Wikipedia nnwiki https://nn.wikipedia.org/wiki/Hovudside MediaWiki 1.44.0-wmf.3 first-letter Filpeikar Spesial Diskusjon Brukar Brukardiskusjon Wikipedia Wikipedia-diskusjon Fil Fildiskusjon MediaWiki MediaWiki-diskusjon Mal Maldiskusjon Hjelp Hjelpdiskusjon Kategori Kategoridiskusjon Tema Temadiskusjon TimedText TimedText talk Modul Moduldiskusjon 0 5199 3579637 3442997 2024-11-20T11:28:06Z CommonsDelinker 1379 [[c:COM:CDC|Bot]]: Erstattar King_Mongkut_(Rama_IV)_of_Siam_Signature_(English).svg med Kingdom_&_People_of_Siam_(Vol_1,_1857,_15).svg 3579637 wikitext text/x-wiki [[Fil:Flag of Siam (1855).svg|miniatyr|Flagget til Siam frå 1855 til 1917.]] '''Siam''' ({{lang|th|สยาม}}) er det tidlegare namnet til [[Thailand]]. Namnebytet frå Siam til Thailand er blitt gjort to gonger. [[Fil:Kingdom & People of Siam (Vol 1, 1857, 15).svg|miniatyr|Namnetrekket til kong [[Mongkut av Siam]] som ''Rex Siamensium'' frå 1855.]] == Nemninga Siam == [[Kongeriket Ayutthaya]] var kjend som Siam og folket som budde der skal ha blitt kalla siamesarar så tidleg som i 1457. Namnet er sikkert dokumentert i 1856. Det var eit [[eksonym]] som ikkje blei nytta av innbygjarane sjølve. 24. juni 1939 endra statsminister [[Plaek Phibunsongkhram]] namnet på landet til Thailand og innbyggjarnemninga til thai. Dette la vekt på at landet tilhøyrde thaifolket og var eit namn som folket sjølv hadde vald. Endringa blei rekna som uoffisiell, og blei bytta tilbake til Siam i 1945. I 1949 blei det så offisielt endra tilbake til Thailand i 1949.<ref name=NE/> Denne endringa har stått fast, men namnet Siam har fortsett å vera i bruk.<ref name=ThailandProfile/> == Ordsoge == Det portugisiska ''Sciam'' kjem truleg via [[thai]] ''sayam'' frå [[sanskrit]] '''श्याम''' (''Śyâma'', 'mørk'), med tilvising til hudfarge.<ref name=OLD/> Det finst minst to andre teoriar om opphavet til ordet. Det kan ha blitt avleidd frå [[pali]] '''शुभर्नभुमि''' (''suvarnabhumi'', 'land av guld') eller kanskje [[mon-khmer|mon]] ''rham'' ('framand'). Ordet har truleg same rot som namna [[Shan]] og [[Assam]].<ref name=Terwiel/> == Kjelder == {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:sv:Siam|Siam]]» frå {{Wikipedia-utgåve|sv}}, den 14. august 2020.'' **''{{Wikipedia-utgåve|sv}} oppgav desse kjeldene:'' [https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Siam&oldid=144035000 Siam på Tysk Wikipedia], 14. juli 2015 {{refslutt}} === Fotnotar === {{refopning}} <references> * <ref name=NE>{{webbref|verk=Nationalencyklopedin |titel=Siam |url= http://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/l%C3%A5ng/siam |författare= Anders Jönsson |hämtdatum=15. juli 2015 |utgivare=Bokförlaget Bra böcker AB, Höganäs }}</ref> <ref name=ThailandProfile>{{webbref |titel=Etymology |verk=Thailand Profile |url=http://www.thailandprofile.com/etymology/ |språk=engelsk |hämtdatum=15. juli 2015 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20160328020246/http://www.thailandprofile.com/etymology/ |arkivdatum=28. mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160328020246/http://www.thailandprofile.com/etymology/ |date=2016-03-28 }}</ref> <ref name=OLD>{{webbref|titel=Siam |verk=On Line Dictionary |url= http://www.etymonline.com/index.php?term=Siam |språk=engelsk |hämtdatum=15. juli 2015 }}</ref> <ref name=Terwiel>{{bokref|författare=Barend Jan Terwiel |titel=Chaichuen Khamdaengyodtai, Shan Manuscripts |utgivare=Franz Steiner |år=2003 |sidor=9 }}</ref> </references> {{refslutt}} [[Kategori:Thailandsk historie]] [[Kategori:Namn på land]] 1g32encwlp8ndxcljgvjikb3prumtm7 0 5426 3579627 3478524 2024-11-20T08:21:44Z Ole joonsen 140393 En vikti sak 3579627 wikitext text/x-wiki [[Fil:Youth-soccer-indiana.jpg|mini|[[Fotball]] er ein idrett som blei utvikla i England og har spreidd seg over heile verda.]] [[Fil:Capoera.jpg|mini|[[Capoeira]] er ein atletisk dans som oppstod som ein motstandskultur blant brasilianske slavar.]] '''Idrett''' eller ''idrott'' er fysisk aktivitet berre for aktiviteten si skuld, sjølv om mange driv med idrett for å halda seg [[helse|i form]], pleia samvær med andre eller [[konkurranse|vinna noko]]. Ei idrettsform kan vera så enkel at eit menneske kan gjera han åleine, utan hjelpemiddel, som [[symjing]] eller [[springing]]. Andre former kan vera innvikla og krevja fleire folk og mykje ekstrautstyr, som [[hestepolo]] eller [[ishockey]]. Ein skil ofte mellom [[lagidrett]]ar og [[individuelle idrettsgreiner]]. Det 💀😭😹👌👍finst òg fleire idrettar ein utfører saman med dyr, eller som dyra stort sett står for åleine. Desse kan kallast [[dyreidrett]]ar. Det er vanleg å samlast til idrettstemne og store eller små konkurransar. Dei største konkurransane samlar dei beste deltakarane frå heile verda. På grunn av dette får dei òg store [[sponsor]]middel. Dei største konkurransane er [[verdsmeisterskap]] og [[dei olympiske leikane]], [[OL]]. I [[Noreg]] har ein tradisjonelt drive mykje med vinteridrettar, og landet har teke fleire medaljar i tevlingar rundt desse, som [[dei olympiske vinterleikane]]. Tradisjonelle norske idrettar er [[hurtigløp på skøyter]], [[langrenn]], [[skihopping]] og [[kombinert]]. Viss ein har utmerkt seg i fleire idrettsgreiner, kan ein få [[Egebergs Ærespris]]. == Bakgrunnsstoff == {{wikifrasar}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Idrett| ]] 541vjmz5tptg7v8azp3k4y8l5bjy98h 3579628 3579627 2024-11-20T08:27:32Z Tanbiruzzaman 128459 Attenderulla endringa gjord av [[Special:Contributions/Ole joonsen|Ole joonsen]] ([[User talk:Ole joonsen|diskusjon]]) til siste versjonen av [[User:Anne-Sophie Ofrim|Anne-Sophie Ofrim]] 3478524 wikitext text/x-wiki [[Fil:Youth-soccer-indiana.jpg|mini|[[Fotball]] er ein idrett som blei utvikla i England og har spreidd seg over heile verda.]] [[Fil:Capoera.jpg|mini|[[Capoeira]] er ein atletisk dans som oppstod som ein motstandskultur blant brasilianske slavar.]] '''Idrett''' eller ''idrott'' er fysisk aktivitet berre for aktiviteten si skuld, sjølv om mange driv med idrett for å halda seg [[helse|i form]], pleia samvær med andre eller [[konkurranse|vinna noko]]. Ei idrettsform kan vera så enkel at eit menneske kan gjera han åleine, utan hjelpemiddel, som [[symjing]] eller [[springing]]. Andre former kan vera innvikla og krevja fleire folk og mykje ekstrautstyr, som [[hestepolo]] eller [[ishockey]]. Ein skil ofte mellom [[lagidrett]]ar og [[individuelle idrettsgreiner]]. Det finst òg fleire idrettar ein utfører saman med dyr, eller som dyra stort sett står for åleine. Desse kan kallast [[dyreidrett]]ar. Det er vanleg å samlast til idrettstemne og store eller små konkurransar. Dei største konkurransane samlar dei beste deltakarane frå heile verda. På grunn av dette får dei òg store [[sponsor]]middel. Dei største konkurransane er [[verdsmeisterskap]] og [[dei olympiske leikane]], [[OL]]. I [[Noreg]] har ein tradisjonelt drive mykje med vinteridrettar, og landet har teke fleire medaljar i tevlingar rundt desse, som [[dei olympiske vinterleikane]]. Tradisjonelle norske idrettar er [[hurtigløp på skøyter]], [[langrenn]], [[skihopping]] og [[kombinert]]. Viss ein har utmerkt seg i fleire idrettsgreiner, kan ein få [[Egebergs Ærespris]]. == Bakgrunnsstoff == {{wikifrasar}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Idrett| ]] bh9jefncyrqd8pziu8gxkg4utt0jc6f 0 6746 3579567 3579565 2024-11-19T12:01:15Z Ranveig 39 /* Kjende personar frå Stryn */ 3579567 wikitext text/x-wiki {{Infoboks norsk kommune | namn = Stryn | våpen = Stryn _komm.svg | fylke = Vestland | senter = [[Stryn]] | areal = 1382.06 | landareal = 1327.12 | vassareal = 54.94 | målform = nynorsk | ordførar = [[Per Kjøllesdal]] | ordførarparti = Senterpartiet | ordførarår = 2019 | kommunenummer = 4651 | url = [http://www.stryn.kommune.no www.stryn.kommune.no] }} '''Stryn''' er ein kommune i [[Vestland fylke]]. I Stryn kommune har det vore to store rasulukker: [[rasulukka i Loen i 1936]] og [[rasulukka i Loen i 1905]]. [[Fil:Stryn 1.jpg|mini|venstre|[[Stryn]] sentrum. {{byline|Sindre Jacobsen}}]] == Historie == Stryn kommune vart danna då han vart skild ut frå [[Innvik]] kommune i 1843.<ref name="Juvkam">[http://www.ssb.no/emner/00/90/rapp_9913/rapp_9913.pdf Dag Juvkam: ''Historisk oversikt over endringer i kommune- og fylkesinndelingen''. Statistisk sentralbyrå 1999]</ref> 1. januar 1964 vart Innvik og Stryn slått saman igjen, no under namnet Stryn kommune, saman med mesteparten av gamle [[Hornindal kommune]], og 1. januar 1965 vart ein liten del av [[Gloppen kommune]] overført til den nye storkommunen. 1. januar 1977 vart Hornindal skilt ut att og vart på nytt ein eigen kommune. === Folketalsutvikling === Folketalet i kommunen fekk eit maksimum på 7218 innbyggjarar i 2017. Siste offisielle folketal er {{nts|{{Innbyggjartal norske kommunar|4651}}}} per {{{folketal_i_år|{{Folkemengd norske kommunar|dato}}}}}. ;Folketalsutvikling for noverande Stryn kommune frå 1843: {{Befolkningsutviklingstabell | align = none | 1843<ref name="Juvkam"/>^a | 5076 | 1.12.1920<ref name="ssb1920">Statistisk årbok for kongeriket Norge 40de årgang, 1920 (Det statistiske centralbyrå, 1921)</ref>^a | 5528 | 1.12.1930<ref name="ssb1950">Statistisk årbok for Norge 69. årgang, 1950 (Statistisk sentralbyrå, 1950)</ref>^a | 5655 | 3.12.1946<ref name="ssb1950"/>^a | 5980 | 1.1.1951<ref name="ssb">[http://www.ssb.no/emner/02/02/folkendrhist/tabeller/tab/1449.html Folkemengd i Stryn 1. januar kvart år frå 1951,] frå Statistisk sentralbyrå</ref>^a | 6046 | 1.1.1961<ref name="ssb"/>^a | 5982 | 1.1.1981<ref name="ssb"/> | 6625 | 1.1.1991<ref name="ssb"/> | 6759 | 1.1.2001<ref name="ssb"/> | 6774 | 1.1.2011<ref name="ssb"/> | 7018 | 1.1.2021<ref name="ssb"/> | 7118 }} :''^aDette talet omfattar ikkje [[Hopland]]sgrenda, som var del av [[Gloppen kommune]] fram til 1965, då ho vart overført til Stryn kommune. Området hadde då 42 innbyggjarar.'' == Tettstader og bygder == * [[Innvik]] * [[Utvik]] * [[Olden]] * [[Stryn]] * [[Hjelle]] * [[Loen]] * [[Hopland]] * [[Erdalen]] * [[Mork]] == Kjende personar frå Stryn == * [[Rasmus Hatledal]], (1885–1963), [[oberst]] og kartredaktør * [[Rolf Myklebust]], (1908–1990), radiomann, folkemusikkmann og fiolinist * [[Jostein Flo]], fotballspelar * [[Tore Andre Flo]], fotballspelar * [[Tom Bjerknæs|Tom «Tommen» Bjerknæs]], pioner innanfor norsk snowboarding<ref>[https://www.vg.no/sport/i/awgr64/snowboardikonet-tom-tommen-bjerknaes-er-doed Snowboardikonet Tom «Tommen» Bjerknæs er død]. [[vg.no]]. Vitja 16. juli 2020</ref> * [[Mariann Thomassen]], vokalist i Surferosa. * [[David Gald]], jazzmusikar. * [[Arve Henriksen]], jazzmusikar. * [[Kjell Mork]]. *[[Simen Staalnacke]], bak klesmerket moods of norway * [[Mathias Bøe]], mannen bak Stryn Vognfabrikk, som no heiter Stryvo AS * [[Johannes Thingnes Bø]], skiskyttar == Skular == * [[Stryn vidaregåande skule]] * [[Stryn ungdomsskule]] * [[Tonning skule]] * [[Oppstryn skule]] == Lokalavis == * [[Fjordingen]] == Kjelder == {{fotnoteliste}} == Bakgrunnsstoff == * [http://www.stryn.kommune.no Stryn kommune] * Kommunale arkiv frå Stryn kommune: ** [https://arkivportalen.no/contributor/f3720815-4754-4a4d-9bb9-e979a237a70c?ins=VLFK Innvik kommune 1837-1964] ** [https://arkivportalen.no/contributor/43ddb998-07ed-43eb-9d3f-03760ab4f8ab?ins=VLFK Stryn kommune 1843-1964] ** [https://arkivportalen.no/contributor/3cbb556e-7c0a-47d5-8cfa-65c6346633ec?ins=VLFK Stryn kommune 1964-] {{Vestland fylke}} {{geografispire}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Stryn kommune| ]] [[Kategori:Nordfjord]] [[Kategori:Tidlegare kommunar i Sogn og Fjordane]] [[Kategori:Kommunar i Vestland]] qemsqw4xkc1yomeh0s8ybapzuthex0n 0 13359 3579572 3482228 2024-11-19T12:54:46Z Eimar Kjøsterud Erlingsen 134863 rettet skrivefeil 3579572 wikitext text/x-wiki {{Fakta om Honduras}} '''Republikken Honduras''' er eit land i [[Mellom-Amerika]] som grensar til [[Guatemala]] og [[El Salvador]] i nord og [[Nicaragua]] i sør. I vest ligg [[Stillehavet]] og i aust [[Hondurasbukta]] og [[Det karibiske havet]]. [[Belize]] (tidlegare «Britisk Honduras») ligg omkring 75&nbsp;km frå Honduras, på tvers av den honduranske bukta, der dei to landa ligg tettast på kvarandre. [[Fil:Honduras-CIA WFB Map.png|mini|venstre|Kart over Honduras]] Honduras er fjellrikt, og mykje av landet er vanskeleg tilgjengeleg. Størstedelen av folkesetnaden består av spansktalande [[mestis]]ar. Landet har lenge vore eit av dei fattigaste landet i Latin-Amerika, og har vore politisk ustabilt.<ref name=BBC>{{Cite journal|date=2018-05-16|title=Honduras profile|url=https://www.bbc.com/news/world-latin-america-18954311|language=en-GB}}</ref> I lange periodar har Honduras vore styrt av militærjuntaer. Landet er opphavet til nemninga «bananrepublikk», sidan nordamerikanske bananselskap har dominert både økonomien og politikken i landet sidan slutten av 1800-talet. ==Namn== Namnet «Honduras» er spansk for ’djupner’.<ref>{{Cite journal|last=Thuesen|first=Nils Petter|date=2019-07-24|title=Honduras|url=http://snl.no/Honduras|journal=Store norske leksikon|language=no}}</ref> Dette namnet blei først brukt om heile den dåverande provinsen frå slutten av 1500-talet. Før 1580 viste «Honduras» berre til austdelen av provinsen, medan ''Higueras'' viste til vestdelen.<ref name=Davidson2006> {{cite book |first=William |last=Davidson |title=Honduras, An Atlas of Historical Maps |publisher=Fundacion UNO, Colección Cultural de Centro America Serie Historica, no. 18 |location=[[Managua]] |isbn=978-99924-53-47-6 |year=2006 |page=313}} </ref> == Geografi == [[Fil:MontanasdelaSierradeAgalta Honduras.jpg|mini|venstre|Regnskog i Sierra de Agalta i Olancho. {{foto|Dennis Garcia}}]] Honduras har kyst mot [[Det karibiske havet]] i nord og til [[Stillehavet]] i sør gjennom [[Fonsecagolfen]]. Klimaet varierer frå tropisk i låglanda og temperert i fjella. Dei sentrale og sørlege regionane i landet er relativt varmare og mindre fuktige enn dei nordlege regionane. Landområdet består for det meste av fjell, men det er smale sletter langs kysten, ein lågtliggjande jungel ([[La Mosquitia]]) i nordaust og den tett folkesette Sula-dalen i nordvest. I La Mosquitia ligg [[Río Plátano-biosfæren]], ein del av [[Verdsarv|UNESCO si verdsarvliste]]. Der ligg òg [[Coco (elv)|Coco-elva]], som skil landet frå Nicaragua. [[Islas de la Bahía]] og [[Svaneøyene]] ligg på nordkysten. Misteriosa-banken og Rosario-banken, 130 til 150&nbsp;km nord for Svaneøyene, fell innanfor Honduras si økonomiske sone. === Klima === Ein har få pålitlege klimadata frå Honduras. I [[Tegucigalpa]], som ligg i det høgareliggande området Tierra templada har ein større temperaturendringar gjennom døgnet, og kjøligare netter enn det lågareliggande området Tierra caliente. Byen har ein årleg nedbørsnormal på 832&nbsp;mm. Kysten av [[Det karibiske havet]] vender stort sett mot nord, og har mykje mindre nedbør enn [[Nicaragua]] i sør og [[Belize]] i nord. Ein har like mykje nedbør her som på stillehavskysten, noko som er uvanleg for denne regionen. == Historie == [[Fil:Drinking cup with two men in ceremonial dance costumes, Maya, Copan, Honduras, 763-820 AD, travertine - Princeton University Art Museum - DSC07157.jpg|mini|[[Drikkekar]] i [[travertin]] som viser menn i seremoniell klesdrakt. Funne i [[Copán‎]] og datert til mayatida, 763-820.]] Den vestlege delen av Honduras utgjorde ein del av [[Mayaer|Mayariket]] som hadde gått til grunne før Columbus kom til kysten av landet i 1502. Ein av dei best bevarte mayabyane ligg her. Spanjolane fann lite av interesse og urfolket gjorde stor motstand mot conquistadorane fram til Lenca-hovdingen Lempira blei drepen og dei 30 000 krigarane hans overgav seg i 1537. Honduras blei dermed ein del av [[det spanske imperiet]] i [[den nye verda]], og var under spansk herredøme i rundt trehundre år. Den lange kysten mot Karibia var delvis under britisk kontroll gjennom det meste av 1600- og 1700-talet. Folkesetnaden langs kysten er for ein stor del etterkomarar av afrikanske slavar. Honduras var ein provins under Kongedømet Guatemala. Hovudstaden var først i [[Trujillo i Honduras|Trujillo]] ved atlanterhavskysten, seinare i [[Comayagua]], og til slutt i [[Tegucigalpa]] sentralt i landet. Det første universitetet i Mellom-Amerika blei grunnlagd i Honduras i 1632. Frå slutten av 1500-talet blei det sett i gang gruvedrift i området rundt den noverande hovudstaden Tegucigalpa. Utvinning av sølv var ein hovudfaktor i den spanske koloniseringa av Honduras.<ref name=Newson1>{{cite journal |last=Newson |first=Linda |title=Labour in the Colonial Mining Industry of Honduras |date=oktober 1982 |volume=39 |journal=The Americas |doi=10.2307/981334 |issue=2 |pages=185–203 |jstor=981334 }}</ref> Gruvearbeidarane var opphavleg innfødde under [[encomienda]]-systemet, men innført sjukdom og lokal motstand gjorde denne ordninga vanskeleg, og spanjolane byrja innføra slava frå ander delar av Sentral-Amerika. Då lokal slavehandel stoppa ved slutten av 1500-talet blei det henta slava frå Afrika, særleg frå [[Angola]].<ref name=Cost> {{cite book |first=Linda |last=Newson |title=The Cost of Conquest: Indian Decline in Honduras Under Spanish Rule: Dellplain Latin American Studies, No. 20 |publisher=Westview Press |location=Boulder |isbn=978-0813372730 |date=December 1987 }}</ref> Etter rundt 1650 kom det svært få slavar eller andre innførte abreidarar til Honduras. Sjølv om spanjolane fekk kontroll over den sørlege eller stillehavsdelen av Honduras nokså raskt, hadde dei mindre suksess i den nordleg atlanterhavsdelen. Dei klarte å grunnleggja eit par kystbyar her, som [[Puerto Cortés|Puerto Caballos]] og Trujillo, men makta ikkje å ta kontroll over austdelen av denne regionen eller over mange små sjølvstyrte urfolksområde her. [[Mosquitokysten|Miskitoriket]] i nordaust var særskilde effektivt i å kjempa mot erobring. Riket fekk støtter frå nordeuropeiske kaperar og piratar og frå den britiske kolonien [[Jamaica]], som la mykje av området under sitt vern etter 1740. 15. september 1821 blei Honduras og dei andre spanske provinsane i Mellom-Amerika uavhengige frå Spania. Landet var del av [[Det første meksikanske keisarriket]] fram til 1823, då det blei del av [[Den sentralamerikanske føderasjonen]]. Denne blei oppløyst i 1838. Mellom 1821 og 1876 regjerte heile 85 presidentar over landet. I 1969 utkjempa Honduras og El Salvador den såkalla [[Fotballkrigen]].<ref name=BBC/> Krigen braut ut under ein VM-kvalifiseringskamp mellom dei to landa, etter aukande spenning mellom dei. Han vara berre nokre dagar, og blir også kalla 100-timarskrigen. Etter 25 år der landet det meste av tida var under militær leiing, kom ei fritt vald sivil regjering til makta i [[1982]]. I 1980-åra viste Honduras seg å vere ein fristad for anti-[[Sandinistar|sandinistiske]] ''[[contras]]'' som kjempa mot [[Nicaragua]] si regjering, og ein alliert til [[El Salvador]] sine regjeringsstyrkar, som kjempa mot venstreorientert gerilja. I 1998 raserte [[orkanen Mitch]] landet og øydela økonomien til landet. Dette førte til store tap av menneskeliv og betydelege øydeleggingar av infrastruktur og produksjonsutstyr. Landet hadde eit nokså stabilt styre fram til 29. juni 2009, då president [[Manuel Zelaya]] blei styrta i eit kupp, og ei mellombels regjering leia av [[Roberto Micheletti]] tok over. Ved utgangen av 2009 var Honduras i djup politisk og sosial krise. Store delar av sivilsamfunnet anerkjende ikkje utfallet av eit val dei såg på som fullbyrdinga av det militære statskuppet. Det internasjonale samfunnet var òg splitta i synet på legitimiteten til valet. I november 2009 blei [[Porfirio Lobo|Porfirio Lobo Sosa]] vald til president og innsett 27. januar 2010. ==Samfunn== [[Fil:H 026.JPG|mini|Gate i Honduras.]] === Folkesetnad === Folket i Honduras er hovudsakleg spansktalande [[mestis]]ar (om lag 91 %). På nordkysten bur det ein del engelsktalande folk av afrikansk opphav. Små grupper av urfolk held òg fast ved sin opphavlege kultur i isolerte område av landet, mellom anna chortí, pech eller paya, tolupan eller xicaque, lenca, sumo eller tawahka, og miskito. Urfolk utgjer 7 % av folketalet. Gjennomsnittleg levetid er 72 år for kvinner og 68 år for menn. === Språk === Det offisielle språket er [[spansk]], og blir tala av stort sett alle honduranarar. [[Engelsk]] blir tala på nordkysten. I tillegg blir det tala fleire urfolksspråk i småsamfunn. Andre språk er honduransk teiknspråk og kreolspråket [[Bay Islands English]].<ref name=Ethnologue>{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/sites/default/files/Ethnologue-17-Honduras.pdf|title=Ethnologue: Languages of Honduras, Seventeenth edition data M. Paul Lewis, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig, Editors|publisher=}}</ref> Dei viktigaste urfolksspråka er: * [[Garifuna]] ([[arawakspråk]]) (nesten 100,000 talarar i Honduras, inkludert ein del som berre talar dette) * [[Mískito]] ([[misumalpanspråk]]) (29&nbsp;000 talarar i Honduras) * [[Sumu|Mayangna]] (misumalpanspråk) (under 1000 talarar i Honduras, fleire i [[Nicaragua]]) * [[Pech|Pech/paya]], ([[Chibchanske språk|chibchansk språk]]) (under 1000 talarar) * [[Jicaque|Tol]] ([[Jicaqueanske språk|jicaqueansk språk]]) (under 500 talarar) * [[Ch'orti']] ([[mayaspråk]]) (under 50 talarar) [[Lenca]] er eit isolert språk som mista alle dei flytande talarane sine på 1900-talet, men har gått gjennom ein gjenopplivingsprosess blant lecafolk som tel rundt 100&nbsp;000. Dei største innførte språka er arabisk (42&nbsp;000), armensk (1&nbsp;300), yue-kinesisk (1&nbsp;000) og tyrkisk (900).<ref name=Ethnologue/> === Religion === [[Fil:CatedraldeComayagua.jpg|mini|upright=1.35|Domkyrkja i [[Comayagua]]]] Folket i Honduras er stort sett [[katolsk]]e [[kristne]]. Etter offisielle tal er 97 % av folket offisielt katolske.<ref name="cia.gov">{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ho.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|language=en|access-date=2017-11-26|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515044500/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ho.html|url-status=yes}}</ref> Evangeliske kristne grupperingar er veksande, medan medlemskap i den katolske kyrkja går ned. International Religious Freedom Report frå 2008 nemnde at ei gallupundersøking fann at 51,4&nbsp;% av innbyggjarane rekna seg sjølv som katolikkar, 36,2&nbsp;% som evangeliske kristne, [[Protestant]], 1,3&nbsp;% sa dei tilhøyrde andre religionar, som islam, buddhisme, jødedom og rastafarianisme, medan 11,1&nbsp;% ikkje tilhøyrde nokon religion eller ikkje svarte. 8&nbsp;% sa dei var anten agnostikarar eller ateistar.<ref>{{cite web |url=https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/irf/2008/108530.htm |title=International Religious Freedom Report 2008: Honduras |publisher=U.S. Department of State |date=19. september 2008 |accessdate=9. februar 2016}}</ref> === Utdanning === Det er 6 års obligatorisk og gratis grunnskule frå borna fyllar 7 år. Mange fell frå allereie i dei første skuleåra. I 2014 fullførte 90,7&nbsp% av elevane grunnskulen.<ref>{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SE.PRM.CMPT.ZS?locations=HN |title=Primary completion rate, total (% of relevant age group) |website=data.worldbank.org}}</ref> Ifølgje berekninga frå UNESCO var 27 % av folkesetnaden i 1995 analfabetar, omtrent likt fordelt mellom kvinner og menn. Rundt 83,6&nbsp;% av innbuggjarane kan [[lesekunne|lesa og skriva]].<ref name="hdrstats.undp.org">{{cite web|url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/data_sheets/cty_ds_HND.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090429031746/http://hdrstats.undp.org/en/countries/data_sheets/cty_ds_HND.html |dead-url=yes |archive-date=29. april 2009 |title=Human Development Report 2009 – Honduras |publisher=Hdrstats.undp.org |accessdate=27. juni 2010 }}</ref> Ungdomsskulen er 3-årig og delt i to linjer, ei allmennfaglig, og ei praktisk og yrkesfagleg linje. Den vidaregåande skulen er 2- til 3-årig. Han kan anten vera ei førebuing til høgare utdanning eller rein yrkesutdanning. Det finst tospråklege (spansk og engelsk) og til og med trispråklege (spansk med engelsk, arabisk eller tysk) skular og universitet.<ref name="La Prensa">{{cite web |url=http://www.laprensa.hn/economia/560990-97/hondurenos-biling%C3%BCes-tendran-mas-ventajas |title=Hondureños bilingües tendrán más ventajas |language=es |work=[[La Prensa (Honduras)|LaPrensa]] |date=14. oktober 2009 |accessdate=9. februar 2016 |trans-title=Bilingual Hondurans have more advantages}}</ref> Landet har seks universitet. [[Universidad Nacional Autónoma de Honduras]] er det største universitetet i landet, med utdanningssenter i alle dei viktigaste byane. === Politikk === Honduras er ein [[presidentialisme|presidentstyrt]] [[republikk]], der presidenten er både stats- og regjeringssjef og er folkevald. [[Nasjonalkongressen i Honduras]] (''Congreso Nacional'') har 128 medlemmer (''diputados'') som blir vald til fireårsperiodar gjennom [[høvestalsval]].<ref name=cia>{{cite web|title=Honduras|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ho.html|work=[[The World Fact Book]]|date=5. januar 2016|accessdate=9. februar 2016|archive-date=2020-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20200515044500/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ho.html|url-status=yes}}</ref> Politikken er dominert av to parti: ''Partido Liberal de Honduras'' ([[Honduras' liberale parti]]) og ''Partido Nacional de Honduras'' ([[Honduras' nasjonale parti]], konservativt). ==== Administrativ inndeling ==== [[Fil:Un-honduras.png|mini|venstre|Kart over Honduras.]] Honduras er inddelt i 18 departement: * [[Atlántida-departementet|Atlántida]] * [[Choluteca-departementet|Choluteca]] * [[Colón-departementet|Colón]] * [[Comayagua-departementet|Comayagua]] * [[Copán-departementet|Copán]] * [[Cortés-departementet|Cortés]] * [[El Paraíso-departementet|El Paraíso]] * [[Francisco Morazán-departementet|Francisco Morazán]] * [[Gracias a Dios-departementet|Gracias a Dios]] * [[Intibucá-departementet|Intibucá]] * [[Islas de la Bahía-departementet|Islas de la Bahía]] * [[La Paz-departementet i Honduras|La Paz]] * [[Lempira-departementet|Lempira]] * [[Ocotepeque-departementet|Ocotepeque]] * [[Olancho-departementet|Olancho]] * [[Santa Bárbara-departementet|Santa Bárbara]] * [[Valle-departementet|Valle]] * [[Yoro-departementet|Yoro]] === Økonomi === Med ein Human Development Index på 0,608 er Honduras det nest fattigaste landet i Mellom-Amerika. [[Per kapita]]-inntekt er på rundt 600 US-dollar, som er blant dei lågaste i Nord-Amerika.<ref name=":2">{{Cite book |publisher= Dept. of Agricultural and Resource Economics, University of Maryland at College Park |doi= 10.1057/9780333977798_11 |title = Rural Poverty in Latin America|pages= 227–243 |year = 2000|last1 = López|first1 = Ramón|last2= Romano |first2= Claudia |isbn= 978-1-349-41954-8 }} </ref> I 2009 levde to tredjedelar av folkesetnaden i fattigdom. Den landlege folkesetnaden har det vanskelegast. Ifølgje SN sitt utviklingsprogram (UNDP) lever 85 prosent av folkesetnaden på landsbygda i fattigdom. Det finst stor ulikskap mellom fordelinga av ressursar mellom landlege og urbane område.<ref>DeWalt, Billie R, et al. "Read 'Population and Land Use in Developing Countries: Report of a Workshop' at NAP.edu." ''National Academies Press: OpenBook'', National Research Council, www.nap.edu/read/2211/chapter/9.</ref> Fattigdommen er konsentrer i sørlege, austlege og vestlege regionar, der landlege folk og urfolk held til. Nord- og sentrale Honduras huser det meste av industri og infrastruktur, og har lågare fattigdomsnivå.<ref name=":2" /> Fattige grupper bur som regel i [[adobe]]hus, har få materielle ressursar og lite tilgang til helsetenester. Dei lågare samfunnslaga er hovudsakleg sjølvbergande eller landlause bønder.<ref name=":3">Merrill, Tim. red. ''Honduras: A Country Study''. Washington: GPO for the Library of Congress, 1995. </ref> Dei lever av basiskost som ris, mais og bønner.<ref>{{cite web|url=https://www.proyectomirador.org/poverty-and-crime/one-poorest-most-vulnerable-countries-world|title=One of the poorest, most vulnerable countries in the world – Proyecto Mirador|website=www.proyectomirador.org}}</ref> Sidan 1965 har talet på landlause bønder auka, og mange av dei har migrert til byane på leit etter arbeid. Denne veksande underklassen i byane kan ta arbeid i tenesteyrke, fabrikkar eller bygg og anlegg, men låg sysselsetting er eit problem.<ref name=":3" /> Landet hadde ei utanlandsgjeld på 2,9 milliardar US-dollar ved utgangen av 2009. Meir enn halvparten av honduransk eksport går til USA, og pengeoverføringar frå honduranarar busette i USA utgjer rundt 20 prosent av bruttonasjonalprodukt (BNP). Blant naturressursane i landet er tømmer, [[gull]], [[sølv]], [[kopar]], [[bly]], [[sink]], [[jernmalm]], [[antimon]], [[kol]], [[fisk]], [[reker]] og [[Vassenergi|vasskraft]]. Mykje av økonomien byggjer på jordbruk. Medan [[banan]]prudksjon lenge var viktig har landet gått over til å eksportera mange ulike typar frukt. Det er den nest største produsenten av kaffi i Sentral-Amerika.<ref name=BBC/> === Kriminalitet === Kriminaliteten i landet er høg, og kriminelle handlingar går ofte ustraffa. Honduras har ei av dei høgaste drapsratene i verda. Offisielle tal oppgav ein drapsrate på 60 per 100&nbsp;000 i 2015, og dei fleste drapssakene blei ikkje straffeforfølgde.<ref name="Travel Warnings">{{cite web|title=Honduras Travel Warning|url=https://travel.state.gov/content/passports/en/alertswarnings/honduras-travel-warning.html|website=Travel.State.Gov|publisher=U.S. State Department|accessdate=17. august 2016|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160817232455/https://travel.state.gov/content/passports/en/alertswarnings/honduras-travel-warning.html|archivedate=17. august 2016}}</ref> Landevegsoverfall og bilkapring ved vegsperringar sett opp av kriminelle med politiuniformer og utstyr er vanlege. [[Kidnapping]] av utlendingar er ikkje vanleg, men familiar av kidnappingsoffer betaler ofte løyspengar og let vera å rapportera om hendingane av frykt for represaliar, slik at denne typen brotsverk kan vera underrapportert.<ref name="Travel Warnings"/> I den mindre folkesette regionen Gracias a Dios er [[narkotika]]handel utbreidd, og det finst lite politi.<ref name="Travel Warnings"/> == Kultur == [[Fil:Ballet Folklórico de Honduras Oro Lenca bailando en El Níspero.jpg|mini|Dansarar frå [[Ballet Folklórico Oro Lenca]] i El Níspero.]] ===Høgtider=== [[Fil:Saw dust carpet Comayagua Honduras (1).jpg|mini|upright=0.8|[[Sagmuggteppe]] i [[Comayagua]] under påskefeiringa.]] Nokre av dei nasjonale høgtidsdagane er den honduranske sjølvstendedagen 15. september og barnedagen, ''Día del Niño'', feira i heimar, skuler og kyrkjer den 10. september. Denne dagen får barn gåver og har selskap som til jul eller ein fødselsdag. Nokre område heng ein opp [[piñata]]er i gata. Andre høgtider er påske, soldatdagen (3. oktober, fødselsdagen til [[Francisco Morazán]]), jul, [[Lempira]]-dagen den 20. juli,<ref>{{cite web|url=http://www.marrder.com/htw/jun99/cultural.htm |title=Honduras This Week Online June 1999 |publisher=Marrder.com |date=9. desember 1991 |accessdate=27. juni 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110117130102/http://www.marrder.com/htw/jun99/cultural.htm |archivedate=17. januar 2011}}</ref> og nyttårsaftan. Feiringa av den honduranske sjølvstendedagen byrjer tidleg om morgonen med korps kledde i ulike fargar. Fiesta Catracha finn stad denne dagen, der ein serverer typiske honduranske rettar som bønner, [[tamale]]s, baleadas, [[cassava]] med [[chicharrón]] og [[tortilla]]. På julaftan samlar familiar og nære vener seg for eit julemåltid, og deler ut gåver ved midnatt. I nokre byar fyrer ein av fyrverkeri ved midnatt. Nyttårsaftan feirer ein også med mat, fyrverkeri og festar. Fødselsdagar er også store hendingar, der ein heng opp piñataer fylte med godteri og overraskingar for ungane. [[La Ceiba Carnival]] blir feira i [[La Ceiba]], ein by ved nordkysten. Karnevalet finn stad i andre halvdelen av mai til ære for vernehelgenen for byen, [[heilage Isidore]]. Kvar dag har kvart strøk eit lite karneval (''carnavalito''). Laurdagen har byen eit stort opptog med dekorerte køyretøy og folk frå mange land. Feiringa omfattar også ein mjølkemarknad, der mange honduranarar kjem for å syna fram gardsprodukta og dyra sine. ===Kunst=== Den best kjende honduranske målaren er [[José Antonio Velásquez]]. Andre viktige målarar er Carlos Garay og Roque Zelaya. Nokre av dei best kjende forfattarane er [[Lucila Gamero de Medina]], [[Froylán Turcios]], [[Ramón Amaya Amador]], [[Juan Pablo Suazo Euceda]], Marco Antonio Rosa,<ref> {{Cite book |page=311 |title=Concise Encyclopedia of Latin American Literature |author=Verity Smith |publisher=Routledge |via=Google Books |isbn=978-1135960339 |year=2014 |url=https://books.google.com/books?id=NcCnAgAAQBAJ |accessdate=13. juli 2016 }} </ref> [[Roberto Sosa]], [[Eduardo Bähr]], [[Amanda Castro]], [[Javier Abril Espinoza]], [[Teófilo Trejo]] og [[Roberto Quesada]]. José Francisco Saybe-teateret i [[San Pedro Sula]] huser kompaniet Círculo Teatral Sampedrano. ===Mat=== Hondurannsk mat har trekk frå innfødd lencakultur, [[spansk mat|spansk]], [[karibisk mat|karibisk]] og [[afrikansk mat]]. [[Garifunafolj]] har også sine særeigne rettar. [[Kokos]] og kokosmjølk blir brukt i både søtmat og saltmat. Regionale spesialitetar er steikt [[fisk]], [[tamale]]s, [[carne asada]] og [[baleada]]s. Andre populære rettar er mellom anna kjøt steikt med [[chismol]] og [[carne asada]], kylling med ris og mais og steikt fisk med sylta lauk og jalapeños. Nokre supper er bønnesuppe, mondongoesuppe, [[kallun]]suppe, [[sjømat]]suppe og storfesuppe. Desse suppene blir gjerne servert blanda med [[kokebanan]], [[cassava]] og kål, og servert med [[maistortilla]]er. Ein et også mykje frukt som [[papaya]], [[ananas]], [[plomme]], [[sapote]], [[pasjonsfrukt]] og [[banan]]ar. === Musikk === [[Punta]] er hovudmusikktypen frå Honduras, medan andre utbreidde typar er karibisk salsa, [[merengue]], reggae og [[reggaeton]], særleg nord i landet. Mexicanske [[ranchera]]er er utbreidde i det landlege indret av landet. ==Kjelder== {{reflist}} {{refopning}} ---- *''Delar av denne artikkelen bygger på «[[:nb:Honduras|Honduras]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}}, den 11. august 2019.'' *''Delar av denne artikkelen bygger på «[[:en:Honduras|Honduras]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 11. august 2019.'' {{refslutt}} ==Bakgrunnsstoff== {{commons|Honduras}} *{{offisiell nettstad}} {{Mellom-Amerika og Karibia}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Honduras| ]] [[Kategori:Land i Karibia]] [[Kategori:Tidlegare spanske koloniar]] [[Kategori:Skipingar i 1821]] [[Kategori:Land i Mellom-Amerika]] [[Kategori:Republikkar]] 48a7jsu2lysf29kk9zpmw70u7vlk922 0 18360 3579570 2538004 2024-11-19T12:45:03Z 156.52.87.253 3579570 wikitext text/x-wiki '''Puddelrock''', er eit omgrep brukt om ein [[musikk]]sjanger som hei på dere blei populær på [[1980]]-talet, men har røter i [[glam]]-rocken frå [[1970]]-talet. [[Jon Bon Jovi]] er kanskje den mest kjente av puddelrockarane (og den som har heldt seg lengst). Noreg bidrog til sjangeren med gruppa [[Return]] frå Stange, [[TNT]] frå Trondheim og [[Stage Dolls]]. Puddelrocken har etter kvart blitt kopla til eit [[harry]] image, men dette ser ikkje ut til å stogge populariteten til den seigliva sjangeren. {{musikkspire}} [[Kategori:Musikksjangrar]] 8gyfzns4vmmq34fei4a4ek8rm2c4u1i 3579571 3579570 2024-11-19T12:47:54Z HerVal7752 105842 Attenderulla endringa gjord av [[Special:Contributions/156.52.87.253|156.52.87.253]] ([[User talk:156.52.87.253|diskusjon]]) til siste versjonen av [[User:NjardarBot|NjardarBot]] 2538004 wikitext text/x-wiki '''Puddelrock''', er eit omgrep brukt om ein [[musikk]]sjanger som blei populær på [[1980]]-talet, men har røter i [[glam]]-rocken frå [[1970]]-talet. [[Jon Bon Jovi]] er kanskje den mest kjente av puddelrockarane (og den som har heldt seg lengst). Noreg bidrog til sjangeren med gruppa [[Return]] frå Stange, [[TNT]] frå Trondheim og [[Stage Dolls]]. Puddelrocken har etter kvart blitt kopla til eit [[harry]] image, men dette ser ikkje ut til å stogge populariteten til den seigliva sjangeren. {{musikkspire}} [[Kategori:Musikksjangrar]] 5fs16txse1dtfchkgy4p38fvg20aacp 0 23643 3579574 3579485 2024-11-19T13:01:34Z Ranveig 39 3579574 wikitext text/x-wiki {{Infoboks språk |namn=Meänkieli |heimnamn=meänkieli |land=[[Sverige]], [[Finland]] |region=[[Tornedalen]] |talarar=40 000-70 000 |familycolor=uralsk |slekt=[[Finsk-ugrisk]] |slekt2=[[Austersjøfinske|Austersjøfinsk]] |slekt3=[[Finsk]] |nasjon=Offisielt anerkjend minoritetsspråk i Sverige |iso3=fit |glotto=torn1244 }} '''Meänkieli''', eller ''tornedalsfinsk'', er det språket som utvikla seg i den delen av finskspråkleg [[Nordkalotten]] som vart att i [[Sverige]] etter at [[Finland]] vart ein del av [[Russland]] i [[1809]]. Sjølve ordet ''meänkieli'' tyder 'vårt språk' (ordet for 'vårt' ville på [[finsk]] ha vore ''meidän''), og det vart frå gammalt av brukt for å markere skilnaden mellom eige språk og språket i Finland. Frå og med slutten av [[1980-talet]] vart denne nemninga også brukt i meir offisielle samanhengar. Det er vanskeleg å seie kor mange det er som snakkar meänkieli, overslaga varierer frå 25&nbsp;000 til 70&nbsp;000 personar. I utgangspunktet skilde ikkje dialektane på kvar side av [[Torne älv]] seg frå kvarandre, men etter 1809 har dei utvikla seg kvar sin veg. På finsk side har dialektane vorte påverka av [[standardfinsk]] både grammatisk og leksikalsk, store delar av kulturordforrådet som har komme til dei 200 siste åra er resultat av målmedvite språkplanlegging, på svensk side av [[Tornedalen]] har dei ikkje hatt del i denne utviklinga. På den andre side har meänkieli vorte påverka til ein viss grad av [[nordsamisk|samisk]], men særleg av [[svensk]], gjennom ein målmedviten forsvenskingspolitikk dei siste hundre åra. === Utbreiing === Meänkieli blir snakka i [[Pajala]], [[Haparanda]], [[Övertorneå]], og til ein viss grad i [[Kiruna]] og [[Gällivare]], og av utflytta tornedalingar i andre delar av Sverige. Berre dei tre første kommunane ligg i [[Tornedalen]], og nemninga ''tornedalsfinsk'' dekkjer eigentleg berre ein del av meänkieli. == Status == I dag er meänkieli eit av Sveriges offisielle [[minoritetsspråk]], ein status det fekk av [[Sveriges riksdag]] den [[2. desember]] [[1999]]. Foreininga [[Svenska tornedalingars riksförbund-Tornionlaaksolaiset]], STR-T.[http://www.str-t.com/] arbeider for å fremje meänkieli. Det finst daglege radiosendingar på meänkieli. == Meänkieli i skjønnlitteraturen == Den språklege og kulturelle utviklinga på svensk side av Tornedalen dei siste tiåra har vorte skildra av [[Mikael Niemi]] i romanen ''Populärmusik från Vittula'' (boka vart skrive på svensk, men er no omsett til meänkieli). Også andre forfattarar og songarar har skildra Tornedalen. == Kjelder == * [[:sv:tornedalsfinska|«Tornedalsfinska» på Svensk Wikipedia]] == Litteratur == * [[Lars Elenius|Elenius, Lars]]: ''Nationalstat och minoritetspolitik: Samer och finskspråkiga minoriteter i ett jämförande nordiskt perspektiv'', Lund (2006) — ISBN 91-44-04439-9 * Kenttä, Matti, & Wande, Erling (red.) (1992). ''Meän kielen sanakirja'' : [Tornedalsfinsk ordbok]. ISBN 91-87410-09-5 (inb)Övertorneå: Kaamos. 