof aan te naaien. Een broek met versleten knieën kan worden vermaakt tot een korte broek. Een te lange broek of rok kun je inkorten. Van een handdoek kunnen van de goede stukken washandjes worden gemaakt, van een theedoek of laken nog vaatdoeken resp. kussenslopen. Oude lakens zijn vaak handig bij het schilderen in huis of om spullen af te dekken bij stoffige klussen. Kleding met bijvoorbeeld vlekken die er niet meer uitgaan, kun je bewaren als kluskleding. Kleding van volwassenen kan soms worden omgetoverd tot kleding voor kinderen. Grote gordijnen kunnen wellicht vernaaid worden tot gordijnen voor kleinere ramen. Handig zijn met naald en draad en de naaimachine is hiervoor wel een vereiste. Oude vitrage is handig bij het afweren van muggen en andere insecten, bijvoorbeeld over een kinderwagen of voor een raam zonder hor.
** Vraag in je omgeving (familielid, vrienden, buren, kennissen) of iemand het nog wil hebben. Vooral baby-, peuter- en kleuterkleding kan gewild zijn. 
** Verkoop het via tweede-hands websites of tweede-hands winkel.
** Breng het naar een kringloopcentrum.
* Anders: gooi het in de textielbak die vaak bij een winkelcentrum staat, of verzamel het in een zak die één of twee keer per jaar wordt opgehaald voor een goed doel. Aanwijzingen (wat wel/niet, hoe verpakt): zie [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/kleding-textiel-en-schoenen/ Inleveren van textiel door Milieu Centraal].

== Geraadpleegde bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>7hz9ebrpenhvut7k3gsxg43gi5mdagu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390541</id>
      <parentid>390534</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T11:24:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Afdanken */ Aanvullingen</comment>
      <origin>390541</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25231" sha1="4m5n2812jaz9x5bbt1e4pfnw6t7qzrr" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; widths=120px heights=120px&gt;
Renswoude Dorpsstraat 38 Linnenkast.jpg|Kleding
Towel and small towel.jpg|Handdoeken
Dishcloths woven in museum Het Leids Wevershuis 2.jpg|Keukentextiel
La cama deshecha (2724466831).jpg|Beddengoed
Folded napkin in a restaurant in Carlton Hotel, Singapore - 20121003.jpg|Tafellinnen
- panoramio - akeren (9).jpg|Gordijnen
&lt;/gallery&gt;

In dit hoofdstuk gaat het om het aanschaffen van textiel, opbergen, gebruik, onderhoud (wassen, strijken, verstellen) en afdanken ervan. Textiel in het huishouden is bijvoorbeeld kleding, beddengoed, handdoeken, washandjes, keukentextiel (zoals theedoeken, keukenhanddoeken, vaatdoeken en pannenlappen), tafellinnen (tafellakens, servetten) en gordijnen. Andere vormen van handwerken, zoals breien, haken en borduren, komen hier niet aan bod omdat die over hobby's gaan, en niet per se met huishouden te maken hebben. 

== Aanschaf ==
Let bij het kopen van textiel op het waslabel/-etiket: 
[[File:Label with care symbols.JPG|thumb|Textiel-etiket]]
* ''Van welk materiaal is het gemaakt?'' Natuurlijke stoffen zoals wol, katoen en linnen ademen in het algemeen beter dan kunststoffen zoals acryl, polyester en polyamide. Ze doen ook beter wat ze moeten doen: koeler (katoen en linnen) in de zomer, warmer (wol) in de winter. Bovendien zijn ze afbreekbaar en vervuilen op die manier het milieu niet langdurig (bij de productie kunnen ze wel het milieu belasten, voor de productie van katoen bijvoorbeeld, is veel grond nodig, wat kan leiden tot ontbossing, en worden veel water, kunstmest, pesticiden en chemicaliën gebruikt, daarom is biologisch katoen beter). Katoen en linnen hebben wel het nadeel dat ze snel kreuken en kunnen krimpen in de was, zelfs als ze je op lage temperaturen wast, koop eventueel een maatje groter. Wol heeft als voordeel dat je producten ervan veel minder vaak hoeft te wassen dan die van andere materialen.
* ''Hoe kan/moet het gereinigd worden?'' Ben je bereid een product te kopen als het alleen met de hand gewassen mag worden of zelfs alleen chemisch gereinigd mag worden? Voor een wollen trui of gordijnen is dat wellicht niet zo'n bezwaar omdat die niet vaak gewassen hoeven te worden. Maar met een zijden bloes of andere stukken die je graag na elk gebruik wilt wassen, zal dat anders zijn.
* ''Sokken'': koop zoveel mogelijk dezelfde sokken, qua kleur, lengte en materiaal. Dat is handig bij het sorteren van sokken na een wasbeurt èn het voorkomt veel enkele sokken als de ander kwijt of versleten is. 
* [Voor echte vrekken :] Dit geldt ook voor ''panty's'': knip de pijp af van een panty waarin een ladder of haal zit, maar laat het broekje en de goede pijp in tact.  Draag hem tezamen met een soortgelijke panty (maar dan in spiegelbeeld) en je hebt weer een volledige panty.
Voor de betekenis van de symbolen:
* [[c:Wassymbolen|Wassymbolen]]
* [https://www.modewijzer.com/advies/wassymbolen.pdf Wassymbolen van Modewijzer] (een compacter overzicht, maar auteursrechtelijk beschermd)

== Opbergen ==
[[File:Oplenova omara.JPG|thumb|Hangkast]]
Zorg voor droge, schone kasten met voldoende planken, laden en roedes om alles op te bergen. Leg katoenen zakjes met (een mix van) lavendel, vlierbloesem, kamfer, boerenwormkruid of lievevrouwebedstro in kledingkasten om motten te voorkomen.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/motten/&lt;/ref&gt;

* Bloezen, jasjes, jassen, jurken, rokken en nette broeken blijven het mooiste als ze hangen in een hangkast. 
* De rest van het textiel wordt zodanig opgevouwen dat ze in de kast past, het liefst met zo min mogelijk vouwen, omdat kleding op de vouw het gemakkelijkste slijt. Haal daarom ook altijd kragen van bijvoorbeeld bloezen en poloshirts en omgeslagen mouwen uit de vouw voordat ze de kast ingaan. Er bestaan talloze instructiefilmpjes voor het goed opvouwen van was, een goed startpunt is wellicht [https://www.youtube.com/channel/UCpjTrF7bXUNQXdmcVy2BzKA/videos ZIJ blog]. Of zoek anders met ''was opvouwen'' gevolgd door een Nederlandse term van een stuk wasgoed, of ''folding tutorial'' gevolgd door de Engelse term voor het kledingstuk of ander stuk textiel, bijvoorbeeld [https://www.youtube.com/watch?v=124L94hoBQg 6 ways to  fold socks], die na afloop moeiteloos overgaat in andere filmpjes over was opvouwen.
* Gekreukt textiel eerst strijken.
* Wollen sokken en kousen: vóór het eerste gebruik met een zeer natte katoenen doek en een strijkijzer persen (zie bij [[Huishouden/Textiel#Strijken|Strijken]]). Dit voorkomt vervilting in de was.
* Berg elk half jaar de kleren op die je het komend half jaar niet zult dragen: zomerkleding omstreeks oktober en winterkleding omstreeks mei. Na dat half jaar haal je ze weer tevoorschijn en wissel je. Zo houd je overzicht en raakt de kledingkast niet overvol. Dat tijdelijk opbergen kan waar je maar plaats hebt: zoals op de bovenste planken van een kast of op zolder in een zak, doos of kast.

== Gebruik ==
Wees voorzichtig in het gebruik van textiel. Gebruik bijvoorbeeld bij het open en dichtdoen van gordijnen een trekstang of trektouw, zodat de stof niet hoeft te worden aangeraakt. Voorkom vlekken op kleding, door bijvoorbeeld een schort of een servet te gebruiken. Hang kleding 's avonds uit en berg haar de volgende dag op of stop ze in de wasmand. Was kleding zo min mogelijk, maar wel als ze stinkt of vervelend ruikt, en ondergoed vaker, verschoon onderbroeken in ieder geval elke dag. Lucht elke ochtend het bed, al is het maar door het dekbed of dekens en lakens goed terug te slaan en zo het matras lucht te geven. Uit hygiënisch oogpunt is het beter het bed niet op te maken, alleen recht te trekken, behalve na het verschonen van de lakens.

== Onderhoud ==
Textiel blijft langer bruikbaar als het op de juiste manier gewassen en opgeborgen wordt. De levensduur kan nog worden verlengd door het op tijd te verstellen.

=== Schoonmaken van textiel ===
Was textiel niet vaker dan nodig is. Zo slijt het minder snel en blijven de kleuren helderder.

'''Vlekken verwijderen'''&lt;br&gt;
Als er alleen een vlek in een stuk textiel zit, hoeft het nog niet gewassen te worden, maar is het voldoende als de vlek wordt verwijderd. Hoe sneller een vlek wordt behandeld, hoe gemakkelijker de vlek te verwijderen is. Wees er dus snel bij. Zie [[Huishouden/Vlekkengids]] voor de behandeling per soort vlek. 

