ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.42.0-wmf.26 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Topic 0 2230 750102 600639 2024-04-11T07:49:14Z Harchand Bhinder 3793 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Howl Bangladesh.jpg|thumb|ਸੂਰਜ]] '''ਸੂਰਜ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[file:Sun symbol (fixed width).svg|16px|☉]]) ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 109 ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ 250 ਲੱਖ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ 30,000 ਰੋਸ਼ਨੀ-ਵਰ੍ਹੇ ਦੂਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਉਮਰ 4.6 ਅਰਬ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਈ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ 11 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੂਰਜ ਦੀ ਕੁਲ ਉਮਰ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਅਰਬ ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਮਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੈ। * ਸੂਰਜ ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ। * ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਸੰਯੋਜਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀਲੀਅਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਸੂਰਜ G2V ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਟੇਲਰ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ G2 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਬਣਤਰ== ਸੂਰਜ ਜੋ ਸਾਡੀ [[ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾ]] ਦੇ ਸੌ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ [[ਤਾਰਾ]] ਹੈ। ਸੂਰਜ ਸਾਡੀ [[ਧਰਤੀ]] ਲਈ ਊਰਜਾ (ਰੌਸ਼ਨੀ, ਗਰਮੀ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਤਾਪਮਾਨ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਦਰਜੇ [[ਕੈਲਵਿਨ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਪਲਾਜ਼ਮਾ]] ਬਣੀ [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]] ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ [[ਹੀਲੀਅਮ]] ਵਿੱਚ ਵਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ [[ਸੰਯੋਜਨ ਕਿਰਿਆ|ਫਿਊਜ਼ਨ ਕਿਰਿਆ]] ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੰਨੀ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਉਦੈ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਮਾਮ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਲਈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਅਰਬ ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਾਂਹ ਇੰਨੇ ਕੁ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਰ ਇੰਜ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜਲੌਅ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਇਆ ਵਾਲਾ ਭਖਦਾ ਹੋਇਆ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਲੈਕ ਹੋਲ਼, ਨਿਊਟ੍ਰਾਨ ਤਾਰਾ ਜਾਂ ਵਾਈਟ-ਡਵਾਰਫ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਵੇਗਾ। ==ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ== ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਥਾਲ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਹਨ। ਇਹ ਧੱਬੇ ਇਸ ਦੇ ਅਤਿ ਤੀਬਰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ। ਇਹ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਧੱਬੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਸੂਰਜ ਦਾ ਥਾਲ ਇਸ ਦਾ [[ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ]] ਹੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮੋਟਾ [[ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ]] ਦਾ ਘੇਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਕ [[ਕਰੋਨਾ]] ਦਾ ਖਿਲਾਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਸਿਰਫ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਹੈ। ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਸ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਕੈਲਵਿਨ ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਠ ਨੌਂ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਚੁੰਬਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਾਰਨ ਉਠਦੇ ਭਾਂਬੜ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਪਜੀਆਂ [[ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲੈਟ ਕਿਰਨਾਂ]], [[ਐਕਸ ਕਿਰਨਾਂ]] ਅਤੇ [[ਕਾਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ]] ਵੀ ਘੱਟ ਗੈਸ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਠੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਲਾਟ ਹੀ ਇੱਕ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਮੈਗਾਟਨ ਟੀ.ਐੱਨ.ਟੀ. ਬਾਰੂਦ ਜਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਪਰਪੰਚ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਪਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ। ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ। ==ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ== ਇਹ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਸਾਡੀ ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੰਝੀ ਤੀਹ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੜੇ ਨੇਮ ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਘਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਧਣ ਘਟਣ ਦਾ ਚੱਕਰ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਨੂੰ [[ਸੋਲਰ ਸਾਈਕਲ]] ਆਖਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਠਣ ਵਾਲੇ ਭਾਂਬੜ, ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਤੇ ਹਨੇਰੀਆਂ ਇਸ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇ ਧੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਚੇ ਨੀਵੇਂ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਂਬੜ, ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੁੰਦੀ ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਕਿੱਸੇ== ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕਾਰੋਨਲ ਮਾਸ ਈਜੈਕਸ਼ਨ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ.) ਆਖਦੇ ਹਨ। 1970 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀਹ ਕਰੋੜ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੇਗ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਤਾਂ ਅਥਾਹ ਸੇਕ ਦਾ ਘਰ ਹਨ ਪਰ ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼ਾਕ-ਵੇਵ ਅਰਬਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਗੜਬੜੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ== *ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ, ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਅਤੇ ਸੋਲਰ ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਦੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। *ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ [[ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ]] ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਪੰਜਾਹ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਇਲੈਕਟਰਾਨ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀ-ਕਮਿਨੀਊਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਇਸ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਮਚਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਉਲਟਾ-ਪਲਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਭਾਰ ਇੰਡਿਉਸ ਕੀਤੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਵਰ ਗਰਿੱਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਜਾਂ ਜਾਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਘਟਨਾਵਾਂ== *ਸੰਨ 1859 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਉਠਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਗਰਾਫ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਹਵਾ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਅੱਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। *4 ਅਗਸਤ 1972 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਨੇ ਇਲੀਨਾਏ ਦੇ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। *13 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੇ ਵੱਡਾ ਭਾਣਾ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਕਿਊਬੈਕ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਾ ਸੂਬਾ ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਘੰਟੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਰਿਹਾ। ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਵੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਇੰਜ ਉਲਟ-ਪੁਲਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸਰਕਟ ਬਰੇਕਰ ਉੱਡ ਗਏ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਰਾਂ ਦੀ ਵਾਈਂਡਿੰਗ ਪਿਘਲ ਗਈ। *13 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੂੰ ਬੈਸਤਿਲੀ ਡੇ ਈਵੈਂਟ ਨਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਆਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਪਰੋਟਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਨੇ ਕਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਖੱਜਲ ਕੀਤੇ। ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਉਤਲੇ ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਉਪਕਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਗਏ। *ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉੱਠੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਸੁੱਟਿਆ। *2006 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉੱਚ ਅਵਿਰਤੀ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲੈਕ-ਆਊਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਟੀ.ਵੀ. ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨਨਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਿਆ। *ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਉਠਦੇ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਇਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਤੂਫਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੈਗਾਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਇਕਦਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਬਿਜਲੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਬਿਜਲਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਲੋਡ ਜਾਂ ਸ਼ਾਰਟ-ਸਰਕਟ ਕਰਕੇ ਬਰਬਾਦ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ==ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ== *ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਪੇਸ ਵੈਦਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਸਾ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਸੋਲਰ ਐਂਡ ਹੀਲੀਓਗਰੈਫਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਟਵਿਨ ਸੋਲਰ ਟੈਰੈਸਟਰੀਅਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸੋਲਰ ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। *ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦੇਪੁਰ, ਕੋਡਾਈਕਨਾਲ ਦੇ ਆਪਟੀਕਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਵੀ ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਗ੍ਹਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] lo8wy966kxiezbep9i6ijv2612kgolf 750103 750102 2024-04-11T07:53:24Z Harchand Bhinder 3793 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Howl Bangladesh.jpg|thumb|ਸੂਰਜ]] '''ਸੂਰਜ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[file:Sun symbol (fixed width).svg|16px|☉]]) ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 109 ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ 250 ਲੱਖ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ 30,000 ਰੋਸ਼ਨੀ-ਵਰ੍ਹੇ ਦੂਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਉਮਰ 4.6 ਅਰਬ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਈ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ 11 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੂਰਜ ਦੀ ਕੁਲ ਉਮਰ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਅਰਬ ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਮਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੈ। * ਸੂਰਜ ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ। * ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਸੰਯੋਜਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀਲੀਅਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਸੂਰਜ G2V ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਟੇਲਰ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ G2 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਬਣਤਰ== ਸੂਰਜ ਜੋ ਸਾਡੀ [[ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾ]] ਦੇ ਸੌ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ [[ਤਾਰਾ]] ਹੈ। ਸੂਰਜ ਸਾਡੀ [[ਧਰਤੀ]] ਲਈ ਊਰਜਾ (ਰੌਸ਼ਨੀ, ਗਰਮੀ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਤਾਪਮਾਨ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਦਰਜੇ [[ਕੈਲਵਿਨ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਪਲਾਜ਼ਮਾ]] ਬਣੀ [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]] ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ [[ਹੀਲੀਅਮ]] ਵਿੱਚ ਵਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ [[ਸੰਯੋਜਨ ਕਿਰਿਆ|ਫਿਊਜ਼ਨ ਕਿਰਿਆ]] ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੰਨੀ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਉਦੈ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਮਾਮ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਲਈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਅਰਬ ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਾਂਹ ਇੰਨੇ ਕੁ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਰ ਇੰਜ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜਲੌਅ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਇਆ ਵਾਲਾ ਭਖਦਾ ਹੋਇਆ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਲੈਕ ਹੋਲ਼, ਨਿਊਟ੍ਰਾਨ ਤਾਰਾ ਜਾਂ ਵਾਈਟ-ਡਵਾਰਫ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਵੇਗਾ। ==ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ== ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਥਾਲ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਹਨ। ਇਹ ਧੱਬੇ ਇਸ ਦੇ ਅਤਿ ਤੀਬਰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ। ਇਹ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਧੱਬੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਸੂਰਜ ਦਾ ਥਾਲ ਇਸ ਦਾ [[ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ]] ਹੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮੋਟਾ [[ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ]] ਦਾ ਘੇਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਕ [[ਕਰੋਨਾ]] ਦਾ ਖਿਲਾਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਸਿਰਫ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਹੈ। ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਸ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਕੈਲਵਿਨ ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਠ ਨੌਂ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਚੁੰਬਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਾਰਨ ਉਠਦੇ ਭਾਂਬੜ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਪਜੀਆਂ [[ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲੈਟ ਕਿਰਨਾਂ]], [[ਐਕਸ ਕਿਰਨਾਂ]] ਅਤੇ [[ਕਾਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ]] ਵੀ ਘੱਟ ਗੈਸ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਠੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਲਾਟ ਹੀ ਇੱਕ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਮੈਗਾਟਨ ਟੀ.ਐੱਨ.ਟੀ. ਬਾਰੂਦ ਜਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਪਰਪੰਚ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਪਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ। ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ। ==ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ== ਇਹ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਸਾਡੀ ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੰਝੀ ਤੀਹ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੜੇ ਨੇਮ ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਘਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਧਣ ਘਟਣ ਦਾ ਚੱਕਰ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਨੂੰ [[ਸੋਲਰ ਸਾਈਕਲ]] ਆਖਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਠਣ ਵਾਲੇ ਭਾਂਬੜ, ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਤੇ ਹਨੇਰੀਆਂ ਇਸ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇ ਧੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਚੇ ਨੀਵੇਂ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਂਬੜ, ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੁੰਦੀ ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਕਿੱਸੇ== ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕਾਰੋਨਲ ਮਾਸ ਈਜੈਕਸ਼ਨ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ.) ਆਖਦੇ ਹਨ। 1970 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀਹ ਕਰੋੜ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੇਗ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਤਾਂ ਅਥਾਹ ਸੇਕ ਦਾ ਘਰ ਹਨ ਪਰ ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼ਾਕ-ਵੇਵ ਅਰਬਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਗੜਬੜੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ== *ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ, ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਅਤੇ ਸੋਲਰ ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਦੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। *ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ [[ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ]] ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਪੰਜਾਹ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਇਲੈਕਟਰਾਨ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀ-ਕਮਿਨੀਊਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਇਸ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਮਚਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਉਲਟਾ-ਪਲਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਭਾਰ ਇੰਡਿਉਸ ਕੀਤੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਵਰ ਗਰਿੱਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਜਾਂ ਜਾਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਘਟਨਾਵਾਂ== *ਸੰਨ 1859 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਉਠਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਗਰਾਫ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਹਵਾ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਅੱਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। *4 ਅਗਸਤ 1972 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਨੇ ਇਲੀਨਾਏ ਦੇ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। *13 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੇ ਵੱਡਾ ਭਾਣਾ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਕਿਊਬੈਕ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਾ ਸੂਬਾ ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਘੰਟੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਰਿਹਾ। ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਵੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਇੰਜ ਉਲਟ-ਪੁਲਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸਰਕਟ ਬਰੇਕਰ ਉੱਡ ਗਏ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਰਾਂ ਦੀ ਵਾਈਂਡਿੰਗ ਪਿਘਲ ਗਈ। *13 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੂੰ ਬੈਸਤਿਲੀ ਡੇ ਈਵੈਂਟ ਨਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਆਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਪਰੋਟਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਨੇ ਕਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਖੱਜਲ ਕੀਤੇ। ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਉਤਲੇ ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਉਪਕਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਗਏ। *ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉੱਠੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਸੁੱਟਿਆ। *2006 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉੱਚ ਅਵਿਰਤੀ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲੈਕ-ਆਊਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਟੀ.ਵੀ. ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨਨਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਿਆ। *ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਉਠਦੇ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਇਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਤੂਫਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੈਗਾਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਇਕਦਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਬਿਜਲੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਬਿਜਲਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਲੋਡ ਜਾਂ ਸ਼ਾਰਟ-ਸਰਕਟ ਕਰਕੇ ਬਰਬਾਦ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ==ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ== *ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਪੇਸ ਵੈਦਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਸਾ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਸੋਲਰ ਐਂਡ ਹੀਲੀਓਗਰੈਫਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਟਵਿਨ ਸੋਲਰ ਟੈਰੈਸਟਰੀਅਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸੋਲਰ ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। *ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦੇਪੁਰ, ਕੋਡਾਈਕਨਾਲ ਦੇ ਆਪਟੀਕਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਵੀ ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਗ੍ਹਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == See also == {{Portal|Astronomy|Stars|Solar System|Weather|Physics}}{{div col|colwidth=30em}} * {{Annotated link|Advanced Composition Explorer}} * {{Annotated link|Analemma}} * {{Annotated link|Antisolar point}} * [[Circled dot (disambiguation)|Circled dot]]{{snd}} other uses of the Sun symbol and similar symbols * {{Annotated link|List of brightest stars}} * {{Annotated link|List of nearest stars and brown dwarfs}} * {{Annotated link|Midnight sun}} * {{slink|Planets in astrology|Sun}} * {{Annotated link|Solar telescope}} * {{Annotated link|Sun path}} * {{Annotated link|Sun-Earth Day}} * {{Annotated link|Timeline of the far future}} {{div col end}} == Notes == {{reflist|group=note}}{{notelist|notes={{efn | name = heavy elements | In [[astronomy|astronomical sciences]], the term ''heavy elements'' (or ''metals'') refers to all chemical elements except hydrogen and helium. }} {{efn | name = particle density | Earth's atmosphere near sea level has a particle density of about 2{{e|25}}&nbsp;m⁻³. }} {{efn | name=rotation | Counterclockwise is also the direction of revolution around the Sun for objects in the Solar System and is the direction of axial spin for most objects. }}}} == References == {{reflist}} == Further reading == * {{Cite book|title=Chasing the Sun: The Epic Story of the Star That Gives Us Life|last=Cohen|first=Richard|date=2010|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1-4000-6875-3}} * {{Cite journal|last=Hudson|first=Hugh|date=2008|title=Solar Activity|journal=[[Scholarpedia]]|volume=3|issue=3|page=3967|bibcode=2008SchpJ...3.3967H|doi=10.4249/scholarpedia.3967|doi-access=free}} * {{Cite journal|last=Thompson|first=M.J.|date=August 2004|title=Solar interior: Helioseismology and the Sun's interior|journal=[[Astronomy & Geophysics]]|volume=45|issue=4|pages=21–25|bibcode=2004A&G....45d..21T|doi=10.1046/j.1468-4004.2003.45421.x|doi-access=free}} == External links == {{Spoken Wikipedia|En-Sun.ogg|date=2021-06-07}}{{Sister project links|Sun|n=no|s=no|b=no|v=no}} * [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-30-the-sun-spots-and-all/ Astronomy Cast: The Sun] * [http://www.acrim.com/ Satellite observations of solar luminosity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170611210135/http://acrim.com/|date=11 June 2017}} * [https://www.youtube.com/watch?v=qpMRtvFD8ek&hl=fr Animation – The Future of the Sun] * [https://www.youtube.com/watch?v=6tmbeLTHC_0 "Thermonuclear Art – The Sun In Ultra-HD"] | [[Goddard Space Flight Center]] * [https://www.youtube.com/watch?v=l3QQQu7QLoM "A Decade of Sun"] | Goddard Space Flight Center {{The Sun|state=uncollapsed}} {{Sun spacecraft}}{{Solar System}}{{Star}} {{Nearest star systems|1}} {{Astronomy navbar}}{{Authority control}}{{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] q20urjgmh0449znzgsr3qn7ud7jh3jh 750104 750103 2024-04-11T07:55:50Z Harchand Bhinder 3793 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Howl Bangladesh.jpg|thumb|ਸੂਰਜ]] '''ਸੂਰਜ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[file:Sun symbol (fixed width).svg|16px|☉]]) ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 109 ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ 250 ਲੱਖ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ 30,000 ਰੋਸ਼ਨੀ-ਵਰ੍ਹੇ ਦੂਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਉਮਰ 4.6 ਅਰਬ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਈ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ 11 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੂਰਜ ਦੀ ਕੁਲ ਉਮਰ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਅਰਬ ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਮਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੈ। * ਸੂਰਜ ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ। * ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਸੰਯੋਜਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀਲੀਅਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਸੂਰਜ G2V ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਟੇਲਰ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ G2 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਬਣਤਰ== ਸੂਰਜ ਜੋ ਸਾਡੀ [[ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾ]] ਦੇ ਸੌ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ [[ਤਾਰਾ]] ਹੈ। ਸੂਰਜ ਸਾਡੀ [[ਧਰਤੀ]] ਲਈ ਊਰਜਾ (ਰੌਸ਼ਨੀ, ਗਰਮੀ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਤਾਪਮਾਨ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਦਰਜੇ [[ਕੈਲਵਿਨ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਪਲਾਜ਼ਮਾ]] ਬਣੀ [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]] ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ [[ਹੀਲੀਅਮ]] ਵਿੱਚ ਵਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ [[ਸੰਯੋਜਨ ਕਿਰਿਆ|ਫਿਊਜ਼ਨ ਕਿਰਿਆ]] ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੰਨੀ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਉਦੈ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਮਾਮ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਲਈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਅਰਬ ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਾਂਹ ਇੰਨੇ ਕੁ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਰ ਇੰਜ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜਲੌਅ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਇਆ ਵਾਲਾ ਭਖਦਾ ਹੋਇਆ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਲੈਕ ਹੋਲ਼, ਨਿਊਟ੍ਰਾਨ ਤਾਰਾ ਜਾਂ ਵਾਈਟ-ਡਵਾਰਫ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਵੇਗਾ। ==ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ== ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਥਾਲ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਹਨ। ਇਹ ਧੱਬੇ ਇਸ ਦੇ ਅਤਿ ਤੀਬਰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ। ਇਹ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਧੱਬੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਸੂਰਜ ਦਾ ਥਾਲ ਇਸ ਦਾ [[ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ]] ਹੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮੋਟਾ [[ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ]] ਦਾ ਘੇਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਕ [[ਕਰੋਨਾ]] ਦਾ ਖਿਲਾਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਸਿਰਫ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਹੈ। ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਸ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਕੈਲਵਿਨ ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਠ ਨੌਂ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਚੁੰਬਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਾਰਨ ਉਠਦੇ ਭਾਂਬੜ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਪਜੀਆਂ [[ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲੈਟ ਕਿਰਨਾਂ]], [[ਐਕਸ ਕਿਰਨਾਂ]] ਅਤੇ [[ਕਾਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ]] ਵੀ ਘੱਟ ਗੈਸ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਠੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਲਾਟ ਹੀ ਇੱਕ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਮੈਗਾਟਨ ਟੀ.ਐੱਨ.ਟੀ. ਬਾਰੂਦ ਜਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਪਰਪੰਚ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਪਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ। ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ। ==ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ== ਇਹ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਸਾਡੀ ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੰਝੀ ਤੀਹ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੜੇ ਨੇਮ ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਘਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਧਣ ਘਟਣ ਦਾ ਚੱਕਰ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਨੂੰ [[ਸੋਲਰ ਸਾਈਕਲ]] ਆਖਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਠਣ ਵਾਲੇ ਭਾਂਬੜ, ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਤੇ ਹਨੇਰੀਆਂ ਇਸ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇ ਧੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਚੇ ਨੀਵੇਂ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਂਬੜ, ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੁੰਦੀ ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਕਿੱਸੇ== ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕਾਰੋਨਲ ਮਾਸ ਈਜੈਕਸ਼ਨ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ.) ਆਖਦੇ ਹਨ। 1970 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀਹ ਕਰੋੜ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੇਗ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਤਾਂ ਅਥਾਹ ਸੇਕ ਦਾ ਘਰ ਹਨ ਪਰ ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼ਾਕ-ਵੇਵ ਅਰਬਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਗੜਬੜੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ== *ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ, ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਅਤੇ ਸੋਲਰ ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਦੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। *ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ [[ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ]] ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਪੰਜਾਹ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਇਲੈਕਟਰਾਨ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀ-ਕਮਿਨੀਊਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਇਸ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਮਚਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਉਲਟਾ-ਪਲਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਭਾਰ ਇੰਡਿਉਸ ਕੀਤੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਵਰ ਗਰਿੱਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਜਾਂ ਜਾਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਘਟਨਾਵਾਂ== *ਸੰਨ 1859 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਉਠਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਗਰਾਫ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਹਵਾ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਅੱਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। *4 ਅਗਸਤ 1972 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਨੇ ਇਲੀਨਾਏ ਦੇ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। *13 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੇ ਵੱਡਾ ਭਾਣਾ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਕਿਊਬੈਕ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਾ ਸੂਬਾ ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਘੰਟੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਰਿਹਾ। ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਵੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਇੰਜ ਉਲਟ-ਪੁਲਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸਰਕਟ ਬਰੇਕਰ ਉੱਡ ਗਏ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਰਾਂ ਦੀ ਵਾਈਂਡਿੰਗ ਪਿਘਲ ਗਈ। *13 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੂੰ ਬੈਸਤਿਲੀ ਡੇ ਈਵੈਂਟ ਨਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਆਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਪਰੋਟਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਨੇ ਕਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਖੱਜਲ ਕੀਤੇ। ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਉਤਲੇ ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਉਪਕਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਗਏ। *ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉੱਠੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਸੁੱਟਿਆ। *2006 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉੱਚ ਅਵਿਰਤੀ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲੈਕ-ਆਊਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਟੀ.ਵੀ. ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨਨਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਿਆ। *ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਉਠਦੇ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਇਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਤੂਫਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੈਗਾਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਇਕਦਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਬਿਜਲੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਬਿਜਲਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਲੋਡ ਜਾਂ ਸ਼ਾਰਟ-ਸਰਕਟ ਕਰਕੇ ਬਰਬਾਦ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ==ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ== *ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਪੇਸ ਵੈਦਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਸਾ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਸੋਲਰ ਐਂਡ ਹੀਲੀਓਗਰੈਫਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਟਵਿਨ ਸੋਲਰ ਟੈਰੈਸਟਰੀਅਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸੋਲਰ ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। *ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦੇਪੁਰ, ਕੋਡਾਈਕਨਾਲ ਦੇ ਆਪਟੀਕਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਵੀ ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਗ੍ਹਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}}{{Portal|Astronomy|Stars|Solar System|Weather|Physics}}{{div col}} * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} * [[Circled dot (disambiguation)|Circled dot]]{{snd}} other uses of the Sun symbol and similar symbols * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} * {{slink}} * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} * {{Annotated link}} {{div col end}} == Notes == {{reflist|group=note}}{{notelist|notes={{efn | name = heavy elements | In [[astronomy|astronomical sciences]], the term ''heavy elements'' (or ''metals'') refers to all chemical elements except hydrogen and helium. }} {{efn | name = particle density | Earth's atmosphere near sea level has a particle density of about 2{{e|25}}&nbsp;m⁻³. }} {{efn | name=rotation | Counterclockwise is also the direction of revolution around the Sun for objects in the Solar System and is the direction of axial spin for most objects. }}}} == References == {{reflist}} == Further reading == * {{Cite book|title=Chasing the Sun: The Epic Story of the Star That Gives Us Life|last=Cohen|first=Richard|date=2010|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1-4000-6875-3}} * {{Cite journal|last=Hudson|first=Hugh|date=2008|title=Solar Activity|journal=[[Scholarpedia]]|volume=3|issue=3|page=3967|bibcode=2008SchpJ...3.3967H|doi=10.4249/scholarpedia.3967|doi-access=free}} * {{Cite journal|last=Thompson|first=M.J.|date=August 2004|title=Solar interior: Helioseismology and the Sun's interior|journal=[[Astronomy & Geophysics]]|volume=45|issue=4|pages=21–25|bibcode=2004A&G....45d..21T|doi=10.1046/j.1468-4004.2003.45421.x|doi-access=free}} == External links == {{Spoken Wikipedia|En-Sun.ogg|date=2021-06-07}}{{Sister project links|Sun|n=no|s=no|b=no|v=no}} * [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-30-the-sun-spots-and-all/ Astronomy Cast: The Sun] * [http://www.acrim.com/ Satellite observations of solar luminosity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170611210135/http://acrim.com/|date=11 June 2017}} * [https://www.youtube.com/watch?v=qpMRtvFD8ek&hl=fr Animation – The Future of the Sun] * [https://www.youtube.com/watch?v=6tmbeLTHC_0 "Thermonuclear Art – The Sun In Ultra-HD"] | [[Goddard Space Flight Center]] * [https://www.youtube.com/watch?v=l3QQQu7QLoM "A Decade of Sun"] | Goddard Space Flight Center {{The Sun|state=uncollapsed}} {{Sun spacecraft}}{{Solar System}}{{Star}} {{Nearest star systems|1}} {{Astronomy navbar}}{{Authority control}}{{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] 4y2mq42e3spd17knabh91cngt5ezrpl 750105 750104 2024-04-11T07:58:40Z Harchand Bhinder 3793 [[Special:Contributions/Harchand Bhinder|Harchand Bhinder]] ([[User talk:Harchand Bhinder|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ [[Special:Diff/750104|750104]] ਨਕਾਰੀ wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Howl Bangladesh.jpg|thumb|ਸੂਰਜ]] '''ਸੂਰਜ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[file:Sun symbol (fixed width).svg|16px|☉]]) ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ਊਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 109 ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ 250 ਲੱਖ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ 30,000 ਰੋਸ਼ਨੀ-ਵਰ੍ਹੇ ਦੂਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਉਮਰ 4.6 ਅਰਬ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਈ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ 11 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੂਰਜ ਦੀ ਕੁਲ ਉਮਰ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਅਰਬ ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਮਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੈ। * ਸੂਰਜ ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ। * ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਸੰਯੋਜਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀਲੀਅਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਸੂਰਜ G2V ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਟੇਲਰ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ G2 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਬਣਤਰ== ਸੂਰਜ ਜੋ ਸਾਡੀ [[ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾ]] ਦੇ ਸੌ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ [[ਤਾਰਾ]] ਹੈ। ਸੂਰਜ ਸਾਡੀ [[ਧਰਤੀ]] ਲਈ ਊਰਜਾ (ਰੌਸ਼ਨੀ, ਗਰਮੀ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਤਾਪਮਾਨ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਦਰਜੇ [[ਕੈਲਵਿਨ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਪਲਾਜ਼ਮਾ]] ਬਣੀ [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]] ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ [[ਹੀਲੀਅਮ]] ਵਿੱਚ ਵਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ [[ਸੰਯੋਜਨ ਕਿਰਿਆ|ਫਿਊਜ਼ਨ ਕਿਰਿਆ]] ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੰਨੀ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਉਦੈ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਮਾਮ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਲਈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਅਰਬ ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਾਂਹ ਇੰਨੇ ਕੁ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਰ ਇੰਜ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜਲੌਅ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਇਆ ਵਾਲਾ ਭਖਦਾ ਹੋਇਆ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਲੈਕ ਹੋਲ਼, ਨਿਊਟ੍ਰਾਨ ਤਾਰਾ ਜਾਂ ਵਾਈਟ-ਡਵਾਰਫ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਵੇਗਾ। ==ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ== ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਥਾਲ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਹਨ। ਇਹ ਧੱਬੇ ਇਸ ਦੇ ਅਤਿ ਤੀਬਰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ। ਇਹ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਧੱਬੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਸੂਰਜ ਦਾ ਥਾਲ ਇਸ ਦਾ [[ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ]] ਹੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮੋਟਾ [[ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ]] ਦਾ ਘੇਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਕ [[ਕਰੋਨਾ]] ਦਾ ਖਿਲਾਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਸਿਰਫ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਹੈ। ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਸ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਕੈਲਵਿਨ ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਠ ਨੌਂ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਚੁੰਬਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਾਰਨ ਉਠਦੇ ਭਾਂਬੜ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਪਜੀਆਂ [[ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲੈਟ ਕਿਰਨਾਂ]], [[ਐਕਸ ਕਿਰਨਾਂ]] ਅਤੇ [[ਕਾਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ]] ਵੀ ਘੱਟ ਗੈਸ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਠੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਲਾਟ ਹੀ ਇੱਕ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਮੈਗਾਟਨ ਟੀ.ਐੱਨ.ਟੀ. ਬਾਰੂਦ ਜਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਪਰਪੰਚ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਪਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ। ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ। ==ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ== ਇਹ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਸਾਡੀ ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੰਝੀ ਤੀਹ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੜੇ ਨੇਮ ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਘਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਧਣ ਘਟਣ ਦਾ ਚੱਕਰ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਨੂੰ [[ਸੋਲਰ ਸਾਈਕਲ]] ਆਖਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਠਣ ਵਾਲੇ ਭਾਂਬੜ, ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਤੇ ਹਨੇਰੀਆਂ ਇਸ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇ ਧੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਚੇ ਨੀਵੇਂ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਂਬੜ, ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੁੰਦੀ ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਕਿੱਸੇ== ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕਾਰੋਨਲ ਮਾਸ ਈਜੈਕਸ਼ਨ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ.) ਆਖਦੇ ਹਨ। 1970 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀਹ ਕਰੋੜ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੇਗ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਤਾਂ ਅਥਾਹ ਸੇਕ ਦਾ ਘਰ ਹਨ ਪਰ ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼ਾਕ-ਵੇਵ ਅਰਬਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਗੜਬੜੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ== *ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ, ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਅਤੇ ਸੋਲਰ ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਦੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। *ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ [[ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ]] ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਪੰਜਾਹ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਇਲੈਕਟਰਾਨ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀ-ਕਮਿਨੀਊਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਇਸ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਮਚਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਉਲਟਾ-ਪਲਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਭਾਰ ਇੰਡਿਉਸ ਕੀਤੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਵਰ ਗਰਿੱਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਜਾਂ ਜਾਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਘਟਨਾਵਾਂ== *ਸੰਨ 1859 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਉਠਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਗਰਾਫ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਹਵਾ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਅੱਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। *4 ਅਗਸਤ 1972 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਨੇ ਇਲੀਨਾਏ ਦੇ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। *13 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੇ ਵੱਡਾ ਭਾਣਾ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਕਿਊਬੈਕ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਾ ਸੂਬਾ ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਘੰਟੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਰਿਹਾ। ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਵੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਇੰਜ ਉਲਟ-ਪੁਲਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸਰਕਟ ਬਰੇਕਰ ਉੱਡ ਗਏ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਰਾਂ ਦੀ ਵਾਈਂਡਿੰਗ ਪਿਘਲ ਗਈ। *13 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੂੰ ਬੈਸਤਿਲੀ ਡੇ ਈਵੈਂਟ ਨਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਆਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਪਰੋਟਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਨੇ ਕਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਖੱਜਲ ਕੀਤੇ। ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਉਤਲੇ ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਉਪਕਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਗਏ। *ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉੱਠੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਸੁੱਟਿਆ। *2006 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉੱਚ ਅਵਿਰਤੀ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲੈਕ-ਆਊਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਟੀ.ਵੀ. ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨਨਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਿਆ। *ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਉਠਦੇ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਇਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਤੂਫਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੈਗਾਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਇਕਦਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਬਿਜਲੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਬਿਜਲਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਲੋਡ ਜਾਂ ਸ਼ਾਰਟ-ਸਰਕਟ ਕਰਕੇ ਬਰਬਾਦ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ==ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ== *ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਪੇਸ ਵੈਦਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਸਾ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਸੋਲਰ ਐਂਡ ਹੀਲੀਓਗਰੈਫਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਟਵਿਨ ਸੋਲਰ ਟੈਰੈਸਟਰੀਅਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸੋਲਰ ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। *ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦੇਪੁਰ, ਕੋਡਾਈਕਨਾਲ ਦੇ ਆਪਟੀਕਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਵੀ ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਗ੍ਹਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == See also == == References == {{reflist}} == Further reading == * {{Cite book|title=Chasing the Sun: The Epic Story of the Star That Gives Us Life|last=Cohen|first=Richard|date=2010|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1-4000-6875-3}} * {{Cite journal|last=Hudson|first=Hugh|date=2008|title=Solar Activity|journal=[[Scholarpedia]]|volume=3|issue=3|page=3967|bibcode=2008SchpJ...3.3967H|doi=10.4249/scholarpedia.3967|doi-access=free}} * {{Cite journal|last=Thompson|first=M.J.|date=August 2004|title=Solar interior: Helioseismology and the Sun's interior|journal=[[Astronomy & Geophysics]]|volume=45|issue=4|pages=21–25|bibcode=2004A&G....45d..21T|doi=10.1046/j.1468-4004.2003.45421.x|doi-access=free}} == External links == {{Spoken Wikipedia|En-Sun.ogg|date=2021-06-07}}{{Sister project links|Sun|n=no|s=no|b=no|v=no}} * [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-30-the-sun-spots-and-all/ Astronomy Cast: The Sun] * [http://www.acrim.com/ Satellite observations of solar luminosity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170611210135/http://acrim.com/|date=11 June 2017}} * [https://www.youtube.com/watch?v=qpMRtvFD8ek&hl=fr Animation – The Future of the Sun] * [https://www.youtube.com/watch?v=6tmbeLTHC_0 "Thermonuclear Art – The Sun In Ultra-HD"] | [[Goddard Space Flight Center]] * [https://www.youtube.com/watch?v=l3QQQu7QLoM "A Decade of Sun"] | Goddard Space Flight Center {{The Sun|state=uncollapsed}} {{Sun spacecraft}}{{Solar System}}{{Star}} {{Nearest star systems|1}} {{Astronomy navbar}}{{Authority control}}{{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] 79fhjkqmw2il3z2xebun0icbn3606z0 750123 750105 2024-04-11T10:22:50Z Harchand Bhinder 3793 ਹਿੱਜੇ ਸਹੀ ਕੀਤੇ wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Howl Bangladesh.jpg|thumb|ਸੂਰਜ]] '''ਸੂਰਜ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[file:Sun symbol (fixed width).svg|16px|☉]]) ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਲਈ ਊਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਥੇ ਜੀਵਨ ਪੈਦਾ ਹੋ ਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 109 ਗੁਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਆਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ 250 ਲੱਖ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਅਕਾਸ਼-ਗੰਗਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ 30,000 ਰੋਸ਼ਨੀ-ਵਰ੍ਹੇ ਦੂਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਉਮਰ 4.6 ਅਰਬ ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਈ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੱਬਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰ 11 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਤਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਸਤਹਿ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੂਰਜ ਦੀ ਕੁਲ ਉਮਰ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਅਰਬ ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਮਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਹੈ। * ਸੂਰਜ ਦਾ ਜਨਮ ਲਗਭਗ 4.6 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ। * ਸੂਰਜ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸੁੰਘੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਇਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਸੰਯੋਜਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀਲੀਅਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਸੂਰਜ G2V ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਟੇਲਰ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ G2 ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ, ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਬਣਤਰ== ਸੂਰਜ ਜੋ ਸਾਡੀ [[ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾ]] ਦੇ ਸੌ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ [[ਤਾਰਾ]] ਹੈ। ਸੂਰਜ ਸਾਡੀ [[ਧਰਤੀ]] ਲਈ ਊਰਜਾ (ਰੌਸ਼ਨੀ, ਗਰਮੀ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨਾਭੀ ਵਿੱਚ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਦਬਾਅ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਤਾਪਮਾਨ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਦਰਜੇ [[ਕੈਲਵਿਨ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਪਲਾਜ਼ਮਾ]] ਬਣੀ [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]] ਇਸ ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਤੇ [[ਹੀਲੀਅਮ]] ਵਿੱਚ ਵਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ [[ਸੰਯੋਜਨ ਕਿਰਿਆ|ਫਿਊਜ਼ਨ ਕਿਰਿਆ]] ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੰਨੀ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਉਦੈ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਮਾਮ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਲਈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਅਰਬ ਸਾਲ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਾਂਹ ਇੰਨੇ ਕੁ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੋਰ ਇੰਜ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜਲੌਅ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਇਆ ਵਾਲਾ ਭਖਦਾ ਹੋਇਆ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਬਲੈਕ ਹੋਲ਼, ਨਿਊਟ੍ਰਾਨ ਤਾਰਾ ਜਾਂ ਵਾਈਟ-ਡਵਾਰਫ ਵਜੋਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਲਵੇਗਾ। ==ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ== ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਥਾਲ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਹਨ। ਇਹ ਧੱਬੇ ਇਸ ਦੇ ਅਤਿ ਤੀਬਰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨਾਲੋਂ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ। ਇਹ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਧੱਬੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਸੂਰਜ ਦਾ ਥਾਲ ਇਸ ਦਾ [[ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ]] ਹੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਇੱਥੇ ਮੁੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮੋਟਾ [[ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ]] ਦਾ ਘੇਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੱਖਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤਕ [[ਕਰੋਨਾ]] ਦਾ ਖਿਲਾਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਸਿਰਫ ਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਹੈ। ਕਰੋਮੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਰਜੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਸ ਲੱਖ ਦਰਜੇ ਕੈਲਵਿਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਲੱਖ ਕੈਲਵਿਨ ਤਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਠ ਨੌਂ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਦੇ ਵੇਗ ਨਾਲ ਵਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਚੁੰਬਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਾਰਨ ਉਠਦੇ ਭਾਂਬੜ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਪਜੀਆਂ [[ਅਲਟਰਾ ਵਾਇਲੈਟ ਕਿਰਨਾਂ]], [[ਐਕਸ ਕਿਰਨਾਂ]] ਅਤੇ [[ਕਾਸਮਿਕ ਕਿਰਨਾਂ]] ਵੀ ਘੱਟ ਗੈਸ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਉਠੇ ਭਾਂਬੜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਲਾਟ ਹੀ ਇੱਕ ਛਿਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਮੈਗਾਟਨ ਟੀ.ਐੱਨ.ਟੀ. ਬਾਰੂਦ ਜਿੰਨੀ ਊਰਜਾ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਪਰਪੰਚ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਪਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ। ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਖਤਰਨਾਕ ਪਦਾਰਥ ਹੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ। ==ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ== ਇਹ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਸਾਡੀ ਪੂਰੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਪੰਝੀ ਤੀਹ ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬੜੇ ਨੇਮ ਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਘਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਵਧਣ ਘਟਣ ਦਾ ਚੱਕਰ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਨੂੰ [[ਸੋਲਰ ਸਾਈਕਲ]] ਆਖਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਠਣ ਵਾਲੇ ਭਾਂਬੜ, ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਤੇ ਹਨੇਰੀਆਂ ਇਸ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸੂਰਜ ਦੇ ਧੱਬਿਆਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉੱਚੇ ਨੀਵੇਂ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਂਬੜ, ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੁੰਦੀ ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਰੋਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਮੂਲ ਵੀ ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ==ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਕਿੱਸੇ== ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕਾਰੋਨਲ ਮਾਸ ਈਜੈਕਸ਼ਨ (ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ.) ਆਖਦੇ ਹਨ। 1970 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵੀਹ ਕਰੋੜ ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੇਗ ਅੱਠ ਸੌ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਤਾਂ ਅਥਾਹ ਸੇਕ ਦਾ ਘਰ ਹਨ ਪਰ ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਗਤਿਜ ਊਰਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਚੁੰਬਕੀ ਸ਼ਾਕ-ਵੇਵ ਅਰਬਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਤਕ ਗੜਬੜੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਧਰਤੀ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ== *ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ, ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਅਤੇ ਸੋਲਰ ਤੂਫਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਦੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। *ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ [[ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ]] ਉੱਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦਾ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਪੰਜਾਹ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉਚਾਈ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਇਲੈਕਟਰਾਨ ਅਤੇ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਰੇਡੀਓ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀ-ਕਮਿਨੀਊਕੇਸ਼ਨ ਲਈ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਸੀ.ਐੱਮ.ਈ. ਇਸ ਆਇਨੋਸਫੀਅਰ ਵਿੱਚ ਗੜਬੜੀ ਮਚਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਉਲਟਾ-ਪਲਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੋਕਤ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਭਾਰ ਇੰਡਿਉਸ ਕੀਤੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਵਰ ਗਰਿੱਡਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਜਾਂ ਜਾਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਘਟਨਾਵਾਂ== *ਸੰਨ 1859 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਉਠਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਗਰਾਫ ਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਵਾਹਵਾ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਅੱਗ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ। *4 ਅਗਸਤ 1972 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਰਜੀ ਭਾਂਬੜ ਨੇ ਇਲੀਨਾਏ ਦੇ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। *13 ਮਾਰਚ 1989 ਨੂੰ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੇ ਵੱਡਾ ਭਾਣਾ ਵਰਤਾਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਚੁੰਬਕੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਕਿਊਬੈਕ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁੱਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਾਰਾ ਸੂਬਾ ਪੂਰੇ ਨੌਂ ਘੰਟੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਰਿਹਾ। ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰੰਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਵੋਲਟੇਜ ਨੂੰ ਇੰਜ ਉਲਟ-ਪੁਲਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸਰਕਟ ਬਰੇਕਰ ਉੱਡ ਗਏ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਫਾਰਮਰਾਂ ਦੀ ਵਾਈਂਡਿੰਗ ਪਿਘਲ ਗਈ। *13 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੂੰ ਬੈਸਤਿਲੀ ਡੇ ਈਵੈਂਟ ਨਾਂ ਦਾ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਆਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਪਰੋਟਾਨਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਨੇ ਕਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਖੱਜਲ ਕੀਤੇ। ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਉਤਲੇ ਕੈਮਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਉਪਕਰਨ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਕਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਗਏ। *ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉੱਠੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਭਲੇ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਸੁੱਟਿਆ। *2006 ਵਿੱਚ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉੱਚ ਅਵਿਰਤੀ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲੈਕ-ਆਊਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਟੀ.ਵੀ. ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨਨਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਿਆ। *ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਉਠਦੇ ਮਾੜੇ ਮੋਟੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਸਾਨੂੰ ਬਚਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜੀ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਅੱਗੇ ਇਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਤੂਫਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਮੈਗਾਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਇਕਦਮ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਬਿਜਲੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਬਿਜਲਈ ਸਿਸਟਮਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਲੋਡ ਜਾਂ ਸ਼ਾਰਟ-ਸਰਕਟ ਕਰਕੇ ਬਰਬਾਦ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ==ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ== *ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਪੇਸ ਵੈਦਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਏ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਸਾ ਨੇ 1995 ਵਿੱਚ ਸੋਲਰ ਐਂਡ ਹੀਲੀਓਗਰੈਫਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਟਵਿਨ ਸੋਲਰ ਟੈਰੈਸਟਰੀਅਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ, ਸੋਲਰ ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜੀ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। *ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਦੇਪੁਰ, ਕੋਡਾਈਕਨਾਲ ਦੇ ਆਪਟੀਕਲ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਦਾ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪ ਵੀ ਸੂਰਜ ਉੱਤੇ ਨਿਗ੍ਹਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == See also == == References == {{reflist}} == Further reading == * {{Cite book|title=Chasing the Sun: The Epic Story of the Star That Gives Us Life|last=Cohen|first=Richard|date=2010|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1-4000-6875-3}} * {{Cite journal|last=Hudson|first=Hugh|date=2008|title=Solar Activity|journal=[[Scholarpedia]]|volume=3|issue=3|page=3967|bibcode=2008SchpJ...3.3967H|doi=10.4249/scholarpedia.3967|doi-access=free}} * {{Cite journal|last=Thompson|first=M.J.|date=August 2004|title=Solar interior: Helioseismology and the Sun's interior|journal=[[Astronomy & Geophysics]]|volume=45|issue=4|pages=21–25|bibcode=2004A&G....45d..21T|doi=10.1046/j.1468-4004.2003.45421.x|doi-access=free}} == External links == {{Spoken Wikipedia|En-Sun.ogg|date=2021-06-07}}{{Sister project links|Sun|n=no|s=no|b=no|v=no}} * [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-30-the-sun-spots-and-all/ Astronomy Cast: The Sun] * [http://www.acrim.com/ Satellite observations of solar luminosity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170611210135/http://acrim.com/|date=11 June 2017}} * [https://www.youtube.com/watch?v=qpMRtvFD8ek&hl=fr Animation – The Future of the Sun] * [https://www.youtube.com/watch?v=6tmbeLTHC_0 "Thermonuclear Art – The Sun In Ultra-HD"] | [[Goddard Space Flight Center]] * [https://www.youtube.com/watch?v=l3QQQu7QLoM "A Decade of Sun"] | Goddard Space Flight Center {{The Sun|state=uncollapsed}} {{Sun spacecraft}}{{Solar System}}{{Star}} {{Nearest star systems|1}} {{Astronomy navbar}}{{Authority control}}{{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] ewsxdiph82loegaskg3pof6d37sqvkx 0 2559 749989 731533 2024-04-10T14:07:49Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki '''ਫ਼ਰਾਂਸੀ''' (''français, la langue française'') ਇੱਕ ਰੁਮਾਂਸ ਬੋਲੀ ਹੈ<ref>http://dictionary.sensagent.com/french-language/en-en/</ref> ਜੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ [[ਫ਼੍ਰਾਂਸ]] ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਬੋਲੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 9 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਬੋਲੀ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, 19 ਕਰੋੜ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ 20 ਕਰੋੜ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਗਰਹਿਤ <!--ਮਤਲਬ?--> ਬੋਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ [[ਕੈਨੇਡਾ]], [[ਬੈਲਜੀਅਮ]], [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]], ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਫਰੇਂਕੋਫੋਨ, [[ਲਕਜ਼ਮਬਰਗ]] ਅਤੇ ਮੋਨੇਕੋ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 54 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਵੀ ਆਧਿਕਾਰਕ ਬੋਲੀ ਹੈ। ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਲੈਟਿਨ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਬੋਲੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੋਲੀਆਂ [[ਪੁਰਤਗਾਲੀ]], [[ਸਪੈਨਿਸ਼|ਸਪੇਨੀ]], [[ਇਤਾਲਵੀ]], [[ਰੋਮਾਨੀਅਨ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਟੇਲਾਨ ਆਦਿ। ਇਸ ਬੋਲੀ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਮੂਲ ਰੋਮਨ ਗੌਲ ਦੀਆਂ ਕੈਲਟਿਕ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਰੋਮਨ ਫਰੈਕਿਸ਼ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੀ ਜਰਮਨੇਕ ਬੋਲੀ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਇਹ 29 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਬੋਲੀ ਹੈ। <!--ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਧਿਕਾਂਸ਼ਤ: ਲਿਆ ਫਰੇਂਕੋਫੋਨੀ ਨਾਮਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਲੋਂ ਹੈ।--> ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਦੇ 27 ਜੀਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ੧੨ ਕਰੋੜ (49,71,98,740 ਦਾ 26%) ਲੋਕ ਫ਼ਰਾਂਸੀ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਸਮਾਂ ਵਲੋਂ 6.5 ਕਰੋੜ (12%) ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 6.9 ਕਰੋੜ (14%) ਇਸਨੂੰ ਦੂਜੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਜਰਮਨ|ਜਰਮਨੀ]] ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੰਘ ਦੀ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੀ ਬੋਲੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸੀ ਯੂਰਪੀ ਅਤੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਵਰਗ ਦੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵੀ ਸੀ। [[File:Map-Francophone World.svg|upright=2|thumb|center|{{legend|#006aFF|ਇਲਾਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਬੋਲੀ ਹੈ}} {{legend|#8ec3ff|ਇਲਾਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦੂਜੀ ਬੋਲੀ ਹੈ}} {{legend|#00ff00|ਇਲਾਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਬੋਲੀ ਹੈ}}]] == ਧੁਨੀਆਂ == ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਜਿਹੀ ਧੁਨੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। == ਉਚਾਰਣ == ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਿਅੰਜਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ: s, t, f, c, q, (r), x, p, n, m, ਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਵਰਤਨੀ (ਸਪੇਲਿੰਗ) ਹੈ français, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਉਚਾਰਣ ਹੋਵੇਗਾ ਫਰਾਂਸੇ, ਨਾ ਕਿ ਫਰਾਂਸੇਸ। ਨ ਅਤੇ ਮ ਸਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਹੋਰ ਵਿਅੰਜਨ ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉੱਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਉਚਾਰਣ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਮੰਨ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਨੇਮਬੱਧਤਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੋਮਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] 9007gbkwsh1vi2gw3jmqxszzcvj4g4e 750056 749989 2024-04-11T01:43:45Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kwamikagami|Kwamikagami]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki '''ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ''' (''français, la langue française'') ਇੱਕ ਰੁਮਾਂਸ ਬੋਲੀ ਹੈ<ref>http://dictionary.sensagent.com/french-language/en-en/</ref> ਜੋ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ [[ਫ਼੍ਰਾਂਸ]] ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਬੋਲੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 9 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਬੋਲੀ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, 19 ਕਰੋੜ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ 20 ਕਰੋੜ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਗਰਹਿਤ <!--ਮਤਲਬ?--> ਬੋਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ [[ਕੈਨੇਡਾ]], [[ਬੈਲਜੀਅਮ]], [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]], ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਫਰੇਂਕੋਫੋਨ, [[ਲਕਜ਼ਮਬਰਗ]] ਅਤੇ ਮੋਨੇਕੋ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ 54 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਵੀ ਆਧਿਕਾਰਕ ਬੋਲੀ ਹੈ। ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਲੈਟਿਨ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਬੋਲੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੋਲੀਆਂ [[ਪੁਰਤਗਾਲੀ]], [[ਸਪੈਨਿਸ਼]], [[ਇਤਾਲਵੀ]], [[ਰੋਮਾਨੀਅਨ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕੈਟੇਲਾਨ ਆਦਿ। ਇਸ ਬੋਲੀ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਮੂਲ ਰੋਮਨ ਗੌਲ ਦੀਆਂ ਕੈਲਟਿਕ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਰੋਮਨ ਫਰੈਕਿਸ਼ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੀ ਜਰਮਨੇਕ ਬੋਲੀ ਦਾ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਇਹ 29 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਬੋਲੀ ਹੈ। <!--ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਧਿਕਾਂਸ਼ਤ: ਲਿਆ ਫਰੇਂਕੋਫੋਨੀ ਨਾਮਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਲੋਂ ਹੈ।--> ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਦੇ 27 ਮੈਂਬਰ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ 12.9 ਕਰੋੜ (49,71,98,740 ਦਾ 26%) ਲੋਕ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸੀ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਸਮਾਂ ਵਲੋਂ 6.5 ਕਰੋੜ (12%) ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 6.9 ਕਰੋੜ (14%) ਇਸਨੂੰ ਦੂਜੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸਨੂੰ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਜਰਮਨ]] ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੰਘ ਦੀ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੀ ਬੋਲੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸੀ ਯੂਰਪੀ ਅਤੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਵਰਗ ਦੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਬੋਲੀ ਵੀ ਸੀ। [[File:Map-Francophone World.svg|upright=2|thumb|center|{{legend|#006aFF|ਇਲਾਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਬੋਲੀ ਹੈ}} {{legend|#8ec3ff|ਇਲਾਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦੂਜੀ ਬੋਲੀ ਹੈ}} {{legend|#00ff00|ਇਲਾਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਬੋਲੀ ਹੈ}}]] == ਧੁਨੀਆਂ == ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਜਿਹੀ ਧੁਨੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। == ਉਚਾਰਣ == ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਇਹ ਵਿਅੰਜਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ: s, t, f, c, q, (r), x, p, n, m, ਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਵਰਤਨੀ (ਸਪੇਲਿੰਗ) ਹੈ français, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਉਚਾਰਣ ਹੋਵੇਗਾ ਫਰਾਂਸੇ, ਨਾ ਕਿ ਫਰਾਂਸੇਸ। ਨ ਅਤੇ ਮ ਸਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਨਾਸਿਕ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਹੋਰ ਵਿਅੰਜਨ ਜਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉੱਤੇ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਫਰਾਂਸਿਸੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਉਚਾਰਣ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਮੰਨ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਨੇਮਬੱਧਤਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੋਮਾਂਸ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] azimxryzkq1184n7nvplb5gprwcwfps 0 3688 749994 674964 2024-04-10T14:22:23Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਗ੍ਰਹਿ | ਪਿਛੋਕੜੀ_ਰੰਗ = #c0c0ff | ਨਾਮ = ਧਰਤੀ | ਚਿੰਨ੍ਹ = [[File:Earth symbol (fixed width).svg|24px|🜨]] | ਚਿੱਤਰ = [[File:The Blue Marble (remastered).jpg|frameless|center]] | ਸਿਰਲੇਖ = "ਨੀਲਾ ਬੰਟਾ", ਅਪੋਲੋ 17 ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ<br>ਧਰਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ | ਬਦਲਵੇਂ_ਨਾਮ = ਭੋਂ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਅਰਥ | ਝੰਡਾ = {{flagicon|world}} | ਯੁੱਗ = J2000.0 | ਸੂਰਜ_ਸਿਖਰ_ਬਿੰਦੂ = 152,078,੨੩੨&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<br> 1.0167388&nbsp;[[astronomical unit|AU]] | ਸੂਰਜ_ਸਮੀਪਕ_ਬਿੰਦੂ = 147,098,290&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<br> 0.98329134&nbsp;AU | ਅਰਧ-ਮੁਖੀ = 149,598,261&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<br> 1.00000261&nbsp;AU | ਅਕੇਂਦਰਤਾ = 0.01671123 | ਢਾਲ = 7.155°, ਸੂਰਜ ਦੀ ਭੂ-ਮੱਧ ਰੇਖਾ ਨਾਲ<br>1.57869°, ਸਥਾਈ ਤਲ ਨਾਲ | ਗੜ੍ਹਦੀ_ਗੰਢ = 348.7393° | ਤਰਕ_ਸਮੀਪਕ-ਬਿੰਦੂ = 114.20783° | ਔਸਤ_ਬੇਤਰਤੀਬੀ = 357.51716° | ਕਾਲ = ੩੬੫.੨੫੬੩੬੩੦੦੪&nbsp;ਦਿਨ<br>1.000017421&nbsp;[[Julian year (astronomy)|ਸਾਲ]] | ਔਸਤ_ਗਤੀ = ੨੯.੭੮&nbsp;ਕਿ.ਮੀ. /s<br>107,200&nbsp; ਕਿ.ਮੀ./ਘੰਟਾ | ਉਪ-ਗ੍ਰਹਿ = ੧ ਕੁਦਰਤੀ&nbsp;(ਚੰਦਰਮਾ) <br /> ੮,੩੦੦+ ਮਨੁੱਖੀ | ਭੌਤਿਕ_ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ = yes | ਚੌਰਸਤਾ = ੦.੦੦੩੩੫੨੮ | ਭੂ-ਮੱਧ_ਰੇਖਾਈ_ਅਰਧ-ਵਿਆਸ = ੬,੩੭੮.੧&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<ref name=EFS>http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html</ref> | ਧਰੁਵੀ_ਅਰਧ-ਵਿਆਸ = ੬,੩੫੬.੮&nbsp;ਕਿ.ਮੀ. | ਔਸਤ_ਅਰਧ-ਵਿਆਸ = ੬,੩੭੧.੦&nbsp;ਕਿ.ਮੀ. | ਘੇਰਾ = ੪੦,੦੭੫.੦੧੭&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.&nbsp;(ਭੂ-ਮੱਧ ਰੇਖਾਈ)<ref name="WGS-84">[[World Geodetic System]] (''WGS-84''). [http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ Available online] from [[National Geospatial-Intelligence Agency]].</ref><br>40,007.86&nbsp;km&nbsp;(ਦੁਪਹਿਰ ਰੇਖਾਈ) | ਸਤਹੀ_ਖੇਤਰਫਲ = ੫੧੦,੦੭੨,੦੦੦&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.² {{nowrap|੧੪੮,੯੪੦,੦੦੦ ਕਿ.ਮੀ.² ਜ਼ਮੀਨ (੨੯.੨ %)}}<br> {{nowrap|੩੬੧,੧੩੨,੦੦੦ ਕਿ.ਮੀ.² ਪਾਣੀ (੭੦.੮ %)}} | ਆਇਤਨ = [[Volume of the Earth|1.08321{{e|12}}]]&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.³ | ਭਾਰ = ੫.੯੭੩੬{{e|24}}&nbsp;kg<ref name=EFS/> | ਘਣਤਾ = ੫.੫੧੫&nbsp;g/cm³ | ਸਤਹੀ_ਗੁਰੂਤਾ = ੯.੭੮੦੩੨੭ [[ਮੀਟਰ/ਸਕਿੰਟ²]]<br>੦.੯੯੭੩੨&nbsp;[[g-force|''g'']] | ਫਰਾਰ_ਗਤੀ = ੧੧.੧੮੬&nbsp;ਕਿ.ਮੀ./ਸ | ਨਛੱਤਰੀ_ਦਿਨ = ੦.੯੯੭੨੬੯੬੮&nbsp;d<br>੨੩{{smallsup|h}}&nbsp;੫੬{{smallsup|m}}&nbsp;੪.੧੦੦{{smallsup|s}} | ਗੇੜ_ਵੇਗ =1674.4 km/h|m/s<ref name=EFS/> | ਧੁਰਾ_ਝੁਕਾਅ = ੨੩°੨੬'੨੧".4119 | ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬ_ਗੁਣਾਂਕ = ੦.੩੬੭ ([[Geometric albedo|geometric]])<br/> ੦.੩੦੬ (ਬਾਂਡ) | ਵਾਯੂਮੰਡਲ = yes | ਤਾਪਮਾਨ = yes | ਤਾਪਮਾਨ_ਨਾਮ੧ = ਕੈਲਵਿਨ | ਲਘੂਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੧ = ੧੮੪&nbsp;K | ਔਸਤ_ਤਾਪਮਾਨ_੧ = ੨੮੭.੨&nbsp;K | ਅਧਿਕਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੧ = ੩੩੧&nbsp;K | ਤਾਪਮਾਨ_ਨਾਮ੨ = ਸੈਲਸੀਅਸ | ਲਘੂਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੨ = −੮੯.੨&nbsp;°C | ਔਸਤ_ਤਾਪਮਾਨ_੨ = ੧੪&nbsp;°C | ਅਧਿਕਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੨ = ੫੭.੮&nbsp;°C | ਸਤਹੀ_ਦਬਾਅ = ੧੦੧.੩੨੫&nbsp;ਕਿ.ਪਾ. ([[Sea level|MSL]]) | ਵਾਯੂਮੰਡਲ_ਬਣਤਰ = ੭੮.੦੮%&nbsp;[[ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ]] (N₂) (ਖੁਸ਼ਕ ਹਵਾ)<br> 20.95%&nbsp;[[ਆਕਸੀਜਨ]] (O₂)<br> ੦.੯੩%&nbsp;[[ਆਰਗਨ]]<br> ੦.੦੩੮%&nbsp;[[ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ]]<br>ਲਗਭਗ ੧% [[ਵਾਸ਼ਪ]] (ਜਲਵਾਯੂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ) |ਨੋਟ = no }} [[File:The Blue Marble (remastered).jpg|frameless|right]] [[File:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg|frameless|right]] [[ਤਸਵੀਰ:Terrestrial planet size comparisons.jpg|thumbnail|right|ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ (ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ): [[ਬੁੱਧ ਗ੍ਰਹਿ|ਬੁੱਧ]], [[ਸ਼ੁੱਕਰ ਗ੍ਰਹਿ|ਸ਼ੁੱਕਰ]], '''ਧਰਤੀ''', ਅਤੇ [[ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ|ਮੰਗਲ]]।]] '''ਧਰਤੀ''' ਜਾ '''ਜੱਗ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[File:Earth symbol (fixed width).svg|16px|🜨]]; 1&nbsp;AU) ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇਸ ਦੇ ਹੀ ਅੰਦਰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਗਰਮੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਬਾਕੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ 12% [[ਆਕਸੀਜਨ]] ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਦਾ ਇੱਕ [[ਉਪਗ੍ਰਹਿ]] ਹੈ, [[ਚੰਦਰਮਾ]]। ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਗ੍ਰਹਿ ਸੰਸਾਰ, ਅਤੇ ਟੈਰਾ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੱਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਧਰਤੀ ਹੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਗਿਆਤ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਜੀਵਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸਹਿਤ ਧਰਤੀ ਲੱਖਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਤੋਂ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਗਠਨ 4.54 ਅਰਬ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਜੀਵਨ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਅਰਬ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਵਿਦਮਾਨ ਹੋਇਆ। ਤਦ ਤੋਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਜੀਵਮੰਡਲ ਨੇ ਗ੍ਰਹਿ ਉੱਤੇ ਪਰਿਆਵਰਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਜੈਵਕੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਯੂਜੀਵੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਨੂੰ, ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਓਜੋਨ ਤਹਿ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੇ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਵਿਕਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਜਲ ਮੰਡਲ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਜੀਵਨ ਦੇ ਥਲ ਤੱਕ ਪਸਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ। ==ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ== ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਜੀਵਨ 26 [[ਰਸਾਇਣਕ ਤੱਤਾਂ]] ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਛੇ ਰਸਾਇਣਕ ਮੂਲਾਂ ਜਿਵੇਂ [[ਕਾਰਬਨ]], [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]], [[ਨਾਈਟਰੋਜਨ]], [[ਆਕਸੀਜਨ]], [[ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ]] ਅਤੇ [[ਸਲਫਰ]] ਤੋਂ 95 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜੀਵਨ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਛੇ ਤੱਤ ਹੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸੰਰਚਨਾ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਅਜਿਹਾ ਘੋਲਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਜੀਵ ਰਸਾਇਣਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਆਕਸੀਜਨ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ। [[ਇੱਕ ਸੈੱਲ ਜੀਵ]] ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਸੈਲੇ ਜੀਵ ਤੇ ਫਿਰ ਹੌਲੀ-2 ਹੋਰ ਜੀਵ, ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਆਦਿ ਬਣੇ। ==ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਪਰਤ== *ਪੇਪੜੀ: ਲਗਪਗ 4 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਧਰਤੀ ਗਰਮ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਕਣਾਂ ਦਾ ਗੋਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਠੰਢੇ ਹੋਣ ’ਤੇ ਬਾਹਰਲੀ ਪਰਤ ਜੰਮ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੇਪੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 10 ਤੋਂ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। *ਮੈਂਟਲ: ਧਰਤੀ ਦਾ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ 6,400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੀ ਪੇਪੜੀ ਹੇਠਾਂ ਗਾੜ੍ਹਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂਟਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 2,900 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਣਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਗਰਮੀ ਧਰਤੀ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਰੀ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਰਗੜ ਕਾਰਨ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ-ਐਕਟਿਵ ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ [[ਰੇਡੀਅਮ]], [[ਯੂਰੇਨੀਅਮ]], [[ਥੋਰੀਅਮ 40]] ਆਦਿ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਖੈ ਹੋਣ ਨਾਲ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਗਰਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। *ਕੋਰ: ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗ ਕੋਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਰਤਾਂ ਹਨ। ਬਾਹਰਲੀ ਪਰਤ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 2,300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਅੰਦਰਲੀ ਪਰਤ ਠੋਸ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 1,250 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਅੰਦਰਲੀ ਕੋਰ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਬਾਅ ਤਾਪ ਨੂੰ ਕੋਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੋਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਬਾਹਰਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। {| class="wikitable" style="float:right; margin-left:1em;" |+ [[ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਪਲੇਟਾ]] |- |colspan="2" style="font-size: smaller; text-align: center;"|[[File:Tectonic plates (empty).svg|alt=Shows the extent and boundaries of tectonic plates, with superimposed outlines of the continents they support]] |- !ਪਲੇਟ ਦਾ ਨਾਮ !ਖੇਤਰਫਲ<br /><span style="font-size: smaller;">10⁶&nbsp;km²</span> |- | {{legend|#fee6aa|[[ਪ੍ਰਸ਼ਾਤ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"|103.3 |- | {{legend|#fb9a7a|[[ਅਫਰੀਕਨ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 78.0 |- | {{legend|#ac8d7f|[[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 75.9 |- | {{legend|#7fa172|[[ਯੂਰਪ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 67.8 |- | {{legend|#8a9dbe|[[ਅੰਟਾਰਕਟਿਕ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 60.9 |- | {{legend|#fcb482|[[ਹਿੰਦ-ਅਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 47.2 |- | {{legend|#ad82b0|[[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 43.6 |} {| class="wikitable" style="margin:4px; margin-right:0; width:100%; text-align:center;" |+ ਧਰਤੀ ਦੀਆ ਪਰਤਾਂ |- ! rowspan="8" style="font-size:smaller; text-align:center; padding:0;"|[[File:Earth-crust-cutaway-english.svg|frameless|center|upright=1.5]]<br>ਧਰਤੀ ਦੀ ਕੋਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਪੇਪੜੀ ਤੱਕ ਦਾ ਚਿੱਤਰ (ਪੈਰਾਨੇ ਮੁਤਾਬਕ ਨਹੀਂ) !ਡੁਘਾ<br>(ਕਿਲੋਮੀਟਰ) !style="vertical-align: bottom;"|ਪਰਤ !ਘਣਤਾ<br /><span style="font-size: smaller;">ਗ੍ਰਾਮ/ਸਮ³</span> |- |0–60 |style="text-align:left;"|ਲਿਥੋਸਫੀਅਰ |— |- style="background:#FEFEFE;" |0–35 |style="text-align:left; padding-left:1em;"| ਪੇਪੜੀ |2.2–2.9 |- style="background:#FEFEFE;" |35–60 |style="text-align:left; padding-left:1em;"| ਮੈਂਟਲ ਉਪਰਲਾ ਭਾਗ |3.4–4.4 |- |&nbsp;&nbsp;35–2890 |style="text-align:left;"|ਮੈਂਟਲ |3.4–5.6 |- style="background:#FEFEFE;" |100–700 |style="text-align:left; padding-left:1em;"| ਅਸਥੇਨੋਸਫੀਅਰ |— |- |2890–5100 |style="text-align:left;"|ਉਪਰੀ ਕੋਰ |9.9–12.2 |- |5100–6378 |style="text-align:left;"|ਅੰਦਰੀ ਕੋਰ |12.8–13.1 |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੂਗੋਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਤੀ]] nszl6aeilvzkyi4mluf4reru35jt79a 750059 749994 2024-04-11T01:46:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kwamikagami|Kwamikagami]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਗ੍ਰਹਿ | ਪਿਛੋਕੜੀ_ਰੰਗ = #c0c0ff | ਨਾਮ = ਧਰਤੀ | ਚਿੰਨ੍ਹ = [[File:Earth symbol (fixed width).svg|24px|🜨]] | ਚਿੱਤਰ = [[File:The Blue Marble (remastered).jpg|frameless|center]] | ਸਿਰਲੇਖ = "ਨੀਲਾ ਬੰਟਾ", ਅਪੋਲੋ 17 ਤੋਂ ਲਈ ਗਈ<br>ਧਰਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ | ਬਦਲਵੇਂ_ਨਾਮ = ਭੋਂ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਅਰਥ | ਝੰਡਾ = {{flagicon|world}} | ਯੁੱਗ = J2000.0 | ਸੂਰਜ_ਸਿਖਰ_ਬਿੰਦੂ = 152,078,੨੩੨&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<br> 1.0167388&nbsp;[[astronomical unit|AU]] | ਸੂਰਜ_ਸਮੀਪਕ_ਬਿੰਦੂ = 147,098,290&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<br> 0.98329134&nbsp;AU | ਅਰਧ-ਮੁਖੀ = 149,598,261&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<br> 1.00000261&nbsp;AU | ਅਕੇਂਦਰਤਾ = 0.01671123 | ਢਾਲ = 7.155°, ਸੂਰਜ ਦੀ ਭੂ-ਮੱਧ ਰੇਖਾ ਨਾਲ<br>1.57869°, ਸਥਾਈ ਤਲ ਨਾਲ | ਗੜ੍ਹਦੀ_ਗੰਢ = 348.7393° | ਤਰਕ_ਸਮੀਪਕ-ਬਿੰਦੂ = 114.20783° | ਔਸਤ_ਬੇਤਰਤੀਬੀ = 357.51716° | ਕਾਲ = ੩੬੫.੨੫੬੩੬੩੦੦੪&nbsp;ਦਿਨ<br>1.000017421&nbsp;[[Julian year (astronomy)|ਸਾਲ]] | ਔਸਤ_ਗਤੀ = ੨੯.੭੮&nbsp;ਕਿ.ਮੀ. /s<br>107,200&nbsp; ਕਿ.ਮੀ./ਘੰਟਾ | ਉਪ-ਗ੍ਰਹਿ = ੧ ਕੁਦਰਤੀ&nbsp;(ਚੰਦਰਮਾ) <br /> ੮,੩੦੦+ ਮਨੁੱਖੀ | ਭੌਤਿਕ_ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ = yes | ਚੌਰਸਤਾ = ੦.੦੦੩੩੫੨੮ | ਭੂ-ਮੱਧ_ਰੇਖਾਈ_ਅਰਧ-ਵਿਆਸ = ੬,੩੭੮.੧&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.<ref name=EFS>http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/earthfact.html</ref> | ਧਰੁਵੀ_ਅਰਧ-ਵਿਆਸ = ੬,੩੫੬.੮&nbsp;ਕਿ.ਮੀ. | ਔਸਤ_ਅਰਧ-ਵਿਆਸ = ੬,੩੭੧.੦&nbsp;ਕਿ.ਮੀ. | ਘੇਰਾ = ੪੦,੦੭੫.੦੧੭&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.&nbsp;(ਭੂ-ਮੱਧ ਰੇਖਾਈ)<ref name="WGS-84">[[World Geodetic System]] (''WGS-84''). [http://earth-info.nga.mil/GandG/wgs84/ Available online] from [[National Geospatial-Intelligence Agency]].</ref><br>40,007.86&nbsp;km&nbsp;(ਦੁਪਹਿਰ ਰੇਖਾਈ) | ਸਤਹੀ_ਖੇਤਰਫਲ = ੫੧੦,੦੭੨,੦੦੦&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.² {{nowrap|੧੪੮,੯੪੦,੦੦੦ ਕਿ.ਮੀ.² ਜ਼ਮੀਨ (੨੯.੨ %)}}<br> {{nowrap|੩੬੧,੧੩੨,੦੦੦ ਕਿ.ਮੀ.² ਪਾਣੀ (੭੦.੮ %)}} | ਆਇਤਨ = [[Volume of the Earth|1.08321{{e|12}}]]&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.³ | ਭਾਰ = ੫.੯੭੩੬{{e|24}}&nbsp;kg<ref name=EFS/> | ਘਣਤਾ = ੫.੫੧੫&nbsp;g/cm³ | ਸਤਹੀ_ਗੁਰੂਤਾ = ੯.੭੮੦੩੨੭ [[ਮੀਟਰ/ਸਕਿੰਟ²]]<br>੦.੯੯੭੩੨&nbsp;[[g-force|''g'']] | ਫਰਾਰ_ਗਤੀ = ੧੧.੧੮੬&nbsp;ਕਿ.ਮੀ./ਸ | ਨਛੱਤਰੀ_ਦਿਨ = ੦.੯੯੭੨੬੯੬੮&nbsp;d<br>੨੩{{smallsup|h}}&nbsp;੫੬{{smallsup|m}}&nbsp;੪.੧੦੦{{smallsup|s}} | ਗੇੜ_ਵੇਗ =1674.4 km/h|m/s<ref name=EFS/> | ਧੁਰਾ_ਝੁਕਾਅ = ੨੩°੨੬'੨੧".4119 | ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬ_ਗੁਣਾਂਕ = ੦.੩੬੭ ([[Geometric albedo|geometric]])<br/> ੦.੩੦੬ (ਬਾਂਡ) | ਵਾਯੂਮੰਡਲ = yes | ਤਾਪਮਾਨ = yes | ਤਾਪਮਾਨ_ਨਾਮ੧ = ਕੈਲਵਿਨ | ਲਘੂਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੧ = ੧੮੪&nbsp;K | ਔਸਤ_ਤਾਪਮਾਨ_੧ = ੨੮੭.੨&nbsp;K | ਅਧਿਕਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੧ = ੩੩੧&nbsp;K | ਤਾਪਮਾਨ_ਨਾਮ੨ = ਸੈਲਸੀਅਸ | ਲਘੂਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੨ = −੮੯.੨&nbsp;°C | ਔਸਤ_ਤਾਪਮਾਨ_੨ = ੧੪&nbsp;°C | ਅਧਿਕਤਮ_ਤਾਪਮਾਨ_੨ = ੫੭.੮&nbsp;°C | ਸਤਹੀ_ਦਬਾਅ = ੧੦੧.੩੨੫&nbsp;ਕਿ.ਪਾ. ([[Sea level|MSL]]) | ਵਾਯੂਮੰਡਲ_ਬਣਤਰ = ੭੮.੦੮%&nbsp;[[ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ]] (N₂) (ਖੁਸ਼ਕ ਹਵਾ)<br> 20.95%&nbsp;[[ਆਕਸੀਜਨ]] (O₂)<br> ੦.੯੩%&nbsp;[[ਆਰਗਨ]]<br> ੦.੦੩੮%&nbsp;[[ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ]]<br>ਲਗਭਗ ੧% [[ਵਾਸ਼ਪ]] (ਜਲਵਾਯੂ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ) |ਨੋਟ = no }} [[File:The Blue Marble (remastered).jpg|frameless|right]] [[File:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg|frameless|right]] [[ਤਸਵੀਰ:Terrestrial planet size comparisons.jpg|thumbnail|right|ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ (ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ): [[ਬੁੱਧ ਗ੍ਰਹਿ|ਬੁੱਧ]], [[ਸ਼ੁੱਕਰ ਗ੍ਰਹਿ|ਸ਼ੁੱਕਰ]], '''ਧਰਤੀ''', ਅਤੇ [[ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ|ਮੰਗਲ]]।]] '''ਧਰਤੀ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[File:Earth symbol (fixed width).svg|16px|🜨]]; 1&nbsp;AU) ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇਸ ਦੇ ਹੀ ਅੰਦਰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਗਰਮੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਬਾਕੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ 12% [[ਆਕਸੀਜਨ]] ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਦਾ ਇੱਕ [[ਉਪਗ੍ਰਹਿ]] ਹੈ, [[ਚੰਦਰਮਾ]]। ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਗ੍ਰਹਿ ਸੰਸਾਰ, ਅਤੇ ਟੈਰਾ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੱਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਧਰਤੀ ਹੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਗਿਆਤ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਜੀਵਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸਹਿਤ ਧਰਤੀ ਲੱਖਾਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਤੋਂ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਗਠਨ 4.54 ਅਰਬ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਜੀਵਨ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਅਰਬ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਵਿਦਮਾਨ ਹੋਇਆ। ਤਦ ਤੋਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਜੀਵਮੰਡਲ ਨੇ ਗ੍ਰਹਿ ਉੱਤੇ ਪਰਿਆਵਰਣ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਜੈਵਕੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਯੂਜੀਵੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਨੂੰ, ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਓਜੋਨ ਤਹਿ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਨੇ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਵਿਕਿਰਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਕੇ ਜਲ ਮੰਡਲ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਜੀਵਨ ਦੇ ਥਲ ਤੱਕ ਪਸਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ। ==ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂਲ ਸਿਧਾਂਤ== ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਜੀਵਨ 26 [[ਰਸਾਇਣਕ ਤੱਤਾਂ]] ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਛੇ ਰਸਾਇਣਕ ਮੂਲਾਂ ਜਿਵੇਂ [[ਕਾਰਬਨ]], [[ਹਾਈਡਰੋਜਨ]], [[ਨਾਈਟਰੋਜਨ]], [[ਆਕਸੀਜਨ]], [[ਫ਼ਾਸਫ਼ੋਰਸ]] ਅਤੇ [[ਸਲਫਰ]] ਤੋਂ 95 ਫ਼ੀਸਦੀ ਜੀਵਨ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਛੇ ਤੱਤ ਹੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸੰਰਚਨਾ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਅਜਿਹਾ ਘੋਲਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਜੀਵ ਰਸਾਇਣਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਆਕਸੀਜਨ, ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ। [[ਇੱਕ ਸੈੱਲ ਜੀਵ]] ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਸੈਲੇ ਜੀਵ ਤੇ ਫਿਰ ਹੌਲੀ-2 ਹੋਰ ਜੀਵ, ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਆਦਿ ਬਣੇ। ==ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਪਰਤ== *ਪੇਪੜੀ: ਲਗਪਗ 4 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਧਰਤੀ ਗਰਮ ਗੈਸਾਂ ਅਤੇ ਕਣਾਂ ਦਾ ਗੋਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਠੰਢੇ ਹੋਣ ’ਤੇ ਬਾਹਰਲੀ ਪਰਤ ਜੰਮ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੇਪੜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 10 ਤੋਂ 100 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। *ਮੈਂਟਲ: ਧਰਤੀ ਦਾ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ 6,400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੀ ਪੇਪੜੀ ਹੇਠਾਂ ਗਾੜ੍ਹਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਂਟਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 2,900 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਣਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਗਰਮੀ ਧਰਤੀ ਅੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਰੀ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਨਾਲ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਰਗੜ ਕਾਰਨ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ-ਐਕਟਿਵ ਪਦਾਰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ [[ਰੇਡੀਅਮ]], [[ਯੂਰੇਨੀਅਮ]], [[ਥੋਰੀਅਮ 40]] ਆਦਿ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਖੈ ਹੋਣ ਨਾਲ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਗਰਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। *ਕੋਰ: ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਗ ਕੋਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਰਤਾਂ ਹਨ। ਬਾਹਰਲੀ ਪਰਤ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 2,300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਅੰਦਰਲੀ ਪਰਤ ਠੋਸ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ 1,250 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਅੰਦਰਲੀ ਕੋਰ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਬਾਅ ਤਾਪ ਨੂੰ ਕੋਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੋਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 6,000 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪਮਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਬਾਹਰਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। {| class="wikitable" style="float:right; margin-left:1em;" |+ [[ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਪਲੇਟਾ]] |- |colspan="2" style="font-size: smaller; text-align: center;"|[[File:Tectonic plates (empty).svg|alt=Shows the extent and boundaries of tectonic plates, with superimposed outlines of the continents they support]] |- !ਪਲੇਟ ਦਾ ਨਾਮ !ਖੇਤਰਫਲ<br /><span style="font-size: smaller;">10⁶&nbsp;km²</span> |- | {{legend|#fee6aa|[[ਪ੍ਰਸ਼ਾਤ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"|103.3 |- | {{legend|#fb9a7a|[[ਅਫਰੀਕਨ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 78.0 |- | {{legend|#ac8d7f|[[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 75.9 |- | {{legend|#7fa172|[[ਯੂਰਪ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 67.8 |- | {{legend|#8a9dbe|[[ਅੰਟਾਰਕਟਿਕ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 60.9 |- | {{legend|#fcb482|[[ਹਿੰਦ-ਅਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 47.2 |- | {{legend|#ad82b0|[[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਪਲੇਟ]]}} ||style="text-align: center;"| 43.6 |} {| class="wikitable" style="margin:4px; margin-right:0; width:100%; text-align:center;" |+ ਧਰਤੀ ਦੀਆ ਪਰਤਾਂ |- ! rowspan="8" style="font-size:smaller; text-align:center; padding:0;"|[[File:Earth-crust-cutaway-english.svg|frameless|center|upright=1.5]]<br>ਧਰਤੀ ਦੀ ਕੋਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਪੇਪੜੀ ਤੱਕ ਦਾ ਚਿੱਤਰ (ਪੈਰਾਨੇ ਮੁਤਾਬਕ ਨਹੀਂ) !ਡੁਘਾ<br>(ਕਿਲੋਮੀਟਰ) !style="vertical-align: bottom;"|ਪਰਤ !ਘਣਤਾ<br /><span style="font-size: smaller;">ਗ੍ਰਾਮ/ਸਮ³</span> |- |0–60 |style="text-align:left;"|ਲਿਥੋਸਫੀਅਰ |— |- style="background:#FEFEFE;" |0–35 |style="text-align:left; padding-left:1em;"| ਪੇਪੜੀ |2.2–2.9 |- style="background:#FEFEFE;" |35–60 |style="text-align:left; padding-left:1em;"| ਮੈਂਟਲ ਉਪਰਲਾ ਭਾਗ |3.4–4.4 |- |&nbsp;&nbsp;35–2890 |style="text-align:left;"|ਮੈਂਟਲ |3.4–5.6 |- style="background:#FEFEFE;" |100–700 |style="text-align:left; padding-left:1em;"| ਅਸਥੇਨੋਸਫੀਅਰ |— |- |2890–5100 |style="text-align:left;"|ਉਪਰੀ ਕੋਰ |9.9–12.2 |- |5100–6378 |style="text-align:left;"|ਅੰਦਰੀ ਕੋਰ |12.8–13.1 |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੂਗੋਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਤੀ]] rjm1gyxpk59c607grfmwxn71ljixorz 0 3721 749984 749088 2024-04-10T13:48:09Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਪੰਜਾਬ | official_name = ਗਣਰਾਜ-ਏ-ਪੰਜਾਬ | native_name = {{Nastaliq|پنجاب}}, ਪੰਜਾਬ | native_name_lang = ਪਨਬ, پ ن ب | type = [[Administrative divisions of Pakistan|ਸੂਬਾ]] | image_skyline = Punjab_Pakistan_montage.png | image_caption = Counter-clockwise from top left: [[:File:River Chenab1.jpg|ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ]], [[:File:Alamgiri Gate.jpg|ਲਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]], [[:File:Nankana Sahib.JPG|ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ]], [[:File:NoorMahal1.JPG|ਨੂਰ ਮਹਿਲ - ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[:File:Wazir Khan Masjid 2007.jpg|ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਂ ਮਸਜਿਦ - ਲਹੌਰ]]. <!-- Deleted image removed: [[File:Aerial view of The Mall area.jpg|right|350px|thumb| Aerial view of WAPDA House, Lahore]] -->| image_flag = Flag of Punjab.svg | image_seal = Coat of arms of Punjab.svg | image_map = Punjab in Pakistan (claims hatched).svg | map_caption = ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | image_map1 = Punjab (Pakistan) Divisions.png | map_caption1 = ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ | latd = 31 | longd = 72 | coordinates_type = type:adm1st_region:PK_dim:1000000 | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = [[List of sovereign states|Country]] | subdivision_name = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] | parts_style = para | parts_type = ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ | p1 = [[ਲਹੌਰ]] | established_title = ਸਥਾਪਤ | established_date = ੧ ਸਾਉਣ ੪੮੫ | seat_type = ਰਾਜਧਾਨੀ | seat = [[ਲਹੌਰ]] | blank_name_sec1 = [[Languages of Pakistan|Main Language(s)]] | blank_info_sec1 = ਪੰਜਾਬੀ (ਰਾਸ਼ਟਰੀ) | blank1_name_sec1 = Other languages | blank1_info_sec1 = [[ਪਸ਼ਤੋ]], [[ਬਲੋਚੀ]] | blank_name_sec2 = Assembly seats | blank_info_sec2 = 371<ref>{{cite web|url= http://www.pap.gov.pk/index.php/members/stats/en/19|title= Provincial Assembly – Punjab|access-date= 2015-02-15|archive-date= 2009-02-01|archive-url= https://web.archive.org/web/20090201061549/http://pap.gov.pk/index.php/members/stats/en/19|dead-url= yes}}</ref> | blank1_name_sec2 = [[Districts of Pakistan|Districts]] | blank1_info_sec2 = 36 | blank3_name_sec2 = [[Union Councils of Pakistan|Tehsils/Towns]] | blank3_info_sec2 = 127 | government_type = ਪ੍ਰਾਂਤ | governing_body = Provincial Assembly | leader_title = [[List of Governors of Pakistan|Governor]] | leader_name = [[Chaudhary Muhammad Sarwar]] ([[Pakistan Muslim League (N)|PML N]]) | leader_title1 = [[List of Chief Ministers in Pakistan|Chief Minister]] | leader_name1 = [[Shahbaz Sharif]] (PML-N) | leader_title4 = [[High Courts of Pakistan|High Court]] | leader_name4 = [[Lahore High Court]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_total_km2 = 205,344 | population_footnotes = | population_total = ੨੦ ਕਰੋੜ | population_as_of = ੫੪੬ | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[Time in Pakistan|PKT]] | utc_offset1 = +੫ | website = [http://www.punjab.gov.pk www.punjab.gov.pk] | HDI = [697] | iso_code = ਪਬ-ਪਕ }} :''ਇਹ ਲੇਖ '''ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ''' ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੇਖ ਲਈ '''[[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]]''' ਵੇਖੋ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਲੇਖ ਲਈ '''[[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)]]''' ਵੇਖੋ।'' '''ਪੰਜਾਬ''' [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੇ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤ‍ਰ]] ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ''ਪੰਜ ਪਾਣੀ'' ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ''ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ''। ਇਹ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਹਨ:[[ਸਤਲੁਜ]], [[ਬਿਆਸ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਚਨਾਬ]] ਅਤੇ [[ਜੇਹਲਮ]] ਆਦਿ। ਇਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਲਹੌਰ]] ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਦਾ ਰਕਬਾ 205,344&nbsp;km² ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਨੂੰ 36 ਜ਼ਿਲੇਯਾਂ ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। '''ਪੰਜਾਬ''' [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸਾਆਬ ਨਾਲ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ [[ਸੂਬਾ]] ਏ। ਇਹਦਾ ਰਾਜਗੜ੍ਹ [[ਲਹੌਰ]] ਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਉੱਤਰ]] ਵਿੱਚ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਤੇ [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਇਸਲਾਮ ਆਬਾਦ]], [[ਚੜਦਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਵਿੱਚ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]], ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ [[ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ]], ਲਹਿੰਦੇ ਵਿੱਚ [[ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ]] ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਲੈਂਦੇ ਵਿੱਚ ਸੂਬਾ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਨੇਂ। ਪੰਜਾਬ [[ਹੜੱਪਾ]] ਰਹਿਤਲ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਏ। ਇਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹਿਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਏ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ । ਬੋਲ ਪੰਜਾਬ ਦੋ ਬੋਲਾਂ ਪੰਜ ਤੇ ਆਬ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਏ। ਪੰਜ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[5]] ਨੂੰ ਕਿਹੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਬ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਪਾਣੀ]] ਨੂੰ। ਤੈ ਇੰਜ ਏ ਬੰਦਾ ਏ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਦੇਸ। ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹਨੂੰ [[ਸਪਤ ਸੰਧੂ]] ਵੀ ਕਿਹੰਦੇ ਸਨ ਯਾਨੀ [[7|ਸਤ]] ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਦੇਸ ਏ ਦਰਿਆ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇਸ ਦਾ ਨਾਂ [[ਸਪਤ ਸੰਧੂ]] ਪਿਆ ਉਹ ਇਹ ਨੇ [[ਸਿੰਧ]], [[ਜੇਹਲਮ]], [[ਚਨਾਬ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਸਤਲੁਜ]], [[ਬਿਆਸ]]। 1947 ਵਿਚਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੋ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏਦਾ ਵੱਡਾ ਟੁਕੜਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਗਿਆ ਤੇ ਏਦਾ ਨਿੱਕਾ ਤੇ [[ਚੜਦਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਪਾਸੇ ਦਾ ਟੋਟਾ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਆਪਣੀ ਹੁਣ ਦੀ ਮੂਰਤ ਵਿੱਚ 1972 ਨੂੰ ਆਇਆ। == ਭੂਗੋਲ == 1.ਉੱਤਰ ਦਾ ਪਠਾਰ 2.ਮੁਰੀ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕ਼ਾ 3. ਮੈਦਾਨੀ ਹਿੱਸਾ 4. ਚੋਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਸੂਬਾ ਪੰਜਾਬ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਥਾਂ 205,344 ਮੁਰੱਬਾ [[ਕਿਲੋਮੀਟਰ]] ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਤਾਰੀਖ਼ੀ ਸ਼ਹਿਰ [[ਲਹੌਰ]] ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ ਏ। ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ 6 ਦਰਿਆ [[ਬਿਆਸ]], [[ਚਨਾਬ]], [[ਸਤਲੁਜ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਜੇਹਲਮ]] ਅਤੇ [[ਸਿੰਧ]] ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਗਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ 62 % ਆਬਾਦੀ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਕੋ ਉਹ ਸੂਬਾ ਏ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ, ਸੂਬਾ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ [[ਇਸਲਾਮ ਆਬਾਦ]] ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 3 ਜੁਗ਼ਰਾਫ਼ੀਆਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ: ਪੋਠੋਹਾਰ ਦਾ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ, ਥਲ ਦਾ ਰੇਤਲਾ ਇਲਾਕਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰਖ਼ੇਜ਼ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਮਰੀ ਤੇ ਪਤਰੀਆਟਾ ਦੇ ਪਹਾੜ 7000 ਫ਼ੁੱਟ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਹਨ। == [[ਲੋਕ]] == ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ੨੫ ਕਰੋੜ ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਲੋਕ]] ਵਸਦੇ ਨੇਂ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੱਧੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਇੱਥੇ ਏ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਅਮਨ ਚੈਨ ਤੇ ਚੰਗੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਲ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]], [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]], [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]], [[ਈਰਾਨ]], [[ਅਰਬ ਲੋਕ|ਅਰਬ]] ਤੇ ਮੁੱਢਲੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ [[ਰਹਿਤਲ]] ਵਿੱਚ ਰਚ ਵਸ ਗਏ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਕਸਰੀਤੀ ਲੋਕ ਆਰੀਆ ਨੇਂ। 95% ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੋਕ ਸੁਣੀ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਨੇਂ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ [[ਬੋਲੀ]] ਪੰਜਾਬੀ ਏ। ਇਹਦਾ ਜੋੜ [[ਹਿੰਦ ਆਰੀਆ ਬੋਲੀਆਂ]] ਦੇ ਟੱਬਰ ਤੋਂ ਏ। [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਬੋਲੀ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਫਾਰਸੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨਾਪ ਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇਂ। == ਰੁੱਤ == ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੁੱਤ ਗਰਮੀਆਂ ਚ ਗਰਮ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਐ ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਚ ਸਕੀ ਸਰਦੀ ਪੈਂਦੀ ਏ। [[15]] [[ਜੁਲਾਈ]] ਤੋਂ ਦੋ ਮਾਈਨੀਆਂ ਤੱਕ [[ਸਾਵਣ]] [[ਭਾਦੋਂ]] ਦੀਆਂ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਨੇਂ। [[ਨਵੰਬਰ]], [[ਦਸੰਬਰ]], [[ਜਨਵਰੀ]] ਤੇ [[ਫ਼ਰਵਰੀ]] ਠੰਢੇ ਮਾਇਨੇ ਨੇਂ। [[ਮਾਰਚ]] ਦੇ ਅੱਧ 'ਚ [[ਬਸੰਤ]] ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ। [[ਮਈ]] [[ਜੂਨ]] [[ਜੁਲਾਈ]] [[ਅਗਸਤ]] ਜੋਖੀ ਗਰਮੀ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਨੇਂ। == ਤਾਰੀਖ਼ == ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਸ ਰਿਹਾ ਏ। [[ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸਵਾਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਲੇ ਨੇਂ। ਹੜੱਪਾ ਰਹਿਤਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹਿਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਏ। ਇਹ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਵਸੀ ਇਹਦਾ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਹੜੱਪਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹੀਵਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸੁੱਤੀ ਕੱਪੜਾ ਸ਼ੁਕਰ ਖੰਡ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀ ਖੇਡ ਇਸ ਰਹਿਤਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਨੂੰ ਸੁਗ਼ਾਤਾਂ ਨੇਂ। ਸਾੜ੍ਹੇ ਤਿਨ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਆਰੀਆ ਆਏ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਨਿਊ ਪਈ ਜਿਹਦੇ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਬੀਆਂ ਵੀ ਹੈ ਸਨ ਆਰੀਆਵਾਂ ਨੇ ਵੇਦ ਤੇ ਗਨਧਾਰਾ ਰਹਿਤਲਾਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਆਰੀਆਵਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਈ ਆਪਣੀ ਵਿਦਿਆ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਕਾਲਰ ਪਾਣਿਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਈ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਮੁਕੱਦਸ ਕਿਤਾਬ ਰਿਗ ਵੇਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਈ ਲਿਖੀ ਗਈ। == ਹੜੱਪਾ ਰਹਿਤਲ/ਸੱਭਿਆਚਾਰ == ਜੱਗ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਰਹਿਤਲ [[ਹੜੱਪਾ]] ਰਹਿਤਲ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸਾਹੀਵਾਲ]] ਦਾ ਹੜੱਪਾ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸ [[ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਦਾ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਸੀ। ਦਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਤਲੇ ਲੈਂਦੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿੱਚ [[ਗਾੰਧਾਰ]] ਰਹਿਤਲ ਵੀ ਪੁੰਗਰ ਦੀ ਰਈ। ਇਸ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਬੋਲੀ [[ਹਿੰਦਕੋ]] [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਏ ਜਿਹੜੀ ਹਜੇ ਵੀ ਗਨਧਾਰਾ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। == ਅਰਬ ਹਮਲਾ == ਬਿਨੁ ਅਮੀਆ ਦੇ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਵਲੀਦ ਬਣ ਅਬਦਾਲਮਾਲਕ ਦੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ 711-12 ਵਿੱਚ ਉਹਦੇ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ [[ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਕਾਸਿਮ]] ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤੇ [[ਸਿੰਧ]], ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਅੱਧਾ [[ਪੰਜਾਬ]] ਬਿਨੁ ਅਮੀਆ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਤਾਅਲੁੱਕ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਜੋੜ ਗਿਆ। == ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ== ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਕੌਮੀ ਮਈਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੱਸਾ ਰਿਆ ਏ. 1972 ਤੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੈਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਈਸ਼ਤ ਚਾਰ ਗੁਨਾਹ ਵਿਧੀ ਏ. ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁਲਕੀ ਮਈਸ਼ਤ ਵਿੱਚ %51 ਤੋਂ %58 ਹਿੱਸਾ ਰਿਆ ਏ. ਮਈਸ਼ਤ ਦਾ ਬੋਤਾ ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀ ਤੇ ਸਰਵਿਸ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਏ.ਸਨਅਤੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸੂਬਿਆਂ ਅੱਗੇ ਏ. 2002 ਤੂੰ 2008 ਤੱਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਸ਼ਰਾ %8 ਤੋਂ 8% ਤੱਕ ਸੀ. ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੁੰਡਾ ਨਾ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਈਦੀ ਕੱਪੜਾ, ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਾਮਾਨ, ਜਰਾਹੀ ਦੇ ਆਲਾਤ, ਬੁਰਕੀ ਆਲਾਤ, ਮਸ਼ਿਨਰੀ, ਸੀਮਿੰਟ, ਖਾਦ, ਆਈ ਟੀ ਤੇ ਜ਼ਰੱਈ ਆਲਾਤ ਦੀ ਸਨਾਤ ਦਾ ਮਰਕਜ਼ ਏ. ਇੱਥੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ %90 ਕਾਗ਼ਜ਼ ਤੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ੀ ਗੱਤੇ %81 ਖਾਦ ਤੇ %70 ਚੀਨੀ ਦੀ ਸਨਅਤੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਏ. == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * [[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ]] == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://www.punjab.gov.pk ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150510003636/http://www.punjab.gov.pk/ |date=2015-05-10 }} * [http://www.maps.com.pk ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160313122956/http://www.maps.com.pk/ |date=2016-03-13 }} * [http://www.youtube.com/watch?v=1w8CDGj3560 ਪੰਜਾਬੀ ਮੌਸੀਕੀ] * [http://www.punjabpolice.gov.pk ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180831155653/https://www.punjabpolice.gov.pk/ |date=2018-08-31 }} * [http://tdcp.punjab.gov.pk ਫਿਰਨਾ ਟੁਰਨਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100315111751/http://tdcp.punjab.gov.pk/ |date=2010-03-15 }} * [http://www.punjabilok.com/pakistan/pak_punjab.htm ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] 6uy3lrn1qe5928ah8jktd3ohy8z2x0n 749985 749984 2024-04-10T13:51:03Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਪੰਜਾਬ | official_name = ਗਣਰਾਜ-ਏ-ਪੰਜਾਬ | native_name = {{Nastaliq|پنجاب}}, ਪੰਜਾਬ | native_name_lang = ਪਨਬ, پ ن ب | type = [[Administrative divisions of Pakistan|ਸੂਬਾ]] | image_skyline = Punjab_Pakistan_montage.png | image_caption = Counter-clockwise from top left: [[:File:River Chenab1.jpg|ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ]], [[:File:Alamgiri Gate.jpg|ਲਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]], [[:File:Nankana Sahib.JPG|ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ]], [[:File:NoorMahal1.JPG|ਨੂਰ ਮਹਿਲ - ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[:File:Wazir Khan Masjid 2007.jpg|ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਂ ਮਸਜਿਦ - ਲਹੌਰ]]. <!-- Deleted image removed: [[File:Aerial view of The Mall area.jpg|right|350px|thumb| Aerial view of WAPDA House, Lahore]] -->| image_flag = Flag of Punjab.svg | image_seal = Coat of arms of Punjab.svg | image_map = Punjab in Pakistan (claims hatched).svg | map_caption = ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | image_map1 = Punjab (Pakistan) Divisions.png | map_caption1 = ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ | latd = 31 | longd = 72 | coordinates_type = type:adm1st_region:PK_dim:1000000 | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = [[List of sovereign states|Country]] | subdivision_name = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] | parts_style = para | parts_type = ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ | p1 = [[ਲਹੌਰ]] | established_title = ਸਥਾਪਤ | established_date = ੧ ਸਾਉਣ ੪੮੫ | seat_type = ਰਾਜਧਾਨੀ | seat = [[ਲਹੌਰ]] | blank_name_sec1 = [[Languages of Pakistan|Main Language(s)]] | blank_info_sec1 = ਪੰਜਾਬੀ (ਰਾਸ਼ਟਰੀ) | blank1_name_sec1 = Other languages | blank1_info_sec1 = [[ਪਸ਼ਤੋ]], [[ਬਲੋਚੀ]] | blank_name_sec2 = Assembly seats | blank_info_sec2 = 371<ref>{{cite web|url= http://www.pap.gov.pk/index.php/members/stats/en/19|title= Provincial Assembly – Punjab|access-date= 2015-02-15|archive-date= 2009-02-01|archive-url= https://web.archive.org/web/20090201061549/http://pap.gov.pk/index.php/members/stats/en/19|dead-url= yes}}</ref> | blank1_name_sec2 = [[Districts of Pakistan|Districts]] | blank1_info_sec2 = 36 | blank3_name_sec2 = [[Union Councils of Pakistan|Tehsils/Towns]] | blank3_info_sec2 = 127 | government_type = ਪ੍ਰਾਂਤ | governing_body = Provincial Assembly | leader_title = [[List of Governors of Pakistan|Governor]] | leader_name = [[Chaudhary Muhammad Sarwar]] ([[Pakistan Muslim League (N)|PML N]]) | leader_title1 = [[List of Chief Ministers in Pakistan|Chief Minister]] | leader_name1 = [[Shahbaz Sharif]] (PML-N) | leader_title4 = [[High Courts of Pakistan|High Court]] | leader_name4 = [[Lahore High Court]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_total_km2 = 205,344 | population_footnotes = | population_total = ੨੦ ਕਰੋੜ | population_as_of = ੫੪੬ | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[Time in Pakistan|PKT]] | utc_offset1 = +੫ | website = [http://www.punjab.gov.pk www.punjab.gov.pk] | HDI = [697] | iso_code = ਪਬ-ਪਕ }} :''ਇਹ ਲੇਖ '''ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ''' ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੇਖ ਲਈ '''[[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]]''' ਵੇਖੋ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਲੇਖ ਲਈ '''[[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)]]''' ਵੇਖੋ।'' '''ਪੰਜਾਬ''' [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੇ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤ‍ਰ]] ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ''ਪੰਜ ਪਾਣੀ'' ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ''ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ''। ਇਹ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਹਨ:[[ਸਤਲੁਜ]], [[ਬਿਆਸ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਚਨਾਬ]] ਅਤੇ [[ਜੇਹਲਮ]] ਆਦਿ। ਇਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਲਹੌਰ]] ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਦਾ ਰਕਬਾ 205,344&nbsp;km² ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਨੂੰ 36 ਜ਼ਿਲੇਯਾਂ ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। '''ਪੰਜਾਬ''' [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸਾਆਬ ਨਾਲ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ [[ਸੂਬਾ]] ਏ। ਇਹਦਾ ਰਾਜਗੜ੍ਹ [[ਲਹੌਰ]] ਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਉੱਤਰ]] ਵਿੱਚ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਤੇ [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਇਸਲਾਮ ਆਬਾਦ]], [[ਚੜਦਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਵਿੱਚ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]], ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ [[ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ]], ਲਹਿੰਦੇ ਵਿੱਚ [[ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ]] ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਲੈਂਦੇ ਵਿੱਚ ਸੂਬਾ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਨੇਂ। ਪੰਜਾਬ [[ਹੜੱਪਾ]] ਰਹਿਤਲ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਏ। ਇਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹਿਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਏ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ । ਬੋਲ ਪੰਜਾਬ ਦੋ ਬੋਲਾਂ ਪੰਜ ਤੇ ਆਬ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਏ। ਪੰਜ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[5]] ਨੂੰ ਕਿਹੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਬ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਪਾਣੀ]] ਨੂੰ। ਤੈ ਇੰਜ ਏ ਬੰਦਾ ਏ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਦੇਸ। ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹਨੂੰ [[ਸਪਤ ਸੰਧੂ]] ਵੀ ਕਿਹੰਦੇ ਸਨ ਯਾਨੀ [[7|ਸਤ]] ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਦੇਸ ਏ ਦਰਿਆ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇਸ ਦਾ ਨਾਂ [[ਸਪਤ ਸੰਧੂ]] ਪਿਆ ਉਹ ਇਹ ਨੇ [[ਸਿੰਧ]], [[ਜੇਹਲਮ]], [[ਚਨਾਬ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਸਤਲੁਜ]], [[ਬਿਆਸ]]। 1947 ਵਿਚਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੋ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏਦਾ ਵੱਡਾ ਟੁਕੜਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਗਿਆ ਤੇ ਏਦਾ ਨਿੱਕਾ ਤੇ [[ਚੜਦਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਪਾਸੇ ਦਾ ਟੋਟਾ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਆਪਣੀ ਹੁਣ ਦੀ ਮੂਰਤ ਵਿੱਚ 1972 ਨੂੰ ਆਇਆ। == ਭੂਗੋਲ == 1.ਉੱਤਰ ਦਾ ਪਠਾਰ 2.ਮੁਰੀ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕ਼ਾ 3. ਮੈਦਾਨੀ ਹਿੱਸਾ 4. ਚੋਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਸੂਬਾ ਪੰਜਾਬ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਥਾਂ 205,344 ਮੁਰੱਬਾ [[ਕਿਲੋਮੀਟਰ]] ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਤਾਰੀਖ਼ੀ ਸ਼ਹਿਰ [[ਲਹੌਰ]] ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ ਏ। ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ 6 ਦਰਿਆ [[ਬਿਆਸ]], [[ਚਨਾਬ]], [[ਸਤਲੁਜ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਜੇਹਲਮ]] ਅਤੇ [[ਸਿੰਧ]] ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਗਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ 62 % ਆਬਾਦੀ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਕੋ ਉਹ ਸੂਬਾ ਏ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ, ਸੂਬਾ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ [[ਇਸਲਾਮ ਆਬਾਦ]] ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 3 ਜੁਗ਼ਰਾਫ਼ੀਆਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ: ਪੋਠੋਹਾਰ ਦਾ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ, ਥਲ ਦਾ ਰੇਤਲਾ ਇਲਾਕਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰਖ਼ੇਜ਼ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਮਰੀ ਤੇ ਪਤਰੀਆਟਾ ਦੇ ਪਹਾੜ 7000 ਫ਼ੁੱਟ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਹਨ। == [[ਲੋਕ]] == ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ੨੫ ਕਰੋੜ ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਲੋਕ]] ਵਸਦੇ ਨੇਂ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੱਧੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਇੱਥੇ ਏ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਅਮਨ ਚੈਨ ਤੇ ਚੰਗੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਲ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]], [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]], [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]], [[ਈਰਾਨ]], [[ਅਰਬ ਲੋਕ|ਅਰਬ]] ਤੇ ਮੁੱਢਲੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ [[ਰਹਿਤਲ]] ਵਿੱਚ ਰਚ ਵਸ ਗਏ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਕਸਰੀਤੀ ਲੋਕ ਆਰੀਆ ਨੇਂ। 95% ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੋਕ ਸੁਣੀ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਨੇਂ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ [[ਬੋਲੀ]] ਪੰਜਾਬੀ ਏ। ਇਹਦਾ ਜੋੜ [[ਹਿੰਦ ਆਰੀਆ ਬੋਲੀਆਂ]] ਦੇ ਟੱਬਰ ਤੋਂ ਏ। [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਬੋਲੀ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਫਾਰਸੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨਾਪ ਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇਂ। == ਰੁੱਤ == ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੁੱਤ ਗਰਮੀਆਂ ਚ ਗਰਮ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਐ ਤੇ ਸਿਆਲ ਚ ਪਲਾ ਪੈਂਦਾ ਏ। [[15]] ਸਾਉਣ ਤੋਂ ਦੋ ਮਾਹ ਤੱਕ [[ਸਾਵਣ]] [[ਭਾਦੋਂ]] ਦੀਆਂ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਆ। [[ਨਵੰਬਰ]], [[ਦਸੰਬਰ]], [[ਜਨਵਰੀ]] ਤੇ [[ਫ਼ਰਵਰੀ]] ਠੰਢੇ ਮਾਇਨੇ ਨੇਂ। ਚੇਤ ਦੇ 'ਚ [[ਬਸੰਤ]] ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਸਾਉਣ ਵੈਸਾਖ ਜੇਠ ਜੋਖੀ ਗਰਮੀ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਨੇਂ। == ਤਾਰੀਖ਼ == ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਸ ਰਿਹਾ ਏ। [[ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸਵਾਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਲੇ ਨੇਂ। ਹੜੱਪਾ ਰਹਿਤਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹਿਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਏ। ਇਹ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਵਸੀ ਇਹਦਾ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਹੜੱਪਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹੀਵਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸੁੱਤੀ ਕੱਪੜਾ ਸ਼ੁਕਰ ਖੰਡ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀ ਖੇਡ ਇਸ ਰਹਿਤਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਨੂੰ ਸੁਗ਼ਾਤਾਂ ਨੇਂ। ਸਾੜ੍ਹੇ ਤਿਨ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਆਰੀਆ ਆਏ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਨਿਊ ਪਈ ਜਿਹਦੇ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਬੀਆਂ ਵੀ ਹੈ ਸਨ ਆਰੀਆਵਾਂ ਨੇ ਵੇਦ ਤੇ ਗਨਧਾਰਾ ਰਹਿਤਲਾਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਆਰੀਆਵਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਈ ਆਪਣੀ ਵਿਦਿਆ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਕਾਲਰ ਪਾਣਿਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਈ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਮੁਕੱਦਸ ਕਿਤਾਬ ਰਿਗ ਵੇਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਈ ਲਿਖੀ ਗਈ। == ਹੜੱਪਾ ਰਹਿਤਲ/ਸੱਭਿਆਚਾਰ == ਜੱਗ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਰਹਿਤਲ [[ਹੜੱਪਾ]] ਰਹਿਤਲ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸਾਹੀਵਾਲ]] ਦਾ ਹੜੱਪਾ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸ [[ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਦਾ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਸੀ। ਦਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਤਲੇ ਲੈਂਦੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿੱਚ [[ਗਾੰਧਾਰ]] ਰਹਿਤਲ ਵੀ ਪੁੰਗਰ ਦੀ ਰਈ। ਇਸ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਬੋਲੀ [[ਹਿੰਦਕੋ]] [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਏ ਜਿਹੜੀ ਹਜੇ ਵੀ ਗਨਧਾਰਾ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। == ਅਰਬ ਹਮਲਾ == ਬਿਨੁ ਅਮੀਆ ਦੇ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਵਲੀਦ ਬਣ ਅਬਦਾਲਮਾਲਕ ਦੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ 711-12 ਵਿੱਚ ਉਹਦੇ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ [[ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਕਾਸਿਮ]] ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤੇ [[ਸਿੰਧ]], ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਅੱਧਾ [[ਪੰਜਾਬ]] ਬਿਨੁ ਅਮੀਆ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਤਾਅਲੁੱਕ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਜੋੜ ਗਿਆ। == ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ== ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਕੌਮੀ ਮਈਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੱਸਾ ਰਿਆ ਏ. 1972 ਤੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੈਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਈਸ਼ਤ ਚਾਰ ਗੁਨਾਹ ਵਿਧੀ ਏ. ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁਲਕੀ ਮਈਸ਼ਤ ਵਿੱਚ %51 ਤੋਂ %58 ਹਿੱਸਾ ਰਿਆ ਏ. ਮਈਸ਼ਤ ਦਾ ਬੋਤਾ ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀ ਤੇ ਸਰਵਿਸ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਏ.ਸਨਅਤੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸੂਬਿਆਂ ਅੱਗੇ ਏ. 2002 ਤੂੰ 2008 ਤੱਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਸ਼ਰਾ %8 ਤੋਂ 8% ਤੱਕ ਸੀ. ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੁੰਡਾ ਨਾ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਈਦੀ ਕੱਪੜਾ, ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਾਮਾਨ, ਜਰਾਹੀ ਦੇ ਆਲਾਤ, ਬੁਰਕੀ ਆਲਾਤ, ਮਸ਼ਿਨਰੀ, ਸੀਮਿੰਟ, ਖਾਦ, ਆਈ ਟੀ ਤੇ ਜ਼ਰੱਈ ਆਲਾਤ ਦੀ ਸਨਾਤ ਦਾ ਮਰਕਜ਼ ਏ. ਇੱਥੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ %90 ਕਾਗ਼ਜ਼ ਤੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ੀ ਗੱਤੇ %81 ਖਾਦ ਤੇ %70 ਚੀਨੀ ਦੀ ਸਨਅਤੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਏ. == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * [[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ]] == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://www.punjab.gov.pk ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150510003636/http://www.punjab.gov.pk/ |date=2015-05-10 }} * [http://www.maps.com.pk ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160313122956/http://www.maps.com.pk/ |date=2016-03-13 }} * [http://www.youtube.com/watch?v=1w8CDGj3560 ਪੰਜਾਬੀ ਮੌਸੀਕੀ] * [http://www.punjabpolice.gov.pk ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180831155653/https://www.punjabpolice.gov.pk/ |date=2018-08-31 }} * [http://tdcp.punjab.gov.pk ਫਿਰਨਾ ਟੁਰਨਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100315111751/http://tdcp.punjab.gov.pk/ |date=2010-03-15 }} * [http://www.punjabilok.com/pakistan/pak_punjab.htm ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] cxs63tzpb2wy3j1whkm32ewshes8m6h 750073 749985 2024-04-11T02:03:10Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਪੰਜਾਬ | official_name = ਗਣਰਾਜ-ਏ-ਪੰਜਾਬ | native_name = {{Nastaliq|پنجاب}}, ਪੰਜਾਬ | native_name_lang = ਪਨਬ, پ ن ب | type = [[Administrative divisions of Pakistan|ਸੂਬਾ]] | image_skyline = Punjab_Pakistan_montage.png | image_caption = Counter-clockwise from top left: [[:File:River Chenab1.jpg|ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ]], [[:File:Alamgiri Gate.jpg|ਲਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]], [[:File:Nankana Sahib.JPG|ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ]], [[:File:NoorMahal1.JPG|ਨੂਰ ਮਹਿਲ - ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[:File:Wazir Khan Masjid 2007.jpg|ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਂ ਮਸਜਿਦ - ਲਹੌਰ]]. <!-- Deleted image removed: [[File:Aerial view of The Mall area.jpg|right|350px|thumb| Aerial view of WAPDA House, Lahore]] -->| image_flag = Flag of Punjab.svg | image_seal = Coat of arms of Punjab.svg | image_map = Punjab in Pakistan (claims hatched).svg | map_caption = ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | image_map1 = Punjab (Pakistan) Divisions.png | map_caption1 = ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ | latd = 31 | longd = 72 | coordinates_type = type:adm1st_region:PK_dim:1000000 | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = [[List of sovereign states|Country]] | subdivision_name = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] | parts_style = para | parts_type = ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ | p1 = [[ਲਹੌਰ]] | established_title = ਸਥਾਪਤ | established_date = ੧ ਸਾਉਣ ੪੮੫ | seat_type = ਰਾਜਧਾਨੀ | seat = [[ਲਹੌਰ]] | blank_name_sec1 = [[Languages of Pakistan|Main Language(s)]] | blank_info_sec1 = ਪੰਜਾਬੀ (ਰਾਸ਼ਟਰੀ) | blank1_name_sec1 = Other languages | blank1_info_sec1 = [[ਪਸ਼ਤੋ]], [[ਬਲੋਚੀ]] | blank_name_sec2 = Assembly seats | blank_info_sec2 = 371<ref>{{cite web|url= http://www.pap.gov.pk/index.php/members/stats/en/19|title= Provincial Assembly – Punjab|access-date= 2015-02-15|archive-date= 2009-02-01|archive-url= https://web.archive.org/web/20090201061549/http://pap.gov.pk/index.php/members/stats/en/19|dead-url= yes}}</ref> | blank1_name_sec2 = [[Districts of Pakistan|Districts]] | blank1_info_sec2 = 36 | blank3_name_sec2 = [[Union Councils of Pakistan|Tehsils/Towns]] | blank3_info_sec2 = 127 | government_type = ਪ੍ਰਾਂਤ | governing_body = Provincial Assembly | leader_title = [[List of Governors of Pakistan|Governor]] | leader_name = [[Chaudhary Muhammad Sarwar]] ([[Pakistan Muslim League (N)|PML N]]) | leader_title1 = [[List of Chief Ministers in Pakistan|Chief Minister]] | leader_name1 = [[Shahbaz Sharif]] (PML-N) | leader_title4 = [[High Courts of Pakistan|High Court]] | leader_name4 = [[Lahore High Court]] | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_total_km2 = 205,344 | population_footnotes = | population_total = ੨੦ ਕਰੋੜ | population_as_of = ੫੪੬ | population_density_km2 = auto | timezone1 = [[Time in Pakistan|PKT]] | utc_offset1 = +੫ | website = [http://www.punjab.gov.pk www.punjab.gov.pk] | HDI = [697] | iso_code = ਪਬ-ਪਕ }} :''ਇਹ ਲੇਖ '''ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੰਜਾਬ''' ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੇਖ ਲਈ '''[[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]]''' ਵੇਖੋ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਲੇਖ ਲਈ '''[[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)]]''' ਵੇਖੋ।'' '''ਪੰਜਾਬ''' [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੇ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤ‍ਰ]] ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ''ਪੰਜ ਪਾਣੀ'' ਜਿਸ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ''ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ''। ਇਹ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਹਨ:[[ਸਤਲੁਜ]], [[ਬਿਆਸ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਚਨਾਬ]] ਅਤੇ [[ਜੇਹਲਮ]] ਆਦਿ। ਇਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਲਹੌਰ]] ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਦਾ ਰਕਬਾ 205,344&nbsp;km² ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੂਬੇ ਨੂੰ 36 ਜ਼ਿਲੇਯਾਂ ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। '''ਪੰਜਾਬ''' [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸਾਆਬ ਨਾਲ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ [[ਸੂਬਾ]] ਏ। ਇਹਦਾ ਰਾਜਗੜ੍ਹ [[ਲਹੌਰ]] ਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਉੱਤਰ]] ਵਿੱਚ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਤੇ [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਇਸਲਾਮ ਆਬਾਦ]], [[ਚੜਦਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਵਿੱਚ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]], ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ [[ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ]], ਲਹਿੰਦੇ ਵਿੱਚ [[ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ]] ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਲੈਂਦੇ ਵਿੱਚ ਸੂਬਾ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਨੇਂ। ਪੰਜਾਬ [[ਹੜੱਪਾ]] ਰਹਿਤਲ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਏ। ਇਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹਿਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਏ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ । ਬੋਲ ਪੰਜਾਬ ਦੋ ਬੋਲਾਂ ਪੰਜ ਤੇ ਆਬ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਏ। ਪੰਜ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[5]] ਨੂੰ ਕਿਹੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਆਬ [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਪਾਣੀ]] ਨੂੰ। ਤੈ ਇੰਜ ਏ ਬੰਦਾ ਏ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਦੇਸ। ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹਨੂੰ [[ਸਪਤ ਸੰਧੂ]] ਵੀ ਕਿਹੰਦੇ ਸਨ ਯਾਨੀ [[7|ਸਤ]] ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਦੇਸ ਏ ਦਰਿਆ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇਸ ਦਾ ਨਾਂ [[ਸਪਤ ਸੰਧੂ]] ਪਿਆ ਉਹ ਇਹ ਨੇ [[ਸਿੰਧ]], [[ਜੇਹਲਮ]], [[ਚਨਾਬ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਸਤਲੁਜ]], [[ਬਿਆਸ]]। 1947 ਵਿਚਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੋ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏਦਾ ਵੱਡਾ ਟੁਕੜਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਗਿਆ ਤੇ ਏਦਾ ਨਿੱਕਾ ਤੇ [[ਚੜਦਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਪਾਸੇ ਦਾ ਟੋਟਾ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਆਪਣੀ ਹੁਣ ਦੀ ਮੂਰਤ ਵਿੱਚ 1972 ਨੂੰ ਆਇਆ। == ਭੂਗੋਲ == 1.ਉੱਤਰ ਦਾ ਪਠਾਰ 2.ਮੁਰੀ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕ਼ਾ 3. ਮੈਦਾਨੀ ਹਿੱਸਾ 4. ਚੋਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਸੂਬਾ ਪੰਜਾਬ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਥਾਂ 205,344 ਮੁਰੱਬਾ [[ਕਿਲੋਮੀਟਰ]] ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦਾ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਤਾਰੀਖ਼ੀ ਸ਼ਹਿਰ [[ਲਹੌਰ]] ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ ਏ। ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬ 6 ਦਰਿਆ [[ਬਿਆਸ]], [[ਚਨਾਬ]], [[ਸਤਲੁਜ]], [[ਰਾਵੀ]], [[ਜੇਹਲਮ]] ਅਤੇ [[ਸਿੰਧ]] ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਗਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ 62 % ਆਬਾਦੀ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਕੋ ਉਹ ਸੂਬਾ ਏ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸੂਬਾ ਸਿੰਧ, ਸੂਬਾ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ [[ਇਸਲਾਮ ਆਬਾਦ]] ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਦਾਰੁਲ ਹਕੂਮਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 3 ਜੁਗ਼ਰਾਫ਼ੀਆਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ: ਪੋਠੋਹਾਰ ਦਾ ਉੱਚਾ ਨੀਵਾਂ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ, ਥਲ ਦਾ ਰੇਤਲਾ ਇਲਾਕਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਾ। ਪੰਜਾਬ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰਖ਼ੇਜ਼ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਮਰੀ ਤੇ ਪਤਰੀਆਟਾ ਦੇ ਪਹਾੜ 7000 ਫ਼ੁੱਟ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਹਨ। == [[ਲੋਕ]] == ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 8 ਕਰੋੜ ਦੇ ਨੇੜੇ [[ਲੋਕ]] ਵਸਦੇ ਨੇਂ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅੱਧੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਇੱਥੇ ਏ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕ ਅਮਨ ਚੈਨ ਤੇ ਚੰਗੇ ਖਾਣ ਪੀਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਲ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]], [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]], [[ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ]], [[ਈਰਾਨ]], [[ਅਰਬ ਲੋਕ|ਅਰਬ]] ਤੇ ਮੁੱਢਲੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ [[ਰਹਿਤਲ]] ਵਿੱਚ ਰਚ ਵਸ ਗਏ। ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਕਸਰੀਤੀ ਲੋਕ ਆਰੀਆ ਨੇਂ। 95% ਦੇ ਨੇੜੇ ਲੋਕ ਸੁਣੀ [[ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਨੇਂ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ [[ਬੋਲੀ]] ਪੰਜਾਬੀ ਏ। ਇਹਦਾ ਜੋੜ [[ਹਿੰਦ ਆਰੀਆ ਬੋਲੀਆਂ]] ਦੇ ਟੱਬਰ ਤੋਂ ਏ। [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਬੋਲੀ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਫਾਰਸੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨਾਪ ਤੇ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇਂ। == ਰੁੱਤ == ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੁੱਤ ਗਰਮੀਆਂ ਚ ਗਰਮ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਐ ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਚ ਸਕੀ ਸਰਦੀ ਪੈਂਦੀ ਏ। [[15]] [[ਜੁਲਾਈ]] ਤੋਂ ਦੋ ਮਾਈਨੀਆਂ ਤੱਕ [[ਸਾਵਣ]] [[ਭਾਦੋਂ]] ਦੀਆਂ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਨੇਂ। [[ਨਵੰਬਰ]], [[ਦਸੰਬਰ]], [[ਜਨਵਰੀ]] ਤੇ [[ਫ਼ਰਵਰੀ]] ਠੰਢੇ ਮਾਇਨੇ ਨੇਂ। [[ਮਾਰਚ]] ਦੇ ਅੱਧ 'ਚ [[ਬਸੰਤ]] ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ। [[ਮਈ]] [[ਜੂਨ]] [[ਜੁਲਾਈ]] [[ਅਗਸਤ]] ਜੋਖੀ ਗਰਮੀ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਨੇਂ। == ਤਾਰੀਖ਼ == ਦੇਸ ਪੰਜਾਬ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਸ ਰਿਹਾ ਏ। [[ਪੋਠੋਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸਵਾਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਲੇ ਨੇਂ। ਹੜੱਪਾ ਰਹਿਤਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਰਹਿਤਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਏ। ਇਹ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਵਸੀ ਇਹਦਾ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਹੜੱਪਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹੀਵਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਸੁੱਤੀ ਕੱਪੜਾ ਸ਼ੁਕਰ ਖੰਡ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀ ਖੇਡ ਇਸ ਰਹਿਤਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਨੂੰ ਸੁਗ਼ਾਤਾਂ ਨੇਂ। ਸਾੜ੍ਹੇ ਤਿਨ ਹਜ਼ਾਰ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਆਰੀਆ ਆਏ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਨਿਊ ਪਈ ਜਿਹਦੇ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਬੀਆਂ ਵੀ ਹੈ ਸਨ ਆਰੀਆਵਾਂ ਨੇ ਵੇਦ ਤੇ ਗਨਧਾਰਾ ਰਹਿਤਲਾਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਆਰੀਆਵਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਈ ਆਪਣੀ ਵਿਦਿਆ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਕਾਲਰ ਪਾਣਿਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਈ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਮੁਕੱਦਸ ਕਿਤਾਬ ਰਿਗ ਵੇਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਈ ਲਿਖੀ ਗਈ। == ਹੜੱਪਾ ਰਹਿਤਲ/ਸੱਭਿਆਚਾਰ == ਜੱਗ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਰਹਿਤਲ [[ਹੜੱਪਾ]] ਰਹਿਤਲ [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਸਾਹੀਵਾਲ]] ਦਾ ਹੜੱਪਾ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸ [[ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਦਾ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਸੀ। ਦਿਸ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਤਲੇ ਲੈਂਦੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿੱਚ [[ਗਾੰਧਾਰ]] ਰਹਿਤਲ ਵੀ ਪੁੰਗਰ ਦੀ ਰਈ। ਇਸ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਬੋਲੀ [[ਹਿੰਦਕੋ]] [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਬੋਲੀ ਏ ਜਿਹੜੀ ਹਜੇ ਵੀ ਗਨਧਾਰਾ ਦੇ ਥਾਂਵਾਂ ਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਏ। == ਅਰਬ ਹਮਲਾ == ਬਿਨੁ ਅਮੀਆ ਦੇ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਵਲੀਦ ਬਣ ਅਬਦਾਲਮਾਲਕ ਦੇ ਵੇਲੇ ਵਿੱਚ 711-12 ਵਿੱਚ ਉਹਦੇ ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ [[ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਕਾਸਿਮ]] ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤੇ [[ਸਿੰਧ]], ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ, ਸੂਬਾ ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਅੱਧਾ [[ਪੰਜਾਬ]] ਬਿਨੁ ਅਮੀਆ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਤਾਅਲੁੱਕ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਜੋੜ ਗਿਆ। == ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ== ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਕੌਮੀ ਮਈਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਸਬ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੱਸਾ ਰਿਆ ਏ. 1972 ਤੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੈਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਈਸ਼ਤ ਚਾਰ ਗੁਨਾਹ ਵਿਧੀ ਏ. ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁਲਕੀ ਮਈਸ਼ਤ ਵਿੱਚ %51 ਤੋਂ %58 ਹਿੱਸਾ ਰਿਆ ਏ. ਮਈਸ਼ਤ ਦਾ ਬੋਤਾ ਹਿੱਸਾ ਖੇਤੀ ਤੇ ਸਰਵਿਸ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਏ.ਸਨਅਤੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸੂਬਿਆਂ ਅੱਗੇ ਏ. 2002 ਤੂੰ 2008 ਤੱਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਸ਼ਰਾ %8 ਤੋਂ 8% ਤੱਕ ਸੀ. ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕੁੰਡਾ ਨਾ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਈਦੀ ਕੱਪੜਾ, ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਾਮਾਨ, ਜਰਾਹੀ ਦੇ ਆਲਾਤ, ਬੁਰਕੀ ਆਲਾਤ, ਮਸ਼ਿਨਰੀ, ਸੀਮਿੰਟ, ਖਾਦ, ਆਈ ਟੀ ਤੇ ਜ਼ਰੱਈ ਆਲਾਤ ਦੀ ਸਨਾਤ ਦਾ ਮਰਕਜ਼ ਏ. ਇੱਥੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ %90 ਕਾਗ਼ਜ਼ ਤੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ੀ ਗੱਤੇ %81 ਖਾਦ ਤੇ %70 ਚੀਨੀ ਦੀ ਸਨਅਤੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਏ. == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * [[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ]] == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://www.punjab.gov.pk ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150510003636/http://www.punjab.gov.pk/ |date=2015-05-10 }} * [http://www.maps.com.pk ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160313122956/http://www.maps.com.pk/ |date=2016-03-13 }} * [http://www.youtube.com/watch?v=1w8CDGj3560 ਪੰਜਾਬੀ ਮੌਸੀਕੀ] * [http://www.punjabpolice.gov.pk ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180831155653/https://www.punjabpolice.gov.pk/ |date=2018-08-31 }} * [http://tdcp.punjab.gov.pk ਫਿਰਨਾ ਟੁਰਨਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100315111751/http://tdcp.punjab.gov.pk/ |date=2010-03-15 }} * [http://www.punjabilok.com/pakistan/pak_punjab.htm ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] 6e3zvh916j3hjvf2toigoe4wrshqgzh 0 5217 750033 566892 2024-04-10T21:01:22Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki 1 ਹਾੜ ==ਜੂਲੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀ ਜੰਤਰੀ== ਇਹਨਾਂ ਦੋਨੋਂ ਜੰਤਰੀਅ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto" |- ! ਤਰਤੀਬਵਾਰ !! ਨਾ !!ਦਿਹਾੜ |- | align="center"| 1 || '''[[ਜਨਵਰੀ]]''' || 31 |- | align="center"| 2 || '''[[ਫਰਵਰੀ]]''' || 28 ਜਾਂ 29 [[ਲੀਪ ਸਾਲ]] |- | align="center"| 3 || '''[[ਮਾਰਚ]]''' || 31 |- | align="center"| 4 || '''[[ਅਪਰੈਲ]]''' || 30 |- | align="center"| 5 || '''[[ਮਈ]]''' || 31 |- | align="center"| 6 || '''[[ਜੂਨ]]''' || 30 |- | align="center"| 7 || '''[[ਜੁਲਾਈ]]''' || 31 |- | align="center"| 8 || '''[[ਅਗਸਤ]]''' || 31 |- | align="center"| 9 || '''[[ਸਤੰਬਰ]]''' || 30 |- | align="center"| 10 || '''[[ਅਕਤੂਬਰ]]''' || 31 |- | align="center"| 11 || '''[[ਨਵੰਬਰ]]''' || 30 |- | align="center"| 12 || '''[[ਦਸੰਬਰ]]''' || 31 |} == ਨਾਨਨਸ਼ਾਹੀ ਕਲੰਡਰ== ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕਲੰਡਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।:<ref>{{cite web|url=http://www.allaboutsikhs.com/sikh-way-of-life/the-sikh-nanakshahi-calendar-3.html|title=What is the Sikh Nanakshahi calendar|publisher=allaboutsikhs.com|accessdate=2008-05-09 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080510183956/http://www.allaboutsikhs.com/sikh-way-of-life/the-sikh-nanakshahi-calendar-3.html <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-05-10}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto" ! ਤਰਤੀਬਵਾਰ !! ਨਾਮ !! ਦਿਨ !! ਜੁਲੀਅਨ ਮਹੀਨਾ |- | 1 ||[[ਚੇਤ]] || 31 || 14 ਮਾਰਚ – 13 ਅਪਰੈਲ |- | 2 || [[ਵੈਸਾਖ]] || 31 || 14 ਅਪਰੈਲ – 14 ਮਈ |- | 3 || [[ਜੇਠ]] || 31 || 15 ਮਈ – 14 ਜੂਨ |- | 4 || [[ਹਾੜ]] || 31 || 15 ਜੂਨ – 15 ਜੁਲਾਈ |- | 5 || [[ਸਾਵਣ|ਸਾਉਣ]] || 31 || 16 ਜੁਲਾਈ – 15 ਅਗਸਤ |- | 6 || [[ਭਾਦੋਂ]] || 30 || 16 ਅਗਸਤ – 14 ਸਤੰਬਰ |- | 7 || [[ਅੱਸੂ]] || 30 || 15 ਸਤੰਬਰ – 14 ਅਕਤੂਬਰ |- | 8 || [[ਕੱਤਕ]] || 30 || 15 ਅਕੂਤਬਰ – 13 ਨਵੰਬਰ30 |- | 9 || [[ਮੱਘਰ]] || 30 || 14 ਨਵੰਬਰ – 13 ਦਸੰਬਰ |- | 10 || [[ਪੋਹ]] || 30 || 14 ਦਸੰਬਰ – 12 ਜਨਵਰੀ |- | 11 || [[ਮਾਘ]] || 30 || 13 ਜਨਵਰੀ – 11 ਫਰਵਰੀ |- | 12 || [[ਫੱਗਣ]] || 30/31 || 12 ਫਰਵਰੀ – 13 ਮਾਰਚ |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹੀਨੇ]] ru1cbaxkgesmny2zcsdtb5i4ztqtcxg 750034 750033 2024-04-10T21:02:20Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki 1 ਹਾੜ ==ਜੂਲੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀ ਜੰਤਰੀ== ਇਹਨਾਂ ਦੋਨੋਂ ਜੰਤਰੀਅ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto" |- ! ਤਰਤੀਬਵਾਰ !! ਨਾ !!ਦਿਹਾੜ |- | align="center"| 1 || '''[[ਜਨਵਰੀ]]''' || 31 |- | align="center"| 2 || '''[[ਫਰਵਰੀ]]''' || 28 ਜਾਂ 29 [[ਲੀਪ ਸਾਲ]] |- | align="center"| 3 || '''[[ਮਾਰਚ]]''' || 31 |- | align="center"| 4 || '''[[ਅਪਰੈਲ]]''' || 30 |- | align="center"| 5 || '''[[ਮਈ]]''' || 31 |- | align="center"| 6 || '''[[ਜੂਨ]]''' || 30 |- | align="center"| 7 || '''[[ਜੁਲਾਈ]]''' || 31 |- | align="center"| 8 || '''[[ਅਗਸਤ]]''' || 31 |- | align="center"| 9 || '''[[ਸਤੰਬਰ]]''' || 30 |- | align="center"| 10 || '''[[ਅਕਤੂਬਰ]]''' || 31 |- | align="center"| 11 || '''[[ਨਵੰਬਰ]]''' || 30 |- | align="center"| 12 || '''[[ਦਸੰਬਰ]]''' || 31 |} == ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਜੰਤਰੀ == ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਜੰਤਰੀ ਦੇ ਮਾਹ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।:<ref>{{cite web|url=http://www.allaboutsikhs.com/sikh-way-of-life/the-sikh-nanakshahi-calendar-3.html|title=What is the Sikh Nanakshahi calendar|publisher=allaboutsikhs.com|accessdate=2008-05-09 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080510183956/http://www.allaboutsikhs.com/sikh-way-of-life/the-sikh-nanakshahi-calendar-3.html <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-05-10}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto" ! ਤਰਤੀਬਵਾਰ !! ਨਾ !! ਦਿਹਾੜੇ !! ਜੁਲੀ ਮਹੀਨਾ |- | 1 ||[[ਚੇਤ]] || 31 || 14 ਮਾਰਚ – 13 ਅਪਰੈਲ |- | 2 || [[ਵੈਸਾਖ]] || 31 || 14 ਅਪਰੈਲ – 14 ਮਈ |- | 3 || [[ਜੇਠ]] || 31 || 15 ਮਈ – 14 ਜੂਨ |- | 4 || [[ਹਾੜ]] || 31 || 15 ਜੂਨ – 15 ਜੁਲਾਈ |- | 5 || [[ਸਾਵਣ|ਸਾਉਣ]] || 31 || 16 ਜੁਲਾਈ – 15 ਅਗਸਤ |- | 6 || [[ਭਾਦੋਂ]] || 30 || 16 ਅਗਸਤ – 14 ਸਤੰਬਰ |- | 7 || [[ਅੱਸੂ]] || 30 || 15 ਸਤੰਬਰ – 14 ਅਕਤੂਬਰ |- | 8 || [[ਕੱਤਕ]] || 30 || 15 ਅਕੂਤਬਰ – 13 ਨਵੰਬਰ30 |- | 9 || [[ਮੱਘਰ]] || 30 || 14 ਨਵੰਬਰ – 13 ਦਸੰਬਰ |- | 10 || [[ਪੋਹ]] || 30 || 14 ਦਸੰਬਰ – 12 ਜਨਵਰੀ |- | 11 || [[ਮਾਘ]] || 30 || 13 ਜਨਵਰੀ – 11 ਫਰਵਰੀ |- | 12 || [[ਫੱਗਣ]] || 30/31 || 12 ਫਰਵਰੀ – 13 ਮਾਰਚ |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹੀਨੇ]] fsfvf0lksskd3hluz9luwugz955bfyc 750062 750034 2024-04-11T01:48:34Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:2401:4900:5981:C6E5:E867:E444:EE38:5FA3|2401:4900:5981:C6E5:E867:E444:EE38:5FA3]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki 1 ਹਾੜ ==ਜੂਲੀਅਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕਲੰਡਰ== ਇਹਨਾਂ ਦੋਨੋਂ ਕਲੰਡਰਾਂ ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto" |- ! ਤਰਤੀਬਵਾਰ !! ਨਾਮ !!ਦਿਨ |- | align="center"| 1 || '''[[ਜਨਵਰੀ]]''' || 31 |- | align="center"| 2 || '''[[ਫਰਵਰੀ]]''' || 28 ਜਾਂ 29 [[ਲੀਪ ਸਾਲ]] |- | align="center"| 3 || '''[[ਮਾਰਚ]]''' || 31 |- | align="center"| 4 || '''[[ਅਪਰੈਲ]]''' || 30 |- | align="center"| 5 || '''[[ਮਈ]]''' || 31 |- | align="center"| 6 || '''[[ਜੂਨ]]''' || 30 |- | align="center"| 7 || '''[[ਜੁਲਾਈ]]''' || 31 |- | align="center"| 8 || '''[[ਅਗਸਤ]]''' || 31 |- | align="center"| 9 || '''[[ਸਤੰਬਰ]]''' || 30 |- | align="center"| 10 || '''[[ਅਕਤੂਬਰ]]''' || 31 |- | align="center"| 11 || '''[[ਨਵੰਬਰ]]''' || 30 |- | align="center"| 12 || '''[[ਦਸੰਬਰ]]''' || 31 |} == ਨਾਨਨਸ਼ਾਹੀ ਕਲੰਡਰ== ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕਲੰਡਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।:<ref>{{cite web|url=http://www.allaboutsikhs.com/sikh-way-of-life/the-sikh-nanakshahi-calendar-3.html|title=What is the Sikh Nanakshahi calendar|publisher=allaboutsikhs.com|accessdate=2008-05-09 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080510183956/http://www.allaboutsikhs.com/sikh-way-of-life/the-sikh-nanakshahi-calendar-3.html <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2008-05-10}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto" ! ਤਰਤੀਬਵਾਰ !! ਨਾਮ !! ਦਿਨ !! ਜੁਲੀਅਨ ਮਹੀਨਾ |- | 1 ||[[ਚੇਤ]] || 31 || 14 ਮਾਰਚ – 13 ਅਪਰੈਲ |- | 2 || [[ਵੈਸਾਖ]] || 31 || 14 ਅਪਰੈਲ – 14 ਮਈ |- | 3 || [[ਜੇਠ]] || 31 || 15 ਮਈ – 14 ਜੂਨ |- | 4 || [[ਹਾੜ]] || 31 || 15 ਜੂਨ – 15 ਜੁਲਾਈ |- | 5 || [[ਸਾਵਣ|ਸਾਉਣ]] || 31 || 16 ਜੁਲਾਈ – 15 ਅਗਸਤ |- | 6 || [[ਭਾਦੋਂ]] || 30 || 16 ਅਗਸਤ – 14 ਸਤੰਬਰ |- | 7 || [[ਅੱਸੂ]] || 30 || 15 ਸਤੰਬਰ – 14 ਅਕਤੂਬਰ |- | 8 || [[ਕੱਤਕ]] || 30 || 15 ਅਕੂਤਬਰ – 13 ਨਵੰਬਰ30 |- | 9 || [[ਮੱਘਰ]] || 30 || 14 ਨਵੰਬਰ – 13 ਦਸੰਬਰ |- | 10 || [[ਪੋਹ]] || 30 || 14 ਦਸੰਬਰ – 12 ਜਨਵਰੀ |- | 11 || [[ਮਾਘ]] || 30 || 13 ਜਨਵਰੀ – 11 ਫਰਵਰੀ |- | 12 || [[ਫੱਗਣ]] || 30/31 || 12 ਫਰਵਰੀ – 13 ਮਾਰਚ |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹੀਨੇ]] c8zbfhwbdivs074q1jxiy95e55eb7lu 10 5966 750153 717349 2024-04-11T10:45:01Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki This template's '''initial visibility currently defaults to {{param value|{{#switch:{{{default|}}}|collapsed=collapsed|expanded=expanded|autocollapse|#default=autocollapse}}}}''', meaning that {{#switch:{{{default|}}}|collapsed=it is hidden apart from its title bar.|expanded=it is fully visible.|autocollapse|#default=if there is another collapsible item on the page (a [[Wikipedia:Navigation_template#Types|navbox, sidebar]], or [[Help:Collapsing|table with the collapsible attribute]]), it is hidden apart from its title bar; if not, it is fully visible.}} To change this template's initial visibility, the {{para|{{{parameter_name|state}}}}} [[Help:Template#Parameters|parameter]] may be used: <ul> {{#ifeq:{{{default|}}}|collapsed|<!-- don't show -->|<li>{{#tag:syntaxhighlight|<nowiki>{{</nowiki><includeonly>{{</includeonly>{{#if:{{{nobase|}}}| |BASE}}PAGENAME<includeonly>}}</includeonly><nowiki>|</nowiki>{{{parameter_name|state}}}<nowiki>=collapsed}}</nowiki>|lang=wikitext|inline=1}} will show the template collapsed, i.e. hidden apart from its title bar.</li>}} {{#ifeq:{{{default|}}}|expanded|<!-- don't show -->|<li>{{#tag:syntaxhighlight|<nowiki>{{</nowiki><includeonly>{{</includeonly>{{#if:{{{nobase|}}} | |BASE}}PAGENAME<includeonly>}}</includeonly><nowiki>|</nowiki>{{{parameter_name|state}}}<nowiki>=expanded}}</nowiki>|lang=wikitext|inline=1}} will show the template expanded, i.e. fully visible.</li>}} {{#ifeq:{{{default|autocollapse}}}|autocollapse|<!-- don't show -->|<li>{{#tag:syntaxhighlight|<nowiki>{{</nowiki><includeonly>{{</includeonly>{{#if:{{{nobase|}}} | |BASE}}PAGENAME<includeonly>}}</includeonly><nowiki>|</nowiki>{{{parameter_name|state}}}<nowiki>=autocollapse}}</nowiki>|lang=wikitext|inline=1}} will show the template autocollapsed, i.e. if there is another collapsible item on the page (a [[Wikipedia:Navigation_template#Types|navbox, sidebar]], or [[Help:Collapsing|table with the collapsible attribute]]), it is hidden apart from its title bar, but if not, it is fully visible.</li>}}</ul><!-- -->{{#if:{{{align|}}}|{{para|align|{{var|value}}}} is also available; where {{var|value}} can be either <code>right</code> or <code>left</code>. The default is {{kbd|center}}. }}{{#if:{{{title-background|}}}|{{para|title-background|{{var|value}}}} is also available; where {{var|value}} can be either {{kbd|navbox}} or a {{kbd|color}}. The default is {{kbd|none}}, and {{{kbd|navbox}}} defaults to the default navbox color. }}{{#if:{{{width|}}}| {{para|width|{{var|value}}}} is also available; where {{var|value}} can be either {{kbd|{{var|N}} [em/%/px]}} or {{kbd|auto}}. The default is {{kbd|100%}}. }}<!-- Add {{pp-template}} if template page where this template is transcluded is protected: -->{{template other | {{#if:{{PROTECTIONLEVEL:edit}} |{{pp-template|docusage=yes}} | {{#if:{{PROTECTIONLEVEL:move}} |{{pp-move|docusage=yes|small=yes}} }} }} }}<noinclude> {{Documentation}} <!-- Add categories to the /doc subpage, interwikis to Wikidata, not here --> </noinclude> hztlewf6gonbnvaxdtypxd3ne4jkqip 10 5967 750154 116792 2024-04-11T10:45:26Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} <!-- Add categories where indicated at the bottom of this page and interwikis at Wikidata --> {{High-use|demo={{ROOTPAGENAME}}}} {{tlx|Collapsible option}} is a utility template provides a standardised message for [[Wikipedia:Transclusion|transclusion]] on [[WP:TDOC|template documentaion]] pages for templates whose collapsibility may be managed by the parameter {{para|state}}. It can be used on either the template page itself (wrapped within {{tag|noinclude}} tags), but it is almost always better to place it in the template's {{tlx|documentation subpage}}. ===Indicating optional use of {{samp|state}} name=== The {{para|state}} parameter used to manage collapsible templates need not always be named explicitly, i.e. {{tnull|{{var|Template name}}{{!}}{{var|state}}}} can be the same as {{tnull|{{var|Template name}}|state{{=}}{{var|state}}}}, if the template is coded that way. To indicate this in the {{tnull|Collapsible option}} message, add the parameter {{para|statename|optional}}. This modifies the message so that it reads (if it were used for itself): <div style="clear:both;margin:1.0em 0;background:whitesmoke;"> {{Collapsible option |statename=optional}} </div> This possibility is enabled by including: *<code><nowiki>{{{1|}}}</nowiki></code> as part of a collapsible template's {{para|state}} parameter{{spaced ndash}}for instance, as {{para|state|<nowiki>{{{state|{{{1|}}}}}}</nowiki>}} or {{para|state|<nowiki>{{{state|{{{1|<noinclude>expanded</noinclude>}}}}}}</nowiki>}}, etc. *<code><nowiki><noinclude></nowiki></code>,<code><nowiki><includeonly></nowiki></code>as part of a collapsible template's <code>state</code> argument{{spaced ndash}}for instance, as {{para|state|<nowiki>{{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}}</nowiki>}} If, however, the template includes collapsible sections within itself (e.g. {{tlx|Navbox with collapsible groups}}), then enabling this possibility may introduce ambiguity as regards what is to be collapsed or expanded. In those instances, therefore, the requirement to use {{para|state}} should be retained. ===Changing the default state=== To change the default state {{tnull|Collapsible option}} uses, add the parameter {{para|default|collapsed}} or {{para|default|expanded}} accordingly. To restore the default, remove any {{para|default}} previously included. The {{para|default|collapsed}} option must not be used in main article content in mainspace, e.g. to hide [[Wikipedia:Manual of Style/Tables|tables of information]], or to cram extraneous details into [[Wikipedia:Manual of Style/Infoboxes|infoboxes]]. {{crossref|printworthy=y|(For more information, see {{section link|Wikipedia:Manual of Style#Scrolling lists and collapsible content}}.)}} This option {{em|is}} permissible in [[Wikipedia:Navigation boxes|navboxes]], which are not part of the article content {{lang|la|per se}}. ===Slashes and the {{samp|nobase}} parameter === If the template name given to {{tnull|Collapsible option}}</nowiki> includes a forward-slash (virgule) character – <kbd>/</kbd> – then the parameter {{para|nobase}} (set to {{kbd|on}}, {{kbd|true}}, etc.) will need to be added so that the name is displayed correctly (i.e., so that {{tlc|PAGENAME}} rather than the default {{tlc|BASEPAGENAME}} is used to display it). == See also == * {{tl|Navbox documentation}}, which includes this template * {{tl|Collapsible lists option}} * {{tl|Collapsible sections option}} * [[Help:Collapsing]] <includeonly>{{Sandbox other|| <!-- Categories below this line; interwikis at Wikidata --> [[Category:Documentation shared content templates]] [[Category:Wikipedia metatemplates]] }}</includeonly> 6y5jljywkldw3ded08jjg3eogfbcsz8 0 11729 749993 273576 2024-04-10T14:21:58Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Skyshot.jpg|right|thumb|300px|ਉੱਚਾਈ ਤੋਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਅੰਬਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼]] '''ਅੰਬਰ''' ਜਾ '''ਅਸਮਾਨ''' ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਗੋਲੀ ਪਿੰਡ (ਜਿਵੇਂ ਧਰਤੀ) ਦੇ ਬਾਹਰ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਜੋ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਅੰਬਰ ਆ। ਅਨੇਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦਾ ਅਕਾਸ਼ ਡੂੰਘੇ-ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਰਦੇ ਵਰਗਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਵਾ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਕੀਰਣਨ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਸਰੂਪ ਘਟਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਅਕਾਸ਼ ਤਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਪਰਦੇ ਵਰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal|author=John Tyndall| date=December 1868|title=On the Blue Colour of the Sky, the Polarization of Skylight, and on the Polarization of Light by Cloudy Matter Generally|journal=[[Proceedings of the Royal Society]]|volume=17|pages=223–233|doi=10.1098/rspl.1868.0033|jstor=112380}}</ref> {{ਛੋਟਾ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਾਯੂਮੰਡਲ]] rcmhhm2sqo73kd88ddrv5zw17qogtai 750058 749993 2024-04-11T01:45:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Satdeepbot|Satdeepbot]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Skyshot.jpg|right|thumb|300px|ਉੱਚਾਈ ਤੋਂ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਅਕਾਸ਼ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼]] ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਗੋਲੀ ਪਿੰਡ (ਜਿਵੇਂ ਧਰਤੀ) ਦੇ ਬਾਹਰ ਅੰਤਰਿਕਸ਼ ਦਾ ਉਹ ਭਾਗ ਜੋ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਅਕਾਸ਼ (sky) ਹੈ। ਅਨੇਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦਾ ਅਕਾਸ਼ ਡੂੰਘੇ-ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਰਦੇ ਵਰਗਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਹਵਾ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਕੀਰਣਨ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਸਰੂਪ ਘਟਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਅਕਾਸ਼ ਤਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਪਰਦੇ ਵਰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal|author=John Tyndall| date=December 1868|title=On the Blue Colour of the Sky, the Polarization of Skylight, and on the Polarization of Light by Cloudy Matter Generally|journal=[[Proceedings of the Royal Society]]|volume=17|pages=223–233|doi=10.1098/rspl.1868.0033|jstor=112380}}</ref> {{ਛੋਟਾ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਾਯੂਮੰਡਲ]] jhiyijo6ubr8wuquljruogut3s0hfnf 0 11918 750036 748627 2024-04-10T21:05:36Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki '''ਰੱਤਾ''' ਜਾ '''ਲਾਲ''' ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੰਗ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਢਲੇ ਤਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਦੂਜੇ ਦੋ ਮੁੱਢਲੇ ਰੰਗ [[ਨੀਲਾ]] ਅਤੇ [[ਪੀਲਾ]] ਹਨ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸੱਤ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹਦੀ [[ਛੱਲ-ਲੰਬਾਈ]] ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ – ਕਰੀਬ 625–740&nbsp;nm ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੱਤ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਲਾਲ ਰੰਗ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰੁਕਣ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਰੰਗ ਨੂੰ ਗ਼ੁੱਸੇ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਤੋਂ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ [[ਲਾਲ ਫ਼ੌਜ]]।ਲਾਲ ਰੰਗ ਖੂਨ ਦਾ ਵੀ ਬੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੰਗ]] swg2lq9m9yk1wc611fald5oje4l4wjh 750064 750036 2024-04-11T01:49:39Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki '''ਲਾਲ''' ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਰੰਗ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਢਲੇ ਤਿੰਨ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਦੂਜੇ ਦੋ ਮੁੱਢਲੇ ਰੰਗ [[ਨੀਲਾ]] ਅਤੇ [[ਪੀਲਾ]] ਹਨ। ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸੱਤ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹਦੀ [[ਛੱਲ-ਲੰਬਾਈ]] ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ – ਕਰੀਬ 625–740&nbsp;nm ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੱਤ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਲਾਲ ਰੰਗ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰੁਕਣ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਰੰਗ ਨੂੰ ਗ਼ੁੱਸੇ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਸਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਤੋਂ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ [[ਲਾਲ ਫ਼ੌਜ]]।ਲਾਲ ਰੰਗ ਖੂਨ ਦਾ ਵੀ ਬੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੰਗ]] 64ju3bw2skgxzzcqpq7w9syv3af0w81 0 11985 750125 537443 2024-04-11T10:39:24Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki <big>ਵਿਜੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ</big> {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਐਕਟਰ !! ਫਿਲਮ |- | 2011 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ ||ਮਾਇ ਨੇਮ ਇਜ ਖ਼ਾਨ |- |2010 || ਅਮੀਤਾਭ ਬੱਚਨ ||ਪਾ |- |2009 ||ਰਿਤੀਕ ਰੋਸ਼ਨ|| ਜੋਧਾ ਅਕਬਰ |- |2008 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ ਚਕ || ਦੇ ਇੰਡਿਆ |- |2007 || ਰਿਤੀਕ ਰੋਸ਼ਨ || ਧੁੰਮ 2 |- |2006 || ਅਮੀਤਾਭ ਬੱਚਨ || ਬਲੈਕ |- |2005 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ || ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ |- |2004 || ਰਿਤੀਕ ਰੋਸ਼ਨ || ਕੋਈ ਮਿਲ ਗਿਆ |- |2003 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ || ਦੇਵਦਾਸ |- |2002 || ਆਮਿਰ ਖ਼ਾਨ || ਲਗਾਨ |- |2001 || ਰਿਤੀਕ ਰੋਸ਼ਨ || ਕਹੋ ਨਾ ਪਿਆਰ ਹੈ |- |2000 || ਸੰਜੈ ਦੱਤ || ਵਾਸਤਵ |- |1999 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ || ਕੁੱਝ ਕੁੱਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ |- |1998 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ || ਦਿਲ ਤਾਂ ਪਾਗਲ ਹੈ |- |1997 || ਆਮਿਰ ਖ਼ਾਨ || ਰਾਜਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ |- |1996 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ || ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨਿਆ ਲੈ ਜਾਣਗੇ |- |1995 || ਨਾਨਾ ਪਾਟੇਕਰ || ਕਰਾਂਤੀਵੀਰ |- |1994 || ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ || ਬਾਜ਼ੀਗਰ |- |1993 || ਅਨਿਲ ਕਪੂਰ || ਪੁੱਤਰ |- |1992 || ਅਮੀਤਾਭ ਬੱਚਨ || ਅਸੀ |- |1991 || ਸਾਨੀ ਦਯੋਲ || ਜਖ਼ਮੀ |- |1990 || ਜੈਕੀ ਸ਼ਰਾਫ || ਪਰਿੰਦਾ |- |1989 || ਅਨਿਲ ਕਪੂਰ || ਤੇਜਾਬ |- |1988 ||ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ || |- |1987 ||ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ || |- |1986 ||ਕਮਲ ਹਸਨ ||ਸਾਗਰ |- |1985 ||ਅਨੁਪਮ ਖੇਰ || ਸਾਰੰਸ਼ |- |1984 ||ਨਸੀਰੁੱਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ||ਮਾਸੂਮ |- |1983 ||ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ||ਸ਼ਕਤੀ |- |1982 ||ਨਸੀਰੁੱਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ||ਚੱਕਰ |- |1981 ||ਨਸੀਰੁੱਦੀਨ ਸ਼ਾਹ ||ਆਕਰੋਸ਼ |- |1980 ||ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਪਾਲੇਕਰ ||ਗੋਲ ਮਾਲ |- |1979 ||ਅਮੀਤਾਭ ਬੱਚਨ || ਡਾਨ |- |1978 ||ਅਮੀਤਾਭ ਬੱਚਨ || ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਏੰਥੋਨੀ |- |1977 || ਸੰਜੀਵ ਕੁਮਾਰ || ਅਰਜੁਨ ਪੰਡਤ |- |1976 || ਸੰਜੀਵ ਕੁਮਾਰ || ਆਂਧੀ |- |1975 || ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ || ਅਵਿਸ਼ਕਾਰ |- |1974 || ਰਿਸ਼ੀ ਕਪੂਰ || ਸੰਨਿਆਸਣ |- |1973 || ਕਾਮਦੇਵ ਕੁਮਾਰ || ਬੇਈਮਾਨ |- |1972 || ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ || ਖੁਸ਼ੀ |- |1977 || ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ || ਸੱਚਾ ਝੂਠਾ |- |1970 || ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ || ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ |- |1969 || ਸ਼ੰਮੀ ਕਪੂਰ || ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ |- |1968 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਰਾਮ ਅਤੇ ਸ਼ਿਆਮ |- |1967 || ਦੇਵ ਆਨੰਦ || ਗਾਇਡ |- |1966 || ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ || ਖਾਨਦਾਨ |- |1965 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਲੀਡਰ |- |1964 || ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ || ਮੈਨੂੰ ਜੀਣ ਦੋ |- |1963 || ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ || ਰੱਖੜੀ |- |1962 || ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਜਿਸ || ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਵਗਦੀ ਹੈ |- |1961 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਕੋਹੀਨੂਰ |- |1960 || ਰਾਜ ਕਪੂਰ || ਅਨਾੜੀ |- |1959 || ਦੇਵ ਆਨੰਦ || ਕਾਲ਼ਾ ਪਾਣੀ |- |1958 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਨਵਾਂ ਦੌਰ |- |1957 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਦੇਵਦਾਸ |- |1956 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਆਜਾਦ |- |1955 || ਭਾਰਤ ਗਹਿਣਾ || ਸ਼੍ਰੀ ਗਿਆਨ ਮਹਾਪ੍ਰਭੁ |- |1954 || ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ || ਦਾਗ |} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] 0ljqe32qpx9dlwltho50rizwwc7yjpv 0 12002 750015 737363 2024-04-10T18:05:03Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki {{Hatnote|ਇਹ ਲੇਖ ਅੰਕ ਜਾਂ ਸੰਖਿਆ ਲਈ ਹੈ। ਸਾਲ ਲਈ [[1 ਈਸਵੀ]], ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਰਤੋਂਆਂ, ਦੇਖੋ [[ਇੱਕ (ਗੁੰਝਲ-ਖੋਲ੍ਹ)]]}} '''1''' ('''ਇੱਕ''') ਇੱਕ [[ਸੰਖਿਆ]] ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਜਾਂ ਇਕੋ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। 1 ਇੱਕ [[ਹਿੰਦਸਾ|ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਅੰਕ]] ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ [[ਨਾਪ-ਤੋਲ|ਮਾਪ]] ਦੀ ਇੱਕ [[ਮਾਪ ਇਕਾਈਆਂ|ਇਕਾਈ]] ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਇਕਾਈ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਰੇਖਾ ਖੰਡ, 1 ਦੀ [[ਲੰਬਾਈ]] ਦਾ ਇੱਕ ਰੇਖਾ ਖੰਡ ਹੈ। ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਜ਼ੀਰੋ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਨੈਗੇਟਿਵ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1 ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪੂਰਨ ਅੰਕ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ [[ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆ|ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ]] ਦੇ ਅਨੰਤ ਕ੍ਰਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ [[2]], ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੋਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ 1 ਦੂਜੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆ ਹੈ, [[0 (ਅੰਕ)|0]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ। 1 ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗਣਿਤਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇੱਕ ਗੁਣਾਤਮਕ ਪਛਾਣ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਕਿ 1 ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਖਿਆ ਇੱਕੋ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜੇਕਰ 1 ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਨਤ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਗੁਣਾਤਮਕ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਅਕਸਰ 1 ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕੋਈ ਸੰਖਿਆ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ। 1 ਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾ ਦੁਆਰਾ [[ਅਭਾਜ ਸੰਖਿਆ]] ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1 ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ [[ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆ|ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਖਿਆਵਾਂ]] ਵਿਚਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਸੰਭਵ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਸੰਖਿਆ ਦੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਗਣਿਤਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਖੇਡਾਂ ਤੱਕ ਦੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ, ਮੋਹਰੀ, ਜਾਂ ਚੋਟੀ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== {{Commons and category|1 (number)|1 (number)}} *[[−1]] *[[+1 (ਗੁੰਝਲ-ਖੋਲ੍ਹ)]] *[[ਇੱਕ (ਸ਼ਬਦ)]] == ਹਵਾਲੇ== {{reflist|2}} ==ਸਰੋਤ== {{refbegin}} *{{Cite book |last=Awodey |first=Steve |author-link=Steve Awodey |title=Category Theory |url=https://books.google.com/books?id=UCgUDAAAQBAJ&pg=PA33 |publisher=[[Oxford University Press]] |location=Oxford, UK |year=2010 |edition=2 |pages=xv, 1–336|isbn=978-0-19-958-736-0 |zbl=1291.00036}} *{{Cite book |last= Blokhintsev |first=D. I.| title=Quantum Mechanics| year=2012 |url={{Google books|9_nwCAAAQBAJ|page=PA35|plainurl=yes}}}} *{{Cite journal |last1=Caldwell |first1=Chris K. |last2=Xiong |first2=Yeng |title=What is the smallest prime? |url=https://www.emis.de///journals/JIS/VOL15/Caldwell1/cald5.html |journal=[[Journal of Integer Sequences]] |publisher=[[University of Waterloo]] [[David R. Cheriton School of Computer Science]] |volume=15 |issue=9, Article 12.9.7 |location=Waterloo, CA |year=2012 |pages=1–14 |mr=3005530 |zbl=1285.11001}} *{{cite book |last=Chrisomalis|first=Stephen|title=Numerical Notation: A Comparitive History|publisher=Cambridge University Press|year=2010|location=New York|isbn=978-0-521-87818-0|doi=10.1017/CBO9780511676062|url=https://doi.org/10.1017/CBO9780511676062}} *{{cite book |last1=Conway |first1=John H. |last2=Guy| first2=Richard K.| title=''The Book of Numbers''|publisher=Copernicus Publications| location=New York| year=1996| isbn=0614971667| doi=10.1007/978-1-4612-4072-3| url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4612-4072-3}} *{{Cite book |last=Cullen |first=Kristin |title=Layout Workbook: A Real-World Guide to Building Pages in Graphic Design |url=https://books.google.com/books?id=d2M_I7EXu0UC&pg=PA93 |publisher=Rockport Publishers |location=Gloucester, MA |year=2007 |pages=1–240 |isbn=978-1-592-533-527}} *{{Cite book |last1=Gaitsgory |first1=Dennis |author1-link=Dennis Gaitsgory |last2=Lurie |first2=Jacob |author2-link=Jacob Lurie |title=Weil's Conjecture for Function Fields (Volume I) |url=https://press.princeton.edu/books/paperback/9780691182148/weils-conjecture-for-function-fields |publisher=[[Princeton University Press]] |series=Annals of Mathematics Studies |volume=199 |year=2019 |location=Princeton |pages=viii, 1–311 |isbn=978-0-691-18213-1 |mr=3887650 |zbl=1439.14006 |doi=10.2307/j.ctv4v32qc }} *{{Cite book |first=Achyut S. |last=Godbole |url={{GBurl|id=SN_46YHs27MC|p=34}} |title=Data Comms & Networks |year=2002 |publisher=Tata McGraw-Hill Education |isbn=978-1-259-08223-8 }} *{{cite book|first1=Ronald L.