240 s. * Pohjanen, Bengt & Muli, Eeva, ''Meänkieli rätt och lätt'', andra upplagan (2007) - ISBN 978-91-89144-36-1 * Pohjanen, Bengt & Johansson, Kirsti, ''Den tornedalsfinska litteraturen I'' (2007) * Pohjanen, Bengt & Johansson, Kirsti, ''Den tornedalsfinska litteraturen II'' (2009) * Karlsson, Björn (red.), ''Bengt Pohjanen - Meän vanhiin'' (2004) - ISBN 91-89144-18-X * ''Winsa, Birger'' (1991). ''Östligt eller västligt? Det äldsta ordförrådet i gällivarefinskan och tornedalsfinskan''. ISBN 91-7146-945-1. Stockholm : Almqvist & Wiksell International. Serie: Studia Fennica Stockholmiensia. Diss. Stockholm. * Winsa, Birger (2005). ''Socialt kapital i en- och flerspråkiga regioner : svenska Tornedalen jämförd med finska Tornedalen och några nordsvenska kommuner''. Stockholms universitet. Finska institutionen. ISBN 91-971948-3-2. Stockholm. Department of Finnish, Stockholm University, 2005 * Winsa, Birger (1998). ''Language attitudes and social identity : the oppression and revival of a minority language in Sweden'' Edited by Pauline Bryant. Canberra. Applied Linguistics Association of Australia. Serie: Australian review of applied linguistics. Occasional paper. * Winsa, Birger (1997). ''Från ett vi till ett dem Torne älv som kulturgräns''. Ingår i: Korhonen, Olavi: Språkliga och kulturella gränser i Nordskandinavien / Olavi Korhonen & Birger Winsa. Umeå. Kulturgräns norr. ISBN 91-88466-08-6. * Winsa, Birger (2000). ''Language planning in Nepal, Taiwan and Sweden''. Edited by Richard Baldauf and Robert B. Kaplan. ISBN 1-85359-483-0. Clevedon: Multilingual Matters, cop. 2000. Serie: Multilingual matters, 99-0327043-7; 115 s. == Bakgrunnsstoff == {{Incubator|Wp/fit|prosjekt=Wikipedia}} * [https://språk.isof.se/me%C3%A4nkieli/ Anders Alapää, Linnea Nylund, Märta Nylund, Birgitta Rantatalo ja Erling Wande: Meänkieli - ruotti sanakirja] * [http://meankielensanakirja.com/ Birger Winsa: Meänkielen sanakirja – ordbok mellan meänkieli, svenska och finska] * [http://giellatekno.uit.no/cgi/d-fit.nob.html Analyseprogram for meänkieli (Giellatekno, UiT)] * [http://gtweb.uit.no/f_korp/?mode=fit#?lang=nb&stats_reduce=word&cqp=%5B%5D Elektronisk korpus over meänkieli-tekstar] <!-- * [http://www.sweblul.se SWEBLUL]. Artiklar om meänkieli på svenska, finska, engelska och meänkieli. * [http://www.coe.int/minlang Europarådet] Europarådets arbete för minoritetsspråk. *[https://valtv2meankielela.wixsite.com/meanviesti MeänViesti] *[https://pohjan-kielet.webnode.fi/ Pohjankielet] --> * [http://www.str-t.com/ Tornionlaaksolaiset: Svenska Tornedalingars Riksförbund - STR-T] * [http://www.nynorsk.no/minoritet/tornedal.html Minoritetsspråk i Norden] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060513095417/http://www.nynorsk.no/minoritet/tornedal.html |date=2006-05-13 }} {{Uralske språk}} {{Språkspire}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Språk i Sverige]] [[Kategori:Austersjøfinske språk]] [[Kategori:Einskildspråk]] [[Kategori:Meänkieli|*]] 3c6qc6bdt2f3j71ajskteyevkejllo4 0 31774 3579615 3510899 2024-11-20T08:06:10Z Migne 2086 /* Saksiske byar */ 3579615 wikitext text/x-wiki '''Hansaby''' er ei nemning på ein [[by]] som var med i [[handel]]ssambandet [[Hansaen]] i [[mellomalderen]]. Nokre byar var offisielle hansabyar, og var med i styringa av hansaen. I andre byar var det oppretta eit [[hanseatisk kontor]]. == Offisielle hansabyar == * [[Bremen]] * [[Demmin]] * [[Greifswald]] * [[Hamburg]] * [[Lübeck]] * [[Rostock]] * [[Stralsund]] * [[Wismar]] == Liste over regionale hansabyar == Dei følgjande byane var knytt til hansaen: === [[Wenden|Vendiske]] byar === * [[Anklam]], Hertugdømmet Pommern * [[Demmin]], Hertugdømmet Pommern * [[Greifswald]], Hertugdømmet Pommern * [[Gützkow]], Hertugdømmet Pommern * [[Lübeck]], [[fri riksstad]] * [[Lüneburg]], Hertugdømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Rostock]], Fyrstedømmet Rostock, seinare: Hertugdømmet Mecklenburg * [[Stralsund]], Fyrstedømmet Rügen, seinare: Hertugdømmet Pommern * [[Wismar]], Hertugdømmet [[Mecklenburg]] === [[Rheinland]]ske byar === * '''Vorort: [[Köln]]''', fri riksstad * [[Arnhem]], [[Hertugdømmet Geldern|Grevskapet Geldern]], sp. Nederland * [[Deventer]], [[Overijssel]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Dinant]], [[Hertugdømmet Brabant]] * [[Doesburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Duisburg]], [[Hertugdømmet Kleve|Fyrstedømmet Kleve]] * [[Düsseldorf]], Fyrstedømmet Berg * [[Elburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Emmerich am Rhein]], Fyrstedømmet Kleve * [[Kalkar|Grieth]], Fyrstedømmet Kleve * [[Groningen]], fri riksstad * [[Harderwijk]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwartewaterland|Hasselt]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Hattem]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Kampen (Nederlanda)|Kampen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Neuss]], [[Kurköln]] * [[Nijmegen|Nimwegen]] , Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Oldenzaal]], Overijssel - [[Twente]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Ommen (Nederlanda)|Ommen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Roermond]], Grevskapet Obergeldern * [[Stavoren]], Fryzja, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Tiel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Venlo]], Grevskapet Obergeldern * [[Wesel]], Fyrstedømmet Kleve * [[Zaltbommel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zutphen]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwolle]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) === [[Westfalen|Vestfaliske]] byar === * '''Hauptstadt des Drittels / Viertels, Vorort: [[Dortmund]]''', fri [[riksstad]] * '''Vorort: [[Münster|Münster]]''', [[Bispedømme Münster]] * '''Vorort: [[Osnabrück]]''', [[Bispedømme Osnabrück]] * '''Vorort: [[Soest]]''', [[Hertugdømmet Westfalen]], seinare [[Grevskapet Mark]] * [[Ahlen]], Bispedømme Münster * [[Allendorf]], * [[Altena]], Grevskapet Mark * [[Arnsberg]], [[Hertugdømmet Westfalen]] (i [[Kurköln]]) * [[Attendorn]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Balve]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Beckum]], Bispedømme Münster * [[Belecke]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bielefeld]], [[Grevskapet Ravensberg]] * [[Billerbeck]], Bispedømme Münster * [[Hattingen|Blankenstein]], Grevskapet Mark * [[Bocholt]], Bispedømme Münster * [[Bochum]], Grevskapet Mark * [[Bodenfeld]], * [[Borgentreich]], * [[Borken]], Bispedømme Münster * [[Brakel]], Bispedømme Paderborn * [[Breckerfeld]], Grevskapet Mark * [[Brilon]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Coesfeld]], Bispedømme Münster * [[Dorsten]], [[Vest Recklinghausen]] (i Kurköln) * [[Drolshagen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dülmen]], Bispedømme Münster * [[Essen]], [[Stift Essen|Abtei Essen]] * [[Eversberg]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Freienohl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Fürstenau]], * [[Geseke]], * [[Grevenstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Hachen]], * [[Hagen]], Grevskapet Mark * [[Haltern am See]], Bispedømme Münster * [[Hamm]], Grevskapet Mark * [[Haselünne]], Bispedømme Münster * [[Hattingen]], Grevskapet Mark * [[Herford]], [[Lippe (Land)|Grevskapet Lippe]] * [[Warstein|Hirschberg]] im [[Sauerland]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dortmund-Hörde|Hörde]], Grevskapet Mark * [[Neheim-Hüsten|Hüsten]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bad Iburg|Iburg]], Bispedømme Osnabrück * [[Iserlohn]], Grevskapet Mark * [[Rüthen|Kallenhardt]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Kamen]], Grevskapet Mark * [[Korbach]], [[Waldeck|Fyrstedømmet Waldeck]] * [[Langscheid (Sorpesee)]], * [[Lemgo]], Grevskapet Lippe * [[Lippstadt]], Freiherrschaft Lippe sp. Grevskapet Lippe * [[Lüdenscheid]], Grevskapet Mark * [[Lünen]], Grevskapet Mark * [[Medebach]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Melle]] * [[Menden (Sauerland)]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Meppen]], Bispedømme Münster * [[Minden]], Bispedømme Minden * [[Neuenrade]], Grevskapet Mark * Neustadt * [[Nieheim]] * [[Olpe]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Paderborn]], [[Bispedømme Paderborn]] * [[Peckelsheim]], * [[Plettenberg]], Grevskapet Mark * [[Quakenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Ratingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Recklinghausen]], Vest Recklinghausen (i Kurköln) * [[Rheine]], Bispedømme Münster * [[Rüthen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Schwerte]], Grevskapet Mark * [[Solingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Sundern]] * [[Telgte]], Bispedømme Münster * [[Unna]], Grevskapet Mark * [[Vörden]] * [[Vreden]], Bispedømme Münster * [[Warburg]], Bispedømme Paderborn * [[Warendorf]], Bispedømme Münster * [[Warstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Wattenscheid]], Grevskapet Mark * [[Werl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Werne]], Bispedømme Münster * [[Schwerte-Westhofen|Westhofen]], Grevskapet Mark * [[Wetter (Ruhr)]], Grevskapet Mark * [[Wiedenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Wipperfürth]], Grevskapet Berg === [[Sachsen|Saksiske]] byar === * '''Vorort: [[Braunschweig]]''', Fyrstedømmet Braunschweig * '''Vorort: [[Magdeburg]]''', [[Erzbistum Magdeburg]] * [[Alfeld (Leine)|Alfeld]], Bispedømme Hildesheim * [[Ascherslaben]], Erzbistum Magdeburg * [[Berlin]]-[[Cölln]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Bockenem]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Bremen]], fri riksstad * [[Brandenburg (Havel)|Brandenburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Buxtehude]], Erzbistum Bremen * [[Duderstadt]], * [[Einbeck]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Erfurt]], Bispedømme Erfurt * [[Frankfurt (Oder)]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Gardelegen]], [[Mark Brandenburg]], sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Goslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Göttingen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Gronau (Leine)|Gronau]], Bispedømme Hildesheim * [[Halberstadt]], * [[Halle an der Saale|Halle]], Erzbistum Magdeburg * [[Hamburg]], fri riksstad * [[Hemeln]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hannover]], Fyrstedømmet Calenberg * [[Havelberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Helmstedt]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hildesheim]], [[Bispedømme Hildesheim]] * [[Kiel]], Grevskapet Holstein, sp. Hertugdømmet Holstein * [[Kyritz]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Merseburg]], Bispedømme Merseburg, sp. [[Hertugdømmet Sachsen-Merseburg]] * [[Mühlhausen (Thüringen)|Mühlhausen]], fri riksstad * [[Naumburg]], Bispedømme Naumburg, sp. Hertugdømmet [[Sachsen-Zeitz]] * [[Nordhausen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Northeim]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Osterburg (Altmark)|Osterburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Osterode am Harz]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Perleberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Pritzwalk]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Quedlinburg]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Salzwedel]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Seehausen (Altmark)|Seehausen]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Stade]], [[Erzbistum Bremen]] * [[Stendal]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Tangermünde]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Uelzen]], Fyrstedømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Uslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Werben (Elbe)|Werben]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg === [[Pommern (Land)|Pommerske]] byar === * [[Białogard|Belgard]], Hertugdømmet Pommern * [[Drawsko Pomorskie|Dramburg]], Hertugdømmet Pommern * [[Goleniow|Gollnow]], Hertugdømmet Pommern * [[Gryfice|Greifenberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Kamień Pomorski|Kammin]], Hertugdømmet Pommern * [[Kolobrzeg|Kolberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Koszalin|Köslin]], Hertugdømmet Pommern * [[Slawno|Schlawe]], Hertugdømmet Pommern * [[Stargard (Pommern)|Stargard]], Hertugdømmet Pommern * [[Szczecin|Stettin]], Hertugdømmet Pommern * [[Słupsk|Stolp]], Hertugdømmet Pommern * [[Trzebiatow|Treptow]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolgast]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolin (Stadt)|Wollin]], Hertugdømmet Pommern === [[Prøyssen|Prøyssiske]] byar === * '''Vorort: [[Gdańsk|Danzig]]''', [[Deutschordensland]], seit 1457 [[Stadtstaat]] * [[Braniewo|Braunsberg]], Deutschordensland, seinare [[Fürstbistum]] [[Ermland]] * [[Wrocław|Breslau]], Stadtstaat (formell im Fyrstedømmet [[Breslau]]), Lehen des böhmischen Königs * [[Elbląg|Elbing]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat * [[Kaliningrad|Königsberg]], Deutschordensland, seinare Hertugdømmet Preußen * [[Chełmno nad Wisłą|Kulm]], Deutschordensland, seinare [[Republikk Polen-Litauen]] * [[Toruń|Thorn]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat === [[Polen|Polske]] byar === * [[Kraków|Krakau]], Kongedømmet Polen === [[Gotland]]ske, [[Estland|estiske]] og [[Livland|liviske]] byar === * [[Tartu|Dorpat]] (i dag Tartu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Viljandi|Fellin]] (i dag Viljandi), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Kuldīga|Goldingen]] (i dag Kuldīga), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Lehen der Republikk Polen-Litauen) * [[Straupe|Groß Roop]] (i dag Straupe), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Koknese|Kokenhusen]] (i dag Koknese), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Limbaži|Lemsal]] (i dag Limbaži), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Pärnu|Pernau]] (i dag Pärnu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Riga]], Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Tallinn|Reval]] (heute Tallinn), Estland (Kongedømmet Dänemark), sp. Ordensstat, sp. Kongedømmet Sverige) * [[Stockholm]], Kongedømmet Sverige * [[Visby]], Gotland (i Kongedømmet [[Sverige]], 1409-1645 Kongedømmet [[Danmark]]) * [[Cēsis|Wenden]] (heute Cēsis), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Ventspils|Windau]] (i dag Ventspils), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Len til Republikk Polen-Litauen) * [[Valmiera|Wolmar]] (i dag Valmiera), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige == Byar med hanseatisk kontor == * [[Bergen]], på ([[Bryggen i Bergen]]) * [[Brügge]] * [[London]] * [[Novgorod]] - [[Fyrstedømet Novgorod]] {{historiespire}} [[Kategori:Hanseatane]] [[Kategori:Byar]] 8up1c6454a7biebkjj9yctgb4fr69o3 3579623 3579615 2024-11-20T08:13:45Z Migne 2086 /* Saksiske byar */ 3579623 wikitext text/x-wiki '''Hansaby''' er ei nemning på ein [[by]] som var med i [[handel]]ssambandet [[Hansaen]] i [[mellomalderen]]. Nokre byar var offisielle hansabyar, og var med i styringa av hansaen. I andre byar var det oppretta eit [[hanseatisk kontor]]. == Offisielle hansabyar == * [[Bremen]] * [[Demmin]] * [[Greifswald]] * [[Hamburg]] * [[Lübeck]] * [[Rostock]] * [[Stralsund]] * [[Wismar]] == Liste over regionale hansabyar == Dei følgjande byane var knytt til hansaen: === [[Wenden|Vendiske]] byar === * [[Anklam]], Hertugdømmet Pommern * [[Demmin]], Hertugdømmet Pommern * [[Greifswald]], Hertugdømmet Pommern * [[Gützkow]], Hertugdømmet Pommern * [[Lübeck]], [[fri riksstad]] * [[Lüneburg]], Hertugdømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Rostock]], Fyrstedømmet Rostock, seinare: Hertugdømmet Mecklenburg * [[Stralsund]], Fyrstedømmet Rügen, seinare: Hertugdømmet Pommern * [[Wismar]], Hertugdømmet [[Mecklenburg]] === [[Rheinland]]ske byar === * '''Vorort: [[Köln]]''', fri riksstad * [[Arnhem]], [[Hertugdømmet Geldern|Grevskapet Geldern]], sp. Nederland * [[Deventer]], [[Overijssel]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Dinant]], [[Hertugdømmet Brabant]] * [[Doesburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Duisburg]], [[Hertugdømmet Kleve|Fyrstedømmet Kleve]] * [[Düsseldorf]], Fyrstedømmet Berg * [[Elburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Emmerich am Rhein]], Fyrstedømmet Kleve * [[Kalkar|Grieth]], Fyrstedømmet Kleve * [[Groningen]], fri riksstad * [[Harderwijk]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwartewaterland|Hasselt]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Hattem]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Kampen (Nederlanda)|Kampen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Neuss]], [[Kurköln]] * [[Nijmegen|Nimwegen]] , Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Oldenzaal]], Overijssel - [[Twente]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Ommen (Nederlanda)|Ommen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Roermond]], Grevskapet Obergeldern * [[Stavoren]], Fryzja, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Tiel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Venlo]], Grevskapet Obergeldern * [[Wesel]], Fyrstedømmet Kleve * [[Zaltbommel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zutphen]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwolle]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) === [[Westfalen|Vestfaliske]] byar === * '''Hauptstadt des Drittels / Viertels, Vorort: [[Dortmund]]''', fri [[riksstad]] * '''Vorort: [[Münster|Münster]]''', [[Bispedømme Münster]] * '''Vorort: [[Osnabrück]]''', [[Bispedømme Osnabrück]] * '''Vorort: [[Soest]]''', [[Hertugdømmet Westfalen]], seinare [[Grevskapet Mark]] * [[Ahlen]], Bispedømme Münster * [[Allendorf]], * [[Altena]], Grevskapet Mark * [[Arnsberg]], [[Hertugdømmet Westfalen]] (i [[Kurköln]]) * [[Attendorn]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Balve]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Beckum]], Bispedømme Münster * [[Belecke]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bielefeld]], [[Grevskapet Ravensberg]] * [[Billerbeck]], Bispedømme Münster * [[Hattingen|Blankenstein]], Grevskapet Mark * [[Bocholt]], Bispedømme Münster * [[Bochum]], Grevskapet Mark * [[Bodenfeld]], * [[Borgentreich]], * [[Borken]], Bispedømme Münster * [[Brakel]], Bispedømme Paderborn * [[Breckerfeld]], Grevskapet Mark * [[Brilon]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Coesfeld]], Bispedømme Münster * [[Dorsten]], [[Vest Recklinghausen]] (i Kurköln) * [[Drolshagen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dülmen]], Bispedømme Münster * [[Essen]], [[Stift Essen|Abtei Essen]] * [[Eversberg]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Freienohl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Fürstenau]], * [[Geseke]], * [[Grevenstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Hachen]], * [[Hagen]], Grevskapet Mark * [[Haltern am See]], Bispedømme Münster * [[Hamm]], Grevskapet Mark * [[Haselünne]], Bispedømme Münster * [[Hattingen]], Grevskapet Mark * [[Herford]], [[Lippe (Land)|Grevskapet Lippe]] * [[Warstein|Hirschberg]] im [[Sauerland]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dortmund-Hörde|Hörde]], Grevskapet Mark * [[Neheim-Hüsten|Hüsten]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bad Iburg|Iburg]], Bispedømme Osnabrück * [[Iserlohn]], Grevskapet Mark * [[Rüthen|Kallenhardt]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Kamen]], Grevskapet Mark * [[Korbach]], [[Waldeck|Fyrstedømmet Waldeck]] * [[Langscheid (Sorpesee)]], * [[Lemgo]], Grevskapet Lippe * [[Lippstadt]], Freiherrschaft Lippe sp. Grevskapet Lippe * [[Lüdenscheid]], Grevskapet Mark * [[Lünen]], Grevskapet Mark * [[Medebach]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Melle]] * [[Menden (Sauerland)]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Meppen]], Bispedømme Münster * [[Minden]], Bispedømme Minden * [[Neuenrade]], Grevskapet Mark * Neustadt * [[Nieheim]] * [[Olpe]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Paderborn]], [[Bispedømme Paderborn]] * [[Peckelsheim]], * [[Plettenberg]], Grevskapet Mark * [[Quakenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Ratingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Recklinghausen]], Vest Recklinghausen (i Kurköln) * [[Rheine]], Bispedømme Münster * [[Rüthen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Schwerte]], Grevskapet Mark * [[Solingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Sundern]] * [[Telgte]], Bispedømme Münster * [[Unna]], Grevskapet Mark * [[Vörden]] * [[Vreden]], Bispedømme Münster * [[Warburg]], Bispedømme Paderborn * [[Warendorf]], Bispedømme Münster * [[Warstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Wattenscheid]], Grevskapet Mark * [[Werl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Werne]], Bispedømme Münster * [[Schwerte-Westhofen|Westhofen]], Grevskapet Mark * [[Wetter (Ruhr)]], Grevskapet Mark * [[Wiedenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Wipperfürth]], Grevskapet Berg === [[Sachsen|Saksiske]] byar === * '''Vorort: [[Braunschweig]]''', Fyrstedømmet Braunschweig * '''Vorort: [[Magdeburg]]''', [[Erzbistum Magdeburg]] * [[Alfeld (Leine)|Alfeld]], Bispedømme Hildesheim * [[Ascherslaben]], Erzbistum Magdeburg * [[Berlin]]-[[Cölln]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Bockenem]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Bremen]], fri riksstad * [[Brandenburg (Havel)|Brandenburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Buxtehude]], Erzbistum Bremen * [[Duderstadt]], * [[Einbeck]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Erfurt]], Bispedømme Erfurt * [[Frankfurt an der Oder]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Gardelegen]], [[Mark Brandenburg]], sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Goslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Göttingen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Gronau (Leine)|Gronau]], Bispedømme Hildesheim * [[Halberstadt]], * [[Halle an der Saale|Halle]], Erzbistum Magdeburg * [[Hamburg]], fri riksstad * [[Hemeln]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hannover]], Fyrstedømmet Calenberg * [[Havelberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Helmstedt]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hildesheim]], [[Bispedømme Hildesheim]] * [[Kiel]], Grevskapet Holstein, sp. Hertugdømmet Holstein * [[Kyritz]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Merseburg]], Bispedømme Merseburg, sp. [[Hertugdømmet Sachsen-Merseburg]] * [[Mühlhausen (Thüringen)|Mühlhausen]], fri riksstad * [[Naumburg]], Bispedømme Naumburg, sp. Hertugdømmet [[Sachsen-Zeitz]] * [[Nordhausen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Northeim]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Osterburg (Altmark)|Osterburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Osterode am Harz]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Perleberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Pritzwalk]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Quedlinburg]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Salzwedel]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Seehausen (Altmark)|Seehausen]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Stade]], [[Erzbistum Bremen]] * [[Stendal]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Tangermünde]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Uelzen]], Fyrstedømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Uslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Werben (Elbe)|Werben]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg === [[Pommern (Land)|Pommerske]] byar === * [[Białogard|Belgard]], Hertugdømmet Pommern * [[Drawsko Pomorskie|Dramburg]], Hertugdømmet Pommern * [[Goleniow|Gollnow]], Hertugdømmet Pommern * [[Gryfice|Greifenberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Kamień Pomorski|Kammin]], Hertugdømmet Pommern * [[Kolobrzeg|Kolberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Koszalin|Köslin]], Hertugdømmet Pommern * [[Slawno|Schlawe]], Hertugdømmet Pommern * [[Stargard (Pommern)|Stargard]], Hertugdømmet Pommern * [[Szczecin|Stettin]], Hertugdømmet Pommern * [[Słupsk|Stolp]], Hertugdømmet Pommern * [[Trzebiatow|Treptow]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolgast]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolin (Stadt)|Wollin]], Hertugdømmet Pommern === [[Prøyssen|Prøyssiske]] byar === * '''Vorort: [[Gdańsk|Danzig]]''', [[Deutschordensland]], seit 1457 [[Stadtstaat]] * [[Braniewo|Braunsberg]], Deutschordensland, seinare [[Fürstbistum]] [[Ermland]] * [[Wrocław|Breslau]], Stadtstaat (formell im Fyrstedømmet [[Breslau]]), Lehen des böhmischen Königs * [[Elbląg|Elbing]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat * [[Kaliningrad|Königsberg]], Deutschordensland, seinare Hertugdømmet Preußen * [[Chełmno nad Wisłą|Kulm]], Deutschordensland, seinare [[Republikk Polen-Litauen]] * [[Toruń|Thorn]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat === [[Polen|Polske]] byar === * [[Kraków|Krakau]], Kongedømmet Polen === [[Gotland]]ske, [[Estland|estiske]] og [[Livland|liviske]] byar === * [[Tartu|Dorpat]] (i dag Tartu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Viljandi|Fellin]] (i dag Viljandi), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Kuldīga|Goldingen]] (i dag Kuldīga), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Lehen der Republikk Polen-Litauen) * [[Straupe|Groß Roop]] (i dag Straupe), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Koknese|Kokenhusen]] (i dag Koknese), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Limbaži|Lemsal]] (i dag Limbaži), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Pärnu|Pernau]] (i dag Pärnu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Riga]], Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Tallinn|Reval]] (heute Tallinn), Estland (Kongedømmet Dänemark), sp. Ordensstat, sp. Kongedømmet Sverige) * [[Stockholm]], Kongedømmet Sverige * [[Visby]], Gotland (i Kongedømmet [[Sverige]], 1409-1645 Kongedømmet [[Danmark]]) * [[Cēsis|Wenden]] (heute Cēsis), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Ventspils|Windau]] (i dag Ventspils), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Len til Republikk Polen-Litauen) * [[Valmiera|Wolmar]] (i dag Valmiera), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige == Byar med hanseatisk kontor == * [[Bergen]], på ([[Bryggen i Bergen]]) * [[Brügge]] * [[London]] * [[Novgorod]] - [[Fyrstedømet Novgorod]] {{historiespire}} [[Kategori:Hanseatane]] [[Kategori:Byar]] japw4dao42685ew5kuayw0x7nws6q9y 3579624 3579623 2024-11-20T08:16:56Z Migne 2086 /* Saksiske byar */ 3579624 wikitext text/x-wiki '''Hansaby''' er ei nemning på ein [[by]] som var med i [[handel]]ssambandet [[Hansaen]] i [[mellomalderen]]. Nokre byar var offisielle hansabyar, og var med i styringa av hansaen. I andre byar var det oppretta eit [[hanseatisk kontor]]. == Offisielle hansabyar == * [[Bremen]] * [[Demmin]] * [[Greifswald]] * [[Hamburg]] * [[Lübeck]] * [[Rostock]] * [[Stralsund]] * [[Wismar]] == Liste over regionale hansabyar == Dei følgjande byane var knytt til hansaen: === [[Wenden|Vendiske]] byar === * [[Anklam]], Hertugdømmet Pommern * [[Demmin]], Hertugdømmet Pommern * [[Greifswald]], Hertugdømmet Pommern * [[Gützkow]], Hertugdømmet Pommern * [[Lübeck]], [[fri riksstad]] * [[Lüneburg]], Hertugdømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Rostock]], Fyrstedømmet Rostock, seinare: Hertugdømmet Mecklenburg * [[Stralsund]], Fyrstedømmet Rügen, seinare: Hertugdømmet Pommern * [[Wismar]], Hertugdømmet [[Mecklenburg]] === [[Rheinland]]ske byar === * '''Vorort: [[Köln]]''', fri riksstad * [[Arnhem]], [[Hertugdømmet Geldern|Grevskapet Geldern]], sp. Nederland * [[Deventer]], [[Overijssel]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Dinant]], [[Hertugdømmet Brabant]] * [[Doesburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Duisburg]], [[Hertugdømmet Kleve|Fyrstedømmet Kleve]] * [[Düsseldorf]], Fyrstedømmet Berg * [[Elburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Emmerich am Rhein]], Fyrstedømmet Kleve * [[Kalkar|Grieth]], Fyrstedømmet Kleve * [[Groningen]], fri riksstad * [[Harderwijk]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwartewaterland|Hasselt]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Hattem]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Kampen (Nederlanda)|Kampen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Neuss]], [[Kurköln]] * [[Nijmegen|Nimwegen]] , Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Oldenzaal]], Overijssel - [[Twente]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Ommen (Nederlanda)|Ommen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Roermond]], Grevskapet Obergeldern * [[Stavoren]], Fryzja, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Tiel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Venlo]], Grevskapet Obergeldern * [[Wesel]], Fyrstedømmet Kleve * [[Zaltbommel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zutphen]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwolle]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) === [[Westfalen|Vestfaliske]] byar === * '''Hauptstadt des Drittels / Viertels, Vorort: [[Dortmund]]''', fri [[riksstad]] * '''Vorort: [[Münster|Münster]]''', [[Bispedømme Münster]] * '''Vorort: [[Osnabrück]]''', [[Bispedømme Osnabrück]] * '''Vorort: [[Soest]]''', [[Hertugdømmet Westfalen]], seinare [[Grevskapet Mark]] * [[Ahlen]], Bispedømme Münster * [[Allendorf]], * [[Altena]], Grevskapet Mark * [[Arnsberg]], [[Hertugdømmet Westfalen]] (i [[Kurköln]]) * [[Attendorn]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Balve]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Beckum]], Bispedømme Münster * [[Belecke]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bielefeld]], [[Grevskapet Ravensberg]] * [[Billerbeck]], Bispedømme Münster * [[Hattingen|Blankenstein]], Grevskapet Mark * [[Bocholt]], Bispedømme Münster * [[Bochum]], Grevskapet Mark * [[Bodenfeld]], * [[Borgentreich]], * [[Borken]], Bispedømme Münster * [[Brakel]], Bispedømme Paderborn * [[Breckerfeld]], Grevskapet Mark * [[Brilon]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Coesfeld]], Bispedømme Münster * [[Dorsten]], [[Vest Recklinghausen]] (i Kurköln) * [[Drolshagen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dülmen]], Bispedømme Münster * [[Essen]], [[Stift Essen|Abtei Essen]] * [[Eversberg]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Freienohl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Fürstenau]], * [[Geseke]], * [[Grevenstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Hachen]], * [[Hagen]], Grevskapet Mark * [[Haltern am See]], Bispedømme Münster * [[Hamm]], Grevskapet Mark * [[Haselünne]], Bispedømme Münster * [[Hattingen]], Grevskapet Mark * [[Herford]], [[Lippe (Land)|Grevskapet Lippe]] * [[Warstein|Hirschberg]] im [[Sauerland]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dortmund-Hörde|Hörde]], Grevskapet Mark * [[Neheim-Hüsten|Hüsten]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bad Iburg|Iburg]], Bispedømme Osnabrück * [[Iserlohn]], Grevskapet Mark * [[Rüthen|Kallenhardt]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Kamen]], Grevskapet Mark * [[Korbach]], [[Waldeck|Fyrstedømmet Waldeck]] * [[Langscheid (Sorpesee)]], * [[Lemgo]], Grevskapet Lippe * [[Lippstadt]], Freiherrschaft Lippe sp. Grevskapet Lippe * [[Lüdenscheid]], Grevskapet Mark * [[Lünen]], Grevskapet Mark * [[Medebach]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Melle]] * [[Menden (Sauerland)]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Meppen]], Bispedømme Münster * [[Minden]], Bispedømme Minden * [[Neuenrade]], Grevskapet Mark * Neustadt * [[Nieheim]] * [[Olpe]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Paderborn]], [[Bispedømme Paderborn]] * [[Peckelsheim]], * [[Plettenberg]], Grevskapet Mark * [[Quakenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Ratingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Recklinghausen]], Vest Recklinghausen (i Kurköln) * [[Rheine]], Bispedømme Münster * [[Rüthen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Schwerte]], Grevskapet Mark * [[Solingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Sundern]] * [[Telgte]], Bispedømme Münster * [[Unna]], Grevskapet Mark * [[Vörden]] * [[Vreden]], Bispedømme Münster * [[Warburg]], Bispedømme Paderborn * [[Warendorf]], Bispedømme Münster * [[Warstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Wattenscheid]], Grevskapet Mark * [[Werl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Werne]], Bispedømme Münster * [[Schwerte-Westhofen|Westhofen]], Grevskapet Mark * [[Wetter (Ruhr)]], Grevskapet Mark * [[Wiedenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Wipperfürth]], Grevskapet Berg === [[Sachsen|Saksiske]] byar === * '''Vorort: [[Braunschweig]]''', Fyrstedømmet Braunschweig * '''Vorort: [[Magdeburg]]''', [[Erzbistum Magdeburg]] * [[Alfeld|Alfeld]], Bispedømme Hildesheim * [[Ascherslaben]], Erzbistum Magdeburg * [[Berlin]]-[[Cölln]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Bockenem]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Bremen]], fri riksstad * [[Brandenburg (Havel)|Brandenburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Buxtehude]], Erzbistum Bremen * [[Duderstadt]], * [[Einbeck]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Erfurt]], Bispedømme Erfurt * [[Frankfurt an der Oder]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Gardelegen]], [[Mark Brandenburg]], sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Goslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Göttingen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Gronau (Leine)|Gronau]], Bispedømme Hildesheim * [[Halberstadt]], * [[Halle an der Saale|Halle]], Erzbistum Magdeburg * [[Hamburg]], fri riksstad * [[Hemeln]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hannover]], Fyrstedømmet Calenberg * [[Havelberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Helmstedt]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hildesheim]], [[Bispedømme Hildesheim]] * [[Kiel]], Grevskapet Holstein, sp. Hertugdømmet Holstein * [[Kyritz]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Merseburg]], Bispedømme Merseburg, sp. [[Hertugdømmet Sachsen-Merseburg]] * [[Mühlhausen (Thüringen)|Mühlhausen]], fri riksstad * [[Naumburg]], Bispedømme Naumburg, sp. Hertugdømmet [[Sachsen-Zeitz]] * [[Nordhausen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Northeim]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Osterburg (Altmark)|Osterburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Osterode am Harz]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Perleberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Pritzwalk]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Quedlinburg]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Salzwedel]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Seehausen (Altmark)|Seehausen]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Stade]], [[Erzbistum Bremen]] * [[Stendal]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Tangermünde]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Uelzen]], Fyrstedømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Uslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Werben (Elbe)|Werben]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg === [[Pommern (Land)|Pommerske]] byar === * [[Białogard|Belgard]], Hertugdømmet Pommern * [[Drawsko Pomorskie|Dramburg]], Hertugdømmet Pommern * [[Goleniow|Gollnow]], Hertugdømmet Pommern * [[Gryfice|Greifenberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Kamień Pomorski|Kammin]], Hertugdømmet Pommern * [[Kolobrzeg|Kolberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Koszalin|Köslin]], Hertugdømmet Pommern * [[Slawno|Schlawe]], Hertugdømmet Pommern * [[Stargard (Pommern)|Stargard]], Hertugdømmet Pommern * [[Szczecin|Stettin]], Hertugdømmet Pommern * [[Słupsk|Stolp]], Hertugdømmet Pommern * [[Trzebiatow|Treptow]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolgast]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolin (Stadt)|Wollin]], Hertugdømmet Pommern === [[Prøyssen|Prøyssiske]] byar === * '''Vorort: [[Gdańsk|Danzig]]''', [[Deutschordensland]], seit 1457 [[Stadtstaat]] * [[Braniewo|Braunsberg]], Deutschordensland, seinare [[Fürstbistum]] [[Ermland]] * [[Wrocław|Breslau]], Stadtstaat (formell im Fyrstedømmet [[Breslau]]), Lehen des böhmischen Königs * [[Elbląg|Elbing]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat * [[Kaliningrad|Königsberg]], Deutschordensland, seinare Hertugdømmet Preußen * [[Chełmno nad Wisłą|Kulm]], Deutschordensland, seinare [[Republikk Polen-Litauen]] * [[Toruń|Thorn]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat === [[Polen|Polske]] byar === * [[Kraków|Krakau]], Kongedømmet Polen === [[Gotland]]ske, [[Estland|estiske]] og [[Livland|liviske]] byar === * [[Tartu|Dorpat]] (i dag Tartu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Viljandi|Fellin]] (i dag Viljandi), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Kuldīga|Goldingen]] (i dag Kuldīga), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Lehen der Republikk Polen-Litauen) * [[Straupe|Groß Roop]] (i dag Straupe), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Koknese|Kokenhusen]] (i dag Koknese), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Limbaži|Lemsal]] (i dag Limbaži), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Pärnu|Pernau]] (i dag Pärnu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Riga]], Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Tallinn|Reval]] (heute Tallinn), Estland (Kongedømmet Dänemark), sp. Ordensstat, sp. Kongedømmet Sverige) * [[Stockholm]], Kongedømmet Sverige * [[Visby]], Gotland (i Kongedømmet [[Sverige]], 1409-1645 Kongedømmet [[Danmark]]) * [[Cēsis|Wenden]] (heute Cēsis), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Ventspils|Windau]] (i dag Ventspils), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Len til Republikk Polen-Litauen) * [[Valmiera|Wolmar]] (i dag Valmiera), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige == Byar med hanseatisk kontor == * [[Bergen]], på ([[Bryggen i Bergen]]) * [[Brügge]] * [[London]] * [[Novgorod]] - [[Fyrstedømet Novgorod]] {{historiespire}} [[Kategori:Hanseatane]] [[Kategori:Byar]] oomg6qrs25fkj659dws4i1n3myabigz 3579625 3579624 2024-11-20T08:18:26Z Migne 2086 /* Saksiske byar */ 3579625 wikitext text/x-wiki '''Hansaby''' er ei nemning på ein [[by]] som var med i [[handel]]ssambandet [[Hansaen]] i [[mellomalderen]]. Nokre byar var offisielle hansabyar, og var med i styringa av hansaen. I andre byar var det oppretta eit [[hanseatisk kontor]]. == Offisielle hansabyar == * [[Bremen]] * [[Demmin]] * [[Greifswald]] * [[Hamburg]] * [[Lübeck]] * [[Rostock]] * [[Stralsund]] * [[Wismar]] == Liste over regionale hansabyar == Dei følgjande byane var knytt til hansaen: === [[Wenden|Vendiske]] byar === * [[Anklam]], Hertugdømmet Pommern * [[Demmin]], Hertugdømmet Pommern * [[Greifswald]], Hertugdømmet Pommern * [[Gützkow]], Hertugdømmet Pommern * [[Lübeck]], [[fri riksstad]] * [[Lüneburg]], Hertugdømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Rostock]], Fyrstedømmet Rostock, seinare: Hertugdømmet Mecklenburg * [[Stralsund]], Fyrstedømmet Rügen, seinare: Hertugdømmet Pommern * [[Wismar]], Hertugdømmet [[Mecklenburg]] === [[Rheinland]]ske byar === * '''Vorort: [[Köln]]''', fri riksstad * [[Arnhem]], [[Hertugdømmet Geldern|Grevskapet Geldern]], sp. Nederland * [[Deventer]], [[Overijssel]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Dinant]], [[Hertugdømmet Brabant]] * [[Doesburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Duisburg]], [[Hertugdømmet