'''Wassen'''&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': zie de paragraaf [[Huishouden/Huisinrichting#Wasruimte|Wasruimte]] in dit Wikibook.&lt;br&gt;
Wassen lijkt gemakkelijk als je het nooit hebt gedaan: je gooit vuile was in de wasmachine en die komt er schoon weer uit. Maar er kan veel mis gaan. Daarom vóórdat je gaat wassen:
* Sorteer de vuile was:
** Op wastemperatuur: Kijk op het wasetiket van elk stuk textiel hoe het behandeld moet worden. Veel huishoudtextiel (zoals handdoeken, vaatdoeken en lakens) en veel ondergoed (maar niet: BH's en kanten lingerie) mogen in de regel op 60° C gewassen worden, bovenkleding en tere lingerie mogen in de regel hooguit op 30° of 40° C gewassen worden. Sommige soorten textiel kunnen zelfs alleen met de hand gewassen worden of moeten naar de stomerij. 
** Op kleur: maak stapels met wit en lichte kleuren, blauw met aanverwante kleuren (groen, bruin, paars), rood met aanverwante kleuren (oranje, roze), zwart en andere donkere andere kleuren; geel kan vaak bij lichte kleuren. Reden: als je iets roods tegelijk met de lichte was wast, komt de lichte was er roze uit.
* Nieuwe, gekleurde kleding en ander gekleurd textiel dat niet eerder is gewassen: Week het eerst een nacht in koud water met een scheutje azijn. Zo geeft het geen kleur af en krimpt het niet.&lt;ref&gt;https://elektrozine.be/vermijd-deze-10-missers-bij-het-wassen-met-de-wasmachine/#:~:text=2Haal%20de%20zakken%20leeg,je%20machine%20en%20je%20kleren&lt;/ref&gt;. 
* Haal zakken van kleding leeg.
* Trek ritsen dicht, zodat ze zelf heel blijven èn ander wasgoed niet beschadigen.
* Doe delicate was in een dichtgeknoopt kussensloop of speciaal wasnetje, dan is er minder kans op beschadiging.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=80px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Waschen.svg|Was-symbool
File:Waschen 30.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 30°C
File:Waschen 40.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 40°C 
File:Waschen 50.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 60°C
File:Waschen 95.svg|Was &lt;u&gt;&lt;&lt;/u&gt; 95°C
File:Handwäsche.svg|Handwas
File:Nicht waschen.svg|Niet wassen
&lt;/gallery&gt;
|}
[[File:Waschen 30s.svg|thumb|110px|Enkele streep onder wastobbe]]
Let op:
* Een &lt;u&gt;enkele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het anti-kreukprogramma moet worden gebruikt en dat er op een lager toerental gecentrifugeerd moet worden.
* Een &lt;u&gt;dubbele streep&lt;/u&gt; onder de wastobbe betekent dat het wolprogramma moet worden gebruikt en er niet gecentrifugeerd mag worden.
* Als er &lt;u&gt;geen symbool met een wastobbe&lt;/u&gt; staat, mag het stuk textiel niet thuis gewassen worden. Kijk dan in de [[c:Wassymbolen#Professioneel_reinigen|tabel]] of er wel een symbool in het waslabel staat voor het professioneel reinigen; zo ja, breng het naar de stomerij.

Doe alleen vuile was bij elkaar in de wasmachine die zowel qua wastemperatuur als qua kleur in dezelfde groep valt. Was alleen met een bijna volle trommel, houdt een handbreedte ruimte. Dat is het meest efficiënt: Als hij helemaal vol is, heeft de was geen ruimte genoeg om schoon te worden, als hij minder beladen is, kun je beter vuile was sparen totdat je genoeg hebt, dat scheelt een extra keer wassen. Als je tussendoor iets nodig hebt, kun je het beter met de hand wassen. Was vooral op tijdstippen dat de elektriciteit goedkoop is: bij bezit van zonnepanelen is dat overdag als het licht is en nog meer als de zon schijnt, bij gebruik van daluren is dat 's nachts.&lt;br&gt;
Vuile was die op 40° C gewassen mag worden, kan ook op 30° C gewassen worden. Dat geldt ook voor andere wastemperaturen: je mag textiel wel op een lagere, maar niet op een hogere temperatuur wassen dan staat aangegeven op het wasetiket. &lt;br&gt;
Draai alleen een wasprogramma met voorwas als de was zeer vuil is, anders is alleen het hoofdprogramma voldoende. Dat scheelt water, elektriciteit en wasmiddel. &lt;br&gt;
Voeg wasmiddel toe volgens de voorschriften op de verpakking. Voor wol altijd een wolwasmiddel gebruiken; voor andere soorten textiel kan een algemeen wasmiddel worden gebruikt. Waspoeder kan op de was worden gegooid. Vloeibaar wasmiddel in de plastic bol, stop deze in de trommel bij de was. Door het wasmiddellaatje niet te gebruiken, kunnen er ook geen zeepresten achterblijven èn spoelt een deel van het wasmiddel ook niet onverricht terzake weg. Zie de [https://www.vanafhier.nl/duurzame-keuzes/wasmiddelgids Wasmiddelengids van ASN] voor duurzame wasmiddelen. &lt;br&gt;
Doe de wasmachinetrommel en -klep dicht. Zet de wasmachinekraan open, kies het gewenste wasprogramma en de gewenste temperatuur en zet de wasmachine aan.

Als de wasmachine is afgelopen, zet je de programmaknop weer in de beginstand en draai je de kraan weer uit. De was is nu meestal ook gecentrifugeerd. Als de wasmachine dat niet doet (bijvoorbeeld omdat het een oud model is), is er ook een centrifuge nodig om de was droog genoeg te slaan om hem te kunnen ophangen of in de droogtrommel te stoppen. Nu haal je de was uit de machine om te drogen. Maak daarna de rubberen afdichting goed droog, laat de deur openstaan zodat waterresten verdampen en maak het zeepbakje regelmatig schoon.&lt;ref&gt;https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/apparaten-in-huis/wasmachine/&lt;/ref&gt;

'''Was drogen'''&lt;br&gt;
Al naar gelang de symbolen in hun waslabels, kun je de was nu drogen. Het beste is om buiten de was te drogen, als het label aangeeft dat dat kan. Gekleurde was niet in de zon drogen. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Op een natuurlijke manier drogen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trocknen.svg|Droog-symbool
File:Trocknen (leine).svg|Drogen aan waslijn
File:Trocknen (liegend).svg|Liggend drogen
File:Trocknen (tropfnass).svg|Uitdruppelen, niet centrifugeren
File:Trocknen (schatten).svg|In schaduw drogen
File:Trocknen (leine im schatten).svg|Drogen aan waslijn in schaduw
File:Trocknen (liegend im schatten).svg|Liggend drogen in schaduw
File:Trocknen (tropfnass im schatten).svg|Uitdruppelen in schaduw
&lt;/gallery&gt;
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Drogen in de droogtrommel'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=90px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Trommeltrocknen.svg|Droogrommel-symbool
File:Trommeltrocknen 1.svg|Op lage temperatuur
File:Trommeltrocknen 2.svg|Op normale temperatuur
File:Nicht trommeltrocknen.svg|Niet in droog-trommel
&lt;/gallery&gt;
|}

Buiten in de tuin of op het balkon kan de was aan waslijnen, een droogmolen of een droogrek worden opgehangen, binnen aan wasrekken, en altijd met knijpers. Als de was binnen wordt gedroogd, moet de betreffende ruimte wel goed geventileerd worden, om schimmel te voorkomen. Was buiten of binnen drogen is de meest milieuvriendelijke manier om was te drogen èn het beste voor je portemonnee.

Let op: niet alle textiel mag in de droger worden gedroogd. Let daarbij op het wasetiket. 

* &quot;Liggend drogen&quot; betekent dat het textiel niet mag worden opgehangen omdat het dan uitrekt of gaat lubberen. Je kunt het dan bovenop een wasrek leggen, eventueel met een handdoek eronder. Ook zelfgebreide kleding moet liggend drogen.
* &quot;Uitdruppelen&quot; betekent dat je het wel mag ophangen, maar dat het niet mag worden gecentrifugeerd, kies dan een wasprogramma dat niet centrifugeert. Hang het textiel bijvoorbeeld op boven het bad of in de douche(cabine); als het om kleding gaat, kan dat op een klerenhanger. 

'''Handwas'''&lt;br&gt;
Sommige stukken textiel mogen alleen met de hand gewassen worden, dat staat dan in het waslabel, meestal aan de binnenkant van een stuk textiel. Als eerste maak je een sopje. Afhankelijk van de omvang van het te wassen textiel kan dat in een schone emmer of teil, schone wasbak of een bad. Het water mag niet te warm zijn, maximaal zo'n 30° C (lauwwarm). Het wasmiddel moet geschikt zijn voor de handwas en voor delicaat textiel. Gebruik er niet méér van dan op de verpakking staat aangegeven. Doe het te wassen textiel in het sop en kneed het textiel voorzichtig in het sop. Wrijf en wring zo min mogelijk om de stof niet te beschadigen. Spoel het textiel daarna goed uit in koud water. Gebruik telkens nieuw helder spoelwater totdat het sop helemaal verdwenen is. Daarna kun je het drogen, afhankelijk van het waslabel, zie hierboven. 

'''Meer informatie over wassen:'''
* [https://poetsprins.nl/wassen/wasvoorschriften/ Wasvoorschriften van de Poetsprins] voor een uitgebreide instructie over wassen, inclusief symbolen.

'''Droge was opbergen'''&lt;br&gt;
Als de was droog is, kun je die afhalen en opvouwen of op klerenhangers hangen, zie [[Huishouden/Textiel#Opbergen|Opbergen]] (eerder in dit hoofdstuk).

=== Strijken ===
Advies: strijk alleen gekreukt textiel waarmee je netjes voor de dag wilt komen, zoals bovenkleding voor je werk of andere ontmoetingen, tafellinnen, beddengoed voor de logeerkamer en gordijnen. Aan de andere kant: strijken bevordert ook de hygiëne, doordat bacteriën door de hitte gedood worden, bijvoorbeeld in zakdoeken, theedoeken, handdoeken en lakens. Maar als je die op 60° C hebt gewassen en er geen kwetsbare zieken in huis zijn, zal het zo'n vaart niet lopen. Strijken is uit hygiëne-oogpunt wel zinvol om textiel te steriliseren, wat bijvoorbeeld nodig is voor eerste hulp bij brandwonden.