|last1=Graham|author1-link=Ronald Graham |first2=Donald E.|last2=Knuth|author2-link=Donald Knuth|first3=Oren|last3=Patashnik|author3-link=Oren Patashnik|date=1988|title=Concrete Mathematics|publisher=Addison-Wesley|location=Reading, MA|isbn=0-201-14236-8|title-link=Concrete Mathematics}} *{{Cite book |last=Halmos |first=Paul R. |author-link=Paul Halmos |title=Naive Set Theory |url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4757-1645-0 |series=[[Undergraduate Texts in Mathematics]] |publisher=[[Springer Science & Business Media|Springer]] |year=1974 |pages= vii, 1–104 |doi=10.1007/978-1-4757-1645-0 |isbn=0-387-90092-6 |mr=0453532}} *{{Cite book |last1=Hindley |first1=J. Roger |author1-link=J. Roger Hindley |first2=Jonathan P. |last2=Seldin |title=Lambda-Calculus and Combinators: An Introduction |url=https://books.google.com/books?id=9fhujocrM7wC&pg=PA48 |publisher=[[Cambridge University Press]] |edition=2nd |location=Cambridge, UK |year=2008 |pages=xi, 1–358 |isbn=978-1-139-473-248 |mr=2435558}} *{{Cite book |first=Andrew |last=Hodges |author-link=Andrew Hodges |title=One to Nine: The Inner Life of Numbers |url=https://books.google.com/books?id=5WErLc4rwm8C&pg=PA14 |publisher=[[W. W. Norton & Company]] |location=New York, NY |year=2009 |pages=1–330 |isbn=9780385672665 |s2cid=118490841}} *{{Cite book |first1=Roger A. |last1=Horn |first2=Charles R. |last2=Johnson| author2-link= Charles Royal Johnson | title=Matrix Analysis | publisher=Cambridge University Press|year= 2012|isbn=9780521839402|page=8|url=https://books.google.com/books?id=5I5AYeeh0JUC&pg=PA8|contribution=0.2.8 The all-ones matrix and vector}}. *{{Cite book |last1=Huddleston |first1=Rodney D. |last2=Pullum |first2=Geoffrey K. |last3=Reynolds |first3=Brett |author1-link=Rodney Huddleston |author2-link=Geoffrey K. Pullum |title=A student's Introduction to English Grammar |url=https://www.cambridge.org/highereducation/books/a-students-introduction-to-english-grammar/EB0ABC6005935012E5270C8470B2B740#overview |publisher=[[Cambridge University Press]] |edition=2nd |location=Cambridge |year=2022 |pages=1–418|isbn=978-1-316-51464-1 |oclc= 1255524478 }} *{{Cite book |last=Hurford |first=James R. |author-link=James R. Hurford |title=Grammar: A Student's Guide |url=https://books.google.com/books?id=ZaBKd8pT6kgC&pg=PA23 |publisher=[[Cambridge University Press]] |location=Cambridge, UK |year=1994 |pages=1–288|isbn=978-0-521-45627-2 |oclc=29702087}} *{{Cite journal |last= Kottwitz |first= Robert E. |author-link=Robert Kottwitz |title=Tamagawa numbers |url= https://archive.org/details/sim_annals-of-mathematics_1988-05_127_3/page/629 |journal=[[Annals of Mathematics]] |volume=127 |issue=3 |series=2 |publisher=[[Princeton University]] & the [[Institute for Advanced Study]] |location=Princeton, NJ |year=1988 |pages=629–646 |doi= 10.2307/2007007 |jstor=2007007 |mr= 0942522 }} *{{Cite book |editor-last=Miller |editor-first=Steven J. |editor-link=Steven J. Miller |title=Benford's law: theory and applications |url=https://press.princeton.edu/books/hardcover/9780691147611/benfords-law |publisher=[[Princeton University Press]] |location=Princeton, NJ |date=2015 |pages=xxvi, 1–438 |isbn=978-0-691-14761-1 |mr=3408774 }} *{{Cite book |last=Olson |first=Roger |title=The Essentials of Christian Thought: Seeing Reality through the Biblical Story |publisher=Zondervan Academic |location=Grand Rapids, MI |year=2017 |pages=1–252|isbn=9780310521563 }} *{{Cite book |last= Peano |first= Giuseppe |author-link= Giuseppe Peano |title=Arithmetices principia, nova methodo exposita |trans-title=The principles of arithmetic, presented by a new method |url= https://archive.org/details/arithmeticespri00peangoog |url-access=registration |others=An excerpt of the treatise where Peano first presented his axioms, and recursively defined arithmetical operations. |publisher= Fratres Bocca |location=Turin |year= 1889 |pages=xvi, 1–20 |jfm=21.0051.02}} *{{Cite book |last=Peano |first=Giuseppe |author-link= Giuseppe Peano |title=Formulario Mathematico |trans-title=Mathematical Formulary |url=https://archive.org/details/formulairedemat04peangoog/page/n8/mode/2up |url-access=registration |edition=V |publisher=Fratres Bocca |location=Turin |year=1908 |pages=xxxvi, 1–463 |jfm=39.0084.01}} *{{Cite book |first=C. Edward |last=Sandifer |title=How Euler Did It |url=https://books.google.com/books?id=sohHs7ExOsYC&pg=PA59 |publisher=[[Mathematical Association of America]] |series=The MAA Euler Celebration |volume=III |location=Washington, DC |year=2007 |pages=1–237 |isbn=978-0-88385-563-8 |mr=2321397}} *{{Cite book |last=Sierpiński |first=Wacław |author-link=Wacław Sierpiński |title=Elementary Theory of Numbers |url=https://books.google.com/books?id=ktCZ2MvgN3MC&pg=PA245 |publisher=[[Elsevier]] |series=North-Holland Mathematical Library |volume=31 |edition=2nd |year=1988 |pages=1–513 |isbn=978-0-08-096019-7 |mr=930670 }} *{{Cite book |first=John |last=Stillwell |author-link=John Stillwell |title=Elements of Algebra: Geometry, Numbers, Equations |url=https://books.google.com/books?id=jWgPAQAAMAAJ |year=1994 |publisher=[[Springer-Verlag]] |pages=xi, 1–181 |isbn=9783540942900 |mr=1311026 |zbl=0832.00001}} *{{Cite book |first1=Kelvin |last1=Sung |first2=Gregory |last2=Smith |year=2019 |title=Basic Math for Game Development with Unity 3D: A Beginner's Guide to Mathematical Foundations|url={{Google books|dxnCDwAAQBAJ|plainurl=yes}}}} {{refend}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਣਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਕ]] 160mwrzquf0o98eb1lfgjeqgfnv44bm 0 12280 750004 730655 2024-04-10T15:31:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox country |conventional_long_name = ਮੰਗੋਲੀਆ |native_name = Монгол Улс<br />{{MongolUnicode|}} |common_name = ਮੰਗੋਲੀਆ |image_flag = Flag of Mongolia.svg |image_coat = Coat of Arms of Mongolia.svg |symbol_type = ਰਾਜ-ਚਿੰਨ੍ਹ |image_map = Mongolia (orthographic projection).svg |map_caption = {{map caption |location_color= green}} |national_motto = |national_anthem = {{unbulleted list |[[ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਰਾਸ਼ਚਰੀ ਗਾਣ|Монгол улсын төрийн дуулал]]<br />{{transl|mn|''ਮੰਗੋਲ ਉਲਸਨ ਤੋਰਾਈਨ ਦੂਲਾਲ<br/>Mongol ulsyn töriin duulal''}}<br />{{small|''ਮੰਗੋਸੀਆ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਾਣ''}}}}<br /><center> </center> |official_languages = [[ਮੰਗੋਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲੀ]] |languages_type = [[ਟਕਸਾਲੀ ਲਿਪੀ]]ਆਂ |languages = [[ਮੰਗੋਲੀ ਸਿਰੀਲੀਕ ਵਰਣਮਾਲਾ|ਮੰਗੋਲੀ ਸਿਰੀਲੀਕ]]<br />[[ਮੰਗੋਲੀ ਲਿਪੀ]]<!-- Please, add an official (and non-media) source, otherwise it may be removed. --><ref>{{cite web |url = http://ubpost.mongolnews.mn/index.php?option=com_content&task=view&id=6478&Itemid=36 |title = Official Documents to be in Mongolian Script |publisher=''UB Post'' |date = June 21, 2011 |accessdate=2010-07-11 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20111101013639/http://ubpost.mongolnews.mn/index.php?option=com_content&task=view&id=6478&Itemid=36 |archivedate = November 1, 2011 }}</ref> |ethnic_groups = {{unbulleted list | 96% [[ਮੰਗੋਲ]] | 4% [[ਕਜ਼ਾਖ਼]]<ref name="cia">{{cite web |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mg.html |title = ਮੰਗੋਲੀਆ |publisher = CIA |work = ਵਰਲਡ ਫੈਕਟਬੁੱਕ |accessdate = 9 ਅਗਸਤ 2015 |archive-date = 2010-12-29 |archive-url = https://web.archive.org/web/20101229001357/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mg.html |dead-url = yes }}</ref> }} |ethnic_groups_year = 2010 |demonym = {{hlist |[[ਮੰਗੋਲ]] |Mongolian{{Ref label|b|b}} }} |capital = [[ਉਲਾਨ ਬਾਟੋਰ]]{{Ref label|a|a}} |religion = [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] (53%)<br />[[ਸ਼ੇਮਣੀ ਧਰਮ]] (4%)<br />[[ਇਸਲਾਮ]] (3%)<ref name="cia" /> |latd = 47 |latm = 55 |latNS = N |longd = 106 |longm = 53 |longEW = E |largest_city = capital |government_type = {{nowrap|[[ਏਕਾਤਮਕ ਰਾਜ|ਏਕਾਤਮਕ]] [[ਅਰਧ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੰਤਰ|ਅਰਧ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]]}} [[ਗਣਤੰਤਰ]]<ref name="Draft">{{cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |author-link=Matthew Søberg Shugart |date=September 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns |url=http://dss.ucsd.edu/~mshugart/semi-presidentialism.pdf |dead-url= |journal=Graduate School of International Relations and Pacific Studies |location=United States |publisher=University of California, San Diego |archive-url=https://web.archive.org/web/20080819200307/http://dss.ucsd.edu/~mshugart/semi-presidentialism.pdf |archivedate=August 19, 2008 |pages= |access-date=21 February 2016 }}</ref><ref name="Dual">{{cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |author-link=Matthew Søberg Shugart |date=December 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns |url=http://www.palgrave-journals.com/fp/journal/v3/n3/pdf/8200087a.pdf |journal=French Politics |publisher=Palgrave Macmillan Journals |volume=3 |issue=3 |pages=pp. 323–351 |doi=10.1057/palgrave.fp.8200087 |access-date=21 February 2016 |quote=Even if the president has no discretion in the forming of cabinets or the right to dissolve parliament, his or her constitutional authority can be regarded as 'quite considerable' in Duverger’s sense if cabinet legislation approved in parliament can be blocked by the people's elected agent. Such powers are especially relevant if an extraordinary majority is required to override a veto, as in '''Mongolia''', Poland, and Senegal. |archive-date=4 ਮਾਰਚ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304053112/http://www.palgrave-journals.com/fp/journal/v3/n3/pdf/8200087a.pdf |dead-url=yes }}</ref><ref name="IDEA">{{cite web |url=http://www.constitutionnet.org/news/mongolia-vain-constitutional-attempt-consolidate-parliamentary-democracy |title=Mongolia: A Vain Constitutional Attempt to Consolidate Parliamentary Democracy |last=Odonkhuu |first=Munkhsaikhan |author-link1=<!-- Munkhsaikhan Odonkhuu --> |date=12 February 2016 |website=ConstitutionNet |publisher=[[International Institute for Democracy and Electoral Assistance|International IDEA]] |access-date=21 February 2016 |quote=Mongolia is sometimes described as a semi-presidential system because, while the prime minister and cabinet are collectively responsible to the SGKh, the president is popularly elected, and his/her powers are much broader than the conventional powers of heads of state in parliamentary systems.}}</ref> |leader_title1 = [[ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ|ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] |leader_name1 = [[ਸਾਹੀਆਗੀਨ ਇਲਬਿਗਦੁਰਜ]] |leader_title2 = [[ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ|ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]] |leader_name2 = [[ਜਾਰਗੁਲਤਲਜਨ ਅਰਡੇਨੇਬਾਟ]] |legislature = [[ਸਟੇਟ ਗਰੇਟ ਖ਼ੁਰਾਲ]] |area_rank = 18ਵਾਂ |area_magnitude = 1 E12 |area_km2 = 1,566,000 |area_sq_mi = 603,909 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] --> |percent_water = 0.43<ref>[http://www.e-gazar.mn/index.php?option=com_content&view=article&catid=31%3A2008-10-21-08-45-23&id=163%3A-2007-&Itemid=58 Official landuse balanse data (2007)]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਗਸਤ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=May 2010}}</ref> |population_estimate =3,081,677<ref>{{cite web|url = http://en.ubseg.gov.mn/|title = National Statistical Office of Mongolia|website = UBSEG.GOV.MN|access-date = 2016-10-19|archive-date = 2016-04-15|archive-url = https://web.archive.org/web/20160415114326/http://en.ubseg.gov.mn/|url-status = dead}}</ref> |population_estimate_year = 2016 |population_estimate_rank = 134ਵਾਂ |population_density_km2 = 1.97<ref name="Apr 2016">ਅਪ੍ਰੈਲ 2016</ref> |population_density_sq_mi = 5.10<ref name="Apr 2016"/> <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = 238ਵਾਂ |GDP_PPP_year = 2015 |GDP_PPP = $36.6 ਅਰਬ (36.6 ਬਿਲੀਅਨ) |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = $11,024 |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = $12.5 ਅਰਬ (12.5 ਬਿਲੀਅਨ) |GDP_nominal_year = 2015 |GDP_nominal_per_capita = $4,353 |Gini_year = 2011 |Gini_change = <!-- increase/decrease/steady --> |Gini = 36.5 <!-- number only --> |Gini_ref =<ref name="wb-gini">{{cite web |url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=March 2, 2011}}</ref> |Gini_rank = |HDI_year = 2014 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year --> |HDI_change = increase <!-- increase/decrease/steady --> |HDI = 0.727 <!-- number only, between 0 and 1 --> |HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web |url = http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title = 2015 Human Development Report Statistical Annex |date = 2015 |accessdate = December 14, 2015 |publisher = United Nations Development Programme |page = 9}}</ref> |HDI_rank = 90th |sovereignty_type = [[ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ|ਨਿਰਮਾਣ]] |established_event1 = [[ਜੋਨਗੂ|ਜੋਨਗੂ ਸਾਮਰਾਜ]] |established_date1 = 209 BC ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ |established_event2 = [[ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ]] |established_date2 = 1206 ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ |established_event3 = [[ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼]] ਤੋਂ [[1911 ਦਾ ਮੰਗੋਲੀ ਇਨਕਲਾਬ|ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ]] |established_date3 =29 ਦਸੰਬਰ 1911 |established_event4 = [[Mongolian People's Republic]] established |established_date4 = 26 ਨਵੰਬਰ 1924 |established_event5 = [[ਮੰਗੋਲੀਾ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ|ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] |established_date5 = 13 ਫ਼ਰਵਰੀ 1992 |currency = [[Mongolian tögrög|Tögrög]] |currency_code = MNT |time_zone = <!-- [[Asia/Hovd|HOVD]] (Hovd Standard Time) / [[Asia/Ulaanbaatar||ULAT]] (ਉਲਾਨ ਬਾਟੋਰ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ) --> |utc_offset = +7/+8<ref>{{cite web |title = Mongolia Standard Time is GMT (UTC) +8, some areas of Mongolia use GMT (UTC) +7 |publisher = Time Temperature.com |url = http://www.timetemperature.com/asia/mongolia_time_zone.shtml |accessdate=2007-09-30}}</ref> |time_zone_DST = |utc_offset_DST = +8/+9<ref>{{cite web |title = Clock changes in Ulaanbaatar, Mongolia |publisher= timeanddate.com |url= http://www.timeanddate.com/time/change/mongolia/ulaanbaatar |accessdate= 2015-03-27}}</ref> |date_format = yyyy.mm.dd ([[Common Era|CE]]) |drives_on = [[Right- and left-hand traffic#Right-hand traffic|right]] |calling_code = [[+976]] |iso3166code = MN |cctld = [[.mn]], [[.мон]] |footnote_a = {{Note|a}} "Ulan Bator" ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। |footnote_b = {{Note|b}} "ਮੰਗੋਲੀਆਈ" (ਮੰਗੋਲੀਅਨ) ਵਿੱਚ [[ਕਜ਼ਾਖ਼]] ਤੇ [[ਤੁਵਾਨ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। }} '''ਮੰਗੋਲੀਆ''' (English: {{IPAc-en|audio=En-us-Mongolia.ogg|m|ɒ|ŋ|ˈ|ɡ|oʊ|l|i|ə}}; [[ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲੀ]]: {{lang|mn-Mong|{{MongolUnicode|ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ<br />ᠤᠯᠤᠰ}}}} ਮੰਗੋਲ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ '''ਮੰਗੋਲ ਉਲੁਸ''') ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਤੇ ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਸਰਹੱਦ [[ਰੂਸ]] ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸਰਹੱਦ [[ਚੀਨ]] ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਹੱਦ [[ਕਜ਼ਾਖਿਸਤਾਨ]] ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਨੋਕ ਕਜ਼ਾਖਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 36.76 ਕਿ.ਮੀ. (22.84 ਮੀਲ) ਦੂਰ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫ਼ਲ 1,564,116 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. (603,909 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ। ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ 18ਵੀਂ ਥਾਂ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 30 ਲੱਖ (3 ਮਿਲੀਅਨ) ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਯੋਗ ਭੂਮੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੇ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉੱਤਰ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵੱਲ ਪਹਾੜ ਹਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵੱਲ [[ਗੋਬੀ ਮਾਰੂਥਲ]] ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ [[ਉਲਾਨ ਬਾਟੋਰ]] ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਕਰੀਬਨ 45% ਅਬਾਦੀ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ 30% ਜਨਸੰਖਿਆ [[ਵਣਜਾਰਾ|ਵਣਜਾਰਿਆਂ]] ਜਾਂ ਅਰਧ-ਵਣਜਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਵੀ ਘੋੜੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਜਨਸੰਖਿਆ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਨਾਸਤਿਕ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ ਹੈ। [[ਕਜ਼ਾਖ਼|ਕਜ਼ਾਖ਼ਾਂ]] ਸਹਿਤ [[ਇਸਲਾਮ]] ਵੀ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਮ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਸੀ ਮੰਗੋਲ ਜਾਤ ਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਜ਼ਾਖ਼, ਤੁਵਾਨ ਤੇ ਹੋਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਵੀ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਲੋਕ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ 1997 ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਸੰਸਥਾ]] ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੇਤਰ, ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਜ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ [[ਵਣਜਾਰਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਵਣਜਾਰੇ ਸਾਮਰਾਜਾਂ]] ਨੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਸ਼ਿਓਂਗਨੂ]], [[ਸ਼ਿਆਨਬੇਈ]], [[ਰੋਰਨ]], [[ਤੁਰਕੀ ਖਾਗਾਨੇਤ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਾਕੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 1206 ਵਿੱਚ [[ਚੰਗੇਜ਼ ਖ਼ਾਨ]] ਨੇ [[ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਜੇ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ [[ਵੱਡੇ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਹੋਇਆ। ਉਸਦੇ ਪੜਪੋਤੇ [[ਕੁਬਲਈ ਖ਼ਾਨ]] ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ [[ਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗੋਲ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵੱਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ ਤੇ ਫਿਰ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਪਰ [[ਡਾਇਨ ਖ਼ਾਨ]] ਤੇ [[ਤੂਮਨ ਜ਼ਸਾਗਤ ਖ਼ਾਨ]] ਦਾ ਰਾਜਕਾਲ ਇਹਨਾਂ ਝਗੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਿਹਾ। 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ [[ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਧਰਮ|ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਨੇ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ [[ਮਾਂਛੂ ਲੋਕ|ਮਾਂਛੂਆਂ]] ਨੇ [[ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਬੋਧੀ ਭਿਕਸ਼ੂ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। 1911 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗੋਲੀਆ ਨੇ [[1911 ਦਾ ਮੰਗੋਲੀ ਇਨਕਲਾਬ|ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ 1921 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਗਣਰਾਜ ਤੋਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] ਦੇ ਕਾਬੂ ਹੇਠ ਆ ਗਿਆ ਜਿਸਨੇ ਕਿ ਇਸਦੀ ਚੀਨ ਕੋਲੋਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1924 ਵਿੱਚ [[ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ]] ਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ [[ਸੈਟਲਾਈਟ ਰਾਜ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1989 ਦੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ-ਵਿਰੋਧੀ [[1989 ਦਾ ਇਨਕਲਾਬ|ਇਨਕਲਾਬ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗੋਲੀਆ ਨੇ 1990 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ [[1990 ਦਾ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਜਮਹੂਰੀ ਇਨਕਲਾਬ|ਜਮਹੂਰੀ ਇਨਕਲਾਬ]] ਲਿਆਂਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ [[ਬਹੁ-ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ, 1992 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅਰਥਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਨਾਂਅ== ==ਇਤਿਹਾਸ== ==ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ== ===ਧਰਾਤਲ=== [[File:Mongolia 1996 CIA map.jpg|thumb|ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਭਾਗ ਗੋਬੀ ਮਾਰੂਥਲ ਨੇਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਉੱਤਰੀ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਗ ਪਰਬਤਾਂ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।]] [[File:Mongolia map of Köppen climate classification.svg|thumb|Mongolia map of Köppen climate classification.]] [[File:KhongorynElsCamels.jpg|thumb|left|[[Bactrian camels]] by sand dunes in Gobi Desert.]] [[File:Байкал и Хубсугул 332.jpg|thumb|left|Mongolian ferry ''Sukhbaatar'' on [[Lake Khovsgol]] in Khovsgol Province.]] [[File:UAZ-469 towing a bus through a river in Mongolia.jpg|thumb|[[Riverine forest]] of the [[Tuul River]] near Ulaanbaatar.]] [[File:Uvs núr.JPG|thumb|[[Uvs Lake]], a [[World Heritage Site]], is the remnant of a saline sea.]] [[File:Gorkhi Terelj Park.jpg|thumb|The [[Khentii Mountains]] in [[Gorkhi-Terelj National Park|Terelj]], close to the birthplace of Genghis Khan.]] ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫ਼ਲ 15,64,116 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 15,53,556 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਧਰਤੀ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 10,560 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖੇਤਰ ਪੱਖੋਂ ਇਹ [[ਅਲਾਸਕਾ]] ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਇਹ 41° ਤੇ 52° ਉੱਤਰ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਅਤੇ 87° ਤੇ 120° ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਨੂੰ ''ਨੀਲੇ ਆਸਮਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ'' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ 250 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਨ ਆਸਮਾਨ ਸਾਫ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ [[ਗੋਬੀ ਮਾਰੂਥਲ]] ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਠੰਡੇ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਜ਼ਿਆਗਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਘਾਹੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੇ ਧਰਾਤਲ ਵਿੱਚ ਮਾਰੂਥਲ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਮਾਰੂਥਲ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉੱਚਾ ਭਾਗ [[ਖੁਆਈਤਨ ਚੋਟੀ]] ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਉੱਚਾਈ 4,374 ਮੀਟਰ (14,350 ਫੁੱਟ) ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ [[ਤਾਵਨ ਬੋਗਡ]] ਪਰਬਤ-ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲਾ ਹਿੱਸਾ [[ਹੋਹ ਨੂਰ]] ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ਼ ਤੋਂ 540 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। [[ਉਵਸ ਝੀਲ]] ਘਾਟੀ,[[ਤੂਵਾ ਗਣਰਾਜ]] ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ, ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ [[ਵਿਸ਼ਵੀ ਸੈਰਗਾਹ ਸਥਾਨ]] ਹੈ। ===ਜਲਵਾਯੂ=== ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਗ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਤੇ ਸਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਠੰਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਨਵਰੀ 'ਚ ਤਾਪਮਾਨ −30 °C (−22 °F) ਤੱਕ ਵੀ ਪੁੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ [[ਸਾਈਬੇਰੀਆ]] ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ੀਤ ਹਵਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਦੀਆਂ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ; ਘਾਟੀਆਂ ਤੇ ਹੇਠਲੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਠੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ [[ਤਾਪਮਾਨ ਉਲਟਾਅ]] ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰਬਤਾਂ 'ਚੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨਿੱਘਾ ਜਿਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। (ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਦਾ ਹੈ) ਸਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਮੰਗੋਲੀਆ [[ਸਾਈਬੇਰਿਆਈ ਉੱਚ-ਸ਼ੀਤ ਲਹਿਰ|ਸਾਈਬੇਰਿਆਈ ਉੱਚ ਸ਼ੀਤ ਹਵਾਵਾਂ]] ਦੀ ਚਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਵਸ ਰਾਜ ([[ਉਲਾਨਗੋਮ]]), ਪੱਛਮੀ ਖ਼ੋਵਸਗੋਲ ([[ਰਿਨਚਿਨਹੰਬਲ]]), ਪੂਰਬੀ ਜ਼ਵਖ਼ਾਨ ([[ਤੋਸੋਨਸੇਂਗਲ]]), ਉੱਤਰੀ ਬਲਗਾਨ (ਹੁਤਗ), ਡੋਨੋਡ ਰਾਜ (ਖ਼ਾਰੀਆਨ ਗੋਲ) 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਲਾਨਬਟੋਰ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ 'ਚ ਨਹੀਂ। ===ਸਰਹੱਦਾਂ=== ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਕੇਵਲ ਚੀਨ ਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਰੂਸ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਚੀਨ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਚੀਨ ਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 8,220 ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 4,677 ਕਿ.ਮੀ. ਚੀਨ ਨਾਲ ਅਤੇ 3,543 ਕਿ.ਮੀ. ਰੂਸ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੰਗੋਲੀਆ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਹੱਦ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ===ਜੈਵਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ=== ==ਜਨਸੰਖਿਆ== ===ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ=== ===ਭਾਸ਼ਾ=== ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਮੰਗੋਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲੀ]] ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 95% ਜਨਖਿਆ ਵੱਲੋਂ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ [[ਓਈਰਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਓਈਰਤ]] ਤੇ [[ਬੁੀਰਅਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੁਰੀਅਤ]] ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਥੇ [[ਮੰਗੋੋਲਕੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲਕੀ]] ਖਾਮਨਿਗਨ ਦੇ ਵੀ ਕੁਝ ਬੁਲਾਰੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ [[ਕਜ਼ਾਖ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਕਜ਼ਾਖ਼]] ਤੇ [[ਤੂਵਾਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਤੂਵਾਨ]], ਦੋਨੋਂ [[ਤੁਰਕੀ|ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]], ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ, ਮੰਗੋਲੀ ਨੂੰ [[ਸਿਰੀਲੀਕ ਲਿਪੀ]] ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ [[ਮੰਗੋਲੀ ਲਿਪੀ]] ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1994 ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਵਰਤੋਂ 'ਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਰ ਪੁੜਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਵਿਵਹਾਰਕ ਰੂਪ 'ਚ ਇਸਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਦਿੱਕਤਾਂ ਆਉਣ ਕਾਰਣ ਇਸਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਿਆ।<ref>{{Cite book|author1=Ulrich Ammon |author2=Norbert Dittmar |author3=Klaus J. Mattheier |author4=Peter Trudgill |title=Sociolinguistics/Soziolinguistik: An Internationdkznal Handbook of the Science of Language and Society|publisher=Walter de Gruyter & Co.|year=2006|location=Berlin|url=https://books.google.com/?id=LMZm0w0k1c4C&pg=PA1894&lpg=PA1894&dq=official+reintroduction+of+Mongolian+script&q=|isbn=978-3-11-018418-1}}</ref> ਰਵਾਇਤੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/travel/2006/oct/27/mongolia.essentialinfo|title=Mongolia: Essential information|work=guardian.co.uk|accessdate=March 27, 2010|location=London|date=November 22, 2006}}</ref> ਰਸ਼ੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੁਣ ਪ੍ਰਚਲੱਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 1000 ਮੰਗੋਲੀ ਲੋਕਾਂ ਪਿੱਛੋਂ 10 [[ਕੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਮੰਗੋਲੀ ਲੋਕ|ਕੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਕੰਮ]] ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news|publisher=Office of the President, Republic of Korea |url=http://english.president.go.kr/cwd/en/archive/archive_view.php?meta_id=en_dip_2006&category=164&id=923b8c655856408486c7764f |date=May 5, 2006 |accessdate=2007-08-17 |title=Today in Mongolia: Everyone can speak a few words of Korean |last=Han |first=Jae-hyuck |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930015517/http://english.president.go.kr/cwd/en/archive/archive_view.php?meta_id=en_dip_2006&category=164&id=923b8c655856408486c7764f |archivedate=September 30, 2007 }}</ref> ਚੀਨੀ ਬੋਲੀ, ਗੁਆਂਢ ਦੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਵੀ ਚੰਗੀ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕੁਝ ਮੰਗੋਲੀ ਲੋਕ ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਾਬਕਾ [[ਪੂਰਬੀ ਬਲਾਕ]] ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਵਾਨ ਲੋਕ ਪੱਛਮ ਯੂਰਪ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੋਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਉਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜਰਮਨੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਤੇ ਇਟਲੀ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਹੈ। ===ਧਰਮ=== {| class="wikitable sortable" style="float: right; margin:10px" |- |+ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਧਰਮ<br><small>(15 ਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ)<ref name="Religion2010">2010 Population and Housing Census of Mongolia. Data recorded in Brian J. Grim et al. ''Yearbook of International Religious Demography 2014''. BRILL, 2014. p. 152</ref></small> |- ! ਧਰਮ !! ਜਨਸੰਖਿਆ!! ਫੀਸਦ<br>% |- | '''ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ''' || 7,35,283 || 38.6 |- | '''ਧਾਰਮਿਕ''' || ''11,70,283'' || ''61.4'' |- | [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] || 10,09,357 || 53.0 |- | [[ਇਸਲਾਮ]] || 57,702 || 3.0 |- | [[ਸ਼ੇਮਣ ਧਰਮ]] || 55,174 || 2.9 |- | [[ਇਸਾਈ ਧਰਮ]] || 41,117 || 2.1 |- | ਬਾਕੀ ਧਰਮ || 6,933 || 0.4 |- | '''ਕੁੱਲ''' || '''19,05,566''' || '''100.0''' |} ===ਸਿੱਖਿਆ=== ===ਸਿਹਤ=== ==ਰਾਜਨੀਤਕ== ===ਸਰਕਾਰ=== ===ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵੰਡ=== ===ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ=== ==ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ== ===ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਦਰ=== ===ਖੇਤੀਬਾੜੀ=== ===ਸਨਅਤ === ===ਵਿੱਤੀ ਕਾਰੋਬਾਰ=== ===ਯਾਤਾਯਾਤ=== ===ਊਰਜਾ=== ===ਪਾਣੀ=== ===ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ=== ===ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰ=== ==ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ== ==ਸੱਭਿਆਚਾਰ== ===ਸਾਹਿਤ=== ===ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ=== ===ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ=== ===ਲੋਕ ਕਲਾ=== ===ਭੋਜਨ=== ===ਤਿਉਹਾਰ=== ===ਖੇਡਾਂ=== ===ਮੀਡੀਆ ਤੇ ਸਿਨੇਮਾ=== ===ਅਜਾਇਬਘਰ ਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ=== ==ਮਸਲੇ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ== ===ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਸਲੇ=== ===ਬਾਹਰੀ ਮਸਲੇ=== ==ਤਸਵੀਰਾਂ== <gallery> File:Classic building in Mongolia.jpg|ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸਿਕ ਇਮਾਰਤ File:Cuisine of Mongolia.jpg|ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਪਕਵਾਨ File:Gorkhi-Terelj National Park Kurgan steles in Mongolia (2).jpg|ਗੋਰਖੀ-ਤੇਰੇਲਜ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਕੁਰਗਨ ਵਿਚ ਬਲਬਾਲ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿਚ ਹੈ File:Gorkhi-Terelj National Park Kurgan steles in Mongolia (3).jpg|ਗੋਰਖੀ-ਤੇਰੇਲਜ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਕੁਰਗਨ ਵਿਚ ਬਲਬਾਲ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿਚ ਹੈ File:Inside a Mongolian Yurt 2.jpg|ਇੱਕ ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਯਾਰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ File:Leisure activity in Mongolia.jpg| ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ File:National costume Mongolia 1.jpg|ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਮੰਗੋਲੀਆ File:Nomadic family, using camels to move.jpg|ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਚਰਵਾਹੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ File:Oulan-Bator .- Théâtre National Musique chants et danses mongoles (4).jpg|ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਡਾਂਸ. File:Roasted Lamb in Mongolia.jpg|ਭੁੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਲਾ (ਮੰਗੋਲੀਆ) File:Yurts used as hotel.jpg| ਯਾਰਟ ਹੋਟਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਗਏ File:National costume Mongolia.jpg|ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਮੰਗੋਲੀਆ </gallery> ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ|2}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੰਗੋਲੀਆ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼]] atklfpl3ox7h0wr0rucckzi7ehexwdh 10 12526 750160 150262 2024-04-11T10:49:49Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}} |{{Main other|demospace={{{demospace|}}} |{{#ifexpr:{{#time:U|{{{1}}}-{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|01}}-{{#if:{{{3|}}}|{{{3}}}|01}}}} > {{#time:U|{{CURRENTTIMESTAMP}}}} | [[Category:Upcoming {{#if:{{{TV|}}}|television}} films]] }}{{#ifexist:Category:{{{fy|{{{1}}}}}} {{#if:{{{TV|}}}|television}} films | [[Category:{{{fy|{{{1}}}}}} {{#if:{{{TV|}}}|television}} films]] }} }} }}{{Plainlist|class=film-date|1= * {{Start date|{{{1|}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|df={{{df|}}}}}{{#if:{{{4|}}}|&#32;({{{4|}}}){{{ref1|}}}|{{{ref1|}}}}}{{#if:{{{5|}}}| * {{Start date|{{{5}}}|{{{6|}}}|{{{7|}}}|df={{{df|}}}}}{{#if:{{{8|}}}|&#32;({{{8|}}}){{{ref2|}}}|{{{ref2|}}}}}}}{{#if:{{{9|}}}| * {{Start date|{{{9}}}|{{{10|}}}|{{{11|}}}|df={{{df|}}}}}{{#if:{{{12|}}}|&#32;({{{12|}}}){{{ref3|}}}|{{{ref3|}}}}}}}{{#if:{{{13|}}}| * {{Start date|{{{13}}}|{{{14|}}}|{{{15|}}}|df={{{df|}}}}}{{#if:{{{16|}}}|&#32;({{{16|}}}){{{ref4|}}}|{{{ref4|}}}}}}}{{#if:{{{17|}}}| * {{Start date|{{{17}}}|{{{18|}}}|{{{19|}}}|df={{{df|}}}}}{{#if:{{{20|}}}|&#32;({{{20|}}}){{{ref5|}}}|{{{ref5|}}}}}}} }}<!-- # Tracking categories added 3 April 2020 by User:BrownHairedGirl -->{{Main other|<!-- -->{{#if: {{{fy|}}}<!-- -->|[[Category:Template film date with category override]]<!-- -->}}<!-- -->{{#if: {{{17|}}}<!-- -->|[[Category:Template film date with 5 release dates]]<!-- -->|{{#if: {{{13|}}}<!-- -->|[[Category:Template film date with 4 release dates]]<!-- -->|{{#if: {{{9|}}}<!-- -->|[[Category:Template film date with 3 release dates]]<!-- -->|{{#if: {{{5|}}}<!-- -->|[[Category:Template film date with 2 release dates]]<!-- -->|{{#if: {{{1|}}}<!-- -->|[[Category:Template film date with 1 release date]]<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- -->}}<!-- --><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> hkfvlalsvifkk8saom49ftnn0g0nhki 0 14299 750038 619342 2024-04-10T21:08:57Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki '''ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਪਿੰਡਾ''' ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਤੇ ਜਟਿਲ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ। ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸਹਿਜ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਰਾਬੀ ਆ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ, ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦੁਖਣ ਜਿਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣੀ ਆਦਿ। ਇਹ ਲੱਛਣ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ, ਖ਼ੁਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਭਾਵ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਗਿਆਨ ਅੱਗੇ ਵਰਨਣ ਹੈ। ==ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ== [[File:Human Body Parts PA.svg|ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗthumb]] ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਬਾਹਰੀ ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ ਦਾ ਨਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਚਿਤਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੌਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ, ਸਿਰ , ਚਿਹਰਾ, ਗਰਦਨ, ਮੋਢਾ, ਛਾਤੀ, ਸਤਨ , ਨਾਭੀ, ਪੇਟ, ਜਨਣ ਅੰਗ:- ਯੋਨੀ (ਇ:)- ਲਿੰਗ (ਪੁਰਸ਼), ਪੱਟ, ਗੋਡਾ, ਲੱਤ, ਅੱਡੀ, ਪੈਰ ਆਦਿ। ==ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ== [[ਤਸਵੀਰ:Internal Organs pa.svg|right|ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ|250px]] :ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:- ਦਿਮਾਗ, ਦਿਲ, ਫੇਫ਼ੜੇ, ਜਿਗਰ, ਪਿੱਤਾ, ਮਿਹਦਾ, ਪਾਚਕ-ਗ੍ਰੰਥੀ, ਗੁਰਦੇ, ਅੰਤੜੀਆਂ, ਮਸਾਨਾ, ਬੋਨ ਮੈਰੋ, ਰਗਾਂ ਧਮਨੀਆਂ ਢਾਂਚਾ ਆਦਿ। ==ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ== [[ਤਸਵੀਰ:Human skeleton diagram trace.svg|left|thumb|'''ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ''']] ਪਿੰਜਰ ਸਰੀਰ ਦਾ ਉਹ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਕਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਕਈ ਸੌ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਵੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੇ।ਇਕ ਬਾਲਗ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਪਿੰਜਰ ੨੦੬ ਹੱਡੀਆ ਦਾ ਜੋੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <ref name="GR">[http://www.groundreport.com/Health_and_Science/We-re-Born-With-270-Bones-As-Adults-We-Have-206/2846769 ''We’re Born With 270 Bones. As Adults We Have 206'' Lary Miller dec 9,2007 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121027172953/http://www.groundreport.com/Health_and_Science/We-re-Born-With-270-Bones-As-Adults-We-Have-206/2846769 |date=2012-10-27 }}, Ground report retrieved on oct 20,2012</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੌਂ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਹੱਡੀ ਪੱਟ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਫੀਮਰ (en:femur) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਸਭ ਤੌਂ ਛੋਟੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਓਸੀਕਲਸ(en:ossicles) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ੩ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ੧ ਹੈ। ===ਬਣਤਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Human skeleton front pa.svg|300x600px|framed|right|ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ]] ਬਣਤਰ ਮੁਤਾਬਕ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ੪ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ- ''ਲੰਬੀ ਹੱਡੀ, ਛੋਟੀ ਹੱਡੀ, ਪੱਧਰੀ ਹੱਡੀ'' ਅਤੇ ''ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਆਕਾਰ'' ਵਾਲੀ ਹੱਡੀ| ਹੱਡੀਆਂ ਅੰਦਰ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ,ਨਾੜੀ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਤੇ ਜਿੰਦਾ ਹੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਮਾਦੇ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਕਵਚ ਚੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੈ। ===ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਕਾਰਜ=== ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਮੁੱਖ 6 ਕੰਮ ਹਨ। ====ਆਸਰਾ==== ਪਿੰਜਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਰਤਵ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਜਾਂ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਦਿਲ]] ਵਰਗੇ ਕੋਮਲ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਚੋਟ ਲਗਣ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਸਲੀਆ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦਿਲ ਜ਼ਿੰਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ====ਹਰਕਤ==== ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਜੋੜ ,ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਜੁਲ ਜਾਂ ਹਰਕਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਦੁਸਰਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੂਲੇ ਦੇ ਗੇਂਦ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਖੋੜ ਵਰਗੇ ਜੋੜ ਜਾਂ ਗੋਡੇ ਦੇ ਕਬਜੇ ਵਰਗੇ ਜੋੜ ਦੀ ਹਰਕਤ ਗਿੱਚੀ ਦੇ ਇੱਕ ਧੁਰੇ ਜੋੜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰਕਤ ਪਿੰਜਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਹੱਢੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜ ਤੇ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਦਾ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨਸਾਜੀ ਤੰਤਰ ਹੈ। ====ਸੁਰੱਖਿਆ==== ਪਿੰਜਰ ਕਈ ਜੀਵਨ-ਦਾਈ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਰੱਖਿਅਕ ਹੈ। * ਖੋਪੜੀ ਦਿਮਾਗ,ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਅੰਦਰਲੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਕੰਗਰੋੜ ( ਪਿੱਠ ਦੀ ਹੱਡੀ) , ਮੇਰੂਦੰਡ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਂ ਨਸਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਪਸਲੀਆਂ ਤੇ ਛਾਤੀ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦਾ ਪਿੰਜਰਾ ਫੇਫ਼ੜੇ, ਦਿਲ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਹੂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਜੀਵ ਹੰਸਲੀ ਤੇ ਸਪੈਕੁਲਾ ਮੋਢੇ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਚਪਣੀ ਤੇ ਅਲਨਾ( ਅਗਲੀ ਬਾਂਹ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਹੱਡੀ) ਗੋਡੇ ਦਾ ਜੋੜ ਤੇ ਅਰਕ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਕਾਰਪਲ ਤੇ ਟਾਰਸਲ ਵੀਣੀ ਤੇ ਗਿੱਟੇ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ====ਭੰਡਾਰਣ==== ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰਣ ਕਰਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਹੱਡੀਆ ਅੰਦਰ ਦਾ ਬੋਨਮੈਰੋ ਲੋਹੇ ਵਰਗੇ ਖਣਿਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ।ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਖਣਿਜ ,ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੂ ਕਿਰਿਆ (ਉਰਜਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ) ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ====ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਦਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ==== ਹੱਡੀਆ ਦੀਆ ਕੋਠੜੀਆਂ ਇੱਕ ਔਸਟੋਕੈਲਸਿਨ ਨਾਂ ਦਾ ਹਾਰਮੋਨ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕਰ ਦੇ ਮਾਦੇ ਤੇ ਚਰਬੀ ਦੇ ਜਮਾਵੜੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਔਸਟੋਕੈਲਸਿਨ ਇੰਸੂਲਿਨ ਦੀ ਮਿਕਦਾਰ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ====ਲਹੂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ==== ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਲਾ ਬੋਨਮੈਰੋ ਹੈਮਟੋਪੋਇਸਿਸ ਰਾਹੀਂ ਲਹੂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਦੇ ਪੁੰਗਰਣ ਤੇ ਹੌਂਦ ਵਿੱਚ ਆਣ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ===ਪਿੰਜਰ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ=== ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਘਣਤਾ (BMD) ਦਾ ਘਟਣਾ ਇੱਕ ਮੁਖ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਉਮਰ ਦੇ ਢਲਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਨਾਲ ਹੱਡੀਆਂ ਭੁਰਭੁਰੀਆਂ ਤੇ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਵਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੌਂ ਬਾਦ ਇਹ ਅਕਸਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="PMGOV">[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7941614 Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Report of a WHO Study Group.], World Health Organization technical report series 843: 1–129. PMID 7941614.</ref> ਹਾਰਮੋਨਲ ਅਨਿਯਮਿਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ, ਸਟੀਰਾਇਡ ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਟਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਬਾਈਫਾਸਫੋਨੇਟਸ ਰਸਾਇਣ ਤੇ ਹੋਰ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ===ਜੋੜ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ=== ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਦੋ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋੜ ਵਾਲੀ ਜਗਾਹ 'ਤੇ ਇੱਕ ਝਿੱਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜ਼ੂਦ ਤਰਲ ਰਗੜ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ| ਜੋੜ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਉਂਗਲ, ਗੋਡੇ, ਕੂਹਣੀ, ਮੋਢੇ ਦਾ ਜੋੜ(knuckle joint),ਚੂਲੇ ਦਾ ਜੋੜ(ball & socket joint) ਆਦਿ।ਇਹ ਜੋੜ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿਲਜੁਲ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਤੇ ਬੰਦਸ਼ ਵੀ ਲਗਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੱਟ (ਫੀਮਰ) ਅਤੇ ਬਾਂਹ (ਹਿਊਮਰਸ) ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਖੂਨ ਸੈੱਲ ਬਣਾਓੁਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ| ==ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ== [[ਤਸਵੀਰ:Digestive system diagram pa.png|thumbnail|ਮਨੁਖ ਦਾ ਪਾਚਨ ਤਂਤਰ]] ਅਸੀਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਮੂੰਹ ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਲਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਚਿੱਥਦੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਇਹ ਭੋਜਨ ਨਲੀ ਰਾਹੀਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਊੁਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਖੂਨ ਸੰਚਾਰ ਵਾਲੇ ਝਿੱਲੀਦਾਰ ਅੰਗ ਵਾਲਵ ਰਾਹੀਂ ਹੋ ਕੇ ਛੋਟੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦਾ ਹੋਇਆ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਤੇ ਉੂਰਜਾ ਨੂੰ ਪਾਚਨ ਗ੍ਰੰਥੀ ਤੋਂ ਖੂਨ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਫੋਕਟ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਗੁਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੀ [[ਪਾਚਨ]] ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪੂਰਾ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਚ 24 ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਪੇਟ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ 4 ਘੰਟੇ, ਛੋਟੀਆ ਅੰਤੜੀਆਂ ਚਾਰ ਘੰਟੇ, ਵੱਡੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 8 ਘੰਟੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਹ ਭਾਗ ਲੋੜੀਂਦੀ ਉੂਰਜਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਤਕ 24 ਘੰਟੇ<ref name="mayo">[http://www.mayoclinic.com/health/digestive-system/an00896], ਮਾਇਓ ਕਲੀਨਿਕ ਹੈਲਥ, ਡਾਈਜੈਸਟਿਵ ਸਿਸਟਮ retrieved on 08-09-2012.</ref> ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਭੋਜਨ ਸਖ਼ਤ ਜਾਂ ਤਰਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਾਚਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਭੋਜਨ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ| ==ਸਾਹ ਤੰਤਰ== [[File:Respiratory system complete pa.svg|left|200px|thumb|ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਸਾਹ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹ-ਨਾਲੀ, ਦੋ (ਸੱਜੀ ਤੇ ਖੱਬੀ) ਮੁੱਖ ਸਾਹ-ਨਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਫੇਫੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫੇਫੜਿਆਂ ਅੰਦਰ ਸਾਹ-ਨਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਖ਼ਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਸਾਹ, ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਆਕਸੀਜਨ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਇਹ ਖ਼ੂਨ ਵਿੱਚ ਰਲ ਕੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਤੇ ਤੰਤੂਆਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਖ਼ੂਨ ਵਿਚਲੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਆਕਸਾਈਡ ਫੇਫੜਿਆਂ ’ਚੋਂ ਹੀ ਸਾਹ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਇਸ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਫਾਲਤੂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਵਾ ਵੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ==ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ== {{Infobox anatomy | Name = 'ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ' | Latin = | GraySubject = | GrayPage = | Image = Urinary system.svg| Width = 300px| Caption = 1. ''ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ:'' 2. ਗੁਰਦਾ, 3.ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੇਟੀ, 4. ਮੂਤਰ ਨਲੀ, 5. ਮਸਾਨਾ, 6. ਮੂਤਰ ਰਾਹ. (ਖੱਬੀ ਸਾਈਡ ਸਾਹਮਣਿਓਂ ਚਾਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ)<br> 7. ਊਪਰੀ ਗੁਰਦਾ ਗ੍ਰੰਥੀ<br> ''ਨਾੜੀਆਂ:'' 8. ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਲਹੂ ਨਾੜੀ ਤੇ ਰਗ , 9. ਹੇਠਲੀ ਰਗ, 10. ਪੇਟ ਦੀ ਲਹੂ ਨਾੜੀ , 1 1. ਆਮ ਇਲਿਆਕ ਨਾੜੀ ਤੇ ਰਗ <br> ''ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ:'' 12. ਗੁਰਦਾ, 13. ਵੱਡੀ ਅੰਤੜੀ, 14. ਕਮਰਬੰਦ ਹੱਡੀ | Image2 = | Caption2 = | Precursor = | System = | Artery = | Vein = | Nerve = | Lymph = | MeshName = | MeshNumber = | }} ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਤੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਮੂਤਰ ਪੈਦਾ, ਭੰਡਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੁਰਦੇ,ਦੋ ਮੂਤਰਣ ਨਾਲੀਆਂ,ਮਸਾਨਾ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ, ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਇਸਤਰੀ ਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਵਰਗ ਦੇ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ,ਕੇਵਲ ਅੰਤਰ ਮੂਤਰ ਰਾਹ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਹੈ। ===ਗੁਰਦੇ=== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਗੁਰਦਾ}} ਗੁਰਦੇ ,ਰਵਾਂਹ ਜਾਂ ਲੋਬੀਆ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਜੋ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਸਲੀਆਂ ਦੇ ਪਿੰਜਰ ਥੱਲੇ, ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਲੰਬਰ(lumber) ਹਿੱਸੇ ਕੋਲ, ਪਾਚਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਛਾਇਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।ਗੁਰਦੇ 1.25 ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ ਲਹੂ (ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲਹੂ ਪੂਰਤੀ ਦਾ 25%) ਆਪਣੀਆਂ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਵਾਰਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰਦਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਰਤਵ ਤਾਂ ਲਹੂ ਨੂੰ ,ਇਸ ਵਿਚੌਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਰੱਦੀ ਪਦਾਰਥ ਛਾਣ ਕੇ, ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੌਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰਦੇ ਈਲੈਕਟਰੋਲਾਈਟਸ (ਸੋਡੀਅਮ,ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ,ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਦਿ) ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਤਿਜਾਬੀ ਜਾਂ ਖਾਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਸੁਭਾਅ(PH Value) ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਸੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੂਤਰਨਲੀ ਸਿਰੇ ਵਾਲੇ ਜੋੜ ਰਾਹੀਂ ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਮਸਾਨੇ ਵਲ ਧਕੇਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ===ਮਸਾਨਾ,ਪਰੋਸਟੇਟ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ=== [[ਤਸਵੀਰ:Prostate.gif|left|150px|thumb|ਗੁਦਾ ਮਸਾਨਾ ਪਰੋਸਟੇਟ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ]] ਇਕ ਮਰਦ ਦੇ ਮੂਤਰ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਮਸਾਨੇ ਤੌੰ ਬਾਦ ਮੂਤਰ ਰਾਹ ਦੁਆਲੇ ਪਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਗੁਦਾ ਤੇ ਮਸਾਨੇ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਮਸਾਨੇ ਤੋਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਪਰੋਸਟੇਟ ਇੱਕ ਟੂਟੀ ਜਾਂ ਵਾਲਵ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਛੋਟ ਛੋਟੇ ਮੁਲਾਇਮ ਪੱਠੇ ,ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਕਿ ਪਰੋਸਟੇਟ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਜਨਣ ਤੰਤਰ ਦਾ ਵੀ ਮੁਖ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਦੀ ਪਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਅਲੱਗ ਸ਼ਕਲ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਕਿਨਜ਼ ਗਲੈਂਡ(Skene’s Gland) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ}} ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਬਕਾਇਦਾ ਇੱਕ ਰੋਗ-ਰੋਧਕ ਸਿਸਟਮ (ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ) ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੰਮ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨਿਰੰਤਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref name="imm">{{cite web| url=http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&view=article&id=468:mandeepkaur&catid=5:2012-08-02-17-17-07&Itemid=23| title=ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਬੁਲੰਦੀ ਵੱਲ..ਲੇਖਕ ਡਾ. ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਦੇ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ| publisher=[http://www.likhari.org]| date=ਅਗਸਤ,੨੦੧੦| accessdate=ਸਤੰਬਰ ੦੯, ੨੦੧੨| archive-date=2016-03-07| archive-url=https://web.archive.org/web/20160307085439/http://likhari.org/index.php?catid=5:2012-08-02-17-17-07&id=468:mandeepkaur&itemid=23&option=com_content&view=article| dead-url=yes}}</ref> ਆਓ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰੀਏ। ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਬਿਮਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਗਾਣੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਵਿਧੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। === ਪਹਿਲੇ ਚਰਣ (ਪੜਾਅ) ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਰੋਗਾਣੂ ਦਾ ਸਰੀਰ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਢਲੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਜੋਂ ਸਾਡੀ ਚਮੜੀ (Skin) ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਝਿੱਲੀਆਂ (Mucus Membrane) ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਮੜੀ ਖੁਦ ਇੱਕ ਸਥੂਲ ਢਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਸਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ (ਚਿਕਨਾਹਟ ਤੇ ਪਸੀਨਾ) ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਰੋਗਾਣੂ-ਨਾਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ “ਲਾਈਜ਼ੋਜਾਈਮ (Lysozyme)” ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪਦਾਰਥ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1922 ਵਿੱਚ Alexander Flemming ਜਦੋਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਉੱਪਰ ਖੋਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਉਸਨੂੰ ਛਿੱਕ ਆ ਗਈ। ਛਿੱਕ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਨੱਕ ਦਾ ਨਜ਼ਲਾ ਜਦੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਕਲਚਰ-ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸਦੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੇ ਨੱਕ ਦੇ ਨਜ਼ਲੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰਕ ਰਿਸਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ-ਵਿਰੋਧੀ ਪਦਾਰਥ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਉਸਨੇ “ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ” ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ ਤੇ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਉਸ ਦੁਆਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੂੰਹ, ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ, ਕੰਨ, ਗੁੱਦਾ ਤੇ ਜਣਨ ਅੰਗਾਂ ਵਿਚ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੁਲ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁੱਦਾ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਅਣਸੁਖਾਵੇਂ ਮਹੌਲ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੂੰਹ ਦੇ ਥੁੱਕ ਵਿਚਲੇ ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਤੋਂ ਅੱਗੇ ਟਾਂਸਿਲ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ’ਤੇ ਦੋ ਗਾਰਡ ਬਣਕੇ ਗਲ਼ੇ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਬੋਚ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਮਿਹਦੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਓਥੇ HCl ਤੇਜ਼ਾਬ ਉਸਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅੰਤੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਟਾਂਸਿਲ ਵਰਗੀਆਂ ਲਿੰਫ਼ਨੋਡਸ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਅਗਰ ਕੋਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤੱਕ ਬਚ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਕੇ ਉਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਰ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਨੱਕ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਨੱਕ ਦੇ ਵਾਲ, ਐਡੀਨਾਈਡ ਗਿਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਨਾਲੀ ਦੀ ਝਿੱਲੀ ਦਾ ਰਿਸਾਓ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ (ਛਿੱਕ, ਖਾਂਸੀ ’ਤੇ ਬਲਗ਼ਮ ਦੇ ਰਾਹੀਂ)। ਇਹੀ ਬਚਾਓ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼-ਦੁਆਰਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਦੂਜੇ ਚਰਣ ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਅਗਰ ਕੋਈ ਤਾਕਤਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤੱਕ ਦੇ ਬਚਾਓ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਹੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਚਾਓ-ਅਮਲਾ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਕਣ (W.B.C.) ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਨਿਗਲ ਜਾਣ (Phagocytosis) ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਜਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਓ ਨਾਲ ਮਾਰ-ਮੁਕਾਉਣ ਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਾਕਤਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਲਹੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਚਿੱਟੇ ਕਣ ਖੁਦ ਵੀ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ’ਤੇ ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਵੀ ਇਸੇ ਬਚਾਓ-ਪੜਾਅ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਿਮਾਰੀ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਦਵਾਈ ਖਾ ਕੇ ਬੁਖਾਰ ਉਤਾਰ ਲੈਣ ਨੂੰ ਅਕਲਮੰਦੀ ਸਮਝ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਬੁਖਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੋਸਤ ਹੈ। ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਮਕਸਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹਨ ਭਾਵ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਫਟਾਫਟ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਗੋਲੀ ਖਾ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇਸ ਬਚਾਓ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਰੋਗ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਤੀਜੇ ਚਰਣ ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਅਗਰ ਕੋਈ ਮਹਾਂ ਬਲੀ ਰੋਗਾਣੂ ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਚਾਓ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ B-Lymphocytes ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਕਣਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਨਿਗਲਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਉਹ ਹਮਾਲਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਖਾਸ ਉਸੇ ਰੋਗਾਣੂ ਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਐਂਟੀਬੌਡੀਜ਼ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਕਿ ਰੋਗਾਣੂ ’ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਵਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਰੋਗਾਣੂ ਦਾ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਸਦੇ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਸਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਐਂਟੀਬੌਡੀਜ਼ ਉਮਰ ਭਰ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਸਰੀਰਕ ਕੰਬਣੀ== ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 37 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਜਾਂ 98.4 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹੀਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 65 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹੀਟ ਤੋਂ ਘਟ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਠੰਢ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਘਟੇ ਹੋਏ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਬਿਜਲੲੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ਼ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਕੇ ਸੁੰਗੜਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੁੰਗੜਣ ਤੇ ਫੈਲਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਂਬਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭੋਜਨ ਦਾ ਆਕਸੀਕਰਨ ਹੋ ਕਿ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੰਬਣੀ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਸਰੀਰਕ ਗੰਧ== ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਰਗ ਇੰਚ ’ਤੇ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਲਗਪਗ 80 ਤੋਂ 100 ਜਾਤੀਆਂ ਉੱਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਮੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਰਗ ਇੰਚ ਵਿੱਚ 650 ਪਸੀਨਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਚਮੜੀ ’ਤੇ ਪਸੀਨਾ, ਧੂੜ ਦੇ ਕਣ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਪਸੀਨੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉੱਡਣਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਗੰਧ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਬਰੈਵੀਬੈਕਟੀਰੀਅਮ ਲਾਇਨਸ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਲੇ ਹੋਏ ਅੰਗ ਵਰਗੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। *ਸਟੈਫੀਲੋਕੋਕਸ ਐਪੀਡਰਮੀਡੀਜ਼ ਅਤੇ ਬੈਸਿਲਸ ਸਬਟਿਲਿਸ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਪਸੀਨੇ ਵਿਚਲੇ ਲਿਉਸਾਈਨ ਅਤੇ ਅਮਾਈਨੋਐਸਿਡ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੈਸੀ ਆਇਸੋਵੈਲਰਿਕ ਐਸਿਡ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ]] d7ub49q0jtav8glgf2hz4e6bgtackzp 750039 750038 2024-04-10T21:09:23Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki '''ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਪਿੰਡਾ''' ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਤੇ ਜਟਿਲ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ। ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸਹਿਜ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਰਾਬੀ ਆ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ, ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦੁਖਣ ਜਿਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣੀ ਆਦਿ। ਇਹ ਲੱਛਣ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ, ਖ਼ੁਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਭਾਵ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਗਿਆਨ ਅੱਗੇ ਵਰਨਣ ਹੈ। ==ਪਿੰਡੇ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ== [[File:Human Body Parts PA.svg|ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗthumb]] ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਬਾਹਰੀ ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ ਦਾ ਨਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਚਿਤਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੌਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ, ਸਿਰ , ਚਿਹਰਾ, ਗਰਦਨ, ਮੋਢਾ, ਛਾਤੀ, ਸਤਨ , ਨਾਭੀ, ਪੇਟ, ਜਨਣ ਅੰਗ:- ਯੋਨੀ (ਇ:)- ਲਿੰਗ (ਪੁਰਸ਼), ਪੱਟ, ਗੋਡਾ, ਲੱਤ, ਅੱਡੀ, ਪੈਰ ਆਦਿ। ==ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ== [[ਤਸਵੀਰ:Internal Organs pa.svg|right|ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ|250px]] :ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:- ਦਿਮਾਗ, ਦਿਲ, ਫੇਫ਼ੜੇ, ਜਿਗਰ, ਪਿੱਤਾ, ਮਿਹਦਾ, ਪਾਚਕ-ਗ੍ਰੰਥੀ, ਗੁਰਦੇ, ਅੰਤੜੀਆਂ, ਮਸਾਨਾ, ਬੋਨ ਮੈਰੋ, ਰਗਾਂ ਧਮਨੀਆਂ ਢਾਂਚਾ ਆਦਿ। ==ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ== [[ਤਸਵੀਰ:Human skeleton diagram trace.svg|left|thumb|'''ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ''']] ਪਿੰਜਰ ਸਰੀਰ ਦਾ ਉਹ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਕਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਕਈ ਸੌ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਵੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੇ।ਇਕ ਬਾਲਗ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਪਿੰਜਰ ੨੦੬ ਹੱਡੀਆ ਦਾ ਜੋੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <ref name="GR">[http://www.groundreport.com/Health_and_Science/We-re-Born-With-270-Bones-As-Adults-We-Have-206/2846769 ''We’re Born With 270 Bones. As Adults We Have 206'' Lary Miller dec 9,2007 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121027172953/http://www.groundreport.com/Health_and_Science/We-re-Born-With-270-Bones-As-Adults-We-Have-206/2846769 |date=2012-10-27 }}, Ground report retrieved on oct 20,2012</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੌਂ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਹੱਡੀ ਪੱਟ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਫੀਮਰ (en:femur) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਸਭ ਤੌਂ ਛੋਟੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਓਸੀਕਲਸ(en:ossicles) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ੩ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ੧ ਹੈ। ===ਬਣਤਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Human skeleton front pa.svg|300x600px|framed|right|ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ]] ਬਣਤਰ ਮੁਤਾਬਕ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ੪ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ- ''ਲੰਬੀ ਹੱਡੀ, ਛੋਟੀ ਹੱਡੀ, ਪੱਧਰੀ ਹੱਡੀ'' ਅਤੇ ''ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਆਕਾਰ'' ਵਾਲੀ ਹੱਡੀ| ਹੱਡੀਆਂ ਅੰਦਰ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ,ਨਾੜੀ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਤੇ ਜਿੰਦਾ ਹੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਮਾਦੇ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਕਵਚ ਚੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੈ। ===ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਕਾਰਜ=== ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਮੁੱਖ 6 ਕੰਮ ਹਨ। ====ਆਸਰਾ==== ਪਿੰਜਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਰਤਵ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਜਾਂ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਦਿਲ]] ਵਰਗੇ ਕੋਮਲ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਚੋਟ ਲਗਣ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਸਲੀਆ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦਿਲ ਜ਼ਿੰਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ====ਹਰਕਤ==== ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਜੋੜ ,ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਜੁਲ ਜਾਂ ਹਰਕਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਦੁਸਰਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੂਲੇ ਦੇ ਗੇਂਦ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਖੋੜ ਵਰਗੇ ਜੋੜ ਜਾਂ ਗੋਡੇ ਦੇ ਕਬਜੇ ਵਰਗੇ ਜੋੜ ਦੀ ਹਰਕਤ ਗਿੱਚੀ ਦੇ ਇੱਕ ਧੁਰੇ ਜੋੜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰਕਤ ਪਿੰਜਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਹੱਢੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜ ਤੇ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਦਾ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨਸਾਜੀ ਤੰਤਰ ਹੈ। ====ਸੁਰੱਖਿਆ==== ਪਿੰਜਰ ਕਈ ਜੀਵਨ-ਦਾਈ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਰੱਖਿਅਕ ਹੈ। * ਖੋਪੜੀ ਦਿਮਾਗ,ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਅੰਦਰਲੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਕੰਗਰੋੜ ( ਪਿੱਠ ਦੀ ਹੱਡੀ) , ਮੇਰੂਦੰਡ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਂ ਨਸਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਪਸਲੀਆਂ ਤੇ ਛਾਤੀ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦਾ ਪਿੰਜਰਾ ਫੇਫ਼ੜੇ, ਦਿਲ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਹੂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਜੀਵ ਹੰਸਲੀ ਤੇ ਸਪੈਕੁਲਾ ਮੋਢੇ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਚਪਣੀ ਤੇ ਅਲਨਾ( ਅਗਲੀ ਬਾਂਹ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਹੱਡੀ) ਗੋਡੇ ਦਾ ਜੋੜ ਤੇ ਅਰਕ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਕਾਰਪਲ ਤੇ ਟਾਰਸਲ ਵੀਣੀ ਤੇ ਗਿੱਟੇ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ====ਭੰਡਾਰਣ==== ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰਣ ਕਰਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਹੱਡੀਆ ਅੰਦਰ ਦਾ ਬੋਨਮੈਰੋ ਲੋਹੇ ਵਰਗੇ ਖਣਿਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ।ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਖਣਿਜ ,ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੂ ਕਿਰਿਆ (ਉਰਜਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ) ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ====ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਦਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ==== ਹੱਡੀਆ ਦੀਆ ਕੋਠੜੀਆਂ ਇੱਕ ਔਸਟੋਕੈਲਸਿਨ ਨਾਂ ਦਾ ਹਾਰਮੋਨ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕਰ ਦੇ ਮਾਦੇ ਤੇ ਚਰਬੀ ਦੇ ਜਮਾਵੜੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਔਸਟੋਕੈਲਸਿਨ ਇੰਸੂਲਿਨ ਦੀ ਮਿਕਦਾਰ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ====ਲਹੂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ==== ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਲਾ ਬੋਨਮੈਰੋ ਹੈਮਟੋਪੋਇਸਿਸ ਰਾਹੀਂ ਲਹੂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਦੇ ਪੁੰਗਰਣ ਤੇ ਹੌਂਦ ਵਿੱਚ ਆਣ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ===ਪਿੰਜਰ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ=== ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਘਣਤਾ (BMD) ਦਾ ਘਟਣਾ ਇੱਕ ਮੁਖ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਉਮਰ ਦੇ ਢਲਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਨਾਲ ਹੱਡੀਆਂ ਭੁਰਭੁਰੀਆਂ ਤੇ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਵਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੌਂ ਬਾਦ ਇਹ ਅਕਸਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="PMGOV">[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7941614 Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Report of a WHO Study Group.], World Health Organization technical report series 843: 1–129. PMID 7941614.</ref> ਹਾਰਮੋਨਲ ਅਨਿਯਮਿਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ, ਸਟੀਰਾਇਡ ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਟਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਬਾਈਫਾਸਫੋਨੇਟਸ ਰਸਾਇਣ ਤੇ ਹੋਰ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ===ਜੋੜ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ=== ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਦੋ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋੜ ਵਾਲੀ ਜਗਾਹ 'ਤੇ ਇੱਕ ਝਿੱਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜ਼ੂਦ ਤਰਲ ਰਗੜ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ| ਜੋੜ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਉਂਗਲ, ਗੋਡੇ, ਕੂਹਣੀ, ਮੋਢੇ ਦਾ ਜੋੜ(knuckle joint),ਚੂਲੇ ਦਾ ਜੋੜ(ball & socket joint) ਆਦਿ।ਇਹ ਜੋੜ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿਲਜੁਲ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਤੇ ਬੰਦਸ਼ ਵੀ ਲਗਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੱਟ (ਫੀਮਰ) ਅਤੇ ਬਾਂਹ (ਹਿਊਮਰਸ) ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਖੂਨ ਸੈੱਲ ਬਣਾਓੁਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ| ==ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ== [[ਤਸਵੀਰ:Digestive system diagram pa.png|thumbnail|ਮਨੁਖ ਦਾ ਪਾਚਨ ਤਂਤਰ]] ਅਸੀਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਮੂੰਹ ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਲਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਚਿੱਥਦੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਇਹ ਭੋਜਨ ਨਲੀ ਰਾਹੀਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਊੁਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਖੂਨ ਸੰਚਾਰ ਵਾਲੇ ਝਿੱਲੀਦਾਰ ਅੰਗ ਵਾਲਵ ਰਾਹੀਂ ਹੋ ਕੇ ਛੋਟੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦਾ ਹੋਇਆ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਤੇ ਉੂਰਜਾ ਨੂੰ ਪਾਚਨ ਗ੍ਰੰਥੀ ਤੋਂ ਖੂਨ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਫੋਕਟ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਗੁਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੀ [[ਪਾਚਨ]] ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪੂਰਾ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਚ 24 ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਪੇਟ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ 4 ਘੰਟੇ, ਛੋਟੀਆ ਅੰਤੜੀਆਂ ਚਾਰ ਘੰਟੇ, ਵੱਡੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 8 ਘੰਟੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਹ ਭਾਗ ਲੋੜੀਂਦੀ ਉੂਰਜਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਤਕ 24 ਘੰਟੇ<ref name="mayo">[http://www.mayoclinic.com/health/digestive-system/an00896], ਮਾਇਓ ਕਲੀਨਿਕ ਹੈਲਥ, ਡਾਈਜੈਸਟਿਵ ਸਿਸਟਮ retrieved on 08-09-2012.</ref> ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਭੋਜਨ ਸਖ਼ਤ ਜਾਂ ਤਰਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਾਚਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਭੋਜਨ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ| ==ਸਾਹ ਤੰਤਰ== [[File:Respiratory system complete pa.svg|left|200px|thumb|ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਸਾਹ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹ-ਨਾਲੀ, ਦੋ (ਸੱਜੀ ਤੇ ਖੱਬੀ) ਮੁੱਖ ਸਾਹ-ਨਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਫੇਫੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫੇਫੜਿਆਂ ਅੰਦਰ ਸਾਹ-ਨਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਖ਼ਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਸਾਹ, ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਆਕਸੀਜਨ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਇਹ ਖ਼ੂਨ ਵਿੱਚ ਰਲ ਕੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਤੇ ਤੰਤੂਆਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਖ਼ੂਨ ਵਿਚਲੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਆਕਸਾਈਡ ਫੇਫੜਿਆਂ ’ਚੋਂ ਹੀ ਸਾਹ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਇਸ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਫਾਲਤੂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਵਾ ਵੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ==ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ== {{Infobox anatomy | Name = 'ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ' | Latin = | GraySubject = | GrayPage = | Image = Urinary system.svg| Width = 300px| Caption = 1. ''ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ:'' 2. ਗੁਰਦਾ, 3.ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੇਟੀ, 4. ਮੂਤਰ ਨਲੀ, 5. ਮਸਾਨਾ, 6. ਮੂਤਰ ਰਾਹ. (ਖੱਬੀ ਸਾਈਡ ਸਾਹਮਣਿਓਂ ਚਾਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ)<br> 7. ਊਪਰੀ ਗੁਰਦਾ ਗ੍ਰੰਥੀ<br> ''ਨਾੜੀਆਂ:'' 8. ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਲਹੂ ਨਾੜੀ ਤੇ ਰਗ , 9. ਹੇਠਲੀ ਰਗ, 10. ਪੇਟ ਦੀ ਲਹੂ ਨਾੜੀ , 1 1. ਆਮ ਇਲਿਆਕ ਨਾੜੀ ਤੇ ਰਗ <br> ''ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ:'' 12. ਗੁਰਦਾ, 13. ਵੱਡੀ ਅੰਤੜੀ, 14. ਕਮਰਬੰਦ ਹੱਡੀ | Image2 = | Caption2 = | Precursor = | System = | Artery = | Vein = | Nerve = | Lymph = | MeshName = | MeshNumber = | }} ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਤੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਮੂਤਰ ਪੈਦਾ, ਭੰਡਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੁਰਦੇ,ਦੋ ਮੂਤਰਣ ਨਾਲੀਆਂ,ਮਸਾਨਾ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ, ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਇਸਤਰੀ ਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਵਰਗ ਦੇ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ,ਕੇਵਲ ਅੰਤਰ ਮੂਤਰ ਰਾਹ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਹੈ। ===ਗੁਰਦੇ=== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਗੁਰਦਾ}} ਗੁਰਦੇ ,ਰਵਾਂਹ ਜਾਂ ਲੋਬੀਆ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਜੋ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਸਲੀਆਂ ਦੇ ਪਿੰਜਰ ਥੱਲੇ, ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਲੰਬਰ(lumber) ਹਿੱਸੇ ਕੋਲ, ਪਾਚਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਛਾਇਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।ਗੁਰਦੇ 1.25 ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ ਲਹੂ (ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲਹੂ ਪੂਰਤੀ ਦਾ 25%) ਆਪਣੀਆਂ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਵਾਰਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰਦਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਰਤਵ ਤਾਂ ਲਹੂ ਨੂੰ ,ਇਸ ਵਿਚੌਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਰੱਦੀ ਪਦਾਰਥ ਛਾਣ ਕੇ, ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੌਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰਦੇ ਈਲੈਕਟਰੋਲਾਈਟਸ (ਸੋਡੀਅਮ,ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ,ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਦਿ) ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਤਿਜਾਬੀ ਜਾਂ ਖਾਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਸੁਭਾਅ(PH Value) ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਸੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੂਤਰਨਲੀ ਸਿਰੇ ਵਾਲੇ ਜੋੜ ਰਾਹੀਂ ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਮਸਾਨੇ ਵਲ ਧਕੇਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ===ਮਸਾਨਾ,ਪਰੋਸਟੇਟ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ=== [[ਤਸਵੀਰ:Prostate.gif|left|150px|thumb|ਗੁਦਾ ਮਸਾਨਾ ਪਰੋਸਟੇਟ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ]] ਇਕ ਮਰਦ ਦੇ ਮੂਤਰ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਮਸਾਨੇ ਤੌੰ ਬਾਦ ਮੂਤਰ ਰਾਹ ਦੁਆਲੇ ਪਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਗੁਦਾ ਤੇ ਮਸਾਨੇ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਮਸਾਨੇ ਤੋਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਪਰੋਸਟੇਟ ਇੱਕ ਟੂਟੀ ਜਾਂ ਵਾਲਵ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਛੋਟ ਛੋਟੇ ਮੁਲਾਇਮ ਪੱਠੇ ,ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਕਿ ਪਰੋਸਟੇਟ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਜਨਣ ਤੰਤਰ ਦਾ ਵੀ ਮੁਖ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਦੀ ਪਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਅਲੱਗ ਸ਼ਕਲ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਕਿਨਜ਼ ਗਲੈਂਡ(Skene’s Gland) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ}} ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਬਕਾਇਦਾ ਇੱਕ ਰੋਗ-ਰੋਧਕ ਸਿਸਟਮ (ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ) ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੰਮ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨਿਰੰਤਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref name="imm">{{cite web| url=http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&view=article&id=468:mandeepkaur&catid=5:2012-08-02-17-17-07&Itemid=23| title=ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਬੁਲੰਦੀ ਵੱਲ..ਲੇਖਕ ਡਾ. ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਦੇ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ| publisher=[http://www.likhari.org]| date=ਅਗਸਤ,੨੦੧੦| accessdate=ਸਤੰਬਰ ੦੯, ੨੦੧੨| archive-date=2016-03-07| archive-url=https://web.archive.org/web/20160307085439/http://likhari.org/index.php?catid=5:2012-08-02-17-17-07&id=468:mandeepkaur&itemid=23&option=com_content&view=article| dead-url=yes}}</ref> ਆਓ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰੀਏ। ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਬਿਮਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਗਾਣੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਵਿਧੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। === ਪਹਿਲੇ ਚਰਣ (ਪੜਾਅ) ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਰੋਗਾਣੂ ਦਾ ਸਰੀਰ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਢਲੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਜੋਂ ਸਾਡੀ ਚਮੜੀ (Skin) ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਝਿੱਲੀਆਂ (Mucus Membrane) ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਮੜੀ ਖੁਦ ਇੱਕ ਸਥੂਲ ਢਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਸਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ (ਚਿਕਨਾਹਟ ਤੇ ਪਸੀਨਾ) ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਰੋਗਾਣੂ-ਨਾਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ “ਲਾਈਜ਼ੋਜਾਈਮ (Lysozyme)” ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪਦਾਰਥ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1922 ਵਿੱਚ Alexander Flemming ਜਦੋਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਉੱਪਰ ਖੋਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਉਸਨੂੰ ਛਿੱਕ ਆ ਗਈ। ਛਿੱਕ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਨੱਕ ਦਾ ਨਜ਼ਲਾ ਜਦੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਕਲਚਰ-ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸਦੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੇ ਨੱਕ ਦੇ ਨਜ਼ਲੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰਕ ਰਿਸਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ-ਵਿਰੋਧੀ ਪਦਾਰਥ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਉਸਨੇ “ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ” ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ ਤੇ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਉਸ ਦੁਆਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੂੰਹ, ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ, ਕੰਨ, ਗੁੱਦਾ ਤੇ ਜਣਨ ਅੰਗਾਂ ਵਿਚ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੁਲ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁੱਦਾ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਅਣਸੁਖਾਵੇਂ ਮਹੌਲ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੂੰਹ ਦੇ ਥੁੱਕ ਵਿਚਲੇ ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਤੋਂ ਅੱਗੇ ਟਾਂਸਿਲ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ’ਤੇ ਦੋ ਗਾਰਡ ਬਣਕੇ ਗਲ਼ੇ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਬੋਚ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਮਿਹਦੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਓਥੇ HCl ਤੇਜ਼ਾਬ ਉਸਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅੰਤੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਟਾਂਸਿਲ ਵਰਗੀਆਂ ਲਿੰਫ਼ਨੋਡਸ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਅਗਰ ਕੋਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤੱਕ ਬਚ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਕੇ ਉਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਰ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਨੱਕ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਨੱਕ ਦੇ ਵਾਲ, ਐਡੀਨਾਈਡ ਗਿਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਨਾਲੀ ਦੀ ਝਿੱਲੀ ਦਾ ਰਿਸਾਓ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ (ਛਿੱਕ, ਖਾਂਸੀ ’ਤੇ ਬਲਗ਼ਮ ਦੇ ਰਾਹੀਂ)। ਇਹੀ ਬਚਾਓ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼-ਦੁਆਰਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਦੂਜੇ ਚਰਣ ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਅਗਰ ਕੋਈ ਤਾਕਤਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤੱਕ ਦੇ ਬਚਾਓ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਹੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਚਾਓ-ਅਮਲਾ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਕਣ (W.B.C.) ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਨਿਗਲ ਜਾਣ (Phagocytosis) ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਜਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਓ ਨਾਲ ਮਾਰ-ਮੁਕਾਉਣ ਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਾਕਤਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਲਹੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਚਿੱਟੇ ਕਣ ਖੁਦ ਵੀ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ’ਤੇ ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਵੀ ਇਸੇ ਬਚਾਓ-ਪੜਾਅ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਿਮਾਰੀ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਦਵਾਈ ਖਾ ਕੇ ਬੁਖਾਰ ਉਤਾਰ ਲੈਣ ਨੂੰ ਅਕਲਮੰਦੀ ਸਮਝ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਬੁਖਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੋਸਤ ਹੈ। ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਮਕਸਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹਨ ਭਾਵ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਫਟਾਫਟ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਗੋਲੀ ਖਾ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇਸ ਬਚਾਓ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਰੋਗ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਤੀਜੇ ਚਰਣ ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਅਗਰ ਕੋਈ ਮਹਾਂ ਬਲੀ ਰੋਗਾਣੂ ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਚਾਓ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ B-Lymphocytes ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਕਣਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਨਿਗਲਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਉਹ ਹਮਾਲਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਖਾਸ ਉਸੇ ਰੋਗਾਣੂ ਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਐਂਟੀਬੌਡੀਜ਼ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਕਿ ਰੋਗਾਣੂ ’ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਵਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਰੋਗਾਣੂ ਦਾ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਸਦੇ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਸਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਐਂਟੀਬੌਡੀਜ਼ ਉਮਰ ਭਰ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਸਰੀਰਕ ਕੰਬਣੀ== ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 37 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਜਾਂ 98.4 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹੀਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 65 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹੀਟ ਤੋਂ ਘਟ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਠੰਢ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਘਟੇ ਹੋਏ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਬਿਜਲੲੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ਼ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਕੇ ਸੁੰਗੜਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੁੰਗੜਣ ਤੇ ਫੈਲਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਂਬਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭੋਜਨ ਦਾ ਆਕਸੀਕਰਨ ਹੋ ਕਿ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੰਬਣੀ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਸਰੀਰਕ ਗੰਧ== ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਰਗ ਇੰਚ ’ਤੇ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਲਗਪਗ 80 ਤੋਂ 100 ਜਾਤੀਆਂ ਉੱਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਮੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਰਗ ਇੰਚ ਵਿੱਚ 650 ਪਸੀਨਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਚਮੜੀ ’ਤੇ ਪਸੀਨਾ, ਧੂੜ ਦੇ ਕਣ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਪਸੀਨੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉੱਡਣਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਗੰਧ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਬਰੈਵੀਬੈਕਟੀਰੀਅਮ ਲਾਇਨਸ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਲੇ ਹੋਏ ਅੰਗ ਵਰਗੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। *ਸਟੈਫੀਲੋਕੋਕਸ ਐਪੀਡਰਮੀਡੀਜ਼ ਅਤੇ ਬੈਸਿਲਸ ਸਬਟਿਲਿਸ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਪਸੀਨੇ ਵਿਚਲੇ ਲਿਉਸਾਈਨ ਅਤੇ ਅਮਾਈਨੋਐਸਿਡ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੈਸੀ ਆਇਸੋਵੈਲਰਿਕ ਐਸਿਡ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ]] a3jyepxra60au5lrzsdxkh1m4tvoo3a 750067 750039 2024-04-11T01:50:25Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:117.215.229.28|117.215.229.28]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki '''ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਸਰੀਰ''' ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਤੇ ਜਟਿਲ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਤਰਾਂ ਹੈ। ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਨਿਰਵਿਘਨ ਸਹਿਜ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਰਾਬੀ ਆ ਜਾਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਕੁਝ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗਣਾ, ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦੁਖਣ ਜਿਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣੀ ਆਦਿ। ਇਹ ਲੱਛਣ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ, ਖ਼ੁਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਭਾਵ ਬਿਮਾਰੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਗਿਆਨ ਅੱਗੇ ਵਰਨਣ ਹੈ। ==ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ== [[File:Human Body Parts PA.svg|ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗthumb]] ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰੇਕ ਬਾਹਰੀ ਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ ਦਾ ਨਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਚਿਤਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਗ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੌਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ, ਸਿਰ , ਚਿਹਰਾ, ਗਰਦਨ, ਮੋਢਾ, ਛਾਤੀ, ਸਤਨ , ਨਾਭੀ, ਪੇਟ, ਜਨਣ ਅੰਗ:- ਯੋਨੀ (ਇ:)- ਲਿੰਗ (ਪੁਰਸ਼), ਪੱਟ, ਗੋਡਾ, ਲੱਤ, ਅੱਡੀ, ਪੈਰ ਆਦਿ। ==ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ== [[ਤਸਵੀਰ:Internal Organs pa.svg|right|ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ|250px]] :ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:- ਦਿਮਾਗ, ਦਿਲ, ਫੇਫ਼ੜੇ, ਜਿਗਰ, ਪਿੱਤਾ, ਮਿਹਦਾ, ਪਾਚਕ-ਗ੍ਰੰਥੀ, ਗੁਰਦੇ, ਅੰਤੜੀਆਂ, ਮਸਾਨਾ, ਬੋਨ ਮੈਰੋ, ਰਗਾਂ ਧਮਨੀਆਂ ਢਾਂਚਾ ਆਦਿ। ==ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ== [[ਤਸਵੀਰ:Human skeleton diagram trace.svg|left|thumb|'''ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ''']] ਪਿੰਜਰ ਸਰੀਰ ਦਾ ਉਹ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਕਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਕਈ ਸੌ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੁੜਵੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੇ।ਇਕ ਬਾਲਗ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਪਿੰਜਰ ੨੦੬ ਹੱਡੀਆ ਦਾ ਜੋੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <ref name="GR">[http://www.groundreport.com/Health_and_Science/We-re-Born-With-270-Bones-As-Adults-We-Have-206/2846769 ''We’re Born With 270 Bones. As Adults We Have 206'' Lary Miller dec 9,2007 ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121027172953/http://www.groundreport.com/Health_and_Science/We-re-Born-With-270-Bones-As-Adults-We-Have-206/2846769 |date=2012-10-27 }}, Ground report retrieved on oct 20,2012</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੌਂ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਹੱਡੀ ਪੱਟ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਫੀਮਰ (en:femur) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਸਭ ਤੌਂ ਛੋਟੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਓਸੀਕਲਸ(en:ossicles) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ੩ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ੧ ਹੈ। ===ਬਣਤਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Human skeleton front pa.svg|300x600px|framed|right|ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅੰਗ]] ਬਣਤਰ ਮੁਤਾਬਕ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ੪ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ- ''ਲੰਬੀ ਹੱਡੀ, ਛੋਟੀ ਹੱਡੀ, ਪੱਧਰੀ ਹੱਡੀ'' ਅਤੇ ''ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਆਕਾਰ'' ਵਾਲੀ ਹੱਡੀ| ਹੱਡੀਆਂ ਅੰਦਰ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ,ਨਾੜੀ ਕੋਸ਼ਕਾਵਾਂ ਤੇ ਜਿੰਦਾ ਹੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਮਾਦੇ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਕਵਚ ਚੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੈ। ===ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਕਾਰਜ=== ਮਨੁੱਖੀ ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਮੁੱਖ 6 ਕੰਮ ਹਨ। ====ਆਸਰਾ==== ਪਿੰਜਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਰਤਵ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਜਾਂ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ [[ਦਿਲ]] ਵਰਗੇ ਕੋਮਲ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਚੋਟ ਲਗਣ ਤੋਂ ਰੱਖਿਆ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਸਲੀਆ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦਿਲ ਜ਼ਿੰਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ====ਹਰਕਤ==== ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਜੋੜ ,ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਜੁਲ ਜਾਂ ਹਰਕਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਦੁਸਰਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੂਲੇ ਦੇ ਗੇਂਦ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਖੋੜ ਵਰਗੇ ਜੋੜ ਜਾਂ ਗੋਡੇ ਦੇ ਕਬਜੇ ਵਰਗੇ ਜੋੜ ਦੀ ਹਰਕਤ ਗਿੱਚੀ ਦੇ ਇੱਕ ਧੁਰੇ ਜੋੜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰਕਤ ਪਿੰਜਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਮਾਸ ਪੇਸ਼ੀਆਂ, ਹੱਢੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜ ਤੇ ਨਸ ਪ੍ਰਬੰਧਣ ਦਾ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਮਸ਼ੀਨਸਾਜੀ ਤੰਤਰ ਹੈ। ====ਸੁਰੱਖਿਆ==== ਪਿੰਜਰ ਕਈ ਜੀਵਨ-ਦਾਈ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਰੱਖਿਅਕ ਹੈ। * ਖੋਪੜੀ ਦਿਮਾਗ,ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਅੰਦਰਲੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਕੰਗਰੋੜ ( ਪਿੱਠ ਦੀ ਹੱਡੀ) , ਮੇਰੂਦੰਡ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆਂ ਨਸਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਪਸਲੀਆਂ ਤੇ ਛਾਤੀ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦਾ ਪਿੰਜਰਾ ਫੇਫ਼ੜੇ, ਦਿਲ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਹੂ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਜੀਵ ਹੰਸਲੀ ਤੇ ਸਪੈਕੁਲਾ ਮੋਢੇ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਚਪਣੀ ਤੇ ਅਲਨਾ( ਅਗਲੀ ਬਾਂਹ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਹੱਡੀ) ਗੋਡੇ ਦਾ ਜੋੜ ਤੇ ਅਰਕ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਕਾਰਪਲ ਤੇ ਟਾਰਸਲ ਵੀਣੀ ਤੇ ਗਿੱਟੇ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ====ਭੰਡਾਰਣ==== ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਦਾ ਭੰਡਾਰਣ ਕਰਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਹੱਡੀਆ ਅੰਦਰ ਦਾ ਬੋਨਮੈਰੋ ਲੋਹੇ ਵਰਗੇ ਖਣਿਜ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹਨ।ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਖਣਿਜ ,ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੂ ਕਿਰਿਆ (ਉਰਜਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ) ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ====ਹਾਰਮੋਨਜ਼ ਦਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ==== ਹੱਡੀਆ ਦੀਆ ਕੋਠੜੀਆਂ ਇੱਕ ਔਸਟੋਕੈਲਸਿਨ ਨਾਂ ਦਾ ਹਾਰਮੋਨ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕਰ ਦੇ ਮਾਦੇ ਤੇ ਚਰਬੀ ਦੇ ਜਮਾਵੜੇ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਔਸਟੋਕੈਲਸਿਨ ਇੰਸੂਲਿਨ ਦੀ ਮਿਕਦਾਰ ਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ====ਲਹੂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ==== ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਲਾ ਬੋਨਮੈਰੋ ਹੈਮਟੋਪੋਇਸਿਸ ਰਾਹੀਂ ਲਹੂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਦੇ ਪੁੰਗਰਣ ਤੇ ਹੌਂਦ ਵਿੱਚ ਆਣ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ===ਪਿੰਜਰ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ=== ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਘਣਤਾ (BMD) ਦਾ ਘਟਣਾ ਇੱਕ ਮੁਖ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਉਮਰ ਦੇ ਢਲਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਨਾਲ ਹੱਡੀਆਂ ਭੁਰਭੁਰੀਆਂ ਤੇ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਵਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੌਂ ਬਾਦ ਇਹ ਅਕਸਰ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="PMGOV">[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7941614 Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Report of a WHO Study Group.], World Health Organization technical report series 843: 1–129. PMID 7941614.</ref> ਹਾਰਮੋਨਲ ਅਨਿਯਮਿਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ, ਸਟੀਰਾਇਡ ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਤੇ ਵਿਟਾਮਿਨ ਡੀ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਟਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਬਾਈਫਾਸਫੋਨੇਟਸ ਰਸਾਇਣ ਤੇ ਹੋਰ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ===ਜੋੜ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ=== ਹੱਡੀਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਦੋ ਹੱਡੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋੜ ਵਾਲੀ ਜਗਾਹ 'ਤੇ ਇੱਕ ਝਿੱਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜ਼ੂਦ ਤਰਲ ਰਗੜ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ| ਜੋੜ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਉਂਗਲ, ਗੋਡੇ, ਕੂਹਣੀ, ਮੋਢੇ ਦਾ ਜੋੜ(knuckle joint),ਚੂਲੇ ਦਾ ਜੋੜ(ball & socket joint) ਆਦਿ।ਇਹ ਜੋੜ ਹੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿਲਜੁਲ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਤੇ ਬੰਦਸ਼ ਵੀ ਲਗਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੱਟ (ਫੀਮਰ) ਅਤੇ ਬਾਂਹ (ਹਿਊਮਰਸ) ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਬੋਨ ਮੈਰੋ ਖੂਨ ਸੈੱਲ ਬਣਾਓੁਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ| ==ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ== [[ਤਸਵੀਰ:Digestive system diagram pa.png|thumbnail|ਮਨੁਖ ਦਾ ਪਾਚਨ ਤਂਤਰ]] ਅਸੀਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਮੂੰਹ ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਲਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਚਿੱਥਦੇ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਇਹ ਭੋਜਨ ਨਲੀ ਰਾਹੀਂ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਭੋਜਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਊੁਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਖੂਨ ਸੰਚਾਰ ਵਾਲੇ ਝਿੱਲੀਦਾਰ ਅੰਗ ਵਾਲਵ ਰਾਹੀਂ ਹੋ ਕੇ ਛੋਟੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਹ ਚੱਕਰ ਕੱਟਦਾ ਹੋਇਆ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਣ ਤੇ ਉੂਰਜਾ ਨੂੰ ਪਾਚਨ ਗ੍ਰੰਥੀ ਤੋਂ ਖੂਨ ਰਾਹੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋਈ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਫੋਕਟ ਪਦਾਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਗੁਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਲ-ਮੂਤਰ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੀ [[ਪਾਚਨ]] ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪੂਰਾ ਚੱਕਰ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਚ 24 ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਪੇਟ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਊਰਜਾ ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ 4 ਘੰਟੇ, ਛੋਟੀਆ ਅੰਤੜੀਆਂ ਚਾਰ ਘੰਟੇ, ਵੱਡੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਅੱਠ ਘੰਟੇ ਅਤੇ ਪਾਚਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 8 ਘੰਟੇ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਹ ਭਾਗ ਲੋੜੀਂਦੀ ਉੂਰਜਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਧੂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਤਕ 24 ਘੰਟੇ<ref name="mayo">[http://www.mayoclinic.com/health/digestive-system/an00896], ਮਾਇਓ ਕਲੀਨਿਕ ਹੈਲਥ, ਡਾਈਜੈਸਟਿਵ ਸਿਸਟਮ retrieved on 08-09-2012.</ref> ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਭੋਜਨ ਸਖ਼ਤ ਜਾਂ ਤਰਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਪਾਚਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਭੋਜਨ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ| ==ਸਾਹ ਤੰਤਰ== [[File:Respiratory system complete pa.svg|left|200px|thumb|ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਸਾਹ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹ-ਨਾਲੀ, ਦੋ (ਸੱਜੀ ਤੇ ਖੱਬੀ) ਮੁੱਖ ਸਾਹ-ਨਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਫੇਫੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫੇਫੜਿਆਂ ਅੰਦਰ ਸਾਹ-ਨਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਖ਼ਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਸਾਹ, ਅੰਦਰ ਖਿੱਚਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਆਕਸੀਜਨ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਇਹ ਖ਼ੂਨ ਵਿੱਚ ਰਲ ਕੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਤੇ ਤੰਤੂਆਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦੀ ਹੈ। ਖ਼ੂਨ ਵਿਚਲੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਇਆਕਸਾਈਡ ਫੇਫੜਿਆਂ ’ਚੋਂ ਹੀ ਸਾਹ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਇਸ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਫਾਲਤੂ ਪਦਾਰਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹਵਾ ਵੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ==ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ== {{Infobox anatomy | Name = 'ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ' | Latin = | GraySubject = | GrayPage = | Image = Urinary system.svg| Width = 300px| Caption = 1. ''ਮਨੁੱਖੀ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ:'' 2. ਗੁਰਦਾ, 3.ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੇਟੀ, 4. ਮੂਤਰ ਨਲੀ, 5. ਮਸਾਨਾ, 6. ਮੂਤਰ ਰਾਹ. (ਖੱਬੀ ਸਾਈਡ ਸਾਹਮਣਿਓਂ ਚਾਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ)<br> 7. ਊਪਰੀ ਗੁਰਦਾ ਗ੍ਰੰਥੀ<br> ''ਨਾੜੀਆਂ:'' 8. ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਲਹੂ ਨਾੜੀ ਤੇ ਰਗ , 9. ਹੇਠਲੀ ਰਗ, 10. ਪੇਟ ਦੀ ਲਹੂ ਨਾੜੀ , 1 1. ਆਮ ਇਲਿਆਕ ਨਾੜੀ ਤੇ ਰਗ <br> ''ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ:'' 12. ਗੁਰਦਾ, 13. ਵੱਡੀ ਅੰਤੜੀ, 14. ਕਮਰਬੰਦ ਹੱਡੀ | Image2 = | Caption2 = | Precursor = | System = | Artery = | Vein = | Nerve = | Lymph = | MeshName = | MeshNumber = | }} ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਤੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਮੂਤਰ ਪੈਦਾ, ਭੰਡਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੁਰਦੇ,ਦੋ ਮੂਤਰਣ ਨਾਲੀਆਂ,ਮਸਾਨਾ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ, ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।ਇਸਤਰੀ ਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਵਰਗ ਦੇ ਮੂਤਰਣ ਤੰਤਰ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ,ਕੇਵਲ ਅੰਤਰ ਮੂਤਰ ਰਾਹ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਹੈ। ===ਗੁਰਦੇ=== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਗੁਰਦਾ}} ਗੁਰਦੇ ,ਰਵਾਂਹ ਜਾਂ ਲੋਬੀਆ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਜੋ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਪਸਲੀਆਂ ਦੇ ਪਿੰਜਰ ਥੱਲੇ, ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਲੰਬਰ(lumber) ਹਿੱਸੇ ਕੋਲ, ਪਾਚਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਛਾਇਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।ਗੁਰਦੇ 1.25 ਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ ਲਹੂ (ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਕੁੱਲ ਲਹੂ ਪੂਰਤੀ ਦਾ 25%) ਆਪਣੀਆਂ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਲੈ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਪੇਟ ਦੀਆਂ ਲਹੂ ਨਾੜੀਆਂ ਦਵਾਰਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰਦਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਰਤਵ ਤਾਂ ਲਹੂ ਨੂੰ ,ਇਸ ਵਿਚੌਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਰੱਦੀ ਪਦਾਰਥ ਛਾਣ ਕੇ, ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੌਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰਦੇ ਈਲੈਕਟਰੋਲਾਈਟਸ (ਸੋਡੀਅਮ,ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ,ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਆਦਿ) ਦਾ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਤਿਜਾਬੀ ਜਾਂ ਖਾਰੇ ਹੋਣ ਦੇ ਸੁਭਾਅ(PH Value) ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਸੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੂਤਰਨਲੀ ਸਿਰੇ ਵਾਲੇ ਜੋੜ ਰਾਹੀਂ ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਮਸਾਨੇ ਵਲ ਧਕੇਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ===ਮਸਾਨਾ,ਪਰੋਸਟੇਟ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ=== [[ਤਸਵੀਰ:Prostate.gif|left|150px|thumb|ਗੁਦਾ ਮਸਾਨਾ ਪਰੋਸਟੇਟ ਤੇ ਮੂਤਰ ਰਾਹ]] ਇਕ ਮਰਦ ਦੇ ਮੂਤਰ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਮਸਾਨੇ ਤੌੰ ਬਾਦ ਮੂਤਰ ਰਾਹ ਦੁਆਲੇ ਪਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੈ ਜੋ ਗੁਦਾ ਤੇ ਮਸਾਨੇ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਮਸਾਨੇ ਤੋਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਲਈ ਪਰੋਸਟੇਟ ਇੱਕ ਟੂਟੀ ਜਾਂ ਵਾਲਵ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਛੋਟ ਛੋਟੇ ਮੁਲਾਇਮ ਪੱਠੇ ,ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਮੂਤਰ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦ ਕਿ ਪਰੋਸਟੇਟ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਜਨਣ ਤੰਤਰ ਦਾ ਵੀ ਮੁਖ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸਤ੍ਰੀਆਂ ਦੀ ਪਰੋਸਟੇਟ ਗ੍ਰੰਥੀ ਅਲੱਗ ਸ਼ਕਲ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਕਿਨਜ਼ ਗਲੈਂਡ(Skene’s Gland) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ== {{ਮੁੱਖ ਲੇਖ|ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ}} ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਬਕਾਇਦਾ ਇੱਕ ਰੋਗ-ਰੋਧਕ ਸਿਸਟਮ (ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ) ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੰਮ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨਿਰੰਤਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref name="imm">{{cite web| url=http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&view=article&id=468:mandeepkaur&catid=5:2012-08-02-17-17-07&Itemid=23| title=ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸ ਬੁਲੰਦੀ ਵੱਲ..ਲੇਖਕ ਡਾ. ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਦੇ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ| publisher=[http://www.likhari.org]| date=ਅਗਸਤ,੨੦੧੦| accessdate=ਸਤੰਬਰ ੦੯, ੨੦੧੨| archive-date=2016-03-07| archive-url=https://web.archive.org/web/20160307085439/http://likhari.org/index.php?catid=5:2012-08-02-17-17-07&id=468:mandeepkaur&itemid=23&option=com_content&view=article| dead-url=yes}}</ref> ਆਓ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰੀਏ। ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਣੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਬਿਮਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਗਾਣੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਿੰਨ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਵਿਧੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। === ਪਹਿਲੇ ਚਰਣ (ਪੜਾਅ) ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਰੋਗਾਣੂ ਦਾ ਸਰੀਰ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਢਲੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਜੋਂ ਸਾਡੀ ਚਮੜੀ (Skin) ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਝਿੱਲੀਆਂ (Mucus Membrane) ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਮੜੀ ਖੁਦ ਇੱਕ ਸਥੂਲ ਢਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਸਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ (ਚਿਕਨਾਹਟ ਤੇ ਪਸੀਨਾ) ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਰੋਗਾਣੂ-ਨਾਸ਼ਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ “ਲਾਈਜ਼ੋਜਾਈਮ (Lysozyme)” ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪਦਾਰਥ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1922 ਵਿੱਚ Alexander Flemming ਜਦੋਂ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਉੱਪਰ ਖੋਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਅਚਾਨਕ ਉਸਨੂੰ ਛਿੱਕ ਆ ਗਈ। ਛਿੱਕ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਨੱਕ ਦਾ ਨਜ਼ਲਾ ਜਦੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਕਲਚਰ-ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸਦੀ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਹੱਦ ਨਾ ਰਹੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸਨੇ ਨੱਕ ਦੇ ਨਜ਼ਲੇ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰਕ ਰਿਸਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੈਕਟੀਰੀਆ-ਵਿਰੋਧੀ ਪਦਾਰਥ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਉਸਨੇ “ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ” ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ ਤੇ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਮਾਦਾ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਉਸ ਦੁਆਰ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੂੰਹ, ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ, ਕੰਨ, ਗੁੱਦਾ ਤੇ ਜਣਨ ਅੰਗਾਂ ਵਿਚ। ਅਗਰ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੁਲ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁੱਦਾ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਅਣਸੁਖਾਵੇਂ ਮਹੌਲ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੂੰਹ ਦੇ ਥੁੱਕ ਵਿਚਲੇ ਲਾਈਜ਼ੋਜ਼ਾਈਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਤੋਂ ਅੱਗੇ ਟਾਂਸਿਲ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ’ਤੇ ਦੋ ਗਾਰਡ ਬਣਕੇ ਗਲ਼ੇ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਪਾਸੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦਬੋਚ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਮਿਹਦੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਓਥੇ HCl ਤੇਜ਼ਾਬ ਉਸਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅੰਤੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਟਾਂਸਿਲ ਵਰਗੀਆਂ ਲਿੰਫ਼ਨੋਡਸ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਅਗਰ ਕੋਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਪਦਾਰਥ ਜਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤੱਕ ਬਚ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਦਸਤ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਹਿ ਕੇ ਉਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਰ ਕੋਈ ਰੋਗਾਣੂ ਨੱਕ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਨੱਕ ਦੇ ਵਾਲ, ਐਡੀਨਾਈਡ ਗਿਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਨਾਲੀ ਦੀ ਝਿੱਲੀ ਦਾ ਰਿਸਾਓ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ (ਛਿੱਕ, ਖਾਂਸੀ ’ਤੇ ਬਲਗ਼ਮ ਦੇ ਰਾਹੀਂ)। ਇਹੀ ਬਚਾਓ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼-ਦੁਆਰਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। === ਦੂਜੇ ਚਰਣ ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਅਗਰ ਕੋਈ ਤਾਕਤਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਤੱਕ ਦੇ ਬਚਾਓ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਹੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਚਾਓ-ਅਮਲਾ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਟੇ ਕਣ (W.B.C.) ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਨਿਗਲ ਜਾਣ (Phagocytosis) ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਜਹਿਰੀਲੇ ਰਸਾਓ ਨਾਲ ਮਾਰ-ਮੁਕਾਉਣ ਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਾਕਤਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਲਹੂ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਚਿੱਟੇ ਕਣ ਖੁਦ ਵੀ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ’ਤੇ ਬੁਖਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਵੀ ਇਸੇ ਬਚਾਓ-ਪੜਾਅ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬਿਮਾਰੀ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਦਵਾਈ ਖਾ ਕੇ ਬੁਖਾਰ ਉਤਾਰ ਲੈਣ ਨੂੰ ਅਕਲਮੰਦੀ ਸਮਝ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਬੁਖਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੋਸਤ ਹੈ। ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹਨ ਦਾ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਮਕਸਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੁਖਾਰ ਚੜ੍ਹਨ ਭਾਵ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰੋਗਾਣੂਆਂ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ਕਤੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਫਟਾਫਟ ਬੁਖਾਰ ਦੀ ਗੋਲੀ ਖਾ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇਸ ਬਚਾਓ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਰੋਗ ਹੋਰ ਵੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਤੀਜੇ ਚਰਣ ਦਾ ਬਚਾਓ=== ਅਗਰ ਕੋਈ ਮਹਾਂ ਬਲੀ ਰੋਗਾਣੂ ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਜਣਨ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧਦੀ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਚਾਓ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਚਿੱਟੇ ਕਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ B-Lymphocytes ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਕਣਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੋਗਾਣੂ ਨੂੰ ਨਿਗਲਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਉਹ ਹਮਾਲਵਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਖਾਸ ਉਸੇ ਰੋਗਾਣੂ ਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਐਂਟੀਬੌਡੀਜ਼ ਛੱਡਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਕਿ ਰੋਗਾਣੂ ’ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਵਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਰੋਗਾਣੂ ਦਾ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਸਦੇ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਸਲ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਣੂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਐਂਟੀਬੌਡੀਜ਼ ਉਮਰ ਭਰ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਸਰੀਰਕ ਕੰਬਣੀ== ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 37 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ ਜਾਂ 98.4 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹੀਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 65 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹੀਟ ਤੋਂ ਘਟ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਠੰਢ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਘਟੇ ਹੋਏ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਬਿਜਲੲੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ਼ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਕੇ ਸੁੰਗੜਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੁੰਗੜਣ ਤੇ ਫੈਲਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਂਬਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਭੋਜਨ ਦਾ ਆਕਸੀਕਰਨ ਹੋ ਕਿ ਤਾਪ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਪ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੰਬਣੀ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਸਰੀਰਕ ਗੰਧ== ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਰਗ ਇੰਚ ’ਤੇ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਲਗਪਗ 80 ਤੋਂ 100 ਜਾਤੀਆਂ ਉੱਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਮੜੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਰਗ ਇੰਚ ਵਿੱਚ 650 ਪਸੀਨਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਸੀਨਾ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਚਮੜੀ ’ਤੇ ਪਸੀਨਾ, ਧੂੜ ਦੇ ਕਣ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਚੰਗਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਪਸੀਨੇ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਉੱਡਣਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਗੰਧ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। *ਬਰੈਵੀਬੈਕਟੀਰੀਅਮ ਲਾਇਨਸ ਚਮੜੀ ਦੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਲੇ ਹੋਏ ਅੰਗ ਵਰਗੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। *ਸਟੈਫੀਲੋਕੋਕਸ ਐਪੀਡਰਮੀਡੀਜ਼ ਅਤੇ ਬੈਸਿਲਸ ਸਬਟਿਲਿਸ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਪਸੀਨੇ ਵਿਚਲੇ ਲਿਉਸਾਈਨ ਅਤੇ ਅਮਾਈਨੋਐਸਿਡ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੈਸੀ ਆਇਸੋਵੈਲਰਿਕ ਐਸਿਡ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮਨੁੱਖੀ ਅੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ]] c0sxd5uh1z3ntixmg3jvcekyfm5hxvc 0 16618 749987 625829 2024-04-10T14:03:23Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki [[File:Primary Human Language Families Map.png|550px|thumb|ਭਾਸ਼ਾ ਟੱਬਰ ਦਦੀ ਸੰਸਾਰਿਕ ਵੰਡ]] '''ਭਾਸ਼ਾ ਟੱਬਰ''' ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਟੱਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਪਿਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਹੜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਕਿਸ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਧਾਰ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ-ਵਿਆਪੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਕਰਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਨਿਚੋੜ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ 14 ਪਰਿਵਾਰ ਕਲਪੇ ਹਨ।<ref name="pps">{{cite book |title= ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਵਿਕਾਸ |author= ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਡਾਃ) |page= 58}}</ref> ਇਹਨਾ 14 ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ <nowiki>''</nowiki>ਭਾਰਤ-ਯੂਰਪੀ" (ਭਾਰੋਪੀ ਪਰਵਾਰ) ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਅੱਠ ਉਪ ਪਰਿਵਾਰ ਨਿਸਚਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ <ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਨ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਹਾਰ|last=ਬਰਾੜ|first=ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ|publisher=ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ|year=2008|isbn=81-7883-496-0|location=ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ|pages=15}}</ref> <references /> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ]] qkodjf78scmbri26fnido79t2bv04x2 750055 749987 2024-04-11T01:42:49Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ|ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[File:Primary Human Language Families Map.png|550px|thumb|ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦਦੀ ਸੰਸਾਰਿਕ ਵੰਡ]] '''ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ''' ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਟੱਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਪਿਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਹੜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਕਿਸ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਧਾਰ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ-ਵਿਆਪੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਕਰਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਜਿਹੜੇ ਨਿਚੋੜ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ 14 ਪਰਿਵਾਰ ਕਲਪੇ ਹਨ।<ref name="pps">{{cite book |title= ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਵਿਕਾਸ |author= ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਡਾਃ) |page= 58}}</ref> ਇਹਨਾ 14 ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ <nowiki>''</nowiki>ਭਾਰਤ-ਯੂਰਪੀ" (ਭਾਰੋਪੀ ਪਰਵਾਰ) ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਅੱਠ ਉਪ ਪਰਿਵਾਰ ਨਿਸਚਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ <ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਆਕਰਨ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਹਾਰ|last=ਬਰਾੜ|first=ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ|publisher=ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ|year=2008|isbn=81-7883-496-0|location=ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ|pages=15}}</ref> <references /> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ]] awdl7r7hraxcjazct24u3suy18hbcwd 0 16943 750126 619796 2024-04-11T10:39:25Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist <!-- See Wikipedia:WikiProject_Musicians --> | name = ਮੰਨਾ ਡੇ | image = Manna_Dey.jpg | caption =ਰਾਵਿੰਦਰ ਭਾਰਤੀ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਸਮੇਂ | image_size = | background = ਗਾਇਕ | birth_name = ਪ੍ਰਬੋਧ ਚੰਦਰ ਡੇ | alias =ਮੰਨਾ ਡੇ | birth_date = 1 ਮਈ 1919 | birth_place =[[ਕੋਲਕਾਤਾ]] | death_date = {{Death date and age|df=y|2013|10|24|1919|5|1}} | death_place = [[ਬੈਂਗਲੂਰੂ]], [[ਭਾਰਤ]] | residence = | instrument = ਕੰਠ ਗਾਇਕ | genre = [[ਪਿਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] | occupation = ਗਾਇਕ | years_active = 1929 ਤੋਂ | website = {{url|http://www.mannadey.in}} }} '''ਪ੍ਰਬੋਧ ਚੰਦਰ ਡੇ''', ਛੋਟਾ ਨਾਂ '''ਮੰਨਾ ਡੇ''' (1 ਮਈ 1919- 24 ਅਕਤੂਬਰ 2013) ਦਾ ਜਨਮ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਪੂਰਨਾ ਚੰਦਰ ਡੇ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਮਹਾਮਾਇਆ ਦਾ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਮੰਨਾ ਡੇ ਦਾ ਚਾਚਾ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਕੇ. ਸੀ. ਡੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਇੰਦੁ ਬਾਬੁਰ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਅਤੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਟੋਕਿਸ਼ ਚਰਚ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |title= Music Singer Colossus |url= http://www.screenindia.com/old/print.php?content_id=10431&secnam=music |date= 28 July 2009 |work= Screen |accessdate=28 July 2009}}</ref> ਮੰਨਾ ਡੇ ਨੂੰ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਘੋਲ ਅਤੇ ਬਾਕਸਿੰਗ ਦਾ ਸ਼ੌਂਕ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੀ.ਏ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਦਿਆ ਸਾਗਰ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਅਤੇ 1929 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ। ਆਪ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਬੰਗਾਲੀ]] ਗਾਇਕ ਸੀ। ਇਸਨੇ [[ਹਿੰਦੀ]], [[ਬੰਗਾਲੀ]], [[ਗੁਜਰਾਤੀ]], [[ਮਰਾਠੀ]], [[ਮਲਿਆਲਮ]], [[ਕੰਨੜ]] ਅਤੇ [[ਅਸਾਮੀ]] ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗਾਣੇ ਗਾਏ ਹਨ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ 3500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਾਣੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਵਾ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ==ਹੋਰ ਗਾਇਕ== ਮੰਨਾ ਡੇ ਨੇ [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]], [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]], [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾਂ ਨਾਲ ਗੀਤ ਗਾਏ। ==ਨਿਜੀ ਜੀਵਨ== ਮੰਨਾ ਡੇ ਨੇ 18 ਦਸੰਬਰ 1953 ਨੂੰ ਸਲੋਚਨਾ ਕੁਮਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪ ਦੋ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਨ। ==ਹੋਰ ਜੀਵਨ ਸੰਗੀਤਕ== ਮੰਨਾ ਡੇ ਨੇ 1262 [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]], 46 [[ਰਾਵਿੰਦਰ ਸੰਗੀਤ]], 3 [[ਦਵਿਗੇਂਦ ਗੀਤ]], 84 [[ਸ਼ਿਯਾਮਾ]] ਸੰਗੀਤ, 23 ਅਕਸ਼ਵਾਨੀ ਗੀਤ, 3 ਟੀਵੀ ਲੜੀਵਾਰ ਲਈ ਟਾਈਟਲ ਗੀਤ,103 [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ ਅਤੇ 33 ਗੈਰ ਫਿਲਮੀ [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਗੀਤ<ref name="Manna Dey Song List from official website">{{cite web|url=http://www.mannadey.in/index2.html|title=Manna Dey List of Songs in each language – with breakups}}</ref> 35 [[ਭੋਜਪੁਰੀ ਬੋਲੀ|ਭੋਜਪੁਰੀ]] ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ, 2 [[ਮਗਧ]] ਦੇ ਗੀਤ ਅਤੇ ਇੱਕ [[ਮੈਥਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੈਥਿਲੀ]] ਗੀਤ 13 [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫਿਲਮੀ ਅਤੇ 5 ਗੈਰ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ,2 [[ਆਸਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਸਾਮੀ]] ਫਿਲਮੀ, 4 ਗੈਰ ਫਿਲਮੀ, 7 [[ਓਡੀਆ|ਓੜਿਆ]] 1 [[ਕੋਂਕਣੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਕੋਕਣੀ]] ਗੀਤ, 85 [[ਗੁਜਰਾਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਗੁਜਰਾਤੀ]] ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ 55 [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ,15 ਗੈਰ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ 2 [[ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ|ਕੰਨੜ]] ਫਿਲਮ ਲਈ 2 [[ਮਲਿਆਲਮ]] ==ਸਨਮਾਨ== *1969 ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਮਰਦ ਗਾਇਕ ਲਈ ਫਿਲਮ ਮੇਰੇ ਹਜ਼ੂਰ ਲਈ ਮਿਲਿਆ *1971 ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਮਰਦ ਗਾਇਕ ਲਈ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ਨਿਸ਼ੀ ਪਦਮਾ<ref name="18thaward">{{cite web|url=http://iffi.nic.in/Dff2011/Frm17thNFAAward.aspx|title=18th National Film Awards|publisher=[[International Film Festival of India]]|accessdate= }}</ref><ref name="18thawardPDF">{{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/17th_NFF_1971.pdf|title=18th National Film Awards (PDF)|publisher=[[Directorate of Film Festivals]]|accessdate= }}</ref> *1971 [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] *1972 ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਮਰਦ ਗਾਇਕ ਲਈ ਫਿਲਮ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ *1985 [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਸਨਮਾਨ *1988 ਮਿਸ਼ੇਲ ਸਾਹਿਤੋਯੋ ਪੁਰਸਕਾਰ *1990 ਸ਼ਿਆਮਲ ਮਿਤਰਾ ਸਨਮਾਨ *1991 ਸੰਗੀਤ ਸਵਰਨਾਚੁਰ ਸਨਮਾਨ *1993 ਪੀ. ਸੀ. ਚੰਦਰਾ ਸਨਮਾਨ *1999 ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ ਰਾਏ ਸਨਮਾਨ *2001 ਅਨੰਦ ਬਜਾਰ ਪੱਤਰਕਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ *2002 ਸਪੈਸ਼ਲ ਜਿਉਰੀ ਸਨਮਾਨ *2003 ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਾਨ ਸਨਾਮਨ *2004 ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਨਮਾਨ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ ਸਨਮਾਨ *2004 ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਰਾਵਿੰਦਰ ਭਾਰਤੀ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ *2005 ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵਨ ਭਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਨਮਾਨ *2005 [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ]] *2007 ਪਹਿਲਾ ਅਕਸ਼ਿਆ ਮੋਹੰਤੀ ਸਨਮਾਨ *2007 [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] ਸਨਮਾਨ *2008 ਯਾਦਵ ਯੁਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਆਪਾਧੀ *2011 [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਸਨਮਾਨ]] *2011 ਬੰਗਾ ਵਿਭੁਸ਼ਨ ਸਨਮਾਨ *2012 ਅਨਾਨਵੋ ਸਨਮਾਨ 24 ਘੰਟੇ TV ਚੈਨਲ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== *[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] *[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਇਨਾਮ]] *[[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗਾਇਕ]] al9di8rjp66mp2cibqzcox874yvwj2w 0 18211 750121 543908 2024-04-11T09:58:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਮਨੁੱਖ | ਨਾਮ = ਸਿਧਾਰਥ | ਤਸਵੀਰ =Sidharthartist.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ =300px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = ਸਿਧਾਰਥ ਆਰਟਿਸਟ | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 1956 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਨੇੜੇ [[ਬੱਸੀਆਂ]] (ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ) | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = | ਮੌਤ_ਥਾਂ = | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = ਚਿੱਤਰਕਲਾ | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਭਾਰਤ]] | ਭਾਸ਼ਾ = ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਫਾਰਸੀ, ਪਾਲੀ ਤੇ ਹੋਰ | ਕਿੱਤਾ = ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ, ਮੂਰਤੀਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰਕਲਾ | ਕਾਲ = | ਧਰਮ = | ਵਿਸ਼ਾ = | ਮੁੱਖ ਕੰਮ =ਪ੍ਰਚੀਨ ਮੰਦਰਾਂ ਬਾਰੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮਾਂ, ਗਊ ਮਾਤਾ ਬਾਰੇ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਅੱਜ-ਕੱਲ ਗੰਗਾ ਪੇਂਟਿੰਗ ਸੀਰੀਜ਼ | ਅੰਦੋਲਨ = | ਇਨਾਮ = | ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = }} [[ਤਸਵੀਰ:Sidharth_artist.jpg|200px|thumb|ਸਿਧਾਰਥ ਦੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ]] '''ਸਿਧਾਰਥ ਆਰਟਿਸਟ''' (ਜਨਮ 1956), ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਮੂਰਤੀਕਾਰ]] ਹੈ। [[ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਕਵੀ]] [[ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ]] ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ,"ਸਿਧਾਰਥ ਨੇ ਸਥਾਨਿਕ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਣ ਕੇ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ।"<ref>http://punjabischolar.blogspot.in/2011/05/blog-post_18.html</ref> ਗਊ-ਮਾਤਾ ਬਾਰੇ ਉਸਦੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਸੁਹਿਰਦ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ।<ref>http://www.tribuneindia.com/2011/20111030/spectrum/book7.htm</ref> ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਧਾਰਥ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਲੰਮੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਜੋਂ ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿਧਾਰਥ, ਜੋ [[ਬੁੱਧ]] ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਗੁੜਤੀ ਮਿਲੀ, ਬੋਧੀਆਂ ਤੋਂ ਨਾਦ ਯੋਗ, ਅਵਲੋਕੀ ਯੋਗ, ਕਰਮ ਯੋਗ, ਤੰਤਰ ਯੋਗ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ, ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਜਕ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੂੰ ਜਗਾਇਆ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਾ-ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ, [[ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ]] ਵਿਖੇ ਡੌਰਜੀ (ਕਲਾਕਾਰ) ਬਣਿਆ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਡੌਰਜੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਜਨਮਿਆਂ ਬੋਧੀ ਲਾਮਾ ਸਿਧਾਰਥ ਫ਼ੱਕਰ-ਫਕੀਰ। ਉਹ ਕਲਾ ਦੀ ਸਤਰੰਗੀ, ਬਹੁ-ਰੰਗਾ ਤੇ ਇੱਕ ਰੰਗਾ, ਇੱਕ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਖਰਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਬੁੱਤਘਾੜਾ, ਵਾਸਤੂਕਲਾ ਦਾ ਮਾਹਿਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗਾਇਕ, ਕਵਿਤਾ ਰਚਦਾ ਕਥਾਕਾਰ, ਲਿਪੀ ਰਚਦਾ ਹੈ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦਾ ਅਨੁਵਾਦਕ ਹੈ, ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਹੈ ਤੇ ਖੁਦ ਰੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਲਗਦਾ ਹੈ।<ref name="harmanradio.com">{{cite news | url = http://harmanradio.com/kookaburra-edition-4 | title = ਕੂਕਾਬਾਰਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਪਰਮਜੀਤ ਕੱਟੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮੁਲਾਕਾਤ | 3 = | access-date = 2015-04-04 | archive-date = 2015-03-20 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150320121443/http://harmanradio.com/kookaburra-edition-4/ | url-status = dead }}</ref> ==ਜੀਵਨ== ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਜਨਮ 1956 ਵਿੱਚ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਨੇੜੇ [[ਬੱਸੀਆਂ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਅਜੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਿਧਾਰਥ ਨੇ ਸਾਈਨਬੋਰਡ ਪੇਂਟ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਰਾਜਗਿਰੀ ਦੇ ਕਾਰੀਗਰ ਤਾਰਾ ਮਿਸਤਰੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਕੰਧ-ਚਿਤਰ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿੱਖੀ। ਉਸਨੇ [[ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] [[ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ]] ਕੋਲ ਵੀ [[ਅੰਦਰੇਟਾ]], ([[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]]) ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਗੁਜਾਰਿਆ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਥਾਂਕਾ ਚਿੱਤਰਕਲਾ]] ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਮਕਲੌੜਗੰਜ ਵਿੱਚ ਤਿਬੱਤੀ ਭਿਕਸ਼ੂਆਂ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਆਰਟ ਕਾਲਜ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਉਹ [[ਸਵੀਡਨ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਥੇ ਈ ਰਿਹਾ। ਹੁਣ ਉਹ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਸਟੂਡਿਓ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://shobhaade.blogspot.in/2010/07/i-bought-cow.html | title = I bought a cow | author = Shobha De | publisher = Shobha De BlogSpot | date = July 29, 2010 }}</ref> ਸਿਧਾਰਥ ਨੇ [[ਭਾਰਤ]] ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਯੂਕੇ, [[ਸਵੀਡਨ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]], [[ਸਿੰਗਾਪੁਰ]] ਅਤੇ [[ਹਾਂਗਕਾਂਗ]] ਵਿੱਚ ੧੩੫ ਤੋਂ ਵਧ ਸਮੂਹਿਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ।<ref>{{cite news | url = http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Artist-teaches-master-strokes-to-kids-during-Utsav/articleshow/30298718.cms | title = Artist teaches master strokes to kids during Utsav | author = Faguni Verma | publisher = [[Times of India]] | date = 2014-02-13 }}</ref> ੨੦੧੨ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ]] ਵਲੋਂ ਡੀਲਿਟ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{cite news | url = http://www.tribuneindia.com/2012/20120205/punjab.htm#16 | title = Punjabi University convocation| publisher = [[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]] | date = 2012-02-05 }}</ref> ==ਫਿਲਮਕਾਰੀ== * ਦ ਡੈਕੋਰੇਟਿਡ ਕਾਓ<ref>https://www.youtube.com/watch?v=VjyDKd1SBe8</ref> ==ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ== ਸਿਧਾਰਥ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ ਦੋ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ, ਮੁੰਬਈ, ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ, ਬਰਮਾ, ਸਿੰਘਾਪੁਰ, ਚੀਨ, ਹਾਂਗਕਾਗ, ਜਾਪਾਨ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਸਵੀਡਨ, ਨਾਰਵੇ, ਕਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਸਵਿਟਰਜਰਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ, ਇਟਲੀ, ਅਫਰੀਕਾ, ਤੁਰਕੀ, ਇਰਾਨ, ਦੁਬਈ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਇਕੱਲਿਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 150 ਦੇ ਕਰੀਬ ਗਰੁੱਪ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ, ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਰਟ ਫੇਅਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸਿਧਾਰਥ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਭਵਨ ਭੁਪਾਲ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ, [[ਪੰਜਾਬ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕੈਡਮੀ]] ਵੱਲੋਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਸਨਮਾਨ, ਹਿਮਾਚਲ, [[ਸ਼ਿਮਲਾ]] ਐਨੂਅਲ ਐਗਜ਼ੀਬਿਸ਼ਨ ਆਫ ਆਰਟ ਮੌਕੇ ਸਨਮਾਨ, ਰੈਜੀਡੈਂਸ ਆਫ ਯੂ.ਕੇ. ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਤੇ 2012 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਵੱਲੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ. ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਿਧਾਰਥ ਦੀਆਂ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਿੱਲੀ, ਸਵੀਡਨ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ., ਯੂ.ਕੇ. ਆਦਿ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮਾਂ ਦਾ ਮਾਣ ਬਣੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਧਾਰਥ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਸਵੀਡਨ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ., ਯੂ.ਕੇ., ਆਸਟਰੇਲੀਆ, ਤੁਰਕੀ, ਇਟਲੀ, ਜਾਪਾਨ, ਰੂਸ, ਕੰਬੋਡੀਆ, ਭੂਟਾਨ, ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਵਿਖੇ ਆਰਟ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਲਗਾਈਆਂ ਹਨ। ਸਿਧਾਰਥ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਨੇਤੀ ਨੇਤੀ, ਇੰਡੀਅਨ ਟੈਂਪਲ ਆਰਟ ਐਂਡ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਉਪਰ 15 ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀਆਂ, ਵੈਜੀਟੇਬਲ ਡਾਈਜ ਅਤੇ ਮਿਨਰਲ ਪਿਗਮੈਂਟਸ ਉਤੇ ਰੀਸਰਚ ਵਰਕ ਹੈ ਤੇ ‘ਦੀ ਡੈਕੋਰੇਟਿਡ ਕਾਓ’ ਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਰਟ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਸਿਧਾਰਥ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਵੇਂ ਸਿਰਜਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰਜਣਾਂਵਾਂ ਦਾ ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਹੈ।<ref name="harmanradio.com"/> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1956]] 4zsy0cr66uzu0mft4p7a5wyzz0x5p9t 0 18249 750127 696666 2024-04-11T10:39:28Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ | ਤਸਵੀਰ = Sahir Ludhianvi Stamp.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 300px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 8 ਮਾਰਚ 1921 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], (ਪੰਜਾਬ,ਭਾਰਤ) | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = 25 ਅਕਤੂਬਰ 1980 | ਮੌਤ_ਥਾਂ = ਬੰਬਈ (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ) | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = | ਭਾਸ਼ਾ = ਉਰਦੂ | ਕਾਲ = | ਵਿਧਾ =ਕਵਿਤਾ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਅੰਦੋਲਨ = ਸਮਾਜਵਾਦੀ | ਮੁੱਖ_ਕਿਰਿਆ = | ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਕੋ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} [[ਤਸਵੀਰ:Sahir Ludhianvi, (1921-80).jpg|thumb]] '''ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ''' (8 ਮਾਰਚ 1921-25 ਅਕਤੂਬਰ 1980) ਹਿੰਦ ਦੀ [[ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਲਹਿਰ]] ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] [[ਸ਼ਾਇਰ]] ਅਤੇ [[ਹਿੰਦੀ]] [[ਗੀਤਕਾਰ]] ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] ਅਤੇ 1971 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼ਰੀ]] ਮਿਲਿਆ।<ref>[http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php Padma Shri] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090131221505/http://india.gov.in/myindia/advsearch_awards.php |date=2009-01-31 }} Official listings, [[Govt. of India]]</ref><ref>[http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=172772 Sahir: A poet par excellence] [[Indian Express]], 8 March 2006.</ref> ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਸ਼੍ਰੀ [[ਪ੍ਰਣਾਬ ਮੁਖਰਜੀ]] ਨੇ 8 ਮਾਰਚ 2013 ਨੂੰ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ]] ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਟੈਂਪ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=93265</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਵਿਸਵੇਦਾਰ ਚੌਧਰੀ ਫਜ਼ਲ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਗਿਆਰਵੀਂ ਬੀਵੀ ਸਰਦਾਰ ਬੇਗ਼ਮ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਦਾ ਇਹ ਇਕਲੌਤਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ''ਅਬਦੁਲ ਹੈਈ'' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ''ਅਬਦੁਲ ਹੈਈ'' ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਮਾਲਵਾ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਤੋਂ 1937 ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਸਤੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਧਵਨ [[ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਲਈ ਉਹ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਮਾਤਣ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੇ ਲਾਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠਣ ਕਰਕੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਦਿੱਤਾ।<ref>Personal Communication from Dr. GS Mann, ex-Principal SCD Govt. College For Boys, Ludhiana: the expulsion letter is preserved in the Disciplinary Records Register of the college</ref><ref>[http://www.tribuneindia.com/2005/20050601/ldh3.htm#9 Sahir memorial.. The Tribune, 1 June 2005]</ref> ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁੜੀ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਸਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਲਹੌਰ ਜਾ ਕੇ ਸਾਹਿਰ [[ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰ ਉੱਥੋਂ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਕਰਕੇ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ [[ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ, ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਪਰ ਬੀ.ਏ. ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਫੇਰ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਾਹਿਰ ਇਸਲਾਮਿਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੈਕੂਲਰ ਭਾਰਤ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ।ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆ,ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਆ ਗਿਆ ਪਰ ਇਥੋਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਦੇਖ ਕੇ ਫਿਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਕਰੀਬ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਮਗਰੋਂ ਜੂਨ 1948 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਭੱਜ ਆਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਆਉਣਾ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2018/11/%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%B0-%E0%A8%B2%E0%A9%81%E0%A8%A7%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A3%E0%A8%B5%E0%A9%80-%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%B9%E0%A9%8C%E0%A8%B0-%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%9A/|title=ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ - Tribune Punjabi|last=ਅਨੂਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ|first=|date=2018-11-03|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-11-18|archive-url=|archive-date=|dead-url=|language=en-US}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜੁਲਾਈ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ== ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰ ਆਇਆ। ਉਹ ਸਾਹਿਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਿਆ? ਅਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਹਜ਼ਰਤ ਦਾਗ਼ ਬਾਰੇ ਲਿਖੇ ਮਰਸੀਏ ਦਾ ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਇਸ ਚਮਨ ਮੇਂ ਹੋਂਗੇ ਪੈਦਾ ਬੁਲਬੁਲ-ਏ-ਸ਼ਿਰਾਜ਼ ਭੀ ਸੈਂਕੜੋਂ ਸਾਹਿਰ ਭੀ ਹੋਂਗੇ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਇਜਾਜ਼ ਭੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਤਖੱਲਸ ‘ਸਾਹਿਰ’ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ''ਅਬਦੁਲ ਹੈਈ'' ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਤਖੱਲਸ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ’ਤੇ ਪੂਰਾ ਢੁਕਦਾ ਸੀ। ਸਾਹਿਰ ਹਰ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਦੀ ਮੁੱਖ ਖਿੱਚ ਹੁੰਦਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰੁਮਾਂਚਕ ਨਜ਼ਮਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਧੜਕਣਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਰਦਿਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵੱਡੇ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਦਾਇਸ਼ੀ ਸ਼ਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦਾ ਨਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। [[ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1944 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਤਲਖ਼ੀਆਂ’ ਛਪੀ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਸਟਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] ਵੀ [[ਲਾਹੌਰ]] ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਹਿਰ ਤੇ ਲੱਟੂ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ‘ਰਸੀਦੀ ਟਿਕਟ’ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਰੇ ‘ਇਕ ਸੀ ਅਨੀਤਾ’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ। ‘ਸੁਨੇਹੜੇ’ ਜਿਸ ’ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ, ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਤਾਂ ਸਾਹਿਰ ਨੂੰ ਹੀ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹਨ। ‘ਤਲਖ਼ੀਆਂ’ ਵਿੱਚ ‘ਮਾਦਾਮ’, ‘ਮਤਾਆਏ ਗ਼ੈਰ’, ‘ਏਕ ਤਸਵੀਰ-ਏ-ਰੰਗ’ ਆਦਿ ਨਜ਼ਮਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਬਾਰੇ ਹਨ। ==ਫ਼ਿਲਮੀ ਸਫ਼ਰ== [[ਲਾਹੌਰ]] ਤੋਂ ਸਾਹਿਰ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾਉਣ ਲਈ [[ਬੰਬਈ]] ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰ ਨਾ ਜੰਮੇ। 14 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਿੱਖ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਬਚਾ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਭੇਜਿਆ। ਸਤੰਬਰ 1947 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਰ ਵੀ ਲਾਹੌਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਉਹ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਰਸਾਲੇ ‘ਸਵੇਰਾ’ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਰ ਜਦ ਉਸ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਵਰੰਟ ਨਿਕਲੇ ਤਾਂ ਜੂਨ 1948 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਸਮੇਤ ਉਹ ਮੁੜ ਬਈ ਚਲਿਆ ਗਿਆ। ਬਹੁਤ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਪਿੱਛੋਂ 1950 ਵਿੱਚ ਰੀਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਬਾਜ਼ੀ’ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨੇ ਸਾਹਿਰ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮੀ ਨਗ਼ਮਾ ਨਿਗਾਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਤਲਖ਼ੀਆਂ’ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਹਿੱਟ ਗੀਤ ਲਿਖ ਕੇ ਨਾਮਾਂ ਤੇ ਨਾਮਣਾ ਦੋਨੋਂ ਖੱਟੇ। ਆਪਣੇ ਵੇਲੇ ਦਾ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਗ਼ਮਾ ਨਿਗਾਰ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਪਦਵੀ ’ਤੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਨਗ਼ਮਾਂ ਨਿਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਸਤਿਕਾਰ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਦਿਵਾਈ। ਜਿਵੇਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਾਸਟ ਦਿਖਾਉਣ ਵੇਲੇ ਨਗ਼ਮਾ ਨਿਗਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਵੇ, ਰੇਡੀਓ ’ਤੇ ਫ਼ਰਮਾਇਸ਼ੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਨਗ਼ਮਾ ਨਿਗਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਰਾਮੋਫ਼ੋਨ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ’ਤੇ ਨਗ਼ਮਾਂ ਨਿਗਾਰਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੇ ਮੇਹਣਾ ਮਾਰਿਆ ਕਿ ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਗਾਣੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਤਾ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਹਿਰ ਬੜਾ ਅਣਖੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ ਕਿ ਦੋ ਸਾਲ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਗਾਣੇ ਲਿਖੇਗਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਤੋਂ ਨਾ ਗਵਾਏ ਜਾਣ। ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਲਤਾ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਜ਼ਮ ਹੈ ‘ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼’। ==ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਇਸ਼ਕ== ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਇਸ਼ਕ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਸਮਾਨੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਲਈ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲਈ। ਸਾਹਿਰ ਨੇ ਕੁਝ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਹ ਨਜ਼ਮ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਮਾਂਸ ਰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਰੰਗ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਕੋ- ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਨਜ਼ਮ ‘ਪਰਛਾਈਆਂ’ ਅਮਨ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸੈਂਕੜੇ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਤੁਕਬੰਦੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਸਤਹਿ ਤਕ ਲਿਆਂਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨਪੜ੍ਹ ਫ਼ਿਲਮ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਪਿਆਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਤਿਕਾਰਿਆ। ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਮਾਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਰਿਹਾ, 1976 ਵਿੱਚ ਚਲ ਵਸੀ। ਸਾਹਿਰ ਬੇਹੱਦ ਉਦਾਸ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਮੀ-ਜਾਈ ਭੈਣ ਅਨਵਰ ਉਸ ਪਾਸ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ==ਸਨਮਾਨ== [[ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਉਰਦੂ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ (1948 ਤੱਕ) ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਮੁੰਬਈ]] (1949 ਦੇ ਬਾਅਦ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਮਭੂਮੀ ਰਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਵਾਰ [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] (1964 ਅਤੇ 1977 ਵਿੱਚ) ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1971 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼ਰੀ]] ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। #1958: ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨੋਮੀਨੇਟਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਔਰਤ ਨੇ ਜਨਮ ਦਿਤਾ ਮਰਦਾ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਸਾਧਨਾ। #1964: ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਦਾ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਜੋ ਵਾਧਾ ਕੀਆ ਫਿਲਮ ਤਾਜ ਮਹਿਲ। #1977: ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਦਾ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਕਭੀ ਕਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਫਿਲਮ ਕਭੀ ਕਭੀ। #1971 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼ਰੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ==ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ== 25 ਅਕਤੂਬਰ 1980 ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਉਠਾ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ। ਕੈਫ਼ੀ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਦੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ: ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਮੇਂ ਤੇਰੇ ਦੋਸਤ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਹੈ ਲੁਧਿਆਣਾ ਯਹ ਮੰਦਰ ਔਰ ਤੁਮ ਇਸ ਕੇ ਸਨਮ, ਸਾਹਿਰ ਕਹਾਂ ਹੋ ਤੁਮ ==ਢੁੱਕਵੀਂ ਯਾਦਗਾਰ== ਜਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੀਤਾ ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਢੁੱਕਵੀਂ ਯਾਦਗਾਰ ਨਹੀਂ। ਸਾਹਿਰ ਕਲਚਰਲ ਅਕੈਡਮੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਡਾ. ਕੇਵਲ ਧੀਰ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਾਲ ਸਾਹਿਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਾਇਰਾ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਰ ਅਵਾਰਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੀ.ਏ.ਯੂ. ਦੇ ਬਾਗਬਾਨੀ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਅਜੈ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਗੁਲਅਸ਼ਰਫੀ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਕੱਢੀ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਗੁਲੇ ਸਾਹਿਰ’ ਰੱਖਿਆ। ਸਾਹਿਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਲਜ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੁਟੈਨੀਕਲ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਗੁਲਸ਼-ਏ-ਸਾਹਿਰ’ ਰੱਖਿਆ। ===ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ=== * ''ਆਨਾ ਹੈ ਤੋ ਆ'' (''[[ਨਯਾ ਦੌਰ (1957 ਫ਼ਿਲਮ)|ਨਯਾ ਦੌਰ]]'' 1957), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਓ ਪੀ ਨੈਯਰ]], ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]]. * ''ਜਾਣੇ ਕ੍ਯਾ ਤੂਨੇ ਕਹੀ'' ('' [[ਪਿਆਸਾ (1957 ਫ਼ਿਲਮ)|ਪਿਆਸਾ]]'' 1957), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਐੱਸ ਡੀ ਬਰਮਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਗੀਤਾ ਦੱਤ]]. * ''ਜਾਣੇ ਵੋਹ ਕੈਸੇ'' ('' [[ਪਿਆਸਾ (1957 ਫ਼ਿਲਮ)|ਪਿਆਸਾ]]'' 1957), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਐੱਸ ਡੀ ਬਰਮਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]]. * ''ਯੇ ਦੁਨਿਯਾ ਅਗਰ ਮਿਲ ਭੀ ਜਾਏ ਤੋ ਕ੍ਯਾ ਹੈ'' (''[[ਪਿਆਸਾ (1957 ਫ਼ਿਲਮ)|ਪਿਆਸਾ]]'' 1957), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਐੱਸ ਡੀ ਬਰਮਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]]. * ''ਤੂ ਹਿੰਦੂ ਬਨੇਗਾ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਨੇਗਾ'' (''[[ਧੂਲ ਕਾ ਫੂਲ]]'' 1959), ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਦੱਤਾ ਨਾਇਕ, ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]]. * ''ਯੇ ਇਸ਼ਕ ਇਸ਼ਕ ਹੈ '' (''[[ਬਰਸਾਤ ਕੀ ਰਾਤ]]'' 1960), ਸੰਗੀਤ [[ਰੋਸ਼ਨ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰੋਸ਼ਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]], [[ਮੰਨਾ ਡੇ]]. * ''ਨਾ ਤੋ ਕਾਰਵਾਂ ਕੀ ਤਲਾਸ਼ ਹੈ'' (''[[ਬਰਸਾਤ ਕੀ ਰਾਤ]]'' 1960), ਸੰਗੀਤ [[ਰੋਸ਼ਨ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰੋਸ਼ਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]], ਮੰਨਾ ਡੇ, ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ ਅਤੇ ਸੁਧਾ ਮਲਹੋਤਰਾ. * ''ਅੱਲਾ ਤੇਰੋ ਨਾਮ ਈਸ਼੍ਵਰ ਤੇਰੋ ਨਾਮ'' (''[[ਹਮ ਦੋਨੋਂ (1961 ਫ਼ਿਲਮ)|ਹਮ ਦੋਨੋ]]'' 1961), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਜੈਦੇਵ]] ਗਾਇਕੀ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ * ''ਚਲੋ ਇੱਕ ਬਾਰ ਫਿਰ ਸੇ ਅਜਨਬੀ ਬਨ ਜਾਏ ਹਮ ਦੋਨੋਂ '' (''[[ਗੁਮਰਾਹ (1963 ਫ਼ਿਲਮ)|ਗੁਮਰਾਹ]]'' 1963), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਰਵੀ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰਵੀ]](ਗਾਇਕੀ ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ) * ''ਤੁਮ ਅਗਰ ਸਾਥ ਦੇਨੇ ਕਾ ਵਾਦਾ ਕਰੋ'' (''[[ਹਮਰਾਜ਼ (1967 ਫ਼ਿਲਮ)|ਹਮਰਾਜ਼]]'' 1967), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਰਵੀ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰਵੀ]], ਗਾਇਕੀ [[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]]. * ''ਮਨ ਰੇ ਤੂ ਕਾਹੇ ਨਾ ਧੀਰ ਧਰੇ?'' (''[[ਚਿਤਰਲੇਖਾ (1964 ਫ਼ਿਲਮ)|ਚਿਤਰਲੇਖਾ]]'' 1964), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਰੋਸ਼ਨ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰੋਸ਼ਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]]. * ''ਸੰਸਾਰ ਸੇ ਭਾਗੇ ਫਿਰਤੇ ਹੋ, ਭਗਵਾਨ ਕੋ ਤੁਮ ਕ੍ਯਾ ਪਾਓਗੇ'' (''[[ਚਿਤਰਲੇਖਾ (1964 ਫ਼ਿਲਮ)|ਚਿਤਰਲੇਖਾ]]'' 1964), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਰੋਸ਼ਨ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰੋਸ਼ਨ]], ਗਾਇਕੀ [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]. * ''ਤੋਰਾ ਮਨ ਦਰਪਨ ਕਹਿਲਾਏ'' ([[ਕਾਜਲ]] 1965), ਕੰਪੋਜ਼ਰ [[ਰਵੀ (ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਰਵੀ]], ਗਾਇਕੀ [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]]. * ''ਈਸ਼੍ਵਰ ਅੱਲਾ ਤੇਰੇ ਨਾਮ'' (''[[ਨਯਾ ਰਸਤਾ]]'' 1970), ਕੰਪੋਜ਼ਰ ਦਤਤਾ ਨਾਇਕ, ਗਾਇਕੀ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ]]. * ''ਮੈ ਪਲ ਦੋ ਪਲ ਕਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੂੰ'' (''[[ਕਭੀ ਕਭੀ (1976 ਫ਼ਿਲਮ)|ਕਭੀ ਕਭੀ]]'' 1976), ਸੰਗੀਤ [[ਮੋਹੰਮਦ ਜ਼ਹੂਰ ਖ਼ਯਾਮ|ਖ਼ਯਾਮ]] (ਗਾਇਕੀ ਮੁਕੇਸ਼) * ''ਕਭੀ ਕਭੀ'' (''[[ਕਭੀ ਕਭੀ (1976 ਫ਼ਿਲਮ)|ਕਭੀ ਕਭੀ]]'' 1976), ਸੰਗੀਤ [[ਮੋਹੰਮਦ ਜ਼ਹੂਰ ਖ਼ਯਾਮ|ਖ਼ਯਾਮ]] (ਗਾਇਕੀ ਮੁਕੇਸ਼, ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ) * ਐ ਮੇਰੀ ਜ਼ੋਹਰਜਬੀਨ (ਵਕਤ) ਮੰਨਾ ਡੇ ਸੰਗੀਤ: ਰਵੀ * ਆਗੇ ਭੀ ਜਾਨੇ ਨਾ ਤੂ (ਵਕਤ) ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ ਸੰਗੀਤ: ਰਵੀ * ਸਾਥੀ ਹਾਥ ਬੜਾਨਾ-ਨਯਾ ਦੌਰ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ * ''ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਆਜ ਕ੍ਯਾ ਹੈ'' (ਦਾਗ਼) by ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ ਸੰਗੀਤ: ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ * ਮੈਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾ ਸਾਥ ਨਿਭਾਤਾ ਚਲਾ ਗਯਾ (''[[ਹਮ ਦੋਨੋਂ (1961 ਫ਼ਿਲਮ)|ਹਮ ਦੋਨੋ]]'' 1961) by ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ ਸੰਗੀਤ: ਜੈਦੇਵ ==ਸ਼ਾਇਰੀ== ‘ਏਕ ਤਸਵੀਰ-ਏ-ਰੰਗ’ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜ਼ਖ਼ਮ ਖੁਰਤਾ ਹੈ ਤਖ਼ੀਅੱਲ ਕੀ ਉੜਾਨੇ ਤੇਰੀ <br/>ਤੇਰੇ ਗੀਤੋਂ ਮੇਂ ਤੇਰੀ ਰੂਹ ਕੇ ਗ਼ਮ ਪਲਤੇ ਹੈਂ <br/>ਸੁਰਮਗੀਂ ਆਖੋਂ ਮੇਂ ਯੂੰ ਹਮਰਤੇ ਲੋ ਦੇਤੀ ਹੈ <br/>ਜੈਸੇ ਵੀਰਾਨ ਮਜ਼ਾਰੋਂ ਪੇ ਦੀਏ ਜਲਤੇ ਹੈਂ ਨਾਮ ਮੇਰਾ ਜਹਾਂ ਜਹਾਂ ਪਹੁੰਚਾ <br/>ਸਾਥ ਪਹੁੰਚਾ ਹੈ ਇਸ ਦਿਆਰ ਕਾ ਨਾਮ ਖਲਵਤ-ਓ-ਜਲਵਤ ਮੇਂ ਤੁਮ ਮੁਝ ਸੇ ਮਿਲੀ ਹੋ ਬਾਰਹਾ <br/>ਤੁਮ ਨੇ ਕਯਾ ਦੇਖਾ ਨਹੀਂ; ਮੈਂ ਮੁਸਕਰਾ ਸਕਤਾ ਨਹੀਂ <br/>ਮੁਝ ਮੇਂ ਕਯਾ ਦੇਖਾ ਕਿ ਤੁਮ ਉਲਫਤ ਕਾ ਦਮ ਭਰਨੇ ਲਗੀਂ <br/>ਮੈਂ ਤੋ ਖੁਦ ਭੀ ਅਪਨੇ ਕੋਈ ਕਾਮ ਆ ਸਕਤਾ ਨਹੀਂ ਗੋ ਤੇਰੇ ਰਾਸਤੇ ਮੇਂ ਹਰ ਇੱਕ ਸੂ ਬਬੂਲ ਹੈਂ <br/>ਦਾਮਨ ਮੇਂ ਤੇਰੇ ਉਸ ਕੀ ਜਵਾਨੀ ਕੇ ਫੂਲ ਹੈਂ <br/>ਜੋ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਬਣੀ ਰਹੀ <br/>ਜ਼ੋਕ-ਏ-ਨਿਆਜ਼ ਰੂਹ ਕਾ ਕਆਬਾ ਬਨੀ ਰਹੀ <br/>ਕੇਸਰ ਮੇਂ ਵੁਹ ਧੁਲੀ ਹੂਈ ਬਾਹੇਂ ਭੀ ਜਲ ਗਈਂ <br/>ਜੋ ਦੋਖਤੀ ਥੀਂ ਮੁਝੇ ਵੋਹ ਨਿਗਾਹੇਂ ਭੀ ਜਲ ਗਈਂ <br/>ਅਬ ਮੇਰੀ ਆਰਜ਼ੂ ਕੀ ਜੱਨਤ ਯਹ ਰਾਖ ਹੈ <br/>ਸਰਮਾਇਆ ਹਸੂਲ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ ਯਹ ਰਾਖ ਹੈ ਤੁਝੇ ਉਦਾਸ ਸਾ ਪਾਤਾ ਹੰੂ ਮੈਂ ਕਈ ਦਿਨ ਸੇ <br/>ਨਾ ਜਾਨੇ ਕੌਨ ਸੇ ਸਦਮੇ ਉਠਾ ਰਹੀ ਹੋ ਤੁਮ <br/>ਮੁਝੇ ਤੁਮਾ੍ਹਰੀ ਜੁਦਾਈ ਕਾ ਕੋਈ ਰੰਜ ਨਹੀਂ <br/>ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਕੀ ਦੁਨੀਆ ਮੇਂ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਹੋ ਤੁਮ <br/>ਯਹ ਤੁਮ ਨੇ ਠੀਕ ਕਹਾ ਹੈ ਤੁਮਹੇਂ ਮਿਲਾ ਨਾ ਕਰੰੂ <br/>ਮਗਰ ਮੁਝੇ ਯਹ ਬਤਾ ਦੋ ਕਿ ਕਿਉਂ ਉਦਾਸ ਹੋ ਤੁਮ ਰਾਤ ਸੁਨਸਾਨ ਥੀ ਬੋਝਲ ਥੀ ਫਿਜ਼ਾ ਕੀ ਸਾਂਸੇਂ <br/>ਰੂਹ ਪਰ ਛਾਏ ਥੇ ਬੇਨਾਮ ਗ਼ਮੋਂ ਕੇ ਸਾਏ <br/>ਦਿਲ ਕੋ ਯਹ ਜ਼ਿਦ ਥੀ ਕਿ ਤੂ ਆਏ ਤਸੱਲੀ ਦੇਨੇ <br/>ਮੇਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਥੀ ਕਿ ਕਮਬਖ਼ਤ ਕੋ ਨੀਂਦ ਆਏ <br/>ਤੂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਕਿਸੀ ਅਨਜਮਨ ਨਾਜ਼ ਮੇਂ ਥੀ <br/>ਫਿਰ ਭੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਆ ਮੈਨੇ ਕਿ ਤੂ ਆਈ ਹੈ <br/>ਔਰ ਨਗ਼ਮੋਂ ਮੇਂ ਛੁਪਾ ਕਰ ਮੇਰੇ ਖੋਏ ਹੂਏ ਖ਼ਾਬ <br/>ਮੇਰੀ ਰੂਠੀ ਹੂਈ ਨੀਂਦੋਂ ਕੋ ਮਨਾ ਲਾਈ ਹੈਂ। ਰਾਤ ਕੀ ਸਤਹਿ ਪਰ ਉਭਰੇ ਤੇਰੇ ਚੇਹਰੇ ਕੇ ਨਕੂਸ਼ <br/>ਵੋਹੀ ਚੁਪ ਚਾਪ ਸੀ ਆਂਖੇਂ ਵੋਹੀ ਸਾਦਾ ਸੀ ਨਜ਼ਰ <br/>ਵਹੀ ਢਲਕਾ ਹੂਆ ਆਂਚਲ ਵੋਹੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਕਾ ਖ਼ਮ <br/>ਵੋਹੀ ਰਹ ਰਹ ਕੇ ਲਚਕਤਾ ਹੂਆ ਨਾਜ਼ਕ ਪੈਕਰ ਅਬ ਤੇਰਾ ਪਿਆਰ ਸਤਾਏਗਾ ਤੋ ਮੇਰੀ ਹਸਤੀ <br/>ਤੇਰੀ ਮਸਤੀ ਭਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਮੇ ਢਲ ਜਾਏਗੀ <br/>ਔਰ ਯਹ ਰੂਹ ਜੋ ਤੇਰੇ ਲੀਏ ਬੇਚੈਨ ਸੀ ਹੈ <br/>ਗੀਤ ਬਨ ਕਰ ਤੇਰੇ ਹੋਠੋਂ ਪੇ ਮਚਲ ਜਾਏਗੀ ਚਲੋ ਇੱਕ ਬਾਰ ਫਿਰ ਸੇ ਅਜਨਬੀ ਬਨ ਜਾਏਂ ਹਮ ਦੋਨੋਂ <br/>ਤੁਮੇਂ ਭੀ ਕੋਈ ਉਲਝਨ ਰੋਕਤੀ ਹੈ ਪੇਸ਼ਕਦਮੀ ਸੇ <br/>ਮੁਝੇ ਭੀ ਲੋਗ ਕਹਿਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਯਹ ਜਲਵੇ ਪਰਾਏ ਹੈਂ <br/>ਮੇਰੇ ਹਮਰਾਹ ਭੀ ਰੁਸਵਾਈਆਂ ਹੈਂ ਮੇਰੇ ਮਾਜ਼ੀ ਕੀ <br/>ਤੁਮਹਾਰੇ ਸਾਥ ਭੀ ਗੁਜ਼ਰੀ ਹੂਈ ਰਾਤੋਂ ਕੇ ਸਾਏ ਹੈਂ ਤੁਆਰਫ ਰੋਗ ਹੋ ਜਾਏ ਤੋ ਉਸ ਕੋ ਭੂਲਨਾ ਬੇਹਤਰ <br/>ਤੁਅੱਲਕ ਬੋਝ ਬਨ ਜਾਏ ਉਸ ਕੋ ਤੋੜਨਾ ਅੱਛਾ <br/>ਵੋਹ ਅਫਸਾਨਾ ਜਿਸੇ ਅਨਜਾਮ ਤਕ ਲਾਨਾ ਨਾ ਹੋ ਮੁਮਕਿਨ <br/>ਉਸੇ ਇੱਕ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮੋੜ ਦੇਕਰ ਛੋੜਨਾ ਅੱਛਾ <br/>ਚਲੋ ਇੱਕ ਬਾਰ ਫਿਰ ਸੇ ਅਜਨਬੀ ਬਣ ਜਾਏਂ ਹਮ ਦੋਨੋਂ == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == * [http://www.sahirludhianvi.com/ Sahir ki qalam se – Site dedicated to Sahir Ludhianvi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060702045625/http://www.sahirludhianvi.com/ |date=2006-07-02 }} * [http://www.urdupoetry.com/sahir.html Sahir Ludhianvi at Urdu Poetry] * [http://www.thebhopalpost.com/index.php/2010/07/sahir-1/ Sahir kahan ho tum?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807012622/http://www.thebhopalpost.com/index.php/2010/07/sahir-1/ |date=2020-08-07 }} * [http://www.kavitakosh.org/kk/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B0_%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A5%80 ਕਵਿਤਾ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090204051042/http://kavitakosh.org/kk/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B0_%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A5%80 |date=2009-02-04 }} ==ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ== *[[ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮੀ ਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ]] ftzg9sz9w0xm3s9a0h5j77w8yvx3ubu 0 20838 750128 537446 2024-04-11T10:39:31Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki '''ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ''' ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1954 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। {{TOC right}} ==ਉੱਤਮ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਵਰਗ |ਨਾਮ |ਉਤਮ |ਸਾਲ |ਵਿਸ਼ੇਸ਼ |-bgcolor="#F5A9A9" |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਨਾਮ |[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |7 ਇਨਾਮ |1954–1964 | 7 ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ |- |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |[[ਯਸ ਚੋਪੜਾ]] |12 ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |1966–2005 | ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਤੋਂ 4 ਇਨਾਮ |-bgcolor="#F5A9A9" | ਬਿਨਾਂ ਇਨਾਮ ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |6 ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |1984–1994 | – |} #ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਨੂੰ ਸੱਤ, ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਯਸ ਚੋਪੜਾ ਚਾਰ-ਚਾਰ, ਚੋਪੜਾ ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। #ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਨੂੰ ਸੱਤ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਪੂਰ, ਗੁਲਜ਼ਾਰ, ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ ਅਤੇ ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ ਨੂੰ ਛੇ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ ਹਨ। #ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿਨ ਤਿਨ ਇਨਾਮ (1954–1956 ਅਤੇ 1959–1961) ਦੋ ਵਾਰੀ ਮੋਕੇ ਮਿਲੇ। #[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] ਨੂੰ ਤਿਨ ਸਾਲ (1984–1986) ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਨਾਮਜਦਗੀਆ ਮਿਲੀਆ। #[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] ਨੂੰ 1974, [[ਬਾਸੂ ਚੈਟਰਜ਼ੀ]] ਨੂੰ 1977 ਅਤੇ [[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] ਨੂੰ 1980 ਵਿੱਚ ਦੋ ਦੋ ਨਾਮਜਦਗੀਆ ਮਿਲੀਆਂ। #[[ਸਾਈ ਪ੍ਰਾਂਜੇਪੇ]] ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ [[ਜ਼ੋਆ ਅਖਤਰ]] ਦੁਜੀ ਔਰਤ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆਂ। #1985 ਵਿੱਚ ਸਪਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆਂ ਚਸਮੇ ਬਦੂਰ (1981) 'ਚ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। #ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੀਰਾ ਨਾਈਰ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਬੰਬੇ ਸਾਲ 1990 ਵਿੱਚ ਅਤੇ [[ਫਰਹਾ ਖਾਨ]] ਨੂੰ [[ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ]] ਸਾਲ 2005 ਵਿੱਚ ਅਤੇ [[ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ]] ਸਾਲ 2008 ਵਿੱਚ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। ==ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਲੜੀ ਨੰ: | ਨਾਮ |ਸਨਮਾਨ |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |1 |[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |7 |7 |- |2 |[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |4 |12 |-bgcolor="#F5A9A9" |3 |[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |4 |6 |- |4 |[[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]] |3 |4 |-bgcolor="#F5A9A9" |5 |[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] |2 |5 |- |6 |[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ੀ]] |2 |5 |-bgcolor="#F5A9A9" |7 |[[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]] |2 |4 |- |8 |[[ਆਸ਼ੁਤੋਸ਼ ਗਾਇਕਵਾਭ]] |2 |3 |-bgcolor="#F5A9A9" |9 |[[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] |2 |3 |- |10 |[[ਗੋਬਿੰਦ ਨਿਹਲਾਨੀ]] |2 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |11 |[[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |1 |6 |- |12 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |1 |6 |-bgcolor="#F5A9A9" |13 |[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |1 |5 |- |14 |[[ਮਨਸੂਰ ਖਾਨ]] |1 |4 |-bgcolor="#F5A9A9" |15 |[[ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ]] |1 |3 |- |16 |[[ਬਾਸ਼ੂ ਚੈਟਰਜ਼ੀ]] |1 |3 |-bgcolor="#F5A9A9" |17 |[[ਅਦਿਤ ਚੋਪੜਾ]] |1 |3 |- |18 |[[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] |1 |3 |-bgcolor="#F5A9A9" |19 |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹਿਰਾਨੀ]] |1 |3 |- |20 | [[ਸੋਹਨਲਾਲ ਕੰਵਰ]] |1 | 3 |-bgcolor="#F5A9A9" |21 |[[ਮੁਕਲ ਐਸ. ਅਨੰਦ]] |1 | 2 |- |22 |[[ਸੂਰਜ ਆਰ. ਬਰਜਾਤੀਆ]] |1 | 2 |-bgcolor="#F5A9A9" |23 |[[ਜੇ. ਪੀ. ਦੱਤਾ]] |1 |2 |- |24 | [[ਸ਼ੇਖਰ ਕਪੂਰ]] |1 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |25 |[[ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ]] |1 |2 |- |26 |[[ਸਾਈ ਪ੍ਰਾਂਜਪੇ]] |1 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |27 |[[ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ]] |1 |2 |- |28 | [[ਅਸਿਤ ਸੇਨ]] |1 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |29 |[[ਵੀ. ਸ਼ਾਤਾਰਾਮ]] |1 |2 |- |30 |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |0 |6 |-bgcolor="#F5A9A9" |31 | [[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |0 |5 |- |32 |[[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] |0 | 5 |-bgcolor="#F5A9A9" |33 |[[ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਮਤਾ]] |0 | 3 |- |34 | [[ਰਮੇਸ਼ ਸਿੱਪੀ]] |0 | 3 |-bgcolor="#F5A9A9" |35 | [[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]] |0 | 3 |- |36 | [[ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ]] |0 |3 |-bgcolor="#F5A9A9" |37 | [[ਵਿਕਰਮ ਭੱਟ]] |0 | 2 |- |38 | [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਤਵਾਜ]] |0 | 2 |-bgcolor="#F5A9A9" |39 | [[ਮਧੂ ਭੰਡਾਰਕਰ]] |0 | 2 |- |40 |[[ਸੱਤਿਆਨ ਬੋਸ]] |0 | 2 |-bgcolor="#F5A9A9" |41 | [[ਅਬਾਸ ਮੁਸਤਾਨ]] |0 | 2 |- |42 |[[ਧਰਮੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ]] |0 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |43 |[[ਡੈਵਿਡ ਧਵਨ]] |0 | 2 |- |44 |[[ਫਰਹਾ ਖਾਨ]] |0 | 2 |-bgcolor="#F5A9A9" |45 | [[ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ]] |0 | 2 |- |46 | [[ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]] |0 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |47 |[[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] |0 |2 |- |48 |[[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] |0 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |49 |[[ਰਾਜੀਵ ਰਾਏ]] |0 |2 |- |50 |[[ਰਾਹੁਲ ਰਾਵੇਲ]] |0 |2 |-bgcolor="#F5A9A9" |51 |[[ਅਨੁਰਾਗ ਕਸੱਪਿਆਪ]] |0 | 2 |- |52 | [[ਅਨੁਰਾਗ ਬਾਸੂ]] |0 | 2 |} ==ਜੇਤੂ ਅਤੇ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ== ==1950 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="1"|1954 |[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਦੋ ਬੀਘਾ ਜਮੀਨ]] |ਜੇਤੂ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="1"|1955 |[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ]] |ਜੇਤੂ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1956 | [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਬਿਰਾਜ ਬਹੁ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਸੱਤਿਆਨ ਬੋਸ]] |[[ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੋਹਰਾਬ ਮੋਦੀ]] |[[ਕੁੰਦਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="1"|1957 | [[ਵੀ. ਸਾਂਤਾਰਾਮ]] |[[ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਇਲ ਬਾਜੇ]] |ਜੇਤੂ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="1"|1958 | [[ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ]] |[[ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ]] |ਜੇਤੂ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1959 | [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਮਧੂਮਤੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |[[ਸਧਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਕੋਲ]] |[[ਤਲਾਕ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==1960 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1960 | [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਸੁਜਾਤਾ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਐਲ.ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] |[[ਛੋਟੀ ਬਹਿਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ]] |[[ਨਵਰੰਗ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1961 |[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਪਰਖ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਕੇ. ਆਸਿਫ]] |[[ਮੁਗਲੇ-ਏ- ਆਜ਼ਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਸਾਹੂ]] |[[ਦਿਲ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ]] |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1962 |[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |[[ਕਨੂਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਨਿਤਿਨ ਬੋਸ]] |[[ਗੰਗਾ ਜਨਮਾ]] |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਰਾਧੂ ਕਰਮੇਕਰ]] |[[ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1963 | [[ਅਬਰਾਰ ਅਲਵੀ]] |[[ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਔਰ ਗੁਲਾਮ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਬੇਰਨ ਨਾਗ]] |[[ਬੀਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ]] |[[ਸਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1964 | [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |[[ਬੰਦਨੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |[[ਗੁਮਰਾਹ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੀ. ਵੀ. ਸ੍ਰੀਧਰ]] |[[ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1965 |[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |[[ਸੰਗਮ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਖਵਾਜਾ ਅਹਿਮਦ ਅਬਾਸ]] |[[ਸ਼ਹਿਰ ਔਰ ਸਪਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੱਤਿਆਨ ਬੋਸ]] |[[ਦੋਸਤੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1966 | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਵਕਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਚੇਤਨ ਅਨੰਦ]] | [[ਹਕੀਕਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ]] |[[ਆਰਜੂ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1967 | [[ਵਿਜੇ ਅਨੰਦ]] |[[ਗਾਇਡ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਸਿਤ ਸੇਨ]] |[[ਮਮਤਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |[[ਅਨੁਪਮਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1968 |[[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਉਪਕਾਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਏ. ਭੀਮਸਿੰਘ]] |[[ਮੇਹਰਬਾਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਏ, ਸੇਬਾ ਰਾਉ]] |[[ਮਿਲਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1969 | [[ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ]] |[[ਆਂਖੇਂ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਭੱਪੀ ਸੋਨੀ]] |[[ਬਰੱਹਮਚਾਰੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਮ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ]] |[[ਨੀਲ ਕਮਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==1970 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1970 | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਇੱਤਫਾਕ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਐਲ.ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] |[[ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਕਤੀ ਸਾਮੰਤ]] |[[ਅਰਾਧਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1971 | [[ਅਸਿਤ ਸੇਨ]] |[[ਸਫਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ]] |[[ਦੋ ਰਾਸਤੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੋਹਨਲਾਲ ਕੰਵਰ]] |[[ਪਹਿਚਾਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1972 |[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |[[ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |[[ਅਨੰਦ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਕਤੀ ਸਾਮੰਤ]] |[[ਕਟੀ ਪਤੰਗ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1973 | [[ਸੋਹਨਲਾਲ ਕੰਵਰ]] |[[ਬੇ-ਇਮਾਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ]] |[[ਪਾਕੀਜ਼ਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਸ਼ੋਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1974 | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਦਾਗ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |[[ਅਚਾਨਿਕ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |[[ਕੋਸ਼ਿਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |[[ਬੋਬੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਿੰਦਰ ਭਾਟੀਆ]] |[[ਆਜ ਕੀ ਤਾਜ਼ਾ ਖ਼ਬਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1975 | [[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨਿਲ ਗੰਗੋਲੀ]] |[[ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਬਾਸੂ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] |[[ਅਵਿਸਕਾਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਐਮ. ਐਸ. ਸੱਤਿਯੂ]] |[[ਗਰਮ ਹਵਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸਿਆਮ ਬੈਨੇਗਲ]] |[[ਅੰਕੁਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1976 | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਦੀਵਾਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |[[ਆਂਧੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਮੇਸ਼ ਸਿੱਪੀ]] |[[ਸ਼ੋਲੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਕਤੀ ਸਾਮੰਤ]] |[[ਅਮਾਨੂਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੋਹਨਲਾਲ ਕੰਵਰ]] |[[ਸਨਿਆਸੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1977 | [[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |[[ਮੋਸਮ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਬਾਸੂ ਚੈਟਰਜ਼ੀ]] |[[ਛੋਟੀ ਸੀ ਬਾਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਬਾਸ਼ੂ ਚੈਟਰਜ਼ੀ]] |[[ਚਿੱਤਚੋਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਕੋਹਲੀ]] |[[ਨਗਿਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਕਭੀ ਕਭੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1978 |[[ਬਾਸੈ ਚਟਰਜ਼ੀ]] |[[ਸਵਾਮੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਸਰਾਬੂ]] |[[ਚਲਾ ਮੁਰਾਰੀ ਹੀਰੋ ਬਣਨੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਭੀਮਸੈਨ]] |[[ਘਰੋਂਦਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |[[ਕਿਨਾਰਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਨਮੋਹਨ ਡੇਸਾਈ]] |[[ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਐਂਥਨੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1979 | [[ਸੱਤਿਆਜੀਤ ਰੇਅ]] |[[ਸਤਰੰਜ ਕੇ ਖਿੜਾਰੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] |[[ਮੁਕੰਦਰ ਕਾ ਸਿਕੰਦਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ]] |[[ਮੈਂ ਤੁਲਸੀ ਤੇਰੇ ਆਂਗਣ ਕੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਹ ਕਪੂਰ]] |[[ਸੱਤਿਆਮ ਸਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1980 |[[ਸਿਆਮ ਬੈਨੇਗਲ]] |[[ਜਨੂਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |[[ਜੁਰਮਾਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |[[ਗੋਲ ਮਾਲ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਨਮੋਹਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] |[[ਨੂਰੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਕਾਲਾ ਪੱਥਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1981 | [[ਗੋਵਿੰਦ ਨਿਹਲਾਨੀ]] |[[ਅਕਰੋਸ਼]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |[[ਇਨਸਾਫ ਕਾ ਤਰਾਜ਼ੂ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਇਸਮਾਈਲ ਸ਼ਰੋਫ]] |[[ਥੋੜੀ ਸੀ ਬੇਫਾਈ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |[[ਖੂਬਸ਼ੂਰਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਜੇ. ਓਮ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] |[[ਆਸ਼ਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|1982 | [[ਮੁਜ਼ੱਫਰ ਅਲੀ]] |[[ਉਮਰਾਓ ਜਾਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਕੇ. ਬਾਲਾਚੰਦਰ]] |[[ਇਕ ਦੂਜੇ ਕੇ ਲੀਏ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਬਿੰਦਰ ਧਰਮਰਾਜ]] |[[ਚੱਕਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਮੇਸ਼ ਤਲਵਾਰ]] |[[ਬਸੇਰਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸਾਈ ਪ੍ਰਾਂਜਪੇ]] |[[ਚਸਮੇ ਬਦੂਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ]] |[[ਕਲਯੁਗ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1983 | [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |[[ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਬੀ. ਆਰ . ਚਪੜਾ]] |[[ਨਿਕਾਹ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਮੇਸ਼ ਸਿੱਪੀ]] |[[ਸ਼ਕਤੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸਾਗਰ ਸਰਹੱਦੀ]] |[[ਬਜ਼ਾਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |[[ਵਿਧਾਤਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1984 | [[ਗੋਵਿੰਦ ਨਿਹਲਾਨੀ]] |[[ਅਰਧ ਸੱਤਿਆ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |[[ਅਰਥ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮੋਹਨ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਅਵਤਾਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਹੁਲ ਰਵੇਲ]] |[[ਬੇਤਾਬ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਸ਼ੇਖਰ ਕਪੂਰ]] |[[ਮਾਸੂਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1985 | [[ਸਾਈ ਪ੍ਰਾਂਜਪੇ]] |[[ਸਪਰਸ਼]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਕੰਦਰ ਸ਼ਾਹ]] |[[ਜਾਨੇ ਭੀ ਦੋ ਯਾਰੋ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |[[ਸਾਰੰਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] |[[ਸ਼ਰਾਬੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਵੀ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਆਜ ਕੀ ਅਵਾਜ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="4"|1986 | [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |[[ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮੈਲੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |[[ਜਨਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਾਹੁਲ ਰਵੇਲ]] |[[ਅਰਜੁਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਮੇਸ਼ ਸਿੱਪੀ]] |[[ਸਾਗਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |bgcolor="#F5A9A9"|1987 | align= "center" colspan ="3"| ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਾਮ |- |bgcolor="#F5A9A9"|1988 | align="center" colspan ="3"| ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਾਮ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1989 | [[ਮਨਸੂਰ ਖਾਨ]] |[[ਕਿਆਮਤ ਸੇ ਕਿਆਮਤ ਤਕ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਐਨ. ਚੰਦਰਾ]] |[[ਤੇਜ਼ਾਬ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] |[[ਖ਼ੂਨ ਭਰੀ ਮਾਂਗ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1990 | [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਪਰਿੰਦਾ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਮੀਰਾ ਨਾਈਰ]] |[[ਸਲਾਮ ਬੰਬੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੂਰਜ ਬਰਜਾਤੀਆ]] |[[ਮੈਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਆ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |[[ਰਾਮ ਲਖਣ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਚਾਂਦਨੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="4"|1991 | [[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ੀ]] |[[ਘਾਇਲ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |[[ਆਸ਼ਿਕੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਮੁਕਿਲ ਅਨੰਦ]] |[[ਅਗਨੀਪਥ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਵੀ ਰਾਜਾ]] |[[ਪ੍ਰਤੀਬੰਧ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1992 | [[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |[[ਸੋਦਾਗਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਲਾਰੇਂਸ਼ ਡਸੂਜਾ]] |[[ਸਾਜਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |[[ਦਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰੰਧੀਰ ਕਪੂਰ]] |[[ਹਿਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਲੰਮਹੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1993 | [[ਮੁਕਲ ਅਨੰਦ]] |[[ਖ਼ੁਦਾ ਗਵਾਹ]] |ਜੇਤੂ |- | [[ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਬੇਟਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮੰਸੂਰ ਅਲੀ]] |[[ਜੋ ਜੀਤਾ ਵੋਹੀ ਸਿਕੰਦਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1994 | [[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ੀ]] |[[ਦਾਮਿਨੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਡੇਵਿਡ ਧਵਨ]] |[[ਆਂਖੇਂ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਭੱਟ]] |[[ਹਮ ਹੈਂ ਰਾਹੀ ਪਿਆਰ ਕੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |[[ਖਲਨਾਇੱਕ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਡਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1995 | [[ਸੂਰਜ ਬਰਜਾਤੀਆ]] |[[ਹਮ ਆਪਕੇ ਹੈਂ ਕੋਣ..!]] |ਜੇਤੂ |- | [[ਮੇਹੁਲ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਕਰਾਂਤੀਵੀਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਾਜੀਵ ਰਾਏ]] |[[ਮੋਹਰਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ੀ]] |[[ਅੰਦਾਜ਼ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] |[[1942: ਏ ਲਵ ਸਟੋਰੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1996 | [[ਆਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਗੇ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਇੱਦਰ ਕੁਮਾਰ]] |[[ਰਾਜਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮੰਸੂਰ ਅਲੀ]] |[[ਅਕੇਲੇ ਹਮ ਅਕੇਲੇ ਤੁਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] |[[ਕਰਨ ਅਰਜਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] |[[ਰੰਗੀਲਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1997 | [[ਸ਼ੇਖਰ ਕਪੂਰ]] |[[ਬੈਂਡਿਤ ਕਵੀਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਧਰਮੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ]] |[[ਰਾਜਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |[[ਮਾਚਿਸ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਪਰਟੋ ਘੋਸ਼]] |[[ਅਗਨੀ ਸਾਕਸ਼ੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ੀ]] |[[ਘਟਕ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1998 | [[ਜੇ. ਪੀ. ਦੱਤਾ]] |[[ਬਾਰਡਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਪ੍ਰਿਆਦਰਸ਼ਨ]] |[[ਵਿਰਾਸਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜੀਵ ਰਾਏ]] |[[ਗੁੱਪਤ: ਦਿ ਹਿਡਨ ਟਰੁਥ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |[[ਪਰਦੇਸ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਦਿਲ ਤੋ ਪਾਗਲ ਹੈ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1999 | [[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]] |[[ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਬਾਸ- ਮੁਸਤਾਨ]] ਅਤੇ <br/>[[ਮੁਸਤਾਨ ਅਲੀਬਾਈ ਬਰਮਾਵਾਲਾ]] |[[ਸੋਲਜ਼ਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] |[[ਸੱਤਿਆ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੋਹਿਲ ਖਾਨ]] |[[ਪਿਆਰ ਕੀਯਾ ਤੋ ਡਰਨਾ ਕਿਆ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਵਿਕਰਮ ਭੱਟ]] |[[ਗੁਲਾਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2000 | [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]] |[[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਡੇਵਿਡ ਧਵਨ]] |[[ਬੀਵੀ ਨੰ .1]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਜੋਹਨ ਮੈਥਿਉ ਮਥਨ]] |[[ਸਰਫਰੋਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਹੇਸ਼ ਮੰਜਰੇਕਰ]] |[[ਵਾਸਤਵ: ਦਿ ਰੀਐਲਟੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] |[[ਤਾਲ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2001 |[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] |[[ਕਹੋ ਨਾ... ਪਿਆਰ ਹੈ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਮੋਹਬਤੇਂ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਧਰਮੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ]] |[[ਧੜਕਣ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮੰਸੂਰ ਖਾਨ]] |[[ਜੋਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਮਿਸ਼ਨ ਕਸ਼ਮੀਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2002 | [[ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਗੋਵਾਰਕਰ]] |[[ਲਗਾਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨਿਲ ਸ਼ਰਮਾ]] |[[ਗਦਰ ਏਕ ਪ੍ਰੇਮ ਕਥਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]] |[[ਦਿਲ ਚਾਹਤਾ ਹੈ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]] |[[ਕਭੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ...]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੰਤੋਸ਼ ਸਿਵਨ]] |[[ਅਸੋਕ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2003 | [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]] |[[ਦੇਵਦਾਸ]] |ਜੇਤੂ |- | [[ਅਬਾਸ ਮੁਸਤਾਨ]] ਅਤੇ <br/> [[ਮੁਸਤਾਨ ਅਲੀਬਾਈ ਬਰਮਾਵਾਲਾ]] |[[ਹਮਰਾਜ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] |[[ਕੰਪਨੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੰਜੇ ਗੁਪਤਾ]] |[[ਕਾਂਟੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਵਿਕਰਮ ਭੱਟ]] |[[ਰਾਜ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2004 |[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] |[[ਕੋਈ... ਮਿਲ ਗਾਇਆ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਜੇ. ਪੀ. ਦੱਤਾ]] |[[ਐਲ.ਓ ਸੀ. ਕਾਰਗਿਲ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਨਿਖਲ ਅਡਵਾਨੀ]] |[[ਕਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹਿਰਾਨੀ]] |[[ਮੁਨਾ ਬਾਈ M.B.B.S.]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] |[[ਭੂਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸਤੀਸ਼ ਕੋਸ਼ਿਕ]] |[[ਤੇਰੇ ਨਾਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2005 |[[ਕੁਨਾਲ ਕੋਹਲੀ]] |[[ਹਮ ਤੁਮ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਆਸ਼ੁਤੋਸ਼ ਗੋਵਾਰਕਰ]] |[[ਸਵਦੇਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਫਰਹਾ ਖਾਨ]] |[[ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]] |[[ਲਕਸਿਆ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੰਤੋਸ਼ੀ]] |[[ਖਾਕੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਵੀਰ-ਜ਼ਾਰਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2006 | [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]] |[[ਬਲੈਕ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਮਧੂਰ ਭੰਡਾਰਕਰ]] |[[ਪੇਜ਼ 3]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਨਗੇਸ਼ ਕੁਕੁਨੂਰ]] |[[ਇਕਬਾਲ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਪ੍ਰਦੀਪ ਸਰਕਾਰ]] |[[ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] |[[ਸਰਕਾਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2007 | [[ਰਾਕੇਸ਼ ਓਮਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] |[[ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]] |[[ਕਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] |[[ਕਰਿਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹਿਰਾਨੀ]] |[[ਲਗੇ ਰਹੋ ਮੁਨਾ ਬਾਈ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸੰਜੇ ਗੋਧਵੀ]] |[[ਧੂਮ 2]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]] |[[ਉਮਕਾਰਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2008 | [[ਆਮੀਰ ਖਾਨ]] |[[ਤਾਰੇ ਜ਼ਮੀਨ ਪਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੁਰਾਗ ਬਾਸੁ]] |[[ਲਾਈਫ ਇਨ ਏ ... ਮੈਟਰੋ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਫਰਹਾ ਖਾਨ]] |[[ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਇਮਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ]] |[[ਜਬ ਵੀ ਮੈਟ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਨੀ ਰਤਨਮ]] |[[ਗੁਰੂ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਿਮਿਤ ਅਮਿਨ]] |[[ਚੱਕ ਦੇ! ਇੰਡੀਆ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2009 | [[ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਗੋਵਾਰਕਰ]] |[[ਜੋਧਾ ਅਕਬਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਏ. ਆਰ. ਮੁਰਗਾਦਾਸ਼]] |[[ਗਜਨੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਅਭੀਸ਼ੇਕ ਕਪੂਰ]] |[[ਰੋਕ ਆਨ!!]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਅਦਿਤਿਆ ਚੋਪੜਾ]] |[[ਰਬ ਨੇ ਬਨਾ ਦੀ ਜੋੜੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਧੂਰ ਭੰਡਾਰਕਾਰ]] |[[ਫੈਸ਼ਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਨੀਰਜ਼ ਪਾਂਡੇ]] |[[ਏ ਵਨਸਡੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਨਾਮ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2010 |[[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਹਿਰਾਨੀ]] |[[3 ਇਡੀਇਟ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੁਰਾਗ ਕਸ਼ਿਆਪ]] |[[ਦੇਵ ਡੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਅਵਾਨ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |[[ਵੇਕ ਅਪ ਸਿਡ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਇੰਤਿਆਜ਼ ਅਲੀ]] |[[ਲੱਵ ਆਜ ਕਲ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਆਰ. ਬਲਕੀ]] |[[ਪਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]] |[[ਕਮੀਨੇ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2011 |[[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]] |[[ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖਾਨ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਭਿਨਵ ਕਸ਼ਿਆਪ]] |[[ਦਬੰਗ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮੁਨੀਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ]] |[[ਬੈਂਡ ਬਾਜਾ ਬਰਾਤ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]] |[[ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- | [[ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਮੋਤਵਾਨੇ]] |[[ਉਡਾਨ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2012 |[[ਜ਼ੋਆ ਅਖਤਰ]] |[[ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾ ਮਿਲੇਗੀ ਦੁਬਾਰ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਭੀਨਵ ਦਿਉ]] |[[ਦਿੱਲੀ ਬੈਲੀ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]] |[[ਡਾਨ 2]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਇਮਤਿਜ਼ ਅਲੀ]] |[[ਰੋਕਸਟਾਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਮਿਲਨ ਲੁਥਰੀਆ]] |[[ਦਿ ਡਰਟੀ ਪਿਕਚਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਗੁਪਤਾ]] |[[ਨੋ ਵਨ ਕਿਲਡ ਜੈਸਿਕਾ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2013 | [[ਸੁਜੋਆ ਘੋਸ਼]] |[[ਕਹਾਣੀ]] |ਜੇਤੂ |- | [[ਅਨੁਰਾਗ ਬਾਸੁ]] |[[ਬਰਫੀ!]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਅਨੁਰਾਗ ਕਸ਼ਿਆਪ]] |[[ਗੈੰਗ ਆਪ ਵਾਸੇਪੁਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਗੋਅਰੀ ਸ਼ਿੰਦੇ]] |[[ਇੰਗਲਿਸ਼ ਵਿੰਗਲਿਸ਼]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |- |[[ਸ਼ੂਜੀਤ ਸਿਰਕਾਰ]] |[[ਵਿੱਕੀ ਡੋਨਰ]] |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਆਧਾਰ}} ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== #http://en.wikipedia.org/wiki/Filmfare_Awards #http://en.wikipedia.org/wiki/Filmfare_Award_for_Best_Lyricist {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] 0aqh640c6tq7e9pn6wjb25vx1g080yh 0 20882 750129 697499 2024-04-11T10:39:33Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਮਨੁੱਖ | ਨਾਮ = ਬਿਮਲ ਰਾਏ''' | ਤਸਵੀਰ = ਬਿਮਲ ਰਾਏ.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 200px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 12 ਜੁਲਾਈ 1909 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ (ਹੁਣ ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼) | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = 7 ਜਨਵਰੀ 1966 | ਮੌਤ_ਥਾਂ = ਬੰਬਈ (ਹੁਣ [[ਮੁੰਬਈ]]),ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = ਕਲਕੱਤਾ ਅਤੇ ਬੰਬਈ | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ | ਭਾਸ਼ਾ = ਬੰਗਾਲੀ | ਕਿੱਤਾ = | ਕਾਲ = | ਧਰਮ = | ਵਿਸ਼ਾ = | ਮੁੱਖ ਕੰਮ = '''ਉਸਨੇ ਕਹਾ ਥਾ<br>ਪਰਖ<br>ਕਾਬੁਲੀਵਾਲਾ<br>ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ<br>ਬੰਦਿਨੀ<br>ਸੁਜਾਤਾ<br>ਮਧੂਮਤੀ''' | ਅੰਦੋਲਨ = | ਇਨਾਮ = | ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | name = | image = Bimal_Roy_2007_stamp_of_India.jpg }} '''ਬਿਮਲ ਰਾਏ''' (ਬੰਗਾਲੀ: বিমল রায়, 12 ਜੁਲਾਈ 1909 - 7 ਜਨਵਰੀ 1966) ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ। ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਮੇਲਦੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਬੇਹੱਦ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਮੌਲਕ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਸਨ। ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਦਾ ਨਾਮ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਕ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਮਧ ਵਰਗ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਜੀ ਰਹੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਸੀ। 'ਉਸਨੇ ਕਹਾ ਥਾ', 'ਪਰਖ', 'ਕਾਬੁਲੀਵਾਲਾ', 'ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ', 'ਬੰਦਿਨੀ', 'ਸੁਜਾਤਾ' ਜਾਂ ਫਿਰ 'ਮਧੂਮਤੀ' ਸਾਰੀਆਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵਧਕੇ ਇੱਕ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। 'ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਤਾਲਵੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਬਾਈਸਾਈਕਲ ਚੋਰ' (Bicycle Thieves) ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਾਈ।<ref name=Hu>{{cite book |title=The Art and science of Cinema|author= Anwar Huda|publisher= Atlantic Publishers & Dist|year=2004|isbn=81-269-0348-1 |page=100 |url=http://books.google.co.in/books?id=HiA3X6RLLnYC&pg=PA100&dq=Bandini+%281963+film%29#v=onepage&q=Bandini%20%281963%20film%29&f=false |ref= }}</ref> 1959 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਮਾਸਕੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੇ ਜਿਊਰੀ ਮੈਂਬਰ ਸਨ।<ref name="Moscow1959">{{cite web |url=http://www.moscowfilmfestival.ru/miff34/eng/archives/?year=1959 |title=1st Moscow International Film Festival (1959) work=MIFF |access-date=2013-03-16 |archive-date=2013-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130116210640/http://www.moscowfilmfestival.ru/miff34/eng/archives/?year=1959 |dead-url=yes }}</ref> ==ਜੀਵਨ== ਬਿਮਲ ਰਾਏ 12 ਜੁਲਾਈ 1909 ਨੂੰ ਢਾਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਲੇਕਿਨ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਇੰਤਕਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਆ ਪਈਆਂ। ਇਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਜ਼ਾਰਿਆਂ ਉੱਪਰ ਜੋ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦਾ ਜੋ ਇਸਤੇਸਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਸਰ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੁਲਕ ਦੀ ਤਕਸੀਮ ਦੇ ਬਾਦ 1947 ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਧਵਾ ਮਾਂ ਔਰ ਛੋਟੇ ਭਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਕਲਕੱਤਾ ਚਲੇ ਆਏ ਅਤੇ ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬੜੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਿਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨੇ ਪਏ। ਇਸ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨਾਲ ਵਾਬਸਤਾ ਪੀ ਸੀ ਬਰੂਆ ਨਾਲ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਦੇ ਗੁਣ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਵਦਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ===ਦੇਵਦਾਸ=== ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਹੀਰੋ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕ ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ਼ ਸਹਿਗਲ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਦ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਨੇ ਅਧੀ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵਧ ਬੰਗਲਾ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਸਹਾਇਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਫੇਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1950 ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਚਲੇ ਆਏ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਰੱਖੀ। ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਵਦਾਸ ਬਣਾਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਬਤੌਰ ਹੀਰੋ ਲਿਆ। ===ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ=== {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" width="95%" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! ਸਾਲ !! ਫ਼ਿਲਮ !! ਟਿੱਪਣੀ |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1963 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1963]] || [[ਬੰਦਿਨੀ (1963 ਫ਼ਿਲਮ)|ਬੰਦਿਨੀ]] || |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1960 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1960]] || [[ਪਾਰਖ (1960 ਫ਼ਿਲਮ)|ਪਾਰਖ]] || |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1959 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1959]] || [[ਸੁਜਾਤਾ (1959 ਫ਼ਿਲਮ)|ਸੁਜਾਤਾ]] || |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1958 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1958]] || [[ਮ੍ਧੂਮਤੀ (1958 ਫ਼ਿਲਮ)|ਮਧੁਮਤੀ]] || |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1954 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1954]] || [[ਬਿਰਜ ਬਹੂ (1954 ਫ਼ਿਲਮ)|ਬਿਰਜ ਬਹੂ]] || |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1953 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1953]] || [[ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ (1953 ਫ਼ਿਲਮ)|ਦੋ ਬੀਘਾ ਜ਼ਮੀਨ]] || |- |[[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1953 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ|1953]] || [[ਪਰਿਣੀਤਾ (1953 ਫ਼ਿਲਮ)|ਪਰਿਣੀਤਾ]] || |- |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮਾਂ]] ie45dssklabirbdlm9g6pgkm9ex3whm 0 20884 750130 537448 2024-04-11T10:39:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{TOC right}} '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ''' ਦਾ ਇਨਾਮ 1956 ਤੋਂ ਦਿਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਅਤੇ ਫੀਮੇਲ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਹੀ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ 1968 'ਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆ ਬਣਾ ਦਿਤੀਆਂ ਗਈ। ==ਉੱਤਮ== {| class="wikitable" style="text-align: center" |- style="height:3em;" ! style="width:300px;"|ਉੱਤਮ ! colspan="2" style="width:400px;"|ਗਾਇਕ |- style="height:3em;" | ਸਭ ਤੋ ਜ਼ਿਆਦਾ |[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]<br />[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] |7 |- style="height:3em;" |ਸੱਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ |[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] |35 |- style="height:3em;" |ਸੱਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ ਬਿਨਾਂ ਜੇਤੂ |[[ਉਸ਼ਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]<br />[[ਚੰਦਰਾਨੀ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] |3 |- style="height:3em;" |ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ |[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] (1975)<br />[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] (1994) |4 |- style="height:3em;" |ਵੱਡੀ ਉਮਰ 'ਚ ਜੇਤੂ |[[ਉਸ਼ਾ ਉਥੂਪ]] |64 |- style="height:3em;" |ਵੱਡੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ |[[ਉਸ਼ਾ ਉਥੂਪ]] |64 |- style="height:3em;" |ਛੋਟੀ ਉਮਰ ''ਚ ਜੇਤੂ |[[ਨਾਜ਼ੀਆ ਹਸਨ]] |15 |- style="height:3em;" |ਛੋਟੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ |[[ਸੁਸ਼ਮਾ ਸ਼ਰੇਸਥਾ]] |11 |} *[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ਅਤੇ [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 7 ਇਨਾਮ ਜਿਤੇ ਹਨ। *[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]], [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]], [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਰਿਆ ਗੋਸ਼ਲ]] ਨੇ ਚਾਰ ਜਿਤੇ ਹਨ। *[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ਨੇ (1972–75) ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ ਇਨਾਮ ਜਿਤੇ। ਅਤੇ [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]] ਨੇ (1991–1993) ਵਿਚ, *[[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] ਨੇ (1995–1997) ਅਤੇ [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ਨੇ (2000–2002) ਵਿਤ ਤਿਨ ਤਿਨ ਇਨਾਮ ਜਿਤੇ। *ਦੋ ਗਾਇਕ [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿਨ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ, 1994 ਵਿੱਚ [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ਨੇ ਤਿਨ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆ ਇਕੋ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਕੀਤੀਆਂ। *1971 ਵਿੱਚ [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਵੇਂ ਗਾਇਕ ਨੂੰ ਸਥਾਨ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਮ ਦੀ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। *1979 ਵਿੱਚ [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਕੋਵੀ ਵੀ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀ ਨਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। *[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ}} ਨੂੰ 14 ਸਾਲ ਸੰਨ 1992 ਤੋਂ 2005 ਤੱਕ 31 ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਅਤੇ 6 ਇਨਾਮ ਜਿੱਤੇ। *1959 ਵਿੱਚ ਇਸ ਇਨਾਮ ਨੂੰ ਸਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੰਨ 1967 ਤੱਕ ਦੋਨੇ ਮੇਲ ਅਤੇ ਫੀਮੇਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਇਨਾਮ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ==1950 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="60%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |1959|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]||Aaja Re Pardesi||[[Madhumati]] |} ==1960 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe | align="center" colspan="4" | <small>'''1960 ਦਾ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਗਾਇਕ ਨੇ ਜਿਤਿਆ।'''</small> |- | **||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||ਭੱਈਆ ਮੇਰੇ||[[ਛੋਟੀ ਬਹਿਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |align="center" colspan="4" |<small>'''1961 ਦਾ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਗਾਇਕ ਨੇ ਜਿਤਿਆ।'''</small> |- |**||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]||ਦਿਲ ਆਪਣਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ" ||''[[ਦਿਲ ਆਪਣਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ]]'' |- |** ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਪਿਆਰ ਕੀਯਾ ਤੋ ਡਰਨਾ ਕਿਯਾ" ||''[[ਮੁਗਲੇ-ਏ-ਆਜ਼ਮ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |align="center" colspan="4" |<small>'''1962 ਦਾ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਗਾਇਕ ਨੇ ਜਿਤਿਆ।'''</small> |- bgcolor=#edf3fe |1963|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਕਹੀਂ ਦੀਪ ਜਲੇ ਕਹੀਂ ਦਿਲ"|| '''''[[ਬੀਸ ਸਾਲ ਬਾਆਦ]]''''' |- |** ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਆਪਕੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਨੇ ਸਮਝਾ" ||''[[ਅਣਪੜ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |align="center" colspan="4" |<small>'''1964 ਦਾ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਗਾਇਕ ਨੇ ਜਿਤਿਆ।'''</small> |- |** ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਜੋ ਵਾਧਾ ਕੀਯਾ" ||''[[ਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ]]'' |- bgcolor=#edf3fe | align="center" colspan="4" |<small>'''1965 ਦਾ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਗਾਇਕ ਨੇ ਜਿਤਿਆ।'''</small> |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਜੋਤ ਸੇ ਜੋਤ ਜਲਾਤੇ ਚਲੋ" || ''[[ਸੰਤ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1966 ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਤੁਮਹੀ ਮੇਰੇ ਮੰਦਰ"|| '''''[[ਖਾਨਦਾਨ]]''''' |- |** ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਏਕ ਤੁੰ ਨਾ ਮਿਲਾ" ||''[[ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦ ਮੇਂ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |align="center" colspan="4" |<small>'''1967 ਦਾ ਇਨਾਮ ਮੇਲ ਗਾਇਕ ਨੇ ਜਿਤਿਆ।'''</small> |- |** ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਕਾਂਟੋਂ ਸੇ ਖੀਚ" ||''[[ਗਾਈਡ]]'' |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]||"ਲੋ ਆਗਈ ਉਨਕੀ ਯਾਦ" || ''[[ਦੋ ਬਦਨ]]'' |- |bgcolor="#F5A9A9" align="center" colspan="4" |<small>ਨੋਟ: ਮੇਲ ਅਤੇ ਫੀਮੇਲ 'ਚ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਦਿਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।</small> |- bgcolor=#edf3fe |1968|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਗਰੀਬੋਂ ਕੀ ਸੁਨੋ"|| '''''[[ਦਸ ਲਾਖ]]''''' |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] || "ਬਹਾਰੋਂ ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ "|| ''[[ਆਖਰੀ ਖ਼ਤ]]'' |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] || "ਸਾਵਨ ਕਾ ਮਹੀਨਾ" ||''[[ਮਿਲਨ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1969|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]||"ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਰਹਿਨੇ ਦੋ"|| '''''[[ਸ਼ਿਕਾਰ]]''''' |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] || "ਮਿਲਤੀ ਹੈ ਜਿੰਦਗੀ ਮੇਂ" ||''[[ਆਂਖੇਂ]]'' |- |** ||[[ਸ਼ਾਰਦਾ]]|| "ਤੁਮਹਾਰੀ ਭੀ ਜੈ ਜੈ"|| ''[[ਦੀਵਾਨਾ]]'' |} ==1970 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |1970|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਆਪ ਮੁਝੇ ਅੱਛੇ ਲਗਨੇ ਲਗੇ"|| '''''[[ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ]]''''' |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] || "ਕੈਸੇ ਰਹੂ ਚੁਪ" ||''[[ਇੰਕਾਮ]]'' |- |** ||[[ਸ਼ਾਰਦਾ]] "ਤੇਰੇ ਅੰਗ ਕਾ ਰੰਗ" ||''[[ਚੰਦਾ ਔਰ ਬਿਜਲੀ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1971|| [[ਸਾਰਦਾ]]|| "ਬਾਤ ਜ਼ਰਾ"||'''''[[ਜਹਾਂ ਪਿਆਰ ਮਿਲੇ]]''''' |- |** ||[[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਬਾਬੁਲ ਪਿਆਰੇ" ||''[[ਜੋਹਨੀ ਮੇਰਾ ਨਾਮ]]'' |- |**|| [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] ||"ਬਿੰਦਆ ਚਮਕੇ ਗੀ" ||''[[ਦੋ ਰਾਸਤੇ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1972|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]||"ਪੀਆ ਤੁੰ ਅਬ ਤੋ ਆਜਾ"|| '''''[[ਕਾਰਵਾਂ]]''''' |- |** ||[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਏਕ ਸਫਰ" ||''[[ਅੰਦਾਜ਼]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਾਰਦਾ]]|| "ਆਪ ਕੇ ਪੀਛੇ ਪੜ ਗਈ" || ''[[ਏਕ ਨਾਰੀ ਏਕ ਬ੍ਰਹਿਮਚਾਰੀ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1973|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਦਮ ਮਾਰੋ ਦਮ "'''|| '''''[[ਰਹੇ ਰਾਮਾ ਰਹੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ]]''''' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਸੁਨੀ ਸੁਨੀ ਸਾਸੋਂ ਕੀ" || ''[[ਲਾਲ ਪੱਥਰ]]'' |- |** ||[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ||"ਨਾ ਵੋਹ ਸੋਯਾ"|| ''[[ਲਲਕਾਰ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1974 ||[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਹੋਨੇ ਲਗੀ ਹੈ ਰਾਤ ਜਵਾਨ"'''|| '''''[[ਨੈਨਾ]]''''' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] || "ਹੰਗਾਮਾ ਹੋ ਗਯਾ" ||''[[ਅਣਹੋਣੀ]]'' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਜਬ ਅੰਧੇਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ" ||''[[ਰਾਜਾ ਰਾਨੀ]]'' |- |**|| [[ਮੀਨੂ ਪ੍ਰਸ਼ੋਤਮ]]|| "ਰਾਤ ਪਿਯਾ ਕੇ ਸੰਗ" ||''[[ਪ੍ਰੇਮ ਪਾਰਵਤੀ]]'' |- |**|| [[ਸੁਸ਼ਮਾ ਸ਼੍ਰੇਸਥਾ]]|| "ਤੇਰਾ ਮੁਝ ਸੇ ਹੈ" ||[[ਆ ਗਲੇ ਲੱਗ ਜਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1975 ||[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ||"ਚੈਨ ਸੇ ਹਮ ਕੋ ਕਭੀ"|| '''''[[ਪ੍ਰਾਨ ਜਾਯੇ ਪਰ ਵਚਨ ਨਾ ਜਾਯੇ]]''''' |- |** ||[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਅੱਛੇ ਸਮੇਂ ਪਰ ਤੁਮ" || ''[[ਬਿਦਾਈ]]'' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਯੇਹ ਹਵਾ ਹੈ ਤੁ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ" || ''[[ਹਵਾਸ]]'' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ||"ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਸੋਲਾ ਸਿਗਾਰ" ||''[[ਮਨੋਰੰਜਨ]]'' |- |**|| [[ਸੁਮਨ ਕਲਿਆਨਪੁਰ]]||"ਬਹਿਨਾ ਨੇ ਭਾਈ ਕੀ ਕਲਾਈ" ||''[[ਰੇਸ਼ਮ ਕੀ ਡੋਰੀ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1976|| [[ਸੁਲਕਸ਼ਨਾ ਪੰਡਤ]]|| "ਤੁਹੀ ਸਾਗਰ ਹੈ"|| '''''[[ਸਕੰਲਪ]]''''' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਕਲ ਕੇ ਅਪਨੇ" || ''[[ਅਮਾਨੁਸ਼]]'' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] ||"ਸਪਨਾ ਮੇਰਾ ਟੂਟ ਗਯਾ" || ''[[ਖੇਲ ਖੇਲ ਮੇਂ]]'' |- |** ||[[ਪ੍ਰੀਤੀ ਸਾਗਰ]]|| "ਮਾਈ ਹਰਟ ਇਜ਼ ਬੀਟਿੰਗ" || ''[[ਜੁਲੀ]]'' |- |**|| [[ਉਸ਼ਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਮੈਂ ਤੋ ਆਰਤੀ ਉਤਾਰੂ " || ''[[ਜੈ ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਂ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1977|| [[ਹੇਮਲਤਾ]] ||"ਤੂ ਜੋ ਮੇਰੇ ਸੁਰ ਮੇ"|| '''''[[ਚਿਤਚੋਰ]]''''' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਆਈ ਲੱਵ ਯੂ" ||''[[ਬਰੂਦ]]'' |- |** ||[[ਹੇਮਲਤਾ]] ||"ਸੁਨ ਕੇ ਤੇਰੀ ਪੂਕਾਰ" ||''[[ਫਕੀਰਾ]]'' |- |** ||[[ਸੁਲਕਸ਼ਨਾ ਪੰਡਤ]]|| "ਬਾਂਧੀ ਰੇ ਕਾਹੇ ਪ੍ਰੀਤ" || ''[[ਸੰਕੋਚ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1978 ||[[ਪ੍ਰੀਤੀ ਸਾਗਰ]]||"ਮਰੋ ਗਮ ਕਾਥਾ ਪਿਆਰੇ"||'''''[[ਮੰਥਨ]]''''' |- |**|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]|| "ਲਾਯੇ ਕਹਾਂ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ" || ''[[ਟੈਕਸੀ ਟੈਕਸੀ]]'' |- |**|| [[ਸੁਸ਼ਮਾ ਸ਼੍ਰੇਸਥਾ]]|| "ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਤੇਰਾ ਵਾਧਾ" ||''[[ਹਮ ਕਿਸੇ ਸੇ ਕਮ ਨਹੀਂ]]'' |- |**|| [[ਉਸ਼ਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਮੰਗਲਾ -- ਮੰਗਲਾ ਹੈ ਤੋ ਆਯਾ" || ''[[ਇੰਕਾਰ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1979|| [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]]||"ਯੇ... ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਪਿਆਰ ਕਾ ਦਿਵਾਨਾ"|| '''''[[ਡੋਨ]]''''' |- |** ||[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] || "ਓ ਸਾਥੀ ਰੇ" || ''[[ਮੁਕੰਦਰ ਕਾ ਸਿਕੰਦਰ]]'' |- |**|| [[ਹੇਮਲਤਾ]]|| "ਅੱਖੀਉਂ ਕੇ ਝਰੋਖੋਂ ਸੇ" || ''[[ਅੱਖੀਉਂ ਕੇ ਝਰੋਖੇਂ ਸੇ]]'' |- |** ||[[ਸ਼ੋਭਾ ਗੁਰਟੁ]]|| "ਸਿਯਾਮ ਰੂਥ ਗਯੇ" || ''[[ਮੈਂ ਤੁਲਸੀ ਤੇਰੇ ਆਂਗਣ ਕੀ]]'' |- |**|| [[ਉਸ਼ਾ ਉਥੂਪ]]|| "ਵੱਨ ਟੂ ਚਾ-ਚਾ-ਚਾ"|| ''[[ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ]]'' |} ==1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |1980|| [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]|| "ਮੇਰੇ ਤੋ ਗਿਰਿਧਰ ਗੋਪਾਲ"|| '''''[[ਮੀਰਾ]]''''' |- |**|| [[ਛਾਯਾ ਗੰਗੋਲੀ]] || "ਆਪ ਕੀ ਯਾਦ ਆਤੀ ਰਹੀ.." || ''[[ਗੰਮ]]'' |- |**|| [[ਹੇਮਲਤਾ]] ||"ਮੇਘਾ ਓ ਮੇਘਾ" || ''[[ਸੁਨੈਨਾ]]'' |- |**|| [[ਉਸ਼ਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| "ਹਮ ਸੇ ਨਜ਼ਰ ਤੋ ਮਿਲਾਉ" ||''[[ਇਕਰਾਰ]]'' |- |**|| [[ਵਾਣੀ ਜੈਰਾਮ]]|| "ਅਰੇ ਮੈਂ ਤੋ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀਵਾਨੀ" || ''[[ਮੀਰਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1981|| [[ਨਾਜ਼ੀਆ ਹਸਨ]] ||"ਆਪ ਜੈਸਾ ਕੋਈ"|| '''''[[ਕੁਰਬਾਨੀ]]''''' |- |**|| [[ਚੰਦਰਾਨੀ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] ||"ਪਹਿਚਾਨ ਤੋ ਥੀ " || ''[[ਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਵੇਸ਼]]'' |- |**|| [[ਹੇਮਲਤਾ]] ||"ਤੁ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਸੇ" || ''[[ਆਪ ਤੋ ਐਸੇ ਨਾ ਥੇ]]'' |- |**|| [[ਕੁਮਾਰੀ ਕੰਚਨ ਦਿਨਕੇਰਾਓ ਮੇਲ]]|| – "ਲੈਲਾ ਓ ਲੈਲਾ"|| ''[[ਕੁਰਬਾਨੀ]]'' |- |**|| [[ਉਸ਼ਾ ਉਥੂਪ]]|| "ਹਰੀ ਓਮ ਹਰੀ" || ''[[ਪਿਆਰਾ ਦੁਸ਼ਮਨ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1982|| [[ਪ੍ਰਵੀਨ ਸੁਲਤਾਨਾ]]|| "ਹਮੇਂ ਤੁਮ ਸੇ ਪਿਆਰ ਕਿਤਨਾ"|| '''''[[ਕੁਦਰਤ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਮੇਰੇ ਆਂਗਨੇ ਮੇਂ" || ''[[ਲਾਵਾਰਿਸ]]'' |- |**|| [[ਚੰਦਰਾਨੀ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] ||"ਮੁਹੱਬਤ ਰੰਗ ਲਾਏਗੀ" || ''[[ਪੂਨਮ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਰੋਨ ਪ੍ਰਾਭਾਕਰ]]|| "ਮੇਰੇ ਜੈਸੀ ਹਸੀਨਾ" || ''[[ਅਰਮਾਨ]]'' |- |**|| [[ਉਸ਼ਾਂ ਉਥੂਪ]]|| "ਰੰਭਾ ਹੋ " || ''[[ਅਰਮਾਨ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1983|| [[ਸਲਮਾ ਆਗਾ]]|| "ਦਿਲ ਕੇ ਅਰਮਾਨ"|| '''''[[ਨਿਕਾਹ]]''''' |- |**|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਮੈਨੇ ਏਕ ਗੀਤ ਲਿਖਾ ਹੈ" ||''[[ਯੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀਆਂ]]'' |- |**|| [[ਨਾਜ਼ੀਆ ਹਸਨ]]|| "ਬੂਮ ਬੂਮ" || ''[[ਸਟਾਰ]]'' |- |**|| [[ਸਲਾਮਾ ਆਗਾ]]|| "ਦਿਲ ਕੀ ਯੇ ਆਰਜ਼ੂ" || ''[[ਨਿਕਾਹ]]'' |- |** ||[[ਸਲਮਾ ਆਗਾ]] ||"ਪਿਆਰ ਭੀ ਹੈ ਜਵਾਂ.." || ''[[ਨਿਕਾਹ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1984|| [[ਆਰਤੀ ਮੁਖਰਜੀ]]|| "ਦੋ ਨੈਨਾ ਏਕ ਕਹਾਨੀ"||'''''[[ਮਾਸੂਮ]]''''' |- |**|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਤੂ ਮੇਰਾ ਹੀਰੋ ਹੈਂ" ||''[[ਹੀਰੋ]]'' |- |**|| [[ਚੰਦਰਾਨੀ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]]|| "ਆਜਾ ਕੇ ਤੇਰੀ ਰਾਹੋਂ ਮੇਂ" ||''[[ਲਾਲ ਚੁਨਰੀਯਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1985|| [[ਅਨੁਪਮਾ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ]] || "ਸੋਹਨੀ ਚੇਨਾਬ ਦੀ"|| '''''[[ਸੋਹਨੀ ਮਹੀਵਾਲ]]'' ''' |- |**|| [[ਸਲਮਾ ਆਗਾ]]|| "ਝੂਮ ਝੂਮ ਬਾਬਾ" || ''[[ਕਸਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਕੀ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |1986|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]] ||"ਮੇਰੇ ਮਨ ਬਾਜੋ ਮਰਦੰਗ"|| '''''[[ਉਤਸਵ]]''''' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਥੀ]] ||"ਤੁਮ ਸੇ ਮਿਲਕਰ" || ''[[ਪਿਆਰ ਝੁਕਤਾ ਨਹੀਂ]]'' |- |**|| [[ਐਸ. ਜਾਨਕੀ]]|| "ਯਾਰ ਬਿਨਾਂ ਚੈਨ ਕਹਾਂ ਰੇ" || ''[[ਸਾਹਿਬ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |'''1987''' || colspan="3"|''' ਕੋਈ ਇਨਾਮ ਨਹੀਂ''' |- bgcolor=#edf3fe |''1988''||align="center" colspan="3"| '''ਕੋਈ ਇਨਾਮ ਨਹੀਂ''' |- bgcolor=#edf3fe |''1989''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ||"ਏਕ ਦੋ ਤੀਨ"|| '''''[[ਤੇਜ਼ਾਬ]]''''' |- |**|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਕਹਿਦੋ ਕੇ ਤੁਮ" || ''[[ਤੇਜ਼ਾਬ]]'' |- |**|| [[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]] ||"ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਹੂੰ ਜਨਮ" || ''[[ਖ਼ੂਨ ਭਰੀ ਮਾਂਗ]]'' |} ==1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |''1990''|| [[ਸਪਨਾ ਮੁਖਰਜ਼ੀ]] || "ਤ੍ਰਿਚੀ ਟੋਪੀਵਾਲੇ"|| '''''[[ਤ੍ਰੀਦੇਵ]]''''' |- |**|| [[ਅਲੀਸ਼ਾ ਚਿਨਾਈ]] ||"ਰਾਤ ਭਰ" || ''[[ਤ੍ਰੀਦੇਵ]]'' |- |**|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਲੀਆ ਅਤੇ ਬੇਖ਼ਬਰ ਬੇਵਫਾ"|| ''[[ਰਾਮ ਲਖਨ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] ||"ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਹਾਂ ਸੇ ਆਯੀ ਹੈਂ" ||''[[ਚਾਲਬਾਜ਼]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1991''|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]] ||"ਨਜ਼ਰ ਕੇ ਸਾਮਨੇ"|| '''''[[ਆਸ਼ਕੀ]]''''' |- |**|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਮੁਝੇ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਏ" ||''[[ਦਿਲ]]'' |- |** ||[[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਚਾਂਦਨੀ ਰਾਤ ਹੈਂ"|| ''[[ਬਾਗੀ: A Rebel for Love]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1992''|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਦਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ"|| '''''[[ਦਿਲ ਹੇ ਕੇ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਦੇਖਾ ਹੈ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ" ||''[[ਸਾਜਨ]]'' |- |**|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]] || "ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ"|| ''[[ਸਾਜਨ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਸੋਦਰਗਰ ਸੋਦਾ ਕਰ" || ''[[ਸੋਦਾਗਰ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |'''1993'''|| [[ਅਨੁਰਾਧਾ ਪੌਡਵਾਲ]]|| "ਧਕ ਧਕ ਕਰਨੇ ਲਗਾ"|| '''''[[ਬੇਟਾ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਐਸੀ ਦੀਵਾਨਗੀ" ||''[[ਦੀਵਾਨਾ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਮੈਂ ਤੁਝ ਕਬੂਲ" || ''[[ਖ਼ੁਦਾ ਗਵਾਹ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1994''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] <br/> [[ਇਲਾ ਅਰੁਨ]]|| "ਚੋਲੀ ਕੇ ਪੀਛੇ ਕਿਆ"|| '''''[[ਖਲਨਾਇਕ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਬਾਜ਼ੀਗਰ" ||''[[ਬਾਜ਼ੀਗਰ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਹਮ ਹੈਂ ਰਾਹੀ ਪਿਆਰ ਕੇ" || ''[[ਹਮ ਹੈਂ ਰਾਹੀ ਪਿਆਰ ਕੇ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਪਾਲਕੀ ਪੇ ਹੋਕੇ ਸਵਾਰ" ||''[[ਖਲਨਾਇਕ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1995''|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਪਿਆਰ ਹੁਆ ਚੁਪਕੇ ਸੇ"|| '''''[[1942: ਏ ਲੱਵ ਸਟੋਰੀ]]''''' |- |**|| [[ਅਲੀਸ਼ਾ ਚਿਨਾਈ]] ||"ਰੁਕ ਰੁਕ" || ''[[ਵਿਜੇਪਥ]]'' |- |** ||[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਚੁਰਾ ਕੇ ਦਿਲ ਮੇਰਾ" || ''[[ਮੈਂ ਖਿਲਾਡੀ ਤੂ ਅਨਾਰੀ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਰਾਹ ਮੇਂ.." || ''[[ਵਿਜੇਪਥ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਤੂ ਚੀਜ਼ ਬੜੀ ਮਸਤ ਮਸਤ" || ''[[ਮੋਹਰਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1996''||[[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਮੇਰਾ ਪੀਆ ਘਰ ਆਯਾ"|| '''''[[ਯਾਰਾਨਾ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਅੱਖੀਆਂ ਮਿਲਾਊ" ||''[[ਰਾਜਾ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਰਾਜਾ ਕੋ ਰਾਨੀ ਸੇ ਪਿਆਰ" ||''[[ਅਕੇਲੇ ਹਮ ਅਕੇਲੇ ਤੁਮ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਵੇਤਾ ਸ਼ੈਟੀ]] || "ਮਾਂਗਤਾ ਹੈ ਕਿਆ" || ''[[ਰੰਗੀਲਾ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਪਿਆਰ ਯੇ ਜਾਨੇ" || ''[[ਰੰਗੀਲਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |'1997' ||[[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਆਜ ਮੈਂ ਉਪਰ"|| '''''[[ਖਮੋਸ਼ੀ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਬਾਹੋਂ ਕੇ ਧਰਮੀਯਾਂ" ||''[[ਖਾਮੋਸ਼ੀ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਪਰਦੇਸ਼ੀ ਪਰਦੇਸ਼ੀ" || ''[[ਰਾਜਾ ਹਿਦੋਸਤਾਨੀ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਓ ਯਾਰਾ ਦਿਲ ਲਗਾਨਾ" ||''[[ਅਗਨੀ ਸਾਕਸ਼ੀ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1998''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਮੇਰੀ ਮਹਿਬੂਬਾ"|| '''''[[ਪ੍ਰਦੇਸ਼]]''''' |- |**|| [[ਅਕਜਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਮੇਰੇ ਖਾਬੋਂ ਮੇਂ ਤੂ" || ''[[ਗੁਪਤ]]'' |- |**|| [[ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]||"ਪਿਆਲੇ ਛੂੰ ਮੂੰ" || ''[[ਵਿਰਾਸਤ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਡੋਲ ਬਜਨੇ ਲਗਾ" ||''[[ਵਿਰਾਸਤ]]'' |- |** ||[[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਆਈ ਲੱਵ ਮਾਈ ਇੰਡੀਆ" ||''[[ਪਰਦੇਸ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''1999'' ||[[ਜਸਪਿੰਦਰ ਨਰੂਲਾ]]|| "ਪਿਆਰ ਤੋ ਹੋਨਾ ਹੀ ਥਾ"'|| '''''[[ਪਿਆਰ ਤੋ ਹੋਨਾ ਹੀ ਥਾ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਛੱਮਾ ਛੱਮਾ " ||''[[ਚਾਈਨਾ ਗੇਟ]]'' |- |** ||[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ"|| ''[[ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ]]'' |- |**|| [[ਸੰਜੀਵਨੀ]] || "ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਜਬ ਨਜ਼ਰੇ ਮਿਲੀ" || ''[[ਕਰੀਬ]]'' |- |**|| [[ਸਪਨਾ ਅਵਸਥੀ]]|| "ਚਲ ਛੱਈਆ ਛੱਈਆ" || ''[[ਦਿਲ ਸੇ..]]'' |} ==2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |''2000''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਤਾਲ ਸੇ ਤਾਲ ਮਿਲਾ"|| '''''[[ਤਾਲ]]''''' |- |**|| [[ਅਕਲਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਚਾਂਦ ਛੁਪਾ" || ''[[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ" || ''[[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਨਿੰਬੁਦਾ .." || ''[[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨਿਦੀ ਚੁਹਾਨ]] || "ਰੁਕੀ ਰੁਕੀ" ||''[[ਮਸਤ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2001''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ||"ਦਿਲ ਨੇ ਯੇ ਕਹਾ"|| '''''[[ਧੜਕਣ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਹਾਏ ਮੇਰਾ ਦਿਲ" || ''[[ਜੋਸ਼]]'' |- |** ||[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਪੱਛੀ ਨਦੀਆ " || ''[[ਰਫੂਜੀ]]'' |- |**|| ਪ੍ਰੀਤੀ ਅਤੇ ਪਿੰਕੀ ||"ਪੀਯਾ ਪੀਯਾ" ||''[[ਹਰ ਦਿਲ ਜੋ ਪਿਆਰ ਕਰੇਗਾ]]'' |- |** ||[[ਸੁਨਿਦੀ ਚੁਹਾਨ]]|| "ਮਹਿਬੂਬ ਮੇਰੇ" || ''[[ਫਿਜ਼ਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2002''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਓ ਰੇ ਛੋਰੀ"|| '''''[[ਲਗਾਨ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ||"ਜਨੇ ਕਿਉਂ" || ''[[ਦਿਲ ਚਾਹਤਾ ਹੈ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਸਨ ਸਨਾਨਾ"|| ''[[ਅਸ਼ੋਕ]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] || "ਧੀਮੇ ਧੀਮੇ ਗਾਉਂ" || ''[[ਜ਼ੁਬੇਦਾ]]'' |- |**|| [[ਵਸੂੰਦਰਾ ਦਾਸ]]|| "ਰੱਬਾ ਮੇਰੇ ਰੱਬਾ" ||''[[ਅਕਸ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2003''|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਰੀਯਾ ਗੋਸ਼ਾਲ]]|| "ਡੋਲਾ ਰੇ"|| '''''[[ਦੇਵਦਾਸ]]''''' |- |** ||[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]|| "ਆਪਕੇ ਪਿਆਰ ਮੇਂ" ||''[[ਰਾਜ਼]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || "ਸਨਮ ਮੇਰੇ ਹਮਰਾਜ਼" || ''[[ਹਮਰਾਜ਼]]'' |- |**|| [[ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੁਰਤੀ]]|| "ਮਾਰ ਡਾਲਾ" || ''[[ਦੇਵਦਾਸ]]'' |- |**|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || ''ਬੇਰੀ ਪੀਯਾ''|| ''[[ਦੇਵਦਾਸ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2004''|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]]|| "ਜਾਦੂ ਹੈ ਨਸ਼ਾ ਹੈ"|| '''''[[ਜਿਸਮ]]''''' |- |**|| [[ਅਲੀਸ਼ਾ ਚਿਨਾਈ]]|| ''ਚੋਟ ਦਿਲ ਪੇ ਲਗੀ'' ||''[[ਇਸ਼ਕ ਵਿਸ਼ਕ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ||''ਉਡਨੀ ਓੜ ਕੇ'' ||''[[ਤੇਰੇ ਨਾਮ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || ਤੋਆਬਾ ਤੁਮਹਾਰੇ''|| ''[[ਚਲਤੇ ਚਲਤੇ]]'' |- |**|| [[ਕੇ. ਐਸ. ਚਿੱਤਰਾ]]|| ''ਕੋਈ ਮਿਲ ਗਿਆ'' ||''[[ਕੋਈ,,, ਮਿਲ ਗਿਆ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2005''|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]||"ਹਮ ਤੁਮ"|| '''''[[ਹਮ ਤੁਮ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]]||''ਲਾਲ ਡਪੱਟਾ''|| ''[[ਮੁਝਸੇ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰੋਗੀ]]'' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || ''ਸਾਂਵਰੀਆ...''|| ''[[ਸਵਦੇਸ]]'' |- |** ||[[ਸਾਧਨਾ ਸਰਗਮ]]|| ''ਆਉ ਨਾ..''|| ''[[ਕਿਉ! ਹੋ ਗਿਆ ਨਾ...]]'' |- |** ||[[ਸੁਨਿਦੀ ਚੁਹਾਨ]] || "ਦੂਮ ਮਚਾ ਲੇ" || ''[[ਦੂਮ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2006''|| [[ਅਲੀਸ਼ਾ ਚਿਨਾਈ]] || "[[ਕਜਰਾ ਰੇ]]"|| '''''[[ਬੰਟੀ ਔਰ ਬਬਲੀ]]''''' |- |** ||[[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || "ਅਗਰ ਤੁਮ ਮਿਲ ਜਾਉ" || ''[[ਜ਼ਹਿਰ]]'' |- |**|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] ||"ਪਿਯੂ ਬੋਲੇ" ||''[[ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]]|| "ਦੀਦਾਰ ਦੇ" || ''[[ਦਸ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]]|| "ਕੇਸੀ ਪਹੇਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗਾਨੀ''|| ''[[ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2007''|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]]|| "ਬੀੜੀ ਜਲਾਲੇ"|| '''''[[ਓਮਕਾਰਾ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] ||"ਤੁਮਹੇ ਦੇਖੋ ਨਾ''|| ''[[ਕਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਰੀਯਾ ਗੋਸ਼ਲ]] ||"ਪਲ ਪਲ ਹਰ ਪਲ'' ||''[[ਲਗੇ ਰਹੋ ਮੁਨਾ ਬਾਈ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]] || 'ਆਸ਼ਕੀ ਮੇਂ'' ||''[[36 ਚਾਈਨਾ ਟਾਉਨ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]]|| ''ਸੁਨੀਯੇ''|| ''[[ਅਕਸਰ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2008''|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] ||"ਬਰਸੋ ਰੇ"|| '''''[[ਗੁਰੂ]]''''' |- |**|| [[ਅਲੀਸ਼ਾ ਚਿਨਾਈ]] ||"ਇਟ ਇਜ਼ ਗੋਕਿੰਗ''|| ''[[ਕਿਯਾ ਲੱਵ ਸਟੋਰੀ ਹੈ]]'' |- |**|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || ''ਯੇ ਇਸ਼ਕ ਹੈ''|| ''[[ਜਬ ਵੀ ਮੈਟ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]] || ''ਆਜਾ ਨੱਚਲੇ'' ||''[[ਆਜਾ ਨੱਚਲੇ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਦੀ ਚੋਹਾਨ]] || ''ਸੰਜਾਵੀ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ'' ||''[[ਹਨੀਮੂਨ ਟਰੈਵਿਲਜ਼ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਿਟਡ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2009''|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]]|| ''ਤੇਰੀ ਉਰ"|| '''''[[ਸਿੰਘ ਇਜ਼ ਕਿੰਗ]]''''' |- |**|| [[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] || ''ਤੂ ਮੁਸਕਰਾ''|| ''[[ਯੁਵਰਾਜ਼]]'' |- |**|| [[ਨੇਹਾ ਭਸੀਨ]]|| ''ਕੁਛ ਖਾਸ'' ||''[[ਫੈਸ਼ਨ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਿਲਪਾ ਰਾਓ]] || ''ਖੁਦਾ ਜਾਨੇ'' ||''[[ਬਚਨਾ ਐ ਹਸ਼ੀਨੋ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਰੂਤੀ ਪਾਠਿਕ]]|| ''ਮਰ ਜਾਵਾ''|| ''[[ਫੈਸ਼ਨ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨਿਧੀ ਚੁਹਾਨ]] || ''ਡਾਂਸ ਪੇ ਚਾਂਸ'' ||''[[ਰਬ ਨੇ ਬਨਾ ਦੀ ਜੋੜੀ]]'' |} ==2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕਾ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |''2010''|| [[ਕਵਿਤਾ ਸੇਠ]]<br/>(ਟਾਈ) [[ਰੇਖਾ ਭਾਰਤਵਾਜ]]|| "ਇੱਕਤਾਰਾ" <br/>(ਟਾਈ)"ਗੇਂਦਾ ਫੂਲ"|| '''''[[ਵੇਕ ਅਪ ਸਿਡ]]''''' <br/> '''''[[ਦਿੱਲੀ-6]]''''' |- |**|| [[ਅਲੀਸ਼ਾ ਚਿਨਾਈ]] || ''ਤੇਰਾ ਹੋਨੇ ਲਗਾ''|| ''[[ਅਜਬ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਗਜ਼ਬ ਕਹਾਨੀ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਿਲਪਾ ਰਾਓ]] || ''ਮੁਡੀ ਮੁਡੀ''|| ''[[ਪਾ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ਰੀਯਾ ਗੋਸ਼ਲ]] || ''ਜ਼ੂਬੀ ਡੂਬੀ'' ||''[[3 ਇਡੀਇੱਟ]]'' |- |**|| [[ਸੁਨੀਧੀ ਚੁਹਾਨ]] || ''ਚੋਰ ਬਜ਼ਾਰੀ''|| ''[[ਲਵ ਆਜ ਕਲ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2011''|| [[ਮਮਤਾ ਸ਼ਰਮਾ]]<br/>(ਟਾਈ) [[ਸੁਨੀਧੀ ਚੁਹਾਨ]] ||''ਮੁਨੀ ਬਦਨਾਮ ਹੁਈ"<br/>(ਟਾਈ) "ਸ਼ੀਲਾ ਕੀ ਜਵਾਨੀ"|| '''''[[ਦਬੰਗ]]''''' (ਟਾਈ) '''''[[ਤੀਸ਼ ਮਾਰ ਖਾਨ]]''''' |- |**|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] ||''ਬਹਾਰੇ''|| ''[[ਆਈ ਹੇਟ ਲਵ ਸਟੋਰੀ]]'' |- |**|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || ''ਨੂਰ-ਏ-ਖ਼ੂਦਾ'' ||''[[ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖ਼ਾਨ]]'' |- |** ||[[ਸੁਨੀਧੀ ਚੁਹਾਨ]] || ''ਉਡੀ'' ||''[[ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2012''|| [[ਰੇਖਾ ਭਾਰਤਵਾਜ]] ਅਤੇ [[ਉਸ਼ਾ ਉਥੂਪ]]|| "ਡਾਰਲਿੰਗ"|| '''''[[7 ਖ਼ੂਨ ਮਾਫ]]''''' |- |**|| [[ਅਲੀਸਾ ਮਹਿਦੁੰਸਾ]]|| ''ਖ਼ਾਬੋਂ ਮੇਂ ਪ੍ਰਿੰਦੇ''|| ''[[ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾ ਮਿਲੇਗੀ ਦੁਬਾਰਾ]]' |- |** ||[[ਹਰਸ਼ਦੀਪ ਕੌਰ]] || ''ਕੱਤਿਆ ਕਰੂੰ''|| ''[[ਰੋਕਸਟਾਰ]]'' |- |** ||[[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || ''ਤੇਰੀ ਮੇਰੀ''|| ''[[ਬੋਡੀਗਾਰਤ]]'' |- |**|| [[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || ''ਸਾਈਬੋ'' ||''[[ਸ਼ੋਰ ਇਮ ਦਿ ਸਿਟੀ]]'' |- bgcolor=#edf3fe |''2013''|| [[ਸ਼ਲਮਲੀ ਖੋਲਗਡੇ]] || "ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ"|| '''''[[ਇਸਕਜ਼ਾਦੇ]]''''' |- |**||[[ਕਵਿਤਾ ਸੇਠ]] || ''ਤੁਮਹੀ ਹੋ ਬੰਧੂ'' ||''[[ਕੋਕਟੇਲ]]'' |- |**||[[ਨੀਤੀ ਮੋਹਨ]] || ''ਜਿਆ ਰੇ'' ||''[[ਜਬ ਤਕ ਹੈ ਜਾਨ]]'' |- |**||[[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]]|| ''ਚਿਕਨੀ ਚਮੇਲੀ''|| ''[[ਅਗਨੀਪਥ]]'' |- |**||[[ਸ਼੍ਰੇਆ ਗੋਸ਼ਾਲ]] || ''ਸ਼ਾਨ ਮੇ'' ||''[[ਹਬ ਤਜ ਗਠ ਹਾਬ]]'' |} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਾਇਕਾ]] 43b928i4eo4y39jqied0ync2s606f9b 0 20934 750131 537450 2024-04-11T10:39:37Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜੋ ਫਿਲਮ 'ਚ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1954 ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। [[ਨੋਸ਼ਾਦ]] ਪਹਿਲੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ। ==ਉੱਤਮ== [[File:A.R.Rahman at 57th FF Awards with Award.jpg|thumb|200px|ਏ. ਆਰ ਰਹਿਮਾਨ ਫਿਲਮ ''ਰੌਕਸਟਾਰ '' ਲਈ 2012 ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ। ਉਸਦੇ ਹਿੱਸੇ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਹੈ।]] {| class="wikitable" style="text-align: center" |- ! style="width:350px;"|'''ਸ਼੍ਰੇਣੀ''' ! style="width:250px;"|'''ਨਾਮ''' ! style="width:250px;"|'''ਉੱਤਮ''' ! style="width:150px;"|'''ਸਾਲ''' ! style="width:350px;"|'''ਵਿਸ਼ੇਸ਼''' |- |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਨਮਾਨ |[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] |10 ਇਨਾਮ |1996–2012 | 13 ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ |- |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ |[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] |25 ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ |1965–1994 |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਤੋਂ 7 ਇਨਾਮ |- |ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਾਮ ਨਹੀਂ |[[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] |11 ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ |1993–2007 | – |} ===ਸਨਮਾਨ ਜਾਂ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆ === * <span style="color:rgb(128,54,0);">ਭੂਰਾ</span>: 10 ਸਨਮਾਨ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ * <span style="color:rgb(215,105,0);">ਹਲਕਾ ਭੁਰਾ</span>: 5 ਸਨਮਾਨ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ * <span style="color:orange;">ਸੰਤਰੀ</span>: 25 ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ * <span style="color:blue;">ਨੀਲਾ</span>: 10 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ * <span style="color:green;">ਹਰਾ</span>: 10 ਜਾਂ 10 ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ <div align="center"> <timeline> ImageSize = width:675 height:auto barincrement:30 PlotArea = top:10 bottom:30 right:50 left:20 AlignBars = early DateFormat = yyyy Period = from:0 till:30 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:5 start:0 Colors = id:canvas value:rgb(1,1,1) id:red value:rgb(0.54,0.21,0) id:redl value:rgb(0.84,0.41,0) id:orange value:orange id:blue value:blue id:green value:green Backgroundcolors = canvas:canvas BarData = barset:Studentenbuden PlotData = width:5 align:left fontsize:S shift:(5,-4) anchor:till barset:Studentenbuden from: 0 till: 10 color:red text:"[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]" (10) from: 0 till: 7 color:redl text:"[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]" (7) from: 0 till: 25 color:orange text:"[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]" (25) from: 0 till: 13 color:blue text:"[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]" (13) from: 0 till: 11 color:green text:"[[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]]" (11) barset:skip </timeline> </div> ==ਵਿਸ਼ੇਸ਼== #[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਨੂੰ 10 ਅਤੇ [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਨੂੰ 9 ਵਧੀਆਂ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਮਿਲੇ। #[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ਨੂੰ 25, [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਨੂੰ 20 ਅਤੇ [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]] ਨੂੰ 17 ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ 10 ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਲ 1959 ਤੋਂ 1967 ਤੱਕ ਮਿਲੀਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਮਿਲੇ।. #[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ ਸਿਰਫ 2005 ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਜੋ ਕਿ [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ।. #[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ਅਤੇ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ ਇਨਾਮ ਸਾਲ 1978-1981 ਅਤੇ 2007-2010 ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ। ਅਤੇ ਲਗਾਤਰ [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] (1971–1973) ਅਤੇ [[ਨਦੀਮ-ਸ਼ਰਵਣ]] (1991–1993) ਤਿਨ ਤਿਨ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇ। #[[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]] ਨੂੰ 1985 ਵਿਚ, [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ਨੂੰ 1986 ਵਿੱਚ ਅਤੇ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਨੂੰ 2009 ਵਿੱਚ ਦੋ ਦੋ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। #[[ਉਸ਼ਾ ਖੰਨਾ]] ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ [[ਸੋਤਨ]] ਵਿੱਚ 1983 ਅਤੇ [[ਸਨੇਹਾ ਖੰਵਾਲਕਾਰ]] ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ [[ਗੈਗਜ਼ ਆਫ ਵਾਸੇਪੁਰ]] ਵਿੱਚ ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਹਨ।. ==ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ== ਹੇਠ ਦਿਤੇ ਗਏ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 28 ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। * 10: [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] (13) * 9: [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] (20) * 7: [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] (25) * 4: [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]] (10) * 3: [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]] (17) * 2: [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] (14) * 2: [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] (10) * 2: [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]] (8) * 2: [[ਰਵੀ]] (7) * 2: [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]] (7) * 2: [[ਖਿਯਾਮ]] (6) * 1: [[ਪ੍ਰੀਤਮ]] (10) * 1: [[ਕਲਿਆਨਜੀ-ਅਨੰਦਜੀ]] (8) * 1: [[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]] (6) * 1: [[ਨੋਸ਼ਾਦ]] (5) * 1: [[ਅਨੰਦ-ਮਿਲਿੰਦ]] (4) * 1: [[ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]] (3) * 1: [[ਓ. ਪੀ. ਨਯੀਅਰ]] (3) * 1: [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]] (2) * 1: [[ਰਾਮ- ਲਕਸ਼ਣ]] (2) * 1: [[ਉੱਤਮ ਸਿੰਘ]] (2) * 0: [[ਜਲਿਨ ਲਲਿਤ]] (11) * 0: [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]] (6) * 0: [[ਮਦਨ ਮੋਹਨ]] (4) * 0: [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] (4) * 0: [[ਵੀਜੂ ਸ਼ਾਹ]] (4) * 0: [[ਸ਼ਿਵ ਹਰਿ]] (3) * 0: [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]] (3) * 0: [[ਸੀ. ਰਾਮਚੰਦਰਨ]] (2) ==ਜੇਤੂ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ== ===1950 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1954|| [[ਨੋਸ਼ਾਦ]]|| ''[[ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ]]"<br/>ਤੂ ਗੰਗਾ ਕੀ ਮੌਜ਼ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1955|| [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]] ||[[ਟੈਕਸ਼ੀ ਡਰਾਈਵਰ]] <br/>ਜਾਨੇ ਤੋ ਜਾਨੇ ਕਹਾ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1956|| [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]]|| [[ਨਗਿਨ]] |- |** ||[[ਸੀ. ਰਾਮਚੰਦਰਨ]] ||[[ਅਜ਼ਾਦ]] |- |**|| [[ਨੋਸ਼ਾਦ]]|| [[ਓਡਨ ਖਟੋਲਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1957|| [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ]] |- |**|| [[ਓ. ਪੀ. ਨਯੀਅਰ]]|| [[ਸੀ.ਆਈ. ਡੀ.]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1958|| [[ਓ. ਪੀ. ਨਯੀਅਰ]]|| [[ਨਯਾ ਦੌਰ]] |- |**|| [[ਸੀ. ਰਾਮਚੰਦਰਨ]] ||[[ਆਸ਼ਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1959|| [[ਸਲੀਲ ਚੋਧਰੀ]] ||[[ਮਧੁਮਤੀ]] |- |**|| [[ਓ. ਪੀ. ਨਯੀਅਰ]]|| [[ਫਾਗੁਨ]] |- |**|| [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਯਹੂਦੀ]] |} ===1960 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1960|| [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਅਨਾੜੀ]] |- |**|| [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਸੁਜਾਤਾ]] |- |**|| [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਛੋਟੀ ਬਹਿਨ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1961|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਦਿਲ ਆਪਨਾ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ]] |- |**|| [[ਨੋਸ਼ਾਦ]] ||[[ਮੁਗਲੇ-ਏ-ਆਜ਼ਮ]] |- |**|| [[ਰਵੀ]] ||[[ਚੋਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1962|| [[ਰਵੀ]] ||[[ਘਰਾਨਾ]] |- |**|| [[ਨੋਸ਼ਾਦ]]|| [[ਗੰਗਾ ਜਮਨਾ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1963|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ]] |- |**|| [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]] ||[[ਬੀਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ]] |- |**|| [[ਮਦਨ ਮੋਹਨ]] ||[[ਅਨਪੜ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1964|| [[ਰੋਸ਼ਨ]]|| [[ਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ]] |- |** ||[[ਨੋਸ਼ਾਦ]]|| ''[[ਮੇਰੇ ਮਹਿਬੂਬ]]'' |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਦਿਲ ਏ ਮੰਦਰ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1965|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਦੋਸਤੀ]] |- |**|| [[ਮਦਨ ਮੋਹਨ]]|| [[ਵੋਹ ਕੋਣ ਥੀ?]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਗਰਗਮ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1966|| [[ਰਵੀ]]|| [[ਖਾਨਦਾਨ]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]] ||[[ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦ ਮੇਂ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਆਰਜੂ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1967|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ||[[ਸੂਰਜ]] |- |**|| [[ਰਵੀ]] ||[[ਦੋ ਬਦਨ]] |- |**|| [[ਐਸ. ਡੀ.ਬਰਮਨ]]|| [[ਗਾਇਡ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1968|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਮਿਲਨ]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]]|| [[ਉਪਕਾਰ]] |- |**|| [[ਰਵੀ]] ||[[ਹਮਰਾਜ਼]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1969|| [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਬ੍ਰਹਚਾਰੀ]] |- |**|| [[ਰਵੀ]] ||[[ਆਂਖੇਂ]] |- |** ||[[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ||[[ਦੀਵਾਨਾ]] |} ===1970s=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1970|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ]] |- |**|| [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਅਰਾਧਨਾ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਚੰਦਾ ਔਰ ਬਿਜਲੀ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1971|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਪਹਿਚਾਨ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਦੋ ਰਾਸਤੇ]] |- |**|| [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਤਲਾਸ਼]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1972|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਕਾਰਬਾਂ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ||[[ਅੰਦਾਜ਼]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1973|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਬੇ-ਇਮਾਨ]] |- |** ||[[ਗੁਲਾਮ ਮੁਹੰਮਦ]] ||[[ਪਾਕੀਜ਼ਾ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਸ਼ੋਰ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1974|| [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਅਭਿਮਾਨ]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]] ||[[ਜੰਜ਼ੀਰ]] |- |** ||[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਬੋਬੀ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਦਾਗ: A Poem of Love]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਯਾਦੋਂ ਕੀ ਬਰਾਤ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1975|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]] ||[[ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ ਬਰਮਨ]]|| [[ਆਪ ਕੀ ਕਸਮ]] |- |**|| [[ਐਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਪ੍ਰੇਮ ਨਗਰ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]|| [[ਰੇਸ਼ਮ ਕੀ ਡੋਰੀ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1976|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]|| [[ਜੂਲੀ]] |- |** ||[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਦੁਲਹਨ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਖੇਲ ਖੇਲ ਮੇਂ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਸ਼ੋਲੇ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ||[[ਸੰਨਿਆਸੀ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1977|| [[ਖਿਯਾਮ]] ||[[ਕਭੀ ਕਭੀ]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]] ||[[ਬੈਰਾਗ]] |- |**|| [[ਮਦਨ ਮੋਹਨ]]|| [[ਮੋਸਮ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਮਹਿਬੂਬਾ]] |- |**|| [[ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]] ||[[ਚਿਤਚੋਰ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1978|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਐਂਥਨੀ]] |- |**|| [[ਜੈਦੇਵ]] ||[[ਅਲਾਪ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਹਮ ਕਿਸ਼ੀਸੇ ਕਮ ਨਹੀਂ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]] ||[[ਕਿਨਾਰਾ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]|| [[ਸਵਾਮੀ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1979|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਸਤਿਆਮ ਸਿਵਿਅਮ ਸੰਦਰਮ]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]]|| [[ਡੋਨ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]|| [[ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] |- |**|| [[ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]]|| [[ਅੱਖੀਉਂ ਕੇ ਝਰੋਖੋਂ ਸੇ]] |} ===1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1980|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਸਰਗਮ]] |- |**|| [[ਖਿਯਾਮ]] ||[[ਨੂਰੀ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]|| [[ਕਾਲਾ ਪੱਥਰ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ||[[ਮਿਸਟਰ ਨਟਵਰਲਾਲ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1981|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਕਰਜ਼]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]] ||[[ਕੁਰਬਾਨੀ]] |- |**|| [[ਖਿਯਾਮ]] ||[[ਥੋੜੀ ਸੀ ਬੇਵਫਾਈ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਸ਼ਾਨ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਆਸ਼ਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1982|| [[ਖਿਯਾਮ]]|| [[ਉਮਰਾਓ ਜਾਨ]] |- |**|| [[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]]|| [[ਅਰਮਾਨ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਏਕ ਦੁਜੇ ਕੇ ਲੀਏ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਲੱਵ ਸਟੋਰੀ]] |- |**|| [[ਸਿਵ ਹਰੀ]] ||[[ਸਿਲਸਿਲਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1983|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਸਨਮ ਤੇਰੀ ਕਸਮ]] |- |**|| [[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]]|| [[ਨਮਕ ਹਲਾਲ]] |- |**|| [[ਖਿਯਾਮ]] ||[[ਬਜ਼ਾਰ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]|| [[ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ]] |- |**|| [[ਰਵੀ]] ||[[ਨਿਕਾਹ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1984|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਮਾਸੂਮ]] |- |**|| [[ਖਿਯਾਮ]] ||[[ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]|| [[ਹੀਰੋ]] |- |**||[[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਬੇਤਾਬ]] |- |**|| [[ਉਸ਼ਾ ਖੰਨਾ]]|| [[ਸੌਤਨ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1985|| [[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]]|| [[ਸ਼ਰਾਬੀ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਸੋਹਣੀ ਮਹਿਵਾਲ]] |- |**|| [[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]] ||[[ਕਸਮ ਪੈਦਾ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ ਕੀ]] |- |**|| [[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]]|| [[ਤੋਹਫਾ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਜਵਾਨੀ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1986|| [[ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]] ||[[ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮੈਲੀ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]|| [[ਮੇਰੀ ਜੰਗ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]|| [[ਪਿਆਰ ਝੁਕਤਾ ਨਹੀਂ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]|| [[ਸੁਰ ਸੰਗਮ]] |- |**|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[ਸਾਗਰ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1987|| ਕੋਵੀ ਇਨਾਮ ਨਹੀ||-- |-bgcolor ="#d1e4fd" |1988|| ਕੋਵੀ ਇਨਾਮ ਨਹੀ||-- |-bgcolor ="#d1e4fd" |1989|| [[ਅਨੰਦ ਮਿਲਿੰਦ]]|| [[ਕਿਆਮਤ ਸੇ ਕਿਆਮਤ ਤਕ]] |- |** ||[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]]|| [[ਤੇਜ਼ਾਬ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ||[[ਖ਼ੂਨ ਭਰੀ ਮਾਂਗ]] |} ===1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |1990|| [[ਰਾਮ ਲਕਸ਼ਣ]] ||[[ਮੈਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਯਾ]] |- |**|| [[ਕਲਿਆਨਜੀ ਅਨੰਦਜੀ]]|| [[ਤ੍ਰਿਦੇਵ]] |- |**|| [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਰਾਮ ਲਖਨ]] |- |** ||[[ਸਿਵ ਹਰੀ]] ||[[ਚਾਂਦਨੀ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1991|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]] ||[[ਆਸ਼ਕੀ]] |- |**|| [[ਅਨੰਦ ਮਿਲਿੰਦ]] ||[[ਬਾਗੀ]] |- |**|| [[ਅਨੰਦ ਮਿਲਿੰਦ]] ||[[ਦਿਲ]] |- |** ||[[ਭੱਪੀ ਲਹਿਰੀ]] ||[[ਆਜ ਕਾ ਅਰਜਨ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1992|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]]|| [[ਸਾਜਨ]] |- |** ||[[ਹਿਰਦੇਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]]|| [[ਲੇਕਿਨ...]] |- |** ||[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਸੌਦਾਗਰ]] |- |**|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]] ||[[ਫੂਲ ਔਰ ਕਾਂਟੇ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1993|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]] ||[[ਦੀਵਾਨਾ]] |- |**|| [[ਅਨੰਦ ਮਿਲਿੰਦ]] ||[[ਬੇਟਾ]] |- |** ||[[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]]|| [[ਜੋ ਜੀਤਾ ਵੋਹੀ ਸਿਕੰਦਰ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1994|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਬਾਜ਼ੀਗਰ]] |- |**|| [[ਭੁਪਿਨ ਹਜ਼ਾਰਿਕਾ]]|| [[ਰੁਡਾਲੀ]] |- |** ||[[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] ||[[ਖਲਨਾਇਕ]] |- |**|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]]|| [[ਹਮ ਹੈ ਰਾਹੀ ਪਿਆਰ ਕੇ]] |- |**|| [[ਸਿਵ ਹਰੀ]]|| [[ਡਰ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1995|| [[ਆਰ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]]|| [[1942: ਏ. ਲਵ ਸਟੋਰੀ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ||[[ਮੈਂ ਖਿਲਾੜੀ ਤੂ ਅਨਾੜੀ]] |- |**|| [[ਦਲੀਪ ਸੇਨ ਸਮੀਰ ਸੇਨ]]|| [[ਯੇ ਦਿਲਲਗੀ]] |- |**|| [[ਰਾਮ ਲਕਸ਼ਣ]] ||[[ਹਮ ਆਪ ਕੇ ਹੈਂ ਕੋਣ..!]] |- |**|| [[ਵਿਜੂ ਸ਼ਾਹ]]|| [[ਮੋਹਰਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1996|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ||[[ਰੰਗੀਲਾ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ||[[ਅਕੇਲੇ ਹਮ ਅਕੇਲੇ ਤੁਮ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]]|| [[ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨਿਆ ਲੇ ਜਾਏਂਗੇ]] |- |**|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]] ||[[ਰਾਜਾ]] |- |** ||[[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ||[[ਕਰਨ ਅਰਜਨ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1997|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]]|| [[ਰਾਜਾ ਹਿਦੋਸਤਾਨੀ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] ||[[ਖਮੋਸ਼ੀ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]|| [[ਪਾਪਾ ਕਹਿਤੇ ਹੈ]] |- |**|| [[ਵਿਜੂ ਸ਼ਾਹ]]|| [[ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਸਪਨੇ]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]]|| [[ਮਾਚਿਸ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1998 ||[[ਉਤਮ ਸਿੰਘ]]|| [[ਦਿਲ ਤੋ ਪਾਗਿਲ ਹੈ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਬਾਰਡਰ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] ||[[ਯੱਸ ਬਾਸ]] |- |**|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]]|| [[ਪਰਦੇਸ]] |- |** ||[[ਵਿਜੂ ਸ਼ਾਹ]]|| [[ਗੁਪਤ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |1999|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਦਿਲ ਸੇ..]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਸੋਲਜਰ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] ||[[ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] ||[[ਪਿਆਰ ਤੋ ਹੋਨਾ ਹੀ ਥਾ]] |- |**|| [[ਵਿਜੂ ਸ਼ਾਹ]]|| [[ਬੜੇ ਮਿਆਂ ਛੋਟੇ ਮੀਆਂ]] |} ===2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |2000|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਤਾਲ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਬੀਵੀ ਨੰ .1]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ||[[ਹਸੀਨਾ ਮਾਨ ਜਾਏਗੀ]] |- |** ||[[ਇਸਮਾਇਲ ਦਰਬਾਰ]]| [[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] ||[[ਸਰਫਰੋਸ਼]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2001|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ||[[ਕਹੋ ਨਾ... ਪਿਆਰ ਹੈ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਫਿਜ਼ਾ]] |- |** ||[[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਜੋਸ਼]] |- |** ||[[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]]|| [[ਮਹੱਬਤੇਂ]] |- |**|| [[ਨਦੀਮ ਸ਼ਰਵਣ]]|| [[ਧੜਕਨ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2002|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਲਗਾਨ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]]|| [[ਮੁਝੇ ਕੁਛ ਕਹਿਨਾ ਹੈ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] <br/>[[ਅਦੇਸ਼ ਸ਼੍ਰੀਵਾਸਤਵ]] ਅਤੇ <br/>[[ਸੰਦੇਸ਼ ਸ਼ੰਦਲਿਆ]] ||[[ਕਭੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]] ||[[ਦਿਲ ਚਾਹਤ ਹੈ]] |- |**|| [[ਉਤਮ ਸਿੰਘ]]|| [[ਗਦਰ: ਏਕ ਪ੍ਰੇਮ ਕਥਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2003|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਸਾਥੀਆ]] |- |**|| [[ਅਨੰਦ ਰਾਜ ਅਨੰਦ]]|| [[ਕਾਂਟੇ]] |- |**|| [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] ||[[ਹਮਰਾਜ਼]] |- |**|| [[ਇਸਮਾਇਲ ਦਰਬਾਰ]]|| [[ਦੇਵਦਾਸ]] |- |**|| [[ਨਦੀਮ ਸਰਵਣ]]|| [[ਰਾਜ਼]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2004|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]] ||[[ਕਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ||[[ਐਲ ਓ. ਸੀ ਕਾਰਗਿਲ]] |- |**|| [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] ||[[ਤੇਰੇ ਨਾਮ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]]|| [[ਚਲਤੇ ਚਲਤੇ]] |- |**|| [[ਰਜੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ||[[ਕੋਈ... ਮਿਲ ਗਯਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2005|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ||[[ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ]] |- |**|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਸਵਦੇਸ]] |- |**|| [[ਅਨੁ ਮਲਿਕ]] ||[[ਮਰਡਰ]] |- |** ||[[ਪ੍ਰੀਤਮ]] ||[[ਧੂਮ]] |- |**|| Late [[ਮਦਨ ਮੋਹਨ]] ||[[ਵੀਰ-ਯਾਰਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2006|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]] ||[[ਬੰਟੀ ਔਰ ਬਬਲੀ]] |- |**|| [[ਅਦਨਾਮ ਸਾਮੀ]]|| [[ਲੱਕੀ: No Time for Love]] |- |**|| [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] ||[[ਆਸ਼ਿਕ ਬਨਾਇਆ ਆਪਨੇ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਤਾਨੂ ਮੋਇਤਰਾ]]|| [[ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ]] |- |**|| [[Vishal-Shekhar]]|| ''[[Dus]]'' |-bgcolor ="#d1e4fd" |2007|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ]] |- |**|| [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] ||[[ਅਕਸਰ]] |- |**|| [[ਜਤਿਨ ਲਲਿਤ]] ||[[ਫਨਾ]] |- |**|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]]|| [[ਧੂਮ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ ਲਾਯ]] ||[[ਡੋਨ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]] ||[[ਕਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2008|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਗੁਰੂ]] |- |** ||[[ਮੋਂਟੀ ਸ਼ਰਮਾ]] ||[[ਸਾਵਰੀਆ]] |- |** ||[[ਪ੍ਰੀਤਮ]] ||[[ਜਬ ਵੀ ਮੈਟ]] |- |**|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]]|| [[ਲਾਇਫ ਇਨ ਏ .. ਮੈਟਰੋ]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]]|| [[ਓਮ ਸ਼ਾਤੀ ਓਮ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2009|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ||[[ਜਾਨੇ ਤੂ.. ਯਾ ਜਾਨੇ ਨਾ]] |- |**|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਗਜਨੀ]] |- |**|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਜੋਧਾ ਅਕਬਰ]] |- |**|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]] ||[[ਰੇਸ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]]|| [[ਰਾਕ ਆਨ!!]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]] ||[[ਦੋਸਤਾਨਾ]] |} ===2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ੦=== {|cellspacing="1" cellpadding = "1" border ="1" width ="70%" |-bgcolor ="#d1e4fd" ! ਸਾਲ|| ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ|| ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |-bgcolor ="#d1e4fd" |2010|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਦਿਲੀ-6]] |- |**|| [[ਅਮਿਤ ਤ੍ਰੀਵੇਦੀ]] ||[[ਦੇਵ ਡੀ]] |- |**|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]] ||[[ਅਜਬ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਗਜ਼ਬ ਕਹਾਨੀ]] |- |**|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]]|| [[ਲਵ ਆਜ ਕਲ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]]|| [[ਵੇਕ ਅਪ ਸਿਡ]] |- |** ||[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]]|| [[ਕਮੀਨੇ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2011|| [[ਸਜਿਦ ਵਾਜਿਦ]] <br/>ਅਤੇ [[ਲਲਿਤ ਪੰਡਤ]]|| [[ਦਬੰਗ]] |- |**|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]]|| [[Once Upon a Time in Mumbaai]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]]|| [[My Name Is Khan]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]]|| [[ਅਨਜਾਨਾ ਅਨਜਾਨੀ]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]] ||[[I Hate Luv Storys]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]]|| [[ਇਸ਼ਕੀਆ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2012|| [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]]|| [[ਰੋਕਸਟਾਰ]] |- |**|| [[ਰਾਮ ਸੰਪਥ]] ||[[ਦਿਲੀ ਬੈਲੀ]] |- |**|| [[ਸ਼ੰਕਰ-ਅਹਿਸਾਨ-ਲਾਯ]]|| [[ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾ ਮਿਲੇਗੀ ਦੁਬਾਰਾ]] |- |**|| [[ਸੋਹਿਲ ਸੇਨ]] ||[[ਮੇਰੇ ਬਰਦਰ ਕੀ ਦੁਲਹਨ]] |- |**|| [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]]|| [[ਰਾ-ਵਨ]] |-bgcolor ="#d1e4fd" |2013|| [[ਪ੍ਰੀਤਮ]] ||[[ਬਰਫੀ]] |- |**||[[ਅਮਿਤ ਤ੍ਰੀਵੇਦੀ]] ||[[ਇਸ਼ਕਜ਼ਾਦੇ]] |- |**||[[ਪ੍ਰੀਤਮ]]|| [[ਕੋਕਟੇਲ]] |- |**||[[ਸਨੇਹਾ ਖੰਵਾਲਕਰ]] ||[[ਗੈਗਜ਼ ਆਫ ਵਾਸੇਪੁਰ ਪਾਰਟ -1]] |- |**||[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ]]|| [[Student Of The Year]] |} ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== #http://en.wikipedia.org/wiki/Filmfare_Award_for_Best_Music_Director {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] nkun3akyxnu0z4tv0l6712i8y8m73zm 0 20976 750132 537447 2024-04-11T10:39:40Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ''' ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਹਰ ਸਾਲ ਵਧੀਆਂ ਗਾਇਕ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ 1953 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਗਾਇਕ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਸੰਨ 1959 ਵਿੱਚ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1967 ਤੋਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਬਣਾ ਦਿਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ। ==ਉੱਤਮ== {| class="wikitable" style="text-align: center" |- style="height:4.5em;" ! style="width:300px;"|ਉੱਤਮ ! colspan="2" style="width:400px;"|ਗਾਇਕ ਦਾ ਨਾਮ |- style="height:4.5em;" |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਐਵਾਰਡ |[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] |8 |- style="height:4.5em;" |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] |27 |- style="height:4.5em;" |ਬਿਨਾਂ ਸਨਮਾਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |[[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]]<br />[[ਕੇ. ਕੇ.]] |6 |- style="height:4.5em;" |ਸਾਲ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]{{small|(1985)}} |4 |- style="height:4.5em;" |ਵੱਡੀ ਉਮਰ 'ਚ ਸਨਮਾਨ |[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] |57 |- style="height:4.5em;" |ਵੱਡੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਾਮਜਦਗੀ |[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] |57 |- style="height:4.5em;" |ਨੋਜ਼ਵਾਨ ਜੇਤੂ |ਆਯੁਸ਼ਮਨ ਖੁਰਾਨਾ |28 |- style="height:4.5em;" |ਨੋਜ਼ਵਾਨ ਨਾਮਜਦਗੀ |ਮਾਸਟਰ ਵਿਗਨੇਸ਼ | |} [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] ਨੇ 8 ਵਾਰੀ ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ਨੇ 6 ਵਾਰੀ ਸਨਮਾਰ ਜਿਤਿਆ। [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] ਨੇ 1991 ਤੋਂ 1995 ਤੋੱਕ ਪੰਜ ਸਨਮਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਜਿਤੇ ਅਤੇ [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] ਨੇ 1983 ਤੋਂ 1986 ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ ਸਨਮਾਨ ਜਿਤੇ। [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] ਨੇ 1985 ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਇਕੋ ਹੀ ਫੀਲਮ [[ਸਰਾਬੀ]] ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ਨੂੰ ਸਾਲ 1969 ਵਿੱਚ ਤਿਨ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ। ==ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਲਿਸਟ== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="60%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਗਾਇਕ ਦਾ ਨਾਮ || ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ || ਫਿਲਮ |- bgcolor="#5A9A9" | align ="center" colspan ="4"|1950 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor="#edf3fe" |1959||align ="center" colspan ="3"| ਸਨਮਾਨ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਨੇ ਜਿਤਿਆ |- bgcolor="#5A9A9" |align ="center" colspan ="4"|1960 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor="#edf3fe" |1960 || [[ਮੁਕੇਸ਼]] || ਸਭ ਕੁਛ ਸੀਖਾ ਹਨੇ .. ||[[ਅਨਾੜੀ]] |- |** ||[[ਤਲਤ ਮਹਿਮੂਮ]]|| ਜਲਤੇ ਹੈ ਜਿਸਕੇ ਲੀਯੇ || [[ਸੁਜਾਤਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |1961 ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਚੋਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ|| [[ਚੋਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ]] |- bgcolor=#edf3fe |1962 ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਚਸ਼ਮੇ ਬਾਦੂਰ ||[[ਸੁਸਰਾਲ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਹੁਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਤੇਰਾ ||[[ਘਰਾਨਾ]] |- |** || [[ਮੁਕੇਸ਼]] || ਹੋਠੋਂ ਪੇ ਸਚਾਈ || [[ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ]] |- bgcolor=#edf3fe |1963 ||align ="center" colspan ="3"|ਸਨਮਾਨ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਨੇ ਜਿਤਿਆ |- |**|| [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਐ ਗੁਲਬਦਨ || [[ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਰ]] |- bgcolor=#edf3fe |1964 || [[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]] || ਚਲੋ ਏਕ ਬਾਰ ਫਿਰ ਸੇ|| [[ਗੁਮਰਾਹ]] |- |** || [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਮੇਰੇ ਮਹਿਬੂਬ ਤੁਜੇ || [[ਮੇਰੇ ਮਹਿਬੂਬ]] |- bgcolor=#edf3fe |1965 || [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਚਾਹੂੰਗਾ ਮੈਂ ਤੁਜੈ.. || [[ਦੋਸਤੀ]] |- |** || [[ਮੁਕੇਸ਼]]|| ਦੋਸਤ ਦੋਸਤ ਨਾ ਰਹਾ || [[ਸੰਗਮ]] |- bgcolor=#edf3fe |1966|| align ="center" colspan ="3"|ਸਨਮਾਨ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਨੇ ਜਿਤਿਆ |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਛੂ ਲੇਨੇ ਦੋ || [[ਕਾਜ਼ਲ]] |- bgcolor=#edf3fe |1967 ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਬਹਾਰੋਂ ਫੂਲ਼ ਬਰਸਾਉ || [[ਸੂਰਜ]] |- |align ="center" colspan ="4"|<small>ਨੋਟ: ਇਸ ਸਨਮਾਨ ਨੂੰ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿਤਾ ਗਿਆਂ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾਂ</small> |- bgcolor=#edf3fe | 1968 || [[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]] || ਨੀਲੇ ਗਗਨ ਕੇ ਤਲੇ || [[ਹਮਰਾਜ਼]] |- |**|| [[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]] || ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਕੀ ਧਰਤੀ ||[[ਉਪਕਾਰ]] |- |**|| [[ਮੁਕੇਸ਼]] ||ਸਾਵਨ ਕਾ ਮਹੀਨਾ ||[[ਮਿਲਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |1969 ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਦਿਲ ਕੇ ਝਰੋਖੇ ਮੇਂ|| [[ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਬਾਬੁਲ ਕੀ ਦੁਆਏਂ || [[ਨੀਲਕਮਨ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਮੈਂ ਗਾਉ ਤੁਮ ਸੋ ਜਾਓ ||[[ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ]] |- bgcolor= "#5A9A9" |align ="center" colspan ="4"|1970 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor=#edf3fe |1970 || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਰੂਪ ਤੇਰਾ ਮਸਤਾਨਾ || [[ਅਰਾਧਨਾ]] |- |** || [[ਮੰਨਾ ਡੇ]] || ਕਲ ਕਾ ਪਾਇਯਾ || [[ਚੰਦਾ ਔਰ ਬਿਜਲੀ]] |- |** || [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਬੜੀ ਮਸਤਾਨੀ ਹੈ || [[ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ]] |- bgcolor=#edf3fe |1971 || [[ਮੁਕੇਸ਼]] || ਸਬਸੇ ਬੜਾ ਨਦਾਨ|| [[ਪਹਿਚਾਨ]] |- |**|| [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਖਿਲੋਨਾ ਜਾਨਕਰ || [[ਖਿਲੋਨਾ]] |- |** ||[[ਮੁਕੇਸ਼]] ||ਬਸ ਯਹੀ ਅਪਰਾਧ ||[[ਪਹਿਚਾਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |1972|| [[ਮੰਨਾ ਡੇ]]|| ਔ ਭਾਈ ਜ਼ਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਚਲੋ ||[[ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਯੇ ਜੋ ਮਹੱਬਤ ਹੈ|| [[ਕਟੀ ਪਤੰਗ]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾ ਸਫਰ ਹੈ ਸੁਹਾਨ|| [[ਅੰਦਾਜ਼]] |- bgcolor=#edf3fe |1973|| [[ਮੁਕੇਸ਼]]|| ਜੈ ਬੋਲੋ ਬੇਈਮਾਨ ਕੀ ||[[ਬੇ-ਇਮਾਨ]] |- |**|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] ||ਚਿੰਗਾਰੀ ਕੋਈ ਭੜਕੇ|| [[ਅਮਰ ਪ੍ਰੇਮ]] |- |** ||[[ਮੁਕੇਸ਼]]|| ਏਕ ਪਿਆਰ ਕਾ ਨਗਮਾ ਹੈਂ ||[[ਸ਼ੋਰ]] |- bgcolor=#edf3fe |1974|| [[ਨਰਿੰਦਰ ਚੰਚਲ]]|| ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੰਦਰ ਮਸਜਿਦ ||[[ਬੋਬੀ]] |- |**|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਆਜ ||[[ਦਾਗ]] |- |**|| [[ਮੰਨਾ ਡੇ]] ||ਯਾਰੀ ਹੈ ਇਮਾਨ ਮੇਰਾ ||[[ਜ਼ੰਜੀਰ]] |- |**|| [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ||ਹਮਕੋ ਜਾਨ ਸੇ ਪਿਆਰੀ ਹੈ ||[[ਨੈਂਨਾ]] |- |**|| [[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ||ਮੈਂ ਸ਼ਾਈਰ ਤੋ ਨਹੀਂ ||[[ਬੋਬੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1975 ||[[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂ੍ਰ]]|| ਔਰ ਨਹੀਂ ਬਸ ਔਰ ਨਹੀਂ ||[[ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਗਾਡੀ ਬੁਲਾ ਰਹੀ ਹੈ|| [[ਦੋਸਤ]] |- |**|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼ ||[[ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਅੱਛਾ ਹੀ ਹੁਆ ਦਿਲ ਟੂਟ ਗਿਆ ||[[ਮਾਂ ਬਹਿਨ ਔਰ ਬੀਵੀ]] |- |**|| [[ਮੁਕੇਸ਼]] ||ਮੈਂ ਨਾ ਭੁਲੂਗਾਂ|| [[ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |1976|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਦਿਲ ਐਸਾ ਕਿਸੀ ਨੇ|| [[ਅਮਾਨੁਸ਼]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਮੈਂ ਪਿਆਸਾ ਤੂ ਸਾਵਨ ||[[ਫਰਾਰ]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] ||ਓ ਮਾਂਝਿ ਰੇ ||[[ਖੁਸ਼ਬੂ]] |- |** ||[[ਮੰਨਾ ਡੇ]] ||ਕਿਯਾ ਮਾਰ ਸਕੇਗਾ ||[[ਸੰਨਿਆਸੀ]] |- |** ||[[ਆਰ. ਡੀ ਬਰਮਨ]]|| ਮਹਿਬੂਬਾ ਮਹਿਬੂਬਾ || [[ਸ਼ੋਲੇ]] |- bgcolor=#edf3fe |1977|| [[ਮੁਕੇਸ਼]] ||ਕਭੀ ਕਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ||[[ਕਭੀ ਕਭੀ]] |- |** ||[[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]]|| ਸੁਨਕੇ ਤੇਰੀ ਪੁਕਾਰ ||[[ਫਕੀਰਾ]] |- |** ||[[ਮੁਕੇਸ਼]]|| ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਿਕ ਜਾਏਗਾ ||[[ਧਰਮ ਕਰਮ]] |- |**|| [[ਮੁਕੇਸ਼]]|| ਮੈਂ ਪਲ ਦੋ ਪਲ ਕਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੂੰ|| [[ਕਭੀ ਕਭੀ]] |- |** ||[[ਕੇ. ਜੇ. ਜੈਸੁਦਾਸ]]|| ਗੋਰੀ ਤੇਰਾ ਗਾਉਂ ਬੜਾ . ||[[ਚਿਤਚੋਰ]] |- bgcolor=#edf3fe |1978 ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ||ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਤੇਰਾ ਵਾਧਾ ||[[ਹਮ ਕਿਸੀਸੇ ਕਮ ਨਹੀਂ]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਆਪ ਕੇ ਅਨੁਰੋਧ ਸੇ ||[[ਅਨੁਰੋਧ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]]|| ਪਰਦਾ ਹੈ ਪਰਦਾ ||[[ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਐਂਨਥੀ]] |- |**|| [[ਮੁਕੇਸ਼]] || ਸੁਹਾਨੀ ਚਾਂਦਨੀ ||[[ਮੁਕਤੀ]] |- |** ||[[ਕੇ. ਜੇ. ਜੈਸੁਦਾਸ]]|| ਕਾ ਕਰੂੰ ਸਜਨੀ ਆਏ ਨੲ ਬਾਲਮ|| [[ਸਵਾਮੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1979|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਖਾਈਕੇ ਪਾਨ ਬਨਾਰਸਵਾਲਾ ||[[ਡੋਨ]] |- |** ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਓ ਸਾਥੀ ਰੇ || [[ਮੁਕੰਦਰ ਕਾ ਸਿਕੰਦਰ]] |- |**|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] ||ਹਮ ਬੇਵਫਾ ਹਰਗਜ਼ ਨਹੀਂ ||[[ਸ਼ਾਲੀਮਾਰ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਆਦਮੀ ਮੁਸਾਫਰ ਹੈ || [[ਆਪਨਾਪਨ]] |- |** || [[ਮੁਕੇਸ਼]] || ਚੰਚਲ ਸ਼ੀਤਲ ||[[ਸਤਿਯਮ ਸ਼ਿਵਿਆਮ ਸੁੰਦਰਮ]] |- bgcolor="#5A9A9" |align ="center" colspan ="4"|1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor=#edf3fe |1980 || [[ਕੇ. ਜੇ. ਜੈਸੁਦਾਸ]] || ਦਿਲ ਕੇ ਟੁਕੜੇ ਟੁਕੜੇ ||[[ਦਾਦਾ]] |- |** || [[ਅਮੀਤਾਬ ਬਚਨ]] || ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਆਓ || [[ਮਿਸਟਰ ਨਟਵਰਲਾਲ]] |- |** || [[ਕੇ. ਜੇ. ਜੈਸੁਦਾਸ]] || ਸੁਨਾਈਨਾ ਇਨ ਨਜ਼ਾਰੋਂ ਕੋ || [[ਸੁਨਾਈਨਾ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਇੱਕ ਰਾਸਤਾ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ || [[ਕਾਲਾ ਪੱਥਰ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਦਮ ਰਫੀ]] ||ਚਲੋ ਰੇ ਡੋਲੀ ਉਠਾਓ || [[ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਨ]] |- |**|| [[ਨਿਤਿਨ ਮੁਕੇਸ਼]] || ਆਜਾ ਰੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲਬਰ || [[ਨੂਰੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1981 ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਹਜ਼ਾਰੋ ਰਾਹੇਂ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖੀ || [[ਥੋੜੀਸੀ ਬੇਵਫਾਈ]] |- |**|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ || [[ਕਰਜ਼]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਦਰਦ ਏ ਦਿਲ || [[ਕਰਜ਼]] |- |** || [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਮੈਨੇ ਪੁਛਾ ਚਾਂਦ ਸੇ || [[ਅਬਦੁਲਾ]] |- |**|| [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] || ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਕਿਸਾ || [[ਦੋਸਤਾਨਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |1982 || [[ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ]] || ਯਾਦ ਆ ਰਹਾ ਹੈ || [[ਲੱਵ ਸਟੋਰੀ]] |- |** ||[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]] || ਹੋਠੋਂ ਸੇ ਛੁਹ ਲੋ ਤੁਮ || [[ਪ੍ਰੇਮ ਗੀਤ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਹਮੇ ਤੁਮ ਸੇ ਪਿਆਰ ਕਿਤਨਾ || [[ਕੁਦਰਤ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਛੁਹਕਰ ਮੇਰੇ ਮਨ ਕੋ || [[ਯਾਰਾਨਾ]] |- |** || [[ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਮਨੀਆਮ]]|| ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਬੀਚ ਮੇਂ || [[ਏਕ ਦੁਜੇ ਕੇ ਲੀਯੇ]] |- bgcolor=#edf3fe |1983 ||[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਪਗ ਘੁੰਗਰੂ ਬਾਂਧ || [[ਨਮਕ ਹਲਾਲ]] |- |** || [[ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ]] || ਯੇ ਜ਼ਮੀਨ ਗਾ ਰਹੀ ਹੈ || [[ਤੇਰੀ ਕਸਮ]] |- | ** || [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]] || ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਤੂ || [[ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ]] |- |** || [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]] || ਮੇਂ ਹੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗੀ || [[ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ]] |- bgcolor=#edf3fe |1984|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਅਗਰ ਤੁਮ ਨਾ ਹੋਤੇ || [[ਅਗਰ ਤੁਮ ਨਾ ਹੋਤੇ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]]|| ਸ਼ਾਇਦ ਮੇਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਾ ਖਿਆਲ || [[ਸੌਤਨ]] |- |** || [[ਸ਼ਬੀਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਜਬ ਹਮ ਜਵਾਨ ਹੋਂਗੇ || [[ਬੇਤਾਬ]] |- |** || [[ਸ਼ਬੀਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਪਰਵਤੋਂ ਸੇ ਆਜ ਮੇਂ || [[ਬੇਤਾਬ]] |- |** || [[ਸ਼ਬੀਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਯਾਦ ਤੇਰੀ ਆਏਗੀ || [[ਏਕ ਜਾਨ ਹੈ ਹਮ]] |- bgcolor=#edf3fe |1985|| [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਮੰਜ਼ਿਲੇ ਆਪਨੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈਂ || [[ਸ਼ਰਾਬੀ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਦੇ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੇ || [[ਸ਼ਰਾਬੀ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਇੰਤਹਾ ਹੋ ਗਈ || [[ਸ਼ਰਾਬੀ]] |- |** || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਲੋਗ ਕਹਿਤੇ ਹੈ || [[ਸ਼ਰਾਬੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1986 || [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਸਾਗਰ ਕਿਨਾਰੇ || [[ਸਾਗਰ]] |- |** || [[ਸ਼ਬੀਰ ਕੁਮਾਰ]] || ਤੁਮ ਸੇ ਮਿਲਕਰ ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਿਯੋ || [[ਪਿਆਰ ਝੁਗਤਾ ਨਹੀਂ]] |- |** ||[[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]] || ਮੈਂ ਹੀ ਮੈਂ ਹੂੰ || [[ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮੈਲੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1987 ||align ="center" colspan ="3"|ਕੋਈ ਵੀ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- bgcolor=#edf3fe |1988 || align ="center" colspan ="3"|ਕੋਈ ਵੀ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- bgcolor=#edf3fe |1989 || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਪਾਪਾ ਕਿਹਤੇ ਹੈ || [[ਕਿਯਾਮਤ ਸੇ ਕਿਯਾਮਤ ਤੱਕ]] |- |** || [[ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ]] || ਏਕ ਦੋ ਤੀਨ|| [[ਤੇਜ਼ਾਬ]] |- |** ||[[ਮੁਹੰਮਦ ਅਜ਼ੀਜ਼]] || ਦਿਲ ਤੇਰਾ ਕਿਸਨੇ ਤੋੜਾ || [[ਦਯਾਵਾਨ]] |- bgcolor="#5A9A9" |align ="center" colspan ="4"|1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor=#edf3fe |1990 || [[ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ]] || ਦਿਲ ਦੀਵਾਨਾ || [[ਮੈਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਯਾ]] |- |** || [[ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ]] || ਤਿਰਚੀ ਟੋਪੀ ਵਾਲੇ || [[ਤ੍ਰੀਦੇਵ]] |- |** || [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਜ਼ੀਜ਼]] || ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਲਖਨ || [[ਰਾਮ ਲਖਨ]] |- |** || [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]] || ਲਾਗੀ ਆਜ ਸਾਵਨ ਕੀ || [[ਚਾਂਦਨੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1991|| [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਅਬ ਤੇਰੇ ਬਿਨ || [[ਆਸ਼ਕੀ]] |- |** || [[ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ]] || ਕੈਸਾ ਲਗਤਾ ਹੈ || [[ਬਾਗੀ]] |- |** || [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]] || ਓ ਪਿਯਾ ਪਿਯਾ || [[ਦਿਲ]] |- bgcolor=#edf3fe |1992 || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਭੀ || [[ਸਾਜਨ]] |- |** || [[ਪੰਕਜ ਉਧਾਸ]] || ਜੀਆ ਰੇ ਜੀਆ || [[ਸਾਜਨ]] |- |** || [[ਐਸ. ਪੀ. ਬਾਲਾਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ]] || ਤੁਮ ਸੇ ਮਿਲਨੇ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਹੈ || [[ਸਾਜਨ]] |- |** || [[ਸੁਦੇਸ਼ ਭੋਂਸਲੇ]] || ਜੁਮਾ ਚੁਮਾ || [[ਹਮ]] |- bgcolor=#edf3fe |1993 || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਸੋਚੇਗੇ ਤੁਮਹੇ ਪਿਆਰ || [[ਦੀਵਾਨਾ]] |- |**|| [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਪਹਿਲਾ ਨਸ਼ਾ || [[ਜੋ ਜੀਤਾ ਵੋਹੀ ਸਿਕੰਦਰ]] |- |** || [[ਵਿਨੋਦ ਰਾਠੋਰ]] || ਐਸੀ ਦੀਵਾਨਗੀ || [[ਦੀਵਾਨਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |1994 || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਯੇ ਕਾਲੀ ਕਾਲੀ ਆਂਖੇ || [[ਬਾਜ਼ੀਗਰ]] |- |** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਓ ਬਾਜ਼ੀਗਰ || [[ਬਾਜ਼ੀਗਰ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਜਾਦੂ ਤੇਰੀ ਨਜ਼ਰ || [[ਡਰ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਫੂਲੋਂ ਸਾ ਚਿਹਰਾ ਤੇਰਾ || [[ਅਨਾੜੀ]] |- |** || [[ਵਿਨੋਦ ਰਾਠੋਰ]] || ਨਾਇਕ ਨਹੀਂ ਖਲਨਾਈਕ ਹੂੰ ਮੈਂ || [[ਖਲਨਾਇਕ]] |- bgcolor=#edf3fe |1995 || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਏਕ ਲੜਕੀ ਕੋ ਦੇਖਾ || [[1942:ਏ ਲਵ ਸਟੋਰੀ]] |- | ** || [[ਅਭੀਜੀਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] || ਓਲੋ ਓਲੋ || [[ਯੇ ਦਿਲਲਗੀ]] |- | ** || [[ਐਸ. ਪੀ। ਬਾਲਾਸੁਬਰਮਨੀਆਮ]] || ਹਮ ਆਪ ਕੇ ਹੈਂ ਕੋਨ || [[ਹਮ ਆਪਕੇ ਹੈਂ ਕੋਨ...]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਤੂ ਚੀਜ਼ ਬੜੀ || [[ਮੋਹਰਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |1996 || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਮਹਿੰਦੀ ਲਗਾ ਕੇ ਰੱਖਨਾ || [[ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਂਗੇ]] |- |** || [[ਹਰੀਹਰਨ]] || ਦਿਲ ਨੇ ਦਿਲ ਸੇ || [[ਹਕੀਕਤ]] |- | ** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਤੁਜੇ ਦੇਖਾ ਤੋ || [[ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਂਗੇ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਰਾਜਾ ਕੋ ਰਾਨੀ ਸੇ ਪਿਆਰ || [[ਅਕੇਲੇ ਹਮ ਅਕੇਲੇ ਤੁਮ]] |- bgcolor=#edf3fe |1997 || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਪਰਦੇਸੀ ਪਰਦੇਸੀ || [[ਰਾਜਾ ਹਿਦੋਸਤਾਨੀ]] |- |** || [[ਅਭੀਜੀਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] || ਯੇ ਤੇਰੀ ਆਂਖੇ ਝੁਕੀ ਝੁਕੀ || [[ਫਰਾਰ]] |- | ** || [[ਹਰੀਹਰਨ]] ਅਤੇ [[ਸੁਰੇਸ਼ ਵਾਡੇਕਰ]] || ਚੱਪਾ ਚੱਪਾ ਚਰਖਾ ਚਲੇ || [[ਮਾਚਿਸ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਘਰ ਸੇ ਨਿਕਲਤੇ ਹੀ || [[ਪਾਪਾ ਕਹਿਤੇ ਹੈਂ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ || [[ਦਿਲਜਲੇ]] |- bgcolor=#edf3fe |1998 || [[ਅਭੀਜੀਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] || ਮੈਂ ਕੋਈ ਐਸਾ ਗੀਤ ਗਾਉਂ || [[ਯੱਸ ਬੋਸ]] |- |** || [[ਹਰੀਹਰਨ]] || ਆਈ ਲਵ ਮਾਈ ਇੰਡੀਆ || [[ਪਰਦੇਸ]] |- |** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਦੋ ਦਿਲ ਮਿਲ ਰਹੇਂ ਹੈਂ || [[ਪਰਦੇਸ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] ਅਤੇ [[ਰੂਪ ਕੁਮਾਰ ਰਾਠੋਰ]] || ਸੰਦੇਸੇ ਆਤੇ ਹੈਂ || [[ਬਾਰਡਰ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਦਿਲ ਤੋ ਪਾਗਿਲ ਹੈ || [[ਦਿਲ ਤੋ ਪਾਗਿਲ ਹੈ]] |- bgcolor=#edf3fe |1999 || [[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] || ਛੱਈਆ ਛੱਈਆ || [[ਦਿਲ ਸੇ...]] |- |** || [[ਆਮਿਰ ਖਾਨ]] || ਆਤੀ ਕਿਯਾ ਖੰਡਾਲਾ || [[ਗੁਲਾਮ]] |- |**|| [[ਕਮਾਲ ਖਾਨ]] || ਓ ਓ ਜਾਨੇ ਜਾਨਾ || [[ਪਿਆਰ ਕਿਯਾ ਤੋ ਡਰਨਾ ਕਿਯਾ]] |- |** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਲੜਕੀ ਬੜੀ ਅਨਜਾਨੀ ਹੈ|| [[ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ || [[ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ]] |- bgcolor="#5A9A9" |align ="center" colspan ="4"|2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor=#edf3fe |2000|| [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਚਾਂਦ ਛੁਪਾ || [[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]] |- |** || [[ਕੇਕੇ]] || ਤੜਪ ਤੜਪ ਕੇ || [[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]] |- |** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਆਂਖੋ ਕੀ ਗੁਸਤਾਖੀਆਂ || [[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਇਸ਼ਕ ਬਿਨਾ || [[ਤਾਲ]] |- |** || [[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] || ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ || [[ਤਾਲ]] |- bgcolor=#edf3fe |2001 || [[ਲੱਕੀ ਅਲੀ]] || ਨਾ ਤੁਮ ਜਾਨੋ ਨਾ ਹਮ|| [[ਕਹੋ ਨਾ ... ਪਿਆਰ ਹੈ]] |- |** ||[[ਲੱਕੀ ਅਲੀ]] || ਇੱਕ ਪਲ ਕਾ ਜੀਨਾ || [[ਕਹੋ ਨਾ ... ਪਿਆਰ ਹੈ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਤੂ ਹਵਾ ਹੈ || [[ਫਿਜ਼ਾ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਪੰਛੀ ਨਦਿਆ ਪਵਨ ਕੇ ਝੋਂਕੇ || [[ਰਫੂਜੀ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਦਿਲ ਨੇ ਯੇ ਕਹਾ ਹੈ || [[ਧੜਕਣ]] |- bgcolor=#edf3fe |2002 || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਮਿਤਵਾ || [[ਲਗਾਨ]] |- |** || [[ਅਦਨਾਮ ਸਾਮੀ]] || ਮਹਿਬੂਬਾ ਮਹਿਬੂਬਾ || [[ਅਜਨਬੀ]] |- |** || [[ਸ਼ਾਨ]] || ਕੋਈ ਕਹੇ ਕਹਿਤਾ ਰਹੇ || [[ਦਿਲ ਚਾਹਤਾ ਹੈ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਸੂਰਜ ਹੁਆ ਮੱਦਮ || [[ਕਭੀ ਖੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ...]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਉਡ ਜਾ ਕਾਲੇ ਕਾਵਾ || [[ਗਦਰ: ਏਕ ਪ੍ਰੇਮ ਕਥਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |2003 || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਸਾਥੀਆ || [[ਸਾਥੀਆ]] |- |** ||[[ਕੇਕੇ]] || ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ || [[ਹਮਰਾਜ਼]] |- |** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] ||ਸਨਮ ਮੇਰੇ ਹਮਰਾਜ਼ || [[ਹਮਰਾਜ਼]] |- |** || [[ਲੱਕੀ ਅਲੀ]]|| ਆ ਭੀ ਜਾ || [[ਸੁਰ]] |- | ** || [[ਸ਼ਾਨ]] || ਨਿਕੰਮਾ ਕਿਯਾ ਇਸ ਦਿਲ ਨੇ || [[ਕਿਯਾ ਦਿਲ ਨੇ ਕਹਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |2004 || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]]|| ਕਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ || [[ਕਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ]] |- |** || [[ਕੁਮਾਰ ਸਾਨੂ]] || ਕਿਸੀ ਸੇ ਤੁਮ ਪਿਆਰ ਕਰੋ || [[ਅੰਦਾਜ਼]] |- | ** || [[ਅਭੀਜੀਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] ||ਸੁਨੋ ਨਾ || [[ਚਲਤੇ ਚਲਤੇ]] |- | ** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਇਧਰ ਚਲਾ || [[ਕੋਈ... ਮਿਲ ਗਯਾ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਤੇਰੇ ਨਾਮ || [[ਤੇਰੇ ਨਾਮ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2005 || [[ਕੁਨਾਲ ਗੰਜਾਵਾਲਾ]] || ਬੀਗੇ ਹੋਠ ਤੇਰੇ || [[ਮਰਡਰ]] |- |** ||[[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਦੋ ਪਲ || [[ਵੀਰ-ਯਾਰਾ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ || [[ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਤੁਮਸੇ ਮਿਲ ਕੇ ਦਿਲ ਕਾ || [[ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ]] |- |** || [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਮੈਂ ਯਹਾਂ ਹੂੰ || [[ਵੀਰ-ਯਾਰਾ]] |- | **|| [[ਉਦਿਤ ਨਰਾਇਣ]] || ਯੇ ਤਾਰਾ ਵੋ ਤਾਰਾ || [[ਸਵਦੇਸ]] |- bgcolor=#edf3fe |2006|| [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] || ਆਸ਼ਿਕ ਬਨਾਈਆ ਆਪਨੇ || [[ਆਸ਼ਿਕ ਬਨਾਇਆ ਆਪਨੇ]] |- |** || [[ਅਤਿੱਫ ਅਸਲਮ]] || ਵੋ ਲਮਹੇ ||[[ਜ਼ਹਿਰ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਧਿਰੇ ਜਲਨਾ || [[ਪਹੇਲੀ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਪਿਯਾ ਬੋਲੇ || [[ਪਰੀਨੀਤਾ]] |- |** || [[ਕੇਕੇ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਾਨ]] || ਦਸ ਬਹਾਨੇ || [[ਦਸ]] |- bgcolor=#edf3fe |2007 || [[ਸ਼ਾਨ]] ਅਤੇ [[ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ]] || ਚਾਦ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ || [[ਫਨਾ]] |- |** || [[ਆਤਿੱਫ ਅਸਲਮ]] || ਤੇਰੇ ਬਿਨ || [[ਬਸ ਇੱਕ ਪਲ]] |- |** || [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮੀਆ]] || ਝਲਕ ਦਿਖਲਾਜਾ || [[ਅਕਸਰ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਕਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ|| [[ਕਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ]] |- |** || [[ਜ਼ੁਬੀਨ ਗਰਗ]] || ਯਾ ਅਲੀ || [[ਗੈਗਸਟਰ]] |- bgcolor=#edf3fe |2008|| [[ਸ਼ਾਨ]] || ਜਬ ਸੇ ਤੇਰੇ ਨੈਨਾ || [[ਸਾਵਰੀਯਾ]] |- |** || [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] || ਤੇਰੇ ਬਿਨਾ || [[ਗੁਰੂ]] |- |** || [[ਕੇਕੇ]] ||ਆਂਖੋ ਮੇਂ ਤੇਰੀ || [[ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ]] |- |** ||[[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਮੈਂ ਅਗਰ ਕਹੂੰ || [[ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ]] |- |** ||[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] || ਚੱਕ ਦੇ ਇੰਡੀਆ || [[ਚੱਕ ਦੇ! ਇੰਡੀਆ]] |- bgcolor=#edf3fe |2009 ||[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] || ਹੌਲੇ ਹੌਲੇ ਹੋ ਜਾਏ || [[ਰਬ ਨੇ ਬਨਾ ਦੀ ਜੋੜੀ]] |- |** ||[[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]] || ਸੋਚਾ ਹੈ || [[ਰੋਕ ਆਨ!!]] |- |** ||[[ਕੇਕੇ]] || ਖੁਦਾ ਜਾਨੇ || [[ਬਚਨਾ ਐ ਹਸੀਨੋ]] |- |** || [[ਕੇਕੇ]]||ਜ਼ਰਾ ਸੀ ਦਿਲ ਮੈਂ || [[ਜੱਨਤ]] |- |**|| [[ਰਾਸ਼ਿਦ ਅਲੀ]] || ਕਭੀ ਕਭੀ ਅਦਿਤੀ || [[ਜਾਨੇ ਤੂ... ਯਾ ਜਾਨੇ ਨਾ]] |- |** ||[[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਇਨ ਲਮਹੋਂ ਕੇ ਦਾਮਿਨ ਮੇ || [[ਜੋਧਾ ਅਕਬਰ]] |- bgcolor="#5A9A9" |align ="center" colspan ="4"|2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ |- bgcolor=#edf3fe |2010 ||[[ਮੋਹਿਤ ਚੋਹਾਨ]] || ਮਸਕਲੀ || [[ਦਿੱਲੀ-6]] |- |** ||[[ਅਤਿੱਫ ਅਸਲਮ]] || ਤੂ ਜਾਨੇ ਨਾ|| [[ਅਜਬ ਪ੍ਰੇਮ ਕੀ ਗਜ਼ਬ ਕਹਾਨੀ]] |- |** ||[[ਜਾਵਿਦ ਅਲੀ]] ਅਤੇ [[ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ]] || ਅਰਜ਼ਿਆਂ || [[ਦਿੱਲੀ-6]] |- |** ||[[ਰਹਿਤ ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]] || ਅਜ ਦਿਨ ਚੱੜਿਆ || [[ਲੱਵ ਆਜ ਕਲ]] |- |** || [[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] ਅਤੇ [[ਅਲੀਮ ਸੁਲੇਮਾਨ]] || ਸ਼ੁਕਰਮ ਅੱਲਾ || [[ਕੁਰਬਾਨ]] |- |** || [[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਡਡਲਾਨੀ]] || ਧਨ ਤੇ ਨਨ || [[ਕਮੀਨੇ]] |- bgcolor=#edf3fe |2011 || [[ਰਹਿਤ ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]] || ਦਿਲ ਤੋ ਬੱਚਾ ਹੈ ਜੀ || [[ਇੱਸ਼ਕਿਯਾ]] |- |** || [[ਅਦਨਾਮ ਸਾਮੀ]] ਅਤੇ [[ਸੰਕਰ ਮਹਾਦੇਵਨ]] || ਨੂਰ ਏ ਖ਼ੁਦਾ || [[ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖਾਨ]] |- |** || [[ਮੋਹਿਤ ਚੋਹਾਨ]] || ਪੀ ਲੂ || [[Once Upon a Time in Mumbaai]] |- |** || [[ਰਹਿਤ ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]] || ਸਜਦਾ ||[[ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖਾਨ]] |- |** ||[[ਸ਼ਫਾਕਤ ਅਮਾਨਿਤ ਅਲੀ]] || ਬਿਨ ਤੇਰੇ || [[I Hate Luv Storys]] |- bgcolor=#edf3fe |2012 || [[ਮੋਹਿਤ ਚੋਹਾਨ]] || ਜੋ ਭੀ ਮੈਂ || [[ਰੋਕਸਟਾਰ]] |- |** || [[ਅਕੋਨ]] ਅਤੇ [[ਨਿਸ਼ਾਲ ਡਡਲਾਨੀ]] || ਛੱਮਕ ਛੱਲੋ || [[ਰਾ-ਵਨ]] |- |** ||[[ਮੋਹਿਤ ਚੋਹਾਨ]] ||ਸਾਡਾ ਹੱਕ || [[ਰੋਕਸਟਾਰ]] |- |** ||[[ਰਹਿਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]] || ਤੇਰੀ ਮੇਰੀ || [[ਬੋਡੀਗਾਰਡ]] |- |** ||[[ਸ਼ਫਾਕਤ ਅਮਾਨਿਤ ਅਲੀ]] || ਦਿਲਦਾਰਾ || [[ਰਾ-ਵਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |2013 || [[ਆਯੁਸ਼ਮਨ ਖੁਰਾਨਾ]] || ਪਾਨੀ ਦਾ ਰੰਗ || [[ਵਿਕੀ ਡੋਨਰ]] |- |** || [[ਮੋਹਿਤ ਚੋਹਾਨ]] || ਬਰਫੀ || [[ਬਰਫੀ]] |- |** ||[[ਨਿਖਿਲ ਪਾਲ ਜ਼ਾਰਜ]] || ਮੈਂ ਕਿਯਾ ਕਰੂੰ || [[ਬਰਫੀ]] |- |** ||[[ਰੱਬੀ ਸ਼ੇਰਗਿਲ]] || ਛੱਲਾ || [[ਜਬ ਤਕ ਹੈ ਜਾਨ]] |- |** ||[[ਸੋਨੂ ਨਿਗਮ]] || ਅਭੀ ਮੁਝ ਮੇਂ ਕਹਾਂ || [[ਅਗਨੀਪਥ]] |} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] bbbnr27cl2bdw7dg2x6sclc19q9tl9p 10 21081 750149 165990 2024-04-11T10:40:42Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike moved page [[ਫਰਮਾ:ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ]] to [[ਫਰਮਾ:Film and Television Awards in India]] without leaving a redirect wikitext text/x-wiki {{Navbox |name =ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ |title = '''ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ''' |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |group1 = '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ''' |list1 = &bull; [[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] &bull; [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਲਨਾਇਕ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] |group2 = '''ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ''' |list2 = &bull; [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਐਵਾਰਡ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਲਨਾਇਕ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] |group3 = '''ਸਕਰੀਨ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ''' |list3 = &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਐਵਾਰਡ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਲਨਾਇਕ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] |group4 = '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ''' |list4 =* [[ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1954]]* [[ਦੁਜਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1955]]* [[ਤੀਜਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1956]]* [[ਚੋਥਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1957]]* [[5ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1958]]* [[6ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1959]]* [[7ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1960]]* [[8ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1961]]* [[9ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1962]] * [[10ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1963]]* [[11ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1964]]* [[12ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1965]]* [[13ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1966]]* [[14ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1967]]* [[15ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1968]]* [[16ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1969]]* [[17ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1970]]* [[18ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1971]]* [[19ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1972]]* [[20ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1973]]* [[21ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1974]]* [[22ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1975]]* [[23ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1976]]* [[24ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1977]]* [[25ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1978]]* [[26ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1979]]* [[27ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1980]]* [[28ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1981]]* [[29ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1982]]* [[30ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1983]]* [[31ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1984]]* [[32ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1985]]* [[33ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1986]]* [[34ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1989]]* [[35ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1990]]* [[36ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1991]]* [[37ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1992]]* [[38ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1993]]* [[39ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1994]]* [[40ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1995]]* [[41ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1996]]* [[42ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1997]]* [[43ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1998]]* [[44ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1999]]* [[45ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2000]]* [[46ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2001]]* [[47ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2002]]* [[48ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2003]]* [[49ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2004]]* [[50ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2005]]* [[51ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2006]]* [[52ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2007]]* [[53ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2008]]* [[54ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2009]]* [[55ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2010]]* [[56ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2011]]* [[57ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2012]]* [[58ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2013]] }} <noinclude>[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ]]</noinclude> 5jmact7uwipondgewhm1l7x3pj04kxt 750150 750149 2024-04-11T10:41:36Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name =ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ |title = '''ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ''' |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |group1 = '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ''' |list1 = &bull; [[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] &bull; [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਲਨਾਇਕ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ]] &bull; [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] |group2 = '''ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ''' |list2 = &bull; [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਐਵਾਰਡ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਲਨਾਇਕ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ]] &bull; [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] |group3 = '''ਸਕਰੀਨ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ''' |list3 = &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਐਵਾਰਡ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰ ਇਨਾਮ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਲਨਾਇਕ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਾਸ-ਰਸ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ]] &bull; [[ਸਕਰੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] |group4 = '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ''' |list4 =* [[ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1954]]* [[ਦੁਜਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1955]]* [[ਤੀਜਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1956]]* [[ਚੋਥਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1957]]* [[5ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1958]]* [[6ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1959]]* [[7ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1960]]* [[8ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1961]]* [[9ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1962]] * [[10ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1963]]* [[11ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1964]]* [[12ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1965]]* [[13ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1966]]* [[14ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1967]]* [[15ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1968]]* [[16ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1969]]* [[17ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1970]]* [[18ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1971]]* [[19ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1972]]* [[20ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1973]]* [[21ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1974]]* [[22ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1975]]* [[23ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1976]]* [[24ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1977]]* [[25ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1978]]* [[26ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1979]]* [[27ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1980]]* [[28ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1981]]* [[29ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1982]]* [[30ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1983]]* [[31ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1984]]* [[32ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1985]]* [[33ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1986]]* [[34ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1989]]* [[35ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1990]]* [[36ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1991]]* [[37ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1992]]* [[38ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1993]]* [[39ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1994]]* [[40ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1995]]* [[41ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1996]]* [[42ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1997]]* [[43ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1998]]* [[44ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|1999]]* [[45ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2000]]* [[46ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2001]]* [[47ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2002]]* [[48ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2003]]* [[49ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2004]]* [[50ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2005]]* [[51ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2006]]* [[52ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2007]]* [[53ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2008]]* [[54ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2009]]* [[55ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2010]]* [[56ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2011]]* [[57ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2012]]* [[58ਵਾਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ|2013]] }} <noinclude> {{navbox documentation}} [[Category:India television navigational boxes]] [[Category:Indian cinema templates]] [[Category:Indian film awards|Ξ]] [[Category:Indian television awards|Ξ]] </noinclude> hji9x0kx4byml1oymkgbi4kpncckrsx 0 21084 750133 387309 2024-04-11T10:39:41Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ''' ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਉਸ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਿਸੀ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ। ==1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |1989 |ਆਮਿਰ ਖਾਨ |ਕਿਆਮਤ ਸੇ ਕਿਆਮਤ ਤੱਕ |} ==1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |1990 | ਸਲਮਾਨ ਖਾਨ | ਮੈਂਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਆ |- style="background: #D0E6FF;" |1991 |colspan="3"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- |1992 |[[ਅਜੇ ਦੇਵਗਨ]] |ਫੂਲ ਔਰ ਕਾਂਟੇ |- |1993 |ਸਾਹਰੁਖ ਖਾਨ |ਦੀਵਾਨਾ |- |1994 |ਸੈਫ ਅਲੀ ਖਾਨ |ਅਸ਼ਿਕ ਅਵਾਰਾ |- style="background: #D0E6FF;" |1995 |colspan="3"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- | 1996 |ਬੋਬੀ ਦਿਉਲ |ਬਰਸਾਤ |- |1997 |ਚੰਦਰਚੂਹੜ ਸਿੰਘ |ਮਾਚਿਸ |- |1998 |ਅਕਸ਼ੈ ਖੰਨ |ਹਿਮਾਲਿਆ ਪੁੱਤਰ |- |1999 |ਫਰਦੀਨ ਖਾਨ |ਪ੍ਰੇਮ ਅਗਨ |} ==2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |2000 |ਰਾਹੁਲ ਖੰਨਾ |1947: ਅਰਥ |- |2001 |ਰਿਤਕ ਰੋਸ਼ਨ |ਕਹੋ ਨਾ,, ਪਿਆਰ ਹੈ |- |2002 |ਤੁਸ਼ਾਰ ਕਪੂਰ |ਮੁਝੇ ਕੁਛ ਕਹਿਨਾ ਹੈ |- |2003 |ਵਿਵੇਕ ਉਬਰੋਏ |ਕੰਪਨੀ |- |2004 |ਸ਼ਾਹਿਦ ਕਪੂਰ |ਇਸ਼ਕ ਵਿਸ਼ਕ |- style="background: #D0E6FF;" |2005 |colspan="3"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- |2006 |ਸ਼ਿਨੀ ਅਹੁਜਾ |ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਖਵਾਇਸੇ ਐਸੀ |- style="background: #D0E6FF;" |2007 |colspan="3"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- |2008 |ਰਣਬੀਰ ਕਪੂਰ |ਸਾਵਰੀਆ |- |2009 |ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ ਅਤੇ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ |ਰੋਕ ਆਨ ਅਤੇ ਜਾਨੂ ਤੁੰ,,, ਜਾ ਜਾਨੇ ਨਾ |} ==2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- style="background: #D0E6FF;" |2010 |colspan="3"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿਤਾ ਗਿਆ |- |2011 |ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ |ਬੈਂਡ ਬਾਜਾ ਬਰਾਤ |- |2012 |ਵਿਦੁਤ ਜੰਵਾਲ |ਫੋਰਸ |- |2013 |ਆਸੂਮਨ ਖੁਰਾਨਾ |ਵਿਕੀ ਡੋਨਰ |} {{Film and Television Awards in India}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] myyzzf2smbq0zc0q06ca8lyezhzz0tp 0 21089 750134 387315 2024-04-11T10:39:42Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਨਵੀਂ ਅਦਾਕਾਰਾ''' ਹਰ ਸਾਲ ਨਵੇਂ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਹਿਲ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਲਕਸ਼ ਨਵਾਂ ਚੇਹਰਾ ਸੀ ਜੋ 1989 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤੱਬੂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ==1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |1989 |ਜੁਹੀ ਚਾਵਲਾ | ਕਿਆਮਤ ਸੇ ਕਿਆਮਤ ਤੱਕ |} ==1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |1990 | ਭਾਗਿਆਸ਼੍ਰੀ |ਮੈਂਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਆ |- |1991 |ਪੂਜਾ ਭੱਟ |ਦਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ |- |1992 |ਰਾਵੀਨਾ ਟੰਡਨ |ਪੱਥਰ ਕੇ ਫੂਲ |- |1993 |ਦਿਵਿਆ ਭਾਰਤੀ |ਦੀਵਾਨਾ |- |1994 |ਮਮਤਾ ਕੁਲਕਰਨੀ |ਆਸ਼ਿਕ ਅਵਾਰਾ |- |1995 |ਸੋਨਾਲੀ ਬੈਂਦਰੇ ਅਤੇ ਤੱਬੂ |ਵਿਜੇਪੱਥ ਅਤੇ ਆਗ |- |1996 |ਟਵਿਕਲ ਖੰਨਾ |ਬਰਸਾਤ |- |1997 |ਸੀਮਾ ਵਿਸਵਾਸ |ਬੈਂਡਿਟ ਕੁਇਨ |- |1998 |ਮਹਿਮਾ ਚੋਧਰੀ |ਪਰਦੇਸ |- |1999 |ਪ੍ਰੀਤੀ ਜ਼ਿੰਟਾ |ਦਿਲ ਸੇ.. |} ==2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |2000 |ਨੰਦਤਾ ਦਾਸ |1947 ਅਰਥ |- |2001 |ਕਰੀਨਾ ਕਪੂਰ |ਰਫੂਜ਼ੀ |- |2002 |ਬਿਮਾਸ਼ਾ ਬਾਸੂ |ਅਜਨਵੀ |- |2003 |ਈਸ਼ਾ ਦਿਉਲ |ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਸੇ ਪੁਛੇ |- |2004 |ਲਾਰਾ ਦੱਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਕਾ ਚੋਪੜਾ |ਅੰਦਾਜ਼ |- |2005 |ਆਈਸ਼ਾ ਤਾਕੀਆ |ਟਾਰਜ਼ਨ: The Wonder Car |- |2006 |ਵਿਦਿਆ ਬਾਲਨ |ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ |- |2007 |ਕੰਗਨਾ ਰੇਨਾਉਟ |ਗੈਂਗਸਟਾਰ |- |2008 |ਦੀਪਕਾ ਪਾਦੁਕੋਨ |ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ |- |2009 |ਅਸਿਨ ਥੋਟੁੰਕਲ |ਗ਼ਜ਼ਨੀ |} ==2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%" |- style="background: #D0E6FF;" !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=17%|ਸਾਲ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ !width=1% rowspan=20 bgcolor=ffffff| !width=40%|ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |- |2010 | colspan="3"|'''ਕੋਈ ਵੀ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ''' |- |2011 |ਸੋਨਾਕਸ਼ੀ ਸਿਨਹਾ |ਦਬੰਗ |- |2012 |ਪਰਿਣੀਤੀ ਚੋਪੜਾ |ਲੇਡੀਜ਼ ਵਰਸਜ਼ ਰਿਕੀ ਬਹਿਲ |- |2013 |[[ਇਲਿਆਨਾ ਡੀ ਕਰੂਜ਼]] |ਬਰਫੀ! |} {{Film and Television Awards in India}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] m5gqfqm7vg2nvod6fpp2icnwywnys2w 0 21099 750135 537445 2024-04-11T10:39:46Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{TOC right}}ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਗੀਤਕਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਉਤਮ== {|cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |-bgcolor="#die4fd" |ਉਤਮ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਵਿਸ਼ੇਸ਼ |- |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਨਮਾਨ |ਗੁਲਜ਼ਾਰ | 11 (28 ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ) |- |ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ |40 (ਸਨਮਾਨ 4 ਮਿਲੇ) |- |ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾਮਜਦਗੀਆ |ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ | (2005) '''5''' ਸਾਰੀਆਂ |- |ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਤੋਂ ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ |ਮਹਿਬੂਬ |4 |} #ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ 11 ਅਤੇ [[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] ਨੂੰ 8, [[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] ਨੂੰ 4 ਅਤੇ [[ਸਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]], ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ ਅਤੇ [[ਸਮੀਰ]] ਨੂੰ ਕਰਮਵਾਰ 3-3 ਸਨਮਾਨ ਮਿਲੇ ਹਨ। #[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] ਨੇ ਸਾਲ 1961 ਤੋਂ 1963 ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। #2005 ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਇਕੱਲੇ [[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] ਅਤੇ 1981 ਵਿੱਚ [[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] ਨੂੰ 5-5 ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ। #[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] ਲਗਾਤਾਰ 13 ਸਾਲ 1970 ਤੋਂ 1982 ਤੱਕ 23 ਨਾਮਜਦਗੀਆਂ ਮਿਲੀਆ ਅਤੇ 2 ਸਨਮਾਨ ਜਿਤੇ। ਹੇਠਾ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿਤੀ ਗਈ ਹੈ। {{ਲੜੀਵਾਰ}} ==A== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1959 |[[ਸ਼ੇਲਿੰਦਰ]] |ਯੇ ਮੇਰਾ ਦੀਵਾਨਾ ਪਨ ਹੈ |ਯਾਹੁਦੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਔਰਤ ਨੇ ਜਨਮ ਦਿਯਾ |ਸਾਧਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਮੇਰੀ ਜਾਨ |ਯਾਹੁਦੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |} ==B== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1960 |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਸਭ ਕੁਛ ਸੀਖਾ ਹਮ ਨੇ |ਅਨਾੜੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਜਲਤੇ ਹੈਂ ਜਿਸਕੇ ਲੀਏ |ਸੁਜਾਤਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਤੂ ਹਿੰਦੂ ਬਣੇਗੇ |ਧੂਲ ਕਾ ਫੂਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1961 |[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] |ਚੋਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ |ਚੋਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ | ਜੇਤੂ |- |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਦਿਲ ਅਪਣਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ |ਦਿਲ ਆਪਣਾ ਔਰ ਪ੍ਰੀਤ ਪਰਾਈ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] |ਪਿਆਰ ਕੀਯਾ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਕਿਯਾ |ਮੁਗਲੇ-ਏ-ਆਜ਼ਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1962 |[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] |ਹੁਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਤੇਰਾ |ਘਰਾਨਾ |ਜੇਤੂ |- |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਤੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਪਿਆਰੀ ਸੂਰਤ |ਸੁਸਰਾਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਹਾਥੋਂ ਪੇ ਸਚਾਈ |ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1963 |[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] |ਕਹੀਂ ਦੀਪ ਜਲੇ |ਬੀਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ |ਜੇਤੂ |- |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਐ ਗੁਲਬਦਨ |ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਰਾਜਾ ਮਹਿੰਦੀ ਅਲੀ ਖਾਨ]] |ਆਪ ਕੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਨੇ ਸਮਝਾ |ਅਨਪੜ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1964 |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਜੋ ਵਾਧਾ ਕੀਯਾ |ਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ | ਜੇਤੂ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਚਲੋ ਏਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸੇ |ਗੁਮਰਾਹ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] |ਮੁਰੇ ਮਹਿਬੂਬ ਤੁਜ੍ਹੇ ਮੇਰੀ |ਮਹਿਬੂਬ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1965 |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਚਾਹੁੰਗਾ ਮੈਂ ਤੁਜੇ |ਦੋਸਤੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਦੋਸਤ ਦੋਸਤ ਨਾ ਰਹਾ |ਸੰਗਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਭਾਰਤ ਵਿਆਸ]] |ਜੋਤ ਸੇ ਜੋਤ ਜਲਾਤੇ ਚਲੋ |ਸੰਤ ਗਿਆਨੇਸਵਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1966 |[[ਰਾਜਿੰਦਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] |ਤੁਮਹੀ ਮੇਰੇ ਮੰਦਰ |ਖਾਨਦਾਨ |ਜੇਤੂ |- |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਅਜੀ ਰੂਠ ਕਰ ਅਬ ਕਹੀਂ |ਆਰਜ਼ੂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਇੰਦੀਵਰ]] |ਏਕ ਤੁੰ ਨਾ ਮਿਲਾ |ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦਮੇਂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1967 |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਬਹਾਰੋਂ ਫੂਲ ਬਰਸਾਉ |ਸੂਰਜ | ਜੇਤੂ |- |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਸਜਨਰੇ ਝੂਠ |ਤੀਸਰੀ ਕਸਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸ਼ਕੀਲ ਬਦਾਯੂਨੀ]] |ਨਸੀਬ ਮੇ ਜਿਸਕੋ |ਦੋ ਬਦਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ ਜੇਤੂ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1968 |[[ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਮਹਿਤਾ]] |ਮੇਰੇ ਦੇਸ ਕੀ ਧਰਤੀ |ਉਪਕਾਰ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਸਾਵਨ ਕਾ ਮਹੀਨਾ |ਮਿਲਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਨੀਲੇ ਗਗਨ ਕੇ ਤਲੇ |ਹਮਰਾਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1969 |[[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |ਮੈਂ ਗਾਉ ਤੁਮ |[[ਬ੍ਰਮਚਾਰੀ]] | ਜੇਤੂ |- |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਦਿਲ ਕੇ ਝਰੋਖੇ ਮੇਂ |[[ਬ੍ਰਮਚਾਰੀ]] |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਮਿਲਤੀ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ |ਆਂਖੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |} ==C== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1970 |[[ਨੀਰਜ]] |ਕੱਲ ਕਾ ਪਇਆ |ਚੰਦਾ ਔਰ ਬਿਜਲੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਬੜੀ ਮਸਤਨੀ ਹੈ |ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼ ਥਾ |ਅਰਾਥਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1971 |[[ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ]] |ਸਬਸੇ ਬੜਾ ਨਦਾਨ |ਪਹਿਚਾਨ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਬਿੰਦੀਆ ਚਮਕੇ ਗੀ |ਦੋ ਰਾਸਤੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਨੀਰਜ]] |ਬਸ ਯਹੀ ਅਪਰਾਧ |ਪਹਿਚਾਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1972 |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ ਸਫਰ ਹੈ ਸੁਹਾਨਾ |ਅੰਦਾਜ਼ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਨਾ ਕੋਈ ਉਮੰਗ ਹੈ |ਅੰਦਾਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਨੀਰਜ]] |ਅਰੇ ਬਾਈ ਜ਼ਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਚਲੋ |ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1973 |[[ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ]] |ਜੈ ਬੋਲੋ ਬੇ ਇਮਾਨ ਕੀ |ਬੇ-ਇਮਾਨ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਚਿੰਗਾਰੀ ਕੋ ਭੜਕੇ |[[ਅਮਰ ਪ੍ਰੇਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸੰਤੋਸ਼ ਅਨੰਦ]] |ਇਕ ਪਿਆਰ ਕਾ ਨਗਮਾ |ਸ਼ੋਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1974 |[[ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਮਹਿਤਾ]] |ਯਾਰੀ ਹੈ ਇਮਾਨ ਮੇਰਾ |ਜ਼ੰਜੀਰ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਹਮ ਤੁਮ ਇੱਕ ਕਮਰੇ |ਬੋਬੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਰ ਤੋ ਨਹੀਂ |ਬੋਬੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਇੰਦੀਵਰ]] |ਸਮਝੋਤਾ ਗਮੋਂ ਸੇ ਕਰ ਲੋ |ਸਮਝੋਤਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਵਿਠਲਭਾਈ ਪਟੇਲ]] |ਝੂਠ ਬੋਲੇ ਕਾਉਆ ਕਾਂਟੇ |ਬੋਬੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="4"|1975 |[[ਸੰਤੋਸ਼ ਅਨੰਦ]] |ਮੈਂ ਨਾ ਭੁਲੂਗਾ |ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਗਾਡੀ ਬੁਲਾ ਰਹੀ ਹੈ |ਦੋਸਤ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਇੰਦੀਵਰ]] |ਬੈਹਨਾ ਨੇ ਬਾਈ ਕੀ ਕਲਾਈ |ਰੇਸ਼ਮ ਕੀ ਡੋਰੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |ਐਮ. ਜੀ. ਹਸ਼ਮਤ |ਮੇਰਾ ਜਿਵਨ ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼ |ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1976 |[[ਇੰਦੀਵਰ]] |ਦਿਲ ਐਸਾ ਕਿਸੀ |ਅਮਾਨੁਸ਼ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਆਏਗੀ ਜ਼ਰੂਰ ਚਿੱਠੀ |ਦੁਲਹਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਮਹਿਬੂਬਾ ਮਹਿਬੂਬਾ |ਸ਼ੋਲ੍ਹੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਤੇਰੇ ਬਿਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੇ |ਆਂਧੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਵਿਸ਼ਵੇਸ਼ਵਰ ਸ਼ਰਮਾ]] |ਚੱਲ ਸਨਿਆਸੀ ਮੰਦਰ ਮੇਂ |ਸੰਨਿਆਸੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1977 |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਕਭੀ ਕਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ |ਕਭੀ ਕਭੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਮੇਰੇ ਨੈਨਾ ਸਾਵਨ ਭਾਦੋਂ |ਮਹਿਬੂਬਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਦਿਲ ਡੂਢਤਾ ਹੈ |ਮੋਸ਼ਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਏਕ ਦਿਨ ਵਿਕ ਜਾਏਗਾ |ਧਰਮ ਕਰਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਮੈਂ ਪਲ ਦੋ ਪਲ ਕਾ ਸਾਇਰ | ਕਭੀ ਕਭੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1978 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਦੋ ਦੀਵਾਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਂ |ਘਰੌਂਦਾ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਪਰਦਾ ਹੈ ਪਰਦਾ |ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਐਂਥਨੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਨਾਮ ਗੁਮ ਜਾਏਗਾ |ਕਿਨਾਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਤੇਰਾ ਵਾਧਾ |ਹਮ ਕਿਸੀ ਸੇ ਕਮ ਨਹੀਂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਪ੍ਰੀਤੀ ਸਾਗਰ]] |ਮੇਰਾ ਗਾਉ |ਮੰਥਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1979 |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਆਦਮੀ ਮੁਸਾਫਰ ਹੈ |ਅਪਨਾਪਨ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਮੈਂ ਤੁਲਸੀ ਤੇਰੇ ਆਂਗਣ ਕੀ |ਮੈਂ ਤੁਲਸੀ ਤੇਰੇ ਆਂਗਣ ਕੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਣਜਾਨ]] |ਖਾਈਕੇ ਪਾਨ ਬਨਾਰਸਵਾਲਾ |ਡੋਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਪੰਡਤ ਨਰਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ]] |ਸੱਤਿਆਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੂੰਦਰਮ |ਸੱਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੂੰਦਰਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਰਾਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]] |ਆਂਖਿਉ ਕੇ ਝਰੋਖੋਂ ਸੇ |ਆਂਖਿਉ ਕੇ ਝਰੋਖੋਂ ਸੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |} ==D== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1980 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਆਨੇ ਵਾਲਾ ਪਲ |ਗੋਲਮਾਲ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਸਾਵਨ ਕੇ ਝੁਲੇ ਪੜ |ਜੁਰਮਾਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਡਫਲੀਵਾਲੇ |ਸਰਗਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਨ ਨਿਸਾਰ ਅਖਤਰ]] |ਆਜਾ ਰੇ ਮੇਰੇ ਦਿਲਬਰ ਆਜਾ |ਨੂਰੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |ਦਿਲ ਕੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਕੇ |ਦਾਦਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1981 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਹਜ਼ਾਰ ਰਾਹੇਂ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖੀ |ਬੇਵਫਾਈ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਦਰਦ-ਏ-ਦਿਲ |ਕਰਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ |ਕਰਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਸਲਾਮਤ ਰਹੇ ਦੋਸਤਾਨਾ ਹਮਾਰਾ |ਦੋਸਤਾਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਹੋ ਜਾ ਦਿਲ ਹੋ |ਆਸ਼ਾ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1982 |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਤੇਰੇ ਮੇਰੇ ਬੀਚ ਮੇਂ |ਏਕ ਦੁਜੇ ਕੇ ਲੀਏ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਸੋਲਾ ਸਾਲ ਕੀ ਬਾਲੀ ਉਮਰ |ਏਕ ਦੁਜੇ ਕੇ ਲੀਏ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਯਾਦ ਆ ਰਹਾ ਹੈ |ਲੱਵ ਸਟੋਰੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਜਹਾਂ ਪੇ ਸਵੇਰਾ |ਬਸੇਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸੰਤੋਸ਼ ਅਨੰਦ]] |ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਨਾ ਟੁਟੇ |ਕਰਾਂਤੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1983 |[[ਸੰਤੋਸ਼ ਅਨੰਦ]] |ਮੋਹੱਬਤ ਹੈ ਕਿਆ ਚੀਜ਼ |ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ | ਜੇਤੂ |- |ਅਮਰੀ ਕਾਜ਼ਲਬੱਸ਼ |ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ |ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨਜਾਣ]] ਅਤੇ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] |ਪਗ ਘੁੰਗਰੂ ਬਾਂਧ |ਨਮਕ ਹਲਾਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਹਸਨ ਕਮਾਲ]] |ਦਿਲ ਕੇ ਅਰਮਾਨ |ਨਿਕਾਹ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਹਸਨ ਕਮਾਲ]] |ਦਿਲ ਕੀ ਯੇ ਆਰਜ਼ੂ ਥੀ |ਨਿਕਾਹ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1984 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਤੁਜਸੇ ਨਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ |ਮੋਸਮ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਜਬ ਹਮ ਜਵਾਂ ਹੋਗੇ |ਬੇਤਾਬ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਮਹਿਤਾ]] |ਹਮੇ ਔਰ ਜੀਨੇ ਕੀ |ਸੌਤਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਾਵਨ ਕੁਮਾਰ ਤੱਕ]] |ਸਾਇਦ ਮੇਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਾ |ਸੌਤਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |ਸਾਵਨ ਕੁਮਾਰ ਤੱਕ |ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪਿਆਰ ਕਾ ਗੀਤ ਹੈ |ਸੌਤਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1985 |[[ਹਸਨ ਕਮਾਲ]] |ਆਜ ਕੀ ਅਵਾਜ |ਆਜ ਕੀ ਅਵਾਜ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਸੋਹਨੀ ਚਿਨਾਬ ਦੀ |ਸੋਹਨੀ ਮਹੀਵਾਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨਜਾਣ]] |ਮੰਜ਼ਿਲੇ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈਂ |ਸ਼ਰਾਬੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨਜਾਣ]] ਅਤੇ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] |ਇੰਤਹਾ ਹੋ ਗਈ |ਸ਼ਰਾਬੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਇੰਦੀਵਰ]] |ਪਿਆਰ ਕਾ ਤੋਹਫਾ |ਤੋਹਫਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|1986 |[[ਵਸੰਤ ਦੇਵ]] |ਮਨ ਕਿਉਂ ਬਹਿਕਾ |ਉਤਸਵ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹਰ ਕਦਮ |ਮੇਰੀ ਜੰਗ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨਜਾਣ]] |ਯਾਰ ਬਿਨਾ ਚੈਨ ਕਹਾ ਰੇ |ਸਾਹਿਬ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਹਸਨ ਕਮਾਲ]] |ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਸੇ |ਤਵਾਇਫ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਹਸਰਤ ਜੈਪੁਰੀ]] |ਸੁਨ ਸਾਹਿਬਾ ਸੁਨ |ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮੈਲੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਸਾਗਰ ਕਿਨਾਰੇ |ਸਾਗਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |1987 |colspan ="5"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ |-bgcolor="#F5A9A9" |1988 |colspan ="5"|ਕੋਈ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ |- |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1989 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਮੇਰਾ ਕੁਛ ਸਮਾਨ |ਇਜਾਜ਼ਤ |ਜੇਤੂ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਏਕ ਦੋ ਤੀਨ |ਤੇਜ਼ਾਬ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਪਾਪਾ ਕਹਿਤੇ ਹੈਂ |ਕਿਆਮਤ ਸੇ ਕਿਆਮਤ ਤੱਕ |ਨਾਮਜਦਗੀ |} ==E== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1990 |[[ਅਸਦ ਭੁਪਾਲੀ]] |ਦਿਲ ਦੀਵਾਨਾ |[[ਮੈਂਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਆ]] |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਲਾਗੀ ਆਜ ਸਾਵਨ |ਚਾਂਦਨੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਦੇਵ ਕੋਹਲੀ]] |ਆਤੇ ਜਾਤੇ ਹਸਤੇ ਗਾਤੇ |ਮੈਂਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਆ | ਜੇਤੂ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1991 |[[ਸਮੀਰ]] |ਨਜ਼ਰ ਕੇ ਸਾਮਨੇ |ਆਸ਼ਿਕੀ | ਜੇਤੂ |- |[[ਰਾਣੀ ਮਲਿਕ]] |ਧੀਰੇ ਧੀਰੇ ਸੇ |ਆਸ਼ਿਕੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਨਾ ਜਾਨੇ ਕਹਾਂ ਦਿਲ ਖੋ ਗਯਾ |ਦਿਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="4"|1992 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਯਾਰਾ ਸੀਲੀ ਸੀਲੀ |[[ਲੇਕਿਨ... | ਜੇਤੂ |- |[[ਫੈਜ਼ ਅਨਵਰ]] |ਦਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ |ਦਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਰਾਵਿੰਦਰ ਜੈਨ]] |ਮੈਂ ਹੂੰ ਖੁਸਰੰਗ ਹਿਨਾ |ਹਿਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਵੀ |ਸਾਜਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="3"|1993 |[[ਸਮੀਰ]] |ਤੇਰੀ ਉਮੀਦ ਤੇਰਾ ਇੰਤਜਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈ |ਦੀਵਾਨਾ | ਜੇਤੂ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਵੋ ਸਿਕੰਦਰ ਹੀ ਦੋਸਤੋ |ਜੋ ਜੀਤਾ ਵੋਹੀ ਸਿਕੰਦਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਐਸੀ ਦੀਵਨਗੀ |ਦੀਵਾਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1994 |[[ਸਮੀਰ]] |ਘੂੰਗਟ ਕੀ ਆੜ ਸੇ |ਹਮ ਹੈਂ ਰਾਹੀ ਪਿਆਰ ਕੇ | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਚੋਲੀ ਕੇ ਪੀਛੇ |ਖਲਨਾਇਕ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਜਾਦੂ ਤੇਰੀ ਨਜ਼ਰ |ਡਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਦੇਵ ਕੋਹਲੀ]] |ਯੇ ਕਾਲੀ ਕਾਲੀ ਆਂਖੇ |ਬਾਜ਼ੀਗਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਦਿਲ ਹੁਮ ਹੁਮ |ਰੁਡਾਲੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="4"|1995 |[[ਜਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਏਕ ਲੜਕੀ ਕੋ ਦੇਖਾ |1942: A Love Story | ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਤੂ ਦੀਜ਼ ਬੜੀ |ਮੋਹਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਦੇਵ ਕੋਹਲੀ]] |ਹਮ ਆਪਕੇ ਹੈਂ ਕੋਣ |ਹਮ ਆਪਕੇ ਹੈਂ ਕੋਣ..! |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਓਲੇ ਓਲੇ |ਯੇ ਦਿਲਲਗੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1996 |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਤੁਝੇ ਦੇਖਾ ਤੋ |ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਗੇ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਤੁਝਕੋ ਤੋ ਪਿਆਰ ਸਜਨਾ |ਦਿਲਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਗੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਰਾਜਾ ਕੋ ਰਾਨੀ ਸੇ ਪਿਆਰ |ਅਕੇਲੇ ਹਮ ਅਕੇਲੇ ਤੁਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਹਿਬੂਬ]] |ਕਿਯਾ ਕਰੇ |ਰੰਗੀਲਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਹਿਬੂਬ]] |ਤਨਹਾ ਤਨਹਾ |ਰੰਗੀਲਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1997 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਘਰ ਸੇ ਨਿਕਲਤੇ |ਪਾਪਾ ਕਹਿਤੇ ਹੇ |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਚੱਪਾ ਚੱਪਾ ਚਰਖਾ ਚਲੇ |ਮਾਚਿਸ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਆਜ ਮੈਂ ਉਪਰ |ਖਮੋਸ਼ੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਨੀਦਾ ਫਾਜ਼ਲੀ]] |ਜੀਵਨ ਕਿਯਾ ਹੈ |ਇਸ ਰਾਤ ਕੀ ਸੁਭਾ ਨਹੀਂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਪਰਦੇਸੀ ਪਰਦੇਸੀ |ਰਾਜਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1998 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਸੰਦੇਸੇ ਆਤੇ ਹੈਂ |ਬਾਰਡਰ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਭੋਲੀ ਸੀ ਸੁਰਤ |ਦਿਲ ਤੋ ਪਾਗਲ ਹੈ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] | – "I Love My India" |ਪਰਦੇਸ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਜ਼ਰਾ ਤਸਵੀਰ ਸੇ ਤੂ |ਪਰਦੇਸ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਚਾਂਦ ਤਾਰੇ |ਯੈਸ ਬਾੱਸ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|1999 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਛਾਈਆ ਛਾਈਆ |ਦਿਲ ਸੇ.. |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਐ ਅਜਨਬੀ |ਦਿਲ ਸੇ.. |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਮੇਰੇ ਮਹਿਬੂਬ ਮੇਰੇ ਸਨਮ |ਡੁਪਲੀਕੇਟ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਲੜਕੀ ਬੜੀ ਅਨਜਾਨੀ ਹੈ |ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਤੁਮ ਪਾਸ ਆਏ |ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ |ਨਾਮਜਦਗੀ |} ==F== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2000 |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਇਸ਼ਕ ਬਿਨਾ |ਤਾਲ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਤਾਲ ਸੇ ਤਾਲ ਮਿਲਾ |ਤਾਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਇਸਰ ਅਨਸਾਰੀ]] |ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੌਤ ਨਾ ਬਨ ਜਾਏ |ਸਰਫਰੋਸ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਹਿਬੂਬ]] |ਆਂਖੋ ਕੀ ਗੁਸਤਾਖੀਆਂ |ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਮਹਿਬੂਬ]] |ਤੜਪ ਤੜਪ ਕੇ |ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2001 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਪੰਛੀ ਨਦੀਆਂ |ਰਫੂਜੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਹਮਕੋ ਹਮ ਸੇ ਚੁਰਾਲੋ |ਮੁਹੱਬਤੇਂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਆਜਾ ਮਾਹਈਆ |ਫਿਜ਼ਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਇਬਰਹੀਮ ਅਸ਼ਕ]] |ਨਾ ਤੁਮ ਜਾਨੋ ਨਾ ਹਮ |ਕਹੋ ਨਾ ... ਪਿਆਰ ਹੈ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਤੁਮ ਦਿਲ ਕੀ ਧੜਕਣ ਮੇ |ਧੜਕਣ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2002 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਮਿਤਵਾ |ਲਗਾਨ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |ਉਡਜਾ ਕਾਲੇ ਕਾਵਾਂ |ਗ਼ਦਰ: Ek Prem Katha |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਨਿਲ ਪਾਂਡੇ]] |ਸੂਰਜ ਹੁਆ ਮੱਧਮ |ਕਭੀ ਖੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਰਾਧਾ ਕੈਸੇ ਨਾ ਜਲੇ |ਲਗਾਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਕਭੀ ਖੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ |ਕਭੀ ਖੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2003 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਸਾਥੀਆ |ਸਾਥੀਆ |ਜੇਤੂ |- |[[ਨੁਸਰਤ ਬਦਰ]] |ਡੋਲਾ ਰੇ |ਦੇਵਦਾਸ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਆਪਕੇ ਪਿਆਰ ਮੇਂ |ਰਾਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸੁਧਾਕਰ ਸ਼ਰਮਾ]] |ਸਨਮ ਮੇਰੇ ਹਮਰਾਜ਼ |ਹਮਰਾਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸੁਧਾਕਰ ਸ਼ਰਮਾ]] |ਤੁਮਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਆਪਕੇ |ਹਮਰਾਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2004 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਕਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ |ਕੱਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ |ਜੇਤੂ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਤੌਬਾ ਤੁਮਹਾਰੇ |ਚਲਤੇ ਚਲਤੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਏਕ ਸਾਥੀ |LOC ਕਾਰਗਿਲ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਕਿਸੀ ਸੇ ਤੁਮ ਪਿਆਰ ਕਰੋ |ਅੰਦਾਜ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] | ਤੇਰੇ ਨਾਮ |ਤੇਰੇ ਨਾਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2005 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਤੇਰੇ ਲੀਏ |ਵੀਰ ਜ਼ਾਰਾ |ਜੇਤੂ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਐਸਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਮੇਰਾ |ਵੀਰ ਜ਼ਾਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ |ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਮੈਂ ਜਹਾਂ ਹੂੰ |ਵੀਰ ਜ਼ਾਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਯੇਹ ਤਾਰਾ ਵੋਹ ਤਾਰਾ |ਸਵਦੇਸ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2006 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਕਜਰਾ ਰੇ |ਬੰਟੀ ਔਰ ਬਬਲੀ |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਛੁਪ ਛੁਪ ਕੇ |ਬੰਟੀ ਔਰ ਬਬਲੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਧੀਰੇ ਜਲਨਾ |ਪਹੇਲੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਆਸਿਕ ਬਨਾਇਆ ਆਪਨੇ |ਆਸ਼ਿਕ ਬਨਾਇਆ ਆਪਨੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਵਾਨੰਦ ਕਿਰਕਿਰੇ]] |ਪਿਯੂ ਬੋਲੇ |ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2007 |[[ਪਰਸੂਨ ਜੋਸ਼ੀ]] |ਚਾਂਦ ਸਿਫਾਰਸ਼ |ਫਨਾ |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਬੇਡੀ |ਉਮਕਾਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਅਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ |ਅਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਮਿਤਵਾ |ਅਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਪਰਸੂਨ ਜੋਸ਼ੀ]] |ਰੂਬਰੂ |ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2008 |[[ਪਰਸੂਨ ਜੋਸ਼ੀ]] |ਮਾਂ |ਤਾਰੇ ਜ਼ਮੀਂ ਪਰ |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਤੇਰੇ ਬਿਨਾ |ਗੁਰੂ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਮੈਂ ਅਗਰ ਕਹੂੰ |ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਮੀਰ]] |ਜਬ ਸੇ ਤੇਰੇ ਨੈਨਾ |ਸਾਵਰੀਈਆ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਡਡਲਾਨੀ]] |ਆਂਖੋ ਮੇਂ ਤੇਰੀ |ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2009 |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਜਸ਼ਨ-ਏ-ਬਹਾਰਾ |ਜੋਧਾ ਅਕਬਰ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਬਾਸ ਟਾਈਰਵਾਲਾ]] |ਕਭੀ ਕਭੀ ਅਦਿਤੀ |ਜਾਨੂ ਤੂ... ਯਾ ਜਾਨੇ ਨਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਤੂ ਮੇਰਾ ਦੋਸਤ ਹੈ |ਯੁਵਰਾਜ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜੈਦੀਪ ਸਾਹਨੀ]] |ਹੌਲੇ ਹੌਲੇ |ਰੱਬ ਨੇ ਬਨਾ ਦੀ ਜੋੜੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਸੋਚਾ ਹੈ |ਰਾਕ ਆਨ!! |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਪਰਸੂਨ ਜੋਸ਼ੀ]] |ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ |ਗਜਨੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |} ==G== {| cellspasing= "1" cellpadding= "1" border = "1" widht = "40%" |ਸਾਲ |ਗੀਤਕਾਰ ਦਾ ਨਾਮ |ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲ |ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਾਮ |ਜੇਤੂ ਜਾਂ ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="6"|2010 |[[ਅਰਸ਼ਦ ਕਾਮਿਲ]] |ਆਜ ਦਿਨ ਚੱੜਿਆ |ਲਵ ਆਜ ਕਲ |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਧਨ ਤੇ ਨਾ |ਕਮੀਨੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਕਮੀਨੇ |ਕਮੀਨੇ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਇਕ ਤਾਰਾ |ਵੇਕ ਅਪ ਸਿਡ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਪਰਸੂਨ ਜੋਸ਼ੀ]] |ਮਸਕਲੀ |ਦਿੱਲੀ-6 |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਪਰਸੂਨ ਜੋਸ਼ੀ]] |ਰਹਿਨਾ ਤੂ |ਦਿੱਲੀ-6 |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2011 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਦਿਲ ਤੋ ਬੱਚਾ ਹੈ ਜੀ |ਇਸ਼ਕੀਆ |ਜੇਤੂ |- |[[ਫੈਜ਼ ਅਨਵਰ]] |ਤੇਰੇ ਮਸਤ ਮਸਤ ਦੋ ਨੈਨਾ |ਦਬੰਗ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਨਿਰੰਜਨ ਐਂਗਰ]] |ਸਜਦਾ |ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖਾਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਨਿਰੰਜਨ ਐਂਗਰ]] |ਨੂਰ-ਏ-ਖੁਦਾ |ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ਼ ਖਾਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਡਡਲਾਨੀ]] |ਬਿਨ ਤੇਰੇ |ਆਈ ਹੇਟ ਲਵ ਸਟੋਰੀ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2012 |[[ਅਰਸ਼ਦ ਕਾਮਿਲ]] |ਨਾਦਾਨ ਪ੍ਰਿੰਦੇ |ਰੋਕਸਟਾਰ |ਜੇਤੂ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਡਾਰਲਿੰਗ |7 ਖੂਨ ਮਾਫ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਅਰਸ਼ਦ ਕਾਮਿਲ]] |ਸਾਡਾ ਹੱਕ |ਰੋਕਸਟਾਰ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਾਰ]] |ਸੇਨੋਰੀਤਾ |ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾ ਮਿਲੇਗੀ ਦੁਬਾਰਾ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਵਿਸ਼ਾਲ ਡਡਲਾਨੀ]] <br/>ਦੋਨੋ [[ਨਿਰੰਜਨ ਐਂਗਰ]] |ਛੱਮਕ ਛੱਲੋ |ਰਾ-ਵਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |-bgcolor="#F5A9A9" |rowspan ="5"|2013 |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਛੱਲਾ |ਜਬ ਤੱਕ ਹੈ ਜਾਨ |ਜੇਤੂ |- |[[ਅਮੀਤਾਬ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] |ਅਭੀ ਮੁਝ ਮੇਂ ਕਹੀਂ |ਅਗਨੀਪਥ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] |ਸਾਂਸ |ਜਬ ਤੱਕ ਹੈ ਜਾਨ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] |ਜੀ ਲੇ ਜ਼ਰਾ |ਤਲਾਸ਼ |ਨਾਮਜਦਗੀ |- |[[ਸਵਾਨੰਦ ਕਿਰਕਰੇ]] |ਆਸ਼ਿਆਨ |ਬਰਫੀ! |ਨਾਮਜਦਗੀ |} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] 46zemawpqylndwb5fu49451cs0k653e 0 21123 750053 749849 2024-04-11T01:37:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{infobox holiday | holiday_name = ਵਿਸਾਖੀ | image = Handsworth Vaisakhi.jpg | caption = [[ਬਰਮਿੰਘਮ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ। | nickname = ਬਸਾਖੀ, ਬੈਸਾਖੀ, ਵਸਾਖੀ | observedby = [[ਸਿੱਖ]] | observances = ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ | celebrations = ਮੇਲੇ, ਜਲੂਸ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ | significance = ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name="bbcv2">{{cite web|title=Vaisakhi and the Khalsa|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/holydays/vaisakhi.shtml|website=bbc.com|publisher=BBC Religions (2009)}}</ref><ref name="ColeSambhi1995p63">{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC&pg=PA63|year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|page=63}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Dead link|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, '''Quote:''' "The Sikh new year, Vaisakhi, occurs at Sangrand in April, usually on the thirteenth day."</ref><ref name="Nepal">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cg8iAQAAMAAJ&q=Nepalese+New+Year+baisakhi&pg=PA13|title=International Commerce|date=1970|publisher=Bureau of International Maths olympiad Commerce.|language=en}}</ref> ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਡੋਗਰਾ/ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, [[ਖਾਲਸਾ]] ਦਾ ਜਨਮ | frequency = | duration = 2 days | scheduling = | alt = | weekday = | date = 13 ਅਪਰੈਲ<ref name="Baisakhi Festival">{{cite web|url=https://www.allindianfestivals.in/baisakhi-festival/ |title=Baisakhi Festival|date=16 February 2022|access-date=17 February 2022}}</ref> | ends = 2 ਵੈਸਾਖ (14 ਅਪਰੈਲ) | begins = 1 ਵੈਸਾਖ (13 ਅਪਰੈਲ) | litcolor = | official_name = ਵਿਸਾਖੀ | relatedto = ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸੂਰਜੀ ਨਵਾਂ ਸਾਲ | type = ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ<ref name="Baisakhi Festival"/> | month = ਵੈਸਾਖ (ਅਪਰੈਲ) }} '''ਵਿਸਾਖੀ''' ਜਾਂ '''ਬੈਸਾਖੀ'''<ref>{{cite web | url=https://www.webindia123.com/HIMACHAL/festivals/basoa.htm | title=Basoa of Himachal Pradesh, Festival of Himachal Pradesh, Fairs of Himachal Pradesh }}</ref> [[ਵੈਸਾਖ]] ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Harjinder Singh|title=Vaisakhi|url=https://books.google.com/books?id=bCReCAAAQBAJ&pg=PA2|publisher=Akaal Publishers|page=2}}</ref><ref name="Gupta2006p998">{{cite book|author1=K.R. Gupta|author2=Amita Gupta|title=Concise Encyclopaedia of India|url=https://books.google.com/books?id=9dNOT9iYxcMC&pg=PA998 |year=2006|publisher=Atlantic Publishers|isbn=978-81-269-0639-0|page=998}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dailyexcelsior.com/baisakhi-mela-at-udhampur-3|title=Baisakhi Mela at Udhampur|date=14 April 2022|work=Daily Excelsior}}</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Alan |url=https://archive.org/details/festivalsinworld0000unse/page/120/mode/2up?view=theater |title=Festivals in World Religions |year=1992 |publisher=Longman |isbn=9780582361966 |pages=120 |quote=In some north Indian states, including the Jammu Kashmir, Himachal Pradesh, Punjab and Haryana, the solar New Year, which occurs at the spring equinox, is celebrated as a festival known as Vaisakhi.}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Singh1998">{{cite book|author=Harbans Singh|title=The Encyclopaedia of Sikhism: S-Z|url=https://books.google.com/books?id=XhXYAAAAMAAJ&q=nanakshahi+and+khalsa+calendars|date=1 January 1998|publisher=Publications Bureau|isbn=978-81-7380-530-1}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Rinehart|first1=Robin|url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&q=Vaisakhi+hindu&pg=PA139|title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice|last2=Rinehart|first2=Robert|date=2004|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-57607-905-8|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Kelly|first1=Aidan A.|url=https://books.google.com/books?id=wBcbAAAAYAAJ&q=Baisakhi+hindu|title=Religious Holidays and Calendars: An Encyclopaedic Handbook|last2=Dresser|first2=Peter D.|last3=Ross|first3=Linda M.|date=1993|publisher=Omnigraphics, Incorporated|isbn=978-1-55888-348-2|language=en}}</ref><ref name="PechilisRaj2013p48" /> ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸਾਖੀ ਭਾਰਤੀ ਸੂਰਜੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book |last=Bowker |first=John |url=https://archive.org/details/isbn_9780192800947/page/72/mode/2up?view=theater |title=The Concise Oxford Dictionary of World Religions |year=2000 |publisher=Oxford University Press |pages=73 |isbn=978-0-19-280094-7 |quote=The first day of the Hindu solar month Vaisakha (Apr-May), it is New Year's Day by the solar calendar of South and East India and a spring harvest festival in North and East India, celebrated with melas, dances, and folksongs.}}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/basoa-baisakhi-the-new-year-festival-of-dogras/ | title=Basoa (Baisakhi)- The New Year Festival | date=14 April 2023 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.dailyexcelsior.com/dogri-a-language-of-historical-significance/ | title=Dogri - A language of historical significance | date=27 November 2021 }}</ref> ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ, ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ,<ref name="bbcv2"/> ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ [[ਕੀਰਤਨ]] ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ, [[ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,<ref name="Gupta2006p998"/><ref name=bakshi208/><ref name="LeeNadeau2011p1012">{{cite book|author1=Jonathan H. X. Lee|author2=Kathleen M. Nadeau|title=Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife |url=https://books.google.com/books?id=9BrfLWdeISoC&pg=PA1012 |year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-35066-5|pages=1012–1013}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ।<ref name=bakshi208/><ref>{{cite book|author1=William Owen Cole|author2=Piara Singh Sambhi|title=The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices|url=https://books.google.com/books?id=zIC_MgJ5RMUC |year=1995|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-898723-13-4|pages=135–136}}</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖਾਲਸੇ]] ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਜਨਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Seiple 2013 96">{{cite book | last=Seiple | first=Chris | title=The Routledge handbook of religion and security | publisher=Routledge | location=New York | year=2013 | isbn=978-0-415-66744-9 | page=96}}</ref><ref name="SinghFenech2014p236">{{cite book|author1=Pashaura Singh|author2=Louis E. Fenech|title=The Oxford Handbook of Sikh Studies|url=https://books.google.com/books?id=8I0NAwAAQBAJ&pg=PA236|year=2014|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-969930-8|pages=236–237}}</ref><ref name="Harkirat S. Hansra 2007 28–29">{{cite book|author=Harkirat S. Hansra|title=Liberty at Stake, Sikhs: the Most Visible|url=https://books.google.com/books?id=RDlMUfGiEO8C&pg=PA28 |year=2007|publisher=iUniverse|isbn=978-0-595-43222-6 |pages=28–29}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1801 ਨੂੰ (ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਨਾਲ) ਨੂੰ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ [[ਮਹਾਰਾਜਾ]] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣਾ।<ref name=eosranjit>[http://www.learnpunjabi.org/eos/ The Encyclopaedia of Sikhism] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140508213214/http://www.learnpunjabi.org/eos/ |date=8 May 2014 }}, section ''Sāhib Siṅgh Bedī, Bābā (1756–1834)''.</ref> ਵਿਸਾਖੀ ਵੀ ਉਹ ਦਿਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਫਸਰ ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਡਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਭੀੜ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ|ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ; ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ [[ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ।<ref name="bakshi208">S. R. Bakshi, Sita Ram Sharma, S. Gajnani (1998) Parkash Singh Badal: Chief Minister of Punjab. APH Publishing [https://books.google.com/books?id=cyebnJdCFlEC&pg=PA208 pages 208–209]</ref> ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰੀ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ, ਤਿਉਹਾਰ ਗੰਗਾ, ਜੇਹਲਮ ਅਤੇ ਕਾਵੇਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ, ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ, ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ, ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ, ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਦਾਨ (ਦਾਨ) ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਫਲ। ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਛੁੱਟੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ, ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਸੂਰਿਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸਚਿਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=BBC - Religions - Hinduism: Vaisakhi |url=https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/holydays/vaisakhi.shtml |access-date=2024-03-27 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਸਾਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਦੀ ਵਾਢੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ,<ref>{{Cite news |date=2018-04-13 |title=What is Vaisakhi, or Baisakhi and how is it celebrated? |url=https://www.bbc.com/newsround/43737417 |access-date=2024-03-27 |work=BBC Newsround |language=en-GB |quote=Vaisakhi has been a harvest festival in Punjab - an area of northern India - for a long time, even before it became so important to Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite web |title=Vaisakhi |url=https://operations.du.edu/sites/default/files/2020-03/2017-Vaisakhi-Fact-Sheet.pdf |publisher=University of Denver |quote=Vaisakhi predates Sikhism and began as a grain harvest festival in the Punjab region of India.}}</ref> ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਾਂਝ ਪਾ ਲਈ।{{refn|<ref>{{Cite book|last=Śarmā|first=Gautama|url=https://books.google.com/books?id=A-PWAAAAMAAJ&q=baisakhi+procession+deity+himachal|title=Folklore of Himachal Pradesh|date=1984|publisher=National Book Trust, India|language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Oxtoby |first=Willard |title=A Concise Introduction to World Religions |year=2007 |url=https://archive.org/details/conciseintroduct00oxto/page/338/mode/2up?view=theater |publisher=Oxford University Press |pages=338–339 |isbn=978-0-19-542207-8 |quote=Baisakhi, which is celebrated as New Year's day in India, follows a solar calendar and usually falls on 13 April. It began as a grain harvest festival for Hindus, but has acquired historical association for Sikhs.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cush |first=Denise |url=https://archive.org/details/encyclopediaofhinduismdenisecush_269_f/page/915/mode/2up?view=theater |title=Encyclopedia of Hinduism |date=21 August 2012 |publisher=Taylor and Francis |isbn=9781135189792 |pages=916}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lochtefeld |first=James |title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M |year=2002 |publisher=Rosen Publishing |isbn=9780823931798 |pages=81 |quote=Baisakhi is celebrated mainly in the north, particularly in the state of Punjab and its surrounding regions. In the days when pilgrims still traveled through the Himalayas on foot, this festival marked the beginning of the Himalayan pilgrimage season; during the eighteenth and nineteenth centuries, Baisakhi was the occasion for a great trading festival in the town of Haridwar, the gateway to the Himalayan shrines. Although this fair has long been eclipsed, Baisakhi is still the climactic bathing (snana) day for the Haridwar Kumbha Mela and Ardha Kumbha Mela, each of which is a bathing festival that occurs about every twelve years when Jupiter is in the sign of Aquarius (for the Kumbha Mela) or Leo (for the Ardha Kumbha Mela).}}</ref><ref>{{Cite book |last=Cole |first=W. Owen |url=https://books.google.com/books?id=KVhwDwAAQBAJ&pg=PT55 |title=Understanding Sikhism |date=2004-08-26 |publisher=Dunedin Academic Press Ltd |isbn=978-1-906716-91-2 |pages=55 |language=en |quote=Sikhs were also instructed to assemble wherever the Guru happened to be at the Hindu spring festival of Vaisakhi (or Baisakhi), and in the autumn, at Diwali.}}</ref><ref>{{Cite book |last=Rinehart |first=Robin |url=https://books.google.com/books?id=hMPYnfS_R90C&pg=PA139 |title=Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice |date=2004 |publisher=ABC-CLIO |isbn=978-1-57607-905-8 |pages=139 |language=en}}</ref><ref name="Roy2005p479">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA479|title=Traditional Festivals: A Multicultural Encyclopedia|author=Christian Roy|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=978-1-57607-089-5|pages=479–480}}</ref><ref>{{Cite book |last=Knott |first=Kim |url=https://books.google.com/books?id=kXheCwAAQBAJ&pg=PT80 |title=Hinduism: A Very Short Introduction |date=2016-02-25 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-106271-1 |pages=80 |language=en}}</ref>}} == ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ== * ਇਸ ਦਿਨ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਨਾਚ ਭੰਗੜਾ ਅਤੇ ਗਿੱਧਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅੱਗ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਇੱਕਠੇ ਹੋਕੇ ਲੋਕ ਨਵੀਂ ਫਸਲ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਇੱਕਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਸਮਾਰੋਹ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੰਥ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। * ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਨੂੰ ਸਮਾਰੋਹਪੂਰਵਕ ਕਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਿਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੋਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਥਾਂ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਜਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ "ਪੰਚਬਾਣੀ" ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। * ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਕੜਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪ੍ਰਸਾਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਲੋਕ 'ਗੁਰੂ ਦੇ ਲੰਗਰ' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਦਿਨ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। * ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ]] ==ਨੋਟ== {{reflist|group=note}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} {{ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ}} {{Commons category-inline|Vaisakhi|ਵਿਸਾਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] 71exmcfsbvctwaujikvwvkxczjwuxu8 0 21130 750136 567774 2024-04-11T10:39:49Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki [[File:Phalke.jpg|alt=A Black and White photo of Dadasaheb Phalke looking at the filmstrip|thumbnail|upright|"ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਪਿਤਾ" [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]]]] '''ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ ਇਨਾਮ ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਸਿਨੇਮਾ ਵਾਸਤੇ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਆਫ਼ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਜੋ ਇੱਕ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ "ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ" ਲਈ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<ref name="dadasahebdff">{{cite web|title=Dadasaheb Phalke Awards|url=http://dff.nic.in/dadasahebphalke.asp|publisher=Directorate of Film Festivals|accessdate=6 May 2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160526044918/http://www.dff.nic.in/dadasahebphalke.asp|archivedate=26 May 2016|df=dmy-all}}</ref> ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੀਆਂ ਉੱਘੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਾਲੀ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref>{{cite book|last1=Agrawal|first1=S. P|last2=Aggarwal|first2=Jagdish Chand|title=In the Wake of Freedom: India's Tryst with Cooperatives|url=https://books.google.com/books?id=Tgbq-HNu1R8C&pg=PA269|publisher=Concept Publishing Company|year=1997|isbn=978-81-7022-656-7|p=269|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140708070452/http://books.google.com/books?id=Tgbq-HNu1R8C&pg=PA269|archivedate=8 July 2014|df=dmy-all}} * {{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/57thNFA.pdf|title=57th National Film Awards|publisher=Directorate of Film Festivals|accessdate=21 July 2014|page=17|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303235404/http://dff.nic.in/2011/57thNFA.pdf|archivedate=3 March 2016|df=dmy-all}} * {{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/58_NFA.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20130307013755/http://dff.nic.in/2011/58_NFA.pdf|url-status=dead|title=58th National Film Awards|publisher=Directorate of Film Festivals|accessdate=21 July 2014|pages=14–15|archive-date=7 March 2013}} </ref> ਇਹ 1969 ਵਿੱਚ ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ ਦਾ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਲੀ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ 2017 ਤੱਕ ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਨਿਰਹੀ ਕੰਵਲ ਦਾ ਸਨਮਾਨ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਨਕਦ ਰਾਸ਼ੀ {{Indian Rupee}}1,000,000 ਦਿਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Gulzar">{{cite press_release|title=Veteran Film Lyricist and Director Gulzar to be conferred Dadasaheb Phalke Award for the year 2013|url=http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=104826|publisher=Press Information Bureau, India|accessdate=24 May 2014|date=12 April 2014|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150518091409/http://pib.nic.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=104826|archivedate=18 May 2015|df=dmy-all}}</ref> ਜੋ ਹੇਠਾ ਲਿਖੀ ਹੈ। {| class="wikitable sortable" style="width:55%" |- ! style="background-color:#EFE4B0;"| ਸਾਲ ! style="background-color:#EFE4B0;"| ਨਕਦ ਰਾਸ਼ੀ |-bgcolor= "#F5A9A9" align ="center" |1969 -1972 |ਸਨਮਾਨ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ 1100 ਰੁਪਏ |-bgcolor= "#EFE4B0" align ="center" |1973-1976 |ਸਨਮਾਨ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ 20,000 ਰੁਪਏ |-bgcolor= "#F5A9A9" align ="center" |1977- 1983 |ਸੁਨਿਹਰੀ ਸਨਮਾਨ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ 40,000 ਰੁਪਏ |-bgcolor= "#EFE4B0" align ="center" |1982 - 2002 |ਸਨਿਹਰੀ ਕੰਵਲ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ 1,00,000 ਰੁਪਏ |-bgcolor= "#F5A9A9" align ="center" |2003-2005 |ਸਨਿਹਰੀ ਕੰਵਲ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ 2,00,000 ਰੁਪਏ |-bgcolor= "#EFE4B0" align ="center" |2006 - ਹੁਣ ਤੱਕ |ਸਨਿਹਰੀ ਕੰਵਲ, ਸ਼ਾਲ ਅਤੇ 10,00,000 ਰੁਪਏ |} ਪੁਰਸਕਾਰ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="17thawardPDF">{{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/17th_NFF_1971.pdf|title=17th National Film Awards|publisher=Directorate of Film Festivals|accessdate=26 September 2011|pages=38–42|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120226002621/http://dff.nic.in/2011/17th_NFF_1971.pdf|archivedate=26 February 2012|df=dmy-all}}</ref> ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ (1870–1944) ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਪਿਤਾ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੂਰੀ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ [[ਰਾਜਾ ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਰਾਜਾ ਹਰੀਸ਼ਚੰਦਰ]] (1913) ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="dadasahebdff"/> ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ [[ਦੇਵਿਕਾ ਰਾਣੀ]] ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 17 ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2018 ਤਕ, ਇੱਥੇ 50 ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਦਾਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਕਪੂਰ]] (1971) ਅਤੇ [[ਵਿਨੋਦ ਖੰਨਾ]] (2017) ਹੀ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਤਾ ਹਨ।