ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.42.0-wmf.25 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Topic 0 2350 749801 604395 2024-04-09T13:07:21Z 93.45.188.255 wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}} '''ਅੰਕ''' ਉਹਨਾ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਉੱਚਾਰਨ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1: [[ਇੱਕ]] 2: [[ਦੋ]] 3: [[ਤਿੰਨ|ਤਰੈ]] 4: [[ਚਾਰ]] 5: [[ਪੰਜ]] 6: [[ਛੇ]] 7: [[ਸੱਤ]] 8: [[ਅੱਠ]] 9: [[ਨੌਂ]] 0: [[ਸਿਫ਼ਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਸਾਬ]] 490v6bbsuhz21kyc4ncth5sktd7oqsy 749832 749801 2024-04-10T02:50:25Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.188.255|93.45.188.255]] ([[User talk:93.45.188.255|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Nitesh Gill|Nitesh Gill]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}} '''ਅੰਕ''' ਉਹਨਾ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਉੱਚਾਰਨ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1: [[ਇੱਕ]] 2: [[ਦੋ]] 3: [[ਤਿੰਨ]] 4: [[ਚਾਰ]] 5: [[ਪੰਜ]] 6: [[ਛੇ]] 7: [[ਸੱਤ]] 8: [[ਅੱਠ]] 9: [[ਨੌਂ]] 0: [[ਸਿਫ਼ਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਸਾਬ]] 8gu1x22243o85zrnisulcddsitui4ml 0 2889 749934 741372 2024-04-10T04:07:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਹੋਲੀ<br />ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ/ਹੋਲਿਕਾ ਦਹਨ | type = ਹਿੰਦੂ | nickname = <!-- ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ --> | image = Shop selling colours for Holi, Old Delhi.jpg | caption = ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰੰਗ ਬੇਚਦਾ ਇੱਕ ਬੰਦਾ | official_name = | begins = [[ਫੱਗਣ]] ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸੀ | ends = Lp | date2015 = ਵੀਰਵਾਰ, 6 ਮਾਰਚ | date2016 = ਬੁੱਧਵਾਰ, 23 ਮਾਰਚ | calendar = [[ਹਿੰਦੂ ਕਲੰਡਰ]] | celebrations = Night before Holi: [[Holika Bonfire]]<BR>On Holi: spray colours on others, dance, party; eat festival delicacies | frequency = ਸਾਲਾਨਾ | date = }} '''ਹੋਲੀ''' [[ਬਸੰਤ]] [[ਰੁੱਤ]] ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਵ ਹਿੰਦੂ ਪੰਚਾਂਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ [[ਫ਼ਾਲਗੁਨ]] [[ਮਹੀਨਾ]] ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਪਰਵ ਪਾਰੰਪਰਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਨ ਨੂੰ "ਹੋਲਿਕਾ ਜਲਾਈ" ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ "ਹੋਲਿਕਾ ਦਹਿਨ" ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈ। ਦੂੱਜੇ ਦਿਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਧੁਰੱਡੀ, ਧੁਲੇਂਡੀ, ਧੁਰਖੇਲ ਜਾਂ ਧੂਲਿਵੰਦਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ’ਤੇ ਰੰਗ, ਗੁਲਾਲ-ਗੁਲਾਲ ਇਤਆਦਿ ਸੁੱਟਦੇ ਹਨ, [[ਢੋਲ]] ਵਜਾ ਕੇ ਹੋਲੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੋਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਲੋਕ ਪੁਰਾਣੀ ਕੜਵਾਹਟ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਗਲੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਦੋਸਤ ਬੰਨ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਨੂੰ ਰੰਗਣੇ ਅਤੇ ਗਾਨੇ-ਵਜਾਉਣੇ ਦਾ ਦੌਰ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਸਨਾਨ ਕਰਕੇ ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪੱਥਰ ਕੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਦੇ ਘਰ ਮਿਲਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਗਲੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈਆਂ ਖਿਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਗ-ਰੰਗ ਦਾ ਇਹ ਲੋਕ ਪ੍ਰਿਅ ਪਰਵ ਬਸੰਤ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਵੀ ਹੈ।<ref name="webdunia">{{cite web |url=http://hindi.webdunia.com/religion/occasion/others/0802/09/1080209019_1.htm|title= ऋतुओं का राजा वसंत |accessmonthday=[[3 ਮਾਰਚ]]|accessyear=[[2008]]|format= ਐਚ॰ਟੀ॰ਐਮ |publisher= ਵੈੱਬ ਦੁਨੀਆ|language=ਹਿੰਦੀ}}</ref> ਰਾਗ ਅਰਥਾਤ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਰੰਗ ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹਨ ਹੀ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਤਕਰਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਣ ਵਾਲੀ ਪਰਕਿਰਤੀ ਵੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਜਵਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਚਰਮ ਦਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। [[ਫਾਲਗੁਨ]] ਮਹੀਨਾ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਫਾਲਗੁਨੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] ਨਾਲ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸੀ ਦਿਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ [[ਗੁਲਾਲ]] ਉੜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਨਾਲ [[ਫਾਗ]] ਅਤੇ [[ਧਮਾਰ]] ਦਾ ਗਾਨਾ ਅਰੰਭ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ [[ਸਰਸੋਂ]] ਖਿੜ ਉੱਠਦੀ ਹੈ। ਬਾਗ-ਬਗੀਚੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਛੇਵਾਂ ਛਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਰਖਤ-ਬੂਟੇ, ਪਸ਼ੁ-ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਪਰਿਪੂਰਣ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ [[ਕਣਕ]] ਦੀਆਂ ਬਾਲੀਆਂ ਇਠਲਾਨੇ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਹਰਦਏ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਨਾਚ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ-ਬੂੜੇ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਭ ਕੁਝ ਸੰਕੋਚ ਅਤੇ ਰੂੜੀਆਂ ਭੁੱਲ ਕੇ [[ਢੋਲਕ]]-[[ਝਾਂਝ]]-[[ਮੰਜੀਰਾ]] ਦੀ ਧੁਨ ਨਾਲ ਨਾਚ-ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਂਦੇ ਹੈ। ਚਾਰਾਂ ਤਰਫ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਫੁਆਰ ਫੂਟ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।<ref name="ilove">{{cite web |url=http://festivals.iloveindia.com/holi/|title= HINDU HOLI FESTIVAL|accessmonthday=[[3 ਮਾਰਚ]]|accessyear=[[2008]]|format= |publisher=ਫੈਸਟੀਵਲਸ ਆਈ ਲਵਿੰਡੀਆ.ਕੌਮ|language=ਅੰਗਰੇਜੀ}}</ref> ਹੋਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਅੰਬ ਮੰਜਰੀ ਅਤੇ ਚੰਦਨ ਨੂੰ ਮਿਲਾਕੇ ਖਾਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਵਡਿਆਈ ਹੈ।<ref>http://www.riiti.com/1490/holi_holika_dahan_process_vidhi</ref> [[ਫੱਗਣ]] ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਇਕ [[ਤਿਉਹਾਰ]] ਨੂੰ '''ਹੋਲੀ''' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਲੀ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਹੋਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਲੋਕ ਇਕ ਦੂਜੇ ਉੱਪਰ ਸੁੱਕੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਘੋਲ ਕੇ ਹੋਲੀ ਖੇਡਦੇ ਹਨ। ਹੋਲੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਭਗਤ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਦਾ ਪਿਤਾ ਹਰਨਾਖਸ਼ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਰਵ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਿਤਾ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਚ ਮਤਭੇਦ ਸਨ। ਹਰਨਾਖਸ਼ ਦੀ ਭੈਣ ਹੋਲਕਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਦੀ ਉਹ ਭੂਆ ਸੀ। ਹੋਲਕਾ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇ ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਕਰਕੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਹੋਲਕਾ ਨੂੰ ਵਰ ਸੀ ਕਿ ਅੱਗ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹਰਨਾਖਸ਼ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਹੋਲਕਾ ਨੇ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਨੂੰ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸਾੜਨ ਦੀ ਬਿਉਂਤ ਬਣਾਈ। ਹੋਲਕਾ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਅੱਗ ਵਿਚ ਬੈਠ ਗਈ। ਕੁਦਰਤ ਰੱਬ ਦੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਤਾਂ ਅੱਗ ਵਿਚੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ ਪਰ ਹੋਲਕਾ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਹੋਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਫੱਗਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਹੋਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ [[ਫੱਗਣ]] ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕਣ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਟਾਟਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਦਾਣੇ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਉੱਤੇ ਭੁੰਨ ਕੇ ਹੋਲਾਂ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੋਲੀ ਦਾ ਹੋਲਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਬੰਧ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ ਆਪਣੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਰੱਜ ਕੇ ਹੋਲੀ ਖੇਡਦੇ ਸਨ। ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਮਥਰਾ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੋਲੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਕੋਈ 50 ਕੁ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਦਿਉਰ ਭਰਜਾਈ ਹੋਲੀ ਖੇਡ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਹੋਲੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਲੀ ਨਹੀਂ ਖੇਡਦਾ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਹੁਣ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਲੀ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨੌਜੁਆਨ ਮੁੰਡੇ/ਕੁੜੀਆਂ ਹੀ ਖੇਲਦੇ ਹਨ। ਹਾਂ, [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਭਈਏ ਜਰੂਰ ਪੂਰੇ ਧੂਮ-ਧੜੱਕੇ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਖੇਡਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਹੋਲੀ ਵਿਚ ਘਟੀਆ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰੰਗ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਈ ਵੇਰ ਚਮੜੀ ਰੋਗ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|publisher=ਯੂਨੀਸਟਾਰ|year=january 1 2013|isbn=9382246991|location=ਇਹ ਪਲਾਟ ਨੰਬਰ 301, ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਏਰੀਆ ਮੋਹਾਲੀ, ਮੋਹਾਲੀ-160062 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।}}</ref> [[File:Holi Fastival in India.jpg|thumb|Holi Fastival in India]] == ਇਤਿਹਾਸ == ਹੋਲੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਤਿਅੰਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਰਵ ਹੈ ਜੋ ਹੋਲੀ, ਹੋਲਿਕਾ ਜਾਂ ਹੋਲਾਕਾ<ref>{{cite book |last=ਆਪਟੋ |first= ਵਾਮਨ ਸ਼ਿਵਰਾਮ|title= ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਹਿੰਦੀ ਕੋਸ਼|year= 1969 |publisher= ਮੋਤੀਲਾਲ ਬਨਾਰਸੀਦਾਸ|location= ਦਿੱਲੀ, ਪਟਨਾ, ਵਰਣਸੀ ਭਾਰਤ|id= |page= 1181 |editor: ਵਾਮਨ ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਆਪਟੇ|accessday= 3|accessmonth=ਮਾਰਚ| accessyear=2008}}</ref> ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਸੰਤ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਹਰਸ਼ੋੱਲਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ [[ਬਸੰਤ ਉਤਸਵ]] ਅਤੇ ਕਾਮ-ਮਹੋਤਸਵ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[File:Holi2.jpg|thumb|right|280px|ਰਾਧਾ-ਸ਼ਿਆਮ ਗੋਪ ਅਤੇ ਗੋਪੀਆਂ ਦੀ ਹੋਲੀ]] ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਪਰਵ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਨ ਸੀ ਪਰ ਜਿਆਦਾਤਰ ਇਹ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪਰਵ ਦਾ ਵਰਣਨ ਅਨੇਕ ਪੁਰਾਤਨ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ, ਜੈਮਿਨੀ ਦੇ ਪੂਰਵ ਮੀਮਾਂਸਾ-ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਕਥਾ ਗਾਰਹਿਅ-ਨਿਯਮ। [[ਨਾਰਦ ਪੁਰਾਣ]] ਅਤੇ [[ਭਵਿੱਖ ਪੁਰਾਣ]] ਜਿਵੇਂ ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹਸਤਲਿਪੀਆਂ ਅਤੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਪਰਵ ਦੀ ਗੱਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। [[ਵਿੰਧਿਅ ਖੇਤਰ]] ਦੇ [[ਰਾਮਗੜ੍ਹ]] ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਈਸਾ ਤੋਂ 300 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਇੱਕ ਅਭਿਲੇਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਸੰਤ ਰੁੱਤ ਅਤੇ ਵਸੰਤੋਤਸਵ ਅਨੇਕ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਿਅ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੈਲਾਨੀ [[ਅਲਬਰੂਨੀ]] ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਤਰਾ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੋਲਿਕੋਤਸਵ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨੇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਹੋਲਿਕੋਤਸਵ ਕੇਵਲ ਹਿੰਦੂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਮਨਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਨ [[ਮੁਗ਼ਲ|ਮੁਗਲ ਕਾਲ]] ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਬੇਸਬਰੀ ਜਗਾਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। [[ਅਕਬਰ]] ਦਾ [[ਜੋਧਾਬਾਈ]] ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ [[ਜਹਾਂਗੀਰ]] ਦਾ [[ਨੂਰਜਹਾਂ]] ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਲਵਰ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਦੇ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੂੰ ਹੋਲੀ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਵਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://www.tribuneindia.com/2002/20020120/ncr1.htm|title= Alwar Museum: A fossilised collection that comes alive|accessmonthday=[[11 ਮਾਰਚ]]|accessyear=[[2008]]|format= ਐਚ॰ਟੀ॰ਐਮ|publisher=ਦ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ |language=ਅੰਗਰੇਜੀ}}</ref> [[ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ]] ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣ ਦਾ ਮੁਗਲੀਆ ਅੰਦਾਜ ਹੀ ਬਦਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਜਮਾਣ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਨੂੰ ''ਈਦ-ਏ-ਗੁਲਾਬੀ'' ਜਾਂ ''ਆਬ-ਏ-ਪਾਸ਼ੀ'' (ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਬੌਛਾਰ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref name="hindu">{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1448831,prtpage-1.cms|title=Who says Holi is only a Hindu festival?|accessmonthday=[[5 ਮਾਰਚ]]|accessyear=[[2008]]|format=ਸੀ॰ਐਮ॰ਐਸ|publisher=ਟਾਈਮਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ|language=ਅੰਗਰੇਜੀ|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110316055718/http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1448831,prtpage-1.cms|archivedate=2011-03-16|access-date=2008-03-22|dead-url=no}}</ref> ਅੰਤਮ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜਫਰ]] ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ਕਿ ਹੋਲੀ ਉੱਤੇ ਉਹ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗ ਲਗਾਉਣ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ।<ref name="krishnaradha">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/hindi/regionalnews/story/2004/03/040306_holi_history.shtml|title= कृष्ण-राधा से लेकर अकबर-जोधाबाई तक|accessmonthday=[[3 ਮਾਰਚ]]|accessyear=[[2008]]|format= ਐਸ॰ਐਚ॰ਟੀ॰ਐਮ॰ਐਲ|publisher=ਬੀ॰ਬੀ॰ਸੀ|language=ਹਿੰਦੀ}}</ref> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://www.abhivyakti-hindi.org/visheshank/holi_visheshank.htm ਅਭਿਵ੍ਯਕ੍ਤਿ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਂਕ] * [http://www.anubhuti-hindi.org/sankalan/holi/index.htm ਹੋਲੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਨੁਭੂਟੀ ਵਿੱਚ] [[File:Holi at Barpeta - Euphoric Festival of Vasant.jpg|thumb|Holi at Barpeta - Euphoric Festival of Vasant|ਰੰਗ ਉਮੀਦ, ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਜੀਵਤ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਰੰਗ, ਗਾਣੇ, ਡਾਂਸ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਾਲ ਮਿਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਨਾਲ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਦਿਲਚਸਪ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਲੀ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਕਸਬਾ ਬਰਪੇਟਾ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ, ਬਸੰਤ ਦੀ ਹਵਾ (ਬਸੰਤ) ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਆਗਾਮੀ ਅਵਸਰਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਰਪੇਟਾ ਸਤਰਾ, ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਰੂਹਾਨੀ ਭਾਵ ਲਈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਣਗਿਣਤ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਰ ਸਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਬਰਪੇਟਾ ਸਤਰਾ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਅਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਲੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਉਤਸਵ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।]] [[File:Holi indian tradition.jpg|thumb|Holi indian tradition|ਹੋਲੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।]] [[File:Indian Festival of colors Holi.jpg|thumb|Indian Festival of colors Holi|ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚੇ]] ==ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਿਲਤ== ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਫਾਗ ਜਾਂ ਫਾਗੂ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਵ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣੇ ਵਿੱਚ ਧੂਲੇਂਡੀ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਰੰਗ ਪੰਚਮੀ, ਕੋਂਕਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੀਗੋ, ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਬੰਸਤੇਤਣ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਪੋਂਡੀਗਈ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਵ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="ਉਹੀ, ਪੰਨਾ ਨੰ.79">ਉਹੀ, ਪੰਨਾ ਨੰ.79</ref> ਇਹ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਆਪਸੀ ਸਨੇਹ-ਮੁਹੱਬਤ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ==ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਲੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ== ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੁਰਤਾਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਹਾਂ ਕਵੀ ਕਾਲੀਦਾਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਰਘੂ ਬੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਰ ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਰਿਤੂ-ਉਤਸਵ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੈਮਿਨੀ ਰਚਿਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਸੀਮਾਂਸਾ ਸੂਤਰ ਅਤੇ ਕਥਾ ਗਾਹਰਿਆਂ ਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਦਾ ਵਰਣਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਰਦ ਪੁਰਾਣ ਅਤੇ ਭਵਿਸ਼ਯ ਪੁਰਾਣ ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਹਸਤ ਲਿਪੀਆਂ ਅਤੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਸਤਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦਾਨੇਸ਼ਵਰ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="ਉਹੀ, ਪੰਨਾ ਨੰ.79"/> ==ਬ੍ਰਿਜ ਦੀ ਹੋਲੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵ== ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਗਵਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਗੋਪੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੋਲੀ ਖੇਡਦੇ ਸਨ। ਰਾਧਾ-ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਜੀਨ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਹੀ ਬ੍ਰਿਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪ੍ਰਚਿਲਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਰ, ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ</ref> ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬ੍ਰਿਜ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਰਾਸ ਹੁਲਾਸ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ== ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਕਈ ਮਿੱਥ ਕਥਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਪਿਛੋਕੜ ਹੋਲੀਕਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੋਲੀਕਾ ਪ੍ਰਲਾਦ ਦੀ ਭੂਆ ਸੀ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਵਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੜ ਸਕੇਗੀ। ਜਦੋਂ ਹਰਨਾਖਸ਼ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਹੋਲਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦਾ ਪੱਖ ਲੈਂਦਿਆ ਪ੍ਰਲਾਦ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰੀ ਸੋ ਉਹ ਨਿਮਯਤ ਵਕਤ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਨੂੰ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਤੇ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਦਾ ਵਾਲ ਵੀ ਵਿੰਗਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਪਰ ਹੋਲੀਕਾ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਲੀਕਾ ਦੇ ਸੜਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ।<ref>ਉਹੀ, ਪੰਨਾ ਨੰ.38</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਇਹ ਵੀ ਕਥਾ ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਕ੍ਰੋਧ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਕਾਮਦੇਵ ਨੂੰ ਜਲਾ ਕੇ ਰਾਖ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਸਰਧਾਲੂ ਹੋਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਭੰਗ ਦੇ ਪਕੌੜੇ ਅਤੇ ਭੰਗ ਦੀ ਠੰਡਿਆਈ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਕੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। [[File:A traditonal holi skit about two kings.jpg|thumb|ਹੋਲੀ ਨਾਲ ਸੰਬਧਿਤ ਦੋ ਰਾਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਟਕ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ]] ==ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ== <gallery mode="packed" heights="180"> File:Life in colour - A man celebrates Holi.jpg|ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਸੰਤ ਦੀ ਆਮਦ, ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤ, ਪਿਆਰ ਦਾ ਖਿੜ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਹੱਸਣ, ਭੁੱਲਣ ਅਤੇ ਮਾਫ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਟੁੱਟੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। File:Life in colour - Holi at Mathura.jpg|ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਸੰਤ ਦੀ ਆਮਦ, ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤ, ਪਿਆਰ ਦਾ ਖਿੜ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਲਈ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਹੱਸਣ, ਭੁੱਲਣ ਅਤੇ ਮਾਫ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਟੁੱਟੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਥੁਰਾ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੋਲੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ। File:Life in colour - Thousands celebrate Holi in Mathura.jpg|ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮਥੁਰਾ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। File:Women celebrating Holi.jpg|ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਹੋਲਿਕਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਭੂਤ ਦੇ ਜਲਣ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਰਖਵਾਲੇ ਦੇਵੀ, ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਸੀ। File:Colour on the face.jpg|ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ File:Colour Water Splash at Barasana during Holi festival.jpg|ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਬਰਸਾਣਾ ਵਿਖੇ ਰੰਗੀਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਛਿੱਟੇ File:Little girl playing Holi with gulaal.jpg|ਗੁਲਾਲ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਖੇਡਦੀ ਹੋਈ ਛੋਟੀ ਬੱਚੀ </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ]] * [[ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{commonscat|Holi|ਹੋਲੀ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼]] p6zlt89sxgfsvs0l73lpnsdcx4vjhdo 0 3129 749800 365722 2024-04-09T13:06:25Z 93.45.188.255 wikitext text/x-wiki '''ਤਿਨ''' ਜਾ '''ਤਰੇ''' ਜਾ '''ਤਰੈ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਤੀਜਾ ਜਾ ਤਰਿਆ ਅੱਖਰ ਹੈ ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ== {{commonscat|3}} [http://www.advancedcentrepunjabi.org/cardinals.asp?id=1 ਗਿਣਤੀ ਸਿਖਣ ਦੀ ਸਾਈਟ] {{ਅਧਾਰ}} fpc1sntfagisgv1lg11a2wk83m1gerk 749831 749800 2024-04-10T02:50:00Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.188.255|93.45.188.255]] ([[User talk:93.45.188.255|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Gurbakhshish chand|Gurbakhshish chand]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਤੀਜਾ ਅੱਖਰ ਹੈ ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ== {{commonscat|3}} [http://www.advancedcentrepunjabi.org/cardinals.asp?id=1 ਗਿਣਤੀ ਸਿਖਣ ਦੀ ਸਾਈਟ] {{ਅਧਾਰ}} 1to0o93o8ytlizwpuslznpfsokhzjyz 0 5101 749802 716275 2024-04-09T13:20:16Z 93.45.188.255 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Conflict | conflict = ਪਹਿਲੀ ਜੱਗ ਲਾਮ | partof = | image = [[File:WWImontage.jpg|thumb|300px|Clockwise from top: [[Trench warfare|Trenches]] on the [[Western Front]]; a [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|British]] [[Mark I tank#Mark IV|Mark IV Tank]] crossing a trench; [[Royal Navy]] [[battleship]] [[HMS Irresistible (1898)|HMS ''Irresistible'']] sinking after striking a [[Naval mine|mine]] at the [[Naval operations in the Dardanelles Campaign|Battle of the Dardanelles]]; a [[Vickers machine gun]] crew with [[gas mask]]s, and German [[Albatros D.III]] [[biplane]]s]] | date = 28 ਜੁਲਾਈ 1914 – 11 ਨਵੰਬਰ 1918 ([[Armistice with Germany (Compiègne)|Armistice]]) [[Treaty of Versailles]] signed 28 ਜੂਨ 1919 | place = ਯੂਰੋਪ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ-ਏਸ਼ੀਆ (ਕੁਝ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਵੀ) | casus = [[Assassination of Archduke Franz Ferdinand]] (28 June) followed by Austro-Hungarian declaration of war on [[Kingdom of Serbia]] (28 July) and Russian mobilization against [[Austria–Hungary]] (29 July). | result = Allied victory; end of the [[ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਜਰਮਨੀ]], [[Russian Empire|Russian]], [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਆਟੋਮਨ]], and [[Austria–Hungary|Austro-Hungarian Empires]]; foundation of new countries in Europe and the Middle East; transfer of German [[colonies]] to other powers; establishment of the [[League of Nations]]. | combatant1 = '''[[Allies of World War I|Allied (ਏਨਟਟੇ) ਪਾਵਰਜ਼]]'''<br /> {{flagicon|ਸਰਬੀਆ|1882}} [[ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਸਰਬੀਆ]] <br /> {{flagicon|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ|1910}} [[ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ]]<br /> {{flag|ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਰੂਸ}} <small>(1914-mid 1918)</small><br /> {{flagicon|ਫ੍ਰਾਂਸ}} [[French Third Republic|France]]<br /> {{flag|ਬੈਲਜੀਅਮ|state}}<br /> {{flagicon|ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ}} [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]]<br /> {{flag|ਜਪਾਨ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਜਪਾਨ}}<br /> {{flag|ਇਟਲੀ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਇਟਲੀ}} <small>(1915-18)</small><br /> {{flag|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|1912}} <small>(1917-18)</small><br /> {{flagicon|ਰੋਮਾਨੀਆ}} [[Kingdom of Romania|Romania]] <small>(1916-18)</small><br /> {{flagicon|ਗਰੀਸ|royal}} [[ਗਰੀਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਗਰੀਸ]] <small>(1916-18)</small><br /> [[Allies of World War I|''and others'']] | combatant2 = '''[[ਸੇਨਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼]]''' {{flag|ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ}}<br /> {{flag|ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਜਰਮਨੀ}}<br /> {{flag|ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ}}<br /> {{flagicon|ਬੁਲਗਾਰੀਆ}} [[ਬੁਲਗਾਰੀਆ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਬੁਲਗਾਰੀਆ]] <small>(1915-18)</small><br /> {{flagicon|ਪੋਲੈਂਡ}} [[Kingdom of Poland (1916–1918)|Poland]] <small>(1916-18)</small><br /> {{flagicon|ਲਿਥੂਆਨੀਆ}} [[Kingdom of Lithuania (1918)|Lithuania]] <small>(1918)</small><br /> {{flagicon|ਯੂਕਰੇਨ|1918}} [[Ukrainian People's Republic|Ukraine]] <small>(1918)</small><br /> | casualties1 = '''ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />55,25,000<br />'''ਜਖਮੀ ਹੋਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />1,28,31,500<br />'''ਲਾਪਤਾ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />41,21,000<br />'''ਕੁਲ:'''<br />2,24,77,500&nbsp;KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small> | casualties2 = '''ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />43,86,000<br />'''ਜਖਮੀ ਹੋਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />83,88,000<br />'''ਲਾਪਤਾ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />36,29,000<br />'''ਕੁਲ:''' <br />1,64,03,000&nbsp;KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small> }} '''ਪਹਿਲਾ ਜੱਗ ਲਾਮ''' ੨੮ ਜੁਲਾਈ 1914 ਤੋਂ ੧੧ ਨਵੰਬਰ 1918 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=10}}</ref> ਇਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਿਲਟਰੀ ਗੁੱਟ ਸਨ: [[ਸੈਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼]] (ਜਰਮਨੀ, ਅਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ) ਅਤੇ [[ਟਰਿਪਲ ਏਨਟਟੇ]] (ਫਰਾਂਸ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ) ।<ref name=Willmott15>{{harvnb|Willmott|2003|p=15}}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੱਭ-ਭੱਗ 7 ਕਰੋੜ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚੋ ਇੱਕ ਹੈ ।<ref>{{harvnb|Keegan|1988|p=8}}</ref> ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਆਦਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜਾਨਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=307}}</ref> ਸੰਨ 1914 ਨੂੰ [[ਸੇਰਾਜੇਵੋ]] ਵਿੱਚ [[ਗੇਵਰੀਲੋ ਪਰਿਨਸਿਪ]] (Gavrilo Princip) (ਇੱਕ ਸਰਬਿਆ ਨੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਗਰੁਪ ਦਾ ਆਦਮੀ) ਨੇ [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ [[ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ (ਆਸਟਰੀਆ)|ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ]] (Archduke Franz Ferdinand) ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।<ref>Johnson 52–54</ref> ਇਸ ਲਈ ਆਸਟਰੀਆ ਅਤੇ [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ ਅਤੇ [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ [[ਸਰਬੀਆ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। [[ਯੂਰਪ]] ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੁਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲਟਰੀ ਮਦਦ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ (ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਹਮਲਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਸਮਝੋਤੇ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ), ਇਸ ਘਟਨਾ ਕਾਰਣ ਪੂਰਾ ਯੂਰਪ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਰੂਸ]], [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]], ਅਤੇ [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਆਟੋਮਨ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਗਈ। ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਦੋੋੋੋਵਾਂ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ। ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] ਬਣ ਗਈ। ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਬਣੇ ਅਤੇ ਕਈ ਪੁਰਣੇ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ। == ਕਾਰਨ == {{main|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ}} [[ਤਸਵੀਰ:WWI.png|left|thumb|400px|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਗਏ ਦੇਸ਼, ਹਰੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਐਲਾਏਜ਼, ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼, ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਲੜਾਈ ਚੋ ਬਾਹਰ ਰਹੇ, ਉਹ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਨ।]] 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ, [[ਯੂਰਪ]]ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ-ਸੰਤੁਲਨ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਬਹੁਤ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਰੇ ਯੂਰਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਲਝਵਾਂ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣ ਗਏ ਸਨ ।<ref name=Willmott15/> ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਗੱਠਜੋੜ 1819 ਵਿੱਚ [[ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਅਤੇ [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਡੂਲ ਅਲਾਇਅੰਸ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟਣ ਸਮੇਂ, ਆਟੋਮਨ ਦੇ [[ਬਾਲਕਨ]] ਹਿਸੇ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਨਿਪਟਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ।<ref name=Willmott15 /> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਇਟਲੀ]] ਨੇ ਵੀ ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ [[ਟਰੀਪਲ ਅਲਾਇੰਸ]] ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ।<ref name=keegan52>{{harvnb|Keegan|1998|p=52}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1892 ਨੂੰ [[ਫਰਾਂਸ]] ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] ਨੇ ਟਰੀਪਲ ਅਲਾਇੰਸ ਦੇ ਵਿਰੁਧ [[ਫਰਾਂਕੋ-ਰੂਸੀ ਗਠਜੋੜ]] ਬਣਾਇਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ 1907 ਵਿੱਚ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਵੀ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਟਰੀਪਲ ਏਨਟਟੇ]] ਬਣਾਇਆ ।<ref name=Willmott15/> ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਉਦਯੋਗਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧਣ ਬਾਅਦ, [[ਕੈਜ਼ਰ ਵਿਲਹੇਲਮ 2]] (Kaiser Wilhelm II) ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿ ਦੀ [[ਰੋਇਲ ਨੇਵੀ]] ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਰਮਨ ਨੇਵੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ [[ਕੈਜ਼ਰਲਿਚ ਮੇਰੀਨ]] (Kaiserliche Marine) ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਬਣਾੳੁਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿਤੀ ।<ref name=willmott21/> ਇਸ ਕਾਰਨ ਦੋਨੋ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋ ਵਧੀਆ ਨੇਵੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਏ ।<ref name=willmott21>{{harvnb|Willmott|2003|p=21}}</ref> ਬਰਿਟਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਇਹ ਹਥਿਆਰ ਦੌੜ, ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ, ਅਤੇ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਨ-ਸੰਪਤੀ ਲੜਾਈਆਂ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਾਉਣ ਲੱਗੇ ।<ref>{{harvnb|Prior|1999|p=18}}</ref> 1908 ਅਤੇ 1913 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਯੂਰਪ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਉਤੇ ਖਰਚਾ 50% ਵੱਧ ਗਿਆ ।<ref name="Fromkin2004">{{harvnb|Fromkin|year=2004|p.=94}}</ref> ਸੰਨ 1909 ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ [[ਬੋਸਨੀਆ-ਹਰਜ਼ਗੋਵੀਨਾ]] ਦੇ ਹਿਸੇ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਅਤੇ [[ਸਰਬੀਆ ਦਾ ਰਾਜ]] ਨਾਰਾਜ ਹੋ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਹਿਸੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਲਾਵਿਕ ਸਰਬੀਅਨ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਸ ਅਤੇ ਸਰਬੀਆ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ।<ref name=keegan48-49>{{harvnb|Keegan|1998|pp=48–49}}</ref> ਸੰਨ 1913 ਨੂੰ [[ਬਾਲਕਨ ਲੀਗ]] ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ [[ਪਹਿਲੀ ਬਾਲਕਨ ਲੜਾਈ]] ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਸਮਝੋਤੇ ਵਿੱਚ ਆਟੋਮਨ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ [[ਅਲਬੇਨੀਆਂ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੱਟ ਕੇ [[ਬਲਗਾਰੀਆ]], [[ਸਰਬੀਆ]] ਅਤੇ [[ਗਰੀਸ]] ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਫਿਰ 16 ਜੂਨ 1913 ਨੂੰ ਬਲਗੇਰੀਆ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਅਤੇ ਗਰੀਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ [[ਦੂਜੀ ਬਾਲਕਨ ਲੜਾਈ]] ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ 33 ਦਿਨ ਚੱਲੀ । ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਲਗੇਰੀਆ ਦਾ [[ਮੇਸਾਡੋਨੀਆ]] ਦਾ ਹਿਸਾ ਸਰਬੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਫੈਲ ਗਈ ।<ref name=Willmott22-23>{{harvnb|Willmott|2003|pp=22–23}}</ref> 28 ਜੂਨ 1914 ਨੂੰ ਸੇਰਾਜੇਵੋ ਵਿੱਚ [[ਗੇਵਰੀਲੋ ਪਰਿਨਸਿਪ]] (Gavrilo Princip), ਜੋ ਬੋਸਨੀਆਂ ਦਾ ਸਰਬ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ [[ਯੰਗ ਬਾਸਨੀਆ]] (Young Basnia) ਦੇ ਗਰੁਪ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।<ref name=Willmott26>{{harvnb|Willmott|2003|p=26}}</ref> ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਬੀਆ ਦਾ ਹੱਥ ਸਮਝਿਆ,<ref name=Willmott26 /> ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਤੇ ਕੁਝ ਮੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜੁਲਾਈ ਆਲਟੀਮੈਟਮ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।<ref name=Willmott27>{{harvnb|Willmott|2003|p=27}}</ref> ਜਦ ਸਰਬੀਆ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨਾਂ ਮੱਨੀਆਂ, ਤਾਂ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ 28 ਜੁਲਾਈ 1914 ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਉਤੇ ਲੜਾਈ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਿਤੀ, ਰੂਸ ਨਹੀਂ ਚਾਉਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਇਸ ਦਾ ਬਾਲਕਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖਤਮ ਕਰੇ।<ref name=keegan52 /> ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਵੀ 30 ਜੁਲਾਈ 1914 ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ । ਫਰਾਂਸ ਇਸ ਲਈ ਆਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ [[ਫਰੇਂਕੋ-ਪਰਸ਼ੀਆਨ ਜੰਗ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦਾ ਬਦਲਾ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=29}}</ref> == ਕਾਲ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ == == ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ-ਸਥਿਤੀ === ==== ਸੇਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ==== ਯੁੱਧ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਸੇੰਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਸੀ । ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਵਾਅਦਾ ਕਿਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝੇ । ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਰਮਨੀ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪਾਸੇਓਂ ਰੂਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਭੇਜੇਗਾ, ਪਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਸੋਚੇਆ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜਿਆਦਾ ਫੌਜਾਂ ਰੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਭੇਜੇਗਾ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹੋ ਕੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਸਰਬੀਆ ਦੇ ਬਾਰਡਰਾਂ ਤੇ ਜਾਣਾ ਪਿਆ । 9 ਸਤੰਬਰ 1916 ਨੂੰ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਐਲਾਏਜ਼ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ, ਨਵਾਂ ਪਲੇਨ ਤਿਆਰ ਕਿਤਾ । ==== ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ==== {{main|ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਘਟਨਾਸਥਾਨ}} ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਿਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਲੜਾਇਆਂ ਬਰੀਟਨ, ਫਰਾਂਸ, ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੇ ਹੇਂਠ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ|ਅਫ਼ਰੀਕਨ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ । 7 ਅਗਸਤ 1914 ਨੂੰ ਬਰੀਟਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦਿਆਂ ਸੈਨਾਂਵਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨ ਦੇ ਰਾਜ-ਸਰਪਰਗਤ [[ਟੋਗੋਲੈਂਡ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ । ਅਤੇ ਫਿਰ 10 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਦਿਆਂ [[ਨੇਮੀਬੀਆ|ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਦਿਆਂ ਸੈਨਾਂਵਾਂ ਨੇ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ । ਅਫ਼ਰਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੜਾਈਆਂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਚਲਦੀਆਂ ਰਹਿਆਂ । ==== ਸਰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ==== {{main|ਸਰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} 12 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਸਟਰੀਆ ਖਿਲਾਫ [[ਸੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਕੀਤੀ । ਸਰਬੀਆ ਨੇ ਡਰੀਨਾ ਅਤੇ ਸਾਵਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਪਾਸੇ ਮੋਰਚਾ ਲਾਇਆ । ਅਗਲੇ 2 ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟਰੀਆ ਦੇ ਕਾਫੀ ਫੌਜੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛੇ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਏਲਾਇਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਿੱਤ ਸੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟਰੀਆ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਰਣਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਦਾ ਲੜਾਈ ਤੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਗਿਆ। ==== ਬੇਲਜੀਅਮ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਫੌਜਾਂ ==== {{main|ਪੱਛਮੀ ਰਣਭੂਮੀ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਹਮਲਾ ਬੇਲਜਿਅਮ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ । ਬੇਲਜੀਅਮ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ (ਫਰਾਂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਵਾਲੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਕੰਧ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ) ਬੇਲਜੀਆਮ ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਿੱਤਾ । ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਤੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਪਾਸੋਂ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ, ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਅੱਧੀਆਂ ਫੌਜਾਂ (ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਬਾਰਡਰ ਲਈ ਸਨ) ਨੂੰ ਰੂਸ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ । ਜਰਮਨੀ ਨੇ [[ਟੇਨਨਬਰਗ ਦੀ ਲੜਾਈ (1914)|ਟੇਨਨਬਰਗ ਦੀ ਲੜਾਈ]] (17 ਅਗਸਤ – 2 ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਪਰ ਉਹ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨਾਂ ਵਧ ਸਕੇ, ਕਿਉਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੇਲਰੋਡ ਦੀ ਪਟੜੀ ਅਲੱਗ ਤਰਾਂ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦਿਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਉਹ ਪਟੜੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ । ਜਰਮਨੀ ਦੇ [[ਛਲਾਈਫੈਨ ਪਲੇਨ]] (Schlieffen Plan) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਫਤੇਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਕੇ ਪੈਰਿਸ ਤੇ ਜਲਦੀ ਕਬਜਾ ਕਰਨਾ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਬਰਿਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕਾਰਨ [[ਮਾਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ]] (First Battle of the Marne ) (5 ਸਤੰਬਰ–12 ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਜਿੱਤ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ, ਦੋਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਲੜਣੀ ਪਈ । ਜਰਮਨ ਫੌਜ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਸੁਰੱਖਿਅਕ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਤੇਨਾਤ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਬਰੀਟਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ 2,30,000 ਵੱਧ ਫੋਜੀ ਮਾਰ ਗਿਰਾਏ ਸਨ । ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸੰਚਾਰਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦੇਸ਼ ਫੇਂਸਲੇਆਂ ਕਾਰਨ, ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਜਲਦੀ ਲੜਾਈ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੋਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ । ==== ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ==== {{main|ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਘਟਨਾਸਥਾਨ}} [[ਨਿਊ ਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਨੇ 30 ਅਗਸਤ ਨੂੰ [[ਜਰਮਨ ਸਮੋਆ]] (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਪੱਛਮੀ ਸਮੋਆ]]) ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ । 11 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ [[ਆਸਟਰੇਲਿਆ]] ਦੀ ਜਲ ਅਤੇ ਥਲ ਫ਼ੌਜ ਨੇ [[ਨਿਊ ਬਰੀਟਨ|ਨਿਊ ਪੋਮਰਨ]] (ਹੁਣ ਨਿਊ ਬਰੀਟਨ) ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ । [[ਜਪਾਨ]] ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦਿਆਂ [[ਮਾਇਕਰੋਨੇਸ਼ੀਆ]] ਨੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਏਲਾਇਜ਼ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । [[ਤਸਵੀਰ:Australian infantry small box respirators Ypres 1917.jpg|right|thumb|upright|In the trenches: Infantry with [[gas mask]]s, [[Ypres]], 1917]] === ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਸਿਨ === ==== ਟਰੈਂਚ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ==== {{Main|ਪੱਛਮੀ ਰਣਭੂਮੀ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਦਾਅਪੇਚ, ਵਧ ਰਹੀ [[ਤਕਨਾਲੋਜੀ]] ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਤੇ ਅਸਮਰਥ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਦਾਅਪੇਚ ਜੰਗ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਰਹੇ। [[ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ]] ਪੈਦਲ ਫੌਜ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਸੀ। [[ਤੋਪਖ਼ਾਨਾ]], 1870ਵਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਘਾਤਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਨੇ ਖੁੱਲਾ ਮੈਦਾਨ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਕਠਿਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{harvnb|Raudzens|1990|pp=424}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਹੋਰ ਹਵਾਲੇ== <!--This list is too long already, please make any additions in the linked list articles rather than here--> <!--DO NOT SIMPLY ADD BOOKS ABOUT WORLD WAR I HERE - ADD THEM TO "LIST OF WORLD WAR I BOOKS"--> {{Refbegin|2}} * {{citation| author-link=American Battle Monuments Commission| title=American Armies and Battlefields in Europe: A History, Guide, and Reference Book| publisher=U.S. Government Printing Office| year=1938| url=http://www.secstate.wa.gov/history/ww1/maps.aspx| oclc=59803706}} * {{citation| title=Army Art of World War I| publisher=U.S. Army Center of Military History: Smithsonian Institution, National Museum of American History| year=1993| url=http://www.secstate.wa.gov/history/publications_detail.aspx?p=28| oclc=28608539}} * {{citation| last=Asghar| first=Syed Birjees| publisher=Dawn Group| date=2005-06-12| title=A Famous Uprising| url=http://www.dawn.com/weekly/dmag/archive/050612/dmag14.htm| accessdate=2007-11-02}} * {{citation| last=Ashworth| first=Tony| title=Trench warfare, 1914-18 : the live and let live system| year=2000| origyear=1980| publisher=Pan| location=London| isbn=0330480685| oclc=247360122}} * {{citation| last=Bade| first=Klaus J| last2=Brown| first2=Allison (tr.)| title=Migration in European History| series=The making of Europe| location=Oxford| publisher=Blackwell| year=2003| isbn=0631189394| oclc=52695573}} (translated from the German) * {{citation| last=Baker| first=Kevin| title=Stabbed in the Back! The past and future of a right-wing myth |periodical=Harper's Magazine|date=June 2006}} * {{citation| last=Balakian| first=Peter| author-link=Peter Balakian| title=The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response| location=New York| publisher=HarperCollins| year=2003| isbn=9780060198404| oclc=56822108}} * {{citation| last=Ball| first=Alan M| title=And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918-1930| location=Berkeley| publisher=University of California Press| year=1996| isbn=9780520206946}}, reviewed in {{citation| last=Hegarty| first=Thomas J| title=And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918-1930| year=1998| month=March-June url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3763/is_/ai_n8801575| journal=Canadian Slavonic Papers}} * {{citation| last=Bass| first=Gary Jonathan| title=Stay the Hand of Vengeance: The Politics of War Crimes Tribunals| publisher=Princeton University Press| location=Princeton, New Jersey| year=2002| pages=424pp| isbn=0691092788| oclc=248021790}} * {{citation| last=Blair| first=Dale| title=No Quarter: Unlawful Killing and Surrender in the Australian War Experience, 1915-1918| year=2005| isbn=1740272919| oclc=62514621| publisher=Ginninderra Press| location=Charnwood, Australia}} * {{citation| last=Brands| first=Henry William| author-link=H. W. Brands| title=T. R.: The Last Romantic| location=New York| publisher=Basic Books| year=1997 |isbn=0465069584| oclc=36954615}} * {{citation| last1=Brown| first1=Judith M.| authorlink=Judith M. Brown| year=1994| title=Modern India: The Origins of an Asian Democracy| place=| publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]]. Pp. xiii, 474| isbn=0198731132}}. * {{citation| last=Chickering| first=Rodger| title=Imperial Germany and the Great War, 1914-1918| location=Cambridge| publisher=Cambridge University Press| year=2004| isbn=0521839084| oclc=55523473}} * {{citation| last=Clark| first=Charles Upson| title=Bessarabia, Russia and Roumania on the Black Sea| url=http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/clark/meta_pag.shtml| publisher=Dodd, Mead| location=New York| year=1927| oclc=150789848| access-date=2010-03-15| archivedate=2019-10-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20191008231407/http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/clark/meta_pag.shtml}} * {{citation| last=Conlon| first=Joseph M| url=http://entomology.montana.edu/historybug/TYPHUS-Conlon.pdf| format=PDF| title=The historical impact of epidemic typhus| publisher=Montana State University| accessdate=2009-04-21| archivedate=2010-06-11| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611213940/http://entomology.montana.edu/historybug/TYPHUS-Conlon.pdf}} * {{citation| last=Cook| first=Tim| title=The politics of surrender: Canadian soldiers and the killing of prisoners in the First World War| journal=The Journal of Military History| volume=70| issue=3| year=2006| pages=637–665| doi=10.1353/jmh.2006.0158}} * {{citation| last=Cross| first=Wilbur L| title=Zeppelins of World War I| publisher=Paragon Press| location=New York| year=1991| isbn=9781557783820| oclc=22860189}} * {{citation| last=Dignan| first=Don K| year=1971| title=The Hindu Conspiracy in Anglo-American Relations during World War I |journal=The Pacific Historical Review| volume=40| issue=1| month=February| pages=57–76| id={{jstor|3637829}}| publisher=University of California Press| issn=0030-8684}} * {{citation| last=Duffy| first=Michael| url=http://www.firstworldwar.com/battles/somme.htm| title=Somme| publisher=First World War.com| accessdate=25 February 2007}} * {{citation| last=Evans| first=David| series=Teach yourself| title=The First World War| location=London| publisher=Hodder Arnold| year=2004| isbn=0340884894| oclc=224332259}} * {{citation| last=Evans| first=Leslie| title=Future of Iraq, Israel-Palestine Conflict, and Central Asia Weighed at International Conference| url=http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=24920| publisher=UCLA International Institute| date=27 May 2005| accessdate=2008-12-30| archive-date=2008-05-24| archive-url=https://web.archive.org/web/20080524084407/http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=24920| url-status=dead}} * {{citation| last=Falls| first=Cyril Bentham| authorlink=Cyril Falls| year=1960| title=The First World War| publisher=Longmans| location=London| oclc=460327352}} * {{citation| last=Farwell| first=Byron |authorlink=Byron Farwell| year=1989| title=The Great War in Africa, 1914-1918| publisher=W.W. Norton| isbn=9780393305647}} * {{citation| last=Ferguson| first=Niall| author-link=Niall Ferguson| title=The Pity of War| year=1999| publisher=Basic Books| location=New York| isbn=046505711X | oclc=41124439| chapter=| pages=563pp}} * {{citation| last=Ferguson| first=Niall| title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West| location=New York| publisher=Penguin Press| year=2006| isbn=1594201005}} * {{citation| last=Fortescue| first=Granville Roland| author-link=Granville Roland Fortescue| title=London in Gloom over Gallipoli; Captain Fortescue in Book and Ashmead-Bartlett in Lecture Declare Campaign Lost. Say Allies Can't Advance; Attack on Allied Diplomacy in Correspondent's Doleful Talk Passed by Censor| publisher=New York Times| date=28 October 1915| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9907E3DE1E38E633A2575BC2A9669D946496D6CF}} * {{citation| last1=Fraser| first1=Thomas G| title=Germany and Indian Revolution, 1914-18| journal=Journal of Contemporary History | volume=12| issue=2| month=April| year=1977| publisher=Sage Publications| issn=00220094| pages=255–272| doi=10.1177/002200947701200203}} * {{citation| last=Fromkin| first=David| author-link=David Fromkin| title=A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East| publisher=Owl Books|location=New York| year=2001| pages=119| isbn=0805068848| oclc=53814831}} * {{citation| last=Fromkin| first=David| title=Europe's Last Summer: Who Started the Great War in 1914?| year=2004| publisher=Alfred A. Knopf| location=New York| isbn=0375411569| oclc=53937943}} * {{citation| last=Gelvin| first=James L| author-link=James L. Gelvin| title=The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War| location=Cambridge| publisher=Cambridge University Press| year=2005| isbn=0521852897| oclc=59879560}} * {{citation| last=Gibbs| first=Phillip| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9F05E4D61539E13ABC4850DFB6678383609EDE&scp=4&sq=Ghent+1918&st=p| title=Fall of Ghent Near, German Flank in Peril| newspaper=New York Times| date=26 October 1918 published 30 October 1918}} * {{citation| last=Gibbs| first=Phillip| url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=940DE1DC1239E13ABC4D52DFB7678383609EDE| title=Ghent Burghers Hail Liberators| newspaper=New York Times| date=15 November 1918}} * {{citation| last=Gray| first=Randal| last2=Argyle| first2=Christopher| year=1990| title=Chronicle of the First World War| location=New York| publisher=Facts on File| isbn=9780816025954| oclc=19398100}} * {{citation| last=Gilbert| first=Martin| author-link=Martin Gilbert| title=The First World War: A Complete History| publisher=Owl Books| location=Clearwater, Florida| year=2004| pages=306| isbn=0805076174| oclc=34792651}} * {{citation| last=Goodspeed| first=Donald James |title=The German Wars 1914-1945| place=New York| publisher=Random House; Bonanza| year=1985| isbn=9780517467909}} * {{citation| last=Gray| first=Randal| title=Kaiserschlacht 1918: the final German offensive| publisher=Osprey| year=1991| isbn=9781855321571}} * {{citation| last=Green| first=John Frederick Norman| title=Obituary: [[Albert Ernest Kitson]]| publisher=Geological Society| journal=Geological Society Quarterly Journal| volume=94| year=1938}} * {{citation| last=Haber| first=Lutz Fritz| authorlink=Fritz Haber| title=The Poisonous Cloud: Chemical Warfare in the First World War| location=Oxford| publisher=Clarendon| year=1986| isbn=0198581424| oclc=12051072}} * {{citation| last=Halpern| first=Paul G| title=A Naval History of World War I| publisher=Routledge| location=New York| year=1995| isbn=1857284984| oclc=60281302}} * {{citation| last=Harrach| first=Franz| authorlink=Harrach| title=Archduke Franz Ferdinand's Assassination, 28 June 1914: Memoir of Count Franz von Harrach| work=Primary Documents| publisher=First World War.com| accessdate=2008-02-17}} * {{citation| last=Hartcup| first=Guy| author-link=Guy Hartcup| title=The War of Invention; Scientific Developments, 1914-18| publisher=Brassey's Defence Publishers| year=1988| isbn=0-08-033591-8 }} * {{citation| last=Havighurst| first=Alfred F| title=Britain in transition: the twentieth century| edition=4| publisher=University of Chicago Press| year=1985| isbn=9780226319711 }} * {{citation| last=Heer| first=Germany| title=German and Austrian Tactical Studies| year=2009| isbn=9781110765164}} * {{citation| last=Heller| first=Charles E| title=Chemical warfare in World War I : the American experience, 1917-1918| location=Fort Leavenworth, Kansas| publisher=Combat Studies Institute| year=1984| url=http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/Heller/HELLER.asp| oclc=123244486| access-date=2010-03-15| archivedate=2007-07-04| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070704205655/http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/Heller/HELLER.asp}} * {{citation| last1=Herbert|first1=Edwin| year=2003| title=Small Wars and Skirmishes 1902-1918: Early Twentieth-century Colonial Campaigns in Africa, Asia and the Americas| location=Nottingham| publisher=Foundry Books Publications| isbn=1901543056 }} * {{citation| last=Heyman| first=Neil M| title=World War I| series=Guides to historic events of the twentieth century |publisher=Greenwood Press| location=Westport, Connecticut| year=1997| isbn=0313298807| oclc=36292837}} * {{citation| last=Hickey| first=Michael| series=The First World War| volume=4 |title=The Mediterranean Front 1914-1923| location=New York| publisher=Routledge| year=2003| pages=60–65| isbn=0415968445| oclc=52375688}} * {{citation| last=Hinterhoff| first=Eugene| title=The Campaign in Armenia| work=Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I| editor-last=Young| editor-first=Peter| volume=ii| publisher=Marshall Cavendish| year=1984| location=New York| isbn=0863071813}} * {{citation| last=Hooker| first=Richard| year=1996| title=The Ottomans| url=http://www.wsu.edu/~dee/OTTOMAN/OTTOMAN1.HTM| publisher=Washington State University| accessdate=2008-12-30| archivedate=1999-10-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/19991008042702/http://www.wsu.edu/~dee/OTTOMAN/OTTOMAN1.HTM}} * {{citation| last1=Hoover| first1=Herbert| last2=Wilson| first2=Woodrow| author1-link=Herbert Hoover| author2-link=Woodrow Wilson| title=Ordeal of Woodrow Wilson| year=1958| publisher=McGraw-Hill| location=New York| oclc=254607345}} * {{citation| last1=Hughes| first1=Thomas L| year=2002| title=The German Mission to Afghanistan, 1915-1916| journal=German Studies Review| volume=25| issue=3| month=October| pages=447–476| publisher=German Studies Association| issn=01497952| doi=10.2307/1432596 }} * {{citation| last=Hull| first=Isabel Virginia| author-link=Isabel Virginia Hull| title=Absolute destruction: military culture and the practices of war in Imperial Germany| publisher=Cornell University Press| year=2006| isbn=9780801472930 }} * {{citation| last1=Isaac| first1=Jad| last2=Hosh| first2=Leonardo| title=Roots of the Water Conflict in the Middle East| url=http://www.oranim.ac.il/courses/meast/water/Roots+of+the+Water+Conflict+in+the+Middle+East.htm| date=7–9 May 1992| location=[[University of Waterloo]]| access-date=15 March 2010| archivedate=28 ਸਤੰਬਰ 2006| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060928053605/http://www.oranim.ac.il/courses/meast/water/Roots+of+the+Water+Conflict+in+the+Middle+East.htm}} * {{citation| last=Jenkins| first=Burris A| title=Facing the Hindenburg Line| publisher=BiblioBazaar| year=2009| isbn=9781110812387 }} * {{citation| last=Johnson| first=Douglas Wilson| title=Battlefields of the World War, Western and Southern Fronts| year=1921| url=http://openlibrary.org/b/OL23383739M/Battlefields_of_the_World_War_western_and_southern_fronts| oclc=688071| publisher=Oxford University Press| location=New York| series-title=American Geographical Society Research Series No. 3| series-editor=W.L.G. Joerg}} * {{citation| last=Johnson| first=James Edgar| author-link=Johnnie Johnson (RAF officer)| title=Full Circle: The Story of Air Fighting | year=2001| isbn=0304358606| oclc=45991828| publisher=Cassell| location=London}} * {{citation| last=Jones| first=Howard| title=Crucible of Power: A History of U. S. Foreign Relations Since 1897| publisher=Scholarly Resources Books| location=Wilmington, Delaware| year=2001| isbn=0842029184| oclc=46640675}} * {{citation| last=Kaplan| first=Robert D| title=Syria: Identity Crisis| url=http://www.theatlantic.com/doc/199302/kaplan| periodical=The Atlantic| year=1993| month=February| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Karp| first=Walter| title=The Politics of War| year=1979| edition=1st| isbn=006012265X| oclc=4593327 }}, Wilson's maneuvering U.S. into war * {{citation| last=Keegan| first=John| author-link=John Keegan| title=The First World War| publisher=Hutchinson| year=1998| isbn=0091801788}}, general military history * {{citation| last=Keene| first=Jennifer D| title=World War I| seriestitle=Daily Life Through History Series| publisher=Greenwood Press| location=Westport, Connecticut| year=2006| pages=5| isbn=0313331812 |oclc=70883191}} * {{citation| last=Kennedy| first=David M| year=2004| title=Over here: the First World War and American society| publisher=Oxford University Press| isbn=9780195173994}} * {{citation| last=Kernek| first=Sterling| date=December 1970 | title=The British Government's Reactions to President Wilson's 'Peace' Note of December 1916| journal=The Historical Journal| volume=13| issue=4| id={{jstor|2637713}} }} * {{citation| last=Keynes| first=John Maynard| title=The Economic Consequences of the Peace| location=New York| publisher=Harcourt, Brace and Howe| year=1920| oclc=213487540}} * {{citation| last=Kitchen| first=Martin| title=Europe Between the Wars| location=New York| publisher=Longman| year=2000| origyear=1980| isbn=0582418690| oclc=247285240}} * {{citation| editor-last=Knobler| editor-first=Stacey L| title=The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary| year=2005| location=Washington DC| publisher=National Academies Press| isbn=0309095042| oclc=57422232| url=http://www.nap.edu/books/0309095042/html/7.html| access-date=2010-03-15| archivedate=2008-08-30| archiveurl=https://web.archive.org/web/20080830021626/http://www.nap.edu/books/0309095042/html/7.html}} * {{citation| last=Kurlander| first=Eric| year=2006 title=Steffen Bruendel. Volksgemeinschaft oder Volksstaat: Die "Ideen von 1914" und die Neuordnung Deutschlands im Ersten Weltkrieg| url=http://www.h-net.org/reviews/showrev.cgi?path=101921145898314| publisher=H-net| format=Book review| accessdate=2009-11-17}} * {{citation| editor1-last=Lehmann| editor1-first=Hartmut| editor2-last=van der Veer| editor2-first=Peter| title=Nation and religion: perspectives on Europe and Asia| publisher=Princeton University Press| location=Princeton, New Jersey| year=1999| isbn=0691012326| oclc=39727826}} * {{citation| last=Lewy| first=Guenter| title=The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide| location=Salt Lake City, Utah| publisher=University of Utah Press| year=2005| isbn=0874808499| oclc=61262401}} * {{citation| last=Love| first=Dave| date=May 1996| title=The Second Battle of Ypres, April 1915| journal=Sabretasche| volume=26| issue=4| url=http://www.worldwar1.com/sf2ypres.htm}} * {{citation| last=Lyons| first=Michael J| title=World War I: A Short History| edition=2nd| publisher=Prentice Hall| year=1999| isbn=0130205516}} * {{citation| last=Ludendorff| first=Erich| authorlink=Erich Ludendorff| title=My War Memories, 1914-1918| oclc=60104290| year=1919 }} also published by Harper as "Ludendorff's Own Story, August 1914-November 1918: The Great War from the Siege of Liege to the Signing of the Armistice as Viewed from the Grand Headquarters of the German Army" {{OCLC|561160}} (original title ''Meine Kriegserinnerungen, 1914-1918'') * {{citation| last=Magliveras| first=Konstantinos D| year=1999| title=Exclusion from Participation in International Organisations: The Law and Practice behind Member States' Expulsion and Suspension of Membership| publisher=Martinus Nijhoff Publishers| isbn=9041112391}} * {{citation| last=Maurice| first=Frederick Barton| authorlink=Frederick Barton Maurice| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9B02EFD6103BEE3ABC4052DFBE668383609EDE&scp=8&sq=Ludendorff+Amiens+1918&st=p| title=Foe's reserves now only 16 divisions; Allies' Counteroffensive has reduced them from 60, Gen. Maurice says Ludendorff in dilemma; he must choose between giving up offensive projects and shortening his line| newspaper=New York Times| date=18 August 1918}} * {{citation|last=Mawdsley |first=Evan |year=2008 |title=The Russian Civil War |edition=Edinburgh |publisher=Birlinn location| isbn=1843410419 |ref=harv}} * {{citation| last=McLellan| first=Edwin N| url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/AMH/XX/WWI/USMC/USMC-WWI.html#XIV| title=The United States Marine Corps in the World War}} * {{citation| last=Meyer| first=Gerald J| year=2006| title=A World Undone: The Story of the Great War 1914 to 1918| publisher=Random House| isbn=9780553803549}} * {{citation| last1=Millett| first1=Allan Reed| last2=Murray| first2=Williamson| title=Military Effectiveness| location=Boston| publisher=Allen Unwin| year=1988| isbn=0044450532| oclc=220072268}} * {{citation| last=Moon| first=John Ellis van Courtland| title=United States Chemical Warfare Policy in World War II: A Captive of Coalition Policy?| id={{jstor|2944522}}| journal=The Journal of Military History| volume=60| issue=3| month=July| year=1996| pages=495–511| doi=10.2307/2944522}} * {{citation| last=Morton| first=Desmond| last2=Granatstein| first2=Jack L| author2-link=Jack Granatstein| title=Marching to Armageddon: Canadians and the Great War 1914–1919| year=1989| isbn=0886192099| oclc=21449019}} * {{citation| last=Morton| first=Desmond| title=Silent Battle: Canadian Prisoners of War in Germany, 1914-1919| year=1992| location=Toronto| publisher=Lester Publishing| isbn=1895555175| oclc=29565680}} * {{citation| last=Mosier| first=John| title=Myth of the Great War: How the Germans Won the Battles and How the Americans Saved the Allies| year=2001| publisher=Harper Collins| location=New York| isbn=0060196769| chapter=Germany and the Development of Combined Arms Tactics}} * {{citation| last=Muller| first=Jerry Z| title=Us and Them - The Enduring Power of Ethnic Nationalism| periodical=Foreign Affairs| publisher=[[Council on Foreign Relations]]| url=http://www.foreignaffairs.com/20080301faessay87203/jerry-z-muller/us-and-them.html| year=2008| month=March/April| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Neiberg| first=Michael S| title=Fighting the Great War: A Global History| location=Cambridge, Mass| publisher=Harvard University Press| year=2005| isbn=0674016963| oclc=56592292}} * {{citation| last=Nicholson| first=Gerald WL| title=Canadian Expeditionary Force, 1914-1919: Official History of the Canadian Army in the First World War| year=1962| edition=1st| location=Ottawa| publisher=Queens Printer and Controller of Stationary| oclc=2317262| url=http://www.censol.ca/research/greatwar/nicholson/index.htm| access-date=2010-03-15| archivedate=2007-05-16| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070516162359/http://www.censol.ca/research/greatwar/nicholson/index.htm}} * {{citation|last=Northedge| first=FS| year=1986| title=The League of Nations: Its Life and Times, 1920–1946| publisher=Holmes & Meier| location=New York| isbn=0718513169}} * {{citation| url=http://net.lib.byu.edu/estu/wwi/comment/Italy/Page04.htm| first=Thomas Nelson| last=Page| title=Italy and the World War| at=Chapter XI| publisher=Brigham Young University}} cites "Cf. articles signed XXX in ''La Revue de Deux Mondes'', March 1 and March 15, 1920" * {{citation| last=Perry| first=Frederick W|year=1988| title=The Commonwealth armies: manpower and organisation in two world wars| publisher=Manchester University Press| isbn=9780719025952}} * {{citation| last1=Phillimore| first1=George Grenville| last2=Bellot| first2=Hugh HL| title=Treatment of Prisoners of War| journal=Transactions of the Grotius Society| volume=5| year=1919| pages=47–64| oclc=43267276}} * {{citation| last=Pitt| first=Barrie| title=1918: The Last Act| location=Barnsley| publisher=Pen and Sword| isbn=0850529743| oclc=56468232| year=2003}} * {{citation| last=Price| first=Alfred| title=Aircraft versus Submarine: the Evolution of the Anti-submarine Aircraft, 1912 to 1980| publisher=Jane's Publishing| location=London| year=1980| isbn=0710600089| oclc=10324173}} Deals with technical developments, including the first dipping hydrophones * {{citation| last=Prior| first=Robin| year=1999| title=The First World War| location=London| publisher=Cassell| isbn=030435256X}} * {{citation| last=Raudzens| first=George| title=War-Winning Weapons: The Measurement of Technological Determinism in Military History| journal=The Journal of Military History| volume=54| issue=4| date=October 1990| pages=403–434| id={{jstor|1986064}} }} * {{citation| last=Repington| first=Charles à Court| authorlink=Charles à Court Repington| title=The First World War, 1914-1918| year=1920| volume=2| publisher=Constable| location=London| url=http://www.archive.org/details/firstworldwar19102repiuoft}} * {{citation| last=Rickard| first=J| date=5 March 2001| url=http://www.historyofwar.org/articles/people_ludendorff.html| title=Erich von Ludendorff, 1865-1937, German General| work=Military History Encyclopedia on the Web| publisher=HistoryOfWar.org| accessdate=2008-02-06}} * {{citation| last=Rickard| first=J| date=27 August 2007| url=http://www.historyofwar.org/scripts/fluffy/fcp.pl?words=20+July+1918&d=/battles_ludendorff.html| title=The Ludendorff Offensives, 21 March-18 July 1918| access-date=12 ਜਨਵਰੀ 2022| archivedate=10 ਅਕਤੂਬਰ 2017| archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010071517/http://www.historyofwar.org/scripts/fluffy/fcp.pl?words=20+July+1918&d=%2Fbattles_ludendorff.html}} * {{citation| last=Roden| first=Mike| url=http://www.aftermathww1.com/lostgen.asp| title=The Lost Generation - myth and reality| work=Aftermath - when the boys came home| accessdate=2009-11-06| archive-date=2009-12-01| archive-url=https://web.archive.org/web/20091201110728/http://www.aftermathww1.com/lostgen.asp| url-status=dead}} * {{citation| last=Ross| first=Stewart Halsey| title=Propaganda for War: How the United States was Conditioned to Fight the Great War of 1914-1918| publisher=McFarland| location=Jefferson, North Carolina| year=1996| isbn=0786401117| oclc=185807544 }} * {{citation| last=Saadi| first=Abdul-Ilah| title=Dreaming of Greater Syria| publisher=Al Jazeera English| url=http://english.aljazeera.net/focus/arabunity/2008/02/2008525183842614205.html| accessdate=2009-11-17}} {{citation| last=Sachar| first=Howard Morley| title=The emergence of the Middle East, 1914-1924| publisher=Allen Lane| year=1970| oclc=153103197 }} * {{citation| last=Salibi| first=Kamal Suleiman| year=1993| publisher=I.B. Tauris| chapter=How it all began - A concise history of Lebanon| title=A House of Many Mansions - the history of Lebanon reconsidered| url=http://almashriq.hiof.no/lebanon/900/902/Kamal-Salibi/| isbn=1850430918| oclc=224705916| access-date=2010-03-15| archive-date=2017-04-03| archive-url=https://web.archive.org/web/20170403005824/http://almashriq.hiof.no/lebanon/900/902/Kamal-Salibi/| url-status=dead}} * {{citation| last=Schindler| first=J| title=Steamrollered in Galicia: The Austro-Hungarian Army and the Brusilov Offensive, 1916| journal=War in History| volume=10| issue=1| year=2003| pages=27–59| doi=10.1191/0968344503wh260oa}} * {{citation| last=Shanafelt| first=Gary W| title=The secret enemy: Austria-Hungary and the German alliance, 1914-1918| year=1985| publisher=East European Monographs| isbn=9780880330800}} * {{citation| last1=Shapiro| first1=Fred R| last2=Epstein| first2=Joseph| title=The Yale Book of Quotations| publisher=Yale University Press| year=2006| isbn=0300107986}} * {{citation| last=Singh| first=Jaspal| publisher=panjab.org.uk| url=http://www.panjab.org.uk/english/histGPty.html| title=History of the Ghadar Movement| accessdate=2007-10-31}} * {{citation| last=Sisemore| first=James D| year=2003| url=http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/item_viewer.php?CISOROOT=/p4013coll2&CISOPTR=113| title=The Russo-Japanese War, Lessons Not Learned| publisher=[[U.S. Army Command and General Staff College]]| access-date=2022-01-12| archivedate=2009-03-04| archiveurl=https://web.archive.org/web/20090304123247/http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/item_viewer.php?CISOROOT=%2Fp4013coll2&CISOPTR=113}} * {{citation| last=Smele| first=Jonathan| title=War and Revolution in Russia 1914-1921| url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwone/eastern_front_01.shtml| publisher=BBC| work=World Wars in-depth| accessdate=2009-11-12}} * {{citation| last=Speed| first=Richard B, III| title=Prisoners, Diplomats and the Great War: A Study in the Diplomacy of Captivity| year=1990| location=New York| publisher=Greenwood Press| isbn=0313267294| oclc=20694547 }} * {{citation| last=Stevenson| first=David| author-link=David Stevenson (WW1 historian)| title=Armaments and the Coming of War: Europe, 1904-1914| year=1996| location=New York| publisher=Oxford University Press| isbn=0198202083| oclc=33079190 }} * {{citation| last=Stevenson| first=David| title=Cataclysm: The First World War As Political Tragedy| year=2004| pages=560pp| isbn=0465081843| oclc=54001282| publisher=Basic Books| location=New York}}, major reinterpretation * {{citation| last=Stevenson| first=David| title=The First World War and International Politics| year=2005| publisher=Clarendon| location=Oxford| isbn=| oclc=248297941 }} * {{citation| last=Gilbert| first=Martin| title=First World War| publisher=Stoddart Publishing| year=1994| isbn=9780773728486 }} * {{citation| last=Strachan| first=Hew| authorlink=Hew Strachan| title=The First World War: Volume I: To Arms| year=2004| location=New York| publisher=Viking| isbn=0670032956| oclc=53075929 }}: the major scholarly synthesis. Thorough coverage of 1914 * {{citation| last=Stumpp| first=Karl| last2=Weins| first2=Herbert| last3=Smith| first3=Ingeborg W (trans)| year=1997| title=A People on the Move: Germans in Russia and in the Former Soviet Union: 1763 - 1997| orig-title=Volk auf dem Weg: Deutsche in Rußland und in der GUS: 1763 - 1997| publisher=North Dakota State University Libraries| url=http://lib.ndsu.nodak.edu/grhc/history_culture/history/people.html| access-date=2010-03-15| archivedate=2013-08-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808195835/http://lib.ndsu.nodak.edu/grhc/history_culture/history/people.html}} * {{citation| last=Swietochowski| first=Tadeusz| title=Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community| volume=42 |series-title=Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies| publisher=Cambridge University Press| year=2004 |isbn=9780521522458}}, reviewed at {{jstor|1866737}} * {{citation|last=Taylor|first=Alan John Percivale| author-link=A.J.P. Taylor|title=The First World War: An Illustrated History|publisher=Hamish Hamilton |year=1963|isbn=|oclc=2054370}} * {{citation| last=Taylor| first=Alan John Percivale| title=The First World War and its aftermath, 1914-1919| location=London| publisher=Folio Society| oclc=49988231| year=1998| series-title=Century of Conflict, 1848-1948}} * {{citation| last=Taylor| first=John M| title=Audacious Cruise of the Emden| journal=The Quarterly Journal of Military History| volume=19| issue=4| date=Summer 2007| pages=38–47| issn=0899-3718| doi=10.1353/jmh.2007.0331}} * {{citation| last=Terraine| first=John| title=Ordeal of Victory| year=1963| publisher=Lippincott| location=Philadelphia| pages=508pp| oclc=1345833| isbn= }} * {{citation| last=Tschanz| first=David W| url=http://www.entomology.montana.edu/historybug/WWI/TEF.htm| title=Typhus fever on the Eastern front in World War I| publisher=Montana State University| accessdate=2009-11-12| archivedate=2010-06-11| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611212917/http://entomology.montana.edu/historybug/WWI/TEF.htm}} * {{citation| last=Tuchman| first=Barbara Wertheim| author-link=Barbara Tuchman| title=[[The Guns of August]]|location=New York| publisher=Macmillan| year=1962| isbn=| oclc=192333}}, tells of the opening diplomatic and military manoeuvres * {{citation| last=Tuchman| first=Barbara Wertheim| title=[[The Zimmerman Telegram]]| location=New York| publisher=Macmillan| year=1966| edition=2nd| isbn=0026203200| oclc=233392415}} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| title=European Powers in the First World War: An Encyclopedia| year=1999| edition=| isbn=081533351X| oclc=40417794 }} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| last2=Roberts| first2=Priscilla Mary| title=Encyclopedia of World War I| location=Santa Barbara| publisher=ABC-Clio| year=2005| edition=| isbn=1851094202| oclc=61247250}} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| last2=Wood| first2=Laura Matysek| last3=Murphy| first3=Justin D| title=The European powers in the First World War: an encyclopedia| publisher=Taylor & Francis| year=1999| isbn=9780815333517}} * {{citation| last=von der Porten| first=Edward P| title=German Navy in World War II| location=New York| publisher=T. Y. Crowell| year=1969| oclc=164543865}} * {{citation| last=Westwell| first=Ian| title=World War I Day by Day| publisher=MBI Publishing| location=St. Paul, Minnesota| year=2004| pages=192pp| isbn=0760319375| oclc=57533366}} * {{citation| last=Wiggin| first=Addision| title=Bretton Woods agreement| work=The Daily Reckoning| publisher=Port Phillip Publishing| date=29 November 2006| url=www.dailyreckoning.com.au/bretton-woods-agreement/2006/11/29/}} * {{citation| last=Wilgus| first=William John| title=Transporting the A. E. F. in Western Europe, 1917–1919| location=New York| publisher=Columbia University Press| year=1931| oclc=1161730}} * {{citation| last=Willmott| first=H.P.| year=2003| title=World War I| location=New York| publisher=Dorling Kindersley| isbn=0789496275| oclc=52541937}} * {{citation| last=Winegard| first=Timothy| title=Here at Vimy: A Retrospective – The 90th Anniversary of the Battle of Vimy Ridge| journal=Canadian Military Journal| volume=8| issue=2| url=http://www.journal.forces.gc.ca/vo8/no2/winegard-eng.asp}} * {{citation| last=Winter| first=Denis| title=The First of the Few: Fighter Pilots of the First World War| year=1983| publisher=Penguin| isbn=9780140052565}} * {{citation| last=Wohl| first=Robert| title=The Generation of 1914| edition=3| year=1979| publisher=Harvard University Press| isbn=9780674344662}} * {{citation| last=Zieger| first=Robert H| title=America's Great War: World War I and the American experience| publisher=Rowman & Littlefield| location=Lanham, Maryland| year=2001| pages=50| isbn=0847696456}} * {{citation| periodical=The Economist| title=Country Briefings: Israel| date=28 July 2005| url=http://www.economist.com/countries/Israel/profile.cfm?folder=History%20in%20brief| accessdate=2008-12-30| archive-date=2009-01-22| archive-url=https://web.archive.org/web/20090122055422/http://www.economist.com/countries/Israel/profile.cfm?folder=History%20in%20brief| url-status=dead}} * {{citation| author=Israeli Foreign Ministry| title=Ottoman Rule| publisher=Jewish Virtual Library| url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Ottoman.html| accessdate=2008-12-30}} {{Refend}} == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == {{Commons|World War I|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ}} * [http://www.firstworldwar.com/ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇਤਿਹਾਸ] * [http://www.greatwar.nl/ The Heritage of the Great War, Netherlands] * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm The War to End All Wars on BBC] * [http://www.greatwarmap.com/ World War 1 Atlas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080316053548/http://www.greatwarmap.com/ |date=2008-03-16 }} A day-by-day map of the First World War * [http://www.gettysburg.edu/special_collections/collections/manuscripts/collections/ms048.dot WWI Service Questionnaires at Gettysburg College] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150906193049/http://www.gettysburg.edu/special_collections/collections/manuscripts/collections/ms048.dot |date=2015-09-06 }} * [http://www.theblackvault.com/modules.php?name=coppermine&file=thumbnails&album=4 Collection of World War I Color Photographs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080617205406/http://www.theblackvault.com/modules.php?name=coppermine&file=thumbnails&album=4 |date=2008-06-17 }} * [http://www.cwgc.org/ The Commonwealth War Graves Commission] * [http://www.remuseum.org.uk/corpshistory/rem_corps_part14.htm Royal Engineers Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100704085530/http://www.remuseum.org.uk/corpshistory/rem_corps_part14.htm |date=2010-07-04 }} Royal Engineers and the First World War * [http://www.secstate.wa.gov/history/ww1/ World War I : Soldiers Remembered] Presented by the Washington State Library and Washington State Archives * [http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Main_Page The World War I Document Archive] Wiki * [http://www.tech2classroom.com/Edw11/Edw11.html ਮਹਾਨ ਜੰਗ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090702102526/http://www.tech2classroom.com/Edw11/Edw11.html |date=2009-07-02 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] iu18m89pqrxhssgrytyiqow7oebu7lw 749833 749802 2024-04-10T02:50:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.188.255|93.45.188.255]] ([[User talk:93.45.188.255|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Conflict |conflict=ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ |partof= |image=[[File:WWImontage.jpg|thumb|300px|Clockwise from top: [[Trench warfare|Trenches]] on the [[Western Front]]; a [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|British]] [[Mark I tank#Mark IV|Mark IV Tank]] crossing a trench; [[Royal Navy]] [[battleship]] [[HMS Irresistible (1898)|HMS ''Irresistible'']] sinking after striking a [[Naval mine|mine]] at the [[Naval operations in the Dardanelles Campaign|Battle of the Dardanelles]]; a [[Vickers machine gun]] crew with [[gas mask]]s, and German [[Albatros D.III]] [[biplane]]s]] |date=28 ਜੁਲਾਈ 1914 – 11 ਨਵੰਬਰ 1918 ([[Armistice with Germany (Compiègne)|Armistice]]) [[Treaty of Versailles]] signed 28 ਜੂਨ 1919 |place=ਯੂਰੋਪ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ-ਏਸ਼ੀਆ (ਕੁਝ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਵੀ) |casus=[[Assassination of Archduke Franz Ferdinand]] (28 June) followed by Austro-Hungarian declaration of war on [[Kingdom of Serbia]] (28 July) and Russian mobilization against [[Austria–Hungary]] (29 July). |result=Allied victory; end of the [[ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਜਰਮਨੀ]], [[Russian Empire|Russian]], [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਆਟੋਮਨ]], and [[Austria–Hungary|Austro-Hungarian Empires]]; foundation of new countries in Europe and the Middle East; transfer of German [[colonies]] to other powers; establishment of the [[League of Nations]]. |combatant1='''[[Allies of World War I|Allied (ਏਨਟਟੇ) ਪਾਵਰਜ਼]]'''<br /> {{flagicon|ਸਰਬੀਆ|1882}} [[ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਸਰਬੀਆ]] <br /> {{flagicon|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ|1910}} [[ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ]]<br /> {{flag|ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਰੂਸ}} <small>(1914-mid 1918)</small><br /> {{flagicon|ਫ੍ਰਾਂਸ}} [[French Third Republic|France]]<br /> {{flag|ਬੈਲਜੀਅਮ|state}}<br /> {{flagicon|ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ}} [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]]<br /> {{flag|ਜਪਾਨ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਜਪਾਨ}}<br /> {{flag|ਇਟਲੀ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਇਟਲੀ}} <small>(1915-18)</small><br /> {{flag|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|1912}} <small>(1917-18)</small><br /> {{flagicon|ਰੋਮਾਨੀਆ}} [[Kingdom of Romania|Romania]] <small>(1916-18)</small><br /> {{flagicon|ਗਰੀਸ|royal}} [[ਗਰੀਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਗਰੀਸ]] <small>(1916-18)</small><br /> [[Allies of World War I|''and others'']] |combatant2='''[[ਸੇਨਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼]]''' {{flag|ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ}}<br /> {{flag|ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਜਰਮਨੀ}}<br /> {{flag|ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ}}<br /> {{flagicon|ਬੁਲਗਾਰੀਆ}} [[ਬੁਲਗਾਰੀਆ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਬੁਲਗਾਰੀਆ]] <small>(1915-18)</small><br /> {{flagicon|ਪੋਲੈਂਡ}} [[Kingdom of Poland (1916–1918)|Poland]] <small>(1916-18)</small><br /> {{flagicon|ਲਿਥੂਆਨੀਆ}} [[Kingdom of Lithuania (1918)|Lithuania]] <small>(1918)</small><br /> {{flagicon|ਯੂਕਰੇਨ|1918}} [[Ukrainian People's Republic|Ukraine]] <small>(1918)</small><br /> |casualties1='''ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />55,25,000<br />'''ਜਖਮੀ ਹੋਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />1,28,31,500<br />'''ਲਾਪਤਾ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />41,21,000<br />'''ਕੁਲ:'''<br />2,24,77,500&nbsp;KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small> |casualties2='''ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />43,86,000<br />'''ਜਖਮੀ ਹੋਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />83,88,000<br />'''ਲਾਪਤਾ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />36,29,000<br />'''ਕੁਲ:''' <br />1,64,03,000&nbsp;KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small> }} '''ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ''' ਜਾਂ '''ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ''' (ਅੰਗਰੇਜੀ: World War I) ੨੮ ਜੁਲਾਈ 1914 ਤੋਂ ੧੧ ਨਵੰਬਰ 1918 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=10}}</ref> ਇਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਿਲਟਰੀ ਗੁੱਟ ਸਨ: [[ਸੈਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼]] (ਜਰਮਨੀ, ਅਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ) ਅਤੇ [[ਟਰਿਪਲ ਏਨਟਟੇ]] (ਫਰਾਂਸ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ) ।<ref name=Willmott15>{{harvnb|Willmott|2003|p=15}}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੱਭ-ਭੱਗ 7 ਕਰੋੜ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚੋ ਇੱਕ ਹੈ ।<ref>{{harvnb|Keegan|1988|p=8}}</ref> ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਆਦਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜਾਨਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=307}}</ref> ਸੰਨ 1914 ਨੂੰ [[ਸੇਰਾਜੇਵੋ]] ਵਿੱਚ [[ਗੇਵਰੀਲੋ ਪਰਿਨਸਿਪ]] (Gavrilo Princip) (ਇੱਕ ਸਰਬਿਆ ਨੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਗਰੁਪ ਦਾ ਆਦਮੀ) ਨੇ [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ [[ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ (ਆਸਟਰੀਆ)|ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ]] (Archduke Franz Ferdinand) ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।<ref>Johnson 52–54</ref> ਇਸ ਲਈ ਆਸਟਰੀਆ ਅਤੇ [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ ਅਤੇ [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ [[ਸਰਬੀਆ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। [[ਯੂਰਪ]] ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੁਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲਟਰੀ ਮਦਦ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ (ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਹਮਲਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਸਮਝੋਤੇ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ), ਇਸ ਘਟਨਾ ਕਾਰਣ ਪੂਰਾ ਯੂਰਪ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਰੂਸ]], [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]], ਅਤੇ [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਆਟੋਮਨ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਗਈ। ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਦੋੋੋੋਵਾਂ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ। ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] ਬਣ ਗਈ। ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਬਣੇ ਅਤੇ ਕਈ ਪੁਰਣੇ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ। == ਕਾਰਨ == {{main|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ}} [[ਤਸਵੀਰ:WWI.png|left|thumb|400px|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਗਏ ਦੇਸ਼, ਹਰੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਐਲਾਏਜ਼, ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼, ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਲੜਾਈ ਚੋ ਬਾਹਰ ਰਹੇ, ਉਹ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਨ।]] 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ, [[ਯੂਰਪ]]ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ-ਸੰਤੁਲਨ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਬਹੁਤ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਰੇ ਯੂਰਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਲਝਵਾਂ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣ ਗਏ ਸਨ ।<ref name=Willmott15/> ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਗੱਠਜੋੜ 1819 ਵਿੱਚ [[ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਅਤੇ [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਡੂਲ ਅਲਾਇਅੰਸ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟਣ ਸਮੇਂ, ਆਟੋਮਨ ਦੇ [[ਬਾਲਕਨ]] ਹਿਸੇ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਨਿਪਟਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ।<ref name=Willmott15 /> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਇਟਲੀ]] ਨੇ ਵੀ ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ [[ਟਰੀਪਲ ਅਲਾਇੰਸ]] ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ।<ref name=keegan52>{{harvnb|Keegan|1998|p=52}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1892 ਨੂੰ [[ਫਰਾਂਸ]] ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] ਨੇ ਟਰੀਪਲ ਅਲਾਇੰਸ ਦੇ ਵਿਰੁਧ [[ਫਰਾਂਕੋ-ਰੂਸੀ ਗਠਜੋੜ]] ਬਣਾਇਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ 1907 ਵਿੱਚ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਵੀ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਟਰੀਪਲ ਏਨਟਟੇ]] ਬਣਾਇਆ ।<ref name=Willmott15/> ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਉਦਯੋਗਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧਣ ਬਾਅਦ, [[ਕੈਜ਼ਰ ਵਿਲਹੇਲਮ 2]] (Kaiser Wilhelm II) ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿ ਦੀ [[ਰੋਇਲ ਨੇਵੀ]] ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਰਮਨ ਨੇਵੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ [[ਕੈਜ਼ਰਲਿਚ ਮੇਰੀਨ]] (Kaiserliche Marine) ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਬਣਾੳੁਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿਤੀ ।<ref name=willmott21/> ਇਸ ਕਾਰਨ ਦੋਨੋ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋ ਵਧੀਆ ਨੇਵੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਏ ।<ref name=willmott21>{{harvnb|Willmott|2003|p=21}}</ref> ਬਰਿਟਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਇਹ ਹਥਿਆਰ ਦੌੜ, ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ, ਅਤੇ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਨ-ਸੰਪਤੀ ਲੜਾਈਆਂ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਾਉਣ ਲੱਗੇ ।<ref>{{harvnb|Prior|1999|p=18}}</ref> 1908 ਅਤੇ 1913 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਯੂਰਪ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਉਤੇ ਖਰਚਾ 50% ਵੱਧ ਗਿਆ ।<ref name="Fromkin2004">{{harvnb|Fromkin|year=2004|p.=94}}</ref> ਸੰਨ 1909 ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ [[ਬੋਸਨੀਆ-ਹਰਜ਼ਗੋਵੀਨਾ]] ਦੇ ਹਿਸੇ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਅਤੇ [[ਸਰਬੀਆ ਦਾ ਰਾਜ]] ਨਾਰਾਜ ਹੋ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਹਿਸੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਲਾਵਿਕ ਸਰਬੀਅਨ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਸ ਅਤੇ ਸਰਬੀਆ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ।<ref name=keegan48-49>{{harvnb|Keegan|1998|pp=48–49}}</ref> ਸੰਨ 1913 ਨੂੰ [[ਬਾਲਕਨ ਲੀਗ]] ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ [[ਪਹਿਲੀ ਬਾਲਕਨ ਲੜਾਈ]] ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਸਮਝੋਤੇ ਵਿੱਚ ਆਟੋਮਨ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ [[ਅਲਬੇਨੀਆਂ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੱਟ ਕੇ [[ਬਲਗਾਰੀਆ]], [[ਸਰਬੀਆ]] ਅਤੇ [[ਗਰੀਸ]] ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਫਿਰ 16 ਜੂਨ 1913 ਨੂੰ ਬਲਗੇਰੀਆ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਅਤੇ ਗਰੀਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ [[ਦੂਜੀ ਬਾਲਕਨ ਲੜਾਈ]] ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ 33 ਦਿਨ ਚੱਲੀ । ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਲਗੇਰੀਆ ਦਾ [[ਮੇਸਾਡੋਨੀਆ]] ਦਾ ਹਿਸਾ ਸਰਬੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਫੈਲ ਗਈ ।<ref name=Willmott22-23>{{harvnb|Willmott|2003|pp=22–23}}</ref> 28 ਜੂਨ 1914 ਨੂੰ ਸੇਰਾਜੇਵੋ ਵਿੱਚ [[ਗੇਵਰੀਲੋ ਪਰਿਨਸਿਪ]] (Gavrilo Princip), ਜੋ ਬੋਸਨੀਆਂ ਦਾ ਸਰਬ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ [[ਯੰਗ ਬਾਸਨੀਆ]] (Young Basnia) ਦੇ ਗਰੁਪ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।<ref name=Willmott26>{{harvnb|Willmott|2003|p=26}}</ref> ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਬੀਆ ਦਾ ਹੱਥ ਸਮਝਿਆ,<ref name=Willmott26 /> ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਤੇ ਕੁਝ ਮੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜੁਲਾਈ ਆਲਟੀਮੈਟਮ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।<ref name=Willmott27>{{harvnb|Willmott|2003|p=27}}</ref> ਜਦ ਸਰਬੀਆ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨਾਂ ਮੱਨੀਆਂ, ਤਾਂ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ 28 ਜੁਲਾਈ 1914 ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਉਤੇ ਲੜਾਈ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਿਤੀ, ਰੂਸ ਨਹੀਂ ਚਾਉਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਇਸ ਦਾ ਬਾਲਕਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖਤਮ ਕਰੇ।<ref name=keegan52 /> ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਵੀ 30 ਜੁਲਾਈ 1914 ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ । ਫਰਾਂਸ ਇਸ ਲਈ ਆਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ [[ਫਰੇਂਕੋ-ਪਰਸ਼ੀਆਨ ਜੰਗ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦਾ ਬਦਲਾ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=29}}</ref> == ਕਾਲ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ == == ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ-ਸਥਿਤੀ === ==== ਸੇਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ==== ਯੁੱਧ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਸੇੰਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਸੀ । ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਵਾਅਦਾ ਕਿਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝੇ । ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਰਮਨੀ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪਾਸੇਓਂ ਰੂਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਭੇਜੇਗਾ, ਪਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਸੋਚੇਆ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜਿਆਦਾ ਫੌਜਾਂ ਰੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਭੇਜੇਗਾ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹੋ ਕੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਸਰਬੀਆ ਦੇ ਬਾਰਡਰਾਂ ਤੇ ਜਾਣਾ ਪਿਆ । 9 ਸਤੰਬਰ 1916 ਨੂੰ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਐਲਾਏਜ਼ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ, ਨਵਾਂ ਪਲੇਨ ਤਿਆਰ ਕਿਤਾ । ==== ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ==== {{main|ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਘਟਨਾਸਥਾਨ}} ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਿਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਲੜਾਇਆਂ ਬਰੀਟਨ, ਫਰਾਂਸ, ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੇ ਹੇਂਠ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ|ਅਫ਼ਰੀਕਨ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ । 7 ਅਗਸਤ 1914 ਨੂੰ ਬਰੀਟਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦਿਆਂ ਸੈਨਾਂਵਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨ ਦੇ ਰਾਜ-ਸਰਪਰਗਤ [[ਟੋਗੋਲੈਂਡ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ । ਅਤੇ ਫਿਰ 10 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਦਿਆਂ [[ਨੇਮੀਬੀਆ|ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਦਿਆਂ ਸੈਨਾਂਵਾਂ ਨੇ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ । ਅਫ਼ਰਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੜਾਈਆਂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਚਲਦੀਆਂ ਰਹਿਆਂ । ==== ਸਰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ==== {{main|ਸਰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} 12 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਸਟਰੀਆ ਖਿਲਾਫ [[ਸੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਕੀਤੀ । ਸਰਬੀਆ ਨੇ ਡਰੀਨਾ ਅਤੇ ਸਾਵਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਪਾਸੇ ਮੋਰਚਾ ਲਾਇਆ । ਅਗਲੇ 2 ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟਰੀਆ ਦੇ ਕਾਫੀ ਫੌਜੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛੇ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਏਲਾਇਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਿੱਤ ਸੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟਰੀਆ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਰਣਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਦਾ ਲੜਾਈ ਤੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਗਿਆ। ==== ਬੇਲਜੀਅਮ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਫੌਜਾਂ ==== {{main|ਪੱਛਮੀ ਰਣਭੂਮੀ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਹਮਲਾ ਬੇਲਜਿਅਮ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ । ਬੇਲਜੀਅਮ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ (ਫਰਾਂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਵਾਲੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਕੰਧ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ) ਬੇਲਜੀਆਮ ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਿੱਤਾ । ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਤੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਪਾਸੋਂ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ, ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਅੱਧੀਆਂ ਫੌਜਾਂ (ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਬਾਰਡਰ ਲਈ ਸਨ) ਨੂੰ ਰੂਸ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ । ਜਰਮਨੀ ਨੇ [[ਟੇਨਨਬਰਗ ਦੀ ਲੜਾਈ (1914)|ਟੇਨਨਬਰਗ ਦੀ ਲੜਾਈ]] (17 ਅਗਸਤ – 2 ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਪਰ ਉਹ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨਾਂ ਵਧ ਸਕੇ, ਕਿਉਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੇਲਰੋਡ ਦੀ ਪਟੜੀ ਅਲੱਗ ਤਰਾਂ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦਿਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਉਹ ਪਟੜੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ । ਜਰਮਨੀ ਦੇ [[ਛਲਾਈਫੈਨ ਪਲੇਨ]] (Schlieffen Plan) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਫਤੇਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਕੇ ਪੈਰਿਸ ਤੇ ਜਲਦੀ ਕਬਜਾ ਕਰਨਾ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਬਰਿਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕਾਰਨ [[ਮਾਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ]] (First Battle of the Marne ) (5 ਸਤੰਬਰ–12 ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਜਿੱਤ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ, ਦੋਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਲੜਣੀ ਪਈ । ਜਰਮਨ ਫੌਜ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਸੁਰੱਖਿਅਕ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਤੇਨਾਤ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਬਰੀਟਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ 2,30,000 ਵੱਧ ਫੋਜੀ ਮਾਰ ਗਿਰਾਏ ਸਨ । ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸੰਚਾਰਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦੇਸ਼ ਫੇਂਸਲੇਆਂ ਕਾਰਨ, ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਜਲਦੀ ਲੜਾਈ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੋਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ । ==== ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ==== {{main|ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਘਟਨਾਸਥਾਨ}} [[ਨਿਊ ਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਨੇ 30 ਅਗਸਤ ਨੂੰ [[ਜਰਮਨ ਸਮੋਆ]] (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਪੱਛਮੀ ਸਮੋਆ]]) ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ । 11 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ [[ਆਸਟਰੇਲਿਆ]] ਦੀ ਜਲ ਅਤੇ ਥਲ ਫ਼ੌਜ ਨੇ [[ਨਿਊ ਬਰੀਟਨ|ਨਿਊ ਪੋਮਰਨ]] (ਹੁਣ ਨਿਊ ਬਰੀਟਨ) ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ । [[ਜਪਾਨ]] ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦਿਆਂ [[ਮਾਇਕਰੋਨੇਸ਼ੀਆ]] ਨੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਏਲਾਇਜ਼ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । [[ਤਸਵੀਰ:Australian infantry small box respirators Ypres 1917.jpg|right|thumb|upright|In the trenches: Infantry with [[gas mask]]s, [[Ypres]], 1917]] === ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਸਿਨ === ==== ਟਰੈਂਚ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ==== {{Main|ਪੱਛਮੀ ਰਣਭੂਮੀ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਦਾਅਪੇਚ, ਵਧ ਰਹੀ [[ਤਕਨਾਲੋਜੀ]] ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਤੇ ਅਸਮਰਥ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਦਾਅਪੇਚ ਜੰਗ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਰਹੇ। [[ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ]] ਪੈਦਲ ਫੌਜ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਸੀ। [[ਤੋਪਖ਼ਾਨਾ]], 1870ਵਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਘਾਤਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਨੇ ਖੁੱਲਾ ਮੈਦਾਨ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਕਠਿਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{harvnb|Raudzens|1990|pp=424}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਹੋਰ ਹਵਾਲੇ== <!--This list is too long already, please make any additions in the linked list articles rather than here--> <!--DO NOT SIMPLY ADD BOOKS ABOUT WORLD WAR I HERE - ADD THEM TO "LIST OF WORLD WAR I BOOKS"--> {{Refbegin|2}} * {{citation| author-link=American Battle Monuments Commission| title=American Armies and Battlefields in Europe: A History, Guide, and Reference Book| publisher=U.S. Government Printing Office| year=1938| url=http://www.secstate.wa.gov/history/ww1/maps.aspx| oclc=59803706}} * {{citation| title=Army Art of World War I| publisher=U.S. Army Center of Military History: Smithsonian Institution, National Museum of American History| year=1993| url=http://www.secstate.wa.gov/history/publications_detail.aspx?p=28| oclc=28608539}} * {{citation| last=Asghar| first=Syed Birjees| publisher=Dawn Group| date=2005-06-12| title=A Famous Uprising| url=http://www.dawn.com/weekly/dmag/archive/050612/dmag14.htm| accessdate=2007-11-02}} * {{citation| last=Ashworth| first=Tony| title=Trench warfare, 1914-18 : the live and let live system| year=2000| origyear=1980| publisher=Pan| location=London| isbn=0330480685| oclc=247360122}} * {{citation| last=Bade| first=Klaus J| last2=Brown| first2=Allison (tr.)| title=Migration in European History| series=The making of Europe| location=Oxford| publisher=Blackwell| year=2003| isbn=0631189394| oclc=52695573}} (translated from the German) * {{citation| last=Baker| first=Kevin| title=Stabbed in the Back! The past and future of a right-wing myth |periodical=Harper's Magazine|date=June 2006}} * {{citation| last=Balakian| first=Peter| author-link=Peter Balakian| title=The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response| location=New York| publisher=HarperCollins| year=2003| isbn=9780060198404| oclc=56822108}} * {{citation| last=Ball| first=Alan M| title=And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918-1930| location=Berkeley| publisher=University of California Press| year=1996| isbn=9780520206946}}, reviewed in {{citation| last=Hegarty| first=Thomas J| title=And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918-1930| year=1998| month=March-June url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3763/is_/ai_n8801575| journal=Canadian Slavonic Papers}} * {{citation| last=Bass| first=Gary Jonathan| title=Stay the Hand of Vengeance: The Politics of War Crimes Tribunals| publisher=Princeton University Press| location=Princeton, New Jersey| year=2002| pages=424pp| isbn=0691092788| oclc=248021790}} * {{citation| last=Blair| first=Dale| title=No Quarter: Unlawful Killing and Surrender in the Australian War Experience, 1915-1918| year=2005| isbn=1740272919| oclc=62514621| publisher=Ginninderra Press| location=Charnwood, Australia}} * {{citation| last=Brands| first=Henry William| author-link=H. W. Brands| title=T. R.: The Last Romantic| location=New York| publisher=Basic Books| year=1997 |isbn=0465069584| oclc=36954615}} * {{citation| last1=Brown| first1=Judith M.