Kleve|Fyrstedømmet Kleve]] * [[Düsseldorf]], Fyrstedømmet Berg * [[Elburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Emmerich am Rhein]], Fyrstedømmet Kleve * [[Kalkar|Grieth]], Fyrstedømmet Kleve * [[Groningen]], fri riksstad * [[Harderwijk]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwartewaterland|Hasselt]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Hattem]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Kampen (Nederlanda)|Kampen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Neuss]], [[Kurköln]] * [[Nijmegen|Nimwegen]] , Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Oldenzaal]], Overijssel - [[Twente]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Ommen (Nederlanda)|Ommen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Roermond]], Grevskapet Obergeldern * [[Stavoren]], Fryzja, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Tiel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Venlo]], Grevskapet Obergeldern * [[Wesel]], Fyrstedømmet Kleve * [[Zaltbommel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zutphen]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwolle]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) === [[Westfalen|Vestfaliske]] byar === * '''Hauptstadt des Drittels / Viertels, Vorort: [[Dortmund]]''', fri [[riksstad]] * '''Vorort: [[Münster|Münster]]''', [[Bispedømme Münster]] * '''Vorort: [[Osnabrück]]''', [[Bispedømme Osnabrück]] * '''Vorort: [[Soest]]''', [[Hertugdømmet Westfalen]], seinare [[Grevskapet Mark]] * [[Ahlen]], Bispedømme Münster * [[Allendorf]], * [[Altena]], Grevskapet Mark * [[Arnsberg]], [[Hertugdømmet Westfalen]] (i [[Kurköln]]) * [[Attendorn]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Balve]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Beckum]], Bispedømme Münster * [[Belecke]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bielefeld]], [[Grevskapet Ravensberg]] * [[Billerbeck]], Bispedømme Münster * [[Hattingen|Blankenstein]], Grevskapet Mark * [[Bocholt]], Bispedømme Münster * [[Bochum]], Grevskapet Mark * [[Bodenfeld]], * [[Borgentreich]], * [[Borken]], Bispedømme Münster * [[Brakel]], Bispedømme Paderborn * [[Breckerfeld]], Grevskapet Mark * [[Brilon]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Coesfeld]], Bispedømme Münster * [[Dorsten]], [[Vest Recklinghausen]] (i Kurköln) * [[Drolshagen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dülmen]], Bispedømme Münster * [[Essen]], [[Stift Essen|Abtei Essen]] * [[Eversberg]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Freienohl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Fürstenau]], * [[Geseke]], * [[Grevenstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Hachen]], * [[Hagen]], Grevskapet Mark * [[Haltern am See]], Bispedømme Münster * [[Hamm]], Grevskapet Mark * [[Haselünne]], Bispedømme Münster * [[Hattingen]], Grevskapet Mark * [[Herford]], [[Lippe (Land)|Grevskapet Lippe]] * [[Warstein|Hirschberg]] im [[Sauerland]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dortmund-Hörde|Hörde]], Grevskapet Mark * [[Neheim-Hüsten|Hüsten]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bad Iburg|Iburg]], Bispedømme Osnabrück * [[Iserlohn]], Grevskapet Mark * [[Rüthen|Kallenhardt]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Kamen]], Grevskapet Mark * [[Korbach]], [[Waldeck|Fyrstedømmet Waldeck]] * [[Langscheid (Sorpesee)]], * [[Lemgo]], Grevskapet Lippe * [[Lippstadt]], Freiherrschaft Lippe sp. Grevskapet Lippe * [[Lüdenscheid]], Grevskapet Mark * [[Lünen]], Grevskapet Mark * [[Medebach]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Melle]] * [[Menden (Sauerland)]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Meppen]], Bispedømme Münster * [[Minden]], Bispedømme Minden * [[Neuenrade]], Grevskapet Mark * Neustadt * [[Nieheim]] * [[Olpe]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Paderborn]], [[Bispedømme Paderborn]] * [[Peckelsheim]], * [[Plettenberg]], Grevskapet Mark * [[Quakenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Ratingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Recklinghausen]], Vest Recklinghausen (i Kurköln) * [[Rheine]], Bispedømme Münster * [[Rüthen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Schwerte]], Grevskapet Mark * [[Solingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Sundern]] * [[Telgte]], Bispedømme Münster * [[Unna]], Grevskapet Mark * [[Vörden]] * [[Vreden]], Bispedømme Münster * [[Warburg]], Bispedømme Paderborn * [[Warendorf]], Bispedømme Münster * [[Warstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Wattenscheid]], Grevskapet Mark * [[Werl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Werne]], Bispedømme Münster * [[Schwerte-Westhofen|Westhofen]], Grevskapet Mark * [[Wetter (Ruhr)]], Grevskapet Mark * [[Wiedenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Wipperfürth]], Grevskapet Berg === [[Sachsen|Saksiske]] byar === * '''Vorort: [[Braunschweig]]''', Fyrstedømmet Braunschweig * '''Vorort: [[Magdeburg]]''', [[Erzbistum Magdeburg]] * [[Alfeld|Alfeld]], Bispedømme Hildesheim * [[Ascherslaben]], Erzbistum Magdeburg * [[Berlin]]-[[Cölln]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Bockenem]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Bremen]], fri riksstad * [[Brandenburg (Havel)|Brandenburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Buxtehude]], Erzbistum Bremen * [[Duderstadt]], * [[Einbeck]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Erfurt]], Bispedømme Erfurt * [[Frankfurt an der Oder]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Gardelegen]], [[Mark Brandenburg]], sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Goslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Göttingen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Gronau (Leine)|Gronau]], Bispedømme Hildesheim * [[Halberstadt]], * [[Halle an der Saale|Halle]], Erzbistum Magdeburg * [[Hamburg]], fri riksstad * [[Hemeln]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hannover]], Fyrstedømmet Calenberg * [[Havelberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Helmstedt]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hildesheim]], [[Bispedømme Hildesheim]] * [[Kiel]], Grevskapet Holstein, sp. Hertugdømmet Holstein * [[Kyritz]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Merseburg]], Bispedømme Merseburg, sp. [[Hertugdømmet Sachsen-Merseburg]] * [[Mühlhausen i Thüringen|Mühlhausen]], fri riksstad * [[Naumburg]], Bispedømme Naumburg, sp. Hertugdømmet [[Sachsen-Zeitz]] * [[Nordhausen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Northeim]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Osterburg (Altmark)|Osterburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Osterode am Harz]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Perleberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Pritzwalk]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Quedlinburg]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Salzwedel]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Seehausen (Altmark)|Seehausen]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Stade]], [[Erzbistum Bremen]] * [[Stendal]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Tangermünde]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Uelzen]], Fyrstedømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Uslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Werben (Elbe)|Werben]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg === [[Pommern (Land)|Pommerske]] byar === * [[Białogard|Belgard]], Hertugdømmet Pommern * [[Drawsko Pomorskie|Dramburg]], Hertugdømmet Pommern * [[Goleniow|Gollnow]], Hertugdømmet Pommern * [[Gryfice|Greifenberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Kamień Pomorski|Kammin]], Hertugdømmet Pommern * [[Kolobrzeg|Kolberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Koszalin|Köslin]], Hertugdømmet Pommern * [[Slawno|Schlawe]], Hertugdømmet Pommern * [[Stargard (Pommern)|Stargard]], Hertugdømmet Pommern * [[Szczecin|Stettin]], Hertugdømmet Pommern * [[Słupsk|Stolp]], Hertugdømmet Pommern * [[Trzebiatow|Treptow]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolgast]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolin (Stadt)|Wollin]], Hertugdømmet Pommern === [[Prøyssen|Prøyssiske]] byar === * '''Vorort: [[Gdańsk|Danzig]]''', [[Deutschordensland]], seit 1457 [[Stadtstaat]] * [[Braniewo|Braunsberg]], Deutschordensland, seinare [[Fürstbistum]] [[Ermland]] * [[Wrocław|Breslau]], Stadtstaat (formell im Fyrstedømmet [[Breslau]]), Lehen des böhmischen Königs * [[Elbląg|Elbing]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat * [[Kaliningrad|Königsberg]], Deutschordensland, seinare Hertugdømmet Preußen * [[Chełmno nad Wisłą|Kulm]], Deutschordensland, seinare [[Republikk Polen-Litauen]] * [[Toruń|Thorn]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat === [[Polen|Polske]] byar === * [[Kraków|Krakau]], Kongedømmet Polen === [[Gotland]]ske, [[Estland|estiske]] og [[Livland|liviske]] byar === * [[Tartu|Dorpat]] (i dag Tartu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Viljandi|Fellin]] (i dag Viljandi), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Kuldīga|Goldingen]] (i dag Kuldīga), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Lehen der Republikk Polen-Litauen) * [[Straupe|Groß Roop]] (i dag Straupe), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Koknese|Kokenhusen]] (i dag Koknese), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Limbaži|Lemsal]] (i dag Limbaži), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Pärnu|Pernau]] (i dag Pärnu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Riga]], Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Tallinn|Reval]] (heute Tallinn), Estland (Kongedømmet Dänemark), sp. Ordensstat, sp. Kongedømmet Sverige) * [[Stockholm]], Kongedømmet Sverige * [[Visby]], Gotland (i Kongedømmet [[Sverige]], 1409-1645 Kongedømmet [[Danmark]]) * [[Cēsis|Wenden]] (heute Cēsis), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Ventspils|Windau]] (i dag Ventspils), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Len til Republikk Polen-Litauen) * [[Valmiera|Wolmar]] (i dag Valmiera), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige == Byar med hanseatisk kontor == * [[Bergen]], på ([[Bryggen i Bergen]]) * [[Brügge]] * [[London]] * [[Novgorod]] - [[Fyrstedømet Novgorod]] {{historiespire}} [[Kategori:Hanseatane]] [[Kategori:Byar]] 5umm6nvan5yadvg3j1e0217etadt4kx 3579626 3579625 2024-11-20T08:20:50Z Migne 2086 /* Saksiske byar */ 3579626 wikitext text/x-wiki '''Hansaby''' er ei nemning på ein [[by]] som var med i [[handel]]ssambandet [[Hansaen]] i [[mellomalderen]]. Nokre byar var offisielle hansabyar, og var med i styringa av hansaen. I andre byar var det oppretta eit [[hanseatisk kontor]]. == Offisielle hansabyar == * [[Bremen]] * [[Demmin]] * [[Greifswald]] * [[Hamburg]] * [[Lübeck]] * [[Rostock]] * [[Stralsund]] * [[Wismar]] == Liste over regionale hansabyar == Dei følgjande byane var knytt til hansaen: === [[Wenden|Vendiske]] byar === * [[Anklam]], Hertugdømmet Pommern * [[Demmin]], Hertugdømmet Pommern * [[Greifswald]], Hertugdømmet Pommern * [[Gützkow]], Hertugdømmet Pommern * [[Lübeck]], [[fri riksstad]] * [[Lüneburg]], Hertugdømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Rostock]], Fyrstedømmet Rostock, seinare: Hertugdømmet Mecklenburg * [[Stralsund]], Fyrstedømmet Rügen, seinare: Hertugdømmet Pommern * [[Wismar]], Hertugdømmet [[Mecklenburg]] === [[Rheinland]]ske byar === * '''Vorort: [[Köln]]''', fri riksstad * [[Arnhem]], [[Hertugdømmet Geldern|Grevskapet Geldern]], sp. Nederland * [[Deventer]], [[Overijssel]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Dinant]], [[Hertugdømmet Brabant]] * [[Doesburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Duisburg]], [[Hertugdømmet Kleve|Fyrstedømmet Kleve]] * [[Düsseldorf]], Fyrstedømmet Berg * [[Elburg]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Emmerich am Rhein]], Fyrstedømmet Kleve * [[Kalkar|Grieth]], Fyrstedømmet Kleve * [[Groningen]], fri riksstad * [[Harderwijk]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwartewaterland|Hasselt]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Hattem]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Kampen (Nederlanda)|Kampen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Neuss]], [[Kurköln]] * [[Nijmegen|Nimwegen]] , Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Oldenzaal]], Overijssel - [[Twente]], sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Ommen (Nederlanda)|Ommen]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Roermond]], Grevskapet Obergeldern * [[Stavoren]], Fryzja, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Tiel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Venlo]], Grevskapet Obergeldern * [[Wesel]], Fyrstedømmet Kleve * [[Zaltbommel]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zutphen]], Grevskapet Geldern, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) * [[Zwolle]], Overijssel, sp. Vereinigte Provinzen (Nederlanda) === [[Westfalen|Vestfaliske]] byar === * '''Hauptstadt des Drittels / Viertels, Vorort: [[Dortmund]]''', fri [[riksstad]] * '''Vorort: [[Münster|Münster]]''', [[Bispedømme Münster]] * '''Vorort: [[Osnabrück]]''', [[Bispedømme Osnabrück]] * '''Vorort: [[Soest]]''', [[Hertugdømmet Westfalen]], seinare [[Grevskapet Mark]] * [[Ahlen]], Bispedømme Münster * [[Allendorf]], * [[Altena]], Grevskapet Mark * [[Arnsberg]], [[Hertugdømmet Westfalen]] (i [[Kurköln]]) * [[Attendorn]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Balve]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Beckum]], Bispedømme Münster * [[Belecke]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bielefeld]], [[Grevskapet Ravensberg]] * [[Billerbeck]], Bispedømme Münster * [[Hattingen|Blankenstein]], Grevskapet Mark * [[Bocholt]], Bispedømme Münster * [[Bochum]], Grevskapet Mark * [[Bodenfeld]], * [[Borgentreich]], * [[Borken]], Bispedømme Münster * [[Brakel]], Bispedømme Paderborn * [[Breckerfeld]], Grevskapet Mark * [[Brilon]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Coesfeld]], Bispedømme Münster * [[Dorsten]], [[Vest Recklinghausen]] (i Kurköln) * [[Drolshagen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dülmen]], Bispedømme Münster * [[Essen]], [[Stift Essen|Abtei Essen]] * [[Eversberg]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Freienohl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Fürstenau]], * [[Geseke]], * [[Grevenstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Hachen]], * [[Hagen]], Grevskapet Mark * [[Haltern am See]], Bispedømme Münster * [[Hamm]], Grevskapet Mark * [[Haselünne]], Bispedømme Münster * [[Hattingen]], Grevskapet Mark * [[Herford]], [[Lippe (Land)|Grevskapet Lippe]] * [[Warstein|Hirschberg]] im [[Sauerland]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Dortmund-Hörde|Hörde]], Grevskapet Mark * [[Neheim-Hüsten|Hüsten]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Bad Iburg|Iburg]], Bispedømme Osnabrück * [[Iserlohn]], Grevskapet Mark * [[Rüthen|Kallenhardt]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Kamen]], Grevskapet Mark * [[Korbach]], [[Waldeck|Fyrstedømmet Waldeck]] * [[Langscheid (Sorpesee)]], * [[Lemgo]], Grevskapet Lippe * [[Lippstadt]], Freiherrschaft Lippe sp. Grevskapet Lippe * [[Lüdenscheid]], Grevskapet Mark * [[Lünen]], Grevskapet Mark * [[Medebach]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Melle]] * [[Menden (Sauerland)]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Meppen]], Bispedømme Münster * [[Minden]], Bispedømme Minden * [[Neuenrade]], Grevskapet Mark * Neustadt * [[Nieheim]] * [[Olpe]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Paderborn]], [[Bispedømme Paderborn]] * [[Peckelsheim]], * [[Plettenberg]], Grevskapet Mark * [[Quakenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Ratingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Recklinghausen]], Vest Recklinghausen (i Kurköln) * [[Rheine]], Bispedømme Münster * [[Rüthen]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Schwerte]], Grevskapet Mark * [[Solingen]], Fyrstedømmet Berg * [[Sundern]] * [[Telgte]], Bispedømme Münster * [[Unna]], Grevskapet Mark * [[Vörden]] * [[Vreden]], Bispedømme Münster * [[Warburg]], Bispedømme Paderborn * [[Warendorf]], Bispedømme Münster * [[Warstein]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Wattenscheid]], Grevskapet Mark * [[Werl]], Hertugdømmet Westfalen (i Kurköln) * [[Werne]], Bispedømme Münster * [[Schwerte-Westhofen|Westhofen]], Grevskapet Mark * [[Wetter (Ruhr)]], Grevskapet Mark * [[Wiedenbrück]], [[Hochstift Osnabrück]] * [[Wipperfürth]], Grevskapet Berg === [[Sachsen|Saksiske]] byar === * '''Vorort: [[Braunschweig]]''', Fyrstedømmet Braunschweig * '''Vorort: [[Magdeburg]]''', [[Erzbistum Magdeburg]] * [[Alfeld|Alfeld]], Bispedømme Hildesheim * [[Ascherslaben]], Erzbistum Magdeburg * [[Berlin]]-[[Cölln]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Bockenem]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Bremen]], fri riksstad * [[Brandenburg an der Havel|Brandenburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Buxtehude]], Erzbistum Bremen * [[Duderstadt]], * [[Einbeck]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Erfurt]], Bispedømme Erfurt * [[Frankfurt an der Oder]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Gardelegen]], [[Mark Brandenburg]], sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Goslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Göttingen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Gronau (Leine)|Gronau]], Bispedømme Hildesheim * [[Halberstadt]], * [[Halle an der Saale|Halle]], Erzbistum Magdeburg * [[Hamburg]], fri riksstad * [[Hemeln]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hannover]], Fyrstedømmet Calenberg * [[Havelberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Helmstedt]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Hildesheim]], [[Bispedømme Hildesheim]] * [[Kiel]], Grevskapet Holstein, sp. Hertugdømmet Holstein * [[Kyritz]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Merseburg]], Bispedømme Merseburg, sp. [[Hertugdømmet Sachsen-Merseburg]] * [[Mühlhausen i Thüringen|Mühlhausen]], fri riksstad * [[Naumburg]], Bispedømme Naumburg, sp. Hertugdømmet [[Sachsen-Zeitz]] * [[Nordhausen]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Northeim]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Osterburg (Altmark)|Osterburg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Osterode am Harz]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Perleberg]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Pritzwalk]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Quedlinburg]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Salzwedel]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Seehausen (Altmark)|Seehausen]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Stade]], [[Erzbistum Bremen]] * [[Stendal]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Tangermünde]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg * [[Uelzen]], Fyrstedømmet Braunschweig-Lüneburg * [[Uslar]], Fyrstedømmet Braunschweig * [[Werben (Elbe)|Werben]], Mark Brandenburg, sp. Kurfürstentum Brandenburg === [[Pommern (Land)|Pommerske]] byar === * [[Białogard|Belgard]], Hertugdømmet Pommern * [[Drawsko Pomorskie|Dramburg]], Hertugdømmet Pommern * [[Goleniow|Gollnow]], Hertugdømmet Pommern * [[Gryfice|Greifenberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Kamień Pomorski|Kammin]], Hertugdømmet Pommern * [[Kolobrzeg|Kolberg]], Hertugdømmet Pommern * [[Koszalin|Köslin]], Hertugdømmet Pommern * [[Slawno|Schlawe]], Hertugdømmet Pommern * [[Stargard (Pommern)|Stargard]], Hertugdømmet Pommern * [[Szczecin|Stettin]], Hertugdømmet Pommern * [[Słupsk|Stolp]], Hertugdømmet Pommern * [[Trzebiatow|Treptow]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolgast]], Hertugdømmet Pommern * [[Wolin (Stadt)|Wollin]], Hertugdømmet Pommern === [[Prøyssen|Prøyssiske]] byar === * '''Vorort: [[Gdańsk|Danzig]]''', [[Deutschordensland]], seit 1457 [[Stadtstaat]] * [[Braniewo|Braunsberg]], Deutschordensland, seinare [[Fürstbistum]] [[Ermland]] * [[Wrocław|Breslau]], Stadtstaat (formell im Fyrstedømmet [[Breslau]]), Lehen des böhmischen Königs * [[Elbląg|Elbing]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat * [[Kaliningrad|Königsberg]], Deutschordensland, seinare Hertugdømmet Preußen * [[Chełmno nad Wisłą|Kulm]], Deutschordensland, seinare [[Republikk Polen-Litauen]] * [[Toruń|Thorn]], Deutschordensland, seit 1457 Stadtstaat === [[Polen|Polske]] byar === * [[Kraków|Krakau]], Kongedømmet Polen === [[Gotland]]ske, [[Estland|estiske]] og [[Livland|liviske]] byar === * [[Tartu|Dorpat]] (i dag Tartu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Viljandi|Fellin]] (i dag Viljandi), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Kuldīga|Goldingen]] (i dag Kuldīga), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Lehen der Republikk Polen-Litauen) * [[Straupe|Groß Roop]] (i dag Straupe), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Koknese|Kokenhusen]] (i dag Koknese), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Limbaži|Lemsal]] (i dag Limbaži), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Pärnu|Pernau]] (i dag Pärnu), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Riga]], Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Tallinn|Reval]] (heute Tallinn), Estland (Kongedømmet Dänemark), sp. Ordensstat, sp. Kongedømmet Sverige) * [[Stockholm]], Kongedømmet Sverige * [[Visby]], Gotland (i Kongedømmet [[Sverige]], 1409-1645 Kongedømmet [[Danmark]]) * [[Cēsis|Wenden]] (heute Cēsis), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige * [[Ventspils|Windau]] (i dag Ventspils), Ordensstat, sp. Hertugdømmet Kurland (Len til Republikk Polen-Litauen) * [[Valmiera|Wolmar]] (i dag Valmiera), Ordensstat, sp. Fyrstedømmet Livland (Republikk Polen-Litauen), sp. Kongedømmet Sverige == Byar med hanseatisk kontor == * [[Bergen]], på ([[Bryggen i Bergen]]) * [[Brügge]] * [[London]] * [[Novgorod]] - [[Fyrstedømet Novgorod]] {{historiespire}} [[Kategori:Hanseatane]] [[Kategori:Byar]] 3t6ydj3032rr70pma2epxoxnt1f0vek 0 62315 3579633 2973370 2024-11-20T08:48:02Z CommonsDelinker 1379 [[c:COM:CDC|Bot]]: Erstattar Avranchescathedrale1.jpg med Avranches_Église_Notre-Dame-des-Champs.jpg 3579633 wikitext text/x-wiki {{Infoboks by |offisielt_namn = Avranches |bilet_horisont = Avranches Église Notre-Dame-des-Champs.jpg |biletstorleik = |bilettekst = Domkyrkja i Avranches |bilet_flagg = |flaggstorlek = |bilet_byvåpen = |våpenstorleik = |kart = |kartstorleik = |karttekst = |underinndeling_type = Land <br /> [[regionar i Frankrike|Region]] <br /> [[Departement i Frankrike|Departement]] |underinndeling_namn = [[Frankrike]] <br /> [[Normandie]] <br /> [[Manche]] |etablert_tittel = <!-- Grunnlagd --> |etablert_dato = |areal_kjelder = |totalareal = 4,5 |innbyggjarar_i_år = [[1999]] |innbyggjarar_kjelder = |innbyggjarar_totalt = 8&nbsp;500 |folketettleik = 1&nbsp;888 |innbyggjarar_omegn = |innbyggjarar_urbant = |latd=48 |latm=41 |lats= |latNS=N |longd=1 |longm=21 |longs= |longEW=W |høgd = 108 |tidssone = CET |utc_skilnad = +1 |postnummer =50300 |retningsnummer = |bilnummer = |nettside = [http://www.ville-avranches.fr/ www.ville-avranches.fr] }} '''Avranches''' er ein by og kommune nordvest i [[Frankrike]]. Han er ''[[sous-préfecture]]'' (underprefektur) i [[Departement i Frankrike|departementet]] [[Manche]] i [[regionar i Frankrike|regionen]] [[Normandie]] og har om lag 9&nbsp;000 innbyggjarar. == Historie == I [[1172]] (27.-28. september) vart det halde eit råd i Avranches etter mordet på den anglonormanniske helgenen [[Thomas Becket]] i den engelske kyrkja. Etter at [[Henrik II av England|Henrik II]], Konge av England, hadde gjort [[botsøving]] i Avranches [[21. mai]] [[1172]] vart han friteke frå kritikken som oppstod etter snikmordet på den heilage prelaten, og ein kom fram til [[kompromisset i Avranches]] med den romersk-katolske kyrkja, der Henrik II måtte sverge truskap til [[Pave Alexander III]]. == Geografi == Avranches ligg sør på halvøya [[Cotentin]], langs [[E40]] som knyter [[Saint-Lô]] med [[Bretagne]]. Frå Avranches er det mogeleg å sjå [[Mont Saint-Michel]], som vart grunnlagd av [[St. Aubert]], [[biskopen av Avranches]] på 700-talet. == Bakgrunnsstoff == {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Normandie]] [[Kategori:Manche]] 8g04j60pg0fr13vlslz0i3v92zkp7fj 0 67914 3579597 3435791 2024-11-19T15:07:15Z 2003:E7:B74B:CD5C:CDD:B83B:A9AD:865D 2024/25 https://cruiseindustrynews.com/cruise-news/2024/11/hxs-maud-transferred-to-hurtigrutens-coastal-service/ 3579597 wikitext text/x-wiki {|{{Infoboks skip start}} {{Infoboks skip bilete |bilete=[[Fil:MS Midnatsol in Raftsund.jpg|300px]] |bilettekst=MS «Midnatsol» i [[Raftsundet]] }} {{Infoboks skip karriere |skipsnamn=MS «Midnatsol» |skipseigar= |skipsoperatør=Hurtigruten | land = {{flagg|Noreg}} |heimehamn=[[Tromsø]] |skipsrute=[[Bergen]]—[[Kirkenes]] |skipsbyggar=[[Fosen mekaniske verksted]] i [[Rissa]]<ref name=DNV /> |kjølhalt= 17. oktober 2001 <ref name=FoF /> |sjøsett= 26. april 2002 <ref name=FoF /> |døypt= 22. mars 2003 <ref name=Hurtigrutene>{{cite web |url=http://rydheim.no/hurtigruteneinfo/alle-skip/ms-midnatsol-iiilmdh/ |title=MS Midnatsol (2003) |accessdate=8. desember 2012|author=Hurtigrutene.no |date= |work=Midnatsol summary |language=norsk}}</ref> |kjennemerke={{IMO-nummer|9247728}}<ref name=DNV>{{cite web |url=https://exchange.dnv.com/Exchange/Main.aspx?EXTool=Vessel&VesselID=23321 |title=MS Midnatsol (2003) |accessdate=2010-06-26 |author=DNV Exchange |date= |work=Midnatsol summary }}</ref> }} {{Infoboks skip mål |tonnasje= 16140 [[Bruttotonn|BT]]<ref name=FoF>{{cite web |url=http://www.hurtigruten.com/Norway/Fleet/Hurtigrutens-fleet-/MS-Midnatsol/ |title=MS Midnatsol (2003) |accessdate=2010-06-26 |author=Hurtigruten.no |date= |work=Hurtigruten's fleet }}</ref> |deplasement= |lengd=135,75 m |breidd=21,5 m |djupgang5,1 m | framdrift = 2 stk Wärtsila W9L32 dieselmotorar | effekt = 8&nbsp;280 [[Kilowatt|kW]] |Ship draught= |Ship depth= |dekk= 10 <ref name=FoF /> |fart= 15 knop <ref name=FoF /> |passasjerar= 1000 | køyer = 644 | bilar = 45<ref name=FoF /> }} |} '''MS «Midnatsol»''' er eit av elleve skip som går i trafikk for [[Hurtigruta]] langs norskekysten mellom [[Kirkenes]] og [[Bergen]]. MS&nbsp;Midnatsol er Hurtigrutens nest nyeste skip og vart sett i drift i mai [[2003]]. Skipet har fleire restaurantar og konferansesalar, i tillegg til eit bibliotek. Det har dessutan to utandørs boblebad på dekk 9. MS «Midnatsol» er sertifisert for 1000 passasjerar i passasjertrafikk, og 650 passasjerar i cruisetrafikk. Det er systerskipet til [[MS «Trollfjord»]]. 2024/25<ref>{{Citation|title=HX’s Maud Transferred to Hurtigruten’s Coastal Service - Cruise Industry News {{!}} Cruise News|url=https://cruiseindustrynews.com/cruise-news/2024/11/hxs-maud-transferred-to-hurtigrutens-coastal-service/|website=https://cruiseindustrynews.com/|accessdate=2024-11-19|language=en-US}}</ref> == Galleri == <gallery> fil:Hurtigruten_MS_Midnatsol_Bodø.jpg|MS Midnatsol i [[Bodø]]. fil:Torvik_Midnatsol.jpg|MS Midnatsol i [[Torvik]]. fil:Hurtigruten Midnatsol.JPG|MS Midnatsol legg ut frå kai i [[Molde]] 2007-07-21. </gallery> == Kjelder == {{fotnoteliste}} == Bakgrunnsstoff == * [http://www.hurtigruten.no/Norge/Skip/Hurtigrutens-flate/MS-Midnatsol/ MS «Midnatsol» på hurtigruta sine heimesider] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081108110735/http://www.hurtigruten.no/Norge/Skip/Hurtigrutens-flate/MS-Midnatsol/ |date=2008-11-08 }} {{Hurtigruteskip}} {{DEFAULTSORT |Midnatsol}} [[Kategori:Hurtigruteskip]] [[Kategori:Skip frå 2002]] [[Kategori:Skip bygde i Noreg]] 9ivsnwipjudonz4n0kpuioypjw0aqyh 3579602 3579597 2024-11-19T16:34:01Z Ragnar Ekre 68863 Attenderulla endringa gjord av [[Special:Contributions/2003:E7:B74B:CD5C:CDD:B83B:A9AD:865D|2003:E7:B74B:CD5C:CDD:B83B:A9AD:865D]] ([[User talk:2003:E7:B74B:CD5C:CDD:B83B:A9AD:865D|diskusjon]]) til siste versjonen av [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] 3435791 wikitext text/x-wiki {|{{Infoboks skip start}} {{Infoboks skip bilete |bilete=[[Fil:MS Midnatsol in Raftsund.jpg|300px]] |bilettekst=MS «Midnatsol» i [[Raftsundet]] }} {{Infoboks skip karriere |skipsnamn=MS «Midnatsol» |skipseigar= |skipsoperatør=Hurtigruten | land = {{flagg|Noreg}} |heimehamn=[[Tromsø]] |skipsrute=[[Bergen]]—[[Kirkenes]] |skipsbyggar=[[Fosen mekaniske verksted]] i [[Rissa]]<ref name=DNV /> |kjølhalt= 17. oktober 2001 <ref name=FoF /> |sjøsett= 26. april 2002 <ref name=FoF /> |døypt= 22. mars 2003 <ref name=Hurtigrutene>{{cite web |url=http://rydheim.no/hurtigruteneinfo/alle-skip/ms-midnatsol-iiilmdh/ |title=MS Midnatsol (2003) |accessdate=8. desember 2012|author=Hurtigrutene.no |date= |work=Midnatsol summary |language=norsk}}</ref> |kjennemerke={{IMO-nummer|9247728}}<ref name=DNV>{{cite web |url=https://exchange.dnv.com/Exchange/Main.aspx?EXTool=Vessel&VesselID=23321 |title=MS Midnatsol (2003) |accessdate=2010-06-26 |author=DNV Exchange |date= |work=Midnatsol summary }}</ref> }} {{Infoboks skip mål |tonnasje= 16140 [[Bruttotonn|BT]]<ref name=FoF>{{cite web |url=http://www.hurtigruten.com/Norway/Fleet/Hurtigrutens-fleet-/MS-Midnatsol/ |title=MS Midnatsol (2003) |accessdate=2010-06-26 |author=Hurtigruten.no |date= |work=Hurtigruten's fleet }}</ref> |deplasement= |lengd=135,75 m |breidd=21,5 m |djupgang5,1 m | framdrift = 2 stk Wärtsila W9L32 dieselmotorar | effekt = 8&nbsp;280 [[Kilowatt|kW]] |Ship draught= |Ship depth= |dekk= 10 <ref name=FoF /> |fart= 15 knop <ref name=FoF /> |passasjerar= 1000 | køyer = 644 | bilar = 45<ref name=FoF /> }} |} '''MS «Midnatsol»''' er eit av elleve skip som går i trafikk for [[Hurtigruta]] langs norskekysten mellom [[Kirkenes]] og [[Bergen]]. MS&nbsp;Midnatsol er Hurtigrutens nest nyeste skip og vart sett i drift i mai [[2003]]. Skipet har fleire restaurantar og konferansesalar, i tillegg til eit bibliotek. Det har dessutan to utandørs boblebad på dekk 9. MS «Midnatsol» er sertifisert for 1000 passasjerar i passasjertrafikk, og 650 passasjerar i cruisetrafikk. Det er systerskipet til [[MS «Trollfjord»]]. == Galleri == <gallery> fil:Hurtigruten_MS_Midnatsol_Bodø.jpg|MS Midnatsol i [[Bodø]]. fil:Torvik_Midnatsol.jpg|MS Midnatsol i [[Torvik]]. fil:Hurtigruten Midnatsol.JPG|MS Midnatsol legg ut frå kai i [[Molde]] 2007-07-21. </gallery> == Kjelder == {{fotnoteliste}} == Bakgrunnsstoff == * [http://www.hurtigruten.no/Norge/Skip/Hurtigrutens-flate/MS-Midnatsol/ MS «Midnatsol» på hurtigruta sine heimesider] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081108110735/http://www.hurtigruten.no/Norge/Skip/Hurtigrutens-flate/MS-Midnatsol/ |date=2008-11-08 }} {{Hurtigruteskip}} {{DEFAULTSORT |Midnatsol}} [[Kategori:Hurtigruteskip]] [[Kategori:Skip frå 2002]] [[Kategori:Skip bygde i Noreg]] 8knfsifilnhk0he3noqfpyhwpe465q0 0 134580 3579577 3321173 2024-11-19T13:09:14Z Ranveig 39 3579577 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Probosciger aterrimus-20030511.jpg | bilettekst = Palmekakadu, ''Probosciger roseicapilla'' {{foto| Doug Janson }} }} '''Palmekakadu''' eller '''palmekakadue''' (''Probosciger aterrimus'') er ein stor oskegrå til svart [[papegøyefugl]] i [[kakadufamilien]]. [[Fugl]]en er [[monotypisk]] i [[biologisk slekt|slekta]] ''Probosciger''. Palmekakadua har distribusjon i [[regnskog]] og i [[skog]]landskap i [[Ny-Guinea]] og nordlege [[Queensland]] i [[Australia]]. Ho måler ca. 55-60 [[cm]] i lengd og veg mellom 500-1&nbsp;000 [[gram]]. Dette er ein særeigen fugl med ein stor fjørtopp og har eit av dei største nebba blant papegøyar, berre [[hyasintara]] i sentrale [[Sør-Amerika]] har større. Det kraftfulle nebbet gjer palmekakadua i stand til å knekke [[nøtt]]er og ete [[frø]] som andre [[art]]ar har problem med å meistre tilgangen til. Konstruksjonen er uvanleg ved at under- og overnebbet ikkje passar saman, slik at [[tunga]] kan halde ei nøtt mot overnebbet mens undernebbet arbeider for å opne ho. Palmekakaduer har også karakteristiske [[raud]]e [[kinn]]flekker som skiftar [[farge]] når fuglen er skremt eller er opphissa. Palmekakadua har fire måtar å kommunisere med lyd på, inkludert eit «hallo»-kall som er overraskande menneskeleg. Det finst ulike dialektar gjennom leveområdet for arten. Fuglen har ei unik framsyning kor fuglen, vanlegvis hannen, trommar med ei stor [[grein]] mot eit daudt tre. Det lagar eit støynivå som kan høyrast opptil 100 [[meter]] unna. Ein trur hofuglar kan vurdere kvaliteten på reir hòla etter resonansen som tromminga skaper. {{Infoboks namn på andre språk | svensk = Palmkakadua | svensk lenke =Palmkakadua | dansk = Palmekakadue | dansk lenke = | engelsk = Palm Cockatoo, Goliath Cockatoo | engelsk lenke =Palm Cockatoo | tysk = Palmkakadu, Arakakadu | tysk lenke =Palmkakadu | fransk = Cacatoès noir | fransk lenke =Cacatoès noir | spansk =Cacatúa de las palmas | spansk lenke =Probosciger aterrimus | russisk = Tsjornyj kakadu (Чёрный какаду) | russisk lenke =Чёрный какаду }} == Kjelder == {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Palm Cockatoo|Palm Cockatoo]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 1. juli 2009.'' {{refslutt}} === Bakgrunnsstoff === {{commons2|Probosciger aterrimus}} * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Kakadufamilien]] [[Kategori:Fuglar i Australia]] [[Kategori:Fuglar på Ny-Guinea]] ov4uxq1rw3p40a7r1xo6yt3j1h6jg5m 3579578 3579577 2024-11-19T13:28:15Z Ranveig 39 3579578 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Probosciger aterrimus-20030511.jpg | bilettekst = Palmekakadu, ''Probosciger roseicapilla'' {{foto| Doug Janson }} }} '''Palmekakadu''' eller '''palmekakadue''' (''Probosciger aterrimus'') er ein stor oskegrå til svart [[papegøyefugl]] i [[kakadufamilien]]. [[Fugl]]en er [[monotypisk]] i [[biologisk slekt|slekta]] ''Probosciger''. Palmekakadua har distribusjon i [[regnskog]] og i [[skog]]landskap i [[Ny-Guinea]] og nordlege [[Queensland]] i [[Australia]]. Ho måler ca. 55-60 [[cm]] i lengd og veg mellom 500-1&nbsp;000 [[gram]]. Dette er ein særeigen fugl med ein stor fjørtopp og har eit av dei største nebba blant papegøyar, berre [[hyasintara]] i sentrale [[Sør-Amerika]] har større. Det kraftfulle nebbet gjer palmekakadua i stand til å knekke [[nøtt]]er og ete [[frø]] som andre [[art]]ar har problem med å meistre tilgangen til. Konstruksjonen er uvanleg ved at under- og overnebbet ikkje passar saman, slik at [[tunga]] kan halde ei nøtt mot overnebbet mens undernebbet arbeider for å opne ho. Palmekakaduer har også karakteristiske [[raud]]e [[kinn]]flekker som skiftar [[farge]] når fuglen er skremt eller er opphissa. Palmekakadua har fire måtar å kommunisere med lyd på, inkludert eit «hallo»-kall som er overraskande menneskeleg. Det finst ulike dialektar gjennom leveområdet for arten. Fuglen har ei unik framsyning kor fuglen, vanlegvis hannen, trommar med ei stor [[grein]] mot eit daudt tre. Det lagar eit støynivå som kan høyrast opptil 100 [[meter]] unna. Ein trur hofuglar kan vurdere kvaliteten på reir hòla etter resonansen som tromminga skaper. {{Infoboks namn på andre språk | svensk = Palmkakadua | svensk lenke =Palmkakadua | dansk = Palmekakadue | dansk lenke = | engelsk = Palm Cockatoo, Goliath Cockatoo | engelsk lenke =Palm Cockatoo | tysk = Palmkakadu, Arakakadu | tysk lenke =Palmkakadu | fransk = Cacatoès noir | fransk lenke =Cacatoès noir | spansk =Cacatúa de las palmas | spansk lenke =Probosciger aterrimus | russisk = Tsjornyj kakadu (Чёрный какаду) | russisk lenke =Чёрный какаду }} == Kjelder == {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Palm Cockatoo|Palm Cockatoo]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 1. juli 2009.'' {{refslutt}} == Bakgrunnsstoff == {{commons|Probosciger aterrimus}} * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Kakadufamilien]] [[Kategori:Fuglar i Australia]] [[Kategori:Fuglar på Ny-Guinea]] fcohxvl1cc12e572u5z8uv4304ya0y7 0 135728 3579607 2604038 2024-11-20T01:01:04Z CommonsDelinker 1379 Fjernar fila X5900_-_bastrumma_-_foto_Mikael_Bodner.jpg, sidan ho er sletta frå Commons av Krd. 3579607 wikitext text/x-wiki [[Fil:Bass drum.ogg|mini|Døme på stortrommespel.]] '''Basstromme''' eller '''stortromme''' er ei stor sylindrisk [[tromme|tofelltromme]] som ein speler på med klubber med filt- eller skinnhovud. Basstromma blir brukt i ulike [[orkester]] og [[band]]. Ho er vanleg i [[janitsjar]]orkester og er ein viktig del av eit [[trommesett]]. For bandmusikarar er basstromma ein del av eit [[trommesett]], og blir spelt på med ein fotpedal med høgre eller venstre fot. I orkester heng tromma åleine i eit stativ. <gallery> 4th of July parade bass drummer.jpg|Amerikansk militærtrommespelar med stortromme. Thoth08BigasDrumEvansChalmette.jpg|Kjempestortromme under [[mardi gras]] i New Orleans. Decatur Marigny Vaso Band 2.jpg|Basstromme på stativ under konsert. Bass drum - Agner Music-Festival 2010 in Sempach.jpg|Basstromme i trommesett. Bombo y plato.jpg|Stortromme med [[cymbal]] som del av orkesterperkusjonen. </gallery> == Kjelder == <div class="references-small"> *[http://snl.no/stortromme Stortromme] (22. juni 2012), ''Store norske leksikon''. Henta 5. desember 2013. * ''Denne artikkelen bygger på «[[:nb:Basstromme|Basstromme]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}}, den 23. juli 2009.'' </div> {{spire|musikk}} [[Kategori:Trommer]] rgp0jc5qkmwqovg59pz7bzaoxpmkd0l 0 153329 3579636 3578744 2024-11-20T10:26:01Z CommonsDelinker 1379 [[c:COM:CDC|Bot]]: Erstattar Flag_of_feodosia.svg med Flag_of_Feodosia.svg 3579636 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by | land = Ukraina | region =[[Krimhalvøya]] | tidssone=[[Austeuropeisk tid|EET]] | utc_skilnad=+2 | tidssone_sommartid=[[Austeuropeisk sommartid|EEST]] | utc_skilnad_sommartid=+3 | namn = Feodosia | andre namn =Феодосія | andre namn1 = Kefe | bilete = Феодосія-панорама.jpg | biletstorleik = 250px | bilettekst = | symboltype=våpen|symbol = Feodosiya_coat_of_arms.svg | flagg =Flag of Feodosia.svg | kart = Ukraine location map.svg | kartposisjon = Ukraina | lat_d=45 |lat_m=2 |lat_s=56 |lat_NS=N | long_d=35 |long_m=22 |long_s=45 |long_EW=E | grunnlagd = 500-talet fvt. | grunnlagd1type = Bystatus | grunnlagd1 = 1787 | høgdenivå = 50 | areal = 35 | folketettleik = auto | folketal = 105264 | folketal_i_år = 2011 |postnummer = 98100 — 98175 | retningsnummer=+380-6562 | fri = Kefe (fram til 1784), Caffa (fram til 1400-talet) | fritype=Tidlegare namn | nettstad = }} '''Feodosia''' ([[ukrainsk]] Феодо́сія; [[russisk]] Феодо́сия, [[gresk]] Θεοδοσία, '''Theodosía''') er ein hamne- og ferieby på [[Krimhalvøya]] i [[Ukraina]] ved kysten av [[Svartehavet]]. Gjennom mykje av historia si har byen vore kjend som '''Caffa''' ([[ligurisk]]: ''Cafà'') eller '''Kaffa''' ([[krimtatarisk]]: ''Kefe''). Byen har litt over 100 000 innbyggjarar (2011). Administrativt høyrer til byen og omlandet Feodosia kommune. Viktige næringar er [[turisme]], [[fiske]], [[bryggeri|bryggjing]] og [[konservering]]sindustri. [[Fil:Kino krim feodossija.jpg|mini|venstre|Kinoteater Krim i Feodosia]] == Historie == [[Fil:THEODOSIA 01.jpg|mini|venstre|Den genovesiske borga i Feodosia]] Feodosia vart bygt på 500-talet f.Kr. av [[joniske]] greske kolonisatorar frå [[Milet]] under namnet ''Theodosia'' (Θεοδοσία), det slaviske bynamnet er ei forvansking av dette. Området vart kjent for sitt rike jordbruk, om som byen var avhengig av. Under antikken var området del av [[Det bosporanske riket]]. Theodosia vart mykje skadd av [[hunar]]ar på 300-talet e.Kr. I dei fylgjande ni hundreåra var Theodosia ein mindre by, som vart kontrollert av høvesvis [[Romarriket]], [[gotarar]], [[khazarar]], [[Austromarriket]], [[kiptjakar]], frå 1204 til 1261 [[Republikken Venezia]], og deretter av [[Mongolriket|mongolar]] ([[den gylne horden]]). Desse selde byen til [[republikken Genova]] år 1266. Frå 1296 til 1307 var Kaffa atter under Venezia, sidan igjen under Genova. Ein blømande handel oppstod i byen, som italienarane kalla for ''Caffa'', og som stort sett hadde monopol på handelen på Svartehavet og som tente som fremste hamn og administrativt sentrum for dei geneusiske koloniane rundt havet, styrt av ein konsul. Byen hyste ei tid ein av dei største slavemarknadene i Europa. Truleg spreidde [[svartedauden]] seg frå Asia via Kaffa år 1347 til resten av Europa. Ein smitteberande mongolsk hær under Janibeg kringsette byen mellom [[1346]] og [[1347]]. Etter krigarane vart sjuke og døydde vart lika slengde inn i byen med katapultar, og smitta der bybuarane. Då dei genuesiske kjøpmennene flykta heim til Italia førte dei smitta med seg. Då genuserane byrja legge seg i den [[Det osmanske riket|osmanske]] [[vasall]]staten [[Krim-khanatet]] erobra den osmanske hærføraren [[Gedik Ahmet Pasja]] byen år 1475. Kaffa, på tyrkisk ''Kefe'', vart ein av dei viktigaste osmanske hamnene ved Svartehavet. Den osmanske byen fall for [[Tsar-Russland]] saman med resten av Krim i 1783. Han bytte offisielt namn til Feodosia (Феодосия), ei slavifisering av det greske namnet i år [[1802]]. Under andre verdskrigen vart byen erobra to gonger av [[Nazi-Tyskland|tyske]] troppar, som gjorde stor skade på byen. ==Klima== <div style="width:70%">{{Vêrboks | stad = Feodosia | Jan varmerekord C = 19.1 | Feb varmerekord C = 18.6 | Mar varmerekord C = 27.1 | Apr varmerekord C = 27.5 | Mai varmerekord C = 31.9 | Jun varmerekord C = 35.4 | Jul varmerekord C = 37.9 | Aug varmerekord C = 38.1 | Sep varmerekord C = 33.3 | Okt varmerekord C = 29.0 | Nov varmerekord C = 26.9 | Des varmerekord C = 21.8 |år varmerekord C = 38.1 | Jan maks C = 4.7 | Feb maks C = 5.1 | Mar maks C = 8.5 | Apr maks C = 14.6 | Mai maks C = 20.6 | Jun maks C = 25.7 | Jul maks C = 29.1 | Aug maks C = 28.7 | Sep maks C = 23.2 | Okt maks C = 17.0 | Nov maks C = 10.8 | Des maks C = 6.5 | år maks C = 16.2 | Jan normal C = 1.8 | Feb normal C = 1.7 | Mar normal C = 4.9 | Apr normal C = 10.6 | Mai normal C = 16.2 | Jun normal C = 21.1 | Jul normal C = 24.2 | Aug normal C = 23.8 | Sep normal C = 18.7 | Okt normal C = 13.1 | Nov normal C = 7.5 | Des normal C = 3.7 |år normal C = 12.3 | Jan min C = -0.8 | Feb min C = -1.1 | Mar min C = 2.0 | Apr min C = 7.2 | Mai min C = 12.3 | Jun min C = 16.8 | Jul min C = 19.8 | Aug min C = 19.5 | Sep min C = 14.6 | Okt min C = 9.6 | Nov min C = 4.7 | Des min C = 1.2 | år min C = 8.8 | Jan kulderekord C = -25.0 | Feb kulderekord C = -25.1 | Mar kulderekord C = -14.0 | Apr kulderekord C = -5.5 | Mai kulderekord C = 1.1 | Jun kulderekord C = 5.0 | Jul kulderekord C = 9.1 | Aug kulderekord C = 9.4 | Sep kulderekord C = 1.4 | Okt kulderekord C = -11.2 | Nov kulderekord C = -14.9 | Des kulderekord C = -18.6 |år kulderekord C = -25.1 | nedbør colour = green | Jan nedbør mm = 36 | Feb nedbør mm = 41 | Mar nedbør mm = 42 | Apr nedbør mm = 37 | Mai nedbør mm = 36 | Jun nedbør mm = 43 | Jul nedbør mm = 30 | Aug nedbør mm = 48 | Sep nedbør mm = 45 | Okt nedbør mm = 38 | Nov nedbør mm = 48 | Des nedbør mm = 51 | år nedbør mm = 495 | Jan sol = 61.0 | Feb sol = 73.5 | Mar sol = 130.2 | Apr sol = 183.0 | Mai sol = 251.1 | Jun sol = 282.0 | Jul sol = 306.9 | Aug sol = 288.3 | Sep sol = 246.0 | Okt sol = 167.4 | Nov sol = 84.0 | Des sol = 49.6 | år sol = | kjelde 1 = Pogoda.ru.net.