<ref name="PRK">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/311774/Prithviraj-Kapoor|title=Profile: Prithviraj Kapoor|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=21 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131003040257/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/311774/Prithviraj-Kapoor|archivedate=3 October 2013}}</ref> ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੇ ਅਦਾਕਾਰ-ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਪੁੱਤਰ [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ਨੇ 1971 ਵਿੱਚ 19 ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਕਪੂਰ ਤਰਫ਼ੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ 1987 ਵਿੱਚ 35 ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite book|last=Nanda|first=Ritu|title=Raj Kapoor: Speaks|year=2002|publisher=Penguin Books India|url=https://books.google.com/books?id=FnyaW9L6cKYC&pg=PT24&lpg=PT24|pages=195|isbn=978-0-670-04952-3|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180203084623/https://books.google.com/books?id=FnyaW9L6cKYC&pg=PT24&lpg=PT24|archivedate=3 February 2018|df=dmy-all}}</ref><ref name="35thawardPDF">{{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/35th_nff_1988.pdf|title=35th National Film Awards|publisher=Directorate of Film Festivals|accessdate=19 July 2014|pages=5–7|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120322020437/http://dff.nic.in/2011/35th_nff_1988.pdf|archivedate=22 March 2012|df=dmy-all}}</ref> ਬੋਮਮੀਰੇਡੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰੈਡੀ (1974) ਅਤੇ ਬੋਮਮੀਰੇਡੀ ਨਾਗੀ ਰੈਡੀ<ref name="34thawardPDF">{{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/34th_NFF.pdf|title=34th National Film Awards|publisher=Directorate of Film Festivals|page=4|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029200134/http://dff.nic.in/2011/34th_NFF.pdf|archivedate=29 October 2013|accessdate=4 October 2011|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> (1986); [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] (1987) ਅਤੇ [[ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]] (2014);<ref name="ShashiK">{{cite news|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/shashi-kapoor-to-get-dada-saheb-phalke-award/|title=Shashi Kapoor to get Dada Saheb Phalke award|date=23 March 2015|newspaper=The Indian Express|accessdate=23 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150324024843/http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/shashi-kapoor-to-get-dada-saheb-phalke-award/|archivedate=24 March 2015|agency=Press Trust of India|location=New Delhi|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] (1989) ਅਤੇ [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]] (2000) ਬਲਦੇਵ ਰਾਜ ਚੋਪੜਾ (1998) ਅਤੇ [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] (2001) ਕੁਝ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਜੋੜਿਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ।{{sfn|Gulzar|Nihalani|Chatterjee|2003|p=72}}<ref>{{cite web|url=http://www.rediff.com/entertai/2002/dec/13yash.htm|title=Yash Chopra gets Dadasaheb Phalke Award|date=13 December 2002|publisher=Rediff.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140525232404/http://www.rediff.com/entertai/2002/dec/13yash.htm|archivedate=25 May 2014|accessdate=24 May 2014|agency=Press Trust of India}}</ref><ref name="MKumar">{{cite news|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/manoj-kumar-to-be-awarded-with-dada-saheb-phalke-award/|title=Dadasaheb Phalke award for Manoj Kumar|date=5 March 2016|newspaper=The Indian Express|accessdate=5 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305000120/http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/manoj-kumar-to-be-awarded-with-dada-saheb-phalke-award/|archivedate=5 March 2016|location=New Delhi|url-status=live|df=dmy-all}} * {{cite news|url=http://www.thehindu.com/entertainment/manoj-kumar-to-be-honoured-with-dadasaheb-phalke-award/article8314310.ece|title=Manoj Kumar to be honoured with Dadasaheb Phalke award|date=4 March 2016|newspaper=The Hindu|accessdate=5 March 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180203084623/http://www.thehindu.com/entertainment/manoj-kumar-to-be-honoured-with-dadasaheb-phalke-award/article8314310.ece|archivedate=3 February 2018|agency=Press Trust of India|location=New Delhi|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> ਅਵਾਰਡ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਦਾਕਾਰ [[ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ]] ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ 66 ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ==ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ ਦੀ ਸੂਚੀ== {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! colspan="4" |ਸਨਮਾਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸਾਲ ਅਤੇ ਕਿਤਾ |- ! scope="col" width=5 style="background-color:#EFE4B0;" | ਸਾਲr<br><span style="font-size:87%;">(ਸਨਾਮਨ ਸਮਾਰੋਹ)</span> ! scope="col" width=100 style="background-color:#EFE4B0;" class="unsortable" | ਚਿੱਤਰ ! scope="col" width=100 style="background-color:#EFE4B0;" | ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ ! scope="col" width=20 style="background-color:#EFE4B0;" | ਕੰਮ ਦਾ ਖੇਤਰ |-bgcolor= "#F5A9A9" align ="center" | align="center"| [[17ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1969'''<br /><small>(17th)</small>]] | ! scope="row" | [[ਦੇਵਕਾ ਰਾਣੀ]] |ਐਕਟ੍ਰਿਸ |- | align="center"| [[18ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1970'''<br /><small>(18th)</small>]] | [[File:BNSircar.jpg|100px|link=Special:FilePath/BNSircar.jpg]] ! scope="row" | [[ਬੀ. ਐਨ. ਸਰਕਾਰr]] | [[ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ]] |- | align="center"| [[19ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1971'''<br /><small>(19th)</small>]] | [[File:Prithviraj Kapoor portrait 1929.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |ਐਕਟਰ<br><small>(ਮਰਨਉੱਪਰੰਤ) |- | align="center"| [[20ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1972'''<br /><small>(20th)</small>]] | [[File:Pankaj Mullick.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਪੰਕਜ਼ ਮਲਿਕ]] | ਸੰਗੀਤਕਾਰ |- | align="center"| [[21ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1973'''<br /><small>(21st)</small>]] | ! scope="row" | [[ਸਲੋਚਨਾ]] |ਐਕਟ੍ਰਿਸ |- | align="center"| [[22ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1974'''<br /><small>(22nd)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਬੀ. ਐਨ. ਰੈਡੀ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[23ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1975'''<br /><small>(23rd)</small>]] | [[File:Dhirendranath Ganguly.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਧਰਿੰਦਰ ਨਾਥ ਗੰਗਲੀ]] | ਐਕਟਰ <br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[24ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1976'''<br /><small>(24th)</small>]] | ! scope="row" | [[ਕਾਨਨ ਦੇਵੀ]] |ਐਕਟ੍ਰਿਸ |- | align="center"| [[25ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1977'''<br /><small>(25th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਨਤਿਨ ਬੋਸ]] | ਸਿਨੇਮਾਟੋਗ੍ਰਾਫਰ <br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br>ਸਕਰੀਨ ਲੇਖਕ |- | align="center"| [[26ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1978'''<br /><small>(26th)</small>]] | ! scope="row" | [[ਰਾਏ ਚੰਦ ਬੋਰਲ]] | ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ<br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[27ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1979'''<br /><small>(27th)</small>]] | [[file:Sohrab Modi.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਸੋਹਰਾਬ ਮੋਦੀ]] | ਐਕਟਰ<br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[28ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1980'''<br /><small>(28th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਪੈਅਦੀ ਜੈਰਾਜ]] |ਐਕਟਰ <br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[29ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1981'''<br /><small>(29th)</small>]] | [[File:Naushadsaab1.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਨੋਸ਼ਾਦ]] |ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[30ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1982'''<br /><small>(30th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] | ਐਕਟਰ<br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[31ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1983'''<br /><small>(31st)</small>]] | [[File:Durga Khote Amar Jyoti.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਦੁਰਗਾ ਖੋਟੇ]] |ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[32ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1984'''<br /><small>(32nd)</small>]] | [[File:SatyajitRay.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਸੱਤਿਆਜੀਤ ਰਾਏ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[33ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1985'''<br /><small>(33rd)</small>]] | [[file:V. Shantaram (1901-1990).jpg|100px|link=Special:FilePath/V._Shantaram_(1901-1990).jpg]] ! scope="row" | [[ਵੀ. ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ]] |ਐਕਟਰ<br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[34ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1986'''<br /><small>(34th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਬੋਮੀਰੈਡੀ ਨਾਗੀ ਰੈਡੀ]] | ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[35ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1987'''<br /><small>(35th)</small>]] | [[file:Raj Kapoor.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] | ਐਕਟਰ <br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[36ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1988'''<br /><small>(36th)</small>]] | [[File:Ashok Kumar in Kismet1.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਅਸੋਕ ਕੁਮਾਰ]] | ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[37ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1989'''<br /><small>(37th)</small>]] | [[File:Lata Mangeshkar - still 29065 crop.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] |ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ |- | align="center"| [[38ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1990'''<br /><small>(38th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਐਕੀਨੇਕੀ ਨਗੇਸ਼ਵਰ ਰਾਓ]] |ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[39ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1991'''<br /><small>(39th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਭਲਜੀ ਪੈਂਧਾਰਕਰ]] | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ <br> ਸਕਰੀਨ ਲੇਖਕ |- | align="center"| [[40ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1992'''<br /><small>(40th)</small>]] | [[File:Dr. Bhupen Hazarika, Assam, India.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਭੁਪਿਨ ਹਜ਼ਾਰਕਾ]] |ਸੰਗੀਤਕਾਰ <br> ਗਇਕ <br> ਕਵੀ <br> ਫਿਲਮ ਮੇਕਰ <br> ਗੀਤਕਾਰ |- | align="center"| [[41ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1993'''<br /><small>(41st)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] |ਗੀਤਕਾਰ |- | align="center"| [[42ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1994'''<br /><small>(42nd)</small>]] | [[File:Dilip Kumar 2006.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ]] |ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[43ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1995'''<br /><small>(43rd)</small>]] | ! scope="row" | [[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ]] |ਐਕਟਰ <br> ਗਾਇਕ |- | align="center"| [[44ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1996'''<br /><small>(44th)</small>]] | ! scope="row" | [[ਸਿਵਾਜੀ ਗਨੇਸਨ]] | ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[45ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1997'''<br /><small>(45th)</small>]] | ! scope="row" | [[ਕਵੀ ਪਰਦੀਪ|ਪਰਦੀਪ]] |ਗੀਤਕਾਰ |- | align="center"| [[46ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1998'''<br /><small>(46th)</small>]] | [[File:B.R.Chopra.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਬਲਦੇਵ ਰਾਜ ਚੋਪੜਾ|ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[47ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''1999'''<br /><small>(47th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜੀ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[48ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2000'''<br /><small>(48th)</small>]] | [[File:Asha Bhosle - still 47160 crop.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] |ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕਾ |- | align="center"| [[49ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2001'''<br /><small>(49th)</small>]] | ! scope="row" | [[ਯਸ ਚੋਪੜਾ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[50ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2002'''<br /><small>(50th)</small>]] | [[File:Dev Anand Namoona.jpg|100px|link=Special:FilePath/Dev_Anand_Namoona.jpg]] ! scope="row" | [[ਦੇਵ ਅਨੰਦ]] | ਐਕਟਰ <br> ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[51ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2003'''<br /><small>(51st)</small>]] | [[File:Mrinal-sen.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਮ੍ਰਿਨਾਲ ਸੇਨ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[52ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2004'''<br /><small>(52nd)</small>]] | [[File:Adoorgopalakrishnan.JPG|100px]] ! scope="row" | [[ਅਦੂਰ ਗੋਪਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[53ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2005'''<br /><small>(53rd)</small>]] | [[File:Shyam Benegal.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[54ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2006'''<br /><small>(54th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਤਪਨ ਸਿਨਹਾ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[55ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2007'''<br /><small>(55th)</small>]] | [[File:Manna-Sapta.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਮੰਨਾ ਡੇ]] |ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕ |- | align="center"| [[56ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2008'''<br /><small>(56th)</small>]] | [[File:V K Murthy.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਵੀ. ਕੇ. ਮੁਰਥੀ]] |ਸਿਨੇਮਾਟੋਗ੍ਰਾਫਰ |- | align="center"| [[57ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2009'''<br /><small>(57th)</small>]] | {{dash}}<!-- Add free image from wikicommons only --> ! scope="row" | [[ਡੀ. ਰਾਮਾਨੈਡੂ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <br> ਨਿਰਮਾਤਾ |- | align="center"| [[58ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2010'''<br /><small>(58ਵਾਂ)</small>]] | [[File:K Balachander.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਕੇ. ਬਾਲਾਚੰਦਰ]] |ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- | align="center"| [[59ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2011'''<br /><small>(59ਵਾਂ)</small>]] | [[File:Soumitra Chatterjee reciting a poem by Rabindranath Tagore at inauguration of a flower show.jpg|100px]] ! scope="row" | [[ਸੌਮਿਤਰਾ ਚੈਟਰਜੀ]] |ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[60ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2012'''<br /><small>(60ਵਾਂ)</small>]] |[[File:Pran 90th bday.jpg|100px|ਪ੍ਰਾਣ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੇ 90ਵੇਂ ਜਨਮ ਸਮੇਂ]] |[[ਪ੍ਰਾਣ]] |ਐਕਟਰ |- | align="center"| [[61ਵਾਂ ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ|'''2013'''<br /><small>(61ਵਾਂ)</small>]] |[[File:Gulzar 2008 - still 38227.jpg|100px]] |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਗੀਤਕਾਰ, ਕਵੀ, ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਾਟਕਕਾਰ |} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮਾਂ]] rlhgz5n99mq39dlw79cjpn72xkm32i5 0 21222 750137 697510 2024-04-11T10:39:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਜੀਵਨੀ | ਨਾਮ = ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ | ਚਿੱਤਰ = Shyam_Benegal.jpg | ਚਿੱਤਰ_ਸੁਰਖੀ = ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ | ਚਿੱਤਰ_ਅਕਾਰ = | ਪੂਰਾ_ਨਾਮ = ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 14 ਦਸੰਬਰ 1934 | ਜਨਮ_ਸਥਾਨ = ਤ੍ਰੀਮੁਲਘੇਰੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੇ ਸਮੇਂ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਸਟੇਟ | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = | ਮੌਤ_ਸਥਾਨ = | ਮੌਤ_ਦਾ_ਕਾਰਨ = | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = ਭਾਰਤੀ | ਪੇਸ਼ਾ = ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ<br/>ਸਕਰੀਨਪਲੇ ਲੇਖਕ | ਪਛਾਣੇ_ਕੰਮ = [[ਅੰਕੁਰ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅੰਕੁਰ]] (1973)<br/> [[ਨਿਸ਼ਾਂਤ (1975 ਫਿਲਮ)|ਨਿਸ਼ਾਂਤ]] (1975) <br/>[[ਮੰਥਨ (1976 ਫਿਲਮ)|ਮੰਥਨ]] (1976)<br/> [[ਭੂਮਿਕਾ (1977 ਫਿਲਮ)|ਭੂਮਿਕਾ]] (1977) | ਜੀਵਨ_ਸਾਥੀ = ਨੀਰਾ ਬੇਨੇਗਲ | ਬੱਚੇ = ਬੇਟੀ ਪੀਆ | ਧਰਮ = ਹਿੰਦੂ | ਸਿਆਸਤ = | ਇਹ_ਵੀ_ਵੇਖੋ = | ਦਸਤਖਤ = | ਵੈੱਬਸਾਈਟ = | ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = | ਹੋਰ_ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = | name = | image = Shyam_Benegal.jpg }} '''ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ''' (14 ਦਸੰਬਰ 1934-) ਦਾ ਜਨਮ ਤ੍ਰੀਮੁਲਘੇਰੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੇ ਸਮੇਂ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਸਟੇਟ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਕਦੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਜਟਿਲਤਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਪਰ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਬਦਲਣੇ ਪਏ ਹਨ। 70-80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ’ਚ ਬੇਨੇਗਲ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਫਤਾਰ ਦਿੱਤੀ। ==ਖਾਸ ਕੰਮ== ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਅੰਕੁਰ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅੰਕੁਰ]], [[ਨਿਸ਼ਾਂਤ (1975 ਫਿਲਮ)|ਨਿਸ਼ਾਂਤ]] (1975), [[ਮੰਥਨ (1976 ਫਿਲਮ)|ਮੰਥਨ]],(1976) ਅਤੇ [[ਭੂਮਿਕਾ (1977 ਫਿਲਮ)|ਭੂਮਿਕਾ]] (1977) ਵਰਗੀਆਂ ਸਫਲ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪੂਨੇ ਅਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਗਰੈਜੂਏਟ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ’ਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੀ ਸੁਰ ਭਰਨ ’ਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਗੌਰ- ਕਰਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੇਂਡੂ ਭਾਰਤ ਗਾਇਬ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਦੇਹਲੀ ਬੇਲੀ’ ਤੇ ‘ਸ਼ੰਘਾਈ’ ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਅਸਲੀਅਤ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ==ਸਨਮਾਨ== ===ਨੈਸ਼ਨਕ ਫਿਲਮ ਐਵਾਰਡ=== #2005 [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] #1975 [[ਅੰਕੁਰ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅੰਕੁਰ]] ਫਿਲਮ ਸੈਕਿੰਡ ਬੈਸਟ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ #1976 [[ਨਿਸ਼ਾਂਤ (1975 ਫਿਲਮ)|ਨਿਸ਼ਾਂਤ]] ਵਧੀਆ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ #1977 [[ਮੰਥਨ (1976 ਫਿਲਮ)|ਮੰਥਨ]] ਵਧੀਆ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ #1978 [[ਭੂਮਿਕਾ (1977 ਫਿਲਮ)|ਭੂਮਿਕਾ]] ਵਧੀਆ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ # 1979 [[ਜੁਨੂਨ (1978 ਫਿਲਮ)|ਜੁਨੂਨ]] ਵਧੀਆ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ #1982 [[ਆਰੋਹਨ]] ਵਧੀਆ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ #1984 [[ਨਹਿਰੂ]] ਵਧੀਆ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫਿਲਮ # 1985 ਵਧੀਆ ਬਾਇਉਗਰਾਫਿਕਲ ਫਿਲਮ ਸੱਤਿਆਜੀਤ ਰੇਅ #1986 ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਫਿਲਮ [[ਤ੍ਰਿਕਾਲ]] #1993 [[ਸੂਰਜ ਕਾ ਸਾਤਵਾਂ ਘੋੜਾ (ਫਿਲਮ)]] ਵਧੀਆ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ #1995 ਮਾਮੋ ਵਧੀਆ ਹਿੰਦੀ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ #1996 ਵਧੀਆ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ [[ਦ ਮੇਕਿੰਗ ਆਫ਼ ਦ ਮਹਾਤਮਾ]] #1997 ਵਧੀਆ ਉਰਦੁ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ [[ਸਰਦਾਰੀ ਬੇਗ਼ਮ]] #1999 ਵਧੀਆ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਸਮਰ #1999 ਵਧੀਆ ਪਰਵਾਰਿਕ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਹਰੀ ਭਰੀ #2005 ਵਧੀਆ ਫੀਚਰ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ [[ਜ਼ੁਬੇਅਦਾ]] #2005 [[ਨਰਗਸ ਦੱਤ]] ਐਵਾਰਡ ਵਧੀਆ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਨੇਤਾ ਜੀ ਸੁਭਾਸ ਚੰਦਰ ਬੋਸ: ਦ ਫੌਰਗੋਟਨ ਹੀਰੋ। #2009 ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ ਵੈਲ ਡਨ ਆਬਾ ===ਫਿਲਮਫੇਅਰ=== 1980 ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਫਿਲਮ ਜਨੂਨ ===ਕਾਨਜ਼ ਫਿਲਮ=== 1976 ਗੋਲਡਨ ਪਾਮ ਫਿਲਮ ਨਿਸ਼ਾਤ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ===ਬਰਲਿਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ=== 1974 ਗੋਲਡਨ ਬਰਲਿਨ ਬੀਅਰ ਫਿਲਮ ਅੰਕੁਰ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ===ਮਾਸਕੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਮਾਰੋਹ=== #1981 ਗੋਲਡਨ ਸਨਮਾਨ ਫਿਲਮ ਕਲਯੁਗ #1997 ਗੋਲਡਨ ਸੰਤ ਜੋਰਜ਼ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਫਿਲਮ ਸਰਦਾਰੀ ਬੇਗ਼ਮ ===ਨੰਦੀ ਸਨਮਾਨ=== ਬੀ. ਐਨ. ਰੈਡੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ===ਹੋਰ ਸਨਮਾਨ=== #1970 ਹੋਮੀ ਭਾਵਾ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ(1971-72) #1976 ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ #1989 ਸੋਵੀਅਤਲੈਂਡ ਨਹਿਰੂ ਐਵਾਰਡ #1991 ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ #2012 ਡੀ. ਲਿਟ [[ਯੂਨੀਵਰਸਟੀ ਆਫ਼ ਕੋਲਕਾਤਾ]] {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ]] 2c3ep9021jt93ku1qol5j9yx33lnx7f 0 21885 750037 739398 2024-04-10T21:07:10Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki {{infobox color|title=ਚਿੱਟਾ|hex=FFFFFF | image = File:Andalusian.jpg | caption = ਇੱਕ ਚਿੱਟਾ ਅੰਦਾਲੂਸ਼ੀਅਨ ਘੋੜਾ। ਚਿੱਟਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਸੂਮੀਅਤ, ਸੰਪੂਰਨਤਾ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। | symbolism=[[ਨੇਕੀ|ਸ਼ੁਧਤਾ]], [[ਸਾਊਪੁਣਾ]], [[wiktionary:Softness|ਕੋਮਲਤਾ]], [[ਸੱਖਣਾਪਣ]], [[ਪ੍ਰੇਤ]], [[ਬਰਫ਼]], [[ਆਸਮਾਨ]], [[ਗੋਰੇ ਲੋਕ|ਕਾਕੇਸ਼ੀਆਈ ਲੋਕ]], [[ਸ਼ਾਂਤੀ]], [[wikt:clean|ਸਾਫ਼]], [[ਹਲਕਾ]], [[ਜ਼ਿੰਦਗੀ]], [[ਆਤਮਸਮਪਰਣ (ਸੈਨਾ)|ਆਤਮਸਮਪਰਣ]], [[ਬੱਦਲ]], [[ਕੋਰਾ]], [[ਦੂਧ]], [[ਚੰਗੇ ਮੰਦੇ|ਚੰਗਾ]], [[ਕਪਾਹ]], [[ਫਰਿਸ਼ਤੇ]], [[ਸਿਆਲ]], [[ਮਾਸੂਮੀਅਤ]], [[ਬਾਂਝਪਣ]], [[ਠੰਡਕ]] |r=255|g=255|b=255| |c=0|m=0|y=0|k=0| |h=0|s=0|v=100 |source=ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ }} '''ਚਿੱਟਾ ਜਾ''' ਬੱਗਾ [[ਰੰਗ]] [[ਪ੍ਰਤੱਖ ਵਰਣਕਰਮ|ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਉੱਤੇ ਬਣਦਾ ਹੈ।<ref>http://www.physicsclassroom.com/Class/light/u12l2a.html#white</ref> ਚਿੱਟਾ ਵਰਣ ਤਕਨੀਕੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਈ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਿਊ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਚਿੱਟੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ [[ਮੁਢਲੇ ਰੰਗ|ਮੁਢਲੇ ਰੰਗਾਂ]] ਦੀਆਂ ਉਚਿਤ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਉੱਤੇ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ [[ਸੰਯੋਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਠੀਕ ਸਵੇਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਕਹਾਂਦਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੰਗ]] gnguzfzsab6fop3dubtujunufxg7mx6 750065 750037 2024-04-11T01:49:51Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{infobox color|title=ਚਿੱਟਾ|hex=FFFFFF | image = File:Andalusian.jpg | caption = ਇੱਕ ਚਿੱਟਾ ਅੰਦਾਲੂਸ਼ੀਅਨ ਘੋੜਾ। ਚਿੱਟਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਸੂਮੀਅਤ, ਸੰਪੂਰਨਤਾ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। | symbolism=[[ਨੇਕੀ|ਸ਼ੁਧਤਾ]], [[ਸਾਊਪੁਣਾ]], [[wiktionary:Softness|ਕੋਮਲਤਾ]], [[ਸੱਖਣਾਪਣ]], [[ਪ੍ਰੇਤ]], [[ਬਰਫ਼]], [[ਆਸਮਾਨ]], [[ਗੋਰੇ ਲੋਕ|ਕਾਕੇਸ਼ੀਆਈ ਲੋਕ]], [[ਸ਼ਾਂਤੀ]], [[wikt:clean|ਸਾਫ਼]], [[ਹਲਕਾ]], [[ਜ਼ਿੰਦਗੀ]], [[ਆਤਮਸਮਪਰਣ (ਸੈਨਾ)|ਆਤਮਸਮਪਰਣ]], [[ਬੱਦਲ]], [[ਕੋਰਾ]], [[ਦੂਧ]], [[ਚੰਗੇ ਮੰਦੇ|ਚੰਗਾ]], [[ਕਪਾਹ]], [[ਫਰਿਸ਼ਤੇ]], [[ਸਿਆਲ]], [[ਮਾਸੂਮੀਅਤ]], [[ਬਾਂਝਪਣ]], [[ਠੰਡਕ]] |r=255|g=255|b=255| |c=0|m=0|y=0|k=0| |h=0|s=0|v=100 |source=ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ }} '''ਚਿੱਟਾ''' [[ਰੰਗ]] [[ਪ੍ਰਤੱਖ ਵਰਣਕਰਮ|ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਉੱਤੇ ਬਣਦਾ ਹੈ।<ref>http://www.physicsclassroom.com/Class/light/u12l2a.html#white</ref> ਚਿੱਟਾ ਵਰਣ ਤਕਨੀਕੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੋਈ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹਿਊ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਚਿੱਟੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ [[ਮੁਢਲੇ ਰੰਗ|ਮੁਢਲੇ ਰੰਗਾਂ]] ਦੀਆਂ ਉਚਿਤ ਰਾਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਉੱਤੇ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ [[ਸੰਯੋਗੀ ਮਿਸ਼ਰਣ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਠੀਕ ਸਵੇਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਕਹਾਂਦਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੰਗ]] 5ykkti97ohg0clmknpm4izq0b4tzcdh 0 22223 750138 596592 2024-04-11T10:39:51Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki '''ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ'''<ref>http://www.awardsandshows.com/features/filmfare-awards-1954-156.html</ref> ਜੋ ਕਿ 1954<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Filmfare_Awards</ref> ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸਨਮਾਨ 5 ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਮਜ਼ਾਦਗੀ ਹੋਈ ਸੀ ਬਸ ਇਨਾਮ ਹੀ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=The Winners - 1953|url=http://filmfareawards.indiatimes.com/articleshow/articleshow/366328.cms|date=|publisher=Official Listings, Filmfare Awards, [[Indiatimes]]|accessdate=May 8, 2013|archive-date=ਮਾਰਚ 9, 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20040309073303/http://filmfareawards.indiatimes.com/articleshow/articleshow/366328.cms|dead-url=yes}}</ref> ==ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ== '''[[ਦੋ ਬੀਘਾ ਜਮੀਨ]]''' ==ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ == ''' ''[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] - [[ਦੋ ਬੀਘਾ ਜਮੀਨ]]'' ''' ==ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ(ਔਰਤ)== ''' ''[[ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ]] - [[ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ]]'' ''' ==ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ(ਮੇਲ)== ''' ''[[ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ]] - [[ਦਾਗ]]'' ''' ==ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤ== ''' ''[[ਨੌਸਾਦ]]'' ''' ਬੈਜੂ ਬਾਵਰਾ ਦੇ ਗੀਤ '''ਤੁੰ ਗੰਗਾ ਕੀ ਮੌਜ''' ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== #[[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ]] #[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਇਨਾਮ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਜਗਤ]] 8haxoj5f1nk0xyrhb0u8k2foq458ekd 0 22229 750139 700193 2024-04-11T10:39:53Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਜੀਵਨੀ | ਨਾਮ = ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ | ਚਿੱਤਰ = | ਚਿੱਤਰ_ਸੁਰਖੀ = | ਚਿੱਤਰ_ਅਕਾਰ = | ਪੂਰਾ_ਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 7 ਸਤੰਬਰ 1906 | ਜਨਮ_ਸਥਾਨ = [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦੇ [[ਬੜੌਦਾ]] ਦੇ ਇੱਕ ਬੇਹੱਦ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਸਰਾਰ | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = 27 ਮਈ 1964 | ਮੌਤ_ਸਥਾਨ = [[ਮੁੰਬਈ]] | ਮੌਤ_ਦਾ_ਕਾਰਨ = | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = ਭਾਰਤੀ | ਪੇਸ਼ਾ = ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ | ਪਛਾਣੇ_ਕੰਮ = ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ | ਜੀਵਨ_ਸਾਥੀ = ਫਾਤਿਮਾ | ਬੱਚੇ = ਸਰਦਾਰ ਅਖਤਰ | ਧਰਮ = ਮੁਸਲਮਾਨ | ਸਿਆਸਤ = | ਇਹ_ਵੀ_ਵੇਖੋ = | ਦਸਤਖਤ = | ਵੈੱਬਸਾਈਟ = | ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = | ਹੋਰ_ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = | name = | image = Mehboob_Khan_in_early_1940s.jpg }} ''' '''''ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ''''' '''([[7 ਸਤੰਬਰ]] [[1906]]-[[27 ਮਈ]] [[1964]]) ਦਾ ਜਨਮ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦੇ [[ਬੜੌਦਾ]] ਦੇ ਇੱਕ ਬੇਹੱਦ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਸਰਾਰ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। [[ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ]] ਆਸਕਰ<ref name="Oscars1958">{{Cite web |url=http://www.oscars.org/awards/academyawards/legacy/ceremony/30th-winners.html |title=The 30th Academy Awards (1958) Nominees and Winners |accessdate=2011-10-25 |work=oscars.org |archive-date=2013-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131224021720/http://www.oscars.org/awards/academyawards/legacy/ceremony/30th-winners.html |dead-url=yes }}</ref> ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਹੋਈ। 1954 ਵਿੱਚ [[ਮਹਿਬੂਬ ਸਟੁਡੀਓ]]<ref name=pn>{{cite news |title=Mehboob mere, Mehboob tere |url=http://www.punemirror.in/index.aspx?Page=article&sectname=News%20-%20Mumbai&sectid=3&contentid=20081101200811012008337798596fdb6 |publisher=''Pune Mirror'' |date=November 01, 2008 |access-date=ਮਈ 23, 2013 |archive-date=ਜੁਲਾਈ 18, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110718051651/http://www.punemirror.in/index.aspx?Page=article&sectname=News%20-%20Mumbai&sectid=3&contentid=20081101200811012008337798596fdb6 |dead-url=yes }}</ref><ref name=dn>{{cite news |title=Mumbai, meri mehboob?|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/column_mumbai-meri-mehboob_1504231 |publisher=[[DNA (newspaper)]]|date= Monday, February 7, 2011}}</ref><ref>{{cite book |title=A many-splendoured cinema|last=Karanjia |first=B. K. |authorlink= B. K. Karanjia |coauthors= |year= |publisher=New Thacker's Fine Art Press |isbn= |page=215 |url= |chapter=Mehboob Khan: An Unfinished Story}}</ref> ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ==ਫਿਲਮ ਨਗਰੀ== 1925 ਦੇ ਲੱਗਭਗ ਬੰਬਈ ਫ਼ਿਲਮ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਆਏ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਨਾਮੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਣ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ 30 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਮਹਿਬੂਬ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ 'ਬੁਲਬੁਲੇ ਬਗਦਾਦ' ਵਿੱਚ ਖਲਨਾਇਕ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਜਦੋਂ ਤੀਜੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਗਰ ਮੂਵੀਟੋਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੱਗਭਗ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਅਦਾਕਾਰੀ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਸਥਾ ਮਹਿਬੂਬ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੰਸਿਆ-ਹਥੌੜੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਰੱਖਿਆ। ==ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ== ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਸਾਗਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਿਲਮ 'ਅਲਹਿਲਾਲ' ਵਿੱਚ ਮਹਿਬੂਬ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਤਾਂ ਮਹਿਬੂਬ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਾਗਰ ਕੰਪਨੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ 'ਡੇਕਨ ਕੁਈਨ', 'ਮਨਮੋਹਨ', 'ਜਾਗੀਰਦਾਰ', 'ਵਤਨ', 'ਏਕ ਹੀ ਰਾਸਤਾ' ਅਤੇ 'ਅਲੀਬਾਬਾ' ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। 1940 ਵਿੱਚ ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਸਾਗਰ ਕੰਪਨੀ ਛੱਡ ਕੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੂਡੀਓ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਇਥੇ ਆ ਕੇ ਮਹਿਬੂਬ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਿਲਮ 'ਔਰਤ' ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। [[ਅਨਿਲ ਬਿਸਵਾਸ]] ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਸਜੀ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਨਾਇਕਾ [[ਸਰਦਾਰ ਅਖ਼ਤਰ]] ਦੇ ਨਾਲ [[ਸੁਰਿੰਦਰ]] ਅਤੇ [[ਅਰੁਣ]] ਆਦਿ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਮਹਿਬੂਬ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ 'ਬਹਿਨ' ਅਤੇ 'ਰੋਟੀ' ਆਈਆਂ। ==ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਸ== ਮਹਿਬੂਬ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ- 1942 'ਚ ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਸਥਾ ਮਹਿਬੂਬ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰ [[ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ]] ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਨਜਮਾ' ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਤਾਂ ਮਹਿਬੂਬ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਤਕਦੀਰ', 'ਹੁਮਾਯੂੰ', 'ਅਨਮੋਲ ਘੜੀ', 'ਐਲਾਨ', 'ਅਨੋਖੀ ਅਦਾ', 'ਅੰਦਾਜ਼', 'ਆਨ', 'ਅਮਰ', 'ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ' ਅਤੇ 'ਸਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ' ਵਰਗੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਕਾਰਨ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਬਹੁਤ ਸਰਾਹੀਆਂ ਗਈਆਂ। ==ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਰਾਜ== ਮਹਿਬੂਬ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਨੌਸ਼ਾਦ]] ਅਲੀ ਦਾ ਸੰਗੀਤ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਨਿਰਮਾਤਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਿਹਤਰੀਨ ਲੇਖਕ ਵੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੱਡੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਦ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਰਹੇ, ਜੋ [[ਭਾਰਤ]]-ਪਾਕਿ ਵੰਡ 'ਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਨਹੀਂ ਗਏ। [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਰਜਨਾਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਔਰਤ' ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ '[[ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ]]' ਨਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਤਾਜ ਫ਼ਿਲਮ ਅਖਵਾਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ [[ਨੌਸ਼ਾਦ]] ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿੱਠੀਆਂ ਧੁਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਰੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਅਲਹਿਲਾਲ' 1935 ਵਿੱਚ ਬਣੀ, ਜੋ ਸਾਗਰ ਮੂਵੀਟੋਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਖ਼ਤਰੀ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਿਬੂਬ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਔਰਤ' ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਨਾਇਕਾ ਸੀ ਸਰਦਾਰ ਅਖ਼ਤਰ, ਜੋ ਅਗਾਂਹ ਚੱਲ ਕੇ 40 ਤੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਵੱਡੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਰਹੀ। ਮਹਿਬੂਬ ਉਸ 'ਤੇ ਵੀ ਆਸ਼ਿਕ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ 24 ਮਈ 1942 ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਇਸ ਨਾਇਕਾ ਦੀ 20 ਜੁਲਾਈ 1984 ਨੂੰ ਅਮੇਰਿਕਾ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ==ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ== ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਬਹਿਨ' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਇਕਾ ਹੁਸਨ ਬਾਨੋ ਨੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਂ ਸੀ '[[ਰੋਸ਼ਨ ਆਰਾ]]'। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ '[[ਅਨਮੋਲ ਘੜੀ]]' ਵਿੱਚ [[ਨੂਰਜਹਾਂ]], [[ਸੁਰੱਈਆ]], [[ਸੁਰਿੰਦਰ]], '[[ਅਨੋਖੀ ਅਦਾ]]' ਵਿੱਚ [[ਨਸੀਮ ਬਾਨੋ]], [[ਸੁਰਿੰਦਰ]], '[[ਅੰਦਾਜ਼]] ਵਿੱਚ [[ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ]], [[ਮਧੂਬਾਲਾ]], [[ਨਿੰਮੀ]] ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੇ ਜੌਹਰ ਦਿਖਾਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਚਰਚਿਤ ਫ਼ਿਲਮ '[[ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ]]' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਮਹਿਬੂਬ ਨੇ [[ਰਾਜਕੁਮਾਰ]], [[ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]], [[ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ]], [[ਨਰਗਿਸ]] ਆਦਿ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ, ਜੋ ਫ਼ਿਲਮ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਚਰਚਿਤ ਕਲਾਕਾਰ ਅਖਵਾਏ। ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਦੀ ਆਖਰੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ' ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ([[ਨੰਨ੍ਹਾ-ਮੁੰਨਾ ਰਾਹੀਂ ਹੂੰ]]) ਕਾਫੀ ਚਰਚਿਤ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮਹਿਬੂਬ ਨੂੰ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਘਾਟਾ ਦੇ ਗਈ। ਇਸ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦੀ ਗਈ ਅਤੇ 27 ਮਈ 1964 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ==ਫਿਲਮੀ ਸਫਰ== ===ਬਤੋਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ=== #Son of India (1962) #A Handful of Grain (1959) #Mother India (1957) #ਅਮਰ (1954) #ਆਨ(1952) #ਅੰਦਾਜ਼ (1949) #ਅਨੋਖੀ ਅਦਾ (1948) #ਐਲਾਨ (1947) #ਅਨਮੋਲ ਘੜੀ (1946) #ਹਮਾਯੂ (1945) #ਨਜ਼ਮਾ (1943) #ਤਕਦੀਰ (1943) #ਹੁਮਾ ਗੁਨ ਅਨਮੋਗਲਦੀ (1942) #ਰੋਟੀ (1942) #ਬਹਿਣ (1941) #ਅਲੀਬਾਬਾ (1940) #ਔਰਤ (1940) #ਏਕ ਹੀ ਰਾਸਤਾ (1939) #ਹਮ ਤੁਮ ਔਰ ਵੋ (1938) #ਵਤਨ (1938) #ਜਗੀਰਦਾਰ (1937) #Deccan Queen (1936) #ਮਨਮੋਹਨ (1936) #Judgement of Allah (1935) ===ਬਤੌਰ ਨਿਰਮਾਤਾ=== #[[ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ]] (1957) #ਅਮਰ (1954) #ਆਨ (1952) #ਅਨੋਖੀ ਅਦਾ (1948) #ਅਨਮੋਲ ਘੜੀ (1946) #ਜ਼ਰੀਨਾ (1932) ===ਬਤੌਰ ਕਲਾਕਾਰ== #ਜ਼ਰੀਨਾ (1932) #ਦਿਲਾਵਰ (1931) #ਮੇਰੀ ਜਾਨ (1931) ===ਬਤੌਰ ਲੇਖਕ== #ਵਤਨ (1938) (ਕਹਾਣੀ) #Judgement of Allah (1935) (ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ) ==ਸਨਮਾਨ== #ਭਾਰਤੀ ਡਾਕ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ 2007 ਵਿੱਚ ਡਾਕ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite news |title=Postal stamp on Mehboob Khan to be released today|url= http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=229147|publisher=Indian Express |date= March 30, 2007 }}</ref> <ref>Hello1 </ref> ===ਕੌਮੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ=== #1957 - All India Certificate of Merit for Best Feature Film - Mother India<ref name="5thawardPDF">{{cite web|url=http://dff.nic.in/2011/5th_nff.pdf|title=5th National Film Awards|publisher=[[Directorate of Film Festivals]]|accessdate=September 02, 2011|format=PDF}}</ref> #1957 - Certificate of Merit for Second Best Feature Film in Hindi - Mother India<ref name="5thawardPDF"/> ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== * [http://www.upperstall.com/people/mehboob-khan ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫਾਇਲ] at ''[[Upperstall.com]]'' * [http://www.imdb.com/name/nm0006371/ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ] * [http://www.spicevienna.org/showPerson.php?p=929 ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ@ਸਪਾਈਸ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927213353/http://www.spicevienna.org/showPerson.php?p=929 |date=2007-09-27 }} * [http://aboutfilm.wordpress.com/2008/07/30/mother-india-%e2%80%93-the-cinema-of-mehboob-khan= ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ -ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ ਦਾ ਸਿਨੇਮ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] nx16id1uu36jm48e7tsmhl4l1q6no4h 0 22301 750140 537444 2024-04-11T10:39:55Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki ''' '''''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ''''' '''<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Filmfare_Award_for_Best_Story</ref><ref>http://www.filmfare.com/</ref><ref>http://www.imdb.com/list/vMyONgn86Po/</ref> ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ ਵਾਸਤੇ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ== ===1950 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਮ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |1955|| [[ਮੁਖਰਾਮ ਸ਼ਰਮਾ]]||ਔਲਾਦ |- |1956||[[ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ]]||[[ਗਰਮ ਕੋਟ]] |- | ||[[ਮਨੋਰੰਜਨ ਘੋਸ]]||[[ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ]] |- | ||[[ਮੁਖਰਾਮ ਸ਼ਰਮਾ]]||[[ਬਚਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |1957||[[ਅਮਿਆ ਚਕਰਵਰਤੀ]]||[[ਸੀਮਾ]] |- |1958 ||[[ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ]]|| [[ਨਯਾ ਦੌਰ]] |- |1959 ||[[ਮੁਖਰਾਮ ਸ਼ਰਮਾ]]|| [[ਸਾਧਨਾ]] |- | || [[ਮੁਖਰਾਮ ਸ਼ਰਮਾ]]||[[ਤਲਾਕ]] |- | ||[[ਰਿਤਵਿਕ ਘਟਕ]] ||[[ਮਧੁਮਤੀ]] |} ===1960 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="1" width="70%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਲੇਖਕ ਦਾ ਨਾਮ || ਫਿਲਮ |- bgcolor=#edf3fe |1960|| [[ਸੁਭਾਸ ਘੋਸ]]||[[ਸੁਜਾਤਾ]] |- | ||[[ਧਰੁਵਾ ਚੈਟਰਜ਼ੀ]]||[[ਚਿਰਾਗ ਕਹਾਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕਹਾਂ]] |- | ||[[ਮੁਖਰਾਮ ਸ਼ਰਮਾ]] ||[[ਧੂਲ ਕਾ ਫੂਲ]] |-bgcolor=#edf3fe | ||[[ਰੁਬੀ ਸੇਨ]]||[[ਮਾਸੂਮ]] |- | ||[[ਸਾਗਰ ਉਸਮਾਨੀ]]||[[ਚੋਧਵੀਂ ਕਾ ਚਾਂਦ]] |- | ||[[ਸਲੀਲ ਚੋਧਰੀ]]||[[ਪਰਖ]] |-bgcolor=#edf3fe |1962 ||[[ਸੀ. ਵੀ. ਸ੍ਰੀਧਰ]]||[[ਨਜ਼ਰਾਨਾ]] |- | ||[[ਸੀ. ਜੈ. ਪਵਰੀ]]||[[ਕਨੂਨ]] |-bgcolor=#edf3fe |1963 ||[[ਕੇ.ਪੀ. ਕੋਟਾਰਕਾਰ]]||[[ਰਾਖੀ]] |- | ||[[ਬਿਮਲ ਮਿਤਰਾ]]||[[ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਔਰ ਗੁਲਾਮ]] |- | ||[[ਜਵਾਰ ਐਨ. ਸੀਤਾਰਾਮ]]||[[ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਰਹੂੰਗੀ]] |-bgcolor=#edf3fe |1964||[[ਯਾਰਾ ਸੰਧੂ]]||[[ਬੰਦਨੀ]] |- | ||[[ਬੀ.ਆਰ. ਫਿਲਮ]](ਕਹਾਣੀ ਵਿਭਾਗ)||[[ਗੁਮਰਾਹ]] |- | ||[[ਸੀ. ਵੀ. ਸ੍ਰੀਧਰ]]||[[ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਰ]] |-bgcolor=#edf3fe |1965||[[ਬਾਨ ਭੱਟ]]||[[ਦੋਸਤੀ]] |- | ||[[ਇੰਦਰ ਰਾਜ ਅਨੰਦ]]||[[ਸੰਗਮ]] |- | ||[[ਖਵਾਜ਼ਾ ਅਹਿਮਦ ਅਬਾਸ]]||[[ਸ਼ਹਿਰ ਔਰ ਸਪਨਾ]] |-bgcolor=#edf3fe |1966||[[ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ]]||[[ਵਕਤ]] |- | ||[[ਗੁਰਸ਼ਨ ਨੰਦਾ]]||[[ਕਾਜ਼ਲ]] |- | ||[[ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ]]||[[ਆਰਜ਼ੂ]] |-bgcolor=#edf3fe |1967||ਆਰ. ਕੇ. ਨਰਾਇਣ||[[ਗਾਈਡ]] |- | ||[[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]]||[[ਅਨੁਪਮਾ]] |- | ||[[ਨਿਹਾਰ ਰਾਜਨ ਗੁਪਤਾ]]||[[ਮਮਤਾ]] |-bgcolor=#edf3fe |1968 ||[[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]]||[[ਉਪਕਾਰ]] |- | ||[[ਆਸ਼ਾਪੁਰਮਾ ਦੇਵੀ]]||[[ਮੇਹਰਬਾਨ]] |- | ||[[ਪ੍ਰੋਵਿਤਾ ਬੋਸ]]||[[ਆਸਰਾ]] |-bgcolor=#edf3fe |1969||[[ਸਾਚਿਨ ਭੋਵਮਿਕ]]||[[ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ]] |- | ||[[ਗੁਲਸ਼ਨ ਨੰਦਾ]]||[[ਨੀਲ ਕਮਲ]] |- | ||[[ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ]]||[[ਆਂਖੇ]] |} {{Film and Television Awards in India}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] n9v72tfouzj95xmx4n1jr65ze09evdg 0 25888 750089 634506 2024-04-11T06:40:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike moved page [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ]] to [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਬਠਿੰਡਾ]] without leaving a redirect wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ | ਨਾਂ = ਫੂਸ ਮੰਡੀ | ਬਸਤੀ_ਕਿਸਮ = [[ਪਿੰਡ]] | ਚਿੱਤਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ = | ਚਿੱਤਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | pushpin_ਨਕਸ਼ਾ = ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ | pushpin_label_position = ਖੱਬੇ | pushpin_ਨਕਸ਼ਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫੂਸ ਮੰਡੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.17 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 74.99 | longm = | longs = | longEW = E | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ = ਦੇਸ਼ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ = {{ਝੰਡਾ|ਭਾਰਤ}} | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ3 = ਤਹਿਸੀਲ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ3 = ਬਠਿੰਡਾ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ2 = [[ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਬਠਿੰਡਾ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1 = ਰਾਜ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | ਸਥਾਪਨਾ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ = | ਟਿਕਾਣਾ_ਕਿਸਮ = | ਟਿਕਾਣਾ = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ1 = | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ1 = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ2 = | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ2 = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ3 = | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ3 = | unit_pref = ਦਸ਼ਮਿਕ | ਖੇਤਰਫਲ_ਦਰਜਾ = | ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_ਕਿਮੀ2 = | ਉੱਚਾਈ_ਮੀਟਰ = 208 | ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ = | ਅਬਾਦੀ_ਦਰਜਾ = | ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਕਿਮੀ2 = | ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ = | ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ_ਪਗਨੋਟ= | ਅਬਾਦੀ_ਵਾਸੀ-ਸੂਚਕ = | ਅਬਾਦੀ_ਨੋਟ = | demographics_ਕਿਸਮ1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_ਸਿਰਲੇਖ1 = ਅਧਿਕਾਰਕ | demographics1_ਜਾਣ1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | ਸਮਾਂ_ਜੋਨ1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | ਡਾਕ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਪਿਨ ਕੋਡ | ਡਾਕ_ਕੋਡ = 151001 (ਪੋਸਟ ਆਫਿਸ: ਬਠਿੰਡਾ) | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ = 0164 | iso_ਕੋਡ = | registration_plate = PB 03, PB 40 }} '''ਫੂਸ ਮੰਡੀ''', ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਠਿੰਡੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਤਹਿਸੀਲ [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=ਬਲਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ|accessdate=4 ਅਗਸਤ 2013}}</ref><ref>[http://www.onefivenine.com/india/VillagesInDistrict/Bathinda Villages in Bathinda District, Punjab state]</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] i6x63x8ft7t83rrq5p7tc2ur9o3499j 0 27310 750094 473351 2024-04-11T07:05:01Z Harchand Bhinder 3793 "[[:en:Special:Redirect/revision/1218309384|Peter Higgs]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name = ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ | image = Nobel Prize 24 2013 (cropped).jpg | caption = 2013 ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ | birth_name = ਪੀਟਰ ਵੇਰ ਹਿਗਜ਼ | birth_date = {{ਜਨਮ ਤਰੀਕ|1929|5|29|df=y}} | birth_place = [[Newcastle upon Tyne]], England | death_date = {{death date and age|2024|04|08|1929|5|29|df=y}} | death_place = [[Edinburgh]], Scotland | nationality = British<ref>{{cite web|url=http://www.stfc.ac.uk/research/particle-physics-and-particle-astrophysics/peter-higgs-a-truly-british-scientist/|title=Peter Higgs: a truly British scientist|access-date=6 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161010103534/http://www.stfc.ac.uk/research/particle-physics-and-particle-astrophysics/peter-higgs-a-truly-british-scientist/|archive-date=10 October 2016|url-status=live}}</ref> | alma_mater = [[King's College London]] ([[BSc]], [[MSc]], [[PhD]]) | thesis_title = Some problems in the theory of molecular vibrations | thesis_url = http://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.572829 | thesis_year = 1955 | doctoral_students = {{Plainlist| * [[Lewis Ryder]]<ref>{{Cite web |last=Bowder |first=Bill |date=10 April 2008 |title=Search begins for 'God particle' |url=https://www.churchtimes.co.uk/articles/2008/11-april/news/uk/search-begins-for-god-particle |access-date=9 April 2024 |website=[[Church Times]] |quote=Dr Lewis Ryder, (...), who was supervised by Professor Higgs, |archive-date=9 April 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240409202105/https://www.churchtimes.co.uk/articles/2008/11-april/news/uk/search-begins-for-god-particle |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Lewis Ryder |url=https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=145735 |access-date=9 April 2024 |website=[[Mathematics Genealogy Project]] |archive-date=1 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230401225627/https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=145735 |url-status=live }}</ref> * [[David Wallace (physicist)|David Wallace]]<ref name="mathgene"/> * [[Christopher Bishop]]<ref name=theburgh>{{cite web|publisher=[[University of Edinburgh School of Informatics]]|title=Professor Christopher Bishop elected Fellow of the Royal Society of Edinburgh|access-date=8 September 2020|url=https://www.inf.ed.ac.uk/events/news/chrisbishopfrse.html|archive-date=19 October 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221019101249/https://www.inf.ed.ac.uk/events/news/chrisbishopfrse.html|url-status=live}}</ref>}} | known_for = [[Higgs boson]]<br />[[Higgs field]]<br />[[Higgs mechanism]]<br />[[Spontaneous symmetry breaking]] | influences = | signature = Signature of British physicist Peter Higgs.png | website = {{Official URL}} | spouse = {{marriage|Jody Williamson|1963|1972|reason=divorced}} | children = 2 }} '''ਪੀਟਰ ਵੇਅਰ ਹਿਗਜ਼''' CH FRS FRSE HonFInstP (29 ਮਈ 1929-8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ|ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]], ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਅਤੇ [[ਉੱਪ-ਪਰਮਾਣੂ ਕਣ|ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣ]] ਦੇ ਪੁੰਜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਨੋਬਲ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਸੀ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref><ref name="NYT-20140915">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/09/16/science/a-discoverer-as-elusive-as-his-particle-.html|title=A Discoverer as Elusive as His Particle|last=Overbye|first=Dennis|date=15 September 2014|work=[[New York Times]]|access-date=15 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140915201006/http://www.nytimes.com/2014/09/16/science/a-discoverer-as-elusive-as-his-particle-.html|archive-date=15 September 2014|author-link=Dennis Overbye}}</ref><ref>Overbye, Dennis. </ref><ref name="NYT-20220715">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/06/14/books/review/elusive-peter-higgs-frank-close.html|title=The Recluse Who Confronted the Mystery of the Universe – Frank Close's "Elusive" looks at the life and work of the man who changed our ideas about the basis of matter.|last=Blum|first=Deborah|date=15 July 2022|work=[[The New York Times]]|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220925042341/https://www.nytimes.com/2022/06/14/books/review/elusive-peter-higgs-frank-close.html|archive-date=25 September 2022}}</ref> 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਵੀਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਸਮਰੂਪਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਣ|ਮੁਢਲੇ ਕਣ]] ਦੇ [[ਪੁੰਜ]] ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਪਰ ਡਬਲਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ੈੱਡ ਬੋਸੌਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਖੌਤੀ [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]], ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿਗਜ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕਣ, [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਖੋਜ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮਹਾਨ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=Griffiths |first=Martin |date=1 May 2007 |title=The tale of the blogs' boson |url=https://physicsworld.com/a/the-tale-of-the-blogs-boson/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806041418/https://physicsworld.com/a/the-tale-of-the-blogs-boson/ |archive-date=6 August 2020 |access-date=5 March 2020 |website=[[Physics World]]}}</ref><ref>Fermilab Today (16 June 2005) [http://www.fnal.gov/pub/today/archive_2005/today05-06-16.html Fermilab Results of the Week. ]</ref> 4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਸੀਸੀਈਆਰਐੱਨ ਨੇ ਲਾਰਜ ਹੈਡ੍ਰੋਨ ਕੋਲੀਡਰ ਵਿਖੇ ਬੋਸੌਨ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ।<ref name="BBC-04Jul12">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|title=Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC|date=4 July 2012|work=BBC|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153930/https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|archive-date=31 July 2018}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਦੇ [[ਮਿਅਾਰੀ ਨਮੂਨਾ|ਸਟੈਂਡਰਡ ਮਾਡਲ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਤ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਣਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪੁੰਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<ref>Rincon, Paul (10 March 2004) [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3546973.stm Fermilab 'God Particle' may have been seen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080719045753/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3546973.stm|date=19 July 2008}} Retrieved on 27 May 2008</ref> [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਸਾਥੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ [[ਸਟੀਫਨ ਹਾਕਿੰਗ]] ਨੂੰ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਕੀਤਾ, 2013 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=4 July 2012 |title=Higgs boson breakthrough should earn physicist behind search Nobel Prize: Stephen Hawking |url=http://news.nationalpost.com/2012/07/04/higgs-boson-stephen-hawking |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120705092920/http://news.nationalpost.com/2012/07/04/higgs-boson-stephen-hawking/ |archive-date=5 July 2012 |access-date=5 July 2012 |website=National Press}}</ref><ref>Amos, Jonathan (8 October 2013) [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-24445325 Higgs: Five decades of noble endeavour] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160611120757/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-24445325|date=11 June 2016}} BBC News Science and Environment; retrieved 8 October 2013</ref> == ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ ਦੇ ਐਲਸਵਿਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਥਾਮਸ ਵੇਅਰ ਹਿਗਜ਼ (1898-1962) ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗਰਟਰੂਡ ਮੌਡ ਨੀ ਕੋਗਿਲ (1895-1969) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>GRO Register of Births: Peter W Higgs, Jun 1929 10b 72 Newcastle T., mmn = Coghill</ref><ref>GRO Register of Marriages: Thomas W Higgs = Gertrude M Coghill, Sep 1924 6a 197 Bristol</ref><ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref>Macdonald, Kenneth (10 April 2013) [https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-22073080 Peter Higgs: Behind the scenes at the Universe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181015202639/https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-22073080|date=15 October 2018}}. </ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਊਂਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਮੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ, ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪਡ਼ਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Peter Higgs |url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2013/higgs/facts/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701072006/https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2013/higgs/facts/ |archive-date=1 July 2020 |access-date=9 April 2024 |website=The Nobel Prize}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਬੈਡਫੋਰਡ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਹਿਗਜ਼ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ [[ਬਰਿਸਟਲ|ਬ੍ਰਿਸਟਲ]] ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1941 ਤੋਂ 1946 ਤੱਕ ਬ੍ਰਿਸਟਲ ਦੇ ਕੋਥਮ ਗ੍ਰਾਮਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, [[ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, [[ਪੌਲ ਡੀਰੈਕ (ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ)|ਪਾਲ ਡੀਰਾਕ]] ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ।[1]<ref>The Cotham Grammar School, a High-Performing Specialist Co-operative Academy [http://www.cotham.bristol.sch.uk/news/default.asp?storyID=208, The Dirac-Higgs Science Centre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130523211320/http://www.cotham.bristol.sch.uk/news/default.asp?storyID=208,|date=23 May 2013}} Retrieved 10 January 2013</ref>[4]<ref name="Guardian" /> 1946 ਵਿੱਚ, 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ 1947 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1950 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਆਨਰਜ਼ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1952 ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Peter Higgs |url=https://www.kcl.ac.uk/people/peter-higgs |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230605170506/https://www.kcl.ac.uk/people/peter-higgs |archive-date=5 June 2023 |access-date=9 April 2024 |website=King's College London}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ 1851 ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਈ ਰਾਇਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ 1851 ਦੀ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਕੌਲਸਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ ਲੋਂਗੁਏਟ-ਹਿਗਿੰਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਅਣੂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।<ref>1851 Royal Commission Archives</ref><ref name="higgsphd" /> ਉਸ ਨੂੰ 1954 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅਣੂ ਕੰਬਣਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੀਐਚਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3]<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>{{Cite web |last=King's College London |title=Professor Peter Higgs |url=http://www.kcl.ac.uk/aboutkings/history/famouspeople/peterhiggs.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131011101353/http://www.kcl.ac.uk/aboutkings/history/famouspeople/peterhiggs.aspx |archive-date=11 October 2013 |access-date=8 October 2013}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ ਅਤੇ ਖੋਜ == ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ID1) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਲੰਦਨ (ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਅਸਥਾਈ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ) ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ 1960 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਟੈਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਥੇਮੈਟੀਕਲ ਫਿਜੀਕਸ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ 1949 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪੱਛਮੀ ਹਾਈਲੈਂਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਈਕਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ] ਉਸ ਨੂੰ ਰੀਡਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, 1974 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ (ਐੱਫ. ਆਰ. ਐੱਸ. ਈ.) ਦਾ ਫੈਲੋ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 1980 ਵਿੱਚ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਚੇਅਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ 1996 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐਮੀਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੇ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 1983 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਫੈਲੋ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫਿਜਿਕਸ ਦਾ ਫੈਲੋ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1984 ਵਿੱਚ ਰਦਰਫ਼ਰਡ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1997 ਵਿੱਚ [[ਬ੍ਰਿਸਟਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। 2008 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੈਨਸੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।<ref name="SUHF">{{Cite web |title=Swansea University Honorary Fellowship |url=http://www.swan.ac.uk/news_centre/releases/080908cernlhc/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121012072248/http://www.swan.ac.uk/news_centre/releases/080908cernlhc/ |archive-date=12 October 2012 |access-date=20 December 2011 |website=Swansea University}}</ref> ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਹਿਗਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਪੁੰਜ]] ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗੇ, ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪੁੰਜ ਰਹਿਤ ਕਣਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ|ਹਿਗਜ਼ ਫੀਲਡ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ) ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਮੁਢਲੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਜ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref name="EB">[http://www.britannica.com/eb/article-9040396/Higgs-particle "Higgs particle"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071121144551/http://www.britannica.com/eb/article-9040396/Higgs-particle|date=21 November 2007}}, ''Encyclopædia Britannica'', 2007.</ref> [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]] ਹਿਗਜ਼ ਫੀਲਡ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਆਰਕਾਂ ਅਤੇ ਲੈਪਟੌਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Rajasekaran|first=G.|year=2012|title=Standard model, Higgs Boson and what next?|journal=Resonance|volume=17|issue=10|pages=956–973|doi=10.1007/s12045-012-0110-z}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੌਨ ਅਤੇ ਨਿਊਟ੍ਰੌਨ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਗਲੂਔਨ ਜੋ ਕੁਆਰਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋਡ਼ਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਣ ਪੁੰਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਅਧਾਰ ਜਾਪਾਨੀ ਜੰਮਪਲ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਯੋਇਚੀਰੋ ਨੰਬੂ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੰਬੂ ਨੇ ਇੱਕ ਥਿਊਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਸੰਘਣੇ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰਕੰਡਕਟੀਵਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਥਿਊਰੀ ਨੇ ਪੁੰਜ ਰਹਿਤ ਕਣਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ (ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਦੀ ਥਿਊਰਮ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਗਲਤ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਸੀ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਹਾਈਲੈਂਡਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਹਫਤੇ ਦੇ ਕੈਂਪਿੰਗ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਨਿਊ ਟਾਊਨ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਸਨ।<ref>Martin, Victoria (14 December 2011) [http://www.scotsman.com/news/victoria-martin-soon-we-ll-be-able-to-pinpoint-that-particle-1-2007674 Soon we'll be able to pinpoint that particle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130414012702/http://www.scotsman.com/news/victoria-martin-soon-we-ll-be-able-to-pinpoint-that-particle-1-2007674|date=14 April 2013}} The Scotsman, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>Collins, Nick (4 July 2012) [https://www.telegraph.co.uk/science/large-hadron-collider/9376804/Higgs-boson-Prof-Stephen-Hawking-loses-100-bet.html Higgs boson: Prof Stephen Hawking loses $100 bet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006035656/http://www.telegraph.co.uk/science/large-hadron-collider/9376804/Higgs-boson-Prof-Stephen-Hawking-loses-100-bet.html|date=6 October 2014}} ''The Telegraph.'' </ref><ref>Staff (4 July 2012) [http://www.heraldscotland.com/mobile/news/home-news/scientists-discover-god-particle.1341391087?_=5cea478733fd836f7011cad7ebcab19ffc029d96 Scientists discover 'God' particle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130603010151/http://www.heraldscotland.com/mobile/news/home-news/scientists-discover-god-particle.1341391087?_=5cea478733fd836f7011cad7ebcab19ffc029d96|date=3 June 2013}} ''The Herald.'' </ref> ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਥਿਊਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ "ਯੂਰੇਕਾ ਪਲ" ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-17161657|title=Meeting the Boson Man: Professor Peter Higgs|date=24 February 2012|work=BBC News|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160620095825/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-17161657|archive-date=20 June 2016}}</ref> ਉਸਨੇ ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪੇਪਰ ਲਿਖਿਆ (ਮਾਸਲੈੱਸ ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਦੋਂ ਸਥਾਨਕ ਸਮਰੂਪਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਪੇਖਿਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਸਵੈਚਲਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਤੋਡ਼ਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਸੀਸੀਈਆਰਐੱਨ ਵਿਖੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇੱਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਜਰਨਲ, ''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="HiggsMechanism">Staff (5 January 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history Brief History of the Higgs Mechanism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121112153436/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history|date=12 November 2012}} The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>{{Cite journal|last=Higgs|first=P. W.|author-link=Peter Higgs|year=1964|title=Broken symmetries, massless particles and gauge fields|journal=Physics Letters|volume=12|issue=2|pages=132–201|bibcode=1964PhL....12..132H|doi=10.1016/0031-9163(64)91136-9}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਡਲ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਪੇਪਰ ਲਿਖਿਆ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਪਰ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ "ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਨਹੀਂ" ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਪੈਰਾ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪੇਪਰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿ ਲੈਟਰਜ਼, ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਰਸਾਲਾ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪੇਪਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਪਿੱਨ-ਜ਼ੀਰੋ ਬੋਸੌਨ (ਹੁਣ [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ।<ref name="HiggsMechanism">Staff (5 January 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history Brief History of the Higgs Mechanism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121112153436/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history|date=12 November 2012}} The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>{{Cite journal|last=Higgs|first=P.|author-link=Peter Higgs|year=1964|title=Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=16|pages=508–509|bibcode=1964PhRvL..13..508H|doi=10.1103/PhysRevLett.13.508|doi-access=free}}</ref>ਹੋਰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਰਾਬਰਟ ਬਰਾਉਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਟ ਅਤੇ ਗੇਰਾਲਡ ਗੁਰਾਲਨਿਕ, ਸੀ. ਆਰ. ਹੈਗਨ ਅਤੇ ਟੌਮ ਕਿਬਲ ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=Englert|first=F.|last2=Brout|first2=R.|author-link2=Robert Brout|year=1964|title=Broken Symmetry and the Mass of Gauge Vector Mesons|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=9|pages=321|bibcode=1964PhRvL..13..321E|doi=10.1103/PhysRevLett.13.321|pmid=François Englert|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Guralnik|first=G.|last2=Hagen|first2=C.|author-link2=C. R. Hagen|last3=Kibble|first3=T.|author-link3=Tom W. B. Kibble|year=1964|title=Global Conservation Laws and Massless Particles|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=20|pages=585|bibcode=1964PhRvL..13..585G|doi=10.1103/PhysRevLett.13.585|pmid=Gerald Guralnik|doi-access=free}}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਬਰਾਊਟ ਅਤੇ ਐਂਗਲਟ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਿਗਜ਼, ਗੁਰਾਲਨਿਕ, ਹੈਗਨ, ਕਿਬਲ, ਬਰਾਉਟ ਅਤੇ ਐਂਗਲਟ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬੋਸੌਨ ਖੋਜ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਤਿੰਨ ਪੇਪਰਾਂ ਨੂੰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿ Review ਲੈਟਰਜ਼ ਦੀ 50 ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਦੇ ਪੇਪਰਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Physical Review Letters – 50th Anniversary Milestone Papers |url=http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20100110134128/http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 |archive-date=10 January 2010 |access-date=5 July 2012 |publisher=Prl.aps.org}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੇਪਰ ਨੇ ਸਮਾਨ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ, 1964 ਦੇ ਪੀ. ਆਰ. ਐਲ. ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਵਾਲੇ ਪੇਪਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਧੀ 1962 ਵਿੱਚ ਫਿਲਿਪ ਐਂਡਰਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਪੇਖਿਕ ਮਾਡਲ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2]<ref>{{Cite journal|last=Anderson|first=P.|year=1963|title=Plasmons, Gauge Invariance, and Mass|journal=Physical Review|volume=130|issue=1|pages=439–442|bibcode=1963PhRv..130..439A|doi=10.1103/PhysRev.130.439}}</ref> 4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਸੀਈਆਰਐਨ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਏਟੀਐਲਏਐਸ ਅਤੇ ਕੰਪੈਕਟ ਮੁਓਨ ਸੋਲਨੋਇਡ (ਸੀਐਟਲਸ) ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੰਕੇਤ ਵੇਖੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪੁੰਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 126 ਗੀਗਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਵੋਲਟਸ (ਜੀਈਵੀ). <ref>{{Cite web |date=4 July 2012 |title=Higgs within reach |url=http://home.web.cern.ch/about/updates/2012/07/higgs-within-reach |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121213103220/http://home.web.cern.ch/about/updates/2012/07/higgs-within-reach |archive-date=13 December 2012 |access-date=6 July 2012 |publisher=CERN}}</ref>ਜਿਨੇਵਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, "ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੰਨੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ।" ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਦੀ ਇਹ ਸੰਭਾਵਤ ਪੁਸ਼ਟੀ ਉਸੇ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="BBC-04Jul12">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|title=Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC|date=4 July 2012|work=BBC|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153930/https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|archive-date=31 July 2018}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455 "Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC"]. </cite></ref><ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> == ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ]] ਤੋਂ 1981 ਹਿਊਜ਼ ਮੈਡਲ, ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਫਿਜਿਕਸ ਤੋਂ 1984 ਰਦਰਫੋਰਡ ਮੈਡਲ, 1997 ਡੀਰਾਕ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1997 ਹਾਈ ਐਨਰਜੀ ਅਤੇ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2004 ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੰਚ ਵੁਲਫ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਰਾਇਲ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਤੋਂ 2009 ਆਸਕਰ ਕਲੇਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਲੈਕਚਰ ਮੈਡਲ, 2010 ਅਮੈਰੀਕਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਜੇ. ਜੇ. ਸਕੁਰਾਈ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਹਿਗਜ਼ ਮੈਡਲ 2012 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੀ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2015 ਕੋਪਲੇ ਮੈਡਲ, ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>{{Cite web |last=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=20 July 2015 |title=Prof Peter Higgs wins the Royal Society's Copley Medal |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-33594055 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723043456/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-33594055 |archive-date=23 July 2015 |access-date=22 July 2015 |website=BBC News}}</ref> === ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ === [[ਤਸਵੀਰ:The_Edinburgh_Award_(14598791818).jpg|thumb|ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਹੱਥ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ]] ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 2011 ਲਈ ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੰਜਵਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2007 ਵਿੱਚ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ [[ਐਡਿਨਬਰਾ|ਐਡਿਨਬਰਗ]] ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=The Edinburgh Award |url=http://www.edinburgh.gov.uk/info/671/civic_recognition-people/916/honours_and_civic_awards/3 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120729111115/http://www.edinburgh.gov.uk/info/671/civic_recognition-people/916/honours_and_civic_awards/3 |archive-date=29 July 2012 |access-date=3 July 2012 |publisher=The City of Edinburgh Council}}</ref> ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 24 ਫਰਵਰੀ 2012 ਨੂੰ ਸਿਟੀ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੇ ਲਾਰਡ ਪ੍ਰੋਵੋਸਟ, ਰਾਈਟ ਹੋਨ ਜਾਰਜ ਗ੍ਰੱਬ ਦੁਆਰਾ ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਿਆਲਾ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿਟੀ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਕੁਆਡਰੇਂਗਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਥਨੈਸ ਪੱਥਰ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.edinburgh.gov.uk/news/article/809/acclaimed_physicist_presented_with_edinburgh_award|title=Acclaimed physicist presented with Edinburgh Award|date=27 February 2012|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120731140012/http://www.edinburgh.gov.uk/news/article/809/acclaimed_physicist_presented_with_edinburgh_award|archive-date=31 July 2012|publisher=The City of Edinburgh Council}}</ref><ref name="Scotsman-25Feb12">{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|title='They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know|date=25 February 2012|work=[[The Scotsman]]|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|archive-date=6 July 2012}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17161692|title=Higgs: Edinburgh Award is a great surprise|date=24 February 2012|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120704182827/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17161692|archive-date=4 July 2012|publisher=BBC}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ 2013 ਵਿੱਚ [[ਬਰਿਸਟਲ|ਬ੍ਰਿਸਟਲ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-23177670|title=Peter Higgs receives the freedom of the city of Bristol|date=4 July 2013|work=BBC News|access-date=2 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815012229/https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-23177670|archive-date=15 August 2021}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ 'ਫ੍ਰੀਡਮ ਆਫ਼ ਦ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ' ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਊਕੈਸਲ ਗੇਟਸਹੈੱਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਲੋਕਲ ਹੀਰੋਜ਼ ਵਾਕ ਆਫ ਫੇਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਨਿਊਕੈਸਲ ਕਵੇਸਾਈਡ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.chroniclelive.co.uk/news/north-east-news/quayside-walk-fame-going-new-14160306|title=The Quayside 'Walk of Fame' is going to get some new names|last=Henderson|first=Tony|date=16 January 2018|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409175213/https://www.chroniclelive.co.uk/news/north-east-news/quayside-walk-fame-going-new-14160306|archive-date=9 April 2024|publisher=The Chronicle}}</ref> === ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਹਿਗਜ਼ ਸੈਂਟਰ === 6 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਹਿਗਜ਼ ਸੈਂਟਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ "ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ" ਦੀ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।<ref>{{Cite web |title=Higgs Centre for Theoretical Physics |url=http://higgs.ph.ed.ac.uk |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116191812/https://higgs.ph.ed.ac.uk/ |archive-date=16 November 2018 |access-date=17 November 2018 |publisher=The University of Edinburgh}}</ref> ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ [[ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ|ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਬਿਲਡਿੰਗ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਫਿਜੀਕਸ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਆਈਜੀਈਐਮ 2015 ਟੀਮ (ਕਲਾਸਏਫੀਈਡੀ) ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕ ਚੇਅਰ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2012/jul/06/prof-higgs-nice-right-boson|title=Prof Higgs: nice to be right about boson|date=6 July 2012|work=The Guardian|access-date=6 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012024232/http://www.theguardian.com/science/2012/jul/06/prof-higgs-nice-right-boson|archive-date=12 October 2013|location=London}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 July 2012 |title=University to support new physics research |url=http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgscentre-050712 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120709021545/http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgscentre-050712 |archive-date=9 July 2012 |access-date=6 July 2012 |publisher=The University of Edinburgh}}</ref> === ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ === 8 ਅਕਤੂਬਰ 2013 ਨੂੰ, ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ 2013 ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਗੇ "ਇੱਕ ਵਿਧੀ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੋਜ ਲਈ ਜੋ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੀ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ", ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=8 October 2013 |title=Press release from Royal Swedish Academy of Sciences |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/press.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131008193310/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/press.pdf |archive-date=8 October 2013 |access-date=8 October 2013}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਧਿਆਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਗੁਆਂਢੀ ਦੁਆਰਾ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b03vdx7m|title=The Life Scientific|last=Boucle|first=Anna|date=18 February 2014|access-date=20 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150523100957/http://www.bbc.co.uk/programmes/b03vdx7m|archive-date=23 May 2015|publisher=BBC RADIO4}}</ref><ref>{{Cite web |title=Peter Higgs was told about Nobel Prize by passing motorist |url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/10372394/Peter-Higgs-was-told-about-Nobel-Prize-by-passing-motorist.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140715235308/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/10372394/Peter-Higgs-was-told-about-Nobel-Prize-by-passing-motorist.html |archive-date=15 July 2014 |access-date=3 April 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-24493400|title=Prof Peter Higgs did not know he had won Nobel Prize|date=11 October 2013|work=BBC News|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160528202708/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-24493400|archive-date=28 May 2016}}</ref> === ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਪੇਨੀਅਨਜ਼ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ === ਹਿਗਜ਼ ਨੇ 1999 ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਹੁੱਡ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ 2012 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਪੇਨੀਅਨਜ਼ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/peter-higgs-turned-down-knighthood-from-tony-blair-1-3142826|title=Peter Higgs turned down knighthood from Tony Blair|date=16 October 2013|work=The Scotsman|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512215159/http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/peter-higgs-turned-down-knighthood-from-tony-blair-1-3142826|archive-date=12 May 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20855404|title=Peter Higgs: honour for physicist who proposed particle|last=Rincon|first=Paul|date=29 December 2012|work=BBC News|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608081813/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20855404|archive-date=8 June 2013}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਹੁਕਮ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਗਲਤ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਆਰਡਰ ਕੋਈ ਸਿਰਲੇਖ ਜਾਂ ਤਰਜੀਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਆਰਡਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ {{ਛੋਟਾ|CH}} ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ''... ''ਉਸੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੀਐਚ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ "ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਨਰੇਰੀ ਸਵਿਸ ਹਾਂ". ਉਸਨੂੰ 1 ਜੁਲਾਈ 2014 ਨੂੰ ਹੋਲੀਰੂਡ ਹਾਊਸ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਤੋਂ ਆਰਡਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=6 December 2013|work=The Guardian|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|archive-date=20 May 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thecourier.co.uk/news/scotland/physicist-higgs-honoured-by-queen-1.449255|title=Physicist Higgs honoured by Queen|last=Press Association|date=1 July 2014|work=The Courier|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714201209/http://www.thecourier.co.uk/news/scotland/physicist-higgs-honoured-by-queen-1.449255|archive-date=14 July 2014}}</ref> === ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀਆਂ === ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨਃ  {{div col|colwidth=35em}} * DSc [[University of Bristol]] 1997<ref name="cv">{{cite web|title=Peter Higgs: Curriculum Vitae|url=http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|website=[[University of Edinburgh]]|access-date=8 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|archive-date=14 October 2013|url-status=live}}</ref> * DSc [[University of Edinburgh]] 1998<ref name="cv"/> * DSc [[University of Glasgow]] 2002<ref name="cv"/> * DSc [[Swansea University]] 2008<ref name="cv"/> * DSc [[King's College London]] 2009<ref name="cv"/> * DSc [[University College London]] 2010<ref name="cv"/> * ScD [[University of Cambridge]] 2012<ref name="cv"/> * DSc [[Heriot-Watt University]] 2012<ref name="cv"/> * PhD [[International School for Advanced Studies|SISSA, Trieste]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of Durham]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of Manchester]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of St Andrews]] 2014<ref name="cv"/> * DSc [[Université libre de Bruxelles|Free University of Brussels]] (ULB) 2014<ref name="cv"/> * DSc [[University of North Carolina at Chapel Hill]] 2015<ref name="cv"/> * DSc [[Queen's University Belfast]] 2015<ref name="cv"/> * ScD [[Trinity College Dublin]] 2016<ref name="cv"/> {{div col end}} ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਕੇਨ ਕਰੀ ਦੁਆਰਾ 2008 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="tait-portrait">{{Cite web |title=Portrait of Peter Higgs by Ken Currie, 2010 |url=http://www.tait.ac.uk/Peter_Higgs_by_Ken_Currie.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120323094144/http://www.tait.ac.uk/Peter_Higgs_by_Ken_Currie.html |archive-date=23 March 2012 |access-date=28 April 2011 |website=The Tait Institute}}</ref> ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਕੂਲ ਆਫ ਫਿਜਿਕਸ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਆਫ ਮੈਥੇਮੈਟਿਕਸ ਦੇ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈਲ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਤੇ ਲਟਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article5835305.ece|title=Portrait of a man at beginning of time|last=Wade|first=Mike|work=The Times|access-date=28 April 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20240410034112/https://www.thetimes.co.uk/|archive-date=10 April 2024|location=London}}{{Subscription required}}</ref><ref>{{Cite web |title=Great minds meet at portrait unveiling |url=http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgs-portait-030309 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110706062603/http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgs-portait-030309 |archive-date=6 July 2011 |access-date=28 April 2011 |website=The University of Edinburgh}}</ref><ref name="tait-portrait" /> ਲੂਸਿੰਡਾ ਮੈਕੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਚਿੱਤਰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੋਰਟਰੇਟ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹਿਗਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰ ਲਟਕਦੀ ਹੈ, ਹਿਗਜ਼ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰ੍ਕ ਮੈਕਸਵੈਲ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਹੈ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰੋ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪੋਰਟਰੇਟ ਨੂੰ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੁਆਰਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-22912483|title=Prof Peter Higgs: New portrait of boson particle physicist|work=BBC|access-date=4 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023181054/https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-22912483|archive-date=23 October 2018}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰ == ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਐਡੀਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ (ਸੀ. ਐਨ. ਡੀ.) ਦੇ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਕਾਰਕੁਨ ਜੋਡੀ ਵਿਲੀਅਮਸਨ ਨਾਲ 1963 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=https://www.scotsman.com/news/jodys-caring-and-warmth-an-inspiration-2463777 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240410094330/https://www.scotsman.com/news/jodys-caring-and-warmth-an-inspiration-2463777 |archive-date=10 April 2024 |access-date=10 April 2024}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਅਗਸਤ 1965 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=Higgs The invention and discovery of the 'God Particle'|last=Baggot|first=Jim|date=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-960349-7|edition=First|location=Fountaindale Public Library|pages=90–91}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨਃ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ, ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਜੌਨੀ, ਇੱਕੋ ਜੈਜ਼ ਸੰਗੀਤਕਾਰ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੋਤੇ ਵੀ ਸਨ।<ref name="Scotsman-25Feb12">{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|title='They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know|date=25 February 2012|work=[[The Scotsman]]|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|archive-date=6 July 2012}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574 "'They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know"]. </cite></ref> ਹਿਗਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮਸਨ ਦਾ 1972 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ 2008 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦੋਸਤ ਰਹੇ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-obituary|title=Peter Higgs obituary|last=Close|first=Frank|date=9 April 2024|work=The Guardian|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409202636/https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-obituary|archive-date=9 April 2024|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸੀਐਨਡੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਮੂਹ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਭੁਗਤਾਨ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref name="Telegraph">{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3338770/Prof-Peter-Higgs-profile.html|title=Prof Peter Higgs profile|last=Highfield|first=Roger|date=7 April 2008|work=The Telegraph|access-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015234155/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3338770/Prof-Peter-Higgs-profile.html|archive-date=15 October 2013|location=London}}</ref> ਉਹ [[ਗ੍ਰੀਨਪੀਸ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਜੀਵ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।[2]<ref name="Telegraph" /> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 2004 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵੁਲਫ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਬਰਟ ਬਰਾਊਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਨਾਲ [[ਇਜ਼ਰਾਇਲ|ਇਜ਼ਰਾਈਲ]] ਦੇ ਸਲੂਕ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ [[ਜੇਰੂਸਲਮ|ਯਰੂਸ਼ਲਮ]] ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="Indie-heart">{{Cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/science/the-heart-of-the-matter-54071.html|title=The heart of the matter|last=Rodgers|first=Peter|date=1 September 2004|work=The Independent|access-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216044344/http://www.independent.co.uk/news/science/the-heart-of-the-matter-54071.html|archive-date=16 December 2013|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਟਾਫ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਕੀਤਾ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=6 December 2013|work=The Guardian|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|archive-date=20 May 2014}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAitkenhead2013">Aitkenhead, Decca (6 December 2013). </cite></ref> ਹਿਗਜ਼ ਇੱਕ [[ਨਾਸਤਿਕਤਾ|ਨਾਸਤਿਕ]] ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics|title=The god of small things|last=Sample|first=Ian|date=17 November 2007|work=The Guardian|access-date=21 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131001003347/http://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics|archive-date=1 October 2013|location=London|quote=The name has stuck, but makes Higgs wince and raises the hackles of other theorists. "I wish he hadn't done it," he says. "I have to explain to people it was a joke. I'm an atheist, but I have an uneasy feeling that playing around with names like that could be unnecessarily offensive to people who are religious."}}</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਰਿਚਰਡ ਡੋਕਿਨਜ਼|ਰਿਚਰਡ ਡੌਕਿਨਜ਼]] ਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਦਾ "[[ਬੁਨਿਆਦਵਾਦ|ਕੱਟੜਪੰਥੀ]]" ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੱਸਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/science/9770707/Has-Richard-Dawkins-found-a-worthy-opponent-at-last.html|title=Has Richard Dawkins found a worthy opponent at last?|last=Farndale|first=Nigel|date=29 December 2012|work=The Daily Telegraph|access-date=10 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190510014950/https://www.telegraph.co.uk/news/science/9770707/Has-Richard-Dawkins-found-a-worthy-opponent-at-last.html|archive-date=10 May 2019|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ "ਰੱਬ ਦੇ ਕਣ" ਉਪਨਾਮ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ।<ref>[https://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSL0765287220080407?sp=true Key scientist sure "God particle" will be found soon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210223193233/https://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSL0765287220080407?sp=true|date=23 February 2021}} Reuters news story. </ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ", ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ 'ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦਿਆਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਤੌਰਾ|ਤੋਰਾਹ]], [[ਕ਼ੁਰਆਨ|ਕੁਰਾਨ]] ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੇ ਕਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 2013 ਵਿੱਚ ਡੈੱਕਾ ਐਟਕੇਨਹੈੱਡ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀਃ <ref>{{Cite web |last=Aitkenhead |first=Decca |date=6 December 2013 |title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence' |url=http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence |archive-date=20 May 2014 |access-date=26 May 2022 |website=the Guardian |language=en}}</ref> {{Blockquote|text=I'm not a believer. Some people get confused between the science and the theology. They claim that what happened at [[Cern]] proves the existence of God. The church in Spain has also been guilty of using that name as evidence for what they want to prove. [It] reinforces confused thinking in the heads of people who are already thinking in a confused way. If they believe that story about creation in seven days, are they being intelligent?|author=|title=''[[The Guardian]]''|source=6 December 2013}} ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਦਾ ਇਹ ਉਪਨਾਮ ਲਿਓਨ ਲੈਡਰਮੈਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਰੱਬ ਦਾ ਕਣਃ ਜੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਜਵਾਬ ਹੈ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ? ਪਰ ਇਹ ਨਾਮ ਲੈਡਰਮੈਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈਃ ਲੈਡਰਮੈਨ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ "ਗੱਡੇਮੈਨ ਕਣ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2008/jun/30/higgs.boson.cern|title=Father of the 'God Particle'|last=Randerson|first=James|date=30 June 2008|work=The Guardian|access-date=16 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161201180117/https://www.theguardian.com/science/2008/jun/30/higgs.boson.cern|archive-date=1 December 2016|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਦੀ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 94 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref name="NYT-20240409">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/04/09/science/peter-higgs-dead.html|title=Peter Higgs, Nobelist Who Predicted the 'God Particle,' Dies at 94|last=Overbye|first=Dennis|date=9 April 2024|work=[[The New York Times]]|access-date=10 April 2024|archive-url=https://archive.ph/ChcEI|archive-date=9 April 2024|author-link=Dennis Overbye}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94|title=Peter Higgs, physicist who discovered Higgs boson, dies aged 94|last=Carrell|first=Severin|date=9 April 2024|work=The Guardian|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409162633/https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94|archive-date=9 April 2024|last2=|first2=|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} <references responsive="1"></references> == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * {{Cite book|title=Elusive: How Peter Higgs Solved the Mystery of Mass|last=Close|first=Frank|date=6 July 2023|publisher=Penguin Press|isbn=978-0-14-199758-2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.ph.ed.ac.uk/higgs ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਹਿਗਜ਼ ਸਾਈਟ] * ਪੀ ਡਬਲਯੂ ਹਿਗਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਪੇਪਰਾਂ ਦੀ ਗੂਗਲ ਸਕਾਲਰ ਸੂਚੀ * [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-16222710 ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਬੀਬੀਸੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ] * [https://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ]-ਦਿ ਗਾਰਡੀਅਨ ਵਿੱਚ ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ * ਮਾਈ ਲਾਈਫ ਐਜ਼ ਏ ਬੋਸੌਨ-ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। * [http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 ਭੌਤਿਕ ਸਮੀਖਿਆ ਪੱਤਰ-50ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਪੇਪਰ] * [http://cerncourier.com/cws/article/cern/32522 ਸੀ. ਈ. ਆਰ. ਐੱਨ. ਕੋਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਸਟੀਵਨ ਵੇਨਬਰਗ ਸਵੈਚਲਿਤ ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।] * ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ਵ, ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਹਿਗਜ਼ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Archived 17 January 2010 at the Wayback Machine * [http://www.scholarpedia.org/article/Englert-Brout-Higgs-Guralnik-Hagen-Kibble_mechanism ਇੰਗਲਰਟ-ਬ੍ਰਾਊਟ-ਹਿਗਜ਼-ਗੁਰਾਨਿਕ-ਹੈਗਨ-ਕਿਬਲ ਵਿਧੀ ਵਿਦਵਾਨ-ਜਨੂੰਨ ਉੱਤੇ] * [http://www.scholarpedia.org/article/Englert-Brout-Higgs-Guralnik-Hagen-Kibble_mechanism_%28history%29 ਇੰਗਲਰਟ-ਬ੍ਰਾਊਟ-ਹਿਗਜ਼-ਗੁਰਾਨਿਕ-ਹੈਗਨ-ਕਿਬਲ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸ] * [https://www.youtube.com/view_play_list?p=BDA16F52CA3C9B1D ਸਕੁਰਾਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀਡੀਓ] * [http://metode.cat/en/Issues/Interview/Peter-Higgs "ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ" ਦਿ ਗੌਡ ਪਾਰਟੀਕਲ "ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਹੁੰਦਾ।] * [https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-boson-academic-system ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ਃ ਮੈਂ ਅੱਜ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਉਤਪਾਦਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗਾ] * 8 ਦਸੰਬਰ 2013 ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਲੈਕਚਰ ਸਮੇਤ Nobelprize.org 'ਤੇ {{Nobelprize}} "ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਥਿਊਰਮ ਤੋਂ ਬਚਣਾ" {{S-start}} {{s-ach|aw}} {{S-bef}} {{s-ttl|title=[[Nobel Prize in Physics]] laureate|with=[[François Englert]]|years=2013}} {{S-aft}} {{s-end}}{{2013 Nobel Prize winners}}{{Princess of Asturias Award for Technical and Scientific Research}}{{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1929]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]] l4s9uk3gddn9qk5bdxj5shucbz564v2 750095 750094 2024-04-11T07:11:10Z Harchand Bhinder 3793 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name = ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ | image = Nobel Prize 24 2013 (cropped).jpg | caption = 2013 ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ | birth_name = ਪੀਟਰ ਵੇਰ ਹਿਗਜ਼ | birth_date = {{ਜਨਮ ਤਰੀਕ|1929|5|29|df=y}} | birth_place = [[Newcastle upon Tyne]], England | death_date = {{death date and age|2024|04|08|1929|5|29|df=y}} | death_place = [[Edinburgh]], Scotland | nationality = British<ref>{{cite web|url=http://www.stfc.ac.uk/research/particle-physics-and-particle-astrophysics/peter-higgs-a-truly-british-scientist/|title=Peter Higgs: a truly British scientist|access-date=6 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161010103534/http://www.stfc.ac.uk/research/particle-physics-and-particle-astrophysics/peter-higgs-a-truly-british-scientist/|archive-date=10 October 2016|url-status=live}}</ref> | alma_mater = [[King's College London]] ([[BSc]], [[MSc]], [[PhD]]) | thesis_title = Some problems in the theory of molecular vibrations | thesis_url = http://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.572829 | thesis_year = 1955 | doctoral_students = {{Plainlist| * [[Lewis Ryder]]<ref>{{Cite web |last=Bowder |first=Bill |date=10 April 2008 |title=Search begins for 'God particle' |url=https://www.churchtimes.co.uk/articles/2008/11-april/news/uk/search-begins-for-god-particle |access-date=9 April 2024 |website=[[Church Times]] |quote=Dr Lewis Ryder, (...), who was supervised by Professor Higgs, |archive-date=9 April 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240409202105/https://www.churchtimes.co.uk/articles/2008/11-april/news/uk/search-begins-for-god-particle |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Lewis Ryder |url=https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=145735 |access-date=9 April 2024 |website=[[Mathematics Genealogy Project]] |archive-date=1 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230401225627/https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=145735 |url-status=live }}</ref> * [[David Wallace (physicist)|David Wallace]]<ref name="mathgene"/> * [[Christopher Bishop]]<ref name=theburgh>{{cite web|publisher=[[University of Edinburgh School of Informatics]]|title=Professor Christopher Bishop elected Fellow of the Royal Society of Edinburgh|access-date=8 September 2020|url=https://www.inf.ed.ac.uk/events/news/chrisbishopfrse.html|archive-date=19 October 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221019101249/https://www.inf.ed.ac.uk/events/news/chrisbishopfrse.html|url-status=live}}</ref>}} | known_for = [[Higgs boson]]<br />[[Higgs field]]<br />[[Higgs mechanism]]<br />[[Spontaneous symmetry breaking]] | influences = | signature = Signature of British physicist Peter Higgs.png | website = {{Official URL}} | spouse = {{marriage|Jody Williamson|1963|1972|reason=divorced}} | children = 2 }} '''ਪੀਟਰ ਵੇਅਰ ਹਿਗਜ਼''' CH FRS FRSE HonFInstP (29 ਮਈ 1929-8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ|ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]], ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਅਤੇ [[ਉੱਪ-ਪਰਮਾਣੂ ਕਣ|ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣ]] ਦੇ ਪੁੰਜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਨੋਬਲ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਸੀ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref><ref name="NYT-20140915">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/09/16/science/a-discoverer-as-elusive-as-his-particle-.html|title=A Discoverer as Elusive as His Particle|last=Overbye|first=Dennis|date=15 September 2014|work=[[New York Times]]|access-date=15 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140915201006/http://www.nytimes.com/2014/09/16/science/a-discoverer-as-elusive-as-his-particle-.html|archive-date=15 September 2014|author-link=Dennis Overbye}}</ref><ref>Overbye, Dennis. </ref><ref name="NYT-20220715">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/06/14/books/review/elusive-peter-higgs-frank-close.html|title=The Recluse Who Confronted the Mystery of the Universe – Frank Close's "Elusive" looks at the life and work of the man who changed our ideas about the basis of matter.|last=Blum|first=Deborah|date=15 July 2022|work=[[The New York Times]]|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220925042341/https://www.nytimes.com/2022/06/14/books/review/elusive-peter-higgs-frank-close.html|archive-date=25 September 2022}}</ref> 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਵੀਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਸਮਰੂਪਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਣ|ਮੁਢਲੇ ਕਣ]] ਦੇ [[ਪੁੰਜ]] ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਪਰ ਡਬਲਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ੈੱਡ ਬੋਸੌਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਖੌਤੀ [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]], ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿਗਜ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕਣ, [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਖੋਜ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮਹਾਨ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=Griffiths |first=Martin |date=1 May 2007 |title=The tale of the blogs' boson |url=https://physicsworld.com/a/the-tale-of-the-blogs-boson/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806041418/https://physicsworld.com/a/the-tale-of-the-blogs-boson/ |archive-date=6 August 2020 |access-date=5 March 2020 |website=[[Physics World]]}}</ref><ref>Fermilab Today (16 June 2005) [http://www.fnal.gov/pub/today/archive_2005/today05-06-16.html Fermilab Results of the Week. ]</ref> 4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਸੀਸੀਈਆਰਐੱਨ ਨੇ ਲਾਰਜ ਹੈਡ੍ਰੋਨ ਕੋਲੀਡਰ ਵਿਖੇ ਬੋਸੌਨ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ।<ref name="BBC-04Jul12">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|title=Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC|date=4 July 2012|work=BBC|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153930/https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|archive-date=31 July 2018}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਦੇ [[ਮਿਅਾਰੀ ਨਮੂਨਾ|ਸਟੈਂਡਰਡ ਮਾਡਲ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਤ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਣਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪੁੰਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<ref>Rincon, Paul (10 March 2004) [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3546973.stm Fermilab 'God Particle' may have been seen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080719045753/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3546973.stm|date=19 July 2008}} Retrieved on 27 May 2008</ref> [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਸਾਥੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ [[ਸਟੀਫਨ ਹਾਕਿੰਗ]] ਨੂੰ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਕੀਤਾ, 2013 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=4 July 2012 |title=Higgs boson breakthrough should earn physicist behind search Nobel Prize: Stephen Hawking |url=http://news.nationalpost.com/2012/07/04/higgs-boson-stephen-hawking |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120705092920/http://news.nationalpost.com/2012/07/04/higgs-boson-stephen-hawking/ |archive-date=5 July 2012 |access-date=5 July 2012 |website=National Press}}</ref><ref>Amos, Jonathan (8 October 2013) [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-24445325 Higgs: Five decades of noble endeavour] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160611120757/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-24445325|date=11 June 2016}} BBC News Science and Environment; retrieved 8 October 2013</ref> == ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ ਦੇ ਐਲਸਵਿਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਥਾਮਸ ਵੇਅਰ ਹਿਗਜ਼ (1898-1962) ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗਰਟਰੂਡ ਮੌਡ ਨੀ ਕੋਗਿਲ (1895-1969) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>GRO Register of Births: Peter W Higgs, Jun 1929 10b 72 Newcastle T., mmn = Coghill</ref><ref>GRO Register of Marriages: Thomas W Higgs = Gertrude M Coghill, Sep 1924 6a 197 Bristol</ref><ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref>Macdonald, Kenneth (10 April 2013) [https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-22073080 Peter Higgs: Behind the scenes at the Universe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181015202639/https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-22073080|date=15 October 2018}}. </ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਊਂਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਮੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ, ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Peter Higgs |url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2013/higgs/facts/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701072006/https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2013/higgs/facts/ |archive-date=1 July 2020 |access-date=9 April 2024 |website=The Nobel Prize}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਬੈਡਫੋਰਡ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਹਿਗਜ਼ ਪਿਛੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ [[ਬਰਿਸਟਲ|ਬ੍ਰਿਸਟਲ]] ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1941 ਤੋਂ 1946 ਤੱਕ ਬ੍ਰਿਸਟਲ ਦੇ ਕੋਥਮ ਗ੍ਰਾਮਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, [[ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, [[ਪੌਲ ਡੀਰੈਕ (ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ)|ਪਾਲ ਡੀਰਾਕ]] ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ।[1]<ref>The Cotham Grammar School, a High-Performing Specialist Co-operative Academy [http://www.cotham.bristol.sch.uk/news/default.asp?storyID=208, The Dirac-Higgs Science Centre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130523211320/http://www.cotham.bristol.sch.uk/news/default.asp?storyID=208,|date=23 May 2013}} Retrieved 10 January 2013</ref>[4]<ref name="Guardian" /> 1946 ਵਿੱਚ, 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ 1947 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1950 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਆਨਰਜ਼ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1952 ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Peter Higgs |url=https://www.kcl.ac.uk/people/peter-higgs |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230605170506/https://www.kcl.ac.uk/people/peter-higgs |archive-date=5 June 2023 |access-date=9 April 2024 |website=King's College London}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ 1851 ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਈ ਰਾਇਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ 1851 ਦੀ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਕੌਲਸਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ ਲੋਂਗੁਏਟ-ਹਿਗਿੰਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਅਣੂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।<ref>1851 Royal Commission Archives</ref><ref name="higgsphd" /> ਉਸ ਨੂੰ 1954 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅਣੂ ਕੰਬਣਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੀ ਐਚ ਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3]<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>{{Cite web |last=King's College London |title=Professor Peter Higgs |url=http://www.kcl.ac.uk/aboutkings/history/famouspeople/peterhiggs.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131011101353/http://www.kcl.ac.uk/aboutkings/history/famouspeople/peterhiggs.aspx |archive-date=11 October 2013 |access-date=8 October 2013}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ ਅਤੇ ਖੋਜ == ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ID1) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਲੰਦਨ (ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਅਸਥਾਈ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ) ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ 1960 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਟੈਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਥੇਮੈਟੀਕਲ ਫਿਜੀਕਸ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ 1949 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪੱਛਮੀ ਹਾਈਲੈਂਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਈਕਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ] ਉਸ ਨੂੰ ਰੀਡਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, 1974 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ (ਐੱਫ. ਆਰ. ਐੱਸ. ਈ.) ਦਾ ਫੈਲੋ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 1980 ਵਿੱਚ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਚੇਅਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਹ 1996 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐਮੀਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੇ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 1983 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਫੈਲੋ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫਿਜਿਕਸ ਦਾ ਫੈਲੋ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1984 ਵਿੱਚ ਰਦਰਫ਼ਰਡ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1997 ਵਿੱਚ [[ਬ੍ਰਿਸਟਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। 2008 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੈਨਸੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।<ref name="SUHF">{{Cite web |title=Swansea University Honorary Fellowship |url=http://www.swan.ac.uk/news_centre/releases/080908cernlhc/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121012072248/http://www.swan.ac.uk/news_centre/releases/080908cernlhc/ |archive-date=12 October 2012 |access-date=20 December 2011 |website=Swansea University}}</ref> ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਹਿਗਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਪੁੰਜ]] ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗੇ, ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪੁੰਜ ਰਹਿਤ ਕਣਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ|ਹਿਗਜ਼ ਫੀਲਡ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ) ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਮੁਢਲੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਜ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref name="EB">[http://www.britannica.com/eb/article-9040396/Higgs-particle "Higgs particle"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071121144551/http://www.britannica.com/eb/article-9040396/Higgs-particle|date=21 November 2007}}, ''Encyclopædia Britannica'', 2007.</ref> [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]] ਹਿਗਜ਼ ਫੀਲਡ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਆਰਕਾਂ ਅਤੇ ਲੈਪਟੌਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Rajasekaran|first=G.|year=2012|title=Standard model, Higgs Boson and what next?|journal=Resonance|volume=17|issue=10|pages=956–973|doi=10.1007/s12045-012-0110-z}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੌਨ ਅਤੇ ਨਿਊਟ੍ਰੌਨ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਗਲੂਔਨ ਜੋ ਕੁਆਰਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋਡ਼ਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਣ ਪੁੰਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਅਧਾਰ ਜਾਪਾਨੀ ਜੰਮਪਲ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਯੋਇਚੀਰੋ ਨੰਬੂ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੰਬੂ ਨੇ ਇੱਕ ਥਿਊਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਸੰਘਣੇ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰਕੰਡਕਟੀਵਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਥਿਊਰੀ ਨੇ ਪੁੰਜ ਰਹਿਤ ਕਣਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ (ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਦੀ ਥਿਊਰਮ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਗਲਤ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਸੀ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਹਾਈਲੈਂਡਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਹਫਤੇ ਦੇ ਕੈਂਪਿੰਗ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਨਿਊ ਟਾਊਨ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਸਨ।<ref>Martin, Victoria (14 December 2011) [http://www.scotsman.com/news/victoria-martin-soon-we-ll-be-able-to-pinpoint-that-particle-1-2007674 Soon we'll be able to pinpoint that particle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130414012702/http://www.scotsman.com/news/victoria-martin-soon-we-ll-be-able-to-pinpoint-that-particle-1-2007674|date=14 April 2013}} The Scotsman, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>Collins, Nick (4 July 2012) [https://www.telegraph.co.uk/science/large-hadron-collider/9376804/Higgs-boson-Prof-Stephen-Hawking-loses-100-bet.html Higgs boson: Prof Stephen Hawking loses $100 bet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006035656/http://www.telegraph.co.uk/science/large-hadron-collider/9376804/Higgs-boson-Prof-Stephen-Hawking-loses-100-bet.html|date=6 October 2014}} ''The Telegraph.'' </ref><ref>Staff (4 July 2012) [http://www.heraldscotland.com/mobile/news/home-news/scientists-discover-god-particle.1341391087?_=5cea478733fd836f7011cad7ebcab19ffc029d96 Scientists discover 'God' particle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130603010151/http://www.heraldscotland.com/mobile/news/home-news/scientists-discover-god-particle.1341391087?_=5cea478733fd836f7011cad7ebcab19ffc029d96|date=3 June 2013}} ''The Herald.'' </ref> ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਥਿਊਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ "ਯੂਰੇਕਾ ਪਲ" ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-17161657|title=Meeting the Boson Man: Professor Peter Higgs|date=24 February 2012|work=BBC News|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160620095825/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-17161657|archive-date=20 June 2016}}</ref> ਉਸਨੇ ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪੇਪਰ ਲਿਖਿਆ (ਮਾਸਲੈੱਸ ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਦੋਂ ਸਥਾਨਕ ਸਮਰੂਪਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਪੇਖਿਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਸਵੈਚਲਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਤੋਡ਼ਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਸੀਸੀਈਆਰਐੱਨ ਵਿਖੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇੱਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਜਰਨਲ, ''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="HiggsMechanism">Staff (5 January 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history Brief History of the Higgs Mechanism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121112153436/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history|date=12 November 2012}} The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>{{Cite journal|last=Higgs|first=P. W.|author-link=Peter Higgs|year=1964|title=Broken symmetries, massless particles and gauge fields|journal=Physics Letters|volume=12|issue=2|pages=132–201|bibcode=1964PhL....12..132H|doi=10.1016/0031-9163(64)91136-9}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਡਲ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਪੇਪਰ ਲਿਖਿਆ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਪਰ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ "ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਨਹੀਂ" ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਪੈਰਾ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪੇਪਰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿ ਲੈਟਰਜ਼, ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਰਸਾਲਾ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪੇਪਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਪਿੱਨ-ਜ਼ੀਰੋ ਬੋਸੌਨ (ਹੁਣ [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ।<ref name="HiggsMechanism">Staff (5 January 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history Brief History of the Higgs Mechanism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121112153436/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history|date=12 November 2012}} The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>{{Cite journal|last=Higgs|first=P.|author-link=Peter Higgs|year=1964|title=Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=16|pages=508–509|bibcode=1964PhRvL..13..508H|doi=10.1103/PhysRevLett.13.508|doi-access=free}}</ref>ਹੋਰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਰਾਬਰਟ ਬਰਾਉਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਟ ਅਤੇ ਗੇਰਾਲਡ ਗੁਰਾਲਨਿਕ, ਸੀ. ਆਰ. ਹੈਗਨ ਅਤੇ ਟੌਮ ਕਿਬਲ ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=Englert|first=F.|last2=Brout|first2=R.|author-link2=Robert Brout|year=1964|title=Broken Symmetry and the Mass of Gauge Vector Mesons|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=9|pages=321|bibcode=1964PhRvL..13..321E|doi=10.1103/PhysRevLett.13.321|pmid=François Englert|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Guralnik|first=G.|last2=Hagen|first2=C.|author-link2=C. R. Hagen|last3=Kibble|first3=T.|author-link3=Tom W. B. Kibble|year=1964|title=Global Conservation Laws and Massless Particles|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=20|pages=585|bibcode=1964PhRvL..13..585G|doi=10.1103/PhysRevLett.13.585|pmid=Gerald Guralnik|doi-access=free}}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਬਰਾਊਟ ਅਤੇ ਐਂਗਲਟ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਿਗਜ਼, ਗੁਰਾਲਨਿਕ, ਹੈਗਨ, ਕਿਬਲ, ਬਰਾਉਟ ਅਤੇ ਐਂਗਲਟ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬੋਸੌਨ ਖੋਜ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਤਿੰਨ ਪੇਪਰਾਂ ਨੂੰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿ Review ਲੈਟਰਜ਼ ਦੀ 50 ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਦੇ ਪੇਪਰਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Physical Review Letters – 50th Anniversary Milestone Papers |url=http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20100110134128/http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 |archive-date=10 January 2010 |access-date=5 July 2012 |publisher=Prl.aps.org}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੇਪਰ ਨੇ ਸਮਾਨ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ, 1964 ਦੇ ਪੀ. ਆਰ. ਐਲ. ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਵਾਲੇ ਪੇਪਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਧੀ 1962 ਵਿੱਚ ਫਿਲਿਪ ਐਂਡਰਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਪੇਖਿਕ ਮਾਡਲ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2]<ref>{{Cite journal|last=Anderson|first=P.|year=1963|title=Plasmons, Gauge Invariance, and Mass|journal=Physical Review|volume=130|issue=1|pages=439–442|bibcode=1963PhRv..130..439A|doi=10.1103/PhysRev.130.439}}</ref> 4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਸੀਈਆਰਐਨ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਏਟੀਐਲਏਐਸ ਅਤੇ ਕੰਪੈਕਟ ਮੁਓਨ ਸੋਲਨੋਇਡ (ਸੀਐਟਲਸ) ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੰਕੇਤ ਵੇਖੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪੁੰਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 126 ਗੀਗਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਵੋਲਟਸ (ਜੀਈਵੀ). <ref>{{Cite web |date=4 July 2012 |title=Higgs within reach |url=http://home.web.cern.ch/about/updates/2012/07/higgs-within-reach |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121213103220/http://home.web.cern.ch/about/updates/2012/07/higgs-within-reach |archive-date=13 December 2012 |access-date=6 July 2012 |publisher=CERN}}</ref>ਜਿਨੇਵਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, "ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੰਨੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ।" ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਦੀ ਇਹ ਸੰਭਾਵਤ ਪੁਸ਼ਟੀ ਉਸੇ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="BBC-04Jul12">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|title=Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC|date=4 July 2012|work=BBC|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153930/https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|archive-date=31 July 2018}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455 "Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC"]. </cite></ref><ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> == ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ]] ਤੋਂ 1981 ਹਿਊਜ਼ ਮੈਡਲ, ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਫਿਜਿਕਸ ਤੋਂ 1984 ਰਦਰਫੋਰਡ ਮੈਡਲ, 1997 ਡੀਰਾਕ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1997 ਹਾਈ ਐਨਰਜੀ ਅਤੇ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2004 ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੰਚ ਵੁਲਫ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਰਾਇਲ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਤੋਂ 2009 ਆਸਕਰ ਕਲੇਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਲੈਕਚਰ ਮੈਡਲ, 2010 ਅਮੈਰੀਕਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਜੇ. ਜੇ. ਸਕੁਰਾਈ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਹਿਗਜ਼ ਮੈਡਲ 2012 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੀ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2015 ਕੋਪਲੇ ਮੈਡਲ, ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>{{Cite web |last=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=20 July 2015 |title=Prof Peter Higgs wins the Royal Society's Copley Medal |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-33594055 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723043456/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-33594055 |archive-date=23 July 2015 |access-date=22 July 2015 |website=BBC News}}</ref> === ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ === [[ਤਸਵੀਰ:The_Edinburgh_Award_(14598791818).jpg|thumb|ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਹੱਥ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ]] ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 2011 ਲਈ ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੰਜਵਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2007 ਵਿੱਚ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ [[ਐਡਿਨਬਰਾ|ਐਡਿਨਬਰਗ]] ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=The Edinburgh Award |url=http://www.edinburgh.gov.uk/info/671/civic_recognition-people/916/honours_and_civic_awards/3 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120729111115/http://www.edinburgh.gov.uk/info/671/civic_recognition-people/916/honours_and_civic_awards/3 |archive-date=29 July 2012 |access-date=3 July 2012 |publisher=The City of Edinburgh Council}}</ref> ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 24 ਫਰਵਰੀ 2012 ਨੂੰ ਸਿਟੀ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੇ ਲਾਰਡ ਪ੍ਰੋਵੋਸਟ, ਰਾਈਟ ਹੋਨ ਜਾਰਜ ਗ੍ਰੱਬ ਦੁਆਰਾ ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਿਆਲਾ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿਟੀ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਕੁਆਡਰੇਂਗਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਥਨੈਸ ਪੱਥਰ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.edinburgh.gov.uk/news/article/809/acclaimed_physicist_presented_with_edinburgh_award|title=Acclaimed physicist presented with Edinburgh Award|date=27 February 2012|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120731140012/http://www.edinburgh.gov.uk/news/article/809/acclaimed_physicist_presented_with_edinburgh_award|archive-date=31 July 2012|publisher=The City of Edinburgh Council}}</ref><ref name="Scotsman-25Feb12">{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|title='They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know|date=25 February 2012|work=[[The Scotsman]]|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|archive-date=6 July 2012}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17161692|title=Higgs: Edinburgh Award is a great surprise|date=24 February 2012|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120704182827/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17161692|archive-date=4 July 2012|publisher=BBC}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ 2013 ਵਿੱਚ [[ਬਰਿਸਟਲ|ਬ੍ਰਿਸਟਲ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-23177670|title=Peter Higgs receives the freedom of the city of Bristol|date=4 July 2013|work=BBC News|access-date=2 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815012229/https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-23177670|archive-date=15 August 2021}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ 'ਫ੍ਰੀਡਮ ਆਫ਼ ਦ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ' ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਊਕੈਸਲ ਗੇਟਸਹੈੱਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਲੋਕਲ ਹੀਰੋਜ਼ ਵਾਕ ਆਫ ਫੇਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਨਿਊਕੈਸਲ ਕਵੇਸਾਈਡ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.chroniclelive.co.uk/news/north-east-news/quayside-walk-fame-going-new-14160306|title=The Quayside 'Walk of Fame' is going to get some new names|last=Henderson|first=Tony|date=16 January 2018|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409175213/https://www.chroniclelive.co.uk/news/north-east-news/quayside-walk-fame-going-new-14160306|archive-date=9 April 2024|publisher=The Chronicle}}</ref> === ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਹਿਗਜ਼ ਸੈਂਟਰ === 6 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਹਿਗਜ਼ ਸੈਂਟਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ "ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ" ਦੀ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।<ref>{{Cite web |title=Higgs Centre for Theoretical Physics |url=http://higgs.ph.ed.ac.uk |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116191812/https://higgs.ph.ed.ac.uk/ |archive-date=16 November 2018 |access-date=17 November 2018 |publisher=The University of Edinburgh}}</ref> ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ [[ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ|ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਬਿਲਡਿੰਗ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਫਿਜੀਕਸ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਆਈਜੀਈਐਮ 2015 ਟੀਮ (ਕਲਾਸਏਫੀਈਡੀ) ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕ ਚੇਅਰ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2012/jul/06/prof-higgs-nice-right-boson|title=Prof Higgs: nice to be right about boson|date=6 July 2012|work=The Guardian|access-date=6 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012024232/http://www.theguardian.com/science/2012/jul/06/prof-higgs-nice-right-boson|archive-date=12 October 2013|location=London}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 July 2012 |title=University to support new physics research |url=http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgscentre-050712 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120709021545/http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgscentre-050712 |archive-date=9 July 2012 |access-date=6 July 2012 |publisher=The University of Edinburgh}}</ref> === ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ === 8 ਅਕਤੂਬਰ 2013 ਨੂੰ, ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ 2013 ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਗੇ "ਇੱਕ ਵਿਧੀ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੋਜ ਲਈ ਜੋ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੀ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ", ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=8 October 2013 |title=Press release from Royal Swedish Academy of Sciences |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/press.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131008193310/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/press.pdf |archive-date=8 October 2013 |access-date=8 October 2013}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਧਿਆਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਗੁਆਂਢੀ ਦੁਆਰਾ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b03vdx7m|title=The Life Scientific|last=Boucle|first=Anna|date=18 February 2014|access-date=20 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150523100957/http://www.bbc.co.uk/programmes/b03vdx7m|archive-date=23 May 2015|publisher=BBC RADIO4}}</ref><ref>{{Cite web |title=Peter Higgs was told about Nobel Prize by passing motorist |url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/10372394/Peter-Higgs-was-told-about-Nobel-Prize-by-passing-motorist.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140715235308/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/10372394/Peter-Higgs-was-told-about-Nobel-Prize-by-passing-motorist.html |archive-date=15 July 2014 |access-date=3 April 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-24493400|title=Prof Peter Higgs did not know he had won Nobel Prize|date=11 October 2013|work=BBC News|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160528202708/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-24493400|archive-date=28 May 2016}}</ref> === ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਪੇਨੀਅਨਜ਼ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ === ਹਿਗਜ਼ ਨੇ 1999 ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਹੁੱਡ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ 2012 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਪੇਨੀਅਨਜ਼ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/peter-higgs-turned-down-knighthood-from-tony-blair-1-3142826|title=Peter Higgs turned down knighthood from Tony Blair|date=16 October 2013|work=The Scotsman|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512215159/http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/peter-higgs-turned-down-knighthood-from-tony-blair-1-3142826|archive-date=12 May 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20855404|title=Peter Higgs: honour for physicist who proposed particle|last=Rincon|first=Paul|date=29 December 2012|work=BBC News|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608081813/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20855404|archive-date=8 June 2013}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਹੁਕਮ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਗਲਤ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਆਰਡਰ ਕੋਈ ਸਿਰਲੇਖ ਜਾਂ ਤਰਜੀਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਆਰਡਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ {{ਛੋਟਾ|CH}} ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ''... ''ਉਸੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੀਐਚ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ "ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਨਰੇਰੀ ਸਵਿਸ ਹਾਂ". ਉਸਨੂੰ 1 ਜੁਲਾਈ 2014 ਨੂੰ ਹੋਲੀਰੂਡ ਹਾਊਸ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਤੋਂ ਆਰਡਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=6 December 2013|work=The Guardian|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|archive-date=20 May 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thecourier.co.uk/news/scotland/physicist-higgs-honoured-by-queen-1.449255|title=Physicist Higgs honoured by Queen|last=Press Association|date=1 July 2014|work=The Courier|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714201209/http://www.thecourier.co.uk/news/scotland/physicist-higgs-honoured-by-queen-1.449255|archive-date=14 July 2014}}</ref> === ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀਆਂ === ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨਃ  {{div col|colwidth=35em}} * DSc [[University of Bristol]] 1997<ref name="cv">{{cite web|title=Peter Higgs: Curriculum Vitae|url=http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|website=[[University of Edinburgh]]|access-date=8 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|archive-date=14 October 2013|url-status=live}}</ref> * DSc [[University of Edinburgh]] 1998<ref name="cv"/> * DSc [[University of Glasgow]] 2002<ref name="cv"/> * DSc [[Swansea University]] 2008<ref name="cv"/> * DSc [[King's College London]] 2009<ref name="cv"/> * DSc [[University College London]] 2010<ref name="cv"/> * ScD [[University of Cambridge]] 2012<ref name="cv"/> * DSc [[Heriot-Watt University]] 2012<ref name="cv"/> * PhD [[International School for Advanced Studies|SISSA, Trieste]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of Durham]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of Manchester]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of St Andrews]] 2014<ref name="cv"/> * DSc [[Université libre de Bruxelles|Free University of Brussels]] (ULB) 2014<ref name="cv"/> * DSc [[University of North Carolina at Chapel Hill]] 2015<ref name="cv"/> * DSc [[Queen's University Belfast]] 2015<ref name="cv"/> * ScD [[Trinity College Dublin]] 2016<ref name="cv"/> {{div col end}} ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਕੇਨ ਕਰੀ ਦੁਆਰਾ 2008 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="tait-portrait">{{Cite web |title=Portrait of Peter Higgs by Ken Currie, 2010 |url=http://www.tait.ac.uk/Peter_Higgs_by_Ken_Currie.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120323094144/http://www.tait.ac.uk/Peter_Higgs_by_Ken_Currie.html |archive-date=23 March 2012 |access-date=28 April 2011 |website=The Tait Institute}}</ref> ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਕੂਲ ਆਫ ਫਿਜਿਕਸ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਆਫ ਮੈਥੇਮੈਟਿਕਸ ਦੇ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈਲ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਤੇ ਲਟਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article5835305.ece|title=Portrait of a man at beginning of time|last=Wade|first=Mike|work=The Times|access-date=28 April 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20240410034112/https://www.thetimes.co.uk/|archive-date=10 April 2024|location=London}}{{Subscription required}}</ref><ref>{{Cite web |title=Great minds meet at portrait unveiling |url=http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgs-portait-030309 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110706062603/http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgs-portait-030309 |archive-date=6 July 2011 |access-date=28 April 2011 |website=The University of Edinburgh}}</ref><ref name="tait-portrait" /> ਲੂਸਿੰਡਾ ਮੈਕੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਚਿੱਤਰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੋਰਟਰੇਟ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹਿਗਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰ ਲਟਕਦੀ ਹੈ, ਹਿਗਜ਼ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰ੍ਕ ਮੈਕਸਵੈਲ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਹੈ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰੋ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪੋਰਟਰੇਟ ਨੂੰ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੁਆਰਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-22912483|title=Prof Peter Higgs: New portrait of boson particle physicist|work=BBC|access-date=4 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023181054/https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-22912483|archive-date=23 October 2018}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰ == ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਐਡੀਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ (ਸੀ. ਐਨ. ਡੀ.) ਦੇ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਕਾਰਕੁਨ ਜੋਡੀ ਵਿਲੀਅਮਸਨ ਨਾਲ 1963 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=https://www.scotsman.com/news/jodys-caring-and-warmth-an-inspiration-2463777 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240410094330/https://www.scotsman.com/news/jodys-caring-and-warmth-an-inspiration-2463777 |archive-date=10 April 2024 |access-date=10 April 2024}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਅਗਸਤ 1965 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=Higgs The invention and discovery of the 'God Particle'|last=Baggot|first=Jim|date=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-960349-7|edition=First|location=Fountaindale Public Library|pages=90–91}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨਃ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ, ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਜੌਨੀ, ਇੱਕੋ ਜੈਜ਼ ਸੰਗੀਤਕਾਰ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੋਤੇ ਵੀ ਸਨ।<ref name="Scotsman-25Feb12">{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|title='They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know|date=25 February 2012|work=[[The Scotsman]]|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|archive-date=6 July 2012}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574 "'They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know"]. </cite></ref> ਹਿਗਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮਸਨ ਦਾ 1972 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ 2008 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦੋਸਤ ਰਹੇ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-obituary|title=Peter Higgs obituary|last=Close|first=Frank|date=9 April 2024|work=The Guardian|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409202636/https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-obituary|archive-date=9 April 2024|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸੀਐਨਡੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਮੂਹ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਭੁਗਤਾਨ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref name="Telegraph">{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3338770/Prof-Peter-Higgs-profile.html|title=Prof Peter Higgs profile|last=Highfield|first=Roger|date=7 April 2008|work=The Telegraph|access-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015234155/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3338770/Prof-Peter-Higgs-profile.html|archive-date=15 October 2013|location=London}}</ref> ਉਹ [[ਗ੍ਰੀਨਪੀਸ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਜੀਵ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।[2]<ref name="Telegraph" /> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 2004 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵੁਲਫ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਬਰਟ ਬਰਾਊਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਨਾਲ [[ਇਜ਼ਰਾਇਲ|ਇਜ਼ਰਾਈਲ]] ਦੇ ਸਲੂਕ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ [[ਜੇਰੂਸਲਮ|ਯਰੂਸ਼ਲਮ]] ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="Indie-heart">{{Cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/science/the-heart-of-the-matter-54071.html|title=The heart of the matter|last=Rodgers|first=Peter|date=1 September 2004|work=The Independent|access-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216044344/http://www.independent.co.uk/news/science/the-heart-of-the-matter-54071.html|archive-date=16 December 2013|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਟਾਫ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਕੀਤਾ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=6 December 2013|work=The Guardian|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|archive-date=20 May 2014}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAitkenhead2013">Aitkenhead, Decca (6 December 2013). </cite></ref> ਹਿਗਜ਼ ਇੱਕ [[ਨਾਸਤਿਕਤਾ|ਨਾਸਤਿਕ]] ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics|title=The god of small things|last=Sample|first=Ian|date=17 November 2007|work=The Guardian|access-date=21 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131001003347/http://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics|archive-date=1 October 2013|location=London|quote=The name has stuck, but makes Higgs wince and raises the hackles of other theorists. "I wish he hadn't done it," he says. "I have to explain to people it was a joke. I'm an atheist, but I have an uneasy feeling that playing around with names like that could be unnecessarily offensive to people who are religious."}}</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਰਿਚਰਡ ਡੋਕਿਨਜ਼|ਰਿਚਰਡ ਡੌਕਿਨਜ਼]] ਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਦਾ "[[ਬੁਨਿਆਦਵਾਦ|ਕੱਟੜਪੰਥੀ]]" ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੱਸਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/science/9770707/Has-Richard-Dawkins-found-a-worthy-opponent-at-last.html|title=Has Richard Dawkins found a worthy opponent at last?|last=Farndale|first=Nigel|date=29 December 2012|work=The Daily Telegraph|access-date=10 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190510014950/https://www.telegraph.co.uk/news/science/9770707/Has-Richard-Dawkins-found-a-worthy-opponent-at-last.html|archive-date=10 May 2019|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ "ਰੱਬ ਦੇ ਕਣ" ਉਪਨਾਮ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ।<ref>[https://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSL0765287220080407?sp=true Key scientist sure "God particle" will be found soon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210223193233/https://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSL0765287220080407?sp=true|date=23 February 2021}} Reuters news story. </ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ", ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ 'ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦਿਆਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਤੌਰਾ|ਤੋਰਾਹ]], [[ਕ਼ੁਰਆਨ|ਕੁਰਾਨ]] ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੇ ਕਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 2013 ਵਿੱਚ ਡੈੱਕਾ ਐਟਕੇਨਹੈੱਡ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀਃ <ref>{{Cite web |last=Aitkenhead |first=Decca |date=6 December 2013 |title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence' |url=http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence |archive-date=20 May 2014 |access-date=26 May 2022 |website=the Guardian |language=en}}</ref> {{Blockquote|text=I'm not a believer. Some people get confused between the science and the theology. They claim that what happened at [[Cern]] proves the existence of God. The church in Spain has also been guilty of using that name as evidence for what they want to prove. [It] reinforces confused thinking in the heads of people who are already thinking in a confused way. If they believe that story about creation in seven days, are they being intelligent?|author=|title=''[[The Guardian]]''|source=6 December 2013}} ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਦਾ ਇਹ ਉਪਨਾਮ ਲਿਓਨ ਲੈਡਰਮੈਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਰੱਬ ਦਾ ਕਣਃ ਜੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਜਵਾਬ ਹੈ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ? ਪਰ ਇਹ ਨਾਮ ਲੈਡਰਮੈਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈਃ ਲੈਡਰਮੈਨ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ "ਗੱਡੇਮੈਨ ਕਣ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2008/jun/30/higgs.boson.cern|title=Father of the 'God Particle'|last=Randerson|first=James|date=30 June 2008|work=The Guardian|access-date=16 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161201180117/https://www.theguardian.com/science/2008/jun/30/higgs.boson.cern|archive-date=1 December 2016|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਦੀ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 94 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref name="NYT-20240409">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/04/09/science/peter-higgs-dead.html|title=Peter Higgs, Nobelist Who Predicted the 'God Particle,' Dies at 94|last=Overbye|first=Dennis|date=9 April 2024|work=[[The New York Times]]|access-date=10 April 2024|archive-url=https://archive.ph/ChcEI|archive-date=9 April 2024|author-link=Dennis Overbye}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94|title=Peter Higgs, physicist who discovered Higgs boson, dies aged 94|last=Carrell|first=Severin|date=9 April 2024|work=The Guardian|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409162633/https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94|archive-date=9 April 2024|last2=|first2=|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} <references responsive="1"></references> == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * {{Cite book|title=Elusive: How Peter Higgs Solved the Mystery of Mass|last=Close|first=Frank|date=6 July 2023|publisher=Penguin Press|isbn=978-0-14-199758-2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.ph.ed.ac.uk/higgs ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਹਿਗਜ਼ ਸਾਈਟ] * ਪੀ ਡਬਲਯੂ ਹਿਗਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਪੇਪਰਾਂ ਦੀ ਗੂਗਲ ਸਕਾਲਰ ਸੂਚੀ * [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-16222710 ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਬੀਬੀਸੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ] * [https://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ]-ਦਿ ਗਾਰਡੀਅਨ ਵਿੱਚ ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ * ਮਾਈ ਲਾਈਫ ਐਜ਼ ਏ ਬੋਸੌਨ-ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। * [http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 ਭੌਤਿਕ ਸਮੀਖਿਆ ਪੱਤਰ-50ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਪੇਪਰ] * [http://cerncourier.com/cws/article/cern/32522 ਸੀ. ਈ. ਆਰ. ਐੱਨ. ਕੋਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਸਟੀਵਨ ਵੇਨਬਰਗ ਸਵੈਚਲਿਤ ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।] * ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ਵ, ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਹਿਗਜ਼ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Archived 17 January 2010 at the Wayback Machine * [http://www.scholarpedia.org/article/Englert-Brout-Higgs-Guralnik-Hagen-Kibble_mechanism ਇੰਗਲਰਟ-ਬ੍ਰਾਊਟ-ਹਿਗਜ਼-ਗੁਰਾਨਿਕ-ਹੈਗਨ-ਕਿਬਲ ਵਿਧੀ ਵਿਦਵਾਨ-ਜਨੂੰਨ ਉੱਤੇ] * [http://www.scholarpedia.org/article/Englert-Brout-Higgs-Guralnik-Hagen-Kibble_mechanism_%28history%29 ਇੰਗਲਰਟ-ਬ੍ਰਾਊਟ-ਹਿਗਜ਼-ਗੁਰਾਨਿਕ-ਹੈਗਨ-ਕਿਬਲ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸ] * [https://www.youtube.com/view_play_list?p=BDA16F52CA3C9B1D ਸਕੁਰਾਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀਡੀਓ] * [http://metode.cat/en/Issues/Interview/Peter-Higgs "ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ" ਦਿ ਗੌਡ ਪਾਰਟੀਕਲ "ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਹੁੰਦਾ।] * [https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-boson-academic-system ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ਃ ਮੈਂ ਅੱਜ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਉਤਪਾਦਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗਾ] * 8 ਦਸੰਬਰ 2013 ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਲੈਕਚਰ ਸਮੇਤ Nobelprize.org 'ਤੇ {{Nobelprize}} "ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਥਿਊਰਮ ਤੋਂ ਬਚਣਾ" {{S-start}} {{s-ach|aw}} {{S-bef}} {{s-ttl|title=[[Nobel Prize in Physics]] laureate|with=[[François Englert]]|years=2013}} {{S-aft}} {{s-end}}{{2013 Nobel Prize winners}}{{Princess of Asturias Award for Technical and Scientific Research}}{{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1929]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]] c81a0pe5nmao6tii2lk7bqrtn6tyn9v 750098 750095 2024-04-11T07:22:43Z Harchand Bhinder 3793 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist | name = ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ | image = Nobel Prize 24 2013 (cropped).jpg | caption = 2013 ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ | birth_name = ਪੀਟਰ ਵੇਰ ਹਿਗਜ਼ | birth_date = {{ਜਨਮ ਤਰੀਕ|1929|5|29|df=y}} | birth_place = [[Newcastle upon Tyne]], England | death_date = {{death date and age|2024|04|08|1929|5|29|df=y}} | death_place = [[Edinburgh]], Scotland | nationality = British<ref>{{cite web|url=http://www.stfc.ac.uk/research/particle-physics-and-particle-astrophysics/peter-higgs-a-truly-british-scientist/|title=Peter Higgs: a truly British scientist|access-date=6 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161010103534/http://www.stfc.ac.uk/research/particle-physics-and-particle-astrophysics/peter-higgs-a-truly-british-scientist/|archive-date=10 October 2016|url-status=live}}</ref> | alma_mater = [[King's College London]] ([[BSc]], [[MSc]], [[PhD]]) | thesis_title = Some problems in the theory of molecular vibrations | thesis_url = http://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.572829 | thesis_year = 1955 | doctoral_students = {{Plainlist| * [[Lewis Ryder]]<ref>{{Cite web |last=Bowder |first=Bill |date=10 April 2008 |title=Search begins for 'God particle' |url=https://www.churchtimes.co.uk/articles/2008/11-april/news/uk/search-begins-for-god-particle |access-date=9 April 2024 |website=[[Church Times]] |quote=Dr Lewis Ryder, (...), who was supervised by Professor Higgs, |archive-date=9 April 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240409202105/https://www.churchtimes.co.uk/articles/2008/11-april/news/uk/search-begins-for-god-particle |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |title=Lewis Ryder |url=https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=145735 |access-date=9 April 2024 |website=[[Mathematics Genealogy Project]] |archive-date=1 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230401225627/https://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=145735 |url-status=live }}</ref> * [[David Wallace (physicist)|David Wallace]]<ref name="mathgene"/> * [[Christopher Bishop]]<ref name=theburgh>{{cite web|publisher=[[University of Edinburgh School of Informatics]]|title=Professor Christopher Bishop elected Fellow of the Royal Society of Edinburgh|access-date=8 September 2020|url=https://www.inf.ed.ac.uk/events/news/chrisbishopfrse.html|archive-date=19 October 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221019101249/https://www.inf.ed.ac.uk/events/news/chrisbishopfrse.html|url-status=live}}</ref>}} | known_for = [[Higgs boson]]<br />[[Higgs field]]<br />[[Higgs mechanism]]<br />[[Spontaneous symmetry breaking]] | influences = | signature = Signature of British physicist Peter Higgs.png | website = {{Official URL}} | spouse = {{marriage|Jody Williamson|1963|1972|reason=divorced}} | children = 2 }} '''ਪੀਟਰ ਵੇਅਰ ਹਿਗਜ਼''' CH FRS FRSE HonFInstP (29 ਮਈ 1929-8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ|ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]], ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਅਤੇ [[ਉੱਪ-ਪਰਮਾਣੂ ਕਣ|ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣ]] ਦੇ ਪੁੰਜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਨੋਬਲ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਸੀ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref><ref name="NYT-20140915">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/09/16/science/a-discoverer-as-elusive-as-his-particle-.html|title=A Discoverer as Elusive as His Particle|last=Overbye|first=Dennis|date=15 September 2014|work=[[New York Times]]|access-date=15 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140915201006/http://www.nytimes.com/2014/09/16/science/a-discoverer-as-elusive-as-his-particle-.html|archive-date=15 September 2014|author-link=Dennis Overbye}}</ref><ref>Overbye, Dennis. </ref><ref name="NYT-20220715">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/06/14/books/review/elusive-peter-higgs-frank-close.html|title=The Recluse Who Confronted the Mystery of the Universe – Frank Close's "Elusive" looks at the life and work of the man who changed our ideas about the basis of matter.|last=Blum|first=Deborah|date=15 July 2022|work=[[The New York Times]]|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220925042341/https://www.nytimes.com/2022/06/14/books/review/elusive-peter-higgs-frank-close.html|archive-date=25 September 2022}}</ref> 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਵੀਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟੀ ਹੋਈ ਸਮਰੂਪਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਣ|ਮੁਢਲੇ ਕਣ]] ਦੇ [[ਪੁੰਜ]] ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਉੱਪਰ ਡਬਲਯੂ ਅਤੇ ਜ਼ੈੱਡ ਬੋਸੌਨਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਖੌਤੀ [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]], ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿਗਜ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕਣ, [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਖੋਜ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮਹਾਨ ਟੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=Griffiths |first=Martin |date=1 May 2007 |title=The tale of the blogs' boson |url=https://physicsworld.com/a/the-tale-of-the-blogs-boson/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806041418/https://physicsworld.com/a/the-tale-of-the-blogs-boson/ |archive-date=6 August 2020 |access-date=5 March 2020 |website=[[Physics World]]}}</ref><ref>Fermilab Today (16 June 2005) [http://www.fnal.gov/pub/today/archive_2005/today05-06-16.html Fermilab Results of the Week. ]</ref> 4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਸੀਸੀਈਆਰਐੱਨ ਨੇ ਲਾਰਜ ਹੈਡ੍ਰੋਨ ਕੋਲੀਡਰ ਵਿਖੇ ਬੋਸੌਨ ਦੀ ਖੋਜ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ।<ref name="BBC-04Jul12">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|title=Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC|date=4 July 2012|work=BBC|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153930/https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|archive-date=31 July 2018}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਦੇ [[ਮਿਅਾਰੀ ਨਮੂਨਾ|ਸਟੈਂਡਰਡ ਮਾਡਲ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਤ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਣਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪੁੰਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।<ref>Rincon, Paul (10 March 2004) [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3546973.stm Fermilab 'God Particle' may have been seen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080719045753/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3546973.stm|date=19 July 2008}} Retrieved on 27 May 2008</ref> [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਸਾਥੀ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ [[ਸਟੀਫਨ ਹਾਕਿੰਗ]] ਨੂੰ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਕੀਤਾ, 2013 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=4 July 2012 |title=Higgs boson breakthrough should earn physicist behind search Nobel Prize: Stephen Hawking |url=http://news.nationalpost.com/2012/07/04/higgs-boson-stephen-hawking |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120705092920/http://news.nationalpost.com/2012/07/04/higgs-boson-stephen-hawking/ |archive-date=5 July 2012 |access-date=5 July 2012 |website=National Press}}</ref><ref>Amos, Jonathan (8 October 2013) [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-24445325 Higgs: Five decades of noble endeavour] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160611120757/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-24445325|date=11 June 2016}} BBC News Science and Environment; retrieved 8 October 2013</ref> == ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ ਦੇ ਐਲਸਵਿਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਥਾਮਸ ਵੇਅਰ ਹਿਗਜ਼ (1898-1962) ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਗਰਟਰੂਡ ਮੌਡ ਨੀ ਕੋਗਿਲ (1895-1969) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>GRO Register of Births: Peter W Higgs, Jun 1929 10b 72 Newcastle T., mmn = Coghill</ref><ref>GRO Register of Marriages: Thomas W Higgs = Gertrude M Coghill, Sep 1924 6a 197 Bristol</ref><ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref>Macdonald, Kenneth (10 April 2013) [https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-22073080 Peter Higgs: Behind the scenes at the Universe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181015202639/https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-22073080|date=15 October 2018}}. </ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਊਂਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਮੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੇ ਹੋਏ, ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Peter Higgs |url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2013/higgs/facts/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200701072006/https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2013/higgs/facts/ |archive-date=1 July 2020 |access-date=9 April 2024 |website=The Nobel Prize}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਬੈਡਫੋਰਡ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਹਿਗਜ਼ ਪਿਛੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ [[ਬਰਿਸਟਲ|ਬ੍ਰਿਸਟਲ]] ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1941 ਤੋਂ 1946 ਤੱਕ ਬ੍ਰਿਸਟਲ ਦੇ ਕੋਥਮ ਗ੍ਰਾਮਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, [[ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, [[ਪੌਲ ਡੀਰੈਕ (ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ)|ਪਾਲ ਡੀਰਾਕ]] ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ।[1]<ref>The Cotham Grammar School, a High-Performing Specialist Co-operative Academy [http://www.cotham.bristol.sch.uk/news/default.asp?storyID=208, The Dirac-Higgs Science Centre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130523211320/http://www.cotham.bristol.sch.uk/news/default.asp?storyID=208,|date=23 May 2013}} Retrieved 10 January 2013</ref>[4]<ref name="Guardian" /> 1946 ਵਿੱਚ, 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਲੰਡਨ ਸਕੂਲ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ 1947 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1950 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਆਨਰਜ਼ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1952 ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Peter Higgs |url=https://www.kcl.ac.uk/people/peter-higgs |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230605170506/https://www.kcl.ac.uk/people/peter-higgs |archive-date=5 June 2023 |access-date=9 April 2024 |website=King's College London}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ 1851 ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਲਈ ਰਾਇਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ 1851 ਦੀ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਚਾਰਲਸ ਕੌਲਸਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ ਲੋਂਗੁਏਟ-ਹਿਗਿੰਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਅਣੂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।<ref>1851 Royal Commission Archives</ref><ref name="higgsphd" /> ਉਸ ਨੂੰ 1954 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅਣੂ ਕੰਬਣਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੀ ਐਚ ਡੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3]<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>{{Cite web |last=King's College London |title=Professor Peter Higgs |url=http://www.kcl.ac.uk/aboutkings/history/famouspeople/peterhiggs.aspx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131011101353/http://www.kcl.ac.uk/aboutkings/history/famouspeople/peterhiggs.aspx |archive-date=11 October 2013 |access-date=8 October 2013}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ ਅਤੇ ਖੋਜ == ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ID1) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਰਿਸਰਚ ਫੈਲੋ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਲੰਦਨ (ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਅਸਥਾਈ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ) ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ 1960 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਟੈਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਥੇਮੈਟੀਕਲ ਫਿਜੀਕਸ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ 1949 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪੱਛਮੀ ਹਾਈਲੈਂਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਈਕਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ] ਉਸ ਨੂੰ ਰੀਡਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, 1974 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ (ਐੱਫ. ਆਰ. ਐੱਸ. ਈ.) ਦਾ ਫੈਲੋ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 1980 ਵਿੱਚ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਚੇਅਰ ਵਜੋਂ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਹ 1996 ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਐਮੀਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੇ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 1983 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਫੈਲੋ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫਿਜਿਕਸ ਦਾ ਫੈਲੋ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1984 ਵਿੱਚ ਰਦਰਫ਼ਰਡ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1997 ਵਿੱਚ [[ਬ੍ਰਿਸਟਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। 2008 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੈਨਸੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।