| authorlink=Judith M. Brown| year=1994| title=Modern India: The Origins of an Asian Democracy| place=| publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]]. Pp. xiii, 474| isbn=0198731132}}. * {{citation| last=Chickering| first=Rodger| title=Imperial Germany and the Great War, 1914-1918| location=Cambridge| publisher=Cambridge University Press| year=2004| isbn=0521839084| oclc=55523473}} * {{citation| last=Clark| first=Charles Upson| title=Bessarabia, Russia and Roumania on the Black Sea| url=http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/clark/meta_pag.shtml| publisher=Dodd, Mead| location=New York| year=1927| oclc=150789848| access-date=2010-03-15| archivedate=2019-10-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20191008231407/http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/clark/meta_pag.shtml}} * {{citation| last=Conlon| first=Joseph M| url=http://entomology.montana.edu/historybug/TYPHUS-Conlon.pdf| format=PDF| title=The historical impact of epidemic typhus| publisher=Montana State University| accessdate=2009-04-21| archivedate=2010-06-11| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611213940/http://entomology.montana.edu/historybug/TYPHUS-Conlon.pdf}} * {{citation| last=Cook| first=Tim| title=The politics of surrender: Canadian soldiers and the killing of prisoners in the First World War| journal=The Journal of Military History| volume=70| issue=3| year=2006| pages=637–665| doi=10.1353/jmh.2006.0158}} * {{citation| last=Cross| first=Wilbur L| title=Zeppelins of World War I| publisher=Paragon Press| location=New York| year=1991| isbn=9781557783820| oclc=22860189}} * {{citation| last=Dignan| first=Don K| year=1971| title=The Hindu Conspiracy in Anglo-American Relations during World War I |journal=The Pacific Historical Review| volume=40| issue=1| month=February| pages=57–76| id={{jstor|3637829}}| publisher=University of California Press| issn=0030-8684}} * {{citation| last=Duffy| first=Michael| url=http://www.firstworldwar.com/battles/somme.htm| title=Somme| publisher=First World War.com| accessdate=25 February 2007}} * {{citation| last=Evans| first=David| series=Teach yourself| title=The First World War| location=London| publisher=Hodder Arnold| year=2004| isbn=0340884894| oclc=224332259}} * {{citation| last=Evans| first=Leslie| title=Future of Iraq, Israel-Palestine Conflict, and Central Asia Weighed at International Conference| url=http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=24920| publisher=UCLA International Institute| date=27 May 2005| accessdate=2008-12-30| archive-date=2008-05-24| archive-url=https://web.archive.org/web/20080524084407/http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=24920| url-status=dead}} * {{citation| last=Falls| first=Cyril Bentham| authorlink=Cyril Falls| year=1960| title=The First World War| publisher=Longmans| location=London| oclc=460327352}} * {{citation| last=Farwell| first=Byron |authorlink=Byron Farwell| year=1989| title=The Great War in Africa, 1914-1918| publisher=W.W. Norton| isbn=9780393305647}} * {{citation| last=Ferguson| first=Niall| author-link=Niall Ferguson| title=The Pity of War| year=1999| publisher=Basic Books| location=New York| isbn=046505711X | oclc=41124439| chapter=| pages=563pp}} * {{citation| last=Ferguson| first=Niall| title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West| location=New York| publisher=Penguin Press| year=2006| isbn=1594201005}} * {{citation| last=Fortescue| first=Granville Roland| author-link=Granville Roland Fortescue| title=London in Gloom over Gallipoli; Captain Fortescue in Book and Ashmead-Bartlett in Lecture Declare Campaign Lost. Say Allies Can't Advance; Attack on Allied Diplomacy in Correspondent's Doleful Talk Passed by Censor| publisher=New York Times| date=28 October 1915| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9907E3DE1E38E633A2575BC2A9669D946496D6CF}} * {{citation| last1=Fraser| first1=Thomas G| title=Germany and Indian Revolution, 1914-18| journal=Journal of Contemporary History | volume=12| issue=2| month=April| year=1977| publisher=Sage Publications| issn=00220094| pages=255–272| doi=10.1177/002200947701200203}} * {{citation| last=Fromkin| first=David| author-link=David Fromkin| title=A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East| publisher=Owl Books|location=New York| year=2001| pages=119| isbn=0805068848| oclc=53814831}} * {{citation| last=Fromkin| first=David| title=Europe's Last Summer: Who Started the Great War in 1914?| year=2004| publisher=Alfred A. Knopf| location=New York| isbn=0375411569| oclc=53937943}} * {{citation| last=Gelvin| first=James L| author-link=James L. Gelvin| title=The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War| location=Cambridge| publisher=Cambridge University Press| year=2005| isbn=0521852897| oclc=59879560}} * {{citation| last=Gibbs| first=Phillip| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9F05E4D61539E13ABC4850DFB6678383609EDE&scp=4&sq=Ghent+1918&st=p| title=Fall of Ghent Near, German Flank in Peril| newspaper=New York Times| date=26 October 1918 published 30 October 1918}} * {{citation| last=Gibbs| first=Phillip| url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=940DE1DC1239E13ABC4D52DFB7678383609EDE| title=Ghent Burghers Hail Liberators| newspaper=New York Times| date=15 November 1918}} * {{citation| last=Gray| first=Randal| last2=Argyle| first2=Christopher| year=1990| title=Chronicle of the First World War| location=New York| publisher=Facts on File| isbn=9780816025954| oclc=19398100}} * {{citation| last=Gilbert| first=Martin| author-link=Martin Gilbert| title=The First World War: A Complete History| publisher=Owl Books| location=Clearwater, Florida| year=2004| pages=306| isbn=0805076174| oclc=34792651}} * {{citation| last=Goodspeed| first=Donald James |title=The German Wars 1914-1945| place=New York| publisher=Random House; Bonanza| year=1985| isbn=9780517467909}} * {{citation| last=Gray| first=Randal| title=Kaiserschlacht 1918: the final German offensive| publisher=Osprey| year=1991| isbn=9781855321571}} * {{citation| last=Green| first=John Frederick Norman| title=Obituary: [[Albert Ernest Kitson]]| publisher=Geological Society| journal=Geological Society Quarterly Journal| volume=94| year=1938}} * {{citation| last=Haber| first=Lutz Fritz| authorlink=Fritz Haber| title=The Poisonous Cloud: Chemical Warfare in the First World War| location=Oxford| publisher=Clarendon| year=1986| isbn=0198581424| oclc=12051072}} * {{citation| last=Halpern| first=Paul G| title=A Naval History of World War I| publisher=Routledge| location=New York| year=1995| isbn=1857284984| oclc=60281302}} * {{citation| last=Harrach| first=Franz| authorlink=Harrach| title=Archduke Franz Ferdinand's Assassination, 28 June 1914: Memoir of Count Franz von Harrach| work=Primary Documents| publisher=First World War.com| accessdate=2008-02-17}} * {{citation| last=Hartcup| first=Guy| author-link=Guy Hartcup| title=The War of Invention; Scientific Developments, 1914-18| publisher=Brassey's Defence Publishers| year=1988| isbn=0-08-033591-8 }} * {{citation| last=Havighurst| first=Alfred F| title=Britain in transition: the twentieth century| edition=4| publisher=University of Chicago Press| year=1985| isbn=9780226319711 }} * {{citation| last=Heer| first=Germany| title=German and Austrian Tactical Studies| year=2009| isbn=9781110765164}} * {{citation| last=Heller| first=Charles E| title=Chemical warfare in World War I : the American experience, 1917-1918| location=Fort Leavenworth, Kansas| publisher=Combat Studies Institute| year=1984| url=http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/Heller/HELLER.asp| oclc=123244486| access-date=2010-03-15| archivedate=2007-07-04| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070704205655/http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/Heller/HELLER.asp}} * {{citation| last1=Herbert|first1=Edwin| year=2003| title=Small Wars and Skirmishes 1902-1918: Early Twentieth-century Colonial Campaigns in Africa, Asia and the Americas| location=Nottingham| publisher=Foundry Books Publications| isbn=1901543056 }} * {{citation| last=Heyman| first=Neil M| title=World War I| series=Guides to historic events of the twentieth century |publisher=Greenwood Press| location=Westport, Connecticut| year=1997| isbn=0313298807| oclc=36292837}} * {{citation| last=Hickey| first=Michael| series=The First World War| volume=4 |title=The Mediterranean Front 1914-1923| location=New York| publisher=Routledge| year=2003| pages=60–65| isbn=0415968445| oclc=52375688}} * {{citation| last=Hinterhoff| first=Eugene| title=The Campaign in Armenia| work=Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I| editor-last=Young| editor-first=Peter| volume=ii| publisher=Marshall Cavendish| year=1984| location=New York| isbn=0863071813}} * {{citation| last=Hooker| first=Richard| year=1996| title=The Ottomans| url=http://www.wsu.edu/~dee/OTTOMAN/OTTOMAN1.HTM| publisher=Washington State University| accessdate=2008-12-30| archivedate=1999-10-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/19991008042702/http://www.wsu.edu/~dee/OTTOMAN/OTTOMAN1.HTM}} * {{citation| last1=Hoover| first1=Herbert| last2=Wilson| first2=Woodrow| author1-link=Herbert Hoover| author2-link=Woodrow Wilson| title=Ordeal of Woodrow Wilson| year=1958| publisher=McGraw-Hill| location=New York| oclc=254607345}} * {{citation| last1=Hughes| first1=Thomas L| year=2002| title=The German Mission to Afghanistan, 1915-1916| journal=German Studies Review| volume=25| issue=3| month=October| pages=447–476| publisher=German Studies Association| issn=01497952| doi=10.2307/1432596 }} * {{citation| last=Hull| first=Isabel Virginia| author-link=Isabel Virginia Hull| title=Absolute destruction: military culture and the practices of war in Imperial Germany| publisher=Cornell University Press| year=2006| isbn=9780801472930 }} * {{citation| last1=Isaac| first1=Jad| last2=Hosh| first2=Leonardo| title=Roots of the Water Conflict in the Middle East| url=http://www.oranim.ac.il/courses/meast/water/Roots+of+the+Water+Conflict+in+the+Middle+East.htm| date=7–9 May 1992| location=[[University of Waterloo]]| access-date=15 March 2010| archivedate=28 ਸਤੰਬਰ 2006| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060928053605/http://www.oranim.ac.il/courses/meast/water/Roots+of+the+Water+Conflict+in+the+Middle+East.htm}} * {{citation| last=Jenkins| first=Burris A| title=Facing the Hindenburg Line| publisher=BiblioBazaar| year=2009| isbn=9781110812387 }} * {{citation| last=Johnson| first=Douglas Wilson| title=Battlefields of the World War, Western and Southern Fronts| year=1921| url=http://openlibrary.org/b/OL23383739M/Battlefields_of_the_World_War_western_and_southern_fronts| oclc=688071| publisher=Oxford University Press| location=New York| series-title=American Geographical Society Research Series No. 3| series-editor=W.L.G. Joerg}} * {{citation| last=Johnson| first=James Edgar| author-link=Johnnie Johnson (RAF officer)| title=Full Circle: The Story of Air Fighting | year=2001| isbn=0304358606| oclc=45991828| publisher=Cassell| location=London}} * {{citation| last=Jones| first=Howard| title=Crucible of Power: A History of U. S. Foreign Relations Since 1897| publisher=Scholarly Resources Books| location=Wilmington, Delaware| year=2001| isbn=0842029184| oclc=46640675}} * {{citation| last=Kaplan| first=Robert D| title=Syria: Identity Crisis| url=http://www.theatlantic.com/doc/199302/kaplan| periodical=The Atlantic| year=1993| month=February| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Karp| first=Walter| title=The Politics of War| year=1979| edition=1st| isbn=006012265X| oclc=4593327 }}, Wilson's maneuvering U.S. into war * {{citation| last=Keegan| first=John| author-link=John Keegan| title=The First World War| publisher=Hutchinson| year=1998| isbn=0091801788}}, general military history * {{citation| last=Keene| first=Jennifer D| title=World War I| seriestitle=Daily Life Through History Series| publisher=Greenwood Press| location=Westport, Connecticut| year=2006| pages=5| isbn=0313331812 |oclc=70883191}} * {{citation| last=Kennedy| first=David M| year=2004| title=Over here: the First World War and American society| publisher=Oxford University Press| isbn=9780195173994}} * {{citation| last=Kernek| first=Sterling| date=December 1970 | title=The British Government's Reactions to President Wilson's 'Peace' Note of December 1916| journal=The Historical Journal| volume=13| issue=4| id={{jstor|2637713}} }} * {{citation| last=Keynes| first=John Maynard| title=The Economic Consequences of the Peace| location=New York| publisher=Harcourt, Brace and Howe| year=1920| oclc=213487540}} * {{citation| last=Kitchen| first=Martin| title=Europe Between the Wars| location=New York| publisher=Longman| year=2000| origyear=1980| isbn=0582418690| oclc=247285240}} * {{citation| editor-last=Knobler| editor-first=Stacey L| title=The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary| year=2005| location=Washington DC| publisher=National Academies Press| isbn=0309095042| oclc=57422232| url=http://www.nap.edu/books/0309095042/html/7.html| access-date=2010-03-15| archivedate=2008-08-30| archiveurl=https://web.archive.org/web/20080830021626/http://www.nap.edu/books/0309095042/html/7.html}} * {{citation| last=Kurlander| first=Eric| year=2006 title=Steffen Bruendel. Volksgemeinschaft oder Volksstaat: Die "Ideen von 1914" und die Neuordnung Deutschlands im Ersten Weltkrieg| url=http://www.h-net.org/reviews/showrev.cgi?path=101921145898314| publisher=H-net| format=Book review| accessdate=2009-11-17}} * {{citation| editor1-last=Lehmann| editor1-first=Hartmut| editor2-last=van der Veer| editor2-first=Peter| title=Nation and religion: perspectives on Europe and Asia| publisher=Princeton University Press| location=Princeton, New Jersey| year=1999| isbn=0691012326| oclc=39727826}} * {{citation| last=Lewy| first=Guenter| title=The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide| location=Salt Lake City, Utah| publisher=University of Utah Press| year=2005| isbn=0874808499| oclc=61262401}} * {{citation| last=Love| first=Dave| date=May 1996| title=The Second Battle of Ypres, April 1915| journal=Sabretasche| volume=26| issue=4| url=http://www.worldwar1.com/sf2ypres.htm}} * {{citation| last=Lyons| first=Michael J| title=World War I: A Short History| edition=2nd| publisher=Prentice Hall| year=1999| isbn=0130205516}} * {{citation| last=Ludendorff| first=Erich| authorlink=Erich Ludendorff| title=My War Memories, 1914-1918| oclc=60104290| year=1919 }} also published by Harper as "Ludendorff's Own Story, August 1914-November 1918: The Great War from the Siege of Liege to the Signing of the Armistice as Viewed from the Grand Headquarters of the German Army" {{OCLC|561160}} (original title ''Meine Kriegserinnerungen, 1914-1918'') * {{citation| last=Magliveras| first=Konstantinos D| year=1999| title=Exclusion from Participation in International Organisations: The Law and Practice behind Member States' Expulsion and Suspension of Membership| publisher=Martinus Nijhoff Publishers| isbn=9041112391}} * {{citation| last=Maurice| first=Frederick Barton| authorlink=Frederick Barton Maurice| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9B02EFD6103BEE3ABC4052DFBE668383609EDE&scp=8&sq=Ludendorff+Amiens+1918&st=p| title=Foe's reserves now only 16 divisions; Allies' Counteroffensive has reduced them from 60, Gen. Maurice says Ludendorff in dilemma; he must choose between giving up offensive projects and shortening his line| newspaper=New York Times| date=18 August 1918}} * {{citation|last=Mawdsley |first=Evan |year=2008 |title=The Russian Civil War |edition=Edinburgh |publisher=Birlinn location| isbn=1843410419 |ref=harv}} * {{citation| last=McLellan| first=Edwin N| url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/AMH/XX/WWI/USMC/USMC-WWI.html#XIV| title=The United States Marine Corps in the World War}} * {{citation| last=Meyer| first=Gerald J| year=2006| title=A World Undone: The Story of the Great War 1914 to 1918| publisher=Random House| isbn=9780553803549}} * {{citation| last1=Millett| first1=Allan Reed| last2=Murray| first2=Williamson| title=Military Effectiveness| location=Boston| publisher=Allen Unwin| year=1988| isbn=0044450532| oclc=220072268}} * {{citation| last=Moon| first=John Ellis van Courtland| title=United States Chemical Warfare Policy in World War II: A Captive of Coalition Policy?| id={{jstor|2944522}}| journal=The Journal of Military History| volume=60| issue=3| month=July| year=1996| pages=495–511| doi=10.2307/2944522}} * {{citation| last=Morton| first=Desmond| last2=Granatstein| first2=Jack L| author2-link=Jack Granatstein| title=Marching to Armageddon: Canadians and the Great War 1914–1919| year=1989| isbn=0886192099| oclc=21449019}} * {{citation| last=Morton| first=Desmond| title=Silent Battle: Canadian Prisoners of War in Germany, 1914-1919| year=1992| location=Toronto| publisher=Lester Publishing| isbn=1895555175| oclc=29565680}} * {{citation| last=Mosier| first=John| title=Myth of the Great War: How the Germans Won the Battles and How the Americans Saved the Allies| year=2001| publisher=Harper Collins| location=New York| isbn=0060196769| chapter=Germany and the Development of Combined Arms Tactics}} * {{citation| last=Muller| first=Jerry Z| title=Us and Them - The Enduring Power of Ethnic Nationalism| periodical=Foreign Affairs| publisher=[[Council on Foreign Relations]]| url=http://www.foreignaffairs.com/20080301faessay87203/jerry-z-muller/us-and-them.html| year=2008| month=March/April| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Neiberg| first=Michael S| title=Fighting the Great War: A Global History| location=Cambridge, Mass| publisher=Harvard University Press| year=2005| isbn=0674016963| oclc=56592292}} * {{citation| last=Nicholson| first=Gerald WL| title=Canadian Expeditionary Force, 1914-1919: Official History of the Canadian Army in the First World War| year=1962| edition=1st| location=Ottawa| publisher=Queens Printer and Controller of Stationary| oclc=2317262| url=http://www.censol.ca/research/greatwar/nicholson/index.htm| access-date=2010-03-15| archivedate=2007-05-16| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070516162359/http://www.censol.ca/research/greatwar/nicholson/index.htm}} * {{citation|last=Northedge| first=FS| year=1986| title=The League of Nations: Its Life and Times, 1920–1946| publisher=Holmes & Meier| location=New York| isbn=0718513169}} * {{citation| url=http://net.lib.byu.edu/estu/wwi/comment/Italy/Page04.htm| first=Thomas Nelson| last=Page| title=Italy and the World War| at=Chapter XI| publisher=Brigham Young University}} cites "Cf. articles signed XXX in ''La Revue de Deux Mondes'', March 1 and March 15, 1920" * {{citation| last=Perry| first=Frederick W|year=1988| title=The Commonwealth armies: manpower and organisation in two world wars| publisher=Manchester University Press| isbn=9780719025952}} * {{citation| last1=Phillimore| first1=George Grenville| last2=Bellot| first2=Hugh HL| title=Treatment of Prisoners of War| journal=Transactions of the Grotius Society| volume=5| year=1919| pages=47–64| oclc=43267276}} * {{citation| last=Pitt| first=Barrie| title=1918: The Last Act| location=Barnsley| publisher=Pen and Sword| isbn=0850529743| oclc=56468232| year=2003}} * {{citation| last=Price| first=Alfred| title=Aircraft versus Submarine: the Evolution of the Anti-submarine Aircraft, 1912 to 1980| publisher=Jane's Publishing| location=London| year=1980| isbn=0710600089| oclc=10324173}} Deals with technical developments, including the first dipping hydrophones * {{citation| last=Prior| first=Robin| year=1999| title=The First World War| location=London| publisher=Cassell| isbn=030435256X}} * {{citation| last=Raudzens| first=George| title=War-Winning Weapons: The Measurement of Technological Determinism in Military History| journal=The Journal of Military History| volume=54| issue=4| date=October 1990| pages=403–434| id={{jstor|1986064}} }} * {{citation| last=Repington| first=Charles à Court| authorlink=Charles à Court Repington| title=The First World War, 1914-1918| year=1920| volume=2| publisher=Constable| location=London| url=http://www.archive.org/details/firstworldwar19102repiuoft}} * {{citation| last=Rickard| first=J| date=5 March 2001| url=http://www.historyofwar.org/articles/people_ludendorff.html| title=Erich von Ludendorff, 1865-1937, German General| work=Military History Encyclopedia on the Web| publisher=HistoryOfWar.org| accessdate=2008-02-06}} * {{citation| last=Rickard| first=J| date=27 August 2007| url=http://www.historyofwar.org/scripts/fluffy/fcp.pl?words=20+July+1918&d=/battles_ludendorff.html| title=The Ludendorff Offensives, 21 March-18 July 1918| access-date=12 ਜਨਵਰੀ 2022| archivedate=10 ਅਕਤੂਬਰ 2017| archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010071517/http://www.historyofwar.org/scripts/fluffy/fcp.pl?words=20+July+1918&d=%2Fbattles_ludendorff.html}} * {{citation| last=Roden| first=Mike| url=http://www.aftermathww1.com/lostgen.asp| title=The Lost Generation - myth and reality| work=Aftermath - when the boys came home| accessdate=2009-11-06| archive-date=2009-12-01| archive-url=https://web.archive.org/web/20091201110728/http://www.aftermathww1.com/lostgen.asp| url-status=dead}} * {{citation| last=Ross| first=Stewart Halsey| title=Propaganda for War: How the United States was Conditioned to Fight the Great War of 1914-1918| publisher=McFarland| location=Jefferson, North Carolina| year=1996| isbn=0786401117| oclc=185807544 }} * {{citation| last=Saadi| first=Abdul-Ilah| title=Dreaming of Greater Syria| publisher=Al Jazeera English| url=http://english.aljazeera.net/focus/arabunity/2008/02/2008525183842614205.html| accessdate=2009-11-17}} {{citation| last=Sachar| first=Howard Morley| title=The emergence of the Middle East, 1914-1924| publisher=Allen Lane| year=1970| oclc=153103197 }} * {{citation| last=Salibi| first=Kamal Suleiman| year=1993| publisher=I.B. Tauris| chapter=How it all began - A concise history of Lebanon| title=A House of Many Mansions - the history of Lebanon reconsidered| url=http://almashriq.hiof.no/lebanon/900/902/Kamal-Salibi/| isbn=1850430918| oclc=224705916| access-date=2010-03-15| archive-date=2017-04-03| archive-url=https://web.archive.org/web/20170403005824/http://almashriq.hiof.no/lebanon/900/902/Kamal-Salibi/| url-status=dead}} * {{citation| last=Schindler| first=J| title=Steamrollered in Galicia: The Austro-Hungarian Army and the Brusilov Offensive, 1916| journal=War in History| volume=10| issue=1| year=2003| pages=27–59| doi=10.1191/0968344503wh260oa}} * {{citation| last=Shanafelt| first=Gary W| title=The secret enemy: Austria-Hungary and the German alliance, 1914-1918| year=1985| publisher=East European Monographs| isbn=9780880330800}} * {{citation| last1=Shapiro| first1=Fred R| last2=Epstein| first2=Joseph| title=The Yale Book of Quotations| publisher=Yale University Press| year=2006| isbn=0300107986}} * {{citation| last=Singh| first=Jaspal| publisher=panjab.org.uk| url=http://www.panjab.org.uk/english/histGPty.html| title=History of the Ghadar Movement| accessdate=2007-10-31}} * {{citation| last=Sisemore| first=James D| year=2003| url=http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/item_viewer.php?CISOROOT=/p4013coll2&CISOPTR=113| title=The Russo-Japanese War, Lessons Not Learned| publisher=[[U.S. Army Command and General Staff College]]| access-date=2022-01-12| archivedate=2009-03-04| archiveurl=https://web.archive.org/web/20090304123247/http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/item_viewer.php?CISOROOT=%2Fp4013coll2&CISOPTR=113}} * {{citation| last=Smele| first=Jonathan| title=War and Revolution in Russia 1914-1921| url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwone/eastern_front_01.shtml| publisher=BBC| work=World Wars in-depth| accessdate=2009-11-12}} * {{citation| last=Speed| first=Richard B, III| title=Prisoners, Diplomats and the Great War: A Study in the Diplomacy of Captivity| year=1990| location=New York| publisher=Greenwood Press| isbn=0313267294| oclc=20694547 }} * {{citation| last=Stevenson| first=David| author-link=David Stevenson (WW1 historian)| title=Armaments and the Coming of War: Europe, 1904-1914| year=1996| location=New York| publisher=Oxford University Press| isbn=0198202083| oclc=33079190 }} * {{citation| last=Stevenson| first=David| title=Cataclysm: The First World War As Political Tragedy| year=2004| pages=560pp| isbn=0465081843| oclc=54001282| publisher=Basic Books| location=New York}}, major reinterpretation * {{citation| last=Stevenson| first=David| title=The First World War and International Politics| year=2005| publisher=Clarendon| location=Oxford| isbn=| oclc=248297941 }} * {{citation| last=Gilbert| first=Martin| title=First World War| publisher=Stoddart Publishing| year=1994| isbn=9780773728486 }} * {{citation| last=Strachan| first=Hew| authorlink=Hew Strachan| title=The First World War: Volume I: To Arms| year=2004| location=New York| publisher=Viking| isbn=0670032956| oclc=53075929 }}: the major scholarly synthesis. Thorough coverage of 1914 * {{citation| last=Stumpp| first=Karl| last2=Weins| first2=Herbert| last3=Smith| first3=Ingeborg W (trans)| year=1997| title=A People on the Move: Germans in Russia and in the Former Soviet Union: 1763 - 1997| orig-title=Volk auf dem Weg: Deutsche in Rußland und in der GUS: 1763 - 1997| publisher=North Dakota State University Libraries| url=http://lib.ndsu.nodak.edu/grhc/history_culture/history/people.html| access-date=2010-03-15| archivedate=2013-08-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808195835/http://lib.ndsu.nodak.edu/grhc/history_culture/history/people.html}} * {{citation| last=Swietochowski| first=Tadeusz| title=Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community| volume=42 |series-title=Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies| publisher=Cambridge University Press| year=2004 |isbn=9780521522458}}, reviewed at {{jstor|1866737}} * {{citation|last=Taylor|first=Alan John Percivale| author-link=A.J.P. Taylor|title=The First World War: An Illustrated History|publisher=Hamish Hamilton |year=1963|isbn=|oclc=2054370}} * {{citation| last=Taylor| first=Alan John Percivale| title=The First World War and its aftermath, 1914-1919| location=London| publisher=Folio Society| oclc=49988231| year=1998| series-title=Century of Conflict, 1848-1948}} * {{citation| last=Taylor| first=John M| title=Audacious Cruise of the Emden| journal=The Quarterly Journal of Military History| volume=19| issue=4| date=Summer 2007| pages=38–47| issn=0899-3718| doi=10.1353/jmh.2007.0331}} * {{citation| last=Terraine| first=John| title=Ordeal of Victory| year=1963| publisher=Lippincott| location=Philadelphia| pages=508pp| oclc=1345833| isbn= }} * {{citation| last=Tschanz| first=David W| url=http://www.entomology.montana.edu/historybug/WWI/TEF.htm| title=Typhus fever on the Eastern front in World War I| publisher=Montana State University| accessdate=2009-11-12| archivedate=2010-06-11| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611212917/http://entomology.montana.edu/historybug/WWI/TEF.htm}} * {{citation| last=Tuchman| first=Barbara Wertheim| author-link=Barbara Tuchman| title=[[The Guns of August]]|location=New York| publisher=Macmillan| year=1962| isbn=| oclc=192333}}, tells of the opening diplomatic and military manoeuvres * {{citation| last=Tuchman| first=Barbara Wertheim| title=[[The Zimmerman Telegram]]| location=New York| publisher=Macmillan| year=1966| edition=2nd| isbn=0026203200| oclc=233392415}} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| title=European Powers in the First World War: An Encyclopedia| year=1999| edition=| isbn=081533351X| oclc=40417794 }} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| last2=Roberts| first2=Priscilla Mary| title=Encyclopedia of World War I| location=Santa Barbara| publisher=ABC-Clio| year=2005| edition=| isbn=1851094202| oclc=61247250}} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| last2=Wood| first2=Laura Matysek| last3=Murphy| first3=Justin D| title=The European powers in the First World War: an encyclopedia| publisher=Taylor & Francis| year=1999| isbn=9780815333517}} * {{citation| last=von der Porten| first=Edward P| title=German Navy in World War II| location=New York| publisher=T. Y. Crowell| year=1969| oclc=164543865}} * {{citation| last=Westwell| first=Ian| title=World War I Day by Day| publisher=MBI Publishing| location=St. Paul, Minnesota| year=2004| pages=192pp| isbn=0760319375| oclc=57533366}} * {{citation| last=Wiggin| first=Addision| title=Bretton Woods agreement| work=The Daily Reckoning| publisher=Port Phillip Publishing| date=29 November 2006| url=www.dailyreckoning.com.au/bretton-woods-agreement/2006/11/29/}} * {{citation| last=Wilgus| first=William John| title=Transporting the A. E. F. in Western Europe, 1917–1919| location=New York| publisher=Columbia University Press| year=1931| oclc=1161730}} * {{citation| last=Willmott| first=H.P.| year=2003| title=World War I| location=New York| publisher=Dorling Kindersley| isbn=0789496275| oclc=52541937}} * {{citation| last=Winegard| first=Timothy| title=Here at Vimy: A Retrospective – The 90th Anniversary of the Battle of Vimy Ridge| journal=Canadian Military Journal| volume=8| issue=2| url=http://www.journal.forces.gc.ca/vo8/no2/winegard-eng.asp}} * {{citation| last=Winter| first=Denis| title=The First of the Few: Fighter Pilots of the First World War| year=1983| publisher=Penguin| isbn=9780140052565}} * {{citation| last=Wohl| first=Robert| title=The Generation of 1914| edition=3| year=1979| publisher=Harvard University Press| isbn=9780674344662}} * {{citation| last=Zieger| first=Robert H| title=America's Great War: World War I and the American experience| publisher=Rowman & Littlefield| location=Lanham, Maryland| year=2001| pages=50| isbn=0847696456}} * {{citation| periodical=The Economist| title=Country Briefings: Israel| date=28 July 2005| url=http://www.economist.com/countries/Israel/profile.cfm?folder=History%20in%20brief| accessdate=2008-12-30| archive-date=2009-01-22| archive-url=https://web.archive.org/web/20090122055422/http://www.economist.com/countries/Israel/profile.cfm?folder=History%20in%20brief| url-status=dead}} * {{citation| author=Israeli Foreign Ministry| title=Ottoman Rule| publisher=Jewish Virtual Library| url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Ottoman.html| accessdate=2008-12-30}} {{Refend}} == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == {{Commons|World War I|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ}} * [http://www.firstworldwar.com/ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇਤਿਹਾਸ] * [http://www.greatwar.nl/ The Heritage of the Great War, Netherlands] * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm The War to End All Wars on BBC] * [http://www.greatwarmap.com/ World War 1 Atlas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080316053548/http://www.greatwarmap.com/ |date=2008-03-16 }} A day-by-day map of the First World War * [http://www.gettysburg.edu/special_collections/collections/manuscripts/collections/ms048.dot WWI Service Questionnaires at Gettysburg College] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150906193049/http://www.gettysburg.edu/special_collections/collections/manuscripts/collections/ms048.dot |date=2015-09-06 }} * [http://www.theblackvault.com/modules.php?name=coppermine&file=thumbnails&album=4 Collection of World War I Color Photographs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080617205406/http://www.theblackvault.com/modules.php?name=coppermine&file=thumbnails&album=4 |date=2008-06-17 }} * [http://www.cwgc.org/ The Commonwealth War Graves Commission] * [http://www.remuseum.org.uk/corpshistory/rem_corps_part14.htm Royal Engineers Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100704085530/http://www.remuseum.org.uk/corpshistory/rem_corps_part14.htm |date=2010-07-04 }} Royal Engineers and the First World War * [http://www.secstate.wa.gov/history/ww1/ World War I : Soldiers Remembered] Presented by the Washington State Library and Washington State Archives * [http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Main_Page The World War I Document Archive] Wiki * [http://www.tech2classroom.com/Edw11/Edw11.html ਮਹਾਨ ਜੰਗ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090702102526/http://www.tech2classroom.com/Edw11/Edw11.html |date=2009-07-02 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] 0gi34tucbs2qwlcpiqr89fcdnbe9mnq 0 5770 749803 740793 2024-04-09T13:21:14Z 93.45.188.255 wikitext text/x-wiki [[File:Infobox collage for WWII.PNG|300px|thumb| ਕੁਝ ਝਲਕੀਆਂ]] '''ਦੂਜੀ ਜੱਗ ਲਾਮ''' 1939 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਾਰ-ਪੱਧਰ ਦੀ ਜੰਗ ਸੀ। ਲਗਪਗ 70 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਥਲ, ਜਲ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾਵਾਂ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।ਧੁਰੀ ਰਾਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਇਹ 01/09/1939 ਤੋਂ 02/09/1945 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ - [[ਮਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਅਤੇ [[ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰ]]। ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਨ ਯੁੱਧ ਦਾ ਮਨੋਭਾਵ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਰੱਥਾ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਝੋਂਕ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੇ ਲਗਪਗ 10 ਕਰੋੜ ਫੌਜੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ [[ਇਤਹਾਸ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂਨੀ ਯੁੱਧ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਮਹਾਂਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 5 ਤੋਂ 7 ਕਰੋੜ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ-ਫ਼ੌਜੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕਮਾਤਰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements|url=https://archive.org/details/completeillustra0000somm|first=Donald|last=Sommerville|publisher=Lorenz Books|year=2008|page=[https://archive.org/details/completeillustra0000somm/page/n8 5]|isbn=0-7548-1898-5}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ [[ਜਾਪਾਨ]] [[ਚੀਨ]] ਨਾਲ [[1937]] ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 01 ਸਤੰਬਰ [[1939]] ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਮਨੀ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪੋਲੈਂਡ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। 1939 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ 1941 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ, ਅਭਿਆਨ ਅਤੇ ਸੰਧੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਮਹਾਦੀਪੀ ਯੂਰਪ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। [[ਨਾਜ਼ੀ-ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਝੌਤਾ|ਨਾਜ਼ੀ-ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਝੌਤੇ]] ਦੇ ਤਹਿਤ ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਆਪਣੇ ਛੇ ਗੁਆਂਢੀ ਮੁਲਕਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਕਾਬਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਯੂ.ਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ ਹੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਚੱਲੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਦੀ ਜੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਜੂਨ 1941 ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਦਸੰਬਰ 1941 ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਗਿਆ। ਦਰਅਸਲ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਇੰਡੋ-ਚਾਇਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗਲਬੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। 1942 ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੀ ਧੁਰੀ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਲਗਾਮ ਉਦੋਂ ਲੱਗੀ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਜਾਪਾਨ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਕਈ ਨੌਸੈਨਿਕ ਝੜਪਾਂ ਹਾਰਿਆ ਯੂਰਪੀ ਧੁਰੀ ਤਾਕਤਾਂ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਮੋੜ ਤਦ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਸਟਾਲਿਨਗਰਾਡ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣਾ ਪਿਆ। 1943 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਝੜਪਾਂ ਹਾਰਿਆ, ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਣਵਸ਼ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਾਮਰਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੱਟਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਨਾਉਣ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। 1944 ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਤਰਫ ਪੱਛਮੀ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਫ਼ਰਾਂਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵਲੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੋਈ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸ ਖੋਹਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। 1945 ਦੇ ਅਪ੍ਰੈਲ - ਮਈ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੇ ਬਰਲਿਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੰਤ 8 ਮਈ 1945 ਨੂੰ ਤਦ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1944 ਅਤੇ 1945 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਨੌਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਦੇ ਕਈ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਬਜ਼ਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਦੀਪਸਮੂਹ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਕਤ ਕਰੀਬ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪਰਮਾਣੁ ਬੰਬ ਡੇਗ ਦਿੱਤੇ। 15 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ==ਪਿੱਠਭੂਮੀ== ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਉੱਤੇ ਜਬਰਨ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨੇ ਪਏ। ਇਸ ਸੰਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਛੱਡਣੀ ਪਈ ; ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਮੰਨਣੀ ਪਈ ; ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। 1917 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਜੋ ਦੀ ਜੋਸਫ ਸਤਾਲਿਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਸੀ, 1922 ਵਿੱਚ ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਬੇਨੇਤੋ ਮੁੱਸੋਲੀਨੀ ਦਾ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਹੋਇਆ। 1933 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਤੁੰਰਤ ਹੀ ਉਸਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਜੋ ਦੀ ਪਿੱਛਲੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕ਼ਸਾਨ ਉਠਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਟਲੀ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵਿਆਕੁਲ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਦੀ ਜਰਮਨੀ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਬਨਣ ਦਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਥੋਪੀਆ - ਜੋ ਉਸਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸੀ - ਨੂੰ ਇਟਲੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ। 1935 ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਹੋਰ ਵਿਗੜ ਗਈ ਜਦੋਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਸਟਰੇਸਾ ਨਾਮਕ ਸ਼ਹਿਰ (ਜੋ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੋੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ। ਲੇਕਿਨ ਸਟਰੇਸਾ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸਹਮਤੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਬਣੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਜੋ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੋਂ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਜਰਮਨ ਫੌਜ 1935 ਵਿੱਚ ਨੁਰੇਮਬਰਗ ਵਿੱਚ== 1935 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਆਜਾਦ ਕਰਾਰ ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1935 ਦੀ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਨੇ ਇਥੋਪੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਕ ਮੰਨਿਆ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਟਲੀ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਆਸਟਰੀਆ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। 1936 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਰਾਈਨਲੈਂਡ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਤਰਾਜ ਨਹੀਂ ਉਠਾਏ ਗਏ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਚਾਲੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਉੱਥੇ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਾਲੀ ਸਪੇਨਿਸ਼ ਲੋਕ-ਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪਰੀਖਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਗਿਆ ਤਣਾਉ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਾਕਤਵਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਰੋਮ-ਬਰਲਿਨ ਧੁਰੀ (ROME - BERLIN AXIS) ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੌਮਿਨਟਰਨ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮਝੌਤਾ (anti comintern pact) ਕੀਤਾ ਜੋ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ 1940 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਇਤਿਹਾਸ== 1 ਸਤੰਬਰ, 1939 ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੱਥ== # ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ 1939 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 7.5 ਤੋਂ 8.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2.6 ਕਰੋੜ ਫੌਜੀ ਅਤੇ 5.9 ਕਰੋੜ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ 473 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਨ ਮੈਡਲ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਫਰਾਂਸਿਸਜ਼ੇਕ ਹੋਨੀਓਕ ਨਾਂ ਦਾ ਪੋਲਿਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ। # [[ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਾਪਾਨ]] ਵਿਰੁੱਧ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਮੈਂਬਰਜੇਨੇਟ ਰੈਂਕਿਨ ਸੀ। # ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਯਹੂਦੀ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]] ਵਿੱਚ 1.76 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ:- ## 60 ਲੱਖ ਯਹੂਦੀ ਲੋਕ। ## 57 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਸੋਵੀਅਤ ਨਾਗਰਿਕ। ## 30 ਲੱਖ ਸੋਵੀਅਤ ਜੰਗ ਦੇ ਕੈਦੀ। ## 18 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਪੋਲਿਸ਼ ਨਾਗਰਿਕ। ## 500 ਹਜ਼ਾਰ ਰੋਮਾਨੀ ਲੋਕ। ## 300 ਹਜ਼ਾਰ ਸਰਬੀਆਈ ਨਾਗਰਿਕ। ## 250 ਹਜ਼ਾਰ ਅਪਾਹਜ ਲੋਕ। # ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਅਰਨਸ਼ੌ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਉਮਰ 14 ਸਾਲ ਅਤੇ 152 ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ 6 ਜੁਲਾਈ, 1941 ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। # ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਲੜਾਈ [[ਲੇਏਟ ਖਾੜੀ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 200,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਹਾਜ਼ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਾਪਾਨੀ ਸਿਪਾਹੀ ਹੀਰੋ ਓਨੋਦਾ ਜੋ ਫਿਲੀਪੀਨ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛੁਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਅਤੇ , 1974 ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਲੜਾਈ [[ਸਤਾਲਿਨਗਰਾਦ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਸੀ, ਜੋ 23 ਅਗਸਤ, 1942 ਤੋਂ 2 ਫਰਵਰੀ, 1943 ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 5 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 20 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰੋਵਿਚ ਮੋਰੋਜ਼ੋਵ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1942 ਵਿੱਚ 88 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਨਾਈਪਰ ਵਜੋਂ ਰੈੱਡ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਦੀ ਕੁੱਲ 1.3 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਯੁੱਧ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। # [[ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ]] ਦੇ ਮਤਰੇ ਭਤੀਜੇ,ਵਿਲੀਅਮ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਵਿਲੀਅਮ ਨੇ ਨੇਵੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਉਪਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ "ਸਟੂਅਰਟ-ਹਿਊਸਟਨ" ਰੱਖ ਲਿਆ। # ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਰਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ $285 ਬਿਲੀਅਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। # ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਕੋਲ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਫੌਜ 21 ਮਿਲੀਅਨ ਫੌਜਾਂ ਸੀ। # ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 10% ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੰਗ ਦੌਰਾਨ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ # ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 8 ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹਨ ਜੋ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ: ## [[ਡਵਾਈਟ ਡੀ. ਇਸੇਨਹੋਵਰ]] ## [[ਜੋਨ ਐਫ. ਕਨੇਡੀ]] ## [[ਲਿੰਡਨ ਬੀ. ਜੋਨਸਨ]] ## [[ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ]] ## [[ਗੈਰਲਡ ਫੋਰਡ]] ## [[ਜਿਮੀ ਕਾਰਟਰ]] ## [[ਰੋਨਲਡ ਰੀਗਨ]] ## [[ਜਾਰਜ ਐਚ. ਡਬਲਿਉ. ਬੁਸ਼]] # ਮਈ 1943 ਵਿੱਚ ਟਿਊਨੀਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਨਾਲ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ। # ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ "ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ" ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ 182 [[ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ]] ਮੈਡਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। # ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਿਕ ਦਾ 34 ਸਾਲਾ ਪੀ.ਐਫ.ਸੀ. ਚਾਰਲੀ ਆਖਰੀ ਸੀ ਜੋ 7 ਮਈ, 1945 ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। # ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। # ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ 19 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ [[ਟੋਕੀਓ]] ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਪਾਨ 'ਤੇ ਤੀਜਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਹੈਰੀ ਐਸ. ਟਰੂਮੈਨ]] ਨੇ ਸਿੱਧੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] guc5dc1ywsmdy23my5vs0bghdrid3ew 749804 749803 2024-04-09T13:21:46Z 93.45.188.255 wikitext text/x-wiki [[File:Infobox collage for WWII.PNG|300px|thumb| ਕੁਝ ਝਲਕੀਆਂ]] '''ਦੂਜੀ ਜੱਗ ਲਾਮ''' 1939 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਾਰ-ਪੱਧਰ ਦੀ ਜੰਗ ਸੀ। ਲਗਪਗ 70 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਥਲ, ਜਲ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾਵਾਂ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।ਧੁਰੀ ਰਾਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਇਹ 01/09/1939 ਤੋਂ 02/09/1945 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ - [[ਮਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਅਤੇ [[ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰ]]। ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਨ ਯੁੱਧ ਦਾ ਮਨੋਭਾਵ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਰੱਥਾ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਝੋਂਕ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੇ ਲਗਪਗ 10 ਕਰੋੜ ਫੌਜੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ [[ਇਤਹਾਸ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂਨੀ ਯੁੱਧ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਮਹਾਂਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 5 ਤੋਂ 7 ਕਰੋੜ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ-ਫ਼ੌਜੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕਮਾਤਰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements|url=https://archive.org/details/completeillustra0000somm|first=Donald|last=Sommerville|publisher=Lorenz Books|year=2008|page=[https://archive.org/details/completeillustra0000somm/page/n8 5]|isbn=0-7548-1898-5}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ [[ਜਾਪਾਨ]] [[ਚੀਨ]] ਨਾਲ [[1937]] ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 01 ਸਤੰਬਰ [[1939]] ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਮਨੀ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪੋਲੈਂਡ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। 1939 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ 1941 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ, ਅਭਿਆਨ ਅਤੇ ਸੰਧੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਮਹਾਦੀਪੀ ਯੂਰਪ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। [[ਨਾਜ਼ੀ-ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਝੌਤਾ|ਨਾਜ਼ੀ-ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਝੌਤੇ]] ਦੇ ਤਹਿਤ ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਆਪਣੇ ਛੇ ਗੁਆਂਢੀ ਮੁਲਕਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਕਾਬਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਯੂ.ਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ ਹੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਚੱਲੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਦੀ ਜੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਜੂਨ 1941 ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਦਸੰਬਰ 1941 ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਗਿਆ। ਦਰਅਸਲ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਇੰਡੋ-ਚਾਇਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗਲਬੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। 1942 ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੀ ਧੁਰੀ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਲਗਾਮ ਉਦੋਂ ਲੱਗੀ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਜਾਪਾਨ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਕਈ ਨੌਸੈਨਿਕ ਝੜਪਾਂ ਹਾਰਿਆ ਯੂਰਪੀ ਧੁਰੀ ਤਾਕਤਾਂ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਮੋੜ ਤਦ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਸਟਾਲਿਨਗਰਾਡ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣਾ ਪਿਆ। 1943 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਝੜਪਾਂ ਹਾਰਿਆ, ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਣਵਸ਼ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਾਮਰਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੱਟਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਨਾਉਣ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। 1944 ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਤਰਫ ਪੱਛਮੀ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਫ਼ਰਾਂਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵਲੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੋਈ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸ ਖੋਹਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। 1945 ਦੇ ਅਪ੍ਰੈਲ - ਮਈ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੇ ਬਰਲਿਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੰਤ 8 ਮਈ 1945 ਨੂੰ ਤਦ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1944 ਅਤੇ 1945 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਨੌਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਦੇ ਕਈ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਬਜ਼ਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਦੀਪਸਮੂਹ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਕਤ ਕਰੀਬ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪਰਮਾਣੁ ਬੰਬ ਡੇਗ ਦਿੱਤੇ। 15 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ==ਪਿੱਠਭੂਮੀ== ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਉੱਤੇ ਜਬਰਨ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨੇ ਪਏ। ਇਸ ਸੰਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਛੱਡਣੀ ਪਈ ; ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਮੰਨਣੀ ਪਈ ; ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। 1917 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਜੋ ਦੀ ਜੋਸਫ ਸਤਾਲਿਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਸੀ, 1922 ਵਿੱਚ ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਬੇਨੇਤੋ ਮੁੱਸੋਲੀਨੀ ਦਾ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਹੋਇਆ। 1933 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਤੁੰਰਤ ਹੀ ਉਸਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਜੋ ਦੀ ਪਿੱਛਲੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕ਼ਸਾਨ ਉਠਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਟਲੀ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵਿਆਕੁਲ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਦੀ ਜਰਮਨੀ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਬਨਣ ਦਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਥੋਪੀਆ - ਜੋ ਉਸਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸੀ - ਨੂੰ ਇਟਲੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ। 1935 ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਹੋਰ ਵਿਗੜ ਗਈ ਜਦੋਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਸਟਰੇਸਾ ਨਾਮਕ ਸ਼ਹਿਰ (ਜੋ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੋੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ। ਲੇਕਿਨ ਸਟਰੇਸਾ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸਹਮਤੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਬਣੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਜੋ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੋਂ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਅਲਮਾਨ ਫੌਜ 1935 ਵਿੱਚ ਨੁਰੇਮਬਰਗ ਵਿੱਚ== 1935 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਆਜਾਦ ਕਰਾਰ ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1935 ਦੀ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਨੇ ਇਥੋਪੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਕ ਮੰਨਿਆ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਟਲੀ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਆਸਟਰੀਆ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। 1936 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਰਾਈਨਲੈਂਡ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਤਰਾਜ ਨਹੀਂ ਉਠਾਏ ਗਏ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਚਾਲੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਉੱਥੇ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਾਲੀ ਸਪੇਨਿਸ਼ ਲੋਕ-ਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪਰੀਖਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਗਿਆ ਤਣਾਉ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਾਕਤਵਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਰੋਮ-ਬਰਲਿਨ ਧੁਰੀ (ROME - BERLIN AXIS) ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੌਮਿਨਟਰਨ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮਝੌਤਾ (anti comintern pact) ਕੀਤਾ ਜੋ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ 1940 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਇਤਿਹਾਸ== 1 ਸਤੰਬਰ, 1939 ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੱਥ== # ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ 1939 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 7.5 ਤੋਂ 8.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2.6 ਕਰੋੜ ਫੌਜੀ ਅਤੇ 5.9 ਕਰੋੜ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ 473 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਨ ਮੈਡਲ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਫਰਾਂਸਿਸਜ਼ੇਕ ਹੋਨੀਓਕ ਨਾਂ ਦਾ ਪੋਲਿਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ। # [[ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਾਪਾਨ]] ਵਿਰੁੱਧ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਮੈਂਬਰਜੇਨੇਟ ਰੈਂਕਿਨ ਸੀ। # ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਯਹੂਦੀ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]] ਵਿੱਚ 1.76 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ:- ## 60 ਲੱਖ ਯਹੂਦੀ ਲੋਕ। ## 57 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਸੋਵੀਅਤ ਨਾਗਰਿਕ। ## 30 ਲੱਖ ਸੋਵੀਅਤ ਜੰਗ ਦੇ ਕੈਦੀ। ## 18 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਪੋਲਿਸ਼ ਨਾਗਰਿਕ। ## 500 ਹਜ਼ਾਰ ਰੋਮਾਨੀ ਲੋਕ। ## 300 ਹਜ਼ਾਰ ਸਰਬੀਆਈ ਨਾਗਰਿਕ। ## 250 ਹਜ਼ਾਰ ਅਪਾਹਜ ਲੋਕ। # ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਅਰਨਸ਼ੌ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਉਮਰ 14 ਸਾਲ ਅਤੇ 152 ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ 6 ਜੁਲਾਈ, 1941 ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। # ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਲੜਾਈ [[ਲੇਏਟ ਖਾੜੀ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 200,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਹਾਜ਼ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਾਪਾਨੀ ਸਿਪਾਹੀ ਹੀਰੋ ਓਨੋਦਾ ਜੋ ਫਿਲੀਪੀਨ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛੁਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਅਤੇ , 1974 ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਲੜਾਈ [[ਸਤਾਲਿਨਗਰਾਦ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਸੀ, ਜੋ 23 ਅਗਸਤ, 1942 ਤੋਂ 2 ਫਰਵਰੀ, 1943 ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 5 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 20 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰੋਵਿਚ ਮੋਰੋਜ਼ੋਵ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1942 ਵਿੱਚ 88 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਨਾਈਪਰ ਵਜੋਂ ਰੈੱਡ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਦੀ ਕੁੱਲ 1.3 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਯੁੱਧ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। # [[ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ]] ਦੇ ਮਤਰੇ ਭਤੀਜੇ,ਵਿਲੀਅਮ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਵਿਲੀਅਮ ਨੇ ਨੇਵੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਉਪਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ "ਸਟੂਅਰਟ-ਹਿਊਸਟਨ" ਰੱਖ ਲਿਆ। # ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਰਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ $285 ਬਿਲੀਅਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। # ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਕੋਲ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਫੌਜ 21 ਮਿਲੀਅਨ ਫੌਜਾਂ ਸੀ। # ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 10% ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੰਗ ਦੌਰਾਨ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ # ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 8 ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹਨ ਜੋ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ: ## [[ਡਵਾਈਟ ਡੀ. ਇਸੇਨਹੋਵਰ]] ## [[ਜੋਨ ਐਫ. ਕਨੇਡੀ]] ## [[ਲਿੰਡਨ ਬੀ. ਜੋਨਸਨ]] ## [[ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ]] ## [[ਗੈਰਲਡ ਫੋਰਡ]] ## [[ਜਿਮੀ ਕਾਰਟਰ]] ## [[ਰੋਨਲਡ ਰੀਗਨ]] ## [[ਜਾਰਜ ਐਚ. ਡਬਲਿਉ. ਬੁਸ਼]] # ਮਈ 1943 ਵਿੱਚ ਟਿਊਨੀਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਨਾਲ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ। # ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ "ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ" ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ 182 [[ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ]] ਮੈਡਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। # ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਿਕ ਦਾ 34 ਸਾਲਾ ਪੀ.ਐਫ.ਸੀ. ਚਾਰਲੀ ਆਖਰੀ ਸੀ ਜੋ 7 ਮਈ, 1945 ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। # ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। # ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ 19 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ [[ਟੋਕੀਓ]] ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਪਾਨ 'ਤੇ ਤੀਜਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਹੈਰੀ ਐਸ. ਟਰੂਮੈਨ]] ਨੇ ਸਿੱਧੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] 9cm43hza2kedlf4x2aq66peeo2qcl18 749834 749804 2024-04-10T02:51:30Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.188.255|93.45.188.255]] ([[User talk:93.45.188.255|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[File:Infobox collage for WWII.PNG|300px|thumb| ਕੁਝ ਝਲਕੀਆਂ]] '''ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ'''' (ਅੰਗਰੇਜੀ: World War II) 1939 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਾਰ-ਪੱਧਰ ਦੀ ਜੰਗ ਸੀ। ਲਗਪਗ 70 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਥਲ, ਜਲ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾਵਾਂ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।ਧੁਰੀ ਰਾਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਇਹ 01/09/1939 ਤੋਂ 02/09/1945 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ - [[ਮਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਅਤੇ [[ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰ]]। ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਨ ਯੁੱਧ ਦਾ ਮਨੋਭਾਵ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਰੱਥਾ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਝੋਂਕ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੇ ਲਗਪਗ 10 ਕਰੋੜ ਫੌਜੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ [[ਇਤਹਾਸ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂਨੀ ਯੁੱਧ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਮਹਾਂਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 5 ਤੋਂ 7 ਕਰੋੜ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ-ਫ਼ੌਜੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਲੋਕਾਸਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕਮਾਤਰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements|url=https://archive.org/details/completeillustra0000somm|first=Donald|last=Sommerville|publisher=Lorenz Books|year=2008|page=[https://archive.org/details/completeillustra0000somm/page/n8 5]|isbn=0-7548-1898-5}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ [[ਜਾਪਾਨ]] [[ਚੀਨ]] ਨਾਲ [[1937]] ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਪਰ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 01 ਸਤੰਬਰ [[1939]] ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਵਿਰੁੱਧ ਯੁੱਧ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਮਨੀ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪੋਲੈਂਡ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। 1939 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ 1941 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ, ਅਭਿਆਨ ਅਤੇ ਸੰਧੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਮਹਾਦੀਪੀ ਯੂਰਪ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। [[ਨਾਜ਼ੀ-ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਝੌਤਾ|ਨਾਜ਼ੀ-ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਝੌਤੇ]] ਦੇ ਤਹਿਤ ਸੋਵੀਅਤ ਰੂਸ ਆਪਣੇ ਛੇ ਗੁਆਂਢੀ ਮੁਲਕਾਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਕਾਬਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਯੂ.ਕੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ ਹੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਚੱਲੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਦੀ ਜੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਜੂਨ 1941 ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਦਸੰਬਰ 1941 ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵੀ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਗਿਆ। ਦਰਅਸਲ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਇੰਡੋ-ਚਾਇਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗਲਬੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। 1942 ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੀ ਧੁਰੀ ਫੌਜ ਉੱਤੇ ਲਗਾਮ ਉਦੋਂ ਲੱਗੀ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਜਾਪਾਨ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਕਈ ਨੌਸੈਨਿਕ ਝੜਪਾਂ ਹਾਰਿਆ ਯੂਰਪੀ ਧੁਰੀ ਤਾਕਤਾਂ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਮੋੜ ਤਦ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਸਟਾਲਿਨਗਰਾਡ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣਾ ਪਿਆ। 1943 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਝੜਪਾਂ ਹਾਰਿਆ, ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਣਵਸ਼ ਧੁਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਸਾਮਰਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੱਟਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਪਨਾਉਣ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। 1944 ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਤਰਫ ਪੱਛਮੀ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੁਆਰਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਫ਼ਰਾਂਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਉਥੇ ਹੀ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵਲੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੋਈ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸ ਖੋਹਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। 1945 ਦੇ ਅਪ੍ਰੈਲ - ਮਈ ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੇ ਬਰਲਿਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੰਤ 8 ਮਈ 1945 ਨੂੰ ਤਦ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1944 ਅਤੇ 1945 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਨੌਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਦੇ ਕਈ ਟਾਪੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਬਜ਼ਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਦੀਪਸਮੂਹ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਕਤ ਕਰੀਬ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪਰਮਾਣੁ ਬੰਬ ਡੇਗ ਦਿੱਤੇ। 15 ਅਗਸਤ 1945 ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰਨਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ==ਪਿੱਠਭੂਮੀ== ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਉੱਤੇ ਜਬਰਨ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨੇ ਪਏ। ਇਸ ਸੰਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਛੱਡਣੀ ਪਈ ; ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਮੰਨਣੀ ਪਈ ; ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। 1917 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਜੋ ਦੀ ਜੋਸਫ ਸਤਾਲਿਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਸੀ, 1922 ਵਿੱਚ ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਬੇਨੇਤੋ ਮੁੱਸੋਲੀਨੀ ਦਾ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਹੋਇਆ। 1933 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਤੁੰਰਤ ਹੀ ਉਸਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਜੋ ਦੀ ਪਿੱਛਲੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਨੁਕ਼ਸਾਨ ਉਠਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਟਲੀ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਵਿਆਕੁਲ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਦੀ ਜਰਮਨੀ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਬਨਣ ਦਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਥੋਪੀਆ - ਜੋ ਉਸਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸੀ - ਨੂੰ ਇਟਲੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ। 1935 ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਹੋਰ ਵਿਗੜ ਗਈ ਜਦੋਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਸਟਰੇਸਾ ਨਾਮਕ ਸ਼ਹਿਰ (ਜੋ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੋੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇ। ਲੇਕਿਨ ਸਟਰੇਸਾ ਘੋਸ਼ਣਾ - ਪੱਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਮ ਸਹਮਤੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਗੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਬਣੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਜੋ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੋਂ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਜਰਮਨ ਫੌਜ 1935 ਵਿੱਚ ਨੁਰੇਮਬਰਗ ਵਿੱਚ== 1935 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਵਰਸਾਏ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਆਜਾਦ ਕਰਾਰ ਕਰਕੇ ਕੁੱਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1935 ਦੀ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਨੇ ਇਥੋਪੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਕ ਮੰਨਿਆ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਟਲੀ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਆਸਟਰੀਆ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। 1936 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਰਾਈਨਲੈਂਡ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਤਰਾਜ ਨਹੀਂ ਉਠਾਏ ਗਏ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਚਾਲੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਉੱਥੇ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਾਲੀ ਸਪੇਨਿਸ਼ ਲੋਕ-ਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੀ। ਨਵੇਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਪਰੀਖਣ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਗਿਆ ਤਣਾਉ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਾਕਤਵਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਨੇ ਰੋਮ-ਬਰਲਿਨ ਧੁਰੀ (ROME - BERLIN AXIS) ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੌਮਿਨਟਰਨ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮਝੌਤਾ (anti comintern pact) ਕੀਤਾ ਜੋ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ 1940 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਇਤਿਹਾਸ== 1 ਸਤੰਬਰ, 1939 ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੱਥ== # ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ 1939 ਤੋਂ 1945 ਤੱਕ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 7.5 ਤੋਂ 8.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2.6 ਕਰੋੜ ਫੌਜੀ ਅਤੇ 5.9 ਕਰੋੜ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ 473 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਨ ਮੈਡਲ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਫਰਾਂਸਿਸਜ਼ੇਕ ਹੋਨੀਓਕ ਨਾਂ ਦਾ ਪੋਲਿਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ। # [[ਪਰਲ ਹਾਰਬਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਾਪਾਨ]] ਵਿਰੁੱਧ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਐਲਾਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਮੈਂਬਰਜੇਨੇਟ ਰੈਂਕਿਨ ਸੀ। # ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਯਹੂਦੀ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]] ਵਿੱਚ 1.76 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ:- ## 60 ਲੱਖ ਯਹੂਦੀ ਲੋਕ। ## 57 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਸੋਵੀਅਤ ਨਾਗਰਿਕ। ## 30 ਲੱਖ ਸੋਵੀਅਤ ਜੰਗ ਦੇ ਕੈਦੀ। ## 18 ਲੱਖ ਗੈਰ-ਯਹੂਦੀ ਪੋਲਿਸ਼ ਨਾਗਰਿਕ। ## 500 ਹਜ਼ਾਰ ਰੋਮਾਨੀ ਲੋਕ। ## 300 ਹਜ਼ਾਰ ਸਰਬੀਆਈ ਨਾਗਰਿਕ। ## 250 ਹਜ਼ਾਰ ਅਪਾਹਜ ਲੋਕ। # ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਅਰਨਸ਼ੌ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਉਮਰ 14 ਸਾਲ ਅਤੇ 152 ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ 6 ਜੁਲਾਈ, 1941 ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। # ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਲੜਾਈ [[ਲੇਏਟ ਖਾੜੀ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 200,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੌਜੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਹਾਜ਼ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਲਗਭਗ 30 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਾਪਾਨੀ ਸਿਪਾਹੀ ਹੀਰੋ ਓਨੋਦਾ ਜੋ ਫਿਲੀਪੀਨ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛੁਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਅਤੇ , 1974 ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਲੜਾਈ [[ਸਤਾਲਿਨਗਰਾਦ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਸੀ, ਜੋ 23 ਅਗਸਤ, 1942 ਤੋਂ 2 ਫਰਵਰੀ, 1943 ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 5 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 20 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰੋਵਿਚ ਮੋਰੋਜ਼ੋਵ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 1942 ਵਿੱਚ 88 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਨਾਈਪਰ ਵਜੋਂ ਰੈੱਡ ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। # ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਦੀ ਕੁੱਲ 1.3 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਖਰਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਯੁੱਧ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। # [[ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ]] ਦੇ ਮਤਰੇ ਭਤੀਜੇ,ਵਿਲੀਅਮ ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਵਿਲੀਅਮ ਨੇ ਨੇਵੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣਾ ਉਪਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ "ਸਟੂਅਰਟ-ਹਿਊਸਟਨ" ਰੱਖ ਲਿਆ। # ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਰਚ ਅੰਦਾਜ਼ਨ $285 ਬਿਲੀਅਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। # ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਕੋਲ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਫੌਜ 21 ਮਿਲੀਅਨ ਫੌਜਾਂ ਸੀ। # ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 10% ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੰਗ ਦੌਰਾਨ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ # ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 8 ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹਨ ਜੋ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ: ## [[ਡਵਾਈਟ ਡੀ. ਇਸੇਨਹੋਵਰ]] ## [[ਜੋਨ ਐਫ. ਕਨੇਡੀ]] ## [[ਲਿੰਡਨ ਬੀ. ਜੋਨਸਨ]] ## [[ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ]] ## [[ਗੈਰਲਡ ਫੋਰਡ]] ## [[ਜਿਮੀ ਕਾਰਟਰ]] ## [[ਰੋਨਲਡ ਰੀਗਨ]] ## [[ਜਾਰਜ ਐਚ. ਡਬਲਿਉ. ਬੁਸ਼]] # ਮਈ 1943 ਵਿੱਚ ਟਿਊਨੀਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਨਾਲ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ। # ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ "ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ" ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ 182 [[ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ]] ਮੈਡਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। # ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਿਕ ਦਾ 34 ਸਾਲਾ ਪੀ.ਐਫ.ਸੀ. ਚਾਰਲੀ ਆਖਰੀ ਸੀ ਜੋ 7 ਮਈ, 1945 ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। # ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। # ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ 19 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ [[ਟੋਕੀਓ]] ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਜਾਪਾਨ 'ਤੇ ਤੀਜਾ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਹੈਰੀ ਐਸ. ਟਰੂਮੈਨ]] ਨੇ ਸਿੱਧੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] hgve7gpod5b92cax98ehfmu6pixjr2m 0 10848 749829 55727 2024-04-10T01:08:19Z Xqbot 927 Fixing double redirect to [[ਕੱਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਕੱਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] 6m7ozn0g6todo1kvx1gp95kbbyolf0b 0 13295 749935 629943 2024-04-10T04:07:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday |holiday_name = ਲੋਹੜੀ |type =ਸਭਿਆਚਾਰਕ |longtype = ਰੁੱਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ, ਪਰੰਪਰਾਗਤ |image = Happy Lohri.jpg |caption = ਲੋਹੜੀ ਵੇਲੇ ਬਾਲ਼ੀ ਜਾਂਦੀ ਧੂਣੀ |official_name = |nickname = |begins = |ends = |date = 13ਜਨਵਰੀ |celebrations = ਧੂਣੀ, ਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ |significance = ਨੀਮ-ਸਿਆਲੂ ਤਿਓਹਾਰ |relatedto = ਸੰਕਰਾਂਤ <br>ਪੋਂਗਲ <br>ਬਿਹੂ (ਭੋਗਲੀ / ਮਾਘ) [[ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ]] }} '''ਲੋਹੜੀ''' ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ [[ਪੰਜਾਬ]] ਅਤੇ [[ਹਰਿਆਣਾ|ਹਰਿਆਣੇ]] ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ [[ਤਿਉਹਾਰ]] ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੜੀ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ [[ਹਾੜ੍ਹੀ]] ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਹੋਵੇ ਉਹਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋਹੜੀ ਵਜੋਂ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਆਰੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। <ref>http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Lohri</ref> [[ਸੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ|ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ]] ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਲੋਹੜੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਸੂਰਜ ਦੇਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੀ ਹੀ ਰਹਿੰਦ ਹੈ। ਕੱਤਕ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗਰਮ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ। ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਤਪਸ਼ ਘਟ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਸਨ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਚਾਨਣ ਤੇ ਤਪਸ਼ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਅੱਗ ਬਾਲ਼ੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਲੋਕ ਮਨ ਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਤੇ ਗਰਮੀ ਦੇਣ ਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਢੰਗ ਸੀ।<ref>http://dholradio.org/forum/index.php?topic=2295.0{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਤਾਰੀਖ਼ == ਲੋਹੜੀ [[ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ|ਵਿਕਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ]] ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਾਕੀ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ|ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ]] ਵਜੋਂ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ [[ਮਾਘੀ]] ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ [[ਪੋਹ]] ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਕਲੰਡਰ|ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ]] ਦੇ ਸੂਰਜੀ ਹਿੱਸੇ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ [[ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕਲੰਡਰ|ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] ਦੇ 13 ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=nRodBu9seiIC&pg=PA101|title=Sikh Studies|last=Dr. H.S. Singha|publisher=Hemkunt Press|year=2005|isbn=978-81-7010-245-8|pages=101–102}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮੂਲ == ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੇਡ ਜੋ 1832 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਇਆ ਸੀ।<ref>Ahuja, R. L. (1983).</ref> ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਮੈਕਸਨ ਦੁਆਰਾ 1836 ਵਿਚ ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇਨਾਮ ਵਜੋਂ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਵੰਡਣ ਦਾ ਹੋਰ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ<ref>Suri, S. L. (1961). pts.1-5.</ref> । 1844 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅੱਗ ਬਾਲ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>Suri, S. L. (1961). pts.1-3.</ref> ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲੋਹੜੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਲੋਹੜੀ [[ਦੱਖਣੀ ਆਇਨੰਤ|ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਕ੍ਰਮਣ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੰਬੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.tribuneindia.com/1998/98jul19/science.htm|title=The Tribune...Science Tribune|access-date=12 January 2017}}</ref><ref>[http://www.tribuneindia.com/news/gyan-zone/festival-binge/28107.html The Tribune Festival binge: Amarjot Kaur 10 January 2015]</ref><ref>Celebrating with the Robin Hood of the Punjab and all his friends!</ref> ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਰਵਾਇਤੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ [[ਦੱਖਣੀ ਆਇਨੰਤ|ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕ੍ਰਮਣ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/features/kids/what-a-wonderful-world/article4282523.ece|title=What a wonderful world|date=7 January 2013|work=The Hindu|access-date=12 January 2017}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20141217103927/http://www.hindustantimes.com/punjab/chandigarh/bless-the-girl/article1-988618.aspx Hindustan Times 12 01 2013]</ref> ਇਹ ਦਿਨ ਲੰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸੂਰਜ ਆਪਣੀ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ [[ਮਾਘੀ]] ਦੀ [[ਸੰਗਰਾਂਦ]] ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Punjabi-pockets-warm-up-for-Lohri-bonfires/articleshow/45839012.cms|title=Punjabi pockets warm up for Lohri bonfires - Times of India|website=[[The Times of India]]|access-date=12 January 2017}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Lohri.jpg|right|thumb|ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਧੂਣੀ]] ਲੋਹੜੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੱਧ ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਰਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਨਾਲੋਂ ਠੰਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਰਬੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ|''ਹਾੜੀ'']] ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਫਸਲੀ ਕੰਮ ਦੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਬਾਲਦੇ ਹਨ, ਅੱਗ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, [[ਦੱਖਣੀ ਆਇਨੰਤ|ਸਰਦੀਆਂ]] ਦੇ ਸੰਕ੍ਰਮਣ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ 'ਤੇ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਪੰਜਾਬੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ [[ਦੱਖਣੀ ਆਇਨੰਤ|ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕ੍ਰਮਣ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ [[ਦੱਖਣੀ ਆਇਨੰਤ|ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਕ੍ਰਮਣ]] ਦੇ ਲੰਘਣ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>[https://web.archive.org/web/20150112122400/http://www.hindustantimes.com/lifestyle/fashion/brighten-your-lohri-with-a-touch-of-tradition/article1-1305929.aspx Hindustan Times 12 January 2015 Snigdha Ahuja]</ref> ==ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ== {{main|ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ}} ਲੋਹੜੀ ਦਾ [[ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ]] ਦੀ [[ਕਹਾਣੀ]] ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>http://www.happywink.org/lohrifestival/origin-of-lohri.html</ref> ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ [[ਅਕਬਰ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਬਾਗ਼ੀ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਾਲ ਲੁੱਟ ਕੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਦਰਿਆ-ਦਿਲੀ ਦੇ ਕਾਇਲ ਸਨ ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਲੋਕ ਉਸ ਦਾ ਆਦਰ-ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਤੋਂ ਅਗਵਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਛੁਡਾਇਆ ਤੇ ਉਸ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧਰਮ ਦੀ ਧੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਜਦ ਦੁੱਲਾ-ਭੱਟੀ ਨੇ ਉਸ ਲੜਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੱਕਰ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੰਤ-ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ: ਸੁੰਦਰੀ-ਮੁੰਦਰੀ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀਆਂ ਮੰਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਧੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਹਾਕਮ ਨੂੰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਹੁਸਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰੀਂ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਧਾਰ ਲਈ ਲਈ। ਇਸ ਦੀ ਭਿਣਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਵੀ ਪੈ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਜਲਦੀ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਦੁੱਲੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁੱਲੇ ਨੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ," "ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਨੇ ਹਾਕਮ ਤੋਂ ਡਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਹੀ ਵਿਆਹੁਣ ਆਉਣਗੇ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਰਚਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਲਈ ਲੱਕੜੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਅੱਗ ਬਾਲੀ ਗਈ। ਦੁੱਲੇ ਨੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਦਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਨਵੇਂ ਵਿਆਹ ਹੋਏ ਸਨ ਜਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਬਾਲ ਜਨਮੇ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸੁੰਦਰ-ਮੁੰਦਰੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਗੁੜ-ਸ਼ੱਕਰ ਤੇ ਦਾਣੇ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਦੁੱਲੇ ਕੋਲ ਕੰਨਿਆ-ਦਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਲੱਪ ਸ਼ੱਕਰ ਦੀ ਹੀ ਸੀ। ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਡੋਲਾ ਤੁਰ ਗਿਆ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੇ ਦੁੱਲੇ ਦਾ ਲੱਖ-ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਪੈ ਗਿਆ।"<ref>{{cite web| url=http://punjabitribuneonline.com/2011/01/%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%95-%E0%A8%97%E0%A8%BE%E0%A8%A5%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%B2%E0%A8%BE-%E0%A8%AD%E0%A9%B1%E0%A8%9F%E0%A9%80/| title=ਲੋਕ ਗਾਥਾ ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ| author=ਸੁਖਦੇਵ ਮਾਦਪੁਰੀ}}</ref> ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਹੀ ਹਰ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਦਿਨ ਦੁੱਲੇ ਨੂੰ ਹਰ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਜਦ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਇਹ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news| url = http://www.lohrifestival.org/lohri-boys-songs.html| title = Dhulla Bhatti Song}}</ref>: <poem> ਸੁੰਦਰ ਮੁੰਦਰੀਏ ਹੋ! ਤੇਰਾ ਕੌਣ ਵਿੱਚਾਰ ਹੋ! ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ ਵਾਲਾ ਹੋ! ਦੁੱਲੇ ਧੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋ! ਸੇਰ ਸੱਕਰ ਪਾਈ ਹੋ! ਕੁੜੀ ਦਾ ਲਾਲ ਪਤਾਕਾ ਹੋ! ਕੁੜੀ ਦਾ ਸਾਲੂ ਪਾਟਾ ਹੋ! ਸਾਲੂ ਕੌਣ ਸਮੇਟੇ! ਚਾਚਾ ਗਾਲ਼ੀ ਦੇਸੇ! ਚਾਚੇ ਚੂਰੀ ਕੁੱਟੀ! ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰਾਂ ਲੁੱਟੀ! ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਸੁਧਾਏ! ਬਮ ਬਮ ਭੋਲ਼ੇ ਆਏ! ਇੱਕ ਭੋਲ਼ਾ ਰਹਿ ਗਿਆ! ਸਿਪਾਹੀ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ! ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਮਾਰੀ ਇੱਟ! ਭਾਵੇਂ ਰੋ ਉੱਤੇ ਭਾਵੇਂ ਪਿੱਟ! ਸਾਨੂੰ ਦੇ ਦੇ ਲੋਹੜੀ, ਉੱਤੇ ਤੇਰੀ ਜੀਵੇ ਜੋੜੀ! </poem> ==ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ== ===ਲੋਈ=== ਕੁਝ ਲੋਕ ਲੋਹੜੀ ਨੂੰ [[ਕਬੀਰ|ਸੰਤ ਕਬੀਰ]] ਦੀ ਪਤਨੀ '''ਲੋੋਈ''' ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸੇ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪਿਆ ਹੈ। === ਲੋਹ === ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਲੋਹ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ। ===ਤਿਲ ਅਤੇ ਰਿਓੜੀਆਂ=== ਲੋਹੜੀ ਸ਼ਬਦ ਤਿਲ ਅਤੇ ਰਿਓੜੀਆਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਲੋਹੜੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਰਲ ਹੋ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਕਹਿਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। == ਜਸ਼ਨ == ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਬਾਲ ਕੇ, ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣ, ਨੱਚਣ ਅਤੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰਕੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਜਣੇਪੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗਾ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਿੱਜੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਰਸਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਨਿਭਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/lifestyle/happy-lohri-2022-date-origin-and-significance-of-the-harvest-festival-2455885.html|title=Happy Lohri 2022: Date, Origin and Significance of the Harvest Festival|date=2022-01-13|website=News18|language=en|access-date=2022-01-13}}</ref> ਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਨੱਚਣਾ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਚਮਕਦਾਰ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ [[ਢੋਲ]] ਦੀ ਧੁਨ 'ਤੇ [[ਭੰਗੜਾ (ਨਾਚ)|ਭੰਗੜਾ]] ਅਤੇ [[ਗਿੱਧਾ]] ਨੱਚਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਰਸੋਂ ਦਾ ਸਾਗ ਅਤੇ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਕੋਰਸ ਵਜੋਂ ਪਰੋਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਹੜੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/trends/happy-lohri-2022-significance-delicacies-and-wishes-for-the-festival-7931291.html|title=Happy Lohri 2022: Significance, Delicacies And Wishes For The Festival|website=Moneycontrol|language=en|access-date=2022-01-13}}</ref> == ਰਿਵਾਜ == === ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ === ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ੧੦-੧੫ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ (ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਬੱਚੇ) ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲੋਹੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ : * ਦੇਹ ਮਾਈ ਪਾਥੀ, ਤੇਰਾ ਪੁੱਤ ਚੜੂਹਗਾ ਹਾਥੀ। * ਹਾਥੀ ਨੇ ਮਾਰੀ ਟੱਕਰ, ਤੇਰਾ ਪੁੱਤ ਖਾਊਗਾ ਸ਼ੱਕਰ। ਚਾਰ ਕੁ ਦਾਣੇ ਖਿੱਲਾਂ ਦੇ ਪਾਥੀ ਲੈ ਕੇ ਹਿੱਲਾਂਗੇ। * ਦੇਹ ਮਾਈ ਲੋਹੜੀ, ਤੇਰਾ ਪੁੱਤ ਚੜੂਹਗਾ ਘੋੜੀ। ਜਦ ਕੋਈ ਘਰ ਵਾਲਾ ਲੋਹੜੀ ਦੇਣ ਵਿਚ ਦੇਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਾਹਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। * ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਰੋੜ, ਸਾਨੂੰ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਤੋਰ। * ਸਾਡੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਸਲਾਈਆਂ, ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਆਈਆਂ। ਜਦ ਕੋਈ ਘਰ ਵਾਲਾ ਫਿਰ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਨਾ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਟੋਲੀਆਂ ਇਹ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਅਗਲੇ ਘਰ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁੱਕਾ ਬਈ ਹੁੱਕਾ, ਇਹ ਘਰ ਭੁੱਖਾ।<ref>{{Cite web|url=http://punjabilibrary.com/%e0%a8%b2%e0%a9%8b%e0%a8%b9%e0%a9%9c%e0%a9%80-%e0%a8%a6%e0%a8%be-%e0%a8%a4%e0%a8%bf%e0%a8%89%e0%a8%b9%e0%a8%be%e0%a8%b0/|title=ਲੋਹੜੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ – Punjabi Library|language=en-US|access-date=2019-01-12|archive-date=2018-12-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20181228210811/http://punjabilibrary.com/%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%B9%E0%A9%9C%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%A4%E0%A8%BF%E0%A8%89%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%B0/|dead-url=yes}}</ref> === ਭਾਜੀ ਦਾ ਰਿਵਾਜ === ਲੋਹੜੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਪੇਕੇ ਘਰ ਵੱਲੋਂ ਨਵੀਂਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਜੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈੇ। ਪੇਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਭਾਜੀ ਲੈ ਕੇ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਲੋਹੜੀ ਤੇ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਲਈ ਪੇਕੇ ਘਰ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਜੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਮੈਦੇ ਅਤੇ ਪੰਜੀਰੀ ਤੋਂ ਬਣੇ ਲੱਡੂ, ਬੂੰਦੀ ਦੇ ਲੱਡੂ, ਪਤਾਸੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪਿੰਨੀਆਂ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਲੋਹੜੀ ਤੇ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁੱਝ ਤਿਉਹਾਰ ਵੱਜੋਂ ਭੇਜਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਉਸ ਭਾਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://punjabpost.in/welcome/54244|title=ਭਾਜੀ ਦਾ ਰਿਵਾਜ|last=ppadmin|first=|date=2016-01-18|website=Punjab Post|publisher=|language=en-US|access-date=2019-01-12}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === ਲੋਹੜੀ ਦੀ ਰਾਤ ਭੁੱਗਾ ਬਾਲਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ === [[ਤਸਵੀਰ:ਲੋਹੜੀ_ਦੇ_ਭੁੱਗੇ_ਦੀ_ਤਸਵੀਰ.jpeg|<nowiki>ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਭੁੱਗੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ</nowiki>]] [[ਮੂੰਗਫਲੀ]], ਰਿਉੜੀਆਂ, [[ਗੱਚਕ|ਤਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਚਕ]], [[ਮੱਕੀ]] ਦੇ ਫੁੱਲੇ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਪਰਾਂਤਾਂ ਲੈ ਕੇ ਲੋਹੜੀ ਵਾਲ਼ੇ ਘਰ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਲੱਕੜਾਂ ਜਾਂ ਗੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪਾਥੀਆਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲਗਾਕੇ ਉਸਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭੁੁੱਗਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਸ਼ੀਆਂ 'ਚ ਗੜੁੱਚ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਇਸਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਲਦੇ ਭੁੱਗੇ ਵਿੱੱਚ ਤਿਲ ,ਰਿਉੜੀਆਂ, ਮੂੰਗਫਲੀ ਸੁੱਟ ਕੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ - * ਈਸ਼ਰ ਆ, ਦਲਿੱਦਰ ਜਾ * ਦਲਿੱਦਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਪਾ। '''ਜਾਂ''' * ਲੋਹੜੀਏ ਵਿਚਾਰੀਏ, ਭਰੀ ਆਵੀ ਤੇ ਸੱਖਣੀ ਜਾਵੀ।<ref>{{Cite web|url=http://europesamachar.com/?p=12962|title=ਸਰਦ ਰੁ¤ਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਲੋਹੜੀ|last=europesamachar|language=nl|access-date=2019-01-12|archive-date=2020-10-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20201001125955/http://europesamachar.com/?p=12962|dead-url=yes}}</ref> ਅੱਗ ਵਿਚ ਤਿੱਲ ਸੁੱਟਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਵੀ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨੇ ਤਿਲ ਜਠਾਣੀ ਭੁੱਗੇ ਵਿਚ ਸੁੱਟੇਗੀ, ਉਨ੍ਹੇ ਹੀ ਦਰਾਣੀ ਮੁੰਡੇ ਜੰਮੇਗੀ। === ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ === ਲੋਹੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ [[ਸਰੋਂ ਦਾ ਸਾਗ]], [[ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ]], [[ਖਜੂਰ|ਖਜੂਰਾਂ]], ਰੌਅ ਦੀ ਖੀਰ(ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਰੌਅ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ) ਤੇ [[ਖਿਚੜੀ]] ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਾਘੀ ‘ਤੇ ਖਾਧੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ - '''ਪੋਹ ਰ੍ਹਿੰਨੀ ਮਾਘ ਖਾਧੀ''' == ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ == [[ਤਸਵੀਰ:Bhangra_-_Global_Institutes.JPG|thumb|ਭੰਗੜਾ]] [[ਤਸਵੀਰ:Ready_to_perform_punjabi_cultural_dance"_Gidha"_2013-10-26_18-05.jpg|link=ਤਸਵੀਰ:Ready_to_perform_punjabi_cultural_dance%22_Gidha%22_2013-10-26_18-05.jpg|thumb|ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਾਚ "ਗਿੱਧਾ" ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ]] [[ਤਸਵੀਰ:2_dhols.jpg|thumb|੨ ਢੋਲ]] ਲੋਹੜੀ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਠੰਢੇ ਦਿਨ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲੋਹੜੀ ਦਿੱਲੀ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੁਗ਼ਲ ਜਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।<ref>Jyoteeshwar Pathik, Diwan Chand Sharma (1980) Cultural Heritage of the Dogras. Page 106 "The festival of Lohri is said to be celebrated from Mughal time when a witch had created tyranny and horror on the Jammu Punjab border..." Light & Life Publishers [https://books.google.co.uk/books?id=mZc9AAAAMAAJ&q=jammu+witch+punjab+jammu+border&dq=jammu+witch+punjab+jammu+border&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi5h8CSs9bRAhXDvBoKHYNBBoEQ6AEIGjAA]</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ [[ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧੀ ਭਾਈਚਾਰਾ|ਸਿੰਧੀ ਭਾਈਚਾਰੇ]] ਵਿਚ [[ਲਾਲ ਲੋਈ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.theindianpanorama.news/potpourri/spirituality/lohri-the-bonfire-festival-3.html|title=LOHRI: THE BONFIRE FESTIVAL - The Indian Panorama|publisher=|accessdate=12 January 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.dailyexcelsior.com/lohri-aaye-rey/|title=Lohri Aaye Rey|date=13 January 2016|publisher=|accessdate=12 January 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.scoopnews.in/det.aspx?q=53555|title=Dr Jitendra organises joint celebration of 'Lohri', 'Bihu' festivals - Scoop News Jammu Kashmir|publisher=|accessdate=12 January 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://scroll.in/article/801803/lohri-legends-the-tale-of-abdullah-khan-dullah-bhatti-the-punjabi-who-led-a-revolt-against-akbar|title=Lohri legends: the tale of Abdullah Khan 'Dullah' Bhatti, the Punjabi who led a revolt against Akbar|last=Daniyal|first=Shoaib|publisher=|accessdate=12 January 2017}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਮਕਰ ਸੰਕਰਾਂਤੀ|ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ]] * [[ਪੋਂਗਲ (ਤਿਉਹਾਰ)|ਪੋਂਗਲ]] * [[ਸੰਗਰਾਂਦ|ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ]] * [[ਦੱਖਣੀ ਆਇਨੰਤ|ਸਰਦੀ ਦੀ ਸੰਗਰਾਦ]] * [[ਮਾਘੀ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] fkgfiep5s5kl5fku6wykxkqai3t86cd 14 14059 749891 667374 2024-04-10T04:02:21Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] s7a5ffgtj3hnfycwemtq5mhyqitpal5 0 14738 749811 749128 2024-04-09T16:33:29Z 2402:3A80:1FC6:A554:0:0:CBC6:165 Some data added wikitext text/x-wiki {{about|[[ਦਿੱਲੀ]] ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ}} {{Infobox settlement | name = ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ | native_name = | settlement_type = [[ਸੰਘੀ ਰਾਜਧਾਨੀ]] ਸ਼ਹਿਰ | image_seal = New Delhi Municipal Council logo.png | image_skyline = {{multiple image | border = infobox | total_width = 300 | image_style = | perrow = 1/2/2/2/1 | caption_align = centre | image1 = Forecourt, Rashtrapati Bhavan - 1.jpg | caption1 = [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ]] | image2 = Glimpse of the new Parliament Building, in New Delhi.jpg | caption2 = [[ਨਵਾਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ|ਨਵਾਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ]] | image3 = Bharat Mandapam Morning View.jpg | caption3 = ਭਾਰਤ ਮੰਡਪਮ | image4 = LIC Zonal Office.jpg | caption4 = LIC, [[ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ|ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ]] | image5 = Skyline of Cannaught Place, New Delhi.jpg | caption5 = [[ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ|ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ]] ਦੀ ਸਕਾਈਲਾਈਨ | image6 = Delhi, India, Rajpath 2.jpg|100px | caption6 = [[ਰਾਜਪਥ]] (ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਕਰਤਾਵਯ ਮਾਰਗ") | image7 = Delhi, India, India Gate.jpg|100px | caption7= [[ਇੰਡੀਆ ਗੇਟ]] | image8 = National War Memorial on the 21st anniversary of Kargil Vijay Diwas, 2020.jpg | caption8 = [[ਨੈਸ਼ਨਲ ਵਾਰ ਮੈਮੋਰੀਅਲ (ਭਾਰਤ)|ਨੈਸ਼ਨਲ ਵਾਰ ਮੈਮੋਰੀਅਲ]] }} | image_map = | map_caption = | pushpin_map = India Delhi#India | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ##ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | pushpin_mapsize = 300 | coordinates = {{Wikidatacoord|Q987|type:city_region:IN-DL|display=inline,title}} | subdivision_type = [[ਦੇਸ਼]] | subdivision_name = {{IND}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] | subdivision_name1 = {{flag|ਦਿੱਲੀ}} | established_title = ਸਥਪਨਾ | established_date = 12 ਦਸੰਬਰ 1911 | established_title1 = ਉਦਘਾਟਨ | established_date1 = 13 ਫਰਵਰੀ 1931 | government_type = [[ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕੌਂਸਲ (ਭਾਰਤ)|ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕੌਂਸਲ]] | governing_body = ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਮਿਉਂਸਿਪਲ ਕੌਂਸਲ | leader_title1 = | leader_name1 = | unit_pref = Metric | total_type = [[ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ]]<!-- to set a non-standard label for total area and population rows --> | area_footnotes = <ref name="Delhi Info">{{Cite web |title=About Delhi |url=https://www.ndmc.gov.in/ndmc/act.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210612173307/https://www.ndmc.gov.in/ndmc/act.aspx |archive-date=12 June 2021 |access-date=26 November 2020}}</ref><ref>{{Cite web |last=Amanda Briney |title=Geographic Facts About New Delhi, India |url=https://www.thoughtco.com/geography-of-new-delhi-1435049 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210428182823/https://www.thoughtco.com/geography-of-new-delhi-1435049 |archive-date=28 April 2021 |access-date=28 April 2021 |website=ThoughtCo.com Education}}</ref> | area_total_km2 = 42.7 | area_rank = [[ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|10]] | elevation_footnotes = | elevation_m = 216 | population_total = 249,998<!--DO NOT CHANGE IT WITH DATA ABOUT WHOLE DELHI METROPOLIS--> | population_as_of = 2011 | population_footnotes = <ref name="2011city">{{Cite web |title=Provisional Population Totals. Cities having population 1 lakh and above |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226064110/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf%20 |archive-date=26 December 2018 |access-date=12 December 2021 |publisher=Census of India 2011}}</ref> | population_density_km2 = auto | population_blank1_title = ਮੈਟਰੋ (2018; ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਦਿੱਲੀ ਸਮੇਤ + [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ (ਭਾਰਤ)|NCR]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ) | population_blank1 = 28,514,000 | population_blank1_footnotes = <ref name="UNcities2018">{{Cite web |title=The World's Cities in 2018 |url=https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/urbanization/the_worlds_cities_in_2018_data_booklet.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210831183632/https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/urbanization/the_worlds_cities_in_2018_data_booklet.pdf |archive-date=31 August 2021 |access-date=2 September 2021 |publisher=[[United Nations]]}}</ref> | population_rank = [[ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|11]] | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐਸਟੀ]] | utc_offset1 = +05:30 | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ ਕੋਡ]] | postal_code = 1100xx, 121003, 1220xx, 201313 (ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ)<ref>{{Cite web |title=New Delhi |url=https://indiapincodes.net/Delhi/New-delhi/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220817045800/https://indiapincodes.net/Delhi/New-delhi/ |archive-date=17 August 2022 |access-date=17 August 2022 |website=indiapincodes.net}}</ref> | area_code = +91-11 | registration_plate = DL-2X | blank1_name_sec1 = [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ]] | blank1_info_sec1 = [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ]] | website = {{official URL}} | footnotes = | leader_title2 = | leader_name2 = | blank2_info_sec2 = | blank2_info_sec1 = | blank2_name_sec1 = [[ਦਿੱਲੀ ਮੈਟਰੋ|ਮੈਟਰੋ ਲਾਈਨਾਂ]] | leader_title = | leader_name = | area_total_sq_mi = 16.49 | founder = [[ਜਾਰਜ ਪੰਜਵਾਂ]] | elevation_ft = 708.62 | subdivision_type2 = [[ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਹਲਕਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] | subdivision_name2 = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] | subdivision_name3 = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] | subdivision_type3 = [[ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] | subdivision_type4 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name4 = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] }} <!-- The section should provide data only from the New Delhi area under NDMC. Not of the entire NCT. --> '''ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ''', ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ]],<ref>{{Cite book |last=Imperial Gazetteer of India |url=https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V11_242.gif |title=Imperial Gazetteer of India, v. 11 |publisher=Oxford Press |year=1911 |page=236 |access-date=5 January 2024 |archive-date=3 March 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303190534/https://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V11_242.gif |url-status=live }}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਦੀ [[ਰਾਜਧਾਨੀ]] ਹੈ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਦਿੱਲੀ]] (NCT) ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੀਆਂ ਤਿੰਨੋਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੀ ਸੀਟ ਹੈ, [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ]], [[ਨਵਾਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ|ਸੰਸਦ ਭਵਨ]] ਅਤੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ|ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ NCT ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ NDMC ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੁਟੀਅਨਜ਼ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੇੜਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ [[ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]], [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੋਲਚਾਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੋਵੇਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ, ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਮੇਗਾਸਿਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਛੋਟਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ (ਭਾਰਤ)|ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ]] ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਡੀ ਹਸਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੇ NCT ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ]], [[ਨੋਇਡਾ]], ਗ੍ਰੇਟਰ ਨੋਇਡਾ, [[ਮੇਰਠ]], YEIDA ਸਿਟੀ, [[ਗੁੜਗਾਂਓ|ਗੁੜਗਾਉਂ]] ਅਤੇ ਫਰੀਦਾਬਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੱਧ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ 1911 ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੌਰਾਨ [[ਜਾਰਜ ਪੰਜਵਾਂ|ਜਾਰਜ ਪੰਜਵੇਂ]] ਦੁਆਰਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="History New Delhi">{{Cite news |last=Lahiri |first=Tripti |date=13 January 2012 |title=New Delhi: One of History's Best-Kept Secrets |work=The Wall Street Journal |url=https://blogs.wsj.com/indiarealtime/2011/11/08/one-of-historys-best-kept-secrets/ |url-status=live |access-date=4 August 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191210122222/https://blogs.wsj.com/indiarealtime/2011/11/08/one-of-historys-best-kept-secrets/ |archive-date=10 December 2019}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਐਡਵਿਨ ਲੁਟੀਅਨ ਅਤੇ ਹਰਬਰਟ ਬੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 13 ਫਰਵਰੀ 1931 ਨੂੰ [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਅਤੇ ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ|ਵਾਇਸਰਾਏ ਅਤੇ ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ]] ਇਰਵਿਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="India freedom capital">{{Cite news |last=Stancati |first=Margherita |date=8 December 2011 |title=New Delhi becomes the capital of Independent India |work=The Wall Street Journal |url=https://blogs.wsj.com/indiarealtime/2011/12/08/independence-through-a-womans-lens/ |url-status=live |access-date=11 December 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191213140026/https://blogs.wsj.com/indiarealtime/2011/12/08/independence-through-a-womans-lens/ |archive-date=13 December 2019}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਦਸੰਬਰ 1911 ਤੱਕ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਕਲਕੱਤਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਕਰਜ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋਈ। ਇਸਨੇ ਕਲਕੱਤੇ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਤਲਾਂ ਸਮੇਤ ਭਾਰੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਉਭਾਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਾਉਣ ਅਤੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। 