<ref name="pogoda">[http://pogoda.ru.net/climate/33976.htm Weather and Climate-The Climate of Feodosia] (på russisk), Retrieved 24 juli 2012.</ref> | kjelde 2 = Hong Kong Observatory.<ref name="HKO">[http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/europe/ukr_lith/feodosija_e.htm Climatological Information for Feodosia i Ukraina] , Retrieved 3 August 2012.</ref> | date=August 2010 }} </div> [[Fil:PanoramaFeo2.jpg|mini|1000px|center|Utsyn over Feodosia sett frå fjellet Tepe Oba.]] ==Kjelder== {{refopning}} * ''Denne artikkelen bygger på «[[:sv:Feodosija|Feodosija]]» frå {{Wikipedia-utgåve|sv}}, den 31. mars 2010.'' {{refslutt}} {{fotnoteliste}} ==Bakgrunnsstoff== * [http://www.worldstatesmen.org/Ukraine.html#Kaffa WorldStatesmen- Ukraine] * [http://www.museum.com.ua/en/istor/sev-vost/feodos/feodos.htm Gamle Theodosia og myntane] * [http://otiumportal.com/artsjives/976?lang=en Turistguide]{{Død lenkje|date=oktober 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar på Krimhalvøya]] [[Kategori:Busetnader grunnlagde på 500-talet fvt.]] [[Kategori:Greske koloniar på Krimhalvøya]] [[Kategori:Byar i den greske antikken]] [[Kategori:Feriebyar i Ukraina]] [[Kategori:Kystbusetnader i Ukraina]] [[Kategori:Territorium i Republikken Venezia]] [[Kategori:Territorium i Republikken Genova]] oa5t3uotnpc1k3yul0f5xg25bry2xfa 0 170407 3579581 3452038 2024-11-19T13:29:47Z Ranveig 39 3579581 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Urocynchramus pylzowi Gould.jpg | bilettekst = Vierfink<br /><small>Illustrasjon av [[John Gold]]</small> }} '''Vierfink''', ''Urocynchramus pylzowi'', er ein uvanleg fugleart i høgtliggande område i det sentrale til vestlege [[Kina]]. Dette er ein [[art]] utan nærskylde og er si eiga [[Biologisk slekt|slekt]] ''Urocynchramus'' plassert i eigen distinkte [[Biologisk familie|familie]] '''Urocynchramidae''' av [[sporvefuglar]]. Han er ein liten [[fugl]] som liknar [[langhalefink]] i utsjånad. Vierfink viser [[kjønnsdimorfisme]], hannane skil seg frå hofuglar med lys rosa farge på halsen, brystet og buken. Begge kjønna har lang stjert, brune striper på rygg og [[venger]]. [[Nebb]]et er tynnare enn hos [[rosenfinkar]]. Det sterkaste [[Morfologi|morfologiske]] trekket som skil denne arten frå rosenfinkar finn ein i dei ytre [[Fjør|primærfjørene]]. Hos finkar og [[busksporvar]] er desse fjørene degenererte, men hos vierfink har dei to tredelar av lengda til neste primære. Vierfink lever i ei høgd på mellom 3050 og 5000 [[moh.]], vanlegvis parvis i hekkesesongen, og i små flokkar om vinteren. Den [[Russland|russiske]] oppdagaren [[Nikolaj Przjevalskij]] var den første som skildra denne arten og han skildra songen som liknande songen av busksporvar. Arten har ikkje vorte studert mykje i [[natur]]en, og det er lite kunnskap om åtferda hans. Han er ikkje tenkt å vere trua av menneskeleg aktivitet og er oppført med status livskraftig av [[IUCN]]. Den [[taksonomi]]ske slektskapen var uklår i lang tid. Groth (2000) foreslo at arten korkje er fink eller busksporv, men einaste medlemmen i Urocynchramidae,<ref>Groth, J (2000). "Molecular evidence for the systematic position of ''Urocynchramus pylzowi''." ''The Auk'' '''117'''(3): 787-792.</ref> og denne endringa vart tatt med i den sjette utgåva av [[Clementslista]].<ref>Clements, J. F. (2007) ''The Clements Checklist of Birds of the World'' ISBN 978-0-8014-4501-9</ref>. == Kjelder == <div class="references-small"> * ''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Przevalski's Finch|Przevalski's Finch]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 1. desember 2010'' </div> === Referansar === {{fotnoteliste}} === Bakgrunnsstoff === * [http://montereybay.com/creagrus/pinktailedbunting.html Artsskildring] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081104044533/http://montereybay.com/creagrus/pinktailedbunting.html |date=2008-11-04 }} hos Don Roberson; Bird Families of the World * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Sporvefuglar]] 7mxqwa9tzze804a3flwrqf5c9u8mig1 3579582 3579581 2024-11-19T13:30:02Z Ranveig 39 /* Bakgrunnsstoff */ 3579582 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Urocynchramus pylzowi Gould.jpg | bilettekst = Vierfink<br /><small>Illustrasjon av [[John Gold]]</small> }} '''Vierfink''', ''Urocynchramus pylzowi'', er ein uvanleg fugleart i høgtliggande område i det sentrale til vestlege [[Kina]]. Dette er ein [[art]] utan nærskylde og er si eiga [[Biologisk slekt|slekt]] ''Urocynchramus'' plassert i eigen distinkte [[Biologisk familie|familie]] '''Urocynchramidae''' av [[sporvefuglar]]. Han er ein liten [[fugl]] som liknar [[langhalefink]] i utsjånad. Vierfink viser [[kjønnsdimorfisme]], hannane skil seg frå hofuglar med lys rosa farge på halsen, brystet og buken. Begge kjønna har lang stjert, brune striper på rygg og [[venger]]. [[Nebb]]et er tynnare enn hos [[rosenfinkar]]. Det sterkaste [[Morfologi|morfologiske]] trekket som skil denne arten frå rosenfinkar finn ein i dei ytre [[Fjør|primærfjørene]]. Hos finkar og [[busksporvar]] er desse fjørene degenererte, men hos vierfink har dei to tredelar av lengda til neste primære. Vierfink lever i ei høgd på mellom 3050 og 5000 [[moh.]], vanlegvis parvis i hekkesesongen, og i små flokkar om vinteren. Den [[Russland|russiske]] oppdagaren [[Nikolaj Przjevalskij]] var den første som skildra denne arten og han skildra songen som liknande songen av busksporvar. Arten har ikkje vorte studert mykje i [[natur]]en, og det er lite kunnskap om åtferda hans. Han er ikkje tenkt å vere trua av menneskeleg aktivitet og er oppført med status livskraftig av [[IUCN]]. Den [[taksonomi]]ske slektskapen var uklår i lang tid. Groth (2000) foreslo at arten korkje er fink eller busksporv, men einaste medlemmen i Urocynchramidae,<ref>Groth, J (2000). "Molecular evidence for the systematic position of ''Urocynchramus pylzowi''." ''The Auk'' '''117'''(3): 787-792.</ref> og denne endringa vart tatt med i den sjette utgåva av [[Clementslista]].<ref>Clements, J. F. (2007) ''The Clements Checklist of Birds of the World'' ISBN 978-0-8014-4501-9</ref>. == Kjelder == <div class="references-small"> * ''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Przevalski's Finch|Przevalski's Finch]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 1. desember 2010'' </div> === Referansar === {{fotnoteliste}} == Bakgrunnsstoff == * [http://montereybay.com/creagrus/pinktailedbunting.html Artsskildring] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081104044533/http://montereybay.com/creagrus/pinktailedbunting.html |date=2008-11-04 }} hos Don Roberson; Bird Families of the World * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Sporvefuglar]] ez44hk9y2dho11pq1621s79zt3y2azm 0 174204 3579573 3358345 2024-11-19T12:58:39Z Ranveig 39 3579573 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Violet-backed_Hyliota_-_Ghana_S4E2360_(19301573301).jpg | bilettekst = [[Fiolettrygghyliota]], ''Hyliota violacea'' {{foto|Francesco Veronesi}} }} '''''Hyliota''''' er ei [[biologisk slekt]] av [[sporvefuglar]] med leveområde i [[Afrika sør for Sahara]]. Slekta var tidlegare rekna som medlem av [[songarfamilien]], [[Sylviidae]] i dag ofte i sin eigen familie '''Hyliotidae'''. Artsliste i rekkjefølgje etter ''[[IOC World Bird List]]'' V12.1, 2022,<ref name="ioc"/> med norske namn etter ''Norske navn på verdens fugler'':<ref name="nof2020"/> * [[Glanshyliota]], ''Hyliota flavigaster'', Yellow-bellied hyliota, <small>Swainson, 1837, (LC)</small> * [[Miombohyliota]], ''Hyliota australis'', Southern hyliota, <small>Shelley, 1882, (LC)</small> * [[Usambarahyliota]], ''Hyliota usambara'', Usambara hyliota, <small>Sclater, WL, 1932, (EN)</small> * [[Fiolettrygghyliota]], ''Hyliota violacea'', Violet-backed hyliota, <small>Verreaux, J & Verreaux, É, 1851, (LC)</small> == Kjelder == <div class="references-small"> * ''Denne artikkelen byggjer på «[[:en:Hyliota|Hyliota]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 26. januar 2011'' </div> ;Referansar {{reflist|refs= <ref name="nof2020">{{Referanse:NorskeFuglenamn2020}}</ref> <ref name="ioc">Gill F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. ''[https://www.worldbirdnames.org/new/ioc-lists/master-list-2/ IOC World Bird List (v12.1)]''. doi : 10.14344/IOC.ML.12.1 Henta 27. februar 2022</ref> }} == Bakgrunnsstoff == * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Hyliotafamilien| ]] [[Kategori:Sporvefuglar]] [[Kategori:Fugleslekter]] kwj48i720aa79nw07922l9c2ywgdar8 0 176171 3579568 3553060 2024-11-19T12:03:02Z 81.167.41.106 Fra kilder både fra wikipedia og Norsk polar institut, så sier de at dronning maud land ble annektert 14 januar 1939 3579568 wikitext text/x-wiki '''Tidslinje over [[norsk historie]]''' tek for seg viktige tidspunkt og hendingar som kan knytast til det området [[Noreg]] utgjer i dag. == Frå eldre steinalder til vikingtida == * 10.000-4000 f.Kr. [[Eldre steinalder]]. Folk lever av jakt, fangst og fiske. [[Veideristning]]ar. * 10.500 f.Kr. [[Blomvåg-funnet]] i [[Øygarden kommune]]. Dei eldste sannsynlege spora etter menneske. – Kyststrøka er blitt isfrie. Funn avkrefta som spor etter menneske. * 9500 f.Kr. [[Sarnes-funnet]] på [[Magerøya]] i [[Finnmark]]. Dei eldste sikre spora etter menneske. * 9000 f.Kr. [[Rennesøy-funnet]] i Rogaland. Dei eldste sikre spora etter ein buplass. * 9000 - 8000 f.Kr. Ein ny isbre dekkjer det meste av landet. * 8000 f.Kr Klimaet blir varmare. Samanhengande busetnad i heile landet. [[Komsakultur]] i nord, [[fosnakultur]] i sør. * 7000-4000 f.Kr. [[Nøstvetkultur]]. Slipte økser. – Grønstein-brot på [[Hespriholmen]] ved [[Bømlo]], Noregs første industriverksemd. * 4200-3600 f.Kr. [[Helleristningane i Alta]]. * 4000 f.Kr. Jegerfolka i nord tek i bruk keramikk og reiskapar av skifer. * 4000-1800 f.Kr. [[Yngre steinalder]]. Jordbrukskultur breier seg i Sør-Noreg. * 2000 f.Kr. Jordbruket hovudnæring i Sør-Noreg. Dei første [[gard]]ane. * 1800-500 f.Kr. [[Bronsealderen]]. Lagdelt samfunn med mektig høvdingklasse. Store gravrøyser. – [[Jordbruksristning]]ar. – Havgåande båtar med padleårar. * 500 f.Kr.-0 [[Keltisk jernalder]]. – Kjøligare klima. – Keltarane gjev oss kunnskapen om jernet. – Gardstun med [[langhus]]. – Dei døde blir brende. * ca. 500 f.Kr. Eldste spor etter [[samisk historie|samisk busetnad]]. * ca. 325 f.Kr. [[Pyteas frå Massilia]] (Marseilles) skildrar ei reise til [[Thule]] (truleg Nord-Noreg). * 0-400 e.Kr. [[Romersk jernalder]]. Samfunnet blir på nytt meir lagdelt, høvdingdømme veks fram. Rike gravfunn. * ca. 100 [[Tacitus]] skildrar folket «fenni», som bur lengst mot nord (truleg samar). * ca. 200 [[Øvre Stabu-innskrifta|Stabu-innskrifta]] frå Toten. Truleg den eldste innskrifta på [[urnordisk]] språk. * 400-600 [[Folkevandringstida]]. [[Bygdeborg]]er. Store [[gravhaug]]ar. * 500-800 [[Synkopetida]]. Språket endrar seg frå [[urnordisk]] til [[norrønt]]. * 542 [[Den justinianske pesten]], rammar truleg også Noreg. Nedgang i folketalet. * ca. 550 [[Jordanes]] omtalar dei norske stammene ranrikingar, romerikingar, grenar, egder, øyryger, adalryger, hordar og raumar. – [[Prokopios]] skildrar øya Thule og folka som bur der. * 600-800 [[Merovingartida]]. [[Vikingskip]]et blir utvikla. == Vikingtida (ca. 800-1066) == * 793 [[Vikingar]] plyndrar klosteret på den engelske øya [[Lindisfarne]]. * 813 Vestfoldingar gjer opprør mot etterkomarane etter danekongen Godtfred, men blir slått ned. * 838 Norske vikingar tek til å overvintra i [[Irland]]. * ca. 858 [[Halvdan Svarte]] går gjennom isen på Randsfjorden og druknar. * 870-930 [[Landnåmstida]] på Island. * ca. 872 [[Harald Hårfagre]] slår småkongane [[slaget ved Hafrsfjord|ved Hafrsfjord]] og blir den første rikskongen.<ref>Etter Snorre si tidfesting. Fleire moderne historikarar har hevda at slaget må ha funne stad noko seinare.</ref> Set [[årmenn]] til å styra [[kongsgard]]ane, som blir spira til krongodset. Vestlandet er hovudbasisen hans. * ca. 880 [[Ottar frå Hålogaland]] gjestar kong [[Alfred av England]] og fortel om reisene sine. * ca. 924 Harald sender sonen [[Håkon Adalsteinfostre|Håkon]] til oppfostring hos kong [[Adalstein]] av England. * ca. 932 Harald døyr og sonen [[Eirik Blodøks]] blir konge. * ca. 934 Eirik rømjer frå landet. Håkon den gode (Adalsteinfostre) blir konge. – Håkon gjer [[Gulatinget]] og [[Frostatinget]] om til representasjonsting og byggjer ut [[leidang]]en. * ca. 961 Håkon den gode døyr etter slaget på [[Fitjar]] mot [[Eirikssønene]], som er støtta av danskekongen [[Harald Blåtann]]. * 980-åra [[Eirik Raude]], opphavleg frå Rogaland, startar den norrøne busetjinga på Grønland. * 995 [[Olav Tryggvason]] blir konge i Noreg. Grunnlegg den første kyrkja på [[Moster gamle kyrkje|Moster]] og startar kristninga av landet. * 1000 [[Leiv Eiriksson]] reiser frå Grønland til «[[Vinland]]» (truleg [[Newfoundland]]). – [[Alltinget]] på [[Island]] vedtar kristendommen etter press frå Olav Tryggvason. – Olav Tryggvason fell i [[slaget ved Svolder]]. * 1015 [[Olav Haraldsson]] (den heilage) blir konge i Noreg. Styrkjer årmennene og knyter til seg mektige menn som lendmenn. * 1024 [[Mostratinget]]. Olav kallar saman eit riks- og kyrkjemøte på Moster der ei rekkje reglar for kristenhaldet blir slått fast. Den norrøne gudstrua blir forboden. * 1027 Olav let drepa [[Erling Skjalgsson]], den mektigaste mannen på Vestlandet. * 1028 Olav rømmer til [[Gardarike]] etter at danskekongen [[Knut den mektige]] gjer krav på Noreg. * 1030 Olav fell på [[Slaget på Stiklestad|Stiklestad]] (29/7). [[Svein Alfivason]] styrer Noreg på vegner av faren Knut den mektige. * 1031 Liket av Olav blir grave opp og lagt i eit skrin i [[Klemenskyrkja]] i [[Nidaros]]. Han blir kåra til [[helgen]] og blir snart dyrka som «[[Noregs evige konge]]». * 1035 [[Kalv Arnesson]] og [[Einar Tambarskjelve]] hentar [[Magnus Olavsson]] heim frå [[Gardarike]]. Han blir teken til konge. * 1066 [[Harald Hardråde]] fell ved [[Slaget ved Stamford bru|Stamford bru]] i England. == Mellomalderen 1066-1536 == * 1130 [[Borgarkrigstida]] tek til. * 1152 [[Nidaros]] blir erkebispesete. * 1163 [[Magnus Erlingsson]] blir krona til konge. Første [[konge]]kroninga i Norden. * 1241 [[Snorre Sturlason]] blir drepen på oppdrag frå kong [[Håkon Håkonsson]]. * 1260-åra [[Island]] og [[Grønland]] kjem under den norske krona. * 1274 [[Magnus Lagabøtes landslov]]. * 1319-1343 Svensk-norsk union markerer byrjinga på [[unionstida]]. * 1349 [[Svartedauden]] kjem til Noreg. * 1380-1814 [[Danmark-Noreg|Noreg og Danmark]] i union. * 1397 [[Kalmarunionen]] mellom Danmark, Sverige og Noreg, etter initiativ frå dronning Margreta. * ca. 1450 Reisene til Grønland tek slutt. == 1536-1814 == * 1536-37 [[Reformasjonen i Danmark-Noreg|Reformasjonen]] blir innført i Noreg. * 1645 Freden i Brømsebro. * 1660 Freden i København. – Eineveldet blir innført i Danmark-Noreg. * 1807 «Flåteranet» i København fører Danmark-Noreg inn på fransk side i Napoleons-krigane. * 1811 Universitet i Kristiania. == 1814-1905 == * 1814 Noreg får [[Den norske grunnlova|eiga grunnlov]]. [[Unionen mellom Noreg og Sverige|Union med Sverige]]. * 1837 [[Formannskapslovene]]. Kommunalt sjølvstyre. * 1840-åra Tekstilindustri ved [[Akerselva]] og rundt [[Bergen]]. – «[[Det nasjonale gjennombrotet]]», innsamling av folkedikting, folketonar, dialektar med meir. * 1848-51 [[Thrane-rørsla]] krev [[allmenn røysterett]] og betre kår for [[underklasse]]n. Leiarane fengsla. * 1854 [[Eidsvoll-banen]], den første jernbanen. * 1860 Lov om [[allmugeskule]] på landet. * 1860-åra [[Norsk utvandring til Amerika|Masseutvandringa til Amerika]] tek til. * 1875-1890 «Det moderne gjennombrotet». [[Realisme]] og [[naturalisme]] i kunst og dikting. * 1881 Trelastarbeidarane i [[Drammen]] [[streik]]ar. Ein ung gut blir drepen i samanstøyt med soldatar (24/6). * 1884 [[Parlamentarisme]]. – [[Venstre]] og [[Høgre]] blir skipa. * 1885 [[Landsmål]] og [[riksmål]] blir [[jamstellingsvedtaket|jamstilte]]. * 1887 [[Det norske arbeidarpartiet]] (DNA eller Ap) blir skipa. * 1889 Lov om [[folkeskule]]. – Fyrstikkarbeidar-streiken. * 1892 Lov om [[barnearbeid]]. Fabrikkinspektørar. * 1894 Lov om [[ulykkestrygd]] for industriarbeidarar. * 1896 Første [[kino]]framsyninga. * 1898 [[Allmenn røysterett]] for menn. * 1899 [[Landsorganisasjonen]] (LO) blir skipa. * 1900 [[Norsk Arbeidsgiverforbund]] (NAF, i dag NHO) blir skipa. * 1904 Det norske Aktieselskap for elektro-kemisk Industri startar salpeterproduksjon på Notodden. == 1905-1940 == * 1905 Noreg går ut av unionen med Sverige. [[Håkon VII av Noreg|Håkon 7.]] blir konge. * 1907 Riksmålet blir reformert og skil lag med [[dansk]] rettskriving. * 1908 [[Menighetsfakultetet]] blir skipa i Kristiania. * 1909 Konsesjonslovene. * 1911 [[Roald Amundsen]] når Sørpolen. * 1913 Allmenn [[røysterett for kvinner]]. * 1914-1918 [[Første verdskrigen]]. Over 800 norske skip går tapt under den tyske ubåtkrigen. 2000 norske sjøfolk misser livet. * 1915 Dei «[[castbergske barnelovene]]» sikrar rettane til born [[fødd utanfor ekteskap]]. * 1916 [[Brennevinsforbodet|Forbod mot sal av brennevin]]. (Oppheva ved folkerøysting 1926). * 1918 Over 7000 døyr i [[spanskesjuka]]. – Ei ny, revolusjonær retning vinn fleirtal på landsmøtet i Arbeidarpartiet. * 1919 Arbeidarpartiet melder seg inn i [[Komintern]]. – Lover om åtte timars [[arbeidsdag]] og ei vekes [[ferie]] med løn for industriarbeidarar. – Ny valordning som byggjer på forholdstalsprinsippet. * 1920-28 Paripolitikken fører til økonomiske vanskar for mange. * 1920 [[Bondepartiet]] (i dag Senterpartiet) skipa. * 1921 Høgrefløyen i Arbeidarpartiet bryt ut og skipar [[Norges Socialdemokratiske Parti]]. – Over 150.000 arbeidarar i streik. * 1922 [[Fritjof Nansen]] får [[Nobels fredspris]]. * 1923 Første radiosendinga. – Arbeidarpartiet går ut av Komintern. – Norges Kommunistiske Parti (NKP) skipa. * 1924 [[Arbeidernes Idrettsforbund]] (AIF) skipa. – [[Katti Anker Møller]] tek initiativ til det første mødrehygienekontoret i Oslo. * 1925 Norsk suverenitet over [[Svalbard]]. * 1927 «Tukthuslova» vernar streikebrytarar. – Samlingskongress der Arbeidarpartiet, Norges Socialdemokratiske Parti og delar av NKP blir samde om eit felles program. – Arbeidarpartiet blir det største partiet på Stortinget. * 1928 [[Christopher Hornsrud]] skipar den første Arbeidarparti-regjeringa. Felt etter to veker. * 1931 Noreg okkuperer Aust-Grønland. – Storkonflikt i arbeidslivet. Menstad-slaget. – [[Skulefrukost]] blir innført i Oslo. * 1932 Legen [[Karl Evang]] gir ut bladet ''[[Tidsskrift for seksuell opplysning]]''. * 1933 [[Nasjonal Samling]] og [[Kristeleg Folkeparti]] blir skipa. * 1934 [[Lov om sterilisering]]. * 1935 Arbeidarpartiet og Bondepartiet blir samde om eit kriseforlik. – [[Johan Nygårdsvold]] frå Arbeidarpartiet skipar regjering med støtte frå Bondepariet. – LO og NAF samde om ein [[hovudavtale]]. * 1936 Lov om [[alderstrygd]]. * 1938 Lov om [[arbeidsløysetrygd]]. – Råfisklova. * 1939 Norge annektere [[Dronning Maud Land|Dronning Maud land]] * 1939 [[Andre verdskrigen]]. Både Frankrike, Storbritannia og Tyskland vurderer aksjonar i Noreg. – Norsk nøytralitet under sterkt press. – [[Vidkun Quisling]] vitjar Hitler i Berlin (desember). == Okkupasjonstida 1940-45 == {{detaljar|Noreg under andre verdskrigen}} * 1940 Storbritannia legg ut miner langs norskekysten (8/4). – Slagskipet [[«Blücher»]] blir senka ved Oscarsborg. Tyskland okkuperer Oslo og ei rekkje byar. Quisling gjer «radiokupp» (9/4). – Quisling trekkjer seg attende og blir avløyst av [[Administrasjonsrådet]], som vert utnemnt av [[Høgsterett]] (15/4). – Felttoget mot okkupasjonsstyrkane varer i fire veker, 9/4-10/6. – Kongen og regjeringa flyktar til London (7/6). – Riksråds-forhandlingane (juni-september). – Rikskommisær [[Josef Terboven]] utnemner ei regjering som består av 10 NS-medlemmer og tre personar til. Alle andre parti blir forbodne. Administrasjonsrådet blir oppløyst (21/9). * 1942 Statsakta på Akershus. Qusling blir ministerpresident for ei NS-regjering (1/2). – Unntakstilstand i Trøndelag og på Helgeland. 34 personar blir skotne. – Den vesle bygda [[Telavåg]] på Sotra blir brend ned, alle menn sende til konsentrasjonsleir i Tyskland, der 31 døyr. – Norsk politi og NS-folk set i gang massearrestasjonar av [[norske jødar]]. 759 jødar blir sende til Auschwitz, 25 overlever. * 1944 Russarane frigjer Aust-Finnmark (Sør-Varanger). Tyskarane tek i bruk «[[Brente jords taktikk|den brende jords taktikk]]». * 1945 Dei tyske styrkane kapitulerer (8/5). – Qusling blir dømd til døden for landssvik og skoten på Akershus festning (24/10). I alt blir 25 personar [[landssviksoppgjeret|avretta for landssvik]]. == 1945 til i dag == * 1945-1965 «[[Einar Gerhardsen|Gerhardsen]]-perioden» (Arbeidarpartiet har regjeringsmakta i heile perioden minus 3 veker i 1963.) * 1945 Alle parti går til val på «Fellesprogrammet». – [[Kirsten Hansteen]] frå NKP blir Noregs første kvinnelege statsråd. * 1946 [[SAS]] skipa. * 1947 1. mai blir offentleg høgtidsdag og lovfesta fridag. * 1948 Stortinget vedtek å ta imot [[Marshall-hjelpa]]. * 1949 Noreg går med i forsvarsalliansen [[NATO]]. * 1950 Nord-Noreg-planen vedteken. Statsstøtte til bedrifter som vil slå seg ned i landsdelen. * 1952 [[Nordisk Råd]] skipa. * 1960 [[Distriktsutbyggingsfondet]] vart oppretta. – Noreg med i frihandelsorganisasjonen [[EFTA]]. * 1961 [[Sosialistisk Folkeparti]] (SF) blir skipa av utbrytarar frå Arbeidarpartiet. – [[Ingrid Bjerkås]], den første kvinnelege presten, blir ordinert. * 1962 [[Norsk utviklingshjelp]] skipa. * 1963 [[Kings Bay-ulukka]] på Svalbard. – [[John Lyng]] frå Høgre skipar ei borgarleg koalisjonsregjering som blir felt etter tre veker. * 1965 [[Per Borten]] frå Senterpartiet skipar ei borgarleg koalisjonsregjering. * 1967 [[Folketrygd]]a blir innført. * 1969 Dei første oljefunna på [[Ekofisk-feltet]]. – Obligatorisk niårig skule blir innført. – Ungdomsorganisasjonen til Sosialistisk Folkeparti, SUF, bryt ut av partiet. * 1970 Nyfeministgrupper blir skipa. [[Kvinnefronten]] tek initiativ til 8. mars-tog. * 1972 Folkerøysting om [[norsk medlemskap i EF]] (i dag EU). Knapt nei-fleirtal. * 1973 SF, NKP og utbrytarar frå Ap skipar valsambandet Sosialistisk Valforbund. Etter at mange frå NKP gjekk ut, vart denne grupperinga til eit nytt parti, [[Sosialistisk Venstreparti]]. – Marxist-leninistane skipar [[Arbeidernes Kommunistparti]] (marxist-leninistene) (AKP-ml) og stiller til val gjenom [[Raud Valallianse]] (RV), i dag partiet [[Raudt]]. – Anders Lange skipar [[Anders Langes parti til sterk nedsettelse av skatter og avgifter]] (ALP), i dag [[Framstegspartiet]] (FRP). * 1977 Ukontrollert utblåsing på Ekofisk-feltet ([[Bravo-utblåsinga]]). * 1978 [[Lov om sjølvvald abort]] vedteken. Det første [[krisesenter]]et for mishandla kvinner oppretta i Oslo. * 1980 [[Alexander Kielland-ulukka|Bustadplattforma Alexander Kielland]] havarerer og 123 personar misser livet. * 1980-82 Strid om utbygginga av [[Alta-Kautokeino-vassdraget]]. * 1981 [[Kåre Willoch]] frå Høgre skipar regjering. Innleier ei høgre-bølge prega av [[nyliberalisme]]. * 1986 [[Gro Harlem Brundtland]] frå Arbeidarpartiet skipar regjering med åtte kvinnelege statsrådar. * 1988 [[Det norske sametinget|Sametinget]] skipa. * 1994 Ny folkerøysting om norsk medlemskap i EU. Nei-sida sigra for andre gong. == Fotnotar == {{fotnoteliste}} [[Kategori:Norsk historie]] bxqrims8lkv1mm67nu0auahq7081bvs 3579569 3579568 2024-11-19T12:06:38Z 81.167.41.106 skrive feil 3579569 wikitext text/x-wiki '''Tidslinje over [[norsk historie]]''' tek for seg viktige tidspunkt og hendingar som kan knytast til det området [[Noreg]] utgjer i dag. == Frå eldre steinalder til vikingtida == * 10.000-4000 f.Kr. [[Eldre steinalder]]. Folk lever av jakt, fangst og fiske. [[Veideristning]]ar. * 10.500 f.Kr. [[Blomvåg-funnet]] i [[Øygarden kommune]]. Dei eldste sannsynlege spora etter menneske. – Kyststrøka er blitt isfrie. Funn avkrefta som spor etter menneske. * 9500 f.Kr. [[Sarnes-funnet]] på [[Magerøya]] i [[Finnmark]]. Dei eldste sikre spora etter menneske. * 9000 f.Kr. [[Rennesøy-funnet]] i Rogaland. Dei eldste sikre spora etter ein buplass. * 9000 - 8000 f.Kr. Ein ny isbre dekkjer det meste av landet. * 8000 f.Kr Klimaet blir varmare. Samanhengande busetnad i heile landet. [[Komsakultur]] i nord, [[fosnakultur]] i sør. * 7000-4000 f.Kr. [[Nøstvetkultur]]. Slipte økser. – Grønstein-brot på [[Hespriholmen]] ved [[Bømlo]], Noregs første industriverksemd. * 4200-3600 f.Kr. [[Helleristningane i Alta]]. * 4000 f.Kr. Jegerfolka i nord tek i bruk keramikk og reiskapar av skifer. * 4000-1800 f.Kr. [[Yngre steinalder]]. Jordbrukskultur breier seg i Sør-Noreg. * 2000 f.Kr. Jordbruket hovudnæring i Sør-Noreg. Dei første [[gard]]ane. * 1800-500 f.Kr. [[Bronsealderen]]. Lagdelt samfunn med mektig høvdingklasse. Store gravrøyser. – [[Jordbruksristning]]ar. – Havgåande båtar med padleårar. * 500 f.Kr.-0 [[Keltisk jernalder]]. – Kjøligare klima. – Keltarane gjev oss kunnskapen om jernet. – Gardstun med [[langhus]]. – Dei døde blir brende. * ca. 500 f.Kr. Eldste spor etter [[samisk historie|samisk busetnad]]. * ca. 325 f.Kr. [[Pyteas frå Massilia]] (Marseilles) skildrar ei reise til [[Thule]] (truleg Nord-Noreg). * 0-400 e.Kr. [[Romersk jernalder]]. Samfunnet blir på nytt meir lagdelt, høvdingdømme veks fram. Rike gravfunn. * ca. 100 [[Tacitus]] skildrar folket «fenni», som bur lengst mot nord (truleg samar). * ca. 200 [[Øvre Stabu-innskrifta|Stabu-innskrifta]] frå Toten. Truleg den eldste innskrifta på [[urnordisk]] språk. * 400-600 [[Folkevandringstida]]. [[Bygdeborg]]er. Store [[gravhaug]]ar. * 500-800 [[Synkopetida]]. Språket endrar seg frå [[urnordisk]] til [[norrønt]]. * 542 [[Den justinianske pesten]], rammar truleg også Noreg. Nedgang i folketalet. * ca. 550 [[Jordanes]] omtalar dei norske stammene ranrikingar, romerikingar, grenar, egder, øyryger, adalryger, hordar og raumar. – [[Prokopios]] skildrar øya Thule og folka som bur der. * 600-800 [[Merovingartida]]. [[Vikingskip]]et blir utvikla. == Vikingtida (ca. 800-1066) == * 793 [[Vikingar]] plyndrar klosteret på den engelske øya [[Lindisfarne]]. * 813 Vestfoldingar gjer opprør mot etterkomarane etter danekongen Godtfred, men blir slått ned. * 838 Norske vikingar tek til å overvintra i [[Irland]]. * ca. 858 [[Halvdan Svarte]] går gjennom isen på Randsfjorden og druknar. * 870-930 [[Landnåmstida]] på Island. * ca. 872 [[Harald Hårfagre]] slår småkongane [[slaget ved Hafrsfjord|ved Hafrsfjord]] og blir den første rikskongen.<ref>Etter Snorre si tidfesting. Fleire moderne historikarar har hevda at slaget må ha funne stad noko seinare.</ref> Set [[årmenn]] til å styra [[kongsgard]]ane, som blir spira til krongodset. Vestlandet er hovudbasisen hans. * ca. 880 [[Ottar frå Hålogaland]] gjestar kong [[Alfred av England]] og fortel om reisene sine. * ca. 924 Harald sender sonen [[Håkon Adalsteinfostre|Håkon]] til oppfostring hos kong [[Adalstein]] av England. * ca. 932 Harald døyr og sonen [[Eirik Blodøks]] blir konge. * ca. 934 Eirik rømjer frå landet. Håkon den gode (Adalsteinfostre) blir konge. – Håkon gjer [[Gulatinget]] og [[Frostatinget]] om til representasjonsting og byggjer ut [[leidang]]en. * ca. 961 Håkon den gode døyr etter slaget på [[Fitjar]] mot [[Eirikssønene]], som er støtta av danskekongen [[Harald Blåtann]]. * 980-åra [[Eirik Raude]], opphavleg frå Rogaland, startar den norrøne busetjinga på Grønland. * 995 [[Olav Tryggvason]] blir konge i Noreg. Grunnlegg den første kyrkja på [[Moster gamle kyrkje|Moster]] og startar kristninga av landet. * 1000 [[Leiv Eiriksson]] reiser frå Grønland til «[[Vinland]]» (truleg [[Newfoundland]]). – [[Alltinget]] på [[Island]] vedtar kristendommen etter press frå Olav Tryggvason. – Olav Tryggvason fell i [[slaget ved Svolder]]. * 1015 [[Olav Haraldsson]] (den heilage) blir konge i Noreg. Styrkjer årmennene og knyter til seg mektige menn som lendmenn. * 1024 [[Mostratinget]]. Olav kallar saman eit riks- og kyrkjemøte på Moster der ei rekkje reglar for kristenhaldet blir slått fast. Den norrøne gudstrua blir forboden. * 1027 Olav let drepa [[Erling Skjalgsson]], den mektigaste mannen på Vestlandet. * 1028 Olav rømmer til [[Gardarike]] etter at danskekongen [[Knut den mektige]] gjer krav på Noreg. * 1030 Olav fell på [[Slaget på Stiklestad|Stiklestad]] (29/7). [[Svein Alfivason]] styrer Noreg på vegner av faren Knut den mektige. * 1031 Liket av Olav blir grave opp og lagt i eit skrin i [[Klemenskyrkja]] i [[Nidaros]]. Han blir kåra til [[helgen]] og blir snart dyrka som «[[Noregs evige konge]]». * 1035 [[Kalv Arnesson]] og [[Einar Tambarskjelve]] hentar [[Magnus Olavsson]] heim frå [[Gardarike]]. Han blir teken til konge. * 1066 [[Harald Hardråde]] fell ved [[Slaget ved Stamford bru|Stamford bru]] i England. == Mellomalderen 1066-1536 == * 1130 [[Borgarkrigstida]] tek til. * 1152 [[Nidaros]] blir erkebispesete. * 1163 [[Magnus Erlingsson]] blir krona til konge. Første [[konge]]kroninga i Norden. * 1241 [[Snorre Sturlason]] blir drepen på oppdrag frå kong [[Håkon Håkonsson]]. * 1260-åra [[Island]] og [[Grønland]] kjem under den norske krona. * 1274 [[Magnus Lagabøtes landslov]]. * 1319-1343 Svensk-norsk union markerer byrjinga på [[unionstida]]. * 1349 [[Svartedauden]] kjem til Noreg. * 1380-1814 [[Danmark-Noreg|Noreg og Danmark]] i union. * 1397 [[Kalmarunionen]] mellom Danmark, Sverige og Noreg, etter initiativ frå dronning Margreta. * ca. 1450 Reisene til Grønland tek slutt. == 1536-1814 == * 1536-37 [[Reformasjonen i Danmark-Noreg|Reformasjonen]] blir innført i Noreg. * 1645 Freden i Brømsebro. * 1660 Freden i København. – Eineveldet blir innført i Danmark-Noreg. * 1807 «Flåteranet» i København fører Danmark-Noreg inn på fransk side i Napoleons-krigane. * 1811 Universitet i Kristiania. == 1814-1905 == * 1814 Noreg får [[Den norske grunnlova|eiga grunnlov]]. [[Unionen mellom Noreg og Sverige|Union med Sverige]]. * 1837 [[Formannskapslovene]]. Kommunalt sjølvstyre. * 1840-åra Tekstilindustri ved [[Akerselva]] og rundt [[Bergen]]. – «[[Det nasjonale gjennombrotet]]», innsamling av folkedikting, folketonar, dialektar med meir. * 1848-51 [[Thrane-rørsla]] krev [[allmenn røysterett]] og betre kår for [[underklasse]]n. Leiarane fengsla. * 1854 [[Eidsvoll-banen]], den første jernbanen. * 1860 Lov om [[allmugeskule]] på landet. * 1860-åra [[Norsk utvandring til Amerika|Masseutvandringa til Amerika]] tek til. * 1875-1890 «Det moderne gjennombrotet». [[Realisme]] og [[naturalisme]] i kunst og dikting. * 1881 Trelastarbeidarane i [[Drammen]] [[streik]]ar. Ein ung gut blir drepen i samanstøyt med soldatar (24/6). * 1884 [[Parlamentarisme]]. – [[Venstre]] og [[Høgre]] blir skipa. * 1885 [[Landsmål]] og [[riksmål]] blir [[jamstellingsvedtaket|jamstilte]]. * 1887 [[Det norske arbeidarpartiet]] (DNA eller Ap) blir skipa. * 1889 Lov om [[folkeskule]]. – Fyrstikkarbeidar-streiken. * 1892 Lov om [[barnearbeid]]. Fabrikkinspektørar. * 1894 Lov om [[ulykkestrygd]] for industriarbeidarar. * 1896 Første [[kino]]framsyninga. * 1898 [[Allmenn røysterett]] for menn. * 1899 [[Landsorganisasjonen]] (LO) blir skipa. * 1900 [[Norsk Arbeidsgiverforbund]] (NAF, i dag NHO) blir skipa. * 1904 Det norske Aktieselskap for elektro-kemisk Industri startar salpeterproduksjon på Notodden. == 1905-1940 == * 1905 Noreg går ut av unionen med Sverige. [[Håkon VII av Noreg|Håkon 7.]] blir konge. * 1907 Riksmålet blir reformert og skil lag med [[dansk]] rettskriving. * 1908 [[Menighetsfakultetet]] blir skipa i Kristiania. * 1909 Konsesjonslovene. * 1911 [[Roald Amundsen]] når Sørpolen. * 1913 Allmenn [[røysterett for kvinner]]. * 1914-1918 [[Første verdskrigen]]. Over 800 norske skip går tapt under den tyske ubåtkrigen. 2000 norske sjøfolk misser livet. * 1915 Dei «[[castbergske barnelovene]]» sikrar rettane til born [[fødd utanfor ekteskap]]. * 1916 [[Brennevinsforbodet|Forbod mot sal av brennevin]]. (Oppheva ved folkerøysting 1926). * 1918 Over 7000 døyr i [[spanskesjuka]]. – Ei ny, revolusjonær retning vinn fleirtal på landsmøtet i Arbeidarpartiet. * 1919 Arbeidarpartiet melder seg inn i [[Komintern]]. – Lover om åtte timars [[arbeidsdag]] og ei vekes [[ferie]] med løn for industriarbeidarar. – Ny valordning som byggjer på forholdstalsprinsippet. * 1920-28 Paripolitikken fører til økonomiske vanskar for mange. * 1920 [[Bondepartiet]] (i dag Senterpartiet) skipa. * 1921 Høgrefløyen i Arbeidarpartiet bryt ut og skipar [[Norges Socialdemokratiske Parti]]. – Over 150.000 arbeidarar i streik. * 1922 [[Fritjof Nansen]] får [[Nobels fredspris]]. * 1923 Første radiosendinga. – Arbeidarpartiet går ut av Komintern. – Norges Kommunistiske Parti (NKP) skipa. * 1924 [[Arbeidernes Idrettsforbund]] (AIF) skipa. – [[Katti Anker Møller]] tek initiativ til det første mødrehygienekontoret i Oslo. * 1925 Norsk suverenitet over [[Svalbard]]. * 1927 «Tukthuslova» vernar streikebrytarar. – Samlingskongress der Arbeidarpartiet, Norges Socialdemokratiske Parti og delar av NKP blir samde om eit felles program. – Arbeidarpartiet blir det største partiet på Stortinget. * 1928 [[Christopher Hornsrud]] skipar den første Arbeidarparti-regjeringa. Felt etter to veker. * 1931 Noreg okkuperer Aust-Grønland. – Storkonflikt i arbeidslivet. Menstad-slaget. – [[Skulefrukost]] blir innført i Oslo. * 1932 Legen [[Karl Evang]] gir ut bladet ''[[Tidsskrift for seksuell opplysning]]''. * 1933 [[Nasjonal Samling]] og [[Kristeleg Folkeparti]] blir skipa. * 1934 [[Lov om sterilisering]]. * 1935 Arbeidarpartiet og Bondepartiet blir samde om eit kriseforlik. – [[Johan Nygårdsvold]] frå Arbeidarpartiet skipar regjering med støtte frå Bondepariet. – LO og NAF samde om ein [[hovudavtale]]. * 1936 Lov om [[alderstrygd]]. * 1938 Lov om [[arbeidsløysetrygd]]. – Råfisklova. * 1939 Norge annekterer [[Dronning Maud Land|Dronning Maud land]] * 1939 [[Andre verdskrigen]]. Både Frankrike, Storbritannia og Tyskland vurderer aksjonar i Noreg. – Norsk nøytralitet under sterkt press. – [[Vidkun Quisling]] vitjar Hitler i Berlin (desember). == Okkupasjonstida 1940-45 == {{detaljar|Noreg under andre verdskrigen}} * 1940 Storbritannia legg ut miner langs norskekysten (8/4). – Slagskipet [[«Blücher»]] blir senka ved Oscarsborg. Tyskland okkuperer Oslo og ei rekkje byar. Quisling gjer «radiokupp» (9/4). – Quisling trekkjer seg attende og blir avløyst av [[Administrasjonsrådet]], som vert utnemnt av [[Høgsterett]] (15/4). – Felttoget mot okkupasjonsstyrkane varer i fire veker, 9/4-10/6. – Kongen og regjeringa flyktar til London (7/6). – Riksråds-forhandlingane (juni-september). – Rikskommisær [[Josef Terboven]] utnemner ei regjering som består av 10 NS-medlemmer og tre personar til. Alle andre parti blir forbodne. Administrasjonsrådet blir oppløyst (21/9). * 1942 Statsakta på Akershus. Qusling blir ministerpresident for ei NS-regjering (1/2). – Unntakstilstand i Trøndelag og på Helgeland. 34 personar blir skotne. – Den vesle bygda [[Telavåg]] på Sotra blir brend ned, alle menn sende til konsentrasjonsleir i Tyskland, der 31 døyr. – Norsk politi og NS-folk set i gang massearrestasjonar av [[norske jødar]]. 