<ref name="SUHF">{{Cite web |title=Swansea University Honorary Fellowship |url=http://www.swan.ac.uk/news_centre/releases/080908cernlhc/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121012072248/http://www.swan.ac.uk/news_centre/releases/080908cernlhc/ |archive-date=12 October 2012 |access-date=20 December 2011 |website=Swansea University}}</ref> ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਹਿਗਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਪੁੰਜ]] ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗੇ, ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪੁੰਜ ਰਹਿਤ ਕਣਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ|ਹਿਗਜ਼ ਫੀਲਡ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ) ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਮੁਢਲੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਜ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਾਲ ਪਰਸਪਰ ਕ੍ਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref name="EB">[http://www.britannica.com/eb/article-9040396/Higgs-particle "Higgs particle"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071121144551/http://www.britannica.com/eb/article-9040396/Higgs-particle|date=21 November 2007}}, ''Encyclopædia Britannica'', 2007.</ref> [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]] ਹਿਗਜ਼ ਫੀਲਡ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਆਰਕਾਂ ਅਤੇ ਲੈਪਟੌਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Rajasekaran|first=G.|year=2012|title=Standard model, Higgs Boson and what next?|journal=Resonance|volume=17|issue=10|pages=956–973|doi=10.1007/s12045-012-0110-z}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਟੌਨ ਅਤੇ ਨਿਊਟ੍ਰੌਨ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਗਲੂਔਨ ਜੋ ਕੁਆਰਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋਡ਼ਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਣ ਪੁੰਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਮੂਲ ਅਧਾਰ ਜਾਪਾਨੀ ਜੰਮਪਲ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਅਤੇ [[ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਯੋਇਚੀਰੋ ਨੰਬੂ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੰਬੂ ਨੇ ਇੱਕ ਥਿਊਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਸੰਘਣੇ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚ ਸੁਪਰਕੰਡਕਟੀਵਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਦਾ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਥਿਊਰੀ ਨੇ ਪੁੰਜ ਰਹਿਤ ਕਣਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਸੀ (ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਦੀ ਥਿਊਰਮ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਗਲਤ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਸੀ।<ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਹਾਈਲੈਂਡਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਹਫਤੇ ਦੇ ਕੈਂਪਿੰਗ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਨਿਊ ਟਾਊਨ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਸਨ।<ref>Martin, Victoria (14 December 2011) [http://www.scotsman.com/news/victoria-martin-soon-we-ll-be-able-to-pinpoint-that-particle-1-2007674 Soon we'll be able to pinpoint that particle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130414012702/http://www.scotsman.com/news/victoria-martin-soon-we-ll-be-able-to-pinpoint-that-particle-1-2007674|date=14 April 2013}} The Scotsman, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>Collins, Nick (4 July 2012) [https://www.telegraph.co.uk/science/large-hadron-collider/9376804/Higgs-boson-Prof-Stephen-Hawking-loses-100-bet.html Higgs boson: Prof Stephen Hawking loses $100 bet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006035656/http://www.telegraph.co.uk/science/large-hadron-collider/9376804/Higgs-boson-Prof-Stephen-Hawking-loses-100-bet.html|date=6 October 2014}} ''The Telegraph.'' </ref><ref>Staff (4 July 2012) [http://www.heraldscotland.com/mobile/news/home-news/scientists-discover-god-particle.1341391087?_=5cea478733fd836f7011cad7ebcab19ffc029d96 Scientists discover 'God' particle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130603010151/http://www.heraldscotland.com/mobile/news/home-news/scientists-discover-god-particle.1341391087?_=5cea478733fd836f7011cad7ebcab19ffc029d96|date=3 June 2013}} ''The Herald.'' </ref> ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਥਿਊਰੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ "ਯੂਰੇਕਾ ਪਲ" ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-17161657|title=Meeting the Boson Man: Professor Peter Higgs|date=24 February 2012|work=BBC News|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160620095825/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-17161657|archive-date=20 June 2016}}</ref> ਉਸਨੇ ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪੇਪਰ ਲਿਖਿਆ (ਮਾਸਲੈੱਸ ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਦੋਂ ਸਥਾਨਕ ਸਮਰੂਪਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਪੇਖਿਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਸਵੈਚਲਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਤੋਡ਼ਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਸੀਸੀਈਆਰਐੱਨ ਵਿਖੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇੱਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਜਰਨਲ, ''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="HiggsMechanism">Staff (5 January 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history Brief History of the Higgs Mechanism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121112153436/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history|date=12 November 2012}} The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>{{Cite journal|last=Higgs|first=P. W.|author-link=Peter Higgs|year=1964|title=Broken symmetries, massless particles and gauge fields|journal=Physics Letters|volume=12|issue=2|pages=132–201|bibcode=1964PhL....12..132H|doi=10.1016/0031-9163(64)91136-9}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਡਲ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਪੇਪਰ ਲਿਖਿਆ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ [[ਹਿਗਜ਼ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ|ਹਿਗਜ਼ ਵਿਧੀ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਪਰ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ "ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਨਹੀਂ" ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਪੈਰਾ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪੇਪਰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿ ਲੈਟਰਜ਼, ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਰਸਾਲਾ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪੇਪਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਪਿੱਨ-ਜ਼ੀਰੋ ਬੋਸੌਨ (ਹੁਣ [[ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ।<ref name="HiggsMechanism">Staff (5 January 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history Brief History of the Higgs Mechanism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121112153436/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/brief-history|date=12 November 2012}} The Edinburgh University School of Physics and Astronomy, Retrieved 10 January 2013</ref><ref>{{Cite journal|last=Higgs|first=P.|author-link=Peter Higgs|year=1964|title=Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=16|pages=508–509|bibcode=1964PhRvL..13..508H|doi=10.1103/PhysRevLett.13.508|doi-access=free}}</ref>ਹੋਰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਰਾਬਰਟ ਬਰਾਉਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਟ ਅਤੇ ਗੇਰਾਲਡ ਗੁਰਾਲਨਿਕ, ਸੀ. ਆਰ. ਹੈਗਨ ਅਤੇ ਟੌਮ ਕਿਬਲ ਲਗਭਗ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=Englert|first=F.|last2=Brout|first2=R.|author-link2=Robert Brout|year=1964|title=Broken Symmetry and the Mass of Gauge Vector Mesons|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=9|pages=321|bibcode=1964PhRvL..13..321E|doi=10.1103/PhysRevLett.13.321|pmid=François Englert|doi-access=free}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Guralnik|first=G.|last2=Hagen|first2=C.|author-link2=C. R. Hagen|last3=Kibble|first3=T.|author-link3=Tom W. B. Kibble|year=1964|title=Global Conservation Laws and Massless Particles|journal=Physical Review Letters|volume=13|issue=20|pages=585|bibcode=1964PhRvL..13..585G|doi=10.1103/PhysRevLett.13.585|pmid=Gerald Guralnik|doi-access=free}}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਬਰਾਊਟ ਅਤੇ ਐਂਗਲਟ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਿਗਜ਼, ਗੁਰਾਲਨਿਕ, ਹੈਗਨ, ਕਿਬਲ, ਬਰਾਉਟ ਅਤੇ ਐਂਗਲਟ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬੋਸੌਨ ਖੋਜ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਤਿੰਨ ਪੇਪਰਾਂ ਨੂੰ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿ Review ਲੈਟਰਜ਼ ਦੀ 50 ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਦੇ ਪੇਪਰਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Physical Review Letters – 50th Anniversary Milestone Papers |url=http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20100110134128/http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 |archive-date=10 January 2010 |access-date=5 July 2012 |publisher=Prl.aps.org}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੇਪਰ ਨੇ ਸਮਾਨ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਈ, 1964 ਦੇ ਪੀ. ਆਰ. ਐਲ. ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਵਾਲੇ ਪੇਪਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਧੀ 1962 ਵਿੱਚ ਫਿਲਿਪ ਐਂਡਰਸਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਪੇਖਿਕ ਮਾਡਲ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2]<ref>{{Cite journal|last=Anderson|first=P.|year=1963|title=Plasmons, Gauge Invariance, and Mass|journal=Physical Review|volume=130|issue=1|pages=439–442|bibcode=1963PhRv..130..439A|doi=10.1103/PhysRev.130.439}}</ref> 4 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਸੀਈਆਰਐਨ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਏਟੀਐਲਏਐਸ ਅਤੇ ਕੰਪੈਕਟ ਮੁਓਨ ਸੋਲਨੋਇਡ (ਸੀਐਟਲਸ) ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੰਕੇਤ ਵੇਖੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪੁੰਜ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 126 ਗੀਗਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਵੋਲਟਸ (ਜੀਈਵੀ). <ref>{{Cite web |date=4 July 2012 |title=Higgs within reach |url=http://home.web.cern.ch/about/updates/2012/07/higgs-within-reach |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121213103220/http://home.web.cern.ch/about/updates/2012/07/higgs-within-reach |archive-date=13 December 2012 |access-date=6 July 2012 |publisher=CERN}}</ref>ਜਿਨੇਵਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, "ਇਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੰਨੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ।" ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਦੀ ਇਹ ਸੰਭਾਵਤ ਪੁਸ਼ਟੀ ਉਸੇ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ''ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਤਰ'' ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="BBC-04Jul12">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|title=Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC|date=4 July 2012|work=BBC|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153930/https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455|archive-date=31 July 2018}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.bbc.co.uk/news/world-18702455 "Higgs boson-like particle discovery claimed at LHC"]. </cite></ref><ref name="Edit">Griggs, Jessica (Summer 2008) [http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf The Missing Piece] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161220031426/http://www.ed.ac.uk/files/atoms/files/edit-summer-08.pdf|date=20 December 2016}} ''Edit'' the University of Edinburgh Alumni Magazine, p. 17</ref> == ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ]] ਤੋਂ 1981 ਹਿਊਜ਼ ਮੈਡਲ, ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਫਿਜਿਕਸ ਤੋਂ 1984 ਰਦਰਫੋਰਡ ਮੈਡਲ, 1997 ਡੀਰਾਕ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1997 ਹਾਈ ਐਨਰਜੀ ਅਤੇ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2004 ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੰਚ ਵੁਲਫ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਰਾਇਲ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਤੋਂ 2009 ਆਸਕਰ ਕਲੇਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਲੈਕਚਰ ਮੈਡਲ, 2010 ਅਮੈਰੀਕਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਜੇ. ਜੇ. ਸਕੁਰਾਈ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਣ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਹਿਗਜ਼ ਮੈਡਲ 2012 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੀ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2015 ਕੋਪਲੇ ਮੈਡਲ, ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।<ref name="CV">Staff (29 November 2012) [http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs Peter Higgs: Curriculum Vitae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|date=14 October 2013}} The University of Edinburgh, School of Physics and Astronomy, Retrieved 9 January 2012</ref><ref>{{Cite web |last=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=20 July 2015 |title=Prof Peter Higgs wins the Royal Society's Copley Medal |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-33594055 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150723043456/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-33594055 |archive-date=23 July 2015 |access-date=22 July 2015 |website=BBC News}}</ref> === ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ === [[ਤਸਵੀਰ:The_Edinburgh_Award_(14598791818).jpg|thumb|ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਦੇ ਹੱਥ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ]] ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 2011 ਲਈ ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੰਜਵਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 2007 ਵਿੱਚ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ [[ਐਡਿਨਬਰਾ|ਐਡਿਨਬਰਗ]] ਕੌਂਸਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=The Edinburgh Award |url=http://www.edinburgh.gov.uk/info/671/civic_recognition-people/916/honours_and_civic_awards/3 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120729111115/http://www.edinburgh.gov.uk/info/671/civic_recognition-people/916/honours_and_civic_awards/3 |archive-date=29 July 2012 |access-date=3 July 2012 |publisher=The City of Edinburgh Council}}</ref> ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 24 ਫਰਵਰੀ 2012 ਨੂੰ ਸਿਟੀ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੇ ਲਾਰਡ ਪ੍ਰੋਵੋਸਟ, ਰਾਈਟ ਹੋਨ ਜਾਰਜ ਗ੍ਰੱਬ ਦੁਆਰਾ ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਿਆਲਾ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਿਟੀ ਚੈਂਬਰਜ਼ ਕੁਆਡਰੇਂਗਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਥਨੈਸ ਪੱਥਰ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.edinburgh.gov.uk/news/article/809/acclaimed_physicist_presented_with_edinburgh_award|title=Acclaimed physicist presented with Edinburgh Award|date=27 February 2012|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120731140012/http://www.edinburgh.gov.uk/news/article/809/acclaimed_physicist_presented_with_edinburgh_award|archive-date=31 July 2012|publisher=The City of Edinburgh Council}}</ref><ref name="Scotsman-25Feb12">{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|title='They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know|date=25 February 2012|work=[[The Scotsman]]|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|archive-date=6 July 2012}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17161692|title=Higgs: Edinburgh Award is a great surprise|date=24 February 2012|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120704182827/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-17161692|archive-date=4 July 2012|publisher=BBC}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਜੁਲਾਈ 2013 ਵਿੱਚ [[ਬਰਿਸਟਲ|ਬ੍ਰਿਸਟਲ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-23177670|title=Peter Higgs receives the freedom of the city of Bristol|date=4 July 2013|work=BBC News|access-date=2 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815012229/https://www.bbc.com/news/uk-england-bristol-23177670|archive-date=15 August 2021}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ 'ਫ੍ਰੀਡਮ ਆਫ਼ ਦ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ' ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਊਕੈਸਲ ਗੇਟਸਹੈੱਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਲੋਕਲ ਹੀਰੋਜ਼ ਵਾਕ ਆਫ ਫੇਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਨਿਊਕੈਸਲ ਕਵੇਸਾਈਡ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.chroniclelive.co.uk/news/north-east-news/quayside-walk-fame-going-new-14160306|title=The Quayside 'Walk of Fame' is going to get some new names|last=Henderson|first=Tony|date=16 January 2018|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409175213/https://www.chroniclelive.co.uk/news/north-east-news/quayside-walk-fame-going-new-14160306|archive-date=9 April 2024|publisher=The Chronicle}}</ref> === ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਹਿਗਜ਼ ਸੈਂਟਰ === 6 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਹਿਗਜ਼ ਸੈਂਟਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ "ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ" ਦੀ ਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।<ref>{{Cite web |title=Higgs Centre for Theoretical Physics |url=http://higgs.ph.ed.ac.uk |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116191812/https://higgs.ph.ed.ac.uk/ |archive-date=16 November 2018 |access-date=17 November 2018 |publisher=The University of Edinburgh}}</ref> ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ [[ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ|ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਬਿਲਡਿੰਗ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਫਿਜੀਕਸ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਆਈਜੀਈਐਮ 2015 ਟੀਮ (ਕਲਾਸਏਫੀਈਡੀ) ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕ ਚੇਅਰ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2012/jul/06/prof-higgs-nice-right-boson|title=Prof Higgs: nice to be right about boson|date=6 July 2012|work=The Guardian|access-date=6 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012024232/http://www.theguardian.com/science/2012/jul/06/prof-higgs-nice-right-boson|archive-date=12 October 2013|location=London}}</ref><ref>{{Cite web |date=6 July 2012 |title=University to support new physics research |url=http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgscentre-050712 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120709021545/http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgscentre-050712 |archive-date=9 July 2012 |access-date=6 July 2012 |publisher=The University of Edinburgh}}</ref> === ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ === 8 ਅਕਤੂਬਰ 2013 ਨੂੰ, ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਹਿਗਜ਼ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ 2013 ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਾਂਝਾ ਇਸ ਖੋਜ ਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ ਕਿ "ਇੱਕ ਵਿਧੀ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖੋਜ ਲਈ ਜੋ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੀ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ", ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=8 October 2013 |title=Press release from Royal Swedish Academy of Sciences |url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/press.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131008193310/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2013/press.pdf |archive-date=8 October 2013 |access-date=8 October 2013}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਧਿਆਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਬਾਹਰ ਗਿਆ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਘਰ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਗੁਆਂਢੀ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b03vdx7m|title=The Life Scientific|last=Boucle|first=Anna|date=18 February 2014|access-date=20 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150523100957/http://www.bbc.co.uk/programmes/b03vdx7m|archive-date=23 May 2015|publisher=BBC RADIO4}}</ref><ref>{{Cite web |title=Peter Higgs was told about Nobel Prize by passing motorist |url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/10372394/Peter-Higgs-was-told-about-Nobel-Prize-by-passing-motorist.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140715235308/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/10372394/Peter-Higgs-was-told-about-Nobel-Prize-by-passing-motorist.html |archive-date=15 July 2014 |access-date=3 April 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-24493400|title=Prof Peter Higgs did not know he had won Nobel Prize|date=11 October 2013|work=BBC News|access-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20160528202708/http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-24493400|archive-date=28 May 2016}}</ref> === ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਪੇਨੀਅਨਜ਼ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ === ਹਿਗਜ਼ ਨੇ 1999 ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਹੁੱਡ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ 2012 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਪੇਨੀਅਨਜ਼ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/peter-higgs-turned-down-knighthood-from-tony-blair-1-3142826|title=Peter Higgs turned down knighthood from Tony Blair|date=16 October 2013|work=The Scotsman|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512215159/http://www.scotsman.com/news/scotland/top-stories/peter-higgs-turned-down-knighthood-from-tony-blair-1-3142826|archive-date=12 May 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20855404|title=Peter Higgs: honour for physicist who proposed particle|last=Rincon|first=Paul|date=29 December 2012|work=BBC News|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608081813/http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-20855404|archive-date=8 June 2013}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਹੁਕਮ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਗਲਤ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦਾ ਹੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਆਰਡਰ ਕੋਈ ਸਿਰਲੇਖ ਜਾਂ ਤਰਜੀਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਆਰਡਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ {{ਛੋਟਾ|CH}} ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ''... ''ਉਸੇ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੀਐਚ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ "ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਆਨਰੇਰੀ ਸਵਿਸ ਹਾਂ". ਉਸਨੂੰ 1 ਜੁਲਾਈ 2014 ਨੂੰ ਹੋਲੀਰੂਡ ਹਾਊਸ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਤੋਂ ਆਰਡਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=6 December 2013|work=The Guardian|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|archive-date=20 May 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thecourier.co.uk/news/scotland/physicist-higgs-honoured-by-queen-1.449255|title=Physicist Higgs honoured by Queen|last=Press Association|date=1 July 2014|work=The Courier|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714201209/http://www.thecourier.co.uk/news/scotland/physicist-higgs-honoured-by-queen-1.449255|archive-date=14 July 2014}}</ref> === ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀਆਂ === ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨਃ  {{div col|colwidth=35em}} * DSc [[University of Bristol]] 1997<ref name="cv">{{cite web|title=Peter Higgs: Curriculum Vitae|url=http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|website=[[University of Edinburgh]]|access-date=8 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014121815/http://www.ph.ed.ac.uk/higgs/peter-higgs|archive-date=14 October 2013|url-status=live}}</ref> * DSc [[University of Edinburgh]] 1998<ref name="cv"/> * DSc [[University of Glasgow]] 2002<ref name="cv"/> * DSc [[Swansea University]] 2008<ref name="cv"/> * DSc [[King's College London]] 2009<ref name="cv"/> * DSc [[University College London]] 2010<ref name="cv"/> * ScD [[University of Cambridge]] 2012<ref name="cv"/> * DSc [[Heriot-Watt University]] 2012<ref name="cv"/> * PhD [[International School for Advanced Studies|SISSA, Trieste]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of Durham]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of Manchester]] 2013<ref name="cv"/> * DSc [[University of St Andrews]] 2014<ref name="cv"/> * DSc [[Université libre de Bruxelles|Free University of Brussels]] (ULB) 2014<ref name="cv"/> * DSc [[University of North Carolina at Chapel Hill]] 2015<ref name="cv"/> * DSc [[Queen's University Belfast]] 2015<ref name="cv"/> * ScD [[Trinity College Dublin]] 2016<ref name="cv"/> {{div col end}} ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਚਿੱਤਰ ਕੇਨ ਕਰੀ ਦੁਆਰਾ 2008 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="tait-portrait">{{Cite web |title=Portrait of Peter Higgs by Ken Currie, 2010 |url=http://www.tait.ac.uk/Peter_Higgs_by_Ken_Currie.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120323094144/http://www.tait.ac.uk/Peter_Higgs_by_Ken_Currie.html |archive-date=23 March 2012 |access-date=28 April 2011 |website=The Tait Institute}}</ref> ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਕੂਲ ਆਫ ਫਿਜਿਕਸ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਆਫ ਮੈਥੇਮੈਟਿਕਸ ਦੇ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈਲ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਤੇ ਲਟਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article5835305.ece|title=Portrait of a man at beginning of time|last=Wade|first=Mike|work=The Times|access-date=28 April 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20240410034112/https://www.thetimes.co.uk/|archive-date=10 April 2024|location=London}}{{Subscription required}}</ref><ref>{{Cite web |title=Great minds meet at portrait unveiling |url=http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgs-portait-030309 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110706062603/http://www.ed.ac.uk/news/all-news/higgs-portait-030309 |archive-date=6 July 2011 |access-date=28 April 2011 |website=The University of Edinburgh}}</ref><ref name="tait-portrait" /> ਲੂਸਿੰਡਾ ਮੈਕੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਚਿੱਤਰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੋਰਟਰੇਟ ਗੈਲਰੀ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹਿਗਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰ ਲਟਕਦੀ ਹੈ, ਹਿਗਜ਼ ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰ੍ਕ ਮੈਕਸਵੈਲ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਹੈ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰੋ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪੋਰਟਰੇਟ ਨੂੰ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੁਆਰਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-22912483|title=Prof Peter Higgs: New portrait of boson particle physicist|work=BBC|access-date=4 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181023181054/https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-edinburgh-east-fife-22912483|archive-date=23 October 2018}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਚਾਰ == ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਐਡੀਨਬਰਗ ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਲੈਕਚਰਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਨਿਸ਼ਸਤਰੀਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ (ਸੀ. ਐਨ. ਡੀ.) ਦੇ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਕਾਰਕੁਨ ਜੋਡੀ ਵਿਲੀਅਮਸਨ ਨਾਲ 1963 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Archived copy |url=https://www.scotsman.com/news/jodys-caring-and-warmth-an-inspiration-2463777 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240410094330/https://www.scotsman.com/news/jodys-caring-and-warmth-an-inspiration-2463777 |archive-date=10 April 2024 |access-date=10 April 2024}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਅਗਸਤ 1965 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=Higgs The invention and discovery of the 'God Particle'|last=Baggot|first=Jim|date=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-960349-7|edition=First|location=Fountaindale Public Library|pages=90–91}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਸਨਃ ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ, ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਜੌਨੀ, ਇੱਕੋ ਜੈਜ਼ ਸੰਗੀਤਕਾਰ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੋਤੇ ਵੀ ਸਨ।<ref name="Scotsman-25Feb12">{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|title='They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know|date=25 February 2012|work=[[The Scotsman]]|access-date=3 July 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574|archive-date=6 July 2012}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20120706001340/http://www.scotsman.com/the-scotsman/features/they-ll-find-the-god-particle-by-summer-and-peter-higgs-should-know-1-2138574 "'They'll find the God particle by summer.' And Peter Higgs should know"]. </cite></ref> ਹਿਗਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮਸਨ ਦਾ 1972 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ 2008 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦੋਸਤ ਰਹੇ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-obituary|title=Peter Higgs obituary|last=Close|first=Frank|date=9 April 2024|work=The Guardian|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409202636/https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-obituary|archive-date=9 April 2024|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਸੀਐਨਡੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਮੂਹ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਭੁਗਤਾਨ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।<ref name="Guardian">Sample, Ian. </ref><ref name="Telegraph">{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3338770/Prof-Peter-Higgs-profile.html|title=Prof Peter Higgs profile|last=Highfield|first=Roger|date=7 April 2008|work=The Telegraph|access-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20131015234155/http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/3338770/Prof-Peter-Higgs-profile.html|archive-date=15 October 2013|location=London}}</ref> ਉਹ [[ਗ੍ਰੀਨਪੀਸ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਜੀਵ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।[2]<ref name="Telegraph" /> ਹਿਗਜ਼ ਨੂੰ 2004 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵੁਲਫ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਬਰਟ ਬਰਾਊਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਕੋਇਸ ਐਂਗਲਰਟ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਫਲਸਤੀਨੀ ਨਾਲ [[ਇਜ਼ਰਾਇਲ|ਇਜ਼ਰਾਈਲ]] ਦੇ ਸਲੂਕ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ [[ਜੇਰੂਸਲਮ|ਯਰੂਸ਼ਲਮ]] ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="Indie-heart">{{Cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/science/the-heart-of-the-matter-54071.html|title=The heart of the matter|last=Rodgers|first=Peter|date=1 September 2004|work=The Independent|access-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216044344/http://www.independent.co.uk/news/science/the-heart-of-the-matter-54071.html|archive-date=16 December 2013|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਟਾਫ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਕੀਤਾ।<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence'|last=Aitkenhead|first=Decca|date=6 December 2013|work=The Guardian|access-date=12 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence|archive-date=20 May 2014}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAitkenhead2013">Aitkenhead, Decca (6 December 2013). </cite></ref> ਹਿਗਜ਼ ਇੱਕ [[ਨਾਸਤਿਕਤਾ|ਨਾਸਤਿਕ]] ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics|title=The god of small things|last=Sample|first=Ian|date=17 November 2007|work=The Guardian|access-date=21 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131001003347/http://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics|archive-date=1 October 2013|location=London|quote=The name has stuck, but makes Higgs wince and raises the hackles of other theorists. "I wish he hadn't done it," he says. "I have to explain to people it was a joke. I'm an atheist, but I have an uneasy feeling that playing around with names like that could be unnecessarily offensive to people who are religious."}}</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਰਿਚਰਡ ਡੋਕਿਨਜ਼|ਰਿਚਰਡ ਡੌਕਿਨਜ਼]] ਨੂੰ ਗ਼ੈਰ-ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਦਾ "[[ਬੁਨਿਆਦਵਾਦ|ਕੱਟੜਪੰਥੀ]]" ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੱਸਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/science/9770707/Has-Richard-Dawkins-found-a-worthy-opponent-at-last.html|title=Has Richard Dawkins found a worthy opponent at last?|last=Farndale|first=Nigel|date=29 December 2012|work=The Daily Telegraph|access-date=10 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190510014950/https://www.telegraph.co.uk/news/science/9770707/Has-Richard-Dawkins-found-a-worthy-opponent-at-last.html|archive-date=10 May 2019|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਨੇ "ਰੱਬ ਦੇ ਕਣ" ਉਪਨਾਮ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ।<ref>[https://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSL0765287220080407?sp=true Key scientist sure "God particle" will be found soon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210223193233/https://www.reuters.com/article/scienceNews/idUSL0765287220080407?sp=true|date=23 February 2021}} Reuters news story. </ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਧਾਰਮਿਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ", ਹਿਗਜ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ 'ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਰਦਿਆਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਤੌਰਾ|ਤੋਰਾਹ]], [[ਕ਼ੁਰਆਨ|ਕੁਰਾਨ]] ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੇ ਕਣ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 2013 ਵਿੱਚ ਡੈੱਕਾ ਐਟਕੇਨਹੈੱਡ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਹਿਗਜ਼ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀਃ <ref>{{Cite web |last=Aitkenhead |first=Decca |date=6 December 2013 |title=Peter Higgs interview: 'I have this kind of underlying incompetence' |url=http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140520032412/http://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-interview-underlying-incompetence |archive-date=20 May 2014 |access-date=26 May 2022 |website=the Guardian |language=en}}</ref> {{Blockquote|text=I'm not a believer. Some people get confused between the science and the theology. They claim that what happened at [[Cern]] proves the existence of God. The church in Spain has also been guilty of using that name as evidence for what they want to prove. [It] reinforces confused thinking in the heads of people who are already thinking in a confused way. If they believe that story about creation in seven days, are they being intelligent?|author=|title=''[[The Guardian]]''|source=6 December 2013}} ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਹਿਗਜ਼ ਬੋਸੌਨ ਦਾ ਇਹ ਉਪਨਾਮ ਲਿਓਨ ਲੈਡਰਮੈਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਰੱਬ ਦਾ ਕਣਃ ਜੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਜਵਾਬ ਹੈ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ? ਪਰ ਇਹ ਨਾਮ ਲੈਡਰਮੈਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈਃ ਲੈਡਰਮੈਨ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ "ਰੱਬ ਦਾ ਕਣ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2008/jun/30/higgs.boson.cern|title=Father of the 'God Particle'|last=Randerson|first=James|date=30 June 2008|work=The Guardian|access-date=16 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161201180117/https://www.theguardian.com/science/2008/jun/30/higgs.boson.cern|archive-date=1 December 2016|location=London}}</ref> ਹਿਗਜ਼ ਦੀ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 ਨੂੰ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 94 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref name="NYT-20240409">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2024/04/09/science/peter-higgs-dead.html|title=Peter Higgs, Nobelist Who Predicted the 'God Particle,' Dies at 94|last=Overbye|first=Dennis|date=9 April 2024|work=[[The New York Times]]|access-date=10 April 2024|archive-url=https://archive.ph/ChcEI|archive-date=9 April 2024|author-link=Dennis Overbye}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94|title=Peter Higgs, physicist who discovered Higgs boson, dies aged 94|last=Carrell|first=Severin|date=9 April 2024|work=The Guardian|access-date=9 April 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240409162633/https://www.theguardian.com/science/2024/apr/09/peter-higgs-physicist-who-discovered-higgs-boson-dies-aged-94|archive-date=9 April 2024|last2=|first2=|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} <references responsive="1"></references> == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * {{Cite book|title=Elusive: How Peter Higgs Solved the Mystery of Mass|last=Close|first=Frank|date=6 July 2023|publisher=Penguin Press|isbn=978-0-14-199758-2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.ph.ed.ac.uk/higgs ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਹਿਗਜ਼ ਸਾਈਟ] * ਪੀ ਡਬਲਯੂ ਹਿਗਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਪੇਪਰਾਂ ਦੀ ਗੂਗਲ ਸਕਾਲਰ ਸੂਚੀ * [https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-16222710 ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦਾ ਬੀਬੀਸੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ] * [https://www.theguardian.com/science/2007/nov/17/sciencenews.particlephysics ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ]-ਦਿ ਗਾਰਡੀਅਨ ਵਿੱਚ ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ * ਮਾਈ ਲਾਈਫ ਐਜ਼ ਏ ਬੋਸੌਨ-ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। * [http://prl.aps.org/50years/milestones#1964 ਭੌਤਿਕ ਸਮੀਖਿਆ ਪੱਤਰ-50ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਪੇਪਰ] * [http://cerncourier.com/cws/article/cern/32522 ਸੀ. ਈ. ਆਰ. ਐੱਨ. ਕੋਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਸਟੀਵਨ ਵੇਨਬਰਗ ਸਵੈਚਲਿਤ ਸਮਰੂਪਤਾ ਤੋਡ਼ਨ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।] * ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ਵ, ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਹਿਗਜ਼ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ Archived 17 January 2010 at the Wayback Machine * [http://www.scholarpedia.org/article/Englert-Brout-Higgs-Guralnik-Hagen-Kibble_mechanism ਇੰਗਲਰਟ-ਬ੍ਰਾਊਟ-ਹਿਗਜ਼-ਗੁਰਾਨਿਕ-ਹੈਗਨ-ਕਿਬਲ ਵਿਧੀ ਵਿਦਵਾਨ-ਜਨੂੰਨ ਉੱਤੇ] * [http://www.scholarpedia.org/article/Englert-Brout-Higgs-Guralnik-Hagen-Kibble_mechanism_%28history%29 ਇੰਗਲਰਟ-ਬ੍ਰਾਊਟ-ਹਿਗਜ਼-ਗੁਰਾਨਿਕ-ਹੈਗਨ-ਕਿਬਲ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਇਤਿਹਾਸ] * [https://www.youtube.com/view_play_list?p=BDA16F52CA3C9B1D ਸਕੁਰਾਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀਡੀਓ] * [http://metode.cat/en/Issues/Interview/Peter-Higgs "ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ" ਦਿ ਗੌਡ ਪਾਰਟੀਕਲ "ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਹੁੰਦਾ।] * [https://www.theguardian.com/science/2013/dec/06/peter-higgs-boson-academic-system ਪੀਟਰ ਹਿਗਜ਼ਃ ਮੈਂ ਅੱਜ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਉਤਪਾਦਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗਾ] * 8 ਦਸੰਬਰ 2013 ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਲੈਕਚਰ ਸਮੇਤ Nobelprize.org 'ਤੇ {{Nobelprize}} "ਗੋਲਡਸਟੋਨ ਥਿਊਰਮ ਤੋਂ ਬਚਣਾ" {{S-start}} {{s-ach|aw}} {{S-bef}} {{s-ttl|title=[[Nobel Prize in Physics]] laureate|with=[[François Englert]]|years=2013}} {{S-aft}} {{s-end}}{{2013 Nobel Prize winners}}{{Princess of Asturias Award for Technical and Scientific Research}}{{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1929]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]] md242lu37ey02c37a9ke5ax8z0m2ji8 0 28888 750087 739478 2024-04-11T06:02:45Z 2402:8100:396C:1741:551E:5F08:EC97:337D /* ਰੋਪੜ */ wikitext text/x-wiki ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬ == === ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ === [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਰਾਏ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟਲ ਰਾਏ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ '|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ|ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ]] * [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ(ਸੰਤੋਖਸਰ)|ਸੰਤੋਖਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਭਾ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ]] * [[ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੋਹਗੜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਲਾਹ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ) ਦੇ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਵੇਰਕਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਨ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ [[ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਰਾਗੜੀ ਸਾਹਿਬ, ਟਾਊਨ ਹਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ]] ਜਸਪਾਲ ਨਗਰ ਐਸਡਬਲਿਊ ਰੋਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪਿੰਡ ਮਹਿਤਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ - ਭਿੰਡਰਾਂ) === '''ਤਰਨਤਾਰਨ''' === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਝੂਲਣੇ ਮਹਿਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤਰਨਤਾਰਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] === ਸੰਗਰੂਰ === [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰ ਸਾਗਰ, ਸਾਹਿਬ]] ਮਸਤੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤਰਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਕੁਨਰਾਂ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੈਮਬੋਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁੱਲੇ ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕੋਈ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ, ਸੰਗਰੂਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ, ਮੂਲੋਵਾਲ]], ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਮਿਠਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਮੂਲੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਜਹਾਂਗੀਰ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਝਾੜੋਂ - ਹੀਰੋ, ਚੀਮਾ, ਸੁਨਾਮ, ਸੰਗਰੂਰ === ਬਰਨਾਲਾ === [[ਬਰਨਾਲਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਪੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ,]] ਹੰਢਿਆਇਆ * ਗੁ[[ਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਕੱਚਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ,]] ਹੰਢਿਆਇਆ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੜੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਹੰਢਿਆਇਆ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਢਿਲਵਾਂ *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਸੇਖਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਫਰਵਾਹੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਮਾਹਲ ਕਲਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ, ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ (ਬਾਹਮਣੀਆ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]], ਪਿੰਡ ਗਹਿਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਸੋਹੀਆਣਾ]] ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਪਿੰਡ [[ਧੌਲਾ]] === ਮਾਨਸਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੂਲੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬਹਿਲੋ]] * === ਮੋਗਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਰੋਲੀ ਭਾਈ ਕੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਮੱਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਸਾਧੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]]‎ === ਬਠਿੰਡਾ === [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤਾ ਭਾਈ ਕਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰੂਪਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੱਕ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕੇ (ਕੋਠੇ-ਗੁਰੂ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਕੋਟ ਸ਼ਮੀਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਮਹਿਰਾਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਨਥਾਣਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਜੀ ਰਤਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪੱਕਾ ਕਲਾਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਾਜਾਕ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਬੀੜ ਬਹਿਮਨ]] === ਫਰੀਦਕੋਟ === [[ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ]], ਜੈਤੋ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਢਾਬ, ਪੁਲੀਟੀਕਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਰਗਾੜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਬੂ ਮਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ , * [[ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਈ ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ]] === ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ === ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਿਠਾ ਟਿਵਾਣਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰੀਆਂਵਾਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਕੰਗਮਾਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਜ਼ਾਹਰਾ ਜ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਹੀਰਾਂ === ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ === [[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਬਜ਼ੀਦਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਹਿਨ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚੀ ਮੰਜੀ]] === ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ === [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਬਾਰਾਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਠ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁਰਜ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ]] === ਜਲੰਧਰ === [[ਜਲੰਧਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੌ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪੰਜਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਆਹ ਅਸਥਾਨ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ|ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬੇ ਦੀ ਬੇਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਿਲ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਗਹਲਰੀ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੱਲ੍ਹਣ ਸਾਹਿਬ === ਨਕੋਦਰ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਹਸਪਤਾਲ ਸੜਕ ਨਕੋਦਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮਹਿਤਪੁਰ ਅੱਡਾ ਨਕੋਦਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਮਾਲੜੀ ਸਾਹਿਬ (ਨਕੋਦਰ) === ਰੂਪਨਗਰ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕਮਲ, [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ Patalਪੁਰi, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ : - ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ, ਪਿੰਡ : - ਬਿੰਦਰਖ, ਰੂਪਨਗਰ * ਵਿਰਾਸਤ - ਏ- ਖਾਲਸਾ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਜੀ - ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ === ਸਰਹੰਦ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਸਵਰੂਪ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਾਹਮਣੇ '''ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ''' * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਲੱਖਾ ਸਾਹਿਬ]] === ਕਪੂਰਥਲਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਖਚੈਨਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਸਟੇਟ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਬਲੇਰ ਖਾਨ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]] === ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੱਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਠੜੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਜਾਮਤਾ ਜੀ]] === ਲੁਧਿਆਣਾ === * [[ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਨੋਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮੱਲ੍ਹਾ]] * [[ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲਮਗੀਰ]] * [[ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕੰਵਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ 'ਚੇਲਾ' ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਨੀ ਖਾਨ ਨਬੀ ਖਾਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸਰ, ਕਾਊਂਕੇ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਟਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਹੇਹਰਾਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਏਕੋਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਚਕਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋੜਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂਸਰ ਸੁਧਾਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਮੰਡਿਆਣੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਇਯਾਲੀ ਕਲਾਂ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਠੱਕਰਵਾਲ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਰਤਨ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ ਚਮਿੰਡਾ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਜਗਰਾਉ, ਲੁਧਿਆਣਾ (ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ)]] === ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੁਹਾਲੀ) === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਬ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] *[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲੰਬਿਆ ਵਾਲੇ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 3B2, ਮੋਹਾਲੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ, ਸੋਹਾਣਾ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਫੇਸ 8]] *[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਹੀਦਾ ਢੱਕੀ ਸਾਹਿਬ ਸੈਕਟਰ 82]] === ਨੰਗਲ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਭੋਰੇ ਸਾਹਿਬ]] === ਪਟਿਆਲਾ === * ਚੌਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪਟਿਆਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ]], [[ਨਾਭਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦੂਖ-ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ (ਪਟਿਆਲਾ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੇਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੋਤੀ ਬਾਗ਼ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਜੀ]] === ਰੋਪੜ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ, ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ}} *{{ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਾੜੀ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ}} *{{ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਰਣਜੀਤਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ}} * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ]] * [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ#ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਲਖੀਆਂ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾਨਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] === ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ === ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਮੁਕਤਸਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵਾਂ ਜੀ * ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬਸਰ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਤਣਸਰ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ === ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਉੜਾਪੜ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਹਕੀਮਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨਕੰਵਲ ਸਾਹਿਬ, ਜੀਂਦੋਵਾਲ, ਬੰਗਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਪਲਾਹ, ਸੋਤਰਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੰਡਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਧਵਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਿੱਖ, ਹਿਆਲਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਜੀ, ਚਾਂਦਪੁਰ ਰੁੜਕੀ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ)]] === ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, === [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੂਨੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੈਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤਖ]], ਸੈਕਟਰ - 12, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ]], ਸੈਕਟਰ - 8, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]], ਸੈਕਟਰ - 34, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, == ਦਿੱਲੀ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਦਿੱਲੀ]] * [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮਜਨੂੰ ਦਾ ਟਿੱਲਾ * ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਬਾਲਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਪਿਆਓ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ]] == ਅਸਾਮ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਰਛਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧਾਨਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧੁਬਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾਜੀ, ਚਪਾਰਮੁਖ, ਨਾਗਾਓਂ, ਅਸਾਮ == ਸਿੱਕਿਮ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ]] == ਝਾਰਖੰਡ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਕੇਦਲੀ ਕਲਾਂ]] == ਬਿਹਾਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] * ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]], [[ਪਟਨਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਈ ਘਾਟ]], ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਘਾਟ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਲ ਲੀਲਾ ਮੈਨੀ ਸੰਗਤ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਕਸਾਲ ਸੰਗਤ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਬਾਗ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਾਚਾ ਫਗੂ ਮਲ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕੀ ਸੰਗਤ – ਮੁੰਗੇਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ - ਗਯਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚੌਕੀ - ਭਾਗਲਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ - ਲਕਸ਼ਮੀਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੰਭਾ ਪਾਕਾ - ਨੇੜੇ ਦੇ ਟਾਂਡਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮੋਲਾਰਬੰਦ, ਬਦਰਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਆਦਰਸ਼ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੰਪੈਰੇਟਿਵ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਪਾਰਕ, ਖਾਨਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 == ਗੁਜਰਾਤ == ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ ਓਧਵ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਨੀ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜੀ (ਵਡੋਦਰਾ) ਈਐਮਈ ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਫੌਜ) (ਵਡੋਦਰਾ) ਏਅਰਫੋਰਸ ਮਾਕੁਰਪੁਰਾ 'ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਵਡੋਦਰਾ) * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ,ਲਖਪਤ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ,ਲਖਪਤ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸੂਰਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਧਾਮ, ਥਲਤੇਜ਼ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਰਸਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਇਸਨਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮਣੀਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਸਾਹੇਬਜੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦੁਧੇਸ਼ਵਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੀ - ਵਾਰਡ, ਸਰਦਾਰ ਨਗਰ, ਨਰੋਦਾ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਜਕੋਟ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਰੀ ਲਖਪਤਸਾਹਿਬ, ਪੋਰਟਲਖਪਤ (ਕੱਛ, ਗੁਜਰਾਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬਏਤ ਦਵਾਰਕਾ (ਦਵਾਰਕਾ, ਗੁਜਰਾਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਤਰਸਾਲੀ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰੁਚ == ਹਰਿਆਣਾ == * ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਅੰਬਾਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਬਾਗ ਅੰਬਾਲਾ * ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ * ਸੀਸਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, [[ਅੰਬਾਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਤਿਸੰਗ ਸਾਹਿਬ - ਅੰਬਾਲਾ * ਪੰਜੋਖੜਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੈਂਦਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਭਾਨੋਖੇੜੇ ਅੰਬਾਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਸੰਧ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਾਸਟ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿੰਜੌਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿਹੋਵਾ * [[ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਚਕੂਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, [[ਕਰਨਾਲ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 - ਜਗਾਧਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ - ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੌੜਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਰੋਹਤਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ – ਸੁਲਹਾਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਰਦੋਨ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਧ ਬਟੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਘਾਟ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੋਰਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ - ਚੋਰਮਾਰ ਖੇੜਾ ਸਿਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਪਾਰਥ ਪਲਾਟ - ਚੀਕਾ - ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੋਹਣਾ (ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ NIT ਕੋਈ -5 ਫਰੀਦਾਬਾਦ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਿਰਸਾ == ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * [[ਮਨੀਕਰਨ#ਮਨੀਕਰਨ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਮਨੀਕਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਗਾਣੀ ਸਾਹਿਬ]] ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]] * [[ਚੈਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਜਿਲਾ [[ਸੋਲਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ -, ਨਦੌਣ ਜਿਲਾ ਕਾਂਗੜਾ ਮੰਡੀ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ * ਰਵਾਲਸਰ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ ਮਨੀਕਰਨ ਜਿਲਾ ਕੁੱਲੂ * [[ਬੜੂ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ ਸਿਰਮੌਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਾਹਿਬ - ਮੰਡੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ - ਨਾਹਨ * ਗੁਰੂ ਕਾ ਲਾਹੌਰ - ਬਿਲਾਸਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਥਰ ਸਾਹਿਬ, (ਲੇਹ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਕੋਠਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਜਿਲ੍ਹਾ ਮੰਡੀ * [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਵਡਭਾਗ ਸਿੰਘ]] == ਕਰਨਾਟਕ == [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਝੀਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਦਰ]] ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ * [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]], ਵੱਡਾ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਜੀ ਤਪੋਸਥਾਨ]], [[ਜਨਵਾੜਾ (ਬਿਦਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਕਰਨਾਟਕ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ]], [[ਬਿਦਰ ਕਰਨਾਟਕ]] == ਕਸ਼ਮੀਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਛਟੀ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਸ਼ਮੀਰ <ref>[http://wwwangelfirecom/ca6/gurdwaraworld/kashmirhtml Angelfirecom ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਮਾਤਨ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ, ਪਿੰਡ ਬੀਗ ਬੀਆਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਲਾਮ ਪੁਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਪੁਰਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਠਾਰ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਬਾਰਾਮੂਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਰਨ ਅਸਥਾਨ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ - ਅਨੰਤਨਾਗ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਰੈਣਾਵਾੜੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਥੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਲੇਹ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬੰਗਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਗਤ == ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨੰਦੇੜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੀਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਲ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਗੀਨਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਗਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਕਰ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜਹਾਦ ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦਧਾਮ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਨੰਦੇੜ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਤਿਗਨੇ ਨਗਰ, ਪੂਨਾ ਪੂਨਾ ਦਾਕੋਈ 1 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਲਬਾ ਦੇਵੀ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦਾਦਰ, ਮੁੰਬਈ * ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਮਾਤੁੰਗਾ ਮੱਧ - ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਖਾਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧਨਪਠੋਹਰ, ਸਾਂਤਾਕਰੂਜ਼ (ਵੈਸਟ), ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਮਲਾਡ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ, ਪੋਬਾਈ (ਹੀਰਾਨੰਦਾਨੀ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਟੈਗੋਰ ਨਗਰ, - ਵਿਖਰੋਲੀ ਈਸਟ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਚੌਕ, ਭਾਂਡੂਪ ਪੱਛਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਅਮਰ ਨਗਰ, - ਭਾਂਡੂਪ ਕੰਪਲੈਕਸ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ, ਆਗਰਾ ਰੋਡ – ਐਲ ਬੀ ਐਸ ਮਾਰਗ, ਮੁਲੁੰਡ ਪੱਛਮ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਯੂਥ ਸਰਕਲ - ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ * ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ (ਵੈਸਟ) ਮੁੰਬਈ - 82 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੀ ਬੀ ਰੋਡ, ਥਾਨੇ (ਪੱਛਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਮੈਰਤਾਨ ਪੂਰਬੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਹਾਈਵੇ ਥਾਨੇ (w) * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ]] <ref>[ http://wwwsachkhanddarbarwebscom/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ]</ref> ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ * ਸੁਪਰੀਮ ਕਸਲ [ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਵਾਸ਼ੀ, ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਜੰਗਲ - (ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ), ਪੂਨਾ ਕੈਂਪ ਪੂਨਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਕਰੁਦੀ - ਪੂਨਾ (ਮੋਨ ਬਾਬਾ ਦਾ ਆਸ਼ਰਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੀਰਾ ਰੋਡ, ਮੁੰਬਈ <ref>[ http://wwwmira-roadcom/1_29_Gurdwara-Guru-nanak-Darbarhtml{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} mira - roadcom ]</ref> * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਮਬਾਗ - 4, ਕਲਿਆਣ (ਪੱਛਮ) - 421301]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸੰਗਤ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਰਾਓਲੀ ਕੈਂਪ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਜੀਟੀਬੀ) ਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ - ਸੀਯੋਨ, ਐਨਆਰ ਗੁਰੂਕਿਰਪਾ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਾਲਸਾ ਸਭਾ]] == ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਤਲਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਹਮੀਦੀਆ ਰੋਡ, ਭੋਪਾਲ * ਬਾਬਾ ਸਿਆਮਦਾਸ ਮਾਧਵਦਾਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮੋਹਨ ਜਾਗਿਆਸੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ ਈਦਗਾਹ ਹਿੱਲਜ਼, ਭੋਪਾਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਛੋੜ, ਗਵਾਲਿਅਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜਘਾਟ ਸੰਗਤ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਤਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਤਹਾਸਿਕ, ਹੋਸੰਗਾਬਾਦ ਐਮ ਪੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗਵਾਰੀਘਾਟ ਸੰਗਤ, ਜਬਲਪੁਰ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਮਾਂਡਲਾ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਧੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਰੋਜਨੀ (ਜਿਲਾ - ਵਿਦਿਸ਼ਾ) ਐਮ ਪੀ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਰੇਵਾ, ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਡਵੀਜਨਲ ਦੇਵਾਸ) ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਾਟਾ ਬੰਦੀ ਚੋਰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਕਿਲਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਤਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) == ਉੜੀਸਾ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਗੂ ਗਵਣਤ - ਪੁਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾਤਣ ਸਾਹਿਬ, ਕਟੱਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਗਾਂਧੀ ਰੋਡ, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸੈਕਟਰ 18, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਵੇਦ ਵਿਆਸ, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ - ਸਿਵਲ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ, ਰੌੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਸੜਕ, ਖਰਿਆਰ ਸੜਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਰੋਡ, ਬਰਜਰਾਜਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਰੋਡ, ਝਾਰਸੂਗੁਡਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਆਰਤੀ ਸਾਹਿਬ - ਨੇੜੇ ਚਾਨਣ ਹਾਊਸ, ਪੁਰੀ == ਰਾਜਸਥਾਨ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਬੂਤਰ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਦੂਦਵਾਰਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਹਾਵਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਸ਼ਕਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲਾਇਤ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜੇਨਗਰ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਦੀਪਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਣੀਬਾਜ਼ਾਰ ਬੀਕਾਨੇਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੈਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੈਤਸਰ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਸਨ ਪਹਾੜੀ, ਜੋਰਹੇਦਾ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸਭਾ, ਰਾਮਨਗਰ - ਨੰਦਪੁਰੀ - ਗੋਬਿੰਦਪੁਰੀ, ਜੈਪੁਰ - 302019 (ਮੁਕੰਮਲ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 04,30 ਘੰਟੇ - 05,45 ਘੰਟੇ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਭ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਹਨ : 9414061398) ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਲਿ, ਬੀਕਾਨੇਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਆਸ ਕਾਲੋਨੀ, ਬੀਕਾਨੇਰ == ਉਤਰਾਖੰਡ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਉਤਰਾਖੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਮੱਤਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨਾਨਕਮੱਤਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੇਮ ਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੌੜੀ ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਿਪਲੀ ਵਿੱਚ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ ,ਬਿਜੌਲੀ , ਪਿੰਡ ਬਿਜੌਲੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ , ਪਿੰਡ ਹਲੂਣੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] == ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿੰਤਾਹਰਨ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ, ਸਰਸਈਆ ਘਾਟ]] - [[ਕਾਨਪੁਰ]] <ref>http://kanpurcityliveblogspotin{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ - ਵਾਰਾਣਸੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਈ ਵੱਧ - ਆਗਰਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕਾ ਸੰਗਤ - ਅਲਾਹਾਬਾਦ]] * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਤਾਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਬਰੇਲੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮਾਡਲ ਕਸਬੇ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ, ਜਨਕਪੁਰੀ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨਗਰ, ਸੰਜੇ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਿੰਡ, [[ਚੰਪਾਵਤ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੁਪਿਹਰ ਦੇ]] ਪਿੰਡ - [[ਗੜ੍ਹਮੁਕਤੇਸ਼ਵਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਧੀਵਾਲਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - ਬਾਬਾਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਪੁਰi ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - [[ਟਾਂਡਾ, ਰਾਮਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - [[ਨਵਾਬਗੰਜ, ਬਰੇਲੀ|ਨਵਾਬਗੰਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ]] - ਕਾਸ਼ੀਪੁਰ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦਸਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - ਨਵਾਬਗੰਜ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਸਿਕੰਦਰਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਵਾਰਾਣਸੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ]] * [[ਛੋਟਾ ਮਿਰਜ਼ਪੁਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੋਟੀ ਸੰਗਤ]] - ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਗ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - ਕਾਨਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਟੀ ਟੋਲਾ]] - [[ਇਟਾਵਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ]] - [[ਜੌਨੂਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਜੌਨੂਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਪਾਦੁਕਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਤੇ 9]] * [[ਨਿਜ਼ਮਬਾਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] - [[ਅਯੁੱਧਿਆ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਧ ਜੀ, [[ਲਖਨਊ]] == [[ਮਥੁਰਾ]] == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਗੀਚੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੌ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਾਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹਸਤਿਨਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ (ਮੇਰਠ)]] == ਨਾਨਕਮੱਤਾ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਡਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁਧ ਵਾਲਾ ਖੂਹ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ]] [[ਹਲਦੌਰ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} npjiq9klvyrnzlqrjkp49jfl8k6a9it 0 28897 749983 591974 2024-04-10T13:43:23Z 93.32.150.137 wikitext text/x-wiki [[File:Clothes.jpg|thumb|ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਰਾਵਾ]] '''ਲੀੜੇ''' ਜਾ '''ਕੱਪੜੇ''' ਧਾਗੇ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਤੋਂ ਪਦਾਰਥ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਰੀਰ ਤੇ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੀੜੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਰਫ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਵਰਤਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾਨਵੀ ਸੱਭਿਆਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਲੀੜੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਭੌਤਿਕ ਆਕਾਰ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਲਿਹਾਜ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੱਭਿਅਕ ਲੀੜੇ ਨਾਲ ਢਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹੀ ਕਪੜਾ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੋ ਨਿੱਬੜਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਤੇ ਫਿਰ ਚਮੜੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਤਨ ਕੱਜਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਜ ਨੇ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਹੱਥ-ਖੱਡੀ ਦੇ ਖੱਦਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿਲਕ ਤਕ ਲੰਮਾ ਫ਼ਾਸਲਾ ਤੈਅ ਕੀਤਾ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੀ ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਰਾਵਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਉੱਪਰ ਤੁਹਾਡਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਸਲੀਕੇ ਤੋਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਤੁਹਾਡੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਯੋਗਤਾ, ਗੁਣ, ਡੂੰਘਾਈ, ਪ੍ਰੋਢਤਾ ਤੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪਹਿਰਾਵਾ ਤੁਹਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਚਿਰ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਰਕਰਾਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦਾ। ==ਜਰੂਰਤ== ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕੱਜਣ ਲਈ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੰਗਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਛਿੱਲਾਂ, ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਖੱਲ ਨਾਲ ਢੱਕਦਾ ਸੀ। ਹਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਜ਼ਰੂਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਰਾਵੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਨੋਰਥ ਹਰ ਭਾਂਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਪੌਣ-ਪਾਣੀ, ਰੁੱਤਾਂ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਤੋਂ ਵੀ ਉਸਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਖਿੱਤੇ ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਧਰਮ ਦਾ ਹੈ। ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜੀਵਨ ਜਾਂਚ ਵਜੋਂ ਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜਕ ਸਮੂਹ ਜੀਵਨ ਵਿਧੀ ਹੀ ਉਸਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭਿਆਚਾਰ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਸਮਾਜਕ ਸਮੂਹ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਚਾਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੱਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਸਮਾਜਕ ਸਮੂਹ ਨਾਲੋਂ ਨਿਖੇੜਦੇ ਹਨ। ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੱਖ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਪੱਖ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਸਮਾਜ ਨਾਲੋਂ ਨਿਖੇੜਨ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ==ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਰੰਗ== ਕਈ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਫ਼ਿਰਕੇ, ਧਰਮ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਜਾਂ ਸੰਪਰਦਾਇ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹੋ। ਭਗਵੇਂ ਭੇਸ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸੰਤ ਜਾਂ ਯੋਗੀ, ਖਾਕੀ ਵਰਦੀ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਫ਼ੌਜੀ, ਸਿਪਾਹੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦੀਆਂ ਵਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕਿੱਤੇ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਫੈਸ਼ਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਲੋਕ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਰੇਲਵੇ ਕੁਲੀ, ਬੈਂਡ ਵਾਲੇ, ਅੱਗ ਬੁਝਾਊ ਅਮਲਾ, ਤੇਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਆਦਿ। ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਬੇਸ਼ੱਕ ਆਦਮੀ ਦੇ ਡਿਊਟੀ ਉੱਪਰ ਹੋਣ ’ਤੇ ਰੋਹਬ ਅਤੇ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਪਰ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਇੱਕ ਸੱਭਿਅਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਕਈ ਕੰਮ ਹਨ: ਇਹ ਮੌਸਮ ਤੋਂ ਸੂਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਕੰਮਾਕਾਂਰਾ ਜਿਵੇਂ ਪਹਾੜਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣਾ ਆਦਿ ਦੌਰਾਣ ਵੀ ਬਚਾਉ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ ਉੱਪਰ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਤਰ, ਸਕੂਲ, ਬਾਜ਼ਾਰ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ ਉੱਪਰ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਅਜਿਹਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤੇ ਸਾਊ ਦਿੱਖ ਵਾਲਾ ਬਣਾਵੇ। ==ਉਤਪਾਦਨ== ਪਹਿਰਾਵਾ ਰੇਸ਼ੇ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਪਾਹ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੋਲੀਐਸਟਰ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਵ ਨੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਗਭਗ 83,00 ਤੋਂ 170,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿੱਤਾ।<ref>Human Evolution and Male Aggression, Anne Innis Dagg, Lee Harding - 2012</ref> ==ਹਵਾਲੇ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ== *{{citation |year=2008 |author=Finnane, Antonia |title=Changing Clothes in China: Fashion, History, Nation |place=New York |publisher=[[Columbia University Press]] | isbn = 978-0-231-14350-9 |url=http://books.google.com/?id=Ju3N4VeiQ28C&printsec=frontcover&dq=clothes+history&q |accessdate=8 September 2010}} ebook ISBN 978-0-231-51273-2 *{{citation |year=2007 |author=Forsberg, Krister & Mansdorf, S.Z |title=Quick Selection Guide to Chemical Protective Clothing |edition=5th |place=Hoboken, New Jersey |publisher=[[John Wiley & Sons]] | isbn = 978-0-470-14681-1 |url=http://books.google.com/?id=UkA2MK9vXEIC&printsec=frontcover&dq=clothing+protective&q |accessdate=8 September 2010}} *{{citation |doi=10.2165/00007256-200333130-00001 |year=2003 |author=Gavin, Timothy P |title=Clothing and Thermoregulation During Exercise |journal=Sports Medicine |volume=33 |issue=13 |pages=941–947 |url=http://adisonline.com/sportsmedicine/Abstract/2003/33130/Clothing_and_Thermoregulation_During_Exercise.1.aspx |accessdate=8 September 2010 |pmid=14606923 |archivedate=7 ਜੁਲਾਈ 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110707083519/http://adisonline.com/sportsmedicine/Abstract/2003/33130/Clothing_and_Thermoregulation_During_Exercise.1.aspx }} *{{citation |year=1993 |author=Hollander, Anne L |title=Seeing Through Clothes |place=Berkley & Los Angeles, California, and London, UK |publisher=[[University of California Press]] | isbn = 0-520-08231-1 |url=http://books.google.com/?id=CSItqzbG9nIC&printsec=frontcover&dq=clothes&q |accessdate=8 September 2010}} *{{citation |year=1994 |author=Montain, Scott J; Sawaka, Michael N; Cadarett, Bruce S; Quigley, Mark D; McKay, James M |title=Physiological tolerance to uncompensable heat stress: effects of exercise intensity, protective clothing, and climate |journal=Journal of Applied Physiology |volume=77 |issue=1 |pages=216–222 |url=http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA283851&Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf |accessdate=8 September 2010 |pmid=7961236 |archivedate=28 ਜੂਨ 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110628235053/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA283851&Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf }} *{{citation |year=2008 |author=Ross, Robert |title=Clothing, a Global History: or, The Imperialist's New Clothes |place=Cambridge, UK |publisher=[[Polity Press]] | isbn = 978-0-7456-3186-8 |url=http://books.google.com/?id=e7LZe4b18ScC&printsec=frontcover&dq=clothes+history&q |accessdate=8 September 2010}} Paperback ISBN 978-0-7456-3187-5 *{{citation |year=2005 |editor=Tochihara, Yutaka & Ohnaka, Tadakatsu |title=Environmental Ergonomics: The Ergonomics of Human Comfort, Health and Performance in the Thermal Environment |volume=Vol.3 | isbn = 0-08-044466-0 |place=Amsterdam & Boston |publisher=[[Elsevier]] |pages=315–320 |url=http://books.google.com/?id=qvh2sdJoQR8C&printsec=frontcover&dq=environmental+ergonomics&q |accessdate=8 September 2010 |series=Elsevier Ergonomics Book Series}} (see especially sections 5 – 'Clothing' – & 6 – 'Protective clothing'). *{{citation |year=2005 |editor=Yarborough, Portia & Nelson, Cherilyn N |title=Performance of Protective Clothing: Global Needs and Emerging Markets |volume=8th Vol. |place=West Conshohocken, PA |publisher=[[ASTM International]] | isbn = 0-8031-3488-6 |issn=1040-3035 |url=http://books.google.com/?id=pbnN_SL4H9AC&printsec=frontcover&dq=protective+clothing+nelson&q |accessdate=8 September 2010}} ==ਬਾਹਰਲੀਆਂ ਕੜੀਆਂ== * [http://news.bbc.co.uk/local/wiltshire/hi/people_and_places/history/newsid_8299000/8299700.stm BBC Wiltshire] Dents Glove Museum * [http://www.itaaonline.org/template.asp?intPageId=1 International Textile and Apparel Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080216110508/http://www.itaaonline.org/template.asp?intPageId=1 |date=2008-02-16 }}, scholarly publications * [http://www.german-hosiery-museum.de/hosiery-museum.htm German Hosiery Museum (English language)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041010153547/http://www.german-hosiery-museum.de/hosiery-museum.htm |date=2004-10-10 }} * [http://www.eva.mpg.de/genetics/pdf/Kittler.CurBiol.2003.pdf Molecular Evolution of Pediculus humanus and the Origin of Clothing] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080910120019/http://www.eva.mpg.de/genetics/pdf/Kittler.CurBiol.2003.pdf |date=2008-09-10 }} by Ralf Kittler, Manfred Kayser and Mark Stoneking (.PDF file) * [http://hearth.library.cornell.edu/ Cornell Home Economics Archive: Research, Tradition, History (HEARTH)] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ੈਸ਼ਨ]] hkeryiynkcgr2qgci2e5ewx7fwfeosa 0 28975 749988 402125 2024-04-10T14:05:55Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki '''ਉਪ ਬੋਲੀ''' ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਖਾਸ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੋਰ। ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਉੱਪ-ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਉੱਪ-ਭਾਸ਼ਾ<ref>[http://homepages.fh-giessen.de/kausen/klassifikationen/Indogermanisch.doc Ernst Kausen, 2006. ''Die Klassifikation der indogermanischen Sprachen''] ([[Microsoft Word]], 133 KB)</ref><ref name="acp">[http://www.advancedcentrepunjabi.org/intro1.asp Advanced Centre for Technical Development of Punjabi Language, Literature and Culture] </ref> ਆਖਦੇ ਹਨ। == ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀਆ ਉਪ ਬੋਲੀਆ== #[[ਮਾਝੀ]] #[[ਆਵਾਂਕਰੀ]] #[[ਬਾਰ ਦੀ ਬੋਲੀ]] #[[ਬਣਵਾਲੀ]] #[[ਭੱਤਿਆਣੀ]] #[[ਭੈਰੋਚੀ]] #[[ਚਾਚਛੀ]] #[[ਚਕਵਾਲੀ]] #[[ਚੰਬਿਆਲੀ]] #[[ਚੈਨਵਰੀ]] #[[ਧਨੀ]] #[[ਦੁਆਬੀ]] #[[ਡੋਗਰੀ]] #[[ਘੇਬੀ]] #[[ਗੋਜਰੀ]] #[[ਹਿੰਦਕੋ]] #[[ਜਕਤੀ]] #[[ਮੁਲਤਾਨੀ]] #[[ਕੰਗਰੀ]] #[[ਕਚੀ]] #[[ਲੁਬੰਕੀ]] #[[ਮਲਵਈ]] #[[ਪਹਾੜੀ]] #[[ਪੀਂਦੀਵਾਲੀ]] #[[ਪੁਆਧੀ]] #[[ਪਉਂਚੀ]] #[[ਪੇਸ਼ਵਾਰੀ]] #[[ਰਾਤੀ]] #[[ਸ੍ਵਏਨ]] #[[ਥਲੋਚਰੀ]] #[[ਵਜੀਰਵਾਦੀ]] #ਹਰਿਆਣਵੀ #ਪੋਠਵਾਰੀ #ਬਹਾਵਲਪੂਰੀ #ਭੱਤੀਆਨੀ #ਬਾਗੜੀ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} glsrujwim37o03dnqz56p3sw9jogm1c 0 29178 750141 537449 2024-04-11T10:39:57Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ ਜੋ ਕਿ 1954 ਤੋਂ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ==ਜੇਤੂ ਅਤੇ ਨਾਮਜਾਦਗੀ== {{TOC right}} ===1950 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="0" width="50%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਫਿਲਮ || ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ ਕੰਪਣੀ || ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- |- bgcolor=#edf3fe |1954 ||''[[ਦੋ ਬੀਗਾ ਜਮੀਨ]]''||ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸਨ ||[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |- bgcolor=#edf3fe |1955||''[[ਬੂਟ ਪਾਲਿਸ]]''||[[ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਜ]]|| [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |- bgcolor=#edf3fe |1956 ||'[[ਜਗ੍ਰਿਤੀ]]''||[[ਫਿਲਮਸਤਾਨ]]||[[ਸਸ਼ਾਧਰ ਮੁਕਰਜੀ]] |- |**|| ''[[ਅਜ਼ਾਦ(1955) ਫਿਲਮ)]]''||[[ਪਕਸੀਰਾਜਾ ਸਟੂਡੀਓ]] ||[[ਐਸ. ਐਮ. ਸ਼੍ਰੀਰਾਮੁਲੁ ਨਾਈਡੂ]] |- |** ||''[[ਬੈਰਾਜ ਬਹੁ]]''||ਹਿਤੇਨ ਚੋਧਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ|| [[ਹਿਤੇਨ ਚੋਧਰੀ]] |- bgcolor=#edf3fe |1957 ||''[[ਝਨਕ ਝਨਕ ਪਾਇਲ ਬਾਜੇ]]''||ਰਾਜਕਮਲ ਕਾਲਾ ਮੰਦਰ|| [[ਵੀ. ਸਾਂਤਾਰਾਮ]] |- bgcolor=#edf3fe |1958|| ''[[ਮਦਰ ਇੰਡੀਆ]]''|| [[ਮਹਿਬੂਬ ਸਟੁਡੀਓ]]|| [[ਮਹਿਬੂਬ ਖਾਨ]] |- bgcolor=#edf3fe |1959 ||''[[ਮਧੂਮਤੀ]]''|| ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ|| [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |- |** ||''[[ਸਧਨਾ]]''||ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ||[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |- |** ||''[[ਤਲਾਕ]]''||ਅਨੁਪਮ ਚਿੱਤਰਾ ||[[ਮੁਕੇਸ਼ ਕੌਲ]], [[ਮੁਖਰਮ ਸਰਮਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |} ===1960 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== {| cellspacing="1" cellpadding="1" border="0" width="50%" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਫਿਲਮ || ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ ਕੰਪਣੀ || ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ |- bgcolor=#edf3fe |1960|| ''[[ਸੁਜਾਤਾ (1959 ਫਿਲਮ)]]''|| ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ|| [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |- |** ||''[[ਅਨਾੜੀ]]''|| ਐਲ, ਬੀ. ਫਿਲਮਜ|| [[ਐਲ. ਬੀ. ਲਛਮਣ]] |- |** ||''[[ਛੋਟੀ ਬਹਿਨ]]''||ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਟੂਡੀਓ ||[[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] |- bgcolor=#edf3fe |1961|| ''[[ਮੁਗਲ-ਏ-ਆਜ਼ਮ]]''||ਸਟ੍ਰਿਲਿਗ|| [[ਕੇ. ਆਸਿਫ]] |- |** ||''[[ਮਾਸੂਮ(1960 ਫਿਲਮ)]]''|| – ਬਾਨੀ ਰੁਪਾ ਚਿੱਤਰਾ||--- |- |**|| ''[[ਪਰਖ(1960 ਫਿਲਮ)]]'' ||ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ ||[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |- bgcolor=#edf3fe |1962|| ''[[ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ]] ''|| [[ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਜ਼]]|| [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |- |** ||''[[ਗੰਗਾ ਜਮਨਾ]]''|| ਸ਼ਿਟੀਜਨ ਫਿਲਮਜ਼ ||[[ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ]] |- |** ||''[[ਕਨੂੰਨ]]''|| ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼||[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |1963|| ''[[ਸਾਹਿਬ ਬੀਬੀ ਔਰ ਗੁਲਾਮ]]''||[[ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਮੁਵੀ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਡ]]|| [[ਗੁਰੂ ਦੱਤ]] |- |** ||''[[ਬੀਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ (1962 ਫਿਲਮ)]]''|| – ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਪਿਕਚਰਜ਼ || [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ ਮੁਖੋਪਾਧਿਆ]] |- |**|| ''[[ਰਾਖੀ (1962 ਫਿਲਮ)]]''|| ਪ੍ਰਾਭੁਰਾਮ ਪਿਕਚਰਜ਼ || [[ਏ. ਭੀਮਸਿੰਘ]] |- bgcolor=#edf3fe |1964|| ''[[ਬੰਧਨੀ (1963 ਫਿਲਮ)]]''|| ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼|| [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] |- |** ||''[[ਦਿਲ ਏਕ ਮੰਦਰ]]'' ||ਚਿਤਰਾਲਿਆ ਫਿਲਮਜ਼||--- |- |** ||''[[ਗੁਮਰਾਹ (1963 ਫਿਲਮ)]]''||ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼ ||[[ਬੀ.ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |'1965'|| ''[[ਦੋਸਤੀ]]'' ||[[ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼]] || [[ਤਾਰਾ ਚੰਦ ਬਰਜਾਤੀਆ]] |- |** ||''[[ਸੰਗਮ]]''|| ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਜ਼ ||[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] |- |**|| ''[[ਸ਼ਹਿਰ ਔਰ ਸਪਨਾ]]''|| ਨਯਾ ਸੰਸਾਰ|| [[ਖਵਾਜਾ ਅਹਿਮਦ ਅਵਾਸ]] |- bgcolor=#edf3fe |1966|| ''[[ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦ ਮੇਂ]]''||ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਿਕਚਰਜ਼ ||[[ਸ਼ੰਕਰਬਾਈ ਭੱਟ]] |- |** ||''[[ਹਕੀਕਤ]]''|| ਹਿਮਾਲਿਆ ਫਿਲਮਜ਼||[[ਚੇਤਨ ਅਨੰਦ]] |- |**|| ''[[ਵਕਤ (1965)]]''|| ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼ ||[[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] |- bgcolor=#edf3fe |1967 ||''[[ਗਾਈਡ]]'' ||ਨਵਕੇਤਨ ਫਿਲਮਜ਼ ||[[ਦੇਵ ਅਨੰਦ]] |- |** ||''[[ਅਨੁਪਮਾ]]''|| ਐਲ. ਬੀ. ਫਿਲਮਜ਼ || [[ਐਲ. ਬੀ। ਲਛਮਨ]] |- |**|| ''[[ਮਮਤਾ (1966)]]''|| [[ਚਾਰੂ ਚਿੱਤਰਾ]]||--- |- bgcolor=#edf3fe |1968|| ''[[ਉਪਕਾਰ]]''|| ਵੀ. ਆਈ. ਪੀ. ਫਿਲਮਜ|| [[ਹਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਆਰ. ਮਿਰਚੰਦਾਨੀ]], [[ਆਰ. ਐਨ. ਗੋਸਵਾਮੀ]] |- |**|| ''[[ਮੇਹਰਬਾਨ]]''||[[ਏ. ਵੀ.ਐਮ. ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼]] ||[[ਅਵਾਚੀ ਮਈਅੱਪਾ ਚੇਤਰ]] |- |**|| ''[[ਮਿਲਨ (1967)]]''|| [[ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਟੂਡੀਓ]] || [[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] |- bgcolor=#edf3fe |1969|| ''[[ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ]]'' ||ਸਿਪੀ ਫਿਲਮਜ਼ ||[[ਜੀ. ਪੀ. ਸਿਪੀ]] |- |**|| ''[[ਆਖੇਂ (1968)]]''|| [[ਸਾਗਰ ਫਿਲਮਜ਼]] || [[ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ]] |- |**|| ''[[ਨੀਲਕਮਲ (1968)]]''|| ਕਲਪਨਾਲੋਕ ||[[ਪੰਨਾਲਾਲ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ]] |} ===1970s=== * '''1970 ''[[ਅਰਾਧਨਾ (1969)]]'' – ਸ਼ਕਤੀ ਫਿਲਮਜ਼– [[ਸ਼ਕਤੀ ਸਮੰਤਾ]]''' ** ''[[ਅਸ਼ੀਰਬਾਦ]]'' – ਰੂਪਮ ਚਿੱਤਰਾ – [[ਐਨ. ਸੀ. ਸਿੱਪੀ]], [[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]] ** ''[[ਜੀਨੇ ਕੀ ਰਾਹ]]'' – [[ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਟੁਡੀਓ]] – [[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] * '''1971 ''[[ਖਿਲੋਣਾ]]'' – [[ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਟੁਡੀਓ]] – [[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]]''' ** ''[[ਦੋ ਰਾਸਤੇ]]'' – ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ ਫਿਲਮਜ਼ – [[ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ]] ** ''[[ਪਹਿਚਾਨ(1970)]]'' – ਫਿਲਮਨਗਰ – [[ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਕੰਵਰ]] * '''1972 ''[[ਅਨੰਦ(1971)]]'' – ਰੂਪਮ ਚਿੱਤਰਾ – [[ਐਨ. ਸੀ. ਸਿੱਪੀ]], [[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਕਰਜ਼ੀ]]''' ** ''[[ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੋਕਰ]]'' – ਆਰ. ਕੇ ਫਿਲਮਜ਼--- [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ** ''[[ਨਯਾ ਜਮਾਨਾ]]'' – ਪ੍ਰਮੋਧ ਫਿਲਮਜ਼ – [[ਪ੍ਰਮੋਧ ਚਕਰਵਰਤੀ]] * '''1973 ''[[ਬੇ-ਇਮਾਨ]]'' – ਫਿਲਮਨਗਰ – [[ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਕੰਵਰ]]''' ** ''[[ਅਨੁਭਵ]]'' – ਅਰੋਧੀ ਫਿਲਮ ਮੇਕਰ – [[ਬਾਸੂ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] ** ''[[ਪਾਕੀਜ਼ਾ]]'' – ਮਹਿਲ ਪਿਕਚਰਜ਼ – [[ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ]] * '''1974 ''[[ਅਨੁਰਾਗ (1973)]]'' – ਸ਼ਕਤੀ ਫਿਲਮਜ਼-- [[ਸ਼ਕਤੀ ਸਮਾਨਤਾ]]''' ** ''[[ਆਜ ਕੀ ਤਾਜ਼ਾ ਖ਼ਬਰ]]''—ਕਿਰਨ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ-- [[ਰਾਜਿੰਦਰ ਭਾਟੀਆ]] ** ''[[ਬੋਬੀ(1973)]] -- ਆਰ. ਕੇ ਫਿਲਮਜ਼--[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ** ''[[ਕੋਸ਼ਿਸ]]''-- ਰਾਜ ਐਨ. ਸਿੱਪੀ-- [[ਰੋਨੂ ਐਨ. ਸਿੱਪੀ]] ** ''[[ਜ਼ੰਜੀਰ]]'' -- ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ-- [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] * '''1975 ''[[ਰਾਜਨੀਗੰਧਾ]]''—ਦੇਵਕੀ ਚਿੱਤਰਾ -- [[ਸੁਰੇਸ਼ ਜਿੰਦਲ]]''' ** ''[[ਅੰਕੁਰ]]'' - ਬਲੇਜ਼ ਫਿਲਮ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼—ਲਲਿਤ ਐਮ. ਬਿਜਲਾਨੀ]], [[ਫਰੇਨੀ ਵਰਿਆਵਾ]] ** ''[[ਗਰਮ ਹਵਾ]]''—ਯੁਨਿਟ 3&nbsp;ਮਿਲੀਮੀਟਰ – [[ਇਸ਼ਨ ਆਰੀਆ]], [[ਐਮ. ਐਸ. ਸਾਥੀਯੂ]], [[ਅਬੁ ਸਿਵਾਨੀ]] ** ''[[ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼]]''—ਸ਼ਰੀਜੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਸਨਤ ਕੋਠਾਰੀ]] ** ''[[ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ]]''—ਵੀ. ਆਈ. ਪੀ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] * '''1976 ''[[ਦੀਵਾਰ (1975)]]'' ਤ੍ਰੀਮੁਰਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਗੁਲਸ਼ਨ ਰਾਏ]]''' ** ''[[ਆਂਧੀ]]''—ਫਿਲਮਯੁਗ -- [[ਜੇ. ਓਮ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] ** ''[[ਅਮਾਨੁਸ਼]]''—ਸ਼ਕਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ --- [[ਸ਼ਕਤੀ ਸਾਮੰਤ]] ** ''[[ਸਨਿਆਸੀ (1975)]]''—ਫਿਲਮਨਗਰ -- [[ਸੋਹਨਲਾਲ ਕੰਵਰ]] ** ''[[ਸ਼ੋਲ੍ਹੇ]]'' – ਸਿੱਪੀ ਫਿਲਮ --[[ਜੀ. ਪੀ. ਸਿੱਪੀ]] * '''1977 ''[[ਮੋਸਮ(1975)]]'' ਸੁਨੰਦਨੀ ਪਿਕਰਚਜ਼ -- [[ਪੀ. ਮਲੀਖਰਜੁਨਾ ਰਾਓ]]''' ** ''[[ਛੋਟੀ ਸੀ ਬਾਤ]]''—ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼ --- [[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਚਿਤਚੋਰ]]''—ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਤਾਰਾਚੰਦ ਬਰਜਾਤੀਆ]] ** ''[[ਕਭੀ ਕਭੀ (1976)]]''—ਯਸ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਤਪੱਸਿਆ (1976)]]''—ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਤਾਰਾਚੰਦ ਬਰਜਾਤੀਆ]] * '''1978 ''[[ਭੁਮਿਕਾ]]'' ਬਲੇਜ਼ ਫਿਲਮ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਲਲਿਤ ਐਮ. ਬਿਜਲਾਨੀ]]''' ** ''[[ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਐਨਥਨੀ]]'' --- ਐਮਕੇਡੀ ਫਿਲਮ ਕੰਬਾਈਨ --- [[ਮਨਮੋਹਨ ਡਿਸਾਈ]] ** ''[[ਘਰੋਂਡਾ]]''—ਕਲਿਬ ਫੀਲਮਜ਼ -- [[ਭੀਮ ਸੈਨ]] ** ''[[ਮੰਥਨ]]''—ਗੁਜਰਾਤ ਮਿਲਕ ਕੋ-ਆਪ ਮਾਰਕਿੰਗ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਲਿ: ** ''[[ਸਵਾਮੀ (1977)]]''—ਜਯਾ ਸਾਰਥੀ ਕੰਬਾਈਨ -- [[ਜਯਾ ਚਕਰਾਵਰਥੀ]] * '''1979 ''[[ਮੈਂ ਤੁਲਸੀ ਤੇਰੇ ਆਂਗਣ ਕੀ]]''—ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਰਾਜ ਖੋਸਲਾ]]''' ** ''[[ਅੱਖੀਓ ਕੇ ਝਰੋਖੇ ਮੇਂ]]''—ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਤਾਰਾਚੰਦ ਬਰਜਾਤੀਆ]] ** ''[[ਮੁਕੱਦਰ ਕਾ ਸਿਕੰਦਰ]]''—ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]] ** ''[[ਸ਼ਤਰੰਜ ਕੇ ਖਿਲਾੜੀ]]''—ਦੇਵਕੀ ਚਿੱਤਰਾ -- [[ਸੁਰੇਸ ਜਿੰਦਲ]] ** ''[[ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ]]''—ਤ੍ਰੀਮੂਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਗੁਲਸ਼ਨ ਰਾਓ]] ===1980 ਦਾ ਦਹਾਕਾ === * '''1980 ''[[ਜਨੂਨ (1978)]]''—ਫਿਲਮ ਵਾਲਾਸ -- [[ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]]''' ** ''[[ਅਮਰ ਦੀਪ]]'' ਸੁਜਾਥਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ -- [[ਕੇ. ਬਾਲਾਜੀ]] ** ''[[ਕਾਲਾ ਪੱਥਰ]]''—ਯਸ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਨੂਰੀ]]''ਮ -- ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫੀਲਮਜ਼ --[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਸਰਗਮ]]''—ਐਨ. ਐਨ. ਸਿੱਪੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਐਨ. ਐਨ. ਸਿੱਪੀ]] * '''1981 ''[[ਖੁਬਸੂਰਤ]]''—ਰੁਪਮ ਚਿੱਤਰਾ -- [[ਐਨ. ਸੀ. ਸਿੱਪੀ]]''' ** ''[[ਅਕਰੋਸ਼(1980)]]''—ਕਰਸਨਾ ਮੁਵੀ -- [[ਦੇਵੀ ਦੱਤ]], [[ਨਰਾਇਣ ਕੇਨੀ]] ** ''[[ਆਸ਼ਾ]]''—ਫਿਲਮਯੁਗ -- [[ਜੇ. ਓਮ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼]] ** ''[[ਇਨਸਾਫ ਕਾ ਤਰਾਜ਼ੂ]]''—ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਥੋੜੀ ਸੀ ਬੇਵਫਾਈ]]''—ਕੋਨਾਰਕ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ -- [[ਸ਼੍ਰੀਚੰਦ ਅਸਰਾਨੀ]], [[ਨੰਦ ਮਿਰਾਨੀ]] * '''1982 ''[[ਕਲਯੁਗ (1981)]]'' --- ਫਿਲਮ ਵਲਸ -- [[ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]]''' ** ''[[ਬਸੇਰਾ]]''—ਰੋਜ਼ ਮੁਵੀ -- [[ਰਮੇਸ਼ ਬਹਿਲ]] ** ''[[ਚੱਕਰ]]''—ਨਿਓ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਮਨਮੋਹਨ ਸ਼ੈਟੀ]],[[ਪ੍ਰਦੀਪ ਊਪੂਰ]] ** ''[[ਚਸਮੇ ਬਦੂਰ (1981)]]'' ਪਲਾਜ਼ਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਗੁਲ ਅਨੰਦ]] ** ''[[ਏਕ ਦੁਜੇ ਕੇ ਲੀਏ]]''—ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਟੂਡੀਓ -- [[ਐਲ. ਵੀ. ਪ੍ਰਸਾਦ]] * '''1983 ''[[ਸ਼ਕਤੀ (1982)]]''—ਐਮ. ਆਰ. ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਮੁਸ਼ੀਰ ਅਲਾਮ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਿਆਜ਼]]''' ** ''[[ਬਜ਼ਾਰ (1982)]]''—ਨਿਉ ਵੇਵ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਵਿਜੇ ਤਲਵਾਰ]] ** ''[[ਨਿਕਾਹ]]''—ਬੀ ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ]]''—ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ** ''[[ਵਿਧਾਤਾ]]''—ਤ੍ਰੀਮੂਰਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਗੁਲਸ਼ਨ ਰਾਓ]] * '''1984 ''[[ਅਰਧ ਸੱਤਿਆ]]''—ਨਿਓ ਫੀਲਮਜ਼ -- [[ਮਨਮੋਹਨ ਸ਼ੈਟੀ]], [[ਪ੍ਰਦੀਪ ਉਪੂਰ]]''' ** ''[[ਅਰਥ]]''—ਅਨੂ ਆਰਟ -- [[ਕੁਲਜੀਤ ਪਾਲ]] ** ''[[ਅਵਤਾਰ]]''—ਐਮਕਾ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਮੋਹਨ ਕੁਮਾਰ]] ** ''[[ਬੇਤਾਬ (1983)]]''—ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਦਿਉਲ]] ** ''[[ਮਾਸੂਮ(1983)]]''—ਕਰਮਨਾ ਮੁਵੀ -- [[ਦੇਵੀ ਦੱਤ]], [[ਚੰਦਾ ਦੱਤ]] * '''1985 ''[[ਸਪਰਸ਼]]''—ਬਾਸੂ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]]''' ** ''[[ਆਜ ਜੀ ਆਵਾਜ]]''—ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਜਾਨੇ ਭੀ ਦੋ ਯਾਰ]]''—ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਡੀਵੈਲਪਮੈਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ** ''[[ਸਾਰੰਸ਼]]''—ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਤਾਰਾਚੰਦ ਬਰਜਾਤੀਆ]] ** ''[[ਸ਼ਰਾਬੀ]]'' -- [[ਸਤਿੰਦਰ ਪਾਲ]] * '''1986 ''[[ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮੈਲੀ]]''—ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]]''' ** ''[[ਅਰਜਨ(1985)]]''—ਸਿਨੇਯੁਗ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਕਰੀਮ ਮੁਰਾਨੀ]], [[ਸੁਨੀਲ ਸੂਰਮਾ]] ** ''[[ਗੁਲਾਮੀ]]''—ਨਾਡੀਆਵਾਲਾ ਸੰਨਜ਼ -- [[ਫਰੁਖ ਨਾਡੀਵਾਲਾ]] ** ''[[ਮੇਰੀ ਜੰਗ]]''—ਐਨ. ਐਨ. ਸਿੱਪੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਐਨ. ਐਨ. ਸਿੱਪੀ]] ** ''[[ਸਾਗਰ]]''—ਸਿੱਪੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਜੀ. ਪੀ. ਸਿੱਪੀ]] ** ''[[ਤਵਾਈਫ]]''—ਸੰਨਰਾਈਜ਼ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਆਰ. ਸੀ. ਕੁਮਾਰ]] * '''1987 ਕੋਈ ਨਹੀਂ''' * '''1988 ਕੋਈ ਨਹੀਂ''' * '''1989 ''[[ਕਿਆਮਤ ਸੇ ਕਿਆਮਤ ਤਕ]]''—ਨਾਸਿਰ ਹੁਸੈਨ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਨਾਸਿਰ ਹੁਸੈਨ]]''' ** ''[[ਖ਼ੂਨ ਭਰੀ ਮਾਂਗ]]''—ਫਿਲਮ ਕਰਾਫਟ --[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ** ''[[ਤੇਜ਼ਾਬ]]''—ਐਨ. ਚੰਦਰ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ --[[ਐਨ. ਚੰਦਰ]] ===1990 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== * '''1990 ''[[ਮੈਨੇ ਪਿਆਰ ਕੀਆ]]''—ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ --[[ਤਾਰਾਚੰਦ ਬਰਜਾਤੀਆ]]''' ** ''[[ਚਾਂਦਨੀ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਪਰਿੰਦਾ]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਰਾਮ ਲਖਨ]]''—ਮੁਕਤਾ ਆਰਟ -- [[ਅਸੋਕ ਘਈ]],[[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] ** ''[[ਸਲਾਮ ਬੰਬੇ]]''—ਮੀਰਾਬਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਮੀਰਾ ਨਾਈਰ]] * '''1991 ''[[ਘਾਇਲ (1990)]]''—ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ --[[ਧਰਮਿੰਦਰ]]''' ** ''[[ਅਗਨੀਪੱਥ(1990)]]'' – [[ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼]] – [[ਯਸ਼ ਜੋਹਰ]] ** ''[[ਦਿਲ]]'' – ਮੁਰਤੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ -- [[ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]],[[ਅਸ਼ੋਕ ਠਕਰਾਲ]] ** ''[[ਪ੍ਰਤੀਬੰਧ]]''—ਗੀਥਾ ਆਰਟ -- [[ਅਲੂ ਅਰਵਿੰਦ]] * '''1992 ''[[ਲੱਮਹੇ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]]''' ** ''[[ਦਿਲ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ]]''—ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਿਲਮਜ਼ ਜਾਂ ਟੀ. ਸੀਰੀਜ਼ -- [[ਮੁਕੇਸ਼ ਭੱਟ]], [[ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ]] ** ''[[ਹਿਨਾ]]''—ਆਰ. ਕੇ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਰੰਧੀਰ ਕਪੂਰ]] ** ''[[ਸਾਜਨ]]''—ਦਿਵਯਾ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਸੁਧੀਕਰ ਬੋਕਾਡੇ]] ** ''[[ਸੋਦਾਗਰ(1991)]]''—ਮੁਕਤਾ ਆਰਟ -- [[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] * '''1993 ''[[ਜੋ ਜੀਤਾ ਵੋਹੀ ਸਿਕੰਦਰ]]''—ਨਾਸਿਰ ਹੁਸੈਨ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਨਾਸਿਰ ਹੁਸੈਨ]]''' ** ''[[ਬੇਟਾ]]''—ਮਰੁਤੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ --[[ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]], [[ਅਸ਼ੋਕ ਠਕਰਾਲ]] ** ''[[ਖੁਦਾ ਗਵਾਹ]]''—ਗਲਮੋਹਰ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਨਾਜ਼ੀਰ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ]], [[ਮਨੋਜ ਡਸਾਈ]] * '''1994 ''[[ਹਮ ਹੈਂ ਰਾਹੀ ਪਿਆਰ ਕੇ]]''—ਤਹਿਰ ਹੁਸੈਨ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ --- [[ਤਹਿਰ ਹੁਸੈਨ]]''' ** ''[[ਆਂਖੇ (1993)]]''—ਚਿਰਗਦੀਪ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਪਹਿਲਾਜ ਨਿਹਲਾਨੀ]] ** ''[[ਬਾਜ਼ੀਗਰ]]''—ਯੁਨਾਈਟਡ ਸੈਟਨ ਕੰਬਾਈਨ -- [[ਗਨੇਸ਼ ਜੈਨ]] ** ''[[ਦਾਮਿਨੀ]]''—ਸਿਨੇਯੁਗ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਅਲਾਏ ਮੁਰਾਰੀ]], [[ਕਰੀਮ ਮੁਰਾਰੀ]], [[ਬੰਟੀ ਸੂਰਮਾ]] ** ''[[ਖਲਨਾਇਕ]]''—ਮੁਕਤਾ ਆਰਟ -- [[ਸੁਭਾਸ ਘਈ]] * '''1995 ''[[ਹਰ ਆਪਕੇ ਹੈਂ ਕੋਣ..!]]'' – ਰਾਜਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਅਜੀਤ ਕੁਮਾਰ ਬਰਜਾਤੀਆ]], [[ਕਮਲ ਕੁਮਾਰ ਬਰਜਾਤੀਆ]]''' ** ''[[1942: ਏ ਲਵ ਸਟੋਰੀ]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਅੰਦਾਜ਼ ਅਪਨਾ ਅਪਨਾ]]''—ਵਿਨੇ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਵਿਨੇ ਕੁਮਾਰ ਸਿਨਹਾ]] ** ''[[ਕਰਾਂਤੀਵੀਰ]]''—ਮਹਿਲ ਮੁਵੀਜ਼ -- [[ਮੇਹੁਲ ਕੁਮਾਰ]] ** ''[[ਮੋਹਰਾ]]''—ਤ੍ਰੀਮੂਰਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਗੁਲਸ਼ਨ ਰਾਏ]] * '''1996 ''[[ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਦੁਲਹਨੀਆ ਲੇ ਜਾਏਗੇ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]]''' ** ''[[ਅਕੇਲੇ ਹਮ ਅਕੇਲੇ ਤੁਮ]]''—ਯੁਨਾਈਟਿਡ ਸੈਟਨ ਕੰਬਾਈਨ -- [[ਰਤਨ ਜੈਨ]] ** ''[[ਕਰਨ ਅਰਜਨ]]''—ਫਿਲਮ ਕਰਾਫਟ -- [[ਰਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ** ''[[ਰਾਜਾ (1995)]]'' ਮਰੁਤੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ -- [[ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]], [[ਅਸ਼ੋਕ ਠਕਰਾਲ]] ** ''[[ਰੰਗੀਲਾ]]''—ਵਰਮਾ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ -- [[ਰਾਮ ਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ]] * '''1997 ''[[ਰਾਜਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ]]''—ਸਿਨੇਯੁਗ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਅਲੇ ਮੁਰਾਨੀ]], [[ਕਮੀਮ ਮੁਰਾਨੀ]], [[ਬੰਟੀ ਸੂਰਮਾ]]''' ** ''[[ਅਗਨੀ ਸਾਕਸ਼ੀ (1996)]]''—ਨੇਹਾ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਬਿੰਦਾ ਠਾਕਰੇ]] ** ''[[ਬੈਂਡਿਟ ਕਵੀਨ]]''—ਕਲੀਡਿਓਸਕੋਪ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਬੋਬੀ ਬੇਦੀ]] ** ''[[ਖਮੋਸ਼ੀ]]''—ਪੋਲੀਗਰਾਮ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਸਿਬਤੇ ਹਸ਼ਨ ਰਿਜ਼ਵੀ]] ** ''[[ਮਾਚਿਸ਼]]''—ਪਾਨ ਪਿਕਚਰ-- [[ਆਰ. ਵੀ. ਪੰਡਤ]] * '''1998 ''[[ਦਿਲ ਤੋ ਪਾਗਿਲ ਹੈਂ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਯ ਰਾਜ ਚੋਪੜਾ]]''' ** ''[[ਬਾਰਡਰ (1997)]]''—ਜੇ. ਪੀ. ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਜੇ. ਪੀ. ਦੱਤਾ]] ** ''[[ਗੁਪਤ]]''—ਤ੍ਰੀਮੂਰਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਗੁਲਸ਼ਨ ਰਾਏ]] ** ''[[ਪਰਦੇਸ]]''—ਮੁਕਤਾ ਆਰਟ -- [[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] ** ''[[ਵਿਰਾਸਤ (1997)]]''—ਐਮ. ਆਰ. ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਮੁਸ਼ੀਰ ਅਲਾਮ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਿਆਜ਼]] * '''1999 ''[[ਕੁਛ ਕੁਛ ਹੋਤਾ ਹੈ]]''—ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਜੋਹਰ]]''' ** ''[[ਗੁਲਾਮ]]''—ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਮੁਕੇਸ਼ ਭੱਟ]] ** ''[[ਪਿਆਰ ਕੀਆ ਤੋ ਡਰਨਾ ਕਿਆ (1998)]]''—ਜੀ.ਐਸ. ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ --- [[ਸੋਹਿਲ ਖਾਨ]] ** ''[[ਪਿਆਰ ਤੋ ਹੋਨਾ ਹੀ ਥਾ]]''—ਬਾਬਾ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਗੋਰਧਨ ਤਨਵਾਨੀ]] ** ''[[ਸਤਿਆ]]''—ਵਰਮਾ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ -- [[ਰਾਮ ਗੁਪਾਲ ਵਰਮਾ]] ===2000 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== * '''2000 ''[[ਹਮ ਦਿਲ ਦੇ ਚੁਕੇ ਸਨਮ]]''—ਭੰਸਾਲੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]]''' ** ''[[ਬੀਵੀ ਨੂੰ .1]]'' – ਪੁਜਾ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਵਾਸ਼ੁ ਭੰਗਨਾਨੀ]] ** ''[[ਸਰਫਰੋਸ਼]]''—ਸਾਨੇਮਟ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਜੋਹਨ ਮੈਥਿਓ ਮਥਨ]] ** ''[[ਤਾਲ]]''—ਮੁਕਤਾ ਆਰਟ -- [[ਸੁਭਾਸ਼ ਘਈ]] ** ''[[ਵਾਸਤਵ]]''—ਆਧੀਸ਼ਕਤੀ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਦੀਪਕ ਨਿਖਲਜੀ]] * '''2001 ''[[ਕਹੋ ਨਾ ..... ਪਿਆਰ ਹੈ]]''—ਫਿਲਮ ਕਰਾਫਟ -- [[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]''' ** ''[[ਧੜਕਣ]]''—ਯੁਨਾਈਟਿਡ ਸੈਵਨ ਕੰਬਾਈਨ -- [[ਰਤਨ ਜੈਨ]] ** ''[[ਜੋਸ਼ (2000)]]''—ਯੁਨਾਈਟਿਡ ਸੈਵਨ ਕੰਬਾਈਨ -- [[ਗਨੇਸ਼ ਜੈਨ]] ** ''[[ਮਿਸ਼ਨ ਕਸ਼ਮੀਰ]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਮੁਹਬਤੇ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] * '''2002 ''[[Lagaan]]'' – [[Aamir Khan Productions]] – [[Aamir Khan]]''' ** ''[[ਅਸ਼ੋਕ (2001)]]''—ਡਰੀਮਜ਼ ਅਣਲਿਮਟਿਡ-- [[ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ]], [[ਜੁਹੀ ਚਾਵਲਾ]] ** ''[[ਦਿਲ ਚਾਹਤਾ ਹੈ]]''—ਐਕਸਲ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਪ੍ਰਾ. ਲਿ: -- [[ਰੀਤੇਸ਼ ਸਿਧਵਾਨੀ]] ** ''[[ਗਦਰ- ਏਕ ਪ੍ਰੇਮ ਕਥਾ]]''—ਜ਼ੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮ -- [[ਨਿਤਿਨ ਕੇਨੀ]] ** ''[[ਕਭੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਕਭੀ ਗ਼ਮ...]]'' – ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਜੋਹਰ]] * '''2003 ''[[ਦੇਵਦਾਸ (2002)]]''—ਮੇਗਾ ਬੋਲੀਵੁਡ --- [[ਭਾਰਤ ਸ਼ਾਹ]]''' ** ''[[ਕੰਪਨੀ]]''—ਵਰਮਾ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ---- [[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਵਰਮਾ]] ** ''[[ਹਮਰਾਜ਼]]''—ਵੀਨਸ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਰਤਨ ਜੈਨ]],[[ਗਨੇਸ਼ ਜੈਨ]] ** ''[[ਕਾਂਟੇ]]''—ਪ੍ਰਤੀਸ਼ ਨੰਦੀ ਕਮਿਉਨੀਕੇਸ਼ਨ -- [[ਸੰਜੇ ਗੁਪਤਾ]], [[ਲਾਅਰੈਨਸ ਮੋਰਟੋਰਫ]], [[ਪ੍ਰਤੀਸ਼ ਨੰਦੀ]], [[ਰਾਜੂ ਪਟੇਲ]] ** ''[[ਰਾਜ਼ (2002)]]''—ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਫਿਲਮਜ਼ --- [[ਮੁਕੇਸ਼ ਭੱਟ]] * '''2004 ''[[ਕੋਈ... ਮਿਲ ਗਿਆ]]''—ਫਿਲਮ ਕਰਾਫਟ-- [[ਰਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]]''' ** ''[[ਬਾਗਵਾਨ]]''—ਬੀ. ਆਰ. ਫਿਲਮਜ਼-- [[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਤੇਰੇ ਨਾਮ]]''—ਐਮਡੀ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼-- [[ਸੁਨੀਲ ਮਨਚੰਦਾ]], [[ਮੁਕੇਸ਼ ਟਲਰੇਜਾ]] ** ''[[ਕਲ ਹੋ ਨਾ ਹੋ]]''—ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਜੋਹਰ]] ** ''[[ਮੁਨਾ ਬਾਈ ਐਮ. ਬੀ. ਬੀ. ਐਸ]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] * '''2005 ''[[ਵੀਰ-ਜ਼ਾਰਾ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ --{{ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]]''' ** ''[[ਧੂਮ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼-- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾਾ]] ** ''[[ਹਮ ਤੁਮ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਮੈਂ ਹੂੰ ਨਾ]]''—ਰੈਡ ਚਿਲੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ -- [[ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ]], [[ਗਾਉਰੀ ਖਾਨ]] ** ''[[ਸਵਦੇਸ਼]]''—ਅਸੂਤੋਸ਼ ਗਵਾਈਰਕਰ -- [[ਅਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਗਵਾਈਕਰ]] * '''2006 ''[[ਬਲੈਕ (2005)]]''—ਐਸ ਐਲ ਬੀ ਫਿਲਮਜ਼-- [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]]''' ** ''[[ਬੰਟੀ ਔਰ ਬਬਲੀ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਨੋ ਇੰਟਰੀ]]''—ਐਸ. ਕੇ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਜ਼ -- [[ਬੋਨੀ ਕਪੂਰ]], [[ਸੁਰਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]] ** ''[[ਪੇਜ਼ 3]]''—ਲਾਈਟ ਹਾਉਸ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ -- [[ਬੋਬੀ ਪੁਸ਼ਕਰਨਲ]], [[ਕਵਿਤਾ ਪੁਸ਼ਕਰਨਲ]] ** ''[[ਪ੍ਰੀਨੀਤਾ (2005)]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] * '''2007 ''[[ਰੰਗ ਦੇ ਬਸੰਤੀ]]' -- ਯੂਟੀਵੀ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਰੋਨੀ ਸਕਰੀਵਾਲਾ]], [[ਰਾਕੇਸ਼ ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਹਿਰਾ]]''' ** ''[[ਧੂਮ 2]]'' – [[ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼]] – [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਡੋਨ (2006)]]''—ਐਕਸਲ ਇੰ. ਪਾ. ਲਿ. -- [[ਰਿਤੇਸ਼ ਸਿਧਵਾਨੀ]], [[ਫਰਹਾ ਅਖਤਰ]] ** ''[[ਕਭੀ ਅਲਵਿਦਾ ਨਾ ਕਹਿਨਾ]]''—ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਹੀਰੂ ਜੋਹਰ]] ** ''[[ਕਰਿਸ਼]]''—ਫਿਲਮ ਕਰਾਫਟ --[[ਰਾਕੇਸ਼ ਰੋਸ਼ਨ]] ** ''[[ਲਗੇ ਰਹੋ ਮੁਨਾ ਬਾਈ]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼-- [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]] * '''2008 ''[[ਤਾਰੇ ਜ਼ਮੀਨ ਪਰ]]''—ਆਮੀਰ ਖਾਨ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਆਮੀਰ ਖਾਨ]]''' ** ''[[ਚੱਕ ਦੇ ਇੰਡੀਆ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਗੁਰੂ (2007)]]''—ਮਦਰਸ ਟਾਕੀਜ਼ -- [[ਮਨੀ ਰਤਨਮ]], [[ਜੀ. ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸਨ]] ** ''[[ਜਬ ਵੀ ਮੈਟ]]''—ਸ਼੍ਰੀ ਅਸ਼ਤਾਵਿਨਾਇਕ ਸਾਨ ਵਿਜ਼ਨ -- [[ਧਿਲਣ ਮਹਿਤਾ]] ** ''[[ਓਮ ਸ਼ਾਂਤੀ ਓਮ]]''—ਰੈਡ ਚਿਲੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ -- [[ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ]], [[ਗਾਉਰੀ ਖਾਨ]] * '''2009 ''[[ਜੋਧਾ ਅਕਬਰ]]''—ਅਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਗੋਵਾਰਿਕਰ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ – [[ਅਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਗੋਵਾਰਿਕਰ]], [[ਰੋਨੀ ਸਕਰੀਵਾਲਾ]]''' ** ''[[ਦੋਸਤਾਨਾ (2008)]]''—ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ --[[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]], [[ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਸ਼ਾਹ]] ** ''[[ਗਜਨੀ (2008)]]''—ਗੀਥਾ ਆਰਟ --[[ਅਲੂ ਅਰਵਿੰਦ]], [[ਟੈਗੋਰ ਮਧੂ]], [[ਮਧੂ ਮਨਟਨ]] ** ''[[ਜਾਨੇ ਤੂ... ਯਾ ਜਾਨੇ ਨਾ]]''—ਆਮੀਰ ਖਾਨ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਆਮੀਰ ਖਾਨ]], [[ਮਨਸੂਰ ਖਾਨ]] ** ''[[ਰਬ ਨੇ ਬਨਾ ਦਿਤੀ ਜੋਡੀ]]''—ਯਸ਼ ਰਾਜ ਫਿਲਮਜ਼ --[[ਯਸ਼ ਰਾਜ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਰੋਕ ਆਨ!!]]'' – ਐਕਸ਼ਲ ਇੰ. ਪ੍ਰਾ. ਲਿ. -- [[ਫਰਹਾਨ ਅਕਤਰ]], [[ਰਿਤੇਸ਼ ਸਿਧਵਾਨੀ]] ''''''Bold text''''''===2010 ਦਾ ਦਹਾਕਾ=== * '''2010 ''[[3 ਈਡੀਇਟਜ਼]]''—ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼-- [[ਵਿਧੂ ਵਿਨੋਦ ਚੋਪੜਾ]]''' ** ''[[ਦੇਵ ਡੀ]]''—ਯੂਟੀਵੀ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਰੋਨੀ ਸਕਰਿਓਵਾਲਾ]] ** ''[[ਕਮੀਨੇ]]''—ਯੂਟੀਵੀ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਰੋਨੀ ਸਕਰਿਓਵਾਲਾ]] ** ''[[ਲੱਵ ਆਜ ਕਲ]]''—ਇਲੁਮੀਨੇਟ ਫਿਲਮਜ਼ -- [[ਸੈਫ ਅਲੀ ਖਾਨ]], [[ਦਨੇਸ਼ ਵਿਜੇਂ]] ** ''[[ਪਾ]]''—ਏ.ਬੀ.ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿ: -- [[ਅਮਿਤਾਬ ਬਚਨ]], [[ਸੁਨੀਲ ਮਨਚੰਦਾ]] ** ''[[ਵੇਕ ਅਪ ਸਿਡ]]''—ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਕਰਨ ਜੋਹਰ]], [[ਹੀਰੂ ਜੋਹਰ]] * '''2011 ''[[ਦਬੰਗ]]''—ਅਰਬਾਜ਼ ਖਾਨ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਅਰਬਾਜ਼ ਖਾਨ]]''', '''[[ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋਡਾ ਖਾਨ]]''' ** ''[[ਬੈਂਡ ਬਾਜਾ ਬਰਾਤੀ]]'' – [[ਯਸ਼ ਰਾਜ ਚੋਪੜਾ]] -- [[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]], [[ਅਦਿਤਆ ਚੋਪੜਾ]] ** ''[[ਮਾਈ ਨੇਮ ਇਜ ਖਾਨ]]''—ਧਰਮਾ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਹੀਰੂ ਜੋਹਰ]], [[ਗਾਉਰੀ ਖਾਨ]] ** ''[[ਪੀਪਲੀ ਲਾਈਵ]]''—ਆਮੀਰ ਖਾਨ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨਜ਼ -- [[ਆਮੀਰ ਖਾਨ]] ** ''[[ਉਡਾਨ (2010)]]''—ਯੂਟੀਵੀ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਰੋਨੀ ਸਕਰਿਉਵਾਲਾ]], [[ਅਨੁਰਾਗ ਕਸ਼ਿਆਪ]] * '''2012 ''[[ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾ ਮਿਲੇ ਗੀ ਦੁਬਾਰਾ]]''—ਐਕਸਲ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ --[[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]], [[ਰੀਤੇਸ਼ ਸਿਧਵਾਨੀ]]''' ** ''[[ਦਿੱਲੀ ਬੈਲੀ]]''—ਆਮੀਰ ਖਾਨ ਪ੍ਰੋਡੰਕਸ਼ਨ -- [[ਆਮੀਰ ਖਾਨ]], [[ਕਿਰਨ ਰਾਓ]], [[ਰੋਨੀ ਸਕਰਿਉਵਾਲਾ]] ** ''[[ਡੋਨ 2]]'' – ਐਕਸਲ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ -- [[ਫਰਹਾਨ ਅਖਤਰ]], [[ਰਿਤੇਸ਼ ਸਿਧਵਾਨੀ]], [[ਸ਼ਾਹਰੁੱਖ਼ ਖ਼ਾਨ]] ** ''[[ਨੋ ਵਨ ਕਿਲਡ ਜੈਸਿਕਾ]]''—ਯੂਟੀਵੀ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਰੋਨੀ ਸਕਰਿਉਵਾਲਾ]] ** ''[[ਰੋਕਸਟਾਰ (2011)]]''—ਸ਼੍ਰੀ ਅਸ਼ਤਾਵਿਨਾਇਕ ਸਿਨੇ ਵਿਜ਼ਨ – ਧਿਲੋਨ ਮਹਿਤਾ ** ''[[ਦਿ ਡਰਟੀ ਪਿਕਚਰ]]''—ਏਐਲਟੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ – [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]], [[ਸ਼ੋਭਾ ਕਪੂਰ]] * '''2013 ''[[ਬਰਫੀ!]]'' – ਯੂਟੀਵੀ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਰੋਨੀ ਸਕਰਿਓਵਾਲਾ]], [[ਸਿਧਾਰਥ ਰਾਓ ਕਪੂਰ]]''' ** ''[[ਇੰਗਲਿਸ਼ ਵਿੰਗਲਿਸ਼]]''—ਇਰੋਸ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ – ਸੁਨੀਲ ਲਾਲੂ, ਆਰ ਬਾਲਕੀ, ਰਕੇਸ਼ ਝੁਨਝੁਨਵਾਲਾ ** ''[[ਗੈਂਗਜ਼ ਆਪ ਵਾਸ਼ਾਪੁਰ]]''—ਵਿਆਕੋਮ 18 ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ -- [[ਅਨੁਰਾਗ ਕੱਸਿਅਪ]] ਅਤੇ [[ਸੁਨੀਲ ਬੋਹਰਾ]] ** ''[[ਕਹਾਨੀ]]''—ਵਿਆਕੋਮ 18 ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ – [[ਸੁਜੋਅ ਘੋਸ਼]], ਕੁਸ਼ਲ ਕਾਤੀਲਾਲ ਗਾਦਾ ** ''[[ਵਿਕੀ ਡੋਨਰ]]''—ਇਰੋਸ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ -- [[ਜੋਹਨ ਅਬਰਹਿਮ]] ==ਰਿਕਾਰਡ ਅਤੇ ਤੱਥ== ਸੱਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ: ===ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ=== *''[[ਬਲੈਕ (2005)]]'' (2005) = 11 *''[[ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਦਿਲਹਣੀਆ ਲੇ ਜਾਏਗੇ]]'' (1995) = 10 *''[[ਦੇਵਦਾਸ(2002)]]'' (2002) = 10 ===ਸੱਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਾਈਰੈਕਸ਼ਨ=== *[[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] = 7 *[[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] = 4 *[[ਯਸ਼ ਚੋਪੜਾ]] = 4 ===ਵਧੀਆ ਐਕਟਰ ਜਾਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਐਕਟਰ ਮੇਲ=== *[[ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ]] (8+0) = 8 *[[ਸਾਹਰੁਖ ਖਾਨ]] (8+0) = 8 *[[ਅਮਿਤਾਬ ਬੱਚਨ]] (5+3) = 8 ===ਵਧੀਆ ਐਕਟਰ ਜਾਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਐਕਟਰ ਫੀਮੇਲ=== *[[ਨੂਤਨ]] (5+1) = 6 *[[ਜਯਾ ਬੱਚਨ]] (3+3) = 6 *[[ਕਾਜ਼ੋਲ]] (5+0) = 5 *[[ਮਾਧੁਰੀ ਦੀਕਸ਼ਤ]] (4+1) = 5 *[[ਰਾਣੀ ਮੁਕਰਜੀ]] (2+3) = 5 ===ਮੁਜਿਕ ਡਾਇਰੈਕਟਰ=== *[[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] = 10 *[[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] = 9 ===ਗਾਇਕ ਮੇਲ=== *[[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]] = 8 *[[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] = 6 ===ਗਾਇਕਾ ਫੀਮੇਲ=== *[[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] = 7 *[[ਅਲਕਾ ਯਾਗਨਿਕ]] = 7 ===ਗੀਤਕਾਰ=== *[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] = 11 *[[ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ]] = 8 ===ਕੋਰੀਉਗਰਾਫੀ=== *[[ਸਰੋਜ ਖਾਨ]] = 8 *[[ਫਰਹਾ ਖਾਨ]] = 6 ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== *[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਇਨਾਮ]] *[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸੱਬਤੋਂ ਉੱਤਮ ਐਕਟਰ ਇਨਾਮ]] * [[ਬਾਲੀਬੁਡ]] * [[ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ]] {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] 26yk28kjlx7zj80ckz81y7sj1l5qtoo 0 29378 750142 569540 2024-04-11T10:39:58Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਜੀਵਨੀ | ਨਾਮ = ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਖਰਜੀ | ਚਿੱਤਰ = Hrishikesh Mukherjee 2013 stamp of India.jpg | ਚਿੱਤਰ_ਸੁਰਖੀ = | ਚਿੱਤਰ_ਅਕਾਰ = | ਪੂਰਾ_ਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ =30 ਸਤੰਬਰ, 1922 | ਜਨਮ_ਸਥਾਨ =ਕਲਕੱਤਾ - | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ ={{Death date and age|2006|08|27|1922|09|30}} | ਮੌਤ_ਸਥਾਨ =[[ਮੁੰਬਈ]] | ਮੌਤ_ਦਾ_ਕਾਰਨ = | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ =ਭਾਰਤੀ | ਪੇਸ਼ਾ =ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ | ਪਛਾਣੇ_ਕੰਮ =ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ | ਜੀਵਨ_ਸਾਥੀ = | ਬੱਚੇ = | ਧਰਮ = | ਸਿਆਸਤ = | ਇਹ_ਵੀ_ਵੇਖੋ = | ਦਸਤਖਤ = | ਵੈੱਬਸਾਈਟ = | ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = | ਹੋਰ_ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = }} '''ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਖਰਜੀ''' ਹਲਕੀਆਂ-ਫੁਲਕੀਆਂ, ਮਨੋਰੰਜਕ ਅਤੇ ਲੀਕ ਤੋਂ ਹਟਵੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਗੁਣਵਾਨ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਹਨ। ਆਪ ਦਾ 30 ਸਤੰਬਰ, 1922 ਨੂੰ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿਖੇ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨੇ ਉੱਘੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ [[ਬਿਮਲ ਰਾਏ]] ਨਾਲ ਬਤੌਰ ਸਹਾਇਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤੇ ਬਿਮਲ ਰਾਏ ਦੀ ਛਾਪ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ==ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ== ਆਪ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ਦੀ '[[ਅਨਾੜੀ]]', [[ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ]] ਦੀ '[[ਅਨੰਦ]]', [[ਅਮਿਤਾਬ ਬੱਚਨ]] ਦੀ '[[ਅਭਿਮਾਨ]]', [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਦੀ '[[ਚੁਪਕੇ ਚੁਪਕੇ]]' ਅਤੇ [[ਅਮੋਲ ਪਾਲੇਕਰ]] ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ '[[ਗੋਲਮਾਲ]]' ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦਿਤਾ। '[[ਅਨੁਪਮਾ]], [[ਮਧੂਮਤੀ]], [[ਮਾਂ]], [[ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ]], [[ਅਨੁਰਾਧਾ]], [[ਬਾਵਰਚੀ]], [[ਨਮਕ ਹਰਾਮ]], [[ਗੁੱਡੀ]], [[ਜ਼ੁਰਮਾਨਾ]], [[ਖੂਬਸੂਰਤ]], [[ਬੇਮਿਸਾਲ]], [[ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੀ]] ਅਤੇ [[ਝੂਠ ਬੋਲੇ ਕਊਆ ਕਾਟੇ]]' ਆਦਿ ਜਿਹੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਬਣਾਈਆਂ। ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ '[[ਹਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ]]', '[[ਤਲਾਸ਼]]', '[[ਧੂਪ ਛਾਂਵ]]' ਆਦਿ ਟੀ. ਵੀ. ਲੜੀਵਾਰ ਵੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ==ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ== * 1999 [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] ਪੁਰਸਕਾਰ *[[ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸੈਂਸਰ ਬੋਰਡ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਕਾਸ ਨਿਗਮ]] ਦੇ ਮੁਖੀ ਥਾਪੇ ਗਏ। *ਆਪ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ' ਨੂੰ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ' ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ| * 2001: [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]] * 2001: [[ਐਨਟੀਆਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨ]] ;[[ਬਰਲਿਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] * ਗਿਆਰਵੇਂ ਬਰਲਿਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ ਅਨੁਰਾਧਾ ਲਈ ਸੁਨਿਹਰੀ ਬੇਅਰ<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0137362/awards Awards] ''[[Internet Movie Database]]''</ref> ;[[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ]] * 1956: [[ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਵਧੀਆ ਐਡਿਟਿੰਗ ਸਨਮਾਨ]] '''ਨੌਕਰੀ''' * 1959: [[ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਵਧੀਆ ਐਡਿਟਿੰਗ ਸਨਮਾਨ]] '''ਮਧੁਮਤੀ''' * 1970: [[ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਵਧੀਆ ਸਕਰੀਨ ਪਲੇ ਸਨਮਾਨ]] '''ਅਨੋਖੀ ਰਾਤ''' * 1972: [[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ|ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਵਧੀਆ ਫ਼ਿਲਮ ਸਨਮਾਨ]] '''ਅਨੰਦ''' * 1972: [[ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਵਧੀਆ ਐਡਿਟਿੰਗ ਸਨਮਾਨ]]'''ਅਨੰਦ''' * 1972: [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਹਾਣੀ]] '''ਅਨੰਦ''' * 1981: [[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ|ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਵਧੀਆ ਫ਼ਿਲਮ ਸਨਮਾਨ]] '''ਖੁਸ਼ਬੂ'''ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਨਮਾਨ *1957: ਤੀਜੀ ਵਧੀਆ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਮੈਰਿਟ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ '''ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ''' *1959: ਵਧੀਆ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਮੈਡਲ '''ਅਨਾੜੀ''' *1960: ਸਰਬ ਭਾਰਤੀ ਵਧੀਆ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਸੁਨਿਹਰੀ ਮੈਡਲ '''ਅਨੁਰਾਧਾ'' ;ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ 27 ਅਗਸਤ, 2006 ਨੂੰ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿਖੇ ਅੰਤਿਮ ਸਾਹ ਲਿਆ ਸੀ | ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਮਹਾਨ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਦੀ ਘਾਟ ਸਦਾ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ| ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] 6e348jvqg76usi66bhh7056rlfn4ce6 0 29379 750143 698251 2024-04-11T10:40:00Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist <!-- See Wikipedia:WikiProject_Musicians --> | name = ਮੁਕੇਸ਼ | image = Mukesh_2016_stamp_of_India.jpg | image_size = | background = ਗਾਇਕ | birth_name = ਮੁਕੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਮਾਥੁਰ | birth_date = {{Birth date|1923|7|22|df=yes}} | birth_place = [[ਦਿੱਲੀ]], {{ਝੰਡਾ|ਭਾਰਤ}} | death_date = {{Death date and age|1976|8|27|1923|7|22}} | death_place = [[ਮਿਸ਼ੀਗਨ]] {{ਝੰਡਾ|ਸਯੁਕਤ ਰਾਜ}} | instrument = ਵੋਕਲ | genre = [[ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]], ਭਜਨ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਸ਼ਾਸ਼ਤਰੀ ਸੰਗੀਤ | occupation = ਗਾਇਲ | years_active = 1940–1976 }} '''ਮੁਕੇਸ਼''' (22 ਜੁਲਾਈ 1923 – 27 ਅਗਸਤ 1976) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] [[ਗਾਇਕ]] ਸੀ। ਜਿਸ ਨੇ 'ਤੌਬਾ ਯੇ ਮਤਵਾਲੀ ਚਾਲ, ਜਾਨੇ ਕਹਾਂ ਗਏ ਵੋ ਦਿਨ, ਮੇਰਾ ਜੂਤਾ ਹੈ ਜਾਪਾਨੀ, ਸਭ ਕੁਝ ਸੀਖਾ ਹਮਨੇ ਨਾ ਸੀਖੀ ਹੋਸ਼ਿਆਰੀ, ਸਜਨ ਰੇ ਝੂਠ ਮਤ ਬੋਲੋ, ਏ ਭਾਈ ਜ਼ਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਚਲੋ, ਕੋਈ ਜਬ ਤੁਮਾਰ੍ਹਾ ਹਿਰਦੇ ਤੋੜ ਦੇ' ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਦਿਲ-ਟੁੰਬਵੇਂ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਜਿੱਤੇ। ਆਪ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਜੁਲਾਈ, 1923 ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਚਾਂਦ ਰਾਣੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ==ਫਿਲਮੀ ਸਫਰ== '''ਮੁਕੇਸ਼''' ਨੇ ਸੰਨ 1945 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ 'ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ' ਲਈ 'ਦਿਲ ਜਲਤਾ ਹੈ ਤੋ ਜਲਨੇ ਦੋ' ਗਾ ਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ 'ਚ ਧੁੰਮਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ | ਬਤੌਰ ਅਦਾਕਾਰ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ | ਜਿਸ ਨੇ 'ਤੌਬਾ ਯੇ ਮਤਵਾਲੀ ਚਾਲ, ਜਾਨੇ ਕਹਾਂ ਗਏ ਵੋ ਦਿਨ, ਮੇਰਾ ਜੂਤਾ ਹੈ ਜਾਪਾਨੀ, ਸਭ ਕੁਝ ਸੀਖਾ ਹਮਨੇ ਨਾ ਸੀਖੀ ਹੋਸ਼ਿਆਰੀ, ਸਜਨ ਰੇ ਝੂਠ ਮਤ ਬੋਲੋ, ਏ ਭਾਈ ਜ਼ਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਚਲੋ, ਕੋਈ ਜਬ ਤੁਮਾਰ੍ਹਾ ਹਿਰਦੇ ਤੋੜ ਦੇ' ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਦਿਲ-ਟੁੰਬਵੇਂ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਜਿੱਤੇ। ਸੰਨ 1941 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੰਨ 1976 ਤੱਕ ਮੁਕੇਸ਼ ਨੇ ਕੁੱਲ ਪੰਜ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਨੌ ਸੌ ਦੇ ਕਰੀਬ ਗੀਤ ਗਾਏ ਸਨ | ਉਸ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰੇਕ ਗੀਤ ਹਿੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਿੱਛੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਸੀ| [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ '[[ਆਗ]]' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ '[[ਸੱਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ]]' ਤੱਕ ਦੋਵਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਨਹੁੰ ਤੇ ਮਾਸ ਵਾਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰਿਹਾ ਸੀ| ==ਸਨਮਾਨ== ===ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ=== * 1974 - [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਗਾਇਕ]] "ਕਈ ਬਾਰ ਯੂਹੀ ਦੇਖਾ ਹੈ''' ਫਿਲਮ [[ਰਜਨੀਗੰਧਾ]] ===[[ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਸਨਮਾਨ]]=== ====ਜੇਤੂ==== {| class="wikitable sortable" |- !ਸਾਲ ! Song ! ਫਿਲਮ !ਸੰਗੀਤਕਾਰ ! ਗੀਤਕਾਰ |- | 1959 | "ਸਬ ਕੁਛ ਸੀਖਾ ਹਮਨੇ'' | ''[[ਅਨਾੜੀ]]'' | [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] | [[ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ]] |- | 1970 | "ਸਬਸੇ ਬੜਾ ਨਦਾਨ'' | ''[[ਪਹਿਚਾਨ]]'' | [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] | [[ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ]] |- | 1972 |"ਜੈ ਬੋਲੋ ਬੇਈਮਾਨ ਕੀ'' |''[[ਬੇ-ਇਮਾਨ]]'' | [[ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]'' | [[ਵਰਮਾ ਮਲਿਕ]] |- | 1976 |"ਕਭੀ ਕਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ'' | ''[[ਕਭੀ ਕਭੀ]]'' | [[ਖਯਾਮ]] | [[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]] |} ====ਨਾਮਜਾਦਗੀ==== {| class="wikitable sortable" |- ! ਸਾਲ ! ਗੀਤ !ਫਿਲਮ !ਸੰਗੀਤਕਾਰ ! ਗੀਤਕਾਰ |- | 1960 | "ਹੋਠੋਂ ਪੇ ਸਚਾਈ ਰਹਿਤੀ ਹੈ'' | ''[[ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਵਹਿਤੀ ਹੈ]]'' | ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ | ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ |- | 1964 | "ਦੋਸਤ ਦੋਸਤ ਨਾ ਰਹਾ'' | ''[[ਸੰਗਮ]]'' | ਸੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ | ਸ਼ੈਲਿੰਦਰ |- | 1967 | "ਸਾਵਨ ਕਾ ਮਹੀਨਾ'' | ''[[ਮਿਲਨ]]'' | [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] | [[ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ]] |- | 1970 | "ਬਸ ਯਹੀ ਅਪਰਾਧ ਮੈਂ ਹਰ ਬਾਰ'' | ''[[ਪਹਿਚਾਨ]]'' | ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕ੍ਰਿਸ਼ਨ | [[ਨੀਰਜ਼]] |- |1972 |"ਇਕ ਪਿਆਰ ਕਾ ਨਗ਼ਮਾ'' | ''[[ਸ਼ੋਰ]]'' | ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ | [[ਸੰਤੋਸ਼ ਅਨੰਦ]] |- | 1975 | "ਮੈਂ ਨਾ ਭੁਲੁਗਾ'' | ''[[ਰੋਟੀ ਕਪੜਾ ਔਰ ਮਕਾਨ]]'' | ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ | ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ |- | 1976 | "ਮੈਂ ਪਲ ਦੋ ਪਲ ਕਾ ਸ਼ਾਇਰ'' |''[[ਕਭੀ ਕਭੀ]]'' | ਖਯਾਮ |ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਨਵੀ |- | 1977 | "ਸੁਹਾਨੀ ਚਾਂਦਨੀ ਰਾਤੇਂ'' | ''[[ਮੁਕਤੀ]]'' | [[ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ]] | ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ |- | 1978 | "ਚੰਚਲ ਸ਼ੀਤਲ'' | [[ਸੱਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਅਮ ਸੁੰਦਰਮ]] | ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ ਪਿਆਰੇਲਾਲ |ਅਨੰਦ ਬਕਸ਼ੀ |} ===ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ=== '''ਜੇਤੂ''' * 1967 - ਫਿਲਮ '''ਤੀਸਰੀ ਕਸਮ''' ਲਈ ਵਧੀਆ ਗਾਇਕ<ref>{{Cite web |url=http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196730.htm |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2014-02-04 |archive-date=2010-01-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100106143248/http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196730.htm |dead-url=yes }}</ref> * 1968 - ਫਿਲਮ '''ਮਿਲਨ''' ਲਈ ਵਧੀਆ ਗਾਇਕ<ref>{{Cite web |url=http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196831.htm |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2014-02-04 |archive-date=2010-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100108050315/http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/196831.htm |dead-url=yes }}</ref> * 1970 - ਫਿਲਮ '''ਸਰਸਵਤੀ ਚੰਦਰ''' ਲਈ ਵਧੀਆ ਗਾਇਕ<ref>{{Cite web |url=http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/197033.htm |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2014-02-04 |archive-date=2010-01-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100108033915/http://www.bfjaawards.com/legacy/pastwin/197033.htm |dead-url=yes }}</ref> ==ਮੌਤ== 22 ਜੁਲਾਈ, 1976 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ ਸਟੇਜ ਸ਼ੋਅ ਦੌਰਾਨ 'ਜੀਨਾ ਯਹਾਂ ਮਰਨਾ ਯਹਾਂ, ਇਸ ਕੇ ਸਿਵਾ ਜਾਨਾ ਕਹਾਂ' ਨਾਮਕ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮਹਾਨ ਗਾਇਕ ਸਾਥੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਖੁਸ ਗਿਆ ਸੀ | ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮੀ ਫਨਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮੀ ਗਾਇਕ]] 6tsbkxaliw0ewivalu9ox4o08dwjouj 0 30886 750112 682565 2024-04-11T08:58:04Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian Political Party | party_name = ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ | logo = File: Samajwadi Party.png | flag = File:Samajwadi (Socialist) Party rally - Flickr - Al Jazeera English.jpg | abbreviation = ਐੱਸਪੀ | colorcode = {{party color|Samajwadi Party}} | split = [[ਜਨਤਾ ਦਲ]] | chairman = [[ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ]] | president = [[ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ]] | secretary = [[ਕਿਰਨਮੋਏ ਨੰਦਾ]] | rajyasabha_leader = [[ਰਾਮ ਗੋਪਾਲ ਯਾਦਵ]] | loksabha_leader = ਐੱਸ. ਟੀ. ਹਸਨ | founder = [[ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਯਾਦਵ]] | foundation = {{Start date and years ago|df=yes|p=y|1992|10|4}} | students = ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਛਾਤਰ ਸਭਾ<ref>{{cite web|url=https://www.oneindia.com/2008/03/17/sp-chatra-sabha-declares-70-district-unit-presidents-name-1205773388.html|title=SP chatra sabha declares 70 district unit presidents name|date=17 March 2008|website=www.oneindia.com}}</ref> | youth = ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਰਿਹਾਰੀ<ref>{{cite web|url=https://samajwadiprahari.in/हमारे-बारे-में|title=About Samajwadi Prahari|date=10 March 2021|website=Samajwadi Prahari}}</ref> ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਯੁਵਜਨ ਸਭਾ<ref>{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/sp-reinstates-youth-wings-office-bearers-with-a-rider/articleshow/19606629.cms|title=SP reinstates youth wings' office-bearers with a rider &#124; Lucknow News - Times of India|website=The Times of India|date=18 April 2013 }}</ref><br />ਲੋਕੀਆ ਵਾਹਿਨੀ | women = ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਮਹਿਲਾ ਸਭਾ<ref>{{Cite news|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/sp-appoints-presidents-of-nine-frontal-organisations-114070201133_1.html|title=SP appoints presidents of nine frontal organisations|newspaper=Business Standard India|date=2 July 2014|via=Business Standard|agency=Press Trust of India}}</ref> | labour = | eci = [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਰਾਜ ਪਾਰਟੀ]]<ref>{{cite web|title=List of Political Parties and Election Symbols main Notification Dated 18.01.2013|url=http://eci.nic.in/eci_main/ElectoralLaws/OrdersNotifications/ElecSym19012013_eng.pdf|publisher=Election Commission of India|access-date=9 May 2013|location=India|year=2013}}</ref> | loksabha_seats = {{Composition bar|3|543|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} | rajyasabha_seats = {{Composition bar|3|245|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} | state_seats_name = [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ|ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ]] | state_seats = {{Composition bar|114|4036|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} ('''3987''' ਐਮਐੱਲਏ ਅਤੇ '''49''' ਖਾਲੀ) {{hidden |ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ |headerstyle=background:#ff2200 |style=text-align:center; | {{Composition bar|111|403|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} <small>([[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]])</small> {{Composition bar|2|288|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} <small>([[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]])</small> {{Composition bar|1|182|hex= {{party color|Samajwadi Party}}}} <small>([[ਗੁਜਰਾਤ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]])</small> |state2_seats_name = [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਧਾਨ]] |state2_seats = {{Composition bar|9| 100|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} }} | no_states = {{Composition bar|0|31|hex={{party color|Samajwadi Party}}}} | ideology = {{nowrap|[[ਸਮਾਜਵਾਦ]]<ref>{{cite news|url=https://www.business-standard.com/article/news-ani/mulayam-singh-lays-emphasis-on-socialist-ideology-118112200636_1.html|title=Mulayam Singh lays emphasis on socialist ideology|newspaper=Business Standard India |date=22 November 2018 }}</ref><br>ਜਮਹੂਰੀ ਸਮਾਜਵਾਦ<ref>{{cite book|title=India at the Polls: Parliamentary Elections in the Federal Phase|url=https://books.google.com/books?id=bnAlnDZ2KcYC&q=India+at+the+Polls|page=78|publisher=Orient Blackswan|year=2003|first1=Mahendra Prasad|last1=Singh|first2=Rekha|last2=Saxena|isbn=978-8-125-02328-9}}</ref><br />ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ<ref>{{cite news|work=www.india.com/news|title=Mulayam's son Prateek Yadav attracts eye balls during ride in Rs 5 crore Lamborghini|date=14 January 2017|url=https://www.india.com/news/india/mulayam-singh-yadavs-son-prateek-yadav-attracts-eye-balls-during-riding-his-rs-5-crore-lamborghini-1759286/}}</ref><br />ਸਮਾਜਿਕ ਰੂੜੀਵਾਦ<ref name="scroll.in">{{cite news|date=16 May 2021|title=Which political party has most clearly and consistently opposed women's rights?|work=[[scroll.in]]|url=https://scroll.in/article/666351/which-political-party-has-most-clearly-and-consistently-opposed-womens-rights}}</ref><ref name="sagepub44">{{Cite journal|url=https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2321023018762675|doi = 10.1177/2321023018762675|title = Conservative in Practice: The Transformation of the Samajwadi Party in Uttar Pradesh|year = 2018|last1 = Verniers|first1 = Gilles|journal = Studies in Indian Politics|volume = 6|pages = 44–59|s2cid = 158168430}}</ref>}} | position = {{nowrap|ਖੱਬੇਪੱਖੀ <ref>{{cite news|work=[[Financial Times]]|title=Left wing triumphs in Uttar Pradesh election|date=6 March 2012|quote=The big winner in the Uttar Pradesh state election was the regional leftwing Samajwadi party|url=https://www.ft.com/content/7c9c93d4-67b1-11e1-978e-00144feabdc0 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/7c9c93d4-67b1-11e1-978e-00144feabdc0 |archive-date=10 December 2022 |url-access=subscription |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|date=21 June 1995|title=Indian MPs held hostage in caste struggle|work=[[The Independent]]|url=https://www.independent.co.uk/news/world/indian-mps-held-hostage-in-caste-struggle-1587521.html}}</ref><ref name="sagepub44">{{Cite journal|url=https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2321023018762675|doi = 10.1177/2321023018762675|title = Conservative in Practice: The Transformation of the Samajwadi Party in Uttar Pradesh|year = 2018|last1 = Verniers|first1 = Gilles|journal = Studies in Indian Politics|volume = 6|pages = 44–59|s2cid = 158168430}}</ref>}} |international = ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ<ref>{{cite web|url=http://progressive-alliance.info/network/parties-and-organisations/|title=Parties & Organisations|publisher=[[Progressive Alliance]]|access-date=2 June 2017}}</ref> | colours = {{Color box|#ed0e0e}} {{Color box|#0c7c0c}} ਲਾਲ ਅਤੇ ਹਰਾ | headquarters = 18 ਕਾਪਰਨਿਕਸ ਲੇਨ, [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] | publication = ''ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਬੁਲੇਟਿਨ''<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india/command-performance-can-a-party-mouthpiece-question-its-leaders/story-UT9ZjxmzGuzYkJHGL7TsUM.html|title=Command performance: Can a party mouthpiece question its leaders?|date=10 January 2016|website=Hindustan Times}}</ref> |symbol = [[File:Indian Election Symbol Cycle.png|150px|center]] | website = {{URL|http://www.samajwadiparty.in/}} }} '''ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ 4 ਅਕਤੂਬਰ 1992 ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਯਾਦਵ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੂਰਵ ਮੁੱਖਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੂਰਵ ਰਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। {{ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ}} {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} {{ਆਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਦਲ]] bziz1io8gudo9hg3v65fx999zpil1d4 1 35956 750090 164546 2024-04-11T06:40:35Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike moved page [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਫੂਸ ਮੰਡੀ]] to [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਬਠਿੰਡਾ]] without leaving a redirect wikitext text/x-wiki {{ਚਰਚਾ ਸਿਰਲੇਖ}} mawijv26ieo8194pfbm9olgeisbu5g0 0 37352 750144 628595 2024-04-11T10:40:01Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name =ਨੰਦਾ | image = Actress Nanda 001.jpg | imagesize = | caption = ਨੰਦਾ ਕੀਨੀਆ ਵਿੱਚ, 1970 | birth_name = | birth_date = {{birth date|1939|01|08|df=yes}} | birth_place = [[ਕੋਲਹਾਪੁਰ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] | death_date = {{death date and age|2014|3|25|1939|1|8|df=yes}} | death_place = [[ਮੁੰਬਈ]], ਭਾਰਤ | death_cause = [[ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ]] | occupation = [[ਅਭਿਨੇਤਰੀ]] | yearsactive = 1957–1995 | spouse = | othername = | awards = ''[[ਆਂਚਲ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਆਂਚਲ]]'' (1960) ਲਈ [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] }} '''ਨੰਦਾ''' (8 ਜਨਵਰੀ 1939 – 25 ਮਾਰਚ 2014) ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ|ਹਿੰਦੀ]] ਅਤੇ [[ਮਰਾਠੀ ਸਿਨੇਮਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਮੋਹਿਤ ਕਰ ਦੇਣ, ਸੁਰਮੀਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮੁਟਿਆਰ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਲੜਕੀ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ। ਆਪ ਨੇ 1960ਵਿਆਂ ਤੇ 70ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਿਨੇਮਾ ਸਕਰੀਨ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਨੰਦਾ ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਅਦਾਕਾਰ ਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਿਨਾਇਕ ਦਮੋਦਰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਦੇ ਘਰ 8 ਜਨਵਰੀ, 1939 ਨੂੰ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਨੰਦਾ ਦੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਫਿਲਮਾਂ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ==ਕੈਰੀਅਰ== ਨੰਦਾ ਨੇ ''ਮੰਦਿਰ'' ਅਤੇ ''ਜੱਗੂ''<ref name="screenindia.com">{{cite web |url=http://www.screenindia.com/news/actress-personified/422578/ |title=Actress Personified |publisher=Screenindia.com |date= |accessdate=2012-07-23 |archive-date=2010-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100701192859/http://www.screenindia.com/news/actress-personified/422578/ |dead-url=yes }}</ref> ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਤੋਰ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬੇਬੀ ਨੰਦਿਨੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਤੇ ਕਈ ਮਰਾਠੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ 1950ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੁਗਨੂ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤਾਰਾਮ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚਾ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਨੰਦਾ ਨੂੰ ਸਾਲ 1956 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਦੀਆ ਵਿੱਚ ਹੀਰੋਈਨ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨੰਦਾ ਨੇ 60, 70 ਅਤੇ 80 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਦੇਵ ਆਨੰਦ]], [[ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]], ਸ਼ੰਮੀ ਕਪੂਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਵੱਡੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰ ਫਿਲਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ‘ਜਬ ਜਬ ਫੂਲ ਖਿਲੇ’ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੱਛਮੀ ਤਰਜ਼ ਦੀ ਮੁਟਿਆਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੱਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਵੀ ਸਨ। ‘ਕਾਲਾ ਬਾਜ਼ਾਰ’ ਵਿੱਚ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੀ ਭੈਣ ਬਣੀ ਸੀ। ਮਗਰੋਂ ਦੇਵ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਹਮ ਦੋਨੋਂ’ ਤੇ ‘ਤੀਨ ਦੇਵੀਆਂ’ ’ਚ ਨਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਅੰਗਾਰੇ, ਮੰਦਰ, ਰਾਮ ਲਕਸ਼ਮਣ, ਬੰਦੀ, ਇਤਿਫਾਕ, ਪ੍ਰਾਸ਼ਚਿਤ, ਅਹਿਸਤਾ ਅਹਿਸਤਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸਨ। ‘ਛੋਟੀ ਬਹਿਨ’ ਸਿਰਲੇਖ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਆਮ ਜੀਵਨ ’ਚ ਵੀ ਲੱਗਿਆ ਰਿਹਾ। 50 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ 'ਜੱਗੂ' ਵਿੱਚ ਬਾਲ-ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਮਹਿਜ਼ 8 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ [[ਨੂਤਨ]], [[ਵਹੀਦਾ ਰਹਿਮਾਨ]], [[ਸਾਧਨਾ ਸ਼ਿਵਦਾਸਾਨੀ|ਸਾਧਨਾ]] ਜਿਹੀਆਂ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ 1960ਵਿਆਂ ਤੋਂ 1973 ਤੱਕ ਸਿਨੇਮਾ ਸਕਰੀਨ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ==ਯਾਦਗਾਰੀ ਫਿਲਮਾਂ== '''ਨੰਦਾ''' ਨੇ ਦੇਵ ਆਨੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਲ਼ਾ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਹਮ ਦੋਨੋਂ, ਤੀਨ ਦੇਵੀਆਂ; ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਦੇ ਨਾਲ [[ਨੀਂਦ ਹਮਾਰੀ ਖ਼ਵਾਬ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ]] ਜਬ ਜਬ ਫੂਲ ਖਿੜੇ; [[ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ|ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨੇ]] ਦੇ ਨਾਲ ਦ ਟ੍ਰੇਨ ਸਮੇਤ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ [[ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ]] ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗੀਆਂ ਕਾਮਯਾਬ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਿੱਤਰ ਰੋਲ ਨਿਭਾਏ। '''ਨੰਦਾ''' ਨੇ 1960-70 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਦੇਵ ਆਨੰਦ]], [[ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]], [[ਸ਼ਮੀ ਕਪੂਰ]], [[ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ]], [[ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ]], [[ਵਹੀਦਾ ਰਹਿਮਾਨ]], [[ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ]] ਆਦਿ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 'ਤੂਫ਼ਾਨ ਔਰ ਦੀਯਾ' ਦੇ ਹਿੱਟ ਹੋਣ ਬਾਅਦ ਨੰਦਾ ਨੇ ਮੁੜ ਪਿਛੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ। 1992 ਵਿੱਚ ਨੰਦਾ ਦੀ ਕੁੜਮਾਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਮਨਮੋਹਨ ਦੇਸਾਈ]] ਨਾਲ ਹੋਈ ਪਰ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 1994 ਵਿੱਚ ਦੇਸਾਈ ਦੀ ਆਪਣੇ ਬੰਗਲੇ ਦੀ ਛੱਤ ਤੋਂ ਡਿੱਗ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ | ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੰਦਾ ਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਵਿਆਹ ਨਾ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ==ਸਨਮਾਨ== ਨੰਦਾ ਨੂੰ ਫਿਲਮ 'ਭਾਬੀ' (1957)<ref>[http://www.mid-day.com/bollywood/bollywood_batein/2001/may/10137.htm Mid-Day - India News, International News, Mumbai News, Delhi News, Bangalore News, Business News & lots more<!-- Bot generated title -->]</ref>, 'ਇਤਫ਼ਾਕ' (1969), 'ਅਹਿਸਤਾ-ਅਹਿਸਤਾ' (1981) ਤੇ 'ਪ੍ਰੇਮ ਰੋਗ' (1983) ਵਿੱਚ ਨਿਭਾਈਆਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਕਰ ਕੇ ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 'ਆਂਚਲ' (1960), ‘ਆਂਚਲ’ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ==ਮੌਤ== ਆਪ ਦੀ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਨਾਲ 25 ਮਾਰਚ 2014 ਨੂੰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1939]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2014]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] ifr2o97vgcdrj6a50l6b1rei481pym4 0 37718 750083 542471 2024-04-11T04:57:02Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox Film | name = ਸਲੀਮ ਲੰਗੜੇ ਪੇ ਮਤ ਰੋ | image = Salim Langde Pe Mat Ro, 1989 film.jpg | caption = | director = [[ਸਈਦ ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ]] | producer = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਕਾਸ ਨਿਗਮ|ਐਨ ਐਫ ਡੀ ਸੀ]] | writer = [[ਸਈਦ ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ]]<br /> | starring = [[ਪਵਨ ਮਲਹੋਤਰਾ]]<br /> [[ਮਕਰੰਦ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ]]<br /> | music = [[ਸ਼ਰੰਗ ਦੇਵ]] | cinematography = Virendra Saini | editing = ਜਾਵੇਦ ਸਈਦ | distributor = | released = {{Film date|1989|5|29}} | runtime = 120 ਮਿੰਟ | country = ਭਾਰਤ | awards = | language =[[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]] | budget = }} '''ਸਲੀਮ ਲੰਗੜੇ ਪੇ ਮਤ ਰੋ''' ({{lang-en|Don't Cry For Salim, the Lame}}) 1989 ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਸਈਦ ਅਖਤਰ ਮਿਰਜ਼ਾ]] ਹੈ ਅਤੇ [[ਪਵਨ ਮਲਹੋਤਰਾ]] ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।<ref>[http://www.bollywoodhungama.com/movies/review/5481/index.html Review: Salim Langde Pe Mat Ro] [[Bollywood Hungama]].</ref><ref>[http://www.film.com/movies/salim-langde-pe-mat-ro/14694778 Salim Langde Pe Mat Ro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090831080227/http://www.film.com/movies/salim-langde-pe-mat-ro/14694778 |date=2009-08-31 }} Film.com.</ref> ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ 1990 ਦਾ ਵਧੀਆ ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] 72d6xushmt3nc7rw5bmoedh0v8qisf1 0 38219 749998 749073 2024-04-10T14:53:53Z Komal Singh Mirpur 49916 Komal Singh Mirpur ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਫੁਸ ਮੰਡੀ]] ਨੂੰ [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਮਾਨਸਾ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ | ਨਾਂ = ਫੁਸ ਮੰਡੀ | ਬਸਤੀ_ਕਿਸਮ = [[ਪਿੰਡ]] | ਚਿੱਤਰ_ਦਿੱਸਹੱਦ = | ਚਿੱਤਰ_ਸਿਰਲੇ = | ਉਪਨਾਮ = | ਬਿੰਦੀ_ਨਕਸ਼ਾ= ਭਾਰਤ ਪੰਜਾਬ | pushpin_label_position = ਖੱਬੇ | pushpin_ਨਕਸ਼ਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫੁਸ ਮੰਡੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ | latd = 29.699124 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.274887 | longm = | longs = | longEW = E | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ = ਦੇਸ਼ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ = {{ਝੰਡਾ|ਭਾਰਤ}} | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1 = ਰਾਜ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ2 = [[ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ|ਮਾਨਸਾ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ3 = ਤਹਿਸੀਲ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ3 = ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ | ਸਥਾਪਨਾ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ = | ਟਿਕਾਣਾ_ਕਿਸਮ = | ਟਿਕਾਣਾ = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ1 = | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ1 = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ2 = | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ2 = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ3 = | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ3 = | unit_pref = ਦਸ਼ਮਿਕ | ਖੇਤਰਫਲ_ਦਰਜਾ = | ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_ਕਿਮੀ2 = 4.26 | ਉੱਚਾਈ_ਮੀਟਰ = | ਅਬਾਦੀ_ਤੱਕ = 2001 | ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ = 1237 | ਅਬਾਦੀ_ਦਰਜਾ = | ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਕਿਮੀ2 = auto | ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ = | ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ_ਪਗਨੋਟ = | ਅਬਾਦੀ_ਵਾਸੀ-ਸੂਚਕ = | ਅਬਾਦੀ_ਨੋਟ = | demographics_ਕਿਸਮ1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_ਸਿਰਲੇਖ1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_ਜਾਣ1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | ਸਮਾਂ_ਜੋਨ1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | ਡਾਕ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = | ਡਾਕ_ਕੋਡ = | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ = | iso_ਕੋਡ = | registration_plate = }} '''ਫੂਸ ਮੰਡੀ''' ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ [[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਤਹਿਸੀਲ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=Blockwise List of Villages|url=http://pbplanning.gov.in/districts.htm|publisher=ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਪਲਾਨਿੰਗ ਬੋਰਡ|accessdate=11 ਅਪਰੈਲ 2013}}</ref> 2001 ਵਿੱਚ ਫੁਸ ਮੰਡੀ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 1289 ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਖੇਤਰਫ਼ਲ 4.26 ਕਿ. ਮੀ. ਵਰਗ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਤੇ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਘੱਗਰ ਦਰਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਦੀ ਖਹਿ ਕੇ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਸਾਉਣ ਭਾਦੋਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਜਦੋਂ ਦਰਿਆ ਨੱਕੋ ਨੱਕ ਭਰਕੇ ਵਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== * [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] * [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਅਧਾਰ}} {{Coord|29.699124|75.274887|display=title}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡ]] kzvjutkae7etahejf682b8j83r7q9xz 1 38457 750000 168354 2024-04-10T14:53:54Z Komal Singh Mirpur 49916 Komal Singh Mirpur ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਫੁਸ ਮੰਡੀ]] ਨੂੰ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਮਾਨਸਾ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki {{ਚਰਚਾ ਸਿਰਲੇਖ}} mawijv26ieo8194pfbm9olgeisbu5g0 0 38826 750145 729340 2024-04-11T10:40:03Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ Infobox person | name = ਪ੍ਰਾਣ | image = Pran 90th bday.jpg | imagesize = | caption = 90 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਣ | birthname = ਪ੍ਰਾਣ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਿਕੰਦ | birth_date = {{birth date | 1920 | 2 | 12 | df = y}} | birth_place = [[ਦਿੱਲੀ|ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] | death_date = {{death date and age | 2013 | 7 | 12 | 1920 | 2 | 12 | df = y}} | death_place = [[ਮੁੰਬਈ]], ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, [[ਭਾਰਤ]] | spouse = ਸ਼ੁਕਲਾ ਸਿਕੰਦ ([[1945]]–[[2013]], ਮੌਤ ਤੱਕ) | children = | occupation = [[ਐਕਟਰ|ਚਰਿੱਤਰ ਐਕਟਰ]] | yearsactive = [[1940]]–[[2007]] | Died 13 July 2013 | website = {{{{url|http://www.pransikand.com}}}} | othername = | residence =[[ਮੁੰਬਈ]], ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, [[ਭਾਰਤ]] }} '''ਪ੍ਰਾਣ''' ([[12 ਫਰਵਰੀ]] [[1920]]-[[12 ਜੁਲਾਈ]] [[2013]]) [[ਹਿੰਦੀ]] ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ [[ਐਕਟਰ]] ਸਨ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੀ ਖਲਨਾਇਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ [[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਇਨਾਮ]] ਅਤੇ "ਬੰਗਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਜਰਨਲਿਸਟਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡਸ" ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ [[1940]] ਤੋਂ [[1990]] ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਤੱਕ ਦਮਦਾਰ ਖਲਨਾਇਕ ਅਤੇ ਨਾਇਕ ਦਾ ਅਭਿਨੇ ਕੀਤਾ। ==ਮੁਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ== ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ [[ਕਪੂਰਥਲਾ]], [[ਮੇਰਠ]], [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਤੇ ਰਾਮਪੁਰ 'ਚ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਰਜ਼ਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰਾਣ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਸੀ। ==ਫਿਲਮੀ ਜੀਵਨ== ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਚਨਚੇਤ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1940 'ਚ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ 'ਯਮਲਾ ਜੱਟ' 'ਚ ਰੋਲ ਮਿਲਿਆ। ਪ੍ਰਾਣ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1942-46 ਤੱਕ 22 ਫਿਲਮਾਂ 'ਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ 18 ਫਿਲਮਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈਆਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1941 'ਚ 'ਚੌਧਰੀ', 1942 'ਚ 'ਖਾਨਦਾਨ', 1945 'ਚ 'ਕੈਸੇ ਕਹੂੰ', ਤੇ 1946 'ਚ 'ਬਦਨਾਮੀ' ਫਿਲਮ 'ਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਣ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਸ਼ੁਕਲਾ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਅਰਵਿੰਦ ਤੇ ਸੁਨੀਲ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ਆ ਗਏ। ਇਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆ ਕੇ ਕਈ ਹੋਟਲਾਂ 'ਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1948 'ਚ ਪ੍ਰਾਣ ਨੂੰ ਬੰਬੇ ਟਾਕੀਜ਼ ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਜ਼ਿੱਦੀ' 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਦੇਵ ਆਨੰਦ]] ਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ [[ਕਾਮਿਨੀ ਕੌਸ਼ਲ]] ਵਰਗੇ ਫਨਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਾਣ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਣ ਨੇ 1969 ਤੋਂ 1982 ਤੱਕ ਫਿਲਮਾਂ 'ਚ ਖਲਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰ ਰੋਲ ਕੀਤੇ ਜਿਸ 'ਚ 'ਮਧੂਮਤੀ', 'ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ', 'ਰਾਮ ਔਰ ਸ਼ਾਮ', ਤੇ 'ਦੇਵਦਾਸ' ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ==ਪ੍ਰਾਣ ਜਾਂ ਖਲਨਾਇਕ== ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਪ੍ਰਾਣ ਵਲੋਂ ਨਿਭਾਏ ਗਏ ਖਲਨਾਇਕ ਦੇ ਰੋਲ ਦਾ ਦਰਸ਼ਕਾਂ 'ਤੇ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਪ੍ਰਾਣ' ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਕੰਨੀਂ ਕਤਰਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ==ਖਲਨਾਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਰੋਲ== ਖਲਨਾਇਕ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ 'ਉਪਕਾਰ' ਫਿਲਮ 'ਚ 'ਮੰਗਲ ਚਾਚਾ', ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਫਿਲਮ 'ਚ 'ਸ਼ੇਰ ਖਾਨ' ਅਤੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਪਰਿਚੇ' 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਦਾਦੇ ਦੀ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਕੌਣ ਭੁਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਣ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਫਿਲਮ ਜਗਤ ਵਿੱਚ 'ਤੇ ਛਾਏ ਰਹੇ, ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਦਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਹਨਤਾਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ==ਖਲਨਾਇਕ ਹੁੰਦਿਆ ਨਾਇਕ== ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇ ਖਲਨਾਇਕ ਹੁੰਦਿਆ ਹੋਏ ਵੀ ਨਾਇਕ ਸਨ ਪ੍ਰਾਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਭਿਨੈ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾਇਕ ਦੇ ਅਭਿਨੈ ਨੂੰ ਵੀ ਫਿੱਕਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਾਣ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ 'ਚ ਖਲਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾਇਆ। ਫਿਲਮ ਗੁੰਮਨਾਮ, ਕਟੀ ਪਤੰਗ, ਰਾਮ ਔਰ ਸ਼ਾਮ, ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਮਧੂਮਤੀ, ਡਾਨ ਆਦਿ ਫਿਲਮਾਂ 'ਚ ਖਲਨਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਯਾਦਗਾਰ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਖਲਨਾਇਕ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਪਾਰੀ ਨੂੰ ਬਦਲਦਿਆ ਪ੍ਰਾਣ ਨੇ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਅਤੇ ਉਪਕਾਰ ਫਿਲਮਾਂ 'ਚ ਅਜਿਹਾ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ। 'ਵਿਲੇਨ ਆਫ਼ ਦਿ ਮਿਲੇਨੀਅਮ' ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਪ੍ਰਾਣ ਨੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਸਹਿ-ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਖੂਭ ਯਾਰੀ ਨਿਭਾਈ। ==ਮੌਤ== ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਮਿਤੀ 12 ਜੁਲਾਈ, 2013 ਨੂੰ ਹੋਈ ==ਸਨਮਾਨ== #2012 ਦਾ [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] ਸਨਮਾਨ #2000 ਵਿੱਚ ਸਦੀ ਦਾ ਖਲਨਾਇਕ ਦਾ ਸਨਮਾਨ #2001 'ਚ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ]] ਐਵਾਰਡ ==[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਐਵਾਰਡ]]== #1967 ਫਿਲਮ ਉਪਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ #1969 ਫਿਲਮ ਆਂਸੂ ਬਣ ਗਏ ਫੂਲ ਵਿੱਚ ਸਾਹਇਲਕ ਅਦਾਕਾਰ #1972 ਫਿਲਮ ਬੇ-ਈਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ #1997 ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸਨਮਾਨ ==ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ== #1961 ਫਿਲਮ ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ #1966 ਫਿਲਮ ਸ਼ਹੀਦ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ #1973 ਫਿਲਮ ਜ਼ੰਜੀਰ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ ==ਹੋਰ ਸਨਮਾਨ== #[[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] ਅਕੈਡਮੀ ਸਨਾਮ 2010 #1972–73 – ਚਿੱਤਰਲੋਕ ਸਿਨੇ ਸਰਕਲ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ #1975-76 ਬੰਬੇ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ #1975–76 – ਬੰਬੇ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ #1977–78 – ਬੰਬੇ ਫਿਲਮ ਸਨਮਾਨ ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ #1978 – ਉਤਰੀ ਬੰਬੇ ਵਧੀਆ ਕਲਾਕਾਰ #1984 – "ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨਮਾਨ ਬੰਬੇ ਫਿਲਮ #1984 – ਅਭਿਨੈ ਸਮਰਾਣ #1985 – ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾ ਸੰਗਮ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾ ਭੁਸ਼ਨ ਸਨਮਾਨ #1987 – ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਅਦਾਕਾਰੀ #ਵਿਜੇਸ਼੍ਰੀ ਸਨਮਾਨ #ਅਰਸ ਗ੍ਰਾਤੀਆ ਸਨਮਾਨ #1990 –ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾ ਸੰਗਮ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾ ਭੁਸ਼ਨ ਸਨਮਾਨ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ #1990 – ਪੰਜਾਬੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ 50 ਸਾਲ #1990 – ਸਾਉਥ ਲਾਨਜ਼ ਕਲੱਬ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ #1991 – ਅਭਿਨੈ ਸਮਰਾਟ ਸਿਨੇਗੋਅਜ ਸਨਮਾਨ #1992 – ਵਿਲੱਖਣ ਯੋਗਦਾਨ -ਭਾਰਤੀ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ #2000 – ਸਟਾਰ ਸਕਰੀਨ ਲਾਈਫ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਸਨਮਾਨ #2000 – ਜ਼ੀ ਸਿਨੇ ਦੁਆਰ ਲਾਈਫ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਸਨਮਾਨ #2000 – ਸਟਾਰਡਸਟ ਦੁਆਰ ਸਦੀ ਦਾ ਖਲਨਾਇਕ #2001 – [[ਪਦਮ ਭੁਸ਼ਣ]] #2004 – ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲਾਈਫ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਸਨਮਾਨ #2010 – ਫਾਲਕੇ ਆਈਕਨ ਅਤੇ ਲੈਜ਼ੰਡਰੀ ਸਿਨੇ ਵਰਸਾਟਾਈਲ ਸਨਮਾਨ [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] ਅਕੈਡਮੀ #2013 – [[ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1920]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2013]] kc4ni8eo2zd0lr8fme3m39mstd9j3f0 0 39169 750146 528153 2024-04-11T10:40:04Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਜੀਵਨੀ | ਨਾਮ = '''ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ''' | ਚਿੱਤਰ = | ਚਿੱਤਰ_ਸੁਰਖੀ = '''ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ''' | ਚਿੱਤਰ_ਅਕਾਰ = | ਪੂਰਾ_ਨਾਮ =ਓਂਕਾਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਈਅਰ | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ ={{Birth date|1926|01|16|df=yes}} | ਜਨਮ_ਸਥਾਨ =[[ਲਹੌਰ]] ਪਾਕਿਸਤਾਨ | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ ={{Death date and age|2007|01|28|1926|01|16|df=yes}} | ਮੌਤ_ਸਥਾਨ =[[ਮੁੰਬਈ]] | ਮੌਤ_ਦਾ_ਕਾਰਨ =ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ =ਭਾਰਤੀ | ਪੇਸ਼ਾ =ਸੰਗੀਤਕਾਰ | ਪਛਾਣੇ_ਕੰਮ =ਫਿਲਮੀ ਸੰਗੀਤ | ਜੀਵਨ_ਸਾਥੀ = | ਬੱਚੇ =ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁਤਰ | ਧਰਮ =ਹਿੰਦੂ | ਸਿਆਸਤ = | ਇਹ_ਵੀ_ਵੇਖੋ = | ਦਸਤਖਤ = | ਵੈੱਬਸਾਈਟ =http://www.opnayyar.org/ | ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = | ਹੋਰ_ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ = }} '''ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ''' ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਆਪ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂਅ ਓਂਕਾਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨਈਅਰ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਜਨਵਰੀ, 1926 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ==ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਫ਼ਰ== ਸੰਗੀਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਗ-ਰਗ ਵਿੱਚ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਗਾਣੇ ਗਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ਾਮ ਨਾਮੀ ਹੀਰੋ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਨਈਅਰ ਨੂੰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫ਼ਿਲਮ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸ਼ਸ਼ਾਧਰ ਮੁਖਰਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਬੜੇ ਚੰਗੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹਨ।<ref>http://www.opnayyar.org/</ref> ==ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ== ਨਈਅਰ ਹੀਰੋ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਬਣ ਗਏ ਸੰਗੀਤਕਾਰ। ਸ਼ਸ਼ਾਧਰ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਕ੍ਰੀਨ ਟੈਸਟ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੁਖਰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਨਾ ਹੋਏ। ਫਿਰ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਾਣਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਧੁਨ ਬਣਾਓ। ਉਹ ਧੁਨ ਵੀ ਮੁਖਰਜੀ ਦੇ ਪਸੰਦ ਨਾ ਆਈ। ਇਸ ਰਿਜੈਕਟ ਹੋਈ ਧੁੰਨ ਉੱਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਆਰ-ਪਾਰ ਦਾ ਗਾਣਾ 'ਸੁਨ ਸੁਨ ਜ਼ਾਲਮਾਂ, ਪਿਆਰ ਹਮ ਕੋ ਤੁਮ ਸੇ ਹੋ ਗਿਆ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰਜ਼ਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਫਿਰ ਗਾਇਕਾਂ ਤੋਂ ਰੀਹਰਸਲ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਜਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਗਾਣੇ ਦੀ ਫਾਈਨਲ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਸਦਾਬਹਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਪੰਜਾਹ-ਸੱਠ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਅਜੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ==ਸੰਗੀਤ ਜੀਵਨ== ਲਾਹੌਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਟੀਚਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੰਨ 1947 ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਬੰਬਈ ਸ਼ਿਫਟ ਹੋ ਗਈ। ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਮੁੰਬਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਪੰਚੌਲੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਛਮ ਛਮਾ ਛਮ' ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਿਆ ਮਿਲਿਆ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਾਫੀ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਸੀ। ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਛਮ ਛਮਾ ਛਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਉੱਤੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਈ। ਫਿਰ ਗੁਰੂਦੱਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਆਰ ਪਾਰ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਦਿੱਤਾ। ਆਰ ਪਾਰ ਦੇ ਗਾਣੇ ਬੜੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ ਤੇ ਗਾਣਿਆਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਖੂਬ ਚੱਲੀ। ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਸੰਨ 1953 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂਦੱਤ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮਿਸਟਰ ਐਂਡ ਮਿਸਿਜ਼ 1955' ਅਤੇ 'ਸੀ.ਆਈ.ਡੀ.' ਲਈ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਚੰਗੀਆਂ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ [[ਨੌਸ਼ਾਦ]], [[ਸ਼ੰਕਰ ਜੈਕਿਸ਼ਨ]] ਅਤੇ [[ਜੀ. ਰਾਮਚੰਦਰ]] ਦਾ ਹੀ ਨਾਂਅ ਚਲਦਾ ਸੀ। ਸੰਨ 1957 ਵਿੱਚ [[ਬੀ. ਆਰ. ਚੋਪੜਾ]] ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ '[[ਨਯਾ ਦੌਰ]]' ਦੇ ਗਾਣੇ ਵੀ ਪਬਲਿਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰ ਉੱਤੇ ਲਾਈਨ ਲਾ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦੇ ਕਿ ਸਾਡੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕਰੋ। ਪੰਚੋਲੀ ਸਾਹਿਬ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਂਸ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਕਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਲਵੋਗੇ। ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ, 'ਉਹੀ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।' ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਿਆ ਹੀ ਲਿਆ ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਉਦੋਂ ਉਹ ਕਈ ਲੱਖ ਲੈ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗਾਣਿਆਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਜੇ ਕੋਈ ਸ਼ਬਦ ਠੀਕ ਨਾ ਬੈਠਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਗੀਤਕਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਦੱਸ ਕੇ ਗੀਤ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗੀਤਕਾਰ ਤੋਂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਉੱਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ। [[ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]], [[ਐਸ.ਐਚ. ਬਿਹਾਰੀ]], [[ਕਮਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦੀ]], [[ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ]] ਅਤੇ [[ਜਾਂ ਨਿਸਾਰ ਅਖ਼ਤਰ]] ਦੇ ਨਾਂਅ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਰਨਣਯੋਗ ਹਨ। ==ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ== '''ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ''' ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਨ। ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਤੋਂ ਕੋਈ ਗੀਤ ਨਹੀਂ ਗਵਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਰੂਹਾਨੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਮੇਰੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੀ। ==ਕਾਮੇਡੀਅਨ ਗੀਤ== ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਮੇਡੀਅਨ ਤੇ ਤਿੰਨ ਮਿੰਟ ਦਾ ਪੂਰਾ ਗਾਣਾ ਫ਼ਿਲਮਾਉਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ.ਆਈ.ਡੀ. ਦਾ ਗਾਣਾ 'ਜ਼ਰਾ ਹਟ ਕੇ ਜ਼ਰਾ ਬਚ ਕੇ ਯਿਹ ਹੈ ਬੰਬੇ ਮੇਰੀ ਜਾਂ' ਜਾਨੀ ਵਾਕਰ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੋਪੜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ 'ਨਯਾ ਦੌਰ' ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਨੀ ਵਾਕਰ ਕਾਮੇਡੀਅਨ ਉੱਤੇ 'ਮੈਂ ਬੰਬਈ ਕਾ ਬੂਬਾ ਨਾਮ ਮੇਰਾ ਅੰਜਾਨਾ' ਵੀ ਨਈਅਰ ਦੀ ਦੇਣ ਸੀ। ਫਿਰ 'ਛੂ ਮੰਤਰ' ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਜਾਨੀ ਵਾਕਰ ਹੀਰੋ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸੀ। ਸੰਨ 1950-60 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਹੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਚੱਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਇੱਕ ਗਾਣਾ ਵੀ ਹਿੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸੇ ਗਾਣੇ ਕਰ ਕੇ ਫ਼ਿਲਮ ਚੱਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕਈ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗਾਣੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ==ਟਾਂਗੇ ਵਾਲਾ ਗੀਤ== ਨਈਅਰ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਤੁਮ ਸਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾ' ਵਿੱਚ ਟਾਂਗੇ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸੱਚਮੁੱਚ ਘੋੜੇ ਦੀਆਂ ਟਾਪਾਂ ਮਲੂਮ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਾਂਗੇ ਵਾਲਾ ਗਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਖਦੇ। ਫ਼ਿਲਮ 'ਫਿਰ ਵੁਹੀ ਦਿਲ ਲਾਇਆ ਹੂੰ' ਦਾ ਗਾਣਾ 'ਬੰਦਾ ਪਰਵਰ ਥਾਮ ਲੋ ਜਿਗਰ' ਵੀ ਟਾਂਗੇ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਫਿਰ 'ਕਸ਼ਮੀਰ ਕੀ ਕਲੀ ਦਾ' 'ਪੀਆ ਪੀਆ' 1957 ਵਿੱਚ ਬਣੀ 'ਨਯਾ ਦੌਰ' ਦਾ 'ਉੜੇਂ ਜਬ ਜਬ ਜ਼ੁਲਫੇਂ ਤੇਰੀ' ਵੀ ਟਾਂਗੇ ਵਾਲਾ ਗੀਤ ਸੀ ਜੋ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਵਿਜੈਂਤੀ ਮਾਲਾ ਉੱਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ==ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੀਤ== *'ਕਭੀ ਆਰ ਕਭੀ ਪਾਰ ਲਾਗਾ ਤੀਰੇ ਨਜ਼ਰ' (ਫ਼ਿਲਮ ਆਰ ਪਾਰ), *'ਆਂਖੋਂ ਹੀ ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੋ ਗਿਆ' (ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ. ਆਈ. ਡੀ.), *'ਨੀਲੇ ਆਸਮਾਨੀ ਬੂਝੋ ਤੋਂ ਯਹ ਬਾਬੂ' (ਫ਼ਿਲਮ ਮਿਸਟਰ ਐਂਡ ਮਿਸਟਰ 1955), *'ਯਹ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਵੀਰ ਜਵਾਨੋ ਕਾ' (ਫ਼ਿਲਮ ਨਯਾ ਦੌਰ), *'ਗਰੀਬ ਜਾਨ ਕੋ ਹਮ ਕੋ ਨਾ ਤੁਮ ਭੁਲਾ ਦੇਨਾ' (ਫ਼ਿਲਮ ਛੂ ਮੰਤਰ), *'ਸਰ ਪਰ ਟੋਪੀ ਲਾਲ ਹਾਥ ਮੇਂ ਰੇਸ਼ਮ ਕਾ ਰੁਮਾਲ (ਫ਼ਿਲਮ ਤੁਮ ਸਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾ), *'ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਬੜੀ ਮਿਹਰਬਾਨੀ' (ਫ਼ਿਲਮ ਏਕ ਮੁਸਾਫਿਰ ਏਕ ਹਸੀਨਾ), *'ਜਾਈਏ ਆਪ ਕਹਾਂ ਜਾਏਂਗੇ' (ਫ਼ਿਲਮ ਮੇਰੇ ਸਨਮ) *'ਆਈਏ ਮਿਹਰਬਾਂ ਬੈਠੀਏ ਜਾਨੇਜਾਂ' (ਫ਼ਿਲਮ ਹਾਵੜਾ ਬ੍ਰਿਜ) *'ਪਿਆਰ ਪਰ ਬਸ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੈ' (ਫ਼ਿਲਮ ਸੋਨੇ ਕੀ ਚਿੜੀਆ) *'ਇਕ ਪਰਦੇਸੀ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੇ ਗਿਆ' (ਫ਼ਿਲਮ ਫਾਗਨ) *'ਚਲ ਅਕੇਲਾ ਤੇਰਾ ਮੇਲਾ ਪੀਛੇ ਛੂਟਾ' (ਫ਼ਿਲਮ ਸਬੰਧ) *'ਐ ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਮਹਾਰੇ ਲੀਏ ਅਜਨਬੀ ਹੂੰ' (ਫ਼ਿਲਮ 'ਯਹ ਰਾਤ ਫਿਰ ਨਾ ਆਏਗੀ') *'ਅਜੀ ਕਿਸਲਾ, ਮੁਹਤਰਮਾ ਕਭੀ ਸ਼ੋਅਲਾ' (ਫ਼ਿਲਮ ਫਿਰ ਵੁਹੀ ਦਿਲ ਲਾਇਆ ਹੂੰ)। :ਓ. ਪੀ. ਨਈਅਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਕੁਝ ਸਾਲ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। 28 ਜਨਵਰੀ ਸੰਨ 2007 ਨੂੰ ਉਹ ਹਾਰਟ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ। ==ਸਨਮਾਨ== *ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 3 ਮਈ 2013 ਨੂੰ ਭਾਕ ਟਿਕਟ ਜ਼ਾਰੀ ਕੀਤੀ *[[ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== * {{IMDb name| id=0006211| name = O. P. Nayyar }} * [http://www.bollango.com/cgi-bin/akf_search.tcl?key=song&music_director=o+p+nayyar List of hindi songs composed by O. P. Nayyar] * [http://www.hindilyrix.com/musicians/musician-nayyar.html Brief Biography] * [http://in.rediff.com/movies/2003/feb/04dinesh.htm In.rediff.com] ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== *[https://www.youtube.com/watch?v=mvsfsM7oL7g|ਓ ਪੀ ਨਈਅਰ ਬਾਰੇ [[ਜਾਵੇਦ ਅਖ਼ਤਰ]]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1926]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2007]] rg7bicss4cpr1ae4s8in9bxnijeke2a 0 40773 750147 537441 2024-04-11T10:40:05Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki '''ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਜੀਵਨਭਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਨਮਾਨ''' ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸ਼ੋਅਮੈਨ [[ਰਾਜ ਕਪੂਰ]] ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਰਸਾਲੇ ਵੱਲੋ ਵਧੀਆਂ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਨਮਾਨ ਹੈ।