12 ਦਸੰਬਰ 1911 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਾਰਜ ਪੰਜਵੇਂ ਨੇ ਕਿੰਗਸਵੇ ਕੈਂਪ ਦੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਵਾਇਸਰਾਏ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਲਈ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਣ ਸਮੇਂ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਜਾਰਜ V ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ, ਕੁਈਨ ਮੈਰੀ, ਨੇ ਕਿੰਗਸਵੇ ਕੈਂਪ ਵਿਖੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਿਆ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਐਡਵਿਨ ਲੁਟੀਅਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1912 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਆਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਹਰਬਰਟ ਬੇਕਰ, ਦੋਵੇਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸਨ ਠੇਕਾ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮੂਲ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਤੁਗਲਕਾਬਾਦ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਤੁਗਲਕਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੀ ਦਿੱਲੀ-ਕਲਕੱਤਾ ਟਰੰਕ ਲਾਈਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਗਬਾਨੀ ਅਤੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਏ.ਈ.ਪੀ. ਗ੍ਰੀਸੇਨ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਅਮ ਮੁਸਟੋਏ। 10 ਫਰਵਰੀ 1931 ਨੂੰ ਵਾਇਸਰਾਏ ਲਾਰਡ ਇਰਵਿਨ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੁਟੀਅਨਜ਼ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀਆਂ ਸਾਮਰਾਜੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਜੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੁਟੀਅਨ ਨੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦਰਅਸਲ, ਨਵੀਂ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਦਿੱਲੀ ਟਾਊਨ ਪਲੈਨਿੰਗ ਕਮੇਟੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਜਾਰਜ ਸਵਿੰਟਨ ਅਤੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਜੌਹਨ ਏ. ਬਰੋਡੀ ਅਤੇ ਲੁਟੀਅਨ ਸਨ, ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਦੋਵਾਂ ਥਾਵਾਂ ਲਈ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਾਇਸਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਲਾਗਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਧੁਰਾ, ਜੋ ਅੱਜ ਇੰਡੀਆ ਗੇਟ 'ਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਹੈ, ਦਾ ਮਤਲਬ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਤਰ-ਦੱਖਣੀ ਧੁਰਾ ਸੀ ਜੋ ਵਾਇਸਰਾਏ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਪਹਾੜਗੰਜ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਸੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਕਮੇਟੀ ਦੱਖਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਈ। ਰਾਇਸੀਨਾ ਹਿੱਲ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਸਾਈਟ, ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਇਸੀਨਾ ਪਿੰਡ, ਇੱਕ ਮੇਓ ਪਿੰਡ, ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਾਇਸਰਾਏ ਦੇ ਘਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਚੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਹਾੜੀ ਦੀਨਾਪਨਾਹ ਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਪਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖੇਤਰ ਇੰਦਰਪ੍ਰਸਥ ਦਾ ਸਥਾਨ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਨੂੰ 1911-1912 ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਦਾ ਥੰਮ੍ਹ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਗੋਲ ਮਾਰਕੀਟ ਖੇਤਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਈ।[26] 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ, ਨੇੜਲੇ ਲੋਧੀ ਅਸਟੇਟ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਬੰਗਲੇ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੋਧੀ ਗਾਰਡਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੋਧੀ ਕਾਲੋਨੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਆਖਰੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਖੇਤਰ ਸੀ। == ਪੋਸਟ-ਆਜ਼ਾਦੀ == 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਇੱਕ ਚੀਫ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1966 ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਚੀਫ਼ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਗਵਰਨਰ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਵਿਧਾਨ (ਸੱਠਵੀਂ ਸੋਧ) ਐਕਟ, 1991 ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਵਿਆਪਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਅਸਲ ਲਾਗੂਕਰਨ 1993 ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ। ਲੂਟੀਅਨਜ਼ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਵਿਸਤਾਰ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਲੋਕ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਭਾਗ (CPWD) ਨੇ ਚਾਣਕਿਆਪੁਰੀ ਦਾ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਐਨਕਲੇਵ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੁਟੀਅਨਜ਼ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਦੂਤਾਵਾਸਾਂ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਅਲਾਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। , ਚਾਂਸਰੀ, ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਜਦੂਤਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸਟਾ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਾਰਗ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ। == ਭੂਗੋਲ == 42.7 km2 (16.5 sq mi) ਦੇ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ ਦੇ ਨਾਲ,[1] ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦਿੱਲੀ ਮੈਟਰੋਪੋਲੀਟਨ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਇੰਡੋ-ਗੰਗਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਉਚਾਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਕਦੇ ਅਰਾਵਲੀ ਰੇਂਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਬਚਿਆ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਦਿੱਲੀ ਰਿਜ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਫੇਫੜੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਭੂਮੀ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਨਦੀ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਸ਼ਾਹਦਰਾ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਹੈ == ਭੂਚਾਲ ਵਿਗਿਆਨ == ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਜ਼ੋਨ-IV ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਭੂਚਾਲਾਂ ਲਈ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਈ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਸਰ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਲਕੇ ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 2011 ਅਤੇ 2015 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ 2015 ਵਿੱਚ 5.4 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਕੇਂਦਰ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ, 25 ਨਵੰਬਰ 2007 ਨੂੰ 4.7-ਤੀਵਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ, 4.2-ਤੀਵਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ, 21 ਸਤੰਬਰ 2007 ਨੂੰ ਭੂਚਾਲ। 5 ਮਾਰਚ 2012 ਨੂੰ 5.2-ਤੀਵਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ, ਅਤੇ 12 ਨਵੰਬਰ 2013 ਨੂੰ 2.5, 2.8, 3.1, ਅਤੇ 3.3 ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਸਮੇਤ ਬਾਰਾਂ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਝੁੰਡ। == ਜਲਵਾਯੂ == ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਕ-ਸਰਦੀ ਨਮੀ ਵਾਲਾ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਜਲਵਾਯੂ (ਕੋਪੇਨ ਕਵਾ) ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਗਰਮ ਅਰਧ-ਸੁੱਕੇ ਜਲਵਾਯੂ (ਕੋਪੇਨ ਬੀਐਸਐਚ) ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 46 °C (115 °F) ਤੋਂ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 0 °C (32 °F) ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਮੀ ਵਾਲੇ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਜਲਵਾਯੂ ਦਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸੰਸਕਰਣ ਇਸ ਜਲਵਾਯੂ ਵਰਗੀਕਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਧੂੜ ਦੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਨਾਲ ਲੰਬੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਗਰਮੀਆਂ, ਜੰਗਲੀ ਅੱਗ ਦੀ ਧੁੰਦ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਖੁਸ਼ਕ ਅਤੇ ਹਲਕੀ ਸਰਦੀਆਂ, ਅਤੇ ਮਾਨਸੂਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਗਰਮੀਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਮੌਨਸੂਨ ਸੀਜ਼ਨ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਰਦੀਆਂ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲਾਨਾ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 25 °C (77 °F); ਮਾਸਿਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 13 ਤੋਂ 34 °C (55 ਤੋਂ 93 °F) ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਤਾਪਮਾਨ 15 ਮਈ 2022 ਨੂੰ ਮੇਟ ਦਿੱਲੀ ਮੁੰਗੇਸ਼ਪੁਰ ਵਿਖੇ 49.2 °C (120.6 °F) ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ (ਫਾਰਮ) ਵਿੱਚ 11 ਜਨਵਰੀ 1967 ਨੂੰ −2.2 °C (28.0 °F) ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਾਲਮ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)।[32] ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਵਰਖਾ 774.4 ਮਿਲੀਮੀਟਰ (30.49 ਇੰਚ) ਹੈ ਅਤੇ ਜੂਨ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਵਰਖਾ ਲਗਭਗ 640.4 ਮਿਲੀਮੀਟਰ (25.21 ਇੰਚ) ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੁਲਾਈ ਅਤੇ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ == ਮਰਸਰ ਦੇ 2015 ਦੇ ਸਲਾਨਾ ਕੁਆਲਿਟੀ-ਆਫ-ਲਿਵਿੰਗ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਖਰਾਬ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ 230 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 154ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ।  ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 1,600 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਜੋਂ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 2016 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ IQAir ਨੇ ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਸੰਘਣਾ ਧੂੰਆਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਸੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਔਡ-ਅਤੇ ਸਮ-ਨੰਬਰ ਵਾਲੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਵਿਕਲਪਕ-ਦਿਨ ਯਾਤਰਾ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,  ਟਰੱਕਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ 11 ਵਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣੀ ਸੀ, ਮੌਜੂਦਾ ਪਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਦੋ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ। ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਪਾਬੰਦੀ ਸਕੀਮ ਨੂੰ 1 ਜਨਵਰੀ 2016 ਤੋਂ 15 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ ਵਜੋਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।  ਇਹ ਪਾਬੰਦੀ ਸਵੇਰੇ 8 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 8 ਵਜੇ ਤੱਕ ਲਾਗੂ ਸੀ, ਅਤੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਾਬੰਦੀ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜਨਤਕ ਆਵਾਜਾਈ ਸੇਵਾ ਵਧਾਈ ਗਈ ਸੀ। 16 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 'ਤੇ ਕਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ।  ਉਪਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਅਦਾਲਤ ਨੇ 31 ਮਾਰਚ 2016 ਤੱਕ 2,000 ਸੀਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਇੰਜਣ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀਆਂ ਡੀਜ਼ਲ ਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਪੋਰਟ ਯੂਟੀਲਿਟੀ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਟੈਕਸੀਆਂ ਨੂੰ 1 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਕੰਪਰੈੱਸਡ ਨੈਚੁਰਲ ਗੈਸ 'ਤੇ ਸਵਿਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਵੀ ਦਿੱਤਾ।  2016. ਆਵਾਜਾਈ ਵਾਲੇ ਵਾਹਨ ਜੋ 10 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਬੇਰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਵਾਹਨ ਸਪੀਡ ਡੇਟਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਔਡ-ਈਵਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਔਸਤ ਸਪੀਡ ਅੰਕੜਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ 5.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ (ਆਮ ਨਾਲੋਂ 2.8 ਸਟੈਂਡਰਡ ਡਿਵੀਏਸ਼ਨ) ਵਧ ਗਈ ਹੈ।  ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਆਵਾਜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਾਹਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਹਨ ਦੇ ਇੰਜਣ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬਾਲਣ ਦੀ ਖਪਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ। [79]  ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਪੀਐਮ 2.5 ਦਾ ਪੱਧਰ 400 (ug/m3) ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਔਸਤਨ 150 ਅਤੇ 210 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।  ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦਵਾਰਕਾ ਦੇ ਉਪ-ਸ਼ਹਿਰ, ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੈ।  ਸੈਕਟਰ 3 ਦਵਾਰਕਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਐਨਐਸਆਈਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ 93 ਪੀਪੀਐਮ ਤੱਕ ਘੱਟ ਸੀ। == ਸਰਕਾਰ == ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਖੇਤਰ (NCT) ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਨਗਰ ਪਾਲਿਕਾਵਾਂਐਨਸੀਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਇੱਕ ਮਿਉਂਸਪਲ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕੌਂਸਲ (NDMC) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮਹਾਨਗਰ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਿੱਲੀ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਛਾਉਣੀ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  2015 ਤੱਕ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੇਅਰਪਰਸਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੈਂਬਰ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ NCT ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦੋ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਪੰਜ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। NCT ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।  ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸੇ ਨਾਮ ਦੀ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦਾ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦਿੱਲੀ ਛਾਉਣੀ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਸੱਭਿਆਚਾਰ == ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਤੀ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਬਹੁ-ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ।  ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।  ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮਾਗਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ, ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਜਯੰਤੀ (ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ (15 ਅਗਸਤ), ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।  ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਿੱਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਪਤੰਗ ਉਡਾ ਕੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ] ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਪਰੇਡ ਹੈ।[[ਵਾਧੂ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।  ] ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲੀ (ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ), ਮਹਾਂ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ, ਤੀਜ, ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ, ਮਹਾਂਵੀਰ ਜਯੰਤੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਯੰਤੀ, ਹੋਲੀ, ਲੋਹੜੀ, ਈਦ-ਉਲ-ਫਿਤਰ, ਈਦ-ਉਲ-ਅਧਾ, ਈਸਟਰ, ਰਕਸ਼ਾ ਬੰਧਨ, ਅਤੇ 0 3 ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।  ]  ਕੁਤੁਬ ਫੈਸਟੀਵਲ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਹੈ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਤੁਬ ਮੀਨਾਰ ਨੂੰ ਘਟਨਾ ਦੇ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪਿਛੋਕੜ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਸਮਾਗਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਂਗੋ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ (ਬਸੰਤ ਉਤਸਵ) ਹਰ ਸਾਲ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[ਹਵਾਲਾ ਦੀ ਲੋੜ] 2007 ਵਿੱਚ, ਜਾਪਾਨੀ ਬੋਧੀ ਸੰਗਠਨ ਨਿਪੋਨਜ਼ਾਨ ਮਯੋਹੋਜੀ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਗੋਡਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਸਨ।  ਇਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਦਲਾਈ ਲਾਮਾ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ * {{Notelist}} == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons and category|New Delhi|ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ}} * [https://www.delhi.gov.in/ New Delhi Government Portal] * [https://www.ndmc.gov.in/ New Delhi Municipal Council] * [https://delhitourism.gov.in/delhitourism/index.jsp Official website of Delhi Tourism] {{ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ]] p2234de2r6card1ta4xtb0uqbbhz41k 0 15556 749936 734668 2024-04-10T04:07:51Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday |holiday_name = ਦਿਵਾਲੀ |type = ਹਿੰਦੂ |nickname = ਦੀਪਾਵਲਿ |image = The Rangoli of Lights.jpg |caption = [[ਰੰਗੋਲੀ]] ਸਜਾਵਟ, ਰੰਗਦਾਰ ਬਾਰੀਕ ਪਾਊਡਰ ਜਾਂ ਰੇਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਦਿਵਾਲੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। |observedby = [[ਹਿੰਦੂ]], [[ਜੈਨ ਧਰਮ|ਜੈਨ]], [[ਸਿੱਖ]],<ref>{{cite book|first=Charles M|last=Townsend|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|page=440|year=2014}}</ref> ਕੁੱਝ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ|ਬੁੱਧ]] |litcolor = |significance= |longtype = ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਮੌਸਮੀ |celebrations = [[ਦੀਵਾ]] ਰੋਸ਼ਨੀ, ''[[ਪੂਜਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)|ਪੂਜਾ]]'' (ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ), ''[[ਹਵਨ]]'' (ਅੱਗ ਦੀ ਭੇਟ) , ''[[ਵਰਤ]]'', ''[[ਦਾਨ]]'', ''[[ਮੇਲਾ]]'', ਘਰ ਦੀ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਸਜਾਵਟ, ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ , ਤੋਹਫ਼ੇ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਾਅਵਤ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ|ਮਿਠਾਈਆਂ]] |begins = |ends = |month = ਅਕਤੂਬਰ/ਨਵੰਬਰ |frequency = ਸਾਲਾਨਾ |relatedto = [[ਦਿਵਾਲੀ (ਜੈਨ ਧਰਮ)]], [[ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ]], [[ਤਿਹਾਰ (ਤਿਉਹਾਰ)|ਤਿਹਾਰ]], ਸੁਅੰਤੀ, [[ਸੋਹਰਾਈ]], ਬਾਂਦਨਾ }} {{Infobox|title=ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਜਸ਼ਨ-ਏ-ਨੂਰ|image={{image array|perrow=2|width=150|height=100 | image1 = Deepawali-festival.jpg| caption1 = [[ਨਰਕਾ ਚਤੁਰਦਸੀ]] ਰਾਤ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦੀਵਿਆਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | image2 = Diyas Diwali Decor India.jpg|caption2 = [[ਓਮ]] ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਿਚ ਦੀਵਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ | image3 = | caption3 = ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੇ ਦੀਵਿਆਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | image4 = | caption4 = ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਦਸਹਿਰਾ ਪਹਿਲਾਂ | image5 = Glowing Swayambhu (3005358416).jpg| caption5 = ਨੇਪਾਲ਼ ਵਿਚ ਤਿਹਾਰ | image6 = Fireworks Diwali Chennai India November 2013 b.jpg| caption7 = ਮਦਰਾਸ ਵਿਚ ਆਤਸ਼ਬਾਜੀ | image9 = Diwali Festival-2.JPG | caption9 = ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮੇਂ ਘਰ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | image10= United States Diwali Dance San Antonio 2011 b.jpg|caption10 = ਨਾਚ ਅਤੇ ਬਾਜਾਰਾਂ | image11=Divalinagar.jpg|caption11=ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ ਵਿਚ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਨਗਰ ਦਾ ਜਸ਼ਨ | image12=Diwali offerings to god in Tamil Nadu JEG2437.jpg| caption12= ਮਿਠਾਈ | image13=Deepavali celebration.jpg|caption13=ਦੀਵਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | image14=Deepavali in Mysore.jpg|caption14=ਬੇਦਾਰਾ ਕੰਨੱਪਾ ਮੰਦਰ, ਮੈਸੂਰ ਵਿਖੇ ਦੀਵਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ | image15= Diwali Festival. Jpg.jpg|caption15=[[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਦੀਵੇ | image16=DiwaliKarnal.JPG|caption16=ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਇਕ ਸਜਾਇਆ ਹੋਇਆ ਘਰ }}|caption=ਦੀਵਾਲੀ ਵਿਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ, ਅਵਾਜ਼ਾਂ, ਕਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੁਆਦਾਂ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਸ਼ਨਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref name="fs">Frank Salamone (2004). ''Encyclopedia of Religious Rites, Rituals and Festivals'', {{ISBN|978-0-415-88091-6}}, Routledge, pp. 112–113, 174, 252</ref><ref name="tp" /><ref name="dhcd">Deborah Heiligman, ''Celebrate Diwali'', {{ISBN|978-0-7922-5923-7}}, National Geographic Society, Washington, D.C.</ref>}} [[ਤਸਵੀਰ:Diwali Lakshmi Poojan.jpg|thumb|ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੀ ਇਕ ਪੂਜਾ ਥਾਲੀ 'ਤੇ ਲੱਛਮੀ ਗਣੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ]] '''ਦਿਵਾਲੀ''' ਜਾਂ '''ਦੀਪਾਵਲੀ'''<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QJyZKOtHWg4C&dq=deepavali+hinduism&pg=PA5|title=How and why Do Hindus Celebrate Divali?|last=Mead|first=Jean|date=February 2008|publisher=Evans Brothers|isbn=978-0-237-53412-7|language=en}}</ref> ([[ਦਿਵਾਲੀ (ਜੈਨ ਧਰਮ)|ਜੈਨ ਦੀਵਾਲੀ]], [[ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ]], [[ਤਿਹਾਰ (ਤਿਉਹਾਰ)|ਤਿਹਾਰ]], ਸੁਅੰਤੀ, [[ਸੋਹਰਾਈ]] ਅਤੇ ਬਾਂਦਨਾ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧਤ) [[ਹਿੰਦੂ]], [[ਸਿੱਖ]], [[ਜੈਨ ਧਰਮ|ਜੈਨ]] ਅਤੇ ਕੁਝ [[ਬੋਧੀ]] ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਨੂਰ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਕੱਤਕ]] ਮਹੀਨੇ (ਅਕਤੂਬਰ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚਕਾਰ)<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Diwali-Hindu-festival|title=Diwali {{!}} Definition & Facts|website=Encyclopedia Britannica|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20150501153023/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/166786/Diwali|archive-date=1 May 2015|access-date=2020-11-16|url-status=live}}</ref> ਦੌਰਾਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="OED-Diwali">''The New Oxford Dictionary of English'' (1998) {{ISBN|978-0-19-861263-6}} – p. 540 "'''Diwali''' /dɪwɑːli/ (also '''Diwali''') '''noun''' a Hindu festival with lights...".</ref><ref>[https://www.britannica.com/EBchecked/topic/166786/Diwali Diwali] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150501153023/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/166786/Diwali|date=1 May 2015}} ''Encyclopædia Britannica'' (2009)</ref><ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/lifestyle/life-style/diwali-2020-date-in-india-when-is-diwali-in-2020-7013223/|title=Diwali 2020 Date in India: When is Diwali in 2020?|date=11 November 2020|website=The Indian Express|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20201116074618/https://indianexpress.com/article/lifestyle/life-style/diwali-2020-date-in-india-when-is-diwali-in-2020-7013223/|archive-date=16 November 2020|access-date=2020-11-13|url-status=live}}</ref> ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਹਨੇਰੇ 'ਤੇ ਚਾਨਣ, ਬੁਰਾਈ 'ਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Heiligman31">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=rdTJJEQsDHoC&pg=PA31|title=Celebrate Diwali|author1=Vasudha Narayanan|author2=Deborah Heiligman|publisher=National Geographic Society|year=2008|isbn=978-1-4263-0291-6|page=31|quote=All the stories associated with Deepavali, however, speak of the joy connected with the victory of light over darkness, knowledge over ignorance, and good over evil.|access-date=14 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170102023011/https://books.google.com/books?id=rdTJJEQsDHoC&pg=PA31|archive-date=2 January 2017|url-status=live}}</ref><ref name="ReferenceA">Jean Mead, ''How and why Do Hindus Celebrate Divali?'', {{ISBN|978-0-237-53412-7}}</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦੌਲਤ ਦੀ ਦੇਵੀ [[ਲੱਛਮੀ]] ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਅਤੇ ਵਿਘਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਦੇਵਤੇ [[ਗਣੇਸ਼|ਗਣੇਸ਼]] ਨਾਲ਼ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਕਈ ਖੇਤਰੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ [[ਸੀਤਾ]] ਅਤੇ [[ਰਾਮ]], [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ|ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]], [[ਦੁਰਗਾ]], [[ਸ਼ਿਵ|ਸ਼ਿਵ]], [[ਕਾਲ਼ੀ ਮਾਤਾ|ਕਾਲ਼ੀ]], [[ਹਨੂੰਮਾਨ]], [[ਕੁਬੇਰ]], [[ਯਮ|ਜਮ]], [[ਯਮੁਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)|ਜਮਨਾ]], [[ਧੰਨਵੰਰਰੀ]] ਜਾਂ [[ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ]] ਨਾਲ਼ ਜੋੜਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਦ ਚ ਮਨਾਉਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ਾ ਜਸ਼ਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ [[ਰਾਮ]] ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ [[ਸੀਤਾ]] ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ [[ਲਕਸ਼ਮਣ|ਲਛਮਣ]] ਨਾਲ਼ [[ਲੰਕਾ]] ਵਿਚ [[ਰਾਵਣ]] ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦੇਣ ਅਤੇ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਜਲਾਵਤਨੀ ਉਪਰੰਤ [[ਅਯੁੱਧਿਆ]] ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਸੀ। ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ, ਮੁਰੰਮਤ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੇ [[ਦੀਵਾ|ਦੀਵੇ]] ਅਤੇ [[ਰੰਗੋਲੀ|ਰੰਗੋਲੀਆਂ]] ਨਾਲ਼ ਸਜਾਵਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="Raat">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=6A9EZRQIT9kC&pg=PA109|title=Meri Khoj Ek Bharat Ki|author=Pramodkumar|date=2008|isbn=978-1-4357-1240-9|quote=It is extremely important to keep the house spotlessly clean and pure on Diwali. The goddess [[Lakshmi]] likes cleanliness, and she will visit the cleanest house first. Lamps are lit in the evening to welcome the goddess. They are believed to light up her path.|access-date=26 October 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20220110120623/https://books.google.com/books?id=6A9EZRQIT9kC&pg=PA109|archive-date=10 January 2022|url-status=live}}</ref> ਹਨੇਰੇ ’ਤੇ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ ਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ, ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮੂਹਿਕ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ਾ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਧਾਰਮਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਾਂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਤਰੀਕੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ ਪਰ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ’ਤੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਵਾਲ਼ੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਉਮੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੇ ਉਪਹਾਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵੰਡਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਘਰ-ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰ ਰੰਗੋਲੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਦੀਪ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ [[ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ|ਆਤਸ਼ਬਾਜੀ]] ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਸਾਰੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲ਼ੀ [[ਪੰਜਾਬ]] ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਸੀਤਾ ਦੀ ਵਾਪਸੀ, ਲੱਛਮੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਲੱਛਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਇਕ 'ਹਟੜੀ' ਬਣਾਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਘਰ ਦਾ ਹੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਮਰਥਾ ਮੁਤਾਬਕ ਲੋਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਭੇਟਾ ਚਾੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੱਛਮੀ ਦੀ ਆਮਦ ਲਈ ਵੱਡੇ ਵਡੇਰਿਆਂ ਨੂੰ, ਖੇੜੇ ਨੂੰ, ਖੁਆਜੇ ਨੂੰ, ਰੂੜੀ ਨੂੰ, ਕੌਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਸਦਕਾ ਲੱਛਮੀ ਦੀ ਆਮਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref>ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਪੈਪਸੂ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਬੁੱਕਸ ਮਾਰਕੀਟ, ਪਟਿਆਲਾ, ਪੰਨਾ ਨੰ 71-72</ref> ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਜੈਨ ਕੌਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮ ਵੀ ਹੈ।<ref name="wsj">[https://web.archive.org/web/20130421024513/http://blogs.wsj.com/indiarealtime/2010/08/23/india-journal-tis-the-season-to-be-shopping/ India Journal: ‘Tis the Season to be Shopping] Devita Saraf, The Wall Street Journal (August 2010)</ref>{{sfn|Henry Johnson|2007|pp=71–73}}{{sfn|Kelly|1988|pp=40–55}} ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਇਸ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਸ੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਸੰਸਥਾ ‘ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ’ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਪ੍ਰੈੱਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੀਵੇ ਬਾਲ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਈਆਂ ਸਨ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ ‘ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਹਾੜਾ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੀਵਾਲੀ ਮੌਕੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰੂਘਰਾਂ `ਚ ਜਾ ਕੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਅਰਦਾਸਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੀਵਾਲੀ ਮੌਕੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਮੰਦਿਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਮੇਤ ਹਰ ਗੁਰੂ ਘਰ `ਚ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਿੰਘ ਅਕਸਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। “ਦੀਵਾਲੀ ਕੀ ਰਾਤਿ, ਦੀਵੇ ਬਾਲੀਅਨਿ” ਪੰਕਤੀ ਨੂੰ ਮੂਲ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸਲ `ਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਵਾਰ 19/6 ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਪੰਕਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਉੜੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ: “ਦੀਵਾਲੀ ਕੀ ਰਾਤਿ, ਦੀਵੇ ਬਾਲੀਅਨਿ॥ ਤਾਰੇ ਜਾਤਿ ਸਨਾਤਿ, ਅੰਬਰ ਭਾਲੀਅਨਿ॥ ਫੁਲਾਂ ਦੀ ਬਾਗਾਤਿ, ਚੁਣਿ ਚੁਨਿ ਚਾਲਿਆਣਿ॥ ਤੀਰਥ ਜਾਤੀ ਜਾਤਿ ਨੈਣਿ ਨਿਹਾਲੀਅਣਿ॥ ਹਰਿ ਚੰਦਉਰੀ ਝਾਤਿ, ਵਸਾਇ ਉਚਾਲੀਅਣਿ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੁਖ ਫਲਦਾਤਿ, ਸਬਦਿ ਸਮਾਲੀਅਣਿ॥ “ ਇਸ ਬਾਬਤ ਗੁਰਮਤਿ ਐਜ਼ਕੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗਿਆਨੀ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ `ਚ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਦਿਹਾੜੇ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ `ਚ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ‘ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਨਾਸ਼ਵਾਨਤਾ’ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੀ ਰਾਤ ਬਾਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੀਵੇ ਕੁੱਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਬੁਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਚਮਕਣ ਵਾਲੇ ਤਾਰੇ ਸਵੇਰ ਤੱਕ ਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੌਦਿਆਂ ਨਾਲ ਲੱਗੇ ਫੁੱਲ ਵੀ ਸਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਤੀਰਥਾਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਦਿਸਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ। ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲ ਦਿਸਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਹੋਂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਗੁਰਮੁਖ ਲੋਕ ਅਜਿਹੀਆਂ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਅਤੇ ਸਗੋਂ ਸਦੀਵੀ ‘ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ’ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਇਸ ਵਾਰ ਬਾਰੇ ਕਥਾ ਵਾਚਕ ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰਥਲਾ ਵੀ ਰਾਹੀਂ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੀ ਵਾਰ ਦੇ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਦੀਵਾਲੀ ਵਾਲੇ ਦਿਹਾੜੇ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਕੋਈ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ । ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ `ਚ ਮੁਗਲ ਹਕੂਮਤ ਦੌਰਾਨ ਸੰਨ 1619 `ਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਬਾਰੇ ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ਰਮਾਨ ਜਾਰੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ `ਚ ਬੰਦ 52 ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਸੁਣ ਕੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹੇ ਰਾਜੇ ਹੀ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਜਿੰਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਦਾ ਲੜ ਫੜ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 52 ਕਲੀਆਂ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਾਣਾ ਤਿਆਰ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ 52 ਪਹਾੜੀ ਰਾਜੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਪੋਸ਼ਾਕ ਅੱਜ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ ਤੇ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਵਿਚ ਹੋਈ ,ਜਿਸਦਾ ਉੱਲੇਖ ਮੁੱਢਲੇ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। [[ਵਿਜੈ ਦਸ਼ਮੀ]] (ਦਸਹਿਰਾ, ਦਸੈਨ) ਤੋਂ 20 ਦਿਨ ਉਪਰੰਤ, ਧਨਤੇਰਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>Karen Bellenir (1997). ''Religious Holidays and Calendars: An Encyclopedic Handbook'', 2nd Edition, {{ISBN|978-0-7808-0258-2}}, Omnigraphics</ref> ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਨਰਕ ਚਤੁਰਦਸ਼ੀ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਦਿਨ ਲੱਛਮੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅੰਤਮ ਦਿਨ ਨੂੰ 'ਭਾਈ ਦੂਜ' ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ [[ਰੱਖੜੀ]] ਵਾਂਗ ਭੈਣ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ,<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DatDDAAAQBAJ&pg=PA84|title=Hospitality & Tourism Management|author1=Rajat Gupta|author2=Nishant Singh|author3=Ishita Kirar|publisher=Vikas|isbn=978-93-259-8244-4|page=84|access-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20220110120612/https://books.google.com/books?id=DatDDAAAQBAJ&pg=PA84|archive-date=10 January 2022|url-status=live}}</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕਾਰੀਗਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਪੂਜਾ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="haar2009">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=YOI1nB_zTyAC|title=Sikhism|author1=Kristen Haar|author2=Sewa Singh Kalsi|publisher=Infobase Publishing|year=2009|isbn=978-1-4381-0647-2|pages=98–99|access-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20200208123615/https://books.google.com/books?id=YOI1nB_zTyAC|archive-date=8 February 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g4TtrdejbTEC&pg=PA84|title=Festivals of India|author=Shobhna Gupta|publisher=Har-Anand|year=2002|isbn=978-81-241-0869-7|page=84|access-date=13 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20220110120607/https://books.google.com/books?id=g4TtrdejbTEC&pg=PA84|archive-date=10 January 2022|url-status=live}}</ref> ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ ਧਰਮ ਵੀ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਆਪਣੀ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮਹਾਂਵੀਰ ਦੀ ਅੰਤਮ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,<ref name="Sharma2006">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=wPPr9HdmnHcC&q=diwali+mahavira+527&pg=PA79|title=Fairs and Festivals of India|last1=Sharma|first1=S.P.|last2=Gupta|first2=Seema|publisher=Pustak Mahal|year=2006|isbn=978-81-223-0951-5|page=79|access-date=10 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126200725/https://books.google.com/books?id=wPPr9HdmnHcC&q=diwali+mahavira+527&pg=PA79|archive-date=26 January 2021|url-status=live}}</ref><ref name="N. Upadhye, Review 1982 pp. 231–232">{{cite journal|last=Upadhye|first=A.N.|date=Jan–Mar 1982|editor-last=Cohen|editor-first=Richard J.|title=Mahavira and His Teachings|journal=Journal of the American Oriental Society|volume=102|issue=1|pages=231–232|doi=10.2307/601199|jstor=601199}}</ref> ਸਿੱਖ [[ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ]] ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ [[ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ]] ਦੀ ਮੁਗਲ ਕੈਦ ਤੋਂ ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=kJO1WIABhPQC&pg=PA23|title=Sikhism|author=Geoff Teece|year=2005|isbn=978-1-58340-469-0|page=23|access-date=14 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170102024403/https://books.google.com/books?id=kJO1WIABhPQC&pg=PA23|archive-date=2 January 2017|url-status=live}}</ref> ਨੇਵਾਰ ਬੋਧੀ, ਦੂਜੇ ਬੋਧੀਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਲੱਛਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਕਾਲ਼ੀ ਮਾਤਾ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="MK72">McDermott and Kripal p.72</ref><ref name="Prem Saran 2012 175">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5-DfCgAAQBAJ&pg=PA175|title=Yoga, Bhoga and Ardhanariswara: Individuality, Wellbeing and Gender in Tantra|author=Prem Saran|publisher=[[Routledge]]|year=2012|isbn=978-1-136-51648-1|page=175|access-date=14 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170102021020/https://books.google.com/books?id=5-DfCgAAQBAJ&pg=PA175|archive-date=2 January 2017|url-status=live}}</ref> ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਿਨ (ਲੱਛਮੀ ਪੂਜ਼ਾ ਦਾ ਦਿਨ) [[ਫਿਜੀ]], [[ਗੁਇਆਨਾ|ਗੁਆਨਾ]], [[ਭਾਰਤ]], [[ਮਲੇਸ਼ੀਆ]], [[ਮਾਰੀਸ਼ਸ]], [[ਮਿਆਂਮਾਰ]], [[ਨੇਪਾਲ|ਨੇਪਾਲ਼]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]], [[ਸਿੰਗਾਪੁਰ]], [[ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]], [[ਸੂਰੀਨਾਮ]], ਅਤੇ [[ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਤੋਬਾਗੋ|ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਟੋਬੈਗੋ]] ਵਿਚ ਇਕ ਅਧਿਕਾਰਕ ਛੁੱਟੀ ਹੈ।<ref>[http://www.fiji.gov.fj/Events/2016-FIJI-PUBLIC-HOLIDAYS.aspx Public Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180916055429/http://www.fiji.gov.fj/Events/2016-FIJI-PUBLIC-HOLIDAYS.aspx|date=16 September 2018}}, Government of Fiji</ref><ref>[https://publicholidays.gy/ Public Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019163247/https://publicholidays.gy/|date=19 October 2017}}, Guyana</ref><ref>[http://www.hrdf.com.my/wps/portal/PSMB/MainEN/Resources/Public-Holiday Public Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190305093432/http://www.hrdf.com.my/wps/portal/PSMB/MainEN/Resources/Public-Holiday|date=5 March 2019}}, Government of Malaysia</ref><ref>[https://evisa.moip.gov.mm/public_holiday.aspx Public Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180817060609/https://evisa.moip.gov.mm/public_holiday.aspx|date=17 August 2018}}, Government of Myanmar</ref><ref>[http://www.mos.com.np/holidaylist.php Public Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019163545/http://www.mos.com.np/holidaylist.php|date=19 October 2017}}, Government of Nepal</ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/world/pakistan/Pakistan-parliament-adopts-resolution-for-Holi-Diwali-Easter-holidays/articleshow/51423609.cms Pakistan parliament adopts resolution for Holi, Diwali, Easter holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180306175436/https://timesofindia.indiatimes.com/world/pakistan/Pakistan-parliament-adopts-resolution-for-Holi-Diwali-Easter-holidays/articleshow/51423609.cms|date=6 March 2018}}, The Times of India (16 March 2016)</ref><ref>[http://www.mom.gov.sg/newsroom/press-releases/2016/0405-singapore-public-holidays-2017 Public Gazetted Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215719/http://www.mom.gov.sg/newsroom/press-releases/2016/0405-singapore-public-holidays-2017|date=19 October 2017}}, Government of Singapore</ref><ref>[https://www.ttconnect.gov.tt/gortt/portal/ttconnect/!ut/p/a1/jdDBDoIwDAbgp-FKC8tUvHFARUwMGBV2MWjmwCAjY4KPL3ozKNpbm-9P_hQYxMDKtMlFqnNZpsVzZ6NDENpIfYfgOkQH7ci3PKQBmY9JB5I3EM1nHfCotQh2BBH_y-OXcX_mN7yEPbBBtqQ90K_5AgM9lsBEIY-vnyRueSQTAUzxM1dcmTfVnTOtq3pqoIFt25pCSlFw8ySvBn6KZLLWEL9LqK7b-O5faNGs3AdjOzzp/dl5/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/gortt/wcm/connect/gortt+web+content/ttconnect/non-national/role/anationalabroad/generalinformation/official+public+holidays Official Public Holidays] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210303062241/https://www.ttconnect.gov.tt/gortt/portal/ttconnect/!ut/p/a1/jdDBDoIwDAbgp-FKC8tUvHFARUwMGBV2MWjmwCAjY4KPL3ozKNpbm-9P_hQYxMDKtMlFqnNZpsVzZ6NDENpIfYfgOkQH7ci3PKQBmY9JB5I3EM1nHfCotQh2BBH_y-OXcX_mN7yEPbBBtqQ90K_5AgM9lsBEIY-vnyRueSQTAUzxM1dcmTfVnTOtq3pqoIFt25pCSlFw8ySvBn6KZLLWEL9LqK7b-O5faNGs3AdjOzzp/dl5/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/?WCM_GLOBAL_CONTEXT=%2Fgortt%2Fwcm%2Fconnect%2Fgortt+web+content%2Fttconnect%2Fnon-national%2Frole%2Fanationalabroad%2Fgeneralinformation%2Fofficial+public+holidays|date=3 March 2021}}, Government of Trinidad & Tobago</ref> == ਸ਼ਬਦ ਉਤਪੱਤੀ ਅਤੇ ਮਿਤੀਆਂ == ਦੀਵਾਲ਼ੀ<ref name="OED-Diwali" /> ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਦੋ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦੀਪ ਅਤੇ ਆਵਲ਼ੀ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਅਰਥ "ਦੀਵਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ" ਹੈ।<ref name="jgl">{{harvnb|James G. Lochtefeld|2002|pp=200–201}}</ref>{{sfn|Jessica Frazier|Gavin Flood|2011|p=255}} ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਲਫ਼ਜ਼ 'ਦੀਪ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਦੀਵਾ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਚਿਰਾਗ਼, ਗਿਆਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਚਮਕਦੀ ਹੈ"<ref>Monier Monier Williams (2008 updated, Harvard University), Sanskrit English dictionary, दीप, [http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/MWScan/2014/web/webtc/servepdf.php?page=481 p. 481] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180817230340/http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/scans/MWScan/2014/web/webtc/servepdf.php?page=481|date=17 August 2018}}</ref> ਅਤੇ 'ਆਵਲ਼ੀ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਕਤਾਰ, ਸੀਮਾ, ਨਿਰੰਤਰ ਰੇਖਾ ਜਾਂ ਲੜੀ"।<ref>Monier Monier Williams (2008 updated, Harvard University), Sanskrit English dictionary, आवलि, [http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/cgi-bin/monier/serveimg.pl?file=/scans/MWScan/MWScanjpg/mw0155-Avarjaka.jpg p. 155] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327103005/https://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de/cgi-bin/monier/serveimg.pl?file=%2Fscans%2FMWScan%2FMWScanjpg%2Fmw0155-Avarjaka.jpg|date=27 March 2019}}</ref> ਇਹ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਹਰ ਸਾਲ ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਉਪਰੰਤ ਪਤਝੜ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ([[ਅਮਾਵਸਿਆ]]) ਨਾਲ਼ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਚੰਦਰਮਾ ਜੰਤਰੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।{{sfn|Tracy Pintchman|2005|pp=61–62}} ਜਸ਼ਨਾਂ ਅਮਾਵਸਿਆ ਦੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਜਾਰੀ ਰਹੇ।{{sfn|Tracy Pintchman|2005|p=61}} ਕਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਮੁਤਬਾਕ ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਅੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਸੂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।{{sfn|Constance Jones|2011|pp=252–253}} ਸਭ ਤੋਂ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਸਿਖਰ ਹੈ ਅਤੇ [[ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕਲੰਡਰ|ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕਲੰਡਰ]] ਵਿੱਚ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਜਾਂ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।{{sfn|Constance Jones|2011|pp=252–253}} ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਸਿਖਰ ਤੀਜਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਛੁੱਟੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜਨਤਕ ਜਾਂ ਵਿਕਲਪਿਕ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="about">{{cite web|url=http://india.gov.in/calendar/calendar.php|title=Indian Government Holiday Calendar|publisher=National Portal of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225122630/https://www.india.gov.in/calendar/calendar.php|archive-date=25 December 2018|access-date=16 November 2016|url-status=live}}</ref> ਨੇਪਾਲ਼ ਵਿਚ, ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਦਿਨ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਿਨਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਹਾਰ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵੰਤੀ ਜਾਂ ਸੁਅੰਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ngacsMPGJPcC|title=Mesocosm: Hinduism and the Organization of a Traditional Newar City in Nepal|author1=Robert Isaac Levy|author2=Kedar Raj Rajopadhyaya|publisher=University of California Press|year=1990|isbn=978-0-520-06911-4|pages=411–417|access-date=20 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20210112124529/https://books.google.com/books?id=ngacsMPGJPcC|archive-date=12 January 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal|last=Shrestha|first=Bal Gopal|date=July 2006|title=The Svanti Festival: Victory over Death and the Renewal of the Ritual Cycle in Nepal|url=http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/contributions/pdf/CNAS_33_02_03.pdf|journal=Contributions to Nepalese Studies|volume=33|issue=2|pages=206–221|archive-url=https://web.archive.org/web/20131213034438/http://himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/contributions/pdf/CNAS_33_02_03.pdf|archive-date=13 December 2013|access-date=20 August 2018|url-status=live}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਦੀਪ ਜਲਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਮ ਭਗਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦਿਵਸ [[ਅਯੋਧਿਆ|ਅਯੁੱਧਿਆ]] ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਲੰਕਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਾਵਣ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਕੇ ਅਯੋਧਿਆ ਪਰਤਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਤਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਂਦੇ ਹਨ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਗਤੀਧਾਰਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਅਤਿਆਚਾਰੀ ਰਾਜਾ ਨਰਕਾਸੁਰ ਦਾ ਅੰਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਚਾਨਣੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਕੱਤਕ ਦੀ 30 ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਰੀਤ ਕੱਦ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਅਰੰਭ ਹੋਈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਠੋਸ ਤੱਥ ਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਪਰ ਰਵਾਇਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ, ਰਾਜੇ ਰਾਵਣ ’ਤੇ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਿਨ ਅਯੁੱਧਿਆ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਯੁੱਧਿਆ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਦੀਪਮਾਲਾ ਕੀਤੀ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੱਝ ਗਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%B5%E0%A9%87-%E0%A8%9C%E0%A8%97-%E0%A8%9C%E0%A8%97-%E0%A8%A6%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%86/|title=ਵੇ ਜਗ ਜਗ ਦੀਵਿਆ... - Tribune Punjabi|date=2018-11-06|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-11-06|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਯੋਜਨ ਹੈ।{{sfn|Constance Jones|2011|pp=252–253}} ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਅਤੇ ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਇਸਦਾ ਉੱਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਦੀਵਿਆਂ ਦਾ ਉੱਲੇਖ ਸਕੰਦ ਕਿਸ਼ੋਰ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਸੂਰਜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਜਿਹੜੇ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਚਾਨਣ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਦਾਤਾ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ।<ref name="tp">{{harvnb|Tracy Pintchman|2005|pp=59–65}}</ref>{{sfn|James G. Lochtefeld|2002|p=355}} ਰਾਜੇ [[ਹਰਸ਼]] 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਟਕ [[ਨਾਗਾਨੰਦ]] ਵਿੱਚ ''ਦੀਪਪ੍ਰਤਿਪਦੌਤਸਵ'' (ਦੀਪ = ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪ੍ਰਤੀਪਦ = ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ, ਔਤਸਵ = ਤਿਉਹਾਰ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੀਪਾਵਲ਼ੀ ਦਾ ਹਵਾਲ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਵ-ਵਿਆਹੁਤਾ ਲਾੜਿਆਂ ਅਤੇ ਲਾੜਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਮਿਲੇ ਸਨ।<ref name="bnsharma">BN Sharma, ''Festivals of India'', South Asia Books, {{ISBN|978-0-8364-0283-4}}, pp. 9–35</ref><ref name="yaksha">{{cite book|title=History of Indian Theatre, Volume 1|url=https://archive.org/details/historyofindiant0000mlva|last1=Varadpande|first1=Manohar Laxman|date=1987|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-221-5|page=[https://archive.org/details/historyofindiant0000mlva/page/159 159]}}<!--|access-date=18 October 2014--></ref> [[ਰਾਜਸ਼ੇਖਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਕਾਵਿਆਮੀਮਾਂਸਾ ਵਿੱਚ ਦੀਪਾਵਲ਼ੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ''ਦੀਪਮਾਲਿਕਾ'' ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਘਰਾਂ, ਗਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ਼਼ ਸਜਾਉਂਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ।<ref name="bnsharma" /> ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਯਾਤਰੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ [[ਅਲਬਰੂਨੀ]] ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ਦੇ ਦਿਨ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੀਵਾਲੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।<ref>R.N. Nandi (2009), in ''A Social History of Early India'' (Editor: B. Chattopadhyaya), Volume 2, Part 5, Pearson Education, {{ISBN|978-81-317-1958-9}}, pp. 183–184</ref> ਇਟਾਲਵੀ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਯਾਤਰੀ ਨਿਕੋਲੋ ਡੀ ਕੌਂਟੀ ਨੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ, "ਇਹਨਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਆਪਣੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਅਤੇ ਛੱਤਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਅਣਗਿਣਤ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ... ਜੋ ਦਿਨ ਰਾਤ ਬਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ, ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਨੱਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।{{sfn|Abraham Eraly|2015|pp=315–316}}{{sfn|Robert Sewell|2006|pp=85–86}} 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਯਾਤਰੀ ਡੋਮਿੰਗੋ ਪੇਸ ਨੇ ਹਿੰਦੂ [[ਵਿਜੈਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ|ਵਿਜੈ ਨਗਰ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਦੀਪਾਵਲ਼ੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਸਨ।{{sfn|Robert Sewell|2006|pp=85–86}} [[ਰਮਾਇਣ]] ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 2 ਸਾਲ ਲਈ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਮਨਾਈ ਗਈ ਸੀ। [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਅਤੇ [[ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ]] ਯੁੱਗ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੁਕਮਰਾਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਅਕਬਰ]], ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ,{{sfn|Richard M. Eaton|1996|pp=159–160 with footnotes}}{{sfn|Charles Melville|2012|p=526|ps=: "He [Mahmud b. Amir Vali] gives a very detailed account of the celebration of the ten days of Moharram, which he witnessed in Lahore in 1965, as well as Hindu festivals such as Diwali (...)."}} ਜਦੋਂ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਇਸਲਾਮੀ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਨੇ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਅਤੇ [[ਹੋਲੀ]] ਵਰਗੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।{{sfn|Kiyokazu Okita|2014|pp=28–29}}{{sfn|Stephen Blake|2013|pp=87–89}}{{efn|According to Audrey Truschke, the Sunni Muslim emperor Aurangzeb did limit "public observation" of many religious holidays such as Hindu Diwali and Holi, but also of Shia observance of Muharram and the Persian holiday of Nauruz. According to Truschke, Aurangzeb did so because he found the festivals "distasteful" and also from "concerns with public safety" lurking in the background.{{sfn|Audrey Truschke|2017|pp=74–75}} According to Stephen Blake, a part of the reason that led Aurangzeb to ban Diwali was the practice of gambling and drunken celebrations.{{sfn|Stephen Blake|2013|pp=87–89}} Truschke states that Aurangzeb did not ban private practices altogether and instead "rescinded taxes previously levied on Hindu festivals" by his Mughal predecessors.{{sfn|Audrey Truschke|2017|pp=74–75}} John Richards disagrees and states Aurangzeb, in his zeal to revive Islam and introduce strict [[Sharia]] in his empire, issued a series of edicts against Hindu festivals and shrines.<ref name="Richards1995p175"/> According to Richards, it was Akbar who abolished the discriminatory taxes on Hindu festivals and pilgrims, and it was Aurangzeb who reinstated the Mughal era discriminatory taxes on festivals and increased other religion-based taxes.<ref name="Richards1995p175">{{cite book|author=John F. Richards|title=The Mughal Empire|url=https://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC|year=1995|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-56603-2|pages=38–40, 175–176|access-date=23 August 2018|archive-date=29 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160529043831/https://books.google.com/books?id=HHyVh29gy4QC|url-status=live}}</ref>}}{{efn|Some Muslims joined the Hindu community in celebrating Diwali in the Mughal era. Illustrative Islamic records, states Stephen Blake, include those of 16th-century Sheikh Ahmad Sirhindi who wrote, "during Diwali.... the ignorant ones amongst Muslims, particularly women, perform the ceremonies... they celebrate it like their own Id and send presents to their daughters and sisters,.... they attach much importance and weight to this season [of Diwali]."{{sfn|Stephen Blake|2013|pp=87–89}}}} ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦਾ ਉੱਲੇਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।<ref name="jone1799p263">{{cite journal|author=Sir William Jones|author-link=William Jones (philologist)|year=1799|title=The Lunar Year of the Hindus|journal=Asiatic Researches|volume=3|pages=263–267, context: 257–293, note the mention of Brahmaputra and Ganges rivers, immersion ceremony on Durga puja}}</ref> ਉੱਘੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ [[ਵਿਲੀਅਮ ਜੋਨਜ਼ (ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ)|ਵਿਲੀਅਮ ਜੋਨਜ਼]] ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਕਿ "ਦੀਵਾਲ਼ੀ ਦੇਵੀ ਲੱਛਮੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਕ ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਨੂਰ ਅਤੇ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਸਜਾਵਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ"।<ref name="jone1799p263" /> == ਸੱਮਸਿਆਵਾਂ == ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਕੁਝ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਰਵਾਇਤੀ ਸਾਦਗ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦਿਨ ਲੱਖਾਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਿਆਂ ਦੀ ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਚਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਵੀ ਬਹੁਤ ਨੁਮਾਇਸ਼ੀ ਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਵਾਲ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਐਡੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਚਲਾਏ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਜੋ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਐਨੀ ਗੰਭੀਰ ਹੈ ਕਿ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ|ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਬਉੱਚ ਅਦਾਲਤ]] ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦੇਣੇ ਪਏ ਹਨ ਕਿ ਆਤਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀਮਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। [[ਦਿੱਲੀ]] ਤੇ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਵੀ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%A6%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%B2%E0%A9%80-%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%A4%E0%A8%BF-%E0%A8%A6%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A9%87-%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B2%E0%A9%80%E0%A8%85-3/|title=ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤਿ ਦੀਵੇ ਬਾਲੀਅਨਿ - Tribune Punjabi|date=2018-11-06|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-11-06|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ]] ==ਹਵਾਲਾਜਾਤ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਓਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿਵਾਲੀ]] <references /> s2uwk9ugm0ja568nxnd8s2stedic1yk 0 16754 749836 749521 2024-04-10T02:53:14Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/38.183.10.231|38.183.10.231]] ([[User talk:38.183.10.231|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Satdeepbot|Satdeepbot]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=ਪੋਠੋਹਾਰੀ |altname= Potwari, Potowari |nativename={{Nastaliq|پوٹھوهاری }} |states=ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ |region= [[ਪੋਠੋਹਾਰ (ਪਠਾਰ)|ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਖੇਤਰ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |speakers=? |date= |ref=e17 |speakers2=2.5 ਮਿਲੀਅਨ (2007) including Dhundi-Kairali, Chibhali, & Punchhi |familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ |fam2=[[ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]] |fam3=[[ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ]] |fam4=[[ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖਿੱਤਾ]] |fam5=[[ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਲਹਿੰਦੀ)]] |iso3=phr |iso3comment=(ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) |map=Dialects Of Punjabi.jpg |mapcaption=ਪੰਜਾਬੀ-ਲਹਿੰਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਕੇਂਦਰ-ਉੱਤਰ ਹੈ। }} '''ਪੋਠੋਹਾਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਪੋਠੋਹਾਰ]]) ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਟਕਸਾਲੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ== ਮਿੱਘੀ (ਮੈਨੂੰ),ਤੁੱਘੀ(ਤੈਨੂੰ),ਮਾਰਾ(ਮੇਰਾ),ਸਾੜਾ(ਸਾਡਾ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਨੂੰ ਰੱਤਾ, ਪਤਾ ਨੂੰ ਪੱਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਹ" ਜੋੜਨ ਦੀ ਰੁੱਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿਕ(ਇਕ),ਹਿੱਥੇ(ਇੱਥੇ),ਹਿੰਝ(ਇੰਝ),ਹੁਸ(ਉਸ),ਹਿੱਸ(ਇਸ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਨੌੜਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲੀ, ਚੌਲ ਨੂੰ ਚੋਲ, ਪੌੜੀ ਨੂੰ ਪੋੜੀ ਅਤੇ ਤੌੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ== ===ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ=== ਬਾਕੀ (1909 - 1972), ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਫ਼ਜ਼ਲ, ਸਹਾਮ, ਤਹਸੀਲ ਟੈਕਸਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੀਵਾਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਥੀ 'ਕਖ਼ੇ ਕਾੜੇ' 1967 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਅਰ: <poem>'''ਬੱਚੇ ਜਿਆ ਫਲ ਨਾਂ ਡਿੱਠਾ - ਜਿੰਨਾਂ ਕੱਚਾ ਓਨਾ ਮਿੱਠਾ'''</poem> ===ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼=== ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼ (2000 - 1917) ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸਨ। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬਣ ਫਲਵਾੜੀ' 1973 ਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ' 1971 ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ===ਹੋਰ=== *'''ਅਖ਼ਤਰ ਇਮਾਮ ਰਿਜ਼ਵੀ''' * '''ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ਹੂਰ ਅਖ਼ਤਰ''' * '''ਦਿਲਪਜ਼ੀਰ ਸ਼ਾਦ''' * '''ਅਬਦੁੱਲ ਕਾਦਿਰ ਕਾਦਰੀ''' {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] jkxvj9cbvyfaeo75wzsstjfpwiwno81 749959 749836 2024-04-10T05:11:36Z 106.221.143.93 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=ਪੋਠੋਹਾਰੀ |altname= Potwari, Potowari |nativename={{Nastaliq|پوٹھوهاری }} |states=ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ |region= [[ਪੋਠੋਹਾਰ (ਪਠਾਰ)|ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਖੇਤਰ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |speakers=? |date= |ref=e17 |speakers2=2.5 ਮਿਲੀਅਨ (2007) including Dhundi-Kairali, Chibhali, & Punchhi |familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ |fam2=[[ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]] |fam3=[[ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ]] |fam4=[[ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖਿੱਤਾ]] |fam5=[[ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਲਹਿੰਦੀ)]] |iso3=phr |iso3comment=(ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) |map=Dialects Of Punjabi.jpg |mapcaption=ਪੰਜਾਬੀ-ਲਹਿੰਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਕੇਂਦਰ-ਉੱਤਰ ਹੈ। }} '''ਪੋਠੋਹਾਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਪੋਠੋਹਾਰ]]) ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਟਕਸਾਲੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ== ਮਿੱਘੀ (ਮੈਨੂੰ),ਤੁੱਘੀ(ਤੈਨੂੰ),ਮਾਰਾ(ਮੇਰਾ),ਸਾੜਾ(ਸਾਡਾ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਨੂੰ ਰੱਤਾ, ਪਤਾ ਨੂੰ ਪੱਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਹ" ਜੋੜਨ ਦੀ ਰੁੱਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿਕ(ਇਕ),ਹਿੱਥੇ(ਇੱਥੇ),ਹਿੰਝ(ਇੰਝ),ਹੁਸ(ਉਸ),ਹਿੱਸ(ਇਸ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਨੌੜਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲੀ, ਚੌਲ ਨੂੰ ਚੋਲ, ਪੌੜੀ ਨੂੰ ਪੋੜੀ ਅਤੇ ਤੌੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ== ===ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ=== ਬਾਕੀ (1909 - 1972), ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਫ਼ਜ਼ਲ, ਸਹਾਮ, ਤਹਸੀਲ ਟੈਕਸਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੀਵਾਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਥੀ 'ਕਖ਼ੇ ਕਾੜੇ' 1967 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਅਰ: <poem>'''ਬੱਚੇ ਜਿਆ ਫਲ ਨਾਂ ਡਿੱਠਾ - ਜਿੰਨਾਂ ਕੱਚਾ ਓਨਾ ਮਿੱਠਾ'''</poem> ===ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼=== ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼ (2000 - 1917) ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸਨ। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬਣ ਫਲਵਾੜੀ' 1973 ਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ' 1971 ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ===ਹੋਰ=== *'''ਅਖ਼ਤਰ ਇਮਾਮ ਰਿਜ਼ਵੀ''' * '''ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ਹੂਰ ਅਖ਼ਤਰ''' * '''ਦਿਲਪਜ਼ੀਰ ਸ਼ਾਦ''' * '''ਅਬਦੁੱਲ ਕਾਦਿਰ ਕਾਦਰੀ''' * '''ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ''' {{ਅਧਾਰ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] t0awm9makjm617itnpg46as09zoir4u 749960 749959 2024-04-10T05:20:33Z 106.221.143.93 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=ਪੋਠੋਹਾਰੀ |altname= Potwari, Potowari |nativename={{Nastaliq|پوٹھوهاری }} |states=ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ |region= [[ਪੋਠੋਹਾਰ (ਪਠਾਰ)|ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਖੇਤਰ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |speakers=? |date= |ref=e17 |speakers2=2.5 ਮਿਲੀਅਨ (2007) including Dhundi-Kairali, Chibhali, & Punchhi |familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ |fam2=[[ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]] |fam3=[[ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ]] |fam4=[[ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖਿੱਤਾ]] |fam5=[[ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਲਹਿੰਦੀ)]] |iso3=phr |iso3comment=(ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) |map=Dialects Of Punjabi.jpg |mapcaption=ਪੰਜਾਬੀ-ਲਹਿੰਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਕੇਂਦਰ-ਉੱਤਰ ਹੈ। }} '''ਪੋਠੋਹਾਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਪੋਠੋਹਾਰ]]) ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਟਕਸਾਲੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ== ਮਿੱਘੀ (ਮੈਨੂੰ),ਤੁੱਘੀ(ਤੈਨੂੰ),ਮਾਰਾ(ਮੇਰਾ),ਸਾੜਾ(ਸਾਡਾ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਨੂੰ ਰੱਤਾ, ਪਤਾ ਨੂੰ ਪੱਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਹ" ਜੋੜਨ ਦੀ ਰੁੱਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿਕ(ਇਕ),ਹਿੱਥੇ(ਇੱਥੇ),ਹਿੰਝ(ਇੰਝ),ਹੁਸ(ਉਸ),ਹਿੱਸ(ਇਸ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਨੌੜਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲੀ, ਚੌਲ ਨੂੰ ਚੋਲ, ਪੌੜੀ ਨੂੰ ਪੋੜੀ ਅਤੇ ਤੌੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ== ===ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ=== ਬਾਕੀ (1909 - 1972), ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਫ਼ਜ਼ਲ, ਸਹਾਮ, ਤਹਸੀਲ ਟੈਕਸਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੀਵਾਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਥੀ 'ਕਖ਼ੇ ਕਾੜੇ' 1967 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਅਰ: <poem>'''ਬੱਚੇ ਜਿਆ ਫਲ ਨਾਂ ਡਿੱਠਾ - ਜਿੰਨਾਂ ਕੱਚਾ ਓਨਾ ਮਿੱਠਾ'''</poem> ===ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼=== ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼ (2000 - 1917) ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸਨ। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬਣ ਫਲਵਾੜੀ' 1973 ਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ' 1971 ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ===ਹੋਰ=== *'''ਅਖ਼ਤਰ ਇਮਾਮ ਰਿਜ਼ਵੀ''' * '''ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ਹੂਰ ਅਖ਼ਤਰ''' * '''ਦਿਲਪਜ਼ੀਰ ਸ਼ਾਦ''' * '''ਅਬਦੁੱਲ ਕਾਦਿਰ ਕਾਦਰੀ''' * '''ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ''' ===ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ=== <poem> ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ ਬੇਹਾਲ ਮਾਰ੍ਹੀ ਹਯਾਤੀ ਓਈ, ਮਿਕੀ ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ਼ ਰੁਆ ਸੀ, ਕਿੰਝ ਤੁਕੀ ਮੈਂ ਅਸਲਾਂ ਤੱਕਾਂ, ਮਰਿਯਮ ਹਾਬਾਂ ਸ਼ਕਲ ਤੁਸਾਂ ਨੀਂ । ਧਾਰੇ ਇਸ਼ਕ਼ ਨਾ ਕ਼ਬਜ਼ਾ ਵਾ, ਇਸ ਅਸਾਂ ਨੇਂ ਦਿਲ ਅੱਪਰ,  ਪਾਗ਼ਲ ਝੱਲੇ ਤੈ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਓਏ, ਇਸਤਰਾਂ ਮਿਕੀ ਕੀਤਾ ਫ਼ੱਟੜ । ਮਰਿਯਮ ਤੁਕੀ ਤੱਕਨ ਵਾਸਤੇ, ਰਾਹ ਹਾਬਾਂ ਨਾ ਪਿਆ ਤਕਸਾਂ,  ਮਾਂਗਟ ਨਾ ਏ ਇਸ਼ਕ਼ ਚੰਗਾ, ਚੱਲ ਈਆਂ ਤੋ ਤੌਬਾ ਕਰਸਾਂ । ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ </poem> {{ਅਧਾਰ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] q8gcg43eouh1m2k5r8504lk9tvumu2d 749961 749960 2024-04-10T05:21:51Z 38.183.10.231 /* ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=ਪੋਠੋਹਾਰੀ |altname= Potwari, Potowari |nativename={{Nastaliq|پوٹھوهاری }} |states=ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ |region= [[ਪੋਠੋਹਾਰ (ਪਠਾਰ)|ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਖੇਤਰ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |speakers=? |date= |ref=e17 |speakers2=2.5 ਮਿਲੀਅਨ (2007) including Dhundi-Kairali, Chibhali, & Punchhi |familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ |fam2=[[ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]] |fam3=[[ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ]] |fam4=[[ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖਿੱਤਾ]] |fam5=[[ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਲਹਿੰਦੀ)]] |iso3=phr |iso3comment=(ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) |map=Dialects Of Punjabi.jpg |mapcaption=ਪੰਜਾਬੀ-ਲਹਿੰਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਕੇਂਦਰ-ਉੱਤਰ ਹੈ। }} '''ਪੋਠੋਹਾਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਪੋਠੋਹਾਰ]]) ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਟਕਸਾਲੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ== ਮਿੱਘੀ (ਮੈਨੂੰ),ਤੁੱਘੀ(ਤੈਨੂੰ),ਮਾਰਾ(ਮੇਰਾ),ਸਾੜਾ(ਸਾਡਾ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਨੂੰ ਰੱਤਾ, ਪਤਾ ਨੂੰ ਪੱਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਹ" ਜੋੜਨ ਦੀ ਰੁੱਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿਕ(ਇਕ),ਹਿੱਥੇ(ਇੱਥੇ),ਹਿੰਝ(ਇੰਝ),ਹੁਸ(ਉਸ),ਹਿੱਸ(ਇਸ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਨੌੜਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲੀ, ਚੌਲ ਨੂੰ ਚੋਲ, ਪੌੜੀ ਨੂੰ ਪੋੜੀ ਅਤੇ ਤੌੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ== ===ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ=== ਬਾਕੀ (1909 - 1972), ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਫ਼ਜ਼ਲ, ਸਹਾਮ, ਤਹਸੀਲ ਟੈਕਸਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੀਵਾਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਥੀ 'ਕਖ਼ੇ ਕਾੜੇ' 1967 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਅਰ: <poem>'''ਬੱਚੇ ਜਿਆ ਫਲ ਨਾਂ ਡਿੱਠਾ - ਜਿੰਨਾਂ ਕੱਚਾ ਓਨਾ ਮਿੱਠਾ'''</poem> ===ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼=== ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼ (2000 - 1917) ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸਨ। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬਣ ਫਲਵਾੜੀ' 1973 ਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ' 1971 ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ===ਹੋਰ=== *'''ਅਖ਼ਤਰ ਇਮਾਮ ਰਿਜ਼ਵੀ''' * '''ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ਹੂਰ ਅਖ਼ਤਰ''' * '''ਦਿਲਪਜ਼ੀਰ ਸ਼ਾਦ''' * '''ਅਬਦੁੱਲ ਕਾਦਿਰ ਕਾਦਰੀ''' * '''ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ''' ===ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ=== <poem> ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ ਬੇਹਾਲ ਮਾਰ੍ਹੀ ਹਯਾਤੀ ਓਈ, ਮਿਕੀ ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ਼ ਰੁਆ ਸੀ, ਕਿੰਝ ਤੁਕੀ ਮੈਂ ਅਸਲਾਂ ਤੱਕਾਂ, ਮਰਿਯਮ ਹਾਬਾਂ ਸ਼ਕਲ ਤੁਸਾਂ ਨੀਂ । ਧਾਰੇ ਇਸ਼ਕ਼ ਨਾ ਕ਼ਬਜ਼ਾ ਵਾ, ਇਸ ਅਸਾਂ ਨੇਂ ਦਿਲ ਅੱਪਰ,  ਪਾਗ਼ਲ ਝੱਲੇ ਤੈ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਓਏ, ਇਸਤਰਾਂ ਮਿਕੀ ਕੀਤਾ ਫ਼ੱਟੜ । ਮਰਿਯਮ ਤੁਕੀ ਤੱਕਨ ਵਾਸਤੇ, ਰਾਹ ਹਾਬਾਂ ਨਾ ਪਿਆ ਤਕਸਾਂ,  ਮਾਂਗਟ ਨਾ ਏ ਇਸ਼ਕ਼ ਚੰਗਾ, ਚੱਲ ਈਆਂ ਤੋ ਤੌਬਾ ਕਰਸਾਂ । ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ </poem> {{ਅਧਾਰ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] qkph78jra8lp29xrzsxsd0wyhkyfgr3 749962 749961 2024-04-10T05:25:28Z 106.221.143.93 wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=ਪੋਠੋਹਾਰੀ |altname= Potwari, Potowari |nativename={{Nastaliq|پوٹھوهاری }} |states=ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ |region= [[ਪੋਠੋਹਾਰ (ਪਠਾਰ)|ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਖੇਤਰ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |speakers=? |date= |ref=e17 |speakers2=2.5 ਮਿਲੀਅਨ (2007) including Dhundi-Kairali, Chibhali, & Punchhi |familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ |fam2=[[ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]] |fam3=[[ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ]] |fam4=[[ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖਿੱਤਾ]] |fam5=[[ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਲਹਿੰਦੀ)]] |iso3=phr |iso3comment=(ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) |map=Dialects Of Punjabi.jpg |mapcaption=ਪੰਜਾਬੀ-ਲਹਿੰਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਕੇਂਦਰ-ਉੱਤਰ ਹੈ। }} '''ਪੋਠੋਹਾਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਪੋਠੋਹਾਰ]]) ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਟਕਸਾਲੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ== ਮਿੱਘੀ (ਮੈਨੂੰ),ਤੁੱਘੀ(ਤੈਨੂੰ),ਮਾਰਾ(ਮੇਰਾ),ਸਾੜਾ(ਸਾਡਾ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਨੂੰ ਰੱਤਾ, ਪਤਾ ਨੂੰ ਪੱਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਹ" ਜੋੜਨ ਦੀ ਰੁੱਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿਕ(ਇਕ),ਹਿੱਥੇ(ਇੱਥੇ),ਹਿੰਝ(ਇੰਝ),ਹੁਸ(ਉਸ),ਹਿੱਸ(ਇਸ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਨੌੜਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲੀ, ਚੌਲ ਨੂੰ ਚੋਲ, ਪੌੜੀ ਨੂੰ ਪੋੜੀ ਅਤੇ ਤੌੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ== ===ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ=== ਬਾਕੀ (1909 - 1972), ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਫ਼ਜ਼ਲ, ਸਹਾਮ, ਤਹਸੀਲ ਟੈਕਸਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੀਵਾਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਥੀ 'ਕਖ਼ੇ ਕਾੜੇ' 1967 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਅਰ: <poem>'''ਬੱਚੇ ਜਿਆ ਫਲ ਨਾਂ ਡਿੱਠਾ - ਜਿੰਨਾਂ ਕੱਚਾ ਓਨਾ ਮਿੱਠਾ'''</poem> ===ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼=== ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼ (2000 - 1917) ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸਨ। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬਣ ਫਲਵਾੜੀ' 1973 ਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ' 1971 ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ===ਹੋਰ=== *'''ਅਖ਼ਤਰ ਇਮਾਮ ਰਿਜ਼ਵੀ''' * '''ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ਹੂਰ ਅਖ਼ਤਰ''' * '''ਦਿਲਪਜ਼ੀਰ ਸ਼ਾਦ''' * '''ਅਬਦੁੱਲ ਕਾਦਿਰ ਕਾਦਰੀ''' * '''ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ''' ===ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ=== ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਛ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ । <poem> ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ ਬੇਹਾਲ ਮਾਰ੍ਹੀ ਹਯਾਤੀ ਓਈ, ਮਿਕੀ ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ਼ ਰੁਆ ਸੀ, ਕਿੰਝ ਤੁਕੀ ਮੈਂ ਅਸਲਾਂ ਤੱਕਾਂ, ਮਰਿਯਮ ਹਾਬਾਂ ਸ਼ਕਲ ਤੁਸਾਂ ਨੀਂ । ਧਾਰੇ ਇਸ਼ਕ਼ ਨਾ ਕ਼ਬਜ਼ਾ ਵਾ, ਇਸ ਅਸਾਂ ਨੇਂ ਦਿਲ ਅੱਪਰ,  ਪਾਗ਼ਲ ਝੱਲੇ ਤੈ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਓਏ, ਇਸਤਰਾਂ ਮਿਕੀ ਕੀਤਾ ਫ਼ੱਟੜ । ਮਰਿਯਮ ਤੁਕੀ ਤੱਕਨ ਵਾਸਤੇ, ਰਾਹ ਹਾਬਾਂ ਨਾ ਪਿਆ ਤਕਸਾਂ,  ਮਾਂਗਟ ਨਾ ਏ ਇਸ਼ਕ਼ ਚੰਗਾ, ਚੱਲ ਈਆਂ ਤੋ ਤੌਬਾ ਕਰਸਾਂ । ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ </poem> {{ਅਧਾਰ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] k0ays0pu6nupc7zrx4eom8ygw4g5voj 749963 749962 2024-04-10T05:26:06Z 38.183.10.231 /* ਹੋਰ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox language |name=ਪੋਠੋਹਾਰੀ |altname= Potwari, Potowari |nativename={{Nastaliq|پوٹھوهاری }} |states=ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ |region= [[ਪੋਠੋਹਾਰ (ਪਠਾਰ)|ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਖੇਤਰ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |speakers=? |date= |ref=e17 |speakers2=2.5 ਮਿਲੀਅਨ (2007) including Dhundi-Kairali, Chibhali, & Punchhi |familycolor=ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ |fam2=[[ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਇਰਾਨੀ]] |fam3=[[ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪਰਵਾਰ|ਹਿੰਦ-ਆਰੀਆਈ]] |fam4=[[ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖਿੱਤਾ]] |fam5=[[ਲਹਿੰਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਲਹਿੰਦੀ)]] |iso3=phr |iso3comment=(ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ) |map=Dialects Of Punjabi.jpg |mapcaption=ਪੰਜਾਬੀ-ਲਹਿੰਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਕੇਂਦਰ-ਉੱਤਰ ਹੈ। }} '''ਪੋਠੋਹਾਰੀ''' [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਿਹਲਮ]] ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਪੋਠੋਹਾਰ]]) ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਟਕਸਾਲੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ== ਮਿੱਘੀ (ਮੈਨੂੰ),ਤੁੱਘੀ(ਤੈਨੂੰ),ਮਾਰਾ(ਮੇਰਾ),ਸਾੜਾ(ਸਾਡਾ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅੱਧਕ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਾ ਨੂੰ ਰੱਤਾ, ਪਤਾ ਨੂੰ ਪੱਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਹ" ਜੋੜਨ ਦੀ ਰੁੱਚੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹਿਕ(ਇਕ),ਹਿੱਥੇ(ਇੱਥੇ),ਹਿੰਝ(ਇੰਝ),ਹੁਸ(ਉਸ),ਹਿੱਸ(ਇਸ)। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕਨੌੜਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੌਲੀ ਨੂੰ ਕੋਲੀ, ਚੌਲ ਨੂੰ ਚੋਲ, ਪੌੜੀ ਨੂੰ ਪੋੜੀ ਅਤੇ ਤੌੜੀ ਨੂੰ ਤੋੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਲੇਖਕ== ===ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ=== ਬਾਕੀ (1909 - 1972), ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਾਜ਼ੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਫ਼ਜ਼ਲ, ਸਹਾਮ, ਤਹਸੀਲ ਟੈਕਸਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਸਦੀਕੀ ਨੂੰ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੀਵਾਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਥੀ 'ਕਖ਼ੇ ਕਾੜੇ' 1967 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਿਅਰ: <poem>'''ਬੱਚੇ ਜਿਆ ਫਲ ਨਾਂ ਡਿੱਠਾ - ਜਿੰਨਾਂ ਕੱਚਾ ਓਨਾ ਮਿੱਠਾ'''</poem> ===ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼=== ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਪਰਵੇਜ਼ (2000 - 1917) ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਸਨ। ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਤੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬਣ ਫਲਵਾੜੀ' 1973 ਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ' 1971 ਵਿੱਚ ਛਪੀ। ===ਹੋਰ=== *'''ਅਖ਼ਤਰ ਇਮਾਮ ਰਿਜ਼ਵੀ''' * '''ਸੁਲਤਾਨ ਜ਼ਹੂਰ ਅਖ਼ਤਰ''' * '''ਦਿਲਪਜ਼ੀਰ ਸ਼ਾਦ''' * '''ਅਬਦੁੱਲ ਕਾਦਿਰ ਕਾਦਰੀ''' * '''ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ''' ===ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ=== ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਪੋਠੋਹਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਛ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ । <poem> ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ ਬੇਹਾਲ ਮਾਰ੍ਹੀ ਹਯਾਤੀ ਓਈ, ਮਿਕੀ ਧਾਰਾ ਇਸ਼ਕ਼ ਰੁਆ ਸੀ, ਕਿੰਝ ਤੁਕੀ ਮੈਂ ਅਸਲਾਂ ਤੱਕਾਂ, ਮਰਿਯਮ ਹਾਬਾਂ ਸ਼ਕਲ ਤੁਸਾਂ ਨੀਂ । ਧਾਰੇ ਇਸ਼ਕ਼ ਨਾ ਕ਼ਬਜ਼ਾ ਵਾ, ਇਸ ਅਸਾਂ ਨੇਂ ਦਿਲ ਅੱਪਰ,  ਪਾਗ਼ਲ ਝੱਲੇ ਤੈ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਓਏ, ਇਸਤਰਾਂ ਮਿਕੀ ਕੀਤਾ ਫ਼ੱਟੜ । ਮਰਿਯਮ ਤੁਕੀ ਤੱਕਨ ਵਾਸਤੇ, ਰਾਹ ਹਾਬਾਂ ਨਾ ਪਿਆ ਤਕਸਾਂ,  ਮਾਂਗਟ ਨਾ ਏ ਇਸ਼ਕ਼ ਚੰਗਾ, ਚੱਲ ਈਆਂ ਤੋ ਤੌਬਾ ਕਰਸਾਂ । ਕੌਲ ਮਾਂਗਟ </poem> {{ਅਧਾਰ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] p9gl7gq64m4dqlvt7bakqjz8bazen5i 0 17073 749910 612588 2024-04-10T04:07:14Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox theologian | name = ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ | image =Bhai Roop Chand.jpg | image_size = | alt = | caption = | era = | region = | birth_name = | birth_date = 27 ਅਪ੍ਰੈਲ 1671 | birth_place = ਵਡਾਘਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ]] | death_date = {{Death date and age|1766|01|01|1671|04|27}} | death_place = [[ਭਾਈ ਰੂਪਾ]] | occupation = | language = [[ਪੰਜਾਬੀ]], [[ਗੁਰਮੁੱਖੀ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | period = 1671-1766 | tradition_movement = ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਸੇਵਾ | main_interests = | notable_ideas = | notable_works = ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੱਕ ਸੇਵਾ | spouse = | children = ਭਾਈ ਮਹਾਨੰਦ, ਭਾਈ ਸੁਖਾਨੰਦ, ਭਾਈ ਸਦਾਨੰਦ, ਭਾਈ ਸੂਰਤਾਨੰਦ, ਭਾਈ ਕਰਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਪਰਮ ਸਿੰਘ,ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ | influences = | influenced = | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ''' (27 ਅਪ੍ਰੈਲ 1671-1766 ਬਿਕਰਮੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸੂਰਤੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਬਾਬਾ ਸਿਧੂ ਜੀ ਦੇ ਘਰ 27 ਅਪ੍ਰੈਲ 1671 ਵਿੱਚ ਨਾਨਕੇ ਪਿੰਡ ਵਡਾਘਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਮੋਗਾ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਬਾਬਾ ਸਿਧੂ ਜੀ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਸੂਰਤੀ ਜੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਆਕਲ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਨਾਜ਼ੁਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਕਜੋੜ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਅੰਤਰਜਾਮੀ [[ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ]] ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਡੇਘਰ ਅਤੇ ਡਰੋਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀਵਾਨ ਸਜਾਇਆ। ਜਿੱਥੇ ਬੀਬੀ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਵਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਲੋਕ ਸਿੱਖੀ ਤੇਰੇ ਘਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਗੇ।ਭਾਈ ਰੂਪਾ9988625981 ਼ ==ਵਰ== ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸਿਮਰਨ ਤੋਂ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਭਾਈ ਜੀ ਨੂੰ ਗੱਡਿਆਂ ਦਾ ਧਨੀ ਦੀ ਉਪਾਧੀ, ਜ਼ਬਾਨ-ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਵਰ, ਲੰਗਰ ਦਾ ਵਰ, ਹੱਥ ਤੇਰਾ ਤੇ ਗੀਝਾ ਮੇਰਾ ਆਦਿ ਦੇ ਵਰ ਦਿੱਤੇ। ==ਗੁਰੂ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰੇਮ== ਇੱਥੇ ਹੀ ਬਸ ਨਹੀਂ ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਡੋਰ ਪਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਡਰੋਲੀ ਭਾਈ ਤੋਂ 45 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਭਿੱਜਿਆ ਜਲ, ਤੁਕਲਾਣੀ ਆ ਕੇ ਪੀਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਆਪ ਪ੍ਰਤੱਖ ਜਲ ਛਕਾਇਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਪ ਛਕਿਆ। 1634 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਜਲ ਛਕਾ ਕੇ [[ਰੈਡਕਰਾਸ]] ਦਾ ਮੋਢੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਭਗਤੀ ਐਨੀ ਪ੍ਰਬਲ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸਿਮਰਨ ਦੁਆਰਾ ਅਨੇਕਾਂ ਵਰ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ==ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਗੁਰੁ ਦੀ ਸੇਵਾ 'ਚ ਭੇਟ== ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ (ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਰਮ ਸਿੰਘ)[[ਸਰਬੰਸਦਾਨੀ]] ਅਤੇ [[ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ]] ਲਈ [[ਦੀਨਾ ਸਾਹਿਬ]] ਭੇਟਾ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾ [[ਨਾਂਦੇੜ]] ਤਕ ਕੀਤੀ। ==ਭਾਈ ਰੂਪਾ== ਗੁਰੁ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ [[ਭਾਈ ਰੂਪਾ]] ਪਿੰਡ ਦੀ ਮੋੜੀ 1686 ਗੱਡੀ। ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ ਜੀ ਸੰਮਤ 1766 ਬਿ´ਮੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਵਿਛੋੜਾ ਨਾ ਸਹਾਰਦੇ ਹੋਏ ਸੱਚਖੰਡ ਨੂੰ ਪਿਆਨਾ ਕਰ ਗਏ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1671]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1766]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] hss2o9b9ad19vgfnmyj67e7djzg8kpb 0 17295 749931 622100 2024-04-10T04:07:45Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday |holiday_name = ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ |type = ਹਿੰਦੂ |image = Saraswati with Vitarka Mudra.JPG |imagesize = 200px |caption = [[ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ]] |official_name = ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ |nickname = ਸ਼੍ਰੀ ਪੰਚਮੀ<br>ਸਰਸਵਤੀ ਪੂਜਾ ਤੇ ਮੇਲਾ ਬਸੰਤ |observedby = ਸਭ |litcolor = ਪੀਲਾ |longtype = |significance = |begins = |month = ਜਨਵਰੀ /ਫਰਵਰੀ |date = [[ਮਾਘ]] [[ਸ਼ੁਕਲਾ]] [[ਪੰਚਮੀ]] |date{{#time:Y|last year}} = 14 February<ref>{{cite web |url=http://news.drikpanchang.com/2013/01/vasant-panchami-2013-date.html |title=Updates on current Hindu religious affairs: Vasant Panchami - 14th or 15th Feb |first= |last= |work=news.drikpanchang.com |year=2013 |quote=Panchami Tithi is getting over at 09:05 a.m. on 15th February while it starts at 08:19 a.m. on 14th February |accessdate=1 February 2013 |archive-date=6 ਫ਼ਰਵਰੀ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130206233437/http://news.drikpanchang.com/2013/01/vasant-panchami-2013-date.html |dead-url=yes }}</ref> |date{{#time:Y}} = 4 ਫਰਵਰੀ |celebrations = |observances = [[ਪੂਜਾ]] ਅਤੇ ਮੇਲੇ |relatedto = }} '''ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ''' ([[ਦੇਵਨਾਗਰੀ]]: वसन्त पञ्चमी) ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦਾ ਸਵਾਗਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਲੋਕ [[ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ|ਸਰਸਵਤੀ]] ਪੂਜਾ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੀਪੰਚਮੀ (ਦੇਵਨਾਗਰੀ:श्रीपञ्चमी) ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ [[ਸੰਗੀਤ]] ਅਤੇ [[ਕਲਾ]] ਦੀ ਦੇਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।''<ref>{{Cite web |url=http://www.festivalsofindia.in/vasantpanchami/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2012-11-30 |archive-date=2013-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130102092243/http://www.festivalsofindia.in/vasantpanchami/ |dead-url=yes }}</ref>'' ਬਹਾਰ ਰੁੱਤ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਜੋ ਮਾਘ ਦੇ ਸੁਦੀ ਪੰਜ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਚਾਅ ਤੇ ਮਲਾਹ ਨਾਲ਼ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਤੋਂ ਬਹਾਰ ਰੁੱਤ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮੁੱਢ ਕਦੀਮ ਤੋਂ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਡਿੱਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ‘ਸੁਵੰਨਤਾ’ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਕਾਮ ਦੇਵ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨ ਕੇ ਟੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਬਸੰਤ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਧੜਕ ਉੱਠਦੀ ਹੈ। ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿੱਕੇ ਵੱਡੇ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਤੇ ਲੋਕੀਂ ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਾਂਗ ਖਿੜ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਰੌਣਕ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਟਿਆਲ਼ੇ ਤੇ ਛਿਹਰਟੇ ਦੀ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੇਲਾ ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਦੀ ਸਮਾਧ ਉੱਤੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਧਰਮੀ ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਤੁਅੱਸਬ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਮੱਤ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣਾ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਨਿਰੋਲ ਮੌਸਮੀ ਸੀ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਜੋੜ ਦਿੱਤੀ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਲੋਕੀਂ ਆਪਣੀ ਦਿਲਾਂ ਦਾ ਹੁਲਾਸ ਪਤੰਗਾਂ ਉਡਾ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਿਨ ਸਾਰਾ ਆਕਾਸ਼ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਹਵਾ ਵਿੱਤ ਤਰਦੀਆਂ ਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਆਕਾਸ਼ ਇੱਕ ਅਥਾਹ ਰੰਗਮੰਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੇ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਗੁੱਡੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ਤਰੰਗਿਤ ਹੋਇਆ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵਾਲ਼ੇ ਦਿਨ ਤੀਵੀਆਂ ਬਸੰਤੀ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਤੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਗਿੱਧੇ ਨੂੰ ‘ਬਸੰਤੀ ਗਿੱਧਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਰੁੱਤਾਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇੱਕ ਪਰਬ ਹੈ ਜੋ ਮਾਘ ਸੁਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਧੂਮ ਧਾਮ ਨਾਲ਼ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ‘ ਆਈ ਬਸੰਤ ਪਾਲ਼ਾ ਉਡੰਤ’ ਬਸੰਤ ਆਉਣ ਨਾਲ਼ ਪਾਲ਼ਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣਾ ਆਰੰਭ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹਾਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਸਦਾ ਦੀਵਾਲੀ ਸਾਧ ਦੀ ਅੱਠੋਂ ਪਹਿਰ ਬਸੰਤ ਦੀ ਉਕਤੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਖੇੜਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਛੇ ਰੁੱਤਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਨੂੰ ਰਿਤੂ ਰਾਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਸਭ ਰੁੱਤਾਂ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਗਿਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰੁੱਤ ਚੇਤ ਤੇ ਵਿਸਾਖ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਜ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਮਹੀਨਾ ਪੈਂਤੀ ਕੁ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਇਹ ਕਥਾ ਇਉਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਰੁੱਤਾਂ ਨੇ ਰਿਤੂ ਰਾਜ ਬਸੰਤ ਦਾ ਅਭਿਨੰਦਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਹਰੇਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ ਅੱਠ ਦਿਨ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇੱਕ ਮਾਘ ਸ਼ੁਕਲ ਪੰਜਵੀਂ ਅਤੇ ਚੇਤ ਵਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿੱਚ ਇਤਨੇ ਹੀ ਦਿਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਬਸੰਤ ਦਾ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ [[ਬਹਾਰ]] ਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਾਘ ਦੀ ਪੰਜ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਫਰਵਰੀ]] ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੁਸ਼ੀ ਦਰਸ਼ਾਉਣ ਲਈ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਨੂੰ ਜਿਹਨਾਂ ਛੇ ਰੁੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਨਚਾਹੀ ਰੁੱਤ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਫੁੱਲਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹਾਰ ਆ ਜਾਂਦੀ, ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ [[ਸਰ੍ਹੋਂ]] ਦੇ ਫੁੱਲ ਚਮਕਣ ਲੱਗਦੇ, ਜੌਂ ਅਤੇ ਕਣਕਾਂ ਨਿਸਰਣ ਲੱਗਦੀਆ, ਅੰਬਾਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਰੰਗ - ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਤਿਤਲੀਆਂ ਮੰਡਰਾਉਣ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ਨੂੰ]] ਅਤੇ [[ਕਾਮਦੇਵ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੁੰਦੀ, ਇਹ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਹਾਂਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ੀ ਪੰਚਮੀ ਵਜੋਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਪੁਰਾਣਾਂ - ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਕਾਵਿ-ਗਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਚਿਤਰਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਰੋਲ ਲੌਕਿਕ ਤਿਉਹਾਰ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਕੁੱਝ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵ ਜੋੜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦਿਨ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਸੰਤੀ ਰੰਗ ਦੇ ਬਸਤਰ ਤੇ ਫੁੱਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਸਨਾਤਨੀ ਹਿੰਦੂ ਇਸ ਦਿਨ ਲਕਸ਼ਮੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਿੱਥ ਨੂੰ ਤਿਲ਼ਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਮਲ਼ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਤੇ ਰੰਗ ਦਾ ਕੋਈ ਕੱਪੜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਿਥੀ ਨੂੰ ਕਈ ਕਾਮਦੇਵ ਤੇ ਰਤੀ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਤੀ ਤੇ ਕਾਮਦੇਵ ਤੇ ਰਤੀ ਵਦੀ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਤੀ ਤੇ ਕਾਮਦੇਵ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਕੇ ਪੂਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਨਾਲ਼ ਭੋਗਣ ਦਾ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਬਸੰਤ ਦਾ ਮੇਲਾ 1599 ਵਿੱਚ ਲੱਗਾ ਸੀ ਜਦ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਵਡਾਲੀ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਛਿਹਰਟੇ ਲਾਗੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਛਿਹਰਟਾ ਵਾਲ਼ਾ ਖੂਹ ਹੈ ਇੱਥੇ ਹੀ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਦੂਰ ਦੇ ਮੇਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਤੀਵੀਆਂ ਤੇ ਆਦਮੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ===ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ=== ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਤੇ ਨਾਮਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਬੜਾ ਗੂੜ੍ਹਾ ਸਬੰਧ ਹੈ।ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਦੀ ਸਮਾਧ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਦੋ ਮੀਲ ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੱਲ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਹਰ ਸਾਲ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਲਾਹੌਰ ਨਿਵਾਸੀ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਪਤੰਗਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਕੂਕਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੋਢੀ ਨਾਮਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ ਫਰਵਰੀ 1816 ਦੀ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਭੈਣੀ ਰਾਈਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਭੈਣੀ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਉਤਸਵ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2012/01/%E0%A8%B8%E0%A9%B1%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%9A%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%95-%E0%A8%A4%E0%A8%BF%E0%A8%89%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%AC%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%A4-%E0%A8%AA%E0%A9%B0/ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵੇਖਿਆ 16/03/2014 ਨੂੰ]</ref> ==ਮੇਲਾ ਬਸੰਤ== ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਧੂਹ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਮੌਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ’ਤੇ ਨਵਾਂ ਨਿਖਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ…ਸ਼ਗੂਫੇ ਫੁੱਟਦੇ ਹਨ… ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰੋਂ ਦੇ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਪੀਲੇ ਪੀਲੇ ਫੁੱਲ ਮਨਮੋਹਕ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ…ਜਿੱਥੋਂ ਤਕ ਨਿਗਾਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਫੁੱਲ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਬਾਗ਼ੀਂ ਫੁੱਲ ਖਿੜਦੇ ਹਨ। ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵੀ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਚਾਅ ਸਾਂਭਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਉਹ ਤੜਕਸਾਰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕੋਠਿਆਂ ’ਤੇ ਡੈਕ ਲਾ ਕੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਤੰਗਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਤੰਗ ਕੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਤੰਗ ਲੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ-ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ ਪਤੰਗ ਅਦੁੱਤੀ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ: 1. ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ – ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਫੁੱਲ। 2. ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ ਦੇ ਮੂਲ ਸਰੋਕਾਰ – ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ। 3. ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ ਵਿਸ਼ਵ-ਕੋਸ਼ (ਜਿਲਦ ਸੱਤਵੀਂ) – ਸੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੁੱਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] pnmjacxh2n81jvsccspp3ojqe0lie89 10 21116 749914 696862 2024-04-10T04:07:22Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ |title = ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |group1 = ਮੇਲੇ |list1 = [[ਛਪਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਜਗਰਾਵਾਂ ਦਾ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਹੈਦਰ ਸ਼ੇਖ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਗੁੱਗਾ ਨੌਮੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸਰਾਧ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਦੁਸਹਿਰਾ]] &bull; [[ਸਾਂਝੀਂ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਪੁਆਧ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull;[[ਬਿੰਦਰਖ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਰਾਣੇ ਧੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮਸੂਰਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਲਸੋਈ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਭੀਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮਾਘੀ ਬੱਗਸਰ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] &bull; [[ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮਾਘੀ ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮਾਘੀ ਤਖਤੁਪੁਰਾ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਵਿਸਾਖੀ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਗੁਰੂ ਕਾ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਮਜ਼ਾਰੇ ਦਾ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਮਾਤਾ ਆਸਾ ਦੇਵੀ]] &bull; [[ਚਲ ਚਲੀਏ ਸਮੂਰਾਂ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ]]; [[ਹੋਲਾ ਮਹੱਲਾ]] &bull; |group2 =ਕੌਮੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਮੇਲੇ |list2 = [[ਵਿਸਾਖੀ]] &bull; [[ਤੀਆਂ]] &bull; [[ਦੁਸਹਿਰਾ]] &bull; [[ਦਿਵਾਲੀ]] &bull; [[ਲੋਹੜੀ]] &bull; [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] &bull; [[ਹੋਲੀ]] |group3 = ਸਥਾਨਿਕ ਮੇਲੇ |list3 = [[ਹਰੀਕੇ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮਾਹੀ ਸਿਧ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਬਾਬਾ ਸਿਰੀ ਚੰਦ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸਯਦ ਕਬੀਰ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ ਸ਼ਹੀਦੀ ਮੇਲਾ ਸਮਾਰਕ ਆਸਫ਼ ਵਾਲਾ]] |group4 = [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list4 = [[ਪਿੰਡੋਰੀ ਧਾਮ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਅਚੱਲ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਕਲਾਨੋਰ ਦਾ ਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਭੋਮੇ ਦੀ ਛਿੰਝ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਬੱਬੇਹਾਲੀ ਦੀ ਛਿੰਝ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਬਾਬਾ ਤਪੀਆ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਭਾਗੋਵਾਲ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਮਦੇਵ ਦਰਬਾਰ ਦਾ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]]&bull; [[ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਦਾ ਮੇਲਾ]] |group5 = [[ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list5 = [[ਬਸੰਤ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਸੰਤ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ]] &bull; [[ਜਨਮ ਉਤਸਵ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਜੀ]] &bull; [[ਬਾਬਾ ਪੀਰ ਚੌਦੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਸੰਤ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਸੰਤ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸਤਾਈਏ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਭੱਦਲ ਕਾਲੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਦਾ ਉਤਸਵ]]&bull; [[ਬੇਗੋਵਾਲ ਦਾ ਮੇਲਾ]] |group6 = [[ਜਲੰਧਰ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list6 = [[ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਠੰਡੜੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਹਰਵਲਭ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਉਰਸ ਮੁਬਾਰਕ]] &bull; [[ਸਰਵੇਦਯ (ਫਿਲੌਰ) ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਮੇਲਾ]] |group7 = [[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list7 = [[ਲੁਹਾਰ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਭਾਈ ਤਿਲਕੂ ਜੀ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲ ਗੜ੍ਹ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਰਨਾ ਸਾਹਿਬ]] &bull; [[ ਮੇਲਾ ਡੇਰਾ ਸੰਤ ਗੜ੍ਹ ਹਰਖੋਵਾਲ ਦਾ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਕਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਦਾ]] &bull; [[ਮੇਲਾ ਰਾਜਨੀ ਦੇਵੀ]] |group8 = [[ਰੋਪੜ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list8 = [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ]] &bull; [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਗੜ੍ਹ ਸਦਾ-ਬਰਤ]] &bull; [[ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] |group9 = [[ਪਟਿਆਲੇ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list9 =[[ਕੈਦੋਂ ਦਾ ਮੇਲਾ]] |group10 = [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list10 = [[ਮਸਤੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਰਣਿਕੇ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਦਰਗਾਹ ਹਜ਼ਰਤ ਸਦਰੁਦੀਨ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਕੁੱਪ ਰਹੀੜਾ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] &bull; [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]] &bull; [[ਘਰਾਚੋਂ ਕੁਟੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੇਲਾ|ਘਰਾਚੋਂ ਦਾ ਮੇਲਾ]] |group11 = [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list11 = [[ਭਿਖੀ ਦਾ ਸਾਈਂ ਬਾਬਾ ਗੁੱਦੜ ਸ਼ਾਹ]] &bull; [[ਸੇਲਬਰਾਹ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull;[[ਫ਼ਫੜੇ ਭਾਈਕੇ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull;[[ਮੇਲਾ ਮਾਈਸਰਖਾਨ]]&bull; [[ਪਿੰਡ ਰੋਲਾ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਸਿੱਧ ਬੀਬੀ ਪਾਰੋ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; [[ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ|ਬਾਬਾ ਭਾਈ ਰੂਪ ਚੰਦ]] |group12 = [[ਮਾਨਸਾ, ਪੰਜਾਬ|ਮਾਨਸਾ]] ਦੇ ਮੇਲੇ |list12 = [[ਕੁਲਾਣਾ ਦਾ ਮੇਲਾ]] &bull; }} <noinclude> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] </noinclude> tndaq8wtfo6gvrs572e4und9o3nlqje 0 21123 749841 741360 2024-04-10T03:40:30Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖੀ]] k0q4ru4dl4pbq4zzez1eevb9z4pgtal 749842 749841 2024-04-10T03:40:58Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਸਿੱਖੀ]]; added [[Category:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] fcjlnd2raafgqmrjnt0xf8mo3pq20dq 749843 749842 2024-04-10T03:41:22Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਤਿਉਹਾਰ]]; added [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] 844e91virpp2h2drc6kcl6rk7s52nn7 749844 749843 2024-04-10T03:42:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Commons category-inline|Vaisakhi|ਵਿਸਾਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] 07d57s06ad92oq8xwdlncyy40q68ny9 749848 749844 2024-04-10T03:46:07Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Commons category-inline|Vaisakhi|ਵਿਸਾਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] b353q09ah9bd6a3gli8t5tzxpt8hkaq 749849 749848 2024-04-10T03:46:28Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Commons category-inline|Vaisakhi|ਵਿਸਾਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 35a6m7oqukjb4tulo0mu1lbjys38rt4 0 21212 749926 748870 2024-04-10T04:07:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਭਰ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਮੇਲੇ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਜਰਗ]] ਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। [[File:ਮੰਦਰ ਜਰਗ ਵਾਲੀ ਮਾਤਾ.jpg|thumb|ਮੰਦਰ]] ==ਇਤਿਹਾਸ== [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੀ [[ਪਾਇਲ]] ਤਹਿਸੀਲ ਤੋਂ 16 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਪਿੰਡ ਜਰਗ ਘੁੱਗ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੋਂ ਲਗਪਗ ਢਾਈ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀਸ ਦਾਨੀ ਰਾਜਾ ਜਗਦੇਵ ਨੇ ਵਸਾਇਆ ਸੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਲਗਪਗ 6 ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਚੇਤ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਵਿਆਹੀਆਂ ਧੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪੇਕੇ ਘਰ ਪੁੱਜ ਕੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਕਵਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਆਏ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੀ ਆਓ ਭਗਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਮੰਦਰ== ਇੱਥੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰ ਮੰਦਰ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ੀਤਲਾ ਮਸਾਣੀ ਜਾਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਾ, ਬਸੰਤੀ ਜਾਂ ਨਿੱਕੀ ਮਾਤਾ, ਮਾਤਾ ਮਦਾਨਣ-ਮਾਤਾ ਕਾਲੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਸ਼ੱਕਰਗੰਜ ਦੇ ਹਨ। ==ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ== ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਗੁਲਗੁਲੇ ਪਕਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਬੇਹਾ ਅੰਨ੍ਹ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਲਗੁਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਚੇ ਰੱਖ ਕੇ ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਅਤੇ ਛਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ ਤੋਂ ਹੀ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਤੋਂ ਲੋਕ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਪੁੱਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਜਗਰਾਤਿਆਂ ਰਾਹੀ ਜਸ ਗਾਇਨ== ਸੋਮਵਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਆਸਣ ਲਾ ਕੇ ਮਾਤਾ ਦੀ ਚੌਂਕੀ ਭਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਜਗਰਾਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਮਾਤਾ ਦਾ ਜਸ ਗਾਇਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਬੈਂਡ ਵਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਢੋਲਾਂ ਦੀ ਤਾਲ ਨਾਲ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਭੰਗੜਾ ਵੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਮੇਲੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਜੀਅ ਦੇ ਮਾਤਾ ਨਿਕਲੀ ਹੋਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਦੀ ‘ਸੁੱਖਣਾ’ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ‘ਥਾਨ’ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ == ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਤੋਂ ਮੰਦਰਾਂ ’ਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਹੀ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ, ਨੌਜਵਾਨ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਲਈ ਜੁੜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ’ਚ ਸਜੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੁਕਾਨਾਂ ’ਤੇ ਪੂਰੀ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨੰਨ੍ਹੇ-ਮੁੰਨ੍ਹੇ ਬੱਚੇ ਖਿਡੌਣੇ ਖ਼ਰੀਦਦੇ, ਗਰਮ-ਗਰਮ ਜਲੇਬੀਆਂ, ਕੁਲਫ਼ੀਆਂ, ਪਕੌੜੇ, ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਾਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਹਨ। ਦੁਪਹਿਰ ਤਕ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਭੀੜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਦੇ ਭਗਤ ਆਪਣੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਰਾਹੀਂ ‘ਜਰਗ ਵਾਲੀ ਮਾਈ, ਦੁਖੀ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਚਰਨੀਂ ਲਾਈ’ ਦੀ ਦੁਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਗੱਭਰੂ ਸੋਹਣੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਗਾਇਕ== ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਨੁਮਾਇਸ਼ਾਂ, ਜਾਦੂਗਰ ਦੇ ਤਮਾਸ਼ੇ, ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਭਲਵਾਨਾਂ ਦੇ ਜੌਹਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਤਸਵੀਰ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ’ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਜਰਗ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਤਕ ਮੇਲਾ ਵਿਛੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਜ ਇਹ ਮੇਲਾ ਯਾਦਾਂ ਪੱਲ੍ਹੇ ਪਾਉਂਦਾ, ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਨਿਭਾਉਂਦਾ, ਨਵੇਂ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਵਧਾਉਂਦਾ, ਬੈਂਡ ਵਾਜਿਆਂ, ਢੋਲਾਂ ਅਤੇ ਬੀਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗੂੰਜਾਂ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਹਨੇਰੇ ਤਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਗੈਲਰੀ== [[File:ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਝੂਲੇ.jpg|thumb|ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਝੂਲੇ]] [[File:ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ.jpg|thumb|ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਗੁਲਗੁਲੇ]] [[File:ਜਰਗ ਦਾ ਮੇਲਾ 2.jpg|thumb|ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਡੰਡਾਉਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ]] [[File:ਮੇਲਾ ਜਰਗ ਦਾ.jpg|thumb|ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸਪੇਰਾ]] [[File:ਮੇਲਾ ਜੁਰਗ.jpg|thumb|ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ]] ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== [[ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ ਅਤੇ ਤਿਓਹਾਰ]] {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] exrnbyx0hw7x63a5891ff22no9pm0ya 0 21561 749927 704748 2024-04-10T04:07:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[File:ਤੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ.jpg|thumb|ਤੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ <a href="//commons.wikimedia.org/wiki/File:]] {{Infobox holiday |holiday_name = ਤੀਆਂ (ਪੰਜਾਬ/ਹਰਿਆਣਾ) |official name = ਤੀਆਂ ਤੀਜ ਦੀਆਂ |image = |type = ਤੀਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ |nickname = ਤੀਜ |observedby =ਸਿੱਖ ਤੇ ਹਿੰਦੂ |begins = ਸਾਓੁਣ ਚਾਨਣੀ |ends =ਸਾਓੁਣ ਪੁੰਨਿਆ |date = ਜੁਲਾਈ/ਅਗਸਤ |dedicatedto = ਮਾਨਸੂਨ }} '''ਤੀਆਂ''' ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ [[ਸਾਵਣ|ਸਾਉਣ]] ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤੀਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਸਾਰਾ ਮਹੀਨਾ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ ਹੈ। ==ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਸੰਬੰਧੀ== ਪੰਜਾਬ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਮਾਪੇ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਆਂਹਦੜ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਧਾਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੱਠੀਆਂ, ਬਿਸਕੁਟ ਤੇ ਹੋਰ ਮਠਿਆਈਆਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਬੈਠੀਆਂ ਸਜ-ਵਿਆਹੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਾਣੀ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅਮੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱÎਭਿਆਚਾਰ ‘ਤੇ ਪਏ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ‘ਚੋਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿੜ ਲੋਪ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਪੀਂਘਾਂ ਝੂਟਦੀਆਂ [[ਗਿੱਧਾ]] ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੀ ਨਾਲ ਦੁੱਖ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਤੀਆਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਦੇਖਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਤੀਆਂ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਚਾਅ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਿਆਰ ਦੀ ਖਿੱਚ ਘਟਣ ਕਰ ਕੇ ਤੀਆਂ ਦਾ ਰੰਗ ਫਿੱਕਾ ਪੈ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਪਿੜਾਂ ਵਿੱਚ ਤੀਆਂ ਦੇ ਖੜਾਕ ਪੈਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੁਣ ਇਹ ਤੀਆਂ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਸਟੇਜਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਦਾ ਮਹਿਮਾਨ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਹਮਦਰਦ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉੱਪਰਾਲੇ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਤੀਆਂ ਲਵਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਟੀ ਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦਾ ਢੰਗ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਧਮਾਲ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਅੱਤਵਾਦ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿੱਚ ਝੁਲਸ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤੀਆਂ ਦੀ ਧਮਾਲ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਵੀ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਇਹ ਤੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸਕੂਲਾਂ-ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਟੇਜਾਂ ‘ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਬਿਊਟੀ ਪਾਰਲਰਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਬਨਾਉਟੀ ਗਹਿਣੇ ਪਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਝਲਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਆਉ! ਫਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪੁਰਾਤਨ ਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿੜਾਂ ਦੀ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਸਥਾਪਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਈਏ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅਮੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਧਾਂਕ ਕਾਇਮ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕੇ।'''