759 jødar blir sende til Auschwitz, 25 overlever. * 1944 Russarane frigjer Aust-Finnmark (Sør-Varanger). Tyskarane tek i bruk «[[Brente jords taktikk|den brende jords taktikk]]». * 1945 Dei tyske styrkane kapitulerer (8/5). – Qusling blir dømd til døden for landssvik og skoten på Akershus festning (24/10). I alt blir 25 personar [[landssviksoppgjeret|avretta for landssvik]]. == 1945 til i dag == * 1945-1965 «[[Einar Gerhardsen|Gerhardsen]]-perioden» (Arbeidarpartiet har regjeringsmakta i heile perioden minus 3 veker i 1963.) * 1945 Alle parti går til val på «Fellesprogrammet». – [[Kirsten Hansteen]] frå NKP blir Noregs første kvinnelege statsråd. * 1946 [[SAS]] skipa. * 1947 1. mai blir offentleg høgtidsdag og lovfesta fridag. * 1948 Stortinget vedtek å ta imot [[Marshall-hjelpa]]. * 1949 Noreg går med i forsvarsalliansen [[NATO]]. * 1950 Nord-Noreg-planen vedteken. Statsstøtte til bedrifter som vil slå seg ned i landsdelen. * 1952 [[Nordisk Råd]] skipa. * 1960 [[Distriktsutbyggingsfondet]] vart oppretta. – Noreg med i frihandelsorganisasjonen [[EFTA]]. * 1961 [[Sosialistisk Folkeparti]] (SF) blir skipa av utbrytarar frå Arbeidarpartiet. – [[Ingrid Bjerkås]], den første kvinnelege presten, blir ordinert. * 1962 [[Norsk utviklingshjelp]] skipa. * 1963 [[Kings Bay-ulukka]] på Svalbard. – [[John Lyng]] frå Høgre skipar ei borgarleg koalisjonsregjering som blir felt etter tre veker. * 1965 [[Per Borten]] frå Senterpartiet skipar ei borgarleg koalisjonsregjering. * 1967 [[Folketrygd]]a blir innført. * 1969 Dei første oljefunna på [[Ekofisk-feltet]]. – Obligatorisk niårig skule blir innført. – Ungdomsorganisasjonen til Sosialistisk Folkeparti, SUF, bryt ut av partiet. * 1970 Nyfeministgrupper blir skipa. [[Kvinnefronten]] tek initiativ til 8. mars-tog. * 1972 Folkerøysting om [[norsk medlemskap i EF]] (i dag EU). Knapt nei-fleirtal. * 1973 SF, NKP og utbrytarar frå Ap skipar valsambandet Sosialistisk Valforbund. Etter at mange frå NKP gjekk ut, vart denne grupperinga til eit nytt parti, [[Sosialistisk Venstreparti]]. – Marxist-leninistane skipar [[Arbeidernes Kommunistparti]] (marxist-leninistene) (AKP-ml) og stiller til val gjenom [[Raud Valallianse]] (RV), i dag partiet [[Raudt]]. – Anders Lange skipar [[Anders Langes parti til sterk nedsettelse av skatter og avgifter]] (ALP), i dag [[Framstegspartiet]] (FRP). * 1977 Ukontrollert utblåsing på Ekofisk-feltet ([[Bravo-utblåsinga]]). * 1978 [[Lov om sjølvvald abort]] vedteken. Det første [[krisesenter]]et for mishandla kvinner oppretta i Oslo. * 1980 [[Alexander Kielland-ulukka|Bustadplattforma Alexander Kielland]] havarerer og 123 personar misser livet. * 1980-82 Strid om utbygginga av [[Alta-Kautokeino-vassdraget]]. * 1981 [[Kåre Willoch]] frå Høgre skipar regjering. Innleier ei høgre-bølge prega av [[nyliberalisme]]. * 1986 [[Gro Harlem Brundtland]] frå Arbeidarpartiet skipar regjering med åtte kvinnelege statsrådar. * 1988 [[Det norske sametinget|Sametinget]] skipa. * 1994 Ny folkerøysting om norsk medlemskap i EU. Nei-sida sigra for andre gong. == Fotnotar == {{fotnoteliste}} [[Kategori:Norsk historie]] 3hnslqp2mve7z1igx0r15sdeyw720p4 3579583 3579569 2024-11-19T14:24:45Z Ragnar Ekre 68863 Attenderulla endringane gjorde av [[Special:Contributions/81.167.41.106|81.167.41.106]] ([[User talk:81.167.41.106|diskusjon]]) til siste versjonen av [[User:Ranveig|Ranveig]] 3553060 wikitext text/x-wiki '''Tidslinje over [[norsk historie]]''' tek for seg viktige tidspunkt og hendingar som kan knytast til det området [[Noreg]] utgjer i dag. == Frå eldre steinalder til vikingtida == * 10.000-4000 f.Kr. [[Eldre steinalder]]. Folk lever av jakt, fangst og fiske. [[Veideristning]]ar. * 10.500 f.Kr. [[Blomvåg-funnet]] i [[Øygarden kommune]]. Dei eldste sannsynlege spora etter menneske. – Kyststrøka er blitt isfrie. Funn avkrefta som spor etter menneske. * 9500 f.Kr. [[Sarnes-funnet]] på [[Magerøya]] i [[Finnmark]]. Dei eldste sikre spora etter menneske. * 9000 f.Kr. [[Rennesøy-funnet]] i Rogaland. Dei eldste sikre spora etter ein buplass. * 9000 - 8000 f.Kr. Ein ny isbre dekkjer det meste av landet. * 8000 f.Kr Klimaet blir varmare. Samanhengande busetnad i heile landet. [[Komsakultur]] i nord, [[fosnakultur]] i sør. * 7000-4000 f.Kr. [[Nøstvetkultur]]. Slipte økser. – Grønstein-brot på [[Hespriholmen]] ved [[Bømlo]], Noregs første industriverksemd. * 4200-3600 f.Kr. [[Helleristningane i Alta]]. * 4000 f.Kr. Jegerfolka i nord tek i bruk keramikk og reiskapar av skifer. * 4000-1800 f.Kr. [[Yngre steinalder]]. Jordbrukskultur breier seg i Sør-Noreg. * 2000 f.Kr. Jordbruket hovudnæring i Sør-Noreg. Dei første [[gard]]ane. * 1800-500 f.Kr. [[Bronsealderen]]. Lagdelt samfunn med mektig høvdingklasse. Store gravrøyser. – [[Jordbruksristning]]ar. – Havgåande båtar med padleårar. * 500 f.Kr.-0 [[Keltisk jernalder]]. – Kjøligare klima. – Keltarane gjev oss kunnskapen om jernet. – Gardstun med [[langhus]]. – Dei døde blir brende. * ca. 500 f.Kr. Eldste spor etter [[samisk historie|samisk busetnad]]. * ca. 325 f.Kr. [[Pyteas frå Massilia]] (Marseilles) skildrar ei reise til [[Thule]] (truleg Nord-Noreg). * 0-400 e.Kr. [[Romersk jernalder]]. Samfunnet blir på nytt meir lagdelt, høvdingdømme veks fram. Rike gravfunn. * ca. 100 [[Tacitus]] skildrar folket «fenni», som bur lengst mot nord (truleg samar). * ca. 200 [[Øvre Stabu-innskrifta|Stabu-innskrifta]] frå Toten. Truleg den eldste innskrifta på [[urnordisk]] språk. * 400-600 [[Folkevandringstida]]. [[Bygdeborg]]er. Store [[gravhaug]]ar. * 500-800 [[Synkopetida]]. Språket endrar seg frå [[urnordisk]] til [[norrønt]]. * 542 [[Den justinianske pesten]], rammar truleg også Noreg. Nedgang i folketalet. * ca. 550 [[Jordanes]] omtalar dei norske stammene ranrikingar, romerikingar, grenar, egder, øyryger, adalryger, hordar og raumar. – [[Prokopios]] skildrar øya Thule og folka som bur der. * 600-800 [[Merovingartida]]. [[Vikingskip]]et blir utvikla. == Vikingtida (ca. 800-1066) == * 793 [[Vikingar]] plyndrar klosteret på den engelske øya [[Lindisfarne]]. * 813 Vestfoldingar gjer opprør mot etterkomarane etter danekongen Godtfred, men blir slått ned. * 838 Norske vikingar tek til å overvintra i [[Irland]]. * ca. 858 [[Halvdan Svarte]] går gjennom isen på Randsfjorden og druknar. * 870-930 [[Landnåmstida]] på Island. * ca. 872 [[Harald Hårfagre]] slår småkongane [[slaget ved Hafrsfjord|ved Hafrsfjord]] og blir den første rikskongen.<ref>Etter Snorre si tidfesting. Fleire moderne historikarar har hevda at slaget må ha funne stad noko seinare.</ref> Set [[årmenn]] til å styra [[kongsgard]]ane, som blir spira til krongodset. Vestlandet er hovudbasisen hans. * ca. 880 [[Ottar frå Hålogaland]] gjestar kong [[Alfred av England]] og fortel om reisene sine. * ca. 924 Harald sender sonen [[Håkon Adalsteinfostre|Håkon]] til oppfostring hos kong [[Adalstein]] av England. * ca. 932 Harald døyr og sonen [[Eirik Blodøks]] blir konge. * ca. 934 Eirik rømjer frå landet. Håkon den gode (Adalsteinfostre) blir konge. – Håkon gjer [[Gulatinget]] og [[Frostatinget]] om til representasjonsting og byggjer ut [[leidang]]en. * ca. 961 Håkon den gode døyr etter slaget på [[Fitjar]] mot [[Eirikssønene]], som er støtta av danskekongen [[Harald Blåtann]]. * 980-åra [[Eirik Raude]], opphavleg frå Rogaland, startar den norrøne busetjinga på Grønland. * 995 [[Olav Tryggvason]] blir konge i Noreg. Grunnlegg den første kyrkja på [[Moster gamle kyrkje|Moster]] og startar kristninga av landet. * 1000 [[Leiv Eiriksson]] reiser frå Grønland til «[[Vinland]]» (truleg [[Newfoundland]]). – [[Alltinget]] på [[Island]] vedtar kristendommen etter press frå Olav Tryggvason. – Olav Tryggvason fell i [[slaget ved Svolder]]. * 1015 [[Olav Haraldsson]] (den heilage) blir konge i Noreg. Styrkjer årmennene og knyter til seg mektige menn som lendmenn. * 1024 [[Mostratinget]]. Olav kallar saman eit riks- og kyrkjemøte på Moster der ei rekkje reglar for kristenhaldet blir slått fast. Den norrøne gudstrua blir forboden. * 1027 Olav let drepa [[Erling Skjalgsson]], den mektigaste mannen på Vestlandet. * 1028 Olav rømmer til [[Gardarike]] etter at danskekongen [[Knut den mektige]] gjer krav på Noreg. * 1030 Olav fell på [[Slaget på Stiklestad|Stiklestad]] (29/7). [[Svein Alfivason]] styrer Noreg på vegner av faren Knut den mektige. * 1031 Liket av Olav blir grave opp og lagt i eit skrin i [[Klemenskyrkja]] i [[Nidaros]]. Han blir kåra til [[helgen]] og blir snart dyrka som «[[Noregs evige konge]]». * 1035 [[Kalv Arnesson]] og [[Einar Tambarskjelve]] hentar [[Magnus Olavsson]] heim frå [[Gardarike]]. Han blir teken til konge. * 1066 [[Harald Hardråde]] fell ved [[Slaget ved Stamford bru|Stamford bru]] i England. == Mellomalderen 1066-1536 == * 1130 [[Borgarkrigstida]] tek til. * 1152 [[Nidaros]] blir erkebispesete. * 1163 [[Magnus Erlingsson]] blir krona til konge. Første [[konge]]kroninga i Norden. * 1241 [[Snorre Sturlason]] blir drepen på oppdrag frå kong [[Håkon Håkonsson]]. * 1260-åra [[Island]] og [[Grønland]] kjem under den norske krona. * 1274 [[Magnus Lagabøtes landslov]]. * 1319-1343 Svensk-norsk union markerer byrjinga på [[unionstida]]. * 1349 [[Svartedauden]] kjem til Noreg. * 1380-1814 [[Danmark-Noreg|Noreg og Danmark]] i union. * 1397 [[Kalmarunionen]] mellom Danmark, Sverige og Noreg, etter initiativ frå dronning Margreta. * ca. 1450 Reisene til Grønland tek slutt. == 1536-1814 == * 1536-37 [[Reformasjonen i Danmark-Noreg|Reformasjonen]] blir innført i Noreg. * 1645 Freden i Brømsebro. * 1660 Freden i København. – Eineveldet blir innført i Danmark-Noreg. * 1807 «Flåteranet» i København fører Danmark-Noreg inn på fransk side i Napoleons-krigane. * 1811 Universitet i Kristiania. == 1814-1905 == * 1814 Noreg får [[Den norske grunnlova|eiga grunnlov]]. [[Unionen mellom Noreg og Sverige|Union med Sverige]]. * 1837 [[Formannskapslovene]]. Kommunalt sjølvstyre. * 1840-åra Tekstilindustri ved [[Akerselva]] og rundt [[Bergen]]. – «[[Det nasjonale gjennombrotet]]», innsamling av folkedikting, folketonar, dialektar med meir. * 1848-51 [[Thrane-rørsla]] krev [[allmenn røysterett]] og betre kår for [[underklasse]]n. Leiarane fengsla. * 1854 [[Eidsvoll-banen]], den første jernbanen. * 1860 Lov om [[allmugeskule]] på landet. * 1860-åra [[Norsk utvandring til Amerika|Masseutvandringa til Amerika]] tek til. * 1875-1890 «Det moderne gjennombrotet». [[Realisme]] og [[naturalisme]] i kunst og dikting. * 1881 Trelastarbeidarane i [[Drammen]] [[streik]]ar. Ein ung gut blir drepen i samanstøyt med soldatar (24/6). * 1884 [[Parlamentarisme]]. – [[Venstre]] og [[Høgre]] blir skipa. * 1885 [[Landsmål]] og [[riksmål]] blir [[jamstellingsvedtaket|jamstilte]]. * 1887 [[Det norske arbeidarpartiet]] (DNA eller Ap) blir skipa. * 1889 Lov om [[folkeskule]]. – Fyrstikkarbeidar-streiken. * 1892 Lov om [[barnearbeid]]. Fabrikkinspektørar. * 1894 Lov om [[ulykkestrygd]] for industriarbeidarar. * 1896 Første [[kino]]framsyninga. * 1898 [[Allmenn røysterett]] for menn. * 1899 [[Landsorganisasjonen]] (LO) blir skipa. * 1900 [[Norsk Arbeidsgiverforbund]] (NAF, i dag NHO) blir skipa. * 1904 Det norske Aktieselskap for elektro-kemisk Industri startar salpeterproduksjon på Notodden. == 1905-1940 == * 1905 Noreg går ut av unionen med Sverige. [[Håkon VII av Noreg|Håkon 7.]] blir konge. * 1907 Riksmålet blir reformert og skil lag med [[dansk]] rettskriving. * 1908 [[Menighetsfakultetet]] blir skipa i Kristiania. * 1909 Konsesjonslovene. * 1911 [[Roald Amundsen]] når Sørpolen. * 1913 Allmenn [[røysterett for kvinner]]. * 1914-1918 [[Første verdskrigen]]. Over 800 norske skip går tapt under den tyske ubåtkrigen. 2000 norske sjøfolk misser livet. * 1915 Dei «[[castbergske barnelovene]]» sikrar rettane til born [[fødd utanfor ekteskap]]. * 1916 [[Brennevinsforbodet|Forbod mot sal av brennevin]]. (Oppheva ved folkerøysting 1926). * 1918 Over 7000 døyr i [[spanskesjuka]]. – Ei ny, revolusjonær retning vinn fleirtal på landsmøtet i Arbeidarpartiet. * 1919 Arbeidarpartiet melder seg inn i [[Komintern]]. – Lover om åtte timars [[arbeidsdag]] og ei vekes [[ferie]] med løn for industriarbeidarar. – Ny valordning som byggjer på forholdstalsprinsippet. * 1920-28 Paripolitikken fører til økonomiske vanskar for mange. * 1920 [[Bondepartiet]] (i dag Senterpartiet) skipa. * 1921 Høgrefløyen i Arbeidarpartiet bryt ut og skipar [[Norges Socialdemokratiske Parti]]. – Over 150.000 arbeidarar i streik. * 1922 [[Fritjof Nansen]] får [[Nobels fredspris]]. * 1923 Første radiosendinga. – Arbeidarpartiet går ut av Komintern. – Norges Kommunistiske Parti (NKP) skipa. * 1924 [[Arbeidernes Idrettsforbund]] (AIF) skipa. – [[Katti Anker Møller]] tek initiativ til det første mødrehygienekontoret i Oslo. * 1925 Norsk suverenitet over [[Svalbard]]. * 1927 «Tukthuslova» vernar streikebrytarar. – Samlingskongress der Arbeidarpartiet, Norges Socialdemokratiske Parti og delar av NKP blir samde om eit felles program. – Arbeidarpartiet blir det største partiet på Stortinget. * 1928 [[Christopher Hornsrud]] skipar den første Arbeidarparti-regjeringa. Felt etter to veker. * 1931 Noreg okkuperer Aust-Grønland. – Storkonflikt i arbeidslivet. Menstad-slaget. – [[Skulefrukost]] blir innført i Oslo. * 1932 Legen [[Karl Evang]] gir ut bladet ''[[Tidsskrift for seksuell opplysning]]''. * 1933 [[Nasjonal Samling]] og [[Kristeleg Folkeparti]] blir skipa. * 1934 [[Lov om sterilisering]]. * 1935 Arbeidarpartiet og Bondepartiet blir samde om eit kriseforlik. – [[Johan Nygårdsvold]] frå Arbeidarpartiet skipar regjering med støtte frå Bondepariet. – LO og NAF samde om ein [[hovudavtale]]. * 1936 Lov om [[alderstrygd]]. * 1938 Lov om [[arbeidsløysetrygd]]. – Råfisklova. * 1939 [[Andre verdskrigen]]. Både Frankrike, Storbritannia og Tyskland vurderer aksjonar i Noreg. – Norsk nøytralitet under sterkt press. – [[Vidkun Quisling]] vitjar Hitler i Berlin (desember). == Okkupasjonstida 1940-45 == {{detaljar|Noreg under andre verdskrigen}} * 1940 Storbritannia legg ut miner langs norskekysten (8/4). – Slagskipet [[«Blücher»]] blir senka ved Oscarsborg. Tyskland okkuperer Oslo og ei rekkje byar. Quisling gjer «radiokupp» (9/4). – Quisling trekkjer seg attende og blir avløyst av [[Administrasjonsrådet]], som vert utnemnt av [[Høgsterett]] (15/4). – Felttoget mot okkupasjonsstyrkane varer i fire veker, 9/4-10/6. – Kongen og regjeringa flyktar til London (7/6). – Riksråds-forhandlingane (juni-september). – Rikskommisær [[Josef Terboven]] utnemner ei regjering som består av 10 NS-medlemmer og tre personar til. Alle andre parti blir forbodne. Administrasjonsrådet blir oppløyst (21/9). * 1942 Statsakta på Akershus. Qusling blir ministerpresident for ei NS-regjering (1/2). – Unntakstilstand i Trøndelag og på Helgeland. 34 personar blir skotne. – Den vesle bygda [[Telavåg]] på Sotra blir brend ned, alle menn sende til konsentrasjonsleir i Tyskland, der 31 døyr. – Norsk politi og NS-folk set i gang massearrestasjonar av [[norske jødar]]. 759 jødar blir sende til Auschwitz, 25 overlever. * 1944 Russarane frigjer Aust-Finnmark (Sør-Varanger). Tyskarane tek i bruk «[[Brente jords taktikk|den brende jords taktikk]]». * 1945 Dei tyske styrkane kapitulerer (8/5). – Qusling blir dømd til døden for landssvik og skoten på Akershus festning (24/10). I alt blir 25 personar [[landssviksoppgjeret|avretta for landssvik]]. == 1945 til i dag == * 1945-1965 «[[Einar Gerhardsen|Gerhardsen]]-perioden» (Arbeidarpartiet har regjeringsmakta i heile perioden minus 3 veker i 1963.) * 1945 Alle parti går til val på «Fellesprogrammet». – [[Kirsten Hansteen]] frå NKP blir Noregs første kvinnelege statsråd. * 1946 [[SAS]] skipa. * 1947 1. mai blir offentleg høgtidsdag og lovfesta fridag. * 1948 Stortinget vedtek å ta imot [[Marshall-hjelpa]]. * 1949 Noreg går med i forsvarsalliansen [[NATO]]. * 1950 Nord-Noreg-planen vedteken. Statsstøtte til bedrifter som vil slå seg ned i landsdelen. * 1952 [[Nordisk Råd]] skipa. * 1960 [[Distriktsutbyggingsfondet]] vart oppretta. – Noreg med i frihandelsorganisasjonen [[EFTA]]. * 1961 [[Sosialistisk Folkeparti]] (SF) blir skipa av utbrytarar frå Arbeidarpartiet. – [[Ingrid Bjerkås]], den første kvinnelege presten, blir ordinert. * 1962 [[Norsk utviklingshjelp]] skipa. * 1963 [[Kings Bay-ulukka]] på Svalbard. – [[John Lyng]] frå Høgre skipar ei borgarleg koalisjonsregjering som blir felt etter tre veker. * 1965 [[Per Borten]] frå Senterpartiet skipar ei borgarleg koalisjonsregjering. * 1967 [[Folketrygd]]a blir innført. * 1969 Dei første oljefunna på [[Ekofisk-feltet]]. – Obligatorisk niårig skule blir innført. – Ungdomsorganisasjonen til Sosialistisk Folkeparti, SUF, bryt ut av partiet. * 1970 Nyfeministgrupper blir skipa. [[Kvinnefronten]] tek initiativ til 8. mars-tog. * 1972 Folkerøysting om [[norsk medlemskap i EF]] (i dag EU). Knapt nei-fleirtal. * 1973 SF, NKP og utbrytarar frå Ap skipar valsambandet Sosialistisk Valforbund. Etter at mange frå NKP gjekk ut, vart denne grupperinga til eit nytt parti, [[Sosialistisk Venstreparti]]. – Marxist-leninistane skipar [[Arbeidernes Kommunistparti]] (marxist-leninistene) (AKP-ml) og stiller til val gjenom [[Raud Valallianse]] (RV), i dag partiet [[Raudt]]. – Anders Lange skipar [[Anders Langes parti til sterk nedsettelse av skatter og avgifter]] (ALP), i dag [[Framstegspartiet]] (FRP). * 1977 Ukontrollert utblåsing på Ekofisk-feltet ([[Bravo-utblåsinga]]). * 1978 [[Lov om sjølvvald abort]] vedteken. Det første [[krisesenter]]et for mishandla kvinner oppretta i Oslo. * 1980 [[Alexander Kielland-ulukka|Bustadplattforma Alexander Kielland]] havarerer og 123 personar misser livet. * 1980-82 Strid om utbygginga av [[Alta-Kautokeino-vassdraget]]. * 1981 [[Kåre Willoch]] frå Høgre skipar regjering. Innleier ei høgre-bølge prega av [[nyliberalisme]]. * 1986 [[Gro Harlem Brundtland]] frå Arbeidarpartiet skipar regjering med åtte kvinnelege statsrådar. * 1988 [[Det norske sametinget|Sametinget]] skipa. * 1994 Ny folkerøysting om norsk medlemskap i EU. Nei-sida sigra for andre gong. == Fotnotar == {{fotnoteliste}} [[Kategori:Norsk historie]] ofwj2lceuvjtb1a8jtz6ay8n7m6mb0y 0 200040 3579575 3579553 2024-11-19T13:08:04Z Ranveig 39 Typ. 3579575 wikitext text/x-wiki {{Infoboks vitskapsmann}} '''Kristian Sophus August Erslev''' ({{levde|28. desember|1852|20. juni|1930|Erslev}}) var ein [[Danmark|dansk]] [[historikar]]. Erslev var [[professor]] i [[historie]] ved [[Københavns Universitet]] frå [[1883]] til [[1916]] og [[riksarkivar]] i Danmark frå 1916 til [[1924]]. Han vert rekna som far til [[kjeldekritikk]]en i nordisk historieforsking. == Livsløp == Erslev vart fødd i [[København]], der faren var forlagsbokhandlar. I 1870 vart Erslev elev frå Mariboes Skole i København, og byrja så å studere ved Københavns Universitet. Her tok han 17. mai 1876 [[magistereksamen]]. Året etter var han, 28. januar, med å stifte ''Selskabet for Udgivelse af Kilder til Dansk Historie''. I oktober 1877 la han ut på ei lang utanlandsreise som varte fram til august 1879, og drog til [[Tyskland]], [[Italia]], [[Hellas]] og [[Paris]] i [[Frankrike]]. Etter heimkoma vart han seinare same året [[dr.philos.]] med [[disputas]]en ''Konge og Lensmand i 16. Aarh. Studier over Statsomvæltningen 1536 og dens Følger for Kongemagt og Adelsvælde''. Disputasen var bygt på eit grundig studium av dei danske [[lensmann|lensmenn]] og forleningsvilkåra for dei danske [[len]]a i perioden 1513–1596. 1. januar 1881 vart Erslev [[stipendiat]] ved Gehejmearkivet, og frå 1. mars 1883 var han professor i historie ved Københavns Universitet, etter at Frederik Schiern hadde døydd. Året før var Erslevs gamle læremeister, professor Caspar Paludan-Müller, død og hadde vorte avløyst som professor av Johannes Steenstrup. Erslevs verksemd i historisk metode dei påfølgjande åra vart i høg grad prega av eit oppgjer med Paludan-Müller sin metode, medan Steenstrup i høgre grad vidareførte arven etter sistnemnde. På Københavns Universitet var Erslev [[rektor]] frå november 1910 og eitt år framover. Då han avslutta rektorgjerninga heldt han ein tale, der han framheva dei tenester han og elevane hans hadde gjort for å forbetre [[dansk historie]]skriving. :''En fuld Værdsættelse deraf kan først Eftertiden foretage, men jeg antager dog, at man altid vil anerkende, at der er arbejdet stærkt og samvittighedsfuldt; intetsteds har man slaaet sig til Ro med, hvad tidligere Granskere har ment; alt er optaget fra Grunden af, baade Stoffet og Arbejdsomraadet er blevet stærkt udvidet og uddybet, og ivrig har man stræbt at faa hver Tidsalder frem i dens Ejendommelighed.'' Erslevs embetstid enda med ei årrekke som riksarkivar, då han 1. februar 1916 tok over denne posten. Her ordna han saman med arkivar William Christensen mellomaldersamlinga etter [[proveniens]]prinsippet. Frå 1913 til 1926 var Erslev styreformann for [[Carlsbergfondet]]. Både i Carlsbergfondet og i andre posisjonar fekk han utfalde sine evner som administrator. == Litterær produksjon == Erslevs vesentlegaste innsats låg innanfor studiet av den danske [[mellomalderen]] og utviklinga av kjeldekritikken. Klassiske mellomalderstudiar frå Erslev er «Europæisk feudalisme og dansk lensvæsen» i ''Historisk Tidsskrift'' 1889 og monografiane ''Dronning Margrethe og Kalmarunionens Grundlæggelse'' (København 1882) og ''[[Erik av Pommern|Erik af Pommern]], hans Kamp for Sønderjylland og Kalmarunionens Opløsning'' (København 1901). Dei kjeldekritiske hovudverka er ''Nogle Grundsætninger for historisk Kildekritik'' (København 1892) og ''Historisk Teknik. Den historiske Undersøgelse fremstillet i sine Grundlinjer'', som kom i første utgåve i 1911. === Utviklinga av kjeldekritikken === Debutarbeidet frå 1873, artikkelen ''[[Harald Hardråde|Harald Hårdråde]] i Limfjorden'' i ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', inneheldt ingen tilløp til kjeldekritikk. Det er ei undersøking av ei forteljing frå [[Snorre Sturlason]], der Harald Hardråde slepp unna nokre forfølgjarar ved å trekke [[skip]]a sine over land frå [[Limfjorden]] til [[Nordsjøen]]. Erslev tek framstillinga for pålydande, og artikkelen handlar om å stadfeste dei lokalitetane som vert nemnde i forteljinga. To år seinare blanda Erslev seg i striden mellom Caspar Paludan-Müller og Johannes Steenstrup om Kong Valdemars Jordebog. I artikkelen «Kong Valdemars jordebog og den nyere kritik» i ''Historisk Tidsskrift'', slutta han seg til Paludan-Müller sin framgangsmåte; først undersøke skriftet i sin heilskap, og dernest dei enkelte jordeboksstykka i det. Derimot forkasta han professoren si oppfatning av jordeboka som øvingsbok for ein skrivar. Den sentrale problemstillinga for Erslev var å finne fram til ein plausibel situasjon, der kjelda kan vere framkomen. Ein analyse av innhaldet gjorde at han slutta seg til Paludan-Müller sitt synspunkt om at handskriftet bestod av ei rekke usamanhengande stykke, som først hadde vorte samla då handskriftet vart til, og altså ikkje, som Steenstrup meinte, opphavleg hadde utgjort ei eining. Metodisk låg Erslev såleis i dette arbeidet tett opp mot Paludan-Müller og [[historisme]]n sin [[Hermeneutikk|hermeneutiske]] og intuitive framgangsmåte. Det handlar om å leve sig inn i den situasjonen der kjelda er oppstått. Nokre [[numismatikk|numismatiske]] arbeid byrja vise spor av ein ny metodisk tilgang. I artikkelen «Vore bynavnes ældste former, oplyste ved danske mønter» frå 1873 peika han på at det ville vere mogleg å følgje namneformer lengre tilbake i tid, dersom ein drog inn myntmaterialet. To år seinare viste han i artikkelen «Roskildes ældste mønter. Studier til dansk mønthistorie» at det same materialet hadde ytterlegare moglegheiter som kjeldemateriale for historikarar. Myntar frå [[Roskilde]] i ulike myntfunn vart kronologisk oppstilt og deretter utnytta til å seie noko om utviklinga av myntstellet i byen, og i Danmark som heilskap. Arbeidet med Roskilde-myntane viser to interessante trekk ved Erslevs metodiske posisjon. For det første finst det ein tydeleg [[positivisme|positivistisk]] inspirasjon. Materialet kan beskrivast eksakt ved å verte målt og vege, og uttrykkast i tal og analyserast gjennom [[statistikk]]. For det andre legg han større vekt på leivniningsverdet i myntane, enn verdet i forteljingar og andre narrative kjelder. Bruken av statistikk vart nærast eit kjennemerke for Erslev. I disputasen frå 1879 forklarte han valet av lensvesenet som emne med «den sjældne og uvurderlige Egenskab, at det tillader en positiv, næsten Exakt Behandling» og tillegg resultatet stor sikkerheit, då det er bygt «paa indgaaende Detailundersøgelser og deraf uddragne statistiske Resultater.» Opp gjennom 1880-åra viste Erslev mindre interesse for leivningsverdet i kjeldene. Meir vekt vart lagt på å utnytte forteljinga som kjelde, noko som kjem til uttrykk i artikkelen «Studier til Dronning Margrethes Historie» frå 1882. Her skilde han mellom det diplomatiske materialet og «Kilderne [...] – dette Ord taget i snævrere Forstand, hvorefter det kun omfatter Forfatternes Beretninger om det skete». Sidan tok han fatt på å undersøke det innbyrdes tilhøvet mellom desse kjeldene og kjeldeverdien i dei. Han tilla dei samtidige kjeldene størst verde, dei frå Margrete si eiga levetid eller kort deretter. Dei seinare kjeldene har dels gjengitt opplysningane i dei eldre kjeldene, og dels nytta seg av [[munnleg overlevering|munnlege overleveringar]]. Desse yngre kjeldene vert omtala som sekundære. Verdien i metoden prøvde Erslev å påvise i artikkelen, ved å nytte han på slaget ved Åsle i [[1389]]. Her går han ut frå opplysningane i årbøkene og supplerer desse med ikkje-nordiske kjelder, primært frå [[Lübeck]], for å finne samanhengen og utviklinga av hendingane. Først deretter dreg han inn brotstykke som kan leiast ut av diplommaterialet. Konklusjonen hans var at det såleis var vist ''«hvor meget der er at lære af de samtidige Kilder, hvor overordentlig lidt, der kan hentes ud fra alle senere Beretninger, og dette Udslag kan dristig overføres næsten paa alle Punkter i Datidens historie.»'' I større omfang vart metoden brukt i monografien om [[dronning Margrete]], som kom ut nesten samtidig med artikkelen. Erslev fekk motbør frå kollegaen Johannes Steenstrup. I danske ''Dagbladet'' kunne ein 23. mars 1891 lese ein anonym artikkel under overskrifta «Hjemlige Studier. Fri forskning og Skole», som var ei melding av den nemnde artikkelen. Forfattaren var Steenstrup, og han fann opplagt avvisinga av Huitfeldts tapte kjelder for bastant. Han syntest avvisinga var «lidt for vidtgaaende» og han spurte, om «ikke Erslev tildeler den nyere Kildekritik alt for store Fortjenester?» Han meinte at kjeldekritikken i Tyskland hadde gjort historiestudiet til «et mekanisk, stundom aandløst Studium'' og poengterte at historie også handla om ''Kunsten at kunne leve sig ind i den skildrede Tid, saa man stod lige overfor den som en samtidig». Den 6. april kom Erslev sitt svar i ''Dagbladet''. Han heldt fast ved at «al historisk granskning maa begynde med Kildekritik; da vi kun kender Fortiden gennem Overleveringen, maa vi prøve dennes Troværdighed, før vi bygger videre paa den.» Samstundes la han vekt på at oppgåva ikkje einast var å kassere dei «uægte kilder», då dette berre var første steg, «derefter kommer Kildekritikens Hovedopgave, at værdsætte Kildens Autoritet, prøve Vidnets Troværdighed, Forfatterens Kundskab, Aktstykkets Beviskraft og saa følger Realkritiken, Forsøgene paa ad de forskelligste Veje at konstruere Billedet af den historiske Situation eller Personlighed.» Synspunktet var at kjeldekritikken var ein naudsynt føresetnad for ordentleg historieskriving, men avviste ikkje betydninga av «psykologisk Iagttagelsesevne, af poetisk Forstaaelse, af Menneskekundskab», og understreka at han «i Kildekritiken kun seer Vejen, ikke Maalet.» Erslev heldt fram sitt kjeldekritiske arbeid med to artiklar i ''Historisk Tidsskrift'' i 1891. «Det stockholmoske Blodbads Forhistorie og C. Paludan-Müllers Opfattelse deraf» var den eine, og «Paludan-Müllers Theori om Sagnkritikens Methode» den andre. Erslev avviste Paludan-Müller si historiske metode. I motsetnad til Paludan-Müller fann han at det mellom monument, segner og myter var eit skilje mellom «to helt forskellige Kildearter, mellem hvilke der er væsensforskel»: [[Forteljing]]ar («Fortællingen om Fortiden, Begivenheden afspejlet i den menneskelige Hjerne») og [[leivning]] («den endnu bevarede rest af Fortiden»). Skilnaden ligg her i sjølve kjeldene og først seinare, primært i ''Historisk Teknik'' frå 1911, når han kjem fram til at skiljet ikkje ligg i kjeldene, men i historikaren si problemstilling. I artikkelen «Sven Estridsøn og Biskop Vilhelm. Sagnstudier» frå 1892 tok han [[Saxo Grammaticus]] under same behandling som tidlegare Huitfeldt. Heller ikkje denne gongen var Steenstrup samd, men han reagerte først i 1907 med artikkelen «Biskop Vilhelm og Kong Svend» i ''Historisk Tidsskrift'', 8. række, I, s. 1-64. Erslev si avhandling er ein analyse av underordningsforhold og munnar ut i ei avvising av Saxo som kjelde til [[Svein Estridsson|Svend Estridsens]] tid, men som ei verdifull kjelde til Saxos eiga tid. Med andre ord er verdien av Saxo som forteljing låg, men som leivning høg. Enno ein gong formulerer Erslev seg som praktikar, på ein måte som minner om eit funksjonelt kjeldesyn, men som teoretikar heldt han stadig fast i eit materielt kjeldesyn. Vender ein seg til ''Grundsætninger i historisk Kildekritik'' så er han i heile innleiinga oppteken av skiljet mellom forteljing og leivning, medan resten av læreboka handlar om korleis ein kritisk skal stille seg til forteljingar. Det er grunn til å tru at han oppfatta leivningar som «objektive» kjelder, som ein derfor, etter å ha avgjort opphavet til dei, utan vidare kunne bruke. Forteljingar var derimot «subjektive» kjelder og skulle difor «reinsast» for dei subjektive elementa, før dei kunne brukast. Dei etterfølgjande avhandlingane frå 1890-åra dreia seg vesentleg om å teste metoden i praksis, for å demonstrere verdien i den. Ein viss tendens til auka interesse for leivningane kan anast, men forteljingane vert ofte brukt som grunnlag for avhandlingane. Det gjeld såleis til dømes «Fra Holstenervældens Tid i Danmark (1325–1340). Kritiske Smaastudier» frå 1896, der han i dei første to av dei tre små studiane i artikkelen, brukar kjeldekritikken på forteljingar og berre i det siste, «Mageskiftekontrakten af 11. Februar 1340», analyserer ei kjelde han reknar for å vere leivning. Først etter hundreårsskiftet kom leivningsutnyttinga i sentrum for Erslevs arbeid, særleg i ''Frederik IV og Slesvig. Arvehyldningsakterne af 1721'' frå 1901 og «Gottorpernes Afkald paa Slesvig og dets Forhistorie» frå 1913. I det førstnemnde verket kjem Erslevs vitskapsideal om den fordomsfrie inngangen klart til uttrykk: «Vi vil først tage selve Akterne for os og, uden nogetsomhelst Hensyn til, hvad der før er sagt om dem, søge at forstaa deres Indhold saa klart og fyldigt, som det er os muligt. Den Forstaaelse, vi derved naar til, vil vi saa sammenligne med de Fortolkninger, som tidligere er fremsatte af Akterne, dels fra dansk, dels fra slesvigholstens side.» == Forfattarskap == === Bakgrunnsstoff === *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_4rk_0005-PDF/hto_4rk_0005_96510.pdf Kr. Erslev: "Kong Valdemars jordebog og den nyere kritik" (''Historisk Tidsskrift'', 4. række, Bind 5; 1875)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_4rk_0006-PDF/hto_4rk_0006_77076.pdf Kr. Erslev: "De nyeste bidrag til Erik af Pommerns historie" (''Historisk Tidsskrift'', 4. række, Bind 6; 1877)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0003-PDF/hto_5rk_0003_80146.pdf Kr. Erslev: "Studier til Dronning Margrethes Historie" (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 3; 1881)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0003-PDF/hto_5rk_0003_80153.pdf Kr. Erslev: "Om Reinhardts „Valdemar Atterdag'." (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 3; 1881)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0003-PDF/hto_5rk_0003_80142.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "C. E. F. Reinhardt: ''Valdemar Atterdag og hans Kongegjerning''. Med et Tillæg af hidtil utrykte Diplomer. Kjøbenhavn 1880. XIX + 616 SS." (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 3; 1881)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0004-PDF/hto_5rk_0004_81234.pdf Kr. Erslev: "Kong Olufs Dødsdag" (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 4; 1883)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0005-PDF/hto_5rk_0005_77100.pdf Kr. Erslev: "Danmarks Folkemængde i Valdemar Sejrs Tid" (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 5; 1885)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0002-PDF/hto_6rk_0002_80174.pdf Kr. Erslev: "Erik Plovpennings Strid med Abel" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 2; 1889)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0002-PDF/hto_6rk_0002_80168.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "H. F. Rørdam: ''Danske Kirkelove samt Udvalg af andre Bestemmelser, vedrørende Kirken, Skolen og de fattiges Forsørgelse 1536—1683''. 1.—3. Del. København (Selskabet for Danmarks Kirkehistorie) 1883—89. V. A. Secher: ''Corpus constitutionum Daniæ. Forordninger, Recesser og andre kongelige Breve, Danmarks Lovgivning vedkommende, 1558-1660'', udgivne af Selskabet for Udgivelse af Kilder til dansk Historie. 1. Bind og 2. Binds 1.- 3. Hæfte. Kjøbenhavn 1887-90." (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 2; 1889)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0003-PDF/hto_6rk_0003_81257.pdf Kr. Erslev: "Sven Estridsøn og Biskop Vilhelm" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 3; 1891)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0003-PDF/hto_6rk_0003_81237.pdf Kr. Erslev: "Det stockholmske Blodbads Forhistorie og C. Paludan-Müllers Opfattelse deraf" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 3; 1891)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0005-PDF/hto_6rk_0005_78180.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "Ernst Robert Daenell: ''Die Kölner Konföderation vom Jahre 1367 und die schonischen Pfandschaften. Hansischdänische Geschichte 1367—1385''. (Leipziger Studien aus dem Gebiet der Geschichte. herausgegeben von W. Arndt, K. Lamprecht. E. Marcks. 1. Bd. 1. Heft.) Leipzig (Duncker & Humblot) 1894. (174 SS.)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 5; 1894)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0006-PDF/hto_6rk_0006_96341.pdf Kr. Erslev: "Fra Holstenervældens Tid i Danmark (1325-1340)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 6; 1895)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0006-PDF/hto_6rk_0006_96340.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "Ludvig Holberg: ''Konge og Danehof i det 13. og 14. Aarhundrede''. Første Bind: Kong Erik Glippings Haandfæstning og Rigslove. Kjøbenhavn (G. E. C. Gad) 1895. (XVI + 334 SS.)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 6; 1895)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0006-PDF/hto_6rk_0006_96364.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "Die Chronica novella des Hermann Korner. Im Auftiage der Wedekindschen Preisstiftung für Deutsche Geschichte herausgegeben von Jakob Schwalm. Göttingen (Vanderhock & Ruprecht) 1895. (XXXVI + 650 SS.)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 6; 1895)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0001-PDF/hto_7rk_0001_97077.pdf Kr. Erslev: "Forliget af 11. Februar 1340" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 1; 1897)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0001-PDF/hto_7rk_0001_97095.pdf Kr. Erslev: "Henrik af Æmeltorp i de ægte og de uægte Kilder" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 1; 1897)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0001-PDF/hto_7rk_0001_97089.pdf Kr. Erslev: "Et kalendarisk Kuriosum" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 1; 1897)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0002-PDF/hto_7rk_0002_97135.pdf Kr. Erslev: "Rostjeneste — Rustning" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 2; 1899)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0002-PDF/hto_7rk_0002_97125.pdf Kr. Erslev: "Dagen for Arkonas Indtagelse" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 2; 1899)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0002-PDF/hto_7rk_0002_97140.pdf Kr. Erslev: "Europæisk Feudalisme og dansk Lensvæsen" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 2; 1899)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0003-PDF/hto_7rk_0003_96992.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "P. Hauberg: ''Myntforhold og Udmyntninger i Danmark indtil 1146''. Med 13 Tavler. (Kgl. Danske Videnskab. Selsk. Skrifter, 6. Række. hist. o. filos. Afd. V. 1.) 1900." (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 3; 1900)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0003-PDF/hto_7rk_0003_96991.pdf Kr. Erslev: "Forslaget til en ny Unionsakt fra Erik af Pommerns sidste Aar og dets Ophavsmand" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 3; 1900)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0004-PDF/hto_7rk_0004_97031.pdf Kr. Erslev: "Nyt fra historsisk Videnskab i Ind- og Udland" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 4; 1902)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0005-PDF/hto_7rk_0005_97062.pdf Kr. Erslev: "Rigets „bedste Mænd', Danehof og Rigsraadet" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 5; 1904)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0005-PDF/hto_7rk_0005_97067.pdf Kr. Erslev: "Sildetolden paa Skaanemarkedet" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 5; 1904)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0006-PDF/hto_7rk_0006_97974.pdf Kr. Erslev: "Har den danske Adel i det 15. Aarhundrede haft en stærk Tilgang af nye Slægter?" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 6; 1905)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0002-PDF/hto_8rk_0002_97618.pdf Kr. Erslev: "Fæstebondens Førlov og dens Størrelse" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 2; 1909)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0004-PDF/hto_8rk_0004_97852.pdf Kr. Erslev: "Gottorpernes Afkald paa Slesvig og dets Forhistorie" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 4; 1912)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0005-PDF/hto_8rk_0005_97990.pdf Kr. Erslev: "P. Lauridsens Antikritik" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 5; 1914)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0005-PDF/hto_8rk_0005_98013.pdf Kr. Erslev: "Har P. Lauridsen godtgjort, at Kongelovens Arvefølge gjaldt i den kongelige Andel af Slesvig allerede før 1721?" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 5; 1914)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0006-PDF/hto_8rk_0006_98131.pdf Kr. Erslev: "Valdemars Jordebog: Hallandslisten og „Hovedstykket'." (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 6; 1915)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_9rk_0006-PDF/hto_9rk_0006_98401.pdf Kr. Erslev: "Dronning Tyre og Danevirke" (''Historisk Tidsskrift'', 9. række, Bind 6; 1929)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_9rk_0006-PDF/hto_9rk_0006_98386.pdf Kr. Erslev: "Det stockholmske Blodbad" (''Historisk Tidsskrift'', 9. række, Bind 6; 1929)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_10rk_0001-PDF/hto_10rk_0001_79244.