<ref name="Awards">[http://www.imdb.com/name/nm0904537/awards Awards] ''[[Internet Movie Database]]''</ref> {| class="wikitable" |- bgcolor="#d1e4fd" ! ਸਾਲ || ਜੇਤੂ |-bgcolor=#edf3fe | 2014 || [[ਤਨੂਜਾ]] |- | 2013 || [[ਯਸ ਚੋਪੜਾ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2012 || [[ਲਕਸ਼ਮੀਕਾਂਤ-ਪਿਆਰੇਲਾਲ|ਪਿਆਰੇਲਾਲ]] & [[ਅਰੁਨਾ ਇਰਾਨੀ]] |- | 2011 || [[ਮੰਨਾ ਡੇ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2010 || [[ਸ਼ਸੀ ਕਪੂਰ]] & [[ਮਹੁੰਮਦ ਜ਼ਹੂਰ ਖਿਯਾਮ]] |- | 2009 || [[ਓਮ ਪੁਰੀ]] & [[ਭਾਨੂ ਅਥੈਇਆ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2008 || [[ਰਿਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]] |- | 2007 || [[ਜਾਵੇਦ ਅਖ਼ਤਰ]] & [[ਜੈਆ ਬੱਚਨ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2006 || [[ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ]] |- | 2005 || [[ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2004 || [[ਸਲੋਚਨਾ ਲਟਕਰ]], [[ਨਿਰੂਪਾ ਰਾਏ]] & [[ਬੀ ਆਰ ਚੋਪੜਾ]] |- | 2003 || [[ਜਤਿੰਦਰ]] & [[ਰੇਖਾ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2002 || [[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] & [[ਆਸ਼ਾ ਪਾਰੇਖ]] |- | 2001 || [[ਫਿਰੋਜ਼ ਖਾਨ]] & [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ]] |- bgcolor=#edf3fe | 2000 || [[ਵਿਨੋਦ ਖੱਨਾ]] & [[ਹੇਮਾ ਮਾਲਿਨੀ]] |- | 1999 || [[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] & [[ਹੈਲਨ (ਅਦਾਕਾਰਾ)|ਹੈਲਨ]] |- bgcolor=#edf3fe | 1998 || [[ਸ਼ਰਮੀਲਾ ਟੈਗੋਰ]] |- | 1997 || [[ਧਰਮਿੰਦਰ]], [[ਮੁਮਤਾਜ਼]] & [[ਪ੍ਰਾਣ (ਐਕਟਰ)|ਪ੍ਰਾਣ]]<ref>[http://www.pransikand.com/awards.htm]</ref> |- bgcolor=#edf3fe | 1996 || [[ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ]], [[ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ]] & [[ਵਿਜੈਂਤੀਮਾਲਾ]]<ref name="Awards"/> |- | 1995 || [[ਸ਼ਮੀ ਕਪੂਰ]] & [[ਵਾਹੀਦਾ ਰਹਿਮਾਨ]] |- bgcolor=#edf3fe | 1994 || [[ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ]] |- | 1993 || [[ਦਿਲੀਪ ਕੁਮਾਰ]] |- bgcolor=#edf3fe | 1992 || [[ਦੇਵ ਆਨੰਦ]] |- | 1991 || [[ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ]] |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] sriag441jwtwn6tyks3419qxg3pvk68 0 40846 750148 396165 2024-04-11T10:40:06Z Kuldeepburjbhalaike 18176 template moved (By [[meta:Indic-TechCom/Tools|FindAndReplace]]) wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ<br><small>{{lang|bn|রাহুল দেববর্মণ}}</small> | native_name = {{lang|bn|রাহুল দেববর্মণ}} | native_name_lang = bn | image = RDBurman and Asha Bhosle MI'81.JPG | alt = | caption = ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ (ਖੱਬੇ), [[ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ]] ਨਾਲ | background = non_performing_personnel | alias =ਪੰਚਮ, ਪੰਚਮਦਾ | birth_date = {{Birth date|df=yes|1939|06|27}} | birth_place = [[ਕੋਲਕਾਤਾ]], ਭਾਰਤ | origin = | death_date = {{Death date and age|df=yes|1994|01|04|1939|06|27}} | death_place = [[ਮੁੰਬਈ]], ਭਾਰਤ | genre = [[Film score]] | occupation = [[ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] | father = ਸਚਿਨ ਦੇਵ ਬਰਮਨ | instrument = | years_active = 1961–1995 | label = | associated_acts = | notable_instruments = }} '''ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ''' {{lang-bn|রাহুল দেববর্মণ}} ''Rahul Deb Bôrmôn'' (27 ਜੂਨ 1939 – 4 ਜਨਵਰੀ 1994) ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਚਮ ਜਾਂ ਪੰਚਮਦਾ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਪੁਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਸਚਿਨ ਦੇਵ ਬਰਮਨ]] ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮੀਰਾ ਦੀ ਇਹ ਇਕਲੌਤੀ ਔਲਾਦ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਜਗਤ ਵਿਚ ‘ਪੰਚਮ ਦਾ’ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ ਦਾ ਜਨਮ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਐਸ.ਡੀ ਬਰਮਨ]] ਦੇ ਘਰ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 27 ਜੂਨ,1939 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਅਮੋਲਕ ਦਾਤ ਨੂੰ ਆਰ.ਡੀ.ਬਰਮਨ ਨੇ ਬੜੀ ਰੀਝ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਆਪਣੀ ਅਨੂਠੀ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name="Donald1998">{{cite book | author=Donald Clarke | title=The Penguin encyclopedia of popular music | year = 1998 | publisher=Penguin Books | oclc = 682030743 | page = 186 }}</ref> ==ਫ਼ਿਲਮੀ ਸੰਗੀਤਕ ਸਫਰ== 1961 ਵਿਚ ਬਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਬਰਮਨ ਨੂੰ ਕਾਮੇਡੀਅਨ [[ਮਹਿਮੂਦ]] ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਈ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਛੋਟੇ ਨਵਾਬ’ ਵਿਚ ਬਤੌਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਜੋ ਕਿ ਸਫ਼ਲ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀ। 1966 ਵਿਚ [[ਨਾਸਿਰ ਹੁਸੈਨ]] ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਬਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਤੀਸਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ’ ਵਿਚ ਰਾਹੁਲ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ ਬੋਲਿਆ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਰਹੀ। 1970 ਵਿਚ ਨਿਰਮਾਤਾ [[ਰਮੇਸ਼ ਬਹਿਲ]] ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਦੀ ਟ੍ਰੇਨ’ ਵਿਚਲੇ ਸੰਗੀਤ ਸਦਕਾ ਆਰ.ਡੀ.ਬਰਮਨ ਦਾ ਨਾਂ ਫ਼ਿਲਮ ਨਗਰੀ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਦਾਬਹਾਰ ਤੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸੰਗੀਤ ਬਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਆਰ.ਡੀ.ਬਰਮਨ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ ਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਨੂੰ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਸਿਖ਼ਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੁੱਚੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਸੌ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ 40 ਦੇ ਕਰੀਬ ਖੇਤਰੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ [[ਯਾਦੋਂ ਕੀ ਬਾਰਾਤ]], [[ਪਰਵਰਿਸ਼]], [[ਸ਼ੋਲੇੇ]], [[ਹਮ ਕਿਸੀ ਸੇ ਕਮ ਨਹੀਂ]], [[ਰੌਕੀ]], [[ਹਰੇ ਰਾਮਾ ਹਰੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ]] ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੁਰੀਲੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਸਜੀਆਂ ਸੀ। ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਕੜ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਉਸ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ 'ਰੈਨਾ ਬੀਤੀ ਜਾਏ’,‘ਬੀਤੀ ਨਾ ਬਿਤਾਈ ਰੈਨਾ’, ‘ਆਇਓ ਕਹਾਂ ਸੇ ਘਨਸ਼ਾਮ’ ਆਦਿ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਉੱਘੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ [[ਪੰਡਤ ਵਸੰਤ ਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ]], [[ਫ਼ਿਆਜ਼]], [[ਪ੍ਰਵੀਨ ਸੁਲਤਾਨਾ]] ਅਤੇ [[ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ]] ਆਦਿ ਦੀਆ ਸੁਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹੁਲ ਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ। ਪੌਪ ਗਾਇਕਾ [[ਊਸ਼ਾ ਉਥਪ]] ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ 'ਚ ਪੰਚਮ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੱਥ ਹੈ। ਗਾਇਕਾ [[ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ]] ਨਾਲ ਇਸ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੀ ਕਾਫੀ ਨੇੜਤਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਨੇੜਤਾ ਨੇ ਦੋਵੇਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਦੇ ਬੰਧਨ ਵਿਚ ਬੱਝ ਦਿਤਾ। ਇਸ ਜੋੜੀ ਨੇ ‘ਬਾਹੋਂ ਮੇ ਚਲੇ ਆਓ’,‘ਐਸੇ ਨਾ ਮੁਝੇ ਤੁਮ ਦੇਖੋ’,‘ਲੱਕੜੀ ਕੀ ਕਾਠੀ’ ਯਾਦਗਾਰੀ ਗੀਤ ਗਾਏ। ਇਸ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਨੇ ਆਪ ਸੰਗੀਤਕਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਵਜੋ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਸ਼ੋਅਲੇ’ ਅਤੇ ‘ਸ਼ਾਨ’ ਵਿਚ ´ਮਵਾਰ ‘ਮਹਿਬੂਬਾ ਮਹਿਬੂਬਾ’ ਤੇ ‘ਯੰਮ੍ਹਾ ਯੰਮ੍ਹਾ’ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਿਤੀ। ==ਮੌਤ== ਇਹ ਮਹਾਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰ 4 ਜਨਵਰੀ 1994 ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ==ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੀਤ== <poem> *ਕਿਆ ਹੁਆ ਤੇਰਾ ਵਾਅਦਾ *ਐਸੇ ਨਾ ਮੁਝੇ ਤੁਮ ਦੇਖੋ *ਬਚਨਾ ਐ ਹਸੀਨੋ *ਏਕ ਲੜਕੀ ਕੋ ਦੇਖਾ </poem> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Film and Television Awards in India}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1939]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1994]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ]] 8qbovjiesp9nz69n52gegxdrsavclng 0 41854 749992 620799 2024-04-10T14:10:51Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki [[File:Villa di castello, biblioteca dell'accademia della crusca, dizionario petrocchi 02 crusca.jpg|thumb|300px|ਕਾਸ਼ਣੀ ਅੱਖਾਂ |alt=ਕਾਸ਼ਣੀ ਅੱਖਾਂ ]] '''ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼''' ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਰਥ, ਉਚਾਰਨ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।;<ref name = Web1>Webster's New World College Dictionary, Fourth Edition, 2002</ref><ref name = Web1/> == ਇਕੋਤਰੀ == {{ਹਵਾਲੇ }} {{ਆਧਾਰ }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼]] oherwptcjgwxha4rm868web7f1jhe0f 750057 749992 2024-04-11T01:44:43Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:2401:4900:5D28:CB51:3EFE:E6B1:E7D4:1E38|2401:4900:5D28:CB51:3EFE:E6B1:E7D4:1E38]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[File:Villa di castello, biblioteca dell'accademia della crusca, dizionario petrocchi 02 crusca.jpg|thumb|300px|ਕਾਸ਼ਣੀ ਅੱਖਾਂ |alt=ਕਾਸ਼ਣੀ ਅੱਖਾਂ ]] '''ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼''' ਜਾਂ '''ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ''' ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਰਥ, ਉਚਾਰਨ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।;<ref name = Web1>Webster's New World College Dictionary, Fourth Edition, 2002</ref><ref name = Web1/> == ਇਕੋਤਰੀ == {{ਹਵਾਲੇ }} {{ਆਧਾਰ }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼]] sa7k1dj68pcvmyi14fg1qmbkbhlmgjz 0 49151 750168 748198 2024-04-11T11:38:38Z Jagseer S Sidhu 18155 /* ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ | image = Diljit Dosanjh grace the media meet of Phillauri 4 (cropped).jpg | caption = ''[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]'' ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਾਂਝ। | alt = | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1984|01|06}} | birth_place = [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | nationality = | spouse = | years_active = 2002–ਵਰਤਮਾਨ | occupation = {{flatlist| * ਅਦਾਕਾਰ * ਗਾਇਕ * ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ * ਨਿਰਮਾਤਾ }} | net_worth = | education = | alma_mater = | website = {{URL|https://diljitdosanjh.co.uk/}} | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | genre = {{flat list| * [[ਪੌਪ ਰੈਪ]] * ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * [[ਹਿਪ ਹੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਹਿਪ ਹੌਪ]]}} }} | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ''' (ਜਨਮ: 6 ਜਨਵਰੀ 1984), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਅਦਾਕਾਰ]], [[ਗਾਇਕ]], ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਹੈ।<ref name="indiatimes.com 2016">{{cite web | title=10 Things You Should Know About King Beat, The Tough Cop In 'Udta Punjab' | website=indiatimes.com | date=23 April 2016 | url=http://www.indiatimes.com/entertainment/celebs/10-things-you-should-know-about-diljit-dosanjh-the-tough-cop-in-udta-punjab-253819.html | accessdate=23 April 2016}}</ref> ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/diljit-dosanjh-and-neeru-bajwa-shoot-for-a-wedding-sequence-in-rajasthan/articleshow/66487474.cms|title=Diljit Dosanjh and Neeru Bajwa shoot for a wedding sequence in Rajasthan}}</ref> ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਗੀਤ|ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ]] ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Puri 2015">{{cite web | last=Puri | first=Aksheev | title=10 Reasons Why Diljit Dosanjh Is A True Punjabi Superstar | date=30 September 2015 | url=http://www.mensxp.com/entertainment/gossip/27880-10-reasons-why-diljit-dosanjh-is-a-true-superstar.html | accessdate=27 November 2015}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮੇ]] ਵਿੱਚ '[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]'(2012), [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]] (2013), [[ਪੰਜਾਬ 1984]] (2015), ਸਰਦਾਰ ਜੀ (2016), '[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]' (2016), [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]] (2016) ਅਤੇ [[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]] (2017) ਵਰਗੀਆਂ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ।<ref>[http://www.tribuneindia.com/news/spectrum/the-turbaned-prince/107054.html The turbaned prince]. Tribuneindia.com (19 July 2015). Retrieved on 10 July 2016.</ref> ਉਸਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |title=ISHQ DA UDA ADA(2004) |url=http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |accessdate=6 December 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130819234243/http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |archivedate=19 August 2013 |df=dmy }}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਆਪਣੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ == === ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ === ਦਿਲਜੀਤ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਜਨਵਰੀ 1984<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/diljit-dosanjh-birthday-actor-bollywood-films-punjabi-singer-star-pendu-5009893/|title=Happy birthday Diljit Dosanjh: How this ‘Pendu’ did things differently and made way into our hearts|date=6 January 2018|website=[[The Indian Express]]|accessdate=12 February 2018}}</ref> ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref name="News18 2016">{{cite web|url=http://www.news18.com/news/movies/turban-is-our-identity-our-pride-diljit-dosanjh-on-waris-ahluwalia-being-barred-from-boarding-aeromexico-flight-1200925.html|title=Turban is our identity, he is belong to misti our pride: Diljit Dosanjh on Sikh actor Waris Ahluwalia being barred from boarding Aeromexico flight|date=9 February 2016|website=News18|accessdate=19 April 2016}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੇ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ,  ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਹੈ।<ref name="DharamSevaRecords">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=WmpdoU8pE50|title=Diljit Dosanjh Interview with Sikh channel|publisher=DharamSevaRecords}}</ref> ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਲੁਧਿਆਣਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ]], ਪੰਜਾਬ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਲਾਗਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। === 2003–2004:''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਅਤੇ ''ਦਿਲ'' === ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' [[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]] ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਬਣੀ ਕੰਪਨੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਾਇਨਟੋਨ ਦੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਲਜੀਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਦਿਲਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।<ref name="dd.in">{{cite web|url=http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|title=ABOUT DILJIT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823002613/http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|archivedate=23 August 2013|deadurl=yes|accessdate=6 December 2013|df=dmy}}</ref> ਸੰਗੀਤ ਬਬਲੂ ਮਹਿੰਦਰਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੋਲ ਬਲਵੀਰ ਬੋਪਾਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਐਲਬਮ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਟਰੈਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕੈਸਟ ''ਦਿਲ ਰਿਲੀਜ਼'' ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। === 2004–2010: ਹੋਰ ਕੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਗਾਣੇ === ਦੋਸਾਂਝ ਦੀ ਤੀਜੀ ਐਲਬਮ ''ਸਮਾਇਲ'', ਦੇ ''ਨੱਚਦੀਆਂ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਕੁਆਰੀਆਂ'' ਅਤੇ ''ਪੱਗਾਂ ਪੋਚਵੀਆਂ ਵਾਲੇ'' ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਖੱਟੀ। ਇਹ ਐਲਬਮ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ'' ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਚਾਕਲੇਟ'' 2008 ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਚਾਰ ਵੱਖਰੇ ਸਿੰਗਲ ''ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਨੋ ਟੈਨਸ਼ਨ, ਪਾਵਰ ਆਫ਼ ਡੁਇਟ'' ਅਤੇ ''ਡਾਂਸ ਵਿਦ ਮੀ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। 2010 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ''ਮੇਲ ਕਰਦੇ ਰੱਬਾ'' ਵਿੱਚ ਗਾਣਾ ਗਿਆ, ਜੋ [[ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] 'ਤੇ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Dekhlo Punjabi Munde Kidda Rola Paunde – Mel Karade Rabba – Jimmy Shergill|url=https://www.youtube.com/watch?v=zzQyz-yRf4g|publisher=Tips Films on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ===2011–2012: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਅਤੇ ''ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ''=== 2011 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ'' ਫਰਵਰੀ 2011 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਫਲਾਪ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟੈਕ ਤੋਂ "ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ" ਗਾਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ। [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਯੂਐਸਏ ਵਿੱਚ ''ਦਫ਼ਤਰੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਾਉਨਲੋਡ ਚਾਰਟ'' 'ਤੇ ਇਹ ਗਾਣਾ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਹਨੀ ਸਿੰਘ|ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿਚ, ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਜਿਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]] ਅਤੇ [[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੇ ਚੰਗਾ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਟਰੈਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ, ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਐਲਬਮ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''15 ਸਾਲ'' ਗਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਹ ਸਿੰਗਲ, ਜੋ ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਕੁਆਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਤਾਓ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਟੈਟੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|title=15 Saal Diljit Dosanjh official video HD|url=https://www.youtube.com/watch?v=86hucWroIdU|publisher=Harneet Virk on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: "ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।"<ref>{{cite web|title=Urban Pendu Cancelled along with 15 Saal?|url=http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|accessdate=12 December 2013|date=23 November 2011|archive-date=27 ਮਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120527184623/http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|dead-url=yes}}</ref> ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਆਪਣੇ 2013 ਦੇ ਹਿੱਟ ਸਿੰਗਲ ''ਪਰੋਪਰ ਪਟੋਲਾ'' ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਦੇ ਛਾਪੇ ਵਾਲੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ''ਕੈਟੀ ਆਈਜ਼, ਧਰਤੀ'' ਅਤੇ ''ਚੁਸਤੀਆਂ'' ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ==ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਸਿਰਲੇਖ !! ਲੇਬਲ |- | 2000 || ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਆੜਾ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2004 || ਦਿਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2005 || ਸਮਾਇਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2006 || ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2008 || ਚਾਕਲੇਟ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2009 || ਦ ਨੈਕਸਟ ਲੈਵਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- | 2012 || ਸਿੱਖ || ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਐਲਬਮ, ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਬੈਕ ਟੂ ਬੇਸਿਕ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ || ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ |- | 2018 || ਕਾਨਫੀਡੈਂਨਸ਼ੀਅਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- |2018 |ਰੋਅਰ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ |- |2020 |ਗੋਟ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2021 |ਮੂਨ ਚਾਈਲਡ ਏਰਾ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2023 |ਗੋਸਟ | |} ==ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਗੀਤ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2011 || ਧਰਤੀ || ਵਰੰਟ |- | 2013 || ਬਿੱਕਰ ਬਾਈ ਸੈਂਟੀਮੈਂਟਲ || ਮੈਂ ਫੈਨ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2012 ||ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਲਵ ਹੋ ਗਿਆ|| ਪੀ ਪਾਂ ਪੀ ਪਾਂ ਹੋ ਗਿਆ |- | 2013 ||ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ|| ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ |- | 2013 || ਯਮਲਾ ਪਗਲਾ ਦੀਵਾਨਾ-੨ || ਐਂਦਾਂ ਹੀ ਨੱਚਨਾ |- | 2015 ||ਸਿੰਘ ਇਜ਼ ਬਲਿੰਗ|| ਤੁੰਗ ਤੁੰਗ ਬਾਜੇ |- | 2016 ||[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]]|| ਇੱਕ ਕੁੜੀ |- | 2017 ||[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]|| ਨੌਟੀ ਬਿੱਲੋ |- | 2017 || ਨੂਰ || ਮੂਵ ਯੂੳਰ ਲੱਕ |- | 2017 || ਰਾਬਤਾ || ਸਾਡਾ ਮੂਵ |} ==ਫਿਲਮਾਂ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- |2010 |ਮੇਲ ਕਰਾਦੇ ਰੱਬਾ |ਰਾਜਵੀਰ ਢਿੱਲੋਂ |- | rowspan="2" | 2011 ||ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ ਪੰਜਾਬ|| ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ |- | ਜੀਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ|| ਗੁਰਨੂਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ |- | 2012 ||[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2013 ||ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ|| ਰਾਜਵੀਰ/ ਬਿੱਲਾ |- | [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2014 ||ਡਿਸਕੋ ਸਿੰਘ|| ਲਾਟੂ ਸਿੰਘ |- | [[ਪੰਜਾਬ 1984]]|| ਸ਼ਿਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ / ਸ਼ਿਵਾ |- | rowspan="2" | 2015 || ਸਰਦਾਰ ਜੀ || ਜੱਗੀ |- |[[ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ]]|| ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ |- | rowspan="2" | 2016 ||[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]|| ਜੱਟ ਅੰਬਰਸਰੀਆ |- | [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]]|| ਜੱਗੀ/ ਅੱਥਰਾ/ ਸਤਿਕਾਰ |- | 2017 ||[[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ/ ਸੈਮ/ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ |- | 2018 || [[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ |- | 2019 || [[ਛੜਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਛੜਾ]]|| ਛੜਾ |- |2021 |ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖ |ਯੈਂਕੀ ਸਿੰਘ |- |2022 |ਬਾਬੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ |ਜੱਗੀ |- |2023 |[[ਜੋੜੀ (2023 ਫ਼ਿਲਮ)|ਜੋੜੀ]] |ਸਿਤਾਰਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- | 2016 || [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] || ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ |- | 2017 || [[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]] || ਰੂਪ ਲਾਲ ਫ਼ਿਲੌਰੀ |- |rowspan=2|2018 ||[[ਵੈਲਕਮ ਟੂ ਨਿਊਯਾਰਕ]]|| ਤੇਜੀ |- | [[ਸੂਰਮਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸੂਰਮਾ]]|| ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ]] |- |rowspan=2|2019 ||[[ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ]] || ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ |- | ਗੁਡ ਨਿਊਜ਼ || ਹਨੀ |- | 2020 |''ਸੂਰਜ ਪੇ ਮੰਗਲ ਭਾਰੀ''||ਸੂਰਜ |- |2022 |[[ਜੋਗੀ (ਫਿਲਮ)|ਜੋਗੀ]] |ਜੋਗਿੰਦਰ "ਜੋਗੀ" ਸਿੰਘ |} ==ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] tjw2cbdhj7esu81zfk9bmlpbx9hxuxq 750169 750168 2024-04-11T11:42:12Z Jagseer S Sidhu 18155 /* ਫਿਲਮਾਂ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ | image = Diljit Dosanjh grace the media meet of Phillauri 4 (cropped).jpg | caption = ''[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]'' ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਾਂਝ। | alt = | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1984|01|06}} | birth_place = [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | nationality = | spouse = | years_active = 2002–ਵਰਤਮਾਨ | occupation = {{flatlist| * ਅਦਾਕਾਰ * ਗਾਇਕ * ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ * ਨਿਰਮਾਤਾ }} | net_worth = | education = | alma_mater = | website = {{URL|https://diljitdosanjh.co.uk/}} | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | genre = {{flat list| * [[ਪੌਪ ਰੈਪ]] * ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * [[ਹਿਪ ਹੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਹਿਪ ਹੌਪ]]}} }} | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ''' (ਜਨਮ: 6 ਜਨਵਰੀ 1984), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਅਦਾਕਾਰ]], [[ਗਾਇਕ]], ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਹੈ।<ref name="indiatimes.com 2016">{{cite web | title=10 Things You Should Know About King Beat, The Tough Cop In 'Udta Punjab' | website=indiatimes.com | date=23 April 2016 | url=http://www.indiatimes.com/entertainment/celebs/10-things-you-should-know-about-diljit-dosanjh-the-tough-cop-in-udta-punjab-253819.html | accessdate=23 April 2016}}</ref> ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/diljit-dosanjh-and-neeru-bajwa-shoot-for-a-wedding-sequence-in-rajasthan/articleshow/66487474.cms|title=Diljit Dosanjh and Neeru Bajwa shoot for a wedding sequence in Rajasthan}}</ref> ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਗੀਤ|ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ]] ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Puri 2015">{{cite web | last=Puri | first=Aksheev | title=10 Reasons Why Diljit Dosanjh Is A True Punjabi Superstar | date=30 September 2015 | url=http://www.mensxp.com/entertainment/gossip/27880-10-reasons-why-diljit-dosanjh-is-a-true-superstar.html | accessdate=27 November 2015}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮੇ]] ਵਿੱਚ '[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]'(2012), [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]] (2013), [[ਪੰਜਾਬ 1984]] (2015), ਸਰਦਾਰ ਜੀ (2016), '[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]' (2016), [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]] (2016) ਅਤੇ [[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]] (2017) ਵਰਗੀਆਂ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ।<ref>[http://www.tribuneindia.com/news/spectrum/the-turbaned-prince/107054.html The turbaned prince]. Tribuneindia.com (19 July 2015). Retrieved on 10 July 2016.</ref> ਉਸਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |title=ISHQ DA UDA ADA(2004) |url=http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |accessdate=6 December 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130819234243/http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |archivedate=19 August 2013 |df=dmy }}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਆਪਣੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ == === ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ === ਦਿਲਜੀਤ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਜਨਵਰੀ 1984<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/diljit-dosanjh-birthday-actor-bollywood-films-punjabi-singer-star-pendu-5009893/|title=Happy birthday Diljit Dosanjh: How this ‘Pendu’ did things differently and made way into our hearts|date=6 January 2018|website=[[The Indian Express]]|accessdate=12 February 2018}}</ref> ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref name="News18 2016">{{cite web|url=http://www.news18.com/news/movies/turban-is-our-identity-our-pride-diljit-dosanjh-on-waris-ahluwalia-being-barred-from-boarding-aeromexico-flight-1200925.html|title=Turban is our identity, he is belong to misti our pride: Diljit Dosanjh on Sikh actor Waris Ahluwalia being barred from boarding Aeromexico flight|date=9 February 2016|website=News18|accessdate=19 April 2016}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੇ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ,  ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਹੈ।<ref name="DharamSevaRecords">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=WmpdoU8pE50|title=Diljit Dosanjh Interview with Sikh channel|publisher=DharamSevaRecords}}</ref> ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਲੁਧਿਆਣਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ]], ਪੰਜਾਬ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਲਾਗਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। === 2003–2004:''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਅਤੇ ''ਦਿਲ'' === ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' [[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]] ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਬਣੀ ਕੰਪਨੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਾਇਨਟੋਨ ਦੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਲਜੀਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਦਿਲਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।<ref name="dd.in">{{cite web|url=http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|title=ABOUT DILJIT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823002613/http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|archivedate=23 August 2013|deadurl=yes|accessdate=6 December 2013|df=dmy}}</ref> ਸੰਗੀਤ ਬਬਲੂ ਮਹਿੰਦਰਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੋਲ ਬਲਵੀਰ ਬੋਪਾਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਐਲਬਮ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਟਰੈਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕੈਸਟ ''ਦਿਲ ਰਿਲੀਜ਼'' ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। === 2004–2010: ਹੋਰ ਕੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਗਾਣੇ === ਦੋਸਾਂਝ ਦੀ ਤੀਜੀ ਐਲਬਮ ''ਸਮਾਇਲ'', ਦੇ ''ਨੱਚਦੀਆਂ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਕੁਆਰੀਆਂ'' ਅਤੇ ''ਪੱਗਾਂ ਪੋਚਵੀਆਂ ਵਾਲੇ'' ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਖੱਟੀ। ਇਹ ਐਲਬਮ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ'' ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਚਾਕਲੇਟ'' 2008 ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਚਾਰ ਵੱਖਰੇ ਸਿੰਗਲ ''ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਨੋ ਟੈਨਸ਼ਨ, ਪਾਵਰ ਆਫ਼ ਡੁਇਟ'' ਅਤੇ ''ਡਾਂਸ ਵਿਦ ਮੀ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। 2010 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ''ਮੇਲ ਕਰਦੇ ਰੱਬਾ'' ਵਿੱਚ ਗਾਣਾ ਗਿਆ, ਜੋ [[ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] 'ਤੇ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Dekhlo Punjabi Munde Kidda Rola Paunde – Mel Karade Rabba – Jimmy Shergill|url=https://www.youtube.com/watch?v=zzQyz-yRf4g|publisher=Tips Films on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ===2011–2012: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਅਤੇ ''ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ''=== 2011 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ'' ਫਰਵਰੀ 2011 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਫਲਾਪ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟੈਕ ਤੋਂ "ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ" ਗਾਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ। [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਯੂਐਸਏ ਵਿੱਚ ''ਦਫ਼ਤਰੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਾਉਨਲੋਡ ਚਾਰਟ'' 'ਤੇ ਇਹ ਗਾਣਾ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਹਨੀ ਸਿੰਘ|ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿਚ, ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਜਿਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]] ਅਤੇ [[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੇ ਚੰਗਾ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਟਰੈਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ, ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਐਲਬਮ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''15 ਸਾਲ'' ਗਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਹ ਸਿੰਗਲ, ਜੋ ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਕੁਆਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਤਾਓ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਟੈਟੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|title=15 Saal Diljit Dosanjh official video HD|url=https://www.youtube.com/watch?v=86hucWroIdU|publisher=Harneet Virk on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: "ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।"<ref>{{cite web|title=Urban Pendu Cancelled along with 15 Saal?|url=http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|accessdate=12 December 2013|date=23 November 2011|archive-date=27 ਮਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120527184623/http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|dead-url=yes}}</ref> ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਆਪਣੇ 2013 ਦੇ ਹਿੱਟ ਸਿੰਗਲ ''ਪਰੋਪਰ ਪਟੋਲਾ'' ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਦੇ ਛਾਪੇ ਵਾਲੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ''ਕੈਟੀ ਆਈਜ਼, ਧਰਤੀ'' ਅਤੇ ''ਚੁਸਤੀਆਂ'' ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ==ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਸਿਰਲੇਖ !! ਲੇਬਲ |- | 2000 || ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਆੜਾ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2004 || ਦਿਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2005 || ਸਮਾਇਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2006 || ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2008 || ਚਾਕਲੇਟ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2009 || ਦ ਨੈਕਸਟ ਲੈਵਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- | 2012 || ਸਿੱਖ || ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਐਲਬਮ, ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਬੈਕ ਟੂ ਬੇਸਿਕ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ || ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ |- | 2018 || ਕਾਨਫੀਡੈਂਨਸ਼ੀਅਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- |2018 |ਰੋਅਰ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ |- |2020 |ਗੋਟ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2021 |ਮੂਨ ਚਾਈਲਡ ਏਰਾ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2023 |ਗੋਸਟ | |} ==ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਗੀਤ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2011 || ਧਰਤੀ || ਵਰੰਟ |- | 2013 || ਬਿੱਕਰ ਬਾਈ ਸੈਂਟੀਮੈਂਟਲ || ਮੈਂ ਫੈਨ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2012 ||ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਲਵ ਹੋ ਗਿਆ|| ਪੀ ਪਾਂ ਪੀ ਪਾਂ ਹੋ ਗਿਆ |- | 2013 ||ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ|| ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ |- | 2013 || ਯਮਲਾ ਪਗਲਾ ਦੀਵਾਨਾ-੨ || ਐਂਦਾਂ ਹੀ ਨੱਚਨਾ |- | 2015 ||ਸਿੰਘ ਇਜ਼ ਬਲਿੰਗ|| ਤੁੰਗ ਤੁੰਗ ਬਾਜੇ |- | 2016 ||[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]]|| ਇੱਕ ਕੁੜੀ |- | 2017 ||[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]|| ਨੌਟੀ ਬਿੱਲੋ |- | 2017 || ਨੂਰ || ਮੂਵ ਯੂੳਰ ਲੱਕ |- | 2017 || ਰਾਬਤਾ || ਸਾਡਾ ਮੂਵ |} ==ਫਿਲਮਾਂ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- |2010 |ਮੇਲ ਕਰਾਦੇ ਰੱਬਾ |ਰਾਜਵੀਰ ਢਿੱਲੋਂ |- | rowspan="2" | 2011 ||ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ ਪੰਜਾਬ|| ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ |- | ਜੀਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ|| ਗੁਰਨੂਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ |- | 2012 ||[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2013 ||ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ|| ਰਾਜਵੀਰ/ ਬਿੱਲਾ |- | [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2014 ||ਡਿਸਕੋ ਸਿੰਘ|| ਲਾਟੂ ਸਿੰਘ |- | [[ਪੰਜਾਬ 1984]]|| ਸ਼ਿਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ / ਸ਼ਿਵਾ |- | rowspan="2" | 2015 || ਸਰਦਾਰ ਜੀ || ਜੱਗੀ |- |[[ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ]]|| ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ |- | rowspan="2" | 2016 ||[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]|| ਜੱਟ ਅੰਬਰਸਰੀਆ |- | [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]]|| ਜੱਗੀ/ ਅੱਥਰਾ/ ਸਤਿਕਾਰ |- | 2017 ||[[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ/ ਸੈਮ/ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ |- | 2018 || [[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ |- | 2019 || [[ਛੜਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਛੜਾ]]|| ਛੜਾ |- |2021 |ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖ |ਯੈਂਕੀ ਸਿੰਘ |- |2022 |ਬਾਬੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ |ਜੱਗੀ |- |2023 |[[ਜੋੜੀ (2023 ਫ਼ਿਲਮ)|ਜੋੜੀ]] |ਸਿਤਾਰਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- | 2016 || [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] || ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ |- | 2017 || [[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]] || ਰੂਪ ਲਾਲ ਫ਼ਿਲੌਰੀ |- |rowspan=2|2018 ||[[ਵੈਲਕਮ ਟੂ ਨਿਊਯਾਰਕ]]|| ਤੇਜੀ |- | [[ਸੂਰਮਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸੂਰਮਾ]]|| ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ]] |- |rowspan=2|2019 ||[[ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ]] || ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ |- | ਗੁਡ ਨਿਊਜ਼ || ਹਨੀ |- | 2020 |''ਸੂਰਜ ਪੇ ਮੰਗਲ ਭਾਰੀ''||ਸੂਰਜ |- |2022 |[[ਜੋਗੀ (ਫਿਲਮ)|ਜੋਗੀ]] |ਜੋਗਿੰਦਰ "ਜੋਗੀ" ਸਿੰਘ |- |rowspan=2|2024 | ''[[Crew (film)|Crew]]'' | Jaiveer Singh Rathore, Customs Officer | |- | style="background:#ffc;" | ''[[Amar Singh Chamkila (film)|Amar Singh Chamkila]]'' {{Dagger}} | [[Amar Singh Chamkila]] | Releasing 12 April 2024<ref>{{cite news |last1=Sen |first1=Debarati |date=10 March 2024 |title=Imtiaz Ali: Releasing Amar Singh Chamkila on Netflix to provide cinematic experience for OTT audience |url=https://www.moneycontrol.com/entertainment/ott/imtiaz-ali-releasing-amar-singh-chamkila-on-netflix-to-provide-cinematic-experience-for-ott-audience-article-12431061.html |work=Money Control|access-date=10 March 2024}}</ref> |} ==ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] 7ypl73hl1gv7upw5x7jn2fzsaer2ocy 750175 750169 2024-04-11T11:43:36Z Jagseer S Sidhu 18155 /* ਫਿਲਮਾਂ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ | image = Diljit Dosanjh grace the media meet of Phillauri 4 (cropped).jpg | caption = ''[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]'' ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਾਂਝ। | alt = | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1984|01|06}} | birth_place = [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | nationality = | spouse = | years_active = 2002–ਵਰਤਮਾਨ | occupation = {{flatlist| * ਅਦਾਕਾਰ * ਗਾਇਕ * ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ * ਨਿਰਮਾਤਾ }} | net_worth = | education = | alma_mater = | website = {{URL|https://diljitdosanjh.co.uk/}} | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | genre = {{flat list| * [[ਪੌਪ ਰੈਪ]] * ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * [[ਹਿਪ ਹੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਹਿਪ ਹੌਪ]]}} }} | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ''' (ਜਨਮ: 6 ਜਨਵਰੀ 1984), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਅਦਾਕਾਰ]], [[ਗਾਇਕ]], ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਹੈ।<ref name="indiatimes.com 2016">{{cite web | title=10 Things You Should Know About King Beat, The Tough Cop In 'Udta Punjab' | website=indiatimes.com | date=23 April 2016 | url=http://www.indiatimes.com/entertainment/celebs/10-things-you-should-know-about-diljit-dosanjh-the-tough-cop-in-udta-punjab-253819.html | accessdate=23 April 2016}}</ref> ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/diljit-dosanjh-and-neeru-bajwa-shoot-for-a-wedding-sequence-in-rajasthan/articleshow/66487474.cms|title=Diljit Dosanjh and Neeru Bajwa shoot for a wedding sequence in Rajasthan}}</ref> ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਗੀਤ|ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ]] ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Puri 2015">{{cite web | last=Puri | first=Aksheev | title=10 Reasons Why Diljit Dosanjh Is A True Punjabi Superstar | date=30 September 2015 | url=http://www.mensxp.com/entertainment/gossip/27880-10-reasons-why-diljit-dosanjh-is-a-true-superstar.html | accessdate=27 November 2015}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮੇ]] ਵਿੱਚ '[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]'(2012), [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]] (2013), [[ਪੰਜਾਬ 1984]] (2015), ਸਰਦਾਰ ਜੀ (2016), '[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]' (2016), [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]] (2016) ਅਤੇ [[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]] (2017) ਵਰਗੀਆਂ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ।<ref>[http://www.tribuneindia.com/news/spectrum/the-turbaned-prince/107054.html The turbaned prince]. Tribuneindia.com (19 July 2015). Retrieved on 10 July 2016.</ref> ਉਸਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |title=ISHQ DA UDA ADA(2004) |url=http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |accessdate=6 December 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130819234243/http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |archivedate=19 August 2013 |df=dmy }}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਆਪਣੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ == === ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ === ਦਿਲਜੀਤ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਜਨਵਰੀ 1984<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/diljit-dosanjh-birthday-actor-bollywood-films-punjabi-singer-star-pendu-5009893/|title=Happy birthday Diljit Dosanjh: How this ‘Pendu’ did things differently and made way into our hearts|date=6 January 2018|website=[[The Indian Express]]|accessdate=12 February 2018}}</ref> ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref name="News18 2016">{{cite web|url=http://www.news18.com/news/movies/turban-is-our-identity-our-pride-diljit-dosanjh-on-waris-ahluwalia-being-barred-from-boarding-aeromexico-flight-1200925.html|title=Turban is our identity, he is belong to misti our pride: Diljit Dosanjh on Sikh actor Waris Ahluwalia being barred from boarding Aeromexico flight|date=9 February 2016|website=News18|accessdate=19 April 2016}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੇ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ,  ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਹੈ।<ref name="DharamSevaRecords">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=WmpdoU8pE50|title=Diljit Dosanjh Interview with Sikh channel|publisher=DharamSevaRecords}}</ref> ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਲੁਧਿਆਣਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ]], ਪੰਜਾਬ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਲਾਗਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। === 2003–2004:''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਅਤੇ ''ਦਿਲ'' === ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' [[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]] ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਬਣੀ ਕੰਪਨੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਾਇਨਟੋਨ ਦੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਲਜੀਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਦਿਲਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।<ref name="dd.in">{{cite web|url=http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|title=ABOUT DILJIT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823002613/http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|archivedate=23 August 2013|deadurl=yes|accessdate=6 December 2013|df=dmy}}</ref> ਸੰਗੀਤ ਬਬਲੂ ਮਹਿੰਦਰਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੋਲ ਬਲਵੀਰ ਬੋਪਾਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਐਲਬਮ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਟਰੈਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕੈਸਟ ''ਦਿਲ ਰਿਲੀਜ਼'' ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। === 2004–2010: ਹੋਰ ਕੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਗਾਣੇ === ਦੋਸਾਂਝ ਦੀ ਤੀਜੀ ਐਲਬਮ ''ਸਮਾਇਲ'', ਦੇ ''ਨੱਚਦੀਆਂ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਕੁਆਰੀਆਂ'' ਅਤੇ ''ਪੱਗਾਂ ਪੋਚਵੀਆਂ ਵਾਲੇ'' ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਖੱਟੀ। ਇਹ ਐਲਬਮ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ'' ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਚਾਕਲੇਟ'' 2008 ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਚਾਰ ਵੱਖਰੇ ਸਿੰਗਲ ''ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਨੋ ਟੈਨਸ਼ਨ, ਪਾਵਰ ਆਫ਼ ਡੁਇਟ'' ਅਤੇ ''ਡਾਂਸ ਵਿਦ ਮੀ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। 2010 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ''ਮੇਲ ਕਰਦੇ ਰੱਬਾ'' ਵਿੱਚ ਗਾਣਾ ਗਿਆ, ਜੋ [[ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] 'ਤੇ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Dekhlo Punjabi Munde Kidda Rola Paunde – Mel Karade Rabba – Jimmy Shergill|url=https://www.youtube.com/watch?v=zzQyz-yRf4g|publisher=Tips Films on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ===2011–2012: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਅਤੇ ''ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ''=== 2011 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ'' ਫਰਵਰੀ 2011 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਫਲਾਪ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟੈਕ ਤੋਂ "ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ" ਗਾਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ। [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਯੂਐਸਏ ਵਿੱਚ ''ਦਫ਼ਤਰੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਾਉਨਲੋਡ ਚਾਰਟ'' 'ਤੇ ਇਹ ਗਾਣਾ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਹਨੀ ਸਿੰਘ|ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿਚ, ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਜਿਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]] ਅਤੇ [[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੇ ਚੰਗਾ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਟਰੈਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ, ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਐਲਬਮ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''15 ਸਾਲ'' ਗਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਹ ਸਿੰਗਲ, ਜੋ ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਕੁਆਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਤਾਓ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਟੈਟੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|title=15 Saal Diljit Dosanjh official video HD|url=https://www.youtube.com/watch?v=86hucWroIdU|publisher=Harneet Virk on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: "ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।"<ref>{{cite web|title=Urban Pendu Cancelled along with 15 Saal?|url=http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|accessdate=12 December 2013|date=23 November 2011|archive-date=27 ਮਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120527184623/http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|dead-url=yes}}</ref> ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਆਪਣੇ 2013 ਦੇ ਹਿੱਟ ਸਿੰਗਲ ''ਪਰੋਪਰ ਪਟੋਲਾ'' ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਦੇ ਛਾਪੇ ਵਾਲੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ''ਕੈਟੀ ਆਈਜ਼, ਧਰਤੀ'' ਅਤੇ ''ਚੁਸਤੀਆਂ'' ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ==ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਸਿਰਲੇਖ !! ਲੇਬਲ |- | 2000 || ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਆੜਾ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2004 || ਦਿਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2005 || ਸਮਾਇਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2006 || ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2008 || ਚਾਕਲੇਟ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2009 || ਦ ਨੈਕਸਟ ਲੈਵਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- | 2012 || ਸਿੱਖ || ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਐਲਬਮ, ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਬੈਕ ਟੂ ਬੇਸਿਕ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ || ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ |- | 2018 || ਕਾਨਫੀਡੈਂਨਸ਼ੀਅਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- |2018 |ਰੋਅਰ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ |- |2020 |ਗੋਟ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2021 |ਮੂਨ ਚਾਈਲਡ ਏਰਾ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2023 |ਗੋਸਟ | |} ==ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਗੀਤ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2011 || ਧਰਤੀ || ਵਰੰਟ |- | 2013 || ਬਿੱਕਰ ਬਾਈ ਸੈਂਟੀਮੈਂਟਲ || ਮੈਂ ਫੈਨ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2012 ||ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਲਵ ਹੋ ਗਿਆ|| ਪੀ ਪਾਂ ਪੀ ਪਾਂ ਹੋ ਗਿਆ |- | 2013 ||ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ|| ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ |- | 2013 || ਯਮਲਾ ਪਗਲਾ ਦੀਵਾਨਾ-੨ || ਐਂਦਾਂ ਹੀ ਨੱਚਨਾ |- | 2015 ||ਸਿੰਘ ਇਜ਼ ਬਲਿੰਗ|| ਤੁੰਗ ਤੁੰਗ ਬਾਜੇ |- | 2016 ||[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]]|| ਇੱਕ ਕੁੜੀ |- | 2017 ||[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]|| ਨੌਟੀ ਬਿੱਲੋ |- | 2017 || ਨੂਰ || ਮੂਵ ਯੂੳਰ ਲੱਕ |- | 2017 || ਰਾਬਤਾ || ਸਾਡਾ ਮੂਵ |} ==ਫਿਲਮਾਂ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- |2010 |ਮੇਲ ਕਰਾਦੇ ਰੱਬਾ |ਰਾਜਵੀਰ ਢਿੱਲੋਂ |- | rowspan="2" | 2011 ||ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ ਪੰਜਾਬ|| ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ |- | ਜੀਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ|| ਗੁਰਨੂਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ |- | 2012 ||[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2013 ||ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ|| ਰਾਜਵੀਰ/ ਬਿੱਲਾ |- | [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2014 ||ਡਿਸਕੋ ਸਿੰਘ|| ਲਾਟੂ ਸਿੰਘ |- | [[ਪੰਜਾਬ 1984]]|| ਸ਼ਿਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ / ਸ਼ਿਵਾ |- | rowspan="2" | 2015 || ਸਰਦਾਰ ਜੀ || ਜੱਗੀ |- |[[ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ]]|| ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ |- | rowspan="2" | 2016 ||[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]|| ਜੱਟ ਅੰਬਰਸਰੀਆ |- | [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]]|| ਜੱਗੀ/ ਅੱਥਰਾ/ ਸਤਿਕਾਰ |- | 2017 ||[[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ/ ਸੈਮ/ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ |- | 2018 || [[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ |- | 2019 || [[ਛੜਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਛੜਾ]]|| ਛੜਾ |- |2021 |ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖ |ਯੈਂਕੀ ਸਿੰਘ |- |2022 |ਬਾਬੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ |ਜੱਗੀ |- |2023 |[[ਜੋੜੀ (2023 ਫ਼ਿਲਮ)|ਜੋੜੀ]] |ਸਿਤਾਰਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- | 2016 || [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] || ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ |- | 2017 || [[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]] || ਰੂਪ ਲਾਲ ਫ਼ਿਲੌਰੀ |- |rowspan=2|2018 ||[[ਵੈਲਕਮ ਟੂ ਨਿਊਯਾਰਕ]]|| ਤੇਜੀ |- | [[ਸੂਰਮਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸੂਰਮਾ]]|| ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ]] |- |rowspan=2|2019 ||[[ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ]] || ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ |- | ਗੁਡ ਨਿਊਜ਼ || ਹਨੀ |- | 2020 |''ਸੂਰਜ ਪੇ ਮੰਗਲ ਭਾਰੀ''||ਸੂਰਜ |- |2022 |[[ਜੋਗੀ (ਫਿਲਮ)|ਜੋਗੀ]] |ਜੋਗਿੰਦਰ "ਜੋਗੀ" ਸਿੰਘ |- |rowspan=2|2024 | ''[[Crew (film)|Crew]]'' | ਜੈਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ, ਕਸਟਮ ਅਫਸਰ | |- | style="background:#ffc;" | ''[[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]]'' {{Dagger}} | [[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]] | |} ==ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] m9egmzp63v0bx0nfc1lx6gphirgqeem 750176 750175 2024-04-11T11:44:00Z Jagseer S Sidhu 18155 /* ਫਿਲਮਾਂ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ | image = Diljit Dosanjh grace the media meet of Phillauri 4 (cropped).jpg | caption = ''[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]'' ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਾਂਝ। | alt = | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1984|01|06}} | birth_place = [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | nationality = | spouse = | years_active = 2002–ਵਰਤਮਾਨ | occupation = {{flatlist| * ਅਦਾਕਾਰ * ਗਾਇਕ * ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ * ਨਿਰਮਾਤਾ }} | net_worth = | education = | alma_mater = | website = {{URL|https://diljitdosanjh.co.uk/}} | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | genre = {{flat list| * [[ਪੌਪ ਰੈਪ]] * ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * [[ਹਿਪ ਹੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਹਿਪ ਹੌਪ]]}} }} | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ''' (ਜਨਮ: 6 ਜਨਵਰੀ 1984), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਅਦਾਕਾਰ]], [[ਗਾਇਕ]], ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਹੈ।<ref name="indiatimes.com 2016">{{cite web | title=10 Things You Should Know About King Beat, The Tough Cop In 'Udta Punjab' | website=indiatimes.com | date=23 April 2016 | url=http://www.indiatimes.com/entertainment/celebs/10-things-you-should-know-about-diljit-dosanjh-the-tough-cop-in-udta-punjab-253819.html | accessdate=23 April 2016}}</ref> ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/diljit-dosanjh-and-neeru-bajwa-shoot-for-a-wedding-sequence-in-rajasthan/articleshow/66487474.cms|title=Diljit Dosanjh and Neeru Bajwa shoot for a wedding sequence in Rajasthan}}</ref> ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਗੀਤ|ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ]] ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Puri 2015">{{cite web | last=Puri | first=Aksheev | title=10 Reasons Why Diljit Dosanjh Is A True Punjabi Superstar | date=30 September 2015 | url=http://www.mensxp.com/entertainment/gossip/27880-10-reasons-why-diljit-dosanjh-is-a-true-superstar.html | accessdate=27 November 2015}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮੇ]] ਵਿੱਚ '[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]'(2012), [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]] (2013), [[ਪੰਜਾਬ 1984]] (2015), ਸਰਦਾਰ ਜੀ (2016), '[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]' (2016), [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]] (2016) ਅਤੇ [[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]] (2017) ਵਰਗੀਆਂ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ।<ref>[http://www.tribuneindia.com/news/spectrum/the-turbaned-prince/107054.html The turbaned prince]. Tribuneindia.com (19 July 2015). Retrieved on 10 July 2016.</ref> ਉਸਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |title=ISHQ DA UDA ADA(2004) |url=http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |accessdate=6 December 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130819234243/http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |archivedate=19 August 2013 |df=dmy }}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਆਪਣੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ == === ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ === ਦਿਲਜੀਤ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਜਨਵਰੀ 1984<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/diljit-dosanjh-birthday-actor-bollywood-films-punjabi-singer-star-pendu-5009893/|title=Happy birthday Diljit Dosanjh: How this ‘Pendu’ did things differently and made way into our hearts|date=6 January 2018|website=[[The Indian Express]]|accessdate=12 February 2018}}</ref> ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref name="News18 2016">{{cite web|url=http://www.news18.com/news/movies/turban-is-our-identity-our-pride-diljit-dosanjh-on-waris-ahluwalia-being-barred-from-boarding-aeromexico-flight-1200925.html|title=Turban is our identity, he is belong to misti our pride: Diljit Dosanjh on Sikh actor Waris Ahluwalia being barred from boarding Aeromexico flight|date=9 February 2016|website=News18|accessdate=19 April 2016}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੇ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ,  ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਹੈ।<ref name="DharamSevaRecords">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=WmpdoU8pE50|title=Diljit Dosanjh Interview with Sikh channel|publisher=DharamSevaRecords}}</ref> ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਲੁਧਿਆਣਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ]], ਪੰਜਾਬ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਲਾਗਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। === 2003–2004:''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਅਤੇ ''ਦਿਲ'' === ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' [[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]] ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਬਣੀ ਕੰਪਨੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਾਇਨਟੋਨ ਦੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਲਜੀਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਦਿਲਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।<ref name="dd.in">{{cite web|url=http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|title=ABOUT DILJIT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823002613/http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|archivedate=23 August 2013|deadurl=yes|accessdate=6 December 2013|df=dmy}}</ref> ਸੰਗੀਤ ਬਬਲੂ ਮਹਿੰਦਰਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੋਲ ਬਲਵੀਰ ਬੋਪਾਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਐਲਬਮ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਟਰੈਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕੈਸਟ ''ਦਿਲ ਰਿਲੀਜ਼'' ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। === 2004–2010: ਹੋਰ ਕੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਗਾਣੇ === ਦੋਸਾਂਝ ਦੀ ਤੀਜੀ ਐਲਬਮ ''ਸਮਾਇਲ'', ਦੇ ''ਨੱਚਦੀਆਂ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਕੁਆਰੀਆਂ'' ਅਤੇ ''ਪੱਗਾਂ ਪੋਚਵੀਆਂ ਵਾਲੇ'' ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਖੱਟੀ। ਇਹ ਐਲਬਮ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ'' ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਚਾਕਲੇਟ'' 2008 ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਚਾਰ ਵੱਖਰੇ ਸਿੰਗਲ ''ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਨੋ ਟੈਨਸ਼ਨ, ਪਾਵਰ ਆਫ਼ ਡੁਇਟ'' ਅਤੇ ''ਡਾਂਸ ਵਿਦ ਮੀ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। 2010 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ''ਮੇਲ ਕਰਦੇ ਰੱਬਾ'' ਵਿੱਚ ਗਾਣਾ ਗਿਆ, ਜੋ [[ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] 'ਤੇ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Dekhlo Punjabi Munde Kidda Rola Paunde – Mel Karade Rabba – Jimmy Shergill|url=https://www.youtube.com/watch?v=zzQyz-yRf4g|publisher=Tips Films on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ===2011–2012: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਅਤੇ ''ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ''=== 2011 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ'' ਫਰਵਰੀ 2011 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਫਲਾਪ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟੈਕ ਤੋਂ "ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ" ਗਾਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ। [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਯੂਐਸਏ ਵਿੱਚ ''ਦਫ਼ਤਰੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਾਉਨਲੋਡ ਚਾਰਟ'' 'ਤੇ ਇਹ ਗਾਣਾ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਹਨੀ ਸਿੰਘ|ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿਚ, ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਜਿਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]] ਅਤੇ [[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੇ ਚੰਗਾ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਟਰੈਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ, ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਐਲਬਮ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''15 ਸਾਲ'' ਗਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਹ ਸਿੰਗਲ, ਜੋ ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਕੁਆਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਤਾਓ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਟੈਟੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|title=15 Saal Diljit Dosanjh official video HD|url=https://www.youtube.com/watch?v=86hucWroIdU|publisher=Harneet Virk on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: "ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।"<ref>{{cite web|title=Urban Pendu Cancelled along with 15 Saal?|url=http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|accessdate=12 December 2013|date=23 November 2011|archive-date=27 ਮਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120527184623/http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|dead-url=yes}}</ref> ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਆਪਣੇ 2013 ਦੇ ਹਿੱਟ ਸਿੰਗਲ ''ਪਰੋਪਰ ਪਟੋਲਾ'' ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਦੇ ਛਾਪੇ ਵਾਲੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ''ਕੈਟੀ ਆਈਜ਼, ਧਰਤੀ'' ਅਤੇ ''ਚੁਸਤੀਆਂ'' ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ==ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਸਿਰਲੇਖ !! ਲੇਬਲ |- | 2000 || ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਆੜਾ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2004 || ਦਿਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2005 || ਸਮਾਇਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2006 || ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2008 || ਚਾਕਲੇਟ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2009 || ਦ ਨੈਕਸਟ ਲੈਵਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- | 2012 || ਸਿੱਖ || ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਐਲਬਮ, ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਬੈਕ ਟੂ ਬੇਸਿਕ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ || ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ |- | 2018 || ਕਾਨਫੀਡੈਂਨਸ਼ੀਅਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- |2018 |ਰੋਅਰ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ |- |2020 |ਗੋਟ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2021 |ਮੂਨ ਚਾਈਲਡ ਏਰਾ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2023 |ਗੋਸਟ | |} ==ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਗੀਤ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2011 || ਧਰਤੀ || ਵਰੰਟ |- | 2013 || ਬਿੱਕਰ ਬਾਈ ਸੈਂਟੀਮੈਂਟਲ || ਮੈਂ ਫੈਨ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2012 ||ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਲਵ ਹੋ ਗਿਆ|| ਪੀ ਪਾਂ ਪੀ ਪਾਂ ਹੋ ਗਿਆ |- | 2013 ||ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ|| ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ |- | 2013 || ਯਮਲਾ ਪਗਲਾ ਦੀਵਾਨਾ-੨ || ਐਂਦਾਂ ਹੀ ਨੱਚਨਾ |- | 2015 ||ਸਿੰਘ ਇਜ਼ ਬਲਿੰਗ|| ਤੁੰਗ ਤੁੰਗ ਬਾਜੇ |- | 2016 ||[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]]|| ਇੱਕ ਕੁੜੀ |- | 2017 ||[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]|| ਨੌਟੀ ਬਿੱਲੋ |- | 2017 || ਨੂਰ || ਮੂਵ ਯੂੳਰ ਲੱਕ |- | 2017 || ਰਾਬਤਾ || ਸਾਡਾ ਮੂਵ |} ==ਫਿਲਮਾਂ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- |2010 |ਮੇਲ ਕਰਾਦੇ ਰੱਬਾ |ਰਾਜਵੀਰ ਢਿੱਲੋਂ |- | rowspan="2" | 2011 ||ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ ਪੰਜਾਬ|| ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ |- | ਜੀਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ|| ਗੁਰਨੂਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ |- | 2012 ||[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2013 ||ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ|| ਰਾਜਵੀਰ/ ਬਿੱਲਾ |- | [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2014 ||ਡਿਸਕੋ ਸਿੰਘ|| ਲਾਟੂ ਸਿੰਘ |- | [[ਪੰਜਾਬ 1984]]|| ਸ਼ਿਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ / ਸ਼ਿਵਾ |- | rowspan="2" | 2015 || ਸਰਦਾਰ ਜੀ || ਜੱਗੀ |- |[[ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ]]|| ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ |- | rowspan="2" | 2016 ||[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]|| ਜੱਟ ਅੰਬਰਸਰੀਆ |- | [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]]|| ਜੱਗੀ/ ਅੱਥਰਾ/ ਸਤਿਕਾਰ |- | 2017 ||[[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ/ ਸੈਮ/ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ |- | 2018 || [[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ |- | 2019 || [[ਛੜਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਛੜਾ]]|| ਛੜਾ |- |2021 |ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖ |ਯੈਂਕੀ ਸਿੰਘ |- |2022 |ਬਾਬੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ |ਜੱਗੀ |- |2023 |[[ਜੋੜੀ (2023 ਫ਼ਿਲਮ)|ਜੋੜੀ]] |ਸਿਤਾਰਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- | 2016 || [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] || ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ |- | 2017 || [[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]] || ਰੂਪ ਲਾਲ ਫ਼ਿਲੌਰੀ |- |rowspan=2|2018 ||[[ਵੈਲਕਮ ਟੂ ਨਿਊਯਾਰਕ]]|| ਤੇਜੀ |- | [[ਸੂਰਮਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸੂਰਮਾ]]|| ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ]] |- |rowspan=2|2019 ||[[ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ]] || ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ |- | ਗੁਡ ਨਿਊਜ਼ || ਹਨੀ |- | 2020 |''ਸੂਰਜ ਪੇ ਮੰਗਲ ਭਾਰੀ''||ਸੂਰਜ |- |2022 |[[ਜੋਗੀ (ਫਿਲਮ)|ਜੋਗੀ]] |ਜੋਗਿੰਦਰ "ਜੋਗੀ" ਸਿੰਘ |- |rowspan=2|2024 | ''[[ਕ੍ਰਿਊ]]'' | ਜੈਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ, ਕਸਟਮ ਅਫਸਰ | |- | style="background:#ffc;" | ''[[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]]'' {{Dagger}} | [[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]] |} ==ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] purr5cnap9xd6ima7vbmbmprhnzz52s 750177 750176 2024-04-11T11:44:20Z Jagseer S Sidhu 18155 /* ਫਿਲਮਾਂ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ | image = Diljit Dosanjh grace the media meet of Phillauri 4 (cropped).jpg | caption = ''[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]'' ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਾਂਝ। | alt = | birth_name = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1984|01|06}} | birth_place = [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | nationality = | spouse = | years_active = 2002–ਵਰਤਮਾਨ | occupation = {{flatlist| * ਅਦਾਕਾਰ * ਗਾਇਕ * ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ * ਨਿਰਮਾਤਾ }} | net_worth = | education = | alma_mater = | website = {{URL|https://diljitdosanjh.co.uk/}} | module = {{Infobox musical artist | embed = yes | genre = {{flat list| * [[ਪੌਪ ਰੈਪ]] * ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ * [[ਪੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਪੌਪ]] * [[ਹਿਪ ਹੌਪ ਸੰਗੀਤ|ਹਿਪ ਹੌਪ]]}} }} | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ''' (ਜਨਮ: 6 ਜਨਵਰੀ 1984), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਅਦਾਕਾਰ]], [[ਗਾਇਕ]], ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਹੈ।<ref name="indiatimes.com 2016">{{cite web | title=10 Things You Should Know About King Beat, The Tough Cop In 'Udta Punjab' | website=indiatimes.com | date=23 April 2016 | url=http://www.indiatimes.com/entertainment/celebs/10-things-you-should-know-about-diljit-dosanjh-the-tough-cop-in-udta-punjab-253819.html | accessdate=23 April 2016}}</ref> ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/diljit-dosanjh-and-neeru-bajwa-shoot-for-a-wedding-sequence-in-rajasthan/articleshow/66487474.cms|title=Diljit Dosanjh and Neeru Bajwa shoot for a wedding sequence in Rajasthan}}</ref> ਉਹ [[ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਗੀਤ|ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ]] ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Puri 2015">{{cite web | last=Puri | first=Aksheev | title=10 Reasons Why Diljit Dosanjh Is A True Punjabi Superstar | date=30 September 2015 | url=http://www.mensxp.com/entertainment/gossip/27880-10-reasons-why-diljit-dosanjh-is-a-true-superstar.html | accessdate=27 November 2015}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮੇ]] ਵਿੱਚ '[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]'(2012), [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]] (2013), [[ਪੰਜਾਬ 1984]] (2015), ਸਰਦਾਰ ਜੀ (2016), '[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]' (2016), [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]] (2016) ਅਤੇ [[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]] (2017) ਵਰਗੀਆਂ ਸੁਪਰਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ।<ref>[http://www.tribuneindia.com/news/spectrum/the-turbaned-prince/107054.html The turbaned prince]. Tribuneindia.com (19 July 2015). Retrieved on 10 July 2016.</ref> ਉਸਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |title=ISHQ DA UDA ADA(2004) |url=http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |accessdate=6 December 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130819234243/http://www.diljitdosanjh.in/ishq_da_uda_ada.html |archivedate=19 August 2013 |df=dmy }}</ref> ਉਸ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਆਪਣੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ]] ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ == === ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ === ਦਿਲਜੀਤ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਜਨਵਰੀ 1984<ref>{{cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/diljit-dosanjh-birthday-actor-bollywood-films-punjabi-singer-star-pendu-5009893/|title=Happy birthday Diljit Dosanjh: How this ‘Pendu’ did things differently and made way into our hearts|date=6 January 2018|website=[[The Indian Express]]|accessdate=12 February 2018}}</ref> ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ [[ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref name="News18 2016">{{cite web|url=http://www.news18.com/news/movies/turban-is-our-identity-our-pride-diljit-dosanjh-on-waris-ahluwalia-being-barred-from-boarding-aeromexico-flight-1200925.html|title=Turban is our identity, he is belong to misti our pride: Diljit Dosanjh on Sikh actor Waris Ahluwalia being barred from boarding Aeromexico flight|date=9 February 2016|website=News18|accessdate=19 April 2016}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੇ ਸੇਵਾ-ਮੁਕਤ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੌਰ,  ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਵੀ ਹੈ।<ref name="DharamSevaRecords">{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=WmpdoU8pE50|title=Diljit Dosanjh Interview with Sikh channel|publisher=DharamSevaRecords}}</ref> ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੁਸਾਂਝ ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਲੁਧਿਆਣਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ]], ਪੰਜਾਬ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਿਪਲੋਮਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਲਾਗਲੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। === 2003–2004:''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' ਅਤੇ ''ਦਿਲ'' === ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਐੜਾ'' [[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]] ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਬਣੀ ਕੰਪਨੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਫਾਇਨਟੋਨ ਦੇ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਲਜੀਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਦਿਲਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ।<ref name="dd.in">{{cite web|url=http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|title=ABOUT DILJIT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823002613/http://www.diljitdosanjh.in/about-us.html|archivedate=23 August 2013|deadurl=yes|accessdate=6 December 2013|df=dmy}}</ref> ਸੰਗੀਤ ਬਬਲੂ ਮਹਿੰਦਰਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੋਲ ਬਲਵੀਰ ਬੋਪਾਰਾਏ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਅੱਠਾਂ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੇ ਐਲਬਮ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਟਰੈਕ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕੈਸਟ ''ਦਿਲ ਰਿਲੀਜ਼'' ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। === 2004–2010: ਹੋਰ ਕੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਗਾਣੇ === ਦੋਸਾਂਝ ਦੀ ਤੀਜੀ ਐਲਬਮ ''ਸਮਾਇਲ'', ਦੇ ''ਨੱਚਦੀਆਂ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਕੁਆਰੀਆਂ'' ਅਤੇ ''ਪੱਗਾਂ ਪੋਚਵੀਆਂ ਵਾਲੇ'' ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਖੱਟੀ। ਇਹ ਐਲਬਮ ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ'' ਫਾਇਨਟੋਨ ਕੈਸੇਟਸ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ ''ਚਾਕਲੇਟ'' 2008 ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਚਾਰ ਵੱਖਰੇ ਸਿੰਗਲ ''ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਨੋ ਟੈਨਸ਼ਨ, ਪਾਵਰ ਆਫ਼ ਡੁਇਟ'' ਅਤੇ ''ਡਾਂਸ ਵਿਦ ਮੀ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੇ। 2010 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ''ਮੇਲ ਕਰਦੇ ਰੱਬਾ'' ਵਿੱਚ ਗਾਣਾ ਗਿਆ, ਜੋ [[ਜਿੰਮੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] 'ਤੇ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Dekhlo Punjabi Munde Kidda Rola Paunde – Mel Karade Rabba – Jimmy Shergill|url=https://www.youtube.com/watch?v=zzQyz-yRf4g|publisher=Tips Films on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ===2011–2012: ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਅਤੇ ''ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ''=== 2011 ਵਿੱਚ ਦੋਸਾਂਝ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ'' ਫਰਵਰੀ 2011 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ 'ਤੇ ਫਲਾਪ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟੈਕ ਤੋਂ "ਲੱਕ 28 ਕੁੜੀ ਦਾ" ਗਾਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸੀ। [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਯੂਐਸਏ ਵਿੱਚ ''ਦਫ਼ਤਰੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਡਾਉਨਲੋਡ ਚਾਰਟ'' 'ਤੇ ਇਹ ਗਾਣਾ ਨੰਬਰ 1 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ [[ਹਨੀ ਸਿੰਘ|ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਸੀ। ਜੁਲਾਈ 2011 ਵਿਚ, ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਜਿਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]] ਅਤੇ [[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੇ ਚੰਗਾ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਫਿਲਮ ਦੇ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਟਰੈਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਛੇ ਗਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ, ਦਿਲਜੀਤ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਐਲਬਮ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ''15 ਸਾਲ'' ਗਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਹ ਸਿੰਗਲ, ਜੋ ਯੋ ਯੋ ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਕੁਆਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਤਾਓ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ੇ ਅਤੇ ਟੈਟੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web|title=15 Saal Diljit Dosanjh official video HD|url=https://www.youtube.com/watch?v=86hucWroIdU|publisher=Harneet Virk on Youtube|accessdate=12 December 2013}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: "ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਗੀਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।"<ref>{{cite web|title=Urban Pendu Cancelled along with 15 Saal?|url=http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|accessdate=12 December 2013|date=23 November 2011|archive-date=27 ਮਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120527184623/http://www.punjabiportal.com/articles/urban-pendu-15-saal-cancelled|dead-url=yes}}</ref> ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ ਆਪਣੇ 2013 ਦੇ ਹਿੱਟ ਸਿੰਗਲ ''ਪਰੋਪਰ ਪਟੋਲਾ'' ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਟਰੈਕ ਅਤੇ ਐਲਬਮਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ''ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ'' ਦੇ ਛਾਪੇ ਵਾਲੀ ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਪਹਿਨੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਦੋਸਾਂਝ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ''ਕੈਟੀ ਆਈਜ਼, ਧਰਤੀ'' ਅਤੇ ''ਚੁਸਤੀਆਂ'' ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ==ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ== {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਸਿਰਲੇਖ !! ਲੇਬਲ |- | 2000 || ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਊੜਾ ਆੜਾ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2004 || ਦਿਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2005 || ਸਮਾਇਲ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2006 || ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ || ਫਾਇਨਟੋਨ |- | 2008 || ਚਾਕਲੇਟ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2009 || ਦ ਨੈਕਸਟ ਲੈਵਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- | 2012 || ਸਿੱਖ || ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਐਲਬਮ, ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਬੈਕ ਟੂ ਬੇਸਿਕ || ਸਪੀਡ ਰਿਕਾਰਡ |- | 2012 || ਅਰਬਨ ਪੇਂਡੂ || ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ |- | 2018 || ਕਾਨਫੀਡੈਂਨਸ਼ੀਅਲ || ਟੀ ਸੀਰੀਜ਼ |- |2018 |ਰੋਅਰ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ |- |2020 |ਗੋਟ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2021 |ਮੂਨ ਚਾਈਲਡ ਏਰਾ |ਫੇਮਸ ਸਟੂਡੀਓ, ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ |- |2023 |ਗੋਸਟ | |} ==ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਗੀਤ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2011 || ਧਰਤੀ || ਵਰੰਟ |- | 2013 || ਬਿੱਕਰ ਬਾਈ ਸੈਂਟੀਮੈਂਟਲ || ਮੈਂ ਫੈਨ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਗੀਤ |- | 2012 ||ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਲਵ ਹੋ ਗਿਆ|| ਪੀ ਪਾਂ ਪੀ ਪਾਂ ਹੋ ਗਿਆ |- | 2013 ||ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ|| ਮੇਰੇ ਡੈਡ ਕੀ ਮਾਰੂਤੀ |- | 2013 || ਯਮਲਾ ਪਗਲਾ ਦੀਵਾਨਾ-੨ || ਐਂਦਾਂ ਹੀ ਨੱਚਨਾ |- | 2015 ||ਸਿੰਘ ਇਜ਼ ਬਲਿੰਗ|| ਤੁੰਗ ਤੁੰਗ ਬਾਜੇ |- | 2016 ||[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]]|| ਇੱਕ ਕੁੜੀ |- | 2017 ||[[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]]|| ਨੌਟੀ ਬਿੱਲੋ |- | 2017 || ਨੂਰ || ਮੂਵ ਯੂੳਰ ਲੱਕ |- | 2017 || ਰਾਬਤਾ || ਸਾਡਾ ਮੂਵ |} ==ਫਿਲਮਾਂ== '''ਪੰਜਾਬੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- |2010 |ਮੇਲ ਕਰਾਦੇ ਰੱਬਾ |ਰਾਜਵੀਰ ਢਿੱਲੋਂ |- | rowspan="2" | 2011 ||ਦ ਲਾਇਨ ਆਫ ਪੰਜਾਬ|| ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ |- | ਜੀਹਨੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁੱਟਿਆ|| ਗੁਰਨੂਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ |- | 2012 ||[[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2013 ||ਸਾਡੀ ਲਵ ਸਟੋਰੀ|| ਰਾਜਵੀਰ/ ਬਿੱਲਾ |- | [[ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2]]|| ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ |- | rowspan="2" | 2014 ||ਡਿਸਕੋ ਸਿੰਘ|| ਲਾਟੂ ਸਿੰਘ |- | [[ਪੰਜਾਬ 1984]]|| ਸ਼ਿਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ / ਸ਼ਿਵਾ |- | rowspan="2" | 2015 || ਸਰਦਾਰ ਜੀ || ਜੱਗੀ |- |[[ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ]]|| ਮੁਖਤਿਆਰ ਚੱਡਾ |- | rowspan="2" | 2016 ||[[ਅੰਬਰਸਰੀਆ]]|| ਜੱਟ ਅੰਬਰਸਰੀਆ |- | [[ਸਰਦਾਰ ਜੀ 2]]|| ਜੱਗੀ/ ਅੱਥਰਾ/ ਸਤਿਕਾਰ |- | 2017 ||[[ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ/ ਸੈਮ/ਸੁਪਰ ਸਿੰਘ |- | 2018 || [[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ]]|| ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰੂਟ |- | 2019 || [[ਛੜਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਛੜਾ]]|| ਛੜਾ |- |2021 |ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖ |ਯੈਂਕੀ ਸਿੰਘ |- |2022 |ਬਾਬੇ ਭੰਗੜਾ ਪਾਉਂਦੇ ਨੇ |ਜੱਗੀ |- |2023 |[[ਜੋੜੀ (2023 ਫ਼ਿਲਮ)|ਜੋੜੀ]] |ਸਿਤਾਰਾ |} '''ਹਿੰਦੀ''' {| class="wikitable" |- ! ਸਾਲ !! ਫਿਲਮ !! ਭੂਮਿਕਾ |- | 2016 || [[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ]] || ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ |- | 2017 || [[ਫ਼ਿਲੌਰੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਫ਼ਿਲੌਰੀ]] || ਰੂਪ ਲਾਲ ਫ਼ਿਲੌਰੀ |- |rowspan=2|2018 ||[[ਵੈਲਕਮ ਟੂ ਨਿਊਯਾਰਕ]]|| ਤੇਜੀ |- | [[ਸੂਰਮਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸੂਰਮਾ]]|| ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ]] |- |rowspan=2|2019 ||[[ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ]] || ਅਰਜੁਨ ਪਟਿਆਲਾ |- | ਗੁਡ ਨਿਊਜ਼ || ਹਨੀ |- | 2020 |''ਸੂਰਜ ਪੇ ਮੰਗਲ ਭਾਰੀ''||ਸੂਰਜ |- |2022 |[[ਜੋਗੀ (ਫਿਲਮ)|ਜੋਗੀ]] |ਜੋਗਿੰਦਰ "ਜੋਗੀ" ਸਿੰਘ |- |rowspan=2|2024 | ''[[ਕ੍ਰਿਊ]]'' | ਜੈਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਠੌਰ, ਕਸਟਮ ਅਫਸਰ |- | style="background:#ffc;" | ''[[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]]'' {{Dagger}} | [[ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਚਮਕੀਲਾ]] |} ==ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] gbis35whn6ncgxv6efo1s5c5lvpxspg 0 53251 750108 538940 2024-04-11T08:47:14Z 103.81.156.225 wikitext text/x-wiki '''ਭਗਤ ਸਾਧੂ ਜਨ''' ਨਿਰਗੁਣ-ਸਗੁਣ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਭਗਤੀ ਕਾਵਿ-ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਰਮ ਸਾਧਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਸਾਧਨਾ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ਅਭਾਵ ਹੈ। ==ਜੀਵਨ== ਬਾਬਾ ਸਾਧੂ ਜਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਈ ਧਰਮਚੰਦ ਖੋਸਲੇ ਦੇ ਘਰ ਬੀਬੀ ਨੰਦ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁਖੋਂ ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮਹੱਲਾ ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਸਹੀ ਜਨਮ-ਤਿਥੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਟ-ਵਹੀ (ਪੂਰਬੀ ਦੱਖਣੀ) ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਵ-ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਯਾਤਰਾ ਵੇਲੇ ਹੋਰਨਾ ਸਕ-ਸੰਬੰਧੀਆ ਵਾਂਗ ਸਾਧੂਰਾਮ ਵੀ ਆਪ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਧੂ ਰਾਮ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾ ਪਟਨੇ ਤੱਕ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੇਲੇ ਮਾਮਾ ਕਿਰਪਾਲ ਅਤੇ ਸਾਧੂ ਰਾਮ ਪਟਨੇ ਹੀ ਰਹੇ ਅਤੇ ਬਾਲਕ ਗੋਵਿੰਦ ਰਾਇ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤਣ ਵੇਲੇ ਸੰਨ 1670 ਈ. (ਸੰਨ 1727 ਬਿ.) ਵਿੱਚ ਆਪ ਨਾਲ ਆਏ। ਭਟ-ਵਹੀ (ਮੁਲਤਨੀ ਸਿੰਧੀ) ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੇ ਪੰਜ ਪੁੱਤਰ ਸਨ - ਸੰਗੋ ਸ਼ਾਹ, ਗੁਲਾਬ ਚੰਦ, ਜੀਤ ਮੱਲ, ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਅਤੇ ਮਾਹਰੀ ਚੰਦ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਡਟ ਕੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੀਰ-ਗਤਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਦਮ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਤਰਕਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਾਧੂਜਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਦਾ ਜਵਾਈ ਮੰਨ ਕੇ ਹੀ ਚਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰਵ ਧਾਰਣਾ ਨੂੰ ਪੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਤੱਥ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਰ ਕੁਝ ਕੁ ਤੱਥ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ - ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਥ ਹੈ ਉਸ ਦਾ 33 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣਨਾ ਵੀ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 33 ਸਾਲ ਦੀ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਸੰਨ 1629 ਈ. ਵਿੱਚ 13 ਜਾਂ 14 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਬੀਬੀ ਵੀਰੋ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਦੂਜਾ ਉਸ ਨੇ ਗਉੜੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਜੋ ਨਖ-ਸ਼ਿਖ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦੇ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ - ਦੋ ਕਿਰਪਾਨਾਂ, ਕਲਗੀ ਤੇ ਅਕਾਲ-ਤਖਤ ਉੱਤੇ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੋਣਾ ਆਦਿ ਦਾ ਕੋਈ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਸਰੂਪ ਦਾਸ ਭੱਲਾ ਰਚਿਤ ‘ਮਹਿਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼` ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੂਚਨਾ ਤੋਂ ਇੰਝ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਅਨਿੰਨ ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪ ਦਾ ਸਾਧੂ ਜਨ ਨਾਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸਨੇ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਿਆ, ਉਹ ਵੀ ਮਹਿਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਅਧੂਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 9 ਸ਼ਿਅਰ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।ਪਰ ਸਾਧੂ ਜਨ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ 53 ਸ਼ਿਅਰ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਗਉੜੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਮੰਨਿਆ ਹੈ - <poem> ਮੈਂ ਬਨੀਆ ਮਨੀਆ ਕਾਂਚ ਕਾ। ਗੁਰੂ ਮੋਤੀ ਕੀਨਾ ਸਾਚ ਕਾ ਸਾਧੂ ਜਨ ਮੇਰਾ ਨਾਉਂ ਕੀਆ। ਕਰਿ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਤਿਗੁਰ ਮੇਲ ਲੀਆ। </poem> ਪਰ ਭਾਈ ਚੌਪਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਹਿਤਨਾਮੇ ਵਿੱਚ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਗੱਦੀ ਨਸ਼ੀਨ ਹੋਣ ਤੱਕ ਜੀਵਤ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋਈ ਖੋਜ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਸਾਧੂ ਜਨ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਕੋਈ ਕਵੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਦਾ ਜਵਾਈ। ਸਾਧੂ ਰਾਮ ਅਤੇ ਸਾਧੂ ਜਨ ਅਸਲੋਂ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਸਾਧੂ ਰਾਮ ਪੂਰਵ-ਵਰਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਧੂ ਜਨ ਪਰਵਰਤੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਗਤ ਕਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਦੀ ਲੋੜ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ==ਖੋਜ== ਸਾਧੂ ਜਨ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦਾ ਉੱਦਮ ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੌਲੀ ਨੇ ਸੰਨ 1963 ਈ. ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸੰਪਾਦਨ ਲਈ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਦਾ ਸ਼ੋਧ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਿਖ ਕੇ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਜੌਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਨੇ ਸੰਨ 1977 ਈ. ਵਿੱਚ ‘ਬਾਬਾ ਸਾਧੂਜਨ` ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਡਾ. ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲਾਂਬਾ ਨੇ 1980 ਈ. ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਭਗਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤ` ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ‘ਭਗਤ ਸਾਧੂ ਜਨ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ` ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਛਾਪਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵੰਲਗੀ ਮਾਤਰ ਕੁਝ ਬਾਣੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ। ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਾਧੂ ਜਨ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਪੂਰਵਕ ਅਧਿਐਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੁਰਾਤਨ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਪਾਠ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ==ਰਚਨਾ== ਸਾਧੂ ਜਨ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਬਾਣੀ ਇੱਕ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਜੋ ਮੇਲਾ ਮੱਲ ਸਰਾਫ਼ ਨੇ ਸਾਹਿਬ ਦਿੱਤਾ ਚੋਪੜਾ ਤੋਂ ਦਸ ਭਾਦਰੋਂ 1887 ਬਿ. ਨੂੰ ਲਿਖਵਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਕੁਲ 444 ਪੱਤਰੇ ਹਨ, ਹਰ ਪਤਰੇ ਤੇ ਲਗਭਗ 11 ਪੰਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 13 ਸ਼ਬਦ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਸਾਧੂਜਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਕੇ [[ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੌਲੀ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੋਧ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਬਾਣੀ-ਕ੍ਰਮ ਪੋਥੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਕਰਣ ‘ਦਾ ਨਿਊ ਸੂਰਜ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕੰਪਨੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ` ਵਲੋਂ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਉਪਰੋਕਤ ਪੋਥੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਬਾਣੀ-ਸੰਕਲਨ ‘ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਲੋਕ ਭਗਤਾਂ ਦੇ` ਸੰਨ 1901 ਈ. ਵਿੱਚ ਮੁਨਸ਼ੀ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਐਂਡ ਸਨਜ਼ ਵਲੋਂ ਸੁਫ਼ਫੀਤੇ ਆਮ ਪ੍ਰੈਸ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਧੂ ਜਨ ਦੀ ਚੋਣਵੀਂ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ। ===ਬਾਣੀ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ=== ਸਾਧੂਜਨ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕਰਨਾ ਸਰਲ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਾਵਿ ਵੰਨਗੀਆਂ ਉਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਇਆ ਹੈ। ਸਥੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੌਲੀ ਨੇ ਇਹ ਵਰਗੀਕਰਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ- # ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰਹੋਸਵਾਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ # ਲੰਮੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ # ਪੁਰਾਤਨ ਕਥਾਵਾਂ # ਵਾਰਾਂ # . ਆਰਤੀ # ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਕਥਾਵਾਂ # ਗੋਸ਼ਟੀ # ਛੋਟੀਆਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ # ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਹਿਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ # ਲਘੂ ਗੀਤ। ਧਿਆਨਪੂਰਵਕ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਵਰਗੀਕਰਨ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਉਚਿਤ ਵਰਗੀਕਰਨ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਇਸ ਦੇ ਵਰਣਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਕਾਵਿ-ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ। ===ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਾਣੀਆਂ=== # ਜਪੁ # ਸਹੰਸ੍ਰਨਾਮਾ # ਲੀਲਾ ਲਾਡੁਲੀ # ਲੋਰੀ # ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਚਰਿਤ੍ਰ # ਵਾਰ ਆਸਾ # ਵਾਰ ਗਉੜੀ ਰਸਨਾ ਪਿਆਰੀ # ਵਾਰ ਗਉੜੀ # ਵਾਰ ਸੂਹੀ ਕੀ # ਪੂਤਨਾ ਕੀ ਵਾਰ # ਪ੍ਰਚਲਿਤ # ਸੁਦਾਮਾ ਚਰਿਤ੍ਰ # . ਸੋਰਠ ਦੀ ਵਾਰ # ਮਾਰੂ ਦੀ ਵਾਰ # ਰਾਮਾਇਣ ਮਾਰੂ # ਬਾਵਨ-ਅੱਖਰੀ # ਉਦਾਸ ਗੋਪੀਚੰਦ # ਵਾਰ ਰਾਗ ਕੇਦਾਰਾਂ # ਸੁਖਮਨੀ # ਫੁਟਕਲ ਪਦੇ ==ਕਾਵਿ-ਸਾਧਨਾ== ਸਾਧੂ ਜਨ ਦੀ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀ ਬਾਣੀ ਰਾਗ-ਬੱਧ ਹੈ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਸਨੇ 32 ਰਾਗ, ਰਾਗਨੀਆਂ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਧੂਜਨ ਨੇ ਰਾਗ-ਬੋਧ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਾਲੀ ਬਣਤਰ-ਜੁਗਤ ਅਨੁਰੂਪ ਢਾਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਾਲੀ ਤਕਨੀਕੀ ਪੁਖਤਗੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੈਟਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਸ਼ਨ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੁਕਾਂ ਦੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਬਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਿਰਜਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਸਾਧੂ ਜਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾ-ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਰਤੀਆਂ ਹਨ - ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਧੁੱਕੜੀ, ਦੂਜੀ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ। ਅਰਬੀ ਫਾਰਸੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵੀ ਕਵੀ ਨੇ ਆਮ ਵਰਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਾਧੂ ਜਨ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਸਾਧੂਜਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਾਧਕ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਨਿਰਗੁਣ ਅਤੇ ਸਗੁਣ ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਗਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਨਵੈ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੱਧ-ਯੁੱਗ ਦੇ ਸੰਤਾਂ ਅਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਉਦਾਗਰਾਂ ਤੋਂ ਲਾਭ ਉਠਾਉਂਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਰਚ ਕੇ ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਕਸੁਰਤਾ ਲਿਆਂਦੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ== 1. ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਰੋਤ - ਮੂਲਕ ਇਤਿਹਾਸ ਭਾਗ ਤੀਜਾ (ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲ-2) ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ 2. ਬਾਬਾ ਸਾਧੂਜਨ ਦ ਸੰਪੂਰਨ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ, ਪੰਨੇ 13-14 - ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜੌਲੀ 3. ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਤੇ ਵਿਕਾਸ - ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿਘ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕਸੇਲ, ਡਾ. ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲਾਂਬਾ। snnb4pcyxu7h74j66255z39mjk4bmqu 0 53737 750100 574537 2024-04-11T07:41:52Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | name = ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ | image = Sair Sing, King of Lahore, a late Mughal ruler..jpg | birth_date = 4 ਦਸੰਬਰ 1807 | image_size = 200px | caption = ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਤਸਵੀਰ | birth_place = | death_date = 15 ਸਤੰਬਰ 1843 | death_place = | reign = 1841 - 1843 | religion = [[ਸਿੱਖ]] | occupation = [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ | spouse = [[ਪ੍ਰੇਮ ਕੌਰ]] | parents = [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] (ਪਿਤਾ)<br> ਮਹਾਰਾਣੀ ਮਹਿਤਾਬ ਕੌਰ (ਮਾਤਾ) | children = }} '''ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ''' (4 ਦਸੰਬਰ 1807 - 15 ਸਤੰਬਰ 1843) [[ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਨ। ਉਹ [[ਖੜਕ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਬਣੇ।<ref name=Hasrat>{{cite web |url=http://www.advancedcentrepunjabi.org/eos/ |title=Sher Singh, Maharaja |last1=Hasrat |first1=B.J. |work=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjab University Patiala}}</ref> ==ਜੀਵਨ== [[File:The Maha-raja Shere Singh.jpg|thumb|left|150px|ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]] [[File:Sher Singh.jpg|thumb|300px|left|ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]] ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਦਸੰਬਰ 1807 ਈ. ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਮਹਾਰਾਣੀ ਮਹਿਤਾਬ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਨਕੱਈ ਮਿਸਲ ਦੇ ਰਈਸ ਦੀ ਧੀ ਬੀਬੀ ਦੇਸਾਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੇ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਸ: ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਵੜੈਚ (ਲਾਧੋਵਾਲੀਏ) ਦੀ ਧੀ ਬੀਬੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ 14 ਦਸੰਬਰ 1831 ਨੂੰ [[ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। [[File:Maharaja Sher Singh (1807-1843) seated, attended by his council in the Lahore Fort..jpg|thumb|300px|ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ (1807-1843) ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{commons category|Sher Singh}} * [http -history.com/sikhhist/warriors/shersingh.html Maharaja Sher Singh (1807 - 1843)] *[http://www.allaboutsikhs.com/history/his0801.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080309032143/http://www.allaboutsikhs.com/history/his0801.htm |date=2008-03-09 }} *[http://www.sikhstudies.org/Periodicals.asp?TtlCod=774] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929000511/http://www.sikhstudies.org/Periodicals.asp?TtlCod=774 |date=2007-09-29 }}. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਸਲਤਨਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1807]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1843]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ]] 1wyh9bw4vi571bsgz4d9kcmq4d9lrbv 0 55110 750041 574314 2024-04-10T21:14:50Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki [[File:Soldier running in water.jpg|thumb|੨੦੦੫ ਵਿੱਚ ਕੈਟੌਕਟਿਨ ਪਹਾੜ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ੌਜੀ ਕਸਰਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ]] '''ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਜਾ ਪਿੰਦਿਕ ਵਰਜਿਸ''' ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਸਰੀਰਕ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ [[ਸਿਹਤ]] ਅਤੇ ਸਲਾਮਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਵੇ ਜਾਂ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ। ਇਹਨੂੰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਪੱਠਾ|ਪੱਠਿਆਂ]] ਅਤੇ ਹਿਰਦੇ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ, ਖਿਡਾਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਨਾ, ਭਾਰ ਘਟਾਉਣਾ ਜਾਂ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਮਨ-ਪਰਚਾਵੇ ਵਾਸਤੇ। ਘੜੀ-ਮੁੜ ਅਤੇ ਬੰਨ੍ਹਵੀਂ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਰੋਗ-ਨਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਨਾਲੀ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਜਾਂ ਲਹੂ-ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਰੋਗ, ਦੂਜੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਅਤੇ [[ਮੁਟਾਪਾ|ਮੁਟਾਪੇ]] ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal | author = Stampfer MJ, Hu FB, Manson JE, Rimm EB, Willett WC | title = Primary Prevention of Coronary Heart Disease in Women through Diet and Lifestyle | journal = New England Journal of Medicine | volume = 343 | issue = 1 | pages = 16–22 | year = 2000 | pmid = 10882764 | doi = 10.1056/NEJM200007063430103 | last2 = Hu | last3 = Manson | last4 = Rimm | last5 = Willett }}</ref><ref>{{cite journal | author = Hu FB, Manson JE, Stampfer MJ, Colditz G, Liu S, Solomon CG, Willett WC | title = Diet, lifestyle, and the risk of type 2 diabetes mellitus in women | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 345 | issue = 11 | pages = 790–797 | year = 2001 | pmid = 11556298 | doi = 10.1056/NEJMoa010492 | last2 = Manson | last3 = Stampfer | last4 = Colditz | last5 = Liu | last6 = Solomon | last7 = Willett }}</ref> == ਵਰਗੀਕਰਣ == == ਸੇਹਤ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ == == ਜਨ ਸੇਹਤ ਦਾ ਮੁੱਲਾਂਕਣ == == ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਯੋਗ == == ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ == == ਕੰਮ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝ ਤੇ ਵਖਰੇਵਾਂ == ਖੋਜਾਂ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ 150 ਮਿੰਟ ਦੀ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਰ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਬੈਠਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://punjabitribuneonline.com/2017/09/%E0%A8%AC%E0%A8%B9%E0%A9%81%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%AC%E0%A9%88%E0%A8%A0%E0%A9%87-%E0%A8%B0%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%A3%E0%A8%BE-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%A4-%E0%A8%B2%E0%A8%88-%E0%A8%A0/|title=ਬਹੁਤਾ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਠੀਕ ਨਹੀਂ|last=ਡਾ. ਹਰਸ਼ਿੰਦਰ ਕੌਰ ਐਮ.ਡੀ|first=|date=|work=ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> == ਬਾਹਰਲੇ ਜੋੜ == *{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-inline|Fitness training|ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਸਿਖਲਾਈ}} * [http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/exerciseandphysicalfitness.html MedLinePlus's Topic on Exercise and Physical Fitness] * [http://www.sciencedaily.com/articles/p/physical_exercise.htm Science Daily's reference on Physical Exercise] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101124160610/http://www.sciencedaily.com/articles/p/physical_exercise.htm |date=2010-11-24 }} * Guidance on the promotion and creation of physical environments that support increased levels of physical activity.{{cite web |url=http://www.nice.org.uk/Guidance/PH8 |title=Physical activity and the environment |format= |work= |accessdate=}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ]] q38q7neoe5mtc0dm7axtaa4x2qc91w7 750066 750041 2024-04-11T01:50:09Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[File:Soldier running in water.jpg|thumb|੨੦੦੫ ਵਿੱਚ ਕੈਟੌਕਟਿਨ ਪਹਾੜ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ੌਜੀ ਕਸਰਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ]] '''ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ''' ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਸਰੀਰਕ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ [[ਸਿਹਤ]] ਅਤੇ ਸਲਾਮਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਵੇ ਜਾਂ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ। ਇਹਨੂੰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਪੱਠਾ|ਪੱਠਿਆਂ]] ਅਤੇ ਹਿਰਦੇ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ, ਖਿਡਾਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਨਾ, ਭਾਰ ਘਟਾਉਣਾ ਜਾਂ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਮਨ-ਪਰਚਾਵੇ ਵਾਸਤੇ। ਘੜੀ-ਮੁੜ ਅਤੇ ਬੰਨ੍ਹਵੀਂ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਰੋਗ-ਨਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਨਾਲੀ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਲ ਜਾਂ ਲਹੂ-ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਰੋਗ, ਦੂਜੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ ਅਤੇ [[ਮੁਟਾਪਾ|ਮੁਟਾਪੇ]] ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal | author = Stampfer MJ, Hu FB, Manson JE, Rimm EB, Willett WC | title = Primary Prevention of Coronary Heart Disease in Women through Diet and Lifestyle | journal = New England Journal of Medicine | volume = 343 | issue = 1 | pages = 16–22 | year = 2000 | pmid = 10882764 | doi = 10.1056/NEJM200007063430103 | last2 = Hu | last3 = Manson | last4 = Rimm | last5 = Willett }}</ref><ref>{{cite journal | author = Hu FB, Manson JE, Stampfer MJ, Colditz G, Liu S, Solomon CG, Willett WC | title = Diet, lifestyle, and the risk of type 2 diabetes mellitus in women | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 345 | issue = 11 | pages = 790–797 | year = 2001 | pmid = 11556298 | doi = 10.1056/NEJMoa010492 | last2 = Manson | last3 = Stampfer | last4 = Colditz | last5 = Liu | last6 = Solomon | last7 = Willett }}</ref> == ਵਰਗੀਕਰਣ == == ਸੇਹਤ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ == == ਜਨ ਸੇਹਤ ਦਾ ਮੁੱਲਾਂਕਣ == == ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਯੋਗ == == ਕਸਰਤ ਅਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ == == ਕੰਮ ਅਤੇ ਕਸਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝ ਤੇ ਵਖਰੇਵਾਂ == ਖੋਜਾਂ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ 150 ਮਿੰਟ ਦੀ ਕਸਰਤ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪਰ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਬੈਠਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://punjabitribuneonline.com/2017/09/%E0%A8%AC%E0%A8%B9%E0%A9%81%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%AC%E0%A9%88%E0%A8%A0%E0%A9%87-%E0%A8%B0%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%A3%E0%A8%BE-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%A4-%E0%A8%B2%E0%A8%88-%E0%A8%A0/|title=ਬਹੁਤਾ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਠੀਕ ਨਹੀਂ|last=ਡਾ. ਹਰਸ਼ਿੰਦਰ ਕੌਰ ਐਮ.ਡੀ|first=|date=|work=ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> == ਬਾਹਰਲੇ ਜੋੜ == *{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-inline|Fitness training|ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਸਿਖਲਾਈ}} * [http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/exerciseandphysicalfitness.html MedLinePlus's Topic on Exercise and Physical Fitness] * [http://www.sciencedaily.com/articles/p/physical_exercise.htm Science Daily's reference on Physical Exercise] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101124160610/http://www.sciencedaily.com/articles/p/physical_exercise.htm |date=2010-11-24 }} * Guidance on the promotion and creation of physical environments that support increased levels of physical activity.{{cite web |url=http://www.nice.org.uk/Guidance/PH8 |title=Physical activity and the environment |format= |work= |accessdate=}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ]] rri8kdbcsfah5vffrx5f0p5ose11zim 10 56705 750157 225204 2024-04-11T10:48:24Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki <div style="padding-right:3.6em<!--i.e. around three times Wikipedia's standard indent width, to keep the following away from e.g. template/s on righthand side of page-->;"> This template includes collapsible lists. <!------------ (to show all lists) --------------> : {{Unbulleted list |style=padding-bottom:0.3em; |list_style=line-height:1.5em; | 1 = {{blue|•}} To set it to display all lists when it appears (i.e. all lists expanded), use: | 2 = <span class="nowrap">{{pad|1.2em}}<code>{{braces|{{{template_name|<includeonly>{{</includeonly>BASEPAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}} {{!}}expanded{{=}}all}}</code></span> or, if enabled, <span class="nowrap"><code>{{braces|{{{template_name|<includeonly>{{</includeonly>BASEPAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}} {{!}}all}}</code></span>{{spaces|2}}(i.e. omitting "<code>expanded{{=}}</code>"). }} <!------------ (to show one list) ---------------> : {{Unbulleted list |style=padding-bottom:0.3em; |list_style=line-height:1.5em; | 1 = {{blue|•}} To set it to display one particular list while keeping the remainder collapsed (i.e. hidden apart from their headings), use: | 2 = <span class="nowrap">{{pad|1.2em}}<code>{{braces|{{{template_name|<includeonly>{{</includeonly>BASEPAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}} {{!}}expanded{{=}}''listname''}}</code></span> or, if enabled, <span class="nowrap"><code>{{braces|{{{template_name|<includeonly>{{</includeonly>BASEPAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}} {{!}}''listname''}}</code></span> | 3 = …where ''listname'' is one of the following (do not include any quotemarks): |item4_style=;padding:0.2em 0 0.3em 1.4em; | 4 = <kbd style="border: none; background: transparent;">{{{listnames<includeonly>|{{color|red|''Required parameter "listnames" missing!''}}</includeonly>}}} </kbd> | 5 = {{#if:{{{example<includeonly>|</includeonly>}}} <!--------(optional example)---------> | <noinclude>{{small|[''optional:''{{thinsp}}]}}<br /></noinclude><!-- -->For example, <span class="nowrap"><code>{{braces|{{{template_name|<includeonly>{{</includeonly>BASEPAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}} {{!}}expanded{{=}}{{{example}}}}}</code></span> or, if enabled, <span class="nowrap"><code>{{braces|{{{template_name|<includeonly>{{</includeonly>BASEPAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}} {{!}}{{{example}}}}}</code></span> }} }}<!-- <!------------ (optional default) ---------------> {{#if:{{{default<includeonly>|</includeonly>}}} | * {{#ifeq:{{{default}}}|all |All lists have | <noinclude>{{small|[''optional:''{{thinsp}}]}}&nbsp; [All lists have]{{\}}[The list named '''''default''''' has]</noinclude><!-- --><includeonly>The list named '''<code>{{{default}}}</code>''' has</includeonly>}} been set to be shown when the template appears. }} </div><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> bmdqx2css0000qfxduzsmqaa6qeyudd 0 64876 749990 602784 2024-04-10T14:09:17Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki '''ਟਕਸਾਲੀ ਬੋਲੀ '''ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਉਹ [[ਭਾਸ਼ਾ]] ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਖਿਤੇ ਵਿੱਚ ਲਿਖਤੀ ਅਤੇ ਮੌਖਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਚਲਤ ਭਾਸ਼ਾਈ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਅਤੇ ਸਰਬ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ "ਟਕਸਾਲੀ", ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਟਕਸਾਲ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੇਸ ਜਾਂ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਖਿਤੇ ਦੀ ਸਰਬ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਖਿਤੇ ਦੇ ਸਮਾਜਕ-ਆਰਥਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰੁਤਬਾ ਸਮੇਂ ਨਾਲ਼ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>http://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%9F%E0%A8%95%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B2%E0%A9%80%20%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B6%E0%A8%BE</ref> ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਖਿਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਵਿਲਖਣ ਭਾਸ਼ਾਈ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਰੂਪ ਵਾਲੀ ਭਾਸਾ ਹੁੰਦੀ ਆ।<ref name="fineganp14">{{cite book |title=Language: Its Structure and Use|edition=5th |last=Finegan |first=Edward |year=2007 |publisher= Thomson Wadsworth|location=Boston, MA, USA|isbn=978-1-4130-3055-6 |page=14}}</ref> ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਤੇ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਰੂਪ ਵਾਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ ਵਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਵਾਲਾ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।<ref name="fineganp14" /> ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਹ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ। ਜੋ ਮਾਂਝੀ ਸਵਾਰੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਯਾ ਉਤਮ ਰੂਪ ਨੂੰ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ== ਵਖ ਵਖ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਟਕਸਾਲੀ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਕੋ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੋਲੀ ਲੋਕਾਈ ਵਲੋਂ ਵਡੇ ਪਧਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ।<ref name=fineganp14/> ਟਕਸਾਲੀ ਬੋਲੀ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਅਹਿਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ: *ਪ੍ਰਵਾਨਤ [[ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ]], ਮਿਆਰੀ [[ਸ਼ਬਦ ਜੋੜ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ]] *ਪ੍ਰਵਾਨਤ [[ਗਰਾਮਰ]] *ਮਿਆਰੀ [[ਉੱਚਾਰਣ]] * ਭਾਵ ਪੂਰਤ ਜਨ-ਵਰਤੋਂ(ਸਕੂਲਾਂ,ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ, ਅਦਾਲਤਾਂ) *ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਲੈ ਵਰਤੋਂ *ਜਾਂ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਧ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ]] 0xxu135exuvctf4tgf02pgmoat4pfbt 0 64937 750173 632619 2024-04-11T11:43:27Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਚਪੜਚਿੜੀ ਕਲਾਂ]] ਨੂੰ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਕਲਾਂ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map =।ndia Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.7128 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 76.6729 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਖਰੜ | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = 221 | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = 343 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = | blank1_info_sec1 = | website = | footnotes = }} '''ਚਪਰਚਿੜੀ ਕਲਾਂ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ ਖਰੜ ਦਾ ਇੱਕ [[ਪਿੰਡ]] ਹੈ।<ref>http://pbplanning.gov.in/districts/Kharar.pdf</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] tlm6iuw07ik9lrubf4gn1k2jm7h1j8p 0 64938 750171 724591 2024-04-11T11:43:17Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਚਪੜਚਿੜੀ ਖੁਰਦ]] ਨੂੰ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਖੁਰਦ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | latd = 30.7109 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 76.6614 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = | subdivision_type =ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 =ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | parts_type = [[ਬਲਾਕ]] | parts = ਖਰੜ | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = 152 | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = 706 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 =[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type =[[ਪੋਸਟਲ ਇੰਡੈਕਸ ਨੰਬਰ|ਪਿੰਨ]] | postal_code = | registration_plate = | blank1_name_sec1 = | blank1_info_sec1 = | website = | footnotes = }} '''ਚਪੜਚਿੜੀ ਖੁਰਦ''' ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ [[ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਐੱਸ.ਏ.ਐੱਸ.ਨਗਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਲਾਕ ਖਰੜ ਦਾ ਇੱਕ [[ਪਿੰਡ]] ਹੈ।<ref>http://pbplanning.gov.in/districts/Kharar.pdf</ref> '''ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ''' ਬਨੂੜ-ਖਰੜ ਮੁੱਖ ਸੜਕ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਲਾਂਡਰਾਂ ਨੇੜੇ, ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸੜਕ ਹੁਣ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।,ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਿਸ ਟਿੱਬੇ 'ਤੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਵੱਲੋਂ ਬੈਠ ਕੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੁੱਟ ਕੇ ਮੈਦਾਨ ਨੇੜੇ ਲੈ ਆਂਦਾ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਬੂਤ ਮਿਟਦੇ ਚਲੇ ਗਏ। 12 ਮਈ 1710 ਦੇ ਲਗਭਗ ਇੱਥੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ੌਜਦਰ [[ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ]] ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਜੜਾ ਪੈ ਗਈਆਂ। 14 ਮਈ 1710 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਜ਼ਾਲਮ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਜੰਡ ਨਾਲ ਪੁੱਠਾ ਟੰਗਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]], [[ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ]] ਅਤੇ [[ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ|ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ]] ਨਾਲ ਤਾਂ ਜੋ ਗੁਜ਼ਰੀ ਸੋ ਗੁਜ਼ਰੀ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਤੜਾ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦੇਵ ਕੱਦ ਜਰਨੈਲ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦਾ। ਇਹ ਯਾਦਗਾਰ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਣ ਤੌਂ ਬਾਦ ਹੋਈ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਏਸ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਵਲੋਂ ਇਸਦੀ ਚੋਣ ਗੁਰੀਲਾ ਯੁੱਧ ਲੜਨ ਹਿੱਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਵਿਖੇ ਸੂਬਾ ਸਰਹਿੰਦ ਨਾਲ ਲੜੀ ਗਈ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ [[ਫਤਿਹ ਬੁਰਜ]] ਵੀ ਉਸਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਹੰਦ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੂਬੇਦਾਰ ਭਾਈ ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ<ref name=eos>{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/BANDA%20SINGH%20BAHADUR%20%281670-1716%29.html |last=Ganda Singh |title=Banda Singh Bahadur |website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=27 January 2014}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/51460/Banda-Singh-Bahadur |title=Banda Singh Bahadur |publisher=Encyclopedia Britannica |accessdate=15 May 2013}}</ref> 12 ਮਈ, 1710 ਦੀ ਸਵੇਰ ਤਕ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਸੋਮੇ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਇੱਕ ਲੱਖ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦਸਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਸੋਮੇ ਮੁਤਾਬਕ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਕੋਲ ਕੁਲ 5-6 ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜ ਸਵਾਰ, 7-8 ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਦੂਕਚੀ, 8 ਹਜ਼ਾਰ ਗ਼ਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਪੈਦਲ ਫ਼ੌਜ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਾਥੀ ਸਨ। ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਹਾਥੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਕਦੰਮ ਗੋਲੇ ਵਰਸਾ ਕੇ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਖਦੇੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਾਥੀ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਕੇ ਚਿੰਘਾੜਦੇ ਹੋਏ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਦੌੜੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਗਏ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ [[ਸਰਹੰਦ]] ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਵੀ ਵਰ੍ਹਨ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਝਿੜੀ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਸਨ, ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦੀ ਓਟ ਮਿਲ ਗਈ। ਉਧਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਪਾਂ ਨੇ ਸਰਹੰਦੀ ਤੋਪਚੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਲੈ ਆਂਦਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। ਹੁਣ ਕਈ ਸਿੱਖ ਘੋੜ ਸਵਾਰ, ਸਰਹੰਦੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜੇ ਅਤੇ ਵੱਢ-ਟੁੱਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਰਹੰਦ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਸਿਰ ਤਲੀ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਜੂਝ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੁਗ਼ਲ ਅਤੇ ਪਠਾਣ ਫ਼ੌਜੀ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਤਨਖ਼ਾਹਦਾਰ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਮਾਰੋ-ਮਾਰੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਰਹੰਦੀ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਖਿਸਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਜੇਹਾਦ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਪਠਾਣ ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਵੀ, ਜੰਗ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਤੋਂ ਅਨਜਾਣ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ, ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਲੜਾਈ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਜਾਂ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਇਹ ਲੜਾਈ 12 ਮਈ ਦੀ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ ਤਕ ਹੀ ਚਲੀ ਸੀ। ==ਛੱਪੜਾਂ ਵਾਲੀ ਝਿੜੀ== ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ 'ਚ ਇਸ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੱਪੜ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਪਾਣੀ ਸੀ। ਤਰਾਈ ਵਾਲੇ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚੋਂ ਕਈ ਬਰਸਾਤੀ ਨਦੀਆਂ-ਨਾਲੇ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨੇੜੇ ਹੀ 'ਪਟਿਆਲਾ ਕੀ ਰਾਓ' ਨਦੀ ਵੀ ਵਗਦੀ ਸੀ। ਉੱਚੇ-ਨੀਵੇਂ ਟਿੱਬਿਆਂ 'ਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਦਾ ਨਿਰਮਲ ਜਲ ਇਸ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਖੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ-ਛੋਟੇ ਛੱਪੜਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਕਾਰਨ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਲੋਕ ਬੋਲੀ 'ਚ 'ਛੱਪੜਾਂ ਵਾਲੀ ਝਿੜੀ' ਜਾਂ ਛੱਪੜਾਂ ਵਾਲਾ ਜੰਗਲ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮੂੰਹੋਂ-ਮੂੰਹੀਂ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਵਰਤਾਰੇ 'ਚ ਸ਼ਬਦ 'ਛੱਪੜ-ਛਿੜੀ' ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦਾ ਰੇਤਾ ਲੋਕ ਹੂੰਝ ਕੇ ਲੈ ਗਏ, ਪੁਰਾਤਨ ਛੱਪੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਰਲਾ ਲਿਆ ਤੇ ਕਿਧਰੇ ਮਿੱਟੀ ਭਰ ਕੇ ਛੱਪੜ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਧਰਮ-ਅਸਥਾਨ' ਬਣ ਗਏ। ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== [[ਫਤਿਹ ਬੁਰਜ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸਿੱਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੇਖਣਯੋਗ ਸਥਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 6jrcamyrkq431d5fhhit8orcjcsksqy 0 66406 750110 615474 2024-04-11T08:56:20Z 103.81.156.225 wikitext text/x-wiki [[File:Blackhair10.jpg|thumb|ਇੱਕ [[ਮਨੁੱਖ]] ਦੇ ਵਾਲ।]] '''ਵਾਲ''' ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਫਿਲਾਮੈਂਟ ਹੈ ਜੋ ਚਮੜੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਫ਼ੌਸਿਲਸ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਲ ਦੁਧਾਰੂਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਵਾਲਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਇਕਸਾਰਤਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦੇ ਨਿਜੀ ਵਿਚਾਰ, ਰੂਟੀਨ, ਉਮਰ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਧਰਮ ਤੱਕ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|last = Sherrow|first = Victoria|title = Encyclopedia of Hair: A Cultural History|url = https://archive.org/details/encyclopediaofha0000sher|year = 2006|publisher = Greenwood Press|location = 88 Post Road West, Westport, CT|isbn = 0-313-33145-6|page = iv}}</ref> == ਕੁਝ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ == # ਚਮੜੀ ਦਾ ਉਹ ਹੇਠਲਾ ਹਿੱਸਾ (ਬਲਬ) ਜੋ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਚਮੜੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਉੱਪਰ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last1 = Krause|first1 = K|last2 = Foitzik|first2 = K|title = Biology of the Hair Follicle: The Basics|journal = Seminars in Cutaneous Medicine and Surgery|volume = 25|pages = 2–10|year = 2006|doi = 10.1016/j.sder.2006.01.002}}</ref> # ਸ਼ਾਫਟ ਜੋ ਇੱਕ ਸਖਤ ਫਿਲਾਮੈਂਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਉੱਗਦੀ ਹੈ। ਵਾਲ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂ ਸਕਦਾ ਹੈ: * ਕਿਉਟਾਇਲ * ਕੌਰਟੇਕਸ * ਮੇਡੁਲਾ<ref>{{Cite book|author = Feughelman, Max|title = Mechanical Properties and Structure of Alpha-keratin Fibres: Wool, Human Hair and Related Fibres|url = http://books.google.com/books?id=PSNIYKwKu8kC|year = 1997|publisher = UNSW Press|isbn = 978-0-86840-359-5}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Brown_hair.jpg|thumb|ਭੂਰੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਕੁੜੀ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ]] 7b8qnwyuaza4vb2ueeqk2pd3us904v1 0 70778 750113 706254 2024-04-11T08:59:04Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਐਚ.ਜੀ ਦੇਵ ਗੋੜਾ | image = Deve Gowda BNC.jpg | office = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]] | president = [[ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ]] | term_start = 1 ਜੂਨ 1996 | term_end = 21 ਅਪ੍ਰੈਲ 1997 | predecessor = [[ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ]] | successor = [[ਇੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੁਜਰਾਲ]] | office2 = [[Minister for Home Affairs (India)|Minister of Home Affairs]] | term_start2 = 1 ਜੂਨ 1996 | term_end2 = 29 ਜੂਨ 1996 | predecessor2 = [[ਮੁਰਲੀ ਮਨੋਹਰ ਜੋਸ਼ੀ]] | successor2 = [[ਇੰਦਰਜੀਤ ਗੁਪਤਾ]] | office3 = [[List of Chief Ministers of Karnataka|Chief Minister of Karnataka]] | governor3 = [[ਖੁਰਸ਼ੇਦ ਆਲਮ ਖ਼ਾਨ]] | term_start3 = 11 ਦਸੰਬਰ 1994 | term_end3 = 31 ਮਈ 1996 | predecessor3 = [[ਵੀਰੱਪਾ ਮੋਈਲੀ]] | successor3 = [[ਜੈਦੇਵ ਹਲੱਪਾ ਪਟੇਲ]] | birth_date = {{birth date and age|1933|5|18|df=y}} | birth_place = [[Haradanahalli]], [[Mysore State]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ]]<br/>(ਹੁਣ [[ਕਰਨਾਟਕ]], [[ਭਾਰਤ]]) | death_date = | death_place = | alma_mater = L V Polytechnic College | party = [[Janata Dal (Secular)]] 1999-ਵਰਤਮਾਨ | otherparty = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] <small>(1962 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ)</small> <br/>[[ਅਜ਼ਾਦ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਅਜ਼ਾਦ]] <small>(1962–1977)</small> <br/>[[ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] <small>(1977-1988)</small> [[ਜਨਤਾ ਦਲ]]</small>(1988-1999) | nationality = [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] | spouse = Chennamma Deve Gowda | children = 4 ਮੁੰਡੇ, including [[H.D. Revanna]] and [[H.D.Kumaraswamy]] ਅਤੇ 2 ਕੁੜੀਆਂ | publisher= |religion = [[ਹਿੰਦੂ]] | profession = [[Agriculturist]], [[ਕਿਸਾਨ]], [[social worker]], ਸਿਆਸਤਦਾਨ | website = {{URL|http://hddevegowda.in}} | footnotes = | date= oct | year = 2014 | source =<ref name="pmindia1">{{cite web|url=http://pmindia.nic.in/pm_gowda.html |title=Shri H. D. Deve Gowda |publisher=Pmindia.nic.in |accessdate=2012-08-04}}</ref><ref name="164.100.47.132">{{Cite web |url=http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3960 |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2016-01-06 |archive-date=2014-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141019223206/http://164.100.47.132/LssNew/Members/Biography.aspx?mpsno=3960 |dead-url=yes }}</ref> |signature = DeveGowda autograph.jpg }} '''ਐਚ.ਡੀ ਦੇਵ ਗੋੜਾ''' ਦਾ ਜਨਮ 18 ਮਈ 1933 ਨੂੰ ਹੋਇਆ।<ref name="pmindia1"/><ref>{{cite web|url=http://pmindia.nic.in/pm_gowda.htm|title=Profile on website of Home Minister's Office}}</ref> ਦੇਵ ਗੋੜਾ ਜੂਨ 1996 ਤੋਂ [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] 1997 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1933]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] cy0853io5rdoqrixstngettpz0myf0b 0 75297 750023 575400 2024-04-10T19:39:33Z Talal Bin Hasan 49032 wikitext text/x-wiki {{Asiad infobox | Name =ਚੌਥਾ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ | Logo = 1989 saf.png | Caption = | Host city = {{Flagicon|ਪਾਕਿਸਤਾਨ}}, [[ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] | Optional caption = | Nations participating = 7 | Athletes participating = | Events = 10 ਖੇਡਾਂ | Opening ceremony = | Closing ceremony = | Officially opened by = [[ਗੁਲਾਮ ਇਸ਼ਕ ਖਾਨ]] | Queen's Baton = | Stadium = | Motto = }} '''1989 [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ]] ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਵਿਖੇ ਅਕਤੂਬਰ 1989 ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ।[http://www.tomorrowsrilanka.com/4th_saf_games/index.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080915165947/http://www.tomorrowsrilanka.com/4th_saf_games/index.htm |date=2008-09-15 }} ==ਤਗਮਾ ਸੂਚੀ== {| {{RankedMedalTable}} |- |1||align=left|{{flag|ਭਾਰਤ}}||61||43||20||124 |- style="background:#ccccff" |2||align=left|{{flag|ਪਾਕਿਸਤਾਨ}}||45||33||42||120 |- |3||align=left|{{flag|ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ}}||6||10||21||37 |- |4||align=left|{{flag|ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼}}||1||12||24||37 |- |5||align=left|{{flag|ਨੇਪਾਲ}}||1||10||21||32 |- |6||align=left|{{flag|ਭੂਟਾਨ}}||0||0||3||3 |- |7||align=left|{{flag|ਮਾਲਦੀਵ}}||0||0||0||0 |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ਿਆਈ ਖੇਡਾਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖੇਡਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ]] ek0lt6p20cpndhkyh48ehaexmayykww 10 75933 750155 313116 2024-04-11T10:46:19Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki <div style="font-size:120%;font-weight:bold;margin-bottom:0.25em;"><!-- -->{{#if:{{{1|}}} |<!--(Single collapsible group/section named "{{{1}}}":)-->Collapsible group/section</div> If, by default, this template's collapsible group/section is hidden ("collapsed") when the template [[Help:Transclusion|is shown]], use {{template link code|<includeonly>{{</includeonly>PAGENAME<includeonly>}}</includeonly>&nbsp;|{{{1}}}}} to set it to be visible ("expanded", "uncollapsed"). | How to manage this template's collapsible groups/sections option </div> {{Unbulleted list | 1 = This template includes collapsible groups/sections. When it [[Help:Transclusion|first appears]], one of these groups/sections may be set to be visible ("expanded") while the others remain hidden ("collapsed") apart from their titlebars. To achieve this, [[Help:Template#Parameters|include the parameter]] <code style="border:none;background:transparent;">&#124;''name''</code> where ''name'' is one of the following words that identify the groups/sections (omit any speech or quotation marks): |item2_style=font-size:120%;font-weight:bold;padding:0.3em 1.4em <!--The following meant to ensure that {{{list}}} is associated with this template rather than anything after it:-->{{#if:{{{example|}}}{{{default|}}} |0.3em |0.75em}}; | 2 = <code style="border:none;background:transparent;">{{{list}}}</code> <!------- Example (optional) -------> |item3_style=padding-left:2.8em; | 3 = {{#if:{{{example|}}} |For example: {{template link code|{{{template|<includeonly>{{</includeonly>PAGENAME<includeonly>}}</includeonly>}}}&nbsp;|{{{example}}}<noinclude>&nbsp;</noinclude>}} }} }} <!-------- Default (optional) -------> {{#if:{{{default|}}} | * The group/section named '''<code style="border:none;background:transparent;">{{{default}}}</code>''' has been set to be visible when the template appears. }} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> lzp696ca4tr8izusdgsywnep6k0ybca 10 75934 750156 313117 2024-04-11T10:47:44Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} <!----Categories where indicated at the bottom of this page, please; interwikis to Wikidata----> {{tl|Collapsible sections option}} is a standardised message indicating how the collapsible parts of a template built from {{tl|Navbox with collapsible groups}} may be managed. ===Syntax=== <syntaxhighlight lang="wikitext"> {{Collapsible sections option | list = | example = <!--(optional)--> | default = <!--(optional)--> }} </syntaxhighlight> <code>list</code> is a list of the section/group/etc names (the ''section[N]name'' {{\}} ''group[N]name'' {{\}} ''abbr[N]'' parameters) given in the template's code; <code>default</code> indicates which, if any, is to be shown expanded by default. If the template has only one collapsible group/section, : {{tlc|Collapsible section option&nbsp;|''name''}} where ''name'' is that group/section's name, is recommended instead. It produces a more concise version of the standard message. ===Example=== {{Navbox with collapsible groups |state=expanded |listclass=plainlist |style=margin-bottom:1.5em; |title=Example|navbar=plain |selected={{{selected|{{{expanded|{{{1|overview}}}}}}}}} |abbr1=overview|sect1=Overview|content1=(''content1'') |abbr2=two-word name|sect2=Two-word title|content2=(''content2'') |abbr3=concepts|sect3=Concepts|content3=(''content3'') |abbr4=related|sect4=Related topics|content4=(''content4'') }} The code for a <nowiki>{{Collapsible sections option}}</nowiki> for the above template could be: <syntaxhighlight lang="wikitext"> {{Collapsible sections option | list = {{hlist |overview |"two-word name" |concepts |related}} | example = two-word name | default = overview }} </syntaxhighlight> This code would produce: <div style="clear:both;background:whitesmoke;"> {{Collapsible sections option{{\sandbox}} | template = Example | list = {{hlist |overview |"two-word name" |concepts |related}} | example = two-word name | default = overview }} </div> ===See also=== * {{tl|Collapsible lists option}} * {{tl|Collapsible option}} * [[Help:Collapsing]] <includeonly>{{Sandbox other| | <!----Categories below this line, please:----> [[Category:Wikipedia metatemplates]] [[Category:Documentation shared content templates]] }}</includeonly> dobo230dt6c543929jydwy41uqidxcb 0 79737 750085 731504 2024-04-11T05:22:37Z Kwamikagami 4946 no, for alchemy only wikitext text/x-wiki '''ਜੈਂਡਰ ਚਿੰਨ੍ਹ''' ਕਿਸੇ [[ਪ੍ਰਾਣੀ]] ਦੇ [[ਜੈਂਡਰ]] ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। == ਮਿਆਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ == ਦੋ ਮਿਆਰੀ ਸੈਕਸ [[ਪ੍ਰਤੀਕ|ਸਿੰਬਲ]] ਮਰਦ ♂ ਅਤੇ [[ਮਾਦਾ|ਔਰਤ]] ♀ ਜੋਤਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਲਏ  ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗ੍ਰਹਿ [[ਮੰਗਲ (ਗ੍ਰਹਿ)|ਮੰਗਲ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੁੱਕਰ (ਗ੍ਰਹਿ)|ਵੀਨਸ]] ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ [[ਮੁੜ-ਸੁਰਜੀਤੀ]] ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।<ref>continuing medieval (11th century) symbols known from [[ਬਿਜ਼ਾਨਤਿਨ ਸਲਤਨਤ|Byzantine]] manuscripts, possibly with precedents in horoscopic papyri of Late Antiquity (late 4th century)<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="margin-left:0.1em; white-space:nowrap;">&#x5B;''<span title="This claim needs references to reliable sources. (January 2016)">citation needed</span>''&#x5D;</sup>.</ref> ਇਹ ਕਲਾਸੀਕਲ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ [[ਧਾਤ]] [[ਲੋਹਾ|ਲੋਹੇ]] ਅਤੇ [[ਤਾਂਬਾ|ਪਿੱਤਲ]] ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ [[ਕਾਰਲ ਲੀਨੀਅਸ]] ਵੱਲੋਂ 1751 ਵਿੱਚ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=Stearn|first=William T.|title=The Origin of the Male and Female Symbols of Biology|journal=Taxon|date=May 1962|volume=11|issue=4|pages=109–113|url=http://www.jstor.org/stable/1217734?seq=2|doi=10.2307/1217734}}</ref> ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅੱਜ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਲਈ ਵਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਰੀਜ਼।<ref>{{Cite journal|last=Zhigang|first=Zhigang|date=25 September 2009|title=A HIV-1 heterosexual transmission chain in Guangzhou, China: a molecular epidemiological study|url=http://virologyj.biomedcentral.com/articles/10.1186/1743-422X-6-148|journal=Virology Journal|publisher=BioMed Central|volume=6|issue=148|pages=Figure 1|doi=10.1186/1743-422X-6-148|access-date=31 December 2015|quote=(Mars male gender symbol) indicates male; (female Venus gender symbol) indicates female|display-authors=etal}}</ref> <span class="cx-segment" data-segmentid="31"></span> {| style="margin-bottom: 10px;" class="wikitable" | [[ਤਸਵੀਰ:Male_symbol (fixed width).svg|frameless|center|upright=0.25|&#x2642;]] | ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਿੰਬਲ (U+2642 ♂)। ਮਰਦ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ। |- | [[ਤਸਵੀਰ:Venus_symbol (fixed width).svg|frameless|center|upright=0.25|&#x2640;]] | ਵੀਨਸ ਦਾ ਸਿੰਬਲ (U+2640 ♀)। ਮਾਦਾ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ। |} {| style="margin-bottom: 10px;" class="wikitable" | [[ਤਸਵੀਰ:Square symbol.svg|frameless|center|upright=0.25|&#x25A1;]] | ਚੌਰਸ ਸਿੰਬਲ (U+25A1 □)। ਮਰਦ ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਂਬਰ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ।<ref name="Schott">{{Cite journal|last=Schott|first=G D|date=24 Dec 2005|title=Sex symbols ancient and modern: their origins and iconography on the pedigree|url=http://www.bmj.com/content/331/7531/1509|journal=BMJ|publisher=British Medical Journal|volume=331|issue=7531|pages=1509–1510|doi=10.1136/bmj.331.7531.1509|access-date=31 December 2015}}</ref> |- | [[ਤਸਵੀਰ:Full moon symbol.svg|frameless|center|upright=0.25|&#x25CB]] | [[ਚੱਕਰ]] ਦਾ ਸਿੰਬਲ (U+25CB ○)। ਮਾਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਮੈਂਬਰ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ।<ref name="Schott"/> |} {| style="margin-bottom: 10px;" class="wikitable" | [[ਤਸਵੀਰ:Mercury_symbol (fixed width).svg|frameless|center|upright=0.25]] | [[ਬੁੱਧ (ਗ੍ਰਹਿ)|ਬੁੱਧ]] ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਸਿੰਬਲ ਤੋਂ (U+263F ☿)। ਇਹ ਸਿੰਬਲ This symbol is used to indicate a virgin female (for example, in genetic analysis). Also used in botany to indicate flower with both male and female reproductive organs. Mercury is one traditional symbol used by intersex people; a usage that derives from Hermaphroditus of Greek mythology.<ref name="LGBTQA"><cite class="citation web">[http://castle.eiu.edu/~lgbtqa/symbolism.php "Symbolism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170915190825/http://castle.eiu.edu/~lgbtqa/symbolism.php |date=2017-09-15 }}. </cite></ref> |- | [[ਤਸਵੀਰ:Male_and_female_sign.svg|frameless|center|upright=0.25|&#x26A5;]] | From the female and male symbols (U+26A5 ⚥). Intersex<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''<span title="This claim needs a reliable source (January 2016)">citation needed</span>''&#x5D;</sup> or [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ|transgender]].<ref name="LGBTQA"/> |- | [[ਤਸਵੀਰ:Gender sign.svg|frameless|center|upright=0.25]] | Another transgender symbol, a combination of the male and female sign with a third, combined arm representing non-binary transgender people (Unicode: U+26A7 ⚧). |} {| class="wikitable" | [[ਤਸਵੀਰ:Double Venus symbol.svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚢</big> (U+26A2): Double female sign, often used to symbolize lesbianism.<ref name="LGBTQA"/> |- | [[ਤਸਵੀਰ:Double Mars symbol.svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚣</big> (U+26A3): Double male sign, used since the 1970s to represent gay men.<ref name="LGBTQA"/> |- | [[ਤਸਵੀਰ:Heterosexuality symbol.svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚤</big> (U+26A4): Interlocked male and female sign, used since the 1970s to represent gay liberation.<ref name="LGBTQA"/> Today it might also be used by a [[ਵਿਸ਼ਮਲਿੰਗਕਤਾ|heterosexual]] who is aware of the diversity between men and women |- | [[ਤਸਵੀਰ:Transgender_symbol.svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚦</big> (U+26A6): Male with stroke sign, used as a symbol for transgender. |- | [[ਤਸਵੀਰ:Androgyny symbol (up arrow).svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚨</big> (U+26A8): Vertical male with stroke sign. It means ‘other’ gender. |- | [[ਤਸਵੀਰ:Agender_symbol.svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚪&#xFE0E;</big> (U+26AA): Medium white circle base, used as a symbol for asexuality, [[ਅਲਿੰਗਕਤਾ|sexless]] or genderless ([[ਲਿੰਗ (ਵਿਆਕਰਨ)|neuter]]). |- | [[ਤਸਵੀਰ:Neuter symbol.svg|frameless|center|upright=0.25]] | <big>⚲</big> (U+26B2): Neuter. This is in fact the shape of the original (medieval) "Venus" symbol (depicting a hand mirror), the additional horizontal bar being of modern date. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''<span title="Ankh (December 2015)">citation needed</span>''&#x5D;</sup> |} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੈਂਡਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਤਮ ਸਨਮਾਨ ਮਹੀਨਾ ਜੂਨ 2016]] pxvralsisfkv9guntv8g90c5ejfxmgl 0 85123 749986 739856 2024-04-10T13:56:01Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki '''ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ''' ਜਾ '''ਜਨਮ ਦਿਹਾੜ''' ਉਹ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਜਾਂ ਅਦਾਰਾ ਆਪਣੇ [[ਜਨਮ]] ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਮਦਿਨ ਕਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਤੋਹਫ਼ੇ, ਜਸ਼ਨ ਜਾਂ ਰੀਤੀ-ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ਼। ਕਈ [[ਧਰਮ]] ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਗੁਰਪੁਰਬ]])। ਜਨਮ''ਦਿਹਾੜ'' ਤੇ ਜਨਮ''ਮਿਤੀ'' ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ 29 ਵੈਸਾਖ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰੇਕ ਵਰ੍ਹੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ੨ ਸਾਉਣ) ਪਰ ਜਨਮਮਿਤੀ ਉਹ ਇੱਕ ਤਰੀਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 11 ਚੇਤ, 527)। {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮਦਿਨ]] bm1qsbgvkmr2opnajq5grvdi7lt3q7g 750054 749986 2024-04-11T01:42:17Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/93.45.153.159|93.45.153.159]] ([[User talk:93.45.153.159|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Harry sidhuz|Harry sidhuz]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[File:Birthday candles.jpg|ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮਦਿਨ ਮੁਬਾਰਕ (ਹੈਪੀ ਬਰਥਡੇ) ਲਿਖੀ ਹੋਈ|thumb|250px]] '''ਜਨਮਦਿਨ''' ਉਹ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਜਾਂ ਅਦਾਰਾ ਆਪਣੇ [[ਜਨਮ]] ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਮਦਿਨ ਕਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਤੋਹਫ਼ੇ, ਜਸ਼ਨ ਜਾਂ ਰੀਤੀ-ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ਼। ਕਈ [[ਧਰਮ]] ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮਦਿਨ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਕ੍ਰਿਸਮਸ]], [[ਗੁਰਪੁਰਬ]])। ਜਨਮ''ਦਿਨ'' ਅਤੇ ਜਨਮ''ਮਿਤੀ'' ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਜਨਮਦਿਨ, 29 ਫ਼ਰਵਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰੇਕ ਵਰ੍ਹੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 22 ਸਤੰਬਰ) ਪਰ ਜਨਮਮਿਤੀ ਉਹ ਇੱਕ ਤਰੀਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 11 ਮਈ, 1988)। {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮਦਿਨ]] gmx464llj12jirdbwflxu6wja6a4av9 750114 750054 2024-04-11T09:01:42Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki [[File:Birthday candles.jpg|ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮਦਿਨ ਮੁਬਾਰਕ (ਹੈਪੀ ਬਰਥਡੇ) ਲਿਖੀ ਹੋਈ|thumb|250px]] '''ਜਨਮਦਿਨ''' ਉਹ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਜਾਂ ਅਦਾਰਾ ਆਪਣੇ [[ਜਨਮ]] ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਨਮਦਿਨ ਕਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਤੋਹਫ਼ੇ, ਜਸ਼ਨ ਜਾਂ ਰੀਤੀ-[[ਰਸਮ|ਰਸਮਾਂ]] ਨਾਲ਼। ਕਈ [[ਧਰਮ]] ਵੀ ਆਪਣੇ ਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮਦਿਨ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਕ੍ਰਿਸਮਸ]], [[ਗੁਰਪੁਰਬ]])। ਜਨਮ''ਦਿਨ'' ਅਤੇ ਜਨਮ''ਮਿਤੀ'' ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਜਨਮਦਿਨ, 29 ਫ਼ਰਵਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰੇਕ ਵਰ੍ਹੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 22 ਸਤੰਬਰ) ਪਰ ਜਨਮਮਿਤੀ ਉਹ ਇੱਕ ਤਰੀਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 11 ਮਈ, 1988)। {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮਦਿਨ]] cikb2gvcutdxi1io24c4s0ryiu9xvfe 0 99787 750042 733268 2024-04-10T22:31:42Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਲਿਓ ਸ਼ਿਆਵਬੋ''' ({{lang-zh|刘晓波}}, 28 ਦਸੰਬਰ 1955 – 13 ਜੁਲਾਈ 2017) ਇੱਕ ਚੀਨੀ [[ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਨਾ|ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਕ]], ਲੇਖਕ, ਕਵੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਅਤੇ [[ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ|ਨੋਬਲ ਅਮਨ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਜੇਤੂ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਸਿਆਸੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ [[ਚੀਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ|ਕਮਿਊਨਿਸਟ]] ਇੱਕ-ਪਾਰਟੀ  ਰਾਜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੱਲੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।  ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ "ਚੀਨ ਦਾ [[ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ]]" ਕਹਿ ਕੇ ਵੀ ਸੱਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਨਜ਼ੌ, ਲਯੋਨਿੰਗ ਵਿਚ ਇਕ ਸਿਆਸੀ ਕੈਦੀ ਵਜੋਂ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।  26 ਜੂਨ 2017 ਨੂੰ, ਟਰਮੀਨਲ ਲੀਵਰ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਡੀਕਲ ਪੈਰੋਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 13 ਜੁਲਾਈ 2017 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਲਿਓ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਨਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜਲਦ ਹੀ ਉਹ ਕਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਜਟਿੰਗ ਸਕਾਲਰ ਬਣ ਗਏ। 1989 ਦੇ ਤਿਆਨਮਿਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਉਹ ਚੀਨ ਪਰਤ ਆਏ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਕੇ 1989 ਤੋਂ 1991 ਤੱਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ 1995 ਤੋਂ 1996 ਤਕ ਅਤੇ 1996 ਤੋਂ 1999 ਤੱਕ ਉਹ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 2003 ਤੋਂ 2007 ਤਕ ਉਸਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਚੀਨੀ [[ਪੈੱਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ|ਪੈਨ]] ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 1990 ਵਿਆਂ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮਿਨਜ਼ੂ ਜ਼ੋਂਗੂਗੋ (ਡੈਮੋਕਰੈਟਿਕ ਚਾਈਨਾ) ਰਸਾਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਰਿਹਾ।8 ਦਸੰਬਰ 2008 ਨੂੰ, ਚਾਰਟਰ 08 ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਿਓ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ 23 ਜੂਨ 2009 ਨੂੰ  "ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ" ਦੇ ਸ਼ੰਕੇ ਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।23 ਦਸੰਬਰ 2009 ਨੂੰ ਉਸ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੇ ਹੀ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ 25 ਦਸੰਬਰ 2009 ਨੂੰ ਗਿਆਰ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਟੌਤੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਆਪਣੀ ਚੌਥੀ ਵਾਰੀ ਜੇਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਲਿਊ ਨੂੰ "ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਕ ਸੰਘਰਸ਼" ਲਈ 2010 ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == References == {{Reflist|colwidth=30em|refs=<ref name="AutoLH-1">{{cite press release |url=https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2017/07/statement_by_ministerofforeignaffairsfollowingdeathofliuxiaobo.html|title=Statement by Minister of Foreign Affairs following death of Liu Xiaobo|date=13 July 2017|first=Chrystia|last=Freeland|publisher=[[Global Affairs Canada]]}}</ref> <ref name="EB">{{Cite book|title=Biography of Liu Xiaobo|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1656918/Liu-Xiaobo |publisher=Encyclopædia Britannica |year=2010}}</ref> <ref name="AutoLH-2">Frances Romero, [http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2024558_2024522_2024490,00.html Top 10 Political Prisoners] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101011091932/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2024558_2024522_2024490,00.html |date=2010-10-11 }}, ''Time'', 15 November 2010.</ref> <ref name="AutoLH-3">Mark McDonald, [http://rendezvous.blogs.nytimes.com/2012/07/23/an-inside-look-at-chinas-most-famous-political-prisoner/ An inside look at China's most famous political prisoner], ''[[The New York Times]]'', 23 July 2012.</ref> <ref name=CECC2012101622>Congressional-Executive Commission on China, [http://ppd.cecc.gov/QueryResultsDetail.aspx?PrisonerNum=3114 Political Prisoner Database:Liu Xiaobo] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121016224848/http://ppd.cecc.gov/QueryResultsDetail.aspx?PrisonerNum=3114 |date=16 October 2012 }}.</ref> <ref name=bbc40403416>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/world-asia-40403416|title=Liu Xiaobo: Jailed Chinese dissident has terminal cancer|publisher=BBC News|date=26 June 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-4">Benjamin Kang Lim, [https://www.reuters.com/article/worldNews/idUSTRE55N0F020090624 China's top dissident arrested for subversion], Reuters, 24 June 2009.</ref> <ref name="chnrev">"[http://cn.chinareviewnews.com/doc/1010/0/3/6/101003632.html?coluid=0&kindid=0&docid=101003632 刘晓波因涉嫌煽动颠覆国家政权罪被依法逮捕] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090630015227/http://cn.chinareviewnews.com/doc/1010/0/3/6/101003632.html?coluid=0&kindid=0&docid=101003632 |date=2009-06-30 }}" (Liu Xiaobo Formally Arrested on 'Suspicion of Inciting Subversion of State Power' Charges), China Review News, 24 June 2009.</ref> <ref name="canyu">Canghai [沧海], "[http://canyu.org/n11318c6.asp 刘晓波案闪电移送法院 律师两次前往未能会见]{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}" [Liu Xiaobo's Case Quickly Escalated to the Court; Lawyers Twice Try to Meet with Liu to No Avail], Canyu [参与], 11 December 2009. {{dead link|date=June 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> <ref name="judg">Beijing No. 1 Intermediate Court, Criminal Verdict no. (2009) yi zhong xing chu zi 3901, unofficial English translation in Human Rights in China, "[http://www.hrichina.org/public/contents/172713 International Community Speaks Out on Liu Xiaobo Verdict] {{webarchive|url=https://archive.today/20121204190146/http://www.hrichina.org/public/contents/172713 |date=4 December 2012 }}," 30 December 2009.</ref> <ref name=20101210jurist>{{cite web |author=Dwyer Arce|url=http://jurist.org/paperchase/2010/12/china-dissident-liu-xiaobo-awarded-nobel-peace-prize-in-absentia.php|title=China dissident Liu Xiaobo awarded Nobel Peace Prize in absentia|date=10 December 2010|publisher=JURIST – Paper Chase}}</ref> <ref name="nobel-announcement">{{Citation |url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2010/announcement.html |title=The Nobel Peace Prize 2010 – Prize Announcement|date=8 October 2010 |publisher=Nobel Prize}}</ref> <ref name="rthk-nobel">{{Citation |url=http://www.rthk.org.hk/rthk/news/expressnews/20101008/news_20101008_55_703618.htm |title=劉曉波獲諾貝爾和平獎 (Liu Xiaobo won the Nobel Peace Prize) |date=8 October 2010 |work=[[RTHK]] |access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017 |archivedate=11 ਅਕਤੂਬਰ 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101011093444/http://www.rthk.org.hk/rthk/news/expressnews/20101008/news_20101008_55_703618.htm }}</ref> <ref name="AutoLH-5">McKinnon, Mark. [https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/liu-xiaobo-could-win-the-nobel-peace-prize-and-hed-be-the-last-to-know/article1747791/ "Liu Xiaobo could win the Nobel Peace Prize, and he’d be the last to know"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160812041629/http://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/liu-xiaobo-could-win-the-nobel-peace-prize-and-hed-be-the-last-to-know/article1747791/ |date=2016-08-12 }}. ''The Globe and Mail''. 7 October 2010. 'Ms. Liu said her husband had been told by his lawyer during a recent visit that he had been nominated for the Nobel Peace Prize, but he would be shocked if he won, she said. "I think he would definitely find it hard to believe. He never thought of being nominated, he never mentioned any awards. For so many years, he has been calling for people to back the [[Tiananmen Mothers]] (a support group formed by parents of students killed in the 1989 demonstrations).."'</ref> <ref name=independent2101812>{{cite news|author=Lovell, Julia|url=https://www.independent.co.uk/opinion/commentators/julia-lovell-beijing-values-the-nobels-thats-why-this-hurts-2101812.html|title=Beijing values the Nobels. That's why this hurts|date=9 October 2010|work=The Independent |location=UK|accessdate=9 October 2010}}</ref> <ref name=wachter>Wachter, Paul (18 November 2010). [http://www.aolnews.com/2010/11/18/liu-xiaobo-isnt-the-first-nobel-laureate-barred-from-accepting/ "Liu Xiaobo wasn't the First Nobel Laureate Barred From Accepting His Prize"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101221234853/http://www.aolnews.com/2010/11/18/liu-xiaobo-isnt-the-first-nobel-laureate-barred-from-accepting/ |date=21 December 2010 }}. AOL News</ref> <ref name=paysages1>{{cite web |url = http://cneffpaysages.blog.lemonde.fr/2017/07/17/liu-xiaobo-carl-von-ossietzky/ |title = Liu Xiaobo – Carl von Ossietzky |author = [[Christophe Neff]] |date = 17 July 2017 |publisher = Blogs le Monde on [[LeMonde.fr]] |language = fr |access-date = 24 ਨਵੰਬਰ 2017 |archive-date = 29 ਜੁਲਾਈ 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170729203621/http://cneffpaysages.blog.lemonde.fr/2017/07/17/liu-xiaobo-carl-von-ossietzky/ |dead-url = yes }}</ref> <ref name="nobelcommittee">{{cite web|url=http://www.nobelpeaceprize.org/Press/Press-Releases2/Norwegian-Nobel-Committee-mourns-Liu-Xiaobo-statement-by-Chair-Berit-Reiss-Andersen|title=Norwegian Nobel Committee mourns Liu Xiaobo, statement by Chair Berit Reiss-Andersen|website=The Nobel Peace Prize|access-date=2017-11-24|archive-date=2017-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20170720045330/https://www.nobelpeaceprize.org/Press/Press-Releases2/Norwegian-Nobel-Committee-mourns-Liu-Xiaobo-statement-by-Chair-Berit-Reiss-Andersen|dead-url=yes}}</ref> <ref name="AutoLH-6">{{cite web|url=http://www.pen.org/viewmedia.php/prmMID/4454/prmID/172|title=Verdict Against Liu Xiaobo|publisher=[[International PEN]]|accessdate=11 January 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120308173713/http://www.pen.org/viewmedia.php/prmMID/4454/prmID/172|archivedate=8 March 2012|df=dmy-all}}</ref> <ref name="familyming">{{Cite news |url=https://news.mingpao.com/ins/instantnews/web_tc/article/20170713/s00004/1499874447378 |title=【劉曉波逝世】一門五兄弟　父同因肝病去世 |date=13 July 2017 |work=Ming Pao|accessdate=17 July 2017 |language=zh-tw}}</ref> <ref name="yujie">{{Cite book |title=我無罪: 劉曉波傳 |author=Yu Jie |publisher=時報文化 |year=2012 |isbn=9789571356280 |oclc=820002390|language=zh}}</ref> <ref name="刘晓光cna">{{Cite news |url=http://www.cna.com.tw/news/firstnews/201707150296-1.aspx |title=劉曉波好友 怒批劉曉光無恥|language=zh|accessdate=17 July 2017}}</ref> <ref name=jlplib20110211>{{Cite web |url=http://www.jlplib.com.cn/szzy/yjyjjzt/xgxxbd/201102/t20110211_14793.htm |title=新时代仍需要抗联精神(December 2004 )——杨念杨靖宇将军诞辰100周年特别报道 |accessdate=17 July 2017 |work=吉林省图书馆 |archiveurl=https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:dYHs3RCoGhYJ:www.jlplib.com.cn/szzy/yjyjjzt/xgxxbd/201102/t20110211_14793.htm+&cd=10&hl=en&ct=clnk&gl=us |archivedate=2 June 2017|language=zh}}</ref> <ref name="刘晓暄dw">{{Cite news |url=http://www.dw.com/zh/%25E5%2588%2598%25E6%2599%2593%25E6%259A%2584%25E5%2591%25BC%25E5%2590%2581%25E4%25B8%25AD%25E5%259B%25BD%25E6%2594%25BF%25E5%25BA%259C%25E9%2587%258A%25E6%2594%25BE%25E5%2585%25B6%25E5%2585%2584%25E5%2588%2598%25E6%2599%2593%25E6%25B3%25A2/a-6229879?&zhongwen=simp |title=刘晓暄呼吁中国政府释放其兄刘晓波 |date=15 November 2010 |publisher=Deutsche Welle |accessdate=17 July 2017 |language=zh}}</ref> <ref name="AutoLH-7">{{Cite web |url=http://clnyxy.gdut.edu.cn/info/1111/3085.htm |title=刘晓暄教授-材料与能源学院 |accessdate=17 July 2017 |work=Guangdong University of Technology}}</ref> <ref name=kjrb344998>{{Cite news |url=http://digitalpaper.stdaily.com/http_www.kjrb.com/kjrb/html/2016-07/25/content_344998.htm |title=刘晓暄：高分子光化学的传承与创新 |author=侯晓敏 |date=25 July 2016 |work=科技日报 |page=7 |accessdate=17 July 2017 |language=zh |archive-date=28 ਅਗਸਤ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200828194220/http://digitalpaper.stdaily.com/http_www.kjrb.com/kjrb/html/2016-07/25/content_344998.htm |dead-url=yes }}</ref> <ref name=20170713nytimesA>{{cite web|url=https://mobile.nytimes.com/2017/07/13/world/asia/liu-xiaobo-dead.html |title=Liu Xiaobo, Chinese Dissident Who Won Nobel While Jailed, Dies at 61 |work=The New York Times |date=13 July 2017}}</ref> <ref name="scmp">{{cite web|url=http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/2101699/liu-xiaobo-quiet-determined-teller-chinas-inconvenient|title=Liu Xiaobo – the quiet, determined teller of China's inconvenient truths|date=13 July 2017|work=South China Morning Post}}</ref> <ref name=baidu1037156>{{cite web |url=http://baike.baidu.com.cn/view/1037156.html?fromTaglist |title=赤子心诗社 |publisher=Baidu |date=22 April 2009 }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=20101210pbs>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wnet/need-to-know/five-things/liu-xiaobo/5668/|publisher=pbs.org|title=5 things you need to know about Liu Xiaobo|date=10 December 2010}}</ref> <ref name=mingpao>{{cite news| author=陳陽、方德豪| url=http://specials.mingpao.com/cfm/News.cfm?Specialsessdate=12%20October%202010| work=Ming Pao}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਗਸਤ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> <ref name=open2>Liu Xiaobo, "[http://www.open.com.hk/old_version/1011p68.html 文壇「黑馬」劉曉波]" (Liu Xiaobo, the "Dark Horse" of Literature), ''Open Magazine'', 27 November 1988.</ref> <ref name="AutoLH-8">{{cite web|language=zh|title=安梁："黑马"博士的往日故事|url=http://chinadigitaltimes.net/chinese/2017/07/%E5%AE%89%E6%A2%81%EF%BC%9A%E9%BB%91%E9%A9%AC%E5%8D%9A%E5%A3%AB%E7%9A%84%E5%BE%80%E6%97%A5%E6%95%85%E4%BA%8B/|website=China Digital Times|accessdate=24 July 2017}}</ref> <ref name=rfa0203201615>{{cite web|last1=Hu|first1=Ping|language=zh|title=写于刘晓波六十华诞－－《刘晓波文集》（第一卷）《黑暗中的呐喊》序言(胡平)|url=http://www.rfa.org/mandarin/pinglun/huping/hp-02032016150252.html|website=Radio Free Asia|accessdate=24 July 2017}}</ref> <ref name=UDN>{{cite journal | author=貝嶺| url = http://mag.udn.com/mag/world/storypage.jsp?f_MAIN_ID=409&f_SUB_ID=4595&f_ART_ID=255134| script-title=zh:別無選擇—記1989年前後的劉曉波|work=United Daily News |location=Taiwan|language=Chinese |date =17 June 2010}}</ref> <ref name="AutoLH-9">{{cite book |last1=Xiaobing |first1=Li |date=2016 |title=[[Modern China]] |publisher=[[ABC-CLIO]] |isbn=978-1-61069-625-8 |pages=106}}</ref> <ref name=chinesepen2008060303>{{cite journal|author=余世存|url=http://www.chinesepen.org/Article/hyxz/200806/Article_20080603033147.shtml|title=北京当代汉语研究所2008年公告|publisher=Chinese Pen|date=2 June 2008|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110718134903/http://www.chinesepen.org/Article/hyxz/200806/Article_20080603033147.shtml|archivedate=18 July 2011|df=dmy-all}}</ref> <ref name="AutoLH-10">{{cite web|last1=Kristof|first1=Nicholas|title=Liu Xiaobo, We Miss You|url=https://kristof.blogs.nytimes.com/2017/07/13/liu-xiaobo-we-miss-you/|website=The New York Times|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name=20170713theguardian>{{cite web|last1=Branigan|first1=Tania|title=Liu Xiaobo obituary|url=https://www.theguardian.com/world/2017/jul/13/liu-xiaobo-obituary|website=The Guardian|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name=reuters20101209>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-china-nobel-liu-idUSTRE6B712Q20101209|title=Factbox: Who is Liu Xiaobo?|date=9 December 2010|agency=Reuters}}</ref> <ref name=20170626telegraph>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/news/2017/06/26/jailed-chinese-nobel-peace-laureate-liu-xiaobo-released-diagnosis/|title=Jailed Chinese Nobel Peace laureate Liu Xiaobo released after diagnosis of terminal cancer|work=The Daily Telegraph|date=26 June 2017}}</ref> <ref name=open1>Liu Xiaobo, "[http://www.open.com.hk/old_version/0701p26.html 我與《開放》結緣十九年]" (My 19 Years of Ties with "Open Magazine"), ''Open Magazine'', 19 December 2006.</ref> <ref name="AutoLH-11">name=nybooks20120205>Leys, Simon (9 February 2012). [http://www.nybooks.com/articles/archives/2012/feb/09/liu-xiaobo-he-told-truth-about-chinas-tyranny/?pagination=false "He Told the Truth About China’s Tyranny"]. ''The New York Review of Books''.</ref> <ref name=nybooks20120205>Leys, Simon (9 February 2012). [http://www.nybooks.com/articles/archives/2012/feb/09/liu-xiaobo-he-told-truth-about-chinas-tyranny/?pagination=false "He Told the Truth About China’s Tyranny"]. ''The New York Review of Books''.</ref> <ref name="AutoLH-12">{{cite book|title=Letter from Liu Xiaobo to Liao Yiwu|url=http://www.hrichina.org/en/content/3215|publisher=Human Rights in China}}</ref> <ref name="Caraus">{{cite book|title=Cosmopolitanism and the Legacies of Dissent|first1=Tamara|last1=Caraus|first2=Camil Alexandru|last2=Parvu|pages=69–70}}</ref> <ref name="AutoLH-13">{{cite book|page=75|title=No Enemies, No Hatred|last=Liu|first=Xiabo|publisher=Harvard University Press|year=2012}}</ref> <ref name="AutoLH-14">{{cite book|page=83|title=No Enemies, No Hatred|last=Liu|first=Xiabo|publisher=Harvard University Press|year=2012}}</ref> <ref name="AutoLH-15">McKey, Robert (8 October 2010). [http://thelede.blogs.nytimes.com/2010/10/08/jailed-chinese-dissidents-final-statement/ Jailed Chinese Dissident's 'Final Statement'], ''The New York Times''.</ref> <ref name="nytdeath">{{cite web|last1=Buckley|first1=Chris|title=Liu Xiaobo, Chinese Dissident Who Won Nobel While Jailed, Dies at 61|url=https://www.nytimes.com/2017/07/13/world/asia/liu-xiaobo-dead.html|website=The New York Times|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-16">{{cite web|last1=Johnson|first1=Ian|title=China's 'Fault Lines': Yu Jie on His New Biography of Liu Xiaobo|url=http://www.nybooks.com/daily/2012/07/14/china-fault-lines-yu-jie-liu-xiaobo/|website=The New York Review of Books|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name=20101215theguardian>{{cite web|last1=Sautman|first1=Barry|last2=Yan|first2=Hairong|title=Do supporters of Nobel winner Liu Xiaobo really know what he stands for?|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2010/dec/15/nobel-winner-liu-xiaobo-chinese-dissident|website=The Guardian|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name=pen>{{cite web|last1=Xiaobo|first1=Liu|title=The Iraq War and the 2004 U.S. Election 伊战与美国大选|url=https://blog.boxun.com/hero/liuxb/217_1.shtml|website=Independent Chinese Pen Center|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name=pen2>Liu Xiaobo, "[http://blog.boxun.com/hero/liuxb/133_1.shtml 刘晓波：美英自由联盟必胜]" (Liu Xiaobo: Victory to the Anglo-American Freedom Alliance), ''Boxun'', 11 April 2004.</ref> <ref name="AutoLH-17">{{cite web|last1=Xiaobo|first1=Liu|title=The Prison Abuse Scandal and Iraq's Status|url=https://blog.boxun.com/hero/liuxb/152_1.shtml|website=Independent Chinese Pen Center|accessdate=13 July 2017}}</ref> <ref name=guardian20101215>Sautman, Barry; Yan, Hairong (15 December 2010). [https://www.theguardian.com/commentisfree/2010/dec/15/nobel-winner-liu-xiaobo-chinese-dissident "Do supporters of Nobel winner Liu Xiaobo really know what he stands for?"]. ''The Guardian''. Retrieved 3 November 2011.</ref> <ref name="AutoLH-18">Geremie R. Barmé, "Confession, Redemption and Death: Liu Xiaobo and the Protest Movement of 1989", in George Hicks (ed.), ''The Broken Mirror: China After Tiananmen'', London: Longmans, 1990, pp. 52–99</ref> <ref name="AutoLH-19">K. Mok, ''Intellectuals and the State in Post-Mao China'', p. 167, 1998</ref> <ref name="AutoLH-20">Jean-Philippe Béja, Fu Hualing, Eva Pils, ''Liu Xiaobo, Charter 08 and the Challenges of Political Reform in China'', p. 25 (2012)</ref> <ref name=appledaily1160597>{{cite web|url=http://www.appledaily.com.tw/realtimenews/article/new/20170713/1160597/|title=《零八憲章》惹怒中共　劉曉波遭重判11年 |date=13 July 2017|work=Apple Daily|language=zh}}</ref> <ref name="AutoLH-21">Wang Ming, "[https://archive.today/20120904001627/http://www.hrichina.org/public/contents/1881 A Citizen's Declaration on Freedom of Speech]," ''China Rights Forum'' (spring 1997).</ref> <ref name=20100227theguardian>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2010/feb/28/liu-xia-china-dissident-xiaobo|title=My dear husband Liu Xiaobo, the writer China has put behind bars|first=Tania|last=Branigan|date=27 February 2010|work=The Guardian}}</ref> <ref name="AutoLH-22">{{cite web|url=http://www.dw.de/wife-of-nobel-peace-prize-winner-talks-about-daily-struggle/a-6093674-1|title=Wife of Nobel Peace Prize winner talks about daily struggle |date=8 October 2010|publisher=Deutsche Welle}}</ref> <ref name="appledaily">警車守門外多年被軟禁, 9 October 2010, ''Apple Daily'' (Hong Kong).</ref> <ref name=20091225theguardian>{{cite web |url = http://www.theguardian.com/world/2009/dec/25/china-jails-liu-xiaobo|title=Chinese human rights activist Liu Xiaobo sentenced to 11 years in jail|first=Jonathan|last=Watts|date=25 December 2009|work=The Guardian}}</ref> <ref name=chinesepen2008011807>[http://www.chinesepen.org/Article/hyxz/200801/Article_20080118070643.shtml 赵紫阳亡灵:不准悼念和禁忌松动] {{webarchive |url = https://web.archive.org/web/20101013024616/http://www.chinesepen.org/Article/hyxz/200801/Article_20080118070643.shtml |date=13 October 2010 }}, Translation: Revenant of Zhao Ziyang, Author: Liu Xiaobo, Independent Chinese Pen Center</ref> <ref name="AutoLH-23">Baculinao, Eric and Gu, Bo (8 October 2010)[http://worldblog.msnbc.msn.com/_news/2008/10/08/5258370-in-china-citizens-find-ways-to-learn-of-nobel-prize In China, citizens find ways to learn of Nobel prize]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਗਸਤ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{dead link|date=May 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, NBC News.</ref> <ref name=Link2008>{{cite news |url = http://www.nybooks.com/articles/22210 |title = Charter 08 Translated from the Chinese by Perry Link The following text of ''Charter 08'', signed by hundreds of Chinese intellectuals and translated and introduced by Perry Link, Professor of Chinese Literature at the University of California, Riverside |last=Link |first=Perry |work=The New York Review of Books |accessdate = 10 December 2008} }</ref> <ref name="AutoLH-24">Reporters Without Borders, "[http://en.rsf.org/china-reporters-without-borders-21-12-2004,12138.html Fondation de France Prize: Liu Xiaobo Receives Prize for Defence of Press Freedom] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120319004654/http://en.rsf.org/china-reporters-without-borders-21-12-2004,12138.html |date=2012-03-19 }}," 21 December 2004.</ref> <ref name=mingpao20101008A>[http://inews.mingpao.com/htm/INews/20101008/ca51802a.htm 和平獎得主劉曉波小傳], ''[[Ming Pao]]'', 8 October 2010, Hong Kong.</ref> <ref name="ramzy">{{cite news |last=Ramzy |first=Austin |title=Chinese Dissident Liu Xiaobo Wins Nobel Peace Prize |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2024405,00.html |accessdate=9 October 2010 |newspaper=Time |date=8 October 2010 |archive-date=9 ਅਕਤੂਬਰ 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101009195837/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2024405,00.html |dead-url=yes }}</ref> <ref name=autogenerated1>{{cite news |url = http://www.nybooks.com/articles/22210 |title=Charter 08 Translated from Chinese by Perry Link The following text of Charter 08, signed by hundreds of Chinese intellectuals and translated and introduced by Perry Link, Professor of Chinese Literature at the University of California, Riverside|last=Link|first=Perry|work=The New York Review of Books|accessdate=10 December 2008}}</ref> <!