'''Benodigdheden'''&lt;br&gt;
Een strijkplank met strijkijzer, eventueel een plantenspuit om het te strijken textiel te bevochtigen (niet nodig bij een stoomstrijkijzer) en een mouwplankje. Zorg dat het stopcontact rechts is als je rechtshandig bent en links als je linkshandig bent. Dat mag een gewoon, simpel strijkijzer zijn of een stoomstrijkijzer. Bij een ''stroomstrijkijzer'' vul je het waterreservoir direct voor het strijken met gedestilleerd water (niet met leidingwater), kun je tijdens het strijken automatische stoomafgave instellen, maar moet je het reservoir na het strijken helemaal legen; de gaten waardoor de stoom gaat, kunnen dichtslibben met kalk. Bij een ''gewoon strijkijzer'' kun je voor het stomen een ''plantenspuit'' gebruiken. &lt;br&gt;
Zorg ook voor wat vertier, bijvoorbeeld een radio of een koptelefoon/oortjes met muziek of een podcast. 

'''Voorbereiding'''&lt;br&gt;
Kijk op het ''waslabel'' in/op het textiel of en hoe warm een stuk textiel gestreken mag worden. Hoe meer bolletjes op het strijksymbool staan, hoe heter het stuk textiel gestreken mag worden. De bolletjes corresponderen met de keuzeschijf op je strijkijzer. Katoen en linnen mogen in de regel op de hoogste stand gestreken worden, wol op de middenstand en kunststoffen op de koudste stand.&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''Wassymbolen'''
|-
| &lt;gallery mode=packed heights=75px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Bügeln.svg|Strijk-symbool
File:Bügeln_1.svg|Strijken op één bol
File:Bügeln_2.svg|Strijken op twee bollen
File:Bügeln_3.svg|Strijken op drie bollen
File:Nicht bügeln.svg|Niet strijken
&lt;/gallery&gt;
|}

Strijk eerst het textiel dat alleen op de koudste stand gestreken mag worden. En doe het textiel dat het heetst gestreken mag worden als laatste.

'''Het strijken zelf'''&lt;br&gt;
[[File:Ironing dress (TESDA).webm|thumb|Strijken van een jurk (instructiefilmpje)]]
[[File:Sleeve board.jpg|thumb|Mouwplank]]
* Strijken mag in de regel rechtstreeks op het textiel gebeuren. Voor gekleurde textiel is het aan te bevelen om die aan de verkeerde kant te strijken (bijvoorbeeld tafellakens aan de achterkant strijken en kleding binnenstebuiten keren). Ook borduurwerk mag alleen aan de verkeerde kant worden gestreken.
* Leg een te strijken stuk textiel op de strijkplank. Strijk door met het strijkijzer over het textiel te bewegen. Als het deel op de strijkplank is gestreken, bijvoorbeeld een broekspijp, verleg dan het stuk textiel zodat een volgend deel gestreken kan worden, en zo door totdat het hele stuk is gestreken. Hang het dan netjes op een hangertje zodat het even kan uithangen of vouw het op als het op een legplank wordt opgeborgen. Begin dan aan het volgende stuk textiel. 
* Voor kleding met kragen en/of mouwen: Strijk eerst de kraag (aan de binnenkant), dan de mouwen en tenslotte de overige delen. In de mouwen zit nu een scherpe vouw. Als je dat wilt voorkomen, kun je een mouwplank voor de mouwen gebruiken. 
* Een stuk textiel met een rij knopen draait men om, de knopen liggen nu direct op de strijkplank, de stof is boven. Strijk nu lichtjes over de stof (druk niet te hard, want dat kan de knopen beschadigen). Een alternatief is om tussen elk van de knopen te strijken. 
* Katoenen en linnen textiel kunnen voor het strijken bevochtigd worden met een plantenspuit, dan gaan de kreukels er tijdens het strijken gemakkelijker uit. In plaats hiervan kan ook stoom uit een stoomstrijkijzer worden gebruikt.
* ''Persen'': Sommige stukken textiel worden mooier gestreken met een natgemaakte katoenen doek tussen het strijkijzer en het te strijken stuk textiel. Het strijkijzer wordt dan niet heen-en-weer bewogen, maar wordt telkens zo'n 2 seconden op een stukje textiel geduwd, wordt opgetild naar het volgende stukje, net zolang totdat de doek bijna droog is. Daarna de doek opnieuw natmaken en het volgende deel van het te strijken stuk textiel zo bewerken. Het gaat bijvoorbeeld om wollen (of [[w:nl:Laken (textiel)|lakense]]) kledingstukken of textiel waar de kreukels er moeilijk uit gaan. 

'''Na het strijken'''&lt;br&gt;
* Zet het strijkijzer op het rooster van de strijkplank om af te koelen en trek direct de stekker van het strijkijzer uit het stopcontact. 
* Berg het gestreken textiel zodanig op dat het zo min mogelijk kan kreuken. Zie [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/wasbehandeling/opvouwen-hoe-doe-ik-het-juist/ Opvouwen door VVT] voor instructies.
* Als het strijkijzer geheel is afgekoeld, kan de strijkplank worden opgeborgen.

'''Waarschuwingen'''&lt;ref&gt;Deze tips zijn mede ontleend aan [https://huishoudeninhokjes.dse.nl/uitleg/Strijken.htm Huishouden in hokjes]&lt;/ref&gt;:
* Om legionella te voorkomen moet het water in de plantenspuit regelmatig ververst worden, minimaal één keer per week of elke keer vóórdat je gaat strijken.
* Als je textiel te warm probeert te strijken (op een hogere stand dan het waslabel aangeeft) of probeert te strijken terwijl is aangegeven dat dat helemaal niet mag, dan kunnen er bruine plekken of gaten in het textiel komen.
* Laat het strijkijzer nooit langer dan enkele seconden met de warme kant op het textiel staan, dan brandt er een bruine vlek in, of brandt er een gat in het textiel. Dit geldt ook voor de strijkplank zelf. 
* Trek na afloop altijd de stekker uit het stopcontact.
* Laat NOOIT het strijkijzer staan zonder dat je er bij bent.
* Let op dat kleine kinderen of huisdieren niet de strijkplank kunnen omgooien of aan het snoer kunnen trekken.

'''Meer informatie'''&lt;br&gt;
* Meer instructiefilmjes op [https://www.youtube.com/results?search_query=strijken YouTube].

=== Verstellen ===
[[File:Nähkasten.jpg|thumb|Naaidoos met basisuitrusting]]
* '''Vaardigheden''': Zorg dat je handig bent met naald en draad en bij voorkeur ook met een naaimachine overweg kunt. Als je dat niet vanuit huis of school hebt meegekregen: zoek een cursus of een leermeester die je dat leert. Of zoek op YouTube naar instructiefilmpjes en probeer de handelingen ook zelf uit, net zolang totdat je het kunt. Je hoeft geen coupeuse of kleermaker te worden, kleding kopen loont in het algemeen meer dan zelf maken, maar zorg wel dat je de basisbeginselen beheerst, zoals een draad in een naald steken, knopen aanzetten (of verplaatsen), kleine gaatjes stoppen, rechttoe rechtaan naaien op een naaimachine, mouwen, broeken en rokken inkorten en een gerafeld randje aan een handdoek met een zigzagsteek verhelpen. Je hebt er een leven lang plezier van èn het scheelt geld omdat je langer met je spullen kunt doen of het niet aan een kleermaker hoeft te vragen. (Voor het vervangen van een rits of voering is een kleermaker overigens wel aan te bevelen, omdat dat ingewikkelder klussen zijn.)
* Zorg ook voor een '''basisuitrusting''': een naaidoos met een setje verschillende naalden, veiligheidsspelden, kopspelden, vingerhoed, naaigaren in verschillende kleuren die passen bij je smaak, meetlint, tornmesje (vaak inbegrepen bij de uitrusting van een naaimachine) en een schaar. 
* Een naaimachine is handig voor grotere naaiklussen, maar kost wel minimaal honderd euro en vergt regelmatig onderhoud door een expert. Misschien is anders een tweedehands een optie. Weeg de kosten ervan af tegen het plezier en nut dat je ervan verwacht.

== Afdanken ==
Als een stuk textiel niet meer voldoet, bijvoorbeeld versleten is, niet meer past (te klein/groot, hopeloos uit de mode is, of niet meer bij de rest van het interieur past) of om andere reden niet meer wordt gebruikt, dan wordt het tijd om het weg te doen. NB Was een stuk textiel altijd voordat je het wegdoet.
* Als een stuk textiel nog goed is: 
** Bedenk of je er zelf nog iets mee kunt. 
*** Een te korte broek of rok die verder nog goed past, kun je verstellen door er een strook van een bijpassende (of juist contrasterende) stof aan te naaien. Een broek met versleten knieën kan worden vermaakt tot een korte broek. Een te lange broek of rok kun je inkorten. Een bloes met lange mouwen waarvan de ellebogen gaten vertonen of waarvan de mouwen te kort zijn geworden: kort de mouwen in. 
*** Van de goede stukken van een handdoek kunnen keukenhanddoeken, gastendoekjes, washandjes of poetsdoeken worden gemaakt, van een theedoek of laken nog vaatdoeken resp. kussenslopen.
*** Van een laken kan een lakenzak voor in een slaapzak worden gemaakt of een spandoek, of oude lakens kunnen worden gebruikt om spullen af te dekken bij stoffige klussen of schilderwerk. 
*** Kleding met bijvoorbeeld vlekken die er niet meer uitgaan, kun je bewaren als kluskleding. 
*** Kleding van volwassenen kan soms worden omgetoverd tot kleding voor kinderen. 
*** Grote gordijnen kunnen wellicht vernaaid worden tot gordijnen voor kleinere ramen. 
*** Oude vitrage is handig bij het afweren van muggen en andere insecten, bijvoorbeeld over een kinderwagen of voor een raam zonder hor.
*** Voor de verkleeddoos van de kinderen.
::Handig zijn met naald en draad en de naaimachine is hiervoor wel een vereiste. 
** Vraag in je omgeving (familielid, vrienden, buren, kennissen) of iemand het nog wil hebben. Vooral baby-, peuter- en kleuterkleding kan gewild zijn. 
** Verkoop het via tweede-hands websites of tweede-hands winkel.
** Breng het naar een kringloopcentrum.
** Als kleding echt niet meer bruikbaar is, alleen als vod: haal knopen, drukknopen, haken en ogen en ritsen eraf en bewaar die voor reparaties aan andere kleding. Doe het vod in de textielzak.
* Anders: gooi het in de textielbak die vaak bij een winkelcentrum staat, of verzamel het in een zak die één of twee keer per jaar wordt opgehaald voor een goed doel. Aanwijzingen (wat wel/niet, hoe verpakt): zie [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/afval-scheiden/kleding-textiel-en-schoenen/ Inleveren van textiel door Milieu Centraal].