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "''Det danske Folks Historie, skrevet af danske Historikere''. Redigeret af Aage Friis, Axel Linvald og M. Mackeprang. Kbh. 1926—1929" (H''istorisk Tidsskrift'', 10. række, Bind 1; 1930)] ==Kjelder== <div class="references-small"> *''Denne artikkelen bygger på «[[:da:Kristian Erslev|Kristian Erslev]]» frå {{Wikipedia-utgåve|da}}, den 19. november 2011.'' </div> == Bakgrunnsstoff == * [https://runeberg.org/dbl/4/0579.html Biografi] i ''Dansk biografisk leksikon'' 1. utgåve * [http://www.historie-nu.dk/Forskningsportal/Erslev.pdf Historisk Teknik](pdf) - introduksjon til ''Historisk Teknik'' skrive av Sebastian Olden-Jørgensen * [http://www.historie-nu.dk/Forskningsportal/Manniche.pdf Den radikale historikertradition](pdf) - Jens Christian Manniches verk om bl.a. Erslev i revidert utgåve frå 2000 * [http://www.kildeskriftselskabet.dk Kildeskriftselskabet], heimeside for ''Selskabet for Udgivelse af Kilder til Dansk Historie'', som Erslev var med å grunnleggje. {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Danske historikarar]] [[Kategori:Professorar ved Københavns Universitet]] [[Kategori:Medlemmar av Det kongelege danske vitskapsakademiet]] [[Kategori:Folk frå København]] 0ufe9j8v5otwyn8wxnga554zapg213t 3579576 3579575 2024-11-19T13:08:34Z Ranveig 39 /* Forfattarskap */ 3579576 wikitext text/x-wiki {{Infoboks vitskapsmann}} '''Kristian Sophus August Erslev''' ({{levde|28. desember|1852|20. juni|1930|Erslev}}) var ein [[Danmark|dansk]] [[historikar]]. Erslev var [[professor]] i [[historie]] ved [[Københavns Universitet]] frå [[1883]] til [[1916]] og [[riksarkivar]] i Danmark frå 1916 til [[1924]]. Han vert rekna som far til [[kjeldekritikk]]en i nordisk historieforsking. == Livsløp == Erslev vart fødd i [[København]], der faren var forlagsbokhandlar. I 1870 vart Erslev elev frå Mariboes Skole i København, og byrja så å studere ved Københavns Universitet. Her tok han 17. mai 1876 [[magistereksamen]]. Året etter var han, 28. januar, med å stifte ''Selskabet for Udgivelse af Kilder til Dansk Historie''. I oktober 1877 la han ut på ei lang utanlandsreise som varte fram til august 1879, og drog til [[Tyskland]], [[Italia]], [[Hellas]] og [[Paris]] i [[Frankrike]]. Etter heimkoma vart han seinare same året [[dr.philos.]] med [[disputas]]en ''Konge og Lensmand i 16. Aarh. Studier over Statsomvæltningen 1536 og dens Følger for Kongemagt og Adelsvælde''. Disputasen var bygt på eit grundig studium av dei danske [[lensmann|lensmenn]] og forleningsvilkåra for dei danske [[len]]a i perioden 1513–1596. 1. januar 1881 vart Erslev [[stipendiat]] ved Gehejmearkivet, og frå 1. mars 1883 var han professor i historie ved Københavns Universitet, etter at Frederik Schiern hadde døydd. Året før var Erslevs gamle læremeister, professor Caspar Paludan-Müller, død og hadde vorte avløyst som professor av Johannes Steenstrup. Erslevs verksemd i historisk metode dei påfølgjande åra vart i høg grad prega av eit oppgjer med Paludan-Müller sin metode, medan Steenstrup i høgre grad vidareførte arven etter sistnemnde. På Københavns Universitet var Erslev [[rektor]] frå november 1910 og eitt år framover. Då han avslutta rektorgjerninga heldt han ein tale, der han framheva dei tenester han og elevane hans hadde gjort for å forbetre [[dansk historie]]skriving. :''En fuld Værdsættelse deraf kan først Eftertiden foretage, men jeg antager dog, at man altid vil anerkende, at der er arbejdet stærkt og samvittighedsfuldt; intetsteds har man slaaet sig til Ro med, hvad tidligere Granskere har ment; alt er optaget fra Grunden af, baade Stoffet og Arbejdsomraadet er blevet stærkt udvidet og uddybet, og ivrig har man stræbt at faa hver Tidsalder frem i dens Ejendommelighed.'' Erslevs embetstid enda med ei årrekke som riksarkivar, då han 1. februar 1916 tok over denne posten. Her ordna han saman med arkivar William Christensen mellomaldersamlinga etter [[proveniens]]prinsippet. Frå 1913 til 1926 var Erslev styreformann for [[Carlsbergfondet]]. Både i Carlsbergfondet og i andre posisjonar fekk han utfalde sine evner som administrator. == Litterær produksjon == Erslevs vesentlegaste innsats låg innanfor studiet av den danske [[mellomalderen]] og utviklinga av kjeldekritikken. Klassiske mellomalderstudiar frå Erslev er «Europæisk feudalisme og dansk lensvæsen» i ''Historisk Tidsskrift'' 1889 og monografiane ''Dronning Margrethe og Kalmarunionens Grundlæggelse'' (København 1882) og ''[[Erik av Pommern|Erik af Pommern]], hans Kamp for Sønderjylland og Kalmarunionens Opløsning'' (København 1901). Dei kjeldekritiske hovudverka er ''Nogle Grundsætninger for historisk Kildekritik'' (København 1892) og ''Historisk Teknik. Den historiske Undersøgelse fremstillet i sine Grundlinjer'', som kom i første utgåve i 1911. === Utviklinga av kjeldekritikken === Debutarbeidet frå 1873, artikkelen ''[[Harald Hardråde|Harald Hårdråde]] i Limfjorden'' i ''Aarbøger for nordisk Oldkyndighed og Historie'', inneheldt ingen tilløp til kjeldekritikk. Det er ei undersøking av ei forteljing frå [[Snorre Sturlason]], der Harald Hardråde slepp unna nokre forfølgjarar ved å trekke [[skip]]a sine over land frå [[Limfjorden]] til [[Nordsjøen]]. Erslev tek framstillinga for pålydande, og artikkelen handlar om å stadfeste dei lokalitetane som vert nemnde i forteljinga. To år seinare blanda Erslev seg i striden mellom Caspar Paludan-Müller og Johannes Steenstrup om Kong Valdemars Jordebog. I artikkelen «Kong Valdemars jordebog og den nyere kritik» i ''Historisk Tidsskrift'', slutta han seg til Paludan-Müller sin framgangsmåte; først undersøke skriftet i sin heilskap, og dernest dei enkelte jordeboksstykka i det. Derimot forkasta han professoren si oppfatning av jordeboka som øvingsbok for ein skrivar. Den sentrale problemstillinga for Erslev var å finne fram til ein plausibel situasjon, der kjelda kan vere framkomen. Ein analyse av innhaldet gjorde at han slutta seg til Paludan-Müller sitt synspunkt om at handskriftet bestod av ei rekke usamanhengande stykke, som først hadde vorte samla då handskriftet vart til, og altså ikkje, som Steenstrup meinte, opphavleg hadde utgjort ei eining. Metodisk låg Erslev såleis i dette arbeidet tett opp mot Paludan-Müller og [[historisme]]n sin [[Hermeneutikk|hermeneutiske]] og intuitive framgangsmåte. Det handlar om å leve sig inn i den situasjonen der kjelda er oppstått. Nokre [[numismatikk|numismatiske]] arbeid byrja vise spor av ein ny metodisk tilgang. I artikkelen «Vore bynavnes ældste former, oplyste ved danske mønter» frå 1873 peika han på at det ville vere mogleg å følgje namneformer lengre tilbake i tid, dersom ein drog inn myntmaterialet. To år seinare viste han i artikkelen «Roskildes ældste mønter. Studier til dansk mønthistorie» at det same materialet hadde ytterlegare moglegheiter som kjeldemateriale for historikarar. Myntar frå [[Roskilde]] i ulike myntfunn vart kronologisk oppstilt og deretter utnytta til å seie noko om utviklinga av myntstellet i byen, og i Danmark som heilskap. Arbeidet med Roskilde-myntane viser to interessante trekk ved Erslevs metodiske posisjon. For det første finst det ein tydeleg [[positivisme|positivistisk]] inspirasjon. Materialet kan beskrivast eksakt ved å verte målt og vege, og uttrykkast i tal og analyserast gjennom [[statistikk]]. For det andre legg han større vekt på leivniningsverdet i myntane, enn verdet i forteljingar og andre narrative kjelder. Bruken av statistikk vart nærast eit kjennemerke for Erslev. I disputasen frå 1879 forklarte han valet av lensvesenet som emne med «den sjældne og uvurderlige Egenskab, at det tillader en positiv, næsten Exakt Behandling» og tillegg resultatet stor sikkerheit, då det er bygt «paa indgaaende Detailundersøgelser og deraf uddragne statistiske Resultater.» Opp gjennom 1880-åra viste Erslev mindre interesse for leivningsverdet i kjeldene. Meir vekt vart lagt på å utnytte forteljinga som kjelde, noko som kjem til uttrykk i artikkelen «Studier til Dronning Margrethes Historie» frå 1882. Her skilde han mellom det diplomatiske materialet og «Kilderne [...] – dette Ord taget i snævrere Forstand, hvorefter det kun omfatter Forfatternes Beretninger om det skete». Sidan tok han fatt på å undersøke det innbyrdes tilhøvet mellom desse kjeldene og kjeldeverdien i dei. Han tilla dei samtidige kjeldene størst verde, dei frå Margrete si eiga levetid eller kort deretter. Dei seinare kjeldene har dels gjengitt opplysningane i dei eldre kjeldene, og dels nytta seg av [[munnleg overlevering|munnlege overleveringar]]. Desse yngre kjeldene vert omtala som sekundære. Verdien i metoden prøvde Erslev å påvise i artikkelen, ved å nytte han på slaget ved Åsle i [[1389]]. Her går han ut frå opplysningane i årbøkene og supplerer desse med ikkje-nordiske kjelder, primært frå [[Lübeck]], for å finne samanhengen og utviklinga av hendingane. Først deretter dreg han inn brotstykke som kan leiast ut av diplommaterialet. Konklusjonen hans var at det såleis var vist ''«hvor meget der er at lære af de samtidige Kilder, hvor overordentlig lidt, der kan hentes ud fra alle senere Beretninger, og dette Udslag kan dristig overføres næsten paa alle Punkter i Datidens historie.»'' I større omfang vart metoden brukt i monografien om [[dronning Margrete]], som kom ut nesten samtidig med artikkelen. Erslev fekk motbør frå kollegaen Johannes Steenstrup. I danske ''Dagbladet'' kunne ein 23. mars 1891 lese ein anonym artikkel under overskrifta «Hjemlige Studier. Fri forskning og Skole», som var ei melding av den nemnde artikkelen. Forfattaren var Steenstrup, og han fann opplagt avvisinga av Huitfeldts tapte kjelder for bastant. Han syntest avvisinga var «lidt for vidtgaaende» og han spurte, om «ikke Erslev tildeler den nyere Kildekritik alt for store Fortjenester?» Han meinte at kjeldekritikken i Tyskland hadde gjort historiestudiet til «et mekanisk, stundom aandløst Studium'' og poengterte at historie også handla om ''Kunsten at kunne leve sig ind i den skildrede Tid, saa man stod lige overfor den som en samtidig». Den 6. april kom Erslev sitt svar i ''Dagbladet''. Han heldt fast ved at «al historisk granskning maa begynde med Kildekritik; da vi kun kender Fortiden gennem Overleveringen, maa vi prøve dennes Troværdighed, før vi bygger videre paa den.» Samstundes la han vekt på at oppgåva ikkje einast var å kassere dei «uægte kilder», då dette berre var første steg, «derefter kommer Kildekritikens Hovedopgave, at værdsætte Kildens Autoritet, prøve Vidnets Troværdighed, Forfatterens Kundskab, Aktstykkets Beviskraft og saa følger Realkritiken, Forsøgene paa ad de forskelligste Veje at konstruere Billedet af den historiske Situation eller Personlighed.» Synspunktet var at kjeldekritikken var ein naudsynt føresetnad for ordentleg historieskriving, men avviste ikkje betydninga av «psykologisk Iagttagelsesevne, af poetisk Forstaaelse, af Menneskekundskab», og understreka at han «i Kildekritiken kun seer Vejen, ikke Maalet.» Erslev heldt fram sitt kjeldekritiske arbeid med to artiklar i ''Historisk Tidsskrift'' i 1891. «Det stockholmoske Blodbads Forhistorie og C. Paludan-Müllers Opfattelse deraf» var den eine, og «Paludan-Müllers Theori om Sagnkritikens Methode» den andre. Erslev avviste Paludan-Müller si historiske metode. I motsetnad til Paludan-Müller fann han at det mellom monument, segner og myter var eit skilje mellom «to helt forskellige Kildearter, mellem hvilke der er væsensforskel»: [[Forteljing]]ar («Fortællingen om Fortiden, Begivenheden afspejlet i den menneskelige Hjerne») og [[leivning]] («den endnu bevarede rest af Fortiden»). Skilnaden ligg her i sjølve kjeldene og først seinare, primært i ''Historisk Teknik'' frå 1911, når han kjem fram til at skiljet ikkje ligg i kjeldene, men i historikaren si problemstilling. I artikkelen «Sven Estridsøn og Biskop Vilhelm. Sagnstudier» frå 1892 tok han [[Saxo Grammaticus]] under same behandling som tidlegare Huitfeldt. Heller ikkje denne gongen var Steenstrup samd, men han reagerte først i 1907 med artikkelen «Biskop Vilhelm og Kong Svend» i ''Historisk Tidsskrift'', 8. række, I, s. 1-64. Erslev si avhandling er ein analyse av underordningsforhold og munnar ut i ei avvising av Saxo som kjelde til [[Svein Estridsson|Svend Estridsens]] tid, men som ei verdifull kjelde til Saxos eiga tid. Med andre ord er verdien av Saxo som forteljing låg, men som leivning høg. Enno ein gong formulerer Erslev seg som praktikar, på ein måte som minner om eit funksjonelt kjeldesyn, men som teoretikar heldt han stadig fast i eit materielt kjeldesyn. Vender ein seg til ''Grundsætninger i historisk Kildekritik'' så er han i heile innleiinga oppteken av skiljet mellom forteljing og leivning, medan resten av læreboka handlar om korleis ein kritisk skal stille seg til forteljingar. Det er grunn til å tru at han oppfatta leivningar som «objektive» kjelder, som ein derfor, etter å ha avgjort opphavet til dei, utan vidare kunne bruke. Forteljingar var derimot «subjektive» kjelder og skulle difor «reinsast» for dei subjektive elementa, før dei kunne brukast. Dei etterfølgjande avhandlingane frå 1890-åra dreia seg vesentleg om å teste metoden i praksis, for å demonstrere verdien i den. Ein viss tendens til auka interesse for leivningane kan anast, men forteljingane vert ofte brukt som grunnlag for avhandlingane. Det gjeld såleis til dømes «Fra Holstenervældens Tid i Danmark (1325–1340). Kritiske Smaastudier» frå 1896, der han i dei første to av dei tre små studiane i artikkelen, brukar kjeldekritikken på forteljingar og berre i det siste, «Mageskiftekontrakten af 11. Februar 1340», analyserer ei kjelde han reknar for å vere leivning. Først etter hundreårsskiftet kom leivningsutnyttinga i sentrum for Erslevs arbeid, særleg i ''Frederik IV og Slesvig. Arvehyldningsakterne af 1721'' frå 1901 og «Gottorpernes Afkald paa Slesvig og dets Forhistorie» frå 1913. I det førstnemnde verket kjem Erslevs vitskapsideal om den fordomsfrie inngangen klart til uttrykk: «Vi vil først tage selve Akterne for os og, uden nogetsomhelst Hensyn til, hvad der før er sagt om dem, søge at forstaa deres Indhold saa klart og fyldigt, som det er os muligt. Den Forstaaelse, vi derved naar til, vil vi saa sammenligne med de Fortolkninger, som tidligere er fremsatte af Akterne, dels fra dansk, dels fra slesvigholstens side.» == Forfattarskap == *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_4rk_0005-PDF/hto_4rk_0005_96510.pdf Kr. Erslev: "Kong Valdemars jordebog og den nyere kritik" (''Historisk Tidsskrift'', 4. række, Bind 5; 1875)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_4rk_0006-PDF/hto_4rk_0006_77076.pdf Kr. Erslev: "De nyeste bidrag til Erik af Pommerns historie" (''Historisk Tidsskrift'', 4. række, Bind 6; 1877)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0003-PDF/hto_5rk_0003_80146.pdf Kr. Erslev: "Studier til Dronning Margrethes Historie" (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 3; 1881)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0003-PDF/hto_5rk_0003_80153.pdf Kr. Erslev: "Om Reinhardts „Valdemar Atterdag'." (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 3; 1881)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0003-PDF/hto_5rk_0003_80142.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "C. E. F. Reinhardt: ''Valdemar Atterdag og hans Kongegjerning''. Med et Tillæg af hidtil utrykte Diplomer. Kjøbenhavn 1880. XIX + 616 SS." (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 3; 1881)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0004-PDF/hto_5rk_0004_81234.pdf Kr. Erslev: "Kong Olufs Dødsdag" (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 4; 1883)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_5rk_0005-PDF/hto_5rk_0005_77100.pdf Kr. Erslev: "Danmarks Folkemængde i Valdemar Sejrs Tid" (''Historisk Tidsskrift'', 5. række, Bind 5; 1885)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0002-PDF/hto_6rk_0002_80174.pdf Kr. Erslev: "Erik Plovpennings Strid med Abel" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 2; 1889)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0002-PDF/hto_6rk_0002_80168.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "H. F. Rørdam: ''Danske Kirkelove samt Udvalg af andre Bestemmelser, vedrørende Kirken, Skolen og de fattiges Forsørgelse 1536—1683''. 1.—3. Del. København (Selskabet for Danmarks Kirkehistorie) 1883—89. V. A. Secher: ''Corpus constitutionum Daniæ. Forordninger, Recesser og andre kongelige Breve, Danmarks Lovgivning vedkommende, 1558-1660'', udgivne af Selskabet for Udgivelse af Kilder til dansk Historie. 1. Bind og 2. Binds 1.- 3. Hæfte. Kjøbenhavn 1887-90." (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 2; 1889)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0003-PDF/hto_6rk_0003_81257.pdf Kr. Erslev: "Sven Estridsøn og Biskop Vilhelm" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 3; 1891)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0003-PDF/hto_6rk_0003_81237.pdf Kr. Erslev: "Det stockholmske Blodbads Forhistorie og C. Paludan-Müllers Opfattelse deraf" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 3; 1891)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0005-PDF/hto_6rk_0005_78180.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "Ernst Robert Daenell: ''Die Kölner Konföderation vom Jahre 1367 und die schonischen Pfandschaften. Hansischdänische Geschichte 1367—1385''. (Leipziger Studien aus dem Gebiet der Geschichte. herausgegeben von W. Arndt, K. Lamprecht. E. Marcks. 1. Bd. 1. Heft.) Leipzig (Duncker & Humblot) 1894. (174 SS.)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 5; 1894)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0006-PDF/hto_6rk_0006_96341.pdf Kr. Erslev: "Fra Holstenervældens Tid i Danmark (1325-1340)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 6; 1895)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0006-PDF/hto_6rk_0006_96340.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "Ludvig Holberg: ''Konge og Danehof i det 13. og 14. Aarhundrede''. Første Bind: Kong Erik Glippings Haandfæstning og Rigslove. Kjøbenhavn (G. E. C. Gad) 1895. (XVI + 334 SS.)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 6; 1895)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_6rk_0006-PDF/hto_6rk_0006_96364.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "Die Chronica novella des Hermann Korner. Im Auftiage der Wedekindschen Preisstiftung für Deutsche Geschichte herausgegeben von Jakob Schwalm. Göttingen (Vanderhock & Ruprecht) 1895. (XXXVI + 650 SS.)" (''Historisk Tidsskrift'', 6. række, Bind 6; 1895)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0001-PDF/hto_7rk_0001_97077.pdf Kr. Erslev: "Forliget af 11. Februar 1340" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 1; 1897)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0001-PDF/hto_7rk_0001_97095.pdf Kr. Erslev: "Henrik af Æmeltorp i de ægte og de uægte Kilder" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 1; 1897)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0001-PDF/hto_7rk_0001_97089.pdf Kr. Erslev: "Et kalendarisk Kuriosum" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 1; 1897)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0002-PDF/hto_7rk_0002_97135.pdf Kr. Erslev: "Rostjeneste — Rustning" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 2; 1899)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0002-PDF/hto_7rk_0002_97125.pdf Kr. Erslev: "Dagen for Arkonas Indtagelse" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 2; 1899)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0002-PDF/hto_7rk_0002_97140.pdf Kr. Erslev: "Europæisk Feudalisme og dansk Lensvæsen" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 2; 1899)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0003-PDF/hto_7rk_0003_96992.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "P. Hauberg: ''Myntforhold og Udmyntninger i Danmark indtil 1146''. Med 13 Tavler. (Kgl. Danske Videnskab. Selsk. Skrifter, 6. Række. hist. o. filos. Afd. V. 1.) 1900." (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 3; 1900)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0003-PDF/hto_7rk_0003_96991.pdf Kr. Erslev: "Forslaget til en ny Unionsakt fra Erik af Pommerns sidste Aar og dets Ophavsmand" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 3; 1900)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0004-PDF/hto_7rk_0004_97031.pdf Kr. Erslev: "Nyt fra historsisk Videnskab i Ind- og Udland" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 4; 1902)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0005-PDF/hto_7rk_0005_97062.pdf Kr. Erslev: "Rigets „bedste Mænd', Danehof og Rigsraadet" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 5; 1904)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0005-PDF/hto_7rk_0005_97067.pdf Kr. Erslev: "Sildetolden paa Skaanemarkedet" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 5; 1904)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_7rk_0006-PDF/hto_7rk_0006_97974.pdf Kr. Erslev: "Har den danske Adel i det 15. Aarhundrede haft en stærk Tilgang af nye Slægter?" (''Historisk Tidsskrift'', 7. række, Bind 6; 1905)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0002-PDF/hto_8rk_0002_97618.pdf Kr. Erslev: "Fæstebondens Førlov og dens Størrelse" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 2; 1909)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0004-PDF/hto_8rk_0004_97852.pdf Kr. Erslev: "Gottorpernes Afkald paa Slesvig og dets Forhistorie" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 4; 1912)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0005-PDF/hto_8rk_0005_97990.pdf Kr. Erslev: "P. Lauridsens Antikritik" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 5; 1914)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0005-PDF/hto_8rk_0005_98013.pdf Kr. Erslev: "Har P. Lauridsen godtgjort, at Kongelovens Arvefølge gjaldt i den kongelige Andel af Slesvig allerede før 1721?" (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 5; 1914)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_8rk_0006-PDF/hto_8rk_0006_98131.pdf Kr. Erslev: "Valdemars Jordebog: Hallandslisten og „Hovedstykket'." (''Historisk Tidsskrift'', 8. række, Bind 6; 1915)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_9rk_0006-PDF/hto_9rk_0006_98401.pdf Kr. Erslev: "Dronning Tyre og Danevirke" (''Historisk Tidsskrift'', 9. række, Bind 6; 1929)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_9rk_0006-PDF/hto_9rk_0006_98386.pdf Kr. Erslev: "Det stockholmske Blodbad" (''Historisk Tidsskrift'', 9. række, Bind 6; 1929)] *[http://img.kb.dk/tidsskriftdk/pdf/hto/hto_10rk_0001-PDF/hto_10rk_0001_79244.pdf Kr. Erslev (anmeldelse af): "''Det danske Folks Historie, skrevet af danske Historikere''. Redigeret af Aage Friis, Axel Linvald og M. Mackeprang. Kbh. 1926—1929" (H''istorisk Tidsskrift'', 10. række, Bind 1; 1930)] ==Kjelder== <div class="references-small"> *''Denne artikkelen bygger på «[[:da:Kristian Erslev|Kristian Erslev]]» frå {{Wikipedia-utgåve|da}}, den 19. november 2011.'' </div> == Bakgrunnsstoff == * [https://runeberg.org/dbl/4/0579.html Biografi] i ''Dansk biografisk leksikon'' 1. utgåve * [http://www.historie-nu.dk/Forskningsportal/Erslev.pdf Historisk Teknik](pdf) - introduksjon til ''Historisk Teknik'' skrive av Sebastian Olden-Jørgensen * [http://www.historie-nu.dk/Forskningsportal/Manniche.pdf Den radikale historikertradition](pdf) - Jens Christian Manniches verk om bl.a. Erslev i revidert utgåve frå 2000 * [http://www.kildeskriftselskabet.dk Kildeskriftselskabet], heimeside for ''Selskabet for Udgivelse af Kilder til Dansk Historie'', som Erslev var med å grunnleggje. {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Danske historikarar]] [[Kategori:Professorar ved Københavns Universitet]] [[Kategori:Medlemmar av Det kongelege danske vitskapsakademiet]] [[Kategori:Folk frå København]] g64u4m87vsvqtq54wakvoo35ss0rtrg 0 231867 3579605 3375394 2024-11-19T21:03:00Z 188.163.113.197 3579605 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by |namn = Seredyna-Buda |andre namn = Середина-Буда |land = Ukraina |region = [[Sumy oblast|Sumy]] | grunnlagd = [[1650]] | grunnlagd2type =Bystatus | grunnlagd2 = 1964 | folketal_i_år = 2011<ref>[http://stat6.stat.lviv.ua/PXWEB2007/ukr/publ/2011/chnas.zip Державний комітет статистики України. Чисельність наявного folketal України на 1. januar 2011 року, Київ-2011 (doc)]</ref> | folketal = 7301 | folketettleik = auto | areal = 27.03 | postnummer = 41000 | retningsnummer = 5451 | lat_d = 52 | lat_m = 11 | lat_s = 2 | lat_NS = N | long_d = 34 | long_m = 2 | long_s = 10 | long_EW =E | høgdenivå = 185 |kartposisjon = Ukraina | kart = Ukraine location map.svg }} '''Seredyna-Buda''' ([[ukrainsk]] Середина-Буда) er ein by i [[Sumy oblast]] nordaust i [[Ukraina]], det administrative senteret i [[Seredyno-Budskyj rajon]]. Byen har kring 800 innbyggjarar (2024). ==Kjelder== <div class="references-small"> *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Seredyna-Buda|Seredyna-Buda]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 6. oktober 2012.'' **''{{Wikipedia-utgåve|en}} oppgav desse kjeldene:'' {{fotnoteliste}} </div> {{Sumy oblast}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Sumy oblast]] [[Kategori:Busetnader grunnlagde i 1650]] 2iynyyrxj0t14fpz7x455j54c9iv7r1 3579616 3579605 2024-11-20T08:07:13Z Ranveig 39 Attenderulla endringa gjord av [[Special:Contributions/188.163.113.197|188.163.113.197]] ([[User talk:188.163.113.197|diskusjon]]) til siste versjonen av [[User:TholmeBot|TholmeBot]] 3375394 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by |namn = Seredyna-Buda |andre namn = Середина-Буда |land = Ukraina |region = [[Sumy oblast|Sumy]] | grunnlagd = [[1650]] | grunnlagd2type =Bystatus | grunnlagd2 = 1964 | folketal_i_år = 2011<ref>[http://stat6.stat.lviv.ua/PXWEB2007/ukr/publ/2011/chnas.zip Державний комітет статистики України. Чисельність наявного folketal України на 1. januar 2011 року, Київ-2011 (doc)]</ref> | folketal = 7301 | folketettleik = auto | areal = 27.03 | postnummer = 41000 | retningsnummer = 5451 | lat_d = 52 | lat_m = 11 | lat_s = 2 | lat_NS = N | long_d = 34 | long_m = 2 | long_s = 10 | long_EW =E | høgdenivå = 185 |kartposisjon = Ukraina | kart = Ukraine location map.svg }} '''Seredyna-Buda''' ([[ukrainsk]] Середина-Буда) er ein by i [[Sumy oblast]] nordaust i [[Ukraina]], det administrative senteret i [[Seredyno-Budskyj rajon]]. Byen har kring 7&nbsp;000 innbyggjarar (2011). ==Kjelder== <div class="references-small"> *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Seredyna-Buda|Seredyna-Buda]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 6. oktober 2012.'' **''{{Wikipedia-utgåve|en}} oppgav desse kjeldene:'' {{fotnoteliste}} </div> {{Sumy oblast}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Sumy oblast]] [[Kategori:Busetnader grunnlagde i 1650]] 18az8x4a1e8dad8cqnxte7iux5lby85 0 321948 3579635 3433675 2024-11-20T09:58:29Z CommonsDelinker 1379 [[c:COM:CDC|Bot]]: Erstattar Common_snipe_fencepost.jpg med Wilson's_Snipe_on_a_fencepost,_central_Utah.jpg 3579635 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Wilson's Snipe on a fencepost, central Utah.jpg | bilettekst = Indianarbekkasin{{foto|Sean Breazeal}} }} '''Indianarbekkasin''' (''Gallinago delicata'') er ein mellomstor, tettvaksen [[vadefugl]] i [[snipefamilien]] med eit langt nebb. Arten har utbreiing frå nordlege [[Sør-Amerika]] og nordover over det meste av [[Mellom-Amerika]], [[Karibia]] og [[Nord-Amerika]]. Denne [[bekkasin]]en var tidlegare rekna som ein underart av [[enkeltbekkasin]] (''G. gallinago''). Indianarbekkasin skil seg frå enkeltbekkasin i å ha ein smalare kvit bakkant på vengene, og åtte par halefjører i staden for dei typiske sju hos enkeltbekkasin.<ref name=cornell2/> == Skildring == Vaksne er 26-28 centimeter i lengd med 40-47 cm vengespenn.<ref name="del_hoyo"/> Dei har korte, skittengule bein og eit særs langt, rett og mørkt nebb. Kroppen er spraglete brun på oversida og bleik under. Dei har eit mørkt [[augestrek]], med lyse striper over og under den. Vengene er spisse. Kjønna er mykje like, men hofuglar har lengre nebb og kortare hale enn hannfuglar. Fjørdrakta for vaksne endrar seg ikkje gjennom sesongane. Dette er godt kamuflerte fuglar, dei er vanlegvis sky og skjuler seg i vegetasjonen. Om dei flyg opp skjer det med ein serie av retningsendringar for å forvirre predatorar. Arten hekkar over det meste av [[Alaska]] og [[Canada]], unntatt øyane i [[det kanadiske polararkipelet]]. Dessutan i nordlege [[USA]]. Dei er [[flyttfugl]]ar, trekker til Nord-Amerika sør for hekkeområdet, [[Mellom-Amerika]], [[Karibia]], [[Colombia]] og [[Venezuela]]. I nordvestlege og sentrale USA kan indianarbekkasinar leve året rundt. Habitata for denne arten er prega av opne, myrlendte eller graskledde område gjerne nær innsjøar og elver, også i [[taiga]] lengst nord, men dei unngår tett vegetasjon. I Sør-Amerika òg i [[páramo]] [[økosystem]] opp mot 4000 [[moh.]] Dei beitar i mjuk gjørme, søker djupt med nebbet utan å løfte det opp, eller plukkar opp mat ved synet. Føda er insektlarver, insekt, meitemark, blautdyr og plantematerialar. Akkurat som enkeltbekkasinen har hannen av indianarbekkasin fluktspel i hekkesesongen og gjer ein mekrande lyd.<ref>[http://www.xeno-canto.org/207802 Opptak av læte] tilgjengeleg frå xeno-canto.org</ref> Populasjonen av indianarbekkasin vart redusert mot slutten av det 1800-talet av jakt og habitatøydelegging. Han er i dag estimert til ca. 2 mill individ og er trudd å vere svakt aukande. Arten er klassifisert som globalt livskraftig.<ref name="bli"/> == Kjelder == <div class="references-small"> *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Wilson's Snipe|Wilson's Snipe]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 25. september 2016.'' </div> ;Referansar {{reflist|2|refs= <ref name=cornell2>{{cite web| url=http://www.allaboutbirds.org/guide/Wilsons_Snipe/lifehistory|title=Wilson’s Snipe| quote=Sitat The Wilson's Snipe typically has 16 tail feathers, whereas the common snipe has 14.| publisher=Cornell Lab of Ornithology}}</ref> <ref name="del_hoyo">del Hoyo, J., Collar, N., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J. (2016). ''[http://www.hbw.com/node/467306 Wilson's Snipe (Gallinago delicata)]'' In: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2016). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. Henta den 25. september 2016</ref> <ref name="bli">[[BirdLife International]] (2021) Species factsheet: ''[http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22729867 Gallinago delicata] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160927070020/http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22729867 |date=2016-09-27 }}''. Henta frå http://www.birdlife.org den 19. juli 2021</ref>}} == Bakgrunnsstoff == {{commons2|Category:Gallinago delicata}} *{{Cite web| title = Wilson's Snipe, Identification, All About Birds - Cornell Lab of Ornithology| accessdate = 2016-09-25| url = https://www.allaboutbirds.org/guide/Wilsons_Snipe/id}} [[kategori:snipefamilien]] [[Kategori:Fuglar i den neotropiske regionen]] [[Kategori:Fuglar i den nearktiske regionen‎]] rs1lc5bqwbk5tvpe30oza1tis3mmvt8 0 343500 3579580 3485323 2024-11-19T13:28:53Z Ranveig 39 3579580 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = ChlorospingusSerpophagaKeulemans.jpg | bilettekst = Puertoricotanagar øvst på teikninga }} '''Puertoricotanagar''' (''Nesospingus speculiferus'') er ein mellomstor, altetande [[fugl]] med uklår plassering innanfor [[den biologiske ordenen]] Passeriformes, [[sporvefuglar]]. Han er [[endemisk]] for øya [[Puerto Rico]]. Som namnet ymtar om har han vore rekna som medlem i [[tanagarfamilien]], men frå 2017 lista som ein ny familie '''Nesospingidae''' i [[EBird/Clements Checklist]].<ref name="clemupd"/> == Skildring == Puertoricotanagaren er 18 til 20 centimeter i kroppslengd. Kjønna har lik fjørdrakt: hovudet og oversida er mørk gråbrun til olivengrøn, strupen er kvit og resten av undersida nær kvit med lys grålege område. Nebbet er kort og kraftig. Dei lever helst i fuktige skogsområde og i plantasjar mellom 200 og 1330 [[moh.]] Her beitar dei på både [[frukt]]er, [[leddyr]] og [[virveldyr]] som små [[øgle]]r og [[frosk]]ar. Dei kan beite høgt i trekroner og flyg sjeldan.<ref name="hilty"/> Populasjonen er ikkje estimert og er trudd å vere stabil. Arten er klassifisert som globalt livskraftig.<ref name="bli"/> == Kjelder == ;Referansar {{reflist|2|refs= <ref name="hilty">''[http://www.hbw.com/node/61811 Hilty, S. (2017) Puerto Rican Tanager (Nesospingus speculiferus)]'' I: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2016). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. Henta den 8. oktober 2017</ref> <ref name="clemupd">Clements, J. F., T. S. Schulenberg, M. J. Iliff, B.L. Sullivan, and C. L. Wood (august 2017), ''[http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/updates-corrections-august-2017/ Updates & Corrections: August 2017, The Clements checklist of birds of the world: Version 6.12,]'' page 649, Nesospingidae (Puerto Rican Tanager) , Cornell Lab of Ornithology Henta den 8. oktober 2017</ref> <ref name="bli">[[BirdLife International]] (2017) Species factsheet: ''[http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22722159 Nesospingus speculiferus]''. Henta frå http://www.birdlife.org den 8. oktober 2017</ref> }} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat|Nesospingus speculiferus}} * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Sporvefuglar]] [[Kategori:Fuglar i den neotropiske regionen]] a1gi1pv9n6j1nfp9g8man4kgl83np8h 3579601 3579580 2024-11-19T15:15:21Z Roarjo 183 | familie = Puertoricotanagarfamilien 3579601 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = ChlorospingusSerpophagaKeulemans.jpg | bilettekst = Puertoricotanagar øvst på teikninga | familie = Puertoricotanagarfamilien }} '''Puertoricotanagar''' (''Nesospingus speculiferus'') er ein mellomstor, altetande [[fugl]] med uklår plassering innanfor [[den biologiske ordenen]] Passeriformes, [[sporvefuglar]]. Han er [[endemisk]] for øya [[Puerto Rico]]. Som namnet ymtar om har han vore rekna som medlem i [[tanagarfamilien]], men frå 2017 lista som ein ny familie '''Nesospingidae''' i [[EBird/Clements Checklist]].<ref name="clemupd"/> == Skildring == Puertoricotanagaren er 18 til 20 centimeter i kroppslengd. Kjønna har lik fjørdrakt: hovudet og oversida er mørk gråbrun til olivengrøn, strupen er kvit og resten av undersida nær kvit med lys grålege område. Nebbet er kort og kraftig. Dei lever helst i fuktige skogsområde og i plantasjar mellom 200 og 1330 [[moh.]] Her beitar dei på både [[frukt]]er, [[leddyr]] og [[virveldyr]] som små [[øgle]]r og [[frosk]]ar. Dei kan beite høgt i trekroner og flyg sjeldan.<ref name="hilty"/> Populasjonen er ikkje estimert og er trudd å vere stabil. Arten er klassifisert som globalt livskraftig.<ref name="bli"/> == Kjelder == ;Referansar {{reflist|2|refs= <ref name="hilty">''[http://www.hbw.com/node/61811 Hilty, S. (2017) Puerto Rican Tanager (Nesospingus speculiferus)]'' I: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2016). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. Henta den 8. oktober 2017</ref> <ref name="clemupd">Clements, J. F., T. S. Schulenberg, M. J. Iliff, B.L. Sullivan, and C. L. Wood (august 2017), ''[http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/updates-corrections-august-2017/ Updates & Corrections: August 2017, The Clements checklist of birds of the world: Version 6.12,]'' page 649, Nesospingidae (Puerto Rican Tanager) , Cornell Lab of Ornithology Henta den 8. oktober 2017</ref> <ref name="bli">[[BirdLife International]] (2017) Species factsheet: ''[http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22722159 Nesospingus speculiferus]''. Henta frå http://www.birdlife.org den 8. oktober 2017</ref> }} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat|Nesospingus speculiferus}} * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Sporvefuglar]] [[Kategori:Fuglar i den neotropiske regionen]] 32row7z05etr8myrxj97lt179s9ca8e 0 343504 3579600 3485343 2024-11-19T15:13:51Z Roarjo 183 3579600 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = ZeledoniaCoronataGronvold.jpg | bilettekst = <small>Litografi av Henrik Grönvold, 1905</small> | familie = Smettparulafamilien }} '''Smettparula''' (''Zeledonia coronata'') er ein liten, insektetande [[fugl]] med uklår plassering innanfor [[den biologiske ordenen]] Passeriformes, [[sporvefuglar]]. Han er [[endemisk]] for eit avgrensa område i [[Sentral-Amerika]], høgtliggande skog i [[Costa Rica]] og i vestre [[Panama]]. Som namnet ymtar om, har han vore rekna som medlem i [[parulafamilien]], men frå 2017 lista som ein ny familie '''Zeledoniidae''' i [[EBird/Clements Checklist]].<ref name="clemupd"/> == Skildring == Dette er ein liten sporvefugl på ca. 12 centimeter i kroppslengd og han veg vel 20 gram. Kroppsforma minnar om [[gjerdesmett]] med kort hale, runde, korte [[veng]]er og lang [[tars]]. Fjørdrakta gjev eit svært mørkt inntrykk, mørk olivengrøn overside og skifergrå underside. Hovudet har grå felter på sidene og ei oransjeraud krone. Kjønna er like i fjørdrakt.<ref name="curson"/> Habitatet er i tett vegetasjon prega av [[bambus]] eller [[páramo]]-økosystem over 1500 [[moh.]] og opp til tregrensa, men ofte rundt 2500 moh. Dei søkjer animalsk føde helst nede på bakken.<ref name="curson"/> Dette er ein [[standfugl]].<ref name="curson"/> Populasjonen er ikkje estimert og er trudd å vere stabil. Arten er klassifisert som globalt livskraftig.<ref name="bli"/> == Kjelder == ;Referansar {{reflist|2|refs= <ref name="curson">Curson, J. (2017) ''[http://www.hbw.com/node/61564 Wrenthrush (Zeledonia coronata)]'' I: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2016). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. Henta den 8. oktober 2017</ref> <ref name="clemupd">Clements, J. F., T. S. Schulenberg, M. J. Iliff, B.L. Sullivan, and C. L. Wood (august 2017), ''[http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/updates-corrections-august-2017/ Updates & Corrections: August 2017, The Clements checklist of birds of the world: Version 6.12,]'' page 646, Zeledoniidae (Wrenthrush) , Cornell Lab of Ornithology Henta den 8. oktober 2017</ref> <ref name="bli">[[BirdLife International]] (2017) Species factsheet: ''[http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22722054 Zeledonia coronata]''. Henta frå http://www.birdlife.org den 8. oktober 2017</ref>}} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat|Zeledonia coronata}} {{autoritetsdata}} [[Kategori:Sporvefuglar]] [[Kategori:Fuglar i den neotropiske regionen]] i9bryy867vbz2vbnttk8di3dk87zd3t 0 369370 3579634 3149624 2024-11-20T09:28:36Z Kensasinno 139754 rettet skrivefeil 3579634 wikitext text/x-wiki [[Fil:Glas Grog.jpg|mini|Eit glas grogg]] '''Grogg''' (frå engelsk ''grog'') er opphavleg ein drykk satt saman av [[drikken rom|rom]], varmt vatn og sukker,<ref>{{Nynorskordboka}}</ref> men kan også visa til ulike blandingar av sprit og vatn, brus, juice eller annan alkoholfri drykk. Drikken kan førast tilbake til ein engelsk amiral, [[Edward Vernon]], som blei kalla «the old Grog» av mannskapet sitt som følgje at han brukte å gå i ein frakk av gjord av ulltøyet [[kamelott]] (engelsk ''grogram'').