<ref name="ਤੀਆਂ">{{cite web | url=http://www.teeyandamela.com/ | title=ਤੀਆਂ ਤੀਜ ਦੀਆਂ | accessdate=21 ਜੁਲਾਈ 2016 | archive-date=2022-08-03 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220803034406/http://www.teeyandamela.com/ | url-status=dead }}</ref>''' ਤੀਆਂ ਸਾਉਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤੀਜ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਪੁੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੀਤ ਮੁਤਾਬਕ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੇਕੇ ਲੈ ਆਉਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਵੀ ਚੜਾਉਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਿੱਪਲਾਂ, ਟਾਹਲੀਆਂ ਤੇ ਪੀਘਾਂ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ, ਗੋਲ ਘੇਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ, ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਬੋਲੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਆਖਰੀ ਟੱਪੇ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੁਹਰਾ ਕੇ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਵੱਧ ਘੇਰੇ ਅੰਦਰ ਨੱਚਦੀਆਂ ਹਨ, ਪੁੰਨਿਆਂ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਵੱਅਲੋ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਕੁੜੀਆਂ ਘਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦੀਆਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਰੁਕ ਰੁਕ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾਲੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ।ਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸੌਹਰੇ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਪੇਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਤੇ ਬਿਸਕੁਟ ਦੇ ਕੇ ਤੋਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਸਾਉਥਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਾਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਸ਼ਗਣ== ਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ ਸਮੇਂ ਵਿਆਹੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪੇ ਘਰੋਂ ਸੂਟ, ਲੱਡੂ, ਮੇਹੰਦੀ ਸ਼ਗਣ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref name="autogenerated1">Alop Ho Raha Punjabi Virsa: Harkesh Singh KehalUnistar Books PVT Ltd {{ISBN|81-7142-869-X}}</ref> <gallery> File:Boondi laddoo.JPG|ਬੂੰਦੀ ਲੱਡੂ File:"Bangles..jpg|ਚੂੜੀਆਂ File:Henna.jpg|ਮੇਹੰਦੀ File:Shalwar kameez Colours.jpg|ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਟ File:Whitechapel dresses 1.jpg|ਸਾੜੀ File:Columpio.jpg|ਪੀਂਘ </gallery> ==ਗਿੱਧਾ== ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕੁੜੀਆਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ, ਗਿੱਧਾ ਪਾ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪੀਂਘਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <blockquote><poem> ਸਾਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ, ਬਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣ ਮੋਰ ਵੇ, ਅਸਾਂ ਨੀ ਸੌਹਰੇ ਜਾਣਾ, ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਮੋੜ ਵੇ, ਅਸਾਂ ਨੀ ਸੌਹਰੇ ........... ਸਾਉਣ ਵੀਰ ਕੱਠੀਆਂ ਕਰੇ, ਭਾਦੋਂ ਚੰਦਰੀ ਵਿਛੋੜੇ ਪਵੇ, ਸਾਉਣ ਵੀਰ ....... ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਦਿਨ ਤੀਆਂ ਦੇ, ਸਭੇ ਸਹੇਲੀਆਂ ਆਈਆਂ, ਨੀ ਸੰਤੋਂ ਸ਼ਾਮੋ ਹੋਈਆਂ ਕੱਠੀਆਂ, ਵੱਡੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਂਈਆਂ, ਨੀ ਕਾਲੀਆਂ ਦੀ ਫਿੰਨੋ ਦਾ ਤਾਂ, ਚਾਅ ਚੁੱਕਿਆਂ ਨਾ ਜਾਵੇ, ਝੂਟਾ ਦੇ ਦਿਓ ਨੀ,ਦੇ ਦਿਓ ਨੀ, ਮੇਰਾ ਲੱਕ ਹੁਲਾਰੇ ਖਾਵੇ, ਝੂਟਾ ਦੇ ........ ਆਉਂਦੀ ਕੁੜੀਏ,ਜਾਂਦੀ ਕੁੜੀਏ, ਤੁਰਦੀ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਜਾਵੇਂ, ਨੀ ਕਾਹਲੀ ਕਾਹਲੀ ਪੈਰ ਪੱਟ ਲੈ, ਤੀਆਂ ਲੱਗੀਆਂ ਪਿੱਪਲ ਦੀ ਛਾਵੇਂ, ਨੀ ਕਾਹਲੀ ....... ਤੀਆਂ ਤੀਜ ਦੀਆਂ,ਵਰ੍ਹੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਫੇਰ, ਤੀਆਂ ਤੀਜ ਦੀਆਂ ........ </poem></blockquote> <gallery> File:Haryali Teej.jpg|ਤੀਆਂ ਮਨਾਉਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ |ਪੰਜਾਬਣਾਂ |ਪੰਜਾਬਣਾਂ File:Giddha dance Teeyan Punjab Teej India.jpg|ਗਿੱਧਾ |ਗਿੱਧਾ File:Giddha dance Teeyan Punjab Teej India 3.jpg|ਗਿੱਧਾ |ਤੀਆਂ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] f5b44qzcgsurmdrc10bp188wu0g19qm 10 26793 749838 721192 2024-04-10T03:18:52Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{#switch: {{{1|}}} | = | [[Abkhazian Orthodox Church]] | [[Armenian Apostolic church]] | [[Armenian Apostolic Church]] | [[AAC]] | [[Eastern Orthodox]] | [[Georgian Orthodox]] | [[Georgian Orthodox Church]] | [[Georgian Orthodox Church|Georgian Orthodox]] | [[Greek Orthodox Church]] | [[Russian Orthodox]] | [[Russian Orthodox Church]] | [[Belarusian Orthodox Church]] | [[Belarusian Exarchate]] | [[Bulgarian Orthodox Church]] | [[Bulgarian Orthodox]] | [[Czech and Slovak Orthodox Church]] | [[Czech and Slovak Orthodox]] | [[Romanian Orthodox Church]] | [[Romanian Orthodox Church|Romanian Orthodox]] | [[Romanian Orthodox]] | [[Estonian Apostolic Orthodox Church]] | [[Serbian Orthodox Church]] | [[Serbian Orthodox]] = #FFCF00 | [[Anglican]] | [[Anglicanism|Anglican]] | [[Anglicanism]] | [[Episcopal Church in the United States of America]] | [[Episcopal Church in the United States of America|ECUSA]] | [[Episcopal Church (United States)]] | [[Episcopal Church (United States)|Episcopal Church]] | [[Church of England]] = #EBB0DE | [[Coptic Orthodox Church of Alexandria|Coptic Orthodox Church]] | [[Coptic Orthodox Church]] | [[Coptic]] = #56A8FF | [[Buddhist]] | [[Buddhism]] | [[Chan Buddhism]] | [[Theravada]] | [[Theravada]] [[Buddhism]] | [[Mahayana Buddhist]] | [[Mahayana Buddhism]] | [[Mahayana]] | [[Shingon]] | [[Shingon-shu Buzan-ha|Shingon Buzan Sect]] | [[Shingon Buddhism|Shingon]] | [[Shingon Risshu|Shingon Ritsu]] | [[Shingon|Kōyasan Shingon]] | [[Sōtō]] | [[Tendai]] | [[Thai Forest Tradition]] | [[Shingon Buddhism|Shingon]] [[Shingon-shu Buzan-ha|Buzan Sect]] | [[Hossō]] | [[Jōdo-shū]] | [[Jōdo Shinshū]] | [[Jogye Order]] | [[Jogye Order]] of Korean Buddhism | [[Zen]] | [[Zen Buddhism]] = #FFCC33 | [[Tibetan Buddhism]] = #800547; color: #FFD068; | [[Hinduism]], [[Ecumenism]], | [[Hindu]] | [[Hinduism]] | [[ਹਿੰਦੂ]] | [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ|ਹਿੰਦੂ]] | [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] = #FFC569 | [[Islam]] | [[ਇਸਲਾਮ]] = #9BE89B | [[Jainism]] = #F5DEB3 | [[Haredi Judaism]] | [[Hasidic Judaism]] | [[Orthodox Judaism]] | [[Modern Orthodox Judaism]] | [[Conservative Judaism]] | [[Neolog Judaism]] = #9BB4EB | [[Reconstructionist Judaism]] | [[Reform Judaism]] = #87CEFA | [[Judaism]] = #ADD8E6 | [[Romanian Church United with Rome, Greek-Catholic|Romanian Greek Catholic Church]] | [[Romanian Greek Catholic Church]] | [[Roman Catholic Church|Roman Catholic]] | [[Roman Catholicism|Roman Catholic]] | [[Roman Catholic Church]] | [[Roman Catholicism]] | [[Roman Catholic]] | [[Catholic Church]] | [[Catholic Church|Roman Catholic]] | [[Catholic]] = #FFCC99 | [[Shia Islam|Shia]] | [[Shia Islam|Shia (Twelver)]] | [[Shia Islam]] | [[Shia]] = #ABE9CC | [[Ahmadiyya]] | [[Ahmadi]] | [[Ahmadiyya Islam]] | [[Ahmadiyya|Ahmadi]] | [[Ahl al-Hadith]] | [[Ahle Hadith]] | [[Barelvi]] | [[Deobandi]] | [[Hanafi]] | [[Shafi'i]] | [[Shafi'i|Sunni (Shafi'i)]] | [[Sunni Islam|Sunni]] | [[Sunni Islam]] | [[Sunni]] = #CCFFCC | [[Syriac Orthodox]] | [[Syriac Catholic]] | [[Maronite Catholic]] | [[Chaldean Catholic]] | [[Assyrian Church of the East]]= #CCB2FF | [[Baháʼí]] | [[Bahá'í]] | [[Baháʼí Faith|Baháʼí]] | [[Bahá'í Faith|Bahá'í]] | [[Bahá'í Faith|Baháʼí]] | [[Baháʼí Faith]] | [[Bahá'í Faith]] = #FF8C00 | [[Sikhism]] | [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ|ਸਿੱਖ]] | [[ਸਿੱਖ]] | [[ਸਿੱਖੀ]] | [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] = #FFC600 | [[Shinto]] = #A12F25; color: #FFF; | [[Taoism]] = #505858; color: #FFF; | #default = #D3D3D3 }}<!-- --><noinclude>{{documentation}}</noinclude> 98fwmiwhoersef9usj8mahf6kb3z254 0 27362 749928 617155 2024-04-10T04:07:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday |holiday_name = ਵਿਜੈਦਸ਼ਮੀ |image = Navratri Navaratri festival preparations and performance arts collage.jpg |nickname = ਦੁਸ਼ਹਿਰਾ , ਦਸਹਿਰਾ, ਨਵਰਾਤਰੀ, ਵਿਜੈਦਸ਼ਮੀ |observedby = [[ਹਿੰਦੂ]] |observances = ਪੰਡਾਲ, ਨਾਟਕ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਇਕੱਠ, ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਪਾਠ, ਪੂਜਾ, ਵਰਤ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸਰਜਨ ਜਾਂ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਸਾੜਨਾ। |celebrations = [[ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ]] ਅਤੇ ਰਾਮਲੀਲਾ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ |type = ਹਿੰਦੂ |longtype = ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ |significance = ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ |date2020 = 25 ਅਕਤੂਬਰ (ਐਤਵਾਰ)<ref>{{Cite web|title=Dussehra 2020 Date, Time & Significance – Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/astrology/rituals-puja/dussehra-2020-date-time-significance/articleshow/78780952.cms|access-date=23 October 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=Vijayadashami 2020: Vijay Muhurat date, timings and Sindoor Khela |url=https://zeenews.india.com/culture/vijayadashami-2020-vijay-muhurat-date-timings-and-sindoor-khela-2319926.html |access-date=25 October 2020 |work=Zee News |date=25 October 2020 |language=en}}</ref><br/> [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ]] 24 ਅਕਤੂਬਰ 2020 |date2021 = 15 ਅਕਤੂਬਰ (ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ)<ref>{{Cite web|url=https://www.india.gov.in/calendar?date=2021-10|title=National Portal of India|website=www.india.gov.in|access-date=3 August 2020}}</ref> |scheduling=|startedby=|firsttime=|frequency=|duration=|alt=|month=|weekday=|ends=|begins=|litcolor=|official_name=|relatedto=}} '''ਦੁਸ਼ਹਿਰਾ''' ਜਾਂ '''ਵਿਜੇ ਦਸਮੀ (ਫਤਹਿ ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ)''' [[ਹਿੰਦੂ]]ਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। [[ਅੱਸੂ]] (ਕੁਆਰ) ਮਹੀਨੇ ਦੇ [[ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ]] ਦੀ [[ਦਸਮੀ]] [[ਤਿਥੀ]] ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਅਯੋਜਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ [[ਰਾਮ]] ਨੇ ਇਸ ਦਿਨ [[ਰਾਵਣ]] ਦਾ ਵਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਬੁਰਾਈ ਦੇ ਉੱਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਵਿਜੈ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਲਈ ਇਸ ਦਸਮੀ ਨੂੰ '''ਵਿਜੈਦਸਮੀ''' ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਹਿਰਾ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਅਤਿਅੰਤ ਸ਼ੁੱਭ [[ਤਿਥੀ|ਤਿਥੀਆਂ]] ਵਿਚੌਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਹੋਰ ਦੋ ਹਨ [[ਚੇਤ]] [[ਸ਼ੁਕਲ]] ਦੀ, ਅਤੇ [[ਕੱਤਕ]] [[ਸ਼ੁਕਲ]] ਦੀ [[ਇਕਮ]]। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕ ਨਵਾਂ ਕਾਰਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ, [[ਸ਼ਸਤਰ]]-[[ਪੂਜਾ]] ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਲੋਕ ਇਸ ਦਿਨ ਵਿਜੈ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਕੇ ਰਣ-ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸਥਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਮੇਲੇ ਲੱਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। [[ਰਾਮਲੀਲਾ]] ਦਾ ਅਯੋਜਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਰਾਵਣ]] ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੁਤਲਾ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਜਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਹਿਰਾ ਅਤੇ ਵਿਜੈਦਸਮੀ ਭਗਵਾਨ [[ਰਾਮ]] ਦੀ ਵਿਜੈ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ [[ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ]] ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ, ਦੋਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ [[ਸ਼ਕਤੀ]]-[[ਪੂਜਾ]] ਦਾ ਪਰਬ ਹੈ, ਸ਼ਸਤਰ ਪੂਜਨ ਦੀ ਤਿਥੀ ਹੈ। ਹਰਸ਼, ਉੱਲਾਸ ਅਤੇ ਵਿਜੈ ਦਾ ਤਹਿਵਾਰ ਹੈ। [[ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਉਪਾਸਕ ਹੈ, ਸੂਰਮਗਤੀ ਦੀ ਸੇਵਕ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਰਕਤ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਪ੍ਰਕਟ ਹੋਵੇ ਇਸਲਈ ਦੁਸ਼ਹਿਰੇ ਦਾ ਉੱਤਸਵ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੁਸ਼ਹਿਰਾ ਦਾ ਤਹਿਵਾਰ ਦਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪਾਪਾਂ- ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ ਮਦ, ਮਤਸਰ, ਅਹੰਕਾਰ, ਆਲਸ, ਹਿੰਸਾ ਤੇ ਚੋਰੀ ਦੇ ਪਰਿਤਯਾਗ ਦੀ ਸਦਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ==ਵਿਉਤਪਤੀ== ''ਵਿਜੈਦਸ਼ਮੀ'' ਸ਼ਬਦ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ; ''ਵਿਜੈ'' (ਜੇਤੂ)<ref>{{Cite web|url=http://spokensanskrit.org/index.php?mode=3&script=ia&tran_input=vijay&direct=se|title=Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit|website=spokensanskrit.org|access-date=18 December 2019}}</ref> ਅਤੇ ''ਦਸ਼ਮੀ'' (ਦਸਵਾਂ)<ref>{{Cite web|url=http://spokensanskrit.org/index.php?mode=3&script=ia&tran_input=dashami&direct=se|title=Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit|website=spokensanskrit.org|access-date=18 December 2019}}</ref> ਭਾਵ ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦਾ ਦਸਵਾਂ ਦਿਨ।<ref>{{Cite web|title=Dussehra 2018: Why is it celebrated? – Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/events/when-is-dussehra-in-2018-why-is-it-celebrated/articleshow/66273338.cms|access-date=25 October 2020|website=The Times of India|language=en}}</ref> ਇਹੀ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ-ਸਬੰਧਤ ਸ਼ਬਦ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਿੰਦੂ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ''ਦੁਸਹਿਰਾ'' ਸ਼ਬਦ ''(ਦਸ਼ਹਰਾ)'' ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ''ਦਸ਼ਮਾ'' (ਦਸ਼ਮ, 'ਦਸਵਾਂ') ਅਤੇ ''ਅਹਰ'' (अहर, 'ਦਿਨ') ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://spokensanskrit.org/index.php?mode=3&script=ia&tran_input=%E0%A4%A6%E0%A4%B6%E0%A4%AE&direct=se|title=Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit|website=spokensanskrit.org|access-date=18 December 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://spokensanskrit.org/index.php?tran_input=ahar&direct=se&script=ia&link=yes&mode=3|title=Sanskrit Dictionary for Spoken Sanskrit|website=spokensanskrit.org|access-date=18 December 2019}}</ref>{{sfn|Lochtefeld|2002|pp=212–213}} ==ਰਾਮਾਇਣ== [[ਰਾਵਣ]] [[ਸੀਤਾ]] ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਕੇ ਲੰਕਾ (ਅਜੋਕੇ [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ]]) ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਰਾਮ]] ਨੇ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਰਾਵਣ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ; ਸਥਿਤੀ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਘੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਸਿਰਜਣਹਾਰ-ਦੇਵਤਾ [[ਬ੍ਰਹਮਾ]] ਤੋਂ ਵਰਦਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਹੁਣ ਤੋਂ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਭੂਤਾਂ ਜਾਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। [[ਵਿਸ਼ਨੂੰ|ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਅਤੇ ਮਾਰਨ ਲਈ ਰਾਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਤਾਰ ਲਿਆ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਗਵਾਨ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਵਰਦਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਮ ਅਤੇ ਰਾਵਣ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦੁਸ਼ਟ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਵਣ ਦੇ ਦਸ ਸਿਰ ਹਨ; ਜਿਸ ਦੇ ਦਸ ਸਿਰ ਹੋਣ ਉਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਨੂੰ ਦੁਸਹਿਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਰਾਵਣ ਉੱਤੇ ਰਾਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਚੰਗੇ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|last=Desk|first=India com Buzz|date=26 September 2017|title=Dussehra History: Mythology And Story Related To The Festival Of Vijayadashami|url=https://www.india.com/festivals-events/dussehra-history-mythology-and-story-related-to-the-festival-of-vijayadashami-2498391/|access-date=24 October 2020|website=India News, Breaking News, Entertainment News {{!}} India.com|language=en}}</ref> ==ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ== <gallery> File:Dussehra festival Rishikesh 01.jpg|ਦੁਸਹਿਰਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ File:Dussehra festival Rishikesh 02.jpg|ਦੁਸਹਿਰਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ File:Dusshera.jpg|ਦੁਸਹਿਰਾ File:Dussherra gods.jpg|ਦੁਸਹਿਰਾ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] rc3qfmdak77o0w8asq96z4oh8hfoijr 0 27916 749932 414761 2024-04-10T04:07:46Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} ==ਮੇਲਾ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ== ਮੇਲਾ ਸ਼ਬਦ ਮੇਲਾ ‘ਮੇਲ ਮਿਲਾਪ’ ਦੀ ਉਕਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਤੀਮਾਨਾਂ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋ ਮੇਲੇ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਲੋਕਾਚਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੁਭਾਵਿਕ ਅਮਲ ਵਜੋ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਕਿਸੇ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਸਧਰਾਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੇ ਚੇਸ਼ਟਾਵਾਂ ਦੀ ਸਹਿਜ ਪ੍ਰਵਾਹ ਮਈ ਇੱਕ ਸੁਰਤਾ ਹਨ। ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਖੁੱਲ ਕੇ ਸਾਹ ਲੈਦੀ, ਲੋਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨਿਖਰਦੀ ਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨ ਪ੍ਰਚਾਵੇ ਤੇ ਮੇਲ ਜੋਲ ਦੇ ਸਮੂਹਿਕ ਵਸੀਲੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਵੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ,ਪੂਰਤੀਆਂ ਤੇ ਮਨੌਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮੇਲੇ ਸਾਂਝਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਹਨ। ਜਾਤੀ ਦੀ ਸਾਮਕ੍ਰਿਤਕ ਨੁਹਾਰ ਮੇਲਿਆਂ ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੂਰੇ ਰੰਗ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਾਤੀ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਮੇਲਿਆ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੇਲਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਇਕੱਠ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਲਾੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਬਰਾਤੀ ਇੱਕ ਵੀ ਨਹੀ। ਇੱਕ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਨਮੂਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਰਾਹੀ ਜੀਵਨ ਧਾਰਾ ਦੇ ਸੱਤੇ ਰੰਗ ਵੇਖੇ ਜਾਂ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਚਾਹਤ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੀਰਤਾ ਦੇ ਲੱਛਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੋਖੀਪਣਾ ਖਾਣ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਸ਼ੋਕ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਸੁਹਜ ਸੁਆਦ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਭਰੇ ਮੇਲੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕੇ ਜਾਂ ਸਕਦੇ ਹਨ।ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮੇਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰੰਗਤ ਵਾਲੇ ਹੀ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਮੇਲੇ ਸੱਢ ਵਜੋ ਭਾਵੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹੰੁਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸੁਭਾਅ ਪੱਖੋ ਲੋਕਿਕ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦਿਨ ਜਾਤੀ ਸਮੂਹ ਲੋਕ ਸਮੂਹ ਦੇ ਲੋਕ ਜਦੇ ਆਪਣੇ ਵਡੇਰੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰਪਾਜਲੀ ਅਰਧਣ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਤਰ ਹੰੁਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ ਨਾਂ ਰਹਿ ਕੇ ਇੱਕ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਮੇਲੇ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਘਰਾਚੋਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ== ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਮੇਲੇ ਪਿੰਡ ਘਰਾਚੋ ਜਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਖੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਇਹ ਮੇਲਾ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰਾ ਦਾਸ ਜੀ ਘਰਾਂਚੋ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਘੋਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਕੇ ਅਨੇਕਾ ਹੀ ਪੁਰਮਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਿਆ । ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਇੰਦਰ ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਯੂਪੀ ਸਟੇਟ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਚੰਦੋਈ ਦੀ ਕੁੱਖੋ ਪਿਤਾ ਮਸਤੂ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਜਨਮ ਲਿਆ ਬਾਬਾ ਜੀ ਸਹਿਜ ਅਵਸਖਾ ਵਿੱਚ ਰੋਹਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧੂ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਜੀਨੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਬਾ ਅਲਮਸਤ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜਦੋ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰਾ ਦਾਸ ਜੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਪਦਵੀ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਸੰਗਤਾ ਤੇ ਬੇੜੇ ਨਜ਼ਰਾ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇੱਕ ਰੱਜੇ ਪੁੱਜੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਜਾਂ ਲੋਭ ਲਾਲਚ ਨਹੀ ਸੀ। ਘਰ ਬਾਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਪਿੰਡ ਢੈਪਈ ਜੋ ਅੱਜ ਕਲ ਮਾਨਸਾ ਜਿਲ੍ਹੇ ਦਿਾ ਪਿੰਡ ਹੈ ਉੱਥੇ ਬਰਾਜੇ ਹੋਈ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਬੱਚਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਨਾ ਕਰ ਗਿਆ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਰੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਰੋਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਭਾਈ ਕੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਗਿਆ ਤਾਂ ਲੋਕਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਬੱਚਾ ਅਕਾਲ ਚਲਾਨਾ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜਹਨੇ ਰਹਿਮ ਕਰਕੇ ਜਲ ਦੀ ਚੂਲੀ ਭਰਕੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ।ਸੋਇਆ ਬੱਚਾ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸਾਰੇ ਘਰ ਅਤੇ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਹੋਲ ਬਣ ਗਿਆ। ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਬਾਲਕ ਸੰਤਾ ਨੂੰ ਸੌਪ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਫੇਰੂ ਦਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਦੋਵੇ ਜਾਣੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਚੇਲਾ ਸੰਗਰੁਰੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਾਲੀਆ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲੀ ਨਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਬਾਲੀਆ ਪੈ ਗਿਆ, ਕੁੱਝ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਤਰਾਜ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ 1664 ਵਿੱਚ ਘਰਾਚੋ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਏ ਜਿਹਨਾ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਇੱਥੇ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕੋਤਕ ਵੀ ਵਖਾਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਦੁਨੀਆਂ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇ ਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਾਜਾ ਜਹਾਗੀਰ ਜਿਸ ਨੇ ਘੁਮਾਣ ਗੋਤ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਉੱਪਰ ਆਪਣਾ ਫੋਜ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ ਸ਼ਰਤਾਂ ਵੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਜਾਣ ਜਾਂ ਪੰਜ ਡੋਲੇ ਕੰਨਿਆਂ ਦੇ ਦੇਣ ਨਹੀ ਫਿਰ ਜੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ ਜਾਣ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪਿੰਡ ਘਰਾਚੋ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਭਰਾਂ ਮੰਡੂ, ਗਹਿਲਾ,ਚਾਂਦ, ਹਮੀਰ ਚਾਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਸੰਤਾ ਕੋਲ ਜਾਕੇ ਸਾਰੀ ਵਾਰਤਾ ਸੁਣਾਈ ਤਾ ਸੰਤਾ ਨੇ ਜੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਘੁਮਾਣਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਬਾਬਾ ਫਕੀਰਾ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਫੇਰੂ ਦਾਸ ਨੂੰ ਘੁਮਾਣਾ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਸਾਰੇ ਘੁਮਾਣਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਭਾਜੜ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪੌਜ ਹਾਰ ਖਾ ਕੇ ਵਾਪਸ ਚਲੀ ਗਈ।ਇਸ ਵੇਲੇ ਕਮਾਂਡਰ ਅਲੀਖਾਨ ਸੀ।ਜਦੋ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਦੂਸਰੀ ਵਾਰੀ ਹੁਕਮ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੂੰ ਫੌਜ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਬਣਾਕੇ ਭੇਜਿਆ ਪਰ ਉਹ ਕਮਾਂਡਰ ਬਹੁਤ ਸਿਆਣਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਬਾਬਾ ਫਕੀਰਾ ਦਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਦੱਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸਾਨੂੰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਨੇ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀ ਤਹਾਨੂੰ ੵਗ੍ਰਿਫਤਾਂਰ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ।ਤੁਸੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਚੱਲੋ। ਬਾਬਾ ਫਕੀਰਾ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਫੇਰੂ ਦਾਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੌਤਕ ਵਿਖਾਇਆ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਅਨਾਜ ਹੱਥੀ ਪੀਸਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਥੇ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾਮ ਜਪਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਚੱਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਚੱਲ ਪਈਆਂ ਤਾਂ ਬਾਦਸਾਹ ਨੇ ਸੰਤਾ ਨੂੰ ਮੋਤ ਦੀ ਸਜਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਇੱਕ ਤੋਪ ਵਿੱਚ ਬਾਰੂਦ ਭਰਦੇ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਖੜਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਜਦੋ ਤੋਪ ਚਲਾਈ ਤਾਂ ਤੋਪ ਫਟ ਗਈ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬੇਹੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਂਦੀਆ ਬੇਗਾਮਾ ਨੇ ਰੋਣਾ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਫੇਰੂ ਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਫੜ ਲਏ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਲਤੀ ਦੀ ਮਾਫੀ ਰਾਣੀਆਂ ਨੇ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਬਾਬਾ ਫੇਰੂ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰਦੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਕੀਤਾ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵੀ ਮਾਫੀ ਮੰਗੀ ।ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਬਲਿਕ ਘੋੜਾ ਅਤੇ ਬਾਰਾਂ ਵਿੱਘੇ ਨਿੰਬੂਆ ਦੇ ਬਾਗ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਆਦਰ ਨਾਲ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਨਿੰਬੂਆ ਦਾ ਬਾਗ ਮੋਜ਼ੂਦ ਹੈ ਪਿੰਡ ਘਰਾਚੋ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ । ਫੱਗਣ ਸੁਦੀ ਸਤਮੀ ਨੂੰ ਬੜਾ ਭਾਰੀ ਮੇਲਾ ਸੰਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਭਰਦਾ ਹੈ ਸੰਗਤਾ ਦੂਰੋਂ ਦੂਰੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਚਾਰ ਦਿਨ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁੱਤ ਵੱਡਾ ਕਬੱਡੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ 45 ਵਾਂ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸੇ ਇਨਾਮ ਦੇ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਵੀ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਜਥੇ ਦੂਰੋ ਦੂਰੋ ਆ ਕੇ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖੁਸੀ ਹੋਵੇ ਪੁੱਤਰ ਜੰਮਣੇ, ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਮਕਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋ ਗੁੜ ਦੀ ਭੇਲੀ ਵੀ ਚੜਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਇਹ ਮਰਿਯਾਦਾ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 6k0oh6hbtymtyzqvmwbvqftrjxllihn 1 34195 749967 162773 2024-04-10T06:03:04Z 2409:40F0:1184:95E4:B947:D217:84BF:462E wikitext text/x-wiki {{ਚਰਚਾ ਸਿਰਲੇਖ}} # Download Kotlin: You can download Kotlin directly from the official website or use a tool like <code>wget</code> on the command line. Here's how to download Kotlin 1.8.0 using <code>wget</code>: This command fetches the Kotlin compiler 1.8.0 as a ZIP archive. # Extract the ZIP Archive: Once the download is complete, extract the contents of the ZIP archive using the <code>unzip</code> command: # Configure Environment Variables: Set up the environment variables for Kotlin. This typically involves adding Kotlin's <code>bin</code> directory to the system's <code>PATH</code> variable. You can do this by editing your shell profile file (e.g., <code>.bashrc</code>, <code>.bash_profile</code>, <code>.zshrc</code>, etc.): Replace <code>/path/to/kotlin-compiler-1.8.0</code> with the actual path where you extracted Kotlin. # Verify Installation: After setting up the environment variables, save the changes to your profile file and reload it using: Now, you can verify the Kotlin installation by running: This command should display the Kotlin compiler version, confirming that Kotlin 1.8.0 is successfuL. [[ਖ਼ਾਸ:ਯੋਗਦਾਨ/2409:40F0:1184:95E4:B947:D217:84BF:462E|2409:40F0:1184:95E4:B947:D217:84BF:462E]] 06:03, 10 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 25lfis4h9hpgippu831epp92i6cpy44 749982 749967 2024-04-10T10:53:56Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/2409:40F0:1184:95E4:B947:D217:84BF:462E|2409:40F0:1184:95E4:B947:D217:84BF:462E]] ([[User talk:2409:40F0:1184:95E4:B947:D217:84BF:462E|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Vigyani|Vigyani]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{ਚਰਚਾ ਸਿਰਲੇਖ}} mawijv26ieo8194pfbm9olgeisbu5g0 0 39172 749918 642872 2024-04-10T04:07:28Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਜਗਰਾਵਾਂ ਦਾ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮੇਲਾ''' ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੂਹਰਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਮੇਲਿਆਂ ’ਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ, ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀਆਂ ਗਵਾਹ ਹਨ। ਦੇਸੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਤੋਂ 15 ਫੱਗਣ (25, 26 ਅਤੇ 27 ਫਰਵਰੀ) ਤੱਕ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੱਵਾਲ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਪੀਰ ਬਾਬਾ [[ਮੋਹਕਮਦੀਨ]] ਦੀ ਮਜ਼ਾਰ ’ਤੇ ਇਬਾਦਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਜ਼ਰੀਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਧਾਰਮਿਕ ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਮੇਲੇ ’ਚ ਬਦਲਿਆਂ ਤਾਂ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>http://punjabinews.ihues.com/ਜਗਰਾਵਾਂ-ਦਾ-ਰੋਸ਼ਨੀ-ਮੇਲਾ-ਸ਼ੁਰ/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਇਤਿਹਾਸ== ਇਹ ਮੇਲਾ ਹਜ਼ਰਤ ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮ ਅਲੀ ਅੱਲਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਯਾਰ ਅਤੇ 48 ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ। ਇਥੋਂ ਪੰਜ ਪੀਰ, ਪੀਰ ਲੱਪੇ ਸ਼ਾਹ, ਪੀਰ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ, ਪੀਰ ਜਾਮਨ ਸ਼ਾਹ, ਪੀਰ ਟੁੰਡੇ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪੀਰ ਮਹਿੰਦੇ ਸ਼ਾਹ ਹੋਏ। ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਜਹਾਂਗੀਰ]] ਦੇ ਕੋਈ ਔਲਾਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਔਲਾਦ ਦੀ ਚਾਹਤ ਲੈ ਕੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਪੀਰ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਪੁੱਜਾ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਸਦਕਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਘਰ ਲੜਕੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪੀਰ ਜੀ ਦੇ ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ’ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਿਉ ਦੇ ਦੀਵੇ ਬਾਲ ਕੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕੀਤੀ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਜੋ ਰੁਪਏ ਲਿਆਇਆ ਸੀ ਪੀਰ ਮੋਹਕਮਦੀਨ ਨੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ’ਚ ਵੰਡਾ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਘਰ-ਗਲੀਆਂ ’ਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ। {{Quote box|width=246px|bgcolor=#ACE1AF|align=right|quote= <poem>ਆਰੀ ਆਰੀ ਆਰੀ ਵਿਚ ਜਗਰਾਵਾਂ ਦੇ ਲੱਗਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਭਾਰੀ ਵੈਅਲੀਆਂ ਦਾ ’ਕੱਠ ਹੋ ਗਿਆ ਉਥੇ ਬੋਤਲਾਂ ਮੰਗਾ ਲਈਆਂ ਚਾਲੀ ਚਾਲੀਆਂ ‘ਚੋਂ ਇੱਕ ਬਚ’ਗੀ ਉਹ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮਹਿਲ ਨਾਲ ਮਾਰੀ ਮੁਨਸ਼ੀ ਡਾਗੋਂ ਦਾ ਡਾਂਗ ਰੱਖਦਾ ਗੰਡਾਸੇ ਵਾਲੀ ਮੋਦਨ ਕਾਉਂਕਿਆਂ ਦਾ ਜੀਹਨੇ ਕੁੱਟਤੀ ਪੰਡੋਰੀ ਸਾਰੀ ਧੰਨ ਕੁਰ ਦੌਧਰ ਦੀ ਲੱਕ ਪਤਲਾ ਬਦਨ ਦੀ ਭਾਰੀ ਪਰਲੋਂ ਆ ਜਾਂਦੀ ਜੇ ਹੁੰਦੀ ਨਾ ਪੁਲਸ ਸਰਕਾਰੀ</poem>|salign=right |source=— ਲੋਕ ਬੋਲੀ}} ==ਮੇਲੇ ਦਾ ਸਬੰਧ== ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮਦੀਨ ਦੇ‘‘ਰੋਜ਼ੇ’ ਮੌਕੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰੀ ਗਹਿਮਾ ਗਹਿਮੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਮਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਮੁਰਾਦਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ ਇਥੇ ਆ ਕੇ ਚੌਂਕੀਆਂ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲੂਣ, ਤੇਲ, ਝਾੜੂੂ ਅਤੇ ਪਤਾਸਿਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ 13 [[ਫੱਗਣ]] ਨੂੰ ਪੀਰ ਬਾਬਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਚੌਕੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। 14 ਫੱਗਣ ਨੂੰ ਜਗਰਾਉਂ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ ਮਾਈ ਜ਼ੀਨਾਂ, ਜੋ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸੇਵਾਦਾਰਨੀ ਸੀ, ਦੀ ਸਮਾਧ ’ਤੇ ਚੌਕੀ ਭਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 15 ਫੱਗਣ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਲੰਘ, ਲੋਟਾ, ਜੋੜਾ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ==ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ== ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਜਥਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਪੀਰ ਬਾਬਾ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਆ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰਦੇ ਸਨ, ਇਥੇ ਰਾਜਸੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਦਮਦਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਖਾੜੇ ਲੱਗਦੇ, ਮੇਲੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ‘ਸੌਂਚੀ ਪੱਕੀ’ (ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਖੇਡ) ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ, ਛਿੰਝ ਪੈਂਦੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ‘ਮਲਵਈ ਗਿੱਧਾ’ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਕਸ਼ਿਸ਼ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] h7unqgqmv1a54c4u1fld7s558whw7dy 0 39605 749902 529735 2024-04-10T04:07:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲਾ ਇਸ ਵਾਰ 25 ਤੋਂ 29 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੰਤ ਹਰੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਾਬਾ ਰਘਬੀਰ ਦਾਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਕਵੀਸ਼ਰੀ ਅਤੇ ਢਾਡੀ ਜਥੇ ਇਤਿਹਾਸ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਦਿਨ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਖੀਰਲੇ ਦਿਨ ਸਿਰਫ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗੇਗਾ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਸੰਤ ਰਘਵੀਰ ਦਾਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਲਗਪਗ 250 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਕੌਲ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਾਇਆ ਬਣ ਦਾ ਬ੍ਰਿਖ ਅਤੇ ਸੋਢੀਆਂ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਇੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਹਨ।<ref>[https://maps.google.co.in/maps?q=kotha+guru+bathinda&ie=UTF-8&hq=&hnear=0x3910b68cbc11dda7:0x3ab6d113d1711ea9,Kotha+Guru,+Punjab+151206&gl=in&ei=YEZqU77DOoeLuATmuIK4BQ&sqi=2&ved=0CH4QtgMwDw ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]</ref> ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== [[ਕੋਠਾ ਗੁਰੂ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] imzixd3o16c62p5nopqt9a2qec13nxt 0 40746 749916 544085 2024-04-10T04:07:23Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਸਿੱਧ ਬੀਬੀ ਪਾਰੋ ਮੇਲਾ''' ਹਰ ਸਾਲ 2 ਅਤੇ 3 ਹਾੜ (16 ਅਤੇ 17 ਜੂਨ) ਨੂੰ ਫੂਲ ਟਾਉਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿੱਖੇ ਬੀਬੀ ਪਾਰੋ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਰਾਜਾਂ ’ਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਰਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲ ਭੇਟ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== '''ਸਿੱਧ ਬੀਬੀ ਪਾਰੋ'''<ref>'''ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ''' ਜਨ ਸਾਹਿਤ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ</ref> ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਪੂਰਨ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਆਤਮਾ ਇਸਤਰੀ ਜਾਮੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਬੀਬੀ ਹੋਈ ਜਿਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਬੇਲਾਗ ਰਹਿ ਕੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ ਕਸਬਾ ਫੂਲ ([[ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]) ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਨਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਪ੍ਰ੍ਰੇਮ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਸੰਨ 1913 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਕੁਝ ਵਿਲੱਖਣ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰੀਆਂ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਦੇ ਸਿੱਧ ਆਤਮਾ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਕੂਕਾਂ ਮਾਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਿਸ ਦਾ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਿਲਿਆ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ [[ਹੈਜ਼ਾ]] ਫੈਲ ਗਿਆ। ਸਿੱਧ ਬੀਬੀ ਪਾਰੋ ਘਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਠਹਿਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਧਰ ਉਧਰ ਫਿਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪ ਦੇ ਸਿਰ ਉਪਰ ਟੋਪਾ ਅਤੇ ਗਲ ਲੰਬਾ ਚੋਲਾ ਪਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਚੋਲੇ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀ, ਰਿਉੜੀਆਂ, ਪਤਾਸੇ, ਭੂਜੀਆ-ਬਦਾਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖਦੀ। ਬੀਬੀ ਹਰ ਵੇਲੇ ਹੀ ‘ਓ-ਪੂ-ਰੂ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। 16 ਜੂਨ 1955 (2 ਹਾੜ) ਦਿਨ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਬੁਖਾਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਆਪ ਗੁਰਪੁਰੀ ਸਿਧਾਰ ਗਏ। ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਉਥੇ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਮੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਗਊਸ਼ਾਲਾ ਵੀ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। {{ਅੰਤਕਾ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] ohhy0t7dozmpxy22hd2vkmp7x56vxdl 0 41877 749805 740797 2024-04-09T13:23:58Z 93.45.188.255 wikitext text/x-wiki [[File:Cyprian War.jpg|thumb|250px|ਤਾਦਿਉਸਤ ਸਿਪਰੀਅਨ ਦੀ ''ਦਅ ਵਾਰ'' (1949), ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਜੱਗ ਲਾਮ]] ਮਗਰੋਂ ਹੋਇਆ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਾ ਉਜਾੜਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।]] '''ਲਾਮ''' ਜਾਂ '''ਜੰਗ''' ਮੁਲਕਾਂ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਮੁਲਕੀ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਜੱਥੇਬੰਦ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਟਾਕਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸਿਰੇ ਦੀ [[ਹਿੰਸਾ]], ਸਮਾਜਕ ਤੋੜ-ਫੋੜ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਤਬਾਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਆਸੀ ਫ਼ਿਰਕਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਵਾਸਤਵਿਕ, ਮਿੱਥਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਖੇੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ '''[[ਲਾਮ|ਲਾਮ-ਨੀਤੀ]]''' ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਚਾਲੂ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ [[ਅਮਨ]] ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਹੋਈਆਂ ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਜੰਗ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] ਸੀ ਜੀਹਦੇ 'ਚ 6 ਤੇਂ 8.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਜੋਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰੂ ਜੰਗ [[ਪੈਰਾਗੁਏਵੀ ਜੰਗ|ਤੀਹਰੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਜੰਗ]] ਸੀ ਜੀਹਦੇ ਵਿੱਚ [[ਪੈਰਾਗੁਏ]] ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 60% ਹਿੱਸਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। [[2003]] ਵਿੱਚ [[ਰਿਚਰਡ ਸਮਾਲੀ]] ਨੇ ਅਗਲੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਦਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਔਕੜਾਂ 'ਚੋਂ ਜੰਗ ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਦੱਸਿਆ।<ref>"Top Ten Problems of Humanity for Next 50 Years", Professor R. E. Smalley, Energy & NanoTechnology Conference, Rice University, May 3, 2003.</ref> ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੰਗ ਦੀ ਗੱਲ ਪਰ ਜੰਗ ਨੇ ਮੁਕਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਨਿੱਬੜੀ। ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਦਾ ਖਾਉ ਬਣੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਰਸਮੀ ਅੰਤ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਅੰਤ ‘ਪੈਰਿਸ ਪੀਸ ਕਾਨਫਰੰਸ’ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ ਲੰਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਮਗਰੋਂ 28 ਜੂਨ 1919 ਨੂੰ ਸਹੀਬੰਦ ਹੋਈ ‘ਅਮਨ ਸੰਧੀ’ ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 1945 ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਨਿਬੇੜਾ ਵੀ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਈ ਲੰਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਮਗਰੋਂ 10 ਫਰਵਰੀ 1947 ਨੂੰ ਸਹੀਬੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ‘ਪੈਰਿਸ ਅਮਨ ਸੰਧੀਆਂ’ ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%9c%e0%a9%b0%e0%a8%97-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a8%a8%e0%a8%b5%e0%a8%98%e0%a8%be%e0%a8%a4%e0%a9%80-%e0%a8%95%e0%a8%b9%e0%a8%bf%e0%a8%b0/|title=ਜੰਗ: ਮਾਨਵਘਾਤੀ ਕਹਿਰ|last=ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ|first=|date=2019-03-17|website=Punjabi Tribune Online|publisher=|language=hi-IN|access-date=2019-03-17}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਜੰਗ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਜੰਗ ਦੀ ਭੱਠੀ ‘ਚ ਗਰੀਬ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਬਾਲਣ ਬਣ ਕੇ ਮੱਚਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%b9%e0%a8%bf%e0%a9%b0%e0%a8%a6-%e0%a8%aa%e0%a8%be%e0%a8%95%e0%a8%bf-%e0%a8%a6%e0%a9%87-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a9%9c%e0%a9%87-%e0%a8%b8%e0%a8%ac%e0%a9%b0%e0%a8%a7-%e0%a8%85%e0%a8%a4%e0%a9%87/|title=ਹਿੰਦ-ਪਾਕਿ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤਵਾਦ|last=ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਮੰਡ|first=|date=2019-03-18|website=Punjabi Tribune Online|publisher=|language=|access-date=2019-03-18}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> {{ਕਾਮਨਜ਼|War|ਜੰਗ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਸਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੁੱਧ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ]] ld91hyx3klbfl96fi3cibgkszgt4ruw 749835 749805 2024-04-10T02:51:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.188.255|93.45.188.255]] ([[User talk:93.45.188.255|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[File:Cyprian War.jpg|thumb|250px|ਤਾਦਿਉਸਤ ਸਿਪਰੀਅਨ ਦੀ ''ਦਅ ਵਾਰ'' (1949), ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] ਮਗਰੋਂ ਹੋਇਆ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਾ ਉਜਾੜਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।]] '''ਜੰਗ''' ਜਾਂ '''ਯੁੱਧ''' (ਹੋਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਂ '''ਜੁੱਧ''', '''ਸੰਗਰਾਮ''' ਜਾਂ '''ਲੜਾਈ''' ਹਨ) ਮੁਲਕਾਂ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਮੁਲਕੀ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਜੱਥੇਬੰਦ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਟਾਕਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸਿਰੇ ਦੀ [[ਹਿੰਸਾ]], ਸਮਾਜਕ ਤੋੜ-ਫੋੜ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਤਬਾਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਆਸੀ ਫ਼ਿਰਕਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਵਾਸਤਵਿਕ, ਮਿੱਥਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਖੇੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ '''[[ਜੰਗ-ਨੀਤੀ]]''' ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਚਾਲੂ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ [[ਅਮਨ]] ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਹੋਈਆਂ ਕੁੱਲ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਜੰਗ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] ਸੀ ਜੀਹਦੇ 'ਚ 6 ਤੇਂ 8.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਅਜੋਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰੂ ਜੰਗ [[ਪੈਰਾਗੁਏਵੀ ਜੰਗ|ਤੀਹਰੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਜੰਗ]] ਸੀ ਜੀਹਦੇ ਵਿੱਚ [[ਪੈਰਾਗੁਏ]] ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 60% ਹਿੱਸਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। [[2003]] ਵਿੱਚ [[ਰਿਚਰਡ ਸਮਾਲੀ]] ਨੇ ਅਗਲੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਦਸ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਔਕੜਾਂ 'ਚੋਂ ਜੰਗ ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਦੱਸਿਆ।<ref>"Top Ten Problems of Humanity for Next 50 Years", Professor R. E. Smalley, Energy & NanoTechnology Conference, Rice University, May 3, 2003.</ref> ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੰਗ ਦੀ ਗੱਲ ਪਰ ਜੰਗ ਨੇ ਮੁਕਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਜਾ ਕੇ ਹੀ ਨਿੱਬੜੀ। ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਦਾ ਖਾਉ ਬਣੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗਾਂ ਦਾ ਰਸਮੀ ਅੰਤ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਅੰਤ ‘ਪੈਰਿਸ ਪੀਸ ਕਾਨਫਰੰਸ’ ਵਿੱਚ ਚੱਲੀ ਲੰਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਮਗਰੋਂ 28 ਜੂਨ 1919 ਨੂੰ ਸਹੀਬੰਦ ਹੋਈ ‘ਅਮਨ ਸੰਧੀ’ ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 1945 ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਨਿਬੇੜਾ ਵੀ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਈ ਲੰਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਮਗਰੋਂ 10 ਫਰਵਰੀ 1947 ਨੂੰ ਸਹੀਬੰਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ‘ਪੈਰਿਸ ਅਮਨ ਸੰਧੀਆਂ’ ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%9c%e0%a9%b0%e0%a8%97-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a8%a8%e0%a8%b5%e0%a8%98%e0%a8%be%e0%a8%a4%e0%a9%80-%e0%a8%95%e0%a8%b9%e0%a8%bf%e0%a8%b0/|title=ਜੰਗ: ਮਾਨਵਘਾਤੀ ਕਹਿਰ|last=ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ|first=|date=2019-03-17|website=Punjabi Tribune Online|publisher=|language=hi-IN|access-date=2019-03-17}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਜੰਗ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਜੰਗ ਦੀ ਭੱਠੀ ‘ਚ ਗਰੀਬ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਬਾਲਣ ਬਣ ਕੇ ਮੱਚਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%b9%e0%a8%bf%e0%a9%b0%e0%a8%a6-%e0%a8%aa%e0%a8%be%e0%a8%95%e0%a8%bf-%e0%a8%a6%e0%a9%87-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a9%9c%e0%a9%87-%e0%a8%b8%e0%a8%ac%e0%a9%b0%e0%a8%a7-%e0%a8%85%e0%a8%a4%e0%a9%87/|title=ਹਿੰਦ-ਪਾਕਿ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤਵਾਦ|last=ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਮੰਡ|first=|date=2019-03-18|website=Punjabi Tribune Online|publisher=|language=|access-date=2019-03-18}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> {{ਕਾਮਨਜ਼|War|ਜੰਗ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਸਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੁੱਧ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ]] lkszn9zcc5jfkpp431i2dk21rxw8a9n 0 42633 749809 670609 2024-04-09T16:19:22Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨਪੀਠ''' ਨੇ ਇੱਕ [[ਸਾਹਿਤ|ਸਾਹਿਤਕ]] ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ ਹੈ। ਸਾਹੂ ਜੈਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਹੂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਜੈਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਰਮਾ ਜੈਨ ਨੇ 18 ਫਰਵਰੀ 1944 ਨੂੰ ਇਹਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name=Jnan/><ref>Encyclopaedia of Indian literature vol. 1, p. 298 1987, Sahitya Akademi, ISBN 81-260-1803-8</ref> ਇਸਦਾ ਮਕਸਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ, ਪਾਲੀ ਅਤੇ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਖੋਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅਤੇ ਧਰਮ, ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ, ਤਰਕ, ਨੈਤਕਤਾ, ਵਿਆਕਰਣ, ਜੋਤਸ਼, ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਖੇਤਰ ਹੇਠ ਲਿਆਉਣਾ ਸੀ।<ref name=Jnan>[http://www.jnanpith.net/index.html jnanpith.net] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071013122939/http://www.jnanpith.net/index.html |date=2007-10-13 }}, Bhartiya Jnanpith Official website</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ]] cmarb9xv1l2aobg0214kxjfnzx5mfi3 0 44364 749979 722118 2024-04-10T08:08:23Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer |name =ਕੇ. ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਕਾਰੰਤ |image = ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ.jpg |caption = ਕੇ. ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਕਾਰੰਤ |pseudonym = |birth_date = {{birth date|df=yes|1902|10|10}} |birth_place = Saligrama, [[Udupi district|Udupi]], [[Kingdom of Mysore]], British India |death_date = {{death date and age|df=yes|1997|12|9|1902|10|10}} |death_place = [[Manipal]], [[Udupi district]], Karnataka |occupation =ਲੇਖਕ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |nationality =ਭਾਰਤੀ |period = 1902–1997 |genre = Fiction, popular science, literature for children |subject = |movement = [[Kannada literature#Navodaya (New birth)|Navodaya]] |debut_works = [[Bettada Jeeva]] |influences = [[ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ]] |influenced = |signature = |website = |footnotes = }} '''ਕੋਟਾ ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਕਾਰੰਤ''' (10 ਅਕਤੂਬਰ 1902 - 9 ਦਸੰਬਰ 1997) [[ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ]] ਜੇਤੂ [[ਕੰਨੜ]] ਲੇਖਕ, ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ।<ref name="pampa">{{cite web |date=9 December 1997 |title=Shivarama Karanth is dead |url=http://www.rediff.com/news/dec/09kar.htm |access-date=23 November 2014 |publisher=Rediff on the Net}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਿਆਨਪੀਠ]] ljcf1ii7fv36kge15y27cchsf2r7ps6 0 52903 749909 468363 2024-04-10T04:07:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox recurring event |name = ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਾਟ ਉਤਸਵ 2014 |logo = |image = |caption = |location = [[ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ]], ਸੈਕਟਰ-16 [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ |years_active = |Patrons = |date = 15-19 ਨਵੰਬਰ 2014 |genre = [[ਨਾਟ ਉਤਸਵ]] |presented_by = ਸੁਚੇਤਕ ਰੰਗਮੰਚ ਮੋਹਾਲੀ |sponsored_by = ਨਾਰਥ ਜ਼ੋਨ ਕਲਚਰ ਸੈਂਟਰ ਪਟਿਆਲਾ<br />ਮਿਨਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਕਲਚਰ<br />ਸੁਚੇਤਕ ਰੰਗਮੰਚ ਮੋਹਾਲੀ |website = }} '''ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਾਟ ਉਤਸਵ 2014''' ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾਟ-ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰ [[ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ 15 ਤੋਂ 19 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ [[ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ]], ਸੈਕਟਰ-16 [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿਖੇ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{cite news| url=http://timescity.com/chandigarh/events/naat-utsav/151514| title=Naat Utsav}}</ref> ਇਸ ਦੀ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ [[ਨਾਰਥ ਜ਼ੋਨ ਕਲਚਰਲ ਸੈਂਟਰ]] ਪਟਿਆਲਾ, ਮਿਨਿਸਟਰੀ ਆਫ਼ ਕਲਚਰ, ਸੁਚੇਤਕ ਰੰਗਮੰਚ ਮੋਹਾਲੀ ਵਲੋਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸੁਚੇਤਕ ਰੰਗਮੰਚ ਮੋਹਾਲੀ ਵਲੋਂ ਸਾਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਟ ਉਤਸਵ ਦੇ ਪੰਜੋ ਦਿਨ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਸਫਲ ਮੰਚਨ ਹੋਏ ਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਖੂਬ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ। ==ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਬਿਓਰਾ== {|class="wikitable" style="font-size: 90%;" " border="2" cellpadding="4" background: #f9f9f9; |- align="center" !width=18%|ਦਿਨ !width=40%|ਨਾਟਕ ਦਾ ਨਾਂ !width=23%|ਨਾਟ-ਲੇਖਕ !width=29%|ਨਾਟ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- |<center>15 ਨਵੰਬਰ</center> | ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ | [[ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ]] | ਲੱਖਾ ਲਹਿਰੀ |- |<center>16 ਨਵੰਬਰ</center> | ਤਸਵੀਰਾਂ | [[ਸਵਰਾਜਬੀਰ]] | [[ਕੇਵਲ ਧਾਲੀਵਾਲ]] |- |<center>17 ਨਵੰਬਰ</center> | ਵਕਤ ਤੈਨੂੰ ਸਲਾਮ | ਸੀ ਟੀ ਖੰਡੋਲਕਰ | ਅਨੀਤਾ ਸ਼ਬਦੀਸ਼ |- |<center>18 ਨਵੰਬਰ</center> | ਕੰਮੀਆਂ ਦਾ ਵਿਹੜਾ | [[ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ]] | ਇਕਤਰ ਸਿੰਘ |- |<center>18 ਨਵੰਬਰ</center> | ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ | ਬਲਰਾਮ | ਅਨੀਤਾ ਸ਼ਬਦੀਸ਼ |- |<center>19 ਨਵੰਬਰ</center> | ਨਟੀ ਬਿਨੋਦਿਨੀ | ਸ਼ਬਦੀਸ਼ | ਅਨੀਤਾ ਸ਼ਬਦੀਸ਼ |} ==ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ== ===ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ=== ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਭ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਪਰ ਦੋ ਨਾਟਕਾਂ 'ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ' ਅਤੇ 'ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ' ਜਿੰਨਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨਾਟ ਨੂੰ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। '''ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ''' ਨਾਟਕ [[ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ]] ਦਾ ਮਾਲਵੇ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਲੋਕ-ਘਟਨਾ ਉੱਪਰ ਲਿਖਿਆ ਨਾਟਕ ਹੈ। ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਤਕ ਵਿਆਹ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਲੈਕੇ ਏਨਾ ਚਿੰਤਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾ ਕੁਝ ਬਹੁਤਾ ਪਰਖੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਲਈ ਨੂਹ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਨੂਹ ਰਾਮੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲੇ ਲਾਲਚੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਟੱਬਰ ਤੋਂ ਗਿਲਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਤੇ ਰਾਮੀ ਨੂੰ ਗਹਿਣੇ ਘੱਟ ਪਾਏ ਸੀ। ਉਹ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮੀ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਲਾਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਕਾਫੀ ਚਿਰ ਤੱਕ ਰਾਮੀ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਉਸਨੂੰ ਲੈਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਮੀ ਦੇ ਘਰਦੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਮੋੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਾਰੇ ਗਹਿਣੇ ਪਾ ਦਵੇ ਤਾਂ ਰਾਮੀ ਨੂੰ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਘਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਈ ਦੂਜੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਰੰਗਰੂਟ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਭਰਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦ ਉਹ ਗਹਿਣੇ-ਪੈਸੇ ਲੈ ਕੇ ਪਰਤਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਮੀ ਦੇ ਈ ਘਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਮੀ ਦੇ ਘਰਦੇ ਉਸ ਦੇ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ ਉੱਪਰ ਡੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਧਰ ਆਉਂਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। ਉਹ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਟਰੰਕ ਵਿਚੋਂ ਟੁੰਬਾਂ-ਪੈਸੇ ਕਢ ਉਸ ਬੀਤੇ ਵਕਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਇਹਨਾਂ ਟੁੰਬਾਂ ਪਿਛੇ ਉਸਨੂੰ ਰਾਮੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਰਦੇ ਕਿਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੋਲਿਆ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਕਢ ਦਿੰਦਾ ਹੈ: ''''ਇਹ ਟੁੰਬਾਂ-ਟੰਬਾਂ ਚੀਜ਼ ਕੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਮੋਹ-ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ'''' ===ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ=== '''ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ''' ਵੀ ਇੱਕ ਭਾਵੁਕ ਤੇ ਲੂਹ-ਕੰਡੇ ਖੜੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਾਟਕ ਸੀ। ਇੱਕ ਨਵੇਕਲੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਾਟਕ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਚੀ ਹਾਲਤ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ ਜਿਥੇ ਫੌਜਦਾਰੀ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਫੌਜ ਨੇ ਇੰਨੇ ਜਿਆਦਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਅਣਗਿਨਤ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤੇ ਕਿ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਆਪਨੇ ਆਪਨ ਨੂੰ ਸਰਾਪਿਆ ਮਹਿਸੂਸਣ ਲੱਗਾ। ਜਿਸ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦਾ, ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਲੋਕ ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਉਸ ਨਾਲ ਅਣਚਾਹਿਆ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਬਲਾਤਕਾਰ ਏਨੇ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੋਈ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਂਦਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਾਰੇ ਉਸ ਪਿੰਡ ਨੂੰ 'ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ' ਆਖ ਸੱਦਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਪੀੜਤਾ ਦਾ ਭਰਾ ਨਮੋਸ਼ੀ ਕਾਰਨ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਬਲਾਤਕਾਰ ਪੀੜਤਾ ਨੂੰ ''ਪੁੱਛ-ਗਿਛ'' ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਥਾਣੇ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਟਕ ਦਾ ਅੰਤ ਇਹ ਸਚਮੁਚ ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸ ਕ੍ਰੂਰਤਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਹੈਵਾਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਆਮ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖ ਸਿਰ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਝੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] hpr4t187nscuunxkzw4jxg80ds45onr 0 58976 749923 743730 2024-04-10T04:07:31Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਮਾਘੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ '''ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ''' ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਖਾਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰਖਦਾ ਹੈ | ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾਂ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮਾਘ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਅਥਵਾ ਮਾਘ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਨੂੰ ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਕਤਸਰ ਦੀ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋ ਹੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀ ਸੁੰਦਰ ਵੇਸ਼-ਭੂਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ। ==ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਹੱਤਵ== ਮੁਕਤਸਰ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਂ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%98%E0%A9%80|title=ਮਾਘੀ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ|website=punjabipedia.org|access-date=2021-12-12}}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਅਨੇਕਾਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜਨੀਆਂ ਪਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਵਿੱਚ ਡੇਰੇ ਲਾਏ ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਗ਼ਲ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਨੂੰ ਆ ਘੇਰਿਆ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਸਿੱਖਾਂ-ਮੁਗਲਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਭਿਅੰਕਰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ | ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਝੇ ਦੇ ਉਹ ਚਾਲੀ ਸਿੱਖ ਜਿਹੜੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਘੇਰਾ ਬੰਦੀ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਦਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਸਨ,ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਵਰ ਦਿਤਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ ਦਾ ਨਾਂ ਮੁਕਤਸਰ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਲੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ਼ ਸ਼ਸੋਭਿਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਥੇ ਮਾਘ ਦੀ [[ਸੰਗਰਾਂਦ]] ਦਾ ਮੇਲਾ ਭਰਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਘੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] gbfga8hat6nlm5g4nsquv91x3tgc4re 0 67141 749964 580559 2024-04-10T05:44:36Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |honorific-prefix = [[Highness|His Highness]] [[General]] |name = ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ |image = General Mohammed bin Zayed.jpg |office = [[Crown Prince|Crown Prince of]] [[Abu Dhabi (emirate)|Abu Dhabi]] |term_start = 2 ਨਵੰਬਰ 2004 |1blankname = [[Abu Dhabi (emirate)|Emir]] |1namedata = [[ਖਲੀਫ਼ਾ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ]] |predecessor = [[ਖਲੀਫ਼ਾ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ]] |successor = |office2 = [[Union Defence Force (UAE)|Deputy Supreme Commander of the Armed Forces]] |term_start2 = 30 ਦਸੰਬਰ 2004 |term_end = |president2 = [[ਖਲੀਫ਼ਾ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ]] |1blankname2 = [[commander-in-chief|Supreme Commander]] |1namedata2 = [[ਖਲੀਫ਼ਾ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ]] |predecessor2 = [[ਖਲੀਫ਼ਾ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ]] |spouse = ਸ਼ੀਏਖਾ ਸਲਾਮਾ ਬਿਨ ਹਮਦਾਨ ਨਾਹਯਾਨ |issue = |full name = Mohammed bin Zayed bin Sultan bin Zayed bin Khalifa bin Shakhbut bin Dheyab bin Issa Al Nahyan |native_lang1 = ([[Arabic language|Arabic]] محمد بن زايد آل نهيان |native_lang1_name1 = محمد بن زايد بن سلطان بن زايد بن خليفة بن شخبوط بن ذياب بن عيسى آل نهيان |alma_mater = [[Royal Military Academy Sandhurst]] |house = [[Al Nahyan|House of Nahyan]] |blank1 = [[Royal house|House]] |data1 = [[Al Nahyan family|Al Nahyan]] |blank2 = [[ਪਿਤਾ]] |data2 = [[Zayed bin Sultan Al Nahyan|Sheikh Zayed bin Sultan Al Nahyan]] |blank3 = [[ਮਾਤਾ]] |data3 = [[Fatima bint Mubarak Al Ketbi|Sheikha Fatima bint Mubarak Al Ketbi]] |father = [[Zayed bin Sultan Al Nahyan|HH Sheikh Zayed bin Sultan Al Nahyan]] |mother = [[Fatima bint Mubarak Al Ketbi|HH Sheikha Fatima bint Mubarak Al Ketbi]] |birth_date = {{Birth date and age|1961|10|3|df=y}} |birth_place = [[ਅਬੂ ਧਾਬੀ]] |religion = [[ਇਸਲਾਮ]] |signature = |allegiance = {{flagicon|UAE}} [[United Arab Emirates]] |branch = [[United Arab Emirates Air Force]] |serviceyears = 1979–ਹੁਣ ਤੱਕ |rank = [[General officer|General]] |commands = [[Union Defence Force (UAE)|Deputy Supreme Commander]]<br/>[[Chief of Staff|Chief of General Staff of]] [[Union Defence Force (UAE)|the Armed Forces]]<br/>[[Chief of Staff|Deputy Chief of General Staff of]] [[Union Defence Force (UAE)|the Armed Forces]]<br/>[[Commander|Commander of]] [[United Arab Emirates Air Force|the Air Force and Air Defence]] }} '''ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਜ਼ਯਦ ਅਲ ਨਾਹਯਨ''' ([[ਅਰਬੀ]]: '''محمد بن زايد بن شيطان آل نهيان'''‎; ਜਨਮ 3 ਅਕਤੂਬਰ 1961) [[ਅਬੂ ਧਾਬੀ]] ਦਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਇਮਰਾਤ]] ਦੇ ਸੈਨਾ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਸੁਪਰੀਮ ਸੈਨਾਪਤੀ ਹੈ। ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਅਲ ਨਾਹਯਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 11 ਮਾਰਚ 1961 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ<ref name=mus500>{{cite web|title=H.H. General Sheikh Mohammed bin Zayed Al Nahyan|url=https://www.cpc.gov.ae/en-us/thecrownprince/HHsBiography/Pages/Childhood.aspx|accessdate=16 April 2013|archive-date=19 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190419040150/https://www.cpc.gov.ae/en-us/thecrownprince/HHsBiography/Pages/Childhood.aspx|url-status=dead}}</ref>। ਉਹ ਜ਼ਯਦ ਬਿਨ ਅਲ ਨਾਹਯਾਨ ਦਾ ਤੀਜਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਹ ਜ਼ਯਦ ਬਿਨ ਅਲ ਨਾਹਯਾਨ ਦੀ ਤੀਜੀ ਘਰਵਾਲੀ, ਫਾਤਿਮਾ ਬਿਨਤ ਮੁਬਾਰਕ ਅਲ ਕੇਤਬੀ, ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ<ref name=david29nov>{{cite news|last=Davidson|first=Christopher M.|title=A tale of two desert dynasties|url=http://www.telegraph.co.uk/finance/financialcrisis/6678142/A-tale-of-two-desert-dynasties.html|accessdate=16 April 2013|newspaper=The Telegraph|date=29 November 2009}}</ref>। ਉਸ ਦੇ ਪੰਜ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਵੀ ਸਨ। ਇਹ ਬਾਨੀ ਫਾਤਿਮਾ ਜਾਂ ਫਾਤਿਮਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵੱਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref name=wleaks004>{{cite news|title=UAE Succession Update: The Post-Zayed Scenario|url=http://www.cablegatesearch.net/cable.php?id=04ABUDHABI3410|accessdate=16 April 2013|newspaper=Wikileaks|date=28 September 2004|archive-date=3 ਜੂਨ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130603051751/http://cablegatesearch.net/cable.php?id=04ABUDHABI3410|dead-url=yes}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ]] 93c13jxjwbtwfclnk1wji5mv2qho7ud 0 68142 749903 529325 2024-04-10T04:07:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਧਾਰਮਿਕ ਟੋਲੀ | group = | flag = | flag_caption = | flag_size = | image = | image_caption = | image_size = | population = 15000 | founder = ਬਾਬਾ ਜੀਵਾ | regions = ਹਿੰਦੂ | tablehdr = | region1 = | pop1 = | ref1 = | region2 = | pop2 = | ref2 = | region3 = | pop3 = | ref3 = | religions = | scriptures = | languages = ਪੰਜਾਬੀ | related-c = | website = | notes = }} '''ਕੁਲਾਣਾ ਦਾ ਮੇਲਾ''' ਜੋ [[ਮਾਂ ਸੀਤਲਾ]] ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਪੁਰਾਤਨ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਚੇਤ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਹਨੇਰ ਪੱਖ ਦੀ ਪੰਚਮੀ, ਛੇਵੀਂ ਅਤੇ ਸੱਤਵੀਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਭਰਨ ਲੱਗਾ। ਇਹ ਮੇਲਾ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਦਿੱਲੀ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਉਤਰਾਂਚਲ]] ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== 400 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਤਾਂ ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਾਂ ਸੀਤਲਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਅਨਪੜ੍ਹ ਦਰਵੇਸ਼ ਰੂਹ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜੀਵਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਰਾਤਨ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਤੇ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਲਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਪੁਰਾਤਨ ਮੰਦਰ ਚੌਹੁਕੋਨਾਂ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 9 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਪਿਰਾਮਿਡ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਬੁਢਲਾਡਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਰਿਆਸਤੀ ਮਾਲੀਆ ਲੈਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜੀਵੇ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹੁਣ ਵਧ ਫੁੱਲ ਕੇ 8 ਵੱਡੇ ਲਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਬਾਬੇ ਜੀਵੇ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਦਾ ਇਹ ਵੱਡਾ ਘੇਰਾ ਲੱਲੇ ਕਾ, ਬੁੱਘੇ ਕਾ, ਜੁੰਮੇ ਕਾ, ਰੌਣਕੀ ਕਾ, ਗੋਦੇ ਕਾ, ਕਾਲੂ ਕਾ, ਬੁੱਧੂ ਕਾ, ਗੁੱਜਰ ਕਾ ਲਾਣਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ==ਮੇਲਾ== ਸੱਤੇ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ 4 ਵਜੇ ਢੋਲ ਦੇ ਡੰਗੇ ’ਤੇ ਰਿਵਾਇਤੀ ਘੋਲ ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਘੋਲ ਖੇਡ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ’ਤੇ ਇਹ ਮੇਲਾ ਸਮਾਪਤੀ ਵੱਲ ਵਧਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਸਾਂ, ਝੂਲੇ, ਵਣਜਾਰੇ, ਮਿਠਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਸਜੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੇਹੜੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਪਕਵਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਭ ਦਾ ਸਵਾਦ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਸੰਘ ਉਤਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਾਤ ਦੀ ਚੌਕੀ ਭਰ ਕੇ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਹਵਲਾਂ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਉੱਤੇ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਿੱਠੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਲਗਲੇ, ਲੱਡੂ, ਪਤਾਸਿਆਂ ਦਾ ਭੋਗ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਲਾਲ ਚੁੰਨੀਆਂ, ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਪਿੱਤਲ ਤਾਂਬੇ ਜਿਹੇ ਧਾਤੂਆਂ ਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਨਤਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਾਬ, ਮੁਰਗੇ, ਬੱਕਰੇ ਅਤੇ ਛਤਰੇ ਵੀ ਮੰਦਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਚੜਾਵਾ ਬਣਦੇ ਹਨ। ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਕੁਲਾਣਾ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 5dlu1c06bdryqq1j7jkdr8c3ldfnhiv 0 68412 749915 710807 2024-04-10T04:07:22Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[File:Teej.jpg|thumb|ਇਸਤਰੀਆਂ ਤੀਜ ਦੇ ਮੌਕੇ ਤੇ ਲਲਿਤਪੁਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੇ ਹੋਏ।]] '''ਤੀਜ''' ([[ਨੇਪਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ]] -तीज) ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਤਿਓਹਾਰਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ  ਜੋ [[ਨੇਪਾਲ]], ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ, ਕਜਾਰੀ ਤੀਜ ਅਤੇ ਹਰਤਾਲਿਕਾ ਤੀਜ ਮੌਨਸੂਨ ਰੁੱਤ ਦੀ ਆਮਦ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ  ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="jmp125"><cite class="citation book" contenteditable="false">J Mohapatra. </cite></ref> ਤੀਜ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਤਿਉਹਾਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਸੰਗਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ<ref name="jmp125"/> == ਜਾਣ ਪਛਾਣ == [[ਤਸਵੀਰ:Red_Velvet_Mite_(Trombidium)_spotted_at_Kambalakonda_01.jpg|thumb|200x200px|ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਮਖਮਲੀ ਸਤਹ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇ ਨੂੰ ਵੀ ਤੀਜ (Trombidium) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਮਾਨਸੂਨ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ਕੀੜੇ ਦਾ ਨਾਮ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਇਹ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।]] ਤੀਜ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਮਾਨਸੂਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਕੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਨੇਹਮਤਾਂ, ਬੱਦਲਾਂ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤ ਦੀ, ਹਰਿਆਲੀ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਰੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। <ref name="mb63"><cite class="citation journal" contenteditable="false">Manju Bhatnagar (1988). </cite></ref> ਔਰਤ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਾਚ ਗਾਉਣ, ਸਹੇਲੀਆਂ ਸੰਗ ਮੇਲਾ ਗੇਲਾ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ, ਮਹਿੰਦੀ-ਰੰਗੇ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਸੱਜ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ, ਲਾਲ, ਹਰੇ ਜਾਂ ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣਾ, ਰਲਮਿਲ ਖਾਣਾਪੀਣਾ,<ref name="mb63"/> ਅਤੇ ਤੀਆਂ ਤੀਜ ਦੀਆਂ  ਨੂੰ ਪਿੱਪਲਾਂ, ਟਾਹਲੀਆਂ ਤੇ ਪੀਘਾਂ ਝੂਟਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। <ref>B.K. Sharma, Seema Kulshreshtha, Asad R. Rahmani (2013) Faunal Heritage of Rajasthan, India: General Background and Ecology of Vertebrates [https://books.google.co.uk/books?id=VU69BAAAQBAJ&pg=PA28&dq=teej+kajli&hl=en&sa=X&ved=0CCAQ6AEwAGoVChMI6rX7-NqIxwIVhSnbCh1jcQnD#v=onepage&q=teej%20kajli&f=false]</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ। <ref name="mb63"/> == ਤੀਜ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ == "ਤੀਜ" ਹਰੇਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ''ਮੱਸਿਆ '' ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ, ਅਤੇ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>Pintchman, Tracy Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares (2005) [https://books.google.co.uk/books?id=3KcEotmV2MAC&pg=PA17&dq=hindu+calendar+lunar+tithi&hl=en&sa=X&ved=0CDQQ6AEwAmoVChMIlbSOnKWHxwIVTBfbCh1q1gwr#v=onepage&q=hindu%20calendar%20lunar%20tithi&f=false]</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਓਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ, ਕਜਾਰੀ ਤੀਜ ਅਤੇ ਹਰਤਾਲਿਕਾ ਤੀਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="drikpanchang">[http://www.drikpanchang.com/festivals/teej/kajari-teej-date-time.html drikpanchang]</ref> ਤੀਜ ਤਿਉਹਾਰ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤੀਜੀ ਤਿੱਥ ਨੂੰ,<ref name="jmp125"/> ਅਤੇ ਭਾਦੋਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਘੱਟਦੇ ਅਤੇ ਵੱਧਦੇ ਚੰਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ, ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ <ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2013/09/07/teej-special/the-mythology/253341.html "Teej festival in Nepal"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190902160135/https://ekantipur.com/the-kathmandu-post/2013/09/07/teej-special/the-mythology/253341.html |date=2019-09-02 }}. </cite></ref><ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/city/nagpur/Marwari-community-celebrates-Badi-Teej-the-traditional-way/articleshow/22004983.cms The Times of India 23 08 13 Barhka Mathur]</ref> ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="jmp125"/> [[ਤਸਵੀਰ:Giddha_dance_Teeyan_Punjab_Teej_India_2.jpg|right|233x233px|ਗਿੱਧਾ ਨਾਚ ਤੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ]] == ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ == ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਾਨਣ ਪੱਖ ਦੀ ਤੀਜੀ ਤਿੱਥ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸਲਈ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਹਰਿਆਵਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਹੀ ਸਾਉਣ ਦੀ ਤੀਜ ਨੂੰ ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਪੁਨਰ-ਮਿਲਨ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ  ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਵਰਤ ਰਖੇ ਅਤੇ ਕਈ ਸਾਲ ਲਈ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿਵਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ 108ਵੇਂ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਨੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਤੀਜ ਮਾਤਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <ref>[https://books.google.co.uk/books?id=P_BuAAAAMAAJ&q=teej+mata+parvati&dq=teej+mata+parvati&hl=en&sa=X&ved=0CCoQ6AEwAmoVChMI3dCJ382RxwIVCC_bCh39NQSa Knopf, 1996 Rajasthan]</ref> === ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ === ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤਰ: [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ|Punjab]], [[ਹਰਿਆਣਾ|Haryana]], [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ|Chandigarh]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ|Rajasthan]]. ==== ਪੰਜਾਬ ==== ਤੀਜ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ  ''[[ਤੀਆਂ|teeyan]]'' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੌਨਸੂਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ  ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=C_lvAAAAMAAJ&dq=teeyan+punjab&focus=searchwithinvolume&q=onset+ Good Earth Punjab Travel Guide (2006)]</ref> ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਾਨਣ ਪੱਖ ਦੀ ਤੀਜ ਤੋਂ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੁੰਨਿਆਂ ਤੱਕ ਇਹ ਲੱਗਪਗ ਤੇਰਾਂ ਦਿਨ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੀਤ ਮੁਤਾਵ੍ਕ ਮਾਪੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੇਕੇ ਲੈ ਆਉਦੇ ਹਨ। ਕੁੜੀਆਂ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਮਹਿੰਦੀ ਲਾਉਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਵੀ ਚੜਾਉਦੀਆਂ ਹਨ।ਫਿਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੀ ਥਾਂ ਤੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਿੱਪਲਾਂ,ਟਾਹਲੀਆਂ ਤੇ ਪੀਘਾਂ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ ਗੋਲ ਘੇਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਬੋਲੀ ਪਾਊਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰਿਆਂ ਆਖਰੀ ਟੱਪੇ ਨੂੰ ਬਾਰ ਬਾਰ ਦੁਹਰਾ ਕੇ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਵੱਧ ਘੇਰੇ ਅੰਦਰ ਨੱਚਦੀਆਂ ਹਨ।  ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਲੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ  ਉਥੇ  ਨਾਚ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.tribuneindia.com/2014/20140727/cth1.htm The Tribune 27 July 2014]</ref> ==== ਹਰਿਆਣਾ ==== [[ਤਸਵੀਰ:Haryali_Teej.jpg|thumb|293x293px|ਹਰਿਆਲੀ ਤੀਜ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਰੁੱਖਾਂ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਹੇਠ ਲਗਾਏ ਗਏ ਝੂਲਿਆਂ 'ਤੇ ਖੇਡਦੀਆਂ ਹਨ, ਤੀਜ ਦੌਰਾਨ, ਸਹੁਰੇ, ਪਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣ, ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੰਡੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਚੂਰਮਾ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਘੀਵਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ.<ref>[http://www.teejfestival.org/about-teej.html About Teej]</ref>]] == References == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮੇਲੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ]] oamg4olgxetb8hntr3haxwfaiwji1h4 14 71847 749883 637617 2024-04-10T03:58:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] to [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{catmain}} {{Commonscat|Culture of Andhra Pradesh|ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[Category:ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਆਂਧਰਾ]] 8abk08aumx1t65948j2pvkqh784fruy 0 77049 749924 581457 2024-04-10T04:07:33Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki ਮੇਲਾ ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ or ਮੇਲਾ ਸ਼ਾਲਾਮਾਰ ({{ਫਰਮਾ:Lang-pa|{{Nastaliq|میلہ چراغاں}}}}) ਦਰਅਸਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਉਰਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਮੇਲੇ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਦੇ ਮਜ਼ਾਰ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਬਾਗ਼ਬਾਨਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਬਾਗ਼ਬਾਨਪੁਰਾ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਕੇ ਕਰੀਬ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਓਹਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਾਲਾਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੱਗਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਸਦਰ ਅੱਯੂਬ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਸਦਾਰਤੀ ਹੁਕਮ 1958 ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੇ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਇਹਦੇ ਲਾਉਣ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਆਇਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। <span class="cx-segment" data-segmentid="12"></span> ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਇਹ ਉਰਸ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਬੜਾ ਤਿਓਹਾਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਬਸੰਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੂਸਰਾ ਬੜਾ ਸਕਾਫ਼ਤੀ ਤਿਓਹਾਰ ਹੈ। ਹੁਣ ਬਸੰਤ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਫਿਰ ਬੜਾ ਤਿਓਹਾਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ==ਗੈਲਰੀ== <gallery> A Dervish in Lahore celebrating Mela Chiraghan "Festival of Lights").jpg|ਮੇਲੇ 'ਤੇ ਦਰਵੇਸ਼ Folk Cuisine of Lahore, Sweets at Mela Chiraghan of Madho Lal Hussain (Lahore).jpg|ਲੋਕ ਪਕਵਾਨ Making Sweet of Mela Chiraghan, Lahore (also Known as Qatlama).jpg|ਮਿੱਠਾ ਬਣਾਉਂਦੇ </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਬਸੰਤ]] * [[ਉਰਸ (ਅਜਮੇਰ)]] * [[ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ]] == ਹਵਾਲੇ == * [http://www.abntv.com/festivals/mela_charagan.html Mela Charagan] * [http://pakistanipictures.blogspot.com/search?q=mela Pictures of Food Stuff at Mela Charagan]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * ''[http://www.apnaorg.com/articles/news-1/ A Victim of Apathy]'', The News International, March 29, 2005 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 77se4z14ibaixij5kayb3e1524xdgvd 0 78000 749905 536281 2024-04-10T04:07:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾ ਪਿੰਡ ਉੱਭਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪਰਮ ਪੂਜਯ ਮਾਂ ਜਵਾਲਾ ਜੀ ਆਏ ਸੀ ਜੋ ਇਥੇ ਰਾਤ ਬਤੀਤ ਕਰਕੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਇਸਨਾਨ ਅਤੇ ਨਿੱਤ ਨੇਮ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾ ਵਰਦਾਨ ਉੱਭੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਪਿੰਡ ਉੱਭੇ ਵਿੱਚ ਅਗਰਵਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦੇ ਮਾਤਾ ਪ੍ਰਸਿੰਨੀ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਸੁੱਚਾ ਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਪੂਰਵ ਜਨਮ ਦੇ ਕਰਮਾ ਦੇ ਫਲ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਸਦਕਾ ਉਹ ਜੋਤ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾ ਉੱਭੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਈ ਸੀ। ਪਰਮ ਪੂਜਯੇ ਮਾਤਾ ਬਿਮਲਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੋਹ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸੁਦੀ ਸੱਤੇ ਸੰਨ 1949 ਨੂੰ ਮਾਂ ਪ੍ਰਸਿੰਨੀ ਦੇਵੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁਖੋ ਪਿਤਾ ਸੁੱਚਾ ਰਾਮ ਦੇ ਘਰ ਪਿੰਡ ਉੱਭਾ ਵਿਖੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਮਾਤਾ ਜੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜੈ ਦੁਰਗਾ ਮਾਈਸਰ ਮੰਦਿਰ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਜਾਣ ਲਗ ਪਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਭਗਤੀ ਤੇ ਦੁਖੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਸਟ ਦੂਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਅਤੇ ਮਾਈਸਰ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਓਂ ਫੈਲਣ ਲਗਾ ਜਿਵੇਂ ਤ੍ਰੇਤਾ ਯੁਗ ਵਿੱਚ ਮਹਾ ਰਿਸ਼ੀ ਅੱਤਰੀ ਜੀ ਦੇ ਤਪ ਨਾਲ ਜੰਗਲ ਪ੍ਰਕਾਸਮਾਨ ਹੋਣ ਲਗ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਰਜ ਜੋ ਸੈਕੜੇ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ ਪਰਮ ਪੂਜਯੇ ਮਾਤਾ ਬਿਮਲਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਉੱਭੇ ਵਾਲੀ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਸਦਕਾ ਸੰਗਤਾਂ ਤੋ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਤਾ ਜੀ ਵਲੋ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਟਿੱਲੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਸੱਤ ਬੁੱਕ ਮਿੱਟੀ ਚੜਾਉਣ ਨਾਲ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸਕਤੀ ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਵਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਹਰ ਕੀ ਪਉੜੀ ਗੰਗਾ ਜੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਹਾੜ੍ਹ ਸੁਦੀ ਦੀ ਸੱਤੇ ਨੂੰ ਸਲਾਨਾ ਮੇਲਾ ਅਤੇ ਪੋਹ ਸੁਦੀ ਸੱਤੇ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਅਤੇ ਪਵਿਤਰ ਨਵਰਾਤੇ ਨੂੰ ਛਿਮਾਹੀ ਮੇਲਾ ਬੜੀ ਹੀ ਸਰਧਾ ਅਤੇ ਧੂਮ ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ 24 ਘੰਟੇ ਅਤੁਟ ਲੰਗਰ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਹਿਤ ਵਾਸਤੇ ਜੈ ਦੁਰਗਾ ਮਾਈਸਰ ਮੰਦਿਰ ਉੱਭਾ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸੁਦੀ ਸੱਤੇ ਨੂੰ ਜਾਗਰਣ ਅਤੇ ਹਰ ਚੌਦਸ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਨੂੰ ਹਵਨ ਜਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 4g28ovmigumyp0vo4v566iykuqdghcb 0 78100 749907 696368 2024-04-10T04:07:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਪੀਰ ਬੰਨਾ ਬਨੋਈ ਦਾ ਮੇਲਾ''' ਸ਼ਹਿਰ [[ਸੁਨਾਮ]] ਵਿੱਚ [[ਚੇਤ]] ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਲਗਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਥੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ, ਮੁਲਤਾਨ, ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਲਾਹੋਰ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਆਓਂਦੇ ਸਨ। ਮੇਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਵਾਲ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੀਰ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਇੱਕ ਮੋਰੀ ਹੈ, ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ ਦੇ ਰੋਗੀ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਮਾਰਦੇ-ਮਾਰਦੇ ਇਸ ਮੋਰੀ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ,ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਛਡ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ 'ਡੋਲੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਪੀਰ ਬੰਨਾ ਬਨੋਈ ਦਾ ਨਾਂ ਮਹਮੂਦ ਜਾਂ ਖੁਆਜਾ ਮਹਮੂਦ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Service |first=Tribune News |title=ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁਨਾਮ ’ਤੇ ਪੰਛੀ ਝਾਤ |url=https://www.punjabitribuneonline.com/news/archive/features/%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%B9%E0%A9%80%E0%A8%A6-%E0%A8%8A%E0%A8%A7%E0%A8%AE-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AE-%E2%80%99%E0%A8%A4%E0%A9%87-1241142 |access-date=2023-04-08 |website=Tribuneindia News Service |language=pa |archive-date=2023-04-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230408015035/https://www.punjabitribuneonline.com/news/archive/features/%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%B9%E0%A9%80%E0%A8%A6-%E0%A8%8A%E0%A8%A7%E0%A8%AE-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AE-%E2%80%99%E0%A8%A4%E0%A9%87-1241142 |url-status=dead }}</ref> ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰਾਜਪੂਤ ਕਿਲੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਲੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਗਏ। ਸੁਨਾਮ ਕਿਲੇ ਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਲੇਦਾਰ ਆਪਣੇ ਨਗਰ ਦੀ ਜਾਂ ਬਾਹਰਲੇ ਨਗਰ ਦੀ ਨਵਵਿਆਹੁਤਾ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀਆਂ ਤਿਨ ਰਾਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਖਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੀਰ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੁਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਤ ਸੁਨਾਮ ਠਹਿਰੇ। ਏਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੁਸੀਬਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪੀਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਪੀਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕਿਲੇਦਾਰ ਨਾਲ ਗਲ ਕੀਤੀ ਪਰ ਓਹ ਨਾ ਮੰਨਿਆ ਤਾਂ ਪੀਰ ਬੰਨਾ ਬਨੋਈ ਤੇ ਕਿਲੇਦਾਰ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਹੋ ਗਈ। ਕਿਲੇਦਾਰ ਤਾਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਪੀਰ ਦਾ ਸੀਸ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਕਟਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਧੜ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਜਾ ਡਿੱਗਿਆ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] dyipv9xl8qyunl689kco11berefm4zg 0 78103 749922 541267 2024-04-10T04:07:31Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} '''ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ''' ਪਿੰਡ ਬਾਂਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾਂ ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮਾਨ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕ ਜਿਆਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਨਾ ਦਾ ਪਿੰਡ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਦਾ ਮੇਲਾ ਤੇ ਪਿੰਡ ਜੰਡ ਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲਗਦਾ ਬਾਬਾ ਭੀਮ ਸਾਹ ਦਾ ਮੇਲਾ ਅੱਗੜ-ਪਿੱਛੜ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਮਾਤਾ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਮੇਲਾ ਜੰਡ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਮਹੀਨੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਮੰਦਰ ਤੇ ਪੁਨਿਆ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰੀ ਮੇਲਾ ਹਾੜ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਦੇ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸੁੱਖਾਂ ਸੁਖਦੇ ਹਨ ਤੇ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਆਪਣੀ ਸਰਧਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਛੜਾਵਾ ਚੜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਆਦਾਤਰ ਚੂੰਨੀਆਂ ਚੜਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਪੁੱਤ ਤੇ ਦੁਧ ਦੀ ਦਾਤ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਮਨਿਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਬਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ਪਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੀ ਮੋਜੂਦ ਹੈ। ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸੀ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨੋ ਹੀ ਰਹੱਸਮਈ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਮਾਲਕ ਸੀ। ਓਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਛਪੜ ਕਿਨਾਰੇ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਓਸੇ ਛਪੜ ਤੇ ਮਾਤਾ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਮੰਦਰ ਸਥਾਪਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਓਸ ਦੀ ਸਮਾਧ ਹੈ। ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਵਾਰੇ ਇੱਕ ਕਥਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ਕੀ ਮਾਤਾ ਦੀਆ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਾਰਣ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੀ ਹਕਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਓਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਓਸ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਛਡ ਆਏ। ਪਰ ਓਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਤਾ ਛਪੜ ਵਿੱਚ ਤਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦਿਆ ਮਾਤਾ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਹੋਣੀ ਸੁਰੂ ਹੋਈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] osw45fh410qbbqn34r3t5vsf47qc4af 0 78117 749929 696842 2024-04-10T04:07:40Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} '''ਜੋਗੀ ਪੀਰ ਦਾ ਮੇਲਾ''' ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਪਿੰਡ [[ਜੋਗੀ ਪੀਰ]] ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਮਾਨਸਾ, ਪੰਜਾਬ|ਮਾਨਸਾ]] ਵਿਚ ਚੇਤ ਅਤੇ ਭਾਦੋਂ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਦੂਜ, ਤੀਜ ਤੇ ਚੌਥ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਚਹਿਲ (ਗੋਤ)|ਚਹਿਲ]] ਗੋਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਚਹਿਲ ਗੋਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਾਂਦਨੀ ਤੀਜ ਜਾਂ ਚੌਥ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਬਾਬੇ ਜ਼ੋਗੀ ਪੀਰ ਦੀ ਸਮਾਧ 'ਤੇ ਰਾਤ ਕੱਟਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੋਗਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਜਦੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸਨ ਤਾ ਓਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਲੰਗਰ ਦੇ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਇਕ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲੰਗਰ ਵਿਚ ਆਏ ਅਤੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਦੇਖ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਬੁਲਾ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕੇ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਕੀ ਹੈ ? ਤਾਂ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜੀ ' ਜੋਗਾ ' ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਫਿਰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸ ਦੇ ਜੋਗਾ ਤਾਂ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਉਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ' ਸਤਿਗੁਰੂ ਤੇਰੇ ਜੋਗਾ ' ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਬੜਾ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਚਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਗੁਰੂ ਜੋਗਾ ਹੈ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਤੇਰੇ ਜੋਗਾ ਹੈ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਰਹਿੰਦੇ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਧਰ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰੱਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਘਰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਆ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਓਨਾ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਲਈ ਘਰ ਭੇਜ ਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਈ ਦਾਈਆ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦੇ ਅਨੰਦਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਓਨਾ ਦੇ ਹੱਥ ਇਕ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਈ ਦਾਇਆ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦਾ ਜਦੋਂ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤੇ 2 ਲਾਵਾ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਵਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਹੈ ਭਾਈ ਦਾਇਆ ਸਿੰਘ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦੇ ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤਾਬਿਆ 2 ਲਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ 3 ਲਾਵ ਸੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਭਾਈ ਦਾਇਆ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੁਕਮ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਤੂੰ ਜੋ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਵਿਚ ਹੀ ਛੱਡ ਕੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਆਣ ਕੇ ਮਿਲ। ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਅਨੰਦਕਾਰਜ ਵਿਚ ਹੀ ਛੱਡ ਘੋੜੇ ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲ ਚਲ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੰਕਾਰ ਵੀ ਮਨ ਵਿਚ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੇ ਮੇਰੇ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਚਲਦੇ ਚਲਦੇ ਕਾਫੀ ਰਾਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਹੁਸ਼ਿਆਪੁਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਇਕ ਧਰਮਸਾਲਾ ਵਿਚ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਰੁਕਦੇ ਹਨ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੇਸਵਾ ਦੇ ਨਾਚ ਗਾਣੇ ਦੀ ਅਵਾਜ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੁਕਮ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਉਸ ਨਾਚ ਗਾਣੇ ਦੀ ਅਵਾਜ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਵੇਸਵਾ ਦੇ ਘਰ ਕੋਲ ਕਿ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਕੇ ਇਕ ਕਾਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਈ ਹੱਥ ਵਿਚ ਡਾਂਗ ਫੜ ਪਹਰੇਦਾਰ ਖੜਾ ਹੈ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਘਬਰਾ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਮਨ ਦੇ ਮਗਰ ਲਗ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਓਸੇ ਵੇਸਵਾ ਦੇ ਘਰ ਕੋਲ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸਿਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਪਹਰੇਦਾਰ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕੌਣ ਹੈ? ਤੂੰ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਫਿਰ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਕੋਸਿਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਪਹਰੇਦਾਰ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਬੜੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਦਬਕਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕੇ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਤੂੰ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੰਘ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਏਥੇ ਤੇਰਾ ਕੀ ਕੰਮ ਹੈ ? ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਉਸ ਪਹਰੇਦਾਰ ਦੇ ਬੋਲ ਸੁਣ ਬੜਾ ਡਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਵਾਪਸ ਧਰਮਸਾਲਾ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਬਚਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਆ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਆਪੇ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਹਨ ਤੇ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ ਨੀਵੀਂ ਪਾ ਖੜੇ ਹਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖ ਰੋਹ ਵਿਚ ਆ ਬਚਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਉਣੇਦਰਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੋਇਆ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖ ਤੇ ਦੱਸ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਿਉ ਨਹੀ ਸੁੱਤਾ ? ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਦੱਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੋ ਮਾਫੀ ਮੰਗਦੇ ਹਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਗਲੇ ਲਗਾ ਓਨਾ ਦੀ ਭੁੱਲ ਬਖ਼ਸ਼ਦੇ ਹਨ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਰਾਤ ਦੇ ਉਣੇਦਰੇ ਹਨ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੋ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੁੱਤੇ ਨਹੀਂ ਲਗਦੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਨੂੰ ਬਚਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕੇ ਐ ਜੋਗਾ ਜੇ ਤੂੰ ਗੁਰੂ ਜੋਗਾ ਤਾਂ ਮੈ ਵੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਬਚਨ ਕਰਿਆ ਸੀ ਕੇ ਗੁਰੂ ਵੀ ਤੇਰੇ ਜੋਗਾ ਹੈ ਤੇ ਜੇਕਰ ਮੇਰੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਪਹਰੇਦਾਰ ਬਣ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੇਸਵਾ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਅੱਗੇ ਰਾਤ ਜਗ ਕੇ ਕੱਟਣੀ ਪੈ ਗਈ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੋਈ ਬੜੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੈਰਾ ਤੇ ਡਿਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ==ਇਤਿਹਾਸ== ਇਹ ਮੇਲਾ ਜਠੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੋਗਾ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਾਬਾ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਤੇ ਚਹਿਲ ਗੋਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਬਾਬੇ ਜੋਗੇ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਸੌਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਚਹਿਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਬਾਬੇ ਜੋਗੇ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਲਿਆ ਕੇ ਉਸਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਨਾਂ ਜੋਗੇ ਤੋਂ ਜੋਗੀ ਪੀਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਬਾਬੇ ਦੀ ਇਕ ਵਲਿੰਦ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਲਿੰਦ ਨੂੰ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਵਲਿੰਦ 'ਤੇ ਲੋਕ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਵਲਿੰਦ ਉੱਤੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਣਾਂ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੋਗੀ ਪੀਰ ਦਾ ਇਹ ਮੇਲਾ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ, ਮਾਝੇ ਆਦਿ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੋਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] kbz7sudj68yxgx49pz5tpgalq5h3gh7 0 78357 749921 697122 2024-04-10T04:07:30Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਮੇਲਾ ਬਾਬਾ ਧਿਆਨ ਦਾਸ''' [[ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ|ਮਾਨਸਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ (ਕਸਬੇ) ਝੁਨੀਰ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਧਿਆਨ ਦਾਸ ਤੇ ਬਾਬਾ ਕਾਲੂ ਦਾਸ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਚੇਤ ਵਦੀ ਚੌਦਸ ਨੂੰ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਝੁਨੀਰ ਮਾਨਸਾ ਸਰਸਾ ਰੋਡ ਤੇ ਮਾਨਸਾ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 23 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਮੇਲਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਜੰਡ ਕਰੀਰ ਦੀਆਂ ਝਿੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਧਿਆਨ ਦਾਸ ਦੀ ਸਮਾਧ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। ==ਪਿਛੋਕੜ== *ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਕਈ ਕਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਬਾ ਧਿਆਨ ਦਾਸ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਨੇ ਹੀ ਖੂਹ ਪੁੱਟ ਲਿਆ ਸੀ। ਚੇਤ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਚੌਦਸ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਬਾਬੇ ਨੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਲੇਟ ਕੇ ਇੱਕ ਪਾਲੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਉੱਪਰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਡਲੇ ਚਿਣਵਾ ਲਏ ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਬੰਦੇ ਨੇ ਡਲੇ ਚੁੱਕੇ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ । ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਥੇ ਭਾਰੀ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। *ਦੂਜੀ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਬਾ ਜੀ ਝੁਨੀਰ ਵਿੱਚ ਦੀ ਲੰਘ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਖੂਹ ਪੁੱਟ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠ ਗਏ। ਖੂਹ ਪੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ‘ਚੋਂ ਧਾਲੀਵਾਲ ਗੋਤ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਇਸ ਬੂਬਨੇ ਨੂੰ ਲਗਾਓ ਖੂਹ ਪੁੱਟਣ । ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਬਾਬਾ ਖੂਹ ਪੁੱਟਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਇੱਕਲੇ ਨੇ ਹੀ ਖੂਹ ਪੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਿਆਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜੋ ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਧਾਲੀਵਾਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕੋ ਜੜ੍ਹ ਰਹਿ ਗਈ ਉਹ ਵੀ ਪੱਟ ਦੇਵਾਂ । ਬਾਬੇ ਦੇ ਇਸ ਕੌਤਕ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋ ਕੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਚਰਨੀਂ ਡਿੱਗ ਪਏ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਥਾਂ ਤੇ ਡੇਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ । ਬਾਬੇ ਦੁਆਰਾ ਧਾਲੀਵਾਲ ਗੋਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਪੁੱਟਣ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਹ ਕਥਾ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਧਾਲੀਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਮੁੰਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਪੁੱਤ ਜਨਮ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ। ==ਸੁੱਖਾਂ/ਮੰਨਤਾਂ== ਇਸ ਮੇਲੇ ‘ਚ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰਿਆਣਾ,ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਨੌਤ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸੁੱਖ ਜਲਦੀ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁੱਖ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੇ ਇੱਕ ਲਾਲ ਕੱਪੜਾ, ਅਨਾਜ ਤੇ ਮਠਿਆਈ ਭੇਂਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] nvuy41yjx79859gm04t5eng04xq4gah 0 79386 749901 465933 2024-04-10T04:07:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਕਦਮਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ''' ਪੀਰ [[ਸਖੀ ਸਰਵਰ]] ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇੱਕ ਮੇਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ [[ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਅਨਾਰਕਲੀ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਦੀ ਮਜ਼ਾਰ ਉੱਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫੱਗਣ ਦੇ ਚਾਨਣੇ ਪੱਖ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼">{{cite book | title=ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਜਿਲਦ 4| publisher=ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ, ਦਿੱਲੀ | author=ਡਾ. ਸੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ | year=2004 | pages=547 | isbn=81-7116-114-4}}</ref> ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ==ਸਖੀ ਸਰਵਰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਰ ਮੇਲੇ== * ਡੇਰਾ ਗਾਜ਼ੀ ਵਿਖੇ ਵੀ ਫੱਗਣ ਦੇ ਚਾਨਣੇ ਪੱਖ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਵੀ ਕਦਮਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਕਾਂਗੜੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਦਮ ਸ਼ਰੀਫ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।<ref name="ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼"/> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼ ਨਾਲ ਸੁਧਾਰੇ ਸਫ਼ੇ]] pjkhm7c4e358hnbculxw2ll3hxmalp6 0 82010 749925 726313 2024-04-10T04:07:33Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Fatehgarh Sahib Gurdwara, Punjab, India.jpg|right|250px|thumb|[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]], ਪੰਜਾਬ]] {{Sikhism sidebar}} '''ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਭਾ''' (ਪਹਿਲਾਂ ''ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲਾ''<ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/after-another-name-change-shaheedi-sabha-begins-in-punjab-5511149/|title = After another 'name change', Shaheedi Sabha begins in Punjab|date = 27 December 2018}}</ref>) ''ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ'' [[ਬਾਬਾ ਜ਼ੋਰਾਵਾਰ ਸਿੰਘ|ਬਾਬਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ]], 10ਵੇਂ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]] [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ, ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਂਟ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਤਿੰਨ-ਰੋਜ਼ਾ ਸਾਲਾਨਾ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ (ਮਿਲਣ-ਮਿਲਣ) ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.outlookindia.com/newsscroll/pb-cm-appeals-to-parties-not-to-hold-political-conferences-at-shaheedi-jor-mela/1440275|title = Pb CM appeals to parties not to hold political conferences at 'Shaheedi Jor Mela'}}</ref> == ਸ਼ਹੀਦੀ == ਜੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ, ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੇ ਕੈਦ ਕਰ ਲਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਜਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸੁਖਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜੇ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈਣ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਨਿਹਚਾ ਤੇ ਡਟੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਇੱਕ ਕੰਧ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਾ ਚਿਣ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਕੰਧ ਡਿੱਗ ਪਈ ਸੀ। 26 ਦਸੰਬਰ 1705 ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਵਿਖੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰਹੰਦ ਤੋਂ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (3.1 ਮੀਲ) ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ,<ref>{{Cite web |url=http://www.whereincity.com/photo-gallery/gurudwaras/fatehgarh-sahib-205.htm |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2016-07-20 |archive-date=2008-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080905151945/http://www.whereincity.com/photo-gallery/gurudwaras/fatehgarh-sahib-205.htm |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਕਤਲਗਾਹ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ।<ref>http://punjabgovt.nic.in/tourism/TouristCircuits.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080202160630/http://punjabgovt.nic.in/tourism/TouristCircuits.htm |date=2008-02-02 }} Sirhind Tourist Circuits & Cities of Punjab</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Sarovar_(sacred_pool)_at_Fatehgarh_Sahib_Gurdwara,_Punjab,_India.jpg|thumb|300x300px|ਸਰੋਵਰ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ]] ==ਟੋਡਰ ਮੱਲ ਦੀ ਹਵੇਲੀ== [[ਟੋਡਰ ਮੱਲ ਦੀ ਹਵੇਲੀ]] ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਸ ਵਪਾਰੀ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਮੁਗਲ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਮੁਖਾਲਿਫ ਹੋ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ [[ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ]] ਲਈ ਮਹਿੰਗੇ ਭਾਅ ਜ਼ਮੀਨ ਖ਼ਰੀਦੀ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਖ਼ਰੀਦੇ ਗਏ ਰਕਬੇ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਮੋਹਰਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਰੁਖ ਵਿਛਾ ਕੇ ਖਰੀਦੀ ਸੀ। ==ਤਸਵੀਰਾਂ == <gallery> File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 05.jpg File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,village Chuharr Majra,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 01.jpg File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,village Chuharr Majra,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 05.jpg File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,village Chuharr Majra,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 03.jpg [[File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,village Chuharr Majra,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 02.jpg|thumb|Shaheedi Jor Mela,a view of langar,village Chuharr Majra,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 02]] File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 01.jpg| File:Shaheedi Jor Mela,a view of langar,village Chuharr Majra,Chandigarh-Fatehgarh road, Punjab,India 08.jpg| </gallery> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 0px43k1d964kvlvmt8beox6d7xw0rks 14 89617 749900 362110 2024-04-10T04:05:26Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Punjabi festivals|ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] fybxkcgkc61mppdsud9n0x10ic0ksob 749937 749900 2024-04-10T04:10:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Punjabi festivals|ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] isuonea9osarvsi3qdn7cwu0h1rggk6 0 91632 749912 667790 2024-04-10T04:07:15Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਅਧੂਰੇ ਲੇਖ}} '''''ਮੇਲਾ ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ''''' ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ ਦਾ ਮੇਲਾ ਮਾਲਵੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਲਾ ਹੈ।ਇਹ ਮੇਲਾ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ ਵਿਖੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਿੰਡ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਬਠਿੰਡੇ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲ ਮੌੜ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੰਦਰ ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ ਹੈ।ਇਸ ਮੰਦਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦੰਤ ਕਥਾ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।ਇਸ ਦੰਦ ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੈਂਤ ਮਹਿਖਾਸੁਰ ਨੂੰ ਦੁਰਗਾ ਦੇਵੀ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਮਾਰਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਥਾਂ ਬਾਰੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਰਗਾ ਚੰਡੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਰਾਖਸ਼ਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਦੋ ਵਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।ਹਰ ਸਾਲ ਛੇਵੇਂ ਚੇਤ ਅਤੇ ਅੱਸੂ ਦੇ ਨਰਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਥਾਂ ਤੇ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਦੁਰਗਾ ਜਵਾਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਥੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਂ- ਮਾਈਸਰਖਾਨਾ ਤੋਂ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ ,ਲੇਖਕ -ਸੀ. ਮਾਰਕੰਡਾ,ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ(ਰਜਿ.)ਤਪਾ,ਸੰਗਰੂਰ, ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ-17</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] pbon5f1dskja8bqj3gqpc3pri8jwl4j 0 94839 749911 682884 2024-04-10T04:07:14Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਬਾਸੜੀਆ''' ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਸੀਤਲਾ ਮਾਤਾ, ਪੰਜਾਬ|ਮਾਤਾ ਸੀਤਲਾ]] ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ [[ਚੇਚਕ]]/ਮਾਤਾ ਨਾ ਨਿਕਲੇ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ [[ਫੱਗਣ]], [[ਚੇਤ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਪੱਖ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਸੜੀਆ ਨੂੰ ਬਹਿੜਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਸੜੀਆ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੂਜਾ ਸਮੱਗਰੀ ਸੋਮਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਮੱੱਥਾ ਟੇਕਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਖਾਧੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਸੀ ਜਾਂ ਬੇਹੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਸੜੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਸੜੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕ ਵੱਸੜੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵੈਹੜੇ ਭਾਵ ਵਹਿਕੜੇ ਹੀ ਕਹਿ ਦੇਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬਾਸੀ ਜਾਂ ਬਾਸੇ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ, ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਸਰਹਿੰਦ,ਪੰਨਾ ਨੰ.30</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਚੇਤ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਜੇਠੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਖਸਰਾ ਤੇ ਚੇਚਕ ਨੂੰ ਛੋਟੀ ਮਾਤਾ ਤੇ ਬੜੀ ਮਾਤਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਿਕਲੇ ਜੇ ਨਿਕਲ ਆਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਕਰੇ, ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀਤਲਾ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਏਸ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਬਾਸੀਆਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਏਸ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਸਾਂਝੇ ਥਾਂ ਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਮਟੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਵਿਧੀ== ਸੋਮਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਗੁਲਗਲੇ, ਮੱਠੀਆਂ, ਮਿੱਠੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ, ਖਿਚੜੀ, ਮਿੱਠੇ ਚੌਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੋਠ, ਮੂੰਗੀ, ਮਾਂਹ, ਕਣਕ, ਛੋਲੇ, ਜੌਂ ਆਦਿ ਰਾਤ ਨੂੰੰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਮਾਤਾ ਸੀਤਲਾ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਪਕਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਿਉਂਤੇ ਅਨਾਜ ਦਾ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੀਤਲਾ ਮਾਤਾ ਦੇ ਸਥਾਨ ਭਾਵ ਮਟੀਆਂ ਤੇ ਇਹ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੀਤਲਾ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਖੋਤੇ ਨੂੰ ਮਿੱਠੇ ਪਕਵਾਨ ਖਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਾਕੀ ਹੋਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਵੇਲੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਰਾਣੀ ਏ, ਗੁਲਗਲੇ ਖਾਣੀ ਏ, ਬਾਲ ਬੱਚਾ ਰਾਜ਼ੀ ਰੱਖਣਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} 2. ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਕਹਿਲ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼, ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 2013, ਪੰਨਾ 487-488 [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ]] q9m4rqjquxcrhj2vv73ipcokw02koah 0 98716 749930 727365 2024-04-10T04:07:42Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {| class="infobox vevent" style="width: 22em; margin-bottom: 31px;" ! class="hd" colspan="2" id="7" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: transparent" |ਬਸੰਤ |- id="8" | colspan="2" id="9" style="text-align:center" | [[File:Pairs_kites.jpg|frameless]] |- id="10" ! id="11" scope="row" |Official name | id="12" |ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ |- id="13" ! id="14" scope="row" |Observed&nbsp;by | id="15" |<br> |- id="16" ! id="17" scope="row" |Liturgical Color | id="18" |ਪੀਲਾ<br> <br> |- id="19" ! id="20" scope="row" |Observances | id="21" |ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣਾ, ਮਿਠਆਈ ਖਾਣਾ, ਪੀਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਵਟ ਕਰਨੀ <br> |- id="22" ! id="23" scope="row" |Date | id="24" | Magha Shukla Panchami |- id="25" ! id="26" scope="row" |2016&nbsp;date | id="27" |13 ਫਰਵਰੀ 2016 ਪੰਜਾਬ <br> -ਜਨਵਰੀ ਦਰਮਿਆਨ<br> |- id="28" ! id="29" scope="row" |2017&nbsp;date | id="30" |1 ਫਰਵਰੀ 2017 ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ - ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ<br> |} ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਿਉਹਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਉਰਦੂ: بسنت پنچمی; ਹਿੰਦੀ: ਬਸन्त पञ्चमी) ਅਤੇ ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ)। ਪੰਜਾਬੀ ਕੈਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਮਹੀਨਾ (ਪੰਜਵੀਂ ਦੇ ਅਖੀਰ ਜਾਂ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ) ਚੰਦਰਮਾ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ ਬਸੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। == ਕੇਂਦਰੀ/ ਮਾਝਾ ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) == [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਲਾਹੌਰ]] ਅਤੇ [[ਕਸੂਰ]] ਉਹ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਨ ਉਤਸਵ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਸੰਤ ਮੇਲਾ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਦੇਖੋ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ)। ਹਾਲਾਂਕਿ, [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ]] ਅਤੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਜਿਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ।  ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਲਾਨਾ ਬਸੰਤ ਮੇਲੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੇਲਿਆਂ ਦੀ ਨਿਯਮਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਫ਼ੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਮੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰਾਣੀ ਮੋਰੇਨ ਬਸੰਤ ਦੀ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਫਲਾਈ ਪਤੰਗੇ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ। ਬਸੰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਡ ਰਹੇ ਪਤੰਗ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਛੇਤੀ ਹੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਿਆ ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਖੇਤਰੀ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ। ਦਰਅਸਲ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਦਰਬਾਰ ਜਾਂ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਦਸ ਦਿਨ ਤਕ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਪੀਲਾ ਪਹਿਨਾਉਣਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿਖਾਏ ਸਨ। ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਜੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗਾਉਣਾਂ 'ਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।<gallery> File:Basant kite.jpg|ਬਸੰਤ ਦੀ ਪਤੰਗ File:Maharaja Ranjit Singh, Emperor of the Sikh Empire.jpg|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ File:Queen of Maharaja Ranjit Singh, 'Moran Sarkar'.jpg|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਾਣੀ, 'ਮੋਰੇਨ ਸਰਕਾਰ' File:Fastval in pakistan.jpg|ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ </gallery> === ਮਾਲਵਾ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ === ਬਸੰਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਾਲਵਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜਿਹੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁੱਭ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਾਂਸਾਰੀ ਅਤੇ ਗੁਡਰੀ ਦੇ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਵੱਡੇ ਮੇਲਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਧੂਰੀ, ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਸਵਿੰਗ, ਝੂਟੇ ਤੇ ਖਾਣੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। == ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ == 2017 ਵਿੱਚ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਜਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਤਰ ਵਿੱਚ ਖਤਰਨਾਕ ਅਤੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਧਮਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਜੋ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ 7 ਫਰਵਰੀ 2017 ਤੋਂ, ਪਾਬੰਦੀ ਫਿਰ ਜਾਰੀ ਰਾਖੀ ਗਈ। 2004 ਵਿੱਚ ਨਾਵਾ-ਏ-ਵਕਟ, ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇ ਹਕੀਕਤ ਰਾਇ ਦੇ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਵਿਚ, ਬਸੰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਤੰਗਾਂ ਦੇ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਸੰਤ ਮੌਸਮ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਸਮੇਤ) ਵਿੱਚ, ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਅਰੰਬ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਤੇ ਪਤੰਗਾਂ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਸਥਾਪਤ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। === ਪੋਠੋਹਾਰ === ਬਸੰਤ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ, ਪਤੰਗਾਂ ਦੀ ਉਡਾਨ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<gallery> File:Rakhi Vijan at the Launch of TV serial 'Madhubala' (1).jpg| ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਬਸੰਤ (ਰਾਖੀ ਵਿਜਨ) 'ਤੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ File:Dhotis in Delhi.jpg|ਪੀਲੀਆਂ ਧੋਤੀਆਂ File:Punjabi Mustard Flowers.JPG|ਪੰਜਾਬੀ ਸਰੋਂ ਦੇ ਫੁੱਲ File:Grain saffron rice.jpg|ਭਗਵਾ ਚੌਲ਼ ਅਨਾਜ File:Jacobaea aquatica.jpg|Jacobaea aquatica File:Kite fastival in gujarat.jpg|ਪਤੰਗ ਉਡਾਨ File:Gajar Halwa (Carrot fudge).jpg|ਗਾਜਰ ਹਲਵਾ File:Laddoo (4926770982).jpg|ਲੱਡੂ |ਬਸੰਤ ਸਭਿਆਚਾਰ </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਸਰਸਵਤੀ ਪੂਜਾ]] * [[ਬਸੰਤ|ਵਸੰਤ]]  == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] ly0j8txt250bdxq0ffoujlee46qw1wv 0 101973 749917 714851 2024-04-10T04:07:25Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox non-profit | name = ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦਾ ਮੇਲਾ | image = | type = ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲਾ | founded_date = {{Start date and age|1900}} | founder = | location = [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] | area_served = | homepage = }} '''ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦਾ ਮੇਲਾ''', ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਹਰ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਦਾ ਚੱਢਾ ਬਰਾਦਰੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।<ref>{{cite news |last=ਦਿਵੇਦੀ |first=ਪੰਕਜ |date=17 September 2021|title=जालंधर में चड्ढा बिरादरी का सबसे बड़ा समागम, बाबा सोढल मेले में दो दिन पहले ही भक्त आना शुरू |trans-title= ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਚੱਢਾ ਬਰਾਦਰੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਕੱਠ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦੇ ਮੇਲੇ 'ਚ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ |url=https://www.jagran.com/punjab/jalandhar-city-jalandhar-baba-sodal-mela-greatest-gathering-of-chhadha-community-of-india-22029100.html |work=[[ਦੈਨਿਕ ਜਾਗਰਣ]] |location=ਜਲੰਧਰ |access-date=28 September 2023 |language=hi}}</ref> ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਭਾਵਾਂ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਮੇਟੀਆਂ ਵਲੋਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਬੱਚੇ ਤੇ ਵੱਡੇ ਝੂਲਿਆਂ, ਸਰਕਸਾਂ, ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਬੜੇ ਹੀ ਸੋਹਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news |date=31 August 2020 |title=Covid dampens Sodal Mela spirit, to be low-key affair |trans-title= ਕੋਵਿਡ ਨੇ ਸੋਡਲ ਮੇਲਾ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਾਰ ਇਹ ਸੀਮਤ ਢੰਗ ਨਾਲ਼ ਹੋਵੇਗਾ|url=https://www.tribuneindia.com/news/jalandhar/covid-dampens-sodal-mela-spirit-to-be-low-key-affair-134589 |work=[[ਦ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ]]|location=ਜਲੰਧਰ|access-date=23 September 2023 |language=en}}</ref> ==ਇਤਿਹਾਸ== ਇਹ ਮੇਲਾ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਚੱਢਾ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿਚੋਂ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਂ ਸੋਢੀ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੋ ਗਿਆ। [[ਜਲੰਧਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਥਾਂ ’ਤੇ ਅੱਜ ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦਾ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਤਾਲਾਬ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਕੋਈ ਸੰਤਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਫ਼ਕੀਰ ਵਲੋਂ ਮਿਲੇ ਵਰਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਪਰ ਫਕੀਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਬੁਰਾ-ਭਲਾ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਤਾਨ ਵਾਪਸ ਫ਼ਕੀਰ ਕੋਲ ਚਲੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਉਕਤ ਤਾਲਾਬ ਉਪਰ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ ਨਾਲ ਤੰਗ-ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਮਾਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾ-ਭਲਾ ਆਖ ਦਿੱਤਾ। ਮਾਤਾ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਨੇ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਉਥੇ ਬੈਠੀ ਕਈ ਦਿਨ ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਨਾਗ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਫ਼ਕੀਰ ਦੀ ਗੱਲ ਯਾਦ ਕਰਵਾਈ। ਨਾਗ ਦੇਵਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਸੱਚੇ ਮਨ ਨਾਲ ਮਨੋਕਾਮਨਾ ਮੰਗੇਗਾ ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਰੂਰ ਪੂਰੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਮੁੜ ਤਲਾਬ 'ਚ ਸਮਾ ਗਏ।<ref>{{cite news |date=28 September 2023 |title=ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੈ ਸ਼੍ਰੀ ਸਿੱਧ ਬਾਬਾ ਸੋਢਲ ਜੀ ਦਾ ਮੇਲਾ, ਜਾਣੋ ਕੀ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸ |url=https://www.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/shri-siddha-baba-sodalji-mela-history-1442772 |work=[[ਜਗ ਬਾਣੀ]] |location=ਜਲੰਧਰ |access-date=28 September 2023 }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 7modrkpe23fc8jrva1y15bwnnw52tbz 14 102011 749877 408302 2024-04-10T03:55:20Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki <!-- {{catdiffuse}}--> {{Commons category|Festivals|ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਤਿਉਹਾਰ}} 3nw3qy3i2ceq2utbuo1nadghv9megy6 0 108917 749971 709405 2024-04-10T06:18:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{About||ਥਰਮੋਡਾਇਨਾਮਿਕ ਸਬੰਧਾਂ|ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਸਬੰਧ|ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ|ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ|ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ ਦੇ ਇੱਕ ਆਮ ਵੇਰਵੇ|ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ}} {{Electromagnetism|cTopic=ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡਾਇਨਾਮਿਕਸ}} [[File:Warszawa_Centrum_Nowych_Technologii_UW-6.jpg|thumb|right|[[ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਔਫ ਵਾਰਸਾਅ|ਵਾਰਸਾਅ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਸੈਂਟਰ ਔਫ ਨਿਉ ਟੈਕਨੌਲੌਜੀਜ਼ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਮੋਨੂਮੈਂਟ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਦ੍ਰਸ਼ਿਤ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ (ਮੱਧ-ਖੱਬੇ)]] '''ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ''' [[ਅੰਸ਼ਿਕ ਡਿਫ੍ਰੈਂਸ਼ੀਅਲ ਇਕੁਏਸ਼ਨ]]ਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੈੱਟ ਹਨ, ਜੋ, [[ਲੌਰੰਟਜ਼ ਫੋਰਸ ਨਿਯਮ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, [[ਕਲਾਸੀਕਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ]], ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਔਪਟਿਕਸ]], ਅਤੇ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਸਰਕਟ]]ਾਂ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਰਚਦਾ ਹੈ। ਸਮੀਕਰਨਾਂ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ, ਔਪਟੀਕਲ (ਪ੍ਰਕਾਸ ਸਬੰਧੀ), ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਟੈਕਨੌਲੌਜੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਇੱਕ ਗਣਿਤਿਕ ਮਾਡਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਪਾਵਰ ਉਤਪਾਦਨ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਮੋਟਰਾਂ, [[ਵਾਇਰਲੈੱਸ]] ਦੂਰਸੰਚਾਰ, ਲੈੱਨਜ਼, ਰਾਡਾਰ ਆਦਿ । ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜ|ਚਾਰਜਾਂ]], [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਕਰੰਟ|ਕਰੰਟਾਂ]], ਅਤੇ ਫੀਲਡਾਂ ਦੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੁਆਰਾ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ|ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ]] ਅਤੇ [[ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ]]ਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਸਪੀਡ ਉੱਤੇ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ]] ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਇਹ ਤਰੰਗਾਂ, [[ਰੇਡੀਓ ਤਰੰਗ]]ਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[ਗਾਮਾ ਰੇਅ]]ਾਂ ਤੱਕ ਇੱਕ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ|ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ]] ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਭਿੰਨ ਤਰੰਗ-ਲੰਬਾਈਆਂ ਉੱਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਗਣਿਤਸ਼ਾਸਤਰੀ [[ਜੇਮਸ ਕਲ੍ਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ]] ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ 1861 ਅਤੇ 1862 ਦਰਮਿਆਨ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਿਸਮ ਛਾਪੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੌਰੰਟਜ਼ ਫੋਰਸ ਨਿਯਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਵਰਤਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ [[ਚੱਲ (ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ)|ਵੇਰੀਅੰਟ]] ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਸੰਸਾਰਿਕ ਉਪਯੋਗਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਂਝੇ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ । ਇਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਚਾਰਜ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਚਾਰਜ ਅਤੇ ਕਰੰਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜੋ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ [[ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪੈਮਾਨਾ|ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪੈਮਾਨੇ]] ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਸਥੂਲਿਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੋ ਨਵੀਨ ਬਾਹਰੀ ਫੀਲਡਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਚਾਰਜਾਂ ਅਤੇ [[ਸਪਿੱਨ|ਸਪਿੱਨਾਂ]] ਵਰਗੇ [[ਕੁਆਂਟਮ]] ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰੇ ਬਗੈਰ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ-ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਵਰਤਾਓ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਫੇਰ ਵੀ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਦਾਰਤਾਂ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਜਵਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਫੀਨੋਮੀਨੌਲੌਜੀਕਲ ਵੇਰਵੇ ਵਾਸਤੇ ਮਾਪਦੰਡ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ "ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ" ਅਕਸਰ [[#ਬਦਲਵੀਆਂ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ|ਸਮਾਨ ਬਦਲਵੀਆਂ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ]] ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪੁਟੈਂਸ਼ਲ|ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ]] ਅਤੇ [[ਚੁੰਬਕੀ ਪੁਟੈਂਸ਼ਲ]]ਾਂ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ, ਇੱਕ [[ਹੱਦ ਮੁੱਲ ਸਮੱਸਿਆ]], [[ਲੌਰੰਟਜ਼ ਫੋਰਸ#ਲੌਰੰਟਜ਼ ਫੋਰਸ ਅਤੇ ਐਨਾਲਿਟੀਕਲ ਮਕੈਨਿਕਸ|ਐਨਾਲਿਟੀਕਲ ਮਕੈਨਿਕਸ]], ਜਾਂ [[ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ]] ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਵਾਸਤੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਲਈ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਕਲਾਸੀਕਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ ਦੀ ਕੋਵੇਰੀਅੰਟ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ|ਸਪੇਸਟਾਈਮ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ]] (ਯਾਨਿ ਕਿ, ਸਪੇਸ ਅਤੇ ਟਾਈਮ ਉੱਤੇ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਨਾਲੋਂ [[ਸਪੇਸਟਾਈਮ]] ਉੱਤੇ), [[ਉੱਚ ਊਰਜਾ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ|ਉੱਚ ਊਰਜਾ]] ਅਤੇ [[ਗਰੈਵੀਟੇਸ਼ਨਲ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ [[ਸਪੈਸ਼ਲ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ|ਸਪੈਸ਼ਲ]] ਅਤੇ [[ਜਨਰਲ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ]] ਵਾਲੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਨੂੰ [[ਮੈਨੀਫੈਸਟ ਕੋਵੇਰੀਅੰਸ|ਪ੍ਰਗਟ]] <ref group="note">ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਪੇਸਟਾਈਮ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ, ਭਾਵੇਂ, ਇਸ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਜਲਦੀ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡਾਂ ਇੱਕੋ ਇੱਕਲੋਤੇ [[ਟੈਂਸਰ]] ਵਿੱਚ ਜਮਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਵਖਰੇਵਾਂ ਔਬਜ਼ਰਵਰ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਨਿਰੀਖਕ ਦੀ ਵਕਤ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।</ref> ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, [[ਆਈਨਸਟਾਈਨ]] ਨੇ ਸਪੈਸ਼ਲ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਰਿਲੇਟੀਵਿਟੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਤੋਂ ਬੂੰਦ ਬਣ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧ ਸਪੀਡ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ ਸਾਪੇਖਿਕ ਗਤੀ ਕੋਲ ਭੌਤਿਕੀ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੱਧ-20ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਹੀ, ਇਹ ਸਮਝ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਇੰਨਬਿੰਨ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ [[ਕੁਆਂਟਮ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡਾਇਨਾਮਿਕਸ]] ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਥਿਊਰੀ ਫੀਲਡ ਇੱਕ [[ਕਲਾਸੀਕਲ ਫੀਲਡ ਥਿਊਰੀ|ਕਲਾਸੀਕਲ]] ਹੱਦ ਹਨ। {{TOC limit|4}} == ਧਾਰਨਾਤਮਿਕ ਵੇਰਵੇ == === ਗਾਓਸ ਦਾ ਨਿਯਮ === '''[[ਗਾਓਸ ਦਾ ਨਿਯਮ]]''' ਕਿਸੇ ਸਥਿਰ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ]] ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜ]]ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਥਿਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਪੌਜ਼ਟਿਵ ਚਾਰਜਾਂ ਤੋਂ ਪਰਾਂ ਨੈਗਟਿਵ ਚਾਰਜਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਬੰਦ [[ਗਾਓਸ਼ੀਅਨ ਸਰਫੇਸ|ਸਤਹਿ]] ਰਾਹੀਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫਲੱਕਸ|ਬਾਹਰੀ-ਪ੍ਰਵਾਹ]] ਸਤਹਿ ਦੁਆਰਾ ਲਕੋਏਚਾਰਜ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਨੂੰ ਇਸਦੀਆਂ ਫੀਲਡ ਰੇਖਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤਸਵੀਰਬੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਫੀਲਡ ਰੇਖਾਵਾਂ ਪੌਜ਼ਟਿਵ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜ ਉੱਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨੈਗਟਿਵ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜ ਉੱਤੇ ਮੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸੇ [[ਬੰਦ ਸਤਹਿ]] ਰਾਹੀਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੀਆਂ ਫੀਲਡ ਰੇਖਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ 'ਗਿਣਨਾ', ਓਸ ਸਤਹਿ ਦੁਆਰਾ ਬੰਦ ਕੀਤੇ (ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਪੋਲ੍ਰਾਇਜ਼ੇਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਬੰਨੇ ਹੋਏ ਚਾਰਜ ਸਮੇਤ) ਕੁੱਲ ਚਾਰਜ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਸਪੇਸ ਦੀ ਡਾਇਲੈਕਟ੍ਰੀਸਿਟੀ ([[ਵੈਕੱਮ ਪਰਮਿੱਟੀਵਿਟੀ]]) ਨਾਲ ਤਕਸੀਮ, ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। [[Image:VFPt dipole magnetic1.svg|right|thumb|[[ਚੁੰਬਕਤਾ ਲਈ ਗਾਓਸ ਦਾ ਨਿਯਮ]]: ਚੁੰਬਕੀ ਰੇਖਾਵਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ ਸਗੋਂ ਲੂਪ ਰਚਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਅਨੰਤ ਤੱਕ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਇੱਥੇ ਕਰੰਟ ਦੇ ਕਿਸੇ ਛੱਲੇ ਕਾਰਨ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।]] === ਚੁੰਬਕਤਾ ਵਾਸਤੇ ਗਾਓਸ ਦਾ ਨਿਯਮ === '''[[ਚੁੰਬਕਤਾ ਲਈ ਗਾਓਸ ਦਾ ਨਿਯਮ]]''' ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜਾਂ ਦੇ ਤੁੱਲ ਕੋਈ ਵੀ "ਚੁੰਬਕੀ ਚਾਰਜ" (ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ [[ਚੁੰਬਕੀ ਮੋਨੋਪੋਲ]] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।<ref name=VideoGlossary>{{cite web | url =http://videoglossary.lbl.gov/#n45 | title =Maxwell's equations | last =Jackson | first =John | website =Science Video Glossary | publisher =Berkeley Lab | access-date =2018-06-27 | archive-date =2019-01-29 | archive-url =https://web.archive.org/web/20190129113142/https://videoglossary.lbl.gov/#n45 | dead-url =yes }}</ref> ਸਗੋਂ, ਪਦਾਰਥਾਂ ਕਾਰਨ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਇੱਕ [[ਡਾਈਪੋਲ]] ਨਾਮਕ ਬਣਤਰ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੁੰਬਕੀ ਡਾਈਪੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਕਰੰਟਾਂ ਦੇ ਲੂਪਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪੌਜ਼ਟਿਵ ਅਤੇ ਨੈਗਟਿਵ ਚੁੰਬਕੀ ਚਾਰਜਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਲਗਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਗੈਰ-ਨਿਖੇੜਨ-ਯੋਗ ਤੌਰ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਬੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ੁੱਧ ਚੁੰਬਕੀ ਚਾਰਜ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ । ਫੀਲਡ ਰੇਖਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਇਕੁਏਸ਼ਨ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਰੇਖਾਵਾਂ ਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੁੱਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਲੂਪ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਅਨੰਤ ਤੱਕ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਲ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਕੋਈ ਵੀ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਰੇਖਾ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਵੌਲੀਅਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇ, ਜਰੂਰ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਓਸ ਵੌਲੀਅਮ ਤੋੰ ਬਾਹਰ ਵੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੋਵੇਗੀ । ਸਮਾਨ ਤਕਨੀਕੀ ਬਿਆਨ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਾਓਸ਼ੀਅਨ ਸਤਹਿ ਰਾਹੀਂ ਕੁੱਲ ਜੋੜ [[ਚੁੰਬਕੀ ਫਲੱਕਸ]] ਸਿਫਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਇਹ ਕਿ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਇੱਕ [[ਸੌਲੀਨੋਅਇਡਲ ਵੈਕਟਰ ਫੀਲਡ]] ਹੁੰਦੀ ਹੈ। === ਫੈਰਾਡੇ ਦਾ ਨਿਯਮ === [[File:Magnetosphere rendition.jpg|thumb|left|ਕਿਸੇ [[ਭੂ-ਚੁੰਬਕੀ ਤੁਫਾਨ]] ਅੰਦਰ, ਚਾਰਜ ਕੀਤੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਫਲਕੱਸ ਅੰਦਰਲੀ ਅਵਿਵਸਥਾ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਐਟਮੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਦਾਖਲ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸਤਰਾਂ ਬਿਜਲੀ [[ਪਾਵਰ ਗ੍ਰਿੱਡ]]ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਵਿਵਸਥਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ (ਪੈਮਾਨੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਹੀਂ)।]] [[ਫੈਰਾਡੇ ਦਾ ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦਾ ਨਿਯਮ]] ਦਾ '''[[ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਦਾ ਫੈਰਾਡੇ ਦਾ ਨਿਯਮ#ਮੈਕਸਵੈੱਲ-ਫੈਰਾਡੇ ਇਕੁਏਸ਼ਨ|ਮੈਕਸਵੈੱਲ-ਫੈਰਾਡੇ]]''' ਵਰਜ਼ਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇੱਕ ਵਕਤ ਨਾਲ ਬਦਲਣ ਵਾਲੀ [[ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ]] ਇੱਕ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ]] ਪੈਦਾ (ਇੰਡਿਊਸ) ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name=VideoGlossary/> ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਤੌਰ ਤੇ ਇੰਡੀਊਸ ਹੋਈ ਇਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਕਿਸੇ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀਆਂ ਬੰਦ ਫੀਲਡ ਰੇਖਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਸਥਿਰ (ਚਾਰਜ ਦੁਆਰਾ ਇੰਡੀਊਸ ਕੀਤੀ) ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਰਾਹੀਂ ਨਾ ਸੁਪਰਪੋਜ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ। [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਇੰਡਕਸ਼ਨ]] ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲੂ ਕਈ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਜਨਰੇਟਰ]]ਾਂ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਓਪਰੇਟਿੰਗ (ਕਾਰਜਕਾਰੀ) ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ: ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਇੱਕ ਘੁੰਮਦਾ ਹੋਇਆ [[ਬਾਰ ਮੈਗਨੈਟ]] (ਚੁੰਬਕੀ ਛੜ) ਇੱਕ ਬਦਲ ਰਹੀ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਰਚਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਕਿਸੇ ਨੇੜੇ ਪਈ ਤਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। === ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੇ ਜੋੜ ਸਮੇਤ ਅੰਪੀਅਰ ਦਾ ਨਿਯਮ === [[Image:Magnetic core.jpg|right|thumb|[[ਚੁੰਬਕੀ ਕੋਰ ਮੈਮਰੀ]] (1954) [[ਅੰਪੀਅਰ ਦਾ ਨਿਯਮ|ਅੰਪੀਅਰ ਦੇ ਨਿਯਮ]] ਦਾ ਇੱਕ ਉਪਯੋਗ ਹੈ। ਹਰੇਕ [[ਚੁੰਬਕੀ ਕੋਰ|ਕੋਰ]] ਡੈਟੇ ਦੇ ਇੱਕ [[ਬਿੱਟ]] ਨੂੰ ਜਮਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।]] '''[[ਅੰਪੀਅਰ ਦਾ ਸਕਿਊਟਲ ਨਿਯਮ|ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੇ ਜੋੜ ਵਾਲਾ ਅੰਪੀਅਰ ਦਾ ਨਿਯਮ]] ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡਾਂ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ: [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਕਰੰਟ]] ਰਾਹੀਂ (ਇਹ ਮੂਲ ਅੰਪੀਅਰ ਦਾ ਨਿਯਮ ਸੀ।) ਅਤੇ ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡਾਂ ਦੁਆਰਾ (ਇਹ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸੀ।, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ [[ਡਿਸਪਲੇਸਮੈਂਟ ਕਰੰਟ]] ਕਿਹਾ)। ਅੰਪੀਅਰ ਦੇ ਨਿਯਮ ਪ੍ਰਤਿ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤੌਰ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ: ਇਹ ਇਕੁਏਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸੈੱਟ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸਥਿਰ ਫੀਲਡਾਂ ਵਾਸਤੇ ਅੰਪੀਅਰ ਅਤੇ ਗਾਓਸ ਦੇ ਸਥਿਰ ਫੀਲਡਾਂ ਲਈ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲੇ ਬਗੈਰ, ਗਣਿਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>J. D. Jackson, ''Classical Electrodynamics'', section 6.3</ref> ਫੇਰ ਵੀ, ਇੱਕ ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਬਦਲ ਰਹੀ ਚੁੰਬਕੀ ਫੀਲਡ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਇੰਡਿਊਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਲਟ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ।<ref name=VideoGlossary/><ref>[https://books.google.com/books?id=1DZz341Pp50C&pg=PA809 ''Principles of physics: a calculus-based text''], by R. A. Serway, J. W. Jewett, page 809.</ref> ਇਸ ਤਰਾਂ, ਇਹ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਖਾਲੀ ਸਪੇਸ ਰਾਹੀਂ ਖੁਦ-ਪਲਦੀਆਂ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ]] ਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ (ਦੇਖੋ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਵੇਵ ਇਕੁਏਸ਼ਨ]]। ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ ਲਈ ਕੈਲਕੁਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਪੀਡ, ਜੋ ਚਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਕਰੰਟਾਂ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਤੋਂ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ,<ref group="note">The quantity we would now call {{math|{{frac|{{sqrt|''ε''{{sub|0}}''μ''{{sub|0}}}}}}}}, with units of velocity, was directly measured before Maxwell's equations, in an 1855 experiment by [[Wilhelm Eduard Weber]] and [[Rudolf Kohlrausch]]. They charged a [[leyden jar]] (a kind of [[capacitor]]), and measured the [[Coulomb's law|electrostatic force]] associated with the potential; then, they discharged it while measuring the [[Ampère's force law|magnetic force]] from the current in the discharge wire. Their result was {{val|3.107|e=8|ul=m/s}}, remarkably close to the speed of light. See Joseph F. Keithley, [https://books.google.com/books?id=uwgNAtqSHuQC&pg=PA115 ''The story of electrical and magnetic measurements: from 500 B.C. to the 1940s'', p. 115]</ref> ਇੰਨਬਿੰਨ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਸਪੀਡ]] ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ; ਸੱਚਮੁੱਚ, [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼]], [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ]] ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ (ਇਸੇ ਤਰਾਂ [[ਐਕਸ-ਰੇ]]ਆਂ, [[ਰੇਡੀਓ ਤਰੰਗ]]ਾਂ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਨ)। ਮੈਕਸ ਵੈੱਲ ਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਰਮਿਆਨ 1861 ਵਿੱਚ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੇ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ]] ਅਤੇ [[ਔਪਟਿਕਸ]] ਦੀਆਂ ਥਿਊਰੀਆਂ ਦਾ ਏਕੀਕਰਨ ਕੀਤਾ । == ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ (ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਜਾਂ ਵੈਕੱਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) == <!-- please do not change to Electromagnetic field: we want to (modestly) stress that in this formulation Electric and Magnetic fields play an intertwined but separate role --> ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ ਵਿੱਚ, ਚਾਰ ਇਕੁਏਸ਼ਨਾਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਚਾਰਜ ਅਤੇ ਕਰੰਟ ਵਿਸਥਾਰ-ਵੰਡ ਲਈ ਫੀਲਡਾਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਭੌਤਿਕੀ ਨਿਯਮ|ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਨਿਯਮ], [[ਲੌਰੰਟਜ਼ ਫੋਰਸ ਨਿਯਮ]] ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ, ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਉਲਟ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਅਤੇ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਕਣਾਂ ਅਤੇ ਕਰੰਟਾਂ ਉੱਤੇ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਿਯਮ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੁਆਰਾ ਮੂਲ ਇਕੁਏਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀ [[ਵੈਕਟਰ ਕੈਲਕੁਲਸ]] ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ, ਜੋ [[ਔਲਿਵਰ ਹੈਵੀਸਾਈਡ]] ਸਦਕਾ ਹੈ,<ref>Bruce J. Hunt (1991) ''[[The Maxwellians]]'', chapter 5 and appendix, [[Cornell University Press]]</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ieeeghn.org/wiki/index.php/Maxwell%27s_Equations |title=IEEEGHN: Maxwell's Equations |publisher=Ieeeghn.org |date= |accessdate=2008-10-19 |archive-date=2014-09-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140916194701/http://www.ieeeghn.org/wiki/index.php/Maxwell%27s_Equations |url-status=dead }}</ref> ਮਿਆਰੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਗਟਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਰੋਟੇਸ਼ਨ [[ਇਨਵੇਰੀਅੰਟ]] ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਲਈ ਗਣਿਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ x,y,z ਕੰਪੋਨੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚ 20 ਮੂਲ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੈ। [[#ਸਾਪੇਖਿਕ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ|ਸਾਪੇਖਿਕ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ]] ਹੋਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਸਮਰੂਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਤਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਲੌਰੰਟਜ਼ ਇਨਵੇਰੀਅੰਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹੀ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਟੈਂਸਰ ਕੈਲਕੁਲਸ ਜਾਂ ਡਿਫ੍ਰੈਂਸ਼ੀਅਲ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਕੇ ਲਿਖਣ ਲਈ, ਦੇਖੋ [[#ਬਦਲਵੀਆਂ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ|ਬਦਲਵੀਆਂ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ]] === SI ਯੂਨਿਟ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ === === ਗਾਓਸ਼ੀਅਨ ਯੂਨਿਟ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ === === ਚਿੰਨ-ਧਾਰਨਾ ਪ੍ਰਤਿ ਕੁੰਜੀ === ==== ਡਿਫ੍ਰੈਂਸ਼ੀਅਲ ਇਕੁਏਸ਼ਨਾਂ ==== ==== ਇੰਟਗ੍ਰਲ ਇਕੁਏਸ਼ਨਾਂ ==== == ਡਿਫ੍ਰੈਂਸ਼ੀਅਲ ਅਤੇ ਇੰਟਗ੍ਰਲ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧ == === ਫਲੱਕਸ ਅਤੇ ਡਾਇਵਰਜੰਸ === === ਸਰਕਿਊਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਰਲ === == ਚਾਰਜ ਸੁਰੱਖਿਅਤਾ == == ਵੈਕੱਮ ਸਮੀਕਰਨਾਂ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਸਪੀਡ == == ਮੈਕ੍ਰੋਸਕਿਪੋਕ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀ == === ਬੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਚਾਰਜ ਅਤੇ ਕਰੰਟ === === ਬਾਹਰੀ ਫੀਲਡਾਂ, ਪੋਲਰਾਇਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਚੁੰਬਕੀਕਰਨ === === ਰਚਨਤਮਿਕ ਸਬੰਧ === == ਬਦਲਵੀਆਂ ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ == == ਸਾਪੇਖਿਕ (ਰੀਲੇਟੀਵਿਸਟਿਕ) ਫਾਰਮੂਲਾ ਵਿਓਂਤਬੰਦੀਆਂ == == ਹੱਲ == == ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦਾ ਫਾਲਤੂ-ਨਿਰਧਾਰੀਕਰਨ == == ਕੁਆਂਟਮ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡਾਇਨਾਮਿਕਸ ਦੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਹੱਦ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ == == ਉਤ੍ਰਾਓ-ਚੜਾਓ == === ਚੁੰਬਕੀ ਮੋਨੋਪੋਲ === == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == {{Portal|Electronics|ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ}} {{Wikipedia books|ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾੰ}} {{columns-list|colwidth=30em| * [[ਭੌਤਿਕੀ ਸਪੇਸ ਦਾ ਅਲਜਬਰਾ]] * [[ਫ੍ਰੇਸਨਲ ਇਕੁਏਸ਼ਨਾਂ]] * [[ਗ੍ਰੈਵੀਟੋ-ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ]] * [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡਾਂ ਲਈ ਅੰਤਰਫਲਕ ਸ਼ਰਤਾਂ]] * [[ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਚੁੰਬਕ ਅਤੇ ਕੰਡਕਟਰ ਸਮੱਸਿਆ]] * [[ਰੀਮਨ-ਸਿਲਬਰਸਟਾਈਨ ਵੈਕਟਰ]] * [[ਸਪੇਸਟਾਈਮ ਅਲਜਬਰਾ]] * [[ਵੀਲਰ-ਫਾਇਨਮਨ ਅਬਜ਼ੌਰਵਰ ਥਿਊਰੀ]] }} == ਨੋਟਸ == {{Reflist|group="note"|1}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} :''Further reading can be found in [[list of textbooks in electromagnetism]]'' == ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ == *[https://web.archive.org/web/20081217035457/http://blazelabs.com/On%20Faraday%27s%20Lines%20of%20Force.pdf On Faraday's Lines of Force&nbsp;– 1855/56] Maxwell's first paper (Part 1 & 2)&nbsp;– Compiled by Blaze Labs Research (PDF) * [[Media:On Physical Lines of Force.pdf|On Physical Lines of Force&nbsp;– 1861]] Maxwell's 1861 paper describing magnetic lines of Force&nbsp;– Predecessor to 1873 Treatise * [[James Clerk Maxwell]], "[[A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field]]", ''Philosophical Transactions of the Royal Society of London'' '''155''', 459–512 (1865). (This article accompanied a December 8, 1864 presentation by Maxwell to the Royal Society.) ** [https://books.google.com/books?id=5HE_cmxXt2MC&vid=02IWHrbcLC9ECI_wQx&dq=Proceedings+of+the+Royal+Society+Of+London+Vol+XIII&ie=UTF-8&jtp=531 A Dynamical Theory Of The Electromagnetic Field&nbsp;– 1865] Maxwell's 1865 paper describing his 20 Equations, link from [[Google Books]]. * J. Clerk Maxwell (1873) [[A Treatise on Electricity and Magnetism]] **[http://posner.library.cmu.edu/Posner/books/book.cgi?call=537_M46T_1873_VOL._1 Maxwell, J.C., A Treatise on Electricity And Magnetism – Volume 1 – 1873] – Posner Memorial Collection&nbsp;– Carnegie Mellon University **[http://posner.library.cmu.edu/Posner/books/book.cgi?call=537_M46T_1873_VOL._2 Maxwell, J.C., A Treatise on Electricity And Magnetism – Volume 2 – 1873]&nbsp;– Posner Memorial Collection&nbsp;– Carnegie Mellon University The developments before relativity: * [[Joseph Larmor]] (1897) "On a dynamical theory of the electric and luminiferous medium", ''Phil. Trans. Roy. Soc.'' '''190''', 205–300 (third and last in a series of papers with the same name). * [[Hendrik Lorentz]] (1899) "Simplified theory of electrical and optical phenomena in moving systems", ''Proc. Acad. Science Amsterdam'', '''I''', 427–43. * [[Hendrik Lorentz]] (1904) "Electromagnetic phenomena in a system moving with any velocity less than that of light", ''Proc. Acad. Science Amsterdam'', '''IV''', 669–78. * [[Henri Poincaré]] (1900) "La théorie de Lorentz et le Principe de Réaction", ''Archives Néerlandaises'', '''V''', 253–78. * [[Henri Poincaré]] (1902) ''[[La Science et l'Hypothèse]]'' * [[Henri Poincaré]] (1905) [http://www.soso.ch/wissen/hist/SRT/P-1905-1.pdf "Sur la dynamique de l'électron"], ''Comptes Rendus de l'Académie des Sciences'', '''140''', 1504–8. * [http://www.electromagnetism.demon.co.uk/z014.htm Catt, Walton and Davidson. "The History of Displacement Current". ''Wireless World'', March 1979.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080506120012/http://www.electromagnetism.demon.co.uk/z014.htm |date=2008-05-06 }} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{springer|title=Maxwell equations|id=p/m063140}} * [http://www.maxwells-equations.com maxwells-equations.com] — An intuitive tutorial of Maxwell's equations. * Mathematical aspects of Maxwell's equation are discussed on the [https://archive.today/20060812140140/http://tosio.math.toronto.edu/wiki/index.php/Main_Page Dispersive PDE Wiki]. === ਅਜੋਕੇ ਇਲਾਜ === * [http://lightandmatter.com/area1sn.html Electromagnetism (ch. 11)], B. Crowell, Fullerton College * [https://web.archive.org/web/20030803151533/http://farside.ph.utexas.edu/~rfitzp/teaching/jk1/lectures/node6.html Lecture series: Relativity and electromagnetism], R. Fitzpatrick, University of Texas at Austin * [http://www.physnet.org/modules/pdf_modules/m210.pdf ''Electromagnetic waves from Maxwell's equations''] on [http://www.physnet.org Project PHYSNET]. * [https://web.archive.org/web/20090324084439/http://ocw.mit.edu/OcwWeb/Physics/8-02Electricity-and-MagnetismSpring2002/VideoAndCaptions/index.htm MIT Video Lecture Series (36 × 50 minute lectures) (in .mp4 format) – Electricity and Magnetism] Taught by Professor [[Walter Lewin]]. === ਫੁਟਕਲ === *[https://arxiv.org/abs/hep-ph/0106235 Feynman's derivation of Maxwell equations and extra dimensions] *[http://www.nature.com/milestones/milephotons/full/milephotons02.html ''Nature Milestones: Photons''&nbsp;– ''Milestone 2 (1861) Maxwell's equations''] {{Physics-footer}} {{Relativity}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ}} [[Category:ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ| ]] [[Category:ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨਟਿਜ਼ਮ]] [[Category:ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਸਮੀਕਰਨਾਂ]] [[Category:ਅੰਸ਼ਿਕ ਡਿਫ੍ਰੈਂਸ਼ੀਅਲ ਸਮੀਕਰਨਾਂ]] [[Category:ਜੇਮਸ ਕਲ੍ਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ]] [[Category:ਸਪੇਸ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਫੰਕਸ਼ਨ]] [[Category:ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਨਿਯਮ]] * Bulleted list item rqo11da8e2o5u8l4czk0nofaap84428 0 111372 749920 749169 2024-04-10T04:07:28Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Kothe-da-mela.jpg|thumb|ਮੇਲਾ]] [[ਤਸਵੀਰ:Group_of_Nihang_Singhs.jpg|right|thumb|200x200px|ਮਾਘੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਹੰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ<br />]] ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹਨ:<ref name="autogenerated1">Know your State Punjab by Gurkirat Singh and Anil Mittal {{ISBN|978-93-5094-755-5}}</ref> == ਮੇਲੇ == === ਜੋੜ ਮੇਲਾ === ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਖੇ ਸਾਲਾਨਾ ਤਿੰਨ ਰੋਜ਼ਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। <ref>https://books.google.co.uk/books?id=8TRuAAAAMAAJ&q=baba+sodal+jalandhar&dq=baba+sodal+jalandhar&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjCk7bQuLDdAhXLC8AKHYZVCGYQ6AEIKjAA</ref> ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਖੇਡਾਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। === ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਮੇਲਾ === ਜਗਰਾਉਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ "ਰੋਸ਼ਨੀ ਮੇਲਾ" (ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ) ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਪੀਰ ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮਦੀਨ ਦੀ ਮਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਮਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਦੀਵਾ ਜਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। [[ਜਗਰਾਵਾਂ ਦਾ ਰੋਸ਼ਨੀ ਮੇਲਾ]] === [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਵਿਰਾਸਤ ਮੇਲਾ === ਇਹ ਮੇਲਾ ਬਠਿੰਡਾ ਸਪੋਰਟਸ ਸਟੇਡੀਅਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜੈਪਾਲ ਥੀਮ ਵਿਲੇਜ ਵਿਖੇ ਰਵਾਇਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਜੀ ਰਤਨ ਤੋਂ ਜੈਪਾਲਗੜ੍ਹ ਥੀਮ ਪਿੰਡ ਤੱਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸੈਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। == ਤਿਉਹਾਰ == === ਕਿਲਾ ਰਾਏਪੁਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ === ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ, [[ਕਿਲਾ ਰਾਏਪੁਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ|ਕਿੱਲਾ ਰਾਏਪੁਰ ਖੇਡ ਮੇਲੇ]] ਵਿਚ ਬੌਲਦ, ਕੁੱਤੇ, ਖੱਚਰਾਂ, ਊਠ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ ਦੀਆਂ ਰੇਸਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਸਾਲਾਨਾ ਖੇਡ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਤੋਂ ਕਿਲਾ ਰਾਏਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੱਕ ਜਾਣ ਲਈ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ 4,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਰਮ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਬਲਦ ਰਥ ਰੇਸਿੰਗ, ਘੋੜ-ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਐਕਰੋਬੈਟਿਕਸ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਹੋਰ ਡਰਾਉਣੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-2273392/Indias-Rural-Olympics-Being-run-tractor-carrying-bricks-teeth-cow-chariot-racers.html Daily Mail 04 02 2013]</ref> === ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਰਾਸਤ ਤਿਉਹਾਰ === 2003 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ [[ਕਿਲਾ ਮੁਬਾਰਕ]] ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦਸ ਦਿਨ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਮੇਲੇ, ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ (ਵੋਕਲ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ) ਅਤੇ ਡਾਂਸ ਕੰਸਰਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। === ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਰਾਸਤ ਫੈਸਟੀਵਲ === ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਵਿਰਾਸਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਕਪੂਰਥਲਾ ਹੈਰੀਟੇਜ ਟਰੱਸਟ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੱਸਟ ਫਾਰ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਕਲਚਰਲ ਹੈਰੀਟੇਜ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰ ਜਗਤਜੀਤ ਪੈਲੇਸ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="autogenerated3">{{Cite web|url=http://www.intach.org/events-hf-past.asp?links=events5|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20141111022038/http://intach.org/events-hf-past.asp?links=events5|archive-date=2014-11-11|dead-url=yes|access-date=2014-12-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.kapurthala.net.in/index.php?action=culture|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20140707172030/http://www.kapurthala.net.in/index.php?action=culture|archive-date=2014-07-07|dead-url=yes|access-date=2014-12-07}}</ref> === ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਰਾਸਤੀ ਫੈਸਟੀਵਲ === ਤਿਉਹਾਰ ਭੰਗੜਾ, ਗਿੱਧਾ, ਗੱਤਕਾ ਟਰੌਪ, ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਹਾਥੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ, ਥੀਏਟਰ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>[http://archive.indianexpress.com/news/poor-turnout-at-amritsar-heritage-festival/752631/ Indian Express by Dharmendra Rataul 21 02 2011]</ref> === ਹਰਿਵੱਲਭ ਸੰਗੀਤ ਫੈਸਟੀਵਲ === 27-30 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਕੇ, ਸੰਗੀਤ ਤਿਉਹਾਰ ਸੁਆਮੀ ਹਰੀਵੱਲਭ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।<ref>http://www.harballabh.org/</ref> ਹਰਿਭੱਲਭ 28 ਦਸੰਬਰ 2014 ਨੂੰ 139 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੇਵੀ ਤਾਲਾਬ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.hindustantimes.com/punjab/jalandhar/harivallabh-sangeet-sammelan-to-commence-from-december-28/article1-979805.aspx Hindustan Times 23 12 2013] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141216100817/http://www.hindustantimes.com/punjab/jalandhar/harivallabh-sangeet-sammelan-to-commence-from-december-28/article1-979805.aspx|date=2014-12-16}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] qgwcf868xfp1w0t51a8ten0uspaagnt 0 112943 749913 697812 2024-04-10T04:07:16Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਮੇਲਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ''' [[ਜਲੰਧਰ]] ਦੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ,ਸਮੂਹ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਵਰਤਮਾਨ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਮੇਲਾ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ੩੦-੩੧ ਅਕਤੂਬਰ ਅਤੇ ੧ ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਤਕ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਿਖਰ 1 [[ਨਵੰਬਰ]] ਦੀ ਰਾਤ ਦੀ ਨਾਟਕਾਂ ਭਰੀ ਰਾਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀਆਂ ਸਟਾਲਾਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਹੋਰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵੀ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।<ref>{{Cite web|url=https://punjabtimesusa.com/news/%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%82-%E0%A8%97%E0%A8%A6%E0%A8%B0-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%B9%E0%A9%8B%E0%A8%95%E0%A8%BE-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86-%E0%A8%AE%E0%A9%87%E0%A8%B2/|title=ਨਵੇਂ ਗਦਰ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇ ਗਿਆ ਮੇਲਾ ਗਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ – Punjab Times|website=punjabtimesusa.com|language=en-US|access-date=2018-11-18}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਹੋਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਵਧੀਆ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ।<ref>{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/10/%E0%A9%9A%E0%A8%A6%E0%A8%B0%E0%A9%80-%E0%A8%AE%E0%A9%87%E0%A8%B2%E0%A8%BE-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%A6%E0%A9%B0%E0%A8%97%E0%A8%BE-%E0%A8%AA%E0%A9%80%E0%A9%9C%E0%A8%A4-%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A9%B0/|title=ਗ਼ਦਰੀ ਮੇਲਾ ਤੇ ਦੰਗਾ ਪੀੜਤ- ਹਿੰਦਸਾ-ਨੁਮਾ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢਾਂ - Tribune Punjabi|last=ਐੱਸ ਪੀ ਸਿੰਘ*|first=|date=2018-10-28|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-11-18|archive-url=|archive-date=|dead-url=|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਦਰੀ ਮੇਲੇ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । === ਮੇਲਾ 2020 === ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ '''ਮੇਲਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ''' ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾ ਦੀ 150ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ 29ਵਾਂ ਮੇਲਾ ਸੀ। [[ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ|ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਯਾਦਗਾਰ ਹਾਲ]] ਵਿੱਚ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ, ਸੰਘੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਘਾਣ ਵਿਰੁੱਧ, ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ ਜਾਣ ਵਿਰੁੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਵਜੋਂ ਪੁੱਜੇ ਉੱਘੇ ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਸਵਰਾਜਬੀਰ|ਡਾ. ਸਵਰਾਜਬੀਰ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੱਧ ਕਾਲੀਨ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਨਾ ਕਿਵੇਂ ਉੱਭਰੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ 1669-1672 ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਤਨਾਮੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਤੇ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਸੋਧ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋ. ਅਨੂਪਮਾ ਨੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮੁਲਕ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ’ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤਾਂ, ਔਰਤਾਂ, ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ’ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://punjabitribuneonline.com/news/jalandhar/call-to-fight-against-the-current-situation-in-punjab-31216|title=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟਣ ਦਾ ਸੱਦਾ|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=pa|access-date=2020-11-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://nawanzamana.in//news_details.html?id=28137|title=ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮੇਲੇ 'ਚ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਵੇਰ ਹੋ ਨਿੱਬੜੀ|website=nawanzamana.in|language=en|access-date=2020-11-02|archive-date=2021-09-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210921045631/http://nawanzamana.in/news_details.html?id=28137|dead-url=yes}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] fs40n06mmy77bfz0g9ilahj5s4n9ssf 0 116673 749980 540984 2024-04-10T08:11:46Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਦੇਵਤਾ|type=ਹਿੰਦੂ|image=Varuna with Varunani.jpg|caption=ਵਰੂਨੀ (ਖੱਬੇ) ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਵਰੂਨ ਨਾਲ|deity_of=ਵਾਈਨ ਦੀ ਦੇਵੀ|other_names=ਜਲਦੇਵੀ,ਜਲਪਰੀ|abode=[[ਸਮੁੰਦਰ]], ਜਲਲੋਕ|mantra=Om Jaldeviyay Namah, Om Varuniye Namah|mount=[[ਮਕਰ (ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ)|ਮਕਰ]]|consort=[[ਵਰੂਨ]]|affiliation=[[ਦੇਵੀ]]|siblings=}} '''ਵਰੂਨੀ''', ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਵਰੂਣੀਨੀ''' ਅਤੇ '''ਜਲਦੇਵੀ''' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਰੂਨ ਦੀ ਪਤਨੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਈਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰਿਗਵੇਦ]] ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਥਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਰੂਨੀ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਵਰੂਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। == ਹਵਾਲੇ == <references responsive="1"></references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20060516200357/http://www.experiencefestival.com/varuni A Wisdom Archive on Varuni] * [http://www.mythfolklore.net/india/encyclopedia/varuni.htm Encyclopedia for Epics of Ancient India, accessed 13 May 2006] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀਆਂ]] 1ide81vhzr8l84e0uq8zctq12e3lpfl 0 121032 749933 728036 2024-04-10T04:07:48Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ''', '''ਪੋਸ਼ ਪਰਬਨ''' ਜਾਂ '''ਮਾਘੀ''', ਭਾਰਤੀ (ਚੰਨ-ਸੂਰਜੀ) ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੁਰਜ ਦੀ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਸਥਿਤੀ ਧੰਨੁ ਰਾਸ਼ੀ ਤੋ ਨਿਕਲ ਕੇ ਮਕਰ ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ [[ਸੂਰਜ (ਦੇਵਤਾ)|ਸੂਰਜ]] (ਸੂਰਜ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਦਾ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਕਸ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਸੁਰਜ ਦਕਸ਼ਿਨ ਤੋ ਉਤਰਾਏਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮਹਿਨੇ ਦੀ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਵਰਨਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਕੈਲੰਡਰ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਚੰਨ-ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਚੰਨ ਆਧਾਰਿਤ ਕੈਲੰਡਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ,ਇਹ ਤਿਆਰ ਰੁੱਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ <ref name="Tumuluru2015p30">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=b2iyCAAAQBAJ&pg=PT30|title=Hindu Prayers, Gods and Festivals|last=Kamal Kumar Tumuluru|publisher=Partridge|year=2015|isbn=978-1-4828-4707-9|page=30}}</ref><ref name="Melton2011p547">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KDU30Ae4S4cC&pg=PA547|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=J. Gordon Melton|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-205-0|pages=547–548}}, ''Quote:'' "Makara Sankranti (January 14); Makara Sankranti is a festival held across India, under a variety of names, to honor the god of the sun, Surya."</ref> ਇਹ [[ਮਕਰ|ਮੱਕੜਾ (ਮਕਰ)]] ਰਾਸ਼ੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੂਰਜੀ (ਸਕਰਾਂਧ ਆਧਾਰਿਤ)ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ [[ਸਿਆਲ ਸੰਗਰਾਂਦ|ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤ]] ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Lochtefeld2002p411">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VNzLMgEACAAJ|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A–M|last=James G. Lochtefeld|publisher=Rosen Publishing Group|year=2002|isbn=978-0-8239-2287-1|page=411}}</ref> ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ<ref>{{Cite web|url=http://pujabooking.com/festival/makar-sankranti/|title=Makar Sankranti 2024: क्यों मनाई जाती है मकर संक्रांति, महत्व, पूजा विधि और मंत्र|website=PujaBooking|access-date=13 January 2024}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੇ ਭਾਰਤੀ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜੋ ਸੂਰਜੀ ਚੱਕਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਚੰਦਰਮਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Lochtefeld2002p411"/> ਇਹ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੋ ਗ੍ਰੇਗਰੀਅਨ ਤਾਰੀਖ ਹਰ ਸਾਲ (14 ਜਨਵਰੀ) ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Melton2011p547"/> ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਦੋਂ ਮਿਤੀ ਉਸ ਦਿਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=TicTAQAAIAAJ|title=Encyclopaedia of Great Festivals|last=Jain Chanchreek|last2=K.L. Chanchreek|last3=M.K. Jain|publisher=Shree Publishers|year=2007|isbn=978-81-8329-191-0|pages=36–38}}</ref> ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ [[ਮਾਘੀ]] ([[ਲੋਹੜੀ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ), ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਗੋਆ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੂਸ਼ ਸੰਕਰਾਂਤੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਮਕਾਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ (ਪੇਡ ਪਾਂਡਾਗਾ), ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਰਤ, ਅਸਾਮੀਆ ਦੁਆਰਾ ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਥਾਈ ਪੋਂਗਲ ਆਦਿ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="htmakar">[http://www.hindustantimes.com/india-news/after-a-100-years-makar-sankranti-gets-a-new-date/story-pvh98WVqDQBXdvP9LFOoUO.html "After a 100 years, Makar Sankranti gets a new date"], ''The Hindustan Times'' (Jan 14, 2017)</ref><ref name="desai30">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=5VsaBwAAQBAJ&pg=PA30|title=A Different Freedom: Kite Flying in Western India; Culture and Tradition|last=Nikita Desai|publisher=Cambridge Scholars Publishing|year=2010|isbn=978-1-4438-2310-4|pages=30–33}}</ref> ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਰੰਗੀਨ ਸਜਾਵਟ, ਪੇਂਡੂ ਬੱਚੇ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ, ਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਕਰਨਾ<ref name="PuriNesbitt2013p34">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=L_NWAgAAQBAJ&pg=PA34|title=Pool of Life: The Autobiography of a Panjabi Agony Aunt|last=Kailash Puri|last2=Eleanor Nesbitt|publisher=Sussex Academic Press|year=2013|isbn=978-1-78284-067-1|pages=34–35}}</ref> ''ਮੇਲੇ'' (ਮੇਲੇ), ਨ੍ਰਿਤ, ਪਤੰਗ ਉਡਾਣ, ਬੋਨਫਾਇਰਜ਼ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ।<ref name="desai30"/><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=I2K1AAAAIAAJ|title=Traditions of Indian folk dance|last=Kapila Vatsyayan|publisher=Clarion Books|year=1987|isbn=978-0-85655-253-3|pages=192–193}}</ref> ਡਾਇਨਾ ਐਲ ਏਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ''ਮਾਘ ਮੇਲਾ'', [[ਹਿੰਦ ਅਧਿਐਨ|ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੇ]] ''[[ਮਹਾਂਭਾਰਤ]]'' ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਜਾਂ ਝੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="eck153">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=PyC4o7i9tnEC&pg=PA153|title=India: A Sacred Geography|last=Diana L. Eck|publisher=Random House|year=2013|isbn=978-0-385-53192-4|pages=152–154|author-link=Diana L. Eck}}</ref> ਹਰ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂ ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 40 ਤੋਂ 100 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>[https://www.theatlantic.com/photo/2013/01/kumbh-mela-the-largest-gathering-on-earth/100438/ "Kumbha Mela: The Largest Gathering on Earth"], Alan Taylor, ''The Atlantic'' (January 14, 2013)</ref><ref>[https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2013/01/14/169313222/biggest-gathering-on-earth-begins-in-india-kumbha-mela-may-draw-100-million Biggest Gathering On Earth' Begins In India; Kumbha Mela May Draw 100 Million], Mark Memmott, NPR, Washington DC (January 14, 2013)</ref> ਇਸ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਉਹ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਅਰਦਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ [[ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ|ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ]] ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯਾਗਾ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ [[ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ|ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ]]। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਜਰਾਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਓਹਾਰ]] 7lg77l6nw15y3jxpwah91unoqq4zczm 0 131430 749919 553110 2024-04-10T04:07:28Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਮੇਲਾ ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ''' [[ਜਲੰਧਰ]] ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਲੰਧਰ]] ਵਿਖੇ ਮਸਜਿਦ ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ ਵਿੱਖੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਜਲੰਧਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਗਾਹ ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਇਕ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀ [[ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ]] ਦੀ ਖਾਨਗਾਹ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://jagbani.punjabkesari.in/top-news/news/jalandhar-central-town-of-doaba--1208440|title=ਦੁਆਬੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਨਗਰ ‘ਜਲੰਧਰ’, ਜਾਣੋ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ ਇਹ ਨਾਂ|date=2020-06-01|website=jagbani|access-date=2020-12-06}}</ref> [[ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ]] ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਮੱਧ ਪੁਰਬ ਚੋਂ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸੂਫੀ ਫ਼ਕੀਰ ਸਨ। ਇਹ ਦਰਗਾਹ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਸਲਾਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਦਰਗਾਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਇਹ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਥਾਂ ਸੀ। [[ਸ਼ੇਖ-ਫ਼ਰੀਦ-ਉਦੀਨ ਮਸਊਦ ਸ਼ੱਕਰਗੰਜ|ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ]] ਵੀ ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪੀਰ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਇੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਭਾਰਾ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == [[File:Jama Masjid Dargah Imam Nasir 01.jpg|thumb|Jama Masjid Dargah Imam Nasir 01]] ਇਹ ਥਾਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਜਲੰਧਰ ਨਾਥ]] ਦਾ ਟਿੱਲਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। [[ਜਲੰਧਰ ਨਾਥ]] ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬੋਧੀ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚੋਂ ਉਹ ਸਿੱਧਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਾਰਨ ਸਿੱਧ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਜਗ੍ਹਾ ਇਕ ਕਾਫ਼ਿਰ ਚੋਰ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਜੋ ਲਾਗਲੇ ਕਬਰਿਸਤਾਨ ਵਿਚੋਂ ਮੁਰਦੇ ਪੱਟ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਫ਼ਨ ਚੋਰੀ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਦਾ। ਲੋਕ ਉਹਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਫਿਰਾਨਾ ਹਰਕਤਾਂ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੂਫ਼ੀ ਨਸੀਰ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਆਉਣ ਦੀ ਅਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੋਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਾ ਸਕਣ। [[ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ]] ਇੱਥੇ ਆ ਬਸੇ ਤੇ ਚੋਰ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਚੇਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਬਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਕਬਰ ਵਿਚ 40 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਲੇਟੇ ਰਹੇ। 40 ਦਿਨਾਂ ਮਗਰੋਂ ਜਦੋਂ ਚੋਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਬਰ ਪੁੱਟੀ ਤਾਂ ਉਹ ਜਿਉਂਦੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਉਹ [[ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ]] ਦੇ ਨੂਰਾਨੀ ਬਿੰਬ ਤੋਂ ਏਨਾ ਕੁ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਤੌਬਾ ਕਰ ਲਈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਥਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਮਜਲਿਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇਕ ਭਾਈਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਬਣ ਗਈ। ਖਾਹਿਸ਼ਮੰਦ ਇੱਥੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕੁਰਆਨ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਦੀ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਆਉਦੇ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਦੀਨ-ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕਰਨ-ਸੁਣਨ ਆਉਂਦੇ। ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਇਮਾਰਤ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 800 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪਿਛਲਾ ਹਿੱਸਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। == ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ == ਇਸ ਥਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀ [[ਸ਼ੇਖ-ਫ਼ਰੀਦ-ਉਦੀਨ ਮਸਊਦ ਸ਼ੱਕਰਗੰਜ|ਸ਼ੇਖ਼ ਫਰੀਦ ਗੰਜਸ਼ਕਰ]] ਨਾਲ ਵੀ ਤਾਲੁਕਾਤ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪਾਕਪਟਨ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਰਾਹ ਵਿਚ ਇਸ ਦਰਗਾਹ ਦੀ ਮਕਬੁਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ। ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਉਹ ਇਸ ਥਾਂ ਦੇ ਰੂਹਾਨੀ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਏਨਾ ਕੁ ਮੁਤਾਸਿਰ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਥਾਂ ਉੱਪਰ 40 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਚਿਲਾ ਕੱਟਿਆ ਭਾਵ ਤਪ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਹਰ ਵੀਰਵਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇੱਥੇ ਚਿਰਾਗ ਕਰਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। == ਮੇਲੇ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਸਥਿਤੀ == ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਦੇ ਇਸ ਥਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਥਾਂ ਉੱਪਰ ਕਰੀਬ ਪੰਜ ਸਦੀਆਂ ਭਾਰੇ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ 1947 ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਮੇਲੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ [[ਲਾਹੌਰ]], [[ਮੁਲਤਾਨ]], [[ਪਾਕਪਤਨ ਜ਼ਿਲਾ|ਪਾਕਪਟਨ]] ਅਤੇ ਅਰਬ ਮੁਲਕਾਂ ਤੋਂ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਕੇ ਪੁੱਜਦੀਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀ ਵੰਡ ਮਗਰੋਂ ਰਾਜਸੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਕਾਰਨ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸੰਗਤ ਦਾ ਆਉਣਾ ਘਟ ਗਿਆ ਜੋ 1970ਵਿਆਂ ਤੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਰਜੇ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲਾ ਮੇਲਾ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਮੇਲੇ ਦੇ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਸਿਮਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਥਾਨਕ ਸੰਗਤਾਂ ਹਰ ਵੀਰਵਾਰ, ਜੇਠੇ ਵੀਰਵਾਰ ਅਤੇ ਹਾੜ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਇਮਾਮ ਨਸੀਰ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਜਰੂਰ ਪੁੱਜਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 41cld07uw1unzjsepio61u9xuwp2106 0 134277 749906 749476 2024-04-10T04:07:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਖੇਡ ਘਟਨਾ|name=ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ<br>پنجاب سپورٹس فیسٹیول|image=|caption= |date_start = {{Start date|2012|02|28}} |date_end = <!-- {{End date|YYYY|MM|DD}} --> |competitors = |nations = |prize_money = Rs.150,000 (max) |other = |venue = |location = [[ਲਾਹੌਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] }} '''ਪੰਜਾਬ ਸਪੋਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ 2012''' ({{lang-ur|پنجاب سپورٹس فیسٹیول}} [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|), ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਖੇਡ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਮੰਡਲ, [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਤਹਿਸੀਲ]] ਅਤੇ ਯੂਨੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਪੱਧਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਹਮਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਦੁਆਰਾ 28 ਫਰਵਰੀ, 2012 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://nation.com.pk/28-Feb-2012/punjab-festival-to-open-new-era-in-sports-says-hamza|title=Punjab Festival to open new era in sports, says Hamza|date=28 February 2012|work=[[The Nation (Pakistan)]]|access-date=2019-11-30}}</ref> ਇਹ ਖੇਡ ਬੋਰਡ ਪੰਜਾਬ ਦੁਆਰਾ [[ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। == ਖੇਡਾਂ == ਇਹ ਉਹ ਖੇਡਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਚ ਖੇਡੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ- * [[ਅਥਲੈਟਿਕਸ (ਖੇਡਾਂ)|ਅਥਲੈਟਿਕਸ]] * [[ਚਿੜੀ-ਛਿੱਕਾ|ਬੈਡਮਿੰਟਨ]] * [[ਬਾਸਕਟਬਾਲ]] * [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕੇਟ]] * ਸਾਈਕਲਿੰਗ * [[ਫੁੱਟਬਾਲ|ਫੁਟਬਾਲ]] * [[ਹਾਕੀ]] * [[ਕਬੱਡੀ]] * [[ਕਰਾਟੇ]] * ਮੈਰਾਥਨ * ਤਾਈਕਵਾਂਡੋ * [[ਵਾਲੀਬਾਲ]] * ਭਾਰ ਚੁੱਕਣਾ == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] i5iwhmiejtu68tdbpdpj0pljl27nzpk 0 134279 749908 720765 2024-04-10T04:07:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਛੁੱਟੀ|image=Culture of province punjab.jpg|image_size=270px|caption=Punjab Cultural celebration|holiday_name=Punjab Culture Day|duration=1 day|frequency=Annual|observedby=People of [[Punjab]] and by [[Punjabis|Punjabi community]] all over the world|significance=Honors the Punjabi heritage and [[Punjabi culture]]|date=14th of March (1st [[Chet (month)|Chet]] of [[Nanakshahi calendar]]<ref>{{Cite web|url=https://in.news.yahoo.com/devotees-holy-dip-sarovar-golden-050800600.html|title=Devotees take holy dip in sarovar at Golden Temple on Sikh New Year|website=Yahoo! News|language=en-IN|access-date=2020-03-14}}</ref>)|type=Public}} '''ਪੰਜਾਬ ਕਲਚਰ ਡੇ''', ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਚਰ ਡੇ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਨਿਊ ਯੀਅਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/videos/city/chandigarh/devotees-take-holy-dip-in-golden-temple-sarovar-on-sikh-new-year/videoshow/74630356.cms|title=Devotees take holy dip in Golden Temple sarovar on Sikh New Year|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੂਰੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ 14 ਮਾਰਚ ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀਆਂ]] ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਡਾਇਸਪੋਰਾ]] ਦੁਆਰਾ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ]] ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://en.dailypakistan.com.pk/12-Mar-2020/punjab-culture-day-to-be-celebrated-on-march-14-2020|title=Punjab Culture Day to be celebrated on March 14, 2020|date=2020-03-12|website=Daily Pakistan Global|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://photo.app.com.pk/photo/2020/03/lahore-march-14-%c2%96-traditional-dancers-and-drummers-performing-during-punjab-culture-day-organized-by-department-of-live-stock-and-dairy-development-at-shimla-pahari-app-photo-by-ashraf-ch/|title=March 14 Traditional dancers and drummers performing during Punjab Culture Day - APP Photo Service|last=Ashraf Ch|language=en-US|access-date=2020-03-14}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.dawn.com/2011/01/01/punjabis-status-as-official-language-sought/|title=Punjabi`s status as official language sought|last=Newspaper|first=From the|date=2011-01-01|website=DAWN.COM|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> == ਜਸ਼ਨ == ਪੰਜਾਬ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ, [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਗੀਤ|ਸੰਗੀਤ]], [[ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ-ਨਾਚ|ਡਾਂਸ]], [[ਭੰਗੜਾ (ਨਾਚ)|ਭੰਗੜਾ]], ਨਾਟਕ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ, ਫ਼ਿਲਮ ਉਤਸਵ, [[ਪੰਜਾਬੀ ਪਕਵਾਨ|ਖਾਣਾ]] ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ਸਟਾਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਦਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/print/627757-punjab-culture-day-on-14th|title=Punjab Culture Day on 14th|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿਚ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.urdupoint.com/en/pakistan/lahore-arts-council-to-celebrate-punjab-cultu-862616.html|title=Lahore Arts Council To Celebrate Punjab Cultural Day At Alhamra|website=UrduPoint|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> 2020 ਪੰਜਾਬ ਕਲਚਰ ਡੇਅ ਨੇ 14 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਅਲਹਮਰਾ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿਖੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਿਵਾਇਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/print/628225-cultural-day-preparations-reviewed|title=Cultural day preparations reviewed|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਰਦਾਰ ਉਸਮਾਨ ਬੁਜ਼ਦਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਿਵਸ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://arynews.tv/en/punjab-culture-day-march-14/|title=Punjab Culture Day to be celebrated on March 14|date=2020-03-12|website=ARY NEWS|language=en-US|access-date=2020-03-14}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/575150/cm-approves-to-celebrate-punjab-cultural-day-on-march-14/|title=CM approves to celebrate Punjab Cultural Day on March 14|date=2020-03-12|website=Daily Times|language=en-US|access-date=2020-03-14|archive-date=2022-12-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20221205071808/https://dailytimes.com.pk/575150/cm-approves-to-celebrate-punjab-cultural-day-on-march-14/|url-status=dead}}</ref> ਉਸਮਾਨ ਬੁਜ਼ਦਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨਾਂ, ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮੋਹ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/575952/cm-buzdar-reviews-arrangements-at-corona-management-centre/|title=CM Buzdar reviews arrangements at Corona Management Centre|date=2020-03-14|website=Daily Times|language=en-US|access-date=2020-03-14|archive-date=2020-03-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200314171304/https://dailytimes.com.pk/575952/cm-buzdar-reviews-arrangements-at-corona-management-centre/|url-status=dead}}</ref> == ਗੈਲਰੀ == <gallery> ਤਸਵੀਰ:Colours of Punjab.jpg ਤਸਵੀਰ:Art of Punjab Culture.jpg ਤਸਵੀਰ:Culture Of Punjab.jpg ਤਸਵੀਰ:Charkha and Chakki.jpg ਤਸਵੀਰ:Saron Da Saag.jpg ਤਸਵੀਰ:Kikli and salwar suits.jpg ਤਸਵੀਰ:Virasti Mela, Bathinda (Punjabi Heritage Festival) (23).jpg ਤਸਵੀਰ:Virasti Mela, Bathinda (Punjabi Heritage Festival) (47).jpg ਤਸਵੀਰ:Virasti Mela, Bathinda (Punjabi Heritage Festival) (38).jpg ਤਸਵੀਰ:Virasti Mela, Bathinda (Punjabi Heritage Festival) (104).jpg ਤਸਵੀਰ:Virasti Mela, Bathinda (Punjabi Heritage Festival) (40).jpg ਤਸਵੀਰ:Punjabi Traditional Fashion - Cultural Night - Wiki Conference India - CGC - Mohali 2016-08-05 7363.JPG ਤਸਵੀਰ:Punjabi Traditional Fashion - Cultural Night - Wiki Conference India - CGC - Mohali 2016-08-05 7370.JPG ਤਸਵੀਰ:Punjabi Traditional Fashion - Cultural Night - Wiki Conference India - CGC - Mohali 2016-08-05 7357.JPG ਤਸਵੀਰ:Punjabi Dance - Cultural Night - Wiki Conference India - CGC - Mohali 2016-08-05 7429.JPG </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ * [[ਪੰਜਾਬੀਅਤ]] * ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਝੰਡਾ * [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਹਿਰ]] * [[ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ]] == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.facebook.com/events/lahore-press-club-lahore-pakistan/punjab-culture-day/2265644233732067/ ਪੰਜਾਬ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਿਵਸ ਸਮਾਗਮ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 7rgrk06zxhm2t8ixicf48bg6yci7xkl 0 134280 749904 589751 2024-04-10T04:07:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੇਲੇ]] to [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਪੰਜਾਬ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਪੋਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ''' (ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਪੋਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ), [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]] [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|, ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਖੇਡ ਮੇਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਸਮਾਰੋਹ 6 ਨਵੰਬਰ, 2012 ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਨਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/sports/06-Nov-2012/punjab-int-l-sports-festival-starts-today|title=Inauguration ceremony held today in Punjab Statdium|date=November 6, 2012|work=[[The Nation (Pakistani newspaper)|The Nation]]|access-date=November 13, 2012|archive-date=ਮਈ 24, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130524134442/http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/sports/06-Nov-2012/punjab-int-l-sports-festival-starts-today|dead-url=yes}}</ref> 24 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 1,381 ਅਥਲੀਟਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] qyod9f11v8k6846a2tzjbwhintaw5eb 14 134331 749864 561445 2024-04-10T03:52:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] kgw9h7w8rwsqutrg3a8fubyp59ld73c 14 134332 749874 561447 2024-04-10T03:52:31Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike moved page [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] without leaving a redirect wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] 0igjcinjevusixqc8kwiyzloidizog6 749875 749874 2024-04-10T03:53:06Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Cat main|ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ}} {{catdiffuse}} {{Commons category|Festivals of India|ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] lcchyjtp8vmaazgoxu8feopvgdmy76q 14 134333 749876 561449 2024-04-10T03:54:21Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Festivals by country|ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}} {{-}} {{Container category}} {{CatAutoTOC}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] qmkp7yr372nmem4xow859sncznwv8c1 14 146647 749892 678116 2024-04-10T04:02:37Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{container category}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] o295xwe2ul4pbhueiq5wnzfb3nynojb 14 151845 749886 637611 2024-04-10T03:58:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] to [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Culture of Kerala|ਕੇਰਲਾ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} {{CatAutoTOC}} [[Category:ਕੇਰਲਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|K]] pcr1ex1o6fgbj7hhlzpwaoq6wtt11f4 14 151849 749898 737686 2024-04-10T04:04:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਨੂੰ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of India by state or territory|ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} {{Container}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ| ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ|ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 020xm0ht416ap7k0d3d0bm8076pfqty 0 151981 749965 728915 2024-04-10T05:45:25Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ਼''' ( [[ਸਿੰਧੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਿੰਧੀ]] : '''استاد محمد يوسف''' ) (20 ਜਨਵਰੀ, 1940 &#x2013; 14 ਫਰਵਰੀ, 1997) [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਇੱਕ ਲੋਕ ਅਤੇ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਸੀ। == ਬਚਪਨ == ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਮੁਹੱਲਾ ਦੀਨ ਅਲੀ ਸ਼ਾਹ, ਟਿਊਨ ਨੰਬਰ ਤਲਾਊ, ਟਾਂਡੋ ਤਾਇਬ [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਸਿੰਧ|ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਸਿੰਧ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=سنڌي راڳ جو راڻُو استاد محمد يوسف |url=https://sindhsalamat.com/threads/3240/ |access-date=2020-04-13 |website=SindhSalamat |archive-date=2020-02-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200229143040/https://sindhsalamat.com/threads/3240/ |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਲੌਂਗ ਫਕੀਰ ਮਗਨਹਰ ਇੱਕ ਢੋਲਕ ਨਵਾਜ਼ (ਡਰੱਮ ਬੀਟਰ) ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਈ (ਜਾਂ ਸ਼ਹਨਾਈ) ਵਾਦਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਢੋਲਕ ਵਜਾਉਂਦੇ ਸਨ।  ਸੁਧਾਰ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਹਾਜੀ ਸੇਠ ਕਮਾਲੂਦੀਨ ਸਕੂਲ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੇ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਪੰਜ ਜਮਾਤਾਂ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਕੂਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Tunio |first=Aftab |title=ناليواري ڳائڻي استاد محمد يوسف جي وڇوڙي کي 19 ورهيه گذري ويا |url=http://www.awaztv.tv/news/9041 |access-date=2020-04-13 |website=www.awaztv.tv |language=en}}</ref> ਉਹ ਬੀਬੋ ਖਾਨ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਟਾਂਡੋ ਆਦਮ ਖਾਂ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਮੰਜ਼ੂਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਕੋਲ ਭੇਜਿਆ। ਕਰੀਬ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਉਸ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Tareekh e Pakistan - Birth of Yousaf, Folk Singer (لوک گلوکار محمد یوسف کی پیدائش) {{!}} Online History Of Pakistan |url=http://www.tareekhepakistan.com/detail?dtd_id=504&title_id=1147 |access-date=2020-04-13 |website=www.tareekhepakistan.com |archive-date=2020-09-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200918095503/http://www.tareekhepakistan.com/detail?title_id=1147&dtd_id=504 |url-status=dead }}</ref> 1951 ਵਿੱਚ, ਲਿਆਕਤ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ (ਹੁਣ ਲਿਆਕਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਐਂਡ ਹੈਲਥ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ ) [[ਜਮਸ਼ੋਰੋ]] ਵਿਖੇ ਨਵੇਂ ਗਾਇਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਸੂਬਾਈ ਮੰਤਰੀ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਰਸ਼ੀਦੀ ਸਨ। ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ਼ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸਗੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਅਤੇ ਹੌਸਲਾ ਵਧਾਇਆ। ਫਿਰ, ਉਸਨੇ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 1955 ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਕਰਾਚੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਹਿਰ [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਸਿੰਧ|ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] ਚਲੇ ਗਏ।<ref>Jaffery, Aqeel Abbas; Ustad Muhammad Yousuf (In Urdu), Pakistan Chronicle, pp. 794, Fazeli Sons, Karachi, 2010.</ref> == ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਕਰੀਅਰ == ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ [[ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ|ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] ਵਜੋਂ ਸਿੰਧੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।<ref>صدارتي ايوارڊ يافتا راڳي استاد محمد يوسف جي وڇوڙي کي ايڪيهه سال گذري ويا, On Line Indus News, available at https://onlineindus.com/sindhi/71463 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230214064229/https://onlineindus.com/sindhi/71463 |date=2023-02-14 }}, retrieved on 2020-04-12.</ref> ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਸ਼ਹਿਰੋ ਫਿਰੋਜ਼ ਸੀ ਜੋ 18 ਅਕਤੂਬਰ 1968 ਨੂੰ ਕਰਾਚੀ ਤੋਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=June 2022}}ਇਹ ਫਿਲਮ ਸ਼ੇਖ ਹਸਨ ਦੁਆਰਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਲੇਅ ਬੈਕ ਗੀਤ "ਰਾਹਤ ਮਿਲਾਏ ਥੀ ਦਰਦ ਮੇਂ, ਮਨ ਪਿਆਰੇ ਤਨ ਸਦਕੇ" ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੰਧੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੇ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਨੂਰ ਜਹਾਂ (ਗਾਇਕਾ)|ਮੈਡਮ ਨੂਰ ਜਹਾਂ]], [[ਆਬਿਦਾ ਪਰਵੀਨ]], [[ਰੂਨਾ ਲੈਲਾ]] ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਗਾਇਆ।<ref>Solangi, Wazir Farhad; ارڙهين ورسيءَ جي موقعي تي – سنڌي سنگيت جو سدا بهار آواز استاد محمد يوسف, Sindhi World Congress, 2015-02-14.</ref> ਉਸਨੇ [[ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ਼ ਭਟਾਈ|ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਲ ਲਤੀਫ]], [[ਸਚਲ ਸਰਮਸਤ|ਸੱਚਲ ਸਰਮਸਤ]], ਮਿਸਰੀ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਹੋਰ ਸੂਫੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਗਾਈਆਂ।<ref>{{Cite web |title=نامور لوک گلوکار محمد یوسف کی20 ویںبرسی (آج) منائی جائے گی |url=https://urdupoint.com/n/921389 |access-date=2020-04-13 |website=UrduPoint |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]], [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਬੈਲਜੀਅਮ]], [[ਰੂਸ]] ਅਤੇ [[ਚੀਨ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ|ਚੀਨ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ਼ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ [[ਸਿੰਧੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਿੰਧੀ]] ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ [[ਸਰਾਇਕੀ]] ਅਤੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਾਇਆ। == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਸਫ ਨੂੰ ਦੋ [[ਤਮਗ਼ਾ ਹੁਸਨ ਕਾਰਕਰਦਗੀ|ਪ੍ਰਾਈਡ ਆਫ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ ਅਵਾਰਡ]], ਚਾਰ ਸ਼ਾਹ ਲਤੀਫ ਅਵਾਰਡ, ਚਾਰ ਕਲੰਦਰ ਸ਼ਹਾਜ਼ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਸਚਲ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲੇ।<ref>{{Cite web |last=Tunio |first=Aftab |title=ناليواري ڳائڻي استاد محمد يوسف جي وڇوڙي کي 19 ورهيه گذري ويا |url=http://www.awaztv.tv/news/9041 |access-date=2020-04-13 |website=www.awaztv.tv |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1940]] 9h0smvwxs2549x459viovs4kuno80ci 14 152006 749885 637955 2024-04-10T03:58:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] to [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Culture of Karnataka|ਕਰਨਾਟਕ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[Category:ਕਰਨਾਟਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਕ]] fz91vmfkm16n54tqptvvrwvclerh8b8 14 152014 749887 637972 2024-04-10T04:01:39Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Culture of Assam|ਅਸਾਮ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[Category:ਅਸਾਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਅਸਾਮ]] jh0ppaiiihrbhgxlcmz3bvbukxhb251 0 153267 749867 641196 2024-04-10T03:52:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ''' ( IAST ), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਅੰਨਕੁਟ''' ਜਾਂ '''ਅੰਨਕੂਟ''' (ਭਾਵ "ਭੋਜਨ ਦਾ ਪਹਾੜ") ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{Cite web |title=Govardhan_Puja - Govardhan Puja Legends, Govardhan Pooja Celebrations |url=http://festivals.iloveindia.com/diwali/govardhan-puja.html |access-date=2016-04-01 |website=festivals.iloveindia.com}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BWQMBAAAQBAJ|title=Seeing Krishna in America: The Bhakti Tradition of Vallabhacharya in India and Its Movement to the West|last=Richardson|first=E. Allen|date=2014-07-29|publisher=McFarland|isbn=9780786459735|page=187|language=en}}</ref> ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ|ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਦੀ]] ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। [[ਵੈਸ਼ਨਵਵਾਦ|ਵੈਸ਼ਨਵਾਂ]] ਲਈ, ਇਹ ਦਿਨ ''[[ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ]]'' ਵਿਚਲੀ ਉਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ|ਵਰਿੰਦਾਵਨ]] ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਇਕੱਲੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸ਼ਰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=3rd Guinness World Record for Annakut |url=http://www.baps.org/News/2000/3rd-Guinness-World-Record-for-Annakut-1926.aspx |access-date=2016-04-01 |website=BAPS Swaminarayan Sanstha}}</ref> ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਭੋਜਨ ਦੇ ਪਹਾੜ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਨਵਿਆਉਣ ਲਈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੈਸ਼ਨਵਾਂ ਲਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਲਭ ਦੇ ਪੁਸ਼ਟੀਮਾਰਗ ਚੈਤੰਨਿਆ ਦਾ ਗੌੜੀਆ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BWQMBAAAQBAJ|title=Seeing Krishna in America: The Hindu Bhakti Tradition of Vallabhacharya in India and Its Movement to the West|last=Richardson|first=E. Allen|date=2014-07-29|publisher=McFarland|isbn=9780786459735|page=26|language=en}}</ref> ਅਤੇ ਸਵਾਮੀਨਾਰਾਇਣ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ,<ref>{{Cite web |last=BBC |title=Annakut Celebration! |url=https://www.bbc.co.uk/leicester/content/articles/2007/11/13/annakut_diwali_feature.shtml |access-date=2016-04-01 |language=en-gb}}</ref> ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਅੰਨਕੁਟ ਤਿਉਹਾਰ ਕਾਰਤਿਕਾ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਮਕਦਾਰ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੰਦਰ ਦਿਨ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਦਿਵਾਲੀ|ਦੀਵਾਲੀ]] ਦਾ ਚੌਥਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ।<ref>{{Cite book|title=Hindu Rites and Rituals: Sentiments, Sacraments and Symbols.|last=Mukundcharandas|publisher=Swaminarayan Aksharpith|year=2007|isbn=978-81-7526-356-7|location=India|pages=104}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Annakut.jpg|thumb| ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ]] == ਮੂਲ == [[ਤਸਵੀਰ:1150_CE_Hoysaleswara_temple_Halebidu_Karnataka,_Govardhandhara_Krishna_with_Indra_behind_it.jpg|thumb| ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਗੋਵਰਧਨ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਨਲ ਹੈਸਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ, ਹਲੇਬੀਡੂ ਕਰਨਾਟਕ (ਸੀ. 1150 ਈ.) ਦਾ ਹੈ। ਪੱਥਰ ਦੇ ਬਲਾਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਉੱਕਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੰਦਰ ਸੀ।]] ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਚਪਨ [[ਬ੍ਰਜ]] ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=PyC4o7i9tnEC|title=India: A Sacred Geography|last=Eck|first=Diana L.|date=2013-03-26|publisher=Three Rivers Press|isbn=9780385531924|page=361|language=en}}</ref> [[ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ|ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ]] ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ,<ref name=":0" /> ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ (ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ) ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਨੀਵੀਂ ਪਹਾੜੀ ਹੈ।<ref name=":0" /> ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, [[ਗੋਵਰਧਨ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਣ-ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਗਊਆਂ ਨੇ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਨੂੰ [[ਇੰਦਰ]], ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨਾਇਆ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾ ਕਰਨ<ref>{{Cite web |date=2021-11-03 |title=Govardhan Puja {{!}}Date & Story{{!}} Why Lord Krishna lifted Govardhan Hill |url=https://news.jagatgururampalji.org/govardhan-puja-story/ |access-date=2021-11-05 |website=SA News Channel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=LFwoDwAAQBAJ|title=The Complete Life of Krishna: Based on the Earliest Oral Traditions and the Sacred Scriptures|last=Vanamali|date=2012-05-22|publisher=Simon and Schuster|isbn=978-1-59477-690-8|language=en}}</ref> ਇਸ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2020-11-13 |title=Govardhan Puja 2020: Date, Story, Meaning, Arti, Supreme God |url=https://news.jagatgururampalji.org/govardhan-puja-2020-date-story/ |access-date=2020-11-14 |website=S A NEWS |language=en-US}}</ref> == ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਅੰਨਕੁਟ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਅੰਨਕੁਟ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੇ ਦਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅੰਨਕੁਟ ਦਿਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪਕਾਰ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Govardhan Puja Vidhi: How to do Govardhan Puja at home, basic rituals to perform - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/events/govardhan-puja-vidhi-2018-how-to-do-govardhan-puja-at-home-basic-rituals-to-perform/articleshow/66540767.cms |access-date=2020-11-11 |website=The Times of India |language=en}}</ref> === ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ === ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਅੰਨਕੁਟ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਸਮ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਗ੍ਰੰਥ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦਿਨ ਭਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਅੰਨਕੁਟ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=3KcEotmV2MAC|title=Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares|last=Pintchman|first=Tracy|date=2005-08-25|publisher=SUNY Press|isbn=9780791465950|pages=212, 66|language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Govardhan Puja 2020 date and time, tithi and other details |url=https://www.timesnownews.com/spiritual/religion/article/govardhan-puja-2020-date-and-time-tithi-and-other-details/679786 |access-date=2020-11-11 |website=www.timesnownews.com |language=en}}</ref> == ਜਸ਼ਨ == ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ, ਅਕਸਰ, ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਅੰਨਕੁਟ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।<ref name="Livingston">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=_WZJCgAAQBAJ|title=The Hidden Revelation: "My passion is Spirituality; my mission is to end homelessness and hunger."|last=Livingston|first=Morson|date=2015-07-10|publisher=Xlibris Corporation|isbn=9781503584082|language=en}}</ref> ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ [[ਦੀਵਾ|ਦੀਵੇ]] (ਛੋਟੇ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵੇ) ਅਤੇ [[ਰੰਗੋਲੀ]], ਰੰਗੀਨ ਚਾਵਲ, ਰੰਗੀਨ ਰੇਤ, ਅਤੇ/ਜਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Germany |first=Baps |title=BAPS Germany: Annakut at BAPS |url=http://bapsgermany1.blogspot.com/2014/10/annakut-at-baps.html |access-date=2016-04-04 |website=BAPS Germany}}</ref> ਅੰਨਕੁਟ ਦੌਰਾਨ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ, ਕਈ ਵਾਰ ਸੈਂਕੜੇ ਜਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref name=":2">{{Cite book|title=Hindu Rites & Rituals|last=Mukundcharandas|publisher=Swaminarayan Aksharpith|year=2007|isbn=978-81-7526-356-7|location=India|pages=357}}</ref> ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 2009 ਵਿੱਚ ਮੈਸੂਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਇਸਕਾਨ|ਇਸਕੋਨ]] ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ 250 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭੋਜਨ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/govardhan-puja-at-iskcon-temple/article163949.ece|title=Govardhan puja at ISKCON temple|date=2009-10-19|work=The Hindu|access-date=2016-04-04|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੰਨਕੁਟ ਅਕਸਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਦੇਵਤੇ ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Diwali 2012: London temple welcomes Hindu New Year with a mountain of food |url=https://www.telegraph.co.uk/news/religion/9680810/Diwali-2012-London-temple-welcomes-Hindu-New-Year-with-a-mountain-of-food.