== Geraadpleegde bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>4m5n2812jaz9x5bbt1e4pfnw6t7qzrr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Huishouden/Hygiëne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43675</id>
    <revision>
      <id>390527</id>
      <parentid>390526</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T13:54:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Afvalbeheer */ Zie ook Save Our Future Today, a SOFT revolution</comment>
      <origin>390527</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27293" sha1="979zf6u8k29i26kfdumtnhdv7fxdd8b" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
** Gebruik bij het tandpoetsen een glas of een bekertje. 
** Was niet af en spoel de vaat niet voor onder een lopende kraan, gebruik een afwasteil daarvoor.
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat wasmachines en afwasmachines alleen draaien als ze volgeladen zijn. 
* Sproei de tuin zo min mogelijk. Zorg voor planten die goed tegen een beetje droogte kunnen. 
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakartikelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep, schoonmaakazijn, soda, toiletreiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). Andere schoonmaakmiddelen belasten het milieu meer.  
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje schoonmaakazijn of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de wc betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de wc: toiletreiniger, wc-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de wc als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|wc schoonmaken, met wc-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Schoenen:
** Natte schoenen: Met een doek aan de bovenkant droogwrijven. Vervolgens (op kamertemperatuur!) opvullen met kranten, keukenpapier of oude lappen om de binnenkant droog te krijgen. Als het vocht in het papier of de lap is getrokken maar de schoenen nog niet droog zijn: herhalen met droog papier of lappen. '''Niet''' doen: bij of op de verwarming zetten, in de droger of met een föhn droogblazen.
** Te gladde zolen: met schuurpapier bewerken.
** Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schoenen onderhouden'' van Ambacht Nederland] (inclusief schoenen poetsen).
** Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Zie het Wikibook [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]] voor het hoofdboek over dit onderwerp.

Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval wordt opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Allereerst: hoe minder spullen er het huis ingaan, hoe minder afval er zal zijn. Vraag u dus altijd af als u wat koopt (of krijgt): is het wel echt nodig? Selecteer streng aan de poort. 
* Als iets in de huidige staat niet meer bruikbaar is: kan het worden gerepareerd? Zo ja: (laten) repareren. 
* Kan het nog herbruikt worden? Zo ja: zelf hergebruiken, verkopen, weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel) of ruilen (bijvoorbeeld op [[w:nl:Ruilhandel#Ruilbeurs|ruilbeurzen]]). Er kan veel zelf hergebruikt worden, enkele voorbeelden:
** ''Bakjes'' van de Chinees en andere restaurants, van schepijs en ander diepgevroren voedsel, groot en klein, kunnen worden hergebruikt als koelkastdozen, lunchbox, pennenbakje, voor het bewaren van spijkers, schroeven en pluggen, kraaltjes, fournituren (naaigerei) en veel ander kleine spul. Ze kunnen eventueel etiketten krijgen om te weten wat er in zit.[[File:Empty tin can2009-01-19.jpg|thumb|120px|Leeg cylindrisch conservenblik]]
** Lege en schone cilindrische ''blikken'' (zoals van soep en bonen) kunnen dienen als maatbeker voor een halve of een hele liter, afhankelijk van de indhoud. Zorg wel dat scherpe randjes zijn weggevijld. Zet met een watervaste stift erop hoeveel er in gaat (halve of hele liter of een andere maat).
** Van een oude ''deken'' kan een [[w:nl:Poncho|poncho]] worden gemaakt: Knip van het goede gedeelte van de deken een lap van 1,5 x 1,5 meter. Knip in het midden een gat voor het hoofd. Werk alle randen netjes af met een bandje of trek draden uit voor een rand met franje. Oude dekens zijn ook prima om achter de hand te hebben bij een inzamelingsactie voor het Rode Kruis en/of een rampgebied, of als u zelf plotseling gevraagd wordt slapers te herbergen. Zorg in alle gevallen dat de dekens schoon zijn.
** Van een ''deodorantroller'' kan de rollerkap voorzichtig worden verwijderd door een mesje eronder te steken. Maak het flesje schoon. Daarna kan het flesje worden gevuld met bijvoorbeeld zonnebrandmiddel (voor smeren zonder vette handen), kinderverf of water (voor bijvoorbeeld het bevochtigen van postzegels) en kan de rollerkap terug geplaatst worden. 
** Een ''douchegordijn'' kan nog dienst doen als autoruitbeschermer bij vrieskou of als afdekscherm van tuinmeubelen bij plotselinge regenbuien.
** Een lege ''flacon'' (van bijvoorbeeld afwasmiddel of shampoo) die goed is schoongemaakt, kan hergebruikt worden als trechter (bovenste deel) of als knijpfles met water (voor bijvoorbeeld schoonmaakkarweitjes, in de auto voor de voorruit en voor zomerse waterpret). 
** Meer tips: 
*** ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X.
*** [https://groengezin.nu/meer-dan-40-tips-om-te-hergebruiken/ ''Tips'' van Groengezin]
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, wc of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>979zf6u8k29i26kfdumtnhdv7fxdd8b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390529</id>
      <parentid>390527</parentid>
      <timestamp>2024-12-08T13:59:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Afvalbeheer */</comment>
      <origin>390529</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27293" sha1="788aq405tzm3hpx2n1cc4yps8mybx7x" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
** Gebruik bij het tandpoetsen een glas of een bekertje. 
** Was niet af en spoel de vaat niet voor onder een lopende kraan, gebruik een afwasteil daarvoor.
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat wasmachines en afwasmachines alleen draaien als ze volgeladen zijn. 
* Sproei de tuin zo min mogelijk. Zorg voor planten die goed tegen een beetje droogte kunnen. 
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakartikelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep, schoonmaakazijn, soda, toiletreiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). Andere schoonmaakmiddelen belasten het milieu meer.  
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje schoonmaakazijn of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de wc betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de wc: toiletreiniger, wc-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de wc als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|wc schoonmaken, met wc-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Schoenen:
** Natte schoenen: Met een doek aan de bovenkant droogwrijven. Vervolgens (op kamertemperatuur!) opvullen met kranten, keukenpapier of oude lappen om de binnenkant droog te krijgen. Als het vocht in het papier of de lap is getrokken maar de schoenen nog niet droog zijn: herhalen met droog papier of lappen. '''Niet''' doen: bij of op de verwarming zetten, in de droger of met een föhn droogblazen.
** Te gladde zolen: met schuurpapier bewerken.
** Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schoenen onderhouden'' van Ambacht Nederland] (inclusief schoenen poetsen).
** Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Zie het Wikibook [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]] voor het hoofdwerk over dit onderwerp.

Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval wordt opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Allereerst: hoe minder spullen er het huis ingaan, hoe minder afval er zal zijn. Vraag u dus altijd af als u wat koopt (of krijgt): is het wel echt nodig? Selecteer streng aan de poort. 
* Als iets in de huidige staat niet meer bruikbaar is: kan het worden gerepareerd? Zo ja: (laten) repareren. 
* Kan het nog herbruikt worden? Zo ja: zelf hergebruiken, verkopen, weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel) of ruilen (bijvoorbeeld op [[w:nl:Ruilhandel#Ruilbeurs|ruilbeurzen]]). Er kan veel zelf hergebruikt worden, enkele voorbeelden:
** ''Bakjes'' van de Chinees en andere restaurants, van schepijs en ander diepgevroren voedsel, groot en klein, kunnen worden hergebruikt als koelkastdozen, lunchbox, pennenbakje, voor het bewaren van spijkers, schroeven en pluggen, kraaltjes, fournituren (naaigerei) en veel ander kleine spul. Ze kunnen eventueel etiketten krijgen om te weten wat er in zit.[[File:Empty tin can2009-01-19.jpg|thumb|120px|Leeg cylindrisch conservenblik]]
** Lege en schone cilindrische ''blikken'' (zoals van soep en bonen) kunnen dienen als maatbeker voor een halve of een hele liter, afhankelijk van de indhoud. Zorg wel dat scherpe randjes zijn weggevijld. Zet met een watervaste stift erop hoeveel er in gaat (halve of hele liter of een andere maat).
** Van een oude ''deken'' kan een [[w:nl:Poncho|poncho]] worden gemaakt: Knip van het goede gedeelte van de deken een lap van 1,5 x 1,5 meter. Knip in het midden een gat voor het hoofd. Werk alle randen netjes af met een bandje of trek draden uit voor een rand met franje. Oude dekens zijn ook prima om achter de hand te hebben bij een inzamelingsactie voor het Rode Kruis en/of een rampgebied, of als u zelf plotseling gevraagd wordt slapers te herbergen. Zorg in alle gevallen dat de dekens schoon zijn.
** Van een ''deodorantroller'' kan de rollerkap voorzichtig worden verwijderd door een mesje eronder te steken. Maak het flesje schoon. Daarna kan het flesje worden gevuld met bijvoorbeeld zonnebrandmiddel (voor smeren zonder vette handen), kinderverf of water (voor bijvoorbeeld het bevochtigen van postzegels) en kan de rollerkap terug geplaatst worden. 
** Een ''douchegordijn'' kan nog dienst doen als autoruitbeschermer bij vrieskou of als afdekscherm van tuinmeubelen bij plotselinge regenbuien.
** Een lege ''flacon'' (van bijvoorbeeld afwasmiddel of shampoo) die goed is schoongemaakt, kan hergebruikt worden als trechter (bovenste deel) of als knijpfles met water (voor bijvoorbeeld schoonmaakkarweitjes, in de auto voor de voorruit en voor zomerse waterpret). 
** Meer tips: 
*** ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X.
*** [https://groengezin.nu/meer-dan-40-tips-om-te-hergebruiken/ ''Tips'' van Groengezin]
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, wc of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>788aq405tzm3hpx2n1cc4yps8mybx7x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390539</id>
      <parentid>390529</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T08:23:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Afvalbeheer */ Vervolg hergebruik</comment>
      <origin>390539</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27964" sha1="ox62k02y7ch64rynwhwozxg22w1gvn3" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
** Gebruik bij het tandpoetsen een glas of een bekertje. 
** Was niet af en spoel de vaat niet voor onder een lopende kraan, gebruik een afwasteil daarvoor.
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat wasmachines en afwasmachines alleen draaien als ze volgeladen zijn. 
* Sproei de tuin zo min mogelijk. Zorg voor planten die goed tegen een beetje droogte kunnen. 
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakartikelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep, schoonmaakazijn, soda, toiletreiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). Andere schoonmaakmiddelen belasten het milieu meer.  
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje schoonmaakazijn of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de wc betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de wc: toiletreiniger, wc-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de wc als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|wc schoonmaken, met wc-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Schoenen:
** Natte schoenen: Met een doek aan de bovenkant droogwrijven. Vervolgens (op kamertemperatuur!) opvullen met kranten, keukenpapier of oude lappen om de binnenkant droog te krijgen. Als het vocht in het papier of de lap is getrokken maar de schoenen nog niet droog zijn: herhalen met droog papier of lappen. '''Niet''' doen: bij of op de verwarming zetten, in de droger of met een föhn droogblazen.
** Te gladde zolen: met schuurpapier bewerken.
** Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schoenen onderhouden'' van Ambacht Nederland] (inclusief schoenen poetsen).
** Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Zie het Wikibook [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]] voor het hoofdwerk over dit onderwerp.

Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval wordt opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Allereerst: hoe minder spullen er het huis ingaan, hoe minder afval er zal zijn. Vraag u dus altijd af als u wat koopt (of krijgt): is het wel echt nodig? Selecteer streng aan de poort. 
* Als iets in de huidige staat niet meer bruikbaar is: kan het worden gerepareerd? Zo ja: (laten) repareren. 
* Kan het nog herbruikt worden? Zo ja: zelf hergebruiken, verkopen, weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel) of ruilen (bijvoorbeeld op [[w:nl:Ruilhandel#Ruilbeurs|ruilbeurzen]]). Er kan veel zelf hergebruikt worden, enkele voorbeelden&lt;ref&gt;Veel van deze voorbeelden zijn ontleend aan ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X&lt;/ref&gt;:
** ''Bakjes'' van de Chinees en andere restaurants, van schepijs en ander diepgevroren voedsel, groot en klein, kunnen worden hergebruikt als koelkastdozen, lunchbox, pennenbakje, voor het bewaren van spijkers, schroeven en pluggen, kraaltjes, fournituren (naaigerei) en veel ander kleine spul. Ze kunnen eventueel etiketten krijgen om te weten wat er in zit.[[File:Empty tin can2009-01-19.jpg|thumb|120px|Leeg cylindrisch conservenblik]]
** Lege en schone cilindrische ''blikken'' (zoals van soep en bonen) kunnen dienen als maatbeker voor een halve of een hele liter, afhankelijk van de indhoud. Zorg wel dat scherpe randjes zijn weggevijld. Zet met een watervaste stift erop hoeveel er in gaat (halve of hele liter of een andere maat).
** Van een oude ''deken'' kan een [[w:nl:Poncho|poncho]] worden gemaakt: Knip van het goede gedeelte van de deken een lap van 1,5 x 1,5 meter. Knip in het midden een gat voor het hoofd. Werk alle randen netjes af met een bandje of trek draden uit voor een rand met franje. Oude dekens zijn ook prima om achter de hand te hebben bij een inzamelingsactie voor het Rode Kruis en/of een rampgebied, of als u zelf plotseling gevraagd wordt slapers te herbergen. Zorg in alle gevallen dat de dekens schoon zijn.
** Van een ''deodorantroller'' kan de rollerkap voorzichtig worden verwijderd door een mesje eronder te steken. Maak het flesje schoon. Daarna kan het flesje worden gevuld met bijvoorbeeld zonnebrandmiddel (voor smeren zonder vette handen), kinderverf of water (voor bijvoorbeeld het bevochtigen van postzegels) en kan de rollerkap terug geplaatst worden. 
** Een ''douchegordijn'' kan nog dienst doen als autoruitbeschermer bij vrieskou of als afdekscherm van tuinmeubelen bij plotselinge regenbuien.
** Ontvangen ''enveloppen'':
*** Opnieuw gebruiken als envelop door een etiket voor de adressering te gebruiken.
*** Een postzegel kan nog waarde hebben voor postzegelverzamelaars.
*** Bewaren van documenten (zoals belastingpapieren per jaar) en aantekeningen die bij elkaar horen, (uit te zoeken) foto's, ansichtkaarten, negatieven, zegeltjes, garantiebewijzen, kassabonnetjes en vele andere voorwerpen. 
*** Als kladpapier, boodschappenbriefjes en bladwijzers.
** Een lege ''flacon'' (van bijvoorbeeld afwasmiddel of shampoo) die goed is schoongemaakt, kan hergebruikt worden als trechter (bovenste deel eraf knippen) of als knijpfles met water (voor bijvoorbeeld schoonmaakkarweitjes, in de auto voor de voorruit en voor zomerse waterpret). 
** Meer tips: 
*** ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X.
*** [https://groengezin.nu/meer-dan-40-tips-om-te-hergebruiken/ ''Tips'' van Groengezin]
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, wc of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>ox62k02y7ch64rynwhwozxg22w1gvn3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>390542</id>
      <parentid>390539</parentid>
      <timestamp>2024-12-09T11:26:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>JopkeB</username>
        <id>18060</id>
      </contributor>
      <comment>/* Afvalbeheer */ Diverse; hergebruik</comment>
      <origin>390542</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28213" sha1="rszgo7gr7i5ns54wnfjr4vbn19pc835" xml:space="preserve">{{Huishouden}}
[[File:Arthur Thiele Katzen beim Hausputz.jpg|600px|Arthur Thiele Katzen ]]&lt;br&gt;
'''Katten maken schoon''' (ansichtkaart door Carl Robert Arthur Thiele, begin 20e eeuw)&lt;br&gt;&lt;br&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;; style=&quot;border:solid 6px red; background-color:#FC9;&quot; 
| &lt;big&gt;'''Disclaimer'''&lt;/big&gt;
Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar zij zijn geen professionele schoonmakers. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties.&lt;br&gt;
Raadpleeg in geval van twijfel altijd een professional. &lt;br&gt;
|}

'''Hygiëne''' in huis (en daarbuiten) is noodzakelijke om ongedierte en andere ziekteverwekkers uit de buurt te houden. 
Dat gebeurt vooral door goed en regelmatig schoon te maken. In dit hoofdstuk worden hiervoor suggesties gedaan. Het doel is immers een prettig leefklimaat. Dat kan niet zonder aandacht en tijd aan gezondheid te besteden en dus schoon te maken. 

Wees '''zuinig met water''':
* Voorkom verspilling. Niet alleen omdat schoon drinkwater ook in Nederland schaarser wordt en het voor waterbedrijven steeds moeilijker wordt (en dus duurder voor ons) om schoon drinkwater te leveren, maar ook omdat het energie kost om vervuild water te reinigen. Gebruik ook zo min mogelijk water bij het schoonmaken. 
* Laat de kraan niet zomaar lopen. Zet de kraan uit als je geen water meer nodig hebt. 
** Gebruik bij het tandpoetsen een glas of een bekertje. 
** Was niet af en spoel de vaat niet voor onder een lopende kraan, gebruik een afwasteil daarvoor.
* Was liever de auto met een emmertje en een borstel dan met de tuinslang of een andere waterslang. 
* Repareer lekkende kranen.
* Laat wasmachines en afwasmachines alleen draaien als ze volgeladen zijn. 
* Sproei de tuin zo min mogelijk. Zorg voor planten die goed tegen een beetje droogte kunnen. 
* Laat na de vakantie of andere afwezigheid van meerdere dagen wel de warmwaterkraan goed doorlopen, zodat legionella-bacteriën geen kans krijgen.

== Schoonmaakmiddelen ==
'''Waarschuwingen''': 
* Schoonmaakmiddelen buiten bereik van kinderen houden.
* Houdt u aan de gebruiksaanwijzing.
* Meng nooit verschillende schoonmaakmiddelen door elkaar, dit kan een onaangename chemische reactie veroorzaken!!
* Wasbenzine is licht ontvlambaar, alleen buitenshuis gebruiken.
* Spiritus, alcohol, thinner en terpentine zijn ook brandbaar, alleen in een ruimte gebruiken die goed geventileerd wordt.