<ref>{{Kilde www |url=https://www.westminster-abbey.org/abbey-commemorations/commemorations/edward-vernon |tittel=Edward Vernon |utgiver=Westminster Abbey |besøksdato=2019-06-15 |språk=en}}</ref> I 1740 gav han ordre om å vatne ut sjømennene sin romrasjon for å minske drukkenskapen deira. Etter han skal difor drykken ha fått namnet sitt. Det er likevel mogeleg at kallenamnet til admiralen kom frå drykken, og ikkje frå frakken hans. Ordet «grog» dukka då nemleg opp i Vernons ordre, men bruken av ordet for å tale om den utspedde rommen i den britiske flåten kom mest sannsynleg etter han. ==Kjelder== {{referansar}} {{autoritetsdata}} [[Kategori:Cocktailar]] biyw0r7l289qmd88nn0pjoil6gx52no 0 380507 3579604 3579518 2024-11-19T20:22:21Z Redaktor GLAM 139852 Better image version contributed by the National Library of Poland 3579604 wikitext text/x-wiki {{om||leiarar av Polen etter 1917|polske statsoverhovud}} [[Fil:Mieszko I (274939) (cropped).jpg|mini|[[Mieszko I]]]] [[Fil:Boleslaw I Chrobry (274954).jpg|mini|[[Bolesław I den modige]]]] [[Fil:Boleslaw Krzywousty (275002).jpg|mini|[[Bolesław III den skeivmunna]]]] [[Fil:Kazimierz II Sprawiedliwy (275038).jpg|mini|[[Kasimir II den rettferdige]]]] [[Fil:Wladyslaw I Lokietek (275125).jpg|mini|[[Vladislav I den korte]]]] [[Fil:Kazimierz III Wielki (275138).jpg|mini|[[Kasimir III den store]]]] [[Fil:Matejko Jadwiga.jpg|mini|[[Heilage Hedvig av Polen|Hedvig]]]] [[Fil:Henryk Walezy.jpg|mini|[[Henrik III av Frankrike|Henrik III Valois]]]] [[Fil:Stefan Batory King.jpg|mini|[[Stefan Báthory]]]] [[Fil:Zygmunt III Waza.jpg|mini|[[Sigismund III av Polen|Sigismund III Vasa]]]] [[Fil:Jan Sobieski.jpg|mini|[[Jan III Sobieski]]]] [[Fil:Stanisław August Poniatowski.jpg|mini|[[Stanisław August Poniatowski]]]] Fram til [[1795]] ble [[Polen]], eller i det minste landets kjerne, styrt på forskjellige tider enten av ''książę'' (hertug; prins – ca. [[960]]-[[1025]], [[1032]]–[[1076]], [[1079]]–[[1295]], [[1296]]–[[1300]] og [[1306]]–[[1320]]) eller ''król'' (konge – [[1025]]–[[1031]], [[1076]]–[[1079]], [[1295]]–[[1296]], [[1300]]–[[1306]] og [[1320]]–[[1795]]). Dei viktigaste dynastia var det [[det piastiske dynastiet|piastiske]] og [[det jagellonske dynastiet]]. Monarkane var ofte også herskarar over nabolandene, eller dei var hertugar rekrutterte frå utanlandske dynasti. Det polske sjølvstendet ende med [[delingane av Polen|den tredje delinga av Polen]] i [[1795]]. Den franske keisaren [[Napoleon I]] oppretta [[Hertugdømet Warszawa]] i [[1807]] og den russiske tsaren var polsk konge i [[Kongress-Polen]]. Fullt polsk sjølvstende blei først gjenoppretta i [[1918]] då landet blei gjort til ein republikk. ==Liste== {|class="wikitable" !Regjeringstid!!Namn!!Polsk namn!!Tittel!!Merknad |- |colspan=5| ===[[Det piastiske dynastiet]]=== |- |800-talet ||'''[[Siemowit]]'''||Siemowit||Hertug av [[polanarane]]||historisk omstridd |- |800-900-talet ||'''[[Lestek]]'''||Lestek||Hertug av polanarane||historisk omstridd |- |900-talet ||'''[[Siemomysł]]'''||Siemomysł||Hertug av polanarane||historisk omstridd |- |960?-[[992]] ||'''[[Mieszko I av Polen|Mieszko I]]'''||Mieszko I||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[992]]-[[1025]] ||'''[[Bolesław I av Polen|Bolesław I den modige]]'''||Bolesław I Chroby||Hertug og konge av [[Polen]] (krona [[1025]])|| |- |[[1025]]–[[1031]] ||'''[[Mieszko II Lambert av Polen|Mieszko II Lambert]]'''||Mieszko II Lambert||Konge og hertug av [[Polen]]||første regjeringstid |- |[[1031]]–[[1032]] ||'''[[Bezprym]]'''||Bezprym||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1032]]–[[1034]] ||'''[[Mieszko II Lambert]]'''||Mieszko II Lambert|| Konge og hertug av [[Polen]]||andre regjeringstid |- |[[1039]]–[[1058]] ||'''[[Kasimir I av Polen|Kasimir I Fornyaren]]'''||Kazimierz I Odnowiciel||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1058]]–[[1079]] ||'''[[Bolesław II av Polen|Bolesław II den freidige]]'''||Bolesław II Śmiały||Hertug og konge av [[Polen]] (krona [[1076]])|| |- |[[1079]]–[[1102]] ||'''[[Vladislav I Herman av Polen|Vladislav I Herman]]'''||Władysław I Herman||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1102]]–[[1107]] ||'''[[Zbigniew av Polen|Zbigniew]]'''||Zbigniew||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1102]]–[[1138]] ||'''[[Bolesław III av Polen|Bolesław III den skeivmunna]]'''||Bolesław III Krzywousty||Hertug av [[Polen]]||med Bolesław III sine arvefølgjereglar blei senioratet innført i [[1138]] – den eldste arvingen (seniorhertugen) fekk kongetittelen og [[Vesle-Polen]] med [[Kraków]], medan resten av landet blei delt mellom dei andre arvingane |- |[[1138]]–[[1146]] ||'''[[Vladislav II den landflyktige av Polen|Vladislav II den landflyktige]]'''||Władysław II Wygnaniec||Seniorhertug|| |- |[[1146]]–[[1173]] ||'''[[Bolesław IV av Polen|Bolesław IV den krølla]]'''||Bolesław IV Kędzierzawy || Seniorhertug || |- |[[1173]]–[[1177]] ||'''[[Mieszko III av Polen|Mieszko III den gamle]]'''||Mieszko III Stary|| Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1177]]–[[1194]] ||'''[[Kasimir II av Polen|Kasimir II den rettferdige]]'''||Kazimierz II Sprawiedliwy|| Seniorhertug || |- |[[1194]]–[[1202]] ||'''[[Leszek I av Polen|Leszek I den kvite]]'''||Leszek I Biały || Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1202]]–[[1206]] ||'''[[Vladislav III av Polen|Vladislav III Tynnlegg]]'''||Władysław III Laskonogi|| Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1206]]–[[1210]] ||'''[[Leszek I av Polen|Leszek I den hvite]]'''||Leszek I Biały|| Seniorhertug ||andre regjeringstid |- |[[1210]]–[[1211]] ||'''[[Mieszko IV av Polen|Mieszko IV]]'''||Mieszko IV Plątonogi|| Seniorhertug || |- |[[1211]]–[[1227]] ||'''[[Leszek I av Polen|Leszek I den hvite]]'''||Leszek I Biały || Seniorhertug ||tredje regjeringstid |- |[[1227]]–[[1229]] ||'''[[Vladislav III av Polen|Vladislav III Tynnlegg]]'''||Władysław III Laskonogi|| Seniorhertug ||andre regjeringstid |- |[[1229]]–[[1232]] ||'''[[Konrad av Masovia]]'''||Konrad Mazowiecki|| Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1232]]–[[1238]] ||'''[[Henrik I av Polen|Henrik I den skjegga]]'''||Henryk I Brodaty|| Seniorhertug || |- |[[1238]]–[[1241]] ||'''[[Henrik II av Polen|Henrik II den fromme]]'''||Henryk II Pobożny || Seniorhertug || |- |[[1241]]–[[1243]] ||'''[[Konrad av Masovia]]'''||Konrad Mazowiecki|| Seniorhertug ||andre regjeringstid |- |[[1243]]–[[1279]] ||'''[[Bolesław V av Polen|Bolesław V den skye]]'''||Bolesław V Wstydliwy|| Seniorhertug || |- |[[1279]]–[[1288]] ||'''[[Leszek II av Polen|Leszek II den sorte]]'''||Leszek II Czarny||Seniorhertug|| |- |[[1288]]–[[1290]] ||'''[[Henrik IV av Polen|Henrik IV Probus]]'''||Henryk IV Probus||Seniorhertug|| |- |[[1290]]–[[1296]] ||'''[[Przemysł II av Polen|Przemysł II]]'''||Przemysł II||Seniorhertug og konge av [[Polen]] (krona [[1295]])||med kroninga av Przemysław blei senioratet oppheva |- |colspan=5| ===[[Det přemyslidiske dynastiet]]=== |- |[[1291]]–[[1305]] ||'''[[Václav II av Böhmen]]'''||Wacław II Czeski||Konge av [[Polen]]|| |- |[[1305]]–[[1306]] ||'''[[Václav III av Böhmen]]'''||Wacław III Czeski||Konge av [[Polen]]||titulærkonge, aldri krona |- |colspan=5| ===[[Det piastiske dynastiet]]=== |- |[[1306]]–[[1333]] ||'''[[Vladislav I av Polen|Vladislav I den korte]]'''||Władysław I Łokietek||Hertug av [[Kraków]] og konge av [[Polen]] (krona [[1320]])|| |- |[[1333]]–[[1370]] ||'''[[Kasimir III av Polen|Kasimir III den store]]'''||Kazimierz III Wielki||Konge av [[Polen]]|| |- |colspan=5| ===[[Huset Angevin]]=== |- |[[1370]]–[[1382]] ||'''[[Ludvig av Ungarn]]'''||Ludwik Węgierski||Konge av [[Polen]]|| |- |[[1384]]–[[1399]] ||'''[[St. Hedvig av Polen|Hedvig]]'''||Jadwiga Andegaweńska||krona til ''konge'' av [[Polen]] ([[1386]])||regjerte saman med ektemannen [[Vladislav II Jagello av Polen|Vladislav II Jagello]] |- |colspan=5| ===[[Det jagellonske dynastiet]]=== |- |[[1386]]–[[1434]] ||'''[[Vladislav II Jagello av Polen|Vladislav II Jagello]]'''||Władysław II Jagiełło||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]||regjerte saman med kona [[heilage Hedvig av Polen|Hedvig]] fram til [[1399]] |- |[[1434]]–[[1444]] ||'''[[Vladislav III av Warna]]'''||Władysław III Warneńczyk ||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1447]]–[[1492]] ||'''[[Kasimir IV av Polen|Kasimir IV Jagelloneren]]'''||Kazimierz IV Jagiellończyk ||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1492]]–[[1501]] ||'''[[Jan I Olbracht av Polen|Jan I Olbracht]]'''||Jan I Olbracht||Konge av [[Polen]]|| |- |[[1501]]–[[1506]] ||'''[[Aleksander av Polen|Aleksander Jagelloneren]]'''||Aleksander Jagiellończyk ||Storhertug av [[Litauen]] og konge av [[Polen]]|| |- |[[1506]]–[[1548]] ||'''[[Sigismund I av Polen|Sigismund I den gamle]]'''||Zygmunt I Stary|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1548]]–[[1572]] ||'''[[Sigismund II August av Polen|Sigismund II August]]'''||Zygmunt II August|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |colspan=5| ===[[Huset Valois]]=== |- |[[1573]]–[[1574]] ||'''[[Henrik III av Frankrike|Henrik III Valois]]'''||Henryk Walezy|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |colspan=5| ===[[Det jagellonske dynastiet]]=== |- |[[1575]]–[[1586]] ||'''[[Anna av Polen|Anna Jagellonerinna]]'''||Anna Jagiellonka || Dronning av [[Polen]] og storhertuginne av [[Litauen]]||fra [[1576]] regjerte ho saman med ektemannen, [[Stefan Báthory]] |- |colspan=5| ===[[Huset Báthory]]=== |- |[[1576]]–[[1586]] ||'''[[Stefan Báthory]]'''|| Stefan Batory|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || regjerte saman med kona [[Anna av Polen|Anna Jagellonerinna]] |- |colspan=5| ===[[Huset Vasa]]=== |- |[[1587]]–[[1632]] ||'''[[Sigismund III av Polen|Sigismund III Vasa]]'''||Zygmunt III Waza||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1632]]–[[1648]] ||'''[[Vladislav IV av Polen|Vladislav IV Vasa]]'''||Władysław IV Waza|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |[[1648]]–[[1668]] ||'''[[Jan II Kasimir av Polen|Jan II Kasimir Vasa]]'''||Jan II Kazimierz Waza|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||abdiserte |- |colspan=5| ===[[Huset Wiśniowiecki]]=== |- |[[1669]]–[[1673]] ||'''[[Michał Korybut Wiśniowiecki]]'''||Michał Korybut Wiśniowiecki|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |colspan=5| ===[[Huset Sobieski]]=== |- |[[1674]]–[[1696]] ||'''[[Jan III Sobieski]]'''||Jan III Sobieski|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |colspan=5| ===[[Huset Wettin]]=== |- |[[1697]]–[[1706]] ||'''[[August II av Polen|August II den sterke]]'''||August II Mocny|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||første regjeringstid; abdiserte |- |colspan=5| ===[[Huset Leszczyński]]=== |- |[[1704]]–[[1709]] ||'''[[Stanisław I Leszczyński]]'''||Stanisław I Leszczyński|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||første regjeringstid; emigrerte |- |colspan=5| ===[[Huset Wettin]]=== |- |[[1709]]–[[1733]] ||'''[[August II av Polen|August II den sterke]]'''||August II Mocny|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||andre regjeringstid |- |colspan=5| ===[[Huset Leszczyński]]=== |- |[[1733]]–[[1736]] ||'''[[Stanisław I Leszczyński]]'''||Stanisław I Leszczyński || Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||andre regjeringstid; abdiserte |- |colspan=5| ===[[Huset Wettin]]=== |- |[[1734]]–[[1763]] ||'''[[August III av Polen|August III Saksaren]]'''||August III Sas|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |colspan=5| ===[[Huset Poniatowski]]=== |- |[[1764]]–[[1795]] ||'''[[Stanisław August Poniatowski]]'''||Stanisław August Poniatowski|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||abdiserte |} ==[[Hertugdømet Warszawa]]== {|class="wikitable" !Regjeringstid!!Namn!!Polsk namn!!Tittel |- |1807-1813 |[[Fredrik August I av Sachsen|Friedrich August]] |Fryderyk August I |Hertug av Warszawa |} == Kjelder == {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:nb:Liste over Polens herskere|Liste over Polens herskere]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}}, den 25. juli 2020.'' **''{{Wikipedia-utgåve|nb}} oppgav desse kjeldene:'' ***[https://www.rulers.org/rulp2.html#poland ''Poland''] på Rulers.org {{refslutt}} [[Kategori:Polske monarkar]] [[Kategori:Polsk historie]] [[Kategori:Lister over monarkar]] 4x2d499dhxhuk850k57gln9uco3p9c2 3579606 3579604 2024-11-19T23:19:45Z Redaktor GLAM 139852 Better image version contributed by the National Library of Poland 3579606 wikitext text/x-wiki {{om||leiarar av Polen etter 1917|polske statsoverhovud}} [[Fil:Mieszko I (274939) (cropped).jpg|mini|[[Mieszko I]]]] [[Fil:Boleslaw I Chrobry (274954).jpg|mini|[[Bolesław I den modige]]]] [[Fil:Boleslaw Krzywousty (275002).jpg|mini|[[Bolesław III den skeivmunna]]]] [[Fil:Kazimierz II Sprawiedliwy (275038).jpg|mini|[[Kasimir II den rettferdige]]]] [[Fil:Wladyslaw I Lokietek (275125).jpg|mini|[[Vladislav I den korte]]]] [[Fil:Kazimierz III Wielki (275138).jpg|mini|[[Kasimir III den store]]]] [[Fil:Jadwiga Andegawenska (275154).jpg|mini|[[Heilage Hedvig av Polen|Hedvig]]]] [[Fil:Henryk Walezy.jpg|mini|[[Henrik III av Frankrike|Henrik III Valois]]]] [[Fil:Stefan Batory King.jpg|mini|[[Stefan Báthory]]]] [[Fil:Zygmunt III Waza.jpg|mini|[[Sigismund III av Polen|Sigismund III Vasa]]]] [[Fil:Jan Sobieski.jpg|mini|[[Jan III Sobieski]]]] [[Fil:Stanisław August Poniatowski.jpg|mini|[[Stanisław August Poniatowski]]]] Fram til [[1795]] ble [[Polen]], eller i det minste landets kjerne, styrt på forskjellige tider enten av ''książę'' (hertug; prins – ca. [[960]]-[[1025]], [[1032]]–[[1076]], [[1079]]–[[1295]], [[1296]]–[[1300]] og [[1306]]–[[1320]]) eller ''król'' (konge – [[1025]]–[[1031]], [[1076]]–[[1079]], [[1295]]–[[1296]], [[1300]]–[[1306]] og [[1320]]–[[1795]]). Dei viktigaste dynastia var det [[det piastiske dynastiet|piastiske]] og [[det jagellonske dynastiet]]. Monarkane var ofte også herskarar over nabolandene, eller dei var hertugar rekrutterte frå utanlandske dynasti. Det polske sjølvstendet ende med [[delingane av Polen|den tredje delinga av Polen]] i [[1795]]. Den franske keisaren [[Napoleon I]] oppretta [[Hertugdømet Warszawa]] i [[1807]] og den russiske tsaren var polsk konge i [[Kongress-Polen]]. Fullt polsk sjølvstende blei først gjenoppretta i [[1918]] då landet blei gjort til ein republikk. ==Liste== {|class="wikitable" !Regjeringstid!!Namn!!Polsk namn!!Tittel!!Merknad |- |colspan=5| ===[[Det piastiske dynastiet]]=== |- |800-talet ||'''[[Siemowit]]'''||Siemowit||Hertug av [[polanarane]]||historisk omstridd |- |800-900-talet ||'''[[Lestek]]'''||Lestek||Hertug av polanarane||historisk omstridd |- |900-talet ||'''[[Siemomysł]]'''||Siemomysł||Hertug av polanarane||historisk omstridd |- |960?-[[992]] ||'''[[Mieszko I av Polen|Mieszko I]]'''||Mieszko I||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[992]]-[[1025]] ||'''[[Bolesław I av Polen|Bolesław I den modige]]'''||Bolesław I Chroby||Hertug og konge av [[Polen]] (krona [[1025]])|| |- |[[1025]]–[[1031]] ||'''[[Mieszko II Lambert av Polen|Mieszko II Lambert]]'''||Mieszko II Lambert||Konge og hertug av [[Polen]]||første regjeringstid |- |[[1031]]–[[1032]] ||'''[[Bezprym]]'''||Bezprym||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1032]]–[[1034]] ||'''[[Mieszko II Lambert]]'''||Mieszko II Lambert|| Konge og hertug av [[Polen]]||andre regjeringstid |- |[[1039]]–[[1058]] ||'''[[Kasimir I av Polen|Kasimir I Fornyaren]]'''||Kazimierz I Odnowiciel||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1058]]–[[1079]] ||'''[[Bolesław II av Polen|Bolesław II den freidige]]'''||Bolesław II Śmiały||Hertug og konge av [[Polen]] (krona [[1076]])|| |- |[[1079]]–[[1102]] ||'''[[Vladislav I Herman av Polen|Vladislav I Herman]]'''||Władysław I Herman||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1102]]–[[1107]] ||'''[[Zbigniew av Polen|Zbigniew]]'''||Zbigniew||Hertug av [[Polen]]|| |- |[[1102]]–[[1138]] ||'''[[Bolesław III av Polen|Bolesław III den skeivmunna]]'''||Bolesław III Krzywousty||Hertug av [[Polen]]||med Bolesław III sine arvefølgjereglar blei senioratet innført i [[1138]] – den eldste arvingen (seniorhertugen) fekk kongetittelen og [[Vesle-Polen]] med [[Kraków]], medan resten av landet blei delt mellom dei andre arvingane |- |[[1138]]–[[1146]] ||'''[[Vladislav II den landflyktige av Polen|Vladislav II den landflyktige]]'''||Władysław II Wygnaniec||Seniorhertug|| |- |[[1146]]–[[1173]] ||'''[[Bolesław IV av Polen|Bolesław IV den krølla]]'''||Bolesław IV Kędzierzawy || Seniorhertug || |- |[[1173]]–[[1177]] ||'''[[Mieszko III av Polen|Mieszko III den gamle]]'''||Mieszko III Stary|| Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1177]]–[[1194]] ||'''[[Kasimir II av Polen|Kasimir II den rettferdige]]'''||Kazimierz II Sprawiedliwy|| Seniorhertug || |- |[[1194]]–[[1202]] ||'''[[Leszek I av Polen|Leszek I den kvite]]'''||Leszek I Biały || Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1202]]–[[1206]] ||'''[[Vladislav III av Polen|Vladislav III Tynnlegg]]'''||Władysław III Laskonogi|| Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1206]]–[[1210]] ||'''[[Leszek I av Polen|Leszek I den hvite]]'''||Leszek I Biały|| Seniorhertug ||andre regjeringstid |- |[[1210]]–[[1211]] ||'''[[Mieszko IV av Polen|Mieszko IV]]'''||Mieszko IV Plątonogi|| Seniorhertug || |- |[[1211]]–[[1227]] ||'''[[Leszek I av Polen|Leszek I den hvite]]'''||Leszek I Biały || Seniorhertug ||tredje regjeringstid |- |[[1227]]–[[1229]] ||'''[[Vladislav III av Polen|Vladislav III Tynnlegg]]'''||Władysław III Laskonogi|| Seniorhertug ||andre regjeringstid |- |[[1229]]–[[1232]] ||'''[[Konrad av Masovia]]'''||Konrad Mazowiecki|| Seniorhertug ||første regjeringstid |- |[[1232]]–[[1238]] ||'''[[Henrik I av Polen|Henrik I den skjegga]]'''||Henryk I Brodaty|| Seniorhertug || |- |[[1238]]–[[1241]] ||'''[[Henrik II av Polen|Henrik II den fromme]]'''||Henryk II Pobożny || Seniorhertug || |- |[[1241]]–[[1243]] ||'''[[Konrad av Masovia]]'''||Konrad Mazowiecki|| Seniorhertug ||andre regjeringstid |- |[[1243]]–[[1279]] ||'''[[Bolesław V av Polen|Bolesław V den skye]]'''||Bolesław V Wstydliwy|| Seniorhertug || |- |[[1279]]–[[1288]] ||'''[[Leszek II av Polen|Leszek II den sorte]]'''||Leszek II Czarny||Seniorhertug|| |- |[[1288]]–[[1290]] ||'''[[Henrik IV av Polen|Henrik IV Probus]]'''||Henryk IV Probus||Seniorhertug|| |- |[[1290]]–[[1296]] ||'''[[Przemysł II av Polen|Przemysł II]]'''||Przemysł II||Seniorhertug og konge av [[Polen]] (krona [[1295]])||med kroninga av Przemysław blei senioratet oppheva |- |colspan=5| ===[[Det přemyslidiske dynastiet]]=== |- |[[1291]]–[[1305]] ||'''[[Václav II av Böhmen]]'''||Wacław II Czeski||Konge av [[Polen]]|| |- |[[1305]]–[[1306]] ||'''[[Václav III av Böhmen]]'''||Wacław III Czeski||Konge av [[Polen]]||titulærkonge, aldri krona |- |colspan=5| ===[[Det piastiske dynastiet]]=== |- |[[1306]]–[[1333]] ||'''[[Vladislav I av Polen|Vladislav I den korte]]'''||Władysław I Łokietek||Hertug av [[Kraków]] og konge av [[Polen]] (krona [[1320]])|| |- |[[1333]]–[[1370]] ||'''[[Kasimir III av Polen|Kasimir III den store]]'''||Kazimierz III Wielki||Konge av [[Polen]]|| |- |colspan=5| ===[[Huset Angevin]]=== |- |[[1370]]–[[1382]] ||'''[[Ludvig av Ungarn]]'''||Ludwik Węgierski||Konge av [[Polen]]|| |- |[[1384]]–[[1399]] ||'''[[St. Hedvig av Polen|Hedvig]]'''||Jadwiga Andegaweńska||krona til ''konge'' av [[Polen]] ([[1386]])||regjerte saman med ektemannen [[Vladislav II Jagello av Polen|Vladislav II Jagello]] |- |colspan=5| ===[[Det jagellonske dynastiet]]=== |- |[[1386]]–[[1434]] ||'''[[Vladislav II Jagello av Polen|Vladislav II Jagello]]'''||Władysław II Jagiełło||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]||regjerte saman med kona [[heilage Hedvig av Polen|Hedvig]] fram til [[1399]] |- |[[1434]]–[[1444]] ||'''[[Vladislav III av Warna]]'''||Władysław III Warneńczyk ||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1447]]–[[1492]] ||'''[[Kasimir IV av Polen|Kasimir IV Jagelloneren]]'''||Kazimierz IV Jagiellończyk ||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1492]]–[[1501]] ||'''[[Jan I Olbracht av Polen|Jan I Olbracht]]'''||Jan I Olbracht||Konge av [[Polen]]|| |- |[[1501]]–[[1506]] ||'''[[Aleksander av Polen|Aleksander Jagelloneren]]'''||Aleksander Jagiellończyk ||Storhertug av [[Litauen]] og konge av [[Polen]]|| |- |[[1506]]–[[1548]] ||'''[[Sigismund I av Polen|Sigismund I den gamle]]'''||Zygmunt I Stary|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1548]]–[[1572]] ||'''[[Sigismund II August av Polen|Sigismund II August]]'''||Zygmunt II August|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |colspan=5| ===[[Huset Valois]]=== |- |[[1573]]–[[1574]] ||'''[[Henrik III av Frankrike|Henrik III Valois]]'''||Henryk Walezy|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |colspan=5| ===[[Det jagellonske dynastiet]]=== |- |[[1575]]–[[1586]] ||'''[[Anna av Polen|Anna Jagellonerinna]]'''||Anna Jagiellonka || Dronning av [[Polen]] og storhertuginne av [[Litauen]]||fra [[1576]] regjerte ho saman med ektemannen, [[Stefan Báthory]] |- |colspan=5| ===[[Huset Báthory]]=== |- |[[1576]]–[[1586]] ||'''[[Stefan Báthory]]'''|| Stefan Batory|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || regjerte saman med kona [[Anna av Polen|Anna Jagellonerinna]] |- |colspan=5| ===[[Huset Vasa]]=== |- |[[1587]]–[[1632]] ||'''[[Sigismund III av Polen|Sigismund III Vasa]]'''||Zygmunt III Waza||Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]]|| |- |[[1632]]–[[1648]] ||'''[[Vladislav IV av Polen|Vladislav IV Vasa]]'''||Władysław IV Waza|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |[[1648]]–[[1668]] ||'''[[Jan II Kasimir av Polen|Jan II Kasimir Vasa]]'''||Jan II Kazimierz Waza|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||abdiserte |- |colspan=5| ===[[Huset Wiśniowiecki]]=== |- |[[1669]]–[[1673]] ||'''[[Michał Korybut Wiśniowiecki]]'''||Michał Korybut Wiśniowiecki|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |colspan=5| ===[[Huset Sobieski]]=== |- |[[1674]]–[[1696]] ||'''[[Jan III Sobieski]]'''||Jan III Sobieski|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |colspan=5| ===[[Huset Wettin]]=== |- |[[1697]]–[[1706]] ||'''[[August II av Polen|August II den sterke]]'''||August II Mocny|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||første regjeringstid; abdiserte |- |colspan=5| ===[[Huset Leszczyński]]=== |- |[[1704]]–[[1709]] ||'''[[Stanisław I Leszczyński]]'''||Stanisław I Leszczyński|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||første regjeringstid; emigrerte |- |colspan=5| ===[[Huset Wettin]]=== |- |[[1709]]–[[1733]] ||'''[[August II av Polen|August II den sterke]]'''||August II Mocny|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||andre regjeringstid |- |colspan=5| ===[[Huset Leszczyński]]=== |- |[[1733]]–[[1736]] ||'''[[Stanisław I Leszczyński]]'''||Stanisław I Leszczyński || Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||andre regjeringstid; abdiserte |- |colspan=5| ===[[Huset Wettin]]=== |- |[[1734]]–[[1763]] ||'''[[August III av Polen|August III Saksaren]]'''||August III Sas|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] || |- |colspan=5| ===[[Huset Poniatowski]]=== |- |[[1764]]–[[1795]] ||'''[[Stanisław August Poniatowski]]'''||Stanisław August Poniatowski|| Konge av [[Polen]] og storhertug av [[Litauen]] ||abdiserte |} ==[[Hertugdømet Warszawa]]== {|class="wikitable" !Regjeringstid!!Namn!!Polsk namn!!Tittel |- |1807-1813 |[[Fredrik August I av Sachsen|Friedrich August]] |Fryderyk August I |Hertug av Warszawa |} == Kjelder == {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:nb:Liste over Polens herskere|Liste over Polens herskere]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}}, den 25. juli 2020.'' **''{{Wikipedia-utgåve|nb}} oppgav desse kjeldene:'' ***[https://www.rulers.org/rulp2.html#poland ''Poland''] på Rulers.org {{refslutt}} [[Kategori:Polske monarkar]] [[Kategori:Polsk historie]] [[Kategori:Lister over monarkar]] ltoju65em7z237ksuuzf0gr1oz5b1ja 0 402331 3579596 3447574 2024-11-19T15:07:07Z Ranveig 39 3579596 wikitext text/x-wiki [[Fil:Snowgirl-spotter =) (5326958926).jpg|mini|Kvinne med lue, skjerf og vinterjakke med hette]] '''Vinterklede''' eller '''varme klede''' er [[klede]] som kan brukast til vern mot [[kulde]] og dårleg vêr om [[Vinter|vinteren]].<ref>{{Cite web|title=winter clothes &#124; Definition, meaning & more|url=http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/winter-clothes|access-date=2017-01-28|publisher=Collins Dictionary}}</ref> Desse kleda kan vera varmeisolerande og ha god motstand mot væte og vind. Kleda kan dekka store delar av kroppen, til dømes ved at dei er store plagg som [[kjeledress]]ar eller lange [[frakk]]ar, eller vera for utsette kroppsdelar, som hovud, hals, hender og føter. Ofte kan ein bruka fleire lag for å halda varmen betre.<ref>{{Cite web|date=|title=Centre for International Experience &#124; Student Life|url=http://cie.utoronto.ca/Coming/Living-Here/Climate-and-Clothing.htm|website=Cie.utoronto.ca |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140209052421/http://cie.utoronto.ca/Coming/Living-Here/Climate-and-Clothing.htm|archivedate=2014-02-09}}</ref> Vanlege vinterklede er [[ytterklede]] som kåpe, frakk, [[jakke]], [[lue]], [[skjerf]] og [[Hanske|hanskar]], [[Vott|vottar]] og [[øyrevarmar]]ar, men også varme [[Undertøy|underklede]] som [[langt undertøy]], [[Strømpe|strømper]] og [[strømpebukse]].<ref>{{Cite web|date=|title=Outerwear for Women - Shop Jacket, Coats & Vests 2017|url=https://www.stylewe.com/category/outerwear-223|access-date=2017-01-28|publisher=StyleWe}}</ref> Militære vinterklede har utvikla seg frå tjukke frakkar og jakker til klede i fleire lag som kan halda soldatar varme under vinterkampar.<ref>{{Cite web|last=|date=2015-07-22|title=Here's how the US military's uniforms have changed over the past 250 years|url=http://www.businessinsider.com/heres-how-the-us-militarys-uniforms-have-changed-over-the-past-250-years-2015-7|access-date=2017-01-28|publisher=[[Business Insider]]}}</ref> Vinterklede brukt til idrett og fritid er mellom anna [[skidrakt]]. Tradisjonelle naturmateriale brukte til vinterklede er [[pels]], [[filt]] og [[ull]]. Mange nordlege kulturar har brukt dyrepels til å laga vinterklede.<ref>{{Cite web|date=|title=The Economic History of the Fur Trade: 1670 to 1870|url=https://eh.net/encyclopedia/the-economic-history-of-the-fur-trade-1670-to-1870/|access-date=2017-01-28|website=Eh.net}}</ref> == Galleri == <gallery> Down suit.JPG|Dunkjeledress Fil:Female Skier.jpg|Skiløpar i vinterklede: Jakke, lue, tjukke hanskar, varme bukser og skistøvlar Fil:Well-clothed baby.jpg|[[Infant|Baby]] med vinterklede: [[Panneband]], lue, jakke fora med skinn, skjerf og genser Fil:FMIB 41384 Winter traveling dress, common throughout the Yukon Valley.jpeg|Spesiallaga vinterdrakt i Yukon Valley Fil:Balaclava as suggested fashion piece for winter 2018 - modelled by ModelTanja.jpg|Kvinne i [[finlandshette]] og ullkåpe Fil:Eskimo Family NGM-v31-p564.jpg|Tradisjonelle [[inuittiske klede]] </gallery> == Kjelder == {{reflist}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Winter clothes|Winter clothes]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 1. desember 2022.'' {{refslutt}} [[Kategori:Vinterklede| ]] [[Kategori:Vinter|Klede]] [[Kategori:Klede etter funksjon]] mxdmh5t7j3zp6xqkmj124lzz3ko2b9f 0 417746 3579603 3567319 2024-11-19T17:09:53Z Ranveig 39 3579603 wikitext text/x-wiki {{Infoboks musikkartist|alias=The Manics}} '''Manic Street Preachers''', òg kjent som '''the Manics''', er eit walisisk rockeband som blei skipa i Blackwood i Caerphilly i 1986. Bandet består av Nicky Wire (bassgitar, tekst) og syskenbarna James Dean Bradfield (vokal, gitar) og Sean Moore (trommer, perkusjon, lydlandskap). Dei er ein viktig del av den walisiske kulturrørsla frå 1990-talet kjend som Cool Cymru. Etter utgjevinga av debutsingelen «Suicide Alley» i 1988, blei Manic Street Preachers ein kvartett då Richey Edwards kom inn som medlåtskrivar og rytmegitarist. Dei tidlege albuma til bandet var i ein [[Pønkrock|pønkaktig]] stil, men gruppa gjekk etterkvart over til ein meir alternativ rock-aktig stil, medan ho heldt på eit venstreorientert politisk syn i tekstane.<ref>{{Kjelde www|url=http://articles.richeyedwards.net/28nov08independent.html|tittel=Final Farewell for a Cult Hero|vitja=9. julu 2012|arkivdato=25. august 2011|arkiv_url=https://web.archive.org/web/20110825070048/http://articles.richeyedwards.net/28nov08independent.html}}</ref> Dei tidlege kombinasjonane av androgyne [[Glamrock|glam]]-bilde og tekstar om «kultur, framandskap, keisamheit og desperasjon» gav dei lojale tilhengjarar.<ref name="Price">{{Harvard|Price|1999}}</ref> Den fyrste singelen til gruppa som gjekk inn på topplistene var «Motown Junk» frå 1991, som blei følgd av debutalbumet, ''Generation Terrorists'', i februar 1992. Dei to neste albuma til bandet var ''Gold Against the Soul'' i 1993 og ''The Holy Bible'' i 1994,<ref name="AllMusic2">{{Kjelde www|url=https://www.allmusic.com/artist/manic-street-preachers-mn0000954964/biography|tittel=Manic Street Preachers|forfattar=Erlewine|førenamn=Stephen Thomas|vitja=25. desember 2014}}</ref> det siste albumet med Edwards, som forsvann i februar 1995 og blei erklært død i 2008.<ref>{{Kjelde www|url=https://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/manic-street-preachers/pages/richey.shtml|tittel=BBC Wales – Music – Manic Street Preachers – Richey Edwards|vitja=9. juli 2012}}</ref> Bandet heldt fram som ein trio og fekk kommersiell suksess med albuma ''Everything Must Go'' (1996) og ''This Is My Truth Tell Me Yours'' (1998). Manics har opptredd på festivalar som [[Glastonburyfestivalen|Glastonbury]], T in the Park, V Festival og Reading, og vunne elleve NME-prisar, åtte Q-prisar og fire BRIT-prisar.<ref name="brits.co.uk">{{Kjelde www|url=http://www.brits.co.uk/artist/manic-street-preachers|tittel=Manic Street Preachers – BRITs Profile|vitja=6. desember 2012|arkiv_url=https://web.archive.org/web/20120915053946/http://www.brits.co.uk/artist/manic-street-preachers|arkivdato=15. september 2012}}</ref> Dei blei nominerte til Mercury-prisen i 1996 og 1999, og har hatt ein nominasjon til MTV Europe Music Awards. Bandet har selt meir enn ti millionar album over heile verda.<ref>{{Kjelde www|tittel=Manic Street Preachers: 'These are the last burning flames of rock n' roll'|url=https://www.gigwise.com/features/107075/manic-street-preachers-everything-must-go-interview---new-album-tour}}</ref> Gruppa har hatt to singlar på fyrsteplassen av den britiske topplista: «If You Tolerate This Your Children Will Be Next» (1998) og «The Masses Against the Classes» (2000), og to album på fyrsteplassen: ''This Is My Truth Tell Me Yours'' og ''The Ultra Vivid Lament'' (2021).<ref>{{Cite news|date=12. februar 1999|title=From Despair to Success|work=[[BBC News]]|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/special_report/1999/02/99/brit_awards/264746.stm|access-date=9. juli 2012}}</ref> Frå 1991 til 2010 hadde gruppa 33 topp 40-singlar i Storbritannia.<ref>{{Kjelde www|tittel=Manic Street Preachers interview|url=https://www.officialcharts.com/chart-news/manic-street-preachers-interview__4337/}}</ref> == Diskografi == * ''Generation Terrorists'' (1992) * ''Gold Against the Soul'' (1993) * ''The Holy Bible'' (1994) * ''Everything Must Go'' (1996) * ''This Is My Truth Tell Me Yours'' (1998) * ''Know Your Enemy'' (2001) * ''Lifeblood'' (2004) * ''Send Away the Tigers'' (2007) * ''Journal for Plague Lovers'' (2009) * ''Postcards from a Young Man'' (2010) * ''Rewind the Film'' (2013) * ''Futurology'' (2014) * ''Resistance Is Futile'' (2018) * ''The Ultra Vivid Lament'' (2021) == Kjelder == {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:en:Manic Street Preachers|Manic Street Preachers]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 8. september 2024.'' {{refslutt}} * {{Cite book |last=Price |first=Simon |title=Everything (A Book About Manic Street Preachers) |publisher=Virgin Books |year=1999 |isbn=0-7535-0139-2 |location=London}} * {{Cite book |last=Clarke |first=Martin |title=Manic Street Preachers: Sweet Venom |publisher=Plexus |year=1997 |isbn=0-85965-259-9 |location=London}} == Bakgrunnsstoff == * {{Offisiell nettstad}} * {{Discogs artist|Manic Street Preachers}} * {{IMDb name|id=2172802}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Musikkgrupper skipa i 1986]] [[Kategori:Ivor Novello-prisvinnarar]] [[Kategori:Britiske glamrockgrupper]] [[Kategori:Brit Award-vinnarar]] [[Kategori:Walisisk musikk]] t4vbgtdm2igfsm94tmr6wg1zdy0z3q7 0 417853 3579579 3576519 2024-11-19T13:28:35Z Teodor605 28649 3579579 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua|taksonomi_WD=ja | bilete = Jaguarundi sitting on ground near water - DPLA - 0cc46c8437813bea757b2cf6d379a275.jpg | slekt = Herpailurus | art = yagouaroundi }} '''Jaguarundi''' (''Herpailurus yagouaroundi''), eller '''oterkatt''',<ref name=snl/> er eit [[kattedyr]] som høyrer heime i [[Amerika]]. Utbreiingsområdet strekkjer seg frå det sentrale [[Argentina]] i sør til det nordlege [[Mexico]], gjennom [[Sentral-Amerika|Sentral-]] og over store delar av [[Sør-Amerika]] aust for [[Andesfjella]]. Jaguarundien er ein middels stor katt med slank kroppsbygging. Farga er einsarta med to fargemorfar, grå og raud. Han har ein langstrekt kropp, med relativt korte bein, eit lite, smalt hovud, små, runde øyre, ein kort snute og ein lang hale, som minner om [[Mårfamilien|mårdyr]] i desse samanhengane. Han er omtrent dobbelt så stor som ein [[huskatt]] (''Felis catus''), og når nesten 36 cm skulderhøgd, og veg 3,5–7 kg. [[Fil:Herpailurus yagouaroundi 323451560 (cropped).jpg|mini|venstre|Jaguarundi i Peru.]] Jaguarundien er ein løyndomsfull og årvaken katt som vanlegvis jaktar einsleg eller som par i naturen; i fangenskap kan dyra vere meir selskapelege. I motsetning til andre kattar i Sør- og Mellom-Amerika, slik som [[ocelot]], er jaguarundien meir aktiv på dagtid og jaktar hovudsakleg på dagtid og kveldstid. Individa lever i store territorium, og er tynt fordelt innanfor ein region. Jaguarundien er ein effektiv klatrar, men føretrekkjer vanlegvis jakt på bakken. Han lever av ulike typar byttedyr, spesielt [[fuglar]] som beitar på bakken, [[krypdyr]], [[gnagarar]] og små [[pattedyr]]. Paring skjer gjennom heile året, med toppar på ulike tider av året over heile området. Etter ein drektigheitsperiode på 70 til 75 dagar, blir eit kull på ein til fire kattungar fødde. Livslengder på opptil 15 år er registrerte i fangenskap. Jaguarundien lever i eit breitt utval av både lukka og opne [[habitat]], alt frå [[tropiske regnskogar]] og [[lauvskog]]ar til [[ørken]]ar og tornekratt. Arten er ganske vanleg i [[Brasil]], [[Peru]] og [[Venezuela]], men kan vere utrydda frå [[USA]]. Han er oppført som livskraftig på [[IUCN raudliste]], men bestandane er i tilbakegang i mange delar av utbreiingsområdet på grunn av tap og fragmentering av habitat, og dei er dessutan forfølgde for å drepe [[fjørfe]]. == Etymologi == Det vanlege namnet «jaguarundi» kjem frå det gamle [[guaraní]]-ordet '''''yaguarundi''''', som liknar på det gamle [[Tupianske språk|tupi]]-ordet ''yawaum'di'', som betyr ‘mørk jaguar’.<ref name=Ferreira/> Namnet blir uttalt /ˌʒæɡwəˈrʌndi/<ref name=MWDict/> eller /ˌdʒæɡwəˈrʌndi/.<ref name=lexico/> I nokre spansktalande land blir jaguarundi også nemnt som ''gato colorado'', ''gato moro'', ''león breñero'', ''leoncillo'' og ''tigrillo''. Han blir også kalla ''gato-mourisco'' og ''gato-vermelho'' på brasiliansk portugisisk.<ref name=iucn/> == Skildring == {{Fleire bilete |direction=vertikal |align= right |caption_align=center |bilete1=Jaguarondi 2.jpg |caption1=Raud morf |bilete2=Jaguarundi seitlich.jpg |caption2=Grå morf |footer = Raud og grå morf}} Jaguarundien er eit mellomstort kattedyr, med slank kroppsform og ein særeigen utsjånad samanlikna med andre [[neotropisk]]e katteartar; han har lengre kropp, korte bein og lang hale. Han har 38 kromosom, ulikt frå andre små søramerikanske kattar. Jaguarundien blir 53–77 cm lang, med ein hale på 31–52 cm, og han veg 3,5–7 kg, om lag dobbel storleik av ein [[huskatt]]. Pelsen er einsfarga, med to [[morf]]ar: grå og raud, begge kan førekomme i same kull. [[Melanisme|Melanistiske]] individ eksisterer, men dei er ikkje heilt svarte. Jaguarundiar liknar [[mårdyr]] og deler nokre eigenskapar med [[flathovudkatt]] (''Prionailurus planiceps'') og [[puma]] (''Puma concolor'').<ref name=bellani/><ref name=Sunquist/><ref name=Oliveira/> === Utbreiing og habitat === Jaguarundiar lever i ulike habitat, inkludert tropiske regnskogar, ørkenar, tornekratt og opne område med vegetasjon som kaktus. Han trivst i menneskepåverka miljø og føretrekkjer å opphalde seg i nærleiken av rennande vatn. Utbreiingsområdet spenner frå det sentrale Argentina i sør til det nordlege Mexico i nord. I høgd lever han frå havnivå og opp til 2000 moh., i Colombia opp til 3200 moh. Arten er vanleg i Brasil, Peru og Venezuela. Han lever vest for [[Andesfjella]] mellom [[Panama]] og nordlegaste [[Peru]], omtrent til byen [[Piura]], elles berre aust for Andes. Han finst ikkje i [[Chile]]. Ein siste stadfesta observasjonen i [[USA]] var i Texas i 1986.<ref name=iucn/><ref name=Sunquist/><ref name=Giordano/> === Åtferd og økologi === Jaguarundien er ein sky, tilbaketrekt katt, meir [[Dagaktive og nattaktive dyr|dagaktiv]] enn dei fleste kattedyr, og føretrekkjer å jakte på dagtid. Han er ein god symjar og klatrar, hovudsakleg på jakt på bakken. Hannar av jaguarundiar jaktar i territorium som i [[Belize]] kan bli så store som 100&nbsp;km². I undersøking i Brasil fann at hoer held seg i territorium på 1,4 til 18&nbsp;km². Dei blir observerte einslege eller i par. Tettleiken på populasjonen er generelt låg. Dei kommuniserer gjennom markeringsåtferd og eit breitt vokalrepertoar, inkludert «plystring», fugleliknande kvitring og knurring. Predatorar inkluderer [[kongeboa]], pumaer og [[hund]]ar, og [[parasitt]]ar som [[rundorm]] og [[bendelorm]] er registrert i jaguarundiar.<ref name=Hunter/><ref name=Nowak/><ref name=Oliveira/> === Diett === Jaguarundien lever hovudsakleg av små byttedyr under 1 kg, som [[fuglar]], [[krypdyr]], [[gnagarar]] og små [[pattedyr]], men kan også jakte på større byttedyr som [[fjørfe]], [[kaninar]] og [[pungrotter]]. Studiar viser ein preferanse for små pattedyr, spesielt gnagarar, som utgjer to tredelar av kosthaldet. Jaguarundiar tilpassar kosthaldet sitt basert på dei mest talrike byttedyra i området og et rundt 400 g byttedyr av virveldyr dagleg. Berre unntaksvis tar dei større pattedyr som pungrotter og [[duskhalekaninar]] (''Sylvilagus brasiliensis'').<ref name=adw/><ref name=Sunquist/><ref name=Giordano/> === Reproduksjon === Jaguarundiar parar seg året rundt, med avlstoppar som varierer etter region, til dømes januar til mars i Mexico. [[Brunst]]en varer i 3–5 dagar, der hoene viser åtferd som å rulle og sprøyte urin. Etter ein 70–75 dagars drektigheit blir 1–4 kattungar fødde i hi. Ungar blir fødde med flekker som bleiknar når dei blir eldre, og dei byrjar å ete fast føde rundt seks veker gamle. Jaguarundiar blir kjønnsmoden ved 1–3 års alderen og kan leve opptil 15 år i fangenskap.<ref name=Oliveira/><ref name=Sunquist/><ref name=Nowak/> == Trugsmål og vern == Jaguarundien er klassifisert som livskraftig på [[IUCN]] si raudliste, sjølv om bestandane søkk på grunn av tap av habitat og fragmentering. Stabile bestandar eksisterer i Mexico, medan store verna område i [[Amazonasbassenget]] gjev langsiktig tryggleik for arten. Oppføring under [[CITES]] vedlegg I og II, medfører vern i Mexico. Jakt er forbode i fleire land, inkludert [[Argentina]], [[Brasil]] og [[Venezuela]]. Sjølv om dei ikkje har ein ettertrakta pels, står dei overfor trugsmål frå øydelegging av habitat og forfølging for å drepe [[fjørfe]].<ref name=iucn/><ref name=Nowak/> == Kjelder == {{refopning}} * ''Denne artikkelen er byggjer på «[[:en:Jaguarundi|Jaguarundi]]» frå {{Wikipedia-utgåve|en}}, den 14. september 2024'' {{refslutt}} {{reflist|2|refs= <ref name=snl>{{snl|jaguarundi|oterkatt}}</ref> <ref name=iucn>{{cite iucn |title=''Herpailurus yagouaroundi'' |author=Caso, A. |author2=de Oliveira, T. |author3=Carvajal, S.V. |date=2015 |page=e.T9948A50653167 |doi=10.2305/IUCN.UK.2015-2.RLTS.T9948A50653167.en |access-date=15 January 2022}}</ref> <ref name=Ferreira>{{cite book |last=Ferreira |first=A.B.H. |year=1986 |title=Novo Dicionário da Língua Portuguesa|language=pt |trans-title=New Dictionary of the Portuguese Language |edition=2nd|place=Rio de Janeiro |publisher=Nova Fronteira |page=980}}</ref> <ref name=MWDict>{{Cite web|title=jaguarundi|access-date=10 April 2020 |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/jaguarundi |publisher=Merriam-Webster.com Dictionary}}</ref> <!