-- <ref name=20100921nytimes>[https://www.nytimes.com/2010/09/21/opinion/21iht-edhavel.html?_r=1 A Nobel Prize for a Chinese Dissident], ''The New York Times'', 20 September 2010</ref> --> <ref name="AutoLH-25">"[http://www.peacehall.com/news/gb/china/2009/05/200905042259.shtml 零八宪章签署者已过8600名，第十四批签名人正式名单]" (Signatures to Charter 08 exceeds 8600, 14th list of signers attached), [[Boxun]], 4 May 2009.</ref> <ref name="AutoLH-26">"[http://news.boxun.com/news/gb/china/2008/12/200812090855.shtml 著名学者张祖桦、刘晓波'失踪,']" Boxun, 9 December 2008.</ref> <ref name=timesonline6948012>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article6948012.ece|title=Chinese dissident Liu Xiaobo begins second year of detention without charge|last=Macartney|first=Jane|date=8 December 2009|work=The Times | location=London}}</ref> <ref name=reuters2>"[https://www.reuters.com/article/worldNews/idUSTRE50K0XG20090121 Writers Call for China Dissident's Release]," Reuters, 9 December 2008.</ref> <ref name="AutoLH-27">[https://archive.today/20120715174510/http://vip.chinalawinfo.com/NewLaw2002/SLC/SLC.asp?Db=chl&Gid=17010 中华人民共和国刑法] (Criminal Law of the People's Republic of China)</ref> <ref name="AutoLH-28">Human Rights Watch, "[https://www.hrw.org/en/news/2009/12/21/china-liu-xiaobo-s-trial-travesty-justice China: Liu Xiaobo's Trial a Travesty of Justice]," 21 December 2009.</ref> <ref name="AutoLH-29">Michael Anti, "[https://www.twitter.com/mranti/statuses/6953649249 Liu Xiaobo's brother-in-law says the trial ends without result. Waiting for lawyer coming out]," 23 December 2009.</ref> <ref name=bbc8429625>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8429625.stm Chinese angered by 'interference' in dissident trial] BBC.</ref> <ref name=archive2009122801>Cara Anna, "[https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5jhUm7us8viZgI3LPIS4ekels25DAD9CON8F00 Diplomats Kept Away from China Dissident's Trial]," The Associated Press, 23 December 2009. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20091228011028/https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5jhUm7us8viZgI3LPIS4ekels25DAD9CON8F00 |date=28 December 2009 }}</ref> <ref name=nobelpp2010121220>[http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2010/xiaobo-lecture_en.html Liu Xiaobo – Appell] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20101212205544/http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2010/xiaobo-lecture_en.html |date=12 December 2010 }}</ref> <ref name=pomfret>Pomfret, John (8 October 2010). [http://www.aarp.org/politics-society/newsmakers/news-10-2010/china_s_liu_xiaobo_wins_nobel_peace_prize.html China's Liu Xiaobo wins Nobel Peace Prize], ''The Washington Post''; pub:AARP. {{webarchive |url= https://web.archive.org/web/20110211204520/http://www.aarp.org/politics-society/newsmakers/news-10-2010/china_s_liu_xiaobo_wins_nobel_peace_prize.html |date=11 February 2011 }}</ref> <ref name=scmp20100209>Liu Xiaobo (9 February 2010) Guilty of 'crime of speaking', ''South China Morning Post''.</ref> <ref name="AutoLH-30">{{cite web |url = http://www.chinese-embassy.no/chn/zjsg/sgxw/t764232.htm |title=所谓“因言获罪”是对刘晓波案判决的误读——刑法学专家谈刘晓波案与言论自由|date=26 October 2010|publisher=Embassy of the People's Republic of China in the Kingdom of Norway |language=zh}}</ref> <ref name="AutoLH-31">{{cite web |url = http://www.gov.cn/xwfb/2010-12/02/content_1758486.htm|title=外交部就美日军演、六方会谈团长紧急磋商等答问|publisher=Government of the People's Republic of China}}</ref> <ref name=dos>{{cite news|url=https://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2008/dec/113124.htm |title=Harassment of Chinese Signatories to Charter 08 Press Statement Sean McCormack (spokesman) |last=Sean McCormack |first=Sean McCormack |date=11 December 2008 |publisher=U.S. Department of State |accessdate=10 December 2008 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081214174715/http://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2008/dec/113124.htm |archivedate=14 December 2008 }}</ref> <ref name=consortium>"[https://www.hrw.org/en/news/2008/12/22/letter-consortium-release-liu-xiaobo-chinas-president-hu-jintao Letter from the Consortium for the Release of Liu Xiaobo to China's President Hu Jintao]," [[Human Rights Watch]]. 22 December 2008.</ref> <ref name="AutoLH-32">{{cite news |url = http://aktualne.centrum.cz/czechnews/clanek.phtml?id=631742 |title=One World Homo Homini award goes to Chinese dissident|date=12 March 2009|publisher=Aktualne.cz|accessdate=3 December 2009}}</ref> <ref name=reuters220091214>{{Citation |url=https://www.reuters.com/article/idUSTRE5BD4T220091214 |title=U.S., EU urge China to release prominent dissident |agency=[[Reuters]] |date=14 December 2009 | first=Marcin | last=Grajewski}}</ref> <ref name=bbc8430409>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8430409.stm | title=Chinese dissident Liu Xiaobo jailed for subversion | date=25 December 2009 | publisher=[[BBC World News]] | accessdate=25 December 2009}}</ref> <ref name=20091225fmprc>{{cite news|url=http://www.fmprc.gov.cn/eng/xwfw/s2510/t648102.htm|title= Foreign Ministry Spokesperson Jiang Yu's Regular Press Conference on 24 December 2009|date=25 December 2009|publisher=Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China}}</ref> <ref name=20091225un>{{cite news|url=https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=33348&Cr=China&Cr1=|title=Imprisonment of Chinese dissident deeply concerns UN human rights chief|date=25 December 2009|publisher=United Nations News Service}}</ref> <ref name="AutoLH-33">{{Citation |url=http://www.dw.de/dw/article/0,,5055977,00.html |title=Rights groups, West blast China over sentence for leading dissident |date=25 December 2009 |publisher=[[Deutsche Welle]] |editor-first=Andreas |editor-last=Illmer }}</ref> <ref name=20091226google>{{cite news|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5iCqREmgQ_6P4REsdQY-srHP_PrJA|title=Canada 'deplores' sentencing of Chinese dissident|date=26 December 2009|agency=[[Agence France-Presse]]}}</ref> <ref name="AutoLH-34">{{cite news|url=http://www.swissinfo.ch/eng/news/international/index/Switzerland_joins_protests_against_China.html?cid=7973728|title=Switzerland joins protests against China|date=26 December 2009|publisher=[[Swissinfo]]|access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017|archive-date=18 ਜਨਵਰੀ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118190814/http://www.swissinfo.ch/eng/news/international/index/Switzerland_joins_protests_against_China.html?cid=7973728|url-status=dead}}</ref> <ref name=etaiwannews1141993>{{cite news|url=http://www.etaiwannews.com/etn/news_content.php?id=1141993&lang=eng_news&cate_img=logo_taiwan&cate_rss=TAIWAN_eng|title=Ma asks Beijing to tolerate dissidents|agency=[[Central News Agency (Republic of China)|Central News Agency]]|date=27 December 2009|work=[[Taiwan News]]|access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017|archive-date=3 ਮਾਰਚ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303174504/http://www.etaiwannews.com/etn/news_content.php?id=1141993&lang=eng_news&cate_img=logo_taiwan&cate_rss=TAIWAN_eng|dead-url=yes}}</ref> <ref name=20100115ft>{{cite news |url=http://www.ft.com/cms/s/0/c590cdd0-016a-11df-8c54-00144feabdc0.html |title=The Chinese dissident's 'unknown visitors' |author=Anderlini, Jamil |work=Financial Times|date= 15 January 2010}}</ref> <ref name=20100122eu-china>{{cite news|url=http://www.eu-china.net/web/cms/upload/pdf/nachrichten/2010_01_22_OpenLetter_eng.pdf|title=OPEN LETTER TO THE PRESIDENT OF THE PEOPLE'S REPUBLIC OF CHINA|date=22 January 2010|publisher=[[European Association for Chinese Studies]]|access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017|archive-date=21 ਜੁਲਾਈ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110721171927/http://www.eu-china.net/web/cms/upload/pdf/nachrichten/2010_01_22_OpenLetter_eng.pdf|url-status=dead}}</ref> <ref name=20100118project-syndicate>{{cite news|url=http://www.project-syndicate.org/commentary/havel38/English|title=A Chinese Champion of Peace and Freedom|date=18 January 2010|publisher=[[Project Syndicate]]}}</ref> <ref name=phayul>{{cite news|url=http://www.phayul.com/news/article.aspx?id=26569&article=China+opposes+Nobel+for+jailed+dissident%2C+lawmakers+back+Liu+Xiabo|title=China opposes Nobel for jailed dissident, lawmakers back Liu Xiabo|date=6 February 2010|publisher=phayul.com|access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017|archive-date=5 ਅਗਸਤ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170805015008/http://www.phayul.com/news/article.aspx?id=26569&article=China+opposes+Nobel+for+jailed+dissident%2C+lawmakers+back+Liu+Xiabo|dead-url=yes}}</ref> <ref name="nyt20100926">[https://www.nytimes.com/2010/09/26/world/asia/26prize.html "Petition Urges Nobel for Jailed Chinese Writer"] article by Andrew Jacobs in ''[[The New York Times]]'' 25 September 2010. Retrieved 25 September 2010.</ref> <ref name="AutoLH-35">[https://www.nytimes.com/2010/09/21/opinion/21iht-edhavel.html "A Nobel Prize for a Chinese Dissident"]. ''The New York Times''. 20 September 2010.</ref> <ref name="AutoLH-36">{{cite web|url=http://www.freedom-now.org/wp-content/uploads/2010/10/Liu-Gao-Letter-from-30-Members-of-Congress.pdf |title=Archived copy |accessdate=7 October 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110615130327/http://www.freedom-now.org/wp-content/uploads/2010/10/Liu-Gao-Letter-from-30-Members-of-Congress.pdf |archivedate=15 June 2011 |df= }}</ref> <ref name="ap20101006">[https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5iybngeph4O0E8E2GS283Y3y0ABNgD9INTS600?docId=D9INTS600 "Taiwan's Ma congratulates Nobel laureate Liu"]. Associated Press. 9 October 2010. {{dead link|date=June 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> <ref name=chinanews2591103>{{Cite web|url=http://www.chinanews.com/gn/2010/10-15/2591103.shtml|title=网友曝料：刘晓波在中国坐牢，领美国的工资(图)|publisher=chinanews.com|access-date=14 July 2017}}</ref> <ref name=20150728theguardian>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2015/jul/28/national-endowment-for-democracy-banned-russia|title=National Endowment for Democracy is first 'undesirable' NGO banned in Russia|last=Luhn|first=Alec|date=28 July 2015|work=The Guardian|access-date=14 July 2017|issn=0261-3077}}</ref> <ref name="AutoLH-37">{{cite web|url=http://www.literaturfestival.com/news/aufruf-zu-einer-weltweiten-lesung-fuer-die-freilassung-von-liu-xiaobo-am-20.-maerz-2012-en|title=The ilb appealed for a worldwide reading on March 20th 2012 for Liu Xiaobo|publisher=Berlin International Literature Festival|access-date=2017-11-24|archive-date=2012-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20120125135644/http://www.literaturfestival.com/news/aufruf-zu-einer-weltweiten-lesung-fuer-die-freilassung-von-liu-xiaobo-am-20.-maerz-2012-en|dead-url=yes}}</ref> <ref name="reuters.com">{{cite news | url=https://www.reuters.com/article/2013/11/19/us-china-dissident-idUSBRE9AI0JD20131119?feedType=RSS&feedName=topNews&rpc=71&google_editors_picks=true | agency=Reuters | title=Wife of jailed Chinese Nobel Laureate appeals for his retrial | date=19 November 2013 | access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017 | archive-date=24 ਸਤੰਬਰ 2015 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150924190949/http://www.reuters.com/article/2013/11/19/us-china-dissident-idUSBRE9AI0JD20131119?feedType=RSS&feedName=topNews&rpc=71&google_editors_picks=true | dead-url=yes }}</ref> <ref name="AutoLH-38">{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2010/ |title=The Nobel Peace Prize 2010 |publisher=Nobelprize.org |accessdate=8 October 2010}}</ref> <ref name="Prize">{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11499098|title=Nobel Peace Prize awarded to China dissident Liu Xiaobo|date=8 October 2010|publisher=BBC News|accessdate=8 October 2010}}</ref> <ref name="AutoLH-39">Huang, Cary (9 October 2010). "Liu Xiaobo wins Nobel Peace Prize". ''South China Morning Post''.</ref> <ref name="Toronto Star">Schiller, Bill (8 October 2010). [https://www.thestar.com/news/world/article/872988--china-tries-to-block-news-of-dissident-s-nobel-prize "China tries to block news of dissident's Nobel prize"]. ''Toronto Star''. Retrieved 8 October 2010.</ref> <ref name="BBC: Wife visits jailed Chinese Nobel winner Liu Xiaobo">[http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-11511310 "Wife visits jailed Chinese Nobel winner Liu Xiaobo"]. BBC News. 10 October 2010. Retrieved 10 October 2010.</ref> <ref name=intears>[http://www.bbc.co.uk/zhongwen/trad/china/2010/10/101010_liu_intears.shtml "劉曉波：這個獎」是給天安門亡靈的「 [Liu Xiaobo: The award is for the Tiananmen martyrs<nowiki>]</nowiki>"] {{zh icon}}. BBC News. 10 October 2010. Retrieved 6 September 2011.</ref> <ref name=tearful>Staff reporters (11 October 2010). "Tearful Liu dedicates prize to martyrs". ''South China Morning Post''.</ref> <ref name="AutoLH-40">Chong, Dennis (13 October 2010). "Let me pick up Nobel Peace Prize, pleads Liu's wife". ''The Standard''.</ref> <ref name=20101027CSM>Criscione, Valeria (27 October 2010). [http://www.csmonitor.com/World/Europe/2010/1027/Was-China-behind-cyber-attack-on-Nobel-Peace-Prize-website "Was China behind cyber attack on Nobel Peace Prize website?"]. ''The Christian Science Monitor''. Retrieved 10 November 2010.</ref> <ref name=bangkokpost200417>{{cite news|title=China censors Nobel award|url=http://www.bangkokpost.com/breakingnews/200417/china-censors-nobel-award|newspaper=[[Bangkok Post]]|date=8 October 2010}}</ref> <ref name=msn5258370>Eric Baculinao and Bo Gu, [http://worldblog.msnbc.msn.com/_news/2010/10/08/5258370-in-china-citizens-find-ways-to-learn-of-nobel-prize "In China, citizens find ways to learn of Nobel prize"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110930093338/http://worldblog.msnbc.msn.com/_news/2010/10/08/5258370-in-china-citizens-find-ways-to-learn-of-nobel-prize |date=30 ਸਤੰਬਰ 2011 }}, NBC News, 8 October 2010.</ref> <ref name="AutoLH-41">Victor Mair, [http://languagelog.ldc.upenn.edu/nll/?p=2699 "Liu Xiaobo"], Language Log, 10 October 2010.</ref> <ref name=go11830948>{{cite news|url=http://abcnews.go.com/International/china-angry-nobel-peace-prize-dissident/story?id=11830948|title=China Angered By Selection of Dissident Liu Xiaobo for Nobel Peace Prize|publisher=ABC News|date=8 October 2010|accessdate=8 October 2010}}</ref> <ref name=20101008google>{{cite news|last=Vehaskari|first=Aira Katariina |title=Chinese dissident Liu Xiaobo wins Nobel Peace Prize|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h-cczpx_Ln7Qt5OTGwpm8kMlyKOg?docId=CNG.e4bfcb376f8ac09d47b6d71b8feac4c4.5e1|accessdate=8 October 2010|date=8 October 2010|agency=Agence France-Presse}}</ref> <ref name=20101008fmprc>{{cite web |url=http://www.fmprc.gov.cn/chn/gxh/tyb/fyrbt/t759532.htm |title=外交部发言人马朝旭答记者问 |date=8 October 2010 |publisher=[[Ministry of Foreign Affairs of the People's Republic of China]] |accessdate=8 October 2010}}</ref> <ref name=xinhuanet13547668>{{cite news|title=Awarding Liu Xiaobo Nobel peace prize may harm China-Norway relations, says FM spokesman|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/china/2010-10/08/c_13547668.htm|date=8 October 2010|agency=[[Xinhua News Agency]]}}</ref> <ref name=mingpao20101008B>{{cite web|url=http://inews.mingpao.com/htm/INews/20101008/ca52210a.htm|script-title=zh:中國召喚挪威大使抗議諾獎|agency=Reuters|work=Ming Pao|language=Chinese|accessdate=8 October 2010|location=Hong Kong}}</ref> <ref name=chinaaffairs109630>{{cite news|url=http://www.chinaaffairs.org/gb/detail.asp?id=109630 |title=What Today's Nobel Peace Prize Offers?|author=Wei Jingsheng| date=15 October 2010|publisher=chinaaffairs.org|accessdate=21 December 2010}}</ref> <ref name=reuters20131211>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-mandela-china-idUSBRE9BA02X20131211|title=Chinese paper rejects comparison between Mandela and Nobel laureate Liu|date=11 December 2013|agency=Reuters}}</ref> <ref name=20101009nytimes>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/10/10/world/asia/10china.html?_r=1&partner=rss&emc=rss|title=China, Angered by Peace Prize, Blocks Celebration| first=Andrew | last=Jacobs |date=9 October 2010|work=The New York Times |accessdate=9 October 2010}}</ref> <ref name=twitter>Bei Feng (11 October 2010). [http://cmp.hku.hk/2010/10/11/7990/ "Viewing the Liu Xiaobo response through Twitter"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727200850/http://cmp.hku.hk/2010/10/11/7990/ |date=2011-07-27 }}, China Media Project of the University of Hong Kong.</ref> <ref name='CNN 2010-10-11 wife'>{{cite news | title = Chinese Nobel prize winner's wife detained | date = 11 October 2010 | url = http://edition.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/10/10/china.nobel.wife/index.html |publisher=[[CNN]] | accessdate = 11 October 2010}}</ref> <ref name='2010-10-10 Slashdot'>{{cite news | title = Chinese Nobel Winner's Wife Detained | date = 10 October 2010 | url = http://yro.slashdot.org/story/10/10/10/1648237/Chinese-Nobel-Winners-Wife-Detained | work=Slashdot | accessdate = 11 October 2010}}</ref> <ref name=20101207nobelpeaceprize>{{cite news|url=http://nobelpeaceprize.org/en_GB/embassies-2010/|title=Embassies represented at the Nobel Peace Prize Ceremony on December 10|date=7 December 2010|publisher=The Norwegian Nobel Institute|accessdate=14 December 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101212230038/http://nobelpeaceprize.org/en_GB/embassies-2010/|archivedate=12 December 2010|df=dmy-all}}</ref> <ref name=aljazeera2010127172>{{cite news|url=http://english.aljazeera.net/news/europe/2010/12/201012717240690770.html |title=Chinese Nobel boycott gains support |date=7 December 2010 |publisher=Al Jazeera |accessdate=11 December 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101210163202/http://english.aljazeera.net/news/europe/2010/12/201012717240690770.html |archivedate=10 December 2010 }}</ref> <ref name=reuters7126201012>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/idUSTRE6B712620101208|title=China to award own peace prize ahead of Nobel award |date=8 December 2010|agency=Reuters |accessdate=11 December 2010|first=Ben|last=Blanchard}}</ref> <ref name="AutoLH-42">{{cite news|url=http://focustaiwan.tw/ShowNews/WebNews_Detail.aspx?Type=aALL&ID=201012080013|title=China to award own peace prize ahead of Nobel award|date=8 December 2010|work=Focus Taiwan|accessdate=11 December 2010|archive-date=2 ਮਾਰਚ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210302125052/https://focustaiwan.tw/ShowNews/WebNews_Detail.aspx?Type=aALL&ID=201012080013|url-status=dead}}</ref> <ref name=yahoo2010120808>{{cite news|url=https://news.yahoo.com/s/afp/20101208/od_afp/nobelpeacechinarightsaward_20101208085426 |title=Chinese group to award rival 'peace prize' |date=8 December 2010 |work=Focus Taiwan |accessdate=11 December 2010 }}{{dead link|date=June 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> <ref name=20170626nytimes>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/06/26/world/asia/liu-xiaobo-china-nobel-prize-cancer.html|title=Liu Xiaobo, Chinese Nobel Laureate, Leaves Prison for Cancer Care|last=Buckley|first=Chris|last2=Ramzy|first2=Austin|date=26 June 2017|website=The New York Times|access-date=12 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-43">{{cite web|last1=Ramzy|first1=Austin|title=Chinese Hospital Invites Cancer Experts to Help Treat Nobel Laureate|url=https://www.nytimes.com/2017/07/04/world/asia/liu-xiaobo-cancer-treatment-nobel-china-prison.html|website=The New York Times|accessdate=5 July 2017}}</ref> <ref name=20170706cmu1h>{{Cite web|url=http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2020|title=Liu Xiaobo Status Update|date=6 July 2017|website=First Hospital of China Medical University|access-date=12 July 2017|archive-date=9 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170709081600/http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2020|dead-url=yes}}</ref> <ref name="AutoLH-44">{{Cite web|url=https://mdanderson.influuent.utsystem.edu/en/persons/joseph-m-herman|title=Professor of Radiation Oncology|website=The University of Texas MD Anderson Cancer Center|access-date=12 July 2017|archive-date=3 ਅਗਸਤ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170803173840/https://mdanderson.influuent.utsystem.edu/en/persons/joseph-m-herman|dead-url=yes}}</ref> <ref name="AutoLH-45">{{Cite web|url=https://www.klinikum.uni-heidelberg.de/Chairman.140648.0.html|title=Professor of Surgery and Chairman, Department of Surgery|publisher=University of Heidelberg|access-date=12 July 2017|archive-date=10 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710191950/https://www.klinikum.uni-heidelberg.de/Chairman.140648.0.html|dead-url=yes}}</ref> <ref name=20170708cmu1hA>{{Cite web|url=http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2027|title=American & Germany Experts RSVP'd Invitation to Join National Experts Group to Consult on Liu Xiaobo's Illness|date=8 July 2017|website=First Hospital of China Medical University|access-date=12 July 2017|archive-date=12 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712000459/http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2027|dead-url=yes}}</ref> <ref name=20170709nytimes>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/07/09/world/asia/liu-xiaobo-china-cancer.html|title=Doctors Say Chinese Dissident Is Fit to Travel for Cancer Treatment|last=Hernandez|first=Javier C.|last2=Buckley|first2=Chris|date=9 July 2017|website=The New York Times|access-date=12 July 2017}}</ref> <ref name=20170708cmu1hB>{{Cite web|url=http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2031|title=American & German Experts Said that Liu Xiaobo Would Not Receive Better Treatment Abroad|date=8 July 2017|website=First Hospital of China Medical University|access-date=12 July 2017|archive-date=10 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170710184301/http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2031|dead-url=yes}}</ref> <ref name=20170710nytimes>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/07/10/world/asia/liu-xiaobo-china-cancer-abroad.html|title=Chinese Doctors Say Nobel Laureate Is in Critical Condition|last=Buckley|first=Chris|date=10 July 2017|website=The New York Times|access-date=12 July 2017}}</ref> <ref name=20170710cmu1h>{{Cite web|url=http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2049|title=Liu Xiaobo Illness Status Update|date=10 July 2017|website=First Hospital of China Medical University|access-date=12 July 2017|archive-date=11 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170711042603/http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2049|dead-url=yes}}</ref> <ref name=20170712cmu1h>{{Cite web|url=http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2075|title=Liu Xiaobo Illness Status Update|date=12 July 2017|website=First Hospital of China Medical University|access-date=12 July 2017|archive-date=13 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170713063954/http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2075|dead-url=yes}}</ref> <ref name=20170712nytimes>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/07/12/world/asia/china-liu-xiaobo-health-condition.html|title=Liu Xiaobo, Nobel Laureate, Is Said to Be Suffering from Organ Failure|last=Ramzy|first=Austin|date=12 July 2017|website=The New York Times|access-date=12 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-46">{{cite web|title=Liu Xiaobo Died After Ineffective Rescue Measures|url=http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2083|website=The First Hospital of China Medical University|accessdate=13 July 2017|archive-date=16 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170716003152/http://www.cmu1h.com/default/content/index/i/2083|dead-url=yes}}</ref> <ref name=paysages>{{cite web |url = http://cneffpaysages.blog.lemonde.fr/2017/07/17/liu-xiaobo-carl-von-ossietzky/ |title = Liu Xiaobo – Carl von Ossietzky |author = [[Christophe Neff]] |date = 17 July 2017 |work = [[Le Monde]] |language = fr |access-date = 24 ਨਵੰਬਰ 2017 |archive-date = 29 ਜੁਲਾਈ 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170729203621/http://cneffpaysages.blog.lemonde.fr/2017/07/17/liu-xiaobo-carl-von-ossietzky/ |dead-url = yes }}</ref> <ref name="scmp2102682">{{cite web|url=http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/2102682/how-world-leaders-reacted-liu-xiaobos-death|title=World leaders call for release of Liu Xiaobo's widow|work=South China Morning Post}}</ref> <ref name= 20171777newbloommag>{{cite web|url=https://newbloommag.net/2017/07/17/liu-xiabo-funeral-handling/|title=Handling of Liu Xiaobo's Funeral Shows That Not Even The Dead Are Safe in China|first=Brian|last=Hioe|date=17 July 2017}}</ref> <ref name=20170114Macleans>{{cite web|url=http://www.macleans.ca/news/world/ottawas-despicable-display-in-china/|title=Ottawa's despicable display in China|date=14 July 2017|work= Maclean's|location=Canada}}</ref> <ref name=archive2017071714>{{Cite web|url=https://citizenlab.ca/2017/07/analyzing-censorship-of-the-death-of-liu-xiaobo-on-wechat-and-weibo/|title=Remembering Liu Xiaobo: Analyzing censorship of the death of Liu Xiaobo on WeChat and Weibo|publisher=The Citizen Lab|date=17 July 2017|deadurl=bot: unknown|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170717140506/https://citizenlab.ca/2017/07/analyzing-censorship-of-the-death-of-liu-xiaobo-on-wechat-and-weibo/|archivedate=17 July 2017|df=dmy-all}}</ref> <ref name=20170715theguardian>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2017/jul/15/liu-xiaobo-cremated-in-shenyang-amid-growing-fears-for-safety-of-his-wife|title=Liu Xiaobo cremated in 'private ceremony', amid fears for wife's safety|work=The Guardian|date=15 July 2017}}</ref> <ref name=scmp2102644>{{cite web|url=http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/2102644/chinese-beat-censors-mourn-death-liu-xiaobo|title=Chinese censors scrub Liu Xiaobo tributes online|work=South China Morning Post}}</ref> <ref name=scmp2102761>{{cite web|url=http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/2102761/liu-xiaobo-cremated-funeral-ailing-widow-makes-first|title=Liu Xiaobo's ashes scattered at sea after 'hasty' cremation|work=South China Morning Post}}</ref> <ref name=qz1030454>{{cite web|url=https://qz.com/1030454/only-one-city-in-china-is-getting-to-mourn-liu-xiaobo|title=Only one city in China is getting to mourn Liu Xiaobo|first=Tripti|last=Lahiri}}</ref> <ref name=bbc40597514>{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/world-asia-china-40597514|title=Liu Xiaobo: China's most prominent dissident dies|date=13 July 2017|publisher=BBC}}</ref> <ref name=20170713nytimesB>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/07/13/world/asia/liu-xiaobo-chinese-dissident-nobel-dies-at-61.html|title=Liu Xiaobo, Chinese Dissident Who Won Nobel While Jailed, Dies at 61|first=Chris|last=Buckley|date=13 July 2017|work=The New York Times}}</ref> <ref name="bbc.com">{{cite web|url=http://www.bbc.com/news/world-asia-china-40603059|title=Liu Xiaobo: China rejects foreign criticism over dissident's death|date=14 July 2017|publisher=BBC}}</ref> <ref name=20170715nytimes>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2017/07/15/world/asia/liu-xiaobo-cremation-china.html|title=Liu Xiaobo, Chinese Dissident and Nobel Laureate, Is Cremated|first=Chris|last=Buckley|date=15 July 2017|work=The New York Times}}</ref> <ref name=go48654246>{{cite web|url=http://abcnews.go.com/International/wireStory/china-cremates-body-jailed-nobel-laureate-liu-xiaobo-48654246|title=China cremates body of jailed Nobel laureate Liu Xiaobo|publisher=ABC News}}</ref> <ref name=scmp2103329>{{cite web|url=http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/2103329/worldwide-memorials-held-including-hong-kong-remember|title=Worldwide memorials held to remember Liu Xiaobo|work=South China Morning Post}}</ref> <ref name=creaders1847311>{{Cite web |url=http://news.creaders.net/china/2017/07/15/big5/1847311.html |title=劉曉波哥哥被批企圖分諾貝爾獎金 – 萬維讀者網 |accessdate=17 July 2017 |work=news.creaders.net}}</ref> <!-- <ref name=guardian20170502>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2011/may/02/sea-burial-osama-bin-laden|title=Sea burial of Osama bin Laden breaks sharia law, say Muslim scholars|first1=Ian|last1=Black|first2=Brian|last2=Whitaker|date=2 May 2011|work=The Guardian}}</ref> --> <ref name=20170715latimes>http://www.latimes.com/world/la-fg-china-liu-burial-20170715-story.html</ref> <ref name="AutoLH-47">{{cite web|url=https://www.thenational.ae/world/asia/anger-as-ashes-of-chinese-dissident-liu-xiaobo-are-buried-at-sea-in-disgusting-funeral-1.609150|title=Anger as ashes of Chinese dissident Liu Xiaobo are buried at sea in 'disgusting' funeral}}</ref> <ref name=rthk1342352>{{cite web|url=http://news.rthk.hk/rthk/en/component/k2/1342352-20170715.htm|title=Marchers pay respect to Liu Xiaobo |publisher=RTHK}}</ref> <ref name=aljazeera1707160228>{{cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/2017/07/thousands-march-hong-kong-remember-liu-xiaobo-170716022817652.html|title=Thousands march in Hong Kong to remember Liu Xiaobo|publisher=Al Jazeera}}</ref> <ref name=20170716theguardian>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2017/jul/16/hong-kong-vigil-for-liu-xiaobo-sends-powerful-message-to-beijing|title=Hong Kong vigil for Liu Xiaobo sends powerful message to Beijing|first=Benjamin|last=Haas|date=15 July 2017|work=The Guardian}}</ref> <ref name="AutoLH-48">{{cite web|url=http://news.rthk.hk/rthk/en/component/k2/1341748-20170712.htm|title=Legco chief rebuffs attempts to discuss Liu Xiaobo – RTHK}}</ref> <ref name=20170713hongkongfp>{{cite web|url=https://www.hongkongfp.com/2017/07/13/president-hong-kong-legislature-refuses-let-lawmakers-discuss-chinese-dissident-liu-xiaobo/|title=President of Hong Kong legislature refuses to let lawmakers discuss Chinese dissident Liu Xiaobo|first=Catherine|last=Lai|date=13 July 2017|publisher=Hong Kong Free Press}}</ref> <ref name=voanews3944012>{{Cite web|url=https://www.voanews.com/a/china-says-liu-nobel-prize-was-blasphemy/3944012.html|title=China: Liu's Nobel Peace Prize was 'Blasphemy'|date=14 July 2017|publisher=Voice of America|access-date=14 July 2017}}</ref> <ref name=voachinese3944082>{{Cite web|url=https://www.voachinese.com/a/voanews-20170714-liu-xiaobo-china/3944082.html|title=中国外交部：诺贝尔和平奖授予刘晓波是"亵渎"|date=14 July 2017|website=Voice of America Chinese|access-date=14 July 2017}}</ref> <ref name=taipeitimes2003674588>{{cite web|last1=Ko|first1=Yu-how|last2=Shen|first2=Pei-yao|last3=Chung|first3=Jake|title=Taiwanese mourn Nobel laureate's passing|url=http://www.taipeitimes.com/News/front/archives/2017/07/15/2003674588|website=Taipei Times|accessdate=14 July 2017}}</ref> <ref name=voachinese3944051>{{cite web|url=https://www.voachinese.com/a/voanews-20170714-tw-ma-liu-xiaobo/3944051.html|title=台湾现任及前任总统透过脸书哀悼刘晓波病逝|last=张永泰}}</ref> <ref name=20170713tibet>{{Cite news|url=http://tibet.net/2017/07/speaker-of-tibetan-parliament-offers-condolences-on-the-demise-of-nobel-laureate-liu-xiaobo/|title=Speaker of Tibetan Parliament Offers Condolences on the demise of Nobel Laureate Liu Xiaobo|date=13 July 2017|work=Central Tibetan Administration|access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017|archive-date=18 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170718060859/http://tibet.net/2017/07/speaker-of-tibetan-parliament-offers-condolences-on-the-demise-of-nobel-laureate-liu-xiaobo/|dead-url=yes}}</ref> <ref name=archive2017071322>{{Cite web|url=http://tibet.net/2017/07/cta-president-offers-condolence-over-liu-xiaobos-death-says-he-is-heartbroken/|title=CTA President Offers Condolence over Liu Xiaobo's Death, says He is Heartbroken|publisher=Central Tibetan Administration|date=2017-07-13|deadurl=bot: unknown|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170713220338/http://tibet.net/2017/07/cta-president-offers-condolence-over-liu-xiaobos-death-says-he-is-heartbroken/|archivedate=13 July 2017|df=dmy-all}}</ref> <ref name=20170714thetibetpost>{{Cite web|url=http://www.thetibetpost.com/en/news/international/5625-leaders-of-tibet-join-global-community-to-mourn-liu-xiaobos-death|title=Leaders of Tibet join global community to mourn Liu Xiaobo's death|last=Choesang|first=Yeshe|date=14 July 2017|website=Tibet Post|access-date=14 July 2017|archive-date=1 ਅਗਸਤ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170801183153/http://www.thetibetpost.com/en/news/international/5625-leaders-of-tibet-join-global-community-to-mourn-liu-xiaobos-death|url-status=dead}}</ref> <ref name=20170718dalailama>{{Cite web|url=https://www.dalailama.com/news/2017/message-from-his-holiness-the-dalai-lama|title=His Holiness the Dalai Lama Deeply Saddened by Liu Xiaobo's Passing… |date=18 July 2017|publisher=The 14th Dalai Lama}}</ref> <ref name="straitstimes">{{cite web|url=http://www.straitstimes.com/asia/east-asia/world-reacts-with-praise-sadness-to-liu-xiaobos-death|title=World reacts with praise, sadness to Liu Xiaobo's death|date=14 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-49">{{cite press release|url=http://europa.eu/rapid/press-release_STATEMENT-17-2032_en.htm|title=Joint statement by the President of the European Commission, Jean-Claude Juncker, and the President of the European Council, Donald Tusk on the passing away of Liu Xiaobo|publisher=Europa (web portal)}}</ref> <ref name=channelnewsasia9030154>{{cite web|title=Trump, Macron avoid criticism of China's Xi|url=http://www.channelnewsasia.com/news/world/trump--macron-avoid-criticism-of-china-s-xi-9030154|agency=Agence France-Presse|accessdate=16 July 2017|archive-date=17 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170717035916/http://www.channelnewsasia.com/news/world/trump--macron-avoid-criticism-of-china-s-xi-9030154|dead-url=yes}}</ref> <ref name=bbc40600292>{{cite web|url=http://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-40600292|title=中国异议人士刘晓波病逝 国际社会强烈反应|date=13 July 2017|publisher=BBC}}</ref> <ref name=20170713reutersA>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-china-rights-merkel-idUSKBN19Y1Z1|title=Merkel hails China's Liu as a courageous civil rights fighter|date=13 July 2017|agency=Reuters}}</ref> <ref name=voachinese3943927>{{cite web|url=https://www.voachinese.com/a/japan-react-xiaobo-liu/3943927.html|title=日本政府与传媒舆论对刘晓波逝世反应显温差|last=歌篮|publisher=Voice of America}}</ref> <ref name="AutoLH-50">{{cite web|title=Press Conference by Foreign Minister Fumio Kishida: The Passing of Mr. Liu Xiaobo|url=http://www.mofa.go.jp/press/kaiken/kaiken4e_000397.html#topic2|website=Ministry of Foreign Affairs of Japan|accessdate=18 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-51">{{cite web|last1=Suga|first1=Yoshihide|title=Press Conference by the Chief Cabinet Secretary|url=http://japan.kantei.go.jp/tyoukanpress/201707/14_a.html|website=Prime Minister of Japan and His Cabinet|accessdate=18 July 2017}}</ref> <ref name="20170713reutersB">{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-china-rights-reaction-idUSKBN19Y2DC|title=West mourns Chinese dissident Liu Xiaobo, criticizes Beijing|date=13 July 2017|agency=Reuters}}</ref> <ref name="aftenposten">{{cite web|url=http://www.aftenposten.no/verden/i/yqX02/Kinesiske-myndigheter-Nobelprisvinner-Liu-Xiaobo-er-dod|title=Nobelprisvinner Liu Xiaobo er død|language=no}}</ref> <ref name=20170713www>{{Cite press release|title=Foreign Secretary statement on Liu Xiaobo | url=https://www.gov.uk/government/news/foreign-secretary-statement-on-liu-xiaobo | date=13 July 2017 }}</ref> <ref name="20170713whitehouse">{{cite press release|title=Statement from the Press Secretary on the Death of Liu Xiaobo|url=https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/07/13/statement-press-secretary-death-liu-xiaobo|publisher=White House Office of the Press Secretary|date=13 July 2017|access-date=24 ਨਵੰਬਰ 2017|archivedate=20 ਅਕਤੂਬਰ 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171020022924/https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2017/07/13/statement-press-secretary-death-liu-xiaobo|deadurl=yes}}</ref> <ref name="voachinese3943390">{{cite web|url=https://www.voachinese.com/a/white-house-on-liu-xiaobo-death-20170713/3943390.html|title=川普： 获悉刘晓波去世深感悲伤|last=美国之音|publisher=Voice of America Chinese}}</ref> <ref name="20170713state">{{Cite web|url=https://www.state.gov/secretary/remarks/2017/07/272579.htm|title=On the Passing of Liu Xiaobo|last=Tillerson|first=Rex W.|date=13 July 2017|publisher=U.S. Department of State|access-date=14 July 2017}}</ref> <ref name=20170713usembassy-chinaA>{{Cite web|url=https://china.usembassy-china.org.cn/ambassador-nikki-haleys-statement-passing-liu-xiaobo/|title=Ambassador Nikki Haley's Statement on the Passing of Liu Xiaobo|last=Haley|first=Nikki|date=13 July 2017|publisher=US Embassy & Consulates in China|access-date=16 July 2017|archive-date=29 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170729180246/https://china.usembassy-china.org.cn/ambassador-nikki-haleys-statement-passing-liu-xiaobo/|dead-url=yes}}</ref> <ref name="voachinese3943378">{{cite web|url=https://www.voachinese.com/a/us-ambassador-on-liu-xiao-bo-death-20170713/3943378.html|title=美国驻联合国大使黑利就刘晓波去世发表声明|last=安华|publisher=Voice of America}}</ref> <ref name=20170713usembassy-chinaB>{{Cite web|url=https://china.usembassy-china.org.cn/statement-u-s-ambassador-branstad-passing-liu-xiaobo-july-13-2017/|title=Statement from U.S. Ambassador Branstad on the passing of Liu Xiaobo|last=Branstad|first=Terry|date=13 July 2017|website=|access-date=16 July 2017|archive-date=29 ਜੁਲਾਈ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170729183946/https://china.usembassy-china.org.cn/statement-u-s-ambassador-branstad-passing-liu-xiaobo-july-13-2017/|dead-url=yes}}</ref> <ref name="rfa0713201711">{{cite web|url=http://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/renquanfazhi/ql1-07132017112006.html|title=刘晓波病逝引发国际社会强烈反响|publisher=Radio Free Asia}}</ref> <ref name=20170713cecc>{{Cite web|url=https://www.cecc.gov/media-center/press-releases/cecc-commissioners-issue-statements-on-the-death-of-nobel-laureate-liu|title=CECC Commissioners Issue Statements on the Death of Nobel Laureate Liu Xiaobo|date=13 July 2017|website=The Congressional-Executive Commission on China|access-date=16 July 2017}}</ref> <ref name=20170714washingtonpost>[https://foreignaffairs.house.gov/hearing/subcommittee-hearing-tragic-case-liu-xiaobo/ The Tragic Case of Liu Xiaobo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171002054617/https://foreignaffairs.house.gov/hearing/subcommittee-hearing-tragic-case-liu-xiaobo/ |date=2017-10-02 }}, Hearing of the [[United States House Foreign Affairs Subcommittee on Africa, Global Health, Global Human Rights and International Organizations]] (14 July 2017).</ref> <ref name="AutoLH-52">[https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/the-latest-japan-attentive-to-human-rights-in-china/2017/07/14/3f29aadc-6855-11e7-94ab-5b1f0ff459df_story.html The Latest: US Congress holds hearing on Liu Xiaobo’s life] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170714074118/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/the-latest-japan-attentive-to-human-rights-in-china/2017/07/14/3f29aadc-6855-11e7-94ab-5b1f0ff459df_story.html |date=2017-07-14 }}, Associated Press (14 July 2017).</ref> <ref name=20170713house>{{Cite web|url=https://pelosi.house.gov/news/press-releases/transcript-of-pelosi-press-conference-today-129|title=Transcript of Pelosi Press Conference Today|date=13 July 2017|website=Congresswoman Nancy Pelosi Serving California's 12th District|access-date=19 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-53">{{cite web|last1=Cruz|first1=Ted|title=S.1187 – A bill to designate the area between the intersections of International Drive, Northwest and Van Ness Street, Northwest and International Drive, Northwest and International Place, Northwest in Washington, District of Columbia, as "Liu Xiaobo Plaza", and for other purposes.|url=https://www.congress.gov/bill/115th-congress/senate-bill/1187|publisher=Congress.gov|accessdate=16 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-54">{{cite web|last1=Meadows|first1=Mark|title=H.R.2537 – To designate the area between the intersections of International Drive Northwest and Van Ness Street Northwest and International Drive Northwest and International Place Northwest in Washington, District of Columbia, as "Liu Xiaobo Plaza", and for other purposes.|url=https://www.congress.gov/bill/115th-congress/house-bill/2537/|publisher=Congress.gov|accessdate=16 July 2017}}</ref> <ref name=20170715texastribune>{{Cite web|url=https://www.texastribune.org/2017/07/15/cruz-renews-push-rename-chinese-embassy-address-after-famous-dissident/|title=After dissident's death, Ted Cruz hopeful about changing Chinese Embassy address|last=Thomas|first=Neil|date=15 July 2017|website=Texas Tribune|access-date=16 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-55">{{cite web|title=Statement by President George W. Bush on the death of Liu Xiaobo|url=http://www.ntxe-news.com/artman/publish/article_106955.shtml|website=North Texas e-News|access-date=14 July 2017}}</ref> <ref name=ejinsight20170721>{{cite web|url=http://www.ejinsight.com/20170721-why-can-t-beijing-just-go-easy-on-liu-xia/|title=Why can't Beijing just go easy on Liu Xia?|date=21 July 2017}}</ref> <ref name=guardian20170720>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2017/jul/20/chinese-agents-bar-access-free-liu-xia-wife-of-liu-xiaobo-beijing|title=Get out! Chinese agents bar access to the 'free' wife of Liu Xiaobo|first=Tom|last=Phillips|date=20 July 2017|work=The Guardian}}</ref> <ref name=20170722hongkongfp>{{cite web|url=https://www.hongkongfp.com/2017/07/22/chinese-police-guard-late-dissident-liu-xiaobos-home-empty-not/|title=Chinese police guard late dissident Liu Xiaobo's home, empty or not|date=22 July 2017|publisher=Hong Kong Free Press}}</ref> <ref name=go48719075>{{cite web|url=http://abcnews.go.com/International/wireStory/liu-xiaobo-supporters-mark-death-amid-concerns-widow-48719075|title=Liu Xiaobo supporters mark his death amid concerns for widow|publisher=ABC News}}</ref> <ref name=sky10960045>{{cite web|url=http://news.sky.com/story/where-is-free-widow-of-chinese-nobel-winner-10960045|title=Where is 'free' widow of Chinese Nobel winner?|publisher=SKY News}}</ref> <ref name="AutoLH-56">{{cite web|url=http://www.jeromecohen.net/jerrys-blog/Liu%20Xiaobo’s%20passing |title=Liu Xiaobo's Passing|publisher=Jerome Cohen}}</ref> <ref name=20170721hongkongfp>{{cite web|url=https://www.hongkongfp.com/2017/07/21/widow-nobel-laureate-liu-xiaobo-able-leave-china-chooses-says-un-human-rights-chief/|title=Widow of Nobel laureate Liu Xiaobo 'should be able to leave China' if she chooses, says UN human rights chief|date=21 July 2017|publisher=Hong Kong Free Press}}</ref> <ref name=time4871497>{{cite web|title=Sen. Marco Rubio: An Open Letter to Liu Xia, Widow of Liu Xiaobo|url=http://time.com/4871497/marco-rubio-liu-xiaobo-xia-china/|website=Time|accessdate=26 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-57">{{cite web|title=Congressional-Executive Commission on China|url=https://www.cecc.gov/media-center/press-releases/chairs-urge-ambassador-branstad-to-invite-liu-xia-to-us-embassy-in|website=Congressional-Executive Commission on China|accessdate=26 July 2017}}</ref> <ref name="AutoLH-58">Original title:《选择的批判——与李泽厚对话》, published by 上海人民出版社</ref> <ref name="AutoLH-59">Original title:《选择的批判—与思想领袖李泽厚对话》, published by 台湾风云时代出版公司</ref> <ref name="AutoLH-60">Original title: 《审美与人的自由》, published by 北京師范大學出版社</ref> <ref name="AutoLH-61">Original title: 《赤身裸体，走向上帝》, 时代文艺出版社</ref> <ref name="AutoLH-62">Original title:《形而上学的迷雾》, by 上海人民出版社</ref> <ref name="AutoLH-63">Original title:《思想之谜与人类之梦》（二卷）, by 台湾风云时代出版公司</ref> <ref name="AutoLH-64">Original title:《中国当代政治与中国知识份子》, published by 台北唐山出版社</ref> <ref name="AutoLH-65">Original title:現代中国知識人批判, published by 日本德间书店</ref> <ref name="AutoLH-66">Original title:《末日幸存者的独白》, published by 台湾中国时报出版社</ref> <ref name="AutoLH-67">《刘晓波刘霞诗选》, published by 香港夏菲尔国际出版公司</ref> <ref name="AutoLH-68">Original title:《美人赠我蒙汗药》, by 长江文艺出版社</ref> <ref name="AutoLH-69">Original title: 《向良心说谎的民族》, published by 台湾捷幼出版社</ref> <ref name="AutoLH-70">Original title:《未来的自由中国在民间》, published by 劳改基金会</ref> <ref name="AutoLH-71">Original title:《单刃毒剑——中国当代民族主义批判》, published by 美国博大出版社</ref> <ref name="AutoLH-72">Original title:《大国沈沦—写给中国的备忘录》, published by 台北允晨文化出版社</ref> <ref name="AutoLH-73">Original title:《天安門事件から「08憲章」》, published by 日本藤原书店</ref> <ref name="AutoLH-74">Original title:《念念六四》, published by Graywolf Press</ref> <ref name="AutoLH-75">{{cite web|url=https://www.hrw.org/legacy/worldreport/Ps-01.htm|title=Ps|publisher=Human Rights Watch|access-date=2017-11-24|archive-date=2021-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307122550/https://www.hrw.org/legacy/worldreport/Ps-01.htm|dead-url=yes}}</ref> <ref name="AutoLH-76">[http://aktualne.centrum.cz/czechnews/clanek.phtml?id=631742 One World Homo Homini award goes to Chinese dissident]，12 March 2009 .</ref> <ref name="AutoLH-77">{{cite news|url=http://www.dw.de/dw/article/0,,4214763,00.html|title=Liu Xiaobo |publisher=Deutsche Welle|date=29 April 2009|accessdate=29 April 2009}}</ref> <ref name="AutoLH-78">[http://www.dw.de/dw/article/0,,6089512,00.html Liu Xiaobo] DW, 7 October 2010.</ref> <ref name="AutoLH-79">{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/search/?contentType=2561|title= LIU XIAOBO'S NOBEL PEACE PRIZE WIN PUTS SPOTLIGHT ON CHINA RIGHTS VIOLATIONS}}</ref> <ref name=archive2014022204>http://motta.gidd.eu.org {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140222040927/http://motta.gidd.eu.org/ |date=22 February 2014 }} Giuseppe Motta Medal Website</ref>}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1955]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2017]] l4bcj1gwq9izafa7nrgr54xzmlhjh4m 0 106058 750020 739446 2024-04-10T18:33:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|image=Robert_K_Merton.jpg|name=ਰਾਬਰਟ ਕਿੰਗ ਮਰਟਨ|birth_name=Meyer Robert Schkolnick|birth_date={{birth date|1910|7|4}}|birth_place=ਫ਼ਿਲਾਡੇਲਫ਼ੀਆ, [[ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ]], ਯੂ.ਐਸ.|death_date={{Death date and age|2003|2|23|1910|7|4}}|death_place=[[ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ]], ਯੂ.ਐਸ.|known_for=ਸਵੈ-ਪੂਰਤੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ<br>ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ<br>ਵਿਚਲਣ ਦੇ ਮੋਰਟਨ ਦਾ ਦਬਾਅ ਸਿਧਾਂਤ<br>ਰੋਲ ਮਾਡਲ<br>ਹਵਾਲਾ ਸਮੂਹ<br>ਮਿਰਟੋਨੀ ਨਿਯਮਾਂ<br>[[Merton thesis]]|alma_mater=[[ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] (ਐੱਮ.ਏ.) (ਪੀਐੱਚਡੀ)|occupation=ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀ|awards=ਜੌਨ ਡੈਸਮੰਡ ਬਰਨਲ ਪੁਰਸਕਾਰ <small>(1982)</small><br>ਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਡਲ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ <small>(1994)</small>|spouse=ਹੈਰੀਟ ਜੁਕਰਮਨ, ਸੁਜ਼ੈਨ ਕਾਰਹਾਰਟ|children=ਵੈਨੇਸਾ ਮਾਰਟਨ, ਰਾਬਰਟ ਸੀ. ਮਰਟਨ, ਸਟੈਫਨੀ ਮੋਰਟਨ ਟੋਮਬ੍ਰਲੋ|doctoral_students=}} '''ਰਾਬਰਟ ਕਿੰਗ ਮਰਟਨ''' (ਜਨਮ '''ਮੇਅਰ ਰੌਬਰਟ ਸਕੋਲਨਿਕ''': 5 ਜੁਲਾਈ 1910 - 23 ਫਰਵਰੀ 2003) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ [[ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਸਮਾਜ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ]] ਸੀ। ਉਸ ਨੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। 1994 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਡਲ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>Synonyms for the term "[//en.wikipedia.org/wiki/Sociology_of_science sociology of science]" include "science of science" ([http://sci.slis.indiana.edu/ "Science of Science Cyberinfrastructure Portal... at Indiana University"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130219224025/http://sci.slis.indiana.edu/|date=2013-02-19}}; [//en.wikipedia.org/wiki/Maria_Ossowska Maria Ossowska] and [//en.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Ossowski Stanisław Ossowski], "The Science of Science", 1935, reprinted in Bohdan Walentynowicz, ed., ''Polish Contributions to the Science of Science'', Boston, D. Reidel Publishing Company, 1982, {{ISBN|83-01-03607-9}}, pp. 82–95) and the [//en.wikipedia.org/wiki/Back-formation back-formed] term "[//en.wikipedia.org/wiki/Logology_(sociology) logology]" ([//en.wikipedia.org/wiki/Christopher_Kasparek Christopher Kasparek], "[//en.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus Prus]' ''[//en.wikipedia.org/wiki/Pharaoh_(novel) Pharaoh]'': the Creation of a [//en.wikipedia.org/wiki/Historical_Novel Historical Novel]", ''[//en.wikipedia.org/wiki/The_Polish_Review The Polish Review]'', vol. XXXIX, no. 1, 1994, note 3, pp. 45–46; [[:pl:Stefan Zamecki|Stefan Zamecki]], ''Komentarze do naukoznawczych poglądów Williama Whewella (1794–1866): studium historyczno-metodologiczne'' [Commentaries to the Logological Views of [//en.wikipedia.org/wiki/William_Whewell William Whewell] (1794–1866): A Historical-Methodological Study], Warsaw, [//en.wikipedia.org/wiki/Polish_Academy_of_Sciences Polish Academy of Sciences], 2012, {{ISBN|978-83-86062-09-6}}, [English-language] summary, pp. 741–43). The term "[//en.wikipedia.org/wiki/Logology_(sociology) logology]" provides convenient grammatical variants not available with the earlier terms: i.e., "logologist", "to logologize", "logological", "logologically".</ref> ਉਸ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਪਿਤਾ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ , ਜਦਕਿ ਵੀ ਹਾਸਲ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਕਰਿਮਨੋਲੋਜੀ। ਮੋਰਟਨ ਨੇ "ਅਣਇੱਛਤ ਨਤੀਜਿਆਂ", "ਰੈਫਰੈਂਸ ਗਰੁੱਪ" ਅਤੇ "ਰੋਲ ਸਟ੍ਰੈਨ" ਵਰਗੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੰਕਲਪ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ "ਰੋਲ ਮਾਡਲ" ਅਤੇ "ਸਵੈ-ਪੂਰਤੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ" ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜਕ, ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਥਿਊਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੱਤ, ਸਵੈ-ਪੂਰਤੀਪੂਰਨ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਸਥਿਤੀ ਜਾਂ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਾਉ ਕੀਤੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਾਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name="Bearman">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Tqf718wB2CUC&printsec=frontcover&dq=-CTI+Biggs+prophecies|title=The Oxford handbook of analytical sociology|last=Biggs|first=Michael|date=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199215362|editor-last=Hedström|editor-first=Peter|edition=1st. ed.|location=Oxford|chapter=Self-fulfilling prophecies|editor-last2=Bearman|editor-first2=Peter}} CS1 maint: Extra text</ref><ref name="Hedström">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=-iUmQRcYSIEC&pg=PA18|title=Social mechanisms : an analytical approach to social theory|last=Hedström|first=Peter|last2=Swedberg|first2=Richard|date=1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521596879|edition=Repr.|location=Cambridge|access-date=12 March 2018}}</ref> ਮੇਰਟਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ, "ਸਵੈ ਪੂਰਤੀ ਵਾਲੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ, ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਝੂਠੀ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਸੱਚ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="SFP-48">{{Citation|title=The Self Fulfilling Prophecy|year=1948|last=Merton|first=Robert K.|url=https://www.jstor.org/stable/4609267|journal=Antioch Review|volume=8|issue=2 (Summer)|page=195|issn=0003-5769|ISSN=0003-5769|doi=10.2307/4609267|DOI=10.2307/4609267|access-date=March 12, 2018|accessdate=March 12, 2018}}</ref> "ਰੋਲ ਮਾਡਲ" ਉੱਤੇ ਮੋਰਟਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕਕਰਨ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੰਦਰਭ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਵਧਿਆ, ਸਮੂਹ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਸੰਖਿਆ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਿਸਦੀ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ. ਸਮਾਜਿਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਗੁੱਟਾਂ ਦੇ ਮੋਰਟਨ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਨ. ਮਾਰਟਨ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਜੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਰਜਾ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਿਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ, ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ === ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਵਿਕਲਪ === ਫੰਕਸ਼ਨਲਿਸਟਜ਼ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਬਚਣ ਲਈ ਕੁਝ ਲੱਛਣ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਮੋਰਟਨ ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਿਰਫ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਫੰਕਸ਼ਨਲ ਬਦਲ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਲੜੀ ਇੱਕੋ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਾਰਜਾਤਮਕ ਬਦਲ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕਾਰਜ-ਨੀਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਰੁਤਬੇ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।  === ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ === [[ਤਸਵੀਰ:Mertons_social_strain_theory.svg|right|thumb|250x250px|ਡੈਰਿਏਨ ਅਤੇ ਅਨੌਮੀ ਦਾ ਮੋਰਟਨ ਦਾ ਸਟ੍ਰਕਚਰਲ-ਫੰਕਸ਼ਨਲ ਵਿਚਾਰ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * [http://findingaids.cul.columbia.edu/ead//nnc-rb/ldpd_6911309 Finding Aid for the Robert K. Merton Papers housed at Columbia University's Rare Book and Manuscript Library] * Deflem, Mathieu. 2018. [http://deflem.blogspot.com/2017/05/mertonrobertk.html “Merton, Robert K.”] In The Wiley Blackwell Encyclopedia of Social Theory, edited by Bryan S. Turner. Malden, MA: Wiley-Blackwell. * Deflem, Mathieu. 2018. [http://deflem.blogspot.com/2017/04/mertonanomiestrain.html "Anomie, Strain, and Opportunity Structure: Robert K. Merton's Paradigm of Deviant Behavior."] pp.&nbsp;140–155 in The Handbook of the History and Philosophy of Criminology, edited by Ruth A. Triplett. Malden, MA: Wiley Blackwell. * [http://www.faculty.rsu.edu/~felwell/Theorists/Merton/ Robert K. Merton (1910-2003)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080225235125/http://www.faculty.rsu.edu/~felwell/Theorists/Merton/ |date=2008-02-25 }} ਮਰਟਨ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਫਰੈਂਕ ਡਬਲਯੂ. ਐਲਵੇਲ ਦੁਆਰਾ, ਰੋਜਰਸ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ * [http://www.garfield.library.upenn.edu/merton/list.html R.K. Merton Papers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180507210008/http://www.garfield.library.upenn.edu/merton/list.html |date=2018-05-07 }} - ਮਰਟਨ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਈ. ਗਾਰਫੀਲਡ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ * Robert K. Merton, "[https://web.archive.org/web/20070221105257/http://www.d.umn.edu/cla/faculty/jhamlin/2111/Readings/MertonAnomie.pdf Social Structure and Anomie]". ''American Sociological Review'', 3 (October 1938): 672–82. * http://www.goodreads.com/author/quotes/26005.Robert_K_Merton * ਰਾਬਰਟ ਕੇ. ਮੋਰਟਨ ਚੋਣਵੀਆਂ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ [http://garfield.library.upenn.edu/merton/rkmpublications.html] * ਰਾਬਰਟ ਕੇ. ਮਾਰਟਨ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ [https://www.jstor.org/stable/pdfplus/4144349.pdf?acceptTC=true&acceptTC=true&jpdConfirm=true ] * [http://www.panarchy.org/merton/science.html ਰਾਬਰਟ ਕੇ. ਮਾਰਟਨ, ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕ ਢਾਂਚਾ] (1942) [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1910]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2003]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀ]] qi7brale38umgotxdqnoivylmk7a5bn 0 117778 750075 630200 2024-04-11T02:15:37Z Bygh ty 50060 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਰੂਪੀ ਗਿੱਲ|image=<!-- filename only, no "File:" or "Image:" prefix, and no enclosing [[brackets]] --> Ropi-Gill-grace-the-premiere-of-Jatt-Nuu-Chudail-Takri-7 (cropped).jpg|image_size= 230px|alt=<!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software -->|caption=|birth_name=<!-- only use if different from name -->|birth_date=<!-- {{Birth date and age|YYYY|MM|DD}} for living people supply only the year with {{Birth year and age|YYYY}} unless the exact date is already widely published, as per [[WP:DOB]]. For people who have died, use {{Birth date|YYYY|MM|DD}}. -->|birth_place=|death_date=<!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (DEATH date then BIRTH date) -->|death_place=|nationality=ਭਾਰਤੀ|other_names=|occupation=ਅਦਾਕਾਰਾ, ਮਾਡਲ|years_active=2018-ਹੁਣ ਤੱਕ'|known_for=[[ਅਸ਼ਕੇ]]|notable_works=}} '''ਰੂਪੀ ਗਿੱਲ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਰਨਾਮ ਭੁੱਲਰ]] ਦੇ ਗੀਤ "ਡਾਇਮੰਡ" ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। ਉਸਨੇ ''[[ਅਸ਼ਕੇ]]'' ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਫਿਲਮ ਕੈਰੀਅਰ == ਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣਾ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਫਿਲਮ ''[[ਅਸ਼ਕੇ]]'' ਨਾਲ 2018 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ [[ਰਿਦਮ ਬੋਆਏਜ਼ ਏੰਟਰਟੇਨਮੇੰਟ|ਰਿਥਮ ਬੌਜ਼ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ [[ਅੰਬਰਦੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ "ਨੂਰ" ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਆਲੋਚਕਾਂ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ,<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/mobi/news/movie-reviews/movie-review-ashke/627542.html|title=Dancing away to glory|last=Singh|first=Jasmine|date=27 July 2018|website=tribuneindia.com|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=19 May 2019}}</ref> ਅਤੇ ਪੀ.ਟੀ.ਸੀ. ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ "ਸਰਬੋਤਮ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ" ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.ptcpunjabi.co.in/ptc-punjabi-film-awards-2019-heres-the-full-list-of-nominations/|title=PTC Punjabi Film Awards 2019: Here's The Full List Of Nominations|date=2019-03-10|website=PTC Punjabi|language=en-US|access-date=2019-05-19}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 2018 ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਵੱਡਾ ਕਲਾਕਾਰ'' ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/mobi/news/amritsar/-vadda-kalakaar-will-make-feel-like-the-90s/704073.html|title='Vadda Kalakaar' will make feel like the 90s|last=Singh|first=Jasmine|date=|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ, ਉਹ ''ਲਾਈਏ ਜੇ ਯਾਰੀਆਂ'' ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://punjabimania.com/laiye-je-yaarian-news-amrinder-gill-and-harish-vermas-movie-gets-new-title/|title=Laiye Je Yaarian News: Amrinder Gill and Harish Verma's movie gets new title|last=Bhargav|first=Dixit|date=2019-05-19|website=Punjabi Mania|language=en-US|access-date=2019-05-19|archive-date=2019-05-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20190523063843/http://punjabimania.com/laiye-je-yaarian-news-amrinder-gill-and-harish-vermas-movie-gets-new-title/|dead-url=yes}}</ref> == ਫਿਲਮੋਗਰਾਫੀ == {| class="wikitable" |+ ਕੁੰਜੀ | style="background:#FFFFCC;" |{{dagger|alt=Films that have not yet been released}} | ਫਿਲਮਾਂ ਜੋ ਅਜੇ ਤੱਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ |} {| class="wikitable sortable" ! ਸਾਲ ! ਫਿਲਮ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ |- | 2018 | ''[[ਅਸ਼ਕੇ]]'' | ਨੂਰ | ਸ਼ੁਰੁਆਤੀ ਫਿਲਮ |- | 2018 | ''ਵੱਡਾ ਕਲਾਕਾਰ'' | | |- | 2019 | ਲਾਈਏ ਜੇ ਯਾਰੀਆਂ | ਰੌਨਕ | |- |} == ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓਜ਼ == * "ਡਾਇਮੰਡ" - [[ਗੁਰਨਾਮ ਭੁੱਲਰ]] * "ਗੋਰਾ ਰੰਗ" - ਅਖਿਲ * "ਸਕ੍ਰੈਚ" - ਗੁਰਸੇਵਕ ਢਿੱਲੋਂ * "ਕਮਲੀ" - ਮਨਕਿਰਤ ਔਲਖ * "ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦੇਸ਼" - ਪ੍ਰਭ ਗਿੱਲ * "ਯਾਰੀਆਂ 'ਚ ਫਿੱਕ" - [[ਕਰਨ ਔਜਲਾ]] == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ == {| class="wikitable plainrowheaders" ! width="5%" | ਸਾਲ ! style="width:20%;" | ਫਿਲਮ ! style="width:30%;" | ਅਵਾਰਡ ਸਮਾਗਮ ! style="width:29%;" | ਸ਼੍ਰੇਣੀ ! style="width:15%;" | ਨਤੀਜਾ |- | rowspan="3" | 2019 | rowspan="3" | [[ਅਸ਼ਕੇ|ਅਸ਼ਕੇ]] | rowspan="2" | ਬ੍ਰਿਟ ਏਸ਼ੀਆ ਟੀਵੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ <ref>{{Cite web|url=https://www.spotboye.com/pollywood/pollywood-news/britasia-tv-punjabi-film-awards-2019-gippy-grewal-and-sonam-bajwa-win-big-winners-list-out/5ca1d34e36a9912bb17a5027|title=BritAsia TV Punjabi Film Awards 2019: Gippy Grewal and Sonam Bajwa win big, winners list out!|last=SpotboyE|website=www.spotboye.com|language=en-US|access-date=2019-05-19}}</ref> | ਬੈਸਟ ਡੈਬੂਟ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ || {{Nom}} |- | rowspan="2" | ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ || {{Nom}} |- | ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ || {{Nom}} |- |} == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{Instagram|roopigill_}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] kwio78o8i2p4o62nv4yhybp8oznam6z 10 119519 750162 486788 2024-04-11T10:51:18Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Redirected page to [[ਫਰਮਾ:Film date]] wikitext text/x-wiki #redirect[[ਫਰਮਾ:Film date]] a9crvlenmfbxeqmu8ioe9vrzqv1zxpn 0 126527 750007 580890 2024-04-10T17:16:17Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=Ravindra Jain|children=1|notable_works=|known_for=|years_active=1971–2015|occupation=Music composer, lyricist, playback singer|other_names=|nationality=Indian|spouse=Divya Jain|image=RavindraJain.jpg|death_place=[[Nagpur]], India|death_date={{Death date and age|2015|10|9|1944|2|28|df=yes}}|birth_place=[[Aligarh]], India|birth_date={{Birth date|1944|2|28|df=yes}}|birth_name=<!-- only use if different from name -->|caption=Jain at the Rajasthan Cinema Awards in 2015|alt=Hindi man with a microphone on a stage in 2015|signature=}} '''ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ''' ਦਾ ਜਨਮ 28 ਫਰਵਰੀ 1944 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ9 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਵਿੱਚ ਹੋਈ। <ref>Pandya, Haresh. [https://www.nytimes.com/2015/10/11/arts/music/ravindra-jain-bollywood-film-composer-dies-at-71.html/ "Ravindra Jain, Bollywood Film Composer, Dies at 71"], ''[[The New York Times]]'', United States, 10 October 2015. Retrieved on 26 March 2019.</ref> <ref>''Business Standard''. [https://wap-business--standard-com.cdn.ampproject.org/v/s/wap.business-standard.com/article-amp/current-affairs/bollywood-s-veteran-music-composer-ravindra-jain-dies-at-71-115100901161_1.html?amp_js_v=a2&amp_gsa=1&usqp=mq331AQCCAE%3D#referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp_tf=From%20%251%24s&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.business-standard.com%2Farticle%2Fcurrent-affairs%2Fbollywood-s-veteran-music-composer-ravindra-jain-dies-at-71-115100901161_1.html/ "Bollywood's veteran music composer Ravindra Jain dies at 71"], ''Business Standard'', India, 9 October 2015. Retrieved on 26 March 2019.</ref> ਉਹ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗੀਤਕਾਰ, ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ, ''ਚੋਰ ਮਚਾਏ ਸ਼ੌਰ'' (1974), ''ਗੀਤ ਗਾਟਾ ਚਲ'' (1975), ''ਚਿਚੋਰ'' (1976) ਅਤੇ ''ਅਣਖੀਓਂ ਕੇ ਝਾਰਖੋਂ ਸੇ'' (1978) ਵਰਗੀਆਂ ਹਿੱਟ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਰਚਨਾ ਕਰਦਿਆਂ। ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਆ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ ਦਾ ''ਰਮਾਇਣ'' (1987) ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਸੰਗੀਤ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=https://hindi.firstpost.com/special/ravindra-jain-composer-of-ramayan-chitchor-ram-teri-ganga-unknown-facts-trivia-59080.html|title=पुण्यतिथि रवींद्र जैन: जिनके बिना रामायण शुरू नहीं होती थी|date=9 October 2017|work=Firstpost Hindi|access-date=19 July 2019}}</ref> ਕਲਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਬਦਲੇ ਉਸ ਨੂੰ 2015 ਵਿਚ ਗਣਤੰਤਰ ਦਾ ਚੌਥਾ-ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਮੁਡਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਰਵਿੰਦਰ ਜੈਨ 28 ਫਰਵਰੀ 1944 ਨੂੰ ਪੰਡਿਤ ਇੰਦਰਮਾਨੀ ਜੈਨ ਅਤੇ ਕਿਰਨ ਜੈਨ ਦੇ ਸੱਤ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਕ ਭੈਣ ਦੇ ਤੀਜੇ ਬੱਚੇ ਵਜੋਂ ਅੰਨ੍ਹੇ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਜੈਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ । ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਪੰਡਿਤ ਸਨ; ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਇਕ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। <ref name=":0"/> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਸਕੂਲ ਭੇਜਿਆ.।ਉਸ ਨੇ ਜੀ ਐਲ ਜੈਨ, ਜਨਾਰਧਨ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਨੱਥੂ ਰਾਮ ਵਰਗੇ ਸਟਾਲਵਰਟਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। <ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.tentaran.com/ravindra-jain-musician-wonders-music/|title=Ravindra Jain {{!}} Famous Indian Musician - Tentaran|last=Tentaran|date=24 May 2017|website=Tentaran - there's more to life|language=en-US|access-date=8 November 2019|archive-date=8 ਨਵੰਬਰ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191108114051/https://www.tentaran.com/ravindra-jain-musician-wonders-music/|url-status=dead}}</ref> ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਉਸਨੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਭਜਨ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। <ref name=":2">Vats, Rohit. [https://hindustantimes.com/bollywood/ravindra-jain-the-man-who-introduced-yesudas-to-us/story-aR6HzA7Pd2RVTdhpokn6oN.html/ "Ravindra Jain: The man who introduced Yesudas to us"], ''Hindustan Times'', India. 9 October 2015. Retrieved on 26 March 2019.</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ''ਸੌਦਾਗਰ'', ''ਚੋਰ ਮਚਾੲੇ ਸ਼ੋਰ,'' ''ਚੀਚੋਰ'', ''ਗੀਤ ਗਾਤਾ ਚਲ'', ''ਫਕੀਰਾ'', ''ਅਣਖੀੳਂ ਕੇ ਝਾਰਖੋਂ ਸੇ'', ''ਦੁਲਹਂ ਵਾਹੀ ਜੋ ਪਾਈ ਮਨ ਭ<a href="./ ਚੋਰ ਮਚਾਏ ਸ਼ੌਰ " rel="mw:WikiLink" data-linkid="42" data-cx="{&amp;quot;adapted&amp;quot;:false,&amp;quot;sourceTitle&amp;quot;:{&amp;quot;title&amp;quot;:&amp;quot;Chor Machaye Shor&amp;quot;,&amp;quot;description&amp;quot;:&amp;quot;1974 film by Ashok Roy&amp;quot;,&amp;quot;pageprops&amp;quot;:{&amp;quot;wikibase_item&amp;quot;:&amp;quot;Q911026&amp;quot;},&amp;quot;pagelanguage&amp;quot;:&amp;quot;en&amp;quot;},&amp;quot;targetFrom&amp;quot;:&amp;quot;mt&amp;quot;}" class="cx-link" id="mwEg" title=" ਚੋਰ ਮਚਾਏ ਸ਼ੌਰ ">ਏ</a>'' ''ਪਹੇਲੀ,'' ''ਕੀ ਜੱਸੋ ਕਰੋਪਤੀ ਪਤਨੀ ਔਰ ਵੋ'', ''ਇਨਸਾਫ ਕਾ ਤਾਰਾਜੁ'' ''ਨਦੀਆ ਕੇ ਪਾਰ'', ''ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮਾਈਲੀ'' ਅਤੇ ''ਹੇਨਾ'' । <ref name=":0"/> ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ [[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਯਸੂਦਾਸ]] ਅਤੇ ਹੇਮਲਟਾ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। <ref name=":2"/> ਉਸਨੇ [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਮਲਿਆਲਮ]] ਸਮੇਤ ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਐਲਬਮਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀਵਾਰਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ।ਰਾਮਾਨੰਦ ਸਾਗਰ ਦੀ ਰਮਾਇਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ - ''ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ'', ''ਅਲੀਫ ਲੈਲਾ'', ''ਜੈ ਗੰਗਾ ਮਾਈਆ'', ''ਜੈ ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ'', ''ਸ਼੍ਰੀ ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਮਹੇਸ਼'', ''ਸਾਈਂ ਬਾਬਾ'', ''ਜੈ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ'', ''ਜੈ ਹਨੂੰਮਾਨ'' ਅਤੇ ''ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ਮਹਾਂਭਾਰਤ'' । <ref name=":1"/> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਜੈਨ ਦਾ ਵਿਆਹ ਦਿਵਿਆ ਜੈਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਇਕ ਬੇਟਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=http://filmbandhuup.gov.in/post/ravindra-jain|title=Film Bandhu|website=filmbandhuup.gov.in|access-date=7 October 2019|archive-date=7 ਅਕਤੂਬਰ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191007172214/http://filmbandhuup.gov.in/post/ravindra-jain|dead-url=yes}}</ref> 9 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅੰਗ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.outlookindia.com/website/story/ravindra-jain-musician/295572|title=Ravindra Jain Profile|last=|first=|date=|website=Outlook India|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/10/11/arts/music/ravindra-jain-bollywood-film-composer-dies-at-71.html|title=Ravindra Jain, Bollywood Film Composer, Dies at 71|last=Pandya|first=Haresh|date=10 October 2015|work=The New York Times|access-date=8 November 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> == ਅਵਾਰਡ == ਕਲਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਬਦਲੇ ਉਸ ਨੂੰ 2015 ਵਿਚ ਗਣਤੰਤਰ ਦਾ ਚੌਥਾ-ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/Jains-steal-the-show-with-7-Padmas/articleshow/46856659.cms|title=Jains steal the show with 7 Padmas|last=TNN|date=9 April 2015|website=[[The Times of India]]|access-date=27 March 2019}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1985 ਵਿਚ ''ਰਾਮ ਤੇਰੀ ਗੰਗਾ ਮਾਈਲੀ'' ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ [[ਫ਼ਿਲਮਫ਼ੇਅਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰ|ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਸਰਬੋਤਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ]] ਹੋਇਆ। <ref>''Filmfare'' [https://www.filmfare.com/awards/filmfare-awards/winners/ "ALL FILMFARE AWARDS WINNERS"], ''Filmfare'', India, ©2019. Retrieved on 27 March 2019. </ref> ਰਵੀਂਦਰ ਜੈਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਕਈ ਹੋਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ। <ref name=":1"/> == ਵਿਰਾਸਤ == ਉਸ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ। <ref>{{Cite web|url=https://movies.ndtv.com/bollywood/hema-malini-vishal-bhardwaj-bid-final-farewell-to-ravindra-jain-1230733|title=Hema Malini, Vishal Bhardwaj Bid Final Farewell to Ravindra Jain - NDTV Movies|website=NDTVMovies.com|language=en|access-date=8 November 2019}}</ref> . ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ|ਮੋਦੀ]] ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਲੜਾਈ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।" <ref name=":0"/> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1944]] kp980ev83eif7lc61qr1oq0qva9i9lj 0 142036 750035 743299 2024-04-10T21:04:18Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Earth's_shadow_and_Belt_of_Venus.jpg|thumb|[[ਡਾਨ|ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ]] ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ (ਨੀਲਾ) ਅਤੇ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ|ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ]] (ਗੁਲਾਬੀ), ਦੂਰੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸਮਾਨ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, [[ਟਵਿਨ ਪੀਕਸ (ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ)|ਟਵਿਨ ਪੀਕਸ]], [[ਸਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕੋ|ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ]] ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।<br /><br /><br /><br /> {{ਛੋਟਾ|(Note: The lowest blue-grey area is the surface of the [[Pacific Ocean]], not the sky.)}}]] '''ਧਰਤੀ ਦਾ ਸ਼ਾ''' (ਜਾਂ '''ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ''' ) ਉਹ [[ਸ਼ੈਡੋ|ਪਰਛਾਵਾਂ]] ਹੈ ਜੋ [[ਧਰਤੀ]] ਖੁਦ [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ|ਆਪਣੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ]] ਵਿੱਚੋਂ ਅਤੇ [[ਪੁਲਾੜ|ਬਾਹਰੀ ਪੁਲਾੜ]] ਵਿੱਚ, [[ਐਂਟੀਸੋਲਰ ਪੁਆਇੰਟ|ਐਂਟੀਸੋਲਰ ਬਿੰਦੂ]] ਵੱਲ ਸੁੱਟਦੀ ਹੈ। [[ਸੰਧਿਆ]] ਸਮੇਂ (ਦੋਵੇਂ [[ਸੰਧਿਆ|ਸ਼ਾਮ]] ਅਤੇ ਦੇਰ [[ਡਾਨ|ਸਵੇਰ]]), ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਕਿਨਾਰੀ - ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ '''ਹਨੇਰਾ ਖੰਡ''' ਜਾਂ '''ਟਵਾਈਲਾਈਟ ਵੇਜ''' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<ref>{{Cite web|url=http://www.weatherscapes.com/album.php?cat=optics&subcat=twilight_wedge|title=Twilight wedge|website=www.weatherscapes.com}}</ref> - ਇੱਕ ਹਨੇਰੇ ਅਤੇ ਫੈਲੇ ਹੋਏ [[ਦੁਮੇਲ]] ਬੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਸਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਅਕਾਸ਼|ਅਸਮਾਨ]] ਸਾਫ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਘੇਰਾ|ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਿਆਸ]] ਚੰਦਰਮਾ ਨਾਲੋਂ 3.7 ਗੁਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਛੱਤਰੀ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ [[ਅੰਬਰਾ, ਪੇਨਮਬਰਾ ਅਤੇ ਐਂਟੁੰਬਰਾ|ਅੰਬਰੇ]] ਨਾਲੋਂ 3.7 ਗੁਣਾ ਹੈ: ਲਗਭਗ 1,400,000 km (870,000 ਮੀ)।<ref>{{Cite web|url=http://www.astronomy.ohio-state.edu/~pogge/Ast161/Unit2/eclipses.html|title=Lecture 9: Eclipses of the Sun & Moon|last=Pogge|first=Richard|website=Astronomy 161: An Introduction to Solar System Astronomy|publisher=[[Ohio State University]]|access-date=July 16, 2015}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Golden_Gate_Bridge,_the_Belt_of_Venus_and_the_Earth's_shadow.jpg|thumb|ਅਕਤੂਬਰ 2010 ਵਿੱਚ [[ਸਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕੋ|ਸਾਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ]] ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ [[ਮਾਰਿਨ ਹੈੱਡਲੈਂਡਜ਼]] ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, [[ਸੰਧਿਆ|ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ]] ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਅਤੇ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ|ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ]]।<br /><br /><br /><br /> {{ਛੋਟਾ|(Note: A thin layer of greyish cloud partially obscures the horizon in this image.)}}]] ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਨੂੰ [[ਸੰਧਿਆ]] ਦੇ "ਸਿਵਲ" ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮੰਨ ਕੇ ਕਿ ਅਸਮਾਨ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਰੀ ਮੁਕਾਬਲਤਨ [[ਦੁਮੇਲ|ਬੇਰੋਕ]] ਹੈ। ਪਰਛਾਵੇਂ ਦਾ ਕਿਨਾਰਾ ਗੂੜ੍ਹੇ ਨੀਲੇ ਤੋਂ ਜਾਮਨੀ ਰੰਗ ਦੇ ਬੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ [[ਅਜ਼ੀਮਥ|180°]] ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। [[ਸੂਰਜ]] ਦੇ ਉਲਟ, ਭਾਵ [[ਸੰਧਿਆ|ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ]] ਪੂਰਬੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ [[ਡਾਨ|ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ]] ਪੱਛਮੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ। ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੂਰਜ ਦੇ [[ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਹੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਘਟਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, [[ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਛਾਵਾਂ ਉੱਠਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੂਰੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸਮਾਨ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸਾਫ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰੀਜ਼ਨ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਨਿਰੀਖਕ ਦੀ [[ਉਚਾਈ]] ਜਿੰਨੀ ਉੱਚੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਪਰਛਾਵਾਂ ਓਨਾ ਹੀ ਤਿੱਖਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। == ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Moon_and_red_blue_haze.jpg|left|thumb| [[ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ|ਪੂਰਾ ਚੰਦ]] ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ ਰਾਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹਿੱਸਾ (ਗੂੜ੍ਹਾ ਨੀਲਾ) ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਪਰਛਾਵੇਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਦਾ ਦੂਰੀ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ।]] ਅਸਮਾਨ ਦੇ ਉਸੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਘਟਨਾ ਹੈ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ]], ਜਾਂ ਐਂਟੀ-ਟਵਾਈਲਾਈਟ ਆਰਕ, ਇੱਕ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਦਾ ਬੈਂਡ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ [[ਸ਼ੁੱਕਰ (ਗ੍ਰਹਿ)|ਵੀਨਸ]] [[ਗ੍ਰਹਿ]] ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਮਾਨ ਦੀ [[ਟਰਮੀਨੇਟਰ (ਸੂਰਜੀ)|ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਰੇਖਾ]], ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਵੰਡਦੀ ਹੈ; ਇੱਕ ਰੰਗਦਾਰ ਬੈਂਡ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ, ਪਰਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਮਾਨ ਦੇ [[ਬਾਅਦ ਦੀ ਚਮਕ|ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ]] ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲਟ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। === ਰੰਗ === ਜਦੋਂ [[ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ|ਸੂਰਜ, ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ]] ਜਾਂ [[ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨਾ|ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ]] ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੂਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਲਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ [[ਹਵਾ ਪੁੰਜ (ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ)|ਮੋਟੀ ਪਰਤ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਫਿਲਟਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਲੰਬੀਆਂ (ਲਾਲ) ਤਰੰਗ-ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਨੂੰ [[ਕਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਖਿੰਡਾਉਣਾ|ਖਿੰਡਾਉਂਦੀਆਂ]] ਹਨ। ਨਿਰੀਖਕ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਲਾਲ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉਲਟ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ [[ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ|ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ]] ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ [[ਬੈਕਸਕੈਟਰ|ਨਿਰੀਖਕ]] ਲਈ ਪਿੱਛੇ ਖਿੰਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ|ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ]] ਗੁਲਾਬੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੇ ਜਿੰਨਾ ਨੀਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾ ਓਨੀ ਹੀ ਘੱਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਡੁੱਬਦਾ ਸੂਰਜ ਹੁਣ ਉੱਪਰਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪਤਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ ਖਿੰਡਾਈ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਘੱਟ ਕਣ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅੱਖ ਸਿਰਫ "ਆਮ" (ਆਮ) ਨੀਲੇ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਵਾ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਤੋਂ [[Rayleigh ਸਕੈਟਰਿੰਗ|ਰੇਲੇ ਦੇ ਖਿੰਡਣ]] ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਦੋਵੇਂ [[ਰਾਤ ਦਾ ਅਸਮਾਨ|ਰਾਤ ਦੇ ਅਸਮਾਨ]] ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਰੰਗ == [[ਤਸਵੀਰ:Full_Eclipse_of_the_Moon_as_seen_in_from_Irvine,_CA,_USA_(52075715442)_(cropped).jpg|thumb| [[ਮਈ 2022 ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ|15 ਮਈ, 2022]] ਨੂੰ ਪੂਰਾ [[ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ|ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ]] ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਡਿੱਗਣ ਵਾਲੀ ਲਾਲ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।]] ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਜਿੰਨਾ ਵਕਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਛੱਤਰੀ ਬਾਹਰੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ 1,400,000 km (870,000 mi) ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ([[ਐਂਟੁੰਬਰਾ|ਅੰਤੁਮਬਰਾ]], ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਣਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।) ਜਦੋਂ [[ਸੂਰਜ]], ਧਰਤੀ ਅਤੇ [[ਚੰਦਰਮਾ]] ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ (ਜਾਂ ਲਗਭਗ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) [[Syzygy (ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ)|ਇਕਸਾਰ]] ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰਾਤ ਦੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਛਾਵਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹਨੇਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ|ਪੂਰਾ ਚੰਦਰਮਾ]], ਜਿਸ ਨਾਲ [[ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ|ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਹੁੰਦਾ]] ਹੈ। ਕੁੱਲ ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਮਾਤਰਾ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਿੱਧੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ|ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ]] ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਸਮੇਂ [[ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ|ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ]] ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੇ ਅਣੂ ਅਤੇ ਕਣ ਇਸ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ [[Rayleigh ਸਕੈਟਰਿੰਗ|ਛੋਟੀ ਤਰੰਗ ਲੰਬਾਈ]] ਨੂੰ [[ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ|ਖਿੰਡਾਉਦੇ]] ਹਨ ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਲੰਮੀ ਤਰੰਗ-ਲੰਬਾਈ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ [[ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ]] ਜਾਂ [[ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨਾ|ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ]] ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਲਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਲਾਲ ਜਾਂ [[ਤਾਂਬਾ|ਤਾਂਬੇ]] ਦਾ ਰੰਗ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਬ੍ਰੋਕਨ ਸਪੈਕਟਰ]], ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਉਲਟ ਬੱਦਲਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪਰਛਾਵਾਂ। == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://glossary.ametsoc.org/wiki/Dark_segment "ਹਨੇਰੇ ਹਿੱਸੇ" ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ] * [http://www.perezmedia.net/beltofvenus/archives/000357.html ਗੂੜ੍ਹੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਤਸਵੀਰ] * [http://lunaproductions.com/clouds-rest-panoramas/ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ, ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੱਧੇ ਗੁੰਬਦ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਯੋਸੇਮਾਈਟ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ, ਇੱਕ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਪੈਨੋਰਾਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।] [http://lunaproductions.com/clouds-rest-panoramas/ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਯੋਸੇਮਾਈਟ ਪੈਨੋਰਾਮਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਖਣ ਲਈ ਪੋਸਟ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੇਠਾਂ ਸਕ੍ਰੋਲ ਕਰੋ।] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਤੀ]] == ਹਵਾਲੇ == sqxgs5o7d57jq78jxn1ohmj9yi7qc7d 750063 750035 2024-04-11T01:49:22Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Earth's_shadow_and_Belt_of_Venus.jpg|thumb|[[ਡਾਨ|ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ]] ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ (ਨੀਲਾ) ਅਤੇ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ|ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ]] (ਗੁਲਾਬੀ), ਦੂਰੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸਮਾਨ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, [[ਟਵਿਨ ਪੀਕਸ (ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ)|ਟਵਿਨ ਪੀਕਸ]], [[ਸਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕੋ|ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ]] ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ।<br /><br /><br /><br /> {{ਛੋਟਾ|(Note: The lowest blue-grey area is the surface of the [[Pacific Ocean]], not the sky.)}}]] '''ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ''' (ਜਾਂ '''ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ''' ) ਉਹ [[ਸ਼ੈਡੋ|ਪਰਛਾਵਾਂ]] ਹੈ ਜੋ [[ਧਰਤੀ]] ਖੁਦ [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ|ਆਪਣੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ]] ਵਿੱਚੋਂ ਅਤੇ [[ਪੁਲਾੜ|ਬਾਹਰੀ ਪੁਲਾੜ]] ਵਿੱਚ, [[ਐਂਟੀਸੋਲਰ ਪੁਆਇੰਟ|ਐਂਟੀਸੋਲਰ ਬਿੰਦੂ]] ਵੱਲ ਸੁੱਟਦੀ ਹੈ। [[ਸੰਧਿਆ]] ਸਮੇਂ (ਦੋਵੇਂ [[ਸੰਧਿਆ|ਸ਼ਾਮ]] ਅਤੇ ਦੇਰ [[ਡਾਨ|ਸਵੇਰ]]), ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਕਿਨਾਰੀ - ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ '''ਹਨੇਰਾ ਖੰਡ''' ਜਾਂ '''ਟਵਾਈਲਾਈਟ ਵੇਜ''' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<ref>{{Cite web|url=http://www.weatherscapes.com/album.php?cat=optics&subcat=twilight_wedge|title=Twilight wedge|website=www.weatherscapes.com}}</ref> - ਇੱਕ ਹਨੇਰੇ ਅਤੇ ਫੈਲੇ ਹੋਏ [[ਦੁਮੇਲ]] ਬੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਸਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਅਕਾਸ਼|ਅਸਮਾਨ]] ਸਾਫ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਘੇਰਾ|ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਿਆਸ]] ਚੰਦਰਮਾ ਨਾਲੋਂ 3.7 ਗੁਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਛੱਤਰੀ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ [[ਅੰਬਰਾ, ਪੇਨਮਬਰਾ ਅਤੇ ਐਂਟੁੰਬਰਾ|ਅੰਬਰੇ]] ਨਾਲੋਂ 3.7 ਗੁਣਾ ਹੈ: ਲਗਭਗ 1,400,000 km (870,000 ਮੀ)।<ref>{{Cite web|url=http://www.astronomy.ohio-state.edu/~pogge/Ast161/Unit2/eclipses.html|title=Lecture 9: Eclipses of the Sun & Moon|last=Pogge|first=Richard|website=Astronomy 161: An Introduction to Solar System Astronomy|publisher=[[Ohio State University]]|access-date=July 16, 2015}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Golden_Gate_Bridge,_the_Belt_of_Venus_and_the_Earth's_shadow.jpg|thumb|ਅਕਤੂਬਰ 2010 ਵਿੱਚ [[ਸਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕੋ|ਸਾਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ]] ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ [[ਮਾਰਿਨ ਹੈੱਡਲੈਂਡਜ਼]] ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, [[ਸੰਧਿਆ|ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ]] ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਅਤੇ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ|ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ]]।<br /><br /><br /><br /> {{ਛੋਟਾ|(Note: A thin layer of greyish cloud partially obscures the horizon in this image.)}}]] ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਨੂੰ [[ਸੰਧਿਆ]] ਦੇ "ਸਿਵਲ" ਪੜਾਅ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮੰਨ ਕੇ ਕਿ ਅਸਮਾਨ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਰੀ ਮੁਕਾਬਲਤਨ [[ਦੁਮੇਲ|ਬੇਰੋਕ]] ਹੈ। ਪਰਛਾਵੇਂ ਦਾ ਕਿਨਾਰਾ ਗੂੜ੍ਹੇ ਨੀਲੇ ਤੋਂ ਜਾਮਨੀ ਰੰਗ ਦੇ ਬੈਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ [[ਅਜ਼ੀਮਥ|180°]] ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। [[ਸੂਰਜ]] ਦੇ ਉਲਟ, ਭਾਵ [[ਸੰਧਿਆ|ਸ਼ਾਮ ਵੇਲੇ]] ਪੂਰਬੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ [[ਡਾਨ|ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ]] ਪੱਛਮੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ। ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੂਰਜ ਦੇ [[ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨਾ|ਚੜ੍ਹਦੇ]] ਹੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਘਟਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, [[ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਛਾਵਾਂ ਉੱਠਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੂਰੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸਮਾਨ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸਾਫ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਰੀਜ਼ਨ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਨਿਰੀਖਕ ਦੀ [[ਉਚਾਈ]] ਜਿੰਨੀ ਉੱਚੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਪਰਛਾਵਾਂ ਓਨਾ ਹੀ ਤਿੱਖਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। == ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Moon_and_red_blue_haze.jpg|left|thumb| [[ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ|ਪੂਰਾ ਚੰਦ]] ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ ਰਾਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹਿੱਸਾ (ਗੂੜ੍ਹਾ ਨੀਲਾ) ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੋਰ ਪਰਛਾਵੇਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਦਾ ਦੂਰੀ ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ।]] ਅਸਮਾਨ ਦੇ ਉਸੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਬੰਧਿਤ ਘਟਨਾ ਹੈ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ]], ਜਾਂ ਐਂਟੀ-ਟਵਾਈਲਾਈਟ ਆਰਕ, ਇੱਕ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਦਾ ਬੈਂਡ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਦੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ [[ਸ਼ੁੱਕਰ (ਗ੍ਰਹਿ)|ਵੀਨਸ]] [[ਗ੍ਰਹਿ]] ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਮਾਨ ਦੀ [[ਟਰਮੀਨੇਟਰ (ਸੂਰਜੀ)|ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਰੇਖਾ]], ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਵੰਡਦੀ ਹੈ; ਇੱਕ ਰੰਗਦਾਰ ਬੈਂਡ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ, ਪਰਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਮਾਨ ਦੇ [[ਬਾਅਦ ਦੀ ਚਮਕ|ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ]] ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲਟ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। === ਰੰਗ === ਜਦੋਂ [[ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ|ਸੂਰਜ, ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ]] ਜਾਂ [[ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨਾ|ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ]] ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੂਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਲਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ [[ਹਵਾ ਪੁੰਜ (ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ)|ਮੋਟੀ ਪਰਤ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਫਿਲਟਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਲੰਬੀਆਂ (ਲਾਲ) ਤਰੰਗ-ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਨੂੰ [[ਕਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਖਿੰਡਾਉਣਾ|ਖਿੰਡਾਉਂਦੀਆਂ]] ਹਨ। ਨਿਰੀਖਕ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਲਾਲ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਦੇ ਉਲਟ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ [[ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ|ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ]] ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ [[ਬੈਕਸਕੈਟਰ|ਨਿਰੀਖਕ]] ਲਈ ਪਿੱਛੇ ਖਿੰਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ|ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ]] ਗੁਲਾਬੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੇ ਜਿੰਨਾ ਨੀਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾ ਓਨੀ ਹੀ ਘੱਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਡੁੱਬਦਾ ਸੂਰਜ ਹੁਣ ਉੱਪਰਲੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪਤਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ ਖਿੰਡਾਈ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਘੱਟ ਕਣ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅੱਖ ਸਿਰਫ "ਆਮ" (ਆਮ) ਨੀਲੇ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਹਵਾ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਤੋਂ [[Rayleigh ਸਕੈਟਰਿੰਗ|ਰੇਲੇ ਦੇ ਖਿੰਡਣ]] ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਦੋਵੇਂ [[ਰਾਤ ਦਾ ਅਸਮਾਨ|ਰਾਤ ਦੇ ਅਸਮਾਨ]] ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਘੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਰੰਗ == [[ਤਸਵੀਰ:Full_Eclipse_of_the_Moon_as_seen_in_from_Irvine,_CA,_USA_(52075715442)_(cropped).jpg|thumb| [[ਮਈ 2022 ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ|15 ਮਈ, 2022]] ਨੂੰ ਪੂਰਾ [[ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ|ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ]] ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਡਿੱਗਣ ਵਾਲੀ ਲਾਲ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।]] ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਜਿੰਨਾ ਵਕਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਛੱਤਰੀ ਬਾਹਰੀ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ 1,400,000 km (870,000 mi) ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ([[ਐਂਟੁੰਬਰਾ|ਅੰਤੁਮਬਰਾ]], ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਣਮਿੱਥੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।) ਜਦੋਂ [[ਸੂਰਜ]], ਧਰਤੀ ਅਤੇ [[ਚੰਦਰਮਾ]] ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ (ਜਾਂ ਲਗਭਗ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ) [[Syzygy (ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ)|ਇਕਸਾਰ]] ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰਾਤ ਦੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਰਛਾਵਾਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹਨੇਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ|ਪੂਰਾ ਚੰਦਰਮਾ]], ਜਿਸ ਨਾਲ [[ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ|ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਹੁੰਦਾ]] ਹੈ। ਕੁੱਲ ਚੰਦਰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੌਰਾਨ ਵੀ, ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਮਾਤਰਾ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਿੱਧੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ|ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ]] ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਸਮੇਂ [[ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ|ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ]] ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਦੇ ਅਣੂ ਅਤੇ ਕਣ ਇਸ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੀ [[Rayleigh ਸਕੈਟਰਿੰਗ|ਛੋਟੀ ਤਰੰਗ ਲੰਬਾਈ]] ਨੂੰ [[ਪਾਰਟੀਕੁਲੇਟ|ਖਿੰਡਾਉਦੇ]] ਹਨ ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਲੰਮੀ ਤਰੰਗ-ਲੰਬਾਈ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ [[ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ]] ਜਾਂ [[ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨਾ|ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ]] ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਲਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਮੱਧਮ ਲਾਲ ਜਾਂ [[ਤਾਂਬਾ|ਤਾਂਬੇ]] ਦਾ ਰੰਗ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਬ੍ਰੋਕਨ ਸਪੈਕਟਰ]], ਸੂਰਜ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਉਲਟ ਬੱਦਲਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਪਰਛਾਵਾਂ। == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://glossary.ametsoc.org/wiki/Dark_segment "ਹਨੇਰੇ ਹਿੱਸੇ" ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ] * [http://www.perezmedia.net/beltofvenus/archives/000357.html ਗੂੜ੍ਹੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਤਸਵੀਰ] * [http://lunaproductions.com/clouds-rest-panoramas/ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ, ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੱਧੇ ਗੁੰਬਦ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਯੋਸੇਮਾਈਟ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ, ਇੱਕ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਪੈਨੋਰਾਮਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।] [http://lunaproductions.com/clouds-rest-panoramas/ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਯੋਸੇਮਾਈਟ ਪੈਨੋਰਾਮਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਖਣ ਲਈ ਪੋਸਟ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੇਠਾਂ ਸਕ੍ਰੋਲ ਕਰੋ।] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਤੀ]] == ਹਵਾਲੇ == 0zvc4ei939z7cknyj51mq9vmyzmewqo 0 146534 750021 731196 2024-04-10T18:36:19Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ਰਾਬਰਟ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ|image=2019147183134 2019-05-27 Fussball 1.FC Kaiserslautern vs FC Bayern München - Sven - 1D X MK II - 0228 - B70I8527 (cropped).jpg|caption=[[FC ਬਾਇਰਨ ਮਿਊਨਿਖ] ਨਾਲ ਲੈਵਾਂਡੋਵਸਕੀ| 2019 ਵਿੱਚ ਬਾਇਰਨ ਮਿਊਨਿਖ]]|full_name=Robert Lewandowski<ref>{{Cite web |date=15 July 2018 |title=FIFA World Cup Russia 2018: ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ: ਪੋਲੈਂਡ |url=https://www.fifadata.com/documents/FWC/2018/pdf/FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |archive-url=https://web.archive.org/web/20190611000407/https://www.fifadata.com/documents=https://www.archive.org/web/20190611000407/https://www.fifadata.com/documents/fWC/201 FWC_2018_SQUADLISTS.PDF |8/https://www.archive.org/web/20190611000407/https://www.fifadta.com/https/2019 |publisher=| FIFA_FIFA</ref>|birth_date={{birth date and age|1988|8|21|df=y}}<ref>{{Cite web |title=Robert Lewandowski |url=https://www.espn.co.uk/football/player/_/id/125824/robert-lewandowski |access-date=21 March 2020 |publisher=ESPN}}</ref>|birth_place=[[ਵਾਰਸਾ]], ਪੋਲੈਂਡ|height=1.85 m<ref>{cite web |url=https://fcbayern.com/en/teams/first-team/robert-lewandowski |title=Robert Lewandowski |publisher=FC Bayern Munich |=18 ਜੁਲਾਈ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/https://web.archive.org/web/20220413192055/https://webbayern.com/en/teams/first-team/robert/lewandski |archive-date=13 April 2022}}</ref>|position=[[ਫਾਰਵਰਡ (ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫੁੱਟਬਾਲ) #Striker| ਸਟ੍ਰਾਈਕਰ]]|currentclub=[[FC ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ| ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ]]|clubnumber=9|youthyears1=1996–1997|youthclubs1=Partyzant Leszno|youthyears2=1997–2004|youthclubs2=MKS ਵਰਸੋਵੀਆ ਵਾਰਸਾ|years1=2005|clubs1=Delta Warsaw|caps1=17|goals1=4|years2=2005–2006|clubs2=[[ਲੀਗੀਆ ਵਾਰਸਾ II]]|caps2=13|goals2=2|years3=2006–2007|clubs3=Znicz Pruszków II|caps3=2|goals3=6|years4=2006–2008|clubs4=[[Znicz Pruszków]]|caps4=59|goals4=36|years5=2008–2010|clubs5=[[Lech Poznan]]|caps5=58|goals5=32|years6=2010–2014|clubs6=[[ਬੋਰੂਸੀਆ ਡਾਰਟਮੰਡ]]|caps6=131|goals6=74|years7=2014–2022|clubs7=[[FC ਬਾਇਰਨ ਮਿਊਨਿਖ| ਬਾਇਰਨ ਮਿਊਨਿਖ]]|caps7=253|goals7=238|years8=2022–|clubs8=[[FC ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ| ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ]]|caps8=14|goals8=13|nationalyears1=2007|nationalteam1=[[ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਡਰ-19 ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ| ਪੋਲੈਂਡ U19]]|nationalcaps1=1|nationalgoals1=0|nationalyears2=2008|nationalteam2=[[ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਡਰ-21 ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ| ਪੋਲੈਂਡ U21]]|nationalcaps2=3|nationalgoals2=0|nationalyears3=2008–|nationalteam3=[[ਪੋਲੈਂਡ]]|nationalcaps3=136|nationalgoals3=[[ਰਾਬਰਟ ਲੈਵੈਂਡੋਵਸਕੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|77]]|club-update=23:00, 8 November 2022 (UTC)|nationalteam-update=16:05, 26 November 2022 (UTC)}}'''ਰੌਬਰਟ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ''' ( {{IPA-pl|ˈrɔbɛrt lɛvanˈdɔfskʲi|-|Pl-Robert Lewandowski.ogg}}</img> ; ਜਨਮ 21 ਅਗਸਤ 1988) ਇੱਕ ਪੋਲਿਸ਼ ਪੇਸ਼ੇਵਰ [[ਫੁੱਟਬਾਲ|ਫੁੱਟਬਾਲਰ]] ਹੈ ਜੋ ਲਾ ਲੀਗਾ ਕਲੱਬ [[ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ|ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ]] ਲਈ ਇੱਕ ਸਟ੍ਰਾਈਕਰ ਵਜੋਂ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ, ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਫਿਨਿਸ਼ਿੰਗ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਟ੍ਰਾਈਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਲੱਬ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈਰੀਅਰ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। [[ਫੁੱਟਬਾਲ|ਫੁੱਟਬਾਲਰ]] ਹੈ ਜੋ ਲਾ ਲੀਗਾ ਕਲੱਬ [[ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ|ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ]] ਲਈ ਇੱਕ ਸਟ੍ਰਾਈਕਰ ਵਜੋਂ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ, ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਫਿਨਿਸ਼ਿੰਗ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਟ੍ਰਾਈਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਲੱਬ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈਰੀਅਰ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। Znicz Pruszków ਦੇ ਨਾਲ ਪੋਲਿਸ਼ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੇ ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸਕੋਰਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ 2009–10 ਦੇ ਏਕਸਟ੍ਰਕਲਾਸਾ ਵਿੱਚ ਟੀਮ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਚੋਟੀ ਦੀ ਉਡਾਣ ਲੈਚ ਪੋਜ਼ਨਾਨ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। 2010 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਬੌਖ਼ੂਸੀਆ ਡੌਰਟਮੁੰਟ|ਬੋਰੂਸੀਆ ਡਾਰਟਮੰਡ]] ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਦੋ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਖਿਤਾਬ ਅਤੇ ਲੀਗ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮੇਤ ਸਨਮਾਨ ਜਿੱਤੇ। 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 2013 UEFA ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਲੀਗ ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਡਾਰਟਮੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। 2014-15 ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਇੱਕ ਮੁਫਤ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ 'ਤੇ ਡਾਰਟਮੰਡ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਵਿਰੋਧੀ, [[ਬਾਈਆਨ ਮੁਨਸ਼ਨ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ|ਬਾਇਰਨ ਮਿਊਨਿਖ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਮਿਊਨਿਖ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਅੱਠ ਸੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ। ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ 2019-20 ਵਿੱਚ ਬੇਅਰਨ ਦੀ [[ਯੂ.ਈ.ਐਫ.ਏ. ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਲੀਗ|ਯੂਈਐਫਏ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਲੀਗ]] ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿਰੰਗੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਅਟੁੱਟ ਸੀ। ਉਹ [[ਜੌਹਨ ਕਰੁਇਫ|ਜੋਹਾਨ ਕਰੂਇਫ]] ਦੇ ਨਾਲ, ਤਿੰਨੋਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਯੂਰਪੀਅਨ ਟ੍ਰੇਬਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕਲੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸਕੋਰਰ ਵਜੋਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। 2008 ਤੋਂ ਪੋਲੈਂਡ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ 130 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੈਪਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ 2012, 2016, ਅਤੇ [[ਯੂਏਫਾ ਯੂਰੋ 2020|2020]] ਵਿੱਚ UEFA ਯੂਰਪੀਅਨ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਅਤੇ [[2018 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|2018]] ਅਤੇ [[2022 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ|2022]] ਵਿੱਚ [[ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। 77 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਪੋਲੈਂਡ ਲਈ ਆਲ-ਟਾਈਮ ਚੋਟੀ ਦਾ ਸਕੋਰਰ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਤੀਜਾ ਕੁੱਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ [[ਫੇਰੇਂਕ ਪੁਸਕਾਸ|ਫੇਰੇਕ ਪੁਸਕਾਸ]] (84) ਅਤੇ [[ਕ੍ਰਿਸਟੀਆਨੋ ਰੋਨਾਲਡੋ]] (118) ਤੋਂ ਬਾਅਦ। <ref>{{Cite news|url=https://www.uefa.com/uefaeuro/history/news/0253-0d81f47dfe05-e92503acfb7d-1000--europe-s-top-international-scorers/|title=Europe's top international scorers: Cristiano Ronaldo out in front|date=13 June 2022|work=www.uefa.com|access-date=14 July 2022}}</ref> ਉਸਨੇ 2015 ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ IFFHS ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਲ ਸਕੋਰਰ ਅਵਾਰਡ, 2020 ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ IFFHS ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਰਵੋਤਮ ਚੋਟੀ ਦਾ ਗੋਲ ਸਕੋਰਰ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ IFFHS ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਰਵੋਤਮ ਚੋਟੀ ਦੇ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਗੋਲ ਸਕੋਰਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ । ਉਸਨੇ 2020 ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ IFFHS ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਰਵੋਤਮ ਖਿਡਾਰੀ ਅਤੇ 2020-21 ਅਤੇ 2021-22 ਸੀਜ਼ਨਾਂ ਲਈ ਯੂਰਪੀਅਨ ਗੋਲਡਨ ਸ਼ੂ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਦਸ ਵਾਰ ਪੋਲਿਸ਼ ਫੁੱਟਬਾਲਰ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪੋਲਿਸ਼ ਸਪੋਰਟਸ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 2020 ਵਿੱਚ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ ਸਰਵੋਤਮ ਫੀਫਾ ਪੁਰਸ਼ ਪਲੇਅਰ ਅਵਾਰਡ (2021 ਵਿੱਚ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ) ਅਤੇ ਯੂਈਐਫਏ ਪੁਰਸ਼ ਪਲੇਅਰ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ । ਉਸਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਯੂਈਐਫਏ ਟੀਮ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ [[ਯੂ.ਈ.ਐਫ.ਏ. ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਲੀਗ|ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਲੀਗ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਪੰਜ ਵਾਰ ਸੀਜ਼ਨ ਦਾ ਵੀਡੀਵੀ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਪਲੇਅਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਵਿੱਚ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਹਨ (ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਦੂਜਾ-ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਸਿਰਫ [[ਗਰਡ ਮੂਲਰ]] ਦੇ 365 ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਗੋਲਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ), ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸੈਂਕੜੇ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਤੱਕ ਜਲਦੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੀਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ 2015 ਵਿੱਚ, ਬਾਯਰਨ ਲਈ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ VfL ਵੁਲਫਸਬਰਗ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਨੌਂ ਮਿੰਟਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਗੋਲ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਿਡਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੂਰਪੀਅਨ ਫੁੱਟਬਾਲ ਲੀਗ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਚਾਰ [[ਗਿਨੀਜ਼ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡਜ਼|ਗਿਨੀਜ਼ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052|title=Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat|date=1 December 2015|website=BBC Sport|access-date=12 July 2022}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਸੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਟਾਪ ਸਕੋਰਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ 2020-21 ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ 41 ਗੋਲ ਕੀਤੇ, 1971–72 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ 40 ਗੋਲਾਂ ਦੇ ਗਰਡ ਮੂਲਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਬੁੰਡੇਸਲੀਗਾ ਰਿਕਾਰਡ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/can-robert-lewandowski-break-gerd-muller-s-40-goal-record-bayern-munich-7491|title=How Robert Lewandowski broke Gerd Müller's 40-goal Bundesliga record|website=Bundesliga|access-date=19 June 2021}}</ref> 30 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ, ਉਹ ਬੈਲਨ ਡੀ'ਓਰ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ, ਜੇਤੂ [[ਲਿਓਨਲ ਮੈਸੀ|ਲਿਓਨਲ ਮੇਸੀ]] ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 33 ਅੰਕ ਪਿੱਛੇ। == ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰੀਅਰ == '''<big>2007-2013: ਯੁਵਾ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਰੀਅਰ</big>''' [[ਤਸਵੀਰ:Robert_Lewandowski_2011.jpg|left|thumb|2011 ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਨਾਲ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ]] ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਅੰਡਰ-19 ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://sportsaxle.com/everything-you-need-to-know-about-robert-lewandowski-debut-teams-goals-records-and-net-worth/|title=Everything You Need To Know About Robert Lewandowski: Debut, Teams, Goals, Records And Net Worth|last=Kumari|first=Payal|date=25 February 2022|website=Sports Axle|language=en-US|access-date=20 July 2022|archive-date=26 ਸਤੰਬਰ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220926100342/https://sportsaxle.com/everything-you-need-to-know-about-robert-lewandowski-debut-teams-goals-records-and-net-worth/|url-status=dead}}</ref> ਉਹ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ U21 ਟੀਮ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਬੇਲਾਰੂਸ ਅਤੇ ਫਿਨਲੈਂਡ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਦੋਸਤਾਨਾ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਵੀ ਖੇਡੇਗਾ। ਸੀਨੀਅਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਲਈ ਉਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 10 ਸਤੰਬਰ 2008 ਨੂੰ, ਉਸਦੇ 20ਵੇਂ ਜਨਮਦਿਨ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਸੈਨ ਮੈਰੀਨੋ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੋਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਬਦਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਇਆ ਅਤੇ 2010 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਵਿੱਚ 2-0 ਤੋਂ ਦੂਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/preliminaries/europe/matches/round=250471/match=300040521/report.html|title=San Marino – Poland 0:2 (0:1)|date=10 September 2008|publisher=FIFA|archive-url=https://web.archive.org/web/20120608041512/http://www.fifa.com/worldcup/archive/southafrica2010/preliminaries/europe/matches/round=250471/match=300040521/report.html|archive-date=8 June 2012|access-date=1 December 2013}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://poland.worldcupblog.org/1/san-marino-poland-02-a-torture-for-fans.html|title=San Marino-Poland 0:2. A Torture For Fans|date=11 September 2008|publisher=World Cup Blog|archive-url=https://archive.today/20130416053637/http://poland.worldcupblog.org/1/san-marino-poland-02-a-torture-for-fans.html|archive-date=16 April 2013|access-date=1 December 2013}}</ref> ਸਿਰਫ ਵਲੋਡਜ਼ਿਮੀਅਰਜ਼ ਲੁਬਾੰਸਕੀ ਨੇ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਤੇ ਇੱਕ ਗੋਲ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ 16 ਸੀ। ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਨੂੰ ਉਸੇ ਟੀਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 10-0 ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਗੋਲ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/world-cup/5093242/European-World-Cup-qualifying-round-up-Poland-put-10-past-woeful-San-Marino.html|title=European World Cup qualifying round-up: Poland put 10 past woeful San Marino|last=Mole|first=Giles|date=2 April 2009|work=The Daily Telegraph|access-date=13 May 2015|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/sport/football/world-cup/5093242/European-World-Cup-qualifying-round-up-Poland-put-10-past-woeful-San-Marino.html|archive-date=10 January 2022}}</ref> '''<big>2013-2017: ਕਪਤਾਨੀ ਸੰਭਾਲਣਾ</big>''' ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ 26 ਮਾਰਚ 2013 ਨੂੰ ਸੈਨ ਮੈਰੀਨੋ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 2014 ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਮੁਹਿੰਮ ਦੌਰਾਨ 5-0 ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੈਨਲਟੀ ਗੋਲ ਕੀਤੇ, ਕਪਤਾਨ ਵਜੋਂ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੈਚ।<ref>{{Cite news|url=http://www.uefa.com/worldcup/season=2014/matches/round=2000294/match=2008742/postmatch/report/index.html|title=Lewandowski-inspired Poland beat San Marino|date=26 March 2013|access-date=13 May 2015|publisher=UEFA}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ, 6 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ, ਉਸਨੇ ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 1-1 ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਡਰਾਅ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਗੋਲ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=http://pilka-nozna.przegladsportowy.pl/Pilka-nozna-Polska-Czarnogora-1-1-w-eliminacjach-Ms-2014,artykul,180555,1,291.html|title=Polska – Czarnogóra 1:1. Futbol po raz kolejny okazał się okrutny|last=Olkowicz|first=Łukasz|last2=Żelazny|first2=Piotr|date=6 September 2013|website=[[Przegląd Sportowy]]|language=pl|trans-title=Poland – Montenegro 1:1. Football has once again proved to be cruel|archive-url=https://web.archive.org/web/20130927132434/http://pilka-nozna.przegladsportowy.pl/Pilka-nozna-Polska-Czarnogora-1-1-w-eliminacjach-Ms-2014,artykul,180555,1,291.html|archive-date=27 September 2013|access-date=1 December 2013}}</ref> ਪੋਲੈਂਡ [[ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ 2014|2014 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://bleacherreport.com/articles/1812595-england-qualify-for-2014-world-cup-with-2-0-win-over-poland|title=England Qualify for 2014 World Cup with 2-0 Win over Poland|last=Grant|first=Ethan|website=Bleacher Report|language=en|access-date=20 July 2022}}</ref> 7 ਸਤੰਬਰ 2014 ਨੂੰ, ਪੋਲੈਂਡ ਦੇ ਪਹਿਲੇ UEFA ਯੂਰੋ 2016 ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਵਿੱਚ, ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਦੂਰ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹੈਟ੍ਰਿਕ ਬਣਾਈ, 7-0 ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਗੋਲ ਕੀਤੇ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2014/sep/07/poland-gibraltar-euro-2016--match-report|title=Poland's Robert Lewandowski scores four in seven-goal rout of Gibraltar|date=7 September 2014|work=[[The Guardian]]|access-date=11 October 2014|agency=[[Press Association]]}}</ref> 13 ਜੂਨ 2015 ਨੂੰ, ਉਸਨੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਜਾਰਜੀਆ ਦੀ 4-0 ਦੀ ਹਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹੈਟ੍ਰਿਕ ਬਣਾਈ, ਚਾਰ ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤਿੰਨ ਗੋਲ ਕੀਤੇ।<ref>{{Cite news|url=http://www.nzz.ch/sport/drei-tore-von-lewandowski-bei-polens-40-1.18561613|title=Drei Tore von Lewandowski bei Polens 4:0|date=13 June 2015|work=Neue Zürcher Zeitung}}</ref> 8 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ, ਉਸਨੇ [[ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ|ਸਕਾਟਲੈਂਡ]] ਨਾਲ 2-2 ਦੇ ਡਰਾਅ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਗੋਲ ਕੀਤਾ, ਮੇਜ਼ਬਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਡ ਦੀ ਆਖਰੀ ਕਿੱਕ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/33543822|title=Scotland 2–2 Poland|last=Lamont|first=Alasdair|date=8 October 2015|website=BBC Sport|access-date=12 October 2015}}</ref> ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਆਇਰਲੈਂਡ ਦੇ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 2-1 ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਜੇਤੂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਲਈ ਪੋਲੈਂਡ ਨੂੰ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuro/qualifiers/season=2016/matches/round=2000446/match=2014050/postmatch/report/index.html|title=Lewandowski's latest takes Poland to France|last=Koźmiński|first=Piotr|date=11 October 2015|publisher=UEFA|access-date=15 October 2015}}</ref> ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ 13 ਗੋਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਅੰਤ ਕੀਤਾ, ਯੂਈਐਫਏ ਯੂਰੋ 2008 ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਆਇਰਲੈਂਡ ਲਈ ਡੇਵਿਡ ਹੀਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਯੂਰਪੀਅਨ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਰਿਕਾਰਡ।<ref>{{Cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuro/qualifiers/news/newsid=2292506.html|title=Lewandowski equals Healy's scoring record|date=12 October 2015|publisher=UEFA|access-date=12 October 2015}}</ref> '''<big>2017–ਮੌਜੂਦਾ: ਆਲ-ਟਾਈਮ ਪੋਲੈਂਡ ਦਾ ਚੋਟੀ ਦਾ ਸਕੋਰਰ</big>''' [[ਤਸਵੀਰ:Robert_Lewandowski_2018,_JAP-POL_(cropped).jpg|thumb|[[2018 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਵਿੱਚ ਪੋਲੈਂਡ ਲਈ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ]] 5 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ ਅਰਮੀਨੀਆ 'ਤੇ 6-1 ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਹੈਟ੍ਰਿਕ ਬਣਾਈ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਲਈ ਆਪਣੇ ਗੋਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 50 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤੀ, ਪੋਲੈਂਡ ਲਈ ਆਲ-ਟਾਈਮ ਟਾਪ ਸਕੋਰਰ ਬਣਨ ਲਈ ਵਲੋਡਜ਼ਿਮੀਅਰਜ਼ ਲੁਬਾੰਸਕੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ 48 ਗੋਲਾਂ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਰਿਕਾਰਡ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite news|url=http://www.espnfc.com/poland/story/3221099/robert-lewandowski-becomes-polands-all-time-leading-scorer|title=Robert Lewandowski becomes Poland's all-time leading scorer|date=5 October 2017|work=[[ESPN FC]]|access-date=5 October 2017|publisher=ESPN Inc.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.uefa.com/european-qualifiers/news/newsid=2497563.html|title=Lewandowski breaks Ronaldo's European Qualifiers goal record}}</ref> 8 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ ਉੱਤੇ 4-2 ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਲਈ ਉਸਦੇ ਗੋਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 51 ਹੋ ਗਈ।<ref name="Bundesliga">{{Cite news|url=http://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-sets-world-cup-qualifying-goal-record-ahead-of-ronaldo-461228.jsp|title=Bayern Munich's Robert Lewandowski sets European scoring record for Poland|date=10 October 2017|work=Bundesliga.com|access-date=10 October 2017|publisher=Bundesliga}}</ref> ਉਸਨੇ 2018 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਕੁੱਲ 16 ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਲਈ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ।<ref name="Bundesliga" /> ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਕਤਰ ਵਿੱਚ [[2022 ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਪਹਿਲੀ ਗੇਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਪੈਨਲਟੀ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਗਿਆ;<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/sport/football/63631782|title=Lewandowski misses penalty as Mexico hold Poland|work=BBC Sport|access-date=2022-11-23|language=en-GB}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਦੂਜੇ ਮੈਚ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ [[ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਗੋਲ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/sport/football/63685897|title=Lewandowski scores first World Cup goal in Poland win|last=Howarth|first=Matt|date=26 November 2022|work=BBC Sport|access-date=26 November 2022|language=}}</ref> == ਖੇਡਣ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ == [[ਤਸਵੀਰ:20190428_DFL_1._Bundesliga_FCN_-_FCB_850_0565.jpg|left|thumb|ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ 2019 ਵਿੱਚ FC ਨਰਨਬਰਗ ਵਿਰੁੱਧ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ]] ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਟ੍ਰਾਈਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/50145108|title=Robert Lewandowski: Is the Bayern Munich player the world's best striker right now?|date=22 October 2019|work=BBC Sport|access-date=20 August 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/manuelveth/2020/08/08/lewandowski-underlines-status-as-worlds-best-striker-in-win-over-chelsea/|title=Lewandowski Underlines Status As World's Best Striker In Win Over Chelsea|last=Veth|first=Manuel|website=Forbes|access-date=20 August 2020}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.thetimes.co.uk/article/robert-lewandowski-the-planet-s-best-striker-deserves-european-glory-with-bayern-munich-7bqrhtxlw|title=Robert Lewandowski – the planet's best striker – deserves European glory with Bayern Munich|last=Gheerbrant|first=James|work=The Times|access-date=20 August 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-world-s-best-striker-456853.jsp|title=Bayern Munich's Robert Lewandowski the world's best striker?|website=bundesliga.com|access-date=20 August 2020}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਨਵੰਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.fourfourtwo.com/features/best-strikers-in-the-world-ronaldo-lewandowski-harry-kane|title=Ranked! The 10 best strikers in the world|date=27 November 2019|website=FourFourTwo|access-date=20 August 2020}}</ref> ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸੈਂਟਰ-ਫਾਰਵਰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.90min.com/posts/robert-lewandowski-football-great-record-bayern-opinion|title=Robert Lewandowski continues to cement his record as one of the greats|last=Jackson|first=Ross|date=22 May 2021|publisher=90min.com|access-date=19 June 2021}}</ref> ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਹੀ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਫਿਨਸ਼ਰ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਗੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ''ਲੇਵਾਂਗੋਆਲਸਕੀ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sports-king.com/nicknames.php?q=lewangoalski|title=LewanGOALski Nickname - What does it mean and how did it come about? - Player Biography and Profile|website=www.sports-king.com|access-date=30 May 2022}}</ref> ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੋਲ ਫਾਰਵਰਡ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਨੰਬਰ ਨੌਂ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਗੁਣ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਉਚਾਈ, ਤਾਕਤ, ਸੰਤੁਲਨ, ਗਤੀ, ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਹਾਰਤ।<ref>{{Cite web|url=http://www.espnfc.co.uk/blog/tactics-and-analysis/67/post/2653540/how-robert-lewandowski-became-this-seasons-deadliest-striker|title=How Robert Lewandowski became this season's deadliest striker|last=Haugstad|first=Thore|date=10 October 2015|website=ESPN FC|access-date=16 July 2016}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੈਨਲਟੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ-ਪੋਚਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਸੂਝ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੂਟ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ, ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੈਰ ਨਾਲ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਾਟ, ਉਸਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਕਨੀਕੀ ਹੁਨਰ, ਤੇਜ਼ ਪੈਰ, ਨਿਪੁੰਨ [[ਡ੍ਰਿਬਲਿੰਗ|ਡ੍ਰਾਇਬਲਿੰਗ]], ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਕਾਰਨ।, ਅਤੇ ਸਰੀਰਿਕ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਦੇ ਨਾਲ ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਗੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਉਪਯੋਗੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਲਈ ਫਾਊਲ ਜਿੱਤਦਾ ਹੈ; ਅਕਸਰ ਇਕੱਲੇ- ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਜਾਂ ਆਊਟ-ਐਂਡ-ਆਊਟ ਸਟ੍ਰਾਈਕਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ। ਉਹ ਗੇਂਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ-ਦਰ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਵੀ ਬਾਹਰ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਿੱਚ 'ਤੇ ਡੂੰਘੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਟੀਮ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕੇ, ਜਾਂ ਦੇਰ ਨਾਲ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹਮਲਾਵਰ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਡਿਫੈਂਡਰਾਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ. ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਇੱਕ ਸਹੀ ਜੁਰਮਾਨਾ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਠੰਡਾ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ; ਉਹ ਲੰਬੀ ਰੇਂਜ ਤੋਂ ਸਕੋਰ ਕਰਨ ਦੇ ਵੀ ਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਅਤੇ ਫ੍ਰੀ ਕਿੱਕ ਲੈਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੰਡਿਤਾਂ, ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਪਿਚ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮ-ਨੈਤਿਕਤਾ, ਤੰਦਰੁਸਤੀ, ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/bayern-munich/11928742/Robert-Lewandowski-how-he-became-the-most-prolific-striker-in-Europe.html|title=Robert Lewandowski: how he became the most prolific striker in Europe|last=Bull|first=JJ|date=20 October 2015|website=The Telegraph|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/bayern-munich/11928742/Robert-Lewandowski-how-he-became-the-most-prolific-striker-in-Europe.html|archive-date=10 January 2022|access-date=19 December 2016|url-access=subscription}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2422428.html|title=How brilliant is Bayern's Robert Lewandowski?|last=Koźmiński|last2=Röber|first2=Philip|date=17 November 2016|publisher=UEFA|access-date=19 December 2016}}</ref><ref name="Fortitude">{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2013/may/24/robert-lewandowski-goals-borussia-dortmund|title=Robert Lewandowski brings goals and fortitude to Borussia Dortmund|last=Christenson|first=Marcus|date=24 May 2013|website=The Guardian|access-date=19 December 2016}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://bleacherreport.com/articles/1653304-robert-lewandowski-to-bayern-munich-fc-bayern-reportedly-sign-polish-striker|title=Robert Lewandowski to Bayern Munich: FC Bayern Sign Polish Striker|last=Rapp|first=Timothy|date=4 January 2014|publisher=Bleacher Report|access-date=25 April 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/philippe-coutinho-lewandowski-alaba-bayern-munich-best-free-kick-takers-7654|title=Philippe Coutinho, Robert Lewandowski and David Alaba: Do Bayern Munich have the best free-kick takers?|publisher=bundesliga.com|access-date=25 April 2021}}</ref> == ਫੁੱਟਬਾਲ ਦੇ ਬਾਹਰ == '''<big>ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ</big>''' ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਫੁਟਬਾਲਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਰਾਬਰਟ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ।<ref name="Fortitude2">{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2013/may/24/robert-lewandowski-goals-borussia-dortmund|title=Robert Lewandowski brings goals and fortitude to Borussia Dortmund|last=Christenson|first=Marcus|date=24 May 2013|website=The Guardian|access-date=19 December 2016}}</ref> ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਕਰਜ਼ੀਜ਼ਟੋਫ (2005 ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ),<ref>{{Cite web|url=http://www.2x45.info/aktualnosci/17751/lewandowski-ojciec-zmarl-w-2005-roku-wszystkie-gole-dedykuje-jemu/|title=Lewandowski: Ojciec zmarł w 2005 roku. Wszystkie gole dedykuję jemu|last=Michalak|first=Przemysław|date=16 June 2013|publisher=2x45 Info|access-date=29 ਨਵੰਬਰ 2022|archive-date=30 ਅਕਤੂਬਰ 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231030215157/http://www.2x45.info/aktualnosci/17751/lewandowski-ojciec-zmarl-w-2005-roku-wszystkie-gole-dedykuje-jemu/|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਪੋਲਿਸ਼ [[ਜੂਡੋ (ਖੇਡ)|ਜੂਡੋ]] ਚੈਂਪੀਅਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਟਨਿਕ ਵਾਰਸਾ ਲਈ ਫੁੱਟਬਾਲ ਵੀ ਖੇਡਿਆ।<ref name="background">{{Cite news|url=http://www.bild.de/BILD/sport/fussball/bundesliga/vereine/dortmund/2010/07/08/bvb-star-robert-lewandowski/lars-ricken-und-matthias-sammer-sind-meine-idole.html|title=Ricken und Sammer sind meine Idole|last=Schuth|first=Joachim|date=7 July 2010|work=[[Bild]]|access-date=13 July 2010|last2=Weiler|first2=Jörg|language=de|archive-date=22 ਜੁਲਾਈ 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100722145035/http://www.bild.de/BILD/sport/fussball/bundesliga/vereine/dortmund/2010/07/08/bvb-star-robert-lewandowski/lars-ricken-und-matthias-sammer-sind-meine-idole.html|url-status=dead}}</ref> ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਇਵੋਨਾ, AZS ਵਾਰਸਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ [[ਵਾਲੀਬਾਲ]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀਜ਼ੈਂਟ ਲੇਜ਼ਨੋ ਦੀ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref name="background" /> ਉਸਦੀ ਭੈਣ, ਮਿਲੀਨਾ, ਵਾਲੀਬਾਲ ਵੀ ਖੇਡਦੀ ਹੈ ਅਤੇ U21 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। <ref name="background" /> ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ, ਅੰਨਾ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕਾ ਨੇ 2009 [[ਕਰਾਟੇ]] ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ।<ref name="background2">{{Cite news|url=http://www.bild.de/BILD/sport/fussball/bundesliga/vereine/dortmund/2010/07/08/bvb-star-robert-lewandowski/lars-ricken-und-matthias-sammer-sind-meine-idole.html|title=Ricken und Sammer sind meine Idole|last=Schuth|first=Joachim|date=7 July 2010|work=[[Bild]]|access-date=13 July 2010|last2=Weiler|first2=Jörg|language=de|archive-date=22 ਜੁਲਾਈ 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100722145035/http://www.bild.de/BILD/sport/fussball/bundesliga/vereine/dortmund/2010/07/08/bvb-star-robert-lewandowski/lars-ricken-und-matthias-sammer-sind-meine-idole.html|url-status=dead}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 22 ਜੂਨ 2013 ਨੂੰ ਸੇਰੋਕ ਵਿੱਚ ਚਰਚ ਆਫ਼ ਦੀ ਅਨਾਊਨਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਬਲੈਸਡ ਵਰਜਿਨ ਮੈਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਹਨ: ਕਲਾਰਾ (ਜਨਮ ਮਈ 2017)<ref>{{Cite web|url=http://www.spiegel.de/panorama/leute/fc-bayern-muenchen-robert-lewandowski-ist-vater-geworden-a-1146126.html|title=Stolzer Papa von Klara|date=4 May 2017|website=Der Spiegel|language=de|trans-title=Proud Dad of Klara|access-date=4 May 2017}}</ref> ਅਤੇ ਲੌਰਾ (ਜਨਮ ਮਈ 2020)।<ref>{{Cite web|url=https://www.en24.news/en/2020/05/robert-lewandowski-second-daughter-born-welcome-to-the-world-laurahtml|title=Robert Lewandowski: Second daughter born – 'Welcome to the world, Laura'|date=6 May 2020|website=En24 News|access-date=6 May 2020}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਨਵੰਬਰ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਆਪਣੇ ਮੂਲ [[ਪੋਲਿਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੋਲਿਸ਼]] ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਵੀ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Eep--Dny8oc|title=Leadership League: Robert Lewandowski {{!}} Leadership League|website=CNBC International TV|access-date=19 July 2020}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Sp_Yk5d8I1Y|title=FC Bayern Press Conference w/ Robert Lewandowski {{!}} ReLive|website=FC Bayern Munich|access-date=19 July 2020}}</ref> '''<big>ਪਰਉਪਕਾਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰ</big>''' [[ਤਸਵੀਰ:Mural_ul._Rostka_w_Chorzowie_-_Lewandowski,_Cieślik,_Lubański_-_2_(Lewandowski_cropped).jpg|thumb|ਚੋਰਜ਼ੋ, 2019 ਵਿੱਚ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ]] ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ, ਅੰਨਾ, ਨੇ ਵਾਰਸਾ ਵਿੱਚ ਚਿਲਡਰਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਹੈਲਥ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਸਮੇਤ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 25 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਅੰਨਾ ਦੇ ਜਨਮਦਿਨ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੌਰਾਨ 150,000 ਤੋਂ ਵੱਧ [[ਪੋਲੈਂਡੀ ਜ਼ਵੋਤੀ|PLN]] ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। 2018.<ref>{{Cite news|url=https://wiadomosci.onet.pl/kraj/wiemy-ile-lewandowscy-zebrali-na-balu-urodzinowym-i-na-co-pojda-pieniadze/5nv6ysp|title=Wiemy, ile Lewandowscy zebrali na balu urodzinowym i na co pójdą pieniądze|last=Halicki|first=Piotr|date=29 August 2018|work=[[Onet.pl]]|access-date=5 June 2019|publisher=[[Ringier#Joint Venture with Axel Springer in Eastern Europe|Ringier Axel Springer Polska]]|location=Warsaw|language=pl|trans-title=We know, how much Lewandowscy raised at the birthday party and on what the money goes for}}</ref> ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ ਹੇਲ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੇ ਲੜਕੇ ਸਾਈਪ੍ਰੀਅਨ ਗਾਵੇਲ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ 100,000 PLN ਦਾਨ ਵੀ ਕੀਤਾ;<ref>{{Cite news|url=https://sport.onet.pl/ofsajd/faceci/piekny-gest-lewandowskiego-przekazal-100-tys-zl-na-leczenie-chorego-chlopca/2vkmt4|title=Piękny gest Lewandowskiego. Przekazał 100 tys. zł na leczenie chorego chłopca|date=11 December 2016|work=[[Onet.pl]]|access-date=5 June 2019|publisher=[[Ringier#Joint Venture with Axel Springer in Eastern Europe|Ringier Axel Springer Polska]]|location=Warsaw|language=pl|trans-title=Beautiful gesture from Lewandowski. He donated 100 thousand zł for the ill boy's treatment}}</ref> ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਚੈਰਿਟੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਾਂ ਨਿੱਜੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਨਲਾਈਨ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.przegladsportowy.pl/inne-dyscypliny/sportowcy-graja-z-24-wosp/wdesdcy|title=Bilet VIP na Polaków, buty Lewandowskiego, trening z Jędrzejczyk. Sportowcy z WOŚP|date=9 January 2016|work=Przegląd Sportowy|access-date=5 June 2019|publisher=[[Ringier#Joint Venture with Axel Springer in Eastern Europe|Ringier Axel Springer Polska]]|location=Warsaw|language=pl|trans-title=VIP ticket for Poles, Lewandowski's boots, training with Jędrzejczyk. Sportspeople with WOŚP}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.tvn24.pl/wosp-2018/lewandowski-wystawil-siebie-z-70-tysiecy-klockow,805157.html|title=Lewandowski wystawił... siebie. Z 70 tysięcy klocków|last=Czekała|first=Filip|date=14 January 2018|work=[[TVN24]]|access-date=5 June 2019|publisher=[[TVN Group]]|location=Warsaw|language=pl|trans-title=Lewandowski listed... himself. From 70 thousand bricks}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://sportowefakty.wp.pl/pilka-nozna/801117/aukcja-wosp-olbrzymie-pieniadze-za-spotkanie-i-lunch-z-robertem-lewandowskim|title=Aukcja WOŚP: olbrzymie pieniądze za spotkanie i lunch z Robertem Lewandowskim|last=Kubiak|first=Igor|date=24 January 2019|work=[[Wirtualna Polska|WP SportoweFakty]]|access-date=5 June 2019|location=Warsaw|language=pl|trans-title=WOŚP auction: Huge money for meeting and lunch with Robert Lewandowski}}</ref> ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ, ਅੰਨਾ, ਨੇ COVID-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ €1 ਮਿਲੀਅਨ ਦਾਨ ਕੀਤੇ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-donates-1-million-euro-combat-coronavirus-10642|title=Bayern Munich's Robert Lewandowski donates 1 million Euros to combat coronavirus pandemic|access-date=29 March 2020}}</ref> ਪਰਉਪਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ, ਈ-ਕਾਮਰਸ ਅਤੇ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੋਟੋਸ ਵੈਂਚਰ ਕੈਪੀਟਲ, ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਜਿਸਦਾ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੇਅਰਧਾਰਕ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://businessinsider.com.pl/finanse/na-czym-zarabia-robert-lewandowski/tcvgyyq|title=Biznesowa jedenastka Roberta Lewandowskiego. W co inwestuje polski piłkarz?|last=Szewczak|first=Natalia|date=1 September 2017|work=[[Business Insider]] Polska|access-date=5 June 2019|publisher=[[Ringier#Joint Venture with Axel Springer in Eastern Europe|Ringier Axel Springer Polska]]|location=Warsaw|language=pl|trans-title=Robert Lewandowski's business eleven. What Polish footballer invests in?}}</ref> ਉਹ ਸਟੋਰ9_ ਦਾ ਵੀ ਮਾਲਕ ਹੈ, ਇੱਕ ਏਜੰਸੀ ਜੋ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.pl/wiadomosci/stor9_-firma-roberta-lewandowskiego-marketing-roberta-i-anny-lewandowskich/pbfjs0y|title=Lewandowscy stawiają na marketing. Nowy biznes najlepszego polskiego piłkarza|last=Domaradzki|first=Krzysztof|date=21 June 2017|work=[[Forbes]]|access-date=5 June 2019|publisher=[[Ringier#Joint Venture with Axel Springer in Eastern Europe|Ringier Axel Springer Polska]]|location=Warsaw|language=pl|trans-title=Lewandowscy bet on marketing. New business of the best Polish footballer}}</ref> '''<big>ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਦਿੱਖ</big>''' 2013 ਵਿੱਚ, ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੇ ਨਾਈਕੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ।<ref>{{Cite web|url=https://sportskhabri.com/player-profile-robert-lewandowski/|title=ROBERT LEWANDOWSKI - Sponsors {{!}} Endorsements {{!}} Salary {{!}} Net Worth {{!}} Notable Honours {{!}} Charity Work|last=Staff|date=14 September 2021|website=SportsKhabri|language=en-US|access-date=20 July 2022}}</ref> [[ਲਿਓਨਲ ਮੈਸੀ|ਲਿਓਨਲ ਮੇਸੀ]] ਦੇ ਨਾਲ, EA Sports ' ''FIFA 15'' ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਦੇ ਪੋਲਿਸ਼ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੇ ਕਵਰ 'ਤੇ ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। <ref>{{Cite news|url=http://polygamia.pl/Polygamia/1,107162,16476830,Robert_Lewandowski_na_okladce_FIFA_15__a_Szpakowski.html|title=Robert Lewandowski na okładce FIFA 15, a Szpakowski i Szaranowicz na stanowisku komentatorskim|last=Kosman|first=Marcin|date=14 August 2014|work=Polygamia|access-date=3 July 2015|language=pl|trans-title=Robert Lewandowski on the cover of FIFA 15, with Szpakowski and Szaranowicz on commentary|archive-date=21 ਜਨਵਰੀ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160121212249/http://polygamia.pl/Polygamia/1,107162,16476830,Robert_Lewandowski_na_okladce_FIFA_15__a_Szpakowski.html|dead-url=yes}}</ref> ਲੇਵਾਂਡੋਵਸਕੀ ਦਾ "ਐਕਸ" ਗੋਲ ਜਸ਼ਨ —ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇੰਡੈਕਸ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ— ''ਫੀਫਾ 18'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.fourfourtwo.com/features/how-do-12-new-fifa-18-celebrations-plus-more-our-favourites|title=How to do the 12 new FIFA 18 celebrations – plus more of our favourites|work=FourFourTwo|access-date=21 February 2022}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * FC ਬਾਯਰਨ ਮਿਊਨਿਖ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ [https://fcbayern.com/en/teams/first-team/robert-lewandowski ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211127041957/https://fcbayern.com/en/teams/first-team/robert-lewandowski |date=2021-11-27 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hCards]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hAudio microformats]] estl74na21ef2vl1o4gxznvi00m7ddw 0 147606 750084 628000 2024-04-11T04:57:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">ਸਲੀਹਾ ਮਹਿਮੂਦ-ਅਹਿਮਦ</div><br /><br /><div class="honorific-suffix" style="font-size: 77%; font-weight: normal; display:inline;"></div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਜਨਮ | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline">ਸਲੀਹਾ ਮੁਹੰਮਦ ਅਹਿਮਦ</div>23 ਅਕਤੂਬਰ 1987 (ਉਮਰ 35)<div class="birthplace" style="display:inline">ਵਾਟਫੋਰਡ, [[ਇੰਗਲੈਂਡ]], ਯੂ.ਕੇ</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਕਿੱਤੇ | class="infobox-data role" |ਡਾਕਟਰ, ਸ਼ੈੱਫ |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਸਾਲ ਸਰਗਰਮ | class="infobox-data" |2017–ਮੌਜੂਦਾ |- ! class="infobox-label" scope="row" |ਵੈੱਬਸਾਈਟ | class="infobox-data" |<span class="official-website"><span class="url">[https://www.salihacooks.com/ Official website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221226165757/https://www.salihacooks.com/ |date=2022-12-26 }}</span></span> |} '''ਡਾ: ਸਲੀਹਾ ਮਹਿਮੂਦ-ਅਹਿਮਦ''' (ਜਨਮ 23 ਅਕਤੂਬਰ 1987) ਇੱਕ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੋਕ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼]] ਸ਼ੈੱਫ ਅਤੇ 2017 ਵਿੱਚ [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ|ਬੀਬੀਸੀ]] ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਸ਼ੈੱਫ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਜੇਤੂ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-39906449|title=Masterchef 2017: Doctor Saliha Mahmood-Ahmed wins title, 13 May 2017|date=13 May 2017|work=BBC News}}</ref> ਉਸ ਦਾ ਅੰਤਮ ਮੇਨੂ ਜੱਜਾਂ ਜੌਨ ਟੋਰੋਡ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਗ ਵੈਲੇਸ ਲਈ ਤਿੰਨ-ਕੋਰਸ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: * '''ਪਹਿਲਾ ਕੋਰਸ:''' [[ਕਾਜੂ]] ਅਤੇ [[ਧਨੀਆ]] ਹਰੀ [[ਚਟਣੀ|ਚਟਨੀ]], ਚਨੇ ਦੀ [[ਦਾਲ]] ਅਤੇ ਕਚੁੰਬਰ ਸਲਾਦ ਦੇ ਨਾਲ [[ਵੈਨਿਸਨ|ਵੇਨੀਸਨ]] [[ਸ਼ਮੀ ਕਬਾਬ]] * '''ਮੇਨ ਕੋਰਸ:''' ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਟਾਇਲ ਸੂਸ- ਵਾਇਡ ਡਕ ਬ੍ਰੈਸਟ, ਕਰਿਸਪੀ ਡਕ ਸਕਿਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਫ੍ਰੀਕੇਹ ਵ੍ਹੀਟਗ੍ਰੇਨ, ਸੁੱਕੀਆਂ ਬਾਰਬੇਰੀ, [[ਅਖਰੋਟ (ਬੀਜ)|ਅਖਰੋਟ]] ਅਤੇ ਧਨੀਆ, ਇੱਕ ਚੈਰੀ ਚਟਨੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਤਖ ਅਤੇ ਚੈਰੀ ਸਾਸ। * '''ਮਠਿਆਈ:''' [[ਕੇਸਰ]] ਗੁਲਾਬ ਜਲ ਅਤੇ ਇਲਾਇਚੀ ਪੰਨਾ ਕੋਟਾ, ਇੱਕ ਡੀਕੰਸਟਰਕਡ ਬਕਲਾਵਾ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੈਂਡੀਡ [[ਬਕਲਾਵਾ|ਪਿਸਤਾ]], ਪਿਸਤਾ ਸ਼ਹਿਦ, ਫਿਲੋ ਪੇਸਟਰੀ ਸ਼ਾਰਡਸ ਅਤੇ ਕੁਮਕੁਆਟਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਆਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਮਹਿਮੂਦ-ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਆਈਕਨਹੈਮ, ਮਿਡਲਸੈਕਸ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। == ਕਰੀਅਰ == ਉਸ ਨੇ ਬੀਕਨਸਫੀਲਡ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਫਾਰ ਗਰਲਜ਼ (ਲੜਕੀਆਂ ਲਈ ਵਿਆਕਰਣ ਸਕੂਲ) ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 2012 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਸਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਗੈਸਟ੍ਰੋਐਂਟਰੌਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸੇਂਟ ਮੈਰੀਜ਼ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ NHS ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਜੂਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਵਜੋਂ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਿਲਿੰਗਡਨ ਹਸਪਤਾਲ ਅਤੇ ਵਾਟਫੋਰਡ ਜਨਰਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਾਨੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਸਟਾਇਲ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। == ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ == * Khazana – A Treasure Trove of Modern Mughal Dishes (2018).<ref>{{Cite book|url=https://www.hodder.co.uk/titles/saliha-mahmood-ahmed/khazana/9781473678576//|title=Khazana published by Hodder & Stoughton, 20 September 2018|last=Ahmed|first=Saliha Mahmood|date=25 April 2019|work=Hodder & Stoughton Publishing Group|isbn=9781473678576}}</ref> ''Awarded Best New Cookbook by The Guardian'' (2019)<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/food/2019/oct/21/ofm-awards-2019-best-new-cookbook-khazana-saliha-mahmood-ahmed//|title=OFM Awards 2019: Best new cookbook – Khazana by Saliha Mahmood Ahmed, 21 October 2019|date=21 October 2019|website=The Guardian}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਮਹਿਮੂਦ-ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਗਸਤ 2013 ਤੋਂ ਉਸਮਾਨ ਅਹਿਮਦ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਵੀ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਹੈ, ਗੰਭੀਰ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬੇਟੇ ਆਸ਼ੀਰ ਦਾ ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-beds-bucks-herts-52092782?intlink_from_url=https://www.bbc.co.uk/news/topics/cxwk2743583t/masterchef&link_location=live-reporting-story|title=Coronavirus: MasterChef champion's husband misses son's birth|date=30 March 2020|work=BBC News}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{ਟਵਿਟਰ|/salihacooks}} * [https://www.instagram.com/salihacooks/ ਸਲੀਹਾ ਮਹਿਮੂਦ-ਅਹਿਮਦ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ] 'ਤੇ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles with hCards]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1987]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ੈੱਫ ਔਰਤਾਂ]] 170z3nt8thgu5qcqvmdv738uy4yeqzh 0 147845 750031 627940 2024-04-10T20:52:54Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Sector-17, Chandigarh | native_name = | native_name_lang = | other_name = | settlement_type = Retail hub | image_skyline = File:Sector-17 chandigarh.jpg | imagesize = 300px | image_alt = | image_caption = Sector-17 Chandigarh | nickname = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = India Chandigarh | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|30.73|N|76.78|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = District | subdivision_name1 = [[Chandigarh]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_total_km2 = | area_rank = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = | population_footnotes = | population_density_km2 = | population_rank = | population_demonym = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | timezone1 = Indian Standard Time | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]] | postal_code = 160017 | registration_plate = | blank1_name_sec1 = | blank1_info_sec1 = | website = | footnotes = | demographics1_info1 = English | official_name = ਰੁੜਕੀ }} '''ਸੈਕਟਰ-17''' ਜਾਂ '''ਰੁੜਕੀ''' [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚੂਨ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। <ref name="Hindustan Times">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/punjab/by-the-way-how-chandigarh-s-sector-17-is-stuck-with-its-self-image/story-DgaSeAdBwPRbfv0NFA7sNO.html|title=Story of Sector 17: Chandigarh's heart has grown older than the city|date=28 August 2016|website=Hindustan Times|access-date=2021-10-27}}</ref> ਇਹ ਝਰਨੇ ਅਤੇ ਸਟੋਰਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਰੁੱਖ-ਕਤਾਰ ਵਾਲਾ ਪੈਦਲ ਯਾਤਰੀ ਪਲਾਜ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੈਕਟਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ । == ਇਤਿਹਾਸ == ਸੈਕਟਰ-੧੭ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਥੀਏਟਰਾਂ (ਨੀਲਮ, ਜਗਤ, ਕੇਸੀ), ਦਫਤਰ, ਪਰੇਡ ਗਰਾਊਂਡ, ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਬੱਸ ਟਰਮੀਨਸ, ਜਨਰਲ ਡਾਕਘਰ ਅਤੇ ਕਈ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਰਿਟੇਲ ਹੱਬ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ੫੫ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ ਇਥੇ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/chandigarh/guest-column-reinvent-chandigarh-s-sector-17-the-bryant-park-way/story-eabHTkH09Ri1dpGdo0pNoM.html|title=Guest Column: Reinvent Chandigarh's Sector 17, the Bryant Park way|date=12 December 2020|website=Hindustan Times|access-date=2021-10-27}}</ref>ਸੈਕਟਰ-੧੭ ੨੪੦ ਕਿਲਿਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। == ਸਹੂਲਤਾਂ == '''ਸੈਕਟਰ-17''' ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਲਾਜ਼ਾ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਾਹਨ ਦੀ ''ਇਜਾਜ਼ਤ'' ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਰਕਿੰਗ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/chandigarh-sector-17-multi-level-parking-lot-launch-2791205/|title=Chandigarh Sector 17 multi-level parking lot launch today|date=9 May 2016|website=Indian Express|access-date=2021-10-27}}</ref> ਪਲਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੁਹਾਰਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://airportchandigarh.com/about-chandigarh/shopping/sector-17-chandigarh|title=Sector 17 Market in Chandigarh|website=airportchandigarh.com|access-date=2021-10-27}}</ref> ਇਹ ਨੋ-ਵੇਡਿੰਗ ਜ਼ੋਨ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/chandigarh/vendors-out-sec-17-plaza-a-walkers%E2%80%99-paradise-again-10303|title=Vendors out, Sec 17 Plaza a walkers' paradise again|website=Tribune India|access-date=2021-10-27}}</ref> ਇਥੋ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਬਹੂਤ ਸੋਨਾ ਹੈ । == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[:en:List_of_tourist_attractions_in_Chandigarh|List of tourist attractions in Chandigarh]] == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} 4gv5j3uyqh6ktrqvan7zp7nrkfbv7cc 750060 750031 2024-04-11T01:47:18Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Narveer Grewal|Narveer Grewal]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Sector-17, Chandigarh | native_name = | native_name_lang = | other_name = | settlement_type = Retail hub | image_skyline = File:Sector-17 chandigarh.jpg | imagesize = 300px | image_alt = | image_caption = Sector-17 Chandigarh | nickname = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = India Chandigarh | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coordinates = {{coord|30.73|N|76.78|E|display=inline,title}} | subdivision_type = Country | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = District | subdivision_name1 = [[Chandigarh]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_total_km2 = | area_rank = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = | population_as_of = | population_footnotes = | population_density_km2 = | population_rank = | population_demonym = | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | timezone1 = Indian Standard Time | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]] | postal_code = 160017 | registration_plate = | blank1_name_sec1 = | blank1_info_sec1 = | website = | footnotes = | demographics1_info1 = English }} '''ਸੈਕਟਰ-17''' ਜਾਂ '''ਸੈਕਟਰ-17 ਪਲਾਜ਼ਾ''' [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚੂਨ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। <ref name="Hindustan Times">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/punjab/by-the-way-how-chandigarh-s-sector-17-is-stuck-with-its-self-image/story-DgaSeAdBwPRbfv0NFA7sNO.html|title=Story of Sector 17: Chandigarh's heart has grown older than the city|date=28 August 2016|website=Hindustan Times|access-date=2021-10-27}}</ref> ਇਹ ਝਰਨੇ ਅਤੇ ਸਟੋਰਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਰੁੱਖ-ਕਤਾਰ ਵਾਲਾ ਪੈਦਲ ਯਾਤਰੀ ਪਲਾਜ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੈਕਟਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ । == ਇਤਿਹਾਸ == ਸੈਕਟਰ-੧੭ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਥੀਏਟਰਾਂ (ਨੀਲਮ, ਜਗਤ, ਕੇਸੀ), ਦਫਤਰ, ਪਰੇਡ ਗਰਾਊਂਡ, ਇੰਟਰ ਸਟੇਟ ਬੱਸ ਟਰਮੀਨਸ, ਜਨਰਲ ਡਾਕਘਰ ਅਤੇ ਕਈ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਰਿਟੇਲ ਹੱਬ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ੫੫ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ ਇਥੇ ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/chandigarh/guest-column-reinvent-chandigarh-s-sector-17-the-bryant-park-way/story-eabHTkH09Ri1dpGdo0pNoM.html|title=Guest Column: Reinvent Chandigarh's Sector 17, the Bryant Park way|date=12 December 2020|website=Hindustan Times|access-date=2021-10-27}}</ref>ਸੈਕਟਰ-੧੭ ੨੪੦ ਕਿਲਿਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। == ਸਹੂਲਤਾਂ == '''ਸੈਕਟਰ-17''' ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਲਾਜ਼ਾ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਾਹਨ ਦੀ ''ਇਜਾਜ਼ਤ'' ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਾਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਰਕਿੰਗ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/chandigarh-sector-17-multi-level-parking-lot-launch-2791205/|title=Chandigarh Sector 17 multi-level parking lot launch today|date=9 May 2016|website=Indian Express|access-date=2021-10-27}}</ref> ਪਲਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੁਹਾਰਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://airportchandigarh.com/about-chandigarh/shopping/sector-17-chandigarh|title=Sector 17 Market in Chandigarh|website=airportchandigarh.com|access-date=2021-10-27}}</ref> ਇਹ ਨੋ-ਵੇਡਿੰਗ ਜ਼ੋਨ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/chandigarh/vendors-out-sec-17-plaza-a-walkers%E2%80%99-paradise-again-10303|title=Vendors out, Sec 17 Plaza a walkers' paradise again|website=Tribune India|access-date=2021-10-27}}</ref> ਇਥੋ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਬਹੂਤ ਸੋਨਾ ਹੈ । == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[:en:List_of_tourist_attractions_in_Chandigarh|List of tourist attractions in Chandigarh]] == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} iprbk71h28ly9t14rb2pt77gfg135me 10 149233 750124 631457 2024-04-11T10:31:29Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Film- and television-related infobox templates | title = Film- and television-related infobox templates | listclass = hlist | state = {{{state|autocollapse}}} | group1 = [[Wikipedia:List of infoboxes#Film|Film]] | list1 = * [[Template:Infobox film|Film]] ** [[Template:Infobox film/short description|/short description]] * [[Template:Infobox film or theatre festival|Film or theatre festival]] * [[Template:Infobox art movement|Art movement]] * [[Template:Infobox cinema market|Cinema market]] * [[Template:Infobox movie quote|Movie quote]] | group2 = [[Wikipedia:List of infoboxes#Television|Television]] | list2 = * [[Template:Infobox television|Television]] * [[Template:Infobox television season|Television season]] ** [[Template:Infobox reality competition season|Reality competition season]] * [[Template:Infobox television episode|Television episode]] ** [[Template:Infobox television crossover episode|crossover]] *** [[Template:Infobox television crossover episode/part|/part]] ** ''[[Template:Infobox Doctor Who episode|Doctor Who]]'' ** ''[[Template:Infobox Futurama episode|Futurama]]'' ** ''[[Template:Infobox Simpsons episode|Simpsons]]'' * [[Template:Infobox animanga/Video|Animanga]] | group3 = Misc video | list3 = * ''[[Template:Infobox Paris by Night|Paris by Night]]'' * [[Template:Infobox machinima|Machinima]] | group4 = Industry | list4 = * [[Template:Infobox award|Award]] * [[Template:Infobox awards list|Awards list]] * [[Template:Infobox film awards|Film awards]] ** [[Template:Infobox film awards/link|/link]] ** [[Template:Infobox film awards/style|/style]] * [[Template:Infobox broadcasting network|Broadcasting network]] * [[Template:Infobox television channel|Television channel]] * [[Template:Infobox television station|Television station]] * [[Template:Infobox programming block|Programming block]] * [[Template:Infobox presenter|Presenter]] | group5 = [[Wikipedia:List of infoboxes#Photography|Technical]] | list5 = * [[Template:Infobox camera|Camera]] * [[Template:Infobox movie camera|Movie camera]] * [[Template:Infobox camera mount|Camera mount]] * [[Template:Infobox photographic lens|Photographic lens]] * [[Template:Infobox lens design|Lens design]] * [[Template:Infobox photographic film|Photographic film]] | group6 = [[Wikipedia:List of infoboxes#Fictional elements|Fiction]] | list6 = * [[Template:Infobox fictional artifact|Artifact]] * [[Template:Infobox character|Character]] ** [[Template:Infobox Doctor Who doctor|Doctor Who doctor]] ** [[Template:Infobox G.I. Joe character|''G.I. Joe'']] ** [[Template:Infobox soap character|Soap opera]] * [[Template:Infobox fictional family|Family]] ** [[Template:Infobox fictional family/member|Family member]] * [[Template:Infobox fictional location|Location]] * [[Template:Infobox fictional organisation|Organisation]] * [[Template:Infobox fictional race|Race]] * [[Template:Infobox fictional vehicle|Vehicle]] | group7 = Template modules | list7 = * [[Template:Infobox name module|Name module]] * [[Template:Based on|Based on]] * [[Template:Infobox person|Person]] * [[Template:Listen|Listen]] | group8 = Related | list8 = * [[Template:Infobox advertising|Advertising]] * [[Template:Infobox media franchise|Media franchise]] * [[Template:Infobox audio drama|Audio drama]] * [[Template:Infobox podcast|Podcast]] * [[Template:Infobox radio station|Radio station]] * [[Template:Infobox radio show|Radio show]] }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> 2yegt0fx4u38pp7e15yk2ahrjakzhoe 0 149814 750016 749784 2024-04-10T18:05:59Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki '''''ਮੁਲਾੱਕਰਮ''''' (ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ - '''ਛਾਤੀ ਕਰ'''), ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਰ ਸੀ ਜੋ ਨਾਦਰ, ਏਜ਼ਾਵਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ [[ਤਰਾਵਣਕੋਰ]] (ਅਜੋਕੇ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਕੇਰਲਾ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ) ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।{{Sfn|Nair|1986}} ਸਥਾਨਕ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਛਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਛਾਤੀ ਦਾ ਕਰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ 1859 ਤੱਕ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਉੱਪਰਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸ਼ਬਦ "ਛਾਤੀ ਕਰ" ਇੱਕ ਗਲਤ ਨਾਮ ਹੈ, ਅਤੇ ਧਾਰਨਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਛਾਤੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref group=web name="Gautam_2021"/><ref group=web name="BBC_20160802"/> == ਮੁੱਖ ਕਰ == "ਛਾਤੀ ਕਰ" (ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ''ਮੁਲਾੱਕਰਮ'' ਜਾਂ ''ਮੁਲਾੱ-ਕਰਮ'') ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਰ ਸੀ ਜੋ ਨਾਦਰਾਂ, ਏਜ਼ਾਵਰਾਂ ਅਤੇ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਟਰਾਂਵਨਕੋਰ ਦੇ [[ਤਰਾਵਣਕੋਰ|ਰਾਜ]] (ਅਜੋਕੇ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਕੇਰਲਾ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ) ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। {{sfn|Nair|1986|p=45}}<ref group=web name="Pillai_2019"/><ref group=web name="Iqbal_2020"/>{{refn|group=note|name=Headtax}} ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕਰ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਜ਼ਦੂਰ ਬਣ ਗਏ, ਲਗਭਗ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸਨ।{{sfn|Manilal|2012|p=3-4}}{{refn|group=note|name=Age14}} ਨੀਵੀਂ ਜਾਤ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦੌਲਤ ਜਾਂ ਆਮਦਨ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਕਰ ਅਦਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਤਾਲਾ-ਕਰਮ, "ਮੁੱਛ ਕਰ", ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।{{sfn|Nair|1986}}{{pn|date=August 2023}}{{sfn|Kattackal|1990|p=144}} == ਨੋਟਸ == <!-- C --> <!-- ChannarRevolt --> {{refn|group=note|name=ChannarRevolt|During the time of Travancore, uncovering one's breasts was revered as a symbolic token of homage from the lower castes towards the [[Forward caste|upper castes]]. A state-law prevented this covering, which served to demarcate the caste hierarchy in a prominent manner, and often served as the core locus of spontaneous rebellions by lower castes.{{sfn|Cohn|1996|p=140}}{{sfn|Hardgrave|1969|p=[https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard/page/55 55]-70}} Lower-caste women who covered their chest broke the caste-regulations, and could be fined by a Nair-council.{{sfn|Jain|2021}} Higher-class women, including Nair women, covered both shoulders and parts of the chesy with a shawl.<ref group=web name="NewsClick_2019_Re-writing"/><ref group=web name="AmrithLal2018"/> With the spread of [[Christianity]] in the 19th century, the Christian converts among the Nadar women started covering their upper body with long cloths, and gradually the Hindu Nadar women also started to wear the [[Nair]] breast cloth.{{sfn|Hardgrave|1969|p=[https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard/page/59 59]–62}}{{sfn|Hardgrave|1968}}<ref group=web name="AmrithLal2018"/> which led to violence between the upper caste and lower castes.<ref group=web name="NIE2009" /> From 1813 to 1859, several laws were enacted and removed by Travancore regarding the upper cloth issue.{{sfn|Cohn|1996|p=140}}{{sfn|Ponnumuthan|1996|p=109}} Several waves of violence continued for four decades.<ref group=web name="NIE2009"/> In 1859, under pressure from the [[Madras Presidency|Madras]] governor, the king issued a decree giving all Nadar women the right to cover their breasts,{{sfn|Cohn|1996|p=141}}{{sfn|Ross|2008|p=78}}{{sfn|Jones|1989|p=159}} though they were still not allowed to follow the style of the higher-class women.{{sfn|Ponnumuthan|1996|p=110}}{{sfn|Cohn|1996|p=141-142}}{{sfn|Kertzer|1988|p=113}}}} <!-- cover_breasts_tax --> {{refn|group=note|name=cover_breasts_tax|Tax to cover the breasts: * Divya Arya, BBC (2016): "Women from lower castes were not allowed to cover their breasts, and were taxed heavily if they did so."<ref group=web name="BBC"/> * {{harvnb|Allen|2018}}: "By the start of the 19th century the ordinary people of Travancore were being required to pay as many as 100 petty taxes, ranging from head tax, hut tax, marriage tax and taxes on the tools of one's trade to taxes on the family cow, goat or dog, wearing jewellery, staging festivals, growing moustaches, and above all what became known as the breast tax, mulakkaram, by which the women of lower social groups had to expose their breasts or pay a tax. The Brahmins, naturally, paid no tax at all." * {{harvnb|Jain|2021}}: "In the early nineteenth century, Travancore's State's council of "upper" caste Nair's imposed a "breast tax," or mulakkaram, that fined Nadar (formerly Shanar) men and women who covered their upper bodies like the "higher" castes.." }} <!-- H --> <!-- Headtax --> {{refn|group=note|name=Headtax|Headtax: {{harvnb|Krishna Iyer|1937}}: "The petty Raja used to give a silver-headed cane to the principal headman, who was then called ‘Perumban or 'caneman'. The head money was popularly known as 'thalakaram' in the case of males and 'mulakaram' in the case of females." * {{harvnb|Nair|1986|p=45}}: "The Pooja Raja in Travancore made the Malarayans pay money at the rate of one anna, two pies (8 pies) a head monthly as soon as they were able to work, and a similar sum of presence money besides certain quotas of fruits and vegetables and feudal service [....] The [[:Head tax|head money]] was called Thalakaram in the case of males and Mulakaram (breast money) in the case of females. * {{harvnb|Pillai|2019}}: "Nangeli too was recast. When Nangeli offered her breasts on a plantain leaf to the rajah's men, she demanded not the right to cover her breasts, for she would not have cared about this 'right' that meant nothing in her day. Indeed, the mulakkaram had little to do with breasts other than the tenuous connection of nomenclature. It was a poll tax charged from low-caste communities, as well as other minorities. Capitation due from men was the talakkaram—head tax—and to distinguish female payees in a household, their tax was the mulakkaram—breast tax. The tax was not based on the size of the breast or its attractiveness, as Nangeli's storytellers will claim, but was one standard rate charged from women as a certainly oppressive but very general tax."<ref group=web name="Pillai_2019"/> * Pillai, as quoted by Sabin Iqbal (13 aug. 2020): ""The Nangeli story, as it is related popularly today, is somewhat misunderstood. There was a poll-tax chargeable on avarnas by the state or the feudal lord, depending on where in Kerala we are speaking of, and this, for men, was called talakkaram, and for women, mulakkaram. Sometimes, it was simply called talappanam for everyone. But beyond nomenclature, it had no connection to the breasts, or to covering the breasts," says Pillai.