'''Basisvoorraad''' schoonmaakartikelen: 
* ''Middelen'': Afwasmiddel, groene zeep, schoonmaakazijn, soda, toiletreiniger zonder chloor, schuurmiddel (zowel poeder als vloeibaar). Andere schoonmaakmiddelen belasten het milieu meer.  
* ''Materialen'': Vaatdoeken, spons, zeem, raamwisser, borstels (waaronder een afwasborstel), vuilniszakken, vuilnisbakken, prullenbakken, theedoeken, stoffer en blik, bezem, stofzuiger, afwasteil, emmers (grote en kleine). Oude afwasborstels zijn prima om gootstenen en wasbakken mee te reinigen. Oude tandenborstels worden gebruikt om moeilijk bereikbare plaatsen te bereiken. 
NB Bijzondere materialen, zoals kunstvoorwerpen, ivoor, marmer, kristal, goud, zilver, moeten op een speciale manier worden schoongemaakt, met speciale schoonmaakmiddelen. Zie [https://www.tantekaat.be/category/onderhoud/ ''Onderhoud'' door Tante Kaat].&lt;br&gt;
Gebruik de juiste dosering van schoonmaakmiddelen, een teveel belast het milieu en kan resten achterlaten op het schoongemaakte voorwerp.

== Schoonmaakmethoden ==
Er zijn verschillende methoden om schoon te maken, afhankelijk van de voorwerpen en onderdelen van het huis die schoongemaakt worden.

=== Vlekken behandelen ===
Zie de [[Huishouden/Vlekkengids|Vlekkengids]] in dit Wikibook.

=== Afwassen ===
Afwassen is het schoonmaken van vuil serviesgoed, bestek en kookgerei. Er zijn twee methoden: met de hand en met een afwasmachine.

'''Met de hand afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Dishes in a dutch kitchen.jpg|thumb|Twee afdruiprekken met schoon vaatwerk]]
Benodigdheden: afwasteil, afwasborstel, afwasmiddel, afdruiprek, theedoek, eventueel huishoudhandschoenen.&lt;br&gt;
Verwijder etensresten. Spoel aangekoekte resten en zeer vuile vaat eerst af. Sorteer het vaatwerk in (1) glaswerk, (2) serviesgoed, (3) bestek en (4) pannen. Doe een scheutje afwasmiddel in een afwasteil en vul die met warm water (zo warm dat u er nog net met de hand in kan). Dompel nu stuk voor stuk het vaatwerk (in de hierboven vermelde volgorde) in de teil en poets het schoon met de hand of een afwasborstel. (Facultatief: spoel het afgewassen vaatwerk in een andere teil met warm, schoon water, om resten afwasmiddel  af te spoelen.) Zet het vaatwerk omgekeerd in het afdruiprek, zodat het kan uitdruipen. Als er een grote vaat is en het afwaswater is te vuil geworden of te veel afgekoeld: gooi dit afwaswater dan weg en vul de afwasteil opnieuw met warm afwaswater.

Voor het drogen van de vaat zijn er verschillende mogelijkheden:
* Een huisgenoot, goede vriendin of familielid (de laatste twee alleen in een informele setting) kan helpen met afdrogen (met een theedoek de vaat droog maken). Dit kan ook nog gezellig zijn.
* De afwasser kan na afloop zelf de vaat afdrogen.
* Giet na het afwassen heet water over de vaat en laat het enkele uren staan. Daarna is het merendeel van de vaat droog, het restant wordt alsnog met een theedoek droog gemaakt.

'''Met de afwasmachine afwassen'''&lt;br&gt;
[[File:Geschirrspuelmaschine.JPG|thumb|Gevulde afwasmachine]]
De afwasmachine kan ons veel werk uit handen nemen. In het algemeen gebruiken ze ook nog eens minder water dan met de hand afwassen. Ze hebben wel een gebruiksaanwijzing en niet alles mag in de afwasmachine.

Wat niet in de afwasmachine mag&lt;ref&gt;Belangrijkste bron: https://www.horeca.com/nl/blog/178/8-dingen-die-je-niet-in-de-vaatwasser-mag-doen&lt;/ref&gt;:
* Sommige plastic voorwerpen: check vantevoren of het wel/niet kan, let er al bij het kopen op.
* Alle metalen voorwerpen die geen roestvrij staal (rvs) zijn, zoals pannen en koekenpannen gemaakt van of met gietijzer, aluminium, koper, of met een een anti-aanbaklaag, maar ook zilver en tin.
* Delicaat glas en kristal.
* Porselein, fijn en handbeschilderd servies en servies met een gouden randje.
* Antieke voorwerpen.
* Thermosflessen en thermosbekers.
* Goede/dure koksmessen (die verliezen hun scherpte).
* Wees zowiezo voorzichtig met scherpe messen, raspen en andere scherpe vaat: plaats ze zodanig in de afwasmachine dat ze geen risico zijn (voor u en uw huisgenoten) of was ze met de hand af.
* Houten snijplanken en pollepels.
* Keramische pannen.
* Natuursteen, zoals marmeren snijplanken, pizzastenen en sommige ovenschalen (let er op bij de aankoop).
* Voorwerpen met mechanische onderdelen, zoals deksels voor snelkookpannen vlees-, pasta-, peper- en andere molens die niet uit elkaar gehaald kunnen worden.
Plaats de rest van de vaat volgens de gebruiksaanwijzing in de afwasmachine. Laat de vaatwasser alleen draaien als hij vol is. Als er tussendoor toch iets nodig is dat al in de vaatwasser staat: was het dan met de hand af. Bij een volle machine: zet de kraan aan, doe vaatwaspoeder of een vaatwastablet in het daarvoor bestemde vakje, doe de deur van de machine dicht en kies het gewenste programma. Het eco-programma duurt langer, maar gebruikt wel minder water en stroom. Na afloop: doe de kraan uit, zet de afwasmachine open om de vaat te laten drogen. Ruim daarna de vaat eruit, van beneden naar boven omdat anders nog restjes water kunnen vallen op de schone vaat in lagere contreien. 

Controleer regelmatig of er nog genoeg glansmiddel en vaatwaszout aanwezig is. Onderhoud hem volgens de richtlijnen van de gebruiksaanwijzing.

Zie ook: [[Huishouden/Voeding#Hygiëne_en_voedselveiligheid_in_de_keuken|Hygiëne in de keuken]].

=== Stoffen ===
'''Stoffen, afstoffen of stof afnemen''' is het schoonmaken van oppervlakten waarop stof of ander vuil ligt. Gebruik hiervoor niet de gebruikelijke stofdoek, plumeau of ragebol, want daarmee wordt stof alleen verplaatst. Gebruik liever een vochtige vaatdoek en spoel die elke keer uit in een sopje. Zo verdwijnt het vuil uiteindelijk door de gootsteen. Werk van boven naar beneden (dus eerst bovenop kasten, dan lager gelegen gedeeltes). Neem ook lampen, [[w:nl:Deurknop|deurklinken]], losse spullen, radiators en apparaten (voorzichtig!) mee. 

Voor het schoonmaken/stoffen van deze voorwerpen:
* '''Computers''': zie [https://www.consumentenbond.nl/digitaalgids/digitaalgids-uitgelicht/je-computer-schoon-en-stofvrij ''Je computer schoon en stofvrij'' van Consumentenbond].
* '''Plafonds''': met een ragebol of andere bezem en eventueel een vochtige stofdoek er omheen geknoopt voorzichtig over het plafond vegen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/plafonds-ragen/ ''Plafonds ragen'' van VVT].
* '''TV-scherm''': zie [https://www.consumentenbond.nl/tv/tv-scherm-schoonmaken ''Tv-scherm schoonmaken'' van Consumentenbond].

NB Gebruik wel een droge stofdoek of plumeau voor kwetsbare voorwerpen, zoals schilderijen en andere kunstvoorwerpen.

Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/klamvochtig-afnemen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Vochtig afnemen'' van VVT]

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Cleaning the table.jpg|thumb|Tafel afstoffen
Ragebol 01.jpg|Ragebol
&lt;/gallery&gt;

=== Vloeren ===
'''Vegen'''&lt;br&gt;
Als u geen stofzuiger heeft (of hij is net stuk) kunnen vloeren worden geveegd, met een [[w:nl:Bezem|bezem]] om de vloer te vegen, en [[w:nl:Stoffer en blik|stoffer en blik]] om het stof op het blik te vegen en weg te kunnen gooien. &lt;br&gt;
NB '''Betonnen vloeren''' zonder enige vloerbedekking, zoals in schuren en garages, mogen niet gestofzuigd worden, maar moeten ook geveegd worden. Gewone stofzuigers kunnen in het algemeen het fijnstof van betonnen vloeren niet aan. 