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121118060507/http://www.telegraph.co.uk/news/religion/9680810/Diwali-2012-London-temple-welcomes-Hindu-New-Year-with-a-mountain-of-food.html |archive-date=2012-11-18 |access-date=2016-04-04 |website=Telegraph.co.uk}}</ref><ref name=":4">{{Cite web |last=Designs |first=Enlighten |title=Shri Mahalaksmi Temple Charities - Festivals and special arrangements |url=http://mahalakshmi-temple.com/festival.asp |access-date=2016-04-04 |website=mahalakshmi-temple.com}}</ref> ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ, ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ 56 ਮਿਠਾਈਆਂ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋਂ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name=":4" /> ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਗਿਨੀਜ਼ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ 27 ਅਕਤੂਬਰ, 2019 (ਦੀਵਾਲੀ) ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ BAPS ਅਟਲਾਦਰਾ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 3500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।<ref>{{Cite web |title=3rd Guinness World Record for Annakut |url=https://www.baps.org/News/2000/3rd-Guinness-World-Record-for-Annakut-1926.aspx |access-date=2020-11-14 |website=BAPS |language=en-US}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਓਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] dfollut99tu5hn77zdhi8kpd1pshw0q 0 153551 749865 697636 2024-04-10T03:52:11Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Saraswati_f._Strassenpuja.JPG|thumb| [[ਕੋਲਕਾਤਾ]] ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ|ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] ਲਈ ਦੇਵੀ [[ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ|ਸਰਸਵਤੀ]] ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ।]] '''ਵਸੰਤ''' ([[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] &#x27; <span>ਬਸੰਤ</span> &#x27; ), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਬਸੰਤ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤੀ ਬਸੰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=www.wisdomlib.org |date=2014-08-03 |title=Vasanta, Vasantā, Vasamta: 32 definitions |url=https://www.wisdomlib.org/definition/vasanta |access-date=2022-10-11 |website=www.wisdomlib.org |language=en}}</ref> [[Category:Articles containing Sanskrit-language text]] ਵਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ''[[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ|ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]]'' ( Sanskrit ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ), ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਬਸੰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ, [[ਹਿੰਦੂ]] ਮਹੀਨੇ ''ਮਾਘ'' (ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ) ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ (ਪੰਚਮੀ) ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਮੂਲ == [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਵਿੱਚ ''ਵਸੰਤ'' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ''ਬਸੰਤ'' । ਪੰਚਮੀ ''ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ'' ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਦਿਨ ਹੈ, ਮਾਘ ਦੇ [[ਹਿੰਦੂ]] ਮਹੀਨੇ (ਜਨਵਰੀ - ਫਰਵਰੀ) ਵਿੱਚ ਮੋਮ ਦੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ। [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ|ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]], ਜੋ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਦੇਵੀ [[ਸਰਸਵਤੀ ਦੇਵੀ|ਸਰਸਵਤੀ]] ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਦੀ ਦੀ ਦੇਵੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ (ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ) ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪ੍ਰਯਾਗ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਰਸਵਤੀ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਦੇਵੀ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ''ਵਚ'' (ਸ਼ਬਦ), ਭਜਨ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਅਸੀਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।<ref>[http://www.hindukids.org/stories/festivals/index.html "Hindu festivals."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303221825/http://www.hindukids.org/stories/festivals/index.html|date=3 March 2016}} Hindu kids website</ref><ref>[http://www.indiasite.com/festivals/basantpanchami.html "Basant Pachami."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191300/http://www.indiasite.com/festivals/basantpanchami.html|date=4 March 2016}} India site website.</ref> ਇਸ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਭ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ, ''[[ਵੇਦ|ਵੇਦਾਂ]]'' ਵਿੱਚ, ਸਰਸਵਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਮੋਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਇੱਕ ਚਿੱਟੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕ ਚੌੜੇ ਹਿੱਸੇ ( ''ਨੇਲੁਹਿਨੀ'' ) ਵਿੱਚ ਖਿੜਦੇ ਇੱਕ ਚਿੱਟੇ ਕਮਲ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਇੱਕ ''[[ਵੀਣਾ]]'' ਹੈ, ਇੱਕ ਸਿਤਾਰ ਵਰਗਾ ਇੱਕ ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਸਾਜ਼। ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਬਲੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ, : "ਹੇ ਮਾਂ ਸਰਸਵਤੀ, ਮੇਰੇ ਮਨ ਦਾ ਹਨੇਰਾ (ਅਗਿਆਨਤਾ) ਦੂਰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।" == ਭਾਰਤ == [[ਤਸਵੀਰ:Kite_shop_in_Lucknow.jpg|right|thumb|301x301px| ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਤੰਗ ਦੀ ਦੁਕਾਨ।]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਛੁੱਟੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਸ਼ਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਕੂਲ ਸੰਗੀਤ, ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਲਾਨਾ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] ਦੇ ਦਿਨ ਇਨਾਮ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲ ਸਰਸਵਤੀ ਪੂਜਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। === ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ === ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ<ref>{{Cite web |date=19 January 2022 |title=बसंत पंचमी (Basant Panchami) के बारे में विस्तारपूर्वक जानकारी - One Hindu Dharma |url=https://onehindudharma.org/basant-panchami/ |access-date=19 January 2022 |website=One Hindu Dharma |publisher=onehindudharma.org |language=hi-IN}}</ref> ਦਿਨ, ਹਰ ਕੋਈ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਜਲਦੀ ਉੱਠਦਾ ਹੈ, ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਨੂੰ [[ਹਲਦੀ]] ਦੇ ਪੀਲੇ ( ''ਤਿਲਕ'' ) ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ, [[ਗੰਗਾ ਦੇਵੀ|ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ]] ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ, ਲੇਖ, ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਯੰਤਰ, ਕਲਾ ਦੇ ਸੰਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਅਤੇ ਬਾਂਸ ਦੀਆਂ ਰੂੰਆਂ, ਦੇਵੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਆਹੀ ਬਿਨਾਂ ਉਬਾਲੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਾਣੀ, ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਚਮਕ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਐਵਰੋ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਭ ਹੈ, ਪਰ ਹਰ ਕੋਈ ਦੇਵੀ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਮ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਸੂਫੀ ਤਿਉਹਾਰ === [[ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ|ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਨੇ]] ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗਲ]] ਕਾਲ ਤੱਕ, ਬਸੰਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੂਫੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਔਲੀਆ ਕੀ ਬਸੰਤ, ਖਵਾਜਾ ਬਖਤਿਆਰ ਕਾਕੀ ਕੀ ਬਸੰਤ, ਖੁਸਰੋ ਕੀ ਬਸੰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ ਹਨ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਫੀ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। [[ਅਮੀਰ ਖ਼ੁਸਰੋ|ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ]] (1253-1325) ਅਤੇ [[ਨਿਜ਼ਾਮੁੱਦੀਨ ਔਲੀਆ|ਨਿਜ਼ਾਮੂਦੀਨ ਔਲੀਆ ਨੇ]] ''ਬਸੰਤ'' (ਤਿਉਹਾਰ) ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ।<ref>Blum S. and Neuman D. M. "Ethnomusicology and modern music history." University of Illinois Press 1993.</ref> ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸੂਫ਼ੀ-ਕਵੀ ਖੁਸਰੋ ਨੇ ਵਸੰਤ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ: == ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ == [[ਤਸਵੀਰ:Bangladeshi_girls_taking_Selfie_at_Pohela_Falgun.jpg|thumb|150x150px| ਪਹੇਲਾ ਫੱਗਣ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਸੈਲਫੀ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਕੁੜੀਆਂ।]] ਬੰਗਾਲੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਬੰਗਲਾ ਮਹੀਨੇ ਫਾਲਗੁਨ ਦੇ [[ਬਸੰਤ]] (ਬੋਸ਼ੋਂਤੋ) ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ, [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]]<ref name="history">{{Cite news|url=http://archive.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=174151/|title=Pohela Falgun celebrated|date=14 February 2011|work=The Daily Star|access-date=23 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023|archive-date=4 ਮਾਰਚ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304074436/http://archive.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=174151/|url-status=dead}}</ref> ਅਤੇ [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਵਿੱਚ ਜਲੂਸਾਂ, ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਵਿੱਚ, ਪਹੇਲਾ ਦਾ ਅਰਥ 'ਪਹਿਲਾ' ਹੈ ਅਤੇ 'ਫਾਲਗੁਨ' ਬੰਗਾਲੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਗਿਆਰਵਾਂ ਮਹੀਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਰੰਗੀਨ ਜਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਪੀਲੀਆਂ ਸਾੜੀਆਂ ਪਹਿਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਸ਼ਨ ''ਬੋਸ਼ੋਂਤੋ ਉਤਸ਼ੋਬ'' ( {{Lang-bn|বসন্ত উৎসব}} ਵਜੋਂ ਵੀ ਹੈ ; ''ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ'' ). == ਪਾਕਿਸਤਾਨ == [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ''ਜਸ਼ਨ-ਏ-ਬਹਾਰਾਂ'' ( [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ) ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]], [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਹੈ,<ref>[http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2009\03\15\story_15-3-2009_pg13_3 "Basant."] ''[[Daily Times (Pakistan)|Daily Times]]'' 15 March 2009.</ref><ref>[http://www.thingsasian.com/goto_article/photoessay.2100.html "Pakistan's Basant festival."] Things Asian photoessay.</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ "ਬਸੰਤ" ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਲਾਨਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਤੰਗ ਨਿਰਮਾਤਾ ਫਰਵਰੀ ਜਾਂ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਬਸੰਤ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਬਸੰਤ ਮੇਲਾ, ਲਾਹੌਰ === ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਮੇਲਾ [[ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ]] ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਾਲੂ ਰਾਮ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>Nijjar B. S. ''Punjab under the later Mughals.'' Patyala p279.</ref> ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੇਲੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=zwpMGA0HH_sC&q=maharaja+ranjit+singh+introduced+kite+flying+on+basant+panchami&dq=maharaja+ranjit+singh+introduced+kite+flying+on+basant+panchami&hl=en&sa=X&ei=l9M7VZ7yPNbsaPfhgegI&ved=0CCYQ6AEwAQ Camille Mirepoix (1967) Now Pakistan]</ref> ਅਜਿਹੇ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਉਸਨੇ [[ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ|ਸੂਫੀ]] ਦਰਗਾਹਾਂ ਤੇ ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ।<ref>[http://www.thenews.com.pk/Todays-News-5-38123-Festival-of-Lights-kicks-off Ansari, Shahab (26 March 2011) The News Festival of Lights kicks off]</ref> == ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ == === [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] === [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ''ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ'' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਪਤੰਗਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ [[ਬਸੰਤ - ਪਤੰਗਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ (ਪੰਜਾਬ)|ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ]] ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਖੇਤ ਸਾਰੇ ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਨ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ''ਆਇ ਬਸੰਤ ਪਾਲਾ ਉਦੰਤ'' ਵਾਕੰਸ਼ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, "ਬਸੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਰਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਲਵਿਦਾ"।<ref>[http://www.webindia123.com/punjab/festivals/fairs.htm "Punjab fairs."] Web India 123.</ref><ref name="times">[http://timesofindia.indiatimes.com/city/ludhiana/Basant-muse-colours-itself-in-diverse-hues/articleshow/5481966.cms "Basant muse colours itself in diverse hues."] ''The Times of India'' 20 January 2010.</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20060815140117/http://ccindia.sphosting.com/basant/ "ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ."] ਸੀਸੀ ਇੰਡੀਆ। * [http://www.chapatimystery.com/archives/holydays/basant_i.html "ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਨ, ਬਸੰਤ."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190401215229/http://www.chapatimystery.com/archives/holydays/basant_i.html |date=2019-04-01 }} ਚਪਾਤੀ ਰਹੱਸ ਵੈਬਸਾਈਟ * [https://web.archive.org/web/20070310033006/http://blog.wired.com/wiredphotos50/ "ਬਸੰਤ 2007, ਲਾਹੌਰ।"] Wired.com ਵੈੱਬਸਾਈਟ. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] nm47aaghcdezzm8uiimfdiygxtatzfj 0 153553 749870 644892 2024-04-10T03:52:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:The_Procession_for_the_Pooja.jpg|thumb|260x260px| ਇੱਕ ਉਤਸਵ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦੂ ਜਲੂਸ]] '''ਉਤਸਵ''' ( [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ),<ref>{{Cite web |last=www.wisdomlib.org |date=2018-05-05 |title=Utsava: 17 definitions |url=https://www.wisdomlib.org/definition/utsava |access-date=2022-08-17 |website=www.wisdomlib.org |language=en}}</ref> '''ਉਤਸਵਮ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਜਾਂ ਜਸ਼ਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Utsava |url=http://spokensanskrit.de/index.php?tinput=utsava&direction=SE&script=HK&link=yes |access-date=26 January 2022 |publisher=Sanskrit Dictionary}}</ref><ref>{{Cite web |title=Utsava - Lets celebrate life |url=http://www.utsava.com/ |access-date=26 January 2022 |publisher=Utsava.com |archive-date=18 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210418031157/http://www.utsava.com/ |url-status=dead }}</ref> ਇਹ ਅਨੰਦ, ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਅਨੰਦ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.nathdwara.in/utsav.php nathdwara.in]</ref> ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦ ''ਉਤਸਵ'' ਸ਼ਬਦ "ਉਤ" ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਹਟਾਉਣਾ" ਅਤੇ "ਸਾਵਾ" ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸੰਸਾਰਿਕ ਦੁੱਖ" ਜਾਂ "ਗਮ"।<ref>{{Cite web |title=Sri Venkateswara Swami Temple of Greater Chicago |url=http://www.balaji.org/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=93 |access-date=26 January 2022 |publisher=Venkatestwara temple of Greater Chicago |archive-date=2 ਅਗਸਤ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140802050456/http://balaji.org/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=93 |url-status=dead }}</ref> ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ''ਉਤਸਵ'' ਮੰਦਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ। == ਉਤਸਵ == [[ਤਸਵੀਰ:Thiruvangad_uthsavam.jpg|thumb|250x250px| ਤਿਰੂਵਾਂਗਦ ਉਤਸਵਮ]] ''ਉਤਸਵ'' ਇੱਕ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ''ਅਗਮਾਸ'', ਮੰਦਰਾਂ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਮੰਦਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਖਾਸ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਉਤਸਵ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨਾਉਣ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤਾਂ ਅਤੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਤਸਵ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਵਸੰਤ ਉਤਸਵ ਵਰਗੇ ਮੌਸਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਡ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਰੱਬ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹੈ। ਅਗੰਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ''ਨਿਤਯੋਤਸਵ'', ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ''ਵਰੋਤਸਵ'', ਮਾਸਿਕ ''ਮਸਉਤਸਵ'', ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਨੂੰ ''ਰਤੌਤਸਵ'' ਅਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ''ਮਹੋਤਸਵ'' ਜਾਂ ''ਬ੍ਰਹਮੋਤਸਵ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ruAfDP0OZyEC&dq=utsava&pg=PA25|title=A Priest's Guide for the Great Festival|last=Aghoraśivācārya|publisher=Oxford University Press|year=2010|isbn=9780195378528|page=25}}</ref> == ਉਤਸਵ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ == ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ, ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ, ਮਾਸਿਕ ਅਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ''{{Lang|te-Latn|somavaram}}'' ਵਰਗੀਆਂ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਰਸਮਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ''{{Lang|te-Latn|sukravaram}}'' , ਪੰਦਰਵਾੜਾ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਜਿਵੇਂ ''ਪ੍ਰਦੋਸ਼ਮ'' ਅਤੇ ਮਾਸਿਕ ਤਿਉਹਾਰ ਜਿਵੇਂ ''[[ਮੱਸਿਆ|ਅਮਾਵਸਾਈ]]'' (ਨਵਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦਿਨ), ''ਕਿਰੂਥੀਗਈ'', ''ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ'' (ਪੂਰਾ ਚੰਦਰਮਾ ਦਿਨ) ਅਤੇ ''ਸਥੁਰਥੀ'' ਜਦੋਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="dinamalar">{{Cite web |title=Sri Natuthuraiappar temple |url=https://temple.dinamalar.com/en/new_en.php?id=965 |access-date=3 August 2014 |publisher=Dinamalar}}</ref> ਬ੍ਰਹਮੋਤਸਵਮ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਸ ਜਾਂ ਵੱਧ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਦੋ [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਸ਼ਬਦਾਂ - ''[[ਬ੍ਰਹਮਾ]]'' ਅਤੇ ''ਉਤਸਵਮ'' (ਤਿਉਹਾਰ) ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ - ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਤਿਉਹਾਰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ''ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾ'' ਅਰਥ "ਵੱਡਾ" ਜਾਂ "ਵੱਡਾ" ਵੀ ਹੈ।<ref name="day5night1">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/society/history-and-culture/brahmotsavam-celebrations-begin-at-tirupati/article19728057.ece|title=Mother of all Festivals|date=21 September 2017|work=The Hindu|access-date=25 October 2017}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jz4ODgAAQBAJ&dq=vigraha&pg=PA152|title=Castes And Tribes of Southern India|last=Thurston|first=Edgar|publisher=Victoria Publishers|page=152}}</ref> ਬਸੰਤ ਉਤਸਵ, ਬਸੰਤ ਉਤਸਵ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਅਤੇ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Hindu2006">{{Cite web |date=2006-04-12 |title=Vasanthotsavam begins |url=http://www.hindu.com/2006/04/12/stories/2006041210620300.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060419152327/http://www.hindu.com/2006/04/12/stories/2006041210620300.htm |archive-date=2006-04-19 |access-date=2008-04-18 |website=[[The Hindu]]}}</ref> ਤੀਰਥਵਰੀ, ਗਰੁੜ ਸੇਵਈ ਅਤੇ ਸਪਤਸਥਾਨਮ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਿਉਹਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਰਥਾਂ ਜਾਂ ਵਾਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਸਮਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Tiruchirapalli/sapthasthanam-festival-begins/article26904458.ece|title='Sapthasthanam' festival begins|date=21 April 2019|work=The Hindu|access-date=19 April 2020}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ItClDwAAQBAJ&q=aiyarappar+temple&pg=PT172|title=Temples of Forgotten Glory: A Wide Angle Exposition|last=Venkatraman|first=Sekar|publisher=Notion Press|year=2019|isbn=9781645876250|pages=182, 205}}</ref> == ਸਿਟੀ-ਸਕੇਪ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ == ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਵੇਂ [[ਮਦੁਰਈ|ਮਦੁਰਾਈ]], ਸ਼੍ਰੀਰੰਗਮ, ਸਿਰਕਲੀ, ਤਿਰੂਵਰੂਰ ਅਤੇ ਚਿਦੰਬਰਮ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਰਗ ਆਪਣੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਂ ਆਦਿ, ਚਿਤਰਾਈ, ਅਵਨੀ-ਮੂਲਾ ਅਤੇ ਮਾਸੀ ਗਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਤਾਮਿਲ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।<ref name="King72" /> ਮੰਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਮਾਂ ਅਤੇ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਤਿਉਹਾਰ ਕੈਲੰਡਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕੀ ਜਲੂਸ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੂਰੀਆਂ 'ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਲੂਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਰੱਥ ਕੇਂਦਰਿਤ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਲਕੀਆਂ ਜਾਂ ਮੋਰ, ਹਾਥੀ, [[ਗਰੁੜ]] ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਰਥਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=B0_lLAechPcC|title=Tamil geographies: cultural constructions of space and place in South India|last=Selby|first=Martha Ann|last2=Peterson|first2=Indira Viswanathan|publisher=State University of New York Press|year=2008|isbn=978-0-7914-7245-3|location=New York|page=149}}</ref> ਪ੍ਰਾਚੀਨ [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਮਿਲ]] ਕਲਾਸਿਕਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=OsAfAAAAIAAJ&pg=PA18|title=The city as a sacred center: essays on six Asian contexts: Annual meetings|last=Reynolds|first=Holly Baker|last2=Bardwell|first2=Smith|publisher=BRILL|year=1987|isbn=978-90-04-08471-1|page=18}}</ref> ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੁਹਾੜੇ ਕੰਪਾਸ ਦੇ ਚਾਰ-ਚੌਥਾਈ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਚਾਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਇਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਉੱਚ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="King72">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=1HtVU6D2LOUC|title=Buildings and Society: Essays on the Social Development of the Built Environment|last=King|first=Anthony D.|publisher=Taylor & Francis e-library|year=2005|isbn=978-0-203-48075-5}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|20em}} == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ == * ਡੇਵਿਸ, ਰਿਚਰਡ ਐਚ. (2009)। ''[https://books.google.com/books?id=ruAfDP0OZyEC ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਅਘੋਰਸਿਵ ਦੇ ਮਹੋਤਸਵਵਿਧੀ ਲਈ ਇੱਕ ਪੁਜਾਰੀ ਦੀ ਗਾਈਡ]'' । ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ.{{ISBN|0-19-537852-0}}[[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/0-19-537852-0|0-19-537852-0]] . pp&nbsp;25-29। * ਉਤਸਵ - ਗ੍ਰੇਟਰ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦਾ ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਸਵਾਮੀ ਮੰਦਿਰ ''[http://www.balaji.org/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=93 ਗ੍ਰੇਟਰ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦਾ ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਂਕਟੇਸ਼ਵਰ ਸਵਾਮੀ ਮੰਦਿਰ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140802050456/http://balaji.org/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=93 |date=2014-08-02 }}'' [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 2pe7b867t2a13olaxecp5qt98mnc0a1 0 153562 749871 678669 2024-04-10T03:52:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ | type = ਏਸ਼ੀਆਈ ਤਿਉਹਾਰ | image = Songkrant_Khmer.jpg | caption = ਖਮੇਰ ਪੋਸਟਰ ਜੋ ਪ੍ਰੇਹ ਸੋਰਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। | official_name = ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਮ ਪੂਰੇ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ {{Collapsible list |bullets=yes |title=Regional names |သင်္ကြန် ([[Burmese language|Burmese]]) |មហាសង្ក្រាន្ត ([[Khmer language|Khmer]]) |ປີໃໝ່ ([[Lao language|Lao]]) |泼水节 ([[Mandarin Chinese|Mandarin]]) |संक्रांति ([[Sanskrit]]) |අලුත් අවුරුද්ද ([[Sinhalese language|Sinhalese]]) |มหาสงกรานต์ ([[Thai language|Thai]]) }} | nickname = ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | observedby = ਬਰਮੀ, ਕੰਬੋਡੀਅਨ, ਦਾਇਸ, ਲਾਓਟੀਅਨ, ਥਾਈ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ (ਸੀਐਚਟੀ), ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ, ਤਾਈ ਡੈਮ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ | litcolor = | longtype = | significance = ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ | begins = | ends = | date = ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 13-14 ਅਪ੍ਰੈਲ | scheduling = | duration = | frequency = Annual | celebrations = | observances = | relatedto = [[ਮੀਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ]] }} [[Category:Infobox holiday (other)]] '''ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ''' [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਦੇ ਸ਼ਬਦ ''saṅkrānti'' (ਜਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ''meṣa saṅkrānti'' ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਹੈ।{{ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ|date=September 2017}} ਅਤੇ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]], [[ਥਾਈਲੈਂਡ]], [[ਲਾਉਸ|ਲਾਓਸ]], [[ਕੰਬੋਡੀਆ]], [[ਮਿਆਂਮਾਰ]], [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ]], ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ, [[ਵੀਅਤਨਾਮ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਸ਼ਿਸ਼ੂਆਂਗਬਨਾ, [[ਚੀਨ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ|ਚੀਨ]] ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੋਧੀ ਕੈਲੰਡਰ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ [[ਨਵਾਂ ਸਾਲ|ਨਵੇਂ ਸਾਲ]] ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=February 2010 |title=制造传统 关于傣族泼水节及其相关新年话语的研究 |url=http://www.opentimes.cn/Abstract/1223.html |access-date=17 January 2017 |publisher=Open Times |archive-date=14 ਅਕਤੂਬਰ 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171014084408/http://www.opentimes.cn/Abstract/1223.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Donald K. Swearer The Buddhist World of Southeast Asia |url=http://www.ahandfulofleaves.org/documents/The%20Buddhist%20World%20of%20Southeast%20Asia_Swearer.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150316090358/http://ahandfulofleaves.org/documents/The%20Buddhist%20World%20of%20Southeast%20Asia_Swearer.pdf |archive-date=March 16, 2015 |access-date=7 January 2019 |website=Ahandfulofleaves.org}}</ref> ਇਹ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ [[ਮੇਖ|ਮੇਸ਼]] ਦੇ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ੀ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਜੋਤਸ਼ੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੋਤਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੁਆਰਾ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=The Origins of the Songkran Festival |url=http://www.chiangmai-chiangrai.com/origins_of_songkran.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161208032407/http://www.chiangmai-chiangrai.com/origins_of_songkran.html |archive-date=2016-12-08 |access-date=2017-01-16}}</ref> ਇਹ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ -ਅਧਾਰਿਤ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ''ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਕੰਬੋਡੀਆ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਾਲ, ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ * ਲਾਓ ਨਵਾਂ ਸਾਲ, ਲਾਓਸ ਵਿੱਚ * ਸਿਨਹਾਲੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ * [[ਸੋਂਗਕਰਾਨ ਥਾਇਲੈੰਡ|ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ (ਥਾਈਲੈਂਡ)]] * ਥਿੰਗਯਾਨ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਵਿੱਚ * ਸਾਂਗਕੇਨ, ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਆਸਾਮ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ * ਚੀਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਸ਼ੁਆਂਗਬੰਨਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ-ਛਿੜਕਣ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ।<ref>{{Cite web |last=Planet |first=Lonely |date=21 March 2011 |title=The Dai water-splashing festival: where China meets Southeast Asia |url=https://www.lonelyplanet.com/china/yunnan/xishuangbanna-region/travel-tips-and-articles/the-dai-water-splashing-festival-where-china-meets-southeast-asia/40625c8c-8a11-5710-a052-1479d277dd75 |access-date=7 January 2019 |website=Lonely Planet}}</ref><ref>{{Cite web |title=Sawatdee Pee Mai (Happy New Year) to all our devoted wet readers - Pattaya Daily News |url=http://pattayadailynews.com/sawatdee-pee-mai-happy-new-year-to-all-our-devoted-wet-readers/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160809132125/http://pattayadailynews.com/sawatdee-pee-mai-happy-new-year-to-all-our-devoted-wet-readers/ |archive-date=2016-08-09 |access-date=2016-06-05}}</ref> == ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਿਉਹਾਰ == === ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ === ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼ ਦੇ ਲਿਉਮੇਹ ਦੇ [[ਸਿਡਨੀ]] ਉਪਨਗਰ ਵਿੱਚ ਵਾਟ ਪਾ ਬੁੱਧਰੰਗਸੀ ਬੋਧੀ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ, ਡਾਂਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫੂਡ ਸਟਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਥਾਈ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ (CHT), ਬਰਮੀ, ਕੰਬੋਡੀਅਨ, ਲਾਓਟੀਅਨ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਮੂਲ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Songkran - Sth East Asian New Year Fete - Travel Blog |url=https://www.travelblog.org/Oceania/Australia/New-South-Wales/Campbelltown/blog-265904.html |access-date=7 January 2019 |website=Travelblog.org}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 January 2015 |title=Celebrate: Songkran |url=https://www.sbs.com.au/food/article/2015/01/19/celebrate-songkran |access-date=7 January 2019 |website=Sbs.com.au}}</ref> 2014 ਵਿੱਚ, ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.dailytelegraph.com.au/newslocal/macarthur/leumeahs-wat-pa-buddharangsee-buddhist-temple-welcomes-2000-to-celebrate-southeast-asian-buddhist-new-year-festival/news-story/195e5fc17b8668fe0131e5c9c2fe99da|title=Buddhists celebrate New Year|last=Partridge|first=Amanda|date=28 April 2014|work=Daily Telegraph|access-date=7 January 2019}}</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸੇ ਉਪਨਗਰ ਵਿੱਚ, ਮਹਾਮਕੁਟ ਬੋਧੀ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਸਮਾਰੋਹ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਪ, ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ, ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਉਪਦੇਸ਼, ਇੱਕ ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭੋਜਨ ਸਮਾਰੋਹ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Mahamakut Ragawithayalai Foundation - Wat Pa Buddharangsee Buddhist Forest Monastery |url=http://mahamakut.org.au/ |access-date=7 January 2019 |website=Mahamakut.org.au}}</ref> ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਥਾਈ ਨਵੇਂ ਸਾਲ (ਸੌਂਗਕ੍ਰਾਨ) ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਥਾਈ ਟਾਊਨ, ਸਿਡਨੀ , ਹੇਮਾਰਕੇਟ, ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਉਪਨਗਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Sydney Haymarket & China Brochure |url=http://www.haymarketchamber.org.au/sites/default/files/SEPT13_LIVE.pdf |access-date=7 January 2019 |website=Haymarketchamber.org.au |archive-date=26 ਮਾਰਚ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326192623/http://www.haymarketchamber.org.au/sites/default/files/SEPT13_LIVE.pdf |url-status=dead }}</ref> [[ਮੈਲਬਰਨ|ਮੈਲਬੌਰਨ]] ਵਿੱਚ, ਸਿੰਹਲੀ (ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ) ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਡਾਂਡੇਨੋਂਗ, ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Home |url=https://www.greaterdandenong.vic.gov.au/node |access-date=2022-04-06 |website=Greater Dandenong Council |language=en}}</ref> 2011 ਵਿੱਚ, ਇਸਨੇ 5000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੈਲਬੌਰਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਿੰਹਲੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=20 April 2011 |title=Sinhalese New Year |url=https://dandenong.starcommunity.com.au/journal/2011-04-21/sinhalese-new-year/ |access-date=7 January 2019 |website=Dandenong.starcommunity.com.au}}</ref> ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਮਾਰਕਿਟ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2017 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਥਾਈ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਦੋ-ਰੋਜ਼ਾ ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ<ref>{{Cite web |date=26 March 2017 |title=Thai Songkran New Year Festival - City of Melbourne |url=http://www.thatsmelbourne.com.au/Whatson/Festivals/Multicultural/Pages/a9835bc4-b91b-444a-9726-fe86c9f7e248.aspx |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170326104503/http://www.thatsmelbourne.com.au/Whatson/Festivals/Multicultural/Pages/a9835bc4-b91b-444a-9726-fe86c9f7e248.aspx |archive-date=26 March 2017 |access-date=7 January 2019}}</ref> ਥਾਈ, ਕੰਬੋਡੀਅਨ, ਲਾਓ, ਬਰਮੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਜਸ਼ਨ ਸਿਡਨੀ ਉਪਨਗਰ ਕੈਬਰਾਮਾਟਾ, ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਬੋਡੀਅਨ, ਲਾਓਟੀਅਨ ਅਤੇ ਥਾਈ ਦੀ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਘਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Thang Ngo |date=14 April 2013 |title=Lao, Khmer, Thai New Year 2013 in Sydney |url=https://noodlies.com/2013/04/lao-khmer-thai-new-year-2013-in-sydney/ |access-date=7 January 2019 |website=Noodlies.com}}</ref> ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਪਨਗਰ ਵਿੱਚ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੇਅਰਫੀਲਡ ਸਿਟੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਬੋਨੀਰਿਗ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਉਪਨਗਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲਾਓ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=29 April 2015 |title=Lao New Year Festival 2015 - AMUST |url=https://www.amust.com.au/2015/04/lao-new-year-festival-2015/ |access-date=7 January 2019 |website=Amust.com.au}}</ref><ref>{{Cite web |date=2017 |title=New Leaf |url=http://www.newleafcommunities.com.au/imagesDB/paragraph/SGC7759SCGHBonnyriggSummer2017-Web.pdf |access-date=7 January 2019 |website=Newleafcommunitites.com.au |archive-date=10 ਮਾਰਚ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190310191813/http://www.newleafcommunities.com.au/imagesDB/paragraph/SGC7759SCGHBonnyriggSummer2017-Web.pdf |url-status=dead }}</ref> ਫੁੱਟਸਕਰੇ ਦੇ ਮੈਲਬੌਰਨ ਉਪਨਗਰ ਵਿੱਚ, ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਇੱਕ ਚੰਦਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਤਨਾਮੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਥਾਈ, ਕੰਬੋਡੀਅਨ, ਲਾਓਟੀਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੀਨੀ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ ਜਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ।<ref>{{Cite web |date=7 January 2017 |title=East Meets West Lunar New Year Festival - Maribyrnong City Council |url=http://www.maribyrnong.vic.gov.au/Page/Page.aspx?Page_Id=12309 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170107020959/http://www.maribyrnong.vic.gov.au/Page/Page.aspx?Page_Id=12309 |archive-date=7 January 2017 |access-date=7 January 2019}}</ref> [[ਸਿਡਨੀ]], [[ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼]] ਵਿੱਚ ਤਰੋਂਗਾ ਚਿੜੀਆਘਰ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2016 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਹਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਥਾਈ ਡਾਂਸਰਾਂ ਨਾਲ ਥਾਈ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ।<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=http://gulfnews.com/multimedia/framed/news/sydney-s-taronga-zoo-mark-thai-new-year-1.1710509 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161230231722/http://gulfnews.com/multimedia/framed/news/sydney-s-taronga-zoo-mark-thai-new-year-1.1710509 |archive-date=2016-12-30 |access-date=2016-12-30}}</ref> === ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ === ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਥਾਈ, ਬਰਮੀ, ਲਾਓਸ਼ੀਅਨ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਅਨ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। UW ਖਮੇਰ ਸਟੂਡੈਂਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ [[ਸੀਐਟਲ|ਸੀਏਟਲ]] ਵਿੱਚ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਾਈਟ ਸੈਂਟਰ ਕੰਬੋਡੀਅਨ ਨਿਊ ਈਅਰ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੈਸਟੀਵਲ ਸੀਏਟਲ ਵਿੱਚ ਗੋਲਡਨ ਹਾਊਸ ਬੇਕਰੀ ਅਤੇ ਡੇਲੀ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=ago |first=Rosin Saez • 3 years |date=12 April 2016 |title=April Marks The New Year For Southeast Asians |url=https://ethnicseattle.com/2016/04/12/5920/ |access-date=7 January 2019 |website=Ethnicseattle.com |archive-date=7 ਜਨਵਰੀ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190107181124/https://ethnicseattle.com/2016/04/12/5920/ |url-status=dead }}</ref> ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੇ ਪਾਸਡੇਨਾ ਵਿੱਚ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਦਾ ਬੋਧੀ ਵਿਹਾਰ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਜ਼ੂਸਾ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਰਮੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਫੋਕਸ ਨਾਲ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=13 April 2013 |title=Wisdom Quarterly: American Buddhist Journal: Happy Southeast Asian Buddhist New Year! |url=http://wisdomquarterly.blogspot.com/2013/04/happy-southeast-asian-buddhist-new-year.html |access-date=7 January 2019 |website=Wisdomquarterly.blogspot.com}}</ref> ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਓ ਨਿਊ ਈਅਰ ਫੈਸਟੀਵਲ [[ਸਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕੋ|ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ]] ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਓ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ, ਥਾਈ, ਕੰਬੋਡੀਅਨ, ਬਰਮੀ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਦੇ ਦਾਈ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵੀ ਉਸੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=International Lao New Year Festival - About ILNYF |url=http://www.laonewyear.org/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=48 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170102171741/http://www.laonewyear.org/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=48 |archive-date=2017-01-02 |access-date=2017-01-02}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2015 ਵਿੱਚ, [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ.|ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀਸੀ]] ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੀਅਰ ਅਤੇ ਸੈਕਲਰ ਗੈਲਰੀ ਨੇ " ਭੇਡ ਦਾ ਸਾਲ " ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਚੰਦਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚੰਦਰ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਹੋਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਚੀਨ, ਕੋਰੀਆ, ਮੰਗੋਲੀਆ, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Celebrate the Lunar New Year at Freer-Sackler |url=https://bento.si.edu/from-the-collections/chinese-art/celebrate-the-lunar-new-year-at-freersackler/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171024001734/https://bento.si.edu/from-the-collections/chinese-art/celebrate-the-lunar-new-year-at-freersackler/ |archive-date=24 October 2017 |access-date=7 January 2019 |website=Bento.si.edu}}</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 2016 ਵਿੱਚ, [[ਸੀਐਟਲ|ਸੀਏਟਲ]] ਵਿੱਚ ਵਿੰਗ ਨੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਚੰਦਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਇੱਕ ਚੰਦਰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਸਦੇ "ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਸਾਰੇ ਸਾਲ ਦੇ ਦੌਰ" ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਲਾਓਸ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2 January 2017 |title=Family Programs > Wing Luke Museum |url=http://www.wingluke.org/familyprograms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170102093145/http://www.wingluke.org/familyprograms |archive-date=2 January 2017 |access-date=7 January 2019}}</ref> == ਨੋਟਸ == {{Notelist-ua}} * * * * * == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਵਾਕਾਂਸ਼]] jsjfn80f6m5e8k9w67b0lu98f5yfn4q 0 153564 749873 674399 2024-04-10T03:52:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਪੁਥੰਡੂ<br />ਤਾਮਿਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | image = A colorful Puthandu welcome to Sinhala and Tamil New Year in Sri Lanka.jpg | caption = ਪੁਥੰਡੂ ਲਈ ਤਾਮਿਲ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | observedby = [[ਤਾਮਿਲ]] [[ਭਾਰਤ]], [[ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]], [[ਮੌਰੀਸ਼ਸ]], [[ਰੀਯੂਨੀਅਨ|ਰੀਯੂਨੀਅਨ]], [[ਮਲੇਸ਼ੀਆ]], [[ਸਿੰਗਾਪੁਰ]]]<ref name="Melton2011p633 "/> | date = [[ਤਾਮਿਲ ਕੈਲੰਡਰ]] ਵਿੱਚ ਚਿਥਿਰਾਈ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ | celebrations = ਦਾਵਤ ਕਰਨਾ, ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ, ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨਾ | longtype = ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ | type = Hindu | significance = ਤਾਮਿਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | date2023 = Friday, 14 April (Tami Nadu, India)<ref>https://cms.tn.gov.in/sites/default/files/go/public_e_935_2021.pdf {{Bare URL PDF|date=January 2022}}</ref><br />Friday, April 14 (Sri Lanka)<ref>{{cite web |url=https://publicholidays.lk/2022-dates/ |title = Sri Lanka Public Holidays 2022 – PublicHolidays.lk}}</ref><br />Friday, April 14 (Malaysia)<ref>{{cite web |url=https://themalaysianreserve.com/2022/04/13/all-set-for-grand-tamil-new-year-vaisakhi-vishu-celebrations-after-two-years/ |title = Malaysia Tamil new year}}</ref><br />Friday, April 14 (Mauritius)<ref>{{cite web |url=http://www.mauritiustimes.com/mt/varusha-pirappu-tamil-new-year/ |title = Mauritius Tamil new year|date = 8 April 2022}}</ref> | relatedto = [[ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ]] }} [[Category:Infobox holiday (other)]]   '''ਪੁਥੰਡੂ''' ( {{Lang-ta|தமிழ்ப்புத்தாண்டு|lit=new year|translit=Puttāṇṭu}} ), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਪੁਥੁਵਰੁਦਮ''' ਅਤੇ '''ਤਾਮਿਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਮਿਲ ਕੈਲੰਡਰ 'ਤੇ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਤਮਿਲ਼ ਲੋਕ|ਤਮਿਲ ਹਿੰਦੂਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਚੰਦਰਮਾ ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਸੂਰਜੀ ਚੱਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਤਮਿਲ ਮਹੀਨੇ ''ਚਿਤੀਰਾਈ'' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ [[ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕਲੰਡਰ|ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਜਾਂ ਲਗਭਗ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਦਿਨ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਹੋਰ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੇਰਲਾ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ੂ]], ਅਤੇ ਮੱਧ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸਾਖੀ]] ਜਾਂ ਵਿਸਾਖੀ। ਇਸ ਦਿਨ, ਤਾਮਿਲ ਲੋਕ "ਪੁੱਤਨਟੁ ਵੰਟੁਕੱਕ" ਕਹਿ ਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ( {{Lang|ta|புத்தாண்டு வாழ்த்துக்கள்}} ) ਜਾਂ "ਇਟੀਆ ਪੁੱਟਣਟੁ ਨਲਵਟੁੱਕੜ!" ( {{Lang|ta|இனிய புத்தாண்டு நல்வாழ்த்துக்கள்}} ), ਜੋ ਕਿ "ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮੁਬਾਰਕ" ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cDTfCwAAQBAJ&pg=PA220|title=Encyclopedia of New Year's Holidays Worldwide|last=William D. Crump|publisher=McFarland|year=2014|isbn=978-0-7864-9545-0|page=220}}</ref> ਦਿਨ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਮੇਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਘਰ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਫਲਾਂ, ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਟਰੇ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੂਜਾ ਵੇਦੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨਕ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਦਾਵਤ 'ਤੇ ਬੈਠਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QHwcAgAAQBAJ|title=Peranakan Indians of Singapore and Melaka|last=Samuel S. Dhoraisingam|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|year=2006|isbn=978-981-230-346-2|page=38}}</ref> ਪੁਥੰਡੂ ਨੂੰ [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਅਤੇ [[ਪੁਡੂਚੇਰੀ (ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)|ਪੁਡੂਚੇਰੀ]] ਤੋਂ ਬਾਹਰ [[ਤਮਿਲ਼ ਲੋਕ|ਤਾਮਿਲ]] ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]], [[ਮਲੇਸ਼ੀਆ]], [[ਸਿੰਗਾਪੁਰ]], [[ਰੇਊਨੀਓਂ|ਰੀਯੂਨੀਅਨ]], [[ਮਾਰੀਸ਼ਸ]] ਅਤੇ ਤਮਿਲ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ। == ਮੂਲ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ == [[ਤਸਵੀਰ:A_food_treats_arrangement_for_Puthandu_(Vaisakhi)_Tamil_Hindu_New_Year.jpg|left|thumb| ਪੁਥੰਡੂ ਲਈ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧ।]] ਤਾਮਿਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ [[ਸਮਰਾਤ|ਬਸੰਤ ਸਮਰੂਪ]] ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਸਾਲ ਦੇ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Melton2011p633">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lD_2J7W_2hQC&pg=PA633|title=Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations|last=J. Gordon Melton|publisher=ABC-CLIO|year=2011|isbn=978-1-59884-206-7|page=633}}</ref> ਇਹ ਦਿਨ ਰਵਾਇਤੀ ਤਾਮਿਲ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਛੁੱਟੀ ਹੈ। [[ਅਸਾਮ]], [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]], [[ਕੇਰਲਾ|ਕੇਰਲ]], [[ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ]], [[ਬਿਹਾਰ]], [[ਓਡੀਸ਼ਾ|ਉੜੀਸਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], ਨਾਲ ਹੀ [[ਨੇਪਾਲ]] ਅਤੇ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਤਾਰੀਖ ਰਵਾਇਤੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਮਿਆਂਮਾਰ]], [[ਕੰਬੋਡੀਆ]], [[ਲਾਉਸ|ਲਾਓਸ]], [[ਥਾਈਲੈਂਡ]], ਅਤੇ [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]] ਵਿੱਚ ਤਾਮਿਲ ਵੀ ਉਸੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। == ਜਸ਼ਨ == {{ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ}} ਪੀਟਰ ਰੀਵਜ਼ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਾਮਿਲ ਲੋਕ ਪੁਥੰਡੂ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੁਥੁਵਰੁਸ਼ਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ "ਤਾਮਿਲ/ਹਿੰਦੂ ਨਵੇਂ ਸਾਲ" ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="reevesp113">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=4N5UAgAAQBAJ|title=The Encyclopedia of the Sri Lankan Diaspora|last=Peter Reeves|publisher=Editions Didier Millet|year=2014|isbn=978-981-4260-83-1|page=113}}, Quote: "The key festivals celebrated by Sri Lankan Tamils in Canada include Thai Pongal (harvest festival) in January, Puthuvarusham (Tamil/Hindu New Year) in April, and Deepavali (Festival of Lights) in October/November."</ref> ਇਹ ਚਿਤਰਾਈ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹੈ, ਤਾਮਿਲ ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹੀਨਾ, ਅਤੇ ਪੁਥੰਡੂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਚਿਤਰਾਈ [[ਵਿਸ਼ੂ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਥੰਡੂ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ 'ਤੇ, ਤਿੰਨ ਫਲਾਂ (ਅਮ, ਕੇਲਾ ਅਤੇ ਜੈਕ ਫਲ), ਸੁਪਾਰੀ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਸੁਪਾਰੀ, ਸੋਨੇ / ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਗਹਿਣੇ, ਸਿੱਕੇ / ਪੈਸੇ, ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨਾਲ ਵਿਵਸਥਿਤ ਇੱਕ ਟ੍ਰੇ।<ref name="Fieldhouse2017p548">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=P-FqDgAAQBAJ&pg=PA548|title=Food, Feasts, and Faith: An Encyclopedia of Food Culture in World Religions|last=Paul Fieldhouse|publisher=ABC-CLIO|year=2017|isbn=978-1-61069-412-4|page=548}}</ref> ਇਹ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ੂ]] ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਰਸਮੀ ਟਰੇ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਤਾਮਿਲ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਟ੍ਰੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ ਜਾਗਣ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਭ ਹੈ। ਘਰ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਰੰਗਦਾਰ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਨਾਲ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਲਾਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਮਦੁਰਈ|ਮਦੁਰਾਈ]] ਦੇ ਮੰਦਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ, ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਚਿਤਿਰਾਈ ਤਿਰੂਵਿਜ਼ਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਚਿੱਟਿਰਾਈ ਪੋਰੁਤਕਾਚੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ, ਕੁੰਬਕੋਨਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤਿਰੂਵਿਦਾਈਮਾਰੁਦੁਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਤਿਰੁਚਿਰਪੱਲੀ|ਤਿਰੂਚਿਰਾਪੱਲੀ]], ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। [[ਤਸਵੀਰ:2019_kolam_decoration_for_Pongal_festival,_South_India.jpg|left|thumb| ਤਾਮਿਲ ਹਿੰਦੂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਕੋਲਮ ਨਾਮਕ ਚਾਵਲ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ੁਭ ਰੰਗੀਨ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="mercer22">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=z3AnvD5jeDMC|title=Happy New Year|last=Abbie Mercer|publisher=The Rosen Publishing Group|year=2007|isbn=978-1-4042-3808-4|page=22}}</ref>]] == ਵਿਵਾਦ == [[ਤਸਵੀਰ:Tamil_new_year_Puthandu_prasadam_at_a_Hindu_temple.jpg|thumb| ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪੁਥੰਡੂ ਸਜਾਵਟ]] [[ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ|ਦ੍ਰਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ]] (DMK) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਤਾਮਿਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਥਾਈ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ (14 ਜਨਵਰੀ) ਨੂੰ ਪੋਂਗਲ ਦੇ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਨਵਾਂ ਸਾਲ (ਘੋਸ਼ਣਾ ਬਿੱਲ 2008) 29 ਜਨਵਰੀ 2008 ਨੂੰ ਡੀਐਮਕੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਕਾਨੂੰਨ ਵਜੋਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਡੀਐਮਕੇ ਬਹੁਮਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 23 ਅਗਸਤ 2011 ਨੂੰ ਏਆਈਏਡੀਐਮਕੇ ਬਹੁਮਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ<ref>{{Cite web |date=24 August 2011 |title=Jaya changes DMK's calendar, Tamil new year in April now |url=http://www.indianexpress.com/news/jaya-changes-dmks-calendar-tamil-new-year-in-april-now/836039/1 |access-date=18 October 2011 |website=The Indian Express |location=India}}</ref><ref>{{Cite web |last=DC chennai |date=24 August 2011 |title=Jaya reverses Karunanidhi's order; Tamil New Year on Chithirai 1 |url=http://www.deccanchronicle.com/channels/cities/chennai/jaya-reverses-karunanidhi%E2%80%99s-order-tamil-new-year-chithirai-1-943 |access-date=18 October 2011 |website=Deccan Chronicle |location=India |archive-date=13 ਜੁਲਾਈ 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180713075859/https://www.deccanchronicle.com/channels/cities/chennai/jaya-reverses-karunanidhi%e2%80%99s-order-tamil-new-year-chithirai-1-943 |url-status=dead }}</ref><ref name="thehindu1">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/states/tamil-nadu/article2388749.ece|title=States / Tamil Nadu : Tamil New Year in Chithirai|last=Special Correspondent|date=23 August 2011|work=The Hindu|access-date=18 October 2011|location=India}}</ref> ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ DMK ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤਹਿ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਪੁਥੰਡੂ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Tamil new year celebrated in UT [newkerala.com, The Netherlands, 89374&#93; |url=http://www.newkerala.com/news/fullnews-89374.html |access-date=18 October 2011 |publisher=Newkerala.com}}</ref> ਭਾਰਤੀ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਤਮਿਲ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹੈ, ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2010 ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਤਾਮਿਲ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ<ref>{{Cite web |title=Pondy Governor, CM greet people on eve of Tamil New Year [newkerala.com, The Netherlands, 89118&#93; |url=http://www.newkerala.com/news/fullnews-89118.html |access-date=18 October 2011 |publisher=Newkerala.com}}</ref> ਡੀਐਮਕੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਵਿਧਾਨਕ ਪਹੁੰਚ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਵਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite web |title=The Pioneer > Online Edition : >> DMKS bogus Tamil New Year |url=http://www.dailypioneer.com/30420/DMKs-bogus-Tamil-New-Year.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20090331221442/http://www.dailypioneer.com/30420/DMKs-bogus-Tamil-New-Year.html |archive-date=31 March 2009 |website=www.dailypioneer.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=A Tamil cultural debate |url=http://www.srilankaguardian.org/2011/01/tamil-cultural-debate.html}}</ref> ਰਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤਾਮਿਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=13 April 2008 |title=India E-news |url=http://www.indiaenews.com/art-culture/20080413/110947.htm |url-status=usurped |archive-url=https://web.archive.org/web/20080418133945/http://www.indiaenews.com/art-culture/20080413/110947.htm |archive-date=18 April 2008 |access-date=18 October 2011 |publisher=India E-news}}</ref><ref>{{Cite web |title=SINHALAYA'S FULL COVERAGE – Lankan Tamils reject Karunanidhi's diktat on Tamil New Year – CyberTalks |url=http://www.sinhalaya.com/news/english/wmview.php?ArtID=15122 |access-date=18 October 2011 |publisher=Sinhalaya.com |archive-date=14 ਜਨਵਰੀ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190114210542/http://www.sinhalaya.com/news/english/wmview.php?ArtID=15122 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.telegraphindia.com/1080413/jsp/nation/story_9132123.jsp|title=The Telegraph – Calcutta (Kolkata) &#124; Nation &#124; TN bans new year rites, priests fume|last=M.R. Venkatesh|date=13 April 2008|work=The Telegraph|access-date=18 October 2011|archive-url=https://archive.today/20120918010446/http://www.telegraphindia.com/1080413/jsp/nation/story_9132123.jsp|archive-date=18 September 2012|location=Kolkota, India}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Law altering Tamil new year day challenged |url=http://www.sindhtoday.net/south-asia/2218.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080504192157/http://www.sindhtoday.net/south-asia/2218.htm |archive-date=4 May 2008 |access-date=18 October 2011 |publisher=Sindh Today}}</ref><ref>{{Cite web |date=12 September 2008 |title=Court asks Tamil Nadu why change age-old New Year date |url=http://www.bombaynews.net/story/405674 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111026085203/http://www.bombaynews.net/story/405674 |archive-date=26 October 2011 |access-date=18 October 2011 |publisher=Bombay News.Net}}</ref> ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀ ਵਿਰੋਧੀ [[ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅੰਨਾ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅੰਨਾ ਦ੍ਰਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ]] (ਏਆਈਏਡੀਐਮਕੇ) ਅਤੇ ਮਾਰੂਮਾਲਾਰਚੀ ਦ੍ਰਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ (ਐਮਡੀਐਮਕੇ) ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਡੀਐਮਕੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੂੰ ਮੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=12 April 2008 |title=Jaya, Vaiko greet people, criticise change of New Year |url=http://news.webindia123.com/news/articles/India/20080412/930922.html |access-date=18 October 2011 |publisher=News.webindia123.com |archive-date=13 ਫ਼ਰਵਰੀ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120213105838/http://news.webindia123.com/news/articles/India/20080412/930922.html |url-status=dead }}</ref> ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਤਾਮਿਲਾਂ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮਨਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।<ref>{{Cite web |date=14 April 2008 |title=14.04.08 Liberate Calendar |url=http://www.tamilnet.com/art.html?catid=99&artid=25309 |access-date=18 October 2011 |publisher=TamilNet}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 April 2008 |title=13.04.08 Tamil New Year |url=http://www.tamilnet.com/art.html?catid=99&artid=25298 |access-date=18 October 2011 |publisher=TamilNet}}</ref><ref>{{Cite web |title=12.04.08 Prime Minister of Canada greets Tamil New Year |url=http://www.tamilnet.com/art.html?catid=13&artid=25285 |access-date=18 October 2011 |publisher=TamilNet}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.nst.com.my/articles/08yas/Article/index_html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190115132452/https://www.nst.com.my/articles/08yas/Article/index_html |archive-date=15 January 2019 |access-date=14 April 2010}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 April 2010 |title=Sri Lankan Sinhalese And Tamil Community Celebrate Traditional New Year Tomorrow |url=http://www.groundreport.com/World/Sri-Lankan-sinha/2921787 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001205318/http://www.groundreport.com/World/Sri-Lankan-sinha/2921787 |archive-date=1 October 2011 |access-date=18 October 2011 |publisher=GroundReport}}</ref> == ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਿਉਹਾਰ == ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੁਥੰਡੂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="BBC Hinduism">{{Cite web |title=BBC – Religion: Hinduism – Vaisakhi |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=22 January 2012 |publisher=[[BBC]]}}</ref><ref>Crump, William D. (2014), [https://books.google.co.uk/books?id=cDTfCwAAQBAJ&pg=PA114 Encyclopedia of New Year's Holidays Worldwide], MacFarland, page 114</ref> ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: # [[ਕੇਰਲਾ|ਕੇਰਲ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ੂ]] # [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ|ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਐਨਸੀਟੀ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]], [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਬਿਹਾਰ]], [[ਝਾਰਖੰਡ]], [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਸਾਖੀ]] # [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਪਾਨਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ # [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਅਤੇ [[ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ]] ਵਿੱਚ ਪੋਹੇਲਾ ਬੋਸ਼ਾਖ # [[ਅਸਾਮ]] ਵਿੱਚ ਰੋਂਗਲੀ ਬਿਹੂ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ, ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ [[ਦਿਵਾਲੀ|ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ]] ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। [[ਕਰਨਾਟਕ]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਤੇਲੰਗਾਨਾ]] ਦੇ ਉਗਾਦੀ ਅਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਅਤੇ [[ਗੋਆ]] ਦੇ [[ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ|ਗੁੜੀ ਪਡਵਾ]] ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਪੁਥੰਡੂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="PechilisRaj2013p48">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kaubzRxh-U0C&pg=PA48|title=South Asian Religions: Tradition and Today|last=Karen Pechilis|last2=Selva J. Raj|publisher=Routledge|year=2013|isbn=978-0-415-44851-2|pages=48–49}}</ref> === ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ === ਹਰ ਸਾਲ ਇਹੀ ਦਿਨ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿਆਂਮਾਰ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੋਧੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਸੀਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਣਾਸੇਗਰਮ ਦੁਆਰਾ 1957 ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]], [[ਕੰਬੋਡੀਆ]] ਅਤੇ ਚੰਪਾ (ਵੀਅਤਨਾਮ) ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮੋਹਨਜੋ-ਦਾਰੋ ( [[ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸੱਭਿਅਤਾ|ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ]] ) ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲਾ ਤਾਮਿਲ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਹੈ।<ref>Tamil cultural influences in South East Asia (1957) by Samuel Jeyanayagam Gunasegaram, Ceylon Printers p.18</ref><ref>Tamil Culture, Band 6 (1957), Academy of Tamil Culture p.79</ref> ਨਾਨਾਕੁਰੀਅਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਤਮਿਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>An introduction to Tamil culture, Kirusna Nanacuriyan (1984), Institute for International Tamil Renaissance p.81</ref> ਜੀਨ ਮਿਚੌਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਾਸੀਫ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਨ।<ref name="Swain2016p284" /> ਇੱਕ ਚੀਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚੀਨ-ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਭਾਈਚਾਰਾ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਕ੍ਰਮਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਚੰਦਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਸਿਫ਼ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਮੂਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ, ਅੱਧ ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤੀ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਮਿਆਂਮਾਰ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਤਾਈ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ, [[ਲਾਉਸ|ਲਾਓਸ]], ਉੱਤਰੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਯੂਨਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="Swain2016p284">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=wZksDQAAQBAJ&pg=PA284|title=Historical Dictionary of the Peoples of the Southeast Asian Massif|last=Jean Michaud|last2=Margaret Byrne Swain|last3=Meenaxi Barkataki-Ruscheweyh|publisher=Rowman & Littlefield|year=2016|isbn=978-1-4422-7279-8|pages=178–179}}</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੁਥੰਡੂ ਦੇ ਉਲਟ ਕੁਝ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮੈਸਿਫ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਹੋਲੀ]] ) ਨਾਲ ਛਿੜਕਣ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗਹਿਣੇ ਪਹਿਨਣ, ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name="Swain2016p284" /> ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: # [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਅਤੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਸਾਖੀ]] # [[ਨੇਪਾਲ]] ਵਿੱਚ [[ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ|ਬਿਕਰਮ ਸੰਵਤ]] /ਵੈਸਾਖ ਏਕ # ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੋਹੇਲਾ ਬੋਸ਼ਾਖ # ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਅਲੁਥ ਅਵਰੁਥੂ (ਸਿੰਘਲੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ)<ref name="reeves174">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=4N5UAgAAQBAJ&pg=PA174|title=The Encyclopedia of the Sri Lankan Diaspora|last=Peter Reeves|publisher=Didier Millet|year=2014|isbn=978-981-4260-83-1|page=174}}</ref> # [[ਕੰਬੋਡੀਆ]] ਵਿੱਚ ਚੋਲ ਚਨਾਮ ਥਮੇ # [[ਲਾਉਸ|ਲਾਓਸ]] ਵਿੱਚ ਸੋਂਗਕਨ / ਪਾਈ ਮਾਈ ਲਾਓ # [[ਥਾਈਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ [[ਸੋਂਗਕਰਾਨ ਥਾਇਲੈੰਡ|ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ]] # ਥਿੰਗਯਾਨ [[ਮਿਆਂਮਾਰ]] ਵਿੱਚ == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਤਾਮਿਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ|ਤਾਮਿਲ ਸਭਿਆਚਾਰ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 3hoawsu6wce5eyn5xysrq6ghozmuujp 0 153567 749863 647069 2024-04-10T03:52:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਕਬੀਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿਵਸ''', ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਅਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਸੰਤ [[ਕਬੀਰ|ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨੇ ਜਯੇਸ਼ਠ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕਲੰਡਰ|ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਈ ਜਾਂ ਜੂਨ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.jansatta.com/religion/saint-kabir-jayanti-2019-wishes-images-quotes-and-kabir-ke-dohe/1054905/|title=कबीर जयंती पर इन Wishes Images और Quotes के जरिए दोस्तों को दें शुभकामना|date=17 June 2019|work=Jansatta|access-date=27 May 2020|language=hi}}</ref> ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਵਿੱਤਰ ਕਵੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਦਾਸ ਇਸ ਦਿਨ 1398 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਏ ਸਨ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਬੀਰ ਪ੍ਰਗਟ ਦਿਵਸ 24 ਜੂਨ 2021 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2022 ਦੀ ਮਿਤੀ 14 ਜੂਨ ਹੋਵੇਗੀ। == ਮਹੱਤਵ == ਕਬੀਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿਵਸ 1398 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਜਯੇਸ਼ਠ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਕਈਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ "ਲਹਾਰਤਾਰਾ" ਝੀਲ ਵਿੱਚ [[ਕਮਲ|ਕਮਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ']] ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਲਹਿਰਤਾਰਾ ਝੀਲ 'ਤੇ ਇਕ [[ਕਬੀਰ ਪੰਥ|ਕਬੀਰਪੰਥ]] ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=June 17, 2019 |title=Sant Guru Kabir Jayanti: Here are 4 inspiring verses of Kabir Das |url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/sant-guru-kabir-jayanti-here-are-4-inspiring-verses-of-kabir-das-1550415-2019-06-17 |access-date=2020-05-31 |website=India Today |language=en}}</ref> == ਦੰਤਕਥਾ == ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ 1398 (ਸੰਮਤ 1455) ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਮੁਹਾਰਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਯੇਸ਼ਠ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਮਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ।<ref>{{Cite web |title=Kabir Saheb Prakat (Appearance) Diwas – The 24 Nation |url=https://the24nation.com/2021/06/23/kabir-saheb-prakat-appearance-diwas/ |access-date=2021-06-29 |language=en-US |archive-date=2022-05-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220524160644/https://the24nation.com/2021/06/23/kabir-saheb-prakat-appearance-diwas/ |url-status=dead }}</ref> ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ ਸਤਲੋਕ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇਹ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਕਮਲ ਦੇ ਫੁੱਲ 'ਤੇ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰ ਕੇ ਆਏ ਸਨ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=oadjAAAAMAAJ&q=%E0%A4%95%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0|title=Mahatma Kabir|last=Cañcarīka|first=Kanhaiyā Lāla|date=1999|publisher=Yūnivarsiṭī Pablikeśana|isbn=978-81-7555-047-6|language=hi}}</ref> ਰਿਸ਼ੀ ਅਸ਼ਟਾਨੰਦ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਗਵਾਹ ਸੀ। == ਜਸ਼ਨ == ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜਯੰਤੀਆਂ ਮਨਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਬੀਰ ਜਯੰਤੀ/ਪ੍ਰਾਕਤਿਆ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਯੰਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Bhaskar |first=Dainik |date=2019-06-17 |title=देशभर में मनाई गई कबीर जयंती, जानें क्या कहते थे कबीर |url=https://www.bhaskarhindi.com/dharm/news/saint-kabir-das-jayanti-is-being-celebrated-today-across-country-70756 |access-date=2020-05-27 |website=दैनिक भास्कर हिंदी |language=hindi}}</ref> ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਬੀਰ ਪ੍ਰਗਟਿਆ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=June 28, 2018 |title=Prime Minister Modi gets history wrong again, this time in Maghar |url=https://www.indiatoday.in/india/story/narendra-modi-maghar-uttar-pradesh-history-wrong-kabir-guru-nanak-baba-gorakhnath-1272424-2018-06-28 |access-date=2020-05-28 |website=India Today |language=en}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Kabir_Prakat_Diwas_celebration.jpg|thumb| ਰੋਹਤਕ ਵਿਖੇ ਕਬੀਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ]] ਇਸ ਦਿਨ, ਉਸ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=कबीर के ऐसे दोहे जो हमें जिंदगी का फलसफा सिखाते हैं... |url=https://aajtak.intoday.in/education/story/life-lessons-we-learn-through-kabir-1-861358.html |access-date=2020-05-27 |website=aajtak.intoday.in |language=hi}}</ref><ref>{{Cite web |title=सादगी के साथ मनाया गया संत कबीर का प्रकट दिवस |url=https://www.livehindustan.com/uttarakhand/rudrapur/story-manifest-day-of-sant-kabir-celebrated-with-simplicity-4155152.html |access-date=2021-06-29 |website=Hindustan |language=hindi}}</ref> ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ [[ਕਬੀਰ ਪੰਥ|ਕਬੀਰਪੰਥੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭੰਡਾਰੇ ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਬੀਰ ਦਾਸ ਇੱਕ [[ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ|ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ]] ਵੀ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦਿਨ (ਕਬੀਰ ਜਯੰਤੀ/ਪ੍ਰਾਕਤਿਆ) ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਕ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਬੀਰ ਪ੍ਰਗਟ ਦਿਵਸ 5 ਜੂਨ 2020 ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 2021 ਦੀ ਮਿਤੀ 24 ਜੂਨ ਹੋਵੇਗੀ।<ref>{{Cite web |date=2019-06-17 |title=Saint Kabir Jayanti 2019 Wishes Images, Quotes: कबीर के ये दोहे देते हैं जीवन हमेशा अच्छा करने का संदेश, ऐसे दें अपनों को शुभकामना |url=https://www.jansatta.com/religion/saint-kabir-jayanti-2019-wishes-images-quotes-and-kabir-ke-dohe/1054905/ |access-date=2020-06-03 |website=Jansatta |language=hi}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਕਬੀਰ]] * [[ਕਬੀਰ ਪੰਥ]] * [[ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ|ਰਵੀਦਾਸ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://indianhistoryhindi.com/kabirdas/ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਦਾਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ] * [https://www.jagatgururampalji.org/hi/events/kabir-prakat-diwas/] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 3q0t626kt41mn2qgd2ib4oc5muu77zr 0 153570 749866 641943 2024-04-10T03:52:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ | type = Hindu | image = Aries zodiac sign, Jantar Mantar, Jaipur, India.jpg | image_size = | caption = ਜੈਪੁਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੇਸ਼ਾ ਰਾਸ਼ੀ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ | official_name = | nickname = ਸੰਕ੍ਰਮਣ | observedby = | litcolor = | longtype = | significance = | begins = | ends = | date = ਮੇਸ਼ਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ [[ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ#ਸੌਰਮਾਸਾ|ਮਾਸਾ]] ਦਾ ਖਗੋਲੀ ਆਧਾਰ (ਲੀਪ ਸਾਲਾਂ 'ਤੇ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ; ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸਾਲਾਂ 'ਤੇ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ) | duration = 1 day | frequency = Annual | celebrations = | observances = | relatedto = [[ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ]] }} [[Category:Infobox holiday with missing field]] [[Category:Infobox holiday (other)]] '''ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ''' (ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕਰਮਣ''' ਜਾਂ '''ਹਿੰਦੂ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਸੂਰਜੀ ਚੱਕਰ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਚੰਦ-ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dbAZAAAAYAAJ|title=Indian Calendar|last=Robert Sewell|last2=Śaṅkara Bālakr̥shṇa Dīkshita|last3=Robert Schram|publisher=[[Motilal Banarsidass Publishers]]|year=1996|isbn=978-81-208-1207-9|pages=31–32}}</ref> ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੰਦਰ ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਚੱਕਰ ਸਾਲ [[ਆਸਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਸਾਮੀ]], [[ਓਡੀਆ ਭਾਸ਼ਾ|ਉੜੀਆ]], [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]], [[ਮਲਿਆਲਮ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਾਮਿਲ]] ਅਤੇ [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਸ ਸੂਰਜੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਭਾਰਤੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀਆਂ ਬਾਰਾਂ [[ਸੰਗਰਾਂਦ|ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀਆਂ]] ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਭਾਰਤੀ ਜੋਤਸ਼-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੂਰਜ ਦੇ [[ਮੇਖ|ਮੀਨ]] ਰਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=uzoHCwAAQBAJ&pg=PT33|title=Hindu Rites and Rituals: Origins and Meanings|last=K V Singh|publisher=[[Penguin Books]]|year=2015|isbn=978-93-85890-04-8|page=33}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=aG4LYJqJFKQC&pg=PA66|title=Glossary of Native, Foreign, and Anglicized Words Commonly Used in Ceylon in Official Correspondence and Other Documents|publisher=[[Asian Educational Services]]|year=1996|isbn=978-81-206-1202-0|pages=66–67}}</ref> ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਅਤੇ ਚੰਦਰ ਸੂਰਜੀ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ, ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ [[ਵਿਸਾਖੀ]] ਅਤੇ ਵੈਸਾਖ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ।<ref name="Gupta2006p998">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998|title=Concise Encyclopaedia of India|last=K.R. Gupta|last2=Amita Gupta|publisher=Atlantic Publishers|year=2006|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|last=Christian Roy|publisher=[[ABC-CLIO]]|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=WwJzAwAAQBAJ&pg=PA530|title=Encyclopedia of Global Religion|last=Mark Juergensmeyer|last2=Wade Clark Roof|publisher=[[SAGE Publications]]|year=2011|isbn=978-1-4522-6656-5|page=530}}</ref> ਇਹ [[ਥਾਈਲੈਂਡ]], [[ਲਾਉਸ|ਲਾਓਸ]], [[ਕੰਬੋਡੀਆ]], [[ਮਿਆਂਮਾਰ]], [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ]], ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ, [[ਵੀਅਤਨਾਮ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੁਆਂਗਬੰਨਾ, [[ਚੀਨ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ|ਚੀਨ]] ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਬੋਧੀ ਕੈਲੰਡਰ- ਅਧਾਰਿਤ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ ; ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ''[[ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ]]'' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਵ੍ਯੁਪੱਤੀ == ''ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ'' ਵਾਕੰਸ਼ ਦੋ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ''ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ'' ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ "ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਜਾਣਾ, ਤਬਾਦਲਾ, ਕੋਰਸ ਬਦਲਣਾ, ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ" ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੂਰਜ ਜਾਂ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਿ ''ਮੇਸ਼ਾ'' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਭੇਡ ਜਾਂ ਮੇਸ਼ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ।<ref>[http://spokensanskrit.de/index.php?beginning=0+&tinput=+Sankranti&trans=Translate Sankranti], Sanskrit English Dictionary, Koeln University, Germany</ref> ਮੇਸ਼ਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸ਼ਬਦ ਜੋਤਿਸ਼ ਨਾਮਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਵੇਦਾਂਗ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਸੂਰਿਆ ਸਿਧਾਂਤ'' ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮਾਂ ਰੱਖਣ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="sewell31">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dbAZAAAAYAAJ|title=Indian Calendar|last=Robert Sewell|last2=Śaṅkara Bālakr̥shṇa Dīkshita|last3=Robert Schram|publisher=Motilal Banarsidass Publishers|year=1996|isbn=978-81-208-1207-9|pages=29–35}}</ref> == ਪਾਲਨਾ == ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਦੇ ਦੋ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: ਚੰਦਰ ਅਤੇ ਸੂਰਜੀ। ਚੰਦਰ ਤੱਤ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਗਤੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ਤੱਕ, ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਤੱਕ, ਜਾਂ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਗਿਣਦਾ ਹੈ।<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=hvMq7KvwLf8C&pg=PA172&dq=lunar+months+chaitra&hl=en&sa=X&ei=TU4zVfqIGofSaN6tgbgC&ved=0CCgQ6AEwAQ#v=onepage&q=lunar%20months%20chaitra&f=false Frank Parise (2002) The Book of Calendars]</ref> ਚੰਦਰ ਤੱਤ ਧਾਰਮਿਕ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚੈਤਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=vV1s4T8y8J8C&pg=PA2&dq=lunar+months+chaitra&hl=en&sa=X&ei=TU4zVfqIGofSaN6tgbgC&ved=0CEAQ6AEwBQ#v=onepage&q=lunar%20months%20chaitra&f=false L.D.S. Pillai (1996) Panchang and Horoscope]</ref> ਕਈ ਖੇਤਰ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹਨ: [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਅਤੇ [[ਗੋਆ]] ਵਿੱਚ [[ਗੁੜੀ ਪੜਵਾ|ਗੁੜੀ ਪਦਵਾ]] ; ਸਿੰਧੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਚੇਤੀ ਚੰਦ ;<ref>Mark-Anthony Falzon (2004) Cosmopolitan Connections: The Sindhi Diaspora, 1860-2000 </ref> ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ [[ਨਵਰੇਹ]] ।<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=zsoC6GWr47QC&pg=PA55&dq=lunar+new+year+kashmir+navreh&hl=en&sa=X&ei=lVEzVfXCIZDiaPWXgYgD&ved=0CCIQ6AEwAA#v=onepage&q=lunar%20new%20year%20kashmir%20navreh&f=false Explore Kashmiri Pandits]</ref> [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਵਿੱਚ, ਖੇਤਰੀ ਸਾਲ [[ਦਿਵਾਲੀ|ਦੀਵਾਲੀ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਰਤਿਕਾ ਦੇ ਚੰਦਰ ਮਹੀਨੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>[https://books.google.co.uk/books?id=PGXgssv08PgC&pg=PA44&dq=rajasthan+++new+year+lunar+calendar&hl=en&sa=X&ei=F1EzVY-ON4L5aIH1gFA&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=rajasthan%20%20%20new%20year%20lunar%20calendar&f=false S. Balachandra Rao. Indian Astronomy: An Introduction]</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਸੋਂਗਕ੍ਰਾਨ|ਸੌਂਗਕ੍ਰਾਨ]], ਬੋਧੀ ਕੈਲੰਡਰ-ਅਧਾਰਤ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] musd9amjni3pv3zft9xig5x85kvqm1w 0 153572 749862 641947 2024-04-10T03:52:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Durga_Puja_Pandal_Bankura_(2012).jpg|thumb|200x200px| ਲਾਲਬਾਜ਼ਾਰ, ਬਾਂਕੁਰਾ ਵਿਖੇ [[ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ]] ਪੰਡਾਲ]] [[ਭਾਰਤ]] ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ '''''ਪੰਡਾਲ''''', ਇੱਕ ਬਨਾਵਟੀ ਢਾਂਚਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਅਸਥਾਈ ਜਾਂ ਸਥਾਈ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਬਾਹਰ ਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਨਤਕ ਸੜਕ<ref>{{Cite book|title=A Handbook for Panchayati Raj Administration (Tamil Nadu)|last=Palanithurai|first=Ganapathy|date=2007|publisher=Concept Publishing Company|isbn=978-81-8069-340-3|pages=229}}</ref> ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ। .<ref>{{Cite book|title=Ethnography of a Nomadic Tribe: A Study of Yanadi|last=Rao|first=N. Sudhakar|publisher=Concept Publishing Company|year=2002|isbn=978-81-7022-931-5|pages=106}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=PGWa7v08JikC&dq=pandal+open+area&pg=PA151|title=Authors Speak|last=Saccidānandan|date=2006|publisher=Sahitya Akademi|isbn=978-81-260-1945-8|pages=151}}</ref> ਇਹ ਛੱਤਰੀ ਜਾਂ ਵੱਡਾ ਤੰਬੂ ਅਕਸਰ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਆਹ, ਮੇਲਾ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਜਾਂ [[ਤਿਉਹਾਰ]] । == ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ == [[ਤਸਵੀਰ:Thatching_-_Jheel_Meel_-_Kolkata_2011-12-22_7659.JPG|left|thumb| [[ਕੋਲਕਾਤਾ]] ਵਿੱਚ ਅਸਥਾਈ ਪੰਡਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ]] [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ''ਪੰਡਾਲ'' ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਢਾਂਚਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਵਤੇ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ]] ਦੌਰਾਨ [[ਗਣੇਸ਼]], [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੈਅੰਤੀ|ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ]] ਦੌਰਾਨ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਜਾਂ [[ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ]] ਦੌਰਾਨ ਦੇਵੀ [[ਦੁਰਗਾ]], ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਪੂਜਾ ਪੰਡਾਲ'' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਪੰਡਾਲ ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇਹ ਟੈਂਟ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੌਰਾਨ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title=India Land of a Billion Entrepreneurs|last=Kachru|first=Upendra|publisher=Pearson Education India|year=2011|isbn=978-81-317-5861-8|pages=165}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Durga_Puja,_Matri_Mandir,_Safdarjung_Enclave,_Delhi,_2014.JPG|thumb| ਥੀਏਟਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ''ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ ਪੰਡਾਲ'', ਮਾਤਰੀ ਮੰਦਰ, ਸਫਦਰਜੰਗ ਐਨਕਲੇਵ, [[ਦਿੱਲੀ]], 2014]] == ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ == [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ]] ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਰਸਮ ਵਿੱਚ, ਵੇਸਾਕ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ''ਵੇਸਾਕ ਥੋਰਨਾ'' ਪੰਡਾਲ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ,<ref>{{Cite book|title=Sri Lanka News, Volume 11|publisher=Embassy of Sri Lanka|year=2001|location=Washington, D.C.|pages=7|language=en}}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੈਨਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ [[ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ]] ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ [[ਜਾਤਕ|ਜਥਾਕ ਕਥਾ]] ਜਾਂ ਬੋਧੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਡਿਸਪਲੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਪੰਡਾਲ ਦੇ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਧਾਰਨ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਇਹ ਇੱਕ 2D ਢਾਂਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Grandpass_Vesak_Thorana.jpg|thumb| ਕੋਲੰਬੋ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਵੇਸਾਕ ਥੋਰਾਨਾ (ਪੰਡੋਲ)]] == ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੰਡਾਲ == ਗਮਾਡੁਵਾ (ਪਿੰਡ ਪੁਨਰ ਜਨਮ) ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਡਾਲ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਦੇਵੀ [[ਪੱਟਿਨੀ|ਪੈਟਿਨੀ ਦਾ]] ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਡਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਲੋਕ ਥਿੰਗਯਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪਾਣੀ ਦੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.mmtimes.com/feature/water08/wa04.htm|title=Constructing a pandal for festival fun|last=Kyaw Zin Htun|date=24 March 2008|work=Myanmar Times|access-date=13 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20080409024115/http://www.mmtimes.com/feature/water08/wa04.htm|archive-date=9 April 2008|last2=Yadana Htun}}</ref> ਇੱਕ ਪੰਡਾਲ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਗੇਟ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਸੁਆਗਤ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਰਾਜ ਦੇ ਨੀਲਗਿਰੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਪੰਡਲੂਰ ਹੈ।  == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 7zoot0vv9mkxknpu70tq1m0sk7gssut 0 154071 749872 643812 2024-04-10T03:52:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਬੋਹਾਗ ਬਿਹੂ<br />ਅਸਾਮੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | image = Bihu dance হুঁচৰি.jpg | caption = ਬੋਹਾਗ ਬਿਹੂ ਦੌਰਾਨ 'ਹੁਸਰੀ' ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ। | observedby = ਅਸਾਮੀ ਲੋਕ | celebrations = | longtype = ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ | type = ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ | significance = ਨਵਾਂ ਸਾਲ | date = ਪਹਿਲਾ ਬੋਹਾਗ (13/14 ਅਪ੍ਰੈਲ) | frequency = ਸਲਾਨਾ | duration = 1 ਦਿਨ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ }} [[Category:Infobox holiday (other)]] '''ਬੋਹਾਗ ਬਿਹੂ''' ਜਾਂ '''ਰੋਂਗਲੀ ਬਿਹੂ''' (Assamese) ਨੂੰ ''ਜ਼ਾਤ ਬਿਹੂ'' ( Assamese: ਸੱਤ ਬਿਹੂਸ) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਨਸਲੀ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ [[ਅਸਾਮ]] ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ '''ਅਸਾਮੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ''' ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਮੂਲ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ-ਬਰਮਨ ਅਤੇ ਤਾਈ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਾਢੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਇਹ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ 14ਵੇਂ ਦਿਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=http://meghalaya.gov.in/megportal/sites/all/images/holidaylist.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160422123739/http://meghalaya.gov.in/megportal/sites/all/images/holidaylist.pdf |archive-date=22 April 2016 |access-date=8 April 2016}}</ref> ਅਤੇ ਇਹ ਆਸਾਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੂਲ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਇੱਕਜੁੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। '''ਰੋਂਗਲੀ ਉਤਸਵ''' ਹਰ ਸਾਲ [[ਗੁਹਾਟੀ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2019-04-14 |title=Why Rongali festival stands out as a platform for peace and diversity |url=https://www.financialexpress.com/lifestyle/why-rongali-festival-stands-out-as-a-platform-for-peace-and-diversity/1547308/ |access-date=2019-09-21 |website=The Financial Express |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=李夏 |title=Rongali Bihu festival celebrated in Guwahati, India |url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-04/15/c_137977204.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190921145526/http://www.xinhuanet.com/english/2019-04/15/c_137977204.htm |archive-date=September 21, 2019 |access-date=2019-09-21 |website=www.xinhuanet.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Assam Tribune Online |url=http://www.assamtribune.com/scripts/detailsnew.asp?id=feb0717%2Fcity051 |access-date=2019-09-21 |website=www.assamtribune.com |archive-date=2018-10-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181001161820/http://www.assamtribune.com/scripts/detailsnew.asp?id=feb0717%2Fcity051 |url-status=dead }}</ref> ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਆਸਾਮ ਦੀ ਕਬਾਇਲੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Gani |first=Abdul |date=February 6, 2017 |title=Festival showcases tribal culture, food |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/guwahati/festival-showcases-tribal-culture-food/articleshow/56994446.cms |access-date=2019-09-21 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title='Rongali' in Assam brings forth the true ethnicity of the northeast region |url=https://www.aninews.in/news/lifestyle/culture/rongali-in-assam-brings-forth-the-true-ethnicity-of-the-northeast-region20190413140048/ |access-date=2019-09-21 |website=www.aninews.in |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Rongali set to rock Guwahati |url=https://www.telegraphindia.com/north-east/rongali-set-to-rock-guwahati/cid/1439514 |access-date=2019-09-21 |website=www.telegraphindia.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2017-02-20 |title=Festival Review: Rongali Festival, Guwahati, Assam - |url=https://rollingstoneindia.com/festival-review-rongali-festival-guwahati-assam/ |access-date=2019-09-21 |website=My Site |language=en-US}}</ref> ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ 'ਬੋਹਾਗ' (ਅਸਾਮੀ ਕੈਲੰਡਰ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਰੋਂਗਲੀ ਬੀਹੂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬੀਹੂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਬੋਹਾਗ ਬਿਹੂ ਜਾਂ ਰੋਂਗਲੀ ਬਿਹੂ, ਕਾਟੀ ਬਿਹੂ ਜਾਂ ਕੋਂਗਲੀ ਬਿਹੂ, ਅਤੇ ਮਾਘ ਬਿਹੂ ਜਾਂ ਭੋਗਲੀ ਬਿਹੂ ਹਨ। ਹਰ ਤਿਉਹਾਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Days of Rongali Bihu - Rongali Bihu Days |url=http://festivals.iloveindia.com/bihu/rongali-bihu/days-of-rongali-bihu.html}}</ref> ਰੋਂਗਲੀ ਬਿਹੂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 7 ਸਿਖਰ ਪੜਾਅ ਹਨ: 'ਸੋਤ', 'ਰਾਤੀ', 'ਗੋਰੂ', 'ਮਨੁਹ', 'ਕੁਟਮ', 'ਮੇਲਾ' ਅਤੇ 'ਸੇਰਾ'। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਸਾਮ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] mh9cqyc2r9vwi2c8l1om1dfru5lter0 0 154490 749810 655109 2024-04-09T16:25:50Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name =ਭਾਰਤੀ ਪਵਾਰ | image = Dr.Bharti Pawar Image Photo 1.jpg | caption = | alt = | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1978|9|13}} | birth_place = ਨਰੂਲ, [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]] | residence = | office = [[ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲਾ|ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ]] | term_start = 7 ਜੁਲਾਈ 2021 | predecessor = ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਚੌਬੇ | minister = [[ਮਨਸੁਖ ਐਲ. ਮਾਂਡਵੀਆ]] | primeminister = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] | predecessor1 = ਹਰੀਚੰਦਰ ਦੇਵਰਾਮ ਚਵਾਨ | office1 = [[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ (ਭਾਰਤ)|ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ]], [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] | constituency1 = [[ਦਿੰਡੋਰੀ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਦਿੰਡੋਰੀ]] | term_start1 = ਮਈ 2019 | office3 = | term_start3 = | president3 = | party = [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] |otherparty = [[ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ]] | alma_mater = ਪੁਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ | education = ਐਮ.ਬੀ.ਬੀ.ਐਸ. |relations = ਅਰਜੁਨ ਤੁਲਸ਼ੀਰਾਮ ਪਵਾਰ (ਸਹੁਰਾ) | spouse = ਪ੍ਰਵੀਨ ਅਰਜੁਨ ਪਵਾਰ | footnotes = |source = https://loksabha.nic.in/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=5201&lastls=17 }} '''ਡਾ. ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵੀਨ ਪਵਾਰ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ 7 ਜੁਲਾਈ 2021 ਤੋਂ [[ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲਾ|ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ]] ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{cite web | url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/cabinet-reshuffle-meet-some-of-the-faces-from-pm-modis-new-team/articleshow/84203141.cms | title=Cabinet Reshuffle: The full list of Modi's new ministers and what they got | publisher=[[The Economic Times]] | date=8 July 2021 | accessdate=8 July 2021}}</ref> ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ 2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿੰਡੋਰੀ, [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] ਹਲਕੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਸਦ|ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ]] ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਦਨ 17ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਸੰਬਰ 2019 ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਮਹਿਲਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ - ਲੋਕਮਤ ਮੀਡੀਆ ਗਰੁੱਪ ਦੁਆਰਾ<ref>{{Cite web|date=2019-12-10|title=Lokmat Parliamentary Awards 2019: Winners|url=https://english.lokmat.com/national/lokmat-parliamentary-awards-2019-winners/|access-date=2021-07-08|website=Lokmat English|language=en}}</ref><ref name="shethepeople.tv">{{Cite web|title=Who Is Dr Bharati Pawar? Female Leaders In Modi's Cabinet|url=https://www.shethepeople.tv/news/who-is-dr-bharati-pawar-modi-cabinet-expansion-2021/|access-date=2021-07-08|language=en-US}}</ref> ==ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ== ਭਾਰਤੀ ਪਵਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 13 ਸਤੰਬਰ 1978 ਨੂੰ [[ਨਾਸ਼ਿਕ|ਨਾਸਿਕ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਖੇਤਰ ਨਰੂਲ-ਕਲਵਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|title=भारती पवारांमुळे नाशिकला पहिल्यांदाच दिल्लीत मानाचे पान!|url=https://www.sarkarnama.in/top-news-mobile-mahila-nashik/dr-bharti-pawar-will-be-first-centre-minister-nashik-nashik-politics|access-date=2021-07-08|website=www.sarkarnama.in|language=mr}}</ref><ref name="profile" /> ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪ੍ਰਵੀਨ ਪਵਾਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਅਰਜੁਨ ਤੁਲਸ਼ੀਰਾਮ ਪਵਾਰ ਦੀ ਨੂੰਹ ਹੈ।<ref>{{cite web | url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-lok-sabha-election-results-2019-girish-mahajan-proves-mettle-in-north-maharashtra-2753088 | title=Lok Sabha Election Results 2019: Girish Mahajan proves mettle in North Maharashtra| publisher=DNA News| date=24 May 2019 | accessdate=24 May 2019}}</ref><ref>{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/ls-polls-ncps-bharati-pawar-congress-pravin-chheda-join-bjp/articleshow/68522348.cms | title=LS polls: NCP's Bharati Pawar, Congress' Pravin Chheda join BJP | work=[[The Times of India]] | date=22 March 2019 | accessdate=7 July 2021}}</ref><ref>{{cite web | url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thane/dynasty-dominates-in-candidate-selection-as-all-parties-nominate-kins/articleshow/69064588.cms | title=Dynasty dominates in candidate selection as all parties nominate kins | work=[[The Times of India]] | date=27 April 2019 | accessdate=7 July 2021 | author=Shrutika Sukhi & Nishikant Karlikar}}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.uniindia.com/dr-bharati-pawar-becomes-1st-union-minister-from-nashik/west/news/2443133.html | title=Dr Bharati Pawar becomes 1st Union minister from Nashik | publisher=[[United News of India]] | date=8 July 2021 | accessdate=8 July 2021}}</ref> ==ਸਿੱਖਿਆ== ਪਵਾਰ ਨੇ 2002 ਵਿੱਚ N.D.M.V.P ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ, ਨਾਸਿਕ ਤੋਂ MBBS ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|date=2021-07-08|title=राजकीय हुशारीने पवारांनी काबीज केली दिल्ली; जाणून घ्या! डॉ. भारती पवार ते मंत्री पवार होण्याचा प्रवास|url=https://www.timesnowmarathi.com/maharashtra-news/nashik-news/article/know-the-journey-of-dr-bharati-pawar-to-minister-pawar-pawar-reach-delhi-on-politics-knowledge-and-talent/353731|access-date=2021-07-08|website=www.timesnowmarathi.com|language=mr|archive-date=2021-07-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210708140116/https://www.timesnowmarathi.com/maharashtra-news/nashik-news/article/know-the-journey-of-dr-bharati-pawar-to-minister-pawar-pawar-reach-delhi-on-politics-knowledge-and-talent/353731|url-status=dead}}</ref><ref name="profile">{{Cite web|title=Members Profile|url=http://loksabhaph.nic.in/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=5201|url-status=live|website=Parliament of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190606170745/http://loksabhaph.nic.in:80/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=5201 |archive-date=6 June 2019 }}</ref> ==ਸਿਆਸੀ ਕੈਰੀਅਰ== ਭਾਰਤੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="profile" /> ਉਸਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਈ।<ref>{{Cite web|date=2019-05-23|title=Lok Sabha Elections Results 2019: BJP-Sena Alliance Triumphs Over Maharashtra|url=https://www.india.com/lok-sabha-elections-2019-india/lok-sabha-elections-results-2019-early-trends-for-hingoli-nanded-parbhani-jalna-aurangabad-dindori-nashik-seats-in-maharashtra-to-pour-in-soon-3666770/|access-date=2021-07-08|website=India News, Breaking News {{!}} India.com|language=en}}</ref> ਉਸਨੇ 2019 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਉਮੀਦਵਾਰੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਉਸਦੀ ਬੇਨਤੀ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ 2019 ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web|title=जिल्हा परिषद सदस्या ते केंद्रीय मंत्री! डॉ. भारती पवार यांची थक्क करणारी झेप|url=https://www.esakal.com/uttar-maharashtra/nashik/mp-bharti-pawar-journey-from-zilla-parishad-member-to-union-minister|access-date=2021-07-08|website=eSakal - Marathi Newspaper|language=mr-IN}}</ref> ਉਸਦਾ ਸਹੁਰਾ ਉਸੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ 8 ਵਾਰ ਵਿਧਾਇਕ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕਬਾਇਲੀ ਭਲਾਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>{{Cite web|date=May 11, 2017|title=8-time MLA, ex-minister A T Pawar passes away|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/nashik/8-time-mla-ex-minister-a-t-pawar-passes-away/articleshow/58617223.cms|access-date=2021-07-08|website=The Times of India|language=en}}</ref> ===ਅਹੁਦੇ ਸੰਭਾਲੇ=== *ਮੈਂਬਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (2012 - 2019) *[[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ, ਲੋਕ ਸਭਾ|ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ]], [[17ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ]] (2019 - ਮੌਜੂਦਾ) *ਮੈਂਬਰ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਬਾਰੇ ਸਥਾਈ ਕਮੇਟੀ (2019 - ਮੌਜੂਦਾ) *ਮੈਂਬਰ, ਪਟੀਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਕਮੇਟੀ (2019 - ਮੌਜੂਦਾ) *ਮੈਂਬਰ, ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉੱਦਮਤਾ ਮੰਤਰਾਲਾ (2019 - ਮੌਜੂਦਾ) *[[ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲਾ|ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ]] ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਜੁਲਾਈ 2021 - ਮੌਜੂਦਾ) ਉਹ 59 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਨਾਸਿਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ। ਉਹ ਨਾਸਿਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|date=July 8, 2021|title=Nashik gets a Union minister after 59 years|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/nashik/nashik-gets-a-union-minister-after-59-yrs/articleshow/84217170.cms|access-date=2021-07-08|website=The Times of India|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Dr. Bharti Pawar Jeevan Parichay: भारती पवार ने मोदी कैबिनेट में बनाई जगह, डॉक्टर से नेत्री बनने तक का सफर, जानें यहां India - New Track|url=https://newstrack.com/country/dr-bharti-pawar-jeevan-parichay-maharashtra-nashik-mp-bharti-pawar-biography-in-hindi-state-minister-for-health-and-family-welfare-276252/|access-date=2021-07-09|language=hi|archive-date=2021-07-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210708121751/https://newstrack.com/country/dr-bharti-pawar-jeevan-parichay-maharashtra-nashik-mp-bharti-pawar-biography-in-hindi-state-minister-for-health-and-family-welfare-276252|url-status=dead}}</ref> ==ਪੁਰਸਕਾਰ== * ਸਰਵੋਤਮ ਮਹਿਲਾ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ (2019) - ਲੋਕਮਤ ਮੀਡੀਆ ਗਰੁੱਪ ਦੁਆਰਾ<ref>{{Cite web|date=2019-12-10|title=Lokmat Parliamentary Awards 2019: Winners|url=https://english.lokmat.com/national/lokmat-parliamentary-awards-2019-winners/|access-date=2021-07-08|website=Lokmat English|language=en}}</ref><ref name="shethepeople.tv"/> ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * [https://loksabha.nic.in/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=5201&lastls=17 Official biographical sketch in Parliament of India website] {{Second Modi ministry|state=collapsed}} {{17th LS members from Maharashtra}} [[Category:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[Category:ਜਨਮ 1978]] [[Category:ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ]] [[Category:Health ministers of India]] adlfdhz6sjkmvnoq1oc7154vsrkn7wf 14 154864 749888 645140 2024-04-10T04:01:49Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Category:ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ]] [[Category:ਤ੍ਰਿਪੁਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] nrr9cehqnwtyk6ufotxhti46701w0tp 0 156844 749868 694675 2024-04-10T03:52:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਹਨੂਮਾਨ ਜਯੰਤੀ''' ([[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]]: हनुमज्जयंती) ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ [[ਰਾਮਾਇਣ]] ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ [[ਹਨੂੰਮਾਨ|ਹਨੂਮਾਨ]] ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ, ਤਿਉਹਾਰ ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨੇ ਚੈਤਰ (ਚੈਤਰ ਪੂਰਨਿਮਾ) ਦੇ ਪੂਰੇ ਚੰਦਰਮਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=www.wisdomlib.org |date=2018-06-09 |title=Hanumajjayanti, Hanumajjayantī, Hanumat-jayanti, Hanūmajjayantī: 3 definitions |url=https://www.wisdomlib.org/definition/hanumajjayanti |access-date=2022-11-15 |website=www.wisdomlib.org |language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&dq=hanuman+jayanti&pg=PA1310|title=Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices, 2nd Edition [6 volumes]|last=Melton|first=J. Gordon|last2=Baumann|first2=Martin|date=2010-09-21|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-59884-204-3|language=en}}</ref> [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਵਿੱਚ, ਹਨੂੰਮਾਨ ਜਯੰਤੀ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੀ ਨੂੰ, ਮਾਰਗਸ਼ੀਰਸ਼ਾ ਮਹੀਨੇ ਜਾਂ ਵੈਸਾਖ ਵਿੱਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ [[ਕੇਰਲਾ]] ਅਤੇ [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਧਨੁ ਮਹੀਨੇ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਾਮਿਲ ਵਿੱਚ ''ਮਾਰਗਲੀ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੌਰਾਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੈਅੰਤੀ ਪੂਰਬੀ ਰਾਜ [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਪਾਨਾ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਉੜੀਆ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ 14/15 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://odishatv.in/news/festivals-events/pana-sankranti-and-odia-new-year-observed-across-odisha-pm-modi-cm-naveen-greet-people-174804|title=Pana Sankranti, Odia New Year Observed Across Odisha; PM, CM Greet People|last=Biswas|first=Ramakanta|work=Pana Sankranti, Odia New Year Observed Across Odisha; PM, CM Greet People|language=en}}</ref> ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਕਾਰਤਿਕਾ ਦੇ ਚੰਦਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚੌਦਵੇਂ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism|last=Lochtefeld|first=James G.|date=2002|publisher=Rosen Publishing Group|isbn=978-0-8239-2287-1|pages=272|language=en}}</ref> ਹਨੂੰਮਾਨ ਭਗਵਾਨ [[ਰਾਮ]] ਅਤੇ ਦੇਵੀ [[ਸੀਤਾ]], ਭਗਵਾਨ [[ਵਿਸ਼ਨੂੰ]] ਅਤੇ ਦੇਵੀ [[ਲਕਸ਼ਮੀ]] ਦੇ ਅਵਤਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਭਗਤ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਥਾਹ ਸ਼ਰਧਾ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਤਾਕਤ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=z4gzFFLdBoYC&dq=hanuman+jayanti&pg=PA17|title=Fasts and Festivals of India|last=Verma|first=Manish|date=2013|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd.|isbn=978-81-7182-076-4|language=en}}</ref> ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[Category:Articles containing Sanskrit-language text]] == ਦੰਤਕਥਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Anjani_with_Child_Hanuman_-_Bronze_-_Pallava_Period_-_ACCN_15-524_-_Government_Museum_-_Mathura_2013-02-24_6603.JPG|thumb|358x358px| ਅੰਜਨੀ (ਅੰਜਨਾ) ਬਾਲ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ - ਕਾਂਸੀ, [[ਪੱਲਵ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਪੱਲਵ]] ਕਾਲ, [[ਮਥੁਰਾ]], ਭਾਰਤ]] ਹਨੂੰਮਾਨ ਇੱਕ [[ਵਾਨਰ]] ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ [[ਕੇਸਰੀ (ਰਾਮਾਇਣ)|ਕੇਸਰੀ]] ਅਤੇ [[ਅੰਜਣਾ|ਅੰਜਨਾ]] ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਨੂੰਮਾਨ ਨੂੰ [[ਵਾਯੂ]] ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਾਯੂ ਦੇਵਤਾ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kVc4AgAAQBAJ&dq=hanuman+hinduism&pg=PT42|title=Hinduism - An Introduction|last=Cole|first=Owen|last2=Kanit|first2=V. P. Hermant|date=2010-06-25|publisher=John Murray Press|isbn=978-1-4441-3100-0|language=en}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=https://www.google.com/books/edition/The_Illustrated_Encyclopedia_of_Hinduism/g6FsB3psOTIC?hl=en|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism}}</ref> ਉਸਦੀ ਮਾਂ, [[ਅੰਜਣਾ|ਅੰਜਨਾ]], ਇੱਕ [[ਅਪਸਰਾ]] ਸੀ ਜੋ ਇੱਕ ਸਰਾਪ ਦੇ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਸਰਾਪ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਵਾਲਮੀਕ|ਵਾਲਮੀਕਿ]] ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ, [[ਕੇਸਰੀ (ਰਾਮਾਇਣ)|ਕੇਸਰੀ]], [[ਕਿਸ਼ਕੰਧਾ|ਕਿਸ਼ਕਿੰਧਾ]] ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਸੁਮੇਰੂ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਬ੍ਰਿਹਸਪਤੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।<ref name="Puranas">[https://books.google.com/books?id=nmmkM0fVS-cC&dq=bibliogroup:%22Encyclopaedic+Dictionary+of+Pur%C4%81%E1%B9%87as%22&source=gbs_navlinks_s Encyclopaedic Dictionary of Puranas: (A-C) ; 2.(D-H) ; 3.(I-L) ; 4.(M-R) ; 5.(S-Z)], pp=628-631, Swami Parmeshwaranand, Sarup & Sons, 2001, {{ISBN|81-7625-226-3}}, {{ISBN|978-81-7625-226-3}}</ref> ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਜਨਾ ਨੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਲਈ [[ਸ਼ਿਵ|ਰੁਦਰ]] ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਤੀਬਰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ, ਰੁਦਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੀ ਉਹ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਸਨ।<ref>Sri Ramakrishna Math (1985) "Hanuman Chalisa" p. 5</ref> [[ਏਕਨਾਥ]] ਦੀ ''ਭਾਵਰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਵਿਚ'' ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਜਨਾ ਰੁਦਰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ [[ਅਯੋਧਿਆ|ਅਯੁੱਧਿਆ]] ਦਾ ਰਾਜਾ [[ਦਸ਼ਰਥ]] ਵੀ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੁਤ੍ਰਕਾਮੇਸ਼ਤੀ ਦੀ ਰਸਮ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪਤਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਪਵਿੱਤਰ ਪੁਡਿੰਗ ([[ਖੀਰ|ਪੈਸਮ]]) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ [[ਰਾਮ]], [[ਲਕਸ਼ਮਣ]], [[ਭਰਤ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਤਰੂਘਣ|ਸ਼ਤਰੂਘਨ]] ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਬ੍ਰਹਮ ਹੁਕਮ ਦੁਆਰਾ, ਇੱਕ ਪਤੰਗ ਨੇ ਉਸ ਪੁਡਿੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਖੋਹ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਅੰਜਨਾ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਵਾਯੂ ਨੇ ਡਿੱਗੀ ਹੋਈ ਪੁਡਿੰਗ ਅੰਜਨਾ ਦੇ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹੱਥਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ।<ref name="Puranas" /><ref>Sri Ramakrishna Math (1985) "Hanuman Chalisa" pp. 5-6</ref> == ਪੂਜਾ == ਹਨੂੰਮਾਨ ਨੂੰ ਬੁਰਾਈ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਦੇਵਤੇ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਟਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਠਿਆਈਆਂ, ਫੁੱਲਾਂ, ਨਾਰੀਅਲ, ਤਿਲਕ, ਪਵਿੱਤਰ ਸੁਆਹ ( ''ਉੜੀ'' ) ਅਤੇ [[ਗੰਗਾ ਦਰਿਆ|ਗੰਗਾ]] ਨਦੀ (''ਗੰਗਾ ਜਲਮ'') ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਦਮ<ref name=":0" /> ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਲੋਕ ਉਸਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹ [[ਹਨੂਮਾਨ ਚਲੀਸਾ|ਹਨੂੰਮਾਨ ਚਾਲੀਸਾ]] ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਗਤੀ ਭਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ [[ਰਾਮਾਇਣ]] ਅਤੇ [[ਮਹਾਂਭਾਰਤ]] ਵਰਗੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ।<ref name=":1" /> [[ਤਸਵੀਰ:Madurai_Meenakshi_temple_prayer.jpg|left|thumb| ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮਦੁਰਈ|ਮਦੁਰਾਈ]] ਵਿੱਚ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਅੰਮਾਨ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਰ ਦੇਵਤਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੀ ਇੱਕ ਔਰਤ।]] == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ ਜਯੰਤੀ * [[ਰਾਮਨੌਮੀ|ਰਾਮ ਨੌਮੀ]] * [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਯੰਤੀ|ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ]] * ਅੰਜਨੇਯਾ ਮੰਦਿਰ, ਨੰਗਨੱਲੁਰ == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 3795gu8v14q6rr48b1bn5ajw43ctn0u 0 159817 749869 663133 2024-04-10T03:52:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਸੰਕਸ਼ਤੀ ਚਤੁਰਥੀ | type = Hindu | image = Ganapati20120901 183229.jpg | caption = ਗਣੇਸ਼ | nickname = ਭੁੱਗਾ ([[ਡੋਗਰਿਆਂ]] ਵਿੱਚ) | observedby = [[ਹਿੰਦੂ]] | date = ਸਾਰੇ [[ਹਿੰਦੂ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ]] ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਚਤੁਰਥੀ (ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਥਾ ਦਿਨ), [[ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ]] (ਚੰਦਰੀ ਕੈਲੰਡਰ) ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ | celebrations = | observances = | relatedto = | month = | firsttime = | frequency = | duration = | scheduling = | alt = | weekday = | ends = | begins = | significance = | litcolor = | official_name = | startedby = }} '''[https://allnewsupdate24.com/%e0%a4%b8%e0%a4%82%e0%a4%95%e0%a4%9f-%e0%a4%9a%e0%a4%a4%e0%a5%81%e0%a4%b0%e0%a5%8d%e0%a4%a5%e0%a5%80-%e0%a4%95%e0%a5%8d%e0%a4%af%e0%a5%8b-%e0%a4%ae%e0%a4%a8%e0%a4%be%e0%a4%88-%e0%a4%9c%e0%a4%be/ ਸੰਕਸ਼ਤੀ ਚਤੁਰਥੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221101193007/https://allnewsupdate24.com/%e0%a4%b8%e0%a4%82%e0%a4%95%e0%a4%9f-%e0%a4%9a%e0%a4%a4%e0%a5%81%e0%a4%b0%e0%a5%8d%e0%a4%a5%e0%a5%80-%e0%a4%95%e0%a5%8d%e0%a4%af%e0%a5%8b-%e0%a4%ae%e0%a4%a8%e0%a4%be%e0%a4%88-%e0%a4%9c%e0%a4%be/ |date=2022-11-01 }}''', ਜਿਸਨੂੰ '''ਸੰਕਟਹਾਰਾ ਚਤੁਰਥੀ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਹਰ ਚੰਦਰ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਭਗਵਾਨ [[ਗਣੇਸ਼]] ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ (ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਚੰਦਰਮਾ ਪੜਾਅ ਜਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ) 'ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://sankashti.com/about-sankashti-chaturthi-angaraki-chaturthi/19/ About Sankashti Chaturthi & Angaraki Chaturthi ]</ref> ਜੇਕਰ ਇਹ ਚਤੁਰਥੀ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਗਾਰਕੀ ਸੰਕਸ਼ਤੀ ਚਤੁਰਥੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=13 June 2017 |title=Sankashti Chaturthi: Here is Why it is celebrated in Hinduism to honor Lord Ganesha! |url=https://www.newsgram.com/sankashti-chaturthi-celebrated-in-hinduism-to-honor-lord-ganesha/ |website=NewsGram |access-date=26 ਮਾਰਚ 2023 |archive-date=22 ਅਕਤੂਬਰ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211022003354/https://www.newsgram.com/sankashti-chaturthi-celebrated-in-hinduism-to-honor-lord-ganesha |url-status=dead }}</ref> ਅੰਗਾਰਕੀ ਸੰਕਸ਼ਤੀ ਚਤੁਰਥੀ ਸਾਰੇ ਸੰਕਸ਼ਤੀ ਚਤੁਰਥੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਵਜੋਂ 700 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਉਚਿਤ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀ ਐਸ਼ਵਰਿਆ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਵੇਰਵੇ == ਇਸ ਦਿਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਖ਼ਤ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ / ਸ਼ੁਭ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਤ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। [http://www.sankashtichaturthi.com/ ਅੰਗਾਰਕੀ ਚਤੁਰਥੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220517132942/http://sankashtichaturthi.com/ |date=2022-05-17 }} (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗਾਰਕ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬਲਦੇ ਕੋਲੇ ਦੇ ਅੰਗਿਆਰਾਂ ਵਰਗਾ ਲਾਲ ਅਤੇ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ (ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਮੰਗਲਵਾਰ (ਮੰਗਲਵਾਰ) ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ)। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋਕਾਮਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਗਣੇਸ਼ ਸਾਰੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਪਰਮ ਪ੍ਰਭੂ ਹਨ। ਚੰਦਰਮਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲਈ ਗਣਪਤੀ ਅਥਰਵਸ਼ੀਰਸ਼ਾ ਦਾ ਪਾਠ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਣੇਸ਼ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਹੈ। ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਚਤੁਰਥੀ ਨੂੰ ਸਾਕਤ ਚੌਥ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਦੰਤਕਥਾ == ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪਤਨੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਹਲਦੀ ਦੇ ਪੇਸਟ ਤੋਂ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਹਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਵਾਪਸ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ, ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਲੜਕੇ ਦਾ ਸਿਰ ਵੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਰਵਤੀ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਮਰਿਆ ਦੇਖ ਕੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਜੀਵੇਗਾ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ [[ਬ੍ਰਹਮਾ|ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੇ]] ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਪਹਿਲੇ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇੱਕ ਹਾਥੀ ਵੱਛਾ ਪਹਿਲੇ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ "ਗਣੇਸ਼" ( ''ਗਣ-ਈਸ਼ਾ'' : ਗਣਾਂ ਦਾ ਸੁਆਮੀ) ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਲਈ, ਗਣੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਦੇ ਸਿਰ ਵਾਲੇ ਦੇਵਤੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Hindu Mythology, Vedic and Puranic: Chapter VIII. Sons of Siva and Pārvati |url=http://www.sacred-texts.com/hin/hmvp/hmvp35.htm}}</ref> == ਤਾਰੀਖ਼ == ਸੰਕਸ਼ਤੀ ਚਤੁਰਥੀ ਹਿੰਦੂ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। == ਖੇਤਰੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ == ਜੰਮੂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਵਰਤ ਹਿੰਦੂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੱਖ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਭਗਵਾਨ [[ਗਣੇਸ਼]] ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡੋਗਰਾ ਔਰਤਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ''ਅਰਗਿਆ'' ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ''ਭੁੱਗਾ'' (ਤਿਲ ਗੁੜ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ) ਅਤੇ ਮੂਲੀ ਦਾ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ps61AAAAIAAJ&q=%E0%A4%AD%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%BE+|title=Ḍuggara dā sāṃskr̥taka itihāsa|date=1985|publisher=Je. eṇḍa Ke. Akaiḍamī ôpha Ārṭa, Kalcara, eṇḍa Laiṅgvejiza|language=hi}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vgo9AAAAMAAJ&q=%E0%A4%AD%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%BE+|title=Ḍuggara kī saṃskr̥ti|last=Nirmohī|first=Śiva|date=1988|publisher=Narendra Pabliśiṅga Hāusa|language=hi}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] jft0et26ayuc31yrbjoz9raiv28s0fi 0 160947 749861 661214 2024-04-10T03:52:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday| | holiday_name = Kaanum Pongal<br>{{lang|ta|காணும் பொங்கல்}} | image = | caption = | observedby = [[Tamil people]] | date = Third day of the month of Thai in the [[Tamil calendar]] | celebrations = Feasting | longtype = Tamil festival | significance = Thanksgiving for cattle, ancestors and farming livestock, visiting relatives houses | date2021 = 16 January }} '''ਕਾਨੁਮ ਪੋਂਗਲ''' ਜਾਂ '''ਕੰਨਮ ਪੋਂਗਲ''' ( {{Lang-ta|காணும் பொங்கல்}} ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ [[ਪੋਂਗਲ (ਤਿਉਹਾਰ)|ਪੋਂਗਲ]] ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਚੌਥਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2021-01-16 |title=தமிழகம் முழுவதும் களைக்கட்டும் காணும் பொங்கல் கொண்டாட்டம்..! |url=https://tamil.news18.com/news/tamil-nadu/kannum-pongal-celebrations-vjr-244047.html |access-date=2020-01-17 |website=News18 Tamil}}</ref> ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ 17 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Kaanum Pongal 2020 ,Kaanum Pongal 2020 Date ,Karinaal or Thiruvalluvar Day 2020 Date |url=https://www.astroved.com/astropedia/en/festivals/kaanum-pongal |access-date=2020-01-17 |website=www.astroved.com}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] ਲਈ ਖਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਦੂਜੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਅਤੇ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ [[ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਕਾਨੂਮ ਪੋਂਗਲ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਮਹਾਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤਾਮਿਲ ਲੇਖਕ, ਕਵੀ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤਿਰੂਵੱਲੂਵਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ '''ਤਿਰੂਵੱਲੂਵਰ ਦਿਵਸ''' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਰੂਕੁਰਲ ਲਿਖਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Thiruvalluvar Day - Kanum Pongal, Fourth Day of Pongal |url=http://www.pongalfestival.org/thiruvalluvar-day-kaanum-pongal.html |access-date=2020-01-17 |website=www.pongalfestival.org}}</ref> ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਦੇ ਦਿਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਥੈਂਕਸਗਿਵਿੰਗ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਾਨਮ ਪੋਂਗਲ ਵਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬੰਧਨ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ੁਭ ਦਿਨ ਹੈ{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=January 2020}} == ਨਾਮਕਰਨ ਅਤੇ ਜਸ਼ਨ == '''ਕਾਨੂਮ''' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਦੇਖਣਾ ਅਤੇ ਦੇਖਣਾ'। ਕਾਨੂਮ ਪੋਂਗਲ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਯਾਤਰਾਵਾਂ, ਪਿਕਨਿਕਾਂ, ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/police-makes-arrangements-for-kaanum-pongal-in-chennai/article30574444.ece|title=10,000 police personnel to be on bandobust duty in Chennai for Kaanum Pongal|date=2020-01-16|work=The Hindu|access-date=2020-01-17|others=Special Correspondent|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ '''ਮੁਕਨੁਮਾ''' ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਂਧਰਾ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁਭ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਕੰਨੂਮ ਪੋਂਗਲ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ '''ਵਰਜਿਨ ਪੋਂਗਲ''' ਜਾਂ '''ਕੰਨੀ ਪੋਂਗਲ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, '''ਕੰਨੀ''' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਕੁਆਰੀ/ਕੁੜੀ/ਅਣਵਿਆਹੀ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਖੇਡ ਕੇ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਫਲ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੰਨੀ ਪੋਂਗਲ ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਜਣਨ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਕਾਨੂਮ ਪੋਂਗਲ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Kaanum Pongal and Kanni Pongal |url=http://www.astroulagam.com.my/lifestyle/article/84483/the-significance-of-kaanum-and-kanni-pongal |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date=2020-01-17 |website=}}</ref> ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕਾਨੂਮ ਪੋਂਗਲ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਔਰਤਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=January 2020}} == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ]] file5bm0mx227jaf5amq2nueiyc3yj0 0 161656 749860 730278 2024-04-10T03:52:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਮਾਘੀ ਪੂਰਨਿਮਾ''', ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਮਾਘ ਪੂਰਨਿਮਾ''' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ [[ਹਿੰਦੂ]] ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੌਰਾਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਮਹੀਨੇ ਜਨਵਰੀ ਜਾਂ ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੁਭ [[ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ]] ਹਰ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਾਘ ਮੇਲਾ ਸਲਾਨਾ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਜਾਂ ਸਾਰੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ|ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ ']] ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਅਲਾਹਾਬਾਦ|ਇਲਾਹਾਬਾਦ]] ਜਾਂ [[ਅਲਾਹਾਬਾਦ|ਪ੍ਰਯਾਗ]] ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ।<ref>{{Cite web |last=LLP |first=Adarsh Mobile Applications |title=2023 Magha Purnima {{!}} Maghi Purnima date for New Delhi, NCT, India |url=http://www.drikpanchang.com/purnima/magha/magha-purnima-date-time.html |access-date=2023-04-07 |website=Drikpanchang |language=en}}</ref> == ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਤਾਰੀਖ == {| class="wikitable" !ਸਾਲ ! ਤਾਰੀਖ਼ |- | 2016 | 22 ਫਰਵਰੀ |- | 2017 | 10 ਫਰਵਰੀ |- | 2018 | 31 ਜਨਵਰੀ |- | 2019 | 19 ਫਰਵਰੀ |- | 2020 | 9 ਫਰਵਰੀ |- | 2021 | 27 ਫਰਵਰੀ |- | 2022 | 16 ਫਰਵਰੀ |- | 2023 | 5 ਫਰਵਰੀ |- | 2024 | 24 ਫਰਵਰੀ |- | 2025 | 12 ਫਰਵਰੀ |- | 2026 | 1 ਫਰਵਰੀ |} == ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ/ਜਸ਼ਨ == ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਪੂਰਵਜਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਗਊ ਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯਾਗ ਵਿਖੇ ਹਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡੁਬਕੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਰਵਜਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਾਨ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਤਿਆਨਾਰਾਇਣ ਵ੍ਰਥਮ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਸਿੰਦੂਰ, ਤਿਲ, ਫਲ, ਸੁਪਾਰੀ, ਕੇਲੇ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਸੁਪਾਰੀ ਅਤੇ ਮੌਲੀ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਚਾਮ੍ਰਿਤ ਗੰਗਾ ਜਲ, ਸ਼ਹਿਦ, ਦੁੱਧ, ਤੁਲਸੀ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਾਦ ਕਣਕ ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ, ਭਗਵਾਨ ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Significance of Maghi Purnima |url=https://www.apnisanskriti.com/vrat-katha/significance-of-maghi-purnima-4906 |access-date=2023-04-07 |website=ApniSanskriti - Back to veda |language=en-US |archive-date=2023-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230407165316/https://www.apnisanskriti.com/vrat-katha/significance-of-maghi-purnima-4906 |url-status=dead }}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 3dcsv76fz8zr656ts6c044uf3fzrgi1 0 165902 749976 743026 2024-04-10T07:27:05Z 2409:4055:2D92:C5CF:0:0:4B48:1513 /* ਦੂਜਾ ਰੇਡ */ wikitext text/x-wiki '''ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 1766 ਤੋਂ 1788 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 19 ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਜਿੱਤੀ।''' ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ [[ਦਿੱਲੀ]] ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਘਿਣਾਉਣੇ ਸਨ। * [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ|ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ]] [[ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ]] ਦੇ ਹੁਕਮ 'ਤੇ ਚੰਡੀ ਚੌਕ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। * [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ]] ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਝੱਲੇ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ, ਦੋ [[ਸਾਕਾ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ|ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੋ ਨੂੰ [[ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ (ਸਰਹੰਦ)|ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ (ਸਰਹਿੰਦ)]] ਨੇ ਜਿੰਦਾ ਇੱਟ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ । * ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ [[ਛੋਟਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਤਿਆਚਾਰ ਵਰਗੇ ਕਤਲੇਆਮ ਝੱਲੇ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਪਹਿਲਾ ਰੇਡ == ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ (1764) ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=XxwIDgAAQBAJ&dq=kasur+pashtun&pg=PA21|title=Afghanistan at War: From the 18th-Century Durrani Dynasty to the 21st Century|last=Lansford|first=Tom|date=2017-02-16|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781598847604|language=en}}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਨਜੀਬ-ਉਦ-ਦੌਲਾ ਦੀ [[ਜਗੀਰ]] ਲੁੱਟ ਲਈ। ਨਜੀਬ ਨੇ ਅਫਜ਼ਲ ਖਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪਹਾੜਗੰਜ ਵਿੱਚ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਦੂਜਾ ਰੇਡ == ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 1770 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਚੌਥੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀਪਤ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਜੀਬ-ਉਦ-ਦੌਲਾ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ। ਉਥੋਂ ਸਿੱਖ ਨੇ ਦਿੱਲੀ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਬੀਤਾ ਖਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ।<ref name="Sikhs In The Eighteenth Century2">{{cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦੋਸਤੀ ਲਈ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਪਰ ਜ਼ਬੀਤਾ ਨੇ ਇਹ ਮੰਗ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤੀ।<ref name="Gupta 19442">{{cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History of the Sikhs|last=Gupta|first=Hari Ram|publisher=The Minerva Bookshop|year=1944|volume=II|author-link=Hari Ram Gupta}}</ref> == ਤੀਜਾ ਰੇਡ == 1770 ਵਿੱਚ, ਨਜੀਬ-ਉਦ-ਦੌਲਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਬੀਤਾ ਖਾਨ ਨੇ ਰੋਹਿਲਾ ਦਾ ਮੁਖੀਆ ਲੈ ਲਿਆ। ਸਿੱਖ ਫਿਰ ਦਿੱਲੀ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਜ਼ਬੀਤਾ ਖਾਨ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Gupta 1944">{{Cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History of the Sikhs|last=Gupta|first=Hari Ram|publisher=The Minerva Bookshop|year=1944|volume=II|author-link=Hari Ram Gupta}}</ref> === ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ === 1772 ਵਿਚ ਨਾਸਿਰ ਉਲ ਮੁਲਕ ਨੂੰ ਸਰਹਿੰਦ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਕੋਲ ਮੁਗਲਾਂ, ਅਫਗਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੇ 19,000 ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਸੀ। ਕੁੰਜਪੁਰਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵੇਲੇ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ, ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਅਤੇ ਲੱਜਾ ਸਿੰਘ 6,000 ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨਾਲ। ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ 500 ਆਦਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਨਾਸਿਰ ਉਲ ਮੁਲਕ ਦਲੇਰ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਪਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 13 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। 14ਵੇਂ ਦਿਨ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ। <ref name="Gupta 1944">{{Cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History of the Sikhs|last=Gupta|first=Hari Ram|publisher=The Minerva Bookshop|year=1944|volume=II|author-link=Hari Ram Gupta}}</ref> == ਚੌਥਾ ਰੇਡ == 18 ਜਨਵਰੀ 1774 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਹਦਰਾ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਰਈਸ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Harayana, A Historical Perspective|last=Mital|first=Sattish|year=1986|isbn=8171560830|pages=7}}</ref> == ਪੰਜਵਾਂ ਛਾਪਾ == ਅਕਤੂਬਰ 1774 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਈ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਛੇਵਾਂ ਰੇਡ == ਇੱਕ 15 ਜੁਲਾਈ 1775 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਪਹਾੜਗੰਜ ਅਤੇ ਜੈਸਿੰਘਪੁਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਮੁਗਲ ਸਿੱਖ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> <ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=61}}</ref> == ਸੱਤਵੀਂ ਰੇਡ == ਸੱਤਵਾਂ ਹਮਲਾ ਨਵੰਬਰ 1776 ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਜਫ ਖਾਨ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਅੱਠਵਾਂ ਰੇਡ == ਅੱਠਵਾਂ ਹਮਲਾ ਸਤੰਬਰ 1778 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ ਬਾਗ ਨੇੜੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ। ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦਾਵਤ 'ਤੇ ਬੁਲਾਇਆ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਨੌਵਾਂ ਰੇਡ == 1 ਅਕਤੂਬਰ 1778 ਨੂੰ, ਜੋ ਕਿ [[ਦੁਸਹਿਰਾ|ਦੁਸਹਿਰੇ ਵਾਲੇ]] ਦਿਨ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਰਕਾਬਗੰਜ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ [[ਮਸਜਿਦ|ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ]] ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋਏ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> ਸਿੱਖ ਫੜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। == ਦਸਵੀਂ ਰੇਡ == 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1781 ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਬਾਗਪਤ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖੇੜਾ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਨਜਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਖਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। 13 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਰਧਾਣਾ ਅਤੇ ਮਵਾਨਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਰਾਦਨਗਰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਬੇਗਮ ਸਮਰੂ ਦੇ ਬਚੀ ਮਨੂ ਲਾਲ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਨਜਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਅਫ਼ਰਾਸਿਯਾਬ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਇਗੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਨਜਫ ਕੋਲ ਉਸਨੂੰ ਦੇਣ ਲਈ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। <ref name=":0">{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=126 - 130}}</ref> 16 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਪਟਪੜਗੰਜ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਦਰਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਲੋਕ ਡਰ ਗਏ। 50 ਮੀਲ ਦੂਰ ਵੀ ਲੋਕ ਡਰ ਗਏ। ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਸ਼ੇਖਪੁਰਾ ਅਤੇ ਬਰਨਾਵਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਉਥੋਂ ਦਾ ਅਮਿਲ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਕੇ ਭੱਜ ਗਿਆ। 17 ਵੇਂ ਦਿਨ ਨਜਫ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਕਰੀਨਾਨਾ ਵੱਲ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ। ਨਜਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ੀ ਖ਼ਾਨ ਕੋਲ 4,100 ਫ਼ੌਜਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ। <ref name=":0">{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=126 - 130}}</ref> 20 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਸਿੱਖ [[ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ|ਯਮੁਨਾ]] ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਲੁੱਟੀ ਹੋਈ ਜਾਇਦਾਦ ਅਤੇ ਮਾਲ ਵੇਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 24 ਤਰੀਕ ਨੂੰ 500 ਹੋਰ ਸਿੱਖ 300 ਮਾਲ ਲੁੱਟ ਕੇ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰ ਗਏ। ਇੱਕ ਝੜਪ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਮੀਰ ਮਨਸੂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬਟਲੇ ਵਿੱਚ ਮਰ ਗਿਆ। <ref name=":0">{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=126 - 130}}</ref> == ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਰੇਡ == 28 ਮਾਰਚ, 1782 ਨੂੰ, ਨਜਫ ਖਾਨ ਨੇ ਸ਼ਫੀ ਨੂੰ 10,000 ਦੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਨਜਫ਼ ਖ਼ਾਨ ਹੁਕਮ ਦੇ ਕੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਸ਼ਫੀ ਨੇ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਬੁਲਾ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਤੰਬਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਰਦੁਆਰ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। <ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=137}}</ref> == ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਰੇਡ == ਸੰਨ 1783 ਵਿਚ 40,000 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ। ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਹਾਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ 3 ਗਰੁੱਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। 5,000 ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦੋ ਗਰੁੱਪ [[ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਟਿੱਲਾ|ਮਜਨੂੰ-ਕਾ-ਟਿੱਲਾ]] ਅਤੇ [[ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ|ਅਜਮੇਰੀ ਗੇਟ ']] ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ [[ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ 30,000 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ']] ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਤੀਸ ਹਜਾਰੀ|ਤੀਸ ਹਜ਼ਾਰੀ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ (1783) ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। <ref name="google1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6sg_9N_AHbMC&pg=PA89|title=Views and Reviews|last=Sethi|first=Jasbir Singh|isbn=9788190825986}}</ref> <ref name="fenechmcleod54">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=xajcAwAAQBAJ|title=Historical Dictionary of Sikhism|last=Louis E. Fenech|last2=W. H. McLeod|publisher=Rowman & Littlefield|year=2014|isbn=978-1-4422-3601-1|pages=54}}</ref> <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=gqIbJz7vMn0C|title=The Encyclopedia of Sikhism|publisher=Hemkunt Press|year=2000|isbn=978-81-7010-301-1|editor-last=Singha|editor-first=H. S}}</ref> <ref name="Bhagata 1993 271–282">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BihuAAAAMAAJ&pg=PA271|title=A History of the Sikh Misals|last=Bhagata|first=Siṅgha|publisher=Publication Bureau, Punjabi University|year=1993|pages=271–282|quote=Baghel Singh, Baghel Singh took the leadership of karorisingha misl.}}</ref> [[ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ]] ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ [[ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ|ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਨੇ]] ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n475/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|page=475}}</ref> ਮੁਗਲ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 7 ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ। <ref name="google1" /> <ref name="fenechmcleod54" /> {{Sfn|Singha|2000}} <ref name="Bhagata 1993 271–282" /> === ਗੁਰਦੁਆਰੇ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ]] <ref name="randhir">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BCyYDQAAQBAJ&q=1783+sikh+delhi&pg=PT62|title=Sikh Shrines in India|last=Randhir|first=G.S|year=1990|isbn=9788123022604}}</ref> * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ]] * [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਸ ਗੰਜ]] <ref name="encyc">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=gqIbJz7vMn0C&dq=Gurudwara+Shish+Ganj&pg=PA187|title=The encyclopedia of Sikhism|last=H. S. Singha|publisher=Hemkunt Press|year=2000|isbn=81-7010-301-0|page=187}}</ref> * ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਟਿੱਲਾ|ਮਜਨੂੰ ਕਾ ਟਿੱਲਾ]] <ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/life-style/A-Gurdwara-steeped-in-history/articleshow/10552745.cms|title=A Gurdwara steeped in history|date=25 Mar 2012|work=The Times of India}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.indianexpress.com/news/majnu-ka-tila-and-the-romance-of-sepak-takraw/823358/0|title=Majnu ka Tila and the romance of sepak takraw|date=28 Jul 2011|publisher=Indian Express}}</ref> === ਮੁਗਲ ਸਲੈਬ ਦੀ ਫੋਟੋ === ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸਲੇਬ ਨੂੰ ਘੋੜੇ ਨਾਲ ਰੱਸੀ ਬਣਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ <ref name="SC1">{{Cite web |title=sikhchic.com &#124; The Art and Culture of the Diaspora &#124; Restoration of The Bunga Ramgharia |url=https://www.sikhchic.com/article-detail.php?id=2532&cat=14 |access-date=6 February 2023 |website=www.sikhchic.com}}</ref> <ref name="SH1">{{Cite web |title=Untitled Document |url=http://www.sikh-heritage.co.uk/heritage/Amritsar/Amritsar.htm |publisher=sikh-heritage.co.uk}}</ref><gallery> File:Historic_stone_slab_of_Mughal_throne.jpg|alt=Slab of Mughal throne placed in Bunga </gallery> == ਤੇਰ੍ਹਵਾਂ ਰੇਡ == ਦਸੰਬਰ 1784 ਵਿਚ ਨਜਫ ਕੁਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਉਕਸਾਉਣ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਲੁੱਟਿਆ। ਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਲਦੀ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ। <ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=165}}</ref> == ਚੌਦ੍ਹਵਾਂ ਰੇਡ == ਜਨਵਰੀ 1786 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਗੁੱਜਰਾਂ ਨੇ ਪਾਣੀਪਤ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 5000 ਦੇ ਕਰੀਬ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਘੌਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮੇਰਠ, ਹਾਪੁੜ ਅਤੇ ਘਰਮੁਕਤਸਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਰਵਜੋਲੀ ਸਿੰਧਾ ਨੇ 7,000 ਕਲਵਰੀ ਅਤੇ 10 ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰ ਗਏ। <ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=194}}</ref> == ਪੰਦਰਵਾਂ ਰੇਡ == 27 ਜੁਲਾਈ 1787 ਨੂੰ 500 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ [[ਆਗਰਾ]] ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਸਭ ਕੁਝ ਲੁੱਟ ਲਿਆ। <ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=206}}</ref> == ਸੋਲ੍ਹਵਾਂ ਰੇਡ == ਸੋਲ੍ਹਵਾਂ ਹਮਲਾ ਅਗਸਤ 1787 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਹਦਰੇ ਉੱਤੇ ਫਿਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਖ ਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਮਰਾਠਾਨ ਜਨਰਲ ਮਾਧੋ ਰਾਓ ਫਾਲਕੇ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਿਆ। ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਦਮੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਗਏ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਜਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਸ਼ਾਹ ਨਿਜ਼ੂਮ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਕਈ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ। ਫਾਲਕੇ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦਕਿ ਬਾਕੀ ਜਰਨੈਲ ਭੱਜ ਗਏ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਸਤਾਰ੍ਹਵਾਂ ਰੇਡ == ਗ਼ੁਲਾਮ ਕਾਦਿਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਨੇ 30 ਅਕਤੂਬਰ, 1787 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਰੇਡ == 1788 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਗੁਲਾਮ ਕਾਦਿਰ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਸਮੇਤ ਇਲਾਕੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.280259|title=History Of The Sikhs 1769 1799 Vol Ii|last=Hari Ram Gupta|date=1944|pages=213-214}}</ref> == ਉਨੀਵੀਂ ਰੇਡ == 12 ਮਾਰਚ, 1788 ਦੀ ਰਾਤ, ਨਜਫ ਕੁਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਨੇ [[ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਦੂਜਾ]] ਦੇ ਤੰਬੂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਦੂਜਾ ਇੱਕ ਭਾਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਾਲੇ ਤੰਬੂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ। <ref name="Sikhs In The Eighteenth Century">{{Cite book|url=https://archive.org/details/SikhsInTheEighteenthCentury/page/n580/mode/2up?q=firoz|title=Sikhs In The Eighteenth Century|pages=578–581}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] 09xll3buh1tydcdy9f3jni0p166qksu 14 169872 749893 686820 2024-04-10T04:02:52Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Cat main|ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਨੇਮਾ}} {{related category|ਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਨੇਮਾ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਨੇਮਾ]] f366uz6s1063ba2pfjlq5ip2p4a8iic 0 170695 749977 689476 2024-04-10T08:07:04Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਜਿਨਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਰਤਨ ਦਾਸ ਜੀ ਸੀ, ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਲਖਨੌਰ ( ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ) ਜਿਲਾ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਸੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਦੇ ਚਾਚਾ ਜੀ ਦਾ ਲੜਕੇ ਸੀ. ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਤਾਏ-ਚਾਚੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕਠੇ ਰਿਹੰਦੇ ਸੀ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਾਤਾ ਜੀ (ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ) ਨਾਲ ਬੜਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ. ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਕਰਕੇ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਬਹੁਤ ਉਚ੍ਹੀ ਸੀ. ਇਕ ਦਫ਼ਾ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗਏ ਤਾਂ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸੀ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਿਰਫ ਲੰਗੋਟ ਪਹਿਨਆ ਹੋਇਆ ਸੀ. (ਬਾਬਾ ਜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ ਲੰਗੋਟ ਪਹਿਨਦੇ ਸੀ ਤੇ ਬਾਅਦ ਚ ਅਲਫ ਨਗਨ ਅਵਸਥਾ ਚ ਬਿਚਰਦੇ ਰਹੇ). ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਵੱਲ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਪੁਛਿਆ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਕੋਣ ਹੋ ਤੇ ਕਿਥੋਂ ਆਏ ਹੋ? ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ " ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਹਾਂ ਤੇ ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਏ ਹਾਂ ". ਐਂਨਾ ਸੁਣਨ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਉਠ ਕੇ ਆ ਗਏ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਜੀ (ਬਾਬਾ ਜੀ) ਦੇ ਚਰਨਾ ਚ ਮਥਾ ਟੇਕ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਮਹਿਲ ਚ ਲੈਯ ਗਏ ਜਿਥੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਸੀ, ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੜਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ. ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਬੜਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ. ਬਾਬਾ ਜੀ ਓਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕੋਲ ਕੁਛ ਦਿਨ ਰੁਕੇ ਤੇ ਫੇਰ ਵਾਪਿਸ ਲਖਨੌਰ ਚਲੇ ਗਏ. ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਚਲੇ ਗਏ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ " ਲਾਲ ਜੀ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਦੀ ਹੁਣ ਦੀ ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ( ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ) ਬਹੁਤ ਹੈ, ਤੇ ਓਹ ਇਸ ਆਸ ਤੇ ਆਏ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾ ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਕਰੋਂਗੇ, ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾ ਦੇ ਚਰਨਾ ਚ ਸੀਸ ਰਖ ਕੇ ਮਥਾ ਵੀ ਟੇਕ ਦਿਤਾ ਪਰ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਫੇਰ ਵੀ ਨਹੀ ਕੀਤੀ, ਇਹ ਕਿਓ ". ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਮੁਸਕਰਾ ਪਏ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ " ਮਾਤਾ ਜੀ ਮਥਾ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਨੂੰ ਟੇਕਿਆ ਸੀ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਓਹਨਾ ਦੀ ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਕਿਰਪਾ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਮਾਮਾ ਬਣ ਕੇ ਨਹੀ ਦਾਸ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹੈ ". ਜਦੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਾ ਤਾਂ ਓਹ ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ ਨਿਕਲ ਗਏ ਤੇ ਇਕ ਜਗਾਹ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਮਾਧੀ ਲਾ ਲਈ. ਜਦੋਂ ਸਮਾਧੀ ਲੱਗ ਗਈ ਫੇਰ ਸਰੀਰ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਨਾ ਰਿਹਾ. ਐਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸੱਪਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬੀਰਮੀ (ਘਰ) ਬਣਾ ਲਈ. ਤੇ ਇਲਾਕੇ ਚ ਬੀਰਮੀ ਵਾਲੇ ਸਾਧੂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ, ਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ਰਤਨ ਦਾਸ ਤੋਂ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ. ਕਈ ਸਾਲ ਆਪ ਸਮਾਧੀ ਚ ਰਹੇ, ਐਧਰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਵੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਏ. ਇਕ ਦਿਨ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਸੁਰਤੀ ਨਾਲ ( ਅੰਤਰ-ਜਾਮਤਾ ਨਾਲ ) ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ਬਾਬਾ ਜੀ ਅੱਜ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮਾਈ ਸਫਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਤੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰ ਦਿਤੀ ਤੇ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜਾਓ, ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਤੇ ਟਕਸਾਲਾਂ ਚਲਾਓ, ਸਾਧੂ, ਸੰਤ, ਮਹਾਤਮਾ ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰਕੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨਤਾ ਬਖਸ਼ੋ. ਇਸ ਵਕ਼ਤ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ 89 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀ. ਸੱਤ-ਵਚਨ ਮੰਨ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਏ ਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਉਜਾੜ ਝਿੜੀ (ਜੰਗਲ) ਸੀ, ਓਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਨਾਲੇ ਤਪ ਕੀਤਾ ਨਾਲੇ ਸਮੇ ਸਮੇ ਸਿਰ ਸਾਧੂ ਸੰਤ ਬਣਾਏ. ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਚ ਕੋਈ ਐਸੀ ਸੰਪਰਦਾ ਯਾ ਟਕਸਾਲ ਨਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਨਾ ਚਲਾਈ ਹੋਵੇ. ਚਾਹੇ ਓਹ ਨਾਨਕਸਰ ਸੰਪਰਦਾ ਹੋਵੇ, ਚਾਹੇ ਸੰਤ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭੁਚੋ ਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਸੰਤ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਸੰਤ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹਰਖੋਵਾਲ ਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਓਹ ਸੰਤ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਯਾ ਚਾਹੇ ਓਹ ਉਦਾਸੀਨ ਸੰਪਰਦਾ ਦੀ ਗੱਦੀ ਹੋਵੇ, ਸਬ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਕੋਲੋ ਹੀ ਮਿਲੀਆਂ ਹੈ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 321 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1938 ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋ ਚਲੇ == <big>ਹਵਾਲੇ</big> == "Baba Biram Das Ji" by Sant Maskeen   "Baba Biram Dass Ji- Jeevan te Rachna" by Giani Sukhjinder Singh   "Baba Biram Das" by Kartar Singh Bajwa   "Baba Biram Dass Ji- Dhan Guru Hargobind Sahib Da Lok" by Gurpreet Singh Pannu   "Baba Bhiram Das" by Giani Gian Singh   "Baba Bhiram Das: Jeevan te Rachna" by Joginder Singh Sahni   "Baba Biram Das" by Jagtar Singh Baniya   "Baba Bhiram Das Ji: A Short Biography" by Kulwant Singh Khokhar   "Baba Bhiram Das Ji: A Great Mystic" by Balwant Singh Rajoana   "Baba Bhiram Das: A Saint of the Sikhs" by Dalip Singh   "Baba Biram Das: A Biographical Study" by Mohinder Kaur Gill   "Baba Biram Das: Guru Ka Gursikh" by Harinder Singh Batala   "Baba Biram Dass Ji De Rachit Sakhi" by Tarsem Singh Kanwal   "Sikh Gurus and Saints" by S.S. Kohli   "Baba Biram Das Ji Di Jeevani" by Karnail Singh Hamza   "Sikh History from Persian Sources" by J.S. Grewal and Irfan Habib   "The Sikh Religion, Its Gurus, Sacred Writings and Authors" by Max Arthur Macauliffe   "Sant Parampara" by Giani Kirpal Singh   "Sant Rattan" by Bhai Randhir Singh   "Sikhan Di Bhagat Mala" by Bhai Vir Singh   "Sri Gur Sobha" by Sainapati "Baba Biram Das: Life, Teachings and Legacy" by Harjeet Singh Gill "Baba Biram Das: The Immortal Saint" by Prem Sumarg "Baba Biram Das: The Saint of the Sikhs" by Nirmal Singh   "Baba Biram Das: The Wandering Saint" by Chanchal Bharti "Baba Biram Das: A Saint of the Sikhs" by Gurpreet Singh "Baba Biram Das: The Spiritual Journey of a Great Saint" by G.S. Sandhu   "Baba Biram Das: The Eternal Saint of the Sikhs" by Raj Kumar Hans   Baba Biram Das: A Living Legend" by Preeti Kaur "Baba Biram Das: The Miracle Man of Punjab" by Rakesh Khanna "Baba Biram Das: The Enlightened One" by Jaspal Singh "Sri Baba Biram Dass Ji" by Bhajan Singh Bhinder "Baba Biram Das - The Mystic Saint of Punjab" by Jodh Singh "Baba Biram Das Ji and His Teachings" by Gurmeet Singh Gill "Baba Biram Das Ji - Saint of the Ages" by Sant Mohan Singh Bindranwale Baba Biram Das Ji - A Spiritual Biography by Gurmeet Singh Baba Biram Das Ji by Harjinder Singh Life of Baba Biram Das by Piara Singh Padam Baba Biram Das Ji De Janam Diwas Te Gurmat Smagam by Sarwan Singh Attar Baba Biram Das Ji by Harpreet Singh Baba Biram Das Ji: Jeevan Te Shiksha by Rajinder Singh Duggal Baba Biram Das Ji: A Biography by Narinderpal Singh Baba Biram Das Ji: A Religious Biography by Gurvinder Singh Baba Biram Das Ji: Jeevan Te Rachna by Balwinder Singh Baba Biram Das Ji: Jeevan, Shabad, Kirtan by Kultar Singh "Baba Biram Das: The Saint of Badhuchhi" by Sarita Rana, published by Sterling Publishers Pvt. Ltd. "Baba Biram Das: A Saintly Life" by Surinder Singh Johar, published by Singh Brothers Baba Biram Das: His Life and Teachings" by Harish Dhillon, published by Rupa Publications India. "Baba Biram Das: A Great Saint" by Bhagat Singh Sandhu, published by Diamond Pocket Books Pvt Ltd. "Baba Biram Das: The Saint of Badhuch" by Rajinder Singh Bedi, published by B.R. Publishing Corporation. "Baba Biram Das: Life and Teachings" by Swami Shivom Tirth, published by Arktos Media Ltd. "Guru Har Rai and the Bir Ras" by Giani Gian Singh Rattan Singh Jaggi, "Baba Biram Das", Encyclopaedia of Sikhism, Vol. 1, Punjabi University, Patiala, 1995, pp. 253-254   "The Sikh Gurus" by Gurbachan Singh Talib   "Gur Bilas Patshahi 9" by Sainapati   Surindar Singh Kohli, "Baba Biram Das", History of Sikh Religion, Vol. 2, Publication Bureau, Punjabi University, Patiala, 1989, pp. 186-187   "Sikh History and Religion in the Twentieth Century" by Joseph T. O'Connell   "The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices" by W.H. McLeod   "Guru Hargobind Sahib" by Dr. Harjinder Singh Dilgeer   "Sri Gur Pratap Suraj Granth" by Bhai Santokh Singh f1zty7re03fddwaz9now2muqfvt33em 749978 749977 2024-04-10T08:07:42Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki {{ਅੰਦਾਜ਼}} ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਜਿਨਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਰਤਨ ਦਾਸ ਜੀ ਸੀ, ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਲਖਨੌਰ ( ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ) ਜਿਲਾ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿਚ ਹੋਇਆ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਸੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਦੇ ਚਾਚਾ ਜੀ ਦਾ ਲੜਕੇ ਸੀ. ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਤਾਏ-ਚਾਚੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕਠੇ ਰਿਹੰਦੇ ਸੀ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਮਾਤਾ ਜੀ (ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ) ਨਾਲ ਬੜਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ. ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਕਰਕੇ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਬਹੁਤ ਉਚ੍ਹੀ ਸੀ. ਇਕ ਦਫ਼ਾ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗਏ ਤਾਂ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸੀ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਿਰਫ ਲੰਗੋਟ ਪਹਿਨਆ ਹੋਇਆ ਸੀ. (ਬਾਬਾ ਜੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ ਲੰਗੋਟ ਪਹਿਨਦੇ ਸੀ ਤੇ ਬਾਅਦ ਚ ਅਲਫ ਨਗਨ ਅਵਸਥਾ ਚ ਬਿਚਰਦੇ ਰਹੇ). ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਵੱਲ ਬੜੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਪੁਛਿਆ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਕੋਣ ਹੋ ਤੇ ਕਿਥੋਂ ਆਏ ਹੋ? ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ " ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਹਾਂ ਤੇ ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਏ ਹਾਂ ". ਐਂਨਾ ਸੁਣਨ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਉਠ ਕੇ ਆ ਗਏ ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਜੀ (ਬਾਬਾ ਜੀ) ਦੇ ਚਰਨਾ ਚ ਮਥਾ ਟੇਕ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਮਹਿਲ ਚ ਲੈਯ ਗਏ ਜਿਥੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਸੀ, ਮਾਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੜਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ. ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਬੜਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ. ਬਾਬਾ ਜੀ ਓਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕੋਲ ਕੁਛ ਦਿਨ ਰੁਕੇ ਤੇ ਫੇਰ ਵਾਪਿਸ ਲਖਨੌਰ ਚਲੇ ਗਏ. ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਚਲੇ ਗਏ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ " ਲਾਲ ਜੀ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਦੀ ਹੁਣ ਦੀ ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ( ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ) ਬਹੁਤ ਹੈ, ਤੇ ਓਹ ਇਸ ਆਸ ਤੇ ਆਏ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾ ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਕਰੋਂਗੇ, ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾ ਦੇ ਚਰਨਾ ਚ ਸੀਸ ਰਖ ਕੇ ਮਥਾ ਵੀ ਟੇਕ ਦਿਤਾ ਪਰ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਫੇਰ ਵੀ ਨਹੀ ਕੀਤੀ, ਇਹ ਕਿਓ ". ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਮੁਸਕਰਾ ਪਏ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ " ਮਾਤਾ ਜੀ ਮਥਾ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਮਾ ਜੀ ਨੂੰ ਟੇਕਿਆ ਸੀ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਓਹਨਾ ਦੀ ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਕਿਰਪਾ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਮਾਮਾ ਬਣ ਕੇ ਨਹੀ ਦਾਸ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹੈ ". ਜਦੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਾ ਤਾਂ ਓਹ ਭਜਨ ਬੰਦਗੀ ਕਰਨ ਨਿਕਲ ਗਏ ਤੇ ਇਕ ਜਗਾਹ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਸਮਾਧੀ ਲਾ ਲਈ. ਜਦੋਂ ਸਮਾਧੀ ਲੱਗ ਗਈ ਫੇਰ ਸਰੀਰ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਨਾ ਰਿਹਾ. ਐਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸੱਪਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬੀਰਮੀ (ਘਰ) ਬਣਾ ਲਈ. ਤੇ ਇਲਾਕੇ ਚ ਬੀਰਮੀ ਵਾਲੇ ਸਾਧੂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ, ਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ਰਤਨ ਦਾਸ ਤੋਂ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ. ਕਈ ਸਾਲ ਆਪ ਸਮਾਧੀ ਚ ਰਹੇ, ਐਧਰ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਵੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚ ਗਏ. ਇਕ ਦਿਨ ਦਸ਼ਮੇਸ਼ ਜੀ ਨੇ ਸੁਰਤੀ ਨਾਲ ( ਅੰਤਰ-ਜਾਮਤਾ ਨਾਲ ) ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ਬਾਬਾ ਜੀ ਅੱਜ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮਾਈ ਸਫਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ. ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਤੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰ ਦਿਤੀ ਤੇ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜਾਓ, ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਤੇ ਟਕਸਾਲਾਂ ਚਲਾਓ, ਸਾਧੂ, ਸੰਤ, ਮਹਾਤਮਾ ਤੇ ਕਿਰਪਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰਕੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨਤਾ ਬਖਸ਼ੋ. ਇਸ ਵਕ਼ਤ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ 89 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀ. ਸੱਤ-ਵਚਨ ਮੰਨ ਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਏ ਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਉਜਾੜ ਝਿੜੀ (ਜੰਗਲ) ਸੀ, ਓਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਨਾਲੇ ਤਪ ਕੀਤਾ ਨਾਲੇ ਸਮੇ ਸਮੇ ਸਿਰ ਸਾਧੂ ਸੰਤ ਬਣਾਏ. ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਚ ਕੋਈ ਐਸੀ ਸੰਪਰਦਾ ਯਾ ਟਕਸਾਲ ਨਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਨਾ ਚਲਾਈ ਹੋਵੇ. ਚਾਹੇ ਓਹ ਨਾਨਕਸਰ ਸੰਪਰਦਾ ਹੋਵੇ, ਚਾਹੇ ਸੰਤ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭੁਚੋ ਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਸੰਤ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਸੰਤ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਹਰਖੋਵਾਲ ਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਚਾਹੇ ਓਹ ਸੰਤ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਹੋਣ, ਯਾ ਚਾਹੇ ਓਹ ਉਦਾਸੀਨ ਸੰਪਰਦਾ ਦੀ ਗੱਦੀ ਹੋਵੇ, ਸਬ ਨੂੰ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਕੋਲੋ ਹੀ ਮਿਲੀਆਂ ਹੈ. ਬਾਬਾ ਬੀਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 321 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1938 ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋ ਚਲੇ == <big>ਹਵਾਲੇ</big> == "Baba Biram Das Ji" by Sant Maskeen   "Baba Biram Dass Ji- Jeevan te Rachna" by Giani Sukhjinder Singh   "Baba Biram Das" by Kartar Singh Bajwa   "Baba Biram Dass Ji- Dhan Guru Hargobind Sahib Da Lok" by Gurpreet Singh Pannu   "Baba Bhiram Das" by Giani Gian Singh   "Baba Bhiram Das: Jeevan te Rachna" by Joginder Singh Sahni   "Baba Biram Das" by Jagtar Singh Baniya   "Baba Bhiram Das Ji: A Short Biography" by Kulwant Singh Khokhar   "Baba Bhiram Das Ji: A Great Mystic" by Balwant Singh Rajoana   "Baba Bhiram Das: A Saint of the Sikhs" by Dalip Singh   "Baba Biram Das: A Biographical Study" by Mohinder Kaur Gill   "Baba Biram Das: Guru Ka Gursikh" by Harinder Singh Batala   "Baba Biram Dass Ji De Rachit Sakhi" by Tarsem Singh Kanwal   "Sikh Gurus and Saints" by S.S. Kohli   "Baba Biram Das Ji Di Jeevani" by Karnail Singh Hamza   "Sikh History from Persian Sources" by J.S. Grewal and Irfan Habib   "The Sikh Religion, Its Gurus, Sacred Writings and Authors" by Max Arthur Macauliffe   "Sant Parampara" by Giani Kirpal Singh   "Sant Rattan" by Bhai Randhir Singh   "Sikhan Di Bhagat Mala" by Bhai Vir Singh   "Sri Gur Sobha" by Sainapati "Baba Biram Das: Life, Teachings and Legacy" by Harjeet Singh Gill "Baba Biram Das: The Immortal Saint" by Prem Sumarg "Baba Biram Das: The Saint of the Sikhs" by Nirmal Singh   "Baba Biram Das: The Wandering Saint" by Chanchal Bharti "Baba Biram Das: A Saint of the Sikhs" by Gurpreet Singh "Baba Biram Das: The Spiritual Journey of a Great Saint" by G.S. Sandhu   "Baba Biram Das: The Eternal Saint of the Sikhs" by Raj Kumar Hans   Baba Biram Das: A Living Legend" by Preeti Kaur "Baba Biram Das: The Miracle Man of Punjab" by Rakesh Khanna "Baba Biram Das: The Enlightened One" by Jaspal Singh "Sri Baba Biram Dass Ji" by Bhajan Singh Bhinder "Baba Biram Das - The Mystic Saint of Punjab" by Jodh Singh "Baba Biram Das Ji and His Teachings" by Gurmeet Singh Gill "Baba Biram Das Ji - Saint of the Ages" by Sant Mohan Singh Bindranwale Baba Biram Das Ji - A Spiritual Biography by Gurmeet Singh Baba Biram Das Ji by Harjinder Singh Life of Baba Biram Das by Piara Singh Padam Baba Biram Das Ji De Janam Diwas Te Gurmat Smagam by Sarwan Singh Attar Baba Biram Das Ji by Harpreet Singh Baba Biram Das Ji: Jeevan Te Shiksha by Rajinder Singh Duggal Baba Biram Das Ji: A Biography by Narinderpal Singh Baba Biram Das Ji: A Religious Biography by Gurvinder Singh Baba Biram Das Ji: Jeevan Te Rachna by Balwinder Singh Baba Biram Das Ji: Jeevan, Shabad, Kirtan by Kultar Singh "Baba Biram Das: The Saint of Badhuchhi" by Sarita Rana, published by Sterling Publishers Pvt. Ltd. "Baba Biram Das: A Saintly Life" by Surinder Singh Johar, published by Singh Brothers Baba Biram Das: His Life and Teachings" by Harish Dhillon, published by Rupa Publications India. "Baba Biram Das: A Great Saint" by Bhagat Singh Sandhu, published by Diamond Pocket Books Pvt Ltd. "Baba Biram Das: The Saint of Badhuch" by Rajinder Singh Bedi, published by B.R. Publishing Corporation. "Baba Biram Das: Life and Teachings" by Swami Shivom Tirth, published by Arktos Media Ltd. "Guru Har Rai and the Bir Ras" by Giani Gian Singh Rattan Singh Jaggi, "Baba Biram Das", Encyclopaedia of Sikhism, Vol. 1, Punjabi University, Patiala, 1995, pp. 253-254   "The Sikh Gurus" by Gurbachan Singh Talib   "Gur Bilas Patshahi 9" by Sainapati   Surindar Singh Kohli, "Baba Biram Das", History of Sikh Religion, Vol. 2, Publication Bureau, Punjabi University, Patiala, 1989, pp. 186-187   "Sikh History and Religion in the Twentieth Century" by Joseph T. O'Connell   "The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices" by W.H. McLeod   "Guru Hargobind Sahib" by Dr. Harjinder Singh Dilgeer   "Sri Gur Pratap Suraj Granth" by Bhai Santokh Singh bivugxoi0ycz2z7yh0z1qyfp3ks1lbe 14 171482 749896 692343 2024-04-10T04:03:22Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{catmain}} {{Commons cat|Culture of West Bengal|ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] awu2oy7tm53a8wmj8nigv0jos8yi81t 3 174047 749824 705511 2024-04-09T20:23:16Z Jules* 22156 Jules* ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:CodemWiki]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:J.pshine5t]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/CodemWiki|CodemWiki]]" to "[[Special:CentralAuth/J.pshine5t|J.pshine5t]]" wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=CodemWiki}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:39, 28 ਅਗਸਤ 2023 (UTC) gizfyq15sv9hlkt5a3ko0ghfe3o7n1r 0 174472 749975 707613 2024-04-10T07:10:50Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:North_goa_beach_photos.jpg|thumb| ਉੱਤਰੀ ਗੋਆ ਬੀਚ]] {{Infobox settlement | name = ਮੋਰਜਿਮ | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = Morjim Goa view.JPG | image_alt = | image_caption = ਮੋਰਜਿਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ | pushpin_map = India Goa#India | pushpin_label_position = left | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = [[ਗੋਆ]] ਵਿੱਚ ਮੋਰਜਿਮ ਦਾ ਸਥਾਨ | coordinates = {{coord|15|37|46|N|73|44|09|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = ਭਾਰਤ | subdivision_type1 = ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਗੋਆ]] | subdivision_type2 = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | subdivision_name2 = [[ਉੱਤਰੀ ਗੋਆ]] | subdivision_type3 = ਸਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ | subdivision_name3 = [[ਪਰਨੇਮ ਤਾਲੁਕ|ਪਰਨੇਮ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 6,760<ref name="census2011.co.in">{{Cite web|url=http://www.census2011.co.in/data/town/626661-morjim-goa.html|title=Morjim Census Town City Population Census 2011-2021 &#124; Goa}}</ref> | population_as_of = | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = Postcode | postal_code = 403512 | area_code = 0832 | website = | footnotes = }} '''ਮੋਰਜਿਮ''' ( '''ਮੋਰਜੀ''' ਵਰਣਮਾਲਾ '''m''' ਚੁੱਪ ਹੈ) [[ਪਰਨੇਮ ਤਾਲੁਕ|ਪਰਨੇਮ]], [[ਗੋਆ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਗਣਨਾ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ; ਇਹ [[ਚਪੋਰਾ ਨਦੀ]] ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ ਅਤੇ [[ਜੈਤੂਨ ਰਿਡਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂ|ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ]] ਲਈ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਰੂਸੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਨੂੰ "ਲਿਟਲ ਰੂਸ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Barretto">{{Citation |last=Barretto |first=Lita |title=Russians face backlash in India's Goa |date=8 March 2010 |url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5j5QIbFrGQ-jtg-uUMxlJcbpto0ug |work=Agence France-Presse |archive-url=https://web.archive.org/web/20101012155358/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5j5QIbFrGQ-jtg-uUMxlJcbpto0ug |access-date=22 March 2010 |archive-date=12 October 2010}}</ref> == ਬੀਚ == [[ਤਸਵੀਰ:Morjhim_Beach_Goa.JPG|thumb| ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਮੋਰਜਿਮ ਬੀਚ]] ਮੋਰਜਿਮ ਬੀਚ [[ਜੈਤੂਨ ਰਿਡਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂ|ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ]] ਦਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਅਤੇ ਹੈਚਿੰਗ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਇੱਕ [[ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ|ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪੈ ਰਹੀ ਸਪੀਸੀਜ਼]] । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[1972 ਦਾ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ|1972 ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ]] ਦੀ ਅਨੁਸੂਚੀ I ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉੱਚਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਡੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੱਛੂਆਂ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨਾ ਭਾਰਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਜ਼ਾਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ [[ਕਮਿਊਨਿਟੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਸੰਭਾਲ|ਭਾਈਚਾਰਕ-ਅਧਾਰਤ ਸੰਭਾਲ]] ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਯਤਨ 1995 ਅਤੇ 1996 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗੋਆ-ਅਧਾਰਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਕ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਛੇਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਡਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਛੇਰੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਗੋਆ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਕੱਛੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ|ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ [[ਪਰਨੇਮ]] ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਤ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੱਛੂ ਸੰਭਾਲ ਵਿਆਖਿਆ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਮੋਰਜਿਮ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨੌਜਵਾਨ, ਸਥਾਨਕ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਜੋਂ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਮੋਰਜਿਮ ਦੇ ਕੁਝ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ [[ਗ੍ਰੀਨਪੀਸ]] ਜਹਾਜ਼ ''[[ਰੇਨਬੋ ਵਾਰੀਅਰ (2011)|ਰੇਨਬੋ ਵਾਰੀਅਰ]]'' 'ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।[[ਗੋਆ ਸਰਕਾਰ]] ਦੇ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਬੀਚ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਤੱਕ ਅਸਥਾਈ ਮੌਸਮੀ ਢਾਂਚਿਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਝੌਂਪੜੀਆਂ) ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਦਿਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਕਰਕੇ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਢਾਂਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੀਚ ਦੇ ਫਰਨੀਚਰ ਨੂੰ ਬੀਚ 'ਤੇ ਨਾ ਛੱਡਣ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਨਾ ਕਰਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਵੇ। 10 ਦਸੰਬਰ 2011 ਨੂੰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫੈਸ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਵਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{Citation |title=Fashionistas party at Morjim despite ban |date=12 December 2011 |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-12/goa/30508417_1_beach-parties-morjim-loud-music |work=[[The Times of India]] |archive-url=https://archive.today/20120720021023/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-12-12/goa/30508417_1_beach-parties-morjim-loud-music |access-date=13 December 2011 |archive-date=20 July 2012}}</ref> 2011 ਵਿੱਚ [[ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ]], ਰੌਸ਼ਨੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਕੱਛੂਆਂ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੋਰਜਿਮ ਵਾਈਲਡਲਾਈਫ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਿੰਡ ਅਗਲੇ [[ਕਲੰਗੂਟ|ਕੈਲੰਗੂਟ]] ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{Citation |title=Morjim the next Calangute |date=21 January 2011 |url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/goa/Morjim-the-next-Calangute/articleshow/7331250.cms |work=The Times of India |access-date=29 November 2011}}</ref> ਮਾਰਚ 2023 ਵਿੱਚ, ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ, ਗੋਆ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੱਛੂਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਬੀਚ ਪਾਰਟੀਆਂ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੋਆ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੱਛੂਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੇ ਨਾਲ ਬੀਚਫਰੰਟ ਸ਼ੈਕਸ 'ਤੇ ਦੇਰ ਰਾਤ ਬੀਚ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਮੋਰਜਿਮ ਅਤੇ ਅਸ਼ਵੇਮ ਦੇ ਬੀਚ।<ref>{{Cite web |last=de Souza |first=Gerard |date=2023-03-02 |title=Goa: HC orders crackdown against beach parties affecting turtle nesting |url=https://www.hindustantimes.com/cities/others/goa-hc-orders-crackdown-against-beach-parties-affecting-turtle-nesting-101677741882460.html |access-date=2023-07-02 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://indiatourism.ws/goa/morjim_beach/ ਮੋਰਜਿਮ ਬੀਚ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230907051940/https://indiatourism.ws/goa/morjim_beach/ |date=2023-09-07 }} * [http://sunshanti.ru/asia/goa/plyazh-mordzhim/ ਮੋਰਜਿਮ ਬੀਚ ਦਾ ਰੂਸੀ ਦ੍ਰਿਸ਼] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰ ਗੋਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੋਆ ਦੇ ਬੀਚ]] 76dlet3ow2vg9q5kzl7i3qpa8r7byby 14 178070 749889 723565 2024-04-10T04:02:02Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{commons category|Culture of Delhi|ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 3cgyh32afnt96b9so6nengt2q0561pv 14 178641 749895 726045 2024-04-10T04:03:07Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ]] cz88ylmlcaj3imebr4pj03p2gr94dx5 14 178694 749897 726242 2024-04-10T04:03:36Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਰਿਆਣਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 52giz6lqkp484is2upgvgel96zcoc6c 0 180153 749859 737617 2024-04-10T03:52:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki '''ਅਲਟਾ''' ({{Lang-bn|আলতা}} ), '''ਅਲਾਹ''' ਜਾਂ '''ਮਹਾਵਰ''' ਇੱਕ ਲਾਲ ਰੰਗ ਹੈ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਵਿੱਚ।<ref name="a">{{Cite news|url=https://www.kalerkantho.com/print-edition/education/2019/11/07/836116|date=6 November 2019|work=Kaler Kantho|access-date=17 October 2020|language=bn|script-title=bn:আলতা}}</ref><ref>{{Cite web |script-title=bn:আলতা রাঙা পা |url=https://www.daily-bangladesh.com/lifestyle/51917 |access-date=17 October 2020 |website=Daily Bangladesh |language=bn}}</ref><ref name="ab">{{Cite web |last=প্রামাণিক |first=কল্লোল |title=পায়ে আলতা পরিয়ে শুভলগ্ন রাঙিয়ে তোলেন তিনি |url=https://www.anandabazar.com/district/nadia-murshidabad/they-remembers-him-at-the-time-of-marriage-1.845378 |access-date=16 October 2020 |website=anandabazar.com |language=bn}}</ref><ref>{{Cite web |title=Bengali Hindu Wedding - Rituals, Customs, Dress, Food |url=https://www.culturalindia.net/weddings/regional-weddings/bengali-wedding.html |access-date=17 October 2020 |website=www.culturalindia.net |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Newari girls participate in mass Bel Bibaha [with photos] |url=https://kathmandupost.com/visual-stories/2017/02/26/newari-girls-participate-in-mass-bel-bibaha |access-date=17 October 2020 |website=kathmandupost.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Shrestha |first=Shreeya |date=November 2017 |title=An Elaborate Ritual called Marriage |url=http://ecs.com.np/festival/an-elaborate-ritual-called-marriage |access-date=17 October 2020 |website=ECS NEPAL |language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |title=Learn How Bengali Mehndi Blends Simplicity, Authenticity and Ethnicity on the Wedding Day |url=https://www.weddingwire.in/wedding-tips/bengali-mehndi--c3407 |access-date=16 October 2020 |website=www.weddingwire.in |language=en-IN}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਸੂਤੀ ਫੰਬੇ ਜਾਂ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਲਟਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ [[ਅਲਕੰਨਾ ਟਿੰਕਟੋਰੀਆ]] ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੱਜ ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="a" /> == ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ == === ਬੰਗਾਲੀ ਸਭਿਆਚਾਰ === [[ਤਸਵੀਰ:Hand_of_Bride.jpg|thumb| ਇੱਕ ਦੁਲਹਨ ਦਾ ਹੱਥ ਅਲਟਾ ਨਾਲ ਸਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ]] [[ਤਸਵੀਰ:Feet-in-alta.jpg|thumb| ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਅਲਟਾ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਡੁਬੋ ਕੇ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੀ ਲਾੜੀ ਦਾ ਉਸਦੇ ਨਵੇਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ]] === ਸੱਭਿਆਚਾਰ === [[ਤਸਵੀਰ:Odissi_Performance_DS.jpg|thumb| ਓਡੀਸੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸਰ]] [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਅਲਟਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਉੜੀਸੀ|ਓਡੀਸੀ]] ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਨਿਆ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਰਾਜਾ (ਤਿਉਹਾਰ)|ਰਾਜਾ]] ਜਾਂ ਮਿਥੁਨ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਔਰਤਾਂ (ਮਾਹਵਾਰੀ) ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲਾ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Odisha Tourism : Raja, A Festival Of Fun, Frolic and Mouthwatering Delicacies |url=https://odishatourism.gov.in/content/tourism/en/blog-details.html?url=raja-a-festival-of-fun-frolic-and-mouthwatering-delicacies |access-date=25 May 2021 |website=odishatourism.gov.in |language=en}}</ref> ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਔਰਤਾਂ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਅਲਟਾ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਉੜੀਆ ਲੋਕ|ਉੜੀਆ]] ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹਾਂ ਦੌਰਾਨ ਅਲਟਾ ਅਤੇ ਹਲਦੀ ਵੀ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ|ਬੰਗਾਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਵਿੱਚ ਅਲਟਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.kalerkantho.com/print-edition/education/2019/11/07/836116|date=6 November 2019|work=Kaler Kantho|access-date=29 September 2020|language=bn|script-title=bn:ଅଳତା আলতা}}</ref><ref>{{Cite web |script-title=bn:আলতা রাঙা পা |url=https://daily-bangladesh.com/lifestyle/51917 |access-date=15 October 2020 |website=Daily Bangladesh |language=bn}}</ref><ref name="ab" /> ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਬੰਗਾਲੀ ਔਰਤਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਲਈ ਅਲਟਾ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=দাও গায়ে হলুদ, পায়ে আলতা |url=https://www.e-barta247.com/archive/details?n=5507 |website=e-barta247.com |language=bn}}</ref><ref name=":0" /> ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ ਜਿਵੇਂ [[ਪਹੇਲਾ ਵਿਸਾਖ]], [[ਪਹੇਲਾ ਫੱਗਣ]] ਅਤੇ ਹੋਰ।<ref>{{Cite news|url=https://archive.ittefaq.com.bd/index.php?ref=MjBfMDRfMDhfMTRfNF8xNF8xXzEyMTUyNA==|work=The Daily Ittefaq|access-date=30 December 2020|language=bn|script-title=bn:আলতা রাঙা বৈশাখ}}</ref><ref>{{Cite web |title=আলতা পরা পায়ে |url=https://m.newsg24.com/lifestyle/fashion/544/%C3%A0%C2%A6%C2%86%C3%A0%C2%A6%C2%B2%C3%A0%C2%A6%C2%A4%C3%A0%C2%A6%C2%BE%20%C3%A0%C2%A6%C2%AA%C3%A0%C2%A6%C2%B0%C3%A0%C2%A6%C2%BE%20%C3%A0%C2%A6%C2%AA%C3%A0%C2%A6%C2%BE%C3%A0%C2%A7%C2%9F%C3%A0%C2%A7%C2%87 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210726102613/https://m.newsg24.com/lifestyle/fashion/544/%C3%A0%C2%A6%C2%86%C3%A0%C2%A6%C2%B2%C3%A0%C2%A6%C2%A4%C3%A0%C2%A6%C2%BE%20%C3%A0%C2%A6%C2%AA%C3%A0%C2%A6%C2%B0%C3%A0%C2%A6%C2%BE%20%C3%A0%C2%A6%C2%AA%C3%A0%C2%A6%C2%BE%C3%A0%C2%A7%C2%9F%C3%A0%C2%A7%C2%87 |archive-date=26 July 2021 |access-date=30 December 2020 |website=m.newsg24.com |language=bn}}</ref><ref>{{Cite web |title=বৈশাখী উন্মাদনার ঢেউ শাবিতে |url=https://m.banglanews24.com/cat/news/bd/384643.details |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20201017032055/https://m.banglanews24.com/cat/news/bd/384643.details |archive-date=17 October 2020 |access-date=30 December 2020 |website=banglanews24.com |language=bn}}</ref> [[ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ]] 'ਤੇ ਅਲਟਾ ਪਹਿਨਣਾ ਉੜੀਆ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਮ ਰਸਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=17 November 2016 |title=Alta Dye: Bright Red Liquid Color Used to Adorn Palms and Feet |url=https://www.utsavpedia.com/cultural-connections/alta/ |access-date=25 May 2021 |website=Utsavpedia |language=en-US}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਮਹਿੰਦੀ]] * [[ਮਹਿੰਦੀ]] * [[ਮੇਸਨਜੋਨੀ]] * [[ਕੁਮਕੁਮ]] * [[ਸਿੰਦੂਰ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 2w59oyczu9hh9japwh5sexeygoecbaz 14 180166 749858 737610 2024-04-10T03:52:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ]] to [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 0rmz2dr8rup9r5y0w5ui2w32m9k78ot 14 180937 749884 735885 2024-04-10T03:58:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] to [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{catmain|ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} {{Commons category|Culture of Madhya Pradesh|ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 6qzdvdnr03ojshv18v7vvighmb3hx0y 14 181784 749882 739206 2024-04-10T03:58:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Moving from [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] to [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] wikitext text/x-wiki {{Cat main|ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} {{Commons cat|Culture of Bihar|ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਿਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] d0put2ar1tlowudw3tbcurdohd1yfl1 0 182124 749814 740561 2024-04-09T17:37:16Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮਧੁਰਾ | image = | caption = ਮਧੁਰਾ ਦਾਤਾਰ | birth_place = [[ਪੁਣੇ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], ਭਾਰਤ | occupation = ਗਾਇਕਾ | years_active = 2000–ਵਰਤਮਾਨ }} '''ਮਧੁਰਾ ਦਾਤਾਰ''' [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ [[ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ|ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਹੈ। ਉਹ [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]] ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਦਾਤਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਉੱਥੇ ਰੇਣੁਕਾ ਸਵਰੂਪ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਗਰਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਰ ਪਰਸ਼ੂਰਾਮਭਾਉ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਸ ਨੇ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਸ਼ੈਲਾ ਦਾਤਾਰ ਅਤੇ [[ਹ੍ਰਿਦੈਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਹੈ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਦਾਤਾਰ ਨੇ ''ਸਾਰੇਗਾਮਾ'' ਵਰਗੇ ਟੀ. ਵੀ. ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ''ਭਾਵਸਰਗਮ'' ਨਾਮ ਦੇ ਹਿਰਦੈਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।<ref>[http://hdwon.asia/video/madhura-datar-performance-in-sa-re-ga-ma-pa-aao-huzur-aao-tumko/G90pE82kbho.html ''Saregamapa''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171109134827/http://hdwon.asia/video/madhura-datar-performance-in-sa-re-ga-ma-pa-aao-huzur-aao-tumko/G90pE82kbho.html |date=2017-11-09 }}{{Dead link|date=April 2023}}</ref> [[ਦਿਵਾਲੀ|ਦੀਵਾਲੀ]] ਪਹਾਡ਼ ਨਾਮ ਦੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਕਸਰ ਦੀਵਾਲੀ ਸਵੇਰੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ''ਸਵਰਮਾਧੁਰਾ'' ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਲਈ ਪੀ. ਐਲ. ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>[https://maharashtratimes.indiatimes.com/others/like-share-readers-own-page/thank-you/p-l-deshpande-madhura-datar-memory/articleshow/59096916.cms माझी आ‘पुल’की]</ref> == ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਫਿਲਮਾਂ == * ''ਰਾਮ ਮਾਧਵ'' (2014) * ''ਬਾਬੂਰਾਵ ਚਾ ਪਕਡ਼ਾ'' (2012) * ਪਰੰਬੀ (2011) * ਧ੍ਯਾਨੀਮਨੀ (2017) ਸਰੋਤਃ <ref>[http://www.gomolo.com/about-madhura-datar/342927 Madhura Datar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171109135009/http://www.gomolo.com/about-madhura-datar/342927 |date=2017-11-09 }}, ''Gomolo''{{Dead link|date=April 2023}}</ref> == ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੀਤ == * "ਆਸ਼ੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵੇਦੀ ਮਾਇਆ"-ਬੋਲ: ਧਿਆਨਮਣੀ * "ਲੂਤ ਲਿਓ ਮੋਹੇ ਸ਼ਾਮ ਸਾਵਰੇ"- ਰਾਮਾ ਮਾਧਵ == ਪੁਰਸਕਾਰ == * ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸ਼ਾਹੂ ਮੋਦਕ ਪੁਰਸਕਾਰ * ਰਾਮ ਕਦਮ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਪੁਰਾਕਸਰ * ਜ਼ੀ ਅਵਾਰਡ == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] aakwia7upe6girm08lsmhiaamlysc73 0 182467 749981 749234 2024-04-10T08:13:17Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki ਲੜਕੀ ਨੂੰ [[ਵਿਆਹ]] ਪਿੱਛੋਂ ਵਿਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਨੂੰ '''ਡੋਲੀ ਤੋਰਨਾ''' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਦਾਇਗੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਪਾਲਕੀ/ ਡੋਲੀ ਵਿਚ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸਹੁਰੇ [[ਘਰ]] ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇਸ ਰਸਮ ਨੂੰ ਡੋਲੀ ਤੋਰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਡੋਲੀ ਨੂੰ ਕੁਹਾਰ ਚੱਕ ਕੇ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਕੁਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੇਰ ਗੱਡਿਆਂ ਵਿਚ ਡੋਲੀ ਤੋਰੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਗੱਡਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੋਲੀ ਰਥਾਂ ਵਿਚ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਪਾਲੀ-ਪਲੋਸੀ ਮੁਟਿਆਰ ਧੀ ਨੂੰ ਇਕ ਅਜਨਬੀ, ਵਿਗਾਨੇ ਘਰ ਭੇਜਣ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਉੱਪਰ ਵਿਛੋੜਾ ਭਾਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਡੋਲੀ ਤੋਰਨ ਸਮੇਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਮੋਮ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਘਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੰਝੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਰਹਿੰਦੀ ਕਸਰ ਕੁੜੀਆਂ ਵਦਾਇਗੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਮਾਹੌਲ ਕਰਕੇ ਵਿਆਂਹਦੜ ਲੜਕੀ ਵੀ ਰੋਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਰੋਂਦੀ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ਗਨ ਦੇ ਕੇ ਡੋਲੀ/[[ਰਥ]] ਵਿਚ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨਾਲ ਨੈਣ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸੱਸ ਆਪਣੇ ਜੁਆਈ ਦਾ ਸਿਰ ਪਲੋਸ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਫੇਰ ਹੋਰ [[ਪਰਿਵਾਰ]] ਵਾਲੇ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸ਼ਗਨ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਫੇਰ ਰਥ ਵਿਚ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਥਵਾਣ ਡੋਲੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਥ ਤੋਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਤੁਰਦੇ ਰਥ ਉੱਪਰੋਂ ਦੀ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਬਾਪ, ਮਾਮਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਰੂਪੈ ਪੈਸੇ ਸਿੱਟਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੀ, ਗਰੀਬ ਗੁਰਬੇ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਚੁੱਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਘਰ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਲੜਕੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਡੋਲੀ ਤੋਰਨ ਸਮੇਂ ਹੁਣ ਪਹਿਲੇ ਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਰੋਣ-ਧੋਣ ਘੱਟ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਨਾ ਹੀ ਹੁਣ ਡੋਲੀ ਨਾਲ ਨੈਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡੋਲੀ ਹੁਣ ਰਥਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਲੱਦੀ ਕਾਰ ਵਿਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼|last=ਕਹਿਲ|first=ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ|publisher=Unistar books pvt.ltd|year=2013|isbn=978-93-82246-99-2|location=[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]]}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਹ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਰਸਮ ਰਿਵਾਜ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼]] gzxi1v0xsh5n44h3q5whtfr8q805b8h 3 182746 749798 741886 2024-04-09T12:50:10Z Cabayi 27315 Cabayi ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Ekdaliann fan]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Siddharaja]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Ekdaliann fan|Ekdaliann fan]]" to "[[Special:CentralAuth/Siddharaja|Siddharaja]]" wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Ekdaliann fan}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:44, 28 ਮਾਰਚ 2024 (UTC) enm7ouvp93rdfsh4fn4405p9tdrs6hb 0 182793 749969 744004 2024-04-10T06:07:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = File:Festival de cinema de Sitges 2018 (31305139538) (cropped).jpg }} '''ਮੇਲਿਨਾ ਮੈਥਿਊਜ਼ ''' ਇੱਕ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਟਜਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਫੈਸਟੀਵਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੀ ਸਿਨੇਮਾ ਫੈਨਟਾਸਟਿਕ ਡੀ ਕੈਟਾਲੂਨੀਆ) ਲਈ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 2018 ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਇਲੇਨਸੀਓ ਵਿੱਚ ਅਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਦਾਕਾਰੀ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ, ਲਾ ਪੇਸਟੇ (ਪਲੇਗ 2019) ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਵਿੱਚ ਜੁਆਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ, ਲਾ ਓਟਰਾ ਮੀਰਾਡਾ (2019 ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ) ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 1 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ ਕਾਰਮੇਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ 2020 ਵਿੱਚ ਵਾਰੀਅਰ ਨਨ ਵਿੱਚ ਸਿਸਟਰ ਸ਼ੈਨਨ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਉਹ ਇੱਕ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਟਜਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਫੈਸਟੀਵਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੀ ਸਿਨੇਮਾ ਫੈਨਟੈਸਟਿਕ ਡੀ ਕੈਟਾਲੂਨੀਆ) ਲਈ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 2018 ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਇਲੇਨਸੀਓ ਵਿੱਚ ਅਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਦਾਕਾਰੀ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ, ਲਾ ਪੇਸਟੇ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਵਿੱਚ ਜੁਆਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ (ਪਲੇਗ 2019, ਲਾ ਓਟਰਾ ਮੀਰਾਡਾ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ ਕਾਰਮੇਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿൽ) 2019 ਵਿੱਚ ਵੀ, ਅਤੇ 2020 ਵਿੱਚ ਵਾਰੀ''ਯੋਧਾ ਨੂਨ'' ਵਿੱਚ ਸਿਸਟਰ ਸ਼ੈਨਨ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਵਜੋਂ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਮੇਲਿਨਾ ਮੈਥਿਊਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1986 ਵਿੱਚ ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ; ਉਹ ਇੱਕ ਵੈਲਸ਼ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਫ੍ਰੈਂਚ ਮਾਂ ਦੀ ਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਦੁਭਾਸ਼ੀਏ/ਅਨੁਵਾਦਕ ਸਨ। 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਮੈਥਿਊਜ਼ ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇਨਵੈਸਟੀਗੇਟਿਵ ਜਰਨਲਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਬੀਏ ਆਨਰਜ਼ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲੰਡਨ ਚਲੀ ਗਈ, 2009 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਈ। ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ ਸੈਂਟਰਲ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਸਪੀਚ ਐਂਡ ਡਰਾਮਾ ਵਿੱਚ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਦ ਓਲਡ ਵਿਕ ਥੀਏਟਰ ਅਤੇ ਸਾਊਥਬੈਂਕ ਸੈਂਟਰ ਵਿਖੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ, ਇੱਕ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ। ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ, ਇੱਕ ਲਹਿਜ਼ੇ ਦੇ ਟ੍ਰੇਨਰ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਕੋਚ ਵਜੋਂ ਸੀ, ਜੋ ਅਮਰੀਕੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਲਹਿਜ਼ੇ ਨੂੰ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਸੀ। == ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੈਰੀਅਰ == ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ ਵੱਡੇ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸੈਵੇਜ ਗ੍ਰੇਸ 2007 ਵਿੱਚ ਲੌਰਾ ਮੋਫੈਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਜੂਲੀਆਨ ਮੂਰ|ਜੂਲੀਅਨ ਮੂਰ]] ਅ''ਸੈਵੇਜ ਗ੍ਰੇਸ'' ਸਨ।<ref name="grace">{{Cite web |date=May 18, 2007 |title=Savage Grace (18-May-2007) |url=https://www.nndb.com/films/220/000171704/ |publisher=nndb.com}}</ref> 2013 ਵਿੱਚ ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ ਗਿਲੇਰਮੋ ਡੇਲ ਟੋਰੋ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਡਰਾਉਣੀ ਫਿ''ਮਾਂ ਜੀ।'' ਵਿੱਚ 'ਮਾਮਾ' ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਿਭਾਈ।<ref name="hitc">{{Cite web |date=July 7, 2020 |title=Who is Melina Matthews? |url=https://www.hitc.com/en-gb/2020/07/07/melina-matthews/ |publisher=hitc.com |access-date=ਮਾਰਚ 28, 2024 |archive-date=ਅਗਸਤ 20, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230820232845/https://www.hitc.com/en-gb/2020/07/07/melina-matthews/ |url-status=dead }}</ref> 2016 ਵਿੱਚ, ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ|ਬੀਬੀਸੀ]] ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਮਿੰਨੀ ਸੀਰੀਜ਼ ਤੇਰਨ ਵਿੱਚ ਜੋਡੀ ਕੋਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਫੀਆ ਮਾਰਿਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="order">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/mediacentre/latestnews/2015/bbc-three-cast-thirteen|title=BBC Three announces cast for Thirteen, original drama series by Marnie Dickens|date=28 July 2015|publisher=[[BBC]]}}</ref>ਮੇਲਿਨਾ ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ ਮਾਰਕ ਕਲੋਟੇਟ ਦੇ ਨਾਲ ਫ਼ਿਲਮ ਐਲ ਜੁਗਾਦੋਰ ਡੀ ਅਜੇਦਰੇਜ਼ (ਸ਼ਤਰੰਜ ਖਿਡਾਰੀ) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਹਿ-ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਜੋ ਮਲਾਗਾ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ 2017 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="foto2">{{Cite web |date=March 24, 2017 |title=Marc Clotet and Melina Matthews - El Jugador de Ajedrez - Festival Malaga |url=https://www.fotogramas.es/festival-de-malaga/a18526969/entrevista-marc-clotet-melina-matthews-el-jugador-de-ajedrez-festival-malaga/ |publisher=fotogramas.es}}</ref> ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ ਮੈਕਸੀਕੋ-ਅਧਾਰਤ 2018 ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਇਲੇਨਸੀਓ ਵਿੱਚ 'ਅਨਾ' ਵਜੋਂ ਮੁੱਖ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="sil">{{Cite web |date=October 26, 2018 |title=Silencio cast and crew |url=http://silencio2018.com/cast_and_crew.html |publisher=silencio2018.com}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ, ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ ਲਾ ਪੇਸਟੇ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਵਿੱਚ ਜੁਆਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ (ਪਲੇਗ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ [[ਇਸ਼ਬੀਲੀਆ|ਸੇਵਿਲੇ]] ਵਿੱਚ ਬੁਬੋਨਿਕ ਪਲੇਗ ਵਿੱਚ ਸੈੱਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="peste">{{Cite web |year=2019 |title=Moviestar+ La Peste |url=https://www.elespanol.com/branded/la-peste-segunda-temporada-movistar/ |publisher=elespanol.com}}</ref> ਮੈਥਿਊਜ਼ ਲਾ ਓਟਰਾ ਮੀਰਾਡਾ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਪਕ ਕਾਰਮੇਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸੇਸੀਲੀਆ ਫ੍ਰੀਅਰ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ (2019 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ) ।<ref name="otra">{{Cite web |year=2019 |title=LA OTRA MIRADA Season 2 |url=https://vimeo.com/354613821 |publisher=vimeo.com}}</ref> ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਵਾਰੀ''ਯੋਧਾ ਨੂਨ'' ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ 'ਹੈਲੋ-ਬੀਅਰਰ' ਸਿਸਟਰ ਸ਼ੈਨਨ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਮਹਿਮਾਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।<ref name="hitc" /> ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਮੈਥਿਊਜ਼ ਸਿਟਜਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਫੈਸਟੀਵਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੀ ਸਿਨੇਮਾ ਫੈਨਟਾਸਟਿਕ ਡੀ ਕੈਟਾਲੂਨੀਆ) ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਾਲ ਹੈ ਜੋ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।<ref name="barn">{{Cite web |date=October 18, 2013 |title=Interview with Cláudia Bassols and Melina Matthews, who present at the Sitges Film Festival |url=https://barnafotopress.com/2013/10/18/entrevista-a-claudia-bassols-y-melina-mathews-que-presentan-en-el-festival-de-cine-de-sitges-retornados-de-manuel-carballo/ |publisher=barnafotopress.com}}</ref><ref name="gol">{{Cite web |date=September 27, 2017 |title=Sitges 50: Entrevista con Melina Matthews |url=https://goliathisdead.com/2017/09/27/sitges-50-entrevista-melina-matthews/ |publisher=goliathisdead.com}}</ref>2017 ਵਿੱਚ, ਮੈਥਿਊਜ਼ ਨੂੰ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਰਾਓਲ ਅਰੇਵਲੋ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ 2014 ਵਿੱਚ ਐਲ ਨੇਗੋਸੀਏਡਰ (ਦ ਨੈਗੋਸ਼ੀਏਟਰ) ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਮਿਲੀ ਸੀ।<ref name="revisita">{{Cite web |date=February 18, 2017 |title=Todo lo que no sabes de Melina Matthews, la novia de Raúl Arévalo |url=https://www.revistalove.es/melina-matthews-raul-arevalo/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170221215019/https://www.revistalove.es/melina-matthews-raul-arevalo/ |archive-date=2017-02-21 |publisher=revistalove.es}}</ref><ref name="goya1">{{Cite web |date=2017 |title=Premier Goya Awards Raúl Arévalo y Melina Matthews |url=https://www.elespanol.com/corazon/famosos/20170204/191231359_0.html |publisher=elespanol.com}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] ht6pvedpirs4jdt9wavpzheg4esgarv 0 183054 749840 747254 2024-04-10T03:35:53Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮਾਰੀਯਾ ਖ਼ਾਨ | image = | alt = | caption = | native_name = | native_name_lang = | birth_date = {{birth date and age|1988|10|5|df=y}} | birth_place = ਕੁਏਟਾ, [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] | education = ਸੇਂਟ ਜੋਸਫ਼ ਕੋਲਾਜ (ਬੀ.ਏ.) | occupation = {{Hlist | ਅਦਾਕਾਰਾ | ਮਾਡਲ | ਮੇਜ਼ਬਾਨ | ਅਵਾਜ਼ ਅਦਾਕਾਰਾ}} | years_active = 2000 – ਮੌਜੂਦ | spouse = | children = | relatives = }} '''ਮਾਰੀਯਾ ਖ਼ਾਨ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Mariya Khan''') ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਮਾਡਲ, ਹੋਸਟ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=21 June 2020 |title=Faysal Quraishi's upcoming drama Baba Jani is not a love story |url=https://images.dawn.com/news/1180043 |publisher=Images.Dawn}}</ref> ਉਹ ''ਬਾਬਾ ਜਾਨੀ'', ''ਹਰੀ ਹਰੀ ਚੂੜੀਆਂ'' ਅਤੇ ''ਹਿਦਤ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਨਾਟਕੀ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=1 June 2020 |title=Mariya Khan Biography |url=https://moviesplatter.com/actor/mariya-khan |publisher=Moviesplatter}}</ref> == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਮਾਰੀਯਾ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ 1988 ਨੂੰ [[ਕੋਇਟਾ|ਕਵੇਟਾ]], ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web |date=2 June 2020 |title=Mariya Khan Biography, Dramas |url=https://pakistani.pk/mariya-khan |publisher=Pakistani.pk}}</ref> ਉਸਨੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸਫ ਕਾਲਜ ਤੋਂ (ਬੀ.ਏ.) ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=20 July 2020 |title=Taron Sey Karen Batain with Fiza Ali, Maria khan and Jawad Ahmad |url=https://www.youtube.com/watch?v=oLLIPY0QCCw}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਉਹ 2000 ਵਿੱਚ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਚੈਨਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੇ 2 ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ, ਸੁਨੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਐਫਐਮ 89.4 'ਤੇ ਹੋਸਟਿੰਗ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=3 June 2020 |title=Mere Jevan Sathi – Exclusive Ary Digital Drama |url=https://arydigital.tv/mere-jevan-sathi-exclusive-ary-digital-drama |publisher=ARY Digital}}</ref> ਉਸਨੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਉਸਨੇ ਤੁਰਕੀ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ARY ਡਿਜੀਟਲ 'ਤੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਰਦੂ ਡੱਬ ਕੀਤੇ।<ref>{{Cite web |date=5 June 2020 |title=ARY Digital launches new collection of dramas this summer |url=https://www.hipinpakistan.com/news/1150188 |publisher=HIP |access-date=29 ਮਾਰਚ 2024 |archive-date=29 ਜੂਨ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629225846/https://www.hipinpakistan.com/news/1150188 |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਪੀਟੀਵੀ ਚੈਨਲ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=7 June 2020 |title=Faysal Qureshi on his next TV play, Baba Jani |url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/314992-faysal-qureshi-on-his-next-tv-play-baba-jani |publisher=The International News}}</ref> ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫਿਲਮ ''ਕੰਧਾਰ ਬਰੇਕ'' ਵਿੱਚ ਆਇਸ਼ਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=21 July 2020 |title=Javed Latif & Maria Khan with Syasi Theater 21 March 2019 |url=https://www.youtube.com/watch?v=1PEk1RrlLlE}}</ref> ਉਸਨੇ ਪੀਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਮੌਮ'' ਅਤੇ ''ਦਾਗ-ਏ-ਨਦਾਮਤ'' ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ।<ref>{{Cite web |date=8 June 2020 |title=All that we know about Magnum Chocolate Party 2016 |url=https://www.hipinpakistan.com/news/1150727 |publisher=HIP |access-date=29 ਮਾਰਚ 2024 |archive-date=11 ਨਵੰਬਰ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221111212031/https://www.hipinpakistan.com/news/1150727 |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਫੈਜ਼ਲ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦੇ ਨਾਲ ਡਰਾਮਾ ''ਵਾਦਾ'' ਅਤੇ ਡਰਾਮੇ ''ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ'' ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=22 July 2020 |title=Interesting Story of Actress Maria Khan with Cyber Tv |url=https://www.youtube.com/watch?v=47AQk1jP1Aw}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਦੋਵੇਂ ਕਿਰਦਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=9 June 2020 |title=Maria Khan an Actress and Model from Quetta |url=https://www.quettawaly.com/maria-khan-an-actress-and-model-from-quetta |publisher=Quettaawaly}}</ref> ਉਸਨੇ ਕਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ, ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਮਾਡਲਿੰਗ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ 2017 ਵਿੱਚ ਨਾਟਕ ''ਹਰੀ ਹਰੀ ਚੂੜੀਆਂ'' ਵਿੱਚ ਨੌਸ਼ੀਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web |date=6 June 2020 |title=Drama Serial "HARI HARI CHOORIAN" to Hit TV Screens Soon |url=https://www.thenews.com.pk/print/218270-Drama-Serial-HARI-HARI-CHOORIAN-to-Hit-TV-Screens-Soon |publisher=The International News}}</ref> 2018 ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਾਟਕ ''ਬਾਬਾ ਜਾਨੀ'', ''ਮੇਰੀ ਗੁਰਿਆ'' ਅਤੇ ''ਇਸ਼ਕ ਮੈਂ ਕਾਫਿਰ ਵਿੱਚ'' ਨਜ਼ਰ ਆਈ।<ref>{{Cite web |date=11 June 2020 |title=Drama serial 'Hari Hari Choorian' to hit TV screens soon |url=https://www.thenews.com.pk/latest/218195-Drama-serial-Hari-Hari-Choorian-to-hit-TV-screens-Soon |publisher=The International News}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{ਟਵਿਟਰ|mariakhaaan}} * {{IMDb name|3579251}} * {{IMDb name|10182943}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤ ਮਾਡਲਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] spjudgq41zzye717tp8ys0ax4ish9iz 0 183418 749817 744777 2024-04-09T18:12:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Marjan_Mashkour,june_2005.jpg|thumb|ਮਰਜਾਨ ਮਸ਼ਕੌਰ, ਜੂਨ 2005]] '''ਮਾਰਜਨ ਮਸ਼ਕੌਰ''' (ਫ਼ਾਰਸੀ: مرجان مشکور) ਇੱਕ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ ਰਿਸਰਚ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ ਚਿੜੀਆ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਈਰਾਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ। == ਥੀਸਿਸ == ਮਸ਼ਕੋਲੂਰ ਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਆਈ-ਸੋਰਬੋਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਚਿਡ਼ੀਆਘਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚ. ਡੀ. ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਖੋਜ ਦਿਲਚਸਪੀ == ਮਸ਼ਕੌਰ ਨੇ ਨੇਡ਼ਲੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕ ਬੀਚ ਨਾਲ 'ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨੇਡ਼ਲੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਚਿਡ਼ੀਆਘਰ ਵਿਗਿਆਨ' ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Archaeozoology of the Near East 9 |url=https://www.oxbowbooks.com/oxbow/archaeozoology-of-the-near-east-9.html |access-date=2019-11-14 |website=www.oxbowbooks.com |archive-date=2020-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200811170403/https://www.oxbowbooks.com/oxbow/archaeozoology-of-the-near-east-9.html |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਦਿਲਚਸਪੀ [[ਜ਼ਾਗਰਸ ਪਹਾੜ|ਜ਼ਾਗਰੋਸ ਪਹਾਡ਼]] ਦੇ ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲੀ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=November 2008|title=The goat domestication process inferred from large-scale mitochondrial DNA analysis of wild and domestic individuals|deadurl=Naderi S, Rezaei HR, Pompanon F, Blum MG, Negrini R, Naghash HR, Balkiz O, Mashkour M, Gaggiotti OE, Ajmone-Marsan P, Kence A, Vigne JD, Taberlet P|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=105|issue=46|pages=17659–64|bibcode=2008PNAS..10517659N|doi=10.1073/pnas.0804782105|pmc=2584717|pmid=19004765|doi-access=free}}</ref> 2006 ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਉੱਤੇ ਸੂਰਾਂ ਅਤੇ ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=Mashkour|first=Marjan|title=Boars and Pigs: a view from the Iranian Plateau.|url=https://www.academia.edu/3277443|language=en}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਖੋਤੇ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਖੋਜ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=June 2004|title=African origins of the domestic donkey|deadurl=Beja-Pereira A, England PR, Ferrand N, Jordan S, Bakhiet AO, Abdalla MA, Mashkour M, Jordana J, Taberlet P, Luikart G|journal=Science|volume=304|issue=5678|pages=1781|doi=10.1126/science.1096008|pmid=15205528}}</ref> ਹਾਲੀਆ ਖੋਜ ਨੇ ਨੇਡ਼ਲੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=June 2016|title=Genomic and archaeological evidence suggest a dual origin of domestic dogs|url=https://hal-univ-rennes1.archives-ouvertes.fr/hal-01326370/file/Genomic%20and%20archaeological%20evidence_accepted.pdf|deadurl=Frantz LA, Mullin VE, Pionnier-Capitan M, Lebrasseur O, Ollivier M, Perri A, Linderholm A, Mattiangeli V, Teasdale MD, Dimopoulos EA, Tresset A, Duffraisse M, McCormick F, Bartosiewicz L, Gál E, Nyerges ÉA, Sablin MV, Bréhard S, Mashkour M, Bălăşescu A, Gillet B, Hughes S, Chassaing O, Hitte C, Vigne JD, Dobney K, Hänni C, Bradley DG, Larson G|journal=Science|volume=352|issue=6290|pages=1228–31|bibcode=2016Sci...352.1228F|doi=10.1126/science.aaf3161|pmid=27257259}}</ref> ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕਤਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਮਸ਼ਕੌਰ ਇਹ ਵੀ ਖੋਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਝੁੰਡਾਂ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।<ref>{{Cite journal|last=Bocherens|first=Hervé|last2=Mashkour|first2=Marjan|last3=Billiou|first3=Daniel|last4=Pellé|first4=Eric|last5=Mariotti|first5=André|date=2001-01-15|title=A new approach for studying prehistoric herd management in arid areas: intra-tooth isotopic analyses of archaeological caprine from Iran|journal=Comptes Rendus de l'Académie des Sciences, Série IIA|volume=332|issue=1|pages=67–74|bibcode=2001CRASE.332...67B|doi=10.1016/S1251-8050(00)01488-9|issn=1251-8050}}</ref> ਇਹ ਪਾਲੀਓ-ਖੁਰਾਕ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Bocherens|first=Hervé|last2=Mashkour|first2=Marjan|last3=Drucker|first3=Dorothée G.|last4=Moussa|first4=Issam|last5=Billiou|first5=Daniel|date=2006-02-01|title=Stable isotope evidence for palaeodiets in southern Turkmenistan during Historical period and Iron Age|journal=Journal of Archaeological Science|volume=33|issue=2|pages=253–264|doi=10.1016/j.jas.2005.07.010|issn=0305-4403}}</ref> ਇਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕੈਨਿਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਟ ਦੇ ਰੰਗ ਦੇ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੋਰ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=2013-10-02|title=Evidence of coat color variation sheds new light on ancient canids|deadurl=Ollivier M, Tresset A, Hitte C, Petit C, Hughes S, Gillet B, Duffraisse M, Pionnier-Capitan M, Lagoutte L, Arbogast RM, Balasescu A, Boroneant A, Mashkour M, Vigne JD, Hänni C|journal=PLOS ONE|volume=8|issue=10|pages=e75110|bibcode=2013PLoSO...875110O|doi=10.1371/journal.pone.0075110|pmc=3788791|pmid=24098367|doi-access=free}}</ref> ਉਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਨੂੰ ਚਿਡ਼ੀਆਘਰ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਾਗਰੋਸ ਪਾਲੀਓਲਿਥਿਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਉਸ ਨੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਓਸਟੀਓਲੌਜੀਕਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਲੀਅਮ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ "ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤਃ ਇਰਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦੇ ਓਸਟੀਓਲੌਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ", ਜੋ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। == ਖੁਦਾਈ == ਉਹ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ਕੌਰ ਨੇ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: * ਯਾਫਤੇਹ ਗੁਫਾ, ਲੋਰੇਸਤਾਨ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=2007|title=The Aurignacian in the Zagros region: new research at Yafteh Cave, Lorestan, Iran|deadurl=Otte M, Biglari F, Flas D, Shidrang S, Zwyns N, Mashkour M, Naderi R, Mohaseb A, Hashemi N, Darvish J, Radu V|journal=Antiquity|language=en|volume=81|issue=311|pages=82–96|doi=10.1017/S0003598X00094850|issn=0003-598X}}</ref> * ਉੱਪਰੀ [[ਖੁਜਿਸਤਾਨ ਰਿਆਸਤ|ਖੁਜ਼ੇਸਤਾਨ]], ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=2004|title=Human-Environment Interactions on the Upper Khuzestan Plains, Southwest Iran. Recent Investigations|deadurl=Alizadeh A, Kouchoukos N, Bauer AM, Wilkinson TJ, Mashkour M|journal=Paléorient|volume=30|issue=1|pages=69–88|doi=10.3406/paleo.2004.4773|issn=0153-9345|jstor=41496683}}</ref> * ਕਜ਼ਵਿਨ ਪਲੇਨ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=1999|title=Investigations on the evolution of subsistence economy in the Qazvin Plain (Iran) from the Neolithic to the Iron Age|deadurl=Mashkour M, Fontugne M, Hatte C|journal=Antiquity|language=en|volume=73|issue=279|pages=65–76|doi=10.1017/S0003598X00087846|issn=0003-598X}}</ref> * ਦਰਬਾਨਦ ਗੁਫਾ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|last=Biglari F, Jahani, V.; Mashkour, M.; Argant, A.; Shidrang, S.; and Taheri, K.|date=2007|title=Darband Cave: New Evidence for Lower Paleolithic occupation at Western Alborz Range, Gilan.|journal=Iranian Journal of Archaeology and History|volume=41|pages=30–37}}</ref> * ਚੇਰਾਬਾਦ ਲੂਣ ਖਾਨ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=September 2013|title=Paleoparasitological analysis of samples from the Chehrabad salt mine (Northwestern Iran)|deadurl=Nezamabadi M, Aali A, Stöllner T, Mashkour M, Le Bailly M|journal=International Journal of Paleopathology|volume=3|issue=3|pages=229–233|doi=10.1016/j.ijpp.2013.03.003|pmid=29539462}}</ref> * ਵੇਜ਼ਮੇਹ ਗੁਫਾ, ਪੱਛਮੀ ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=April 2008|title=Late Pleistocene human remains from Wezmeh Cave, western Iran|deadurl=Trinkaus E, Biglari F, Mashkour M, Monchot H, Reyss JL, Rougier H, Heydari S, Abdi K|journal=American Journal of Physical Anthropology|volume=135|issue=4|pages=371–8|doi=10.1002/ajpa.20753|pmid=18000894}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 0xwya8owomz8f4gju9o7ucbza3zl7uz 0 183449 749820 747152 2024-04-09T18:51:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = | image = Mahnaz Afkhami.jpg | caption = }} '''ਮਹਿਨਾਜ਼ ਅਫ਼ਖ਼ਮੀ''' (ਫ਼ਾਰਸੀਃ ماہناز افخمی) (ਜਨਮ 14 ਜਨਵਰੀ 1941) ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ [[ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ|ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ]] ਹੈ ਜਿਸਨੇ 1976 ਤੋਂ 1978 ਤੱਕ ਇਰਾਨ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਸਿੱਖਿਆ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ (ਡਬਲਯੂਐਲਪੀ) ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਫਾਰ ਈਰਾਨੀ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ [[ਈਰਾਨ|ਇਰਾਨ]] ਦੀ ਪੂਰਵ-ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਹੈ।<ref name="FIS staff">{{Cite web |title=Staff &#124; Foundation for Iranian Studies |url=http://fis-iran.org/en/about/staff |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121117035840/http://fis-iran.org/en/about/staff |archive-date=2012-11-17 |access-date=2013-03-09 |publisher=[[Foundation for Iranian Studies]] |location=Bethesda, MD, USA}}</ref><ref name="Jecks">{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8207371.stm|title='I Was Iran's Last Minister'|last=Jecks|first=Nicki|date=August 19, 2009|work=[[BBC World Service]]|access-date=April 22, 2010}}</ref> ਉਹ 1979 ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਫ਼ਖ਼ਾਮੀ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ [[ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ|ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ]] ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www1.voanews.com/english/news/a-13-2008-06-09-voa41.html|title=Women's Learning Partnership's Goal Is to Empower Women, Says President of the Organization|last=Latham|first=Judith|date=June 11, 2008|work=[[VOA News]]|access-date=April 22, 2010|archive-url=http://webarchive.loc.gov/all/20120410143718/http://www.voanews.com/english/news/a%2D13%2D2008%2D06%2D09%2Dvoa41.html|archive-date=April 10, 2012}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.wellesley.edu/PublicAffairs/Releases/2005/040505.html|title=International Women's Rights Advocate Mahnaz Afkhami to Speak at Wellesley College April 6|last=Hill|first=Mary Ann|date=April 5, 2005|work=[[Wellesley College]] Office for Public Affairs|access-date=April 22, 2010|archive-date=ਜੂਨ 15, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110615182010/http://www.wellesley.edu/PublicAffairs/Releases/2005/040505.html|url-status=dead}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਅੰਦੋਲਨ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ]], [[ਨੇਤਾਗਿਰੀ|ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ]] ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ [[ਤਕਨੀਕੀ|ਤਕਨਾਲੋਜੀ]], ਮੁਸਲਿਮ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ [[ਨਾਗਰਿਕ ਸਮਾਜ|ਸਿਵਲ ਸੁਸਾਇਟੀ]]-ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਬਾਰੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Mahnaz Afkhami - Iran |url=http://word.world-citizenship.org/wp-archive/494 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170728213459/http://word.world-citizenship.org/wp-archive/494 |archive-date=2017-07-28 |access-date=2010-04-23 |publisher=World People's Blog}}</ref><ref>{{Cite web |title=Leading To Choices Manuals |url=http://www.learningpartnership.org/publications/training/ltc |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090327190112/http://www.learningpartnership.org/publications/training/ltc |archive-date=2009-03-27 |access-date=2010-04-23 |publisher=Women's Learning Partnership}}</ref> == ਐਕਟਿਵਵਾਦ == === ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ === 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਅਫ਼ਖ਼ਾਮੀ ਇੱਕ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਮਾਲਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਮਾਈਆਂ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਮੁਡ਼ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।<ref name="Afkhami 2003">{{Cite book|title=Zanun-e Iran, 1357-1342: Mosahebeh ba Mahnaz Afkhami (Women, State, and Society in Iran 1963-1978: An Interview with Mahnaz Afkhami)|last=Afkhami|first=Gholam Reza|publisher=Foundation for Iranian Studies|year=2003|location=Bethesda, MD}}</ref> ਉਹ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਵਾ ਕੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗਠਨ ਸਮਾਜਿਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। 1976 ਵਿੱਚ, ਅਫ਼ਖ਼ਾਮੀ ਨੂੰ ਈਰਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ।<ref name="Jecks" /> ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀ [[ਫ਼ਰਾਂਸ|ਫਰਾਂਸ]] ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਕੋਇਸ ਗਿਰੌਦ ਸੀ। ਅਫ਼ਖ਼ਾਮੀ ਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ, ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਗੂ ਬਣਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੀਡਿੰਗ ਟੂ ਚੁਆਇਸਿਸਃ ਏ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਹੈਂਡਬੁੱਕ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Leading to Choices: A Leadership Training Handbook for Women |url=http://www.learningpartnership.org/ltc |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180810115800/http://www.learningpartnership.org/ltc |archive-date=2018-08-10 |access-date=2013-06-11}}</ref> ਇਸ ਦਾ 20 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 2010 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਲੀਡਿੰਗ ਟੂ ਐਕਸ਼ਨਃ ਏ ਪੋਲੀਟੀਕਲ ਪਾਰਟੀਸਿਪੇਸ਼ਨ ਹੈਂਡਬੁੱਕ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=''Leading to Action: A Political Participation Handbook for Women'' |url=http://www.learningpartnership.org/lta |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180810115951/http://www.learningpartnership.org/lta |archive-date=2018-08-10 |access-date=2013-06-11}}</ref> ਮੈਨੂਅਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ। ਅਫ਼ਖ਼ਮੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਫਰਾਹ ਅਬਰਾਹਮੀ ਨੂੰ 2005 ਵਿੱਚ ਪੀ. ਬੀ. ਐਸ. ਦੀ ਲਡ਼ੀ ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਅਫ਼ਖ਼ਮੀ ਮਹਿਲਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ, ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ [[ਸ਼ਾਹ]] [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਪਹਿਲਵੀ]] ਨੂੰ ਉਖਾਡ਼ ਸੁੱਟਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਆਗੂ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=PBS Destination America: Sisters Mahnaz and Farah from Iran |url=https://www.youtube.com/watch?v=GYcL5WU7ACY |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20240329145724/https://www.youtube.com/watch?v=GYcL5WU7ACY |archive-date=2024-03-29 |via=www.youtube.com |access-date=2024-03-29 }}</ref> ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਵਾਚ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਕਾਰ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ, ਇਰਾਨੀ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਲਈ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬੋਰਡ, ਅਤੇ ਸਮਿਥਸੋਨੀਅਨ ਦੀ ਫ੍ਰੀਰ ਗੈਲਰੀ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਅਤੇ ਆਰਥਰ ਐਮ. ਸੈਕਲਰ ਗੈਲਰੀ ਲਈ ਟਰੱਸਟੀ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Human Rights Watch: Board of Directors |url=https://www.hrw.org/en/node/76172#_Women%27s_Rights |access-date=2010-04-22 |publisher=Human Rights Watch}}</ref><ref name="FIS staff" /> === ਈਰਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ === ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਠੀਕ ਪਹਿਲਾਂ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਅਫ਼ਖ਼ਾਮੀ ਨੇ ਕਿਹਾਃ "ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਮੁੱਖ ਗਲਤੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਸਨ। ਸਾਡੀ ਮੁੱਢਲੀ ਗਲਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾ, ਤਰੱਕੀ, ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਵਧ ਗਏ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ।" ਉਸਨੇ ਈਰਾਨੀ ਕਾਰਕੁਨ ਨੌਸ਼ਿਨ ਅਹਿਮਦੀ ਖੋਰਾਸਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਪੱਖਪਾਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਈਰਾਨੀ ਵਨ ਮਿਲੀਅਨ ਦਸਤਖਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Askary">{{Cite news|url=http://www.arsehsevom.net/2011/11/fighting-for-womens-rights-an-interview-with-mahnaz-afkhami/|title=Fighting for Women's Rights: An Interview with Mahnaz Afkhami|last=Askary|first=Hooman|date=November 16, 2011|work=Arseh sevom civil society NGO website ()|access-date=June 21, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180109235526/http://www.arsehsevom.net/2011/11/fighting-for-womens-rights-an-interview-with-mahnaz-afkhami/|archive-date=January 9, 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www1.voanews.com/english/news/news-analysis/Iranian-Women-Campaign-to-End-Discriminatory-Laws-against-Them-79052162.html|title=Iranian Women Campaign to End Discriminatory Laws Against Them|last=Latham|first=Judith|date=December 11, 2009|work=[[VOA News]]|access-date=April 23, 2010}}</ref> ਉਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਇੱਕ ਸਦੀ-ਲੰਬੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਡ਼ਾਅ ਹੈ।[1]<ref name="Askary" /> ਅਫ਼ਖ਼ਮੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ, ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਤੋਡ਼ਨਾ, ਅਤੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ 2012 ਦੇ [http://www.mahnazafkhami.net/2012/voa-extended-profile-in-persian/ ''ਵਾਇਸ ਆਫ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਬਾਇਓਪਿਕ''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150415215415/http://www.mahnazafkhami.net/2012/voa-extended-profile-in-persian/ |date=2015-04-15 }} ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। == ਜੀਵਨੀ == ਮਹਿਨਾਜ਼ ਅਫ਼ਖ਼ਾਮੀ ਦਾ ਜਨਮ 1941 ਵਿੱਚ ਇਰਾਨ ਦੇ ਕਰਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਹ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਬਚਪਨ ਇਰਾਨ ਦੇ ਕਰਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ੇਖੀ [[ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮ|ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ 11 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਬੋਲਡਰ ਵਿੱਚ ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref name="Afkhami 2003" /> ਸੰਨ 1967 ਵਿੱਚ, ਮਾਹਨਾਜ਼ ਇਰਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਇਰਾਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ 1978 ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਗੁਲਾਮ ਰਜ਼ਾ ਅਫ਼ਖ਼ਮੀ ਨਾਲ [[ਮੈਰੀਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਦੋ ਪੋਤੇ ਹਨ।<ref name="Afkhami 2003" /> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1941]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਰਜਮੇ ਨੂੰ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ]] 9t3cdjum5wbksi7xmkevwn59ewbj2ru 0 183562 749845 746054 2024-04-10T03:43:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਮਾਲਵਿਕਾ''' ਇੱਕ ਟਾਲੀਵੁੱਡ [[ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ|ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ]] ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.indiaglitz.com/channels/telugu/musicreview/8342.html|title=Vikramarkudu Music Review|date=7 June 2006|work=India Glitz|access-date=10 August 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20060613153805/http://www.indiaglitz.com/channels/telugu/musicreview/8342.html|archive-date=13 June 2006}}</ref> ਮਾਲਵਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਫਿਲਮ ''ਗੰਗੋਤਰੀ'' ਦੇ ਗੀਤ "ਨੁਵਵੂ ਨੇਨੂ ਕਲਿਸੁੰਤੇ" ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਾਲਵਿਕਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਲ 2006 ਅਤੇ 2011 ਲਈ 'ਸਰਬੋਤਮ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ' ਵਜੋਂ ਨੰਦੀ ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਹੈ, ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 500 ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਉਹ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਈਟੀਵੀ ਪਦੁਥਾ ਤੀਯਾਗਾ ਦੀ ਜੇਤੂ ਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ETV ਸਵਰਾਭਿਸ਼ੇਕਮ, MAATV ਸੁਪਰ ਸਿੰਗਰ ਸੀਰੀਜ਼ 7, 8, ਅਤੇ 9 ਵਰਗੇ ਸ਼ੋਅਜ਼ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਹਿੱਟ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ "ਬੋਮਾਲੀ", ਫਿਲਮ ''ਬਿੱਲਾ'' ਅੰਮਾ ਅਵਾਨੀ (ਰਾਜੰਨਾ), ਸੰਡੇ ਸੋਮਵਾਰ (ਖਲੀਜਾ), ਵੇਨੇਲੇਨਾ ਚੀਕਤਾਇਨਾ (ਪ੍ਰੇਮਾ ਕਟਾ ਚਿਤਰਮ) ਅਤੇ ''ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਦਾਸੂ'' ਦਾ "ਹੋਲੇਸਾ" ਦਾ ਇੱਕ ਚਾਰਟਬਸਟਰ ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੇ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਕੰਨੜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਫਿਲਮ ਰੌਕਫੋਰਡ ਲਈ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗੀਤ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਅਗਲਾ ਗੀਤ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਕਾਲਿੰਗ ਫਿਲਮ ਲਈ ਹਿੰਦੀ ਗੀਤ ਸੀ। ਮਾਲਵਿਕਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ, ਇੱਕ ਰੇਡੀਓ ਕਲਾਕਾਰ ਗਾਇਕਾ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕੁਮ ਮੰਡਪਕਾ ਸਾਰਦਾ ਤੋਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮਾਲਵਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਿਟਲ ਏਂਜਲਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਐਮਵੀਪੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਮਾਲਵਿਕਾ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ਾਂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਚਲੇ ਗਏ। ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਮਾਲਵਿਕਾ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਜੌਹਨ ਗਾਲਟ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, "ਮਾਲਵਿਕਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਥੱਕਦੀ। ਉਹ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਣਗਿਣਤ ਵਾਰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ"।<ref>{{Cite web |title=Tollywood Playback Singer Singer Malavika Biography, News, Photos, Videos |url=https://nettv4u.com/celebrity/telugu/playback-singer/singer-malavika |access-date=2021-03-01 |website=nettv4u |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Codingest |title=After singer Malavika, three more in family contract Covid-19 |url=http://www.ntvtelugu.com/post/after-singer-malavika-three-more-in-family-contract-covid-19 |access-date=2021-03-01 |website=NTV Telugu |language=en }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|1332769}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] cpjzjlowedmdbax9ndk9salvl3f1bnb 0 183627 749815 746046 2024-04-09T17:37:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮਧੂ ਅਈਅਰ | image = Photograph of Indian film industry playback singer Madhu Iyer.jpg | caption = 2022 ਵਿੱਚ ਮਧੂ ਅਈਅਰ | native_name = | other_names = | alma_mater = ਕੁਈਨ ਮੈਰੀਜ਼ ਕਾਲਜ, ਚੇਨਈ | occupation = {{hlist|ਗਾਇਕਾ}} | years_active = 2011–ਮੌਜੂਦ | spouse = {{marriage|ਅਰਵਿੰਦ ਰਾਜਗੋਪਾਲਨ|2013}} | awards = | website = {{URL|madhusnotes.com}} }} '''ਮਧੂ ਅਈਅਰ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Madhu Iyer''') ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ|ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ]] ਹੈ। ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਲਈ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ [[ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਿਨੇਮਾ|ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਧੂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਪਲੇਬੈਕ ਸਿੰਗਰ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>Music Career</ref> ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਧੂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਵੀਡੀਓਜ਼ 'ਚ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਨਾਟਿਕ ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਮਧੂ ਅਈਅਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਮਧੂਮਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਭਰਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਦੇ ਨਾਲ ਜਨਮੀ, ਮਧੂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ। ਮਧੂ ਨੇ 2013 ਵਿੱਚ ਅਰਾਵਿੰਦ ਰਾਜਗੋਪਾਲਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਏਕਲਯਾ ਅਤੇ ਅਰਥਾਨਾ ਹਨ। ਮਧੂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਚੇਨਈ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ।<ref>Madhu Iyer Family</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਮਧੂ ਅਈਅਰ ਤਮਿਲ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਵਿਜੇ ਟੀਵੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਸੰਗੀਤ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਅਪੂਰਵਾ ਰਾਗਾਂਗਲ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰ ਸਿੰਗਰ ਟੀ-20 ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ 2011 ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਈ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਏਅਰਟੈੱਲ ਸੁਪਰ ਸਿੰਗਰ 3 ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਮਧੂ ਅਈਅਰ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਇਲੈਯਾਰਾਜਾ, ਅਤੇ ਯੁਵਨ ਸ਼ੰਕਰ ਰਾਜਾ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ। ਇਲਿਆਰਾਜਾ ਨੇ ਮਧੂ ਨੂੰ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਏ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ। ਮਧੂ ਅਈਅਰ ਨੂੰ 2019 ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਵਿਕਾਸ ਸਿਨੇਮਾ ਅਵਾਰਡਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਸਦੇ ਗੀਤ [https://www.youtube.com/watch?v=KAKHkrtsaUw ਸੇਥੁਪੋਚੂ ਮਾਨਸੂ] ਲਈ ਸਰਵੋਤਮ ਫੀਮੇਲ ਪਲੇਬੈਕ ਸਿੰਗਰ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>Nomination for Award</ref><ref>{{Cite web |title=சிறந்த பின்னணிப் பாடகி 2019 - சைந்தவி, எள்ளுவய, அசுரன் &#124; Vikatan Cinema Awards |url=https://awards.vikatan.com/cinema-awards/winners/2019/best-singer-female/ |access-date=2024-03-29 |archive-date=2021-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211129101108/http://awards.vikatan.com/cinema-awards/winners/2019/best-singer-female/ |url-status=dead }}</ref> ਯੁਵਨ ਸ਼ੰਕਰ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਸੰਗੀਤ ਵਾਲੀ ਮਾਮੂਟੀ ਫਿਲਮ ਪਰਾਂਬੂ ਦਾ ਗੀਤ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Peranbu's special song by Madhu Iyer |url=https://www.newindianexpress.com/entertainment/tamil/2018/aug/02/peranbus-special-song-by-madhu-iyer-1851799.html}}</ref> ਮਧੂ ਅਈਅਰ ਨੇ ਓਰੂ ਕੁਪਾਈ ਕਥਾਈ, ਸਵਾਰਕਾਠੀ, ਅਜ਼ਗੁ ਕੁੱਟੀ ਚੇਲਮ, ਅਮਰਾ ਕਾਵਿਯਮ ਅਤੇ ਕਾਡੂ (2014 ਫਿਲਮ) ਲਈ ਵੀ ਗਾਇਆ। == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਵੱਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ == ਹੁਣ ਤੱਕ ਮਧੂ ਅਈਅਰ ਨੂੰ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ਸਨ।<ref>Awards</ref> * ਜੈਧਾਰੀਨੀ ਟਰੱਸਟ ਦੁਆਰਾ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ "ਜੈਮਾਲਿਕਾ" ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ। * ਰਾਧੂ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ "ਰਾਧੂ" ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਸ਼ੋਕ ਰਮਾਨੀ। * "ਭਾਰਤ ਰਤਨ" ਡਾ. [[ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਸੁੱਬੁਲਕਸ਼ਮੀ|ਐਮ.ਐਸ. ਸੁੱਬੁਲਕਸ਼ਮੀ]] ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇ ਯਾਦਗਾਰ ਵਜੋਂ ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। * ਏਅਰਟੈੱਲ ਸੁਪਰ ਸਿੰਗਰ 3 / ਵਿਜੇ ਟੀਵੀ (ਸੀਜ਼ਨ 2 ਅਤੇ 3- 2011 ਅਤੇ 2013) ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 5 ਸਰਵੋਤਮ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ। * 2014 ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਕਾਰਨਾਟਿਕ ਗਾਇਕ ਲਈ ਨਰਦਾ ਗਣ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ "ਮਹਾਰਾਜਪੁਰਮ ਸੰਥਾਨਮ ਅਵਾਰਡ" ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * ਆਡੀਸ਼ਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ RADEL ਮੱਧ-ਸਾਲ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ (2018) ਲਈ ਵੱਕਾਰੀ ਮਦਰਾਸ ਸੰਗੀਤ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। * ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦਾ ਗ੍ਰੇਡ ਕਲਾਕਾਰ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] tdpogagssn8nh74nnqmfj7gs8guw5gf 0 183833 749966 745422 2024-04-10T05:55:56Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਮੇਗਨ ਡੈਨਸੋ''' (ਜਨਮ 26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1990) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ।<ref name="tvcom">{{Cite web |last= |date= |title=Megan Danso |url=http://www.tv.com/m/people/megan-danso/ |access-date=2015-07-07 |publisher=TV.com |language= |archive-date=2015-07-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150710084613/http://www.tv.com/m/people/megan-danso/ |url-status=dead }}</ref> == ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕੰਮ == ਮੇਗਨ ਡੈਨਸੋ ਦਾ ਜਨਮ [[ਵਿਕਟੋਰੀਆ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="nyt">{{Cite web |last= |date=2015 |title=Megan Danso |url=https://www.nytimes.com/movies/person/1505320/Megan-Danso/biography |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150715063843/http://www.nytimes.com/movies/person/1505320/Megan-Danso/biography |archive-date=2015-07-15 |access-date=2015-07-07 |website=[[The New York Times]] |publisher=[[Baseline (database)|Baseline]] & [[All Movie Guide]] |language=}}</ref> ਡੈਨਸੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2007 ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਪੇਨਕਿਲਰ ਜੇਨ ਦੇ ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਟ੍ਰੂਪ (2009) ਸੁਪਰਨੈਚੁਰਲ (2013) ਅਤੇ 2014 ਵਿੱਚ ''ਲਗਭਗ ਮਨੁੱਖ'' ਉਸ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਦੇ ਬਾਡੀ ਅਤੇ 2015 ਵਿੱਚ ਫਿਫ਼ਟੀ ਸ਼ੇਡਜ਼ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੇ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭੂਮਿਕਾ ਯੂ. ਐੱਸ.-ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਾਇਫੀ ਸੀਰੀਜ਼ ਫਾਲਿੰਗ ਸਕਾਈਜ਼ ਦੇ ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਵਰਤੀ ਪਾਤਰ ''ਡੈਨੀ (ਡੈਨੀ) '' ਹੈ। == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable" !ਸਾਲ. !ਸਿਰਲੇਖ !ਭੂਮਿਕਾ !ਨੋਟਸ |- |2007 |''ਦਰਦ ਨਿਵਾਰਕ ਜੇਨ'' |ਸੇਲਿਆ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2009 |''ਇੱਕ ਕੈਡਿਲੈਕ ਡਰਾਈਵ'' |ਬਰੈਂਡਾ |ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ |- |2009 |''ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਦਾ ਸਰੀਰ'' |ਕੁਡ਼ੀ (ਅਣ-ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ) | |- |2009 |''ਫੌਜ'' |ਕਵੀਨ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 2 ਐਪੀਸੋਡ |- |2013 |''ਅਲੌਕਿਕ'' |ਜੋਸਫੀਨ ਬਾਰਨਜ਼ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2013 |''ਕਤਲ'' |ਟਿਫ਼ਨੀ ਰੋਜਰਸ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2013 |''ਧਰਮ'' |ਸੱਚਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ #1 |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2013 |''ਨਿਰੰਤਰਤਾ'' |ਸੀ. ਪੀ. ਐਸ. ਅਧਿਕਾਰੀ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2014 |''ਲਗਭਗ ਮਨੁੱਖ'' |ਐਲਿਨੋਰ ਚਰਚ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2015 |''ਪੰਜਾਹ ਸ਼ੇਡਜ਼ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੇ'' |ਮਹਿਲਾ ਗ੍ਰੇਡ | |- |2015 |''ਪ੍ਰੇਰਣਾ'' |ਸਕੰਕ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 1 ਐਪੀਸੋਡ |- |2013–2015 |''ਡਿੱਗ ਰਿਹਾ ਅਸਮਾਨ'' |ਡੇਨੀ |ਟੀਵੀ ਲਡ਼ੀਵਾਰ, 12 ਐਪੀਸੋਡ |- |2016 |''ਇੱਕ ਗੁੱਡੀ ਘਰ/ਪਾਵਲੋਵੀਆ'' |ਇੰਟਰਨ #3 |ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ |- |2016 |''100 ਦੇ ਅੰਕਡ਼ੇ'' |ਗੋਲਫ ਔਰਤ |ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਜ਼, ਸੀਜ਼ਨ 3-2 ਐਪੀਸੋਡ |- |2019 |''100 ਦੇ ਅੰਕਡ਼ੇ'' |ਲੈਲਾ |ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਜ਼, ਸੀਜ਼ਨ 6-3 ਐਪੀਸੋਡ |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਨੇਡੀਅਨ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] dcg0nydhxewz56l2xgcp97a0cgsygbp 0 184079 749972 746139 2024-04-10T06:42:04Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Mabel-Beardsley-(1871-1916).jpg|right|thumb|ਮੈਬਲ ਬੀਅਰਡਸਲੇ (1871-1916), ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਔਬਰੀ ਬੀਅਰਡਸਲ ਦੀ ਭੈਣ]] '''ਮੈਬਲ ਬੀਅਰਡਸਲੇ''' (24 ਅਗਸਤ 1871-8 ਮਈ 1916) ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਔਬਰੀ ਬੀਅਰਡਸਲ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ, "ਆਪਣੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਿੱਖ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ"।<ref name="maas1970">Aubrey Beardsley, Henry Maas, John Duncan, W. G. Good, ''The letters of Aubrey Beardsley'', Publisher: Fairleigh Dickinson Univ Press, 1970, {{ISBN|0838668844}}, 9780838668849, 472 pages, [https://books.google.com/books?id=4PLp-V0e4b4C&dq=mabel+Beardsley++Bealby++wright&pg=PA394 page 394]</ref> == ਜੀਵਨ == ਮੈਬਲ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ 1871 ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਈਟਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>[[Matthew Sturgis]], "Aubrey Beardsley: A Biography", ''New York Times'' [https://www.nytimes.com/books/first/s/sturgis-beardsley.html online]</ref><ref>"England, Births and Christenings, 1538-1975," index, FamilySearch, accessed 5 April 2012, [https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/NDCF-V77 Mabel Beardsley] (1871).</ref> ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਵਿਨਸੈਂਟ ਪਾਲ ਬੀਅਰਡਸਲੇ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਨਸੇਂਟ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਪਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਹ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਆਮਦਨੀ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਨਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ 21 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ।<ref>Sturgis, p. 8</ref> ਵਿਨਸੈਂਟ ਦੀ ਪਤਨੀ, ਐਲਨ ਐਗਨਸ ਪਿਟ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਰਜਨ&#x2D; ਵਿਲੀਅਮ ਪਿਟ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਪਿਟਸ ਬ੍ਰਾਈਟਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਤ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਬੀਅਰਡਸਲੇ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਮੀਦ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਵਿਨਸੈਂਟ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੁਝ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਔਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੇ "ਵਾਅਦੇ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ" ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਜਿਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>Sturgis, p. 10</ref> ਮੈਬਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਐਲਨ ਦੇ ਭਰਾ ਔਬਰੀ ਬੀਅਰਸਲੇ ਦੇ ਜਨਮ ਵੇਲੇ 12 ਬਕਿੰਘਮ ਰੋਡ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਕਿੰਘਮ ਰੋਡ 'ਤੇ ਘਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 12 ਸੀ, ਪਰ ਨੰਬਰ ਬਦਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਹੁਣ 31 ਹੈ।<ref>Sturgis, Matthew (1998). Aubrey Beardsley: A Biography. Harper Collins. pg. 3. {{ISBN|978-0-00-255789-4}}.</ref> 1883 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਔਬਰੀ ਨਾਲ ਕਈ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਔਬਰੀ ਦੀ ਲਿੰਗਕਤਾ ਬਾਰੇ ਅਟਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਬਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਗਿਆਤ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਦੁਆਰਾ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਗਰਭਪਾਤ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>"[http://www.thefreelibrary.com/Beardsley+and+the+art+of+decadence%3B+Aubrey+Beardsley.+By+Matthew...-a060788352 ''Beardsley and the art of decadence'' by Matthew Sturgis]", reviewed by Richard Edmonds in ''The Birmingham Post'' (England), 21 March 1998. At thefreelibrary.com, retrieved 5 Apr 2012.</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=R81qhmUO2BoC&dq=Mabel+Beardsley+incest+sister&pg=PA194|title=Haunted texts: studies in Pre-Raphaelitism in honour of William E. Fredeman|publisher=University of Toronto Press|year=2003|isbn=978-0-8020-3662-9|editor-last=Latham, David|page=194}}</ref> 1902 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸਾਥੀ ਅਦਾਕਾਰ ਜਾਰਜ ਬੇਲਬੀ ਰਾਈਟ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਉਦੋਂ ਲਗਭਗ 25 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਜਾਰਜ ਬੇਲ੍ਬੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="maas1970" /> ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 8 ਮਈ 1916 ਨੂੰ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਸੇਂਟ ਪੈਨਕ੍ਰਾਸ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>David A. Ross, ''Critical Companion to William Butler Yeats'', Publisher: Infobase Publishing, 2009, {{ISBN|1438126921}}, 9781438126920, 652 pages, [https://books.google.com/books?id=QxVvh5BHkloC&dq=Mabel+Beardsley+8+may+1916&pg=PA270 page 270]</ref><ref>[http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GSmid=47181082&GRid=70792234& Mabel Beardsley Wright] at findagrave.com, retrieved 5 Apr 2012</ref> == ਵਿਲੀਅਮ ਬਟਲਰ ਯੇਟਸ ਦੀ ਦੋਸਤ == [[ਵਿਲੀਅਮ ਬਟਲਰ ਯੇਟਸ|ਯੇਟਸ]] ਦੇ ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਡੇਵਿਡ ਪੀਅਰਸ ਨੇ ਮੈਬਲ ਬਾਰੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ: : "ਯੇਟਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਇਮਰਜ਼ ਕਲੱਬ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ" "ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ" "ਸੀ, ਉਹ ਵੋਬਰਨ ਬਿਲਡਿੰਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਯੇਟਸ ਦੇ ਸੋਮਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ. 1912 ਤੋਂ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਪੀਡ਼ਤ ਹੋਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, 1916 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ, ਯੇਟਸ ਉਸ ਦੇ ਬਿਸਤਰੇ ਤੇ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ 'ਅਪੌਨ ਏ ਡਾਇੰਗ ਲੇਡੀ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲਡ਼ੀ ਲਿਖੀ।"<ref>David Pierce, ''Yeats's worlds: Ireland, England and the poetic imagination'', Publisher: Yale University Press, 1995, {{ISBN|0300063237}}, 9780300063233, 346 pages, [https://books.google.com/books?id=lyisxm5XybEC&dq=mabel%20Beardsley%20actress%20wright&pg=PA320 page 320]</ref> [[ਵਿਲੀਅਮ ਬਟਲਰ ਯੇਟਸ|ਡਬਲਯੂ. ਬੀ. ਯੇਟਸ]] ਦੀ ਕਵਿਤਾ "ਅਪੌਨ ਏ ਡਾਇੰਗ ਲੇਡੀ" ਮੇਬਲ ਬਾਰੇ ਹੈ।<ref>David J. Piwinski, ''The Explicator'', Vol. 42, 1983, via [https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=96539326 The Explorer]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=July 2021}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1916]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1871]] dh37mpq5piea2rgws6b5fug2cw83m3x 0 184287 749807 746512 2024-04-09T14:43:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Reflist}} [[ਤਸਵੀਰ:Brittany_Ashworth_at_The_Crucifixion.jpg|thumb| 2017 ਸੈਨ ਸੇਬੇਸਟਿਅਨ ਹੌਰਰ ਅਤੇ ਫੈਨਟਸੀ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਐਸ਼ਵਰਥ]] '''ਬ੍ਰਿਟਨੀ ਫ੍ਰਾਂਸੀਨ ਐਸ਼ਵਰਥ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Brittany Francine Ashworth''') ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਫਿਲਮ ''ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਰੈਟਕਲਿਫਜ਼ ਕ੍ਰਾਂਤੀ'' ਅਤੇ ਆਈਟੀਵੀ ਡਰਾਮਾ ''ਮੋਬਾਈਲ'' (ਦੋਵੇਂ 2007) ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ''ਦ ਕਰੂਸੀਫਿਕਸ਼ਨ'' ਅਤੇ ''ਹੋਸਟਾਇਲ'' (ਦੋਵੇਂ 2017), ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ''ਦ ਲੇਜ'' (2022) ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੀਬੀਸੀ ਅਤੇ ਐਚਬੀਓ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਇੰਡਸਟਰੀ'' (2022) ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਆਵਰਤੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਐਸ਼ਵਰਥ ਲੰਕਾਸ਼ਾਇਰ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਡੇਵਿਡ ਜੌਹਨਸਨ ਦੀ ਓਲਡਹੈਮ ਥੀਏਟਰ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸਾਂ ਲਈਆਂ।<ref>{{Cite web |last=Skone James |first=Liz |date=January 2020 |title=Exclusive Interview: Brittany Ashworth |url=https://www.fabricmagazine.co.uk/people/brittany-ashworth/ |access-date=16 June 2023}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਆਕਸਫ਼ੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।<ref name="Julia-Edits">{{Cite web |title=Brittany Ashworth interview - Best in the Business |url=http://julia-edits.com/best-in051119 |access-date=16 April 2020 |website=Julia Edits }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਐਸ਼ਵਰਥ ਨੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ''ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਰੈਟਕਲਿਫ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ'' ਅਤੇ ''ਮੋਬਾਈਲ'' ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਐਸ਼ਵਰਥ ਨੇ 2017 ਦੀ ਫਿਲਮ ''ਦ ਕਰੂਸੀਫਿਕਸਨ'' ਵਿੱਚ ਸੋਫੀ ਕੁਕਸਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਸਟਰ ਵਡੁਵਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ,<ref name="Fabric">{{Cite web |last=Skone James |first=Liz |date=January 2020 |title=Brittany Ashworth interview |url=https://www.fabricmagazine.co.uk/people/brittany-ashworth/ |website=Fabric}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਐਪੋਕਲਿਪਟਿਕ ਥ੍ਰਿਲਰ ਫਿਲਮ {{Interlanguage link|Hostile (film)|lt=Hostile|fr|Hostile|italic=y}} ਵਿੱਚ ਜੂਲੀਅਟ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="Variety">{{Cite web |last=Frater |first=Patrick |date=17 May 2016 |title=Cannes: ‘Hostile’ Attracts Javier Botet, Fan-Friendly Cast |url=https://variety.com/2016/film/asia/hostile-attracts-javier-botet-1201776467/ |access-date=27 September 2022 |website=Variety}}</ref><ref name="Aced">{{Cite web |last=Kecskes |first=Alex |date=25 August 2018 |title=Brittany Ashworth Goes "Hostile" |url=https://acedmagazine.com/brittany-ashworth-goes-hostile/ |access-date=27 September 2022 |website=Aced Magazine}}</ref><ref name="Rue Morgue">{{Cite web |last=Yentz |first=Bryan |date=1 June 2019 |title=Movie Review: a Toxic Heroine is Dogged by a Creature and Her Tragic Romance in "Hostile" |url=https://rue-morgue.com/movie-review-a-toxic-heroine-is-dogged-by-a-creature-and-her-tragic-romance-in-hostile/ |access-date=17 September 2022 |website=Rue Morgue}}</ref> ਉਸਨੇ 2018 ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਾਮੇਡੀ ਫਿਲਮ, ''ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਮੈਨ'',<ref>{{Cite web |last=Miska |first=Brad |date=28 November 2016 |title=90s Comic Adaptation of ‘Accident Man’ Lines Up Full Cast that Includes Ray Stevenson and Michael Jai White! |url=https://bloody-disgusting.com/indie/3415918/90s-comic-adaptation-accident-man-lines-full-cast-includes-ray-stevenson-michael-jai-white/ |access-date=27 September 2022 |website=Bloody Disgusting!}}</ref> ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਨ ਐਡਮਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਗਾਏ ਰਿਚੀ ਦੀ 2019 ਦੀ ਫਿਲਮ ''ਦ ਜੈਂਟਲਮੈਨ'' ਵਿੱਚ ਕਾਸਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 2022 ਵਿੱਚ, ਐਸ਼ਵਰਥ ਨੇ ਡਾਇਰੈਕਟ-ਟੂ-ਵੀਡੀਓ ਫਿਲਮ ਥ੍ਰਿਲਰ ''ਦ ਲੇਜ'' ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੈਲੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name="CBR.com">{{Cite web |last=Cairns |first=Bryan |date=February 17, 2022 |title=The Ledge Star Discusses the Gripping Thriller's Killer Heights |url=https://www.cbr.com/the-ledge-brittany-ashworth-interview/ |access-date=17 September 2022 |website=Comic Book Resources}}</ref><ref>{{Cite web |date= |title=A Climber Must Scramble For Her Life In New Thriller The Ledge – See An Exclusive Trailer |url=https://www.empireonline.com/movies/news/a-climber-must-scramble-for-her-life-in-new-thriller-the-ledge-see-an-exclusive-trailer/ |access-date=27 September 2022 |website=Empire Online}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] 0drq5s8mq9jy49i3yj49su6s80vo49n 0 184376 749958 747293 2024-04-10T04:33:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਮਿਹਿਲੀਆ ਮੇਥਸਰਾਨੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Mihiliya Methsarani;''' ਜਨਮ 15 ਜਨਵਰੀ 1998) ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਸਕੁਐਸ਼ ਖਿਡਾਰਨ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਯੁਵਾ ਖੇਡਾਂ, [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ]], [[ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ]] ਵਰਗੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਸਕੁਐਸ਼ ਖਿਡਾਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thepapare.com/mihiliya-fathoum-in-squash-final-showdown/|title=Mihiliya-Fathoum in squash final showdown|date=2016-12-20|access-date=2017-10-24|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title= |url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/sunday-times-sri-lanka/20170409/282102046530259 |access-date=2017-10-24 |via=PressReader}}</ref><ref>{{Cite web |title= |url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/sunday-times-sri-lanka/20161204/282037621782094 |access-date=2017-10-24 |via=PressReader}}</ref> ਮੇਥਸਰਾਨੀ ਨੇ ਛੇ ਵਾਰ (2012, 2013, 2014, 2016, 2017 ਅਤੇ 2018) ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਕੁਐਸ਼ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਜਿੱਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.dailynews.lk/2017/02/16/features/107740/full-swing?page=13|title=In full swing|work=Daily News|access-date=2017-10-24}}</ref> ਉਸਦੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਸਿਰੀਮਾਵੋ ਬੰਦਰਨਾਇਕ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਮਿਹਿਲੀਆ ਮੇਥਸਰਾਨੀ ਨੇ 2018 ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Squash {{!}} Athlete Profile: Mihiliya METHSARANI - Gold Coast 2018 Commonwealth Games |url=https://results.gc2018.com/en/squash/athlete-profile-n6024252-mihiliya-methsarani.htm |access-date=2018-04-09 |website=results.gc2018.com |language=en-AU}}</ref> 2018 ਗੋਲਡ ਕੋਸਟ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਈਵੈਂਟ ਦੌਰਾਨ ਪਲੇਟ ਫਾਈਨਲ ਗੇੜ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਕੁਐਸ਼ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਗੇੜ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਸਕੁਐਸ਼ ਖਿਡਾਰਨ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thepapare.com/cwg18-mihiliya-methsarani-plate-final/|title=CWG18; Mihiliya Methsarani into the plate Final|date=2018-04-08|work=ThePapare.com|access-date=2018-04-09|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Mihiliya Methsarani qualified for plate final @ 2018 CWG |url=http://www.sundaytimes.lk/article/1041748/cwg-update-mihiliya-qualifies-for-squash-plate-final |access-date=2018-04-09 |website=Sunday Times |archive-date=2018-04-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180410074917/http://www.sundaytimes.lk/article/1041748/cwg-update-mihiliya-qualifies-for-squash-plate-final |url-status=dead }}</ref> 2018 ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਦੇ ਪਲੇਟ ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਬਾਰਬਾਡੋਸ ਦੀ ਮੇਗਨ ਬੈਸਟ ਤੋਂ 1-3 ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Squash {{!}} Results Women's Plate Final - Gold Coast 2018 Commonwealth Games |url=https://results.gc2018.com/en/squash/results-women-s-singles-fnl-0001pl-.htm |access-date=2018-04-09 |website=results.gc2018.com |language=en-AU |archive-date=2019-07-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190704130004/https://results.gc2018.com/en/squash/results-women-s-singles-fnl-0001pl-.htm |url-status=dead }}</ref> 2018 ਵਿੱਚ, ਮਿਹਿਲੀਆ ਨੇ ਮਾਊਂਟ ਹੋਲੀਓਕੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੰਟਰਕਾਲਜੀਏਟ ਸਕੁਐਸ਼ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਿਹਿਲੀਆ ਕਾਲੇਹੇ ਅਰਚਿਗੇ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://g2014results.thecgf.com/athlete/squash/1021649/m_methsarani.html Profile at Glasgow 2014] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160316174126/http://g2014results.thecgf.com/athlete/squash/1021649/m_methsarani.html |date=2016-03-16 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1998]] d78xgsiizfz3jd3k8gfdbm1h3ssm5fk 0 184478 749970 746756 2024-04-10T06:10:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮੇਹਰ ਬੁਖਾਰੀ | image = | birth_date = 29 ਫਰਵਰੀ 1984 | nationality = ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ | occupation = ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ ਐਂਕਰ , [[ਪੱਤਰਕਾਰ]] | employer = ARY ਨਿਊਜ਼ | spouse = }} '''ਮੇਹਰ ਅੱਬਾਸੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Meher Abbasi;''' {{lang-ur|{{nq|مہر عباسی}}}}) ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਹਿਲਾ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਐਂਕਰਪਰਸਨ ਅਤੇ ਹੋਸਟ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਨਿਊਜ਼ ਅਤੇ ਡਾਨ ਨਿਊਜ਼ 'ਤੇ ਉੱਚ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੋਖਾਰੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਈ 2023 ਤੋਂ ਏਆਰਵਾਈ ਨਿਊਜ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ == ਬੋਖਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇੱਕ [[ਪੱਤਰਕਾਰ]] ਅਤੇ ਸਮਾਅ ਟੀਵੀ ਲਈ ਟੀਵੀ ਨਿਊਜ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite news|url=http://tribune.com.pk/story/496939/meher-bokhari-set-to-join-dawnnews-report|title=Meher Bokhari set to join DawnNews: Report|date=2013-01-21|work=The Express Tribune (newspaper)|access-date=2021-08-15|language=en}}</ref> ਦੁਨੀਆ ਨਿਊਜ਼ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨਿਊਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਉਹ 2013 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਾਕਸ਼ੋ ਐਂਕਰਪਰਸਨ ਵਜੋਂ ਡਾਨ ਨਿਊਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੋਅ ''ਨਿਊਜ਼ਈ ਦੀ'' ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.dawn.com/news/1546962|title=Not as close to Imran as I was but still his friend, says Jahangir Tareen|date=2020-04-06|work=Dawn (newspaper)|access-date=2021-08-15|language=en}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2021 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਡਾਨ ਨਿਊਜ਼ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਹਮ ਨਿਊਜ਼ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.humnews.pk/latest/307597/|title=نامور صحافی مہر بخاری ہم نیوز کا حصہ بن گئیں|date=2021-02-21|work=Hum News|access-date=2021-08-15|language=ur}}</ref> ਬੋਖਾਰੀ ਦਾ ਜਨਮ 1984 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Meher Abbasi - Profile |url=http://www.pakistanherald.com/profile/meher-abbasi-1229 |access-date=2021-08-15 |website=PakistanHerald.com |archive-date=2021-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210815182600/http://www.pakistanherald.com/profile/meher-abbasi-1229 |url-status=dead }}</ref> == ਘੋਟਾਲੇ == === 2012 ਇੰਟਰਵਿਊ ਸਕੈਂਡਲ === 13 ਜੂਨ, 2012 ਨੂੰ, ਬੁਖਾਰੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਨਿਊਜ਼ 'ਤੇ ਸਹਿ-ਹੋਸਟ ਮੁਬਾਸ਼ਿਰ ਲੁਕਮਾਨ ਨੇ ਮਲਿਕ ਰਿਆਜ਼, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਟਾਈਕੂਨ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀਆ ਟਾਊਨ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੇਟੇ ਅਰਸਲਾਨ ਇਫਤਿਖਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਸਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਇਫ਼ਤਿਖਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਚੌਧਰੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਬ੍ਰੇਕ ਦੌਰਾਨ ਬੋਖਾਰੀ, ਲੁਕਮਾਨ ਅਤੇ ਰਿਆਜ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਫ-ਏਅਰ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਿਆਜ਼ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛ ਕੇ ਮਲਿਕ ਰਿਆਜ਼ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦਾ ਮੰਚਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://tribune.com.pk/story/393636/video-leak-lucman-bukhari-run-planted-show-with-malik-riaz|title=Video leak: Lucman, Bokhari run 'planted show' with Malik Riaz|date=2012-06-14|work=The Express Tribune (newspaper)|access-date=2021-08-15|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://herald.dawn.com/news/1152831|title=Thou shalt not judge|date=2015-03-17|work=[[Herald (Pakistan)|Herald (Magazine)]]|access-date=2021-08-15|language=en}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਸਮਾਅ ਟੀ.ਵੀ * ਦੁਨੀਆ ਨਿਊਜ਼ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] hdmrmy2rocad27415u9dy0x278zpsja 0 184488 749839 746766 2024-04-10T03:33:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਮਾਰੀਆ ਮੇਮਨ''' (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: '''Maria Memon;''' {{lang-ur|{{Nastaliq|ماریہ میمن}}}}) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੀਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਨਿਊਜ਼ਕਾਸਟਰ ਹੈ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਏਆਰਵਾਈ ਨਿਊਜ਼ ਲਈ ਐਂਕਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref name="JP">[http://www.journalismpakistan.com/ary-news-presenter-maria-memon-contracts-coronavirus ARY News presenter Maria Memon contracts coronavirus] Journalism Pakistan website, Published 31 May 2020, Retrieved 15 December 2020</ref> ਨਿਊਜ਼ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਹਮਦਰਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਕਰਾਚੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕਰੀਅਰ == ਇੱਕ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਤੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਣੀ, ਮਾਰੀਆ ਮੇਮਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ARY ਨਿਊਜ਼ ਲਈ ਐਂਕਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਰਾਚੀ ਬਿਊਰੋ ਤੋਂ ਇੱਕ ਜੂਨੀਅਰ ਰਿਪੋਰਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ ਐਂਕਰ ਵਜੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ।<ref name="hip">{{Cite web |date=4 November 2015 |title=Before joining the media, Maria Memon and her journey to News @3 |url=https://www.hipinpakistan.com/news/1148257 |access-date=15 December 2020 |website=Hip In Pakistan website |archive-date=5 ਨਵੰਬਰ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191105065242/https://www.hipinpakistan.com/news/1148257 |url-status=dead }}</ref> ਮਾਰੀਆ ਜੀਓ ਨਿਊਜ਼ 'ਤੇ [[ਨਜਮ ਸੇਠੀ]] ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਲਈ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਸ਼ੋਅ ਰੱਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਜੀਓ ਨਿਊਜ਼ ਲਈ ਫੀਲਡ ਰਿਪੋਰਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name="Newsline">{{Cite journal|last=Nazia Bilal|date=January 2014|title=Profile: Maria Memon|url=https://newslinemagazine.com/magazine/profile-maria-memon/|journal=Newsline (Monthly Magazine)|access-date=15 December 2020}}</ref> ਮਾਰੀਆ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੀਓ ਨਿਊਜ਼ ਵਿੱਚ ਐਂਕਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਹਸਨ ਨਿਸਾਰ ਅਤੇ ਸੋਹੇਲ ਵੜੈਚ ਨਾਲ ''ਮੇਰੈ ਮੁਤਾਬੀਕ'' ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ। 2015 ਤੱਕ ਜੀਓ ਨਾਲ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਾਰੀਆ ਮੇਮਨ ਨੇ ਵੀ 2015 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ-ਪ੍ਰਚਾਰਿਤ ਨਵੇਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤੇ ਚੈਨਲ ਬੋਲ ਟੀਵੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਵੀ ਚੈਨਲ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਛੱਡ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਅਗਸਤ 2015 ਵਿੱਚ ਏਆਰਵਾਈ ਨਿਊਜ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ। ਉਸਨੇ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫਿਲਮ ''ਟਿਕ ਟੋਕ'' ਨਾਲ ਆਪਣੀ [[ਲੌਲੀਵੁੱਡ|ਲਾਲੀਵੁੱਡ]] ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ [[ਅਹਿਸਨ ਖਾਨ|ਅਹਿਸਾਨ ਖਾਨ]] ਅਤੇ ਗੁਲਾਮ ਮੋਹੀਉਦੀਨ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫਿਲਮ ਟਿਕ ਟੌਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੌਇਸ-ਓਵਰ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.dawn.com/news/1398079|title=Movie review: Tick Tock|last=Sana Malik|date=31 March 2018|work=Dawn (newspaper)|access-date=15 December 2020}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Mahnoor M. Farooqui|date=April 2018|title=All in Good Time|url=https://newslinemagazine.com/magazine/all-in-good-time/|journal=Newsline (Monthly Magazine)|access-date=15 December 2020}}</ref> ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੀਓ ਟੀਵੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ, ਪਰ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਰੁਕ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਨਿਊਜ਼ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰੀਆ ਨੇ ਇੱਕ ਐਂਕਰ/ਰਿਪੋਰਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਫ਼ਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜਾਣਦੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਫਰਕ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਭਖਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। 2011 ਵਿੱਚ ਇੱਕ CNN ਜਰਨਲਿਜ਼ਮ ਫੈਲੋ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਜਾਣਾ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਉੱਚੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ GEO TV ਦੁਆਰਾ 2011 ਵਿੱਚ [[ਅਟਲਾਂਟਾ]], ਜਾਰਜੀਆ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਹ ਮਾਣ ਨਾਲ ਕਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗਰੀਬ ਬਿਮਾਰ ਬੱਚਿਆਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਫੀਲਡ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਸਵਾਤ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ। ਕੇਪੀਕੇ ਦੀ ਉਸਦੀ ਯਾਤਰਾ ਉਸਨੂੰ ਮਰਦਾਨ ਵਿੱਚ ਆਈਡੀਪੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 2010 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਵਾਤ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਵੀ ਕਵਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ [[ਦਾਤਾ ਦਰਬਾਰ]] ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ, ਲਾਹੌਰ ਸਾਈਟਾਂ ਤੋਂ ਲਾਈਵ ਇਨਫੀਲਡ ਬੁਲੇਟਿਨ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2010 ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਬੰਬ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਾਰੀਆ ਮੇਮਨ ਹਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਅਤੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ 'ਜੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਦੋ ਘੰਟੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਵੀਕੈਂਡ ਦੇ ਸਵੇਰ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਸਹਿ-ਹੋਸਟ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ੋਅ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ।<ref>[https://www.prideofpakistan.com/who-is-who-detail/Maria-Memon/754 Maria Memon on Pride Of Pakistan website] Retrieved 15 December 2020</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] dlzq7xf4gqjyf9aqv9snkqzonc7nvhd 0 185085 749973 748837 2024-04-10T07:00:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline-block">ਮੋਨਾ ਤਮੀਮੀ</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਜਨਮ ਲੈ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline">ਮੋਨਾ ਤਮੀਮ</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਕੌਮੀਅਤ | class="infobox-data category" |ਇਮਰਤੀ |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਕਿੱਤਾ | class="infobox-data role" |ਲੇਖਕ |} '''ਮੋਨਾ ਅਲ-ਤਮੀਮੀ''' ਇੱਕ ਅਮੀਰਾਤ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਕਈ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਤਾਬ "ਦ ਬੇਰੀ ਕੀਪਰ" ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਨਾਵਲ "ਦ ਸੂਫੀ ਲੈਟਰਜ਼" ਅਤੇ "ਦ ਰੈੱਡ ਪੈਨ" ਅਰਬ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ ਪਬਲੀਸ਼ਰਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੰਮ ਨਾਵਲ "ਸੇਵਿਲੇ ਤੋਂ ਗਵਾਹ" ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸੇਵਿਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਗਵਾਹ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=26 January 2021 |title=البحث |url=https://www.neelwafurat.com/locate.aspx?mode=1&search=author1&entry=منى%20التميمي |website=neelwafurat.com -Biggest Online Arabic Bookstore}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੋਨਾ ਅਲ ਤਮੀਮੀ ਦੋ ਧਿਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਦਵੰਦਵਾਦ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ-ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲ, "ਦ ਬੇਰੀ ਕੀਪਰ" ਵਿੱਚ, ਮੋਨਾ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੀ ਹੈ, ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਪਨਾਹ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਸਲੀਅਤ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਦੂਜੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜੋ "ਸੂਫੀ ਸੰਦੇਸ਼" ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਸੂਫੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸਲੀਅਤ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੌਰਾਨ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ।<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=منى التميمي: "الصورة" توثيق لحياة وثقافات الشعوب |url=https://www.alittihad.ae/article/59940/2019/منى-التميمي:-«الصورة»-توثيق-لحياة-وثقافات-الشعوب |website=الاتحاد, صحيفة}}</ref> "ਰੈੱਡ ਪੈਨ" ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੇ ਤੀਜੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅਸਲੀਅਤ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸੁਪਨਿਆਂ ਅਤੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਚੌਥਾ ਨਾਵਲ "ਸੇਵਿਲੇ ਤੋਂ ਗਵਾਹ" ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੁਦਰਤੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=تحميل كتب منى التميمي pdf |url=https://www.noor-book.com/كتب-مني-التميمي-pdf |website=نور, مكتبة}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == "ਦ ਬੇਰੀ ਕੀਪਰ" ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਮੋਨਾ ਅਲ-ਤਮੀਮੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 271 ਪੰਨੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਅਰਬ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ 2017 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਰੰਗਦਾਰ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਦੂਈ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੁਆਰਾ ਉਤੇਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ-ਕੁਝ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ-ਅੰਦਰੂਨੀ ਚੁੱਪ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਵਿੱਚ ਸਵੈ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਗਿਆਕਾਰ ਹੈ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਅਤੇ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦੇ ਠੰਡੇ ਸੰਕੇਤ ਇਸ ਦੀ ਇੱਕਸੁਰਤਾ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਆਦਮੀ ਜਿਸ ਨੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਅੱਗ ਨੂੰ ਬੁਝਾ ਦੇਵੇਗਾ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਉਸ ਔਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਜਿਸ ਨੇ ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਨਾਮ' ਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਲੁਕਾ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web |date=29 September 2018 |title=فيديو: لقاء "منى التميمي" في برنامج (شاي الضحى) عن فن الكاريكاتير |url=https://alziadiq8.com/296810.html |website=مدونة الزيادي}}</ref> "ਸੂਫੀ ਸੰਦੇਸ਼" ਮੋਨਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਾਲਪਨਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂਃ ਅਰਬ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੋਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ "ਸੂਫੀ ਪੱਤਰਾਂ" ਦੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 255 ਪੰਨੇ ਹਨ, ਕਲਾਤਮਕ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਅਰਥ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱੱਚ ਦਰਸ਼ਨ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਨਜ਼ਰਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ "ਨਾਡਾ" ਅਤੇ "ਮੁਗੀਥ" ਹਨ, ਜੋ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਪਰੇ ਇੱਕ ਜਾਦੂਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਪਿਆਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੀਕਰਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, "ਔਰਤ" ਅਤੇ "ਆਦਮੀ" ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸੱਚੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸੱਚਾਈ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਮੀਰ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕ ਭਾਵਨਾ ਦੁਆਰਾ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=5 November 2017 |title="عوالم سحرية في "عالم التوت" |url=https://ar.wikipedia.org/wiki/منى_التميمي#cite_note-صبحي_2017-7}}</ref> ਅਮੀਰਾਤ ਦੀ ਲੇਖਕ ਮੋਨਾ ਅਲ-ਤਮੀਮੀ ਨੇ ਨਾਵਲ "ਦ ਰੈੱਡ ਪੈਨ" ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 231 ਪੰਨੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਨਾਵਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਥ੍ਰਿਲਰ ਅਤੇ ਐਡਵੈਂਚਰ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਉਸੇ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੋਨਾ ਦੇ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। "ਦ ਰੈੱਡ ਪੈਨ" 2019 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀਂ ਅਲ-ਤਮੀਮੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਪਾਠ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਬਚਪਨ ਦੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਬਾਲਗ਼ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਨਾਲ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=5 March 2021 |title="شاهد من إشبيلية ؛ حكاية مالك بن غدير الإشبيلي وصاحبه نجم الدين" |url=https://ar.wikipedia.org/wiki/منى_التميمي#cite_note-الدار_العربية_للعلوم_ناشرون-8 |website=الدار العربية للعلوم}}</ref> ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਦੋ ਭਰਾ ਹਨਃ ਪਹਿਲਾ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਹਮਦ ਹੈ, ਇੱਕ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਨਾਵਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹਮਦ ਇੱਕ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਪਾਇਲਟ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਉਡਾਉਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਹਾਮਦ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ-ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਨੂੰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਕੀਕਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਤੀਜਾ ਮੁੱਖ ਚਰਿੱਤਰ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ "ਰਸ਼ੀਦ" ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਜਿੱਠਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਲਗਾਵ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਿੱਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਫਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਮੋਨਾ ਨਾਵਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪਰਿਵਾਰਕ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋਡ਼ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ, ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤਿੰਨ-ਪੱਖੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਧਰੁਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨੇਡ਼ਤਾ ਜਾਂ ਵਿਵਾਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=Mona Al-Tamimi |url=https://www.sayidaty.net/category/tags/%D9%85%D9%86%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%8A |access-date=31 ਮਾਰਚ 2024 |archive-date=28 ਜੂਨ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210628161257/https://www.sayidaty.net/category/tags/%D9%85%D9%86%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%8A |url-status=dead }}</ref> ਅਲ-ਤਮੀਮੀ ਨੇ ਆਪਣੀ "ਸੇਵਿਲੇ ਤੋਂ ਗਵਾਹ" ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਰਬ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਮਲਿਕ ਬਿਨ ਗ਼ਦਿਰ ਅਲ-ਇਸ਼ਬੀਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨਜਮ ਅਲ-ਦੀਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸੇਵਿਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਾਨੀ ਅੱਬਾਦ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਗਿਆਰਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮਲਿਕ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਉਪਜ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਯਾਤਰਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਲੰਮੀ ਯਾਤਰਾ ਹੈ, ਇਹ [[ਮੱਕਾ]] ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਰਡੋਬਾ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈਂ, ਨਾਵਲ ਕੋਰਡੋਬਾ ਦੇ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=7 September 2018 |title=Mona Al-Tamimi |url=https://www.thebookhome.com/product/index/37732/قلم-أحمر}}</ref> ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਲਿਕ ਬਿਨ ਗ਼ਦਿਰ ਅਲ-ਇਸ਼ਬਿਲੀ ਦੇ ਮੱਕਾ ਪਹੁੰਚਣ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੋਰਡੋਬਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੋਮਾ ਤੋਂ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਆਮਦ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲੀਆਂ, ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਅਰਬੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ, ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=حارس التوت منى التميمي الكتاب الاليكتروني |url=https://kutib-quwwat-aldifae-alshaebi.info/khly_mn_qwt_ldf_lshby_ktb_lmwlfyn-hrs_ltwt_3623.html}}</ref> "ਸੇਵਿਲੇ ਤੋਂ ਗਵਾਹ" ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, ਮੋਨਾ ਨੂੰ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਕਾਫਲੇ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਖ਼ਤਰਿਆਂ, ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਖਤਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੇਤ ਦੇ ਤੂਫਾਨ, ਬੇਦੌਇਨ ਛਾਪੇ, ਭੂਤਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨਾ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ, ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਰਪੱਛ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ, ਅਪਰਾਧ ਅਤੇ ਚੋਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋਣ, ਪਾਣੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪਾਤਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਨੇਡ਼ਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=رواية قلم أحمر |url=https://www.thebookhome.com/product/index/37732/قلم-أحمر}}</ref> == ਕੰਮ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਇਹ ਮੋਨਾ ਦੀ ਅਲ ਤਮੀਮੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=3 December 2020 |title=العربية للعلوم تطرح رواية شاهد من إشبيلية |url=https://www.dostor.org/3279593}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 November 2020 |title=الدار العربية للعلوم ناشرون ومزيد من الاصدارات |url=https://www.akhbarelbalad.net/ar/1/11/5638/}}</ref> * "ਬੇਰੀ ਕੀਪਰ"<ref>{{Cite web |date=4 November 2017 |title=حارس التوت رواية جديدة لـ منى التميمي |url=https://www.albawabhnews.com/2788488}}</ref> * "ਸੂਫੀ ਸੰਦੇਸ਼"<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=رسائل صوفية |url=https://www.goodreads.com/book/show/49007210}}</ref> * "ਲਾਲ ਪਿੰਨ"<ref>{{Cite web |date=7 August 2020 |title=قلم أحمر |url=https://www.neelwafurat.com/itempage.aspx?id=lbb328876-320552&search=books}}</ref> * "ਸੇਵਿਲੇ ਤੋਂ ਗਵਾਹ"<ref>{{Cite web |date=28 June 2021 |title=" أرضٌ مُلغّزة في «شاهد من إشبيلية" |url=https://nuomnews.com/n-45516494 |access-date=31 ਮਾਰਚ 2024 |archive-date=28 ਜੂਨ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210628161626/https://nuomnews.com/n-45516494 |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] bmati6iuo0dx51pw7upf1vxzaal8410 0 185345 749956 749158 2024-04-10T04:23:25Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox constitution|document_name=ਮਿਸਰ ਦੇ ਅਰਬ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ|media_type=|number_amendments=|date_last_amended=|citation=|location_of_document=|commissioned=|writer=|signers=|supersedes=|date_first_court=|orig_lang_code=Language code drawn from [[List of ISO 639-1 codes]], required to have native_wikisource work|wikisource=Constitution of Egypt|wikisource1=|wikisource2=|wikisource3=|wikisource4=|wikisource5=|date_repealed=|date_first_executive=|Image=File:Coat of arms of Egypt (Official).svg|date_ratified=|image_alt=|caption=ਮਿਸਰ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਕੋਟ|title_orig=|jurisdiction=[[ਮਿਸਰ]]|subordinate_to=|date_created=|date_presented=|date_effective=|date_legislature=|system=|branches=|chambers=|executive=|courts=|federalism=|electoral_college=|number_entrenchments=}}  2014 ਦਾ ਮਿਸਰ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਜਨਵਰੀ 2014 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":0" />18 ਜਨਵਰੀ 2014 ਨੂੰ ਨਤੀਜੇ ਐਲਾਨੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਿਆ। 20 ਤੋਂ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 ਤੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੋਧਾਂ ਲਈ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":1" /> == ਪਿਛੋਕੜ == ਜੁਲਾਈ 2013 ਵਿੱਚ ਸ, ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਮੁਰਸੀ]] ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੌਜ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਨਵੰਬਰ 2013 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਵੋਟ ਦੇ ਨਾਲ।<ref name=":2" />2012 ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਲਈ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਮੇਟੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref name=":3" /><ref name=":4" />ਸੰਵਿਧਾਨ 2012 ਦੇ ਮਿਸਰ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੋਰਸੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name=":5">{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-25796110|title=Egypt referendum: '98% back new constitution'|date=2014-01-18|work=BBC News|access-date=2024-04-06|language=en-GB}}</ref> == ਸਮੱਗਰੀ == 2014 ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਜਿਵੇਂ ਮੋਰਸੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੰਵਿਧਾਨ, [[1971 ਦੇ ਮਿਸਰ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ]] ਹੈ।<ref name=":6">{{Cite web |date=2014-01-22 |title=What's in Egypt's proposed new constitution? - Features - Al Jazeera English |url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/01/what-egypt-proposed-new-constitution-201411312385987166.html |access-date=2024-04-06 |website=web.archive.org |archive-date=2014-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140122010013/http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/01/what-egypt-proposed-new-constitution-201411312385987166.html |url-status=dead }}</ref> 2014 ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਸੰਸਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name=":5" />ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ 2 ਵਾਰ ਸੇਵਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=":5" />ਸੰਸਦ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ 'ਤੇ ਮਹਾਂਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name=":5" />ਸੰਵਿਧਾਨ ਤਹਿਤ ਸ, ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ "ਧਰਮ, ਨਸਲ, ਲਿੰਗ ਜਾਂ ਭੂਗੋਲ" 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ;<ref name=":5" />2011-2012 ਦੀਆਂ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਿਸਰ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਧਾਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਨੂੰ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":7">{{Cite web |last=Council |first=Atlantic |date=2014-11-25 |title=Political Islam’s Fate in Egypt Lies in the Hands of the Courts |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/menasource/political-islam-s-fate-in-egypt-lies-in-the-hands-of-the-courts/ |access-date=2024-04-06 |website=Atlantic Council |language=en-US}}</ref>ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਪੂਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਕਸਰ ਅਪਵਾਦਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਤੀਜੇ ਅਕਸਰ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ|LGBT]] ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਜਨਤਕ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name=":8">{{Cite web |date=2015-03-17 |title=Cairo Court Sentences Talk Show Host Ahmed Moussa To Prison {{!}} Egyptian Streets |url=https://egyptianstreets.com/2015/03/17/cairo-court-sentences-talk-show-host-ahmed-moussa-to-prison/ |access-date=2024-04-06 |language=en-US}}</ref><ref name=":9">{{Cite web |date=2017-11-03 |title=Egyptian TV Presenter Sentenced to 3 Years in Prison on Charges of ‘Outraging Public Decency’ {{!}} Egyptian Streets |url=https://egyptianstreets.com/2017/11/03/egyptian-tv-presenter-sentenced-to-3-years-in-prison-on-charges-of-outraging-public-decency/ |access-date=2024-04-06 |language=en-US}}</ref><ref name=":10">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/01/17/world/middleeast/egypt-constitution-nears-passage-as-authorities-step-up-crackdown-.html|title=Egypt’s Crackdown Belies Constitution as It Nears Approval|last=Kirkpatrick|first=David D.|date=2014-01-16|work=The New York Times|access-date=2024-04-06|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref>ਸੰਵਿਧਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪਾਠਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨੁਛੇਦ 226 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਸਮਾਨਤਾ, ਸਿਵਾਏ ਹੋਰ ਗਾਰੰਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ।<ref name=":11">{{Cite web |title=Revolutionary Socialists call for “no” vote on constitution |url=http://en.aswatmasriya.com/news/details/3101 |access-date=2024-04-06 |website=en.aswatmasriya.com}}</ref> == ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ == 2014 ਵਿੱਚ, [[ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਮਾਜਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ<ref name=":12">{{Cite web |title=Egypt 2014 (rev. 2019) Constitution - Constitute |url=https://www.constituteproject.org/constitution/Egypt_2019 |access-date=2024-04-06 |website=www.constituteproject.org |page=62 |language=en}}</ref>ਅਤੇ [[ਇਨਕਲਾਬ ਫਰੰਟ ਦੀ ਸੜਕ]]<ref name=":13">{{Cite web |date=8 January 2014 |title=Way of the Revolution Front to vote no to constitution |url=https://english.ahram.org.eg/News/91136.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref>, ਜਿਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਫੌਜ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀ ਛੱਡਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝਿਆ। == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਮਿਸਰ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{Wikisource|Constitution of Egypt}} *[http://www.sis.gov.eg/Newvr/Dustor-en001.pdf Unofficial translation of the 2014 constitution] *[http://www.sis.gov.eg/Newvr/consttt%202014.pdf Official 2014 constitution] {{in lang|ar}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਿਸਰ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ]] 4gpvpvkw8jc2bfbj15ndnuydzvtb94p 0 185352 749957 749153 2024-04-10T04:23:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 5 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox political party | name = ਮਿਸਰ ਦੀ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ | native_name = الحزب المصرى الديمقراطى الإجتماعى | native_name_lang = ar | logo_upright = 0.5 | logo = File:ESDP new logo.png | logo_size = 130px | colorcode = {{party color|Egyptian Social Democratic Party}} | leader = | president = ਫਰੀਦ ਜ਼ਹਰਾਨ | secretary_general = ਬਾਸੇਮ ਕਾਮਲ | foundation = {{start date|2011|3|29|df=y}} | ideology = [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ]]<br>[[ਸਮਾਜਿਕ ਲੋਕਤੰਤਰ]]<ref>{{Citation|title=Egyptian Social Democratic Party|journal=Egyptian Elections Watch Via al Ahram|date=18 November 2011|url=http://english.ahram.org.eg/NewsContent/33/104/26700/Elections-/Political-Parties/Egyptian-Social-Democratic-Party.aspx|access-date=19 December 2013|archive-date=14 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201114000906/http://english.ahram.org.eg/NewsContent/33/104/26700/Elections-/Political-Parties/Egyptian-Social-Democratic-Party.aspx|url-status=live}}</ref><br>[[ਸਮਾਜਿਕ ਉਦਾਰਵਾਦ]]<ref name="Ahram1">{{Citation|url=http://english.ahram.org.eg/~/NewsContent/1/64/10342/Egypt/Politics-/Ahram-Onlines-idiots-guide-to-Egypts-emergent-poli.aspx|author=Lina El Wardani|title=Ahram Online's idiot's guide to Egypt's emergent political landscape|work=Al Ahram|date=20 April 2011|access-date=19 December 2013|archive-date=10 December 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201210231123/http://english.ahram.org.eg/~/NewsContent/1/64/10342/Egypt/Politics-/Ahram-Onlines-idiots-guide-to-Egypts-emergent-poli.aspx|url-status=live}}</ref><br>[[ਉਦਾਰਵਾਦ]]<ref name="Carnegie">{{Citation |url=http://egyptelections.carnegieendowment.org/2011/11/04/al-masry-al-dimuqrati-al-igtima%E2%80%99i-egyptian-social-democratic-party |title=Al-Masry al-Dimuqrati al-Igtima'i (Egyptian Social Democratic Party) |work=Guide to Egypt's Transition: Parties and Alliances |publisher=Carnegie Endowment for International Peace |date=4 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111129094253/http://egyptelections.carnegieendowment.org/2011/11/04/al-masry-al-dimuqrati-al-igtima%E2%80%99i-egyptian-social-democratic-party |archive-date=29 November 2011 }}</ref> | headquarters = 17 ਮੁਹੰਮਦ ਮਹਿਮੂਦ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਤਹਿਰੀਰ ਵਰਗ, [[ਕੈਰੋ]] | international = ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ | website = {{url|https://egysdp.org/}} | country = ਮਿਸਰ | founder = ਮੁਹੰਮਦ ਅਬੂ ਅਲ-ਘਰ | colours = {{Colorbox|{{party color|Egyptian Social Democratic Party}}}} [[ਲਾਲ]]<br>{{colourbox|F5A301}} [[ਸੰਤਰੀ (ਰੰਗ)|ਸੰਤਰੀ]] | native_name_lang = ar | merger = {{unbulleted list|ਲਿਬਰਲ ਮਿਸਰੀ ਪਾਰਟੀ|ਮਿਸਰ ਦੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ}} | position = [[ਕੇਂਦਰ-ਖੱਬੇ]]<ref name="Ahram1"/> | national = ਸਿਵਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਅੰਦੋਲਨ<ref>{{Cite news|url=http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1187/289073/Egypt/-Presidential-Elections--/Eight-liberal-and-leftist-Egyptian-parties-to-boyc.aspx|title=Eight liberal and leftist Egyptian parties to boycott 2018 presidential elections|agency=Ahram Online|date=30 January 2018|access-date=30 January 2018|archive-date=10 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180210005928/http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1187/289073/Egypt/-Presidential-Elections--/Eight-liberal-and-leftist-Egyptian-parties-to-boyc.aspx|url-status=live}}</ref> | european = ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ (ਨਿਰੀਖਕ) }} '''ਮਿਸਰ ਦੀ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ''' ({{lang-ar-at|الحزب المصرى الديمقراطى الاجتماعى}}), [[ਮਿਸਰ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਸਮਾਜਿਕ ਉਦਾਰਵਾਦੀ]] ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪਾਰਟੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2011 ਦੇ ਮਿਸਰ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਛੋਟੀਆਂ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਅਭੇਦ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, 29 ਮਾਰਚ 2011 ਨੂੰ ਲਿਬਰਲ ਮਿਸਰੀ ਪਾਰਟੀ, ਅਤੇ ਮਿਸਰੀ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ।<ref name=":0">{{Cite web |date=18 February 2011 |title=Egyptian Social Democratic Party |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/33/104/26700/Elections-/Political-Parties/Egyptian-Social-Democratic-Party.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref> ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ੍ਰੀ ਫਰੀਦ ਜ਼ਹਰਾਨ ਹਨ, ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡਾ: ਅਹਾਬ ਅਲਖਰਤ, ਡਾ: ਫਰੈਡੀ ਐਲਬੈਡੀ ਐਮ.ਪੀ, ਡਾ: ਫਰੈਡੀ ਐਲਬੈਡੀ ਐਮ.ਪੀ, ਮਹਾ ਅਬਦਲਨਾਸਰ ਐਮ.ਪੀ., ਡਾ, ਸ੍ਰੀ ਮਹਿਮੂਦ ਸਾਮੀ ਐਮ.ਪੀ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਅਮੀਰਾ ਸਾਬਰ ਐਮ.ਪੀ, ਅਤੇ ਮਿਸਟਰ ਖਾਲਿਦ ਰਸ਼ੀਦ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਅਬੂ ਅਲ-ਘਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦਾਊਦ ਅਬਦੇਲ ਸਈਦ,<ref name=":1">{{Cite web |date=20 April 2011 |title=Ahram Online's idiot's guide to Egypt's emergent political landscape |url=https://english.ahram.org.eg/~/NewsContent/1/64/10342/Egypt/Politics-/Ahram-Onlines-idiots-guide-to-Egypts-emergent-poli.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref>ਕਾਰਕੁਨ ਅਮਰ ਹਮਜ਼ਾਵੀ, ਮੇਰਵਤ ਤੱਲਵੀ, [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਅੰਡਰ ਸੈਕਟਰੀ ਅਤੇ ESCWA ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਹਜ਼ਮ ਅਲ ਬੇਬਲਾਵੀ, ESCWA ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਕੱਤਰ।<ref name=":2">{{Cite web |date=2011-11-29 |title=Al-Masry al-Dimuqrati al-Igtima’i (Egyptian Social Democratic Party) – Egypt's Transition |url=http://egyptelections.carnegieendowment.org/2011/11/04/al-masry-al-dimuqrati-al-igtima%E2%80%99i-egyptian-social-democratic-party |access-date=2024-04-06 |website=web.archive.org |archive-date=2011-11-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111129094253/http://egyptelections.carnegieendowment.org/2011/11/04/al-masry-al-dimuqrati-al-igtima%E2%80%99i-egyptian-social-democratic-party |url-status=bot: unknown }}</ref><ref name=":3">{{Cite web |date=30 January 2018 |title=Eight liberal and leftist Egyptian parties to boycott 2018 presidential elections. |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/1187/289073/Egypt/-Presidential-Elections--/Eight-liberal-and-leftist-Egyptian-parties-to-boyc.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਮਰ ਹਮਜ਼ਾਵੀ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 'ਚ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ<ref name=":4">{{Cite web |date=2011-11-24 |title=Egyptian liberal parties merge - Hurriyet Daily News |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=egypt8217s-liberal-parties-merge-2011-03-30 |access-date=2024-04-06 |website=web.archive.org |archive-date=2011-11-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111124154652/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=egypt8217s-liberal-parties-merge-2011-03-30 |url-status=bot: unknown }}</ref>18 ਮਈ 2011 ਨੂੰ [[ਫਰੀਡਮ ਇਜਿਪਟ ਪਾਰਟੀ]] ਬਣਾਉਣ ਲਈ।<ref name=":5">{{Cite web |date=2011-06-20 |title=مجلس أمناء الحزب |url=http://www.egysdp.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=63&Itemid=118 |access-date=2024-04-06 |website=web.archive.org |archive-date=2011-06-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110620163858/http://www.egysdp.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=63&Itemid=118 |url-status=bot: unknown }}</ref> ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵਿਚ ਸਲਾਹਕਾਰ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਦਾਖਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਗਸਤ 2012 ਵਿੱਚ।<ref>{{Cite news|url=http://www.dailynewsegypt.com/2013/02/19/esdp-gains-membership-to-european-socialist-bloc/|title=ESDP gains membership to European Socialist bloc|date=19 February 2013|work=Daily News Egypt|access-date=19 December 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131220132739/http://www.dailynewsegypt.com/2013/02/19/esdp-gains-membership-to-european-socialist-bloc/|archive-date=20 December 2013}}</ref> ਮਿਸਰ ਦੀ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਤਗਾਮੂ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਮਿਸਰ ਦੇ ਬਲਾਕ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ 2012 ਸ਼ੂਰਾ ਕੌਂਸਲ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸ਼ੂਰਾ ਕੌਂਸਲ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ।<ref name=":6">{{Cite web |date=17 July 2011 |title=Egypt's finance minister resigns, Beblawi officially appointed. |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/3/12/16611/Business/Economy/Egypts-finance-minister-resigns,-Beblawi-officiall.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref><ref name=":7">{{Cite web |date=12 April 2011 |title=Hamzawy resigns from party over statement on the military |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/9844/Egypt/Politics-/Hamzawy-resigns-from-party-over-statement-on-milit.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref> ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (PES) ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, 18 ਫਰਵਰੀ 2013 ਨੂੰ।<ref name=":8">{{Cite web |date=16 May 2011 |title=Political Star Hamzawy founds his own party |url=https://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/12273/Egypt/Politics-/Political-star-Hamzawy-founds-his-own-party.aspx |url-status=live |access-date=6 April 2024 |website=Ahram Online}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2013 ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਮੁਰਸੀ ਨੂੰ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਜ਼ਿਆਦ ਬਾਹਾ ਅਲ-ਦੀਨ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref name=":9">{{Cite web |date=2018-08-10 |title=Socialist International - Progressive Politics For A Fairer World |url=http://www.socialistinternational.org/viewArticle.cfm?ArticlePageID=1697 |access-date=2024-04-06 |website=web.archive.org |archive-date=2018-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180810115753/http://www.socialistinternational.org/viewArticle.cfm?ArticlePageID=1697 |url-status=bot: unknown }}</ref>ਯੂਨਸ ਮਾਖਿਓਨ, ਨੂਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਬਾਹਾ ਅਲ-ਦੀਨ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲਬਰਾਦੀ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕੋ ਸਿਆਸੀ ਗੱਠਜੋੜ (ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਲਵੇਸ਼ਨ ਫਰੰਟ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ, ਹਜ਼ਮ ਅਲ ਬੇਬਲਾਵੀ, 9 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਅੰਤਰਿਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":10">{{Cite web |date=2012-12-22 |title=Results of Shura Council elections – Egypt's Transition |url=http://egyptelections.carnegieendowment.org/2012/02/29/results-of-shura-council-elections |access-date=2024-04-06 |website=web.archive.org |archive-date=2012-12-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121222122444/http://egyptelections.carnegieendowment.org/2012/02/29/results-of-shura-council-elections |url-status=bot: unknown }}</ref>ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।<ref name=":11">{{Cite web |last=Staff |first=Al-Masry Al-Youm |date=2012-01-10 |title=Egyptian Bloc divided over boycotting Shura Council elections |url=https://34.118.18.244/egyptian-bloc-divided-over-boycotting-shura-council-elections/ |access-date=2024-04-06 |website=Egypt Independent |language=en-US}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਨੇ 16 ਜੁਲਾਈ 2013 ਨੂੰ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।<ref name=":12">{{Cite web |date=2013-02-19 |title=ESDP gains membership to European Socialist bloc - Dailynewsegypt |url=https://www.dailynewsegypt.com/2013/02/19/esdp-gains-membership-to-european-socialist-bloc/ |access-date=2024-04-06 |language=en-US}}</ref> ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2023 ਦੇ ਮਿਸਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣ ਲਈ ਚੇਅਰਮੈਨ ਫਰੀਦ ਜ਼ਹਰਾਨ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਜੋ 4.01% ਵੋਟਾਂ (ਜਾਂ 1,776,952 ਵੋਟਾਂ) ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ। == ਨੀਤੀ == ਇਹ ਮੁਕਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ [[ਸਮਾਜਕ ਨਿਆਂ]] ਦੋਵਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ। ਇਸਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਇੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੈ ਜੋ ਨਾਗਰਿਕਤਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਨਾਗਰਿਕ ਰਾਜ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੂਜੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਅਲ-ਤਗਮੂ]] ਅਤੇ ਫ੍ਰੀ ਇਜਿਪਟੀਅਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ESDP ਨੇ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ। ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਕਾ[[ਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ]] ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ। ਫਰੀਦ ਜ਼ਹਰਾਨ ਮਹਿੰਗਾਈ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ, ਕਰਜ਼ਾ ਘਟਾਉਣਾ, ਨਾਲ ਹੀ "ਰਾਜ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਵੱਡੇ ਰਣਨੀਤਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ, ਜਿਵੇ ਕੀ: ਸੁਏਜ਼ ਨਹਿਰ ਅਥਾਰਟੀ, ਲੋਹਾ ਅਤੇ ਸਟੀਲ, ਅਲਮੀਨੀਅਮ ਕੰਪਲੈਕਸ, , ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੀਵਰੇਜ ਕੰਪਨੀਆਂ।" ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਹੁਲਵਾਦ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ESDP ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਮਿਸਰੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼, ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਫੌਜੀ (ਪਰ ਸੰਸਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਤੋਂ ਫੌਜ ਦੀ ਛੋਟ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ)। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਨਿਰਪੱਖ ਵੰਡ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨਾ, [[ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ]] ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਨੀਤੀਆਂ। ESDP ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਧਾਉਣਾ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਸੈਕਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ। == ਚੋਣ ਇਤਿਹਾਸ == === ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ === {| class="wikitable" style="text-align:center" !ਚੋਣਾਂ !ਪਾਰਟੀ ਉਮੀਦਵਾਰ !ਵੋਟਾਂ !% !ਨਤੀਜਾ |- |2023 | rowspan="5" |ਫਰੀਦ ਜ਼ਹਰਾਨ |1,776,952 |4.01% |ਗੁੰਮ N{{Nay}} |} === ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ === {| class="wikitable" |+ !ਚੋਣ !ਸੀਟਾਂ !+/- !ਨਤੀਜਾ |- |2011 |{{Composition bar|16|508|{{party color|Egyptian Social Democratic Party}}}} |16 {{increase}} |ਵਿਰੋਧ |- |2015 |{{Composition bar|4|596|{{party color|Egyptian Social Democratic Party}}}} |12 {{decrease}} |ਵਿਰੋਧ |- |2020 |{{Composition bar|7|596|{{party color|Egyptian Social Democratic Party}}}} |3 {{increase}} |ਵਿਰੋਧ |} === ਸੈਨੇਟ === {| class="wikitable" style="text-align:center" !ਚੋਣਾਂ !ਸੀਟਾਂ !+/- !ਨਤੀਜਾ |- |2012 |{{Composition bar|8|300|{{party color|Egyptian Social Democratic Party}}}} |8{{Increase}} |ਵਿਰੋਧ |- |2020 |{{Composition bar|3|300|{{party color|Egyptian Social Democratic Party}}}} |5{{Decrease}} |ਵਿਰੋਧ |} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{official website}} {{in lang|ar}} h7c3kv6x6ie4hskr1qduxv1zusd47ax 0 185408 749837 749430 2024-04-10T03:16:51Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Distinguish|ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ}} {{Infobox religious building | building_name = ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਮਸਜਿਦ | religious_affiliation = [[ਇਸਲਾਮ]] | image = | map_type = India Delhi#India | coordinates = {{coord|28.650|77.226|display=title,inline}} | location = [[ਦਿੱਲੀ]] | district = [[ਕੇਂਦਰੀ ਦਿੱਲੀ]] | territory = [[ਦਿੱਲੀ]] | province = | country = [[ਭਾਰਤ]] | consecration_year = | status = [[ਮਸਜਿਦ]] | architecture_type = ਮਸਜਿਦ | architecture_style = ਹਿੰਦ-ਇਸਲਾਮਿਕ | year_completed = 1823 | materials = ਲਾਲ ਰੇਤਲਾ ਪੱਥਰ }} '''ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਮਸਜਿਦ''', ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੰਡੀ ਦੀ ਮਸਜਿਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲਾਲ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣੀ ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹੌਜ਼ ਕਾਜ਼ੀ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ, [[ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚਾਵਡ਼ੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੈਟਰੋ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਤਵਾਇਫ਼ ਦੀ ਮਸਜਿਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 19 ਜੁਲਾਈ 2020 ਨੂੰ, ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਗੁੰਬਦ ਢਹਿ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Heavy rains damage 200-year-old mosque in Indian capital |url=https://www.aljazeera.com/news/2020/07/heavy-rains-damage-200-year-mosque-indian-capital-200720105454211.html |access-date=2020-07-20 |website=www.aljazeera.com}}</ref><ref>{{Cite web |last=Shekhar |first=Himanshu |date=2020-07-20 |title=Central dome of iconic Masjid Mubarak mosque in Old Delhi collapses in rain |url=https://www.indiatvnews.com/news/india/masjid-mubarak-mosque-central-dome-falls-photo-old-delhi-delhi-rains-635588 |access-date=2020-07-20 |website=www.indiatvnews.com |language=en}}</ref> ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸਵੇਰੇ 6:45 ਦੇ ਕਰੀਬ ਢਹਿ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Delhi rains: Downpour damages central dome of 200-year-old Masjid Mubarak Begum |url=https://www.newindianexpress.com/cities/delhi/2020/jul/20/delhi-rains-downpour-damages-central-dome-of-200-year-old-masjid-mubarak-begum-2172216.html |access-date=2020-07-20 |website=The New Indian Express}}</ref> ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਦਿੱਲੀ ਵਕਫ਼ ਬੋਰਡ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਇਹ ਮਸਜਿਦ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ 1823 ਵਿੱਚ ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਨਾਮਕ ਇੱਕ [[ਨਾਚੀ]] ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਗਲ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਤਵਾਈਫ਼ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=20 July 2020 |title=Central dome of heritage mosque 'Masjid Mubarak Begum' in Old Delhi damaged in heavy rain |url=https://www.cnbctv18.com/india/central-dome-of-heritage-mosque-masjid-mubarak-begum-in-old-delhi-damaged-in-heavy-rain-6384261.htm |access-date=2020-07-20 |website=cnbctv18.com |language=en-US}}</ref> ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੱਚਣ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=20 July 2020 |title=Twitter Remembers Mughal Courtesan Mubarak Begum as Delhi Rain Damages 19th Century Mosque |url=https://www.news18.com/news/buzz/twitter-remembers-mughal-courtesan-mubarak-begum-after-delhi-rain-damages-her-19th-century-mosque-2724847.html |access-date=2020-07-20 |website=News18}}</ref> ਜਦੋਂ [[ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਫੌਜੀਆਂ ਲਈ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਨਾਲ ਆਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਾਂ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੂਲ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। "ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਹਾਰਾ ਸਨ।" ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਵਾਸੀ, ਡੇਵਿਡ ਓਚਰਲੋਨੀ (ਜੋ 1802 ਅਤੇ 1822 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਵਾਸੀ ਸੀ) ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ ਬਣਵਾਈ। "ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਇੱਕ ਨਾਚੀ, ਨਾ ਕਿ ਰਾਇਲਟੀ, ਲਈ ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਰੰਡੀ ਦੀ ਮਸਜਿਦ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਨਾਮ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।" 1878 ਵਿੱਚ ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ।"<ref>{https://www.cntraveller.in/story/old-delhi-randi-ki-masjid-got-name/}</ref><ref>{{Cite web |date=2020-07-20 |title=Masjid Mubarak Begum: The story behind 'Rundi ki masjid', built by an ambitious Mughal concubine |url=https://indianexpress.com/article/research/masjid-mubarak-begum-the-story-behind-rundi-ki-masjid-built-by-an-ambitious-mughal-concubine-6514901/ |access-date=2020-07-20 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> ਇਹ ਮੱਧਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਿੰਨ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=SALAM |first=ZIYA US |date=20 July 2020 |title=Dome of two-centuries-old Mubarak Begum Masjid collapses in Delhi rain |url=https://frontline.thehindu.com/dispatches/dome-of-two-centuries-old-mubarak-begum-masjid-collapses-in-delhi-rain/article32140957.ece |access-date=2020-07-20 |website=Frontline |language=en}}</ref> == ਬਣਤਰ == ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਢਾਂਚੇ ਵਜੋਂ ਲਾਲ ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਲਖੋਰੀ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਬਣੀ ਹੈ। ਉਪਰਲੀ ਮੰਜ਼ਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਮਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁੰਬਦਦਾਰ ਕਮਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਲਾਲ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਧਾਰੀਦਾਰ ਗੁੰਬਦ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤਿੰਨ ਕਮਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=20 July 2020 |title=Mubarak Begum Ki Masjid: Heavy rains damage a rare mosque built by a woman |url=https://www.nationalheraldindia.com/india/mubarak-begum-ki-masjid-heavy-rain-damage-a-rare-mosque-built-by-a-woman |access-date=2020-07-20 |website=National Herald |language=en}}</ref> ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਮੁਰੰਮਤ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ 2016 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਮਸਜਿਦਾਂ]] 63w4kqlfaq51x91n52ly70mypgqy8nx 3 185417 749797 2024-04-09T12:15:24Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Emanuelps27}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:15, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 25t18cmtmkmzeerdgjkd1x8eo18zdfr 3 185418 749799 2024-04-09T12:50:10Z Cabayi 27315 Cabayi ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Ekdaliann fan]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Siddharaja]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Ekdaliann fan|Ekdaliann fan]]" to "[[Special:CentralAuth/Siddharaja|Siddharaja]]" wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Siddharaja]] 3lgse125pgxg9x6z6wcrxx404vc5fi2 3 185419 749806 2024-04-09T14:14:16Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kanjo Kotr}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:14, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 755oehkqvmwz0ktsbqira8unfvibafp 0 185420 749808 2024-04-09T16:14:23Z Nachhattardhammu 5032 Created by translating the opening section from the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1200170240|Kaffeklubben Island]]" wikitext text/x-wiki Cannot serialize mw:Transclusion without data-mw.parts or data-parsoid.src 7x546z0cnkbg86f4t8em2iw43djauwq 3 185421 749812 2024-04-09T16:50:39Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=CTT-difftester}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:50, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) rsv8fau0xqbvl2czp41gri12p9vug71 3 185422 749813 2024-04-09T16:53:31Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=JGiannelos (WMF)}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:53, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 8dq48mj4obwvgkd9yp1jlxwxb1yk7ei 3 185423 749816 2024-04-09T17:47:22Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Mafi313}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:47, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) hvptxdmrp4ukn2vnldxugl528k17tuw 3 185424 749818 2024-04-09T18:30:06Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=9878Gur}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:30, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) ausbbqrofjicqid7wbhnrngxin6w1hu 3 185425 749819 2024-04-09T18:48:42Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Stefan040780}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:48, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 235be12uu9mr94a0ox52od0xxbiwj7s 3 185426 749821 2024-04-09T19:28:01Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Denpuh235}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:28, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) gme7hvdwwhrdq8bxt2e6ivl61aizd6h 3 185427 749822 2024-04-09T19:49:07Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Manastarsyoutubeurl}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:49, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) fcne94bmiappnn7h70kyt4rgp6o7auq 3 185428 749823 2024-04-09T19:51:17Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kingofthewetcats}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:51, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) em16252nsbh5hm3mdddtpcdmfazmaxn 3 185429 749825 2024-04-09T20:23:16Z Jules* 22156 Jules* ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:CodemWiki]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:J.pshine5t]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/CodemWiki|CodemWiki]]" to "[[Special:CentralAuth/J.pshine5t|J.pshine5t]]" wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:J.pshine5t]] 15l8ytylvw2q24ymom23e6gmybfh4q6 3 185430 749826 2024-04-09T20:25:37Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Phyrik}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 20:25, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) ki7i6omroqtif04oh8tlulzjeqoyivi 3 185431 749827 2024-04-09T22:32:37Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Zaeem Maansib}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 22:32, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) d6vsybrmo7a9thvsoylaqfef2sv3i5g 3 185432 749828 2024-04-09T22:32:50Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=CopyPatrolBot}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 22:32, 9 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) jqx2df9dtkr2hnbvdc0gi1pc8xvyncn 3 185433 749830 2024-04-10T02:40:25Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Snowmanonahoe}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:40, 10 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) jfp34w86b64lvovr8anzu8w2qefmk8o 14 185434 749846 2024-04-10T03:45:07Z Kuldeepburjbhalaike 18176 ਖ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 749847 749846 2024-04-10T03:45:42Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 2ah0zeog9g9rkf05qqmf96rqn8tau3v 749850 749847 2024-04-10T03:46:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] no0rewe9v85n5hvqtrb681wd9anleo7 14 185435 749851 2024-04-10T03:46:48Z Kuldeepburjbhalaike 18176 ਖ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 749852 749851 2024-04-10T03:47:18Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] 4op5m48dkj8msfss6j73k4vjvst08ip 749853 749852 2024-04-10T03:48:30Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] tvbjjksc19y4wvitv67ped11wck5lbv 749854 749853 2024-04-10T03:49:15Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] t9tfkml00muxuaxl0sp1xnhvrvtsire 14 185436 749855 2024-04-10T03:49:37Z Kuldeepburjbhalaike 18176 ਖ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 749856 749855 2024-04-10T03:50:42Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] kgw9h7w8rwsqutrg3a8fubyp59ld73c 749857 749856 2024-04-10T03:51:23Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] iedr9uksale6fgq9pqa00onzqrp2p0f 749894 749857 2024-04-10T04:03:03Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] purkwpsaz30otw17x2xaeagbteme84z 14 185437 749878 2024-04-10T03:55:58Z Kuldeepburjbhalaike 18176 ਖ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 749879 749878 2024-04-10T03:56:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] nxqoisg609ics1mzdhszv23ews1jh24 749880 749879 2024-04-10T03:56:45Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] 6nenycybak2n3ary3fujtu2wbruc86p 749881 749880 2024-04-10T03:57:03Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] 3zyyil81blcys7m9rowg7di7j9w24fu 749890 749881 2024-04-10T04:02:09Z Kuldeepburjbhalaike 18176 removed [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]; added [[Category:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜ ਜਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] b4p8ys5c3nznoha5fdccjy3dcaq95kn 14 185439 749938 2024-04-10T04:11:17Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Commons category|Festivals by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Commons category|Festivals by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} o19g1ex50i00ka9anljau6fq34fo12b 749939 749938 2024-04-10T04:11:43Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Festivals by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] atfvlyc1vdmmx3enezs7wcy9qocijcc 749940 749939 2024-04-10T04:12:13Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Festivals by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] 732kpw0zxpwkvucc336x6pf0py4ulr2 749941 749940 2024-04-10T04:12:28Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Festivals by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] nx3rh0jtwsupxld42hkzf85oewrnefe 749942 749941 2024-04-10T04:12:59Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Festivals by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ]] 9h5ydbigxtzz0dbx1wa35gczeg7hjx5 14 185440 749943 2024-04-10T04:14:39Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Commons|Festivals by subject|ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Commons|Festivals by subject|ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}} cxolsj9t7yjiq5s9xulxofozy2j035m 749944 749943 2024-04-10T04:15:05Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons|Festivals by subject|ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] 0hsm87gexhu7cqo0tyks18bh24by77y 749945 749944 2024-04-10T04:15:21Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons|Festivals by subject|ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] hh8am2qcehx3fn5zvbo6ecz9chs2dcd 14 185441 749946 2024-04-10T04:15:43Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{catdiffuse}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{catdiffuse}} hz0k2kg5xh0hw7unitpnazbax3m2jae 749947 749946 2024-04-10T04:16:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{catdiffuse}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ]] iicq637n3q83qv152gkku5jttpuhc6x 749948 749947 2024-04-10T04:16:32Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{catdiffuse}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] ma0ii1j6nz7mhdl5zpou2h5rw52ed81 749949 749948 2024-04-10T04:16:46Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{catdiffuse}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ]] bm6rjxw6o3zbp21sljbkec0k9vtwvjj 14 185442 749950 2024-04-10T04:17:15Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Cat main|ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Cat main|ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}} ou5lgu7qfowo32dh201rvqk4k2sxlg7 749951 749950 2024-04-10T04:17:44Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Cat main|ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਿਉਹਾਰ]] 0upjlzij67aekdhtk60hevnb5rzygg9 14 185443 749952 2024-04-10T04:18:18Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Commons category|Cultural festivals|ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਤਿਉਹਾਰ}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Commons category|Cultural festivals|ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਤਿਉਹਾਰ}} p7gjc7o6agcz12oiv0c6p7nw68kxh8d 749953 749952 2024-04-10T04:18:46Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commons category|Cultural festivals|ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Cat main|ਤਿਉਹਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਿਸਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਉਹਾਰ]] onc6gx34lh1qs8ix9d8kcgtn0gr3bnj 14 185444 749954 2024-04-10T04:19:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Container category}} {{Commons category|Categories by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Container category}} {{Commons category|Categories by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ}} 04symj59urgdtyqpjd9p9ilchtcl18n 749955 749954 2024-04-10T04:19:38Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Container category}} {{Commons category|Categories by culture|ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] j8dyq3a2kdq6yw3jaoag9jtzcuthw8v 3 185445 749968 2024-04-10T06:03:07Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Wüstenspringmaus}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:03, 10 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) n1n6hs9ehtoa4sqjm3ni5c7100zkyah 3 185446 749974 2024-04-10T07:03:52Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Noor Veer Singh}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:03, 10 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) s1c4sft71yovla7vgb4p5w4g6920vq7