--<ref name=AHDict>{{AHDict|jaguarundi}}</ref>--> <ref name=lexico>{{Cite encyclopedia |url=http://www.lexico.com/definition/jaguarundi |archive-url=https://web.archive.org/web/20211017052636/https://www.lexico.com/definition/jaguarundi |url-status=dead |archive-date=October 17, 2021 |title=jaguarundi |dictionary=Lexico UK English Dictionary |publisher=Oxford University Press}}</ref> <ref name=bellani>{{cite book |last1=Bellani |first1=G.G. |title=Felines of the World: Discoveries in Taxonomic Classification and History |date=2020 |publisher=Academic Press |location=London |isbn=978-0-12-816503-4 |pages=223–231 |url={{Google books|id=xK2wDwAAQBAJ|page=223|plainurl=yes}}}}</ref> <ref name=Sunquist>{{cite book |author1=Sunquist, M. |author2=Sunquist, F. |year=2002 |title=Wild Cats of the World |publisher=University of Chicago Press |location=Chicago |pages=113–119 |isbn= 978-0-226-77999-7 |chapter= Jaguarundi |chapter-url=https://archive.org/details/wildcatsofworld00sunq/page/113}}</ref> <ref name=Oliveira>{{cite journal |last1=de Oliveira |first1=T.G. |title=''Herpailurus yagouaroundi'' |journal=Mammalian Species |date=1998 |issue=578 |pages=1–6 |doi=10.2307/3504500 |jstor=3504500 |url=https://www.researchgate.net/publication/275737351 |doi-access=free}}</ref> <ref name=Giordano>{{cite journal |last1=Giordano |first1=A.J. |title=Ecology and status of the jaguarundi ''Puma yagouaroundi'': a synthesis of existing knowledge |journal=Mammal Review |date=2016 |volume=46 |issue=1 |pages=30–43 |doi=10.1111/mam.12051 |url=https://carnivores.org/wp-content/uploads/2016/10/Giordano_2015_mam12051_Jaguarundi.pdf}}</ref> <ref name=Hunter>{{cite book |last1=Hunter|first1=L. |title=Wild Cats of the World |date=2015 |publisher=Bloomsbury Publishing |location=London |isbn=978-1-4729-2285-4 |pages=152–156 |url={{Google books|id=hzNBCgAAQBAJ|page=152 |plainurl=yes}}}}</ref> <ref name=Nowak>{{cite book |last1= Nowak| first1=R.M.|title=Walker's Mammals of the World|date=1999|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore|isbn=978-0-8018-5789-8 |page= 818 |edition= 6th| url={{Google books|id=T37sFCl43E8C|page=818|plainurl=yes}}}}</ref> <ref name=adw>{{cite web | url=https://animaldiversity.org/accounts/Puma_yagouaroundi/ | title=Puma yagouaroundi (Jaguarundi) | website=Animal Diversity Web}}</ref> }} == Bakgrunnsstoff == {{commonscat}} {{artslenkjer}} {{autoritetsdata}} [[Kategori:Kattedyr]] [[Kategori:Dyr i Bolivia]] [[Kategori:Dyr i Argentina]] [[Kategori:Dyr i Colombia]] [[Kategori:Dyr i Ecuador]] [[Kategori:Dyr i Fransk Guiana]] [[Kategori:Dyr i Guyana]] [[Kategori:Dyr i Mexico]] [[Kategori:Dyr i Surinam]] [[Kategori:Dyr i Paraguay]] [[Kategori:Dyr i Peru]] [[Kategori:Dyr i Venezuela]] [[Kategori:Moglege framsideartiklar]] ph65judg6pwr9g9awgm380tlyxx6gmf 4 419731 3579584 3576709 2024-11-19T14:31:25Z Ranveig 39 Rett. 3579584 wikitext text/x-wiki {{framside bilete|Herpailurus yagouaroundi 323451560 (cropped).jpg|Jaguarundi.|:nn:Jaguarundi}} '''[[:nn:Jaguarundi|Jaguarundi]]''' (''Herpailurus yagouaroundi''), eller oterkatt, er eit kattedyr som høyrer heime i Amerika. Utbreiingsområdet strekkjer seg frå det sentrale Argentina i sør til det nordlege Mexico, gjennom Sentral- og over store delar av Sør-Amerika aust for Andesfjella. Jaguarundien er ein middels stor katt med slank kroppsbygging. Farga er einsarta med to fargemorfar, grå og raud. Han har ein langstrekt kropp, med relativt korte bein, eit lite, smalt hovud, små, runde øyre, ein kort snute og ein lang hale, som minner om mårdyr i desse samanhengane. Han er omtrent dobbelt så stor som ein huskatt (''Felis'' catus), når nesten 36 cm skulderhøgd, og veg 3,5–7 kg. ''[[:nn:Jaguarundi|Les&nbsp;meir&nbsp;…]]'' kfg0lmnh04xzg3d71m22ga7v74cpmsr 0 420442 3579585 2024-11-19T14:33:52Z Ranveig 39 Laga gjennom omsetjing av sida «[[:no:Special:Redirect/revision/24046988|Blålusern]]» 3579585 wikitext text/x-wiki '''Blålusern''' (''Medicago sativa'') er ei fleirårig urt i [[Erteblomfamilien|erteblomsterfamilien]]. Det finst seks underartar.<ref name="adb_navn">{{Kjelde www|url=https://www.artsdatabanken.no/ScientificName/n/101989|tittel=Artsdatabankens navneopplysninger|vitja=2023-04-12|utgjevar=Artsdatabanken|dato=2023-04-12}}</ref> Blålusern er også kjend under det engelske namnet alfalfa.<ref>[https://denvirtuellafloran.se/flora/di/faba/medic/medisat.html Blålusern] {{Wayback|url=https://denvirtuellafloran.se/flora/di/faba/medic/medisat.html|date=20220712223339}} Den virtuella floran</ref> Blålusern blir dyrka i stort omfang, særleg i [[Nord-Amerika]], på grunn av nytten som fôr til dyr. I Noreg har ein dyrka blålusern tidlegare, men i dag blir det lite dyrka. Blålusern finst derfor forvilla her og der. Dyrking av blålusern krev djup, god jord med høg [[pH]] for å trivast. Blålusern, og dei fleste artane i erteblomsterfamilien, lever i eit symbiotisk forhold til [[Rhizobium|rhizobiumbakterien]] som lever på rota og fikserer [[nitrogen]] frå lufta ([[biologisk nitrogenfiksering]]). Spirer av blålusern er etande (alfalfaspirer) og har ein nøtteaktig smak.{{Autoritetsdata}} [[Kategori:Tradisjonell kinesisk medisin]] [[Kategori:Kulturplantar]] [[Kategori:Erteblomfamilien]] 5ckdryj47m0yzuhgrotbvnjdlbsx48u 3579586 3579585 2024-11-19T14:34:05Z Ranveig 39 Ranveig flytte sida [[Medicago sativa]] til [[Blålusern]] 3579585 wikitext text/x-wiki '''Blålusern''' (''Medicago sativa'') er ei fleirårig urt i [[Erteblomfamilien|erteblomsterfamilien]]. Det finst seks underartar.<ref name="adb_navn">{{Kjelde www|url=https://www.artsdatabanken.no/ScientificName/n/101989|tittel=Artsdatabankens navneopplysninger|vitja=2023-04-12|utgjevar=Artsdatabanken|dato=2023-04-12}}</ref> Blålusern er også kjend under det engelske namnet alfalfa.<ref>[https://denvirtuellafloran.se/flora/di/faba/medic/medisat.html Blålusern] {{Wayback|url=https://denvirtuellafloran.se/flora/di/faba/medic/medisat.html|date=20220712223339}} Den virtuella floran</ref> Blålusern blir dyrka i stort omfang, særleg i [[Nord-Amerika]], på grunn av nytten som fôr til dyr. I Noreg har ein dyrka blålusern tidlegare, men i dag blir det lite dyrka. Blålusern finst derfor forvilla her og der. Dyrking av blålusern krev djup, god jord med høg [[pH]] for å trivast. Blålusern, og dei fleste artane i erteblomsterfamilien, lever i eit symbiotisk forhold til [[Rhizobium|rhizobiumbakterien]] som lever på rota og fikserer [[nitrogen]] frå lufta ([[biologisk nitrogenfiksering]]). Spirer av blålusern er etande (alfalfaspirer) og har ein nøtteaktig smak.{{Autoritetsdata}} [[Kategori:Tradisjonell kinesisk medisin]] [[Kategori:Kulturplantar]] [[Kategori:Erteblomfamilien]] 5ckdryj47m0yzuhgrotbvnjdlbsx48u 3579588 3579586 2024-11-19T14:35:43Z Ranveig 39 3579588 wikitext text/x-wiki {{taksoboksLua |taksonomi_WD=ja }} '''Blålusern''' (''Medicago sativa'') er ei fleirårig urt i [[Erteblomfamilien|erteblomsterfamilien]]. Det finst seks underartar.<ref name="adb_navn">{{Kjelde www|url=https://www.artsdatabanken.no/ScientificName/n/101989|tittel=Artsdatabankens navneopplysninger|vitja=2023-04-12|utgjevar=Artsdatabanken|dato=2023-04-12}}</ref> Blålusern er også kjend under det engelske namnet alfalfa.<ref>[https://denvirtuellafloran.se/flora/di/faba/medic/medisat.html Blålusern] {{Wayback|url=https://denvirtuellafloran.se/flora/di/faba/medic/medisat.html|date=20220712223339}} Den virtuella floran</ref> Blålusern blir dyrka i stort omfang, særleg i [[Nord-Amerika]], på grunn av nytten som fôr til dyr. I Noreg har ein dyrka blålusern tidlegare, men i dag blir det lite dyrka. Blålusern finst derfor forvilla her og der. Dyrking av blålusern krev djup, god jord med høg [[pH]] for å trivast. Blålusern, og dei fleste artane i erteblomsterfamilien, lever i eit symbiotisk forhold til [[Rhizobium|rhizobiumbakterien]] som lever på rota og fikserer [[nitrogen]] frå lufta ([[biologisk nitrogenfiksering]]). Spirer av blålusern er etande (alfalfaspirer) og har ein nøtteaktig smak. ==Kjelder== {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:no:Blålusern|Blålusern]]» frå {{Wikipedia-utgåve|no}}, den 19. november 2024.'' {{refslutt}} == Bakgrunnsstoff == * {{artslenkjer}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Tradisjonell kinesisk medisin]] [[Kategori:Kulturplantar]] [[Kategori:Erteblomfamilien]] gqeft3uecbkpnv9sfzahmfefd22awut 0 420443 3579587 2024-11-19T14:34:05Z Ranveig 39 Ranveig flytte sida [[Medicago sativa]] til [[Blålusern]] 3579587 wikitext text/x-wiki #OMDIRIGER [[Blålusern]] tqn8lt6jzhsin4jewv6j00egrmbvv8n 0 420444 3579589 2024-11-19T14:36:36Z Ranveig 39 Omdirigerer til [[Blålusern]] 3579589 wikitext text/x-wiki #OMDIRIGER [[Blålusern]] tqn8lt6jzhsin4jewv6j00egrmbvv8n 0 420445 3579590 2024-11-19T14:55:34Z Roarjo 183 Oppretta sida med «{{geoboks|provins |namn=San Luis-provinsen |hovudstad = San Luis |flagg = Bandera_de_la_Provincia_de_San Luis.svg |våpen = Escudo de la Provincia de San Luis.svg }} '''San Luis''' ([[spansk]] uttale [{{IPA|san ˈlwis}}]) er ein [[Provinsar i Argentina|provins]] i [[Argentina]] som ligg nær det geografiske senter av landet. Provinsen grensar til følgjande naboprovinsar: i nord til [[La Rioja-provinsen i Argentina|La Rioja]], i aust til Córdoba-provinsen i Argent…» 3579590 wikitext text/x-wiki {{geoboks|provins |namn=San Luis-provinsen |hovudstad = San Luis |flagg = Bandera_de_la_Provincia_de_San Luis.svg |våpen = Escudo de la Provincia de San Luis.svg }} '''San Luis''' ([[spansk]] uttale [{{IPA|san ˈlwis}}]) er ein [[Provinsar i Argentina|provins]] i [[Argentina]] som ligg nær det geografiske senter av landet. Provinsen grensar til følgjande naboprovinsar: i nord til [[La Rioja-provinsen i Argentina|La Rioja]], i aust til [[Córdoba-provinsen i Argentina|Córdoba]], i sør til [[La Pampa-provinsen|La Pampa]] og i vest til [[Mendoza-provinsen|Mendoza]] og [[San Juan-provinsen|San Juan]]. == Geografi == Heile den nordlege halvdelen av provinsen består av ås- og fjellandskap, som dannar grensa til naboprovinsen Córdoba. Den sørlege halvleiken av provinsen er nesten heilt flat, dominert av landskapet kjent som [[landskapet Monte|Monte]]. Dei største elvane er Río Quinto, som har utspringet sitt i Sierra de San Luis og renn gjennom den sentrale, austlege delen av provinsen mot Córdoba, og Río Salado del Oeste, også kjent som ''Río Desaguadero'', som markerer den vestlege grensa til Mendoza og San Juan. Begge elvane er ikkje-farbare. Klimaet er tørt og temperert; nedbør er sjeldan med årleg gjennomsnitt ca. 560 mm. <gallery mode="packed"> Fil:Ciudad de La Punta.jpg|Frå ei høgd aust for byen La Punta nær hovudstaden San Luis Fil:Cuadrilla de trabajadores de las salinas del Bebedero en plena labor, San Luis 1934. AGN DDF-Caja 1641, inv. 89701.jpg|Saltuttak frå Salinas del Bebedero i San Luis-departementet Fil:Reserva Mogote Bayo 08.jpg|Landskap i Mogote Bayo-reservatet Fil:Reserva Mogote Bayo 11.jpg|Mogote Bayo Fil:Parque Nacional Sierra de las Quijadas.jpg|Frå Sierra de las Quijadas nasjonalpark </gallery> == Folkesetnad == Det aller meste av befolkninga bur langs det viktige aust-vest-sambandet Ruta Nacional&nbsp;7, der dei to største byane ligg: [[San Luis]], 170 000 innbyggjarar og [[Villa Mercedes]] med 111 000 innbyggjarar per 2010. Desse to byane husar til saman to tredelar av befolkninga i provinsen. Nesten heile den befolkninga som er att bur i Sierra de San Luis, medan den sørlege delen av provinsen er nesten øyden. Som i mange andre argentinske provinsar er dei fleste innbyggjarane etterkommarar av [[spanjolar]] og [[italienarar]], men det er også ein stor del [[mestis]]ar. Den interne migrasjonen som følgde den raske industrialiseringa av provinsen etter 1982, har ført til høg vekst i folketalet. == Politikk == Familien Saá, seinare Rodríguez Saá, har spelt ei dominerande rolle i politikken i provinsen sidan 1860 og dominerer i dag provinsavdelinga av det peronistiske partiet [[Partido Justicialista]]. Denne fløya ser seg som eit motstraumdrag til valalliansen [[Frente para la Victoria]] dominert av [[Cristina Fernández de Kirchner]]. Sidan 1983 har to brør frå Saá-familien styrt provinsen. Kritikarar av Saá-familien skuldingar dei for [[korrupsjon]] og [[nepotisme]]. Adolfo Rodríguez Saá blir tilskriven sitatet: «Para gobernar una provincia durante más dei 40 años, hay que hacerlo con la familia y lós amigos» («For å styre ein provins i meir enn 40 år, må ein gjere det med familie og venner»).<ref>{{kjelde www|url=http://www.almargen.com.ar/sitio/seccion/historia/sanluis/index.html|tittel=El eterno feudo|forfattar=Pablo Rodriguez Leirad|utgjevar=Sitio Al Margen|vitja=19. november 2024|arkiv-url=https://web.archive.org/web/20090303213938/http://almargen.com.ar/sitio/seccion/historia/sanluis/index.html|arkiv-dato=3. mars 2009}}</ref> I 2003 førte protestar mot eit omstridd valresultat i hovudstaden San Luis til at ein lojal ordførar frå Saá-familien vart innsett parallelt med sigeren til opposisjonen. Denne uregelmessige situasjonen, som førte til ein rettstvist i høgsterett, vart først avslutta i 2007 då ein Saá-lojal kandidat vann ordførarvalet.<ref>[http://www.26noticias.com.ar/alicia-lemme-gano-las-elecciones-para-intendente-en-san-luis-46375.html Alicia Lemme ganó blir laten elecciones para intendente ein San Luis], 26noticias.com.ar</ref> == Økonomi == Fram til 1980-talet var provinsen dominert av jordbruk og ein av dei fattigaste i landet. Etter innføringa av ''Régimen de Promoción Industrial'' i 1979, som peika ut San Luis, [[La Rioja-provinsen i Argentina|La Rioja]], [[San Juan-provinsen|San Juan]] og [[Catamarca-provinsen|Catamarca]] som spesialøkonomiske soner med skattefordelar, byrja industrien raskt å etablere seg i San Luis og Villa Mercedes. Dette førte til ein auke i levestandarden i provinsen. I dag er San Luis ein relativt rik provins. Ordninga som gjorde San Luis til ei spesialøkonomisk sone, gjekk likevel ut ved slutten av 2012.<ref>[http://www.iprofesional.com/notas/149953-el-2013-arrancar-sin-rgimen-de-promocin-industrial-para-varias-provincias El 2013 arrancará sin régimen dei promoción industrial para varias provincias], IProfesional, 3. desember 2012</ref><ref>[http://www.infobae.com/2013/01/02/689282-las-provincias-del-noroeste-divididas-el-fin-la-promocion-industrial Blir late provincias del noroeste, divididas ante el fin dei la promoción industrial], Infobae, 2. januar 2013</ref> == Kjelder == {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Provinz San Luis|Provinz San Luis]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 19. november 2024'' {{refslutt}} {{fotnoteliste}} ==Bakgrunnsstoff== {{commonskat}} *{{offisiell nettstad}} * {{Kjelde www |url=https://www.britannica.com/place/San-Luis-province-Argentina |tittel=San Luis - province, Argentina |språk=en |forfattar=Maren Goldberg |utgjevar=Encyclopædia Britannica, Inc. }} {{Provinsar i Argentina}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:San Luis-provinsen| ]] [[Kategori:Provinsar i Argentina]] 4xt9tmpg0w5vr56e3su47mo3a0261y0 0 420446 3579591 2024-11-19T14:57:47Z Roarjo 183 Omdirigerer til [[San Luis-provinsen]] 3579591 wikitext text/x-wiki #OMDIRIGER [[San Luis-provinsen]] ew8huzr23gci0u8n4r3k7korevaqr3d 0 420447 3579592 2024-11-19T15:00:41Z Ranveig 39 Laga gjennom omsetjing av sida «[[:sv:Special:Redirect/revision/49469413|Ytterplagg]]» 3579592 wikitext text/x-wiki '''Ytterplagg''' eller '''ytterklede''' er [[klede]] som er meint til bruk utandørs oppå andre klede, som vern mot kulde, varme, vind eller regn. Dei vanligaste døma på ytterplagg er [[jakke]], [[kåpe]] og [[frakk]]. Også meir spesialiserte plagg som [[anorakk]], [[kjeledress]], [[pels]], [[regnklede]] og termobukser er ytterklede. Ein kan også dekka til hovudet med hovudplagg som [[Hatt|hattar]] eller [[Lue|luer]], hendene med [[Hanske|hanskar]] eller [[vottar]] og halsen med [[skjerf]] eller [[sjal]]. [[Sko]] og [[støvlar]] for utendørs bruk er til tider rekna som del av ytterklede, sjølv om dei ikkje i seg sjølve er klede. == Kjelder == {{fotnoteliste}}{{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:sv:Ytterplagg|Ytterplagg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|sv}}, den 19. november 2024.'' {{refslutt}} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat}}{{Autoritetsdata}} [[Kategori:Klede]] [[Kategori:Ytterklede]] 5497oowrxv1768tmmzsdz1zlh2lzhch 3579593 3579592 2024-11-19T15:04:07Z Ranveig 39 3579593 wikitext text/x-wiki [[Fil:631136102 A 70515 Catalogue Conchon QVivre et sh'billeuinette Automne 1953.jpg|mini|Illustrasjon av ytterplagg for barn og vaksne.]] '''Ytterklede''', '''ytterplagg''' eller '''yttertøy''' er [[klede]] som er meint til bruk utandørs oppå andre klede, som vern mot kulde, varme, vind eller regn. Dei vanligaste døma på ytterplagg er [[jakke]], [[kåpe]] og [[frakk]]. Også meir spesialiserte plagg som [[anorakk]], [[kjeledress]], [[pels]], [[regnklede]] og termobukser er ytterklede. Ein kan også dekka til hovudet med hovudplagg som [[Hatt|hattar]] eller [[Lue|luer]], hendene med [[Hanske|hanskar]] eller [[vottar]] og halsen med [[skjerf]] eller [[sjal]]. [[Sko]] og [[støvlar]] for utendørs bruk er til tider rekna som del av ytterklede, sjølv om dei ikkje i seg sjølve er klede. == Kjelder == {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:sv:Ytterplagg|Ytterplagg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|sv}}, den 19. november 2024.'' {{refslutt}} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Ytterklede| ]] [[Kategori:Klede]] esy5ii68fs3obn9wa2km5ckmtkwabwk 3579598 3579593 2024-11-19T15:07:17Z Ranveig 39 3579598 wikitext text/x-wiki [[Fil:631136102 A 70515 Catalogue Conchon QVivre et sh'billeuinette Automne 1953.jpg|mini|Illustrasjon av ytterplagg for barn og vaksne.]] '''Ytterklede''', '''ytterplagg''' eller '''yttertøy''' er [[klede]] som er meint til bruk utandørs oppå andre klede, som vern mot kulde, varme, vind eller regn. Dei vanligaste døma på ytterplagg er [[jakke]], [[kåpe]] og [[frakk]]. Også meir spesialiserte plagg som [[anorakk]], [[kjeledress]], [[pels]], [[regnklede]] og termobukser er ytterklede. Ein kan også dekka til hovudet med hovudplagg som [[Hatt|hattar]] eller [[Lue|luer]], hendene med [[Hanske|hanskar]] eller [[vottar]] og halsen med [[skjerf]] eller [[sjal]]. [[Sko]] og [[støvlar]] for utendørs bruk er til tider rekna som del av ytterklede, sjølv om dei ikkje i seg sjølve er klede. ==Sjå òg== *[[Vinterklede]] == Kjelder == {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:sv:Ytterplagg|Ytterplagg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|sv}}, den 19. november 2024.'' {{refslutt}} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Ytterklede| ]] [[Kategori:Klede]] i02pkv4n79lczf6jft9xijnb7qh61zq 3579599 3579598 2024-11-19T15:07:38Z Ranveig 39 3579599 wikitext text/x-wiki [[Fil:631136102 A 70515 Catalogue Conchon QVivre et sh'billeuinette Automne 1953.jpg|mini|Illustrasjon av ytterplagg for barn og vaksne.]] '''Ytterklede''', '''ytterplagg''' eller '''yttertøy''' er [[klede]] som er meint til bruk utandørs oppå andre klede, som vern mot kulde, varme, vind eller regn. Dei vanligaste døma på ytterplagg er [[jakke]], [[kåpe]] og [[frakk]]. Også meir spesialiserte plagg som [[anorakk]], [[kjeledress]], [[pels]], [[regnklede]] og termobukser er ytterklede. Ein kan også dekka til hovudet med hovudplagg som [[Hatt|hattar]] eller [[Lue|luer]], hendene med [[Hanske|hanskar]] eller [[vottar]] og halsen med [[skjerf]] eller [[sjal]]. [[Sko]] og [[støvlar]] til utandørs bruk er til tider rekna som del av ytterklede, sjølv om dei ikkje i seg sjølve er klede. ==Sjå òg== *[[Vinterklede]] == Kjelder == {{fotnoteliste}} {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:sv:Ytterplagg|Ytterplagg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|sv}}, den 19. november 2024.'' {{refslutt}} == Bakgrunnsstoff == {{commonskat}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Ytterklede| ]] [[Kategori:Klede]] rvtcom30s3zq6p24xn3sxm49c6z60u7 0 420448 3579594 2024-11-19T15:04:30Z Ranveig 39 Omdirigerer til [[Ytterplagg]] 3579594 wikitext text/x-wiki #OMDIRIGER [[Ytterplagg]] 0rnw6s0njo8n9q0hezvunb3al2q4nau 0 420449 3579595 2024-11-19T15:04:52Z Ranveig 39 Omdirigerer til [[Ytterplagg]] 3579595 wikitext text/x-wiki #OMDIRIGER [[Ytterplagg]] 0rnw6s0njo8n9q0hezvunb3al2q4nau 4 420451 3579610 2024-11-20T07:14:38Z Orland 485 Reinhold Ziegler 3579610 wikitext text/x-wiki {{forsidebilde|Reinhold Ziegler (1839-1918) (cropped).png|Offiseren Ziegler var en foregangsmann i midtnorsk kulturminnevern.|:no:Reinhold Ziegler (1839–1918)}} '''[[:no:Reinhold Ziegler (1839–1918)|Reinhold Ziegler]]''' (1839–1918) var en norsk offiser, kartograf, arkeolog og redaktør som drev arkeologiske undersøkelser av Steinvikholm slott på Skatval i Stjørdal og middelalderborgen Sion (Sverresborg) i Trondheim, og som var en initiativtaker til etableringen av Romsdalsmuseet i Molde. ''[[:no:Reinhold Ziegler (1839–1918)|►&nbsp;Les&nbsp;mer&nbsp;her.]]'' qr9idpprbrtlmzp0t3xluzxnkklbk73 0 420452 3579611 2024-11-20T07:41:53Z Migne 2086 Oppretta sida med «'''Noregsmeisterskapen på skeiser 1990 i sprint-firkamp''' vart avvikla i [[Skien]] i [[Telemark]] helga 10. og 11. februar. Meisterskapen med to 500-meterar og to 1000-meterar var den tjuande i sitt slag. 32 karar og 14 kvinner deltok. [[Roger Strøm]] frå Hovden Sportsklubb vart norsk sprintmeister for fyrste gong. Han var bestemann av alle på den fyrste 500-meteren og i begge løpa om sundagen. Kai Stensli stod for bestetida på den fyrste 1000-meteren. == NM…» 3579611 wikitext text/x-wiki '''Noregsmeisterskapen på skeiser 1990 i sprint-firkamp''' vart avvikla i [[Skien]] i [[Telemark]] helga 10. og 11. februar. Meisterskapen med to 500-meterar og to 1000-meterar var den tjuande i sitt slag. 32 karar og 14 kvinner deltok. [[Roger Strøm]] frå Hovden Sportsklubb vart norsk sprintmeister for fyrste gong. Han var bestemann av alle på den fyrste 500-meteren og i begge løpa om sundagen. Kai Stensli stod for bestetida på den fyrste 1000-meteren. == NM på skeiser 1990/Sprint-firkamp == <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 490px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="35%" | Lag ! width="15%" | Poeng |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 158,955 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 160,315 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 160,540 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 160,695 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 162,215 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 162,235 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 500 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 39,19 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 39,33 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 39,53 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Ivar Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 39,92 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 40,02 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 40,06 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 1000 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 1.20,08 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 1.20,49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 1.20,86 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 1.21,32 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 1.22,16 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| Audun Jevnaker | align=left| SK 94 | 1.22,22 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 500 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 38,84 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 39,37 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Trond Dahl Hansen | align=left| Hortens SK | 40,17 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 40,26 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 40,33 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 40,38 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 1000 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 1.20,53 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 1.20,56 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 1.20,61 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 1.21,19 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 1.21,20 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 1.22,15 |} </div> <br style="clear:both;" /> ==Kjelder== *[https://www.nb.no/items/459a7d48028ffaddf99c3758694a1013?page=21&searchText=%22grunde%20nj%C3%B8s%22 Nationen 12. februar 1990] [[Kategori:Noregsmeisterskap på skeiser]] [[Kategori:Noregsmeisterskap i 1990]] [[Kategori:Sport i Noreg i 1990]] 213lbnvtg1so6rgqwtkf3mv1p4j0fvy 3579612 3579611 2024-11-20T07:42:15Z Migne 2086 la til [[Kategori:Idrettstilskipingar i Telemark]] med [[WP:HotCat|HotCat]] 3579612 wikitext text/x-wiki '''Noregsmeisterskapen på skeiser 1990 i sprint-firkamp''' vart avvikla i [[Skien]] i [[Telemark]] helga 10. og 11. februar. Meisterskapen med to 500-meterar og to 1000-meterar var den tjuande i sitt slag. 32 karar og 14 kvinner deltok. [[Roger Strøm]] frå Hovden Sportsklubb vart norsk sprintmeister for fyrste gong. Han var bestemann av alle på den fyrste 500-meteren og i begge løpa om sundagen. Kai Stensli stod for bestetida på den fyrste 1000-meteren. == NM på skeiser 1990/Sprint-firkamp == <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 490px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="35%" | Lag ! width="15%" | Poeng |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 158,955 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 160,315 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 160,540 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 160,695 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 162,215 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 162,235 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 500 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 39,19 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 39,33 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 39,53 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Ivar Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 39,92 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 40,02 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 40,06 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 1000 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 1.20,08 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 1.20,49 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 1.20,86 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 1.21,32 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 1.22,16 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| Audun Jevnaker | align=left| SK 94 | 1.22,22 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 500 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 38,84 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 39,37 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Trond Dahl Hansen | align=left| Hortens SK | 40,17 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 40,26 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 40,33 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 40,38 |} </div> <br style="clear:both;" /> === 1000 meter === <div style="float:left; text-align:left; padding-right:15px;"> {| class="wikitable" style="background-color:#FFFFFF; width: 450px;" |- style="background-color:#EFEFEF; text-align:left;" ! width="10%" | Plass ! width="40%" | Utøvar ! width="30%" | Lag ! width="20%" | Tid |- align="center" valign="top" bgcolor="#F7F6A8" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Gold medal with cup.svg|20px|Gull]] | align=left| [[Roger Strøm]] | align="left"| Hovden Spk | 1.20,53 |- align="center" valign="top" bgcolor="#DCE5E5" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Silver medal with cup.svg|20px|Sølv]] | align=left| Ingemar Bredeli | align="left"| ASK | 1.20,56 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFDAB9" ! style="text-align:center;" | [[Fil:Bronze medal with cup.svg|20px|Bronse]] | align=left| Kai Stensli | align="left"| Skreia IL | 1.20,61 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 4 | align=left| Bjørn Egil Lundgrenn | align=left| [[Kongsvinger IL]] | 1.21,19 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 5 | align=left| Grunde Njøs | align="left"| [[Leinstrand IL]] | 1.21,20 |- align="center" valign="top" bgcolor="#FFFFFF" ! 6 | align=left| [[Rolf Falk-Larssen]] | align="left"| Trondhjems SK | 1.22,15 |} </div> <br style="clear:both;" /> ==Kjelder== *[https://www.nb.no/items/459a7d48028ffaddf99c3758694a1013?page=21&searchText=%22grunde%20nj%C3%B8s%22 Nationen 12. februar 1990] [[Kategori:Noregsmeisterskap på skeiser]] [[Kategori:Noregsmeisterskap i 1990]] [[Kategori:Sport i Noreg i 1990]] [[Kategori:Idrettstilskipingar i Telemark]] eha6zn44b2mvpbvjkhunqqx1fqyuuvt 0 420453 3579613 2024-11-20T08:01:30Z Migne 2086 Oppretta sida med «[[Fil:Steintor Wittenberge.JPG|mini|]] '''Wittenberge''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]. Kommunen ligg på austbreidda av [[Elben]], om lag midtvegs mellom [[Hamburg]] og [[Berlin]]. Wittenberge, som i vest grensar mot [[Sachsen-Anhalt]], omfattar 50,6 km² og hyser ikring 17&nbsp;000 ibuarar. Kommunen soknar til Landkreis Prignitz. ==Kjelder== {{liminn:omsett|de|tittel=Wittenberge}}» 3579613 wikitext text/x-wiki [[Fil:Steintor Wittenberge.JPG|mini|]] '''Wittenberge''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]. Kommunen ligg på austbreidda av [[Elben]], om lag midtvegs mellom [[Hamburg]] og [[Berlin]]. Wittenberge, som i vest grensar mot [[Sachsen-Anhalt]], omfattar 50,6 km² og hyser ikring 17&nbsp;000 ibuarar. Kommunen soknar til Landkreis Prignitz. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Wittenberge|Wittenberge]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} q145uklzk0788o0ph6csz30pcza2g93 3579614 3579613 2024-11-20T08:01:40Z Migne 2086 la til [[Kategori:Byar i Brandenburg]] med [[WP:HotCat|HotCat]] 3579614 wikitext text/x-wiki [[Fil:Steintor Wittenberge.JPG|mini|]] '''Wittenberge''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]. Kommunen ligg på austbreidda av [[Elben]], om lag midtvegs mellom [[Hamburg]] og [[Berlin]]. Wittenberge, som i vest grensar mot [[Sachsen-Anhalt]], omfattar 50,6 km² og hyser ikring 17&nbsp;000 ibuarar. Kommunen soknar til Landkreis Prignitz. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Wittenberge|Wittenberge]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] cpullos45xzhfv7zpdim707tkvc6mew 3579619 3579614 2024-11-20T08:09:34Z Ranveig 39 Malar 3579619 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by|stat=Brandenburg|symbol=DEU Wittenberge COA.svg}} '''Wittenberge''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]. Kommunen ligg på austbreidda av [[Elben]], om lag midtvegs mellom [[Hamburg]] og [[Berlin]]. Wittenberge, som i vest grensar mot [[Sachsen-Anhalt]], omfattar 50,6 km² og hyser ikring 17&nbsp;000 ibuarar. Kommunen soknar til Landkreis Prignitz. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Wittenberge|Wittenberge]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} ==Bakgrunnsstoff== {{commonskat}} *{{offisiell nettstad}} {{spire|geografi}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] [[Kategori:Kommunar i Brandenburg]] oiiehsm6yyu6587fiuuaou3idoe9xt3 3579631 3579619 2024-11-20T08:43:08Z Ranveig 39 3579631 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by|stat=Brandenburg|symbol=DEU Wittenberge COA.svg}} '''Wittenberge''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]]. Kommunen ligg på austbreidda av [[Elben]], om lag midtvegs mellom [[Hamburg]] og [[Berlin]]. Wittenberge, som i vest grensar mot [[Sachsen-Anhalt]], omfattar 50,6 km² og hyser ikring 17&nbsp;000 ibuarar. Kommunen soknar til Landkreis Prignitz. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Wittenberge|Wittenberge]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} ==Bakgrunnsstoff== {{commonskat}} *{{offisiell nettstad}} {{spire|geografi}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] [[Kategori:Kommunar i Brandenburg]] eljj3rdlqda1ir62ao5vvhznut6eqbx 0 420454 3579617 2024-11-20T08:08:23Z Migne 2086 Oppretta sida med «[[Fil:Lausitz Luftsport- & Techniktage 2013-Hinflug by-RaBoe 0583.jpg|mini|]] '''Perleberg''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]]. Byen ligg nesten nøyaktig midt mellom dei to storbyane [[Berlin]] og [[Hamburg]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 138,7 km² og hyser ikring 12&nbsp;000 ibuarar. ==Kjelder== {{liminn:omsett|de|tittel=Perleberg}}» 3579617 wikitext text/x-wiki [[Fil:Lausitz Luftsport- & Techniktage 2013-Hinflug by-RaBoe 0583.jpg|mini|]] '''Perleberg''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]]. Byen ligg nesten nøyaktig midt mellom dei to storbyane [[Berlin]] og [[Hamburg]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 138,7 km² og hyser ikring 12&nbsp;000 ibuarar. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Perleberg|Perleberg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} nko50d2mx62z97q3m09viyevlt5my9l 3579618 3579617 2024-11-20T08:08:34Z Migne 2086 la til [[Kategori:Byar i Brandenburg]] med [[WP:HotCat|HotCat]] 3579618 wikitext text/x-wiki [[Fil:Lausitz Luftsport- & Techniktage 2013-Hinflug by-RaBoe 0583.jpg|mini|]] '''Perleberg''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]]. Byen ligg nesten nøyaktig midt mellom dei to storbyane [[Berlin]] og [[Hamburg]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 138,7 km² og hyser ikring 12&nbsp;000 ibuarar. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Perleberg|Perleberg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] 7snaba7c48y7tdxbsrdce071a3we4d3 3579620 3579618 2024-11-20T08:11:09Z Ranveig 39 Malar 3579620 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by|stat=Brandenburg|symbol=DE-BB 12-0-70-296 Perleberg COA.svg}} [[Fil:Lausitz Luftsport- & Techniktage 2013-Hinflug by-RaBoe 0583.jpg|mini|Luftfoto av Perleberg]] '''Perleberg''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]]. Byen ligg nesten nøyaktig midt mellom dei to storbyane [[Berlin]] og [[Hamburg]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 138,7 km² og hyser ikring 12&nbsp;000 ibuarar. ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Perleberg|Perleberg]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} ==Bakgrunnsstoff== {{commonskat}} *{{offisiell nettstad}} {{spire|geografi}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] [[Kategori:Kommunar i Brandenburg]] abp2mvmojf7t42kdnkxroasi0kqfyg5 0 420455 3579621 2024-11-20T08:12:36Z Migne 2086 Oppretta sida med «[[Fil:Pritzwalk town hall.jpg|mini|]] '''Pritzwalk''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]], 33 kilometer nordaust for [[Wittenberge]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 167,5 km² og hyser 11&nbsp;736 ibuarar (2023). ==Kjelder== {{liminn:omsett|de|tittel=Pritzwalk}}» 3579621 wikitext text/x-wiki [[Fil:Pritzwalk town hall.jpg|mini|]] '''Pritzwalk''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]], 33 kilometer nordaust for [[Wittenberge]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 167,5 km² og hyser 11&nbsp;736 ibuarar (2023). ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Pritzwalk|Pritzwalk]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} ok16nc8swaoh7acu4d4rilsjwkri1cz 3579622 3579621 2024-11-20T08:12:48Z Migne 2086 la til [[Kategori:Byar i Brandenburg]] med [[WP:HotCat|HotCat]] 3579622 wikitext text/x-wiki [[Fil:Pritzwalk town hall.jpg|mini|]] '''Pritzwalk''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]], 33 kilometer nordaust for [[Wittenberge]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 167,5 km² og hyser 11&nbsp;736 ibuarar (2023). ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Pritzwalk|Pritzwalk]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] seizvtl8vcxgmgko3q5u59m24uw5jmn 3579632 3579622 2024-11-20T08:43:25Z Ranveig 39 Malar 3579632 wikitext text/x-wiki {{geoboks|by|stat=Brandenburg|symbol=Stadtwappen Pritzwalk.png}} '''Pritzwalk''' er ein by og ein kommune nordvest i forbundslandet [[Brandenburg]] i [[Tyskland]], 33 kilometer nordaust for [[Wittenberge]]. Kommunen, som høyrer til Landkreis Prignitz, omfattar 167,5 km² og hyser 11&nbsp;736 ibuarar (2023). ==Kjelder== {{refopning}} *''Denne artikkelen bygger på «[[:de:Pritzwalk|Pritzwalk]]» frå {{Wikipedia-utgåve|de}}, den 20. november 2024.'' {{refslutt}} ==Bakgrunnsstoff== {{commonskat}} *{{offisiell nettstad}} {{spire|geografi}} {{Autoritetsdata}} [[Kategori:Byar i Brandenburg]] [[Kategori:Kommunar i Brandenburg]] pwbhv0em0z4cqc0dhr6sfyleagjfd17 4 420456 3579629 2024-11-20T08:30:46Z Orland 485 Oppretta sida med «{{Forside billede|Rongorongo Gv2-7.jpg|Eksempel på rongorongo.|:da:Rongorongo}} '''[[:da:Rongorongo|Rongorongo]]''' er en slags hieroglyffer, der blev opdaget i 1800-tallet på Påskeøen. Adskillige dechifreringer er blevet lavet, men ingen har for alvor formået at oversætte sproget fuldstændigt. Der er blevet identificeret flere ting, der har med kalender og genealogi at gøre. Der blev blevet fundet to dusin trægenstande med inskriptioner på rongorongo i 1800…» 3579629 wikitext text/x-wiki {{Forside billede|Rongorongo Gv2-7.jpg|Eksempel på rongorongo.|:da:Rongorongo}} '''[[:da:Rongorongo|Rongorongo]]''' er en slags hieroglyffer, der blev opdaget i 1800-tallet på Påskeøen. Adskillige dechifreringer er blevet lavet, men ingen har for alvor formået at oversætte sproget fuldstændigt. Der er blevet identificeret flere ting, der har med kalender og genealogi at gøre. Der blev blevet fundet to dusin trægenstande med inskriptioner på rongorongo i 1800-tallet. De var alle medtagne, brændte eller på anden måde ødelagte. Genstandene er hovedsageligt tavler, der er formet som irregulære stykker træ, nogle gange drivtømmer, men også en statuette og to ornamenter er fundet. Der findes desuden enkelte petroglyffer, som kan inkludere korte rongorongo-inskriptioner. Den mundtlige historie indikerer, at det kun var en lille elite, der kunne læse og skrive, og at tavlerne var hellige. {{mere|Rongorongo}} d9m05k744jii4z5x1xigl88pp12lgkb 4 420457 3579630 2024-11-20T08:31:55Z Orland 485 Oppretta sida med «{{Artikelsammanfattning/{{{1|}}} |titel = Running Back to You |bild = Vanessa Williams, former Miss America 1984.jpg |bildförhållande = 0.8 |bildtext = Vanessa Williams. |text = '''[[:sv:Running Back to You|Running Back to You]]''' är en låt framförd av den amerikanska sångaren Vanessa Williams, som var huvudsingel från hennes andra studioalbum ''The Comfort Zone'' (1991). Den är en danspop-, R&B- och new jack swing-låt som lånar influenser av housemusik och…» 3579630 wikitext text/x-wiki {{Artikelsammanfattning/{{{1|}}} |titel = Running Back to You |bild = Vanessa Williams, former Miss America 1984.jpg |bildförhållande = 0.8 |bildtext = Vanessa Williams. |text = '''[[:sv:Running Back to You|Running Back to You]]''' är en låt framförd av den amerikanska sångaren Vanessa Williams, som var huvudsingel från hennes andra studioalbum ''The Comfort Zone'' (1991). Den är en danspop-, R&B- och new jack swing-låt som lånar influenser av housemusik och funk. Låttexten förmedlade mer attityd och självsäkerhet än Williams tidigare diskografi. Hon klargör för en felande älskare att han inte ska förvänta sig att bli förlåten efter sin otrohet mot henne. Musikjournalister hyllade låten och Williams nya, mognare sånguttryck samt den medryckande produktionen. Den gav Williams hennes fjärde Grammy Award-nominering när den nominerades i kategorin Best Female R&B Vocal Performance. "Running Back to You" blev Williams näst största singelframgång fram till dess i karriären. }} n17m6acy5u8awujypkwd8nduo3to8rz