'''Stofzuigen'''&lt;br&gt;
Stofzuig regelmatig, ook vanwege de chemicaliën die in huisstof zitten, doordat bijvoorbeeld elektrische apparaten en meubels langzaam slijten. Daardoor komen kleine chemische deeltjes in het huisstof, die we vervolgens inademen of in het milieu terecht komen. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/stofzuigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Stofzuigen'' door VVT]

'''Dweilen'''&lt;br&gt;
Na het stofzuigen of vegen kunnen gladde vloeren worden gedweild. Dat hoeft niet elke keer, maar wel als ze na het stofzuigen nog vuile plekken hebben of er vlekken zijn (een enkele vlek kan meestal met een natte doek worden verwijderd). In geval van kleine kinderen die op de vloer spelen, huisdieren, en/of huisgenoten die met vuile schoenen binnen lopen, zal het vaker nodig zijn, wellicht één of twee keer per week.&lt;br&gt;
''Benodigdheden'': een emmer met lauw of koud water met daarin een scheutje allesreiniger of groene zeep, een dweil en een luiwagen of trekker waar je de dweil omheen draait; handiger is een vloerwisser of vloermop waarbij steel en dweil één geheel zijn, maar dan heb je ook een bredere emmer nodig waar de vloerwisser in past. Doe de dweil, vloerwisser of mop in het sop en wring hem uit. Hij mag niet kletsnat zijn, maar ook niet zo droog als een zemelap als je de ramen zeemt. Begin in het verste hoekje van een kamer en dweil van daaruit de hele kamer. Zorg dat u niet op het gedweilde gedeelte hoeft te lopen totdat dat droog is. Doe de doek regelmatig in het sop om het vuil uit te spoelen en weer met een schonere doek verder te gaan. Als het water (te) vies is geworden, maak dan schoon sop, net zo lang totdat een verdieping helemaal schoon is. Spoel een dweil na afloop goed uit, laat hem drogen en was hem in de wasmachine mee met de heetste was die u draait. Behandel een vloerwisser of mop na afloop volgens de gebruiksaanwijzing. Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/dweilen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Dweilen'' door VVT]

&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
La Balayeuse, Renoir 1889.jpg|Vloer vegen
Stoffer-en-blik.jpg|Stoffer en blik
Pepe passant l'aspiradora (País Valencià, 2023).jpg|Stofzuigen
Feudel 01.jpg|Dweil met luiwagen
Råve måjhon.jpg|Dweil met trekker
Mops cleaning equpement.jpg|Dweil en bezem in één
Janitor's bucket with mop.jpg|Speciale emmer met mop
&lt;/gallery&gt;

=== Ramen wassen ===
* Benodigdheden: emmer met water en een scheutje schoonmaakazijn of een drupje allesreiniger, spons of inwasser, rakel (trekker), zeem en meestal een huishoudtrap. Voor de sponningen/houtwerk: een vaatdoek of schoonmaakborstel met niet al te harde haren. Ook zijn er wassystemen met een lange steel waardoor er soms geen trap nodig is.&lt;br&gt;
* Zorg dat u goed bij de ramen kunt komen, zet (tuin)meubels, speelgoed e.d. een eindje ervan af, zorg dat gordijnen en zonwerking niet in de weg zitten en niet nat worden. 
* Zie voor de rest van het proces: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ramen-wassen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Ramen wassen'' van VVT], ook voor het gebruik van een trap. 
&lt;gallery widths=&quot;140&quot; heights=&quot;140&quot;&gt;
Buket HDPE01.png|Emmer met water
Traditionele glasbewassing.jpg|Inwasser en spons
Rakel (fcm).jpg|Rakel (trekker)
Chamois-natural.jpg|Zeem of zemelap
Brosse à main dite aussi brosse à laver, brosse chiendent.jpg|Schoonmaakborstel
Stepladder (PSF).png|Huishoudtrap
Genève Cornavin nettoyage ascenseur-2.jpg|Systeem met lange steel om ramen te wassen
&lt;/gallery&gt;

=== Keuken ===
Zie [[Huishouden/Voeding#Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken|Hygiëne en voedselveiligheid in de keuken]].

=== Sanitaire ruimtes ===
Het schoonmaken van de badkamer en het toilet/de wc betreft verschillende onderdelen. &lt;br&gt;
Benodigdheden: 
* Voor alle onderdelen: een vaatdoek en een teil of emmer met sop (warm water en een scheutje afwasmiddel).  
* Voor de wc: toiletreiniger, wc-borstel.
* Voor wastafel en bad: vloeibaar schuurmiddel, een borstel. 
* Voor wanden: baking soda, schoonmaakazijn en/of groene zeep, spuitfles (zoals een plantenspuit), tandenborstel of schuurspons

Volgorde: Doe de wc als laatste, daarna kan de vaatdoek uitgespoeld worden, drogen en in de was.
* '''Douchekoppen''' laten weken in een oplossing van zout en azijnwater (een deel water en een deel schoonmaakazijn) om de kalkaanslag er in te verwijderen.
* '''Wanden''': met een (uitgeknepen) vaatdoek en een sopje van warm water en afwasmiddel. Eventueel met vloeibaar schuurmiddel moeilijk verwijderbare plekken behandelen. Hardnekkige kalk: met schoonmaakazijn en water, zie bij &quot;Vieze voegen&quot;. 
* Vieze '''voegen''' (in de badkamer): drie methoden:
** Maak de voegen vochtig met water. Meng baking soda met een beetje water tot een pasta. Breng dit aan op de voegen en laat het 15 tot 30 minuten intrekken. Nu is het goedje meestal een beetje opgedroogd, maak het dan weer een beetje vochtig met water. Schrob daarna de pasta weg met een oude tandenborstel. Spoel de voegen af met schoon water en maak ze droog.
** Meng een deel water en een deel schoonmaakazijn en doe dit in een spuitfles. Spuit het mengsel op de voegen, en laat dit minstens een half uur in trekken. Daarna de voegen schoon boenen met een schuursponsje en afspoelen met water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog. Deze zelfde methode kan ook gebruikt worden voor '''kalkvlekken en kalkaanslag''' op bijvoorbeeld badkamertegels. 
*** Let op: Zorg dat dit mengsel niet op gekitte voegen komt. Niet gebruiken op tegels van natuursteen. 
** Smeer de voegen royaal in met vloeibare groene zeep en laat die twee uur intrekken. Verwijder de zeep met een harde borstel en wat water. Maak de voegen en tegels daarna goed droog.
* '''Spiegels''' schoonmaken: met warm water en een klein beetje afwasmiddel.
* '''Kammen en haarborstels''': weken in een sopje van inweekmiddel (zoals BioTex) en daarna met een nagelborsteltje de laatste restjes vuil eruit borstelen.
Meer informatie: [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/sanitair-reinigen-hoe-doe-ik-het-juist/ ''Sanitair'' door VVT]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
US Navy 101013-N-2953W-696 Machinist's Mate Fireman Diane Allen cleanS a stateroom aboard the aircraft carrier USS Carl Vinson (CVN 70).jpg|Wasbak schoonmaken
SANDRA WATKINS CLEANS THE BATHTUB IN THE FAMILY'S NEW HOME THIS HOUSE IS LARGER AND MUCH CLEANER THAN THEIR FORMER... - NARA - 557366.jpg|Bad schoonmaken
Bathroom cleaning.jpg|Douchecabine schoonmaken
Swab in toilet bowl.jpg|wc schoonmaken, met wc-borstel
&lt;/gallery&gt;

=== Textiel wassen ===
Zie [[Huishouden/Textiel#Schoonmaken_van_textiel|Schoonmaken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.

=== Schoeisel onderhouden ===
* Schoenen:
** Natte schoenen: Met een doek aan de bovenkant droogwrijven. Vervolgens (op kamertemperatuur!) opvullen met kranten, keukenpapier of oude lappen om de binnenkant droog te krijgen. Als het vocht in het papier of de lap is getrokken maar de schoenen nog niet droog zijn: herhalen met droog papier of lappen. '''Niet''' doen: bij of op de verwarming zetten, in de droger of met een föhn droogblazen.
** Te gladde zolen: met schuurpapier bewerken.
** Leren schoenen: zie [https://www.ambachtnederland.nl/leren-schoenen-onderhouden ''Leren schoenen onderhouden'' van Ambacht Nederland] (inclusief schoenen poetsen).
** Sportschoenen: zie [https://radar.avrotros.nl/artikel/witte-sneakers-schoonmaken-zo-doe-je-het-50582 ''Witte sneakers schoonmaken'' van Radar].
* Schaatsen: zie [https://www.ijce.nl/nl/inhoud/schaatsonderhoud ''Schaatsonderhoud'' van IJsclub Eindhoven]
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Can of shoe polish-open - fs PNr°0289.jpg|Schoensmeer: kies de juiste kleur
Twee bijna gelijke insmeerborstels voor het poetsen van schoenen, driehoekig met steel, objectnr 68232-1-2(1).JPG|Insmeerborstel
Schoenborstel, blank hout met zwarte haren, objectnr 66256.JPG|Schoenborstel om schoensmeer uit te wrijven
OPP Dec 1978 Police training shoe shine.jpg|Schoenen poetsen
&lt;/gallery&gt;

=== Kasten ===
Als u eenmaal per jaar alle kasten langs loopt voor het verzamelen van spullen die niet meer worden gebruikt of stuk zijn (zie [[Huishouden/Huisinrichting#Een_opgeruimd_huis|Een opgeruimd huis]]), haal ze dan helemaal leeg en sop ze gelijk (warm water en een scheutje afwasmiddel). Zorg wel dat ze goed droog zijn voordat ze weer worden ingeruimd.
* Boekenkasten: Haal alle boeken er uit en maak de boekenkast schoon. Zorg dat de kast droog is, voordat hij weer wordt ingeruimd. Bepaal van elk boek of het teruggezet wordt of wordt afgevoerd (weggegeven, kringloop, [https://www.boekwinkeltjes.nl/ Boekwinkeltjes], papierbak, etc.). Boeken die worden teruggezet: stof ze af terwijl ze gesloten zijn.
* Keukenkasten wellicht vaker, naar eigen oordeel. Een keukenkast moet in ieder geval worden schoongemaakt als er kruimels of ander vuil is te zien: dat trekt ongedierte aan.
* Koelkast schoonmaken: zie [https://www.consumentenbond.nl/koelkast/koelkast-schoonmaken ''Koelkast schoonmaken'' door Consumentenbond].

== Afvalbeheer ==
Zie het Wikibook [[Save Our Future Today, a SOFT revolution]] voor het hoofdwerk over dit onderwerp.

Afval is een bron van ziektekiemen en schimmel, en aanlokkelijk voor fruitvliegjes, gewone vliegen (vlees), muizen, ratten, kakkerlakken en ander gespuis. Het is dus zaak er goed mee om te gaan en er steeds op tijd van af te komen. Leeg afvalbakken niet alleen op tijd, maar maak ze ook regelmatig schoon. 

Verschillende soorten afval worden apart afgevoerd. Dat betekent dat ook u afvalstromen in huis moet scheiden, op dezelfde manier. Hier worden de meest voorkomende afvalstromen beschreven zoals ze in veel gemeentes in Nederland voorkomen. Veel afval wordt opgehaald door de vuilophaaldienst van de gemeente, volgens een rooster. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wanneer er vuilnis bij u in de wijk wordt opgehaald en welke afvalstroom dan aan de beurt is. Andere soorten kunt u naar een container in uw wijk brengen of naar een vestiging van de vuilophaaldienst. 
* Allereerst: hoe minder spullen er het huis ingaan, hoe minder afval er zal zijn. Vraag u dus altijd af als u wat koopt (of krijgt): is het wel echt nodig? Selecteer streng aan de poort. 
* Als iets in de huidige staat niet meer bruikbaar is: kan het worden gerepareerd? Zo ja: (laten) repareren. 
* Kan het nog herbruikt worden? Zo ja: zelf hergebruiken, verkopen, weggeven (kringloopwinkel, weggeefwinkel) of ruilen (bijvoorbeeld op [[w:nl:Ruilhandel#Ruilbeurs|ruilbeurzen]]). Er kan veel zelf hergebruikt worden, enkele voorbeelden&lt;ref&gt;Enkele van deze voorbeelden zijn ontleend aan ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X&lt;/ref&gt;:
** ''Bakjes'' van de Chinees en andere restaurants, van schepijs en ander diepgevroren voedsel, groot en klein, kunnen worden hergebruikt als koelkastdozen, lunchbox, pennenbakje, voor het bewaren van spijkers, schroeven en pluggen, kraaltjes, fournituren (naaigerei) en veel ander kleine spul. Ze kunnen eventueel etiketten krijgen om te weten wat er in zit.
** Van een oude ''deken'' kan een [[w:nl:Poncho|poncho]] worden gemaakt: Knip van het goede gedeelte van de deken een lap van 1,5 x 1,5 meter. Knip in het midden een gat voor het hoofd. Werk alle randen netjes af met een bandje of trek draden uit voor een rand met franje. Oude dekens zijn ook prima om achter de hand te hebben bij een inzamelingsactie voor het Rode Kruis en/of een rampgebied, of als u zelf plotseling gevraagd wordt slapers te herbergen. Zorg in alle gevallen dat de dekens schoon zijn.
** Van een ''deodorantroller'' kan de rollerkap voorzichtig worden verwijderd door een mesje eronder te steken. Maak het flesje schoon. Daarna kan het flesje worden gevuld met bijvoorbeeld zonnebrandmiddel (voor smeren zonder vette handen), kinderverf of water (voor bijvoorbeeld het bevochtigen van postzegels) en kan de rollerkap terug geplaatst worden. 
** Een ''douchegordijn'' kan nog dienst doen als autoruitbeschermer bij vrieskou of als afdekscherm van tuinmeubelen bij plotselinge regenbuien.
** Ontvangen ''enveloppen'':
*** Opnieuw gebruiken als envelop door een etiket voor de adressering te gebruiken.
*** Een postzegel kan nog waarde hebben voor postzegelverzamelaars.
*** Bewaren van documenten (zoals belastingpapieren per jaar) en aantekeningen die bij elkaar horen, (uit te zoeken) foto's, ansichtkaarten, negatieven, zegeltjes, garantiebewijzen, kassabonnetjes en vele andere voorwerpen. 
*** Als kladpapier, boodschappenbriefjes en bladwijzers.
** Een lege ''flacon'' (van bijvoorbeeld afwasmiddel of shampoo) die goed is schoongemaakt, kan hergebruikt worden als trechter (bovenste deel eraf knippen) of als knijpfles met water (voor bijvoorbeeld schoonmaakkarweitjes, in de auto voor de voorruit en voor zomerse waterpret). 
** ''Kalenders'' kunnen na verloop van tijd opnieuw worden gebruikt als ze niet beschreven zijn: namelijk als 1 januari op dezelfde dag valt en het -net als het gewenste jaar- geen/wel een schrikkeljaar is. Typ op [https://www.antrovista.com/extra/eeuwige-kalender.html Eeuwige kalender] een weekdag en 1 januari in om te zien welke kalender voor het volgende jaar van toepassing kan zijn, selecteer nog wel alleen de schrikkeljaren/gewone jaren. Zo heeft u maximaal 14 kalenders nodig (zeven voor schrikkeljaren en zeven voor gewone jaren). 
** Meer tips: 
*** [[Huishouden/Textiel#Afdanken|Afdanken van textiel]] in het hoofdstuk Textiel.
*** ''Hergebruik van A tot Z : 1001 manieren om 'afval' te gebruiken'' / Carolyn Jabs. - Baarn: Bosch &amp; Keuning, Baarn, 1983. - ISBN: 902464478X.
*** [https://groengezin.nu/meer-dan-40-tips-om-te-hergebruiken/ ''Tips'' van Groengezin]
[[File:Drie vuilnisbakken Nederland 2024.jpg|thumb|Vuilnisbakken voor PMD (oranje), GFT (groen) en papier (blauw)]]
* Resten van '''voedsel en tuinafval''' gaan naar de GFT-bak (GFT = groente, fruit, tuin), vaak groen van kleur. Daar mag heel veel keukenafval in, maar bepaalde zaken juist niet, zoals frituurvet. Kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente wat wel en niet mag. U kunt ook overwegen om deze resten zelf te [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/De basis#Compost|composteren]] (maar in compost mag niet alle keukenafval).
* '''Plastic''' verpakkingen, '''metalen''' verpakkingen en '''drankenkartons''' (PMD): in de PMD-bak, vaak oranje van kleur.
* '''Glas''': alleen verpakkingsglas, zoals flessen en potten: in de glasbak in de wijk, gescheiden naar kleur. Maar niet: (gloei-)lampen en kapot serviesgoed; vensterglas kan vaak naar een vestiging van de vuilophaaldienst worden gebracht.
* '''Oud papier''', zoals kranten, tijdschriften, karton, maar wel schoon, droog en zonder plastic laagje, dus geen pizzadoos en gebruikt keukenpapier: in de papierbak. 
* '''Textiel''': zie zie [[Huishouden/Textiel#Afdanken]]. Ook schoenen mogen in de textielbak, mits bij elkaar gebonden/verpakt.
* '''Chemisch afval''' (milieuschadelijke stoffen): 
** Oude medicijnen: inleveren bij de apotheek.
** Batterijen: inleveren in de speciale verzamelboxen bij supermarkten en andere winkels waar batterijen worden verkocht.
** Al het andere chemisch afval (zoals verf en aanverwante artikelen, spuitbussen, schoonmaakmiddelen met chloor, bestrijdingsmiddelen): kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente voor mogelijkheden (soms is er een chemokar die eens in de maand bij u in de wijk komt, kan het worden opgehaald of kunt u het naar een vestiging van de vuilophaaldienst brengen). 
* Afgedankte elektrische en elektronische '''apparaten''': geef ze mee aan de leverancier van het nieuwe apparaat (spreek dat wel af bij de aankoop) of kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Grofvuil''', bouwafval, puin: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* Ander specifiek afval: kijk op de website van de vuilophaler in uw gemeente.
* '''Restafval''': al het andere afval dat niet gescheiden wordt: in de restafvalbak (meestal grijs of een ondergrondse container waar u het met een pasje kan dumpen).
'''Dringend verzoek:''' Ga zorgvuldig met afval om, zorg dat het niet in het milieu terecht komt en dus dat het geen zwerfafval wordt. Gooi geen schadelijke stoffen in de gootsteen, wc of in een afvoerputje. Als u ergens afval ziet liggen waar het niet hoort: spreek de bewoners er op aan en/of bel de vuilophaler in de betreffende gemeente, zij halen het liever op dan dat het gaat zwerven of er ongedierte op af komt.

== Ongediertebestrijding ==
De beste manier is om ongedierte in huis, tuin en omgeving te voorkomen: Berg voedsel goed op, maak regelmatig schoon, maak naden, kieren en mogelijke andere ingangen goed dicht (maar zorg wel voor voldoende ventilatie), ruim afval op in goed afsluitbare afvalbakken die bovendien regelmatig worden geleegd, pleeg goed onderhoud, vermijd vochtige plekken. Als er dan toch nog een plaag is, raadpleeg:
* [https://www.milieucentraal.nl/huis-en-tuin/ongediertebestrijding/ ''Ongediertebestrijding'' van MilieuCentraal] (wat u zelf kan doen)
* [https://www.kad.nl/ Kennis- en Adviescentrum Dierplagen] 
* De (website van de) vuilophaler in uw gemeente; deze gaat in de regel ook over het bestrijden van ongedierte in de gemeente als u dat niet zelf kunt, zoals wespennesten, houtworm en kakkerlakken.
* [https://www.meldpuntongedierte.nl/ Meldpunt Ongedierte]
* [[Handige Harry/Huisstofmijt|Huisstofmijt bestrijden]] (van het Wikibook Handige Harry)

== Meer externe bronnen ==
Deze websites bieden nog veel meer tips, ook voor specifieke gevallen:
* [https://www.werkhoudingvvt.nl/huishoudelijke-verzorging/schoonmaken/ Schoonmaken door VVT], o.a. over werkmethoden, juiste werkmaterialen en een goede werkhouding om lichamelijke klachten te voorkomen
* [https://www.tantekaat.be/ Tante Kaat]
* [https://www.milieucentraal.nl/minder-afval/ MilieuCentraal over afval]
* [https://poetsprins.nl/ Poetsprins]
* [https://schoonmaakgoeroe.nl/handleidingen/ Schoonmaakgoeroe]
* [https://www.poetsbureau.be/nl/schoonmaaktips/p1?q=&amp;category=# Poetsbureau]

== Literatuur en gebruikte bronnen ==

{{Sub}}</text>
      <sha1>rszgo7gr7i5ns54wnfjr4vbn19pc835</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>