<br />"She was not fighting for the right to cover herself, 'protect her modesty', or anything like that. She was resisting an oppressive, caste-based tax. The battle is about caste, not about virtue or the 'right' to cover up. That was not a 'right' in local eyes at all till the late 19th and early 20th centuries," he adds."<ref group=web name="Iqbal_2020"/>}} <!-- U --> <!-- upper-cloth --> {{refn|group=note|name=upper-cloth|Not allowed to wear upper cloth: * {{harvnb|Kattackal|1990|p=144}}: "In South India, until the 19th century, the 'low caste' men had to pay the 'head tax', and the 'low caste' women had to pay a 'breast tax' ('tala-karam' and 'mula-karam') to the government treasury. The still more shameful truth is that these women were not allowed to wear upper garments in public." * Pillai, as quoted by Gautam (2021): "...even royal women, including queens, did not cover their breasts in those days. "Not until the 1860s," says Manu Pillai, historian and author. What the upper castes carried instead was a shoulder cloth denoting their exalted stature.<ref group=web name="Gautam_2021"/>}} {{reflist|group=note|2|refs= <!-- A --> <!-- Age14 --> {{refn|group=note|name=Age14|Age fourteen: * {{harvnb|Manilal|2012|p=3-4}}: "One such infamous law that was in force in Travancore until as late as the first quarter of the 20th century was known as Mulakkaram, i.e., the law of breast tax. According to this law the avarna women, were to pay tax to the government for their breasts from the very time of their girlhood, when they start developing breasts.}} <!-- K --> <!-- "Kent" --> {{refn|group=note|name="Kent"|{{harvnb|Jain|2021}}: "In the early nineteenth century, Travancore's State's council of "upper" caste Nair's imposed a "breast tax," or mulakkaram, that fined Nadar (formerly Shanar) men and women who covered their upper bodies like the "higher" castes.."<br />Compare {{harvnb|Kent|2004|p=207-211}}: "Rulers in Travancore had, in fact, previously bestowed on select members of the elite class of Shanars (the Nadars proper) the privilege of wearing the breast cloth [...] [i]n Travancore, a council of "Sudra" (probably Nayar) leaders called the Pidagaikarars was responsible for enforcing [caste rules], as well as for adjudicating disputes that arose over the transgression of caste rules. Each year villages would send two or three delegates to an annual meeting of the body in Sucindram. This council would discuss whether individuals of their own and other castes "had adopted the costume, food, speech (provincialism or brogue) and general habits of the other class," and would mete out sanctions to transgressors."}} }} == ਹਵਾਲੇ == {{reflist|25em}} ===ਛਾਪੇ ਸਰੋਤ=== {{refbegin}} * {{Cite book | last =Allen | first =Charles | year =2017 | title =Coromandel: A personal history of South India | publisher =Little, Brown | isbn =9781408705391 | location =London | oclc =1012741451 | url =https://books.google.com/books?id=qutzDQAAQBAJ }} * {{cite journal | last1 =Allen | first1 =Charles | title =Who Owns India's History? A Critique of Shashi Tharoor's Inglorious Empire | date =7 August 2018 | journal =Asian Affairs | volume =49 | issue =3 | pages =355–369 | doi =10.1080/03068374.2018.1487685| s2cid =158949586 }} * {{Citation | last =Cohn | first =Bernard S. | year =1996 | title =Colonialism and Its Forms of Knowledge | publisher =Princeton University Press | isbn =9780691000435 | url =http://press.princeton.edu/titles/5870.html }} * {{cite journal| last=Hardgrave | first=Robert L. Jr. | year =1968 | title =The Breast-Cloth Controversy: Caste Consciousness and Social Change in Southern Travancore| url=https://archive.org/details/sim_indian-economic-and-social-history-review_1968-06_5_2/page/171 |journal=The Indian Economic & Social History Review|volume=5|issue=2|pages=171–187|doi=10.1177/001946466800500205|s2cid=143287605}} * {{cite book|last=Hardgrave|first=Robert L.|year=1969|title=The Nadars of Tamilnad|publisher=University of California Press|url=https://archive.org/details/nadarsoftamilnad0000hard|url-access=registration|oclc=12064}} * {{cite book |last =Jain |first =Kajri |date=March 2021 |title=Gods in the Time of Democracy |publisher=[[Duke University Press]]}} * {{Citation|last=Jones|first=Kenneth W.|title=Socio-Religious Reform Movements in British India|url=http://www.cambridge.org/nl/academic/subjects/history/south-asian-history/socio-religious-reform-movements-british-india|year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-24986-4}} <!-- K --> * {{cite book | last =Kattackal | first =Jacob | year =1990 | title =Comparative Religion | publisher =Oriental Institute of Religious Studies | url =https://books.google.com/books?id=O_MnAAAAYAAJ }} * {{Citation | last =Kent |first =Eliza F. | year =2004 | title =Converting Women: Gender and Protestant Christianity in Colonial South India | publisher =Oxford University Press}} * {{Citation|last=Kertzer|first=David I.|title=Ritual, Politics, and Power|url=http://www.davidkertzer.com/books/ritual-politics-and-power|year=1988|publisher=Yale University Press}} * {{Cite book | last =Krishna Iyer | first =L.A. | year =1937 | title =Travancore Tribes And Castes Vol. 1 | publisher =Superintendent, Government Pres | location =Thiruvananthapuram | url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.42706/page/n281/mode/2up}} <!-- K --> * {{Cite journal | last =Manilal | first =K.S. | date =15 November 2012 | title =Sikhism in Kerala: Forgotten Chapter in the Social History of the State | journal =Samagra | issn =0973-3906 | volume =8 | url =https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxjcmlrc2NzYW1hZ3JhfGd4OjE5OTc0YzhhNWRlN2Y2MDM }} * {{cite book | last1 =Nair | first1 =Adoor K. K. Ramachandran | year =1986 | title =Slavery in Kerala | publisher =Mittal Publications | url =https://books.google.com/books?id=03R1JWXcVYIC | language =en }} * {{Cite book | last =Pillai |first=Manu S. | year =2019 | author-link =Manu S. Pillai | title =The Courtesan, the Mahatma and the Italian Brahmin: Tales from Indian History | chapter =The woman with no breasts | publisher =Westland Publications | isbn =9789388689786 | location =Chennai}} * {{Citation | last =Ponnumuthan | first =Selvister | year =1996| title =The Spirituality of Basic Ecclesial Communities in the Socio-religious Context of Trivandrum/Kerala, India|publisher=Universita Gregoriana}} * {{Citation |last=Ross |first=Robert |title=Clothing: A Global History |year=2008 |publisher=Polity}} * {{cite journal |last=Santhosh |first=Keerthana |date=August 2017 |title=Condition of Women in Pre-Modern Travancore |journal=International Journal of Research Culture Society |volume=1 |issue=6 |url=http://ijrcs.rcsjournals.org/wp-content/uploads/2017/08/201708019.pdf |access-date=27 July 2021 |archive-date=22 April 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180422185251/http://ijrcs.rcsjournals.org/wp-content/uploads/2017/08/201708019.pdf}} * {{cite book | last =Yesudas | first =R. N. | year =1980 | title =The History of the London Missionary Society in Travancore, 1806–1908 | publisher =Kerala Historical Society | url =https://books.google.com/books?id=0oscAAAAMAAJ }} {{refend}} ===ਵੈੱਬ ਸਰੋਤ=== {{reflist|group=web|refs= <!-- A --> <!-- "AmrithLal2018" --> <ref group=web name="AmrithLal2018">{{Cite web|author =Amrith Lal |date=2018-10-18| title =Travancore parallel: the fight to wear an upper garment|website=The Indian Express|language=en-IN|url=https://indianexpress.com/article/explained/sabarimala-row-travancore-parallel-the-fight-to-wear-an-upper-garment-5406642/|access-date=2019-11-13}}</ref> <!-- B --> <!-- "BBC" --> <ref group=web name="BBC">{{Cite news|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-36891356|title=The woman who cut off her breasts to protest a tax|date=2016-07-28|access-date=2019-11-13|language=en-GB}}</ref> <!-- --> <ref group=web name="BBC_20160802">{{cite web | title=BBC makes news of a forgotten woman army from Murali's paintings | website=English Archives | date=2016-08-02 | url=https://englisharchives.mathrubhumi.com/news/offbeat/english-news-1.1249481 | access-date=2022-04-10}}</ref> <!-- G --> <!-- "Gautam_2021" --> <ref group=web name="Gautam_2021">Swati Gautam (14.01.21), [https://www.telegraphindia.com/culture/style/the-breast-tax-that-wasnt/cid/1803638 The breast tax that wasn't], The Telegraph Online</ref> <!-- I --> <!-- "Iqbal_2020" --> <ref group=web name="Iqbal_2020">Sabin Iqbal (13 Aug, 2020), [https://openthemagazine.com/cover-story/the-legend-of-nangeli/ The Legend of Nangeli], Open</ref> <!-- N --> <!-- "NIE2009" --> <ref group=web name="NIE2009">{{Cite web |author =unknown |title=A struggle for decent dress|website=The New Indian Express |url=https://www.newindianexpress.com/states/kerala/2009/jul/27/a-struggle-for-decent-dress-71376.html|access-date=2019-11-15}}</ref> <!-- "NewsClick_2019_Re-writing" --> <ref group=web name="NewsClick_2019_Re-writing">{{Cite web | website =NewsClick| author =ICF-team | date =2019-03-19 | title =Re-writing History, Saffronising Education: Remembering Nangeli Lest Government Makes Us Forget | language =en | url =https://www.newsclick.in/saffronisation-education-ncert-syllabus-drops-chapters|access-date=2019-11-13}}</ref> <!-- P --> <!-- "Palit_Wire" --> <ref group=web name="Palit2016">{{Cite web|url=https://thewire.in/education/cbse-removed-history-womens-caste-struggle|title=The CBSE Just Removed an Entire History of Women's Caste Struggle|website=The Wire|access-date=2019-11-13}}</ref> <!-- "Pillai_2017" --> <ref group=web name="Pillai_2017">Manu Pillai (February 18, 2017), [https://www.thehindu.com/society/history-and-culture/the-woman-who-cut-off-her-breasts/article17324549.ece The woman who cut off her breasts], The Hindu</ref> <!-- "Pillai_2019" --> <ref group=web name="Pillai_2019">{{Cite web|date=2019-11-03|title=Revisiting Nangeli, the Woman with No Breasts|url=https://www.newsclick.in/Nangeli-Basava-Manu-Pillai-Indian-History-Travancore-breast-tax|access-date=2021-01-15|website=NewsClick|language=en}}</ref> <!-- T --> <!-- "TH" --> <ref group=web name="TH">{{cite news|url=http://www.thehindu.com/news/cities/Kochi/200-years-on-nangelis-sacrifice-only-a-fading-memory/article5255026.ece|title=200 years on, Nangeli's sacrifice only a fading memory|last=Surendranath|first=Nidhi|date=21 October 2013|newspaper=The Hindu|access-date=15 April 2017}}</ref>}} cbrgjqj1ko3m5solqsy48rbc0jyabtj 0 151749 750093 731807 2024-04-11T06:57:54Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼ਿਲਪਾ ਰਾਨਾਡੇ''' (ਜਨਮ 1966) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ, ਐਨੀਮੇਟਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ<ref>{{Cite web |title=Animator Shilpa Ranade sets an example of 'When talent meets a cause' |url=https://thewire.in/69136/shilpa-example-stage-talent-meets-cause/ |access-date=2017-02-04}}</ref> ਅਤੇ ਅਕਾਦਮੀਸ਼ੀਅਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=The need for personal animation: A chat with IDC's professor Shilpa Ranade - AnimationXpressAnimationXpress |url=http://www.animationxpress.com/index.php/animation/the-need-for-personal-animation-a-chat-with-idcs-professor-shilpa-ranade |access-date=2016-09-04 |website=www.animationxpress.com}}</ref> ਉਹ 2001 ਤੋਂ ਆਈਆਈਟੀ ਬੰਬੇ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਫੈਕਲਟੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਚੈਨਲ 4, ਯੂਕੇ ਲਈ ਐਨੀਮੇਟਿਡ ਲਘੂ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਫਿਲਮ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web |title=Ms. Shilpa Ranade (India)Mumbai International Film Festival {{!}} Mumbai International Film Festival |url=http://miff.in/ms-shilpa-ranade-india/ |access-date=2017-02-04 |website=miff.in |language=en |archive-date=2017-02-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170205095909/http://miff.in/ms-shilpa-ranade-india/ |url-status=dead }}</ref> ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ<ref>{{Cite web |title=International Children's Film Festival ends in Hyderabad |url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2013-11-21/news/44326907_1_jury-prize-film-festival-golden-elephant-award |access-date=2016-09-04}}</ref> ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਗੂਪੀ ਗਵਈਆ ਬਾਘਾ ਬਜਈਆ ਉਸਦੀ ਆਖਰੀ ਪੂਰੀ-ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੀ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Will The Lunchbox do a Slumdog Millionaire? |url=http://indiatoday.intoday.in/story/india-is-shining-at-the-toronto-international-film-festival/1/308974.html |access-date=2016-09-04}}</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਫਿਲਮਾਂ ''ਨਜਾ ਗੋਜ਼ ਟੂ ਸਕੂਲ'' ਅਤੇ ''ਮਨੀਜ਼ ਡਾਈਂਗ'' ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Ramnath |first=Nandini |date= |title=Preview - Goopi Gawaiiya Bagha Bajaiiya |url=http://www.livemint.com/Leisure/NNIC5yWOhYCWNY207xcFuN/Preview--Goopi-Gawaiiya-Bagha-Bajaiiya.html |access-date=2016-09-04 |website=www.livemint.com |publisher=}}</ref><ref>{{Cite web |title=Let's animate the classroom |url=http://www.mid-day.com/articles/lets-animate-the-classroom/16644173 |access-date=2016-09-04}}</ref><ref>{{Cite web |last=Khurana |first=Chanpreet |date=2015-01-17 |title=Book Review: Petu Pumpkin: Tooth Troubles |url=http://www.livemint.com/Leisure/XkTTd4dn10DpINTAg2KoBJ/Book-Review-Petu-Pumpkin-Tooth-Troubles.html |access-date=2016-09-04}}</ref><ref>{{Cite web |date=2013-09-02 |title=Kumbh, Goopy & Partition stories in Toronto film fest {{!}} Latest News & Updates at Daily News & Analysis |url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-kumbh-goopy-partition-stories-in-toronto-film-fest-1883111 |access-date=2016-09-04 |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=DIFF 2014 to screen International Animation Package |url=http://www.thetibetpost.com/en/news/international/4206-diff-2014-to-screen-international-animation-package |access-date=2016-09-04 |website=www.thetibetpost.com |archive-date=2016-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160807095911/http://thetibetpost.com/en/news/international/4206-diff-2014-to-screen-international-animation-package |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=2014-09-17 |title=Freundschaft und Abenteuer |url=http://www.op-online.de/region/freundschaft-abenteuer-3866805.html |access-date=2016-09-04}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਡਰਾਇੰਗ ਅਤੇ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। 10ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸਰ ਜੇਜੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇਲਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਫਿਰ [[ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਮੁੰਬਈ|IIT ਬੰਬੇ]] ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1989 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਇਲਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਸਟਰ ਇਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ( ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ) ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।<ref name=":2">{{Cite web |title=Prof. Shilpa Ranade Industrial Design Centre, IIT Bombay |url=http://www.idc.iitb.ac.in/shilpa/ |access-date=2017-02-04 |website=www.idc.iitb.ac.in}}</ref> ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ,<ref name=":1" /> ਉਸਨੇ ਲੰਡਨ ਦੇ ਰਾਇਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਟ ਵਿੱਚ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਮ.ਫਿਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਥੀਸਿਸ 'ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਲਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ' 'ਤੇ ਸੀ।<ref name=":2" /> == ਕੈਰੀਅਰ == 2001 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਮੁੰਬਈ|ਆਈਆਈਟੀ ਬੰਬੇ]] ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬੈਚ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਇਆ<ref name=":3">{{Cite web |last=TLoS |date=2016-09-26 |title=Shilpa on the research animators do |url=https://thelifeofscience.com/2016/09/26/shilpa-on-the-research-that-animators-do/ |access-date=2017-02-04 |website=The Life of Science}}</ref> ਉਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਕਾਲਸਟਿਕ, ਏਕਲਵਿਆ, ਪ੍ਰਥਮ ਅਤੇ ਕਰਾਡੀ ਟੇਲਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Ms. Shilpa Ranade (India)Mumbai International Film Festival {{!}} Mumbai International Film Festival |url=https://miff.in/ms-shilpa-ranade-india/ |access-date=2020-07-04 |website=miff.in |archive-date=2020-07-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200704121406/https://miff.in/ms-shilpa-ranade-india/ |url-status=dead }}</ref> ਉਸਦੇ ਨਵੀਨਤਮ ਕਿਉਰੇਟੋਰੀਅਲ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਖੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ''ਪਲਾਂਟ ਲਾਈਫ'' ਅਤੇ ''ਚਾਈਲਡ ਫਾਰਮਰਜ਼'' । ਜਦੋਂ ਕਿ 'ਪਲਾਂਟ ਲਾਈਫ' ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਡਰਾਇੰਗ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਪੌਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, 'ਚਾਈਲਡ ਫਾਰਮਰਜ਼' ਵਿਦਰਭ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਲਈ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name=":0"/> 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਚਿਲਡਰਨ ਫਿਲਮ ਸੋਸਾਇਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ-ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੀ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਗੂਪੀ ਗਵਈਆ ਬਾਘਾ ਬਜਈਆ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।<ref name=":0"/> ਇਹ ਫਿਲਮ ਉਪੇਂਦਰ ਕਿਸ਼ੋਰ ਰਾਏਚੌਧਰੀ ਦੁਆਰਾ 1915 ਦੀ ਇੱਕ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਰੂਪਾਂਤਰ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਾਹਸ ਦੇ ਦੋ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੋਸਤਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੁਸਾਨ ਕੋਰੀਆ, MAMI ਇੰਡੀਆ, DIFF ਦੁਬਈ ਅਤੇ NYICFF ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name=":0" /> ਉਹ ਡਮਰੂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਕਾਲਸਟਿਕ, ਏਕਲਵਯ, ਪ੍ਰਥਮ ਅਤੇ ਕਰਾਡੀ ਟੇਲਜ਼ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।<ref name=":0"/> == ਫਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable" !ਸਾਲ ! ਫਿਲਮ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਵਰਣਨ ! ਅਵਾਰਡ |- | 1990 | ਮਨੀ ਦਾ ਮਰਨਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ, ਐਨੀਮੇਟਰ | ਐਨੀਮੇਟਡ ਛੋਟੀ ਫਿਲਮ (7 ਮਿੰਟ) | ਕ੍ਰਿਟਿਕਸ ਅਵਾਰਡ (1996)। ਬੰਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲਘੂ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ |- | 1997 | ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਬਚਪਨ | ਡਾਇਰੈਕਟਰ | ਐਨੀਮੇਟਡ ਲਘੂ ਫਿਲਮ (4 ਮਿੰਟ) | |- | 1999 | ਨਾਜਾ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ | ਡਾਇਰੈਕਟਰ | ਐਨੀਮੇਟਡ ਲਘੂ ਫਿਲਮ (7 ਮਿੰਟ) | |- | 2013 | ਗੂਪੀ ਗਵਈਆ ਬਾਘਾ ਬਜਈਆ | ਡਾਇਰੈਕਟਰ | ਐਨੀਮੇਟਡ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ (79 ਮਿੰਟ) ਸਰਵੋਤਮ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ (2013)। ASIFA ਅਵਾਰਡਜ਼ ਇੰਡੀਆ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡ (2013)। WIFTS ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵਿਜ਼ਨਰੀ ਅਵਾਰਡ ਸਰਬੋਤਮ ਭਾਰਤੀ ਐਨੀਮੇਟਡ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ (2014)। ਫਿੱਕੀ BAF ਅਵਾਰਡ |} == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1966]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] aq5q1ovbrjwnl8wdg8taew0nzfh4e8c 0 154506 750092 697983 2024-04-11T06:54:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ''' ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 3 ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ [[ਉਦੈਪੁਰ]], [[ਰਾਜਸਥਾਨ|ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ]], ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ। ਇਹ ਕੇਂਦਰ [[ਅਰਾਵਲੀ]] ਪਹਾੜਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਲਗਭਗ 70 ਏਕੜ ਭੂਮੀ ਦੇ ਇੱਕ ਬੇਦਾਗ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਕਬਾਇਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਕਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ, ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੈਂਪਾਂ ਅਤੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="r1">[http://www.shilpgram.in/Shilpgram-Udaipur.htm Shilpgram- introduction]</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Mandana_art_work_at_shilpgram.JPG|right|thumb|300x300px]] [[ਤਸਵੀਰ:Shilpgram_Udaipur_1.jpg|thumb| ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਉਦੈਪੁਰ]] [[ਤਸਵੀਰ:Shilpgram_Udaipur_3.jpg|left|thumb| ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਝੌਂਪੜੀ]] [[ਤਸਵੀਰ:Shilpgram_Udaipur_2.jpg|thumb| ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ, ਉਦੈਪੁਰ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਝੌਂਪੜੀ]] [[ਤਸਵੀਰ:Shilpgram_Udaipur_4.jpg|thumb| ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ, ਉਦੈਪੁਰ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਲਾਕਾਰ]] == ਵਰਣਨ == ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 8000 ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਓਪਨ-ਏਅਰ ਐਂਫੀਥਿਏਟਰ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਥੇ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਥੀਏਟਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਜ਼ੋਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਮੈਂਬਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਿੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਰਵਾਇਤੀ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਘਰੇਲੂ ਵਸਤੂਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੈਰਾਕੋਟਾ, ਟੈਕਸਟਾਈਲ, ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ, ਸਜਾਵਟੀ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਉਪਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਯਥਾਰਥਕ ਝਲਕ ਦੇਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਉਚਿਤ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਇੱਕ ਇੰਟਰਲਾਕਿੰਗ ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਥੀਮ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਪੈਟਰਨ ਵਿੱਚ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ [[ਮਾਰਵਾੜ]] ਦੇ ਜੁਲਾਹੇ ਭਾਈਚਾਰੇ, [[ਮੇਵਾੜ]] ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਅਤੇ [[ਭੀਲ]] ਅਤੇ ਸਹਿਰੀਆ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਕਿਸਾਨ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਜ ਦੀ ਆਪਣੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਹਨ, ਪੰਜ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜ [[ਗੋਆ]] ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ। [[ਤਸਵੀਰ:SHPGM1BV.jpg|thumb| ਪੇਂਡੂ ਕਲਾਕਾਰ - ਹਰ ਸਾਲ 10 ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਦਿਨ ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਪੈਨ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਲਾਕਾਰ ਇੱਥੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।]] == ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਤਿਉਹਾਰ == ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਫੈਸਟੀਵਲ<ref>{{Cite web |url=http://www.udaipur.rajasthan.gov.in/content/raj/udaipur/en/about-udaipur/festivals.html |title=Udaipur-Festivals |access-date=2023-03-01 |archive-date=2023-03-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301075315/https://www.udaipur.rajasthan.gov.in/content/raj/udaipur/en/about-udaipur/festivals.html |url-status=dead }}</ref> ਹਰ ਸਾਲ 21 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 31 ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਮੇਲਾ (''ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਮੇਲਾ'' ), ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ, ਹੱਥੀਂ ਬੁਣੇ ਕੱਪੜੇ, ਕਢਾਈ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਦਸਤਕਾਰੀ ਲਈ ਇੱਕ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੇਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਘੁਮਿਆਰਾਂ, ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕਾਟੇਜ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.udaipur.org.uk/fairs-festivals/about-shilpgram-fair.html Shilpgram Fair]</ref> ਫੈਸਟੀਵਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਭੋਜਨ ਸਟਾਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>[http://touristattractionsudaipur.com/shilpgram-mela-in-udaipur.aspx Shilpgram Mela] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151028212132/http://touristattractionsudaipur.com/shilpgram-mela-in-udaipur.aspx|date=28 October 2015}}</ref> == ਸ਼ਿਲਪਦਰਸ਼ਨ == ਸ਼ਿਲਪਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂਬਰ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਖਿੱਚਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਤੇ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਤੱਕ ਸਿੱਧੀ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਂਡੂ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:SHPGM3BV.jpg|left|thumb| ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਉਦੈਪੁਰ ਵਿਖੇ ਦਸਤਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ।]] [[ਤਸਵੀਰ:SHPGM2BV.jpg|center|thumb| ਸ਼ਿਲਪਗ੍ਰਾਮ ਵਿਖੇ ਸੈਲਾਨੀ ਆਏ ਅਤੇ ਊਠ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ।]] == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * https://www.udaipurblog.com/shilpgram-2018-udaipur.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230301075307/https://www.udaipurblog.com/shilpgram-2018-udaipur.html |date=2023-03-01 }} * http://www.shilpgram.in/Shilpgram-Udaipur.htm * http://www.rajasthantourism.gov.in/Destinations/Udaipur/Shilpgram.aspx [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ]] spt7u3ausiby5yufbh9fd15eb5p76tp 0 155628 750164 646958 2024-04-11T11:00:51Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki '''ਰਾਮਾਨੁਜ''' ({{Circa}} 1077 ਈਸਵੀ - 1157 ਈਸਵੀ), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਰਾਮਾਨੁਜਾਚਾਰੀਆ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਇੱਕ [[ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ|ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ]] ਸੀ। ਉਹ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।{{Sfn|Raman|2020|pp=195, 198-205}}{{Sfn|C. J. Bartley|2013|pp=1–4, 52–53, 79}}<ref name="Sydnor2012p20" /> ਭਗਤੀਵਾਦ ਲਈ ਉਸਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਭਕਤੀ ਲਹਿਰ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ।{{Sfn|C. J. Bartley|2013|pp=1–4, 52–53, 79}}<ref name="M-WRāmānuja" /><ref name="KulkeRothermund2004p149">{{cite book|author1=Hermann Kulke|author2=Dietmar Rothermund|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=RoW9GuFJ9GIC&pg=PA149|year=2004|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-32920-0|page=149}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਦੇ [[ਗੁਰੂ]] ਯਾਦਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਨ, ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਜੋ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ,<ref name=olivellehsarp10>{{cite book| author=Patrick Olivelle| title=The Samnyasa Upanisads : Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation: Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation|url=https://books.google.com/books?id=fB8uneM7q1cC&pg=PA10|year=1992|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-536137-7|pages=10–11, 17–18}}</ref> ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਭੇਦਭੇਦ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ।{{Sfn|Nicholson|2010}} ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਪਰੰਪਰਾ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦੀ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤਾਮਿਲ ਅਲਵਰਸ ਪਰੰਪਰਾ, ਵਿਦਵਾਨ ਨਥਾਮੁਨੀ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾਚਾਰੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਿਆ।{{Sfn|C. J. Bartley|2013}} ਰਾਮਾਨੁਜ [[ਵੇਦਾਂਤ]] ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟਦਵੈਤ ਸਬਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸਤਾਵਕ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ,{{Sfn|C. J. Bartley|2013}}{{Sfn|Carman|1974}} ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚੇਲੇ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਤਯਾਨਿਯ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਵਰਗੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਨ।<ref name=olivellehsarp10/> ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਖੁਦ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲਿਖਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੂਤਰ'' ਅਤੇ ''[[ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ|ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ '<nowiki/>]]'' ਤੇ ਭਾਸਯ, ਸਾਰੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ।{{Sfn|Carman|1994}} ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟਦਵੈਤ (ਯੋਗ ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦ) ਫਲਸਫੇ ਨੇ ਮਾਧਵਾਚਾਰੀਆ ਦੇ ਦ੍ਵੈਤ (ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਦਵੈਤਵਾਦ) ਫਲਸਫੇ, ਅਤੇ [[ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ|ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ]] ਦੇ ਅਦਵੈਤ (ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦ) ਫਲਸਫੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮਿਲ ਕੇ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵੇਦਾਂਤਿਕ ਥੀਲੋਸੀਅਮ 2 ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ।<ref name=williamindichcav1>{{cite book|author=William M. Indich|title=Consciousness in Advaita Vedanta|url=https://books.google.com/books?id=7ykZjWOiBMoC|year=1995|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-1251-2|pages=1–2, 97–102}}</ref><ref name=brucesullivan239>{{cite book|author=Bruce M. Sullivan|title=The A to Z of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=xU4ZdatgRysC|year=2001|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=978-0-8108-4070-6|page=239}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਭਗਤੀ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਰਾਮਾਨੁਜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ਨੂੰ]]) ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ [[ਗਿਆਨ ਮੀਮਾਂਸਾ|ਵਿਗਿਆਨਕ]] ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਤਮਾ (ਆਤਮਾ) ਅਤੇ [[ਬ੍ਰਹਮ|ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] (ਆਤਮਭੌਤਿਕ, ਅੰਤਮ ਹਕੀਕਤ) ਵਿੱਚ ਬਹੁਲਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ।<ref name=brucesullivan239/>{{Sfn|C. J. Bartley|2013|pp=1-2, 9-10, 76-79, 87-98}}<ref>{{cite book|author=Sean Doyle|title=Synthesizing the Vedanta: The Theology of Pierre Johanns, S.J.|url=https://books.google.com/books?id=-S7DJLnkwG4C|year=2006|publisher=Peter Lang|isbn=978-3-03910-708-7|pages=59–62}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Ramanujacharya.jpg|thumb| ਰਾਮਾਨੁਜ ਦੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾਕਾਰ ਦੀ ਛਾਪ ।]] ਰਾਮਾਨੁਜ ਦਾ ਜਨਮ [[ਚੋਲ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਅਧੀਨ ਸ਼੍ਰੀਪੇਰੰਬਦੂਰ (ਅਜੋਕੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਮਿਲ [[ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਵੈਸ਼ਨਵ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਹਾਜੀਓਗ੍ਰਾਫੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾ ਸੱਚ ਮੰਨਦੀ ਹੈ।<ref name="Sydnor2012p20">{{cite book|author=Jon Paul Sydnor|title=Rāmānuja and Schleiermacher: Toward a Constructive Comparative Theology|url=https://books.google.com/books?id=Ae4FBAAAQBAJ|year=2012|publisher=Casemate|isbn=978-0227680247|pages=20–22 with footnote 32}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਰਾਜ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਾਜੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਕਾਂਤੀਮਥੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਅਸੁਰੀ ਕੇਸ਼ਵ ਸੋਮਯਾਜੀ,<ref name=mishraegr/> ਸ਼੍ਰੀਪੇਰੰਬਦੂਰ ਵਿੱਚ, ਆਧੁਨਿਕ [[ਚੇਨਈ]], ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।{{Sfn|Jones|Ryan|2006}} ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤੀਰੁਵਧੀਰਾਈ ਤਾਰੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਚਿਥਿਰਾਈ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।{{Sfn|Narasimhacharya|2004}} ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ 1017-1137 ਈਸਵੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 120 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀ।{{Sfn|Carman|1994}} ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਤੇ 11ਵੀਂ ਅਤੇ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਤਾ ਦੁਆਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਾਰੀਖਾਂ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਮਾਨੁਜ 1077-1157 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਸਨ।<ref name=mishraegr>{{cite book|title=Rāmānuja (ca. 1077–ca. 1157) in ''Encyclopedia of Global Religion'' (Editors: Mark Juergensmeyer & Wade Clark Roof) |last=Mishra |first =Patit Paban| year=2012|doi=10.4135/9781412997898.n598|chapter=Ramanuja (ca. 1077–ca. 1157) |isbn=9780761927297 }}</ref>{{Sfn|Jones |Ryan |2006| p=352}}{{Sfn|Carman|1974|pp=27-28, 45}} ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ ਚਲੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਯਾਦਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref name="M-WRāmānuja"/><ref name=olivellehsarp10/><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Ramanuja|title=Ramanuja {{!}} Hindu theologian and philosopher|website=Encyclopædia Britannica|language=en|access-date=2019-04-05}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੁਰੂ ਅਕਸਰ ਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਉਪਨਿਸ਼ਦ|ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ]] ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਹਿਮਤ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।<ref name=mishraegr/><ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/religion/ramanujas-explanation/article5572704.ece|title=Ramanuja's explanation|date=2014-01-13|work=The Hindu|access-date=2019-04-05|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਅਤੇ ਯਾਦਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।<ref name="Sydnor2012p20"/><ref name=":0" /> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{commons|Ramanujacharya|ਰਾਮਾਨੁਜਾਚਾਰੀਆ}} imeorhj6j3qiuvkopah6j9nq1t3mgwm 750165 750164 2024-04-11T11:01:52Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਮੌਤ 1137]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਰਾਮਾਨੁਜ''' ({{Circa}} 1077 ਈਸਵੀ - 1157 ਈਸਵੀ), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਰਾਮਾਨੁਜਾਚਾਰੀਆ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਇੱਕ [[ਸੁਧਾਰ ਅੰਦੋਲਨ|ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ]] ਸੀ। ਉਹ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।{{Sfn|Raman|2020|pp=195, 198-205}}{{Sfn|C. J. Bartley|2013|pp=1–4, 52–53, 79}}<ref name="Sydnor2012p20" /> ਭਗਤੀਵਾਦ ਲਈ ਉਸਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬੁਨਿਆਦ ਭਕਤੀ ਲਹਿਰ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ।{{Sfn|C. J. Bartley|2013|pp=1–4, 52–53, 79}}<ref name="M-WRāmānuja" /><ref name="KulkeRothermund2004p149">{{cite book|author1=Hermann Kulke|author2=Dietmar Rothermund|title=A History of India|url=https://books.google.com/books?id=RoW9GuFJ9GIC&pg=PA149|year=2004|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-32920-0|page=149}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਦੇ [[ਗੁਰੂ]] ਯਾਦਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਨ, ਇੱਕ ਵਿਦਵਾਨ ਜੋ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ,<ref name=olivellehsarp10>{{cite book| author=Patrick Olivelle| title=The Samnyasa Upanisads : Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation: Hindu Scriptures on Asceticism and Renunciation|url=https://books.google.com/books?id=fB8uneM7q1cC&pg=PA10|year=1992|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-536137-7|pages=10–11, 17–18}}</ref> ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਭੇਦਭੇਦ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ।{{Sfn|Nicholson|2010}} ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਪਰੰਪਰਾ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦੀ ਅਦਵੈਤ ਵੇਦਾਂਤ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤਾਮਿਲ ਅਲਵਰਸ ਪਰੰਪਰਾ, ਵਿਦਵਾਨ ਨਥਾਮੁਨੀ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾਚਾਰੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਿਆ।{{Sfn|C. J. Bartley|2013}} ਰਾਮਾਨੁਜ [[ਵੇਦਾਂਤ]] ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟਦਵੈਤ ਸਬਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸਤਾਵਕ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ,{{Sfn|C. J. Bartley|2013}}{{Sfn|Carman|1974}} ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚੇਲੇ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਤਯਾਨਿਯ ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਵਰਗੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਨ।<ref name=olivellehsarp10/> ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਖੁਦ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲਿਖਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੂਤਰ'' ਅਤੇ ''[[ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ|ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ '<nowiki/>]]'' ਤੇ ਭਾਸਯ, ਸਾਰੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ।{{Sfn|Carman|1994}} ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟਦਵੈਤ (ਯੋਗ ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦ) ਫਲਸਫੇ ਨੇ ਮਾਧਵਾਚਾਰੀਆ ਦੇ ਦ੍ਵੈਤ (ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਦਵੈਤਵਾਦ) ਫਲਸਫੇ, ਅਤੇ [[ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ|ਆਦਿ ਸ਼ੰਕਰ]] ਦੇ ਅਦਵੈਤ (ਗੈਰ-ਦਵੈਤਵਾਦ) ਫਲਸਫੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮਿਲ ਕੇ ਤਿੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵੇਦਾਂਤਿਕ ਥੀਲੋਸੀਅਮ 2 ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ।<ref name=williamindichcav1>{{cite book|author=William M. Indich|title=Consciousness in Advaita Vedanta|url=https://books.google.com/books?id=7ykZjWOiBMoC|year=1995|publisher=Motilal Banarsidass|isbn=978-81-208-1251-2|pages=1–2, 97–102}}</ref><ref name=brucesullivan239>{{cite book|author=Bruce M. Sullivan|title=The A to Z of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=xU4ZdatgRysC|year=2001|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=978-0-8108-4070-6|page=239}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਭਗਤੀ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਰਾਮਾਨੁਜ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ਨੂੰ]]) ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ [[ਗਿਆਨ ਮੀਮਾਂਸਾ|ਵਿਗਿਆਨਕ]] ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਤਮਾ (ਆਤਮਾ) ਅਤੇ [[ਬ੍ਰਹਮ|ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] (ਆਤਮਭੌਤਿਕ, ਅੰਤਮ ਹਕੀਕਤ) ਵਿੱਚ ਬਹੁਲਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਆਤਮਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ।<ref name=brucesullivan239/>{{Sfn|C. J. Bartley|2013|pp=1-2, 9-10, 76-79, 87-98}}<ref>{{cite book|author=Sean Doyle|title=Synthesizing the Vedanta: The Theology of Pierre Johanns, S.J.|url=https://books.google.com/books?id=-S7DJLnkwG4C|year=2006|publisher=Peter Lang|isbn=978-3-03910-708-7|pages=59–62}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Ramanujacharya.jpg|thumb| ਰਾਮਾਨੁਜ ਦੀ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾਕਾਰ ਦੀ ਛਾਪ ।]] ਰਾਮਾਨੁਜ ਦਾ ਜਨਮ [[ਚੋਲ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਅਧੀਨ ਸ਼੍ਰੀਪੇਰੰਬਦੂਰ (ਅਜੋਕੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਮਿਲ [[ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਵੈਸ਼ਨਵ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਹਾਜੀਓਗ੍ਰਾਫੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਚੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਪਰੰਪਰਾ ਸੱਚ ਮੰਨਦੀ ਹੈ।<ref name="Sydnor2012p20">{{cite book|author=Jon Paul Sydnor|title=Rāmānuja and Schleiermacher: Toward a Constructive Comparative Theology|url=https://books.google.com/books?id=Ae4FBAAAQBAJ|year=2012|publisher=Casemate|isbn=978-0227680247|pages=20–22 with footnote 32}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਰਾਜ ਦੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਾਜੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਮਾਤਾ ਕਾਂਤੀਮਥੀ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਅਸੁਰੀ ਕੇਸ਼ਵ ਸੋਮਯਾਜੀ,<ref name=mishraegr/> ਸ਼੍ਰੀਪੇਰੰਬਦੂਰ ਵਿੱਚ, ਆਧੁਨਿਕ [[ਚੇਨਈ]], ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।{{Sfn|Jones|Ryan|2006}} ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤੀਰੁਵਧੀਰਾਈ ਤਾਰੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਚਿਥਿਰਾਈ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।{{Sfn|Narasimhacharya|2004}} ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ 1017-1137 ਈਸਵੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 120 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਸੀ।{{Sfn|Carman|1994}} ਸ਼੍ਰੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਤੇ 11ਵੀਂ ਅਤੇ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਤਾ ਦੁਆਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਾਰੀਖਾਂ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਾਮਾਨੁਜ 1077-1157 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਸਨ।<ref name=mishraegr>{{cite book|title=Rāmānuja (ca. 1077–ca. 1157) in ''Encyclopedia of Global Religion'' (Editors: Mark Juergensmeyer & Wade Clark Roof) |last=Mishra |first =Patit Paban| year=2012|doi=10.4135/9781412997898.n598|chapter=Ramanuja (ca. 1077–ca. 1157) |isbn=9780761927297 }}</ref>{{Sfn|Jones |Ryan |2006| p=352}}{{Sfn|Carman|1974|pp=27-28, 45}} ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਕਾਂਚੀਪੁਰਮ ਚਲੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਯਾਦਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref name="M-WRāmānuja"/><ref name=olivellehsarp10/><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Ramanuja|title=Ramanuja {{!}} Hindu theologian and philosopher|website=Encyclopædia Britannica|language=en|access-date=2019-04-05}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੁਰੂ ਅਕਸਰ ਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਉਪਨਿਸ਼ਦ|ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ]] ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਹਿਮਤ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।<ref name=mishraegr/><ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/religion/ramanujas-explanation/article5572704.ece|title=Ramanuja's explanation|date=2014-01-13|work=The Hindu|access-date=2019-04-05|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਰਾਮਾਨੁਜ ਅਤੇ ਯਾਦਵ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਮਾਨੁਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।<ref name="Sydnor2012p20"/><ref name=":0" /> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{commons|Ramanujacharya|ਰਾਮਾਨੁਜਾਚਾਰੀਆ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1137]] cgh1rn8ntgkpvbunhyy7kwmw4ku1413 0 155918 750022 655372 2024-04-10T19:19:21Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਰਿਜ਼ਵਾਨਾ ਯਾਸਮੀਨ''' (ਜਨਮ: 4 ਸਤੰਬਰ 1990) <ref name=":0">{{Cite web |date=2017-10-16 |title=Rizwana Yasmeen (Captain) |url=https://pakhockey.org/team/rizwana-yasmeen-captain/ |access-date=2020-11-19 |website=PHF |language=en-US |archive-date=2020-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201130105950/https://pakhockey.org/team/rizwana-yasmeen-captain/ |url-status=dead }}</ref> [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੀ ਇੱਕ ਫੀਲਡ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਨ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ <ref name=":0" /> <ref>{{Cite web |date=2017-10-16 |title=National Women Hockey Team |url=https://pakhockey.org/national-women-hockey-team/ |access-date=2020-11-19 |website=PHF |language=en-US |archive-date=2020-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201130101400/https://pakhockey.org/national-women-hockey-team/ |url-status=dead }}</ref> (ਨਵੰਬਰ 2020 ਤੱਕ) ਦੀ ਕਪਤਾਨ ਹੈ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਯਾਸਮੀਨ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ <ref name=":0"/> ਉਸਦੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਗੋਲਕੀਪਰ ਹੈ। === ਰਾਸ਼ਟਰੀ === ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯਾਸਮੀਨ WAPDA ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। <ref name=":1">{{Cite web |last=Reporter |first=The Newspaper's Sports |date=2016-08-13 |title=Wapda retain women’s hockey title |url=http://www.dawn.com/news/1277221 |access-date=2020-11-19 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> 2016 ਵਿੱਚ [[ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੀ ਸਰਵੋਤਮ ਗੋਲਕੀਪਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name=":1" /> === ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ === 2006 ਵਿੱਚ, ਯਾਸਮੀਨ [[ਕੁਆਲਾ ਲੁੰਪੁਰ|ਕੁਆਲਾਲੰਪੁਰ]], [[ਮਲੇਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ 2006 ਏਸ਼ੀਅਨ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਲਈ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਸਟੈਂਡਬਾਏ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। <ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Razia appointed Captain of Pakistan Women Hockey Team |url=http://old.paktribune.com/news/Razia-appointed-Captain-of-Pakistan-Women-Hockey-Team-144930.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230306161158/http://old.paktribune.com/news/Razia-appointed-Captain-of-Pakistan-Women-Hockey-Team-144930.html |archive-date=2023-03-06 |access-date=2020-11-20 |website=Paktribune |language=en }}</ref> 2010 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਬੈਂਕਾਕ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ 2010 ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। <ref name=":3">{{Cite web |title=Pakistan selects women's team {{!}} FIH |url=https://fih.ch/news/pakistan-selects-womens-team/ |access-date=2020-11-20 |website=fih.ch}}</ref> ਉਸਨੇ ਸਤੰਬਰ 2013 ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਕ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਦੂਜੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਾਕੀ ਚੈਲੇਂਜ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ 6 ਕੈਪਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ। <ref name=":4">{{Cite web |last= |first= |date= |title=Rizwana Yasmeen, FIH |url=https://www.worldcup2018.hockey/men/players/yasmeen-rizwana__56639__4068 |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date=2020-11-20 |website=www.worldcup2018.hockey}}</ref> 2016 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਉਸ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜੋ ਬੈਂਕਾਕ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚੌਥੇ ਮਹਿਲਾ ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ ਦੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ 'ਚ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ। <ref>{{Cite web |date=2016-10-06 |title=Pakistan women's hockey team creates history in AHF Women Cup |url=https://www.pakistankakhudahafiz.com/pakistan-womens-hockey-team-creates-history-ahf-women-cup/ |access-date=2020-11-20 |website=PKKH.tv |language=en-US |archive-date=2023-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230306161202/https://www.pakistankakhudahafiz.com/pakistan-womens-hockey-team-creates-history-ahf-women-cup/ |url-status=dead }}</ref> 2017 ਵਿੱਚ, ਯਾਸਮੀਨ ਨੂੰ [[ਬੰਦਰ ਸੇਰੀ ਬੇਗਵਾਨ|ਬਾਂਦਰ ਸੇਰੀ ਬੇਗਾਵਨ]], [[ਬਰੂਨਾਈ|ਬਰੂਨੇਈ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਾਕੀ ਚੈਲੇਂਜ ਲਈ ਕਪਤਾਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name=":2">{{Cite web |last=Reporter |first=The Newspaper's Sports |date=2017-10-08 |title=Rizwana to lead Pakistan in Brunei event |url=https://www.dawn.com/news/1362344 |access-date=2020-11-19 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਛੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਸੀ <ref name=":2" /> ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿੰਨ ਟੀਮਾਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ [[ਹਾਂਗਕਾਂਗ]] ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਬਰੂਨੇਈ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ। ਯਾਸਮੀਨ ਨੇ ਬੈਂਕਾਕ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ 2018 ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। <ref>{{Cite web |title=Women hockey team named for Asian Games qualifiers |url=https://www.thenews.com.pk/print/265465-women-hockey-team-named-for-asian-games-qualifiers |access-date=2020-11-19 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Reporter |first=The Newspaper's Sports |date=2018-01-07 |title=Women’s hockey squad named |url=https://www.dawn.com/news/1381274 |access-date=2020-11-19 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਉੱਥੇ ਟੀਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਮੈਚ ਗੁਆਏ, ਸੱਤਵੇਂ ਸਥਾਨ ਵਾਲੇ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਵਿੱਚ 3-0 ਦੇ ਸਕੋਰ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ, ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਗੋਲ ਸੀ। ਟੀਮ ਛੇਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹੀ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਯਾਸਮੀਨ ਨੇ ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੌਰਾਨ 4 ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਬੈਠੀ ਰਹੀ, ਪਰ ਖੇਡਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। <ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Rizwana Yasmeen, International Hockey Federation |url=https://tms.fih.ch/players/59692 |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date=2020-11-20 |website=tms.fih.ch}}</ref> 2013 ਅਤੇ 2018 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਯਾਸਮੀਨ ਨੇ 18 ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚੋ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ 4 ਮੈਚ ਜਿੱਤੇ ਅਤੇ <ref name=":4"/> 12 ਜਨਵਰੀ 2018 ਤੱਕ, ਉਸਨੂੰ 20 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਚ ਖੇਡਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। <ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Pakistan Team players - International Hockey Federation |url=https://tms.fih.ch/teams/4199#players |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date=2020-11-20 |website=tms.fih.ch}}</ref> ==== ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ ==== # ਏਸ਼ੀਅਨ ਗੇਮਜ਼ ਹਾਕੀ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ: 2018 # ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ (ਏ.ਐੱਚ.ਐੱਫ.) ਕੱਪ: 2012, 2016 # ਏਸ਼ੀਅਨ ਹਾਕੀ ਚੈਲੇਂਜ: 2013, 2017 # 30ਵਾਂ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਗ ਹਾਕੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ 2014 ਜਲੰਧਰ, ਭਾਰਤ <ref name=":0"/> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] pfx6fd3x5c1l35j3s1m3ghtkpetypba 0 156127 750077 652866 2024-04-11T02:56:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਾਤਾ ਸੁਦੀਕਸ਼ਾ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ''' (ਜਨਮ 13 ਮਾਰਚ 1985) ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Meet Sister Sudiksha, The New Head Of Sant Nirankari Mission |url=https://www.outlookindia.com/website/story/meet-sister-sudiksha-the-new-head-of-sant-nirankari-mission/313640 |url-status=live |archive-url= |archive-date= |access-date=2020-12-24 |website=Outlook India}}</ref> == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ == ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਾਤਾ ਸੁਦੀਕਸ਼ਾ ਜੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਾਤਾ ਸਵਿੰਦਰ ਹਰਦੇਵ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗੜਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2018<ref>{{Cite news|url=https://punjabi.hindustantimes.com/india/story-sant-nirakari-mission-declares-sister-sudiksha-ji-as-new-head-1801232.html|title=ਸੰਤ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਮੁਖੀ ਬਣੀ ਬਾਬਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ ਸੁਦਿਕਸ਼ਾ, ਮਾਂ ਨੇ ਧੀ ਲਈ ਛੱਡੀ ਗੱਦੀ|date=17 Jul 2018|work=Hindustan Times|access-date=8 ਮਾਰਚ 2023|archive-date=17 ਦਸੰਬਰ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211217090659/https://punjabi.hindustantimes.com/india/story-sant-nirakari-mission-declares-sister-sudiksha-ji-as-new-head-1801232.html|url-status=dead}}</ref> ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=Aug 6, 2018 |title=Sant Nirankari: Mata Savinder Hardev Ji Maharaj of Sant Nirankari Mission passes away {{!}} Delhi News – Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/mata-savinder-hardev-ji-maharaj-of-sant-nirankari-mission-passes-away/articleshow/65288694.cms |access-date=2020-12-24 |website=The Times of India |language=en}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਾਤਾ ਸੁਦੀਕਸ਼ਾ ਜੀ ਨੇ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਯੂਥ ਸਿੰਪੋਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੈਂਡਵੇਲ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Her Holiness meets Leader and Mayor in Sandwell |url=https://issuu.com/phoenixnewspaper/docs/the_phoenix_newspaper_-_september_2019e |url-status=live |access-date=2021-12-17 |website=The Phoenix Newspaper - September 2019 by The Phoenix Newspaper - Issuu |page=40 |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ ਉਸੇ ਸਾਲ<ref>{{Cite web |title=सतगुरु रूप में पहली बार पठानकोट पहुंचीं निरंकारी प्रमुख माता सुदीक्षा, सवा लाख श्रद्धालु नतमस्तक |url=https://www.amarujala.com/photo-gallery/chandigarh/satguru-mata-sudiksha-given-message-of-humanity-in-pathankot |access-date=2020-12-24 |website=Amar Ujala |language=hi}}</ref> ਵਿੱਚ ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਰਤੀ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੈਗਾ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Josain |first=Rakshit |title=SELFLESSNESS IS ESSENTIAL FOR SERVICE TO HUMANITY – Nirankari Satguru Mata Sudiksha Ji {{!}} A News Of India |url=https://anewsofindia.com/2019/04/25/selflessness-is-essential-for-service-to-humanity-nirankari-satguru-mata-sudiksha-ji/ |access-date=2020-12-25 |language=en-US}}</ref> 2021 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਰਚੁਅਲ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ<ref>{{Cite web |last=Sharma |first=Anu |date=2021-01-02 |title=Nirankari Satguru Mata Sudiksha Ji Maharaj |url=http://www.chandigarhcitynews.com/nirankari-satguru-mata-sudiksha-ji-maharaj/ |access-date=2021-05-18 |website=Chandigarh City News |language=en-US}}</ref> ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ 54ਵੀਂ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2021-03-10 |title=Embrace Human values to be True Humans-Satguru Mata Sudiksha Ji Maharaj |url=https://www.newznew.com/embrace-human-values-to-be-true-humans-satguru-mata-sudiksha-ji-maharaj/ |access-date=2021-05-18 |website=NewZNew |language=en-US}}</ref> == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾਵਾਂ == 2019 ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਾਤਾ ਸੁਦੀਕਸ਼ਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਲੈਕਟਾਊਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਸਿਟੀਜ਼ਨਸ਼ਿਪ ਮਿਲੀ।<ref>{{Cite web |title=ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਾਤਾ ਸੁਦੀਕਸ਼ਾ ਜੀ ਨੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ – Punjab Global |url=http://punjabglobal.com/2019/03/17/%e0%a8%b8%e0%a8%a4%e0%a8%bf%e0%a8%97%e0%a9%81%e0%a8%b0%e0%a9%82-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a8%a4%e0%a8%be-%e0%a8%b8%e0%a9%81%e0%a8%a6%e0%a9%80%e0%a8%95%e0%a8%b8%e0%a8%bc%e0%a8%be-%e0%a8%9c%e0%a9%80/ |access-date=2020-12-24 |language=en-US |archive-date=2023-03-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230308074945/https://punjabglobal.com/2019/03/17/%e0%a8%b8%e0%a8%a4%e0%a8%bf%e0%a8%97%e0%a9%81%e0%a8%b0%e0%a9%82-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a8%a4%e0%a8%be-%e0%a8%b8%e0%a9%81%e0%a8%a6%e0%a9%80%e0%a8%95%e0%a8%b8%e0%a8%bc%e0%a8%be-%e0%a8%9c%e0%a9%80/ |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1985]] q9mid3o63808m0y4jyt6jdhtpbykt2p 0 161876 750079 732364 2024-04-11T03:46:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਮਨ ਅਸਲਮ''' ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਔਰਤ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜਿਸਟ<ref>{{Cite web |date=2020-02-26 |title=Pakistan’s Youngest Graphologist Saman Aslam Talks To HELLO! - |url=http://hellopakistanmag.com/hello-pakistan/pakistans-youngest-graphologist-saman-aslam-talks-hello/ |access-date=2020-11-28 |language=en-GB |archive-date=2020-10-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201031235614/http://hellopakistanmag.com/hello-pakistan/pakistans-youngest-graphologist-saman-aslam-talks-hello/ |url-status=dead }}</ref><ref name=":0">{{Cite web |last=Team |first=Cutacut Editorial |date=2018-03-07 |title=#WomanCrushWednesday: All the women you need in your life |url=https://cutacut.com/2018/03/07/heres-why-you-should-be-following-these-pakistani-women/ |access-date=2020-11-29 |website=cutacut |language=en-US |archive-date=2019-04-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190417190026/https://cutacut.com/2018/03/07/heres-why-you-should-be-following-these-pakistani-women/ |url-status=dead }}</ref> ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਫੋਥੈਰੇਪਿਸਟ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=27 February 2021 |title=Saman Aslam from Pakistan’s first and youngest female graphologist in UAE |url=https://www.globalvillagespace.com/saman-aslam-from-pakistans-first-and-youngest-female-graphologist-in-uae/ |access-date=18 June 2021 |website=Global Village Space}}</ref> ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ ਲੇਖਕ ਦੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਹੈ।<ref name="Abid 2020">{{Cite news|url=https://www.arabnews.jp/en/saudi-arabia/article_32516/|title=Handwriting is the mirror of one’s personality, says KSA Graphology expert|last=Abid|first=Ameera|date=November 26, 2020|work=[[Arab News]]|access-date=20 June 2021}}</ref> ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ [[ਮਿਥਿਆ ਵਿਗਿਆਨ|ਸੂਡੋਸਾਇੰਸ]] ਹੈ। == ਕਰੀਅਰ == ਅਸਲਮ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ<ref name=":1">{{Cite web|last=Zaidi|first=Syeda Maham|date=2020-07-30|title=The Flourishing Future of Pakistan is Female|url=https://www.edition.pk/news/1015513|access-date=2020-11-28|website=Edition.pk|language=en|archive-date=2020-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20201208074013/https://www.edition.pk/news/1015513|url-status=dead}}</ref> ਉਹ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਗ੍ਰਾਫ਼ੌਲੋਜਿਸਟ ਹੈ<ref name=":0" /> ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋਭਾਸ਼ੀ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ) ਵੀ ਹੈ।<ref name=":1" />ਨਵੰਬਰ 2020 ਤੱਕ, ਉਹ [[ਰਿਆਧ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ [[ਇੰਸਟਾਗਰਾਮ|ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ]] ਅਕਾਉਂਟ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਜੋ ਮੁਫਤ ਲਿਖਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="Abid 2020" /> ਅਸਲਮ ਨੇ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਅਰਬੀ ਲਿਖਣਾ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਉਸਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜਿਸਟ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਲਿਖਤ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਉਸਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਕੁਝ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Abid 2020" /><ref name=":1" /> ਉਸਨੇ ਅਰਬੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਦੇ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ, ਲੰਡਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ।<ref name="Abid 2020" /><ref name=":1" /> ਅਸਲਮ ਨੇ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਉਸਨੇ ਗ੍ਰਾਫੋਲੋਜੀ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ "ਇਸ ਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਉੱਕਰਦੇ ਹਨ."<ref name="Abid 2020" /> ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਥੈਰੇਪੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਨਵੇਂ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="Abid 2020" /> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 5tsr4krn7tvedh051t12i6yy5yjn7vd 0 167600 749991 680223 2024-04-10T14:10:31Z 93.45.153.159 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ''' ਜਾ '''ਸ਼ਬਾਦਵਲੀ''' ਕਿਸੇ [[ਭਾਸ਼ਾ]] ਜਾਂ [[ਗਿਆਨ]] ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਂ [[ਮੈਡੀਸਿਨ|ਮੈਡੀਕਲ]]) ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। [[ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ|ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੈਕਸੀਮ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ। ਲੈਕਸੀਕੋਨਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ, {{Lang|grc|λεξικός}} (ਲੈਕਸੀਕੋਸ) ਦੇ ਨਿਊਟਰ {{Lang|grc|λεξικόν}} (ਲੈਕਸੀਕੋਨ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਾਂ ਲਈ'। <ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dlecikos λεξικός] in Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'' (Perseus Digital Library). Sc. {{Lang|grc|βιβλίον}} {{Lang|grc-Latn|biblios}} 'book'.</ref> ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਿਧਾਂਤ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ: ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ, ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਕੈਟਾਲਾਗ (ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ); ਅਤੇ ਇੱਕ [[ਵਿਆਕਰਨ|ਵਿਆਕਰਣ]], ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅਰਥਪੂਰਨ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਾਉਂਡ ਮੋਰਫ਼ੀਮਜ਼ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਨਹੀਂ ਖੜੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਧੇਤਰ )। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=OKvziaqXzXwC&q=morphemes+lexicon&pg=PA235|title=Morphological structure, lexical representation, and lexical access|last=Dominiek|first=Sandra|last2=Taft|first2=Marcus|date=1994|publisher=Lawrence Erlbaum Associates, Publishers|isbn=9780863779268}}</ref> ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ, ਸੰਵਾਦਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼|ਡਿਕਸ਼ਨਰੀਆਂ]] ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਦਿੱਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ, ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ; ਪਰ, ਬਾਊਂਡ ਮਾਰਫ਼ੀਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ * ਵਿਆਕਰਨੀਕਰਨ * ਲੈਕਸੀਕਲ ਮਾਰਕਅੱਪ ਫਰੇਮਵਰਕ * [[ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ]] 0lc2oqw257blom6m87u914o9oyoh6eu 0 173420 750166 702562 2024-04-11T11:02:16Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | honorific_prefix = | name = Sima Samar | native_name = {{Nobold|{{lang|fa|سیما سمر}}}} | image = Seema Samar.gif | width = | caption = | title = [[Ministry of Women's Affairs (Afghanistan)|Minister of Women's Affairs of Afghanistan]] | president = [[Hamid Karzai]] | termstart = December 2001 | termend = 2003 | predecessor = None | successor = [[Habiba Sarabi]] | birth_date = {{Birth date and age|1957|2|3|df=y}} | birth_place = [[Jaghori]], [[Ghazni]], [[Afghanistan]] | death_date = | death_place = | spouse = | awards = [[Right Livelihood Award]] | nationality = Afghanistan }} [[ਤਸਵੀਰ:Crocker-Clinton-Samar_in_2011.jpg|thumb| ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ [[ਹਿਲੇਰੀ ਕਲਿੰਟਨ]] ਅਤੇ ਰਾਜਦੂਤ ਰਿਆਨ ਕ੍ਰੋਕਰ ਨੇ [[ਕਾਬੁਲ]] ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੀਮਾ ਸਮਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Hillary_Clinton_with_Afghan_female_politicians_in_2011.jpg|thumb| [[ਹਿਲੇਰੀ ਕਲਿੰਟਨ]] ਕਾਬੁਲ, ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਵਿੱਚ ਸਿਮਾ ਸਮਰ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਮਹਿਲਾ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ।]]   '''ਸੀਮਾ ਸਮਰ''' ( {{Lang-fa|سیما سمر}} ; ਜਨਮ 3 ਫਰਵਰੀ 1957) ਇੱਕ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨ]] ਔਰਤ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੋਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਕੀਲ, ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 2001 ਤੋਂ 2003 ਤੱਕ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਅਫ਼ਗਾਨ ਸੁਤੰਤਰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ (AIHRC) ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਹੈ ਅਤੇ, 2005 ਤੋਂ 2009 ਤੱਕ, [[ਸੁਡਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ]] ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਪੋਰਟਰ ਹੈ <ref>{{Cite web |title=Independent Expert on the situation of human rights in the Sudan |url=https://www.ohchr.org/en/hrbodies/sp/countriesmandates/sd/pages/iesudan.aspx |access-date=26 August 2021 |website=Office of the High Commissioner}}</ref> 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ "ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਦਲੇਰਾਨਾ ਸਮਰਪਣ" ਲਈ [[ਰਾਈਟ ਲਾਈਵਲੀਹੁੱਡ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਰਾਈਟ ਲਾਈਵਲੀਹੁੱਡ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ]] ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਸਮਰ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਫਰਵਰੀ 1957 ਨੂੰ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ [[ਗ਼ਜ਼ਨੀ ਸੂਬਾ|ਗਜ਼ਨੀ ਸੂਬੇ]] ਦੇ ਜਾਘੋਰੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ [[ਹਜ਼ਾਰਾ ਲੋਕ|ਹਜ਼ਾਰਾ]] ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਫਰਵਰੀ 1982 ਵਿੱਚ ਕਾਬੁਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ [[ਕਾਬੁਲ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਵਾਈ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਜਾਘੋਰੀ ਨੂੰ ਭੱਜਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਮੱਧ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੁਖੀ ਹੈ। == ਮਾਨਤਾ == ਸਮਰ ਸੈਲੀ ਆਰਮਸਟ੍ਰੌਂਗ ਦੀ 2004 ਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ''ਡਾਟਰਜ਼ ਆਫ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ'' ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਵਿੱਚ ਸੀਮਾ ਸਮਰ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਪਤਨ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮਰ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ <ref>[http://www.perditahustonaward.com/awardees/2003_awardee.htm Honors listed in citation for the 2003 Perdita Huston Human Rights Award] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060901060554/http://www.perditahustonaward.com/awardees/2003_awardee.htm|date=2006-09-01}} accessed at Oct 20, 2006</ref> ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: * 1994 ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ [[ਰੈਮੋਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਇਨਾਮ|ਰੈਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਅਵਾਰਡ]] ; * 1995 ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ ਤੋਂ ਕੱਲ੍ਹ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਲੀਡਰ; * ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 1998 100 ਹੀਰੋਇਨ ਅਵਾਰਡ; * ਪੌਲ ਗ੍ਰੰਨਿੰਗਰ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਅਵਾਰਡ, ਪਾਲ ਗ੍ਰਨਿੰਗਰ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਮਾਰਚ 2001; * ਦ ਵੌਇਸਜ਼ ਆਫ਼ ਕਰੇਜ ਅਵਾਰਡ, ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਮਹਿਲਾ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਨਿਊਯਾਰਕ, ਜੂਨ 2001; * ਜੌਹਨ ਹੰਫਰੀ ਫਰੀਡਮ ਅਵਾਰਡ, ਰਾਈਟਸ ਐਂਡ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ, ਕੈਨੇਡਾ 2001; <ref>{{Cite web |year=2010 |title=John Humphrey Freedom Award 2009 |url=http://www.dd-rd.ca/site/humphrey_award/index.php?subsection=about_the_award |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927210443/http://www.dd-rd.ca/site/humphrey_award/index.php?subsection=about_the_award |archive-date=27 September 2011 |access-date=11 May 2011 |publisher=Rights & Democracy}}</ref> * ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ, ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਔਰਤਾਂ, ਅਮਰੀਕਾ ਦਸੰਬਰ 2001; * ਮਹੀਨੇ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ, ਟੋਰਾਂਟੋ, ਕੈਨੇਡਾ, ਦਸੰਬਰ 2001; * ਬੈਸਟ ਸੋਸ਼ਲ ਵਰਕਰ ਅਵਾਰਡ, ਮੇਲੋ ਟਰੱਸਟ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਕਵੇਟਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮਾਰਚ 2001; * ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਅਵਾਰਡ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਲਾਅ ਗਰੁੱਪ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ. ਅਪ੍ਰੈਲ 2002; * ਫ੍ਰੀਡਮ ਅਵਾਰਡ, ਵੂਮੈਨਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਫਰੀਡਮ ਐਂਡ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ, ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ ਜੁਲਾਈ 2002; * ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਵਕੀਲਾਂ ਦੀ ਕਮੇਟੀ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਅਕਤੂਬਰ 2002; * ਪਰਡਿਤਾ ਹੁਸਟਨ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਅਵਾਰਡ 2003; * ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਇਨ ਕਰੇਜ ਅਵਾਰਡ 2004; ਅਤੇ * ਈਪਰ (Ypres) ਬੈਲਜੀਅਮ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, 2008 * ਏਸ਼ੀਆ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਐਂਡ ਹਿਊਮਨ ਰਾਈਟਸ ਅਵਾਰਡ, ਦਸੰਬਰ 2008 <ref>{{Cite web |date= |title=The Asia Democracy and Human Rights Award |url=http://www.tfd.org.tw/english/HTML/ADHRA0408.html |access-date=2012-05-08 |publisher=Tfd.org.tw}}</ref> * ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਆਰਡਰ ਦੇ ਆਨਰੇਰੀ ਅਫਸਰ, 2009 <ref>{{Cite web |date=July 1, 2009 |title=Governor General announces 60 new appointments to the Order of Canada |url=http://www.gg.ca/media/doc.asp?lang=e&DocID=5815 |url-status=dead |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20090705124004/http://www.gg.ca/media/doc.asp?lang=e&DocID=5815 |archive-date=July 5, 2009}}</ref> * ਗੇਊਜ਼ੇਨਪੇਨਿੰਗ, 2011 * [[ਰਾਈਟ ਲਾਈਵਲੀਹੁੱਡ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਰਾਈਟ ਲਾਈਵਲੀਹੁੱਡ ਅਵਾਰਡ]], 2012 <ref>{{Cite web |title=Alternative Nobel Prize to Hazara Human Rights Activist Sima (...) - Kabul Press کابل پرس |url=http://kabulpress.org/my/spip.php?article125653 |access-date=30 December 2016 |publisher=}}</ref> * ਨਵੰਬਰ 2012 ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਲਈ ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਅਵਾਰਡ <ref>{{Cite web |title=Mother Teresa Awards 2012 |url=http://www.motherteresaawards.org/2012.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141215072106/http://www.motherteresaawards.org/2012.htm |archive-date=15 December 2014 |access-date=15 December 2014 |publisher=Mother Teresa Awards: A Harmony Foundation Initiatives}}</ref> * ਮਈ 2013 ਵਿੱਚ ਸਲੇਮ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ * ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਖੰਡਤਾ ਲਈ 2013 ਐਲਾਰਡ ਇਨਾਮ, CDN$25,000 ਦਾ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਪੁਰਸਕਾਰ <ref>{{Cite web |title=Allard Prize Recipient and Honourable Mentions |url=http://www.allardprize.org/recipient-and-honourable-mentions |access-date=17 August 2015 |website=Allard Prize for International Integrity |publisher=Peter A. Allard School of Law}}</ref> == ਨੋਟਸ == {{Reflist|2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.msmagazine.com ''ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ'' ਮੈਗਜ਼ੀਨ] [http://www.msmagazine.com/winter2007/avoiceforthevoiceless.asp "ਏ ਵਾਇਸ ਫਾਰ ਦ ਵੌਇਸਲੈਸ"] 2011-05-26 ਨੂੰ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110526183039/http://www.msmagazine.com/winter2007/avoiceforthevoiceless.asp|date=2011-05-26}}</link> ਸੀਮਾ ਸਮਰ ਅਤੇ ''ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ'' ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸੰਪਾਦਕ ਕੈਥਰੀਨ ਸਪਿਲਰ ਨਾਲ ਵਿੰਟਰ 2007 ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ। * [http://www.nejm.org ਦ ਨਿਊ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਰਨਲ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਸਨ] [http://content.nejm.org/cgi/content/extract/351/11/1047 "ਔਡਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ -- ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041028224705/http://content.nejm.org/cgi/content/extract/351/11/1047 |date=2004-10-28 }} ਵੋਲ. 351, ਨੰ. 11 (2004)। ਹੋਰ ਅਫ਼ਗਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ * [https://web.archive.org/web/20120614184632/http://www.yazdanparast.info/ ਕਾਦਰੀਆ ਯਜ਼ਦਾਨਪਰਸਤ ਅਫਗਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ] ਵਿਕੀ 'ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਯਜ਼ਦਾਨਪਰਸਤ {{S-start}} {{s-gov}} {{succession box|before=None|title=[[Ministry of Women's Affairs (Afghanistan)|Minister of Women's Affairs of Afghanistan]]|years=December 2001 – 2003|after=[[Habiba Sarabi]]}} {{s-end}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੋਇਟਾ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1957]] r19xi40a0oyz0zo63rrps1c905rfaah 0 174508 750049 707892 2024-04-11T00:29:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਵਾਰਕਾ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Goa#India3 | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = ਗੋਆ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | coordinates = {{coord|15.22|N|73.92|E|display=inline,title}} | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਗੋਆ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਦੱਖਣੀ ਗੋਆ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = 0 | population_total = 4859 | population_as_of = 2001 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਅਧਿਕਾਰਤ | demographics1_info1 = [[ਕੋਂਕਣੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਕੋਂਕਣੀ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਆਈਐਸਟੀ]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] --> | postal_code = | registration_plate = GA | website = {{URL|goa.gov.in}} | footnotes = }} '''ਵਾਰਕਾ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਗੋਆ]] [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ [[ਦੱਖਣ ਗੋਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਦੱਖਣੀ ਗੋਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਜਨਗਣਨਾ ਕਸਬਾ|ਜਨਗਣਨਾ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ]] ਹੈ। ਵਾਰਕਾ ਆਪਣੇ ਬੀਚਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਇਹ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਥਾਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੀਚ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਈਸਾਈ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਵਾਰਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੀਚ ਰਿਜ਼ੋਰਟ ਅਤੇ ਠਹਿਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਕੈਰਾਵੇਲਾ ਬੀਚ ਰਿਜ਼ੋਰਟ, ਸਟਰਲਿੰਗ ਗੋਆ, ਵਾਰਕਾ ।<ref>{{Cite web |title=Luxury Resorts/Hotels in South Goa &#124; Varca Beach Resorts - Sterling Holidays |url=https://www.sterlingholidays.com/resorts-hotels/goa-varca}}</ref> ਜ਼ੂਰੀ ਵ੍ਹਾਈਟ ਸੈਂਡਜ਼ ਰਿਜੋਰਟ, ਕਲੱਬ ਮਹਿੰਦਰਾ ਵਾਰਕਾ ਬੀਚ ਰਿਜੋਰਟ ਅਤੇ ਸੈਰੇਨਿਟੀ ਬਾਇ ਦ ਓਰੀਗਾਮੀ ਕਲੈਕਸ਼ਨ, ਗੋਆ,<ref>{{Cite web |date= |title=SERENITY {{!}} Villas and Apartments : About us |url=https://web.archive.org/web/20091217180209/http://serenityresidency.com/aboutus.html |archive-url=http://serenityresidency.com/aboutus.html |archive-date=2009-12-17 |access-date=2022-03-09 |website=serenityresidency.com}}</ref> ਮੋਨਿਕਾ ਗੈਸਟ ਹਾਊਸ, ਵਾਰਕਾ ਬੀਚ ਹਾਊਸ। == ਭੂਗੋਲ == ਵਾਰਕਾ {{coord|15.22|N|73.92|E|}} 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ 0 ਮੀਟਰ (0 ਫੁੱਟ) ਹੈ। == ਬੀਚ == [[ਤਸਵੀਰ:Varca_Beach_(33777179995).jpg|thumb|200x200px| ਵਾਰਕਾ ਬੀਚ]] == ਜਨਸੰਖਿਆ == 2001 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ [[ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,<ref>{{Cite web |title=Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional) |url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999 |archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999 |archive-date=2004-06-16 |access-date=2008-11-01 |publisher=Census Commission of India}}</ref> ਵਾਰਕਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 4859 ਸੀ। ਮਰਦ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 47% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 53% ਹਨ। ਵਾਰਕਾ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 77% ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ 59.5% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ: ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ 80% ਹੈ, ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ 75% ਹੈ। ਵਾਰਕਾ ਵਿੱਚ, 10% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੱਕ, ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 25,000 ਹੈ। ਵਾਰਕਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਰਦ, ਕੁਵੈਤ, ਯੂਏਈ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀਨ ਵਰਗੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਿਰਾਇਆ ਜਾਂ ਐਨਆਰਆਈ (ਗੈਰ ਨਿਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ) ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੈਥੋਲਿਕ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਾਰਕਾ ਵਿੱਚ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੋਟਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਐਚਡੀਐਫਸੀ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਬੈਂਕ ਵਰਗੇ ਕਈ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਵਾਰਕਾ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਬੋਰਕਰਸ ਸੁਪਰ ਸਟੋਰ, ਮੈਗਸਨ ਸੁਪਰਮਾਰਕੀਟ, ਹੋਮ ਸੈਂਟਰ ਆਦਿ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖਰੀਦਦਾਰੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। == ਸਮਾਰਕ == ਅਵਰ ਲੇਡੀ ਆਫ਼ ਗਲੋਰੀਆ ਚਰਚ ਨੂੰ ਵਾਰਕਾ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਚਰਚ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੇਂਟ ਮੈਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਚਰਚ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{commons category|Varca|ਵਾਰਕਾ}} * [http://indiatourism.ws/goa/varca/ ਵਾਰਕਾ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਸ, 2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230908045738/https://indiatourism.ws/goa/varca/ |date=2023-09-08 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੋਆ ਦੇ ਬੀਚ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੱਖਣ ਗੋਆ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਸਬੇ]] 74ccw1aubbwsu015bdcp4i8vztcr1si 10 177468 750151 721461 2024-04-11T10:43:12Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki <div style="border: 2px dashed #666666;"><div style="margin: 3em;"><onlyinclude>{{documentation | 1 = {{#invoke:params|self}} | content = {{{hatnotes|}}} {{Template display|nomobile}} {{{intro|{{{2|}}}}}} This is a [[Wikipedia:Navigation template|navigational template]] created using {{tl|navbox}}. It can be [[Help:Transclusion|transcluded]] on pages by placing <code><nowiki>{{</nowiki>{{{template|{{PAGENAME}}}}}<nowiki>}}</nowiki></code> below the [[Wikipedia:Manual of Style/Layout#Standard appendices and footers|standard article appendices]]. {{#if:{{{stateless|}}}|| ==Initial visibility== {{Collapsible option|parameter_name={{{parameter_name|state}}}|default={{{1|{{{state|autocollapse}}}}}}}} {{Navbox visibility}} ==TemplateData== <templatedata> { "params": { "state": { "label": "State", "description": "The initial visibility of the navbox", "suggestedvalues": [ "collapsed", "expanded", "autocollapse" ], "suggested": true, "type": "string" } }, "description": "A navigational box that can be placed at the bottom of articles." } </templatedata> }} ==Template transclusions== {{Check completeness of transclusions}} {{{3|}}} }}</onlyinclude></div></div><noinclude> {{Documentation}} <!-- Add categories to the /doc subpage --> </noinclude> p3rcs8dpajof9tyu7cpcz638pwpyf9n 10 177469 750152 721462 2024-04-11T10:44:19Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} {{High-use}} {{Template shortcut|navdoc}} {{Template redirect|Navbox doc}} This is a wrapper for {{tl|Collapsible option}} to provide a semblance of documentation for navbox templates. See that template for further guidance. The <nowiki>{{Collapsible option}}</nowiki> template can be suppressed with {{para|stateless|yes}}. == TemplateData == {{TemplateData header}} <templatedata> { "params": { "3": { "label": "Content", "description": "TemplateData, See also, etc. (below {{collapsible option}})", "type": "content" }, "state": { "aliases": [ "or 1" ], "label": "State", "description": "The default initial state of the template. Set to either: (1) expanded, (2) collapsed, or (3) autocollapse", "default": "autocollapse", "suggested": true, "suggestedvalues": [ "expanded", "collapsed", "autocollapse" ] }, "template": { "label": "Template", "description": "To call the template anything other than {{PAGENAME}} within the documentation", "type": "string", "autovalue": "{{PAGENAME}}" }, "stateless": { "label": "Stateless", "description": "Hides the {{Collapsible option}} transclusion for when the navbox doesn't support a state.", "example": "yes", "autovalue": "yes" }, "hatnotes": { "label": "Hatnotes", "description": "Hatnotes to appear above the template banners", "example": "{{For|xyz|abc}}", "type": "content" }, "intro": { "aliases": [ "or 2" ], "label": "Top content", "description": "Template shortcuts/redirects, High-use template, templatestyles, usage, etc. (put below {{Template display|nomobile}})", "type": "content" } }, "description": "This is a wrapper for {{Collapsible option}} to provide a semblance of documentation for navbox templates.", "paramOrder": [ "hatnotes", "intro", "3", "state", "template", "stateless" ] } </templatedata> <includeonly>{{Sandbox other|| <!-- Categories below this line --> [[Category:Navbox meta-templates|Δ]] [[Category:Documentation shared content templates]] }}</includeonly> fzs3dg6ygl8eydcvnipcy7qj2654ere 0 179713 750111 731425 2024-04-11T08:57:16Z Harry sidhuz 38365 wikitext text/x-wiki '''ਚੋਂਹਠ''' ਪਿੰਡ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸਮਾਣਾ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Where is Patiala, Punjab, India on Map Lat Long Coordinates |url=https://www.latlong.net/place/patiala-punjab-india-8892.html |access-date=2024-02-10 |website=www.latlong.net}}</ref> ਇਹ ਪਿੰਡ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਤੋਂ ਸਮਾਣਾ ਰੋਡ ਦੇ ਉੱਪਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 17 ਅਤੇ ਸਮਾਣੇ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 12 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵੋਟ ਤਕਰੀਬਨ 1200 ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 6 ਡੇਰੇ ਵੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਅਗੇਰੀ ਵਿਦਿਆ ਲਈ ਪਿੰਡੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਗ੍ਰਾਮ ਪੰਚਾਇਤ ਕੋਲ ਤਕਰੀਬਨ 300 ਕਿੱਲਾ ਪੰਚਾਇਤੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਸੋਂ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਪਿੰਡ ਖੇੜੀ ਫੱਤਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਚੋਂਹਠ ਖੇੜੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] hf0cf32kgmegmnd5iic7lxy79kbs35h 0 180965 750099 740263 2024-04-11T07:29:22Z Harchand Bhinder 3793 wikitext text/x-wiki {{Infobox organization | name = ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ | formation = {{start date and age|1997}} | type = [[ਗੈਰ ਮੁਨਫਾਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ|ਗੈਰ ਮੁਨਫਾਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ]] | purpose = ਆਪਣਾ ਮੁਢਲਾ ਫਰਜ਼ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 51 A (h) ਮੁਤਾਬਿਕ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਪਹੁੰਚ ਰਖਦੇ ਹੋਏ ਪੜਤਾਲ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ. | leader_title = ਸੰਸਥਾਪਕ | leader_name = [[ਬੀ. ਪਰੇਮਾਨੰਦ]] | website = {{url|http://fira.org.in/}} }} ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਸ਼ਨੇਲਿਸਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਫਿਰਾ) ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ [[ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ|ਤਰਕਸ਼ੀਲ]],[[ਨਾਸਤਿਕ]], [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ]], [[ਹੇਤੂਵਾਦੀ]],ਅਤੇ [[ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ]] ਵਾਲੀਆਂ 83 ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਦੀ ਇਕ ਛੱਤਰੀ ਹੈ (2012 ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ)<ref name="MR">{{Cite web |last=Sankar |date=8 March 2012 |title=VIII – FIRA National Conference – V.Kumaresan |url=http://new.modernrationalist.com/2012/03/viii-fira-national-conference-v-kumaresan/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140826113837/http://new.modernrationalist.com/2012/03/viii-fira-national-conference-v-kumaresan/ |archive-date=26 August 2014 |access-date=22 August 2014 |website=The Modern Rationalist}}</ref> ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੁਪਰੀਮ ਸੰਸਥਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਇਹ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਗਿਆਨਕ]] ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ [[ਮਾਨਵਤਾਵਾਦ]] ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ, ਜੋ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸੋਚ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ]] ਅਤੇ [[ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ (ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਦਲਿਤ]] ), [[ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ]], [[ਸੂਡੋਸਾਇੰਸ]] ਅਤੇ [[ਬਾਲ ਵਿਆਹ]] ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == [[File:Basava_Premanand.JPG|thumb|ਬੀ ਪ੍ਰੇਮਾ ਨੰਦ, ਫਿਰਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੁੱਖੀ]] ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਜ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 7 ਫਰਵਰੀ 1997 ਨੂੰ [[ਕੇਰਲ ਯੁਕਤੀਵਾਦੀ ਸੰਗਮ]] ਦੀ 10ਵੀਂ ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਕਾਨਫਰੰਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। <ref name="About Us (FIRA)">{{Cite web |title=About Us - FIRA |url=http://www.indiansceptic.in/fira.htm |access-date=18 January 2020 |website=Indian Sceptic}}</ref> ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੈਂਬਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਤਾਲਮੇਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਬਸਵਾ ਪ੍ਰੇਮਾਨੰਦ ਫਿਰਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਨੂੰ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ, ਪ੍ਰੇਮਾਨੰਦ ਨੇ ਝੂਠੀਆਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ 2004 ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰੇਮਾਨੰਦ ਨੇ ਬਠਿੰਡਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਜਨਰਲ ਬਾਡੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਨਰਿੰਦਰ ਨਾਇਕ ਨੂੰ FIRA ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਪ੍ਰੇਮਾਨੰਦ ਅਤੇ ਨਾਇਕ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ 1980 ਜਾਂ 1981 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਨਾਇਕ ਦੱਖਣ ਕੰਨੜ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੰਘ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਸਨ। ਕੇਰਲ ਯੁਕਤਵਾਦੀ ਸੰਘਮ ਦੇ ਯੂ. ਕਲਾਨਾਥਨ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਸਨ। FIRA 2005 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 50 ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2012 ਵਿੱਚ 83 ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। == ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਐਥੀਕਲ ਯੂਨੀਅਨ ਤੋਂ ਮਾਨਤਾ == ਐਮਸਟਰਡਮ ਘੋਸ਼ਣਾ 2002 ਮੁਤਾਬਿਕ ਫਿਰਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਅਤੇ ਐਥੀਕਲ ਯੂਨੀਅਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਨਵਵਾਦ 'ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਬਿਆਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ IHEU ਉਪ-ਨਿਯਮ 5.1 ਦੁਆਰਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ (as required by IHEU bylaw 5.1<ref>{{Cite web |title=IHEU Bylaws &#124; International Humanist and Ethical Union |url=http://www.iheu.org/bylaws |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117101233/http://iheu.org/bylaws |archive-date=17 January 2013 |access-date=1 March 2006}}</ref>) and the Amsterdam Declaration 2002. === ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਬਿਆਨ === <blockquote>"ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦ ਇੱਕ ਜਮਹੂਰੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਰੁਖ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਰਥ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੁਦਰਤੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਰਕ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਜਾਂਚ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ। ਇਹ ਈਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲੀਅਤ ਦੇ ਅਲੌਕਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।"</blockquote> == ਫਿਰਾ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਮੈਂਬਰ == {| class="wikitable sortable" !Name !Based in !Founded !Notes |- |[[Akhil Bhartiya Anddashraddha Nirmoolan Samiti]] |[[ਨਾਗਪੁਰ|Nagpur]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ|Maharashtra]] |1982<ref>{{Cite web |last=<!--Not stated--> |date=17 November 2018 |title=Pvt. Shyam Manav, founder of Ashbhaashraddha Nirmulan Samiti |url=https://translate.google.co.in/translate?hl=en&sl=mr&u=http://www.abans.org.in/&prev=search |access-date=17 November 2018 |website=www.abans.org.in |publisher=Akhilbhartiya Andhashradha Nirmulan Samiti |quote=All India Superstition Nirmulan Samiti has been formed in 1982 from all over Maharashtra including Gujarat, Goa, Madhya Pradesh, Chhattisgarh, Uttar Pradesh, Bihar, Rajasthan etc.}}</ref> |National organisation |- |[[AMOFOI (Anti-caste Marriage & One-child Family Organization of India)]] |[[ਭੁਬਨੇਸ਼ਵਰ|Bhubaneswar]], [[ਓਡੀਸ਼ਾ|Odisha]] |1980 |Founding unit since 1997 |- |[[Ananthapur Rationalist Association]] |Anantapur, [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] | | |- |[[Andhra Pradesh Rationalist Association]] |Khammam, [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] | | |- |[[ARIVU]] |Bellary, [[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] | | |- |Arjak Sangh |[[ਫ਼ੈਜ਼ਾਬਾਦ|Faizabad]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Uttar Pradesh]] | | |- |[[ਨਾਸਤਿਕ ਕੇਂਦਰ|Atheist Centre]] |[[ਵਿਜੈਵਾੜਾ|Vijayawada]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] |1940 | |- |[[Atheist Society of India]] |[[ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ|Visakhapatnam]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] |13 February 1972 | |- |[[AT Kovoor Memorial Trust]] |Kozhikode, [[ਕੇਰਲ|Kerala]] | | |- |[[Bihar Buddhiwadi Samaj]] |[[ਪਟਨਾ|Patna]], [[ਬਿਹਾਰ|Bihar]] |1985 | |- |[[Bombay-Gujarat Rationalist Association]] |Ankleshwar, [[ਗੁਜਰਾਤ|Gujarat]] | | |- |Dakshina Kannada Rationalist Association |[[ਮੈਂਗਲੋਰ/ਮੈਂਗਲੂਰ|Mangalore]], [[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] |1976 | |- |[[Democratic Action Forum of Dalits, Women and Minorities]] |[[ਕੋਲਕਾਤਾ|Kolkata]], [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ|West Bengal]] | | |- |[[Ekasila Activity and Education Society]] |[[ਇਟਾਰਸੀ|Itarsi]]/Hoshangabad, [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Madhya Pradesh]] | | |- |[[Federation of Karnataka Rationalist Associations]] |[[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] | |State umbrella |- |[[Freethinkers Forum]] |[[ਬੰਗਲੌਰ|Bangalore]], [[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] | | |- |[[Goa Science Forum]] |[[ਗੋਆ|Goa]] | | |- |[[Hyderabad Rationalist Forum]] |[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ|Hyderabad]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] | | |- |Indian Committee for the Scientific Investigation of Paranormal |Podanur, [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|Tamil Nadu]] |19?? | |- |[[Jana Vijnana Vedika]] |[[ਵਿਜੈਵਾੜਾ|Vijayawada]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] | | |- |[[Karnataka Federation of Rationalist Associations]] |[[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] | |State umbrella |- |Kerala Yukthivadi Sangham |[[ਕੇਰਲ|Kerala]] |1935 |<ref>{{Cite web |title=Kerala Yukthivadi website |url=http://www.keralayukthivadi.org/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170115010928/http://keralayukthivadi.org/ |archive-date=15 January 2017 |access-date=22 August 2014}}</ref> |- |Maharashtra Andhashraddha Nirmoolan Samiti (MANS) |[[ਪੂਨੇ|Pune]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ|Maharashtra]] |1989<ref name="not against">{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/he-was-not-against-god-but-fought-exploitation/article5042507.ece?ref=relatedNews|title=He was not against God but fought exploitation|last=Priyanka Kakodkar|date=21 August 2013|work=[[The Hindu]]|access-date=22 August 2014}}</ref> |Maharashtra state branch |- |[[Manava Vikasa Vedika]] |[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ|Hyderabad]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|Andhra Pradesh]] | | |- |[[Manavatavadi Vishwa Sansthan]] |Rajghat, [[ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ|Kurukshetra]], [[ਹਰਿਆਣਾ|Haryana]] | | |- |[[Mandya Science Forum]] |Mandya, [[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] | | |- |[[Orissa Rationalist Association]] |[[ਓਡੀਸ਼ਾ|Odisha]] | | |- |[[Periyar Rationalists Forum]] |[[ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ|Thiruvananthapuram]], [[ਕੇਰਲ|Kerala]] | | |- |[[Rationalists' Forum]] |[[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|Tamil Nadu]] | | |- |[[Rationalist Society]] |[[ਹਰਿਆਣਾ|Haryana]] | | |- |Sunday Sapiens |[[ਮੁੰਬਈ|Mumbai]] |2018 |Founding activities since 2012 |- |[[Satya Shodhak Sabha]] |[[ਸੂਰਤ|Surat]], [[ਗੁਜਰਾਤ|Gujarat]] | | |- |Science and Rationalists' Association of India |[[ਕੋਲਕਾਤਾ|Kolkata]], [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ|West Bengal]] |1985 | |- |Science for Society |[[ਝਾਰਖੰਡ|Jharkhand]] |2010 | |- |Science for Society |[[ਬਿਹਾਰ|Bihar]] |2010 | |- |[[Science Trust]] |Kozhikode, [[ਕੇਰਲ|Kerala]] | | |- |[[Soshit Samaj]] |[[ਝਾਰਖੰਡ|Jharkhand]] | | |- |[[ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ]] |[[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|Punjab]] |1984<ref name="Ohmy">{{Citation |last=Nagar, Munish |title=Man With a Mission: Indian teaches science to locals to overcome superstitions |date=8 May 2006 |url=http://english.ohmynews.com/articleview/article_view.asp?at_code=328911 |work=[[OhmyNews]] |access-date=18 August 2009 |archive-date=5 ਜੂਨ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110605043408/http://english.ohmynews.com/articleview/article_view.asp?at_code=328911 |url-status=dead }}</ref> | |- |TRUST |[[ਭੁਬਨੇਸ਼ਵਰ|Bhubaneswar]] | | |- |[[Vicharavadi Sangham]] |[[ਬੰਗਲੌਰ|Bangalore]], [[ਕਰਨਾਟਕ|Karnataka]] | | |} ਫਿਰਾ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 12 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਬੁਲਾਈਆਂ ਹਨ:: # ਪਲੱਕੜ, [[ਕੇਰਲ]] : 7 ਫਰਵਰੀ 1997 # [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] : 21 ਅਤੇ 22 ਮਾਰਚ 1998 # [[ਕੋਇੰਬਟੂਰ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] : 7, 8 ਅਤੇ 9 ਦਸੰਬਰ 2001 # [[ਮੈਂਗਲੋਰ/ਮੈਂਗਲੂਰ|ਮੰਗਲੌਰ]], [[ਕਰਨਾਟਕ]] : 10 ਅਤੇ 11 ਮਈ 2003 # [[ਬਠਿੰਡਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] : 2, 3 ਅਤੇ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ 2004 # [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] : 28 ਅਤੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 2007 # [[ਚੇਨਈ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] : 26 ਅਤੇ 27 ਦਸੰਬਰ 2009 # [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] : 11 ਅਤੇ 12 ਫਰਵਰੀ 2012 # [[ਬ੍ਰਹਮਪੁਰ, ਓਡੀਸ਼ਾ|ਬ੍ਰਹਮਪੁਰ, ਉੜੀਸ਼ਾ]] : 24 ਅਤੇ 25 ਦਸੰਬਰ 2014 # [[ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ|ਤ੍ਰਿਵੇਂਦਰਮ]], [[ਕੇਰਲ]] : 24 ਅਤੇ 25 ਫਰਵਰੀ 2017 # [[ਵਿਸ਼ਾਖਾਪਟਨਮ]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] : 5 ਅਤੇ 6 ਜਨਵਰੀ 2019 # [[ਬਰਨਾਲਾ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] : 29 ਅਤੇ 30 ਅਕਤੂਬਰ 2022 == ਤਰਕਸ਼ੀਲਾਂ ਤੇ ਹਮਲੇ== [[ਤਸਵੀਰ:Gauri_Lankesh.jpg|thumb|ਗੌਰੀ ਲੰਕੇਸ, 14 ਜਨਵਰੀ 2012]] [[ਤਸਵੀਰ:Sunday_Papers_2018_Shantanu_Abhyankar.webm|thumb|ਸਾਡਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾ ਜਾਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ, ਪੇਸ਼ਕਰਤਾ ਸ਼ਾਂਤਾਨੂ ਅਭਯੰਕਰ CSICon 2018]] ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਲੋਕਤੰਤਰ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਦੰਡ ਵਿਧਾਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਈਸ਼ਨਿੰਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਹਨ ਅਤੇ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਰੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਲਈ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਆਮ ਹਨ। ਫਿਰਾ ਵਰਗੀਆਂ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਸਮੂਹਾਂ ਤੋਂ ਧੱਕਾ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। 2017 'ਚ ਗੌਰੀ ਲੰਕੇਸ਼ ਦੀ ਉਸ ਦੇ ਘਰ 'ਚ ਅਣਪਛਾਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਨੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੀ। ਉਹ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ, ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਦੀ ਸੀ। ਕੋਲੰਬੀਆ ਜਰਨਲਿਜ਼ਮ ਰਿਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂਤਵ "ਲਿੰਚਿੰਗ, ਦੰਗਿਆਂ, ਅਤੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਲਾਤਕਾਰ, ਤੋੜਨ, ਕੈਦ ਅਤੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।" ਫਿਰਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨਰਿੰਦਰ ਨਾਇਕ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਦੇਹਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, CFI ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਗੌਰੀ ਲੰਕੇਸ਼ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, "ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਹਿੱਟ ਲਿਸਟ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਮੈਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਦੋਸਤ ਗੁਆ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਮਰਥਕ। ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦੀ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅੰਧਸ਼ਰਧਾ ਨਿਰਮੂਲਨ ਸਮਿਤੀ (MANS) ਦੇ ਨਰਿੰਦਰ ਦਾਭੋਲਕਰ ਦੀ 20 ਅਗਸਤ 2013 ਨੂੰ ਪੁਣੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਕਤਲ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਜਾਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿੱਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਹਿੰਦੂ-ਵਿਰੋਧੀ" ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 2018 ਵਿੱਚ, ਡਾ. ਸ਼ਾਂਤਨੂ ਅਭਯੰਕਰ, ਪ੍ਰਧਾਨ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅੰਧਸ਼ਰਧਾ ਨਿਰਮੂਲਨ ਸਮਿਤੀ, ਨੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਜਾਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿੱਲ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ CSICon ਵਿਖੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। == ਇਹ ਵੀ == * ਪ੍ਰਬੀਰ ਘੋਸ਼ * ਬੀ ਪ੍ਰੇਮਾਨੰਦ * ਸਬੂਤ ਲਈ ਇਨਾਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ * [[ਨਰਿੰਦਰ ਨਾਇਕ]] * [[ਨਰਿੰਦਰ ਦਾਬੋਲਕਰ|ਨਰਿੰਦਰ ਦਾਭੋਲਕਰ]] === ਹੋਰ ਸੰਗਠਨ === * [[Indian Humanist Association]] * Indian Rationalist Association * Indian Secular Society * [[Radical Humanist association of India|Radical Humanist Association of India]] * Maharashtra Rationalist Association * Science and Rationalists Association of India * Manavatavadi Vishwa Sansthan (The International School of Humanitarian Thoughts and Practice), Rajghat, Kurukshetra, Haryana * [[Manavavedhy Kerala]] *ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ *ਰੈਸ਼ਨੇਲਿਸ਼ਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਹਰਿਆਣਾ === ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ === * ਅਜੀਤਾ ਕੇਸਕੰਬਲੀ * Atheism in Hinduism * [[ਚਾਰਵਾਕ ਦਰਸ਼ਨ|ਚਾਰਵਾਕ]] * History of science and technology in India * ''Bārhaspatya Sūtras'' * ''Lokayata: A Study in Ancient Indian Materialism'' ਹਵਾਲਾ{{Reflist}} == ਅੰਦਰੂਨੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.carvaka4india.com/2012/03/8th-fira-national-conferance.html Report on 8th National Conference of FIRA held in Nagpur in February 2012] * [https://web.archive.org/web/20110714110116/http://www.modernrationalist.com/2010/january/page04.html Report on 7th National Conference of FIRA in ''The Modern Rationalist''] * [https://web.archive.org/web/20040117113327/http://www.hindu.com/thehindu/yw/2003/05/31/stories/2003053100110300.htm Report on Fourth National Conference of FIRA in ''The Hindu''] * [https://web.archive.org/web/20070604012932/http://www.iheu.org/node/1329 Fighting for Separation of Religion and State in India] : IHEU report on the demonstration organized by ''FIRA'' in support of [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|Secularism]] on Parliament Street in [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ|New Delhi]]. * [https://web.archive.org/web/20060426232715/http://www.iheu.org/node/552 Humanism in India today] IHEU report * [http://www.tribuneindia.com/2005/20050512/aplus.htm FIRA's Proposal] : A brief report in [[ਦ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ|''The Tribune'']], [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ|Chandigarh]], on the demonstration organized by ''FIRA'' in support of [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|Secularism]] on Parliament Street in [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ|New Delhi]] * [https://web.archive.org/web/20091214133711/http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=233548 Rationalists target yoga, spirituality, Art of Living] : Report in [[ਦਾ ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ|Indian Express]] on the 6th National Conference of FIRA (Accessed on 2 May 2007) * [http://www.carvaka4india.com/ Carvaka4India.com] * [http://www.rationalthoughts.org RationalThoughts.org] {{Skeptic Organizations}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਗਰੁੱਪ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਗਠਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ]] k20tvjytseys6kd0633zvxbwa4srj7p 0 181178 750011 736663 2024-04-10T17:39:04Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki {{Distinguish|text=[[ਚਿਤਰਾਲ]], ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਾਂ ਸਾਬਕਾ ਰਿਆਸਤ}} {{Infobox religious building | name = ਚਿਤਰਾਲ ਜੈਨ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ | native_name = ਚਿਤਰਾਲ ਮਲਾਈ ਕੋਵਿਲ | religious_affiliation = [[ਜੈਨ ਧਰਮ]] | image = File:Chitharal jain temple1 (cropped).jpg | image_upright = 1.25 | alt = ਚਿਤਰਾਲ ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ | caption = | coordinates = {{coord|8|19|57.1|N|77|14|18.2|E|region:IN|display=inline,title}} | location = [[ਚਿਤਰਾਲ]], [[ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ]], [[ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]] | deity = [[ਤੀਰਥੰਕਾਰ]] and [[ਭਗਵਤੀ]] | festivals = | established = 9th–century CE<ref name=chandran>{{cite journal|first=Anu|last=Chandran|year= 2015|title=Scanning the Dynamics of Participatory Research (PRIT) in Heritage Tourism Management: The Case of Chitharal in Tamil Nadu, India|journal=Atna|volume=10|issue=1|publisher=Pondicherry University|pages=78–79|doi=10.12727/ajts.13.6 |doi-access=free}}</ref><ref name=tampy>{{cite journal|first=KPD|last=Tampy|year=1946|title=The Chitaral Rock Temple|journal=The Modern Review|volume=80|pages=434}}</ref> | temple_quantity = 2 (ਜੈਨ, ਹਿੰਦੂ) }} '''ਚਿਤਰਾਲ ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਿਰ''', ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਚਿਤਰਾਲ ਮਲਾਈ ਕੋਵਿਲ''' (ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ "ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਮੰਦਰ") ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, '''ਚਿਤਰਾਲ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ''' ਜਾਂ '''ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ''', ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ਿਲੇ, [[ਤਮਿਲ਼ ਨਾਡੂ|ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਚਿਤਰਾਲ]] ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਵਾਲੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਬਿਸਤਰੇ, ਅਤੇ ਦੋ ਸਮਾਰਕ ਹਨ - ਇੱਕ ਚੱਟਾਨ ਕੱਟਿਆ ਜੈਨ ਮੰਦਿਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਕੰਧ ਰਾਹਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੱਟਾਨ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ ਜੋ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਵਰਾਗੁਣ ਪੰਡਯਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਮਾਰਕ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਹਨ। == ਟਿਕਾਣਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Chitral_rock_cut_Jain_temple,_Kanyakumari,_Tamil_Nadu.jpg|left|thumb| ਚਿਤਰਾਲ ਸਮਾਰਕ ਪੱਥਰ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹਨ।]] {{ਜੈਨ ਧਰਮ}} ਚਿਥਰਲ ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਿਰ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸਿਰੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹਨ, [[ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ]] (ਹਾਈਵੇਅ 66) ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 55 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਕੁਜ਼ਿਟੁਰਾ ਸ਼ਹਿਰ (ਹਾਈਵੇਅ 90) ਤੋਂ ਲਗਭਗ 4 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਉਹ ਤਿਰੂਚਨੱਟੂ ਮਲਾਈ (ਤਿਰੂਚਨੱਟੂ ਪਹਾੜੀਆਂ) 'ਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੋਕਕਾਂਥੂੰਗੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਰਕ ਪਿੰਡ [[ਚਿਤਰਾਲ|ਚਿਤਰਲ]] ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਹਨ। ਸਮਾਰਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਏਐਸਆਈ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਰ ਸਰਕਲ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਧੀਨ ਹੈ। ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਬੋਰਡ ਤੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ, ਕਾਜੂ, ਨਾਰੀਅਲ ਅਤੇ ਰਬੜ ਦੇ ਬੂਟੇ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਤਸਵੀਰ:9th_century_Chitaral_Jain_Monuments_and_Bhagavati_Temple_over_time.jpg|left|thumb| 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਚਿਤਰਾਲ ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਖੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਮਾਨ ਬਚਿਆ ਸੀ। ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ.]] ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮਿਲੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਲੂਗੁਮਲਾਈ ਜੈਨ ਬਿਸਤਰੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 1ਲੀ-ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤਾਰੀਖ਼ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਸਾਈਟ ਨੂੰ ਤਿਰੂਚਰਨਥੁਪੱਲੀ, ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਤਿਰੂਚਰਨਮ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। <ref name="cort1998">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=E88RC8Eox2YC|title=Open Boundaries: Jain Communities and Cultures in Indian History|last=John E Cort|publisher=State University of New York Press|year=1998|isbn=9780791437858|pages=197–198}}</ref> ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਤਿਰੁਚਰਾਣਾਟੁ ਮਲਾਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ " ਚਰਣਾਂ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਪਹਾੜੀ" (ਜੈਨ ਸੰਨਿਆਸੀ)। <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}</ref> ਸਾਈਟ ਵਿੱਚ ਬਿਸਤਰੇ ਅਤੇ ਦੋ ਸਮਾਰਕ ਹਨ. ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਤੁਪਕਾ-ਲੇਜਾਂ ਵਾਲੇ ਪੁਰਾਣੇ ਚੱਟਾਨ-ਕੱਟੇ ਜੈਨ ਬਿਸਤਰੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਿਸਤਰੇ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਛੇਵੀਂ ਸਦੀ ਈ. <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html "Bagawati Temple (Chitral)"]. </cite></ref> ਗੁਫਾ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਹੈ, ਤਿੰਨ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੈਨ ਮੂਰਤੀ-ਪਰਸ਼ਵਨਾਥ (ਖੱਬੇ), ਮਹਾਵੀਰ ਅਤੇ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੱਥਰ ਤੋਂ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਉੱਕਰੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਅੱਗੇ ਦੇਵੀ ਭਗਵਤੀ (ਪਾਰਵਤੀ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਿਰ ਹੈ ਜੋ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦਾਨੀਆਂ ਦੇ ਐਪੀਗ੍ਰਾਫਿਕ ਸਬੂਤ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਮੰਡਪ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> ਜੈਨ ਬਿਸਤਰੇ ਅਤੇ ਮੰਦਰ [[ਦਿਗੰਬਰ]] ਜੈਨ ਸਮਾਰਕ ਹਨ। <ref name="cort1998">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=E88RC8Eox2YC|title=Open Boundaries: Jain Communities and Cultures in Indian History|last=John E Cort|publisher=State University of New York Press|year=1998|isbn=9780791437858|pages=197–198}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFJohn_E_Cort1998">John E Cort (1998). </cite></ref> ਉਹ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। ਜੈਨ ਧਰਮ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ, ਮਦੁਰਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ 1ਲੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੱਕ, ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੱਲਵ ਯੁੱਗ ਦੁਆਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ [[ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲਾ|ਮਹਿੰਦਰਵਰਮਨ ਪਹਿਲੇ]] (7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਜੈਨ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਿੰਦੂ ਸਾਈਟਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਾਬਲੀਪੁਰਮ ਸਮਾਰਕ। <ref>{{Cite journal|last=Hirsh|first=Marilyn|date=1987|title=Mahendravarman I Pallava: Artist and Patron of Māmallapuram|journal=Artibus Asiae|volume=48|issue=1/2|pages=109–130|doi=10.2307/3249854|issn=0004-3648|jstor=3249854}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Cort|first=John E.|date=2002|title=Bhakti in the Early Jain Tradition: Understanding Devotional Religion in South Asia|url=https://archive.org/details/sim_history-of-religions_2002-08_42_1/page/59|journal=History of Religions|volume=42|issue=1|pages=59–86 with footnotes, context|doi=10.1086/463696|issn=0018-2710|jstor=3176384}}</ref> ਟੀਏ ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਰਤਾਨੇਮੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਗੁਣਨਦਗੀ-ਕੁਰਤਿਗਲ - ਪੇਰਵਾਕੁਡੀ ਦੇ ਭਟਾਰੀਆਰ ਨੇ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਵਰਾਗੁਣ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ 28ਵੇਂ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਤਿਰੂਚਨਮ ਮਲਾਈ ਦੇ ਭਟਾਰੀਆਰ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੁਨਹਿਰੀ ਗਹਿਣਿਆਂ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਯ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜੇ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਬੂਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਥਾਪਿਤ ਕਾਲਕ੍ਰਮ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> <ref name="Rao125">T.A. Gopinatha Rao (1910), Travancore Archaeological Series Volume 2, pp. 125–127 with plates</ref> ਇਹ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਟੇਲੁੱਟੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ]] ਹੈ। <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html "Bagawati Temple (Chitral)"]. </cite></ref> <ref name="Rao193" /> ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ ਸਥਾਨਕ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਪੂਜਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਸਥਾਨ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਸਾਈਟ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਖੰਡਰ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਈਟ ਦੀਆਂ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਬਾਹਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਰਕਰਾਰ ਸੀ। ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਪਲਾਸਟਰਡ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਅਪਵਾਦ ਹੈ ਜੋ ਨੁਕਸਾਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਜਾਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "[ਕਲਾ] ਚੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ"। ਮਹਾਵੀਰ ਅਤੇ ਪਰਸ਼ਵਨਾਥ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਮੂਰਤੀਆਂ ਚੰਗੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹਨ। <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> <ref>{{Cite book|title=Jaina Iconography|last=Shah, Umakant P|publisher=Abhinav Publications|year=1987|page=251}}</ref> ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਅਧੂਰਾ ਵਿਮਨਾ। <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> ਸਾਈਟ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ "ਦਿਲ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ" ਤਾਲਾਬ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਘਾਟੀ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। <ref name="Nagarajan 2011">{{Cite web |last=Nagarajan |first=Saraswathy |date=17 November 2011 |title=On the southern tip of India, a village steeped in the past |url=http://www.thehindu.com/features/metroplus/travel/on-the-southern-tip-of-india-a-village-steeped-in-the-past/article2636325.ece |access-date=23 March 2017 |website=The Hindu}}</ref> <ref>{{Cite book|title=Jainism: Art, Architecture, Literature & Philosophy|last=Rangarajan, H|last2=Kamalakar, G|last3=Reddy, AKVS|last4=Venkatachalam, K|publisher=Sharada|year=2001|page=43}}</ref> == ਵਰਣਨ == [[ਤਸਵੀਰ:Bas-relief_at_Chitharal_Jain_Monuments.jpg|thumb| ਜੈਨ ਬਸ-ਰਾਹਤ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਕੰਧ 'ਤੇ ਹੈ।]] ਸਮਾਰਕਾਂ ਤੱਕ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਟੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤੰਗ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੁਆਰਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਚੀ ਚੱਟਾਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਗੁਫਾ ਵਿੱਚ ਜੈਨ [[ਤੀਰਥੰਕਰ|ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ]] ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੂਲ-ਰਾਹਤ ਮੂਰਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜੈਨ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਕੰਧ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਅਤੇ [[ਪਦਮਾਵਤੀ (ਜੈਨ ਧਰਮ)|ਪਦਮਾਵਤੀ]] ਦੀਆਂ ਰਾਹਤਾਂ ਬਹੁ-ਹੁੱਡ ਵਾਲੇ ਕੋਬਰਾ ਦੁਆਰਾ ਛੱਤੇ ਹੋਏ ਅਤੇ [[ਯਕਸ਼]] ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਛੋਟੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। <ref name="KramrischCousins1948">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y422QgAACAAJ|title=The Arts and Crafts of Travancore|last=Stella Kramrisch|last2=James Henry Cousins|last3=R. Vasudeva Poduval|publisher=Royal India Society|year=1948|pages=49–50|author-link=Stella Kramrisch}}</ref> <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html "Bagawati Temple (Chitral)"]. </cite></ref> ਬੇਸ-ਰਿਲੀਫ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਚਿੱਤਰ ਅਰਧ [[ਪਦਮਾਸਨ|-ਪਦਮਾਸਨ]] ਪੋਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਟਾਇਰਡ ਪੈਰਾਸੋਲ ਦੇ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਇਹ ਹੋਰ 24 ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਨ। ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ, ਤਿੰਨ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਵੀ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ [[ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ|ਮਹਾਵੀਰ]] ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਰਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਟਾਇਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪਰਸੋਲ ਹਨ, ''ਛਤਰਤ੍ਰੇਈ ਚੈਤਯ'' ਇਸਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। <ref name="KramrischCousins1948">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y422QgAACAAJ|title=The Arts and Crafts of Travancore|last=Stella Kramrisch|last2=James Henry Cousins|last3=R. Vasudeva Poduval|publisher=Royal India Society|year=1948|pages=49–50|author-link=Stella Kramrisch}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFStella_KramrischJames_Henry_CousinsR._Vasudeva_Poduval1948">[[ਸਟੈਲਾ ਕ੍ਰੈਮਰਿਸ਼|Stella Kramrisch]]; James Henry Cousins; R. Vasudeva Poduval (1948). </cite></ref> ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ [[ਅੰਬਿਕਾ (ਜੈਨ ਧਰਮ)|ਅੰਬਿਕਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਔਰਤ ਚਿੱਤਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੋ ਸੇਵਾਦਾਰ ਚਿੱਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ। ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਵਿਦਿਆਧਾਰਾ|ਵਿਦਿਆਧਰਾਂ]] (ਗਿਆਨ ਦੇ ਧਾਰਨੀ) ਦੇ ਉੱਡਦੇ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਰਾਹਤ ਦੀ ਸੀਟ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹੈ. ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਜਾਂ ਇੱਕ ਦਾਨੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਤਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ''ਵਟੇਲੁਥੂ'' ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਿੱਚ ਲਿਪੀ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਈਟ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੱਕ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਜੈਨ ਸਾਈਟ ਰਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html "Bagawati Temple (Chitral)"]. </cite></ref> <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> <ref name="Rao125">T.A. Gopinatha Rao (1910), Travancore Archaeological Series Volume 2, pp. 125–127 with plates</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Chitaral_Jain_Monument_Bhagawati_temple_inscription_below_Padmavati_Devi_bas_relief.jpg|left|thumb| ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਬਸ ਰਾਹਤ]] ਜੈਨ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਗੁਫਾ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਥੰਮ ਵਾਲਾ ਮੰਡਪ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪਾਵਨ ਅਸਥਾਨ ਹਨ। <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html "Bagawati Temple (Chitral)"]. </cite></ref> <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> ਥੰਮ੍ਹ ਵਾਲੇ ਹਾਲ ਅਤੇ ਅਸਥਾਨ ਜੈਨ ਨਮੂਨੇ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਇਹ ਜੈਨ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕਲਾਕਾਰੀ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਡਪਮ, ਇੱਕ ''ਵਰਾਂਦਾ'' ਕੋਰੀਡੋਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਸੋਈ (''ਮਦਪੱਲੀ'' ) ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ''ਬਾਲੀਪੀਠਮ'' ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਓਵਰਹੰਗਿੰਗ ਚੱਟਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੌੜੀਆਂ, ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਲੱਭੇ ਗਏ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਵਰਗੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਦਰ, ਇਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। <ref name="Rao193" /> <ref name="Rao125">T.A. Gopinatha Rao (1910), Travancore Archaeological Series Volume 2, pp. 125–127 with plates</ref> <ref name="Rao297">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=297–299}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Chitaral_Jain_Monument_Bhagawati_temple_inscription_of_Vikramaditya_Varaguna.jpg|thumb| ਤਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ''ਵਟੇਲੁਥੂ'' ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਵਰਾਗੁਣ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ। <ref name="Rao125">T.A. Gopinatha Rao (1910), Travancore Archaeological Series Volume 2, pp. 125–127 with plates</ref>]] ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨ ਰਹੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਅਤੇ ਭੇਟਾ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਨੇ ਪਦਮਾਵਤੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਥਾਨ ਲਗਭਗ ਸੱਤ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਸਥਾਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ। <ref name="Rao193">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=193–195}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRao1910">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਚੱਟਾਨ 'ਤੇ ਵੱਟੇਲੁਥੂ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਮਿਲ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ "ਕੋ 425" ਵਿੱਚ "ਰਾਜਾਵੱਲਾਪੁਰਮ ਦੇ ਇੱਕ ਨਰਾਇਣ ਨੇ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਪੈਸਾ ਦਾਨ ਕੀਤਾ"। ਬਾਅਦ ਵਾਲਾ ਜਾਰਜੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 1250 ਈਸਵੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। <ref name="Rao193" /> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਉੱਕਰੀਆਂ ਹਿੰਦੂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਮਾਰਤਸਾਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਬਣਤਰ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਤੇ "ਨਾਰਾਇਣ" ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਨਾਮ ਨੇ ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੈਨ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੱਕ "ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ" ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="Rao193" /> [[ਤਸਵੀਰ:9th_century_Padmavati_Devi_bas-relief_Jain_Monuments_Chitaral_Tamil_Nadu_India.jpg|left|thumb| ਚਿਤਰਾਲ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਜੈਨਾ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਦੁਰਗਾ-ਭਗਵਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਏ ਗਏ ਹੋਰ ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਤ ਹਨ। <ref name="KramrischCousins1948">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y422QgAACAAJ|title=The Arts and Crafts of Travancore|last=Stella Kramrisch|last2=James Henry Cousins|last3=R. Vasudeva Poduval|publisher=Royal India Society|year=1948|pages=49–50|author-link=Stella Kramrisch}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFStella_KramrischJames_Henry_CousinsR._Vasudeva_Poduval1948">[[ਸਟੈਲਾ ਕ੍ਰੈਮਰਿਸ਼|Stella Kramrisch]]; James Henry Cousins; R. Vasudeva Poduval (1948). </cite></ref>]] ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਰਸੋਈ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ 'ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਇਕ ਹੋਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ "ਤਿਰੁਕੁਡੱਕਰਾਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਰਾਇਣਨ ਕਾਲਿਕਨ ਉਰਫ਼ ਧਰਮਚੇਤੀ-ਨਯਿਨਰ ਨੇ "ਸਾਲ 584 ਵਿੱਚ ਮੇਦਮ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 17 ਤਰੀਕ" ਨੂੰ "ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਰ" ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁਝ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇਹ ਲਗਭਗ 1373 ਈਸਵੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ। <ref name="Rao297">{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=1|pages=297–299}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true">Rao, T.A. Gopinatha (1910). </cite></ref> ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਮਾਨ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਨੇ ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪਰਿਕਲਪਨਾ 'ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਨਾਮ ਨਾਰਾਇਣ ਦੁਆਰਾ ਥੋੜਾ ਗੁੰਮਰਾਹ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ "ਮੈਂ ਹੁਣ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ [ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ] ਇੱਕ ਗਲਤੀ ਹੈ"। <ref name="Rao125">T.A. Gopinatha Rao (1910), Travancore Archaeological Series Volume 2, pp. 125–127 with plates</ref> ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਜੈਨ ਮੰਦਿਰ ਨੂੰ ਮਿਟਾ ਕੇ ਜਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰਕੇ, ਜਾਂ ਪੂਰੀ ਸਾਈਟ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ "ਤਬਦੀਲ" ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਇ, ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ 2-ਸਦੀ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਦਮਾਵਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੰਥ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ, ਬਾਕੀ ਗੁਫਾ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਬਸ-ਰਾਹਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜੈਨੀਆਂ ਦੇ ਤੀਰਥੰਕਰ। ਗੋਪੀਨਾਥ ਰਾਓ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਥਾਨ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜੇ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਵਰਾਗੁਣ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="Rao125" /> ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਤੋਹਫ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਦਾਨ ਬਾਰੇ ਲੰਬੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਦਮਾਵਤੀ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜਦੋਂ ਜੈਨ ਵੀ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਸ-ਰਾਹਤ ਨੂੰ ਜੋੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਜੈਨ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਜੋੜੀ ਗਈ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਪਾਠ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ - ''ਮਾਨਸਾਰਾ'', ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪਾਠ ਜੋ ਜੈਨ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉੱਕਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਏ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਾਈਟ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ, ਸਗੋਂ ਦੋ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਓਵਰਲੈਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। <ref name="Rao125">T.A. Gopinatha Rao (1910), Travancore Archaeological Series Volume 2, pp. 125–127 with plates</ref> ਸਟੈਲਾ ਕ੍ਰੈਮਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੈਨ ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨ ਚਿਤਰਾਲ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਤਰਾਵਣਕੋਰ|ਤ੍ਰਾਵਣਕੋਰ]] ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਹੋਰ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿ-ਮੌਜੂਦ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਰਕੋਇਲ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨਾਗਰਾਜ ਮੰਦਰ - ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ - ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਹਤਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਮਹਾਵੀਰ, ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਅਤੇ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀਆਂ ਰਾਹਤਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਗਰਾਜ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮੰਡਪ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। <ref name="KramrischCousins1948">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y422QgAACAAJ|title=The Arts and Crafts of Travancore|last=Stella Kramrisch|last2=James Henry Cousins|last3=R. Vasudeva Poduval|publisher=Royal India Society|year=1948|pages=49–50|author-link=Stella Kramrisch}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFStella_KramrischJames_Henry_CousinsR._Vasudeva_Poduval1948">[[ਸਟੈਲਾ ਕ੍ਰੈਮਰਿਸ਼|Stella Kramrisch]]; James Henry Cousins; R. Vasudeva Poduval (1948). </cite></ref> <ref>{{Cite book|title=Travancore Archaeological Series|last=Rao|first=T.A. Gopinatha|year=1910|volume=2|pages=127–129}}</ref> == ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ == ਇਹ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਾਰਕ (N-TN-T2) ਹੈ ਜੋ 1964 ਤੋਂ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੁਰਾਤਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਭਾਗ|ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ]] ਦੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਰ ਸਰਕਲ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਗਵਤੀ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਜੈਨਾ ਬਸ-ਰਾਹਤ ਵਜੋਂ ਉਕਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। <ref name="ASI">{{Cite web |title=Bagawati Temple (Chitral) |url=http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html |archive-date=19 March 2016 |access-date=23 March 2017 |website=Thrissur Circle, [[Archaeological Survey of India]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://web.archive.org/web/20160319001139/http://www.asithrissurcircle.in/Monuments_Tamil.html "Bagawati Temple (Chitral)"]. </cite></ref> <ref name="Nagarajan 2011">{{Cite web |last=Nagarajan |first=Saraswathy |date=17 November 2011 |title=On the southern tip of India, a village steeped in the past |url=http://www.thehindu.com/features/metroplus/travel/on-the-southern-tip-of-india-a-village-steeped-in-the-past/article2636325.ece |access-date=23 March 2017 |website=The Hindu}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNagarajan2011">Nagarajan, Saraswathy (17 November 2011). </cite></ref> == ਗੈਲਰੀ == <gallery> ਤਸਵੀਰ:Chitharal_jain_temple1_(cropped).jpg|alt=The pillars set on the left mark the Jain temple entrance, on the right is the Hindu temple entrance|ਪਾਸ ਥੰਮ੍ਹੰਹ ਜੈਨ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰਦੇਹੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਾਸੇ ਪਥਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹਨ। ਤਸਵੀਰ:ChitharalVimanam.jpg|alt=Restored Vimana|ਵਿਮਾਨ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਤਸਵੀਰ:Chitharal_jain_temple3.jpg|alt=Jain bas relief|ਜੈਨ ਬਸ ਜ਼ਮੀਨ ਤਸਵੀਰ:Jain_Art_&_Carvings_at_Chitharal_Hill_Temple.JPG|alt=Jain bas-relief|ਜੈਨ ਬਸ-ਰਾਹ ਤਸਵੀਰ:Jaina-bas_Relief_3.jpg|alt=Jain bas-relief|ਜੈਨ ਬਸ-ਰਾਹ ਤਸਵੀਰ:Chitharal_malaikovil4.jpg|alt=Jain bas-relief|ਜੈਨ ਬਸ-ਰਾਹ ਤਸਵੀਰ:Chitharal_malaikovil.jpg|alt=Jain bas-relief|ਜੈਨ ਬਸ-ਰਾਹ ਤਸਵੀਰ:Chitharal_-_front_view.jpg|alt=Entrance of the Hindu temple|ਹਿੰਦੂਤ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ </gallery> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ==  {{Portal|Religion}} * ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ * ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ ਜੈਨ ਧਰਮ * ਤਿਰੁਚਰਨਥੁਮਲਾਈ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{commons category}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੈਨ ਮੰਦਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਨਿਆਕੁਮਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਾਮਿਮਨਾਡੂ ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ]] sfoh5tpkn5kb3f02hf5qvlunj4a3cxi 0 181263 750013 736928 2024-04-10T17:56:07Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki {{Infobox military unit | unit_name = ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ | image = Sikh Light Infantry Insignia (India).svg | image_size = 100px | caption = ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ | dates = 1941 - ਮੌਜੂਦ | country = {{flag|ਭਾਰਤ}} | branch = {{army|ਭਾਰਤ}} | type = [[ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ]] | role = [[ਇਨਫੈਂਟਰੀ]] | size = 19 ਬਟਾਲੀਅਨਾਂ | garrison = [[ਫ਼ਤਹਿਗਗੜ੍ਹ]], [[ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] | garrison_label = ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਸੈਂਟਰ | nickname = | motto = ''ਦੇਗ ਤੇਗ ਫਤਿਹ'' (''Prosperity in Peace and Victory in War'') | march = | anniversaries = | decorations = * 2 [[ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ]] * 7 [[ਮਹਾਵੀਰ ਚੱਕਰ]] * 12 [[ਕੀਰਤੀ ਚੱਕਰ]] * 23 [[ਵੀਰ ਚੱਕਰ ]] * 13 [[ਸ਼ੌਰਿਆ ਚੱਕਰ]] * 82 [[ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ]] * 4 [[ਪਰਮ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ]] * 8 [[ਅਤਿ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ]] * 3 ਯੁੱਧ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ * 17 ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ * 49 ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ * 122 ਸੀ. ਓ. ਏ. ਐੱਸ. ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ. | commander1 = | commander3 = | notable_commanders = | identification_symbol = ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ, ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਆਕਾਲ! | identification_symbol_label = ਜੰਗੀ ਨਾਅਰਾ }} '''ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ''' [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ]] ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟ੍ਰੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਹੈ।<ref name="mod.nic.in">[http://mod.nic.in/samachar/1aug2000/html/ch5.htm Anniversary Celebrations of Sikh LI<!-- Bot generated title -->] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20110203222921/http://mod.nic.in/samachar/1aug2000/html/ch5.htm |date=3 February 2011 }}</ref> ਇਹ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦੇ 23ਵੇਂ, 32ਵੇਂ ਅਤੇ 34ਵੇਂ ਰਾਇਲ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਦੀ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਅਤੇ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਰਾਜਾਂ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੋਂ ਭਰਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੀ ਬਹੁਪੱਖਤਾ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ [[ਸਿਆਚਿਨ ਬਖੇੜਾ|ਸਿਆਚਿਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ]] 'ਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name="mod.nic.in" />{{dead link|date=June 2016}} ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਫੋਰਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੈਜੀਮੈਂਟਲ ਮਾਟੋ "[[ਦੇਗ ਤੇਗ਼ ਫ਼ਤਿਹ|ਦੇਗ ਤੇਗ ਫਤਿਹ]]" ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ"। ਇਸ ਆਦਰਸ਼ ਵਾਕ ਦਾ ਦਸਵੇਂ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]], ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿਂਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਖਾਲਸਾ ਰੱਖਿਆ। ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦਾ ਟੋਪੀ ਬੈਜ ਇੱਕ ਚੱ[[ਚੱਕਰਮ|ਚੱਕਰਾਮ]] ਜਾਂ ਕੁਇਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਊਂਟਡ [[ਕਿਰਪਾਨ]] ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਖਾਲਸਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ [[ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ|ਅਕਾਲੀ ਨਿਹੰਗ]] ਵੰਸ਼ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਤਸਵੀਰ:Sikh_Light_Infantry.jpg|alt=|left|thumb|300x300px|[[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਸਿਪਾਹੀ ਮਾਰਚ ਪਾਸਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ]] ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦੇ 32ਵਾਂ, 32ਵੇਂ ਅਤੇ 34ਵੇਂ ਰਾਇਲ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰ, ਸਾਰੇ 1857 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਸਨ। 23ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੀ 15ਵੀਂ (ਪਾਇਨੀਅਰ ਰੈਜੀਮੈਂਟ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪਾਇਨੀਅਰ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਨਿਯਮਤ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਪਾਇਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੂਜੀ ਅਫੀਮ ਜੰਗ, ਅਬੀਸੀਨੀਆ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ, ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਅਫਗਾਨ ਜੰਗ ਅਤੇ ਤਿੱਬਤ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। 32ਵੇਂ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰਾਂ ਅਤੇ 34ਵੇਂ ਸ਼ਾਹੀ ਸਿੱਖ ਪਾਈਨੀਅਰਾਂ ਨੂੰ 1857 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸੈਪਰਜ਼ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1857 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ, ਦੂਜੇ ਐਂਗਲੋ-ਅਫਗਾਨ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਸੰਨ 1922 ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਨੂੰ ਸਿੰਗਲ ਬਟਾਲੀਅਨ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਹੁ-ਬਟਾਲੀਅਨ ਰੇਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 23ਵੀਂ, 32ਵੀਂ ਅਤੇ 34ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਤੀਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਈਨੀਅਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name="sikhli.info">{{Cite web |last=Home |first=DC |last2=Shebbeare |first2=RH |title=The Story of the Renowned and the Redoubtable Sikh Light Infantry |url=http://sikhli.info/index.php/history |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090415043655/http://sikhli.info/index.php/history |archive-date=15 April 2009 |access-date=18 February 2016}}</ref> ਦਾ ਨਾਮ 1929 ਵਿੱਚ ਕੋਰ ਆਫ਼ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 1933 ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਮਜ਼ਹਬੀ ਅਤੇ ਰਾਮਦਸੀਆ ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਬਟਾਲੀਅਨ 1 ਅਕਤੂਬਰ 1941 ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਰਾਮਦਾਸੀਆ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਭਰਤੀ ਖੋਲ੍ਹੀ ਗਈ।<ref>[http://google.com/search?q=cache:fDdOAux2_IwJ:www.archive.org/stream/sikhsofpunjab00parruoft/sikhsofpunjab00parruoft_djvu.txt+mazbhi+sikh+pioneers&cd=9&hl=en&ct=clnk&gl=uk Full text of "The Sikhs of the Punjab"]</ref> ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਦੇ ਕੋਰ ਦੇ ਜੰਗੀ ਸਨਮਾਨ, ਰੰਗ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀਆਂ। ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦਾ ਨਾਮ ਫਿਰ 1944 ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਜ਼ਹਬੀ ਜਾਂ ਰਘਰੇਤੇ ਸਿੱਖ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜਪੂਤ ਜਾਂ ਰਣਘਰ (ਰਾਜਪੂਤ ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ 'ਰਾਜੇ-ਦੇ-ਪੁੱਟ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਥੇ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਪੂਤ ਰੈਜੀਮੈਂਟਲ ਸੈਂਟਰ ਨੂੰ ਫਤਿਹਗਡ਼੍ਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟਲ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕੋ ਮੂਲ ਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਤੀ ਦੇ ਮੂਲ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਅਰਥਾਤ ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿੱਖ ਜਾਂ ਰੰਗਰੇਟੇ ਸਿੱਖ (ਰਾਜਪੂਤ/ਰਣਘਰ) ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ 1987 ਵਿੱਚ 'ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਸ਼ੋਕ' ਦੁਆਰਾ 'ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿਖ ਦਾ ਇਥਾਸ' ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪੁਸਤਕ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਸ਼ੁੱਧ ਜਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਸੀ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਵਿਭਾਜਿਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਫਰੀਦਕੋਟ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਸ ਬਹਾਦਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ 'ਬੰਸ ਬਹਾਦੁਰ ਬਰਾੜ' ਸੀ। == ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ == ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਬਣੀ [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ]] ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। === ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਗੋਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ === 1961 ਵਿੱਚ ਗੋਆ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੌਰਾਨ, ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਚੌਥੀ ਬਟਾਲੀਅਨ, ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਨੇ 50ਵੀਂ ਪੈਰਾਸ਼ੂਟ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ। ਬਟਾਲੀਅਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੱਛਮੀ ਕਾਲਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਹਮਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਜ਼ੋਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।<ref name="autogenerated2">[http://www.bharat-rakshak.com/MONITOR/ISSUE4-3/jagan.html BHARAT RAKSHAK MONITOR: Volume 4(3)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130204131720/http://www.bharat-rakshak.com/MONITOR/ISSUE4-3/jagan.html|date=4 February 2013}}</ref> [[ਪਣਜੀ]] ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣਨ ਲਈ ਮਾਈਨਫੀਲਡਾਂ, ਸਡ਼ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਨਦੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧੇ। === ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਪਵਨ === 13ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ, ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਨੂੰ 1987 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਆ ਸੈਨਾ|ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਆ ਬਲ]] ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਪਵਨ ਦੌਰਾਨ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 13 ਸਿੱਖ ਐਲ. ਆਈ. ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਜਾਫਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਹੈਲੀਡ੍ਰੌਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਾਰਵਾਈ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਾਫਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿਖੇ [[ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਆਫ਼ ਤਾਮਿਲ ਈਲਮ|ਲਿੱਟੇ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਨੂੰ ਫਡ਼ਨਾ ਸੀ। ਖੁਫੀਆ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੀਆਂ ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈ। ਮੇਜਰ ਬੀਰੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਡੈਲਟਾ ਕੰਪਨੀ, 13 ਸਿੱਖ ਐੱਲ. ਆਈ., ਹੈਲੀ-ਡ੍ਰੌਪ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਕੰਪਨੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਲਿੱਟੇ ਦੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਰੇਡੀਓ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਰਪੀਜੀ ਅਤੇ. 50 ਕੈਲੀਬਰ ਮਸ਼ੀਨ ਗਨ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਘਾਤ ਲਾ ਕੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ ਕਿ ਹੋਰ ਡ੍ਰੌਪ ਅਸੰਭਵ ਸਨ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, 360 ਸਿੱਖ ਐਲ. ਆਈ. ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ 30 ਹੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੇਜਰ ਬੀਰੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਲਟਨ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ, ਸਬ-ਕਮਾਂਡਰ, ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ, ਸਬ-ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸਬ-ਕਮਿਸ਼ਨਰ, ਸਬ-ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ, ਸਬ-ਚੇਅਰਮੈਨ, ਸਬ-ਚੀਫ਼, ਸਬ-ਮੈਨੇਜਰ, ਸਬ-ਕਮਾਂਡ, ਸਬ-ਗਵਰਨਰ, ਸਬ-ਸੁਪਰਡੈਂਟ, ਸਬ-ਕਾਬਲਟਰ, ਸਬ-ਕਮਾਂਡਿੰਗ, ਸਬ-ਸਟਾਫ, ਸਬ-ਸਟਾਫ਼, ਸਬ-ਕਲੱਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ, ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ, ਡੀ ਕੋਇ ਦੇ 30 ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮੇਜਰ ਬੀਰੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਬ. ਸੰਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਸਵੇਰੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਤੱਕ ਸਿਰਫ 3 ਸੈਨਿਕ ਬਚੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੇਨੇਟ ਲਗਾਏ ਅਤੇ ਚਾਰਜ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 2 ਲਿੱਟੇ ਦੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਤੀਜੇ, ਸੈਪ. ਗੋਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਡੀ ਕੋਇ ਦੇ 30 ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 29 ਜੋ ਉੱਤਰੇ ਸਨ, ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। 40 ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਬਚੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ 4 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਲਡ਼ੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਰਦਾਸ ਨੇ ਲਿੱਟੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਾਠੀਆਂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਭਾਰੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਫੌਜਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਐਲ. ਆਈ. ਵਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬੀ. ਐਮ. ਜੀ. ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ 50 ਗੋਲੇ ਪਏ ਸਨ। ਸਤੰਬਰ ਗੋਰਾ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ, ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰ, ਵਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਮਾਨ ਖੋਹ ਲਏ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੰਗੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਦੇ ਬੋਧੀ ਨਾਗਰਾਜ ਵਿਹਾਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੇਲ ਦੀ ਇੱਕ ਬੈਰਲ ਨਾਲ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲਿੱਟੇ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਪਲਾਲੀ ਵਿਖੇ ਆਈ. ਪੀ. ਕੇ. ਐੱਫ. ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਜ਼ਾਹਰਾ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿਅਰਥ ਰਹੀਆਂ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਸੜ੍ਹਨ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। == ਇਕਾਈਆਂ == [[ਤਸਵੀਰ:US_Navy_061025-N-0209M-002_Indian_Soldiers_assigned_to_the_9th_Battalion_of_the_Sikh_Infantry_arrive_aboard_USS_Boxer_(LHD_4)_to_participate_in_Malabar_2006.jpg|thumb|9ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ, ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਮਾਲਾਬਾਰ 2006 ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਯੂਐਸਐਸ ਬਾਕਸਰ (ਐਲਐਚਡੀ 4) ਵਿੱਚ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਮਾਲਾਬਾਰ 2006 ਅਮਰੀਕਾ, ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਅੰਤਰ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਭਿਆਸ ਹੈ।]] * ਪਹਿਲੀ ਬਟਾਲੀਅਨ * ਦੂਜੀ ਬਟਾਲੀਅਨ * ਤੀਜੀ ਬਟਾਲੀਅਨ * ਚੌਥੀ ਬਟਾਲੀਅਨ * 5ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 6ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 7ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 8ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 9ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 10ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 11ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 12ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 13ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 14ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 15ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 16ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 17ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 18ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ * 19ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ '''ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ (ਟੀ. ਏ.) ''' * 103ਵੀਂ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ (ਸਿੱਖ ਲੀ.: ਲੁਧਿਆਣਾ, ਪੰਜਾਬ) * 158ਵੀਂ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ (ਸਿੱਖ ਲੀ) (ਘਰ ਅਤੇ ਹਿਰਥ) ਜੰਗਲਾਤ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ * 163ਵੀਂ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਬਟਾਲੀਅਨ ਟੈਰੀਟੋਰੀਅਲ ਆਰਮੀ (ਸਿੱਖ ਲੀ) (ਘਰ ਅਤੇ ਹਿਰਥ) ਹੈਦਰਬੀਘ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ '''ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਈਫਲਜ਼ (ਆਰ. ਆਰ.)''' * 2 ਆਰ. ਆਰ. * 19 ਆਰ. ਆਰ. * 49 ਆਰ. ਆਰ. 9ਵੀਂ ਬਟਾਲੀਅਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ|ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ]] ਦੇ ਰਾਇਲ ਮਰੀਨਜ਼ ਦੇ ਸਮਾਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਲ-ਥਲ ਹਮਲੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। == ਸਭਿਆਚਾਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Akalees.jpg|left|thumb|[[ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ|ਅਕਾਲੀ ਨਿਹੰਗ]]]] ਚੱ''[[ਚੱਕਰਮ|ਚੱਕਰਾਮ]]'' ਅਤੇ ''[[ਕਿਰਪਾਨ]]'' [[ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ|ਅਕਾਲੀ ਨਿਹੰਗ]] ਆਰਡਰ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਹਥਿਆਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਯੋਧਾ ਭਿਕਸ਼ੂ ਆਰਡਰ ਹਨ।<ref>McQueen. Sir. J.W and Baaghaa. A.S (1994) Unseen faces and untold cases, heroes and villains of Sikh rule, Volume 8 of Series in Sikh history and culture. Bahri Publications p106</ref> ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਕ੍ਰਮ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੱ''ਚੱਕਰਾਮ'' ਅਤੇ ''ਕਿਰਪਾਨ'' ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਿੱਖ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਕੈਪ ਬੈਜ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਆਪਣੀਆਂ ਭਰਤੀਆਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੂਲ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਿੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਮਜਬੂਤ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। [[ਭੰਗੜਾ (ਨਾਚ)|ਭਾਂਗਰਾ]], ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ, ਜੋ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਨਿਯਮਿਤ ਮਨੋਰੰਜਨ ਹੈ। [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਦੀ ਪੱਗ ਉੱਤੇ ਚੱਕਰ ਹਨ। ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪੂਜਾ ਲਈ ਆਪਣਾ ਰੈਜੀਮੈਂਟਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=June 2016}} ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਤਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪੂਜਾ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਰੈਜੀਮੈਂਟਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>[http://www.info-sikh.com/SSPage2.html Sikh army regiments infantry valour war]</ref> ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਰ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਰਦਾਸ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਲੜਾਈ ਵਿੱੱਚ ਚਲੇ ਗਏ। ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਰੱਤਰੇ ਦੇ ਸਿੱਖ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਦਾਡ਼੍ਹੀ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲਡ਼ਾਈ ਵਿੱਚ 3 ਫੁੱਟ ਲੰਬੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਰੈਜੀਮੈਂਟਲ ਮਾਟੋ, ''[[ਦੇਗ ਤੇਗ਼ ਫ਼ਤਿਹ|ਦੇਗ ਤੇਗ ਫਤਿਹ]]'' ("ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ") ਵੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਾਵਨਾ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਜਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਉਸ ਨੈਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਸਹਿ-ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਉਤਾਰਨਾ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ। ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦਾ ਯੁੱਧ ਰੋਣਾ ਹੈ ''"ਜੋ ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ, ਸਤ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ!"'' ਭਾਵ "ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਪਡ਼੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਿੱਤਦਾ ਰਹੇਗਾ!" == ਭਰਤੀ == [[ਤਸਵੀਰ:2020_Moscow_Victory_Day_Parade_027.jpg|thumb|2020 ਮਾਸਕੋ ਵਿਕਟਰੀ ਡੇਅ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ ਰੈੱਡ ਸਕੁਆਇਰ 'ਤੇ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਮੈਂਬਰ।]] ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਇੱਕ "ਸਿੰਗਲ ਕਾਸਟ" ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਹੈ।<ref name="Wilkinson">{{cite book |last=Wilkinson |first=Steven I. |title=Army and Nation: The Military and Indian Democracy Since Independence |year=2015 |publisher=[[Harvard University Press]] |isbn=978-0-674-72880-6 |page=41 |url=https://books.google.com/books?id=B-qaBQAAQBAJ&pg=PA41 |quote=Some regiments, such as the Sikh Regiment and Sikh Light Infantry, are “single class,” and therefore recruit combat troops only from members of a specified class, such as Jat Sikhs and Mazhabi and Ramdasia Sikhs.}}</ref> ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਸਿਰਫ [[ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ|ਮਜ਼ਹਬੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਮਦਾਸੀਆ]] ਸਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Kundu">{{cite journal |last=Kundu |first=Apurba |title=The Indian Armed Forces' Sikh and Non-Sikh Officers' Opinions of Operation Blue Star |url=https://archive.org/details/sim_pacific-affairs_spring-1994_67_1/page/48 |journal=[[Pacific Affairs]] |year=1994 |volume=67 |issue=1 |page=48 |doi=10.2307/2760119 |jstor=2760119 |quote=Moreover, with the exception of Gurkhas (recruited in Nepal), Sikhs remain the only community to have infantry regiments drawn exclusively from their own numbers: the Sikh Regiment (manned, though not officered, by high-caste Jat Sikhs) and the Sikh Light Infantry (manned entirely by Mazhabi, or Scheduled Caste, "untouchable" Sikhs.}}</ref> ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੋਰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਹਬੀ ਸਿਖ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅਧਿਕਾਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।{{cn|date=September 2020}} == ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਸਜਾਵਟ == * 1 ਅਸ਼ੋਕ ਚੱਕਰ<ref>{{Cite web |last=Aggarwal |first=Rashmi |date=January 0101 |title=Ashoka Chakra Recipients |url=https://books.google.com/books?id=8LjjDAAAQBAJ&q=Captain+Jasbir+Singh+raina+birthplace&pg=PT81}}</ref> * 15 [[ਮਹਾਵੀਰ ਚੱਕਰ]] * 16 [[ਕੀਰਤੀ ਚੱਕਰ]] * 23 [[ਵੀਰ ਚੱਕਰ]] * 28 ਸ਼ੌਰਿਆ ਚੱਕਰ * 182 ਸੈਨਾ ਮੈਡਲ * 14 ਪਰਮ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ * 28 ਅਤਿ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ * 13 ਯੁੱਧ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ * 17 ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ * 109 ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ * 322 ਸੀ. ਓ. ਏ. ਐੱਸ. ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=March 2018}} == ਮਹਾਵੀਰ ਚੱਕਰ == * ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਬਾਬਾਜੀ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਐਮਵੀਸੀ ਅਤੇ ਬਾਰ (ਐਮਵੀਸੀ) ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਪੀ. ਕੇ. ਨੰਦਗੋਪਾਲ == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ]] gfmch6agkfyuuonaf30ei9its3v18c9 0 181618 750010 738093 2024-04-10T17:27:45Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki '''ਮਾਲਟੋ''' ਜਾਂ '''ਪਹਰੀਆ''',<ref>{{Cite OED|Paharia}}</ref> ਜਾਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ '''ਰਾਜਮਹਾਲੀ,'''<ref>{{Cite OED|Rajmahali}}</ref> ਇੱਕ [[ਦਰਾਵੜੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਉੱਤਰੀ ਦ੍ਰਾਵਿਡ਼]] ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਾਲਤੋ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਕਿਸਮਾਂ == ਮਾਲਤੋ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਖਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, '''ਕੁਮਾਰਭਾਗ ਪਹਾਡ਼ੀਆ''' (ਦੇਵਨਾਗਰੀਃ ਕੁਮਾਰਭਾਗ ਪਹਾਡ਼ੀਯਾ) ਅਤੇ '''ਸੌਰੀਆ ਪਹਾਡ਼ੀਆ''' ([[ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ|ਦੇਵਨਗਰੀ]] ਸੌਰਿਯਾ ਪਹਾਡ਼ੀਯਾ)। [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਝਾਰਖੰਡ]] ਅਤੇ [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ [[ਓਡੀਸ਼ਾ]] ਰਾਜ ਦੇ ਛੋਟੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਾਲਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਬਂਗਾਲ, ਝਾਰਖੰਡ, ਅਤੇ [[ਬਿਹਾਰ]] ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ। ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ [[ਲੈਕਸਿਕਲ ਸਮਾਨਤਾ|ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸਮਾਨਤਾ]] 80% ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ। 2001<ref name="census2001">{{Cite web |date=2001 |title=Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues |url=http://www.censusindia.gov.in/%28S%282scoev45b4mhlg45mz5jq345%29%29/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Language/Statement1.aspx |publisher=Census of India}}</ref> ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ 224,926 ਮਾਲਟੋ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪਾਏ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 83,050 ਨੂੰ '''ਪਹਾਡ਼ੀਆ''' ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ 141,876 ਹੋਰ ਮਾਤਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਲੇਬਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਮਾਲ ਪਹਾੜੀਆ|ਮਾਲ ਪਹਾਡ਼ੀਆ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਲਟੋ-ਅਧਾਰਤ ਘਟਾਓਣਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Citation |last=Masica |first=Colin P. |title=The Indo-Aryan Languages |pages=26–27 |year=1993 |series=Cambridge Language Surveys |publisher=Cambridge University Press |isbn=0521299446}}</ref> * /ngrod/ਦਾ ਉਚਾਰਨ [¥] ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ/ːr/ਅਤੇ/ːn/ਦੀ ਬਜਾਏ/q/ਅਤੇ/h/ਦੀ ਬਜਾਏ,/ːːr/ਹੈ। ਕੋਡਾ/δ// dʃ/ਦਾ ਇੱਕ ਐਲੋਫੋਨ ਹੈ। === ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ === {{Lang|kmj|नबिरकि केतबेनो कुरकपेद़ इणय कौडिद़ टुनड ऐन एणगकि चाकरियन निणग अगदु तेयिन: आह निणग अग अगदु निणग पावे मैनजेह. डडेनो ओरत कूकरुकि सडिद़, गोसणयिकिपावेसरयेतर, अद़िकिगोटडानडिन सोहजेतर आणय अवडप चोव, योहननह डडेनो बपतिसमेचह, अनते पापेकि मापि lगकि गुमेनारेकि बपतिसम सबान मेनतर सेगयह. अनते यिहुदिय.}} ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹਨ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਉਹ ਤਰਕ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। === ਬੰਗਾਲੀ ਲਿਪੀ === {{Lang|kmj|নবিরকি কেতবেনো কুরকপেধ ইণয় কৌডিধ টুনড ঐন এণগকি চাকরিয়ন নিণগ অগদু তেয়িন: আহ নিণগ অগ অগদু নিণগ পাৱে মৈনজেহ. ডডেনো ওরত কূকরুকি সডিধ, গোসণয়িকিপাৱেসরয়েতর, অধিকিগোটডানডিন সোহজেতর আণয় অৱডপ চোৱ, য়োহননহ ডডেনো বপতিসমেচহ, অনতে পাপেকি মাপি lগকি গুমেনারেকি বপতিসম সবান মেনতর সেগয়হ. অনতে য়িহুদিয়.}}ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਜਨਮ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਹਨ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਹਨ। ਉਹ ਤਰਕ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ == * {{Citation |last=Krishnamurti |first=Bhadriraju |title=The Dravidian Languages |year=2003 |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-77111-0 |author-link=Bhadriraju Krishnamurti}} * {{Citation |last=Droese |first=Ernest |title=Introduction to the Malto Language |url=https://books.google.com/books?id=7b0IAAAAQAAJ&pg=PR4 |year=1884 |place=Agra |publisher=Secundra Orphanage Press |author-link=Ernest Droese}} * {{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=sl_dDVctycgC&pg=PA468|title=International encyclopedia of linguistics|last=Frawley|first=William J.|date=2003|publisher=Oxford University Press|isbn=0195139771|edition=2nd|location=New York|page=468|access-date=11 May 2015}} * {{Cite journal|last=Comrie|first=Bernard|date=November 2000|title=Reviewed Work: ''The Dravidian Languages'' by Sanford B. Steever|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-linguistics_2000-11_36_3/page/640|journal=Journal of Linguistics|publisher=Cambridge University Press|volume=36|issue=3|pages=640–644|jstor=4176629}} * {{Cite journal|last=Tuttle|first=Edwin H.|date=1923|title=Dravidian Z|journal=The American Journal of Philology|publisher=The Johns Hopkins University Press|volume=44|issue=1|pages=71–72|doi=10.2307/289648|jstor=289648}} * {{Citation |last=Kobayashi |first=Masato |title=The Kurux Language: Grammar, Texts and Lexicon |url=https://books.google.com/books?id=v9BCDwAAQBAJ |year=2017 |publisher=BRILL |isbn=9789004347663}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.oocities.org/prabirkc/Malto.html ਮਾਲਟੋ ਕਬੀਲੇ ਬਾਰੇ] * [http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response.cgi?root=new100&morpho=0&basename=new100\drv\ned&limit=-1 ਗਲੋਬਲ ਲੈਕਸੀਓਸਟੈਟਿਸਟੀਕਲ ਡਾਟਾਬੇਸ ਉੱਤੇ ਮਾਲਟੋ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼] * [http://www.endangeredlanguages.com/lang/mjt ਖ਼ਤਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਰਾਵੜੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] 5s0hquwye4sppvk4bekyk36jo1f74p5 0 181669 750019 738283 2024-04-10T18:28:55Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki '''ਇੰਡੀਗੋ ਡਾਈ''' ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ [[ਕਾਰਬਨੀ ਯੋਗ|ਜੈਵਿਕ ਮਿਸ਼ਰਣ]] ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਹੈ ਜੋ ''ਇੰਡੀਗੋਫੇਰਾ'' ਜੀਨਸ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ''ਇੰਡੀਗਫੇਰਾ ਟਿੰਕਟਰੀਆ'' ਡਾਈ-ਬੇਅਰਿੰਗ, ਦੇ ਕੁਝ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਗੌਫੇਰਾ ਪੌਦੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਫਸਲ ਵਜੋਂ, ਹੋਰ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦੁਰਲੱਭਤਾ ਕਾਰਨ, ਨੀਲ ਰੰਗ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨੀਲ ਰੰਗ [[ਸੰਯੋਜਨ ਕਿਰਿਆਵਾਂ|ਸਿੰਥੈਟਿਕ]] ਹੈ, ਜੋ 2023 ਤੱਕ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 80,000 ਟਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Linke|first=Julia A.|last2=Rayat|first2=Andrea|last3=Ward|first3=John M.|date=2023|title=Production of indigo by recombinant bacteria|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10011309/|journal=Bioresources and Bioprocessing|volume=10|issue=1|pages=20|doi=10.1186/s40643-023-00626-7|issn=2197-4365|pmid=36936720|archive-url=https://web.archive.org/web/20240205025118/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10011309/|archive-date=Feb 5, 2024|doi-access=free}}</ref> ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਡੈਨੀਮ ਕੱਪਡ਼ੇ ਅਤੇ ਨੀਲੀ ਜੀਨਸ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਪੱਥਰ ਧੋਣ ਅਤੇ ਐਸਿਡ ਧੋਣ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। == ਵਰਤੋਂ == [[ਤਸਵੀਰ:Indigo_plant_extract_sample.jpg|thumb|140x140px|ਨੀਲ ਰੰਗ]] ਇਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਰਤੋਂ ਸੂਤੀ ਧਾਗੇ ਲਈ ਇੱਕ ਰੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੀਲੀ ਜੀਨਸ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਡੈਨੀਮ ਕੱਪਡ਼ੇ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਨੀਲੀ ਜੀਨਸ ਦੀ ਇੱਕ ਜੋਡ਼ੀ ਲਈ 3 ਗ੍ਰਾਮ (0.11 ਔਂਸ ਤੋਂ 12 ਗ੍ਰਾਮ) ਦੀ ਲੋਡ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈਂ। ਉੱਨ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਰੰਗਾਈ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਗੋ ਕਾਰਮਾਈਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਡੀਗੋਜ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਇੰਡੀਗੋਲ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਰੰਗਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਲਗਭਗ 20,000 ਟਨ ਸਲਾਨਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੀਲੀ ਜੀਨਸ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਭੋਜਨ ਰੰਗ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਐਫਡੀ ਅਤੇ ਸੀ ਬਲੂ ਨੰਬਰ 2 ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Indigo_cake.jpg|thumb|ਨੀਲ ਦਾ ਕੇਕ, ਲਗਭਗ 2 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ]] [[ਤਸਵੀਰ:Touaregs_at_the_Festival_au_Desert_near_Timbuktu,_Mali_2012.jpg|thumb|ਟੁਆਰਗੇਸ ਨੇ ਨੀਲ ਰੰਗ ਦਾ [[ਲਿਥਮ|ਟੈਗਲਮਸਟ]] ਪਹਿਨਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।]] == ਇੱਕ ਜੈਵਿਕ ਸੈਮੀਕੰਡਕਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੰਡਿਗੋ == ਇੰਡਿਗੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਡੈਰੀਵੇਟਿਵਜ਼ ਨੂੰ ਐਂਬੀਪੋਲਰ ਜੈਵਿਕ ਅਰਧ-ਕੰਡਕਟਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵੈਕਯੂਮ ਭਾਫ ਦੁਆਰਾ ਪਤਲੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਜੋਂ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ == ਇੰਡਿਗੋ ਵਿੱਚ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 5 ਗ੍ਰਾਮ/ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ (ਥਣਧਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਪੁੰਜ ਦਾ 0.LD50%) ਦਾ ਐਲਡੀ 50 ਹੈ। &nbsp;<ref name="st2009">{{Cite web |date=2009-08-09 |title=Gap alarm |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/africa/article6788728.ece |access-date=2011-08-16}}</ref> 2009 ਵਿੱਚ, [[ਲਿਸੋਥੋ|ਲੇਸੋਥੋ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੀਲੀ ਜੀਨਸ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਨੀਲੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਰਿਸਾਅ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਏਰੀਅਲ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਾਰਬਨ ਰੀਸੈਪਟਰ ਦੇ ਐਗੋਨਿਸਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ <ref name="pmid12540743">{{Cite journal|year=2003|title=Activation of the aryl hydrocarbon receptor by structurally diverse exogenous and endogenous chemicals|url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-pharmacology-and-toxicology_2003_43/page/309|deadurl=Denison MS, Nagy SR|journal=Annu. Rev. Pharmacol. Toxicol.|volume=43|pages=309–334|doi=10.1146/annurev.pharmtox.43.100901.135828|pmid=12540743}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਚੰਪਾਰਨ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ|ਚੰਪਾਰਨ ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ]] * [[ਨੀਲ ਵਿਦਰੋਹ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * {{Cite book|title=Indigo: Egyptian Mummies to Blue Jeans|last=Balfour-Paul|first=Jenny|publisher=British Museum Press|year=2016|isbn=978-0-7141-1776-8|location=London|pages=264 pages}} * {{Cite journal|last=Ferreira|first=E.S.B.|last2=Hulme A. N.|author-link2=Alison Hulme|last3=McNab H.|last4=Quye A.|year=2004|title=The natural constituents of historical textile dyes|url=http://eprints.gla.ac.uk/109139/1/109148.pdf|journal=Chemical Society Reviews|volume=33|issue=6|pages=329–36|doi=10.1039/b305697j|pmid=15280965}} * ਪਾਲ, ਜੈਨੀ ਬਾਲਫੋਰ। 2020. "ਨੀਲ ਅਤੇ ਨੀਲਾਃ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਇੱਕ ਵਿਆਹ". ''ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਜਰਨਲ'' 47 (ਜਨਵਰੀਃ 160-85। * {{Cite journal|last=Sequin-Frey|first=Margareta|year=1981|title=The chemistry of plant and animal dyes|url=http://jchemed.chem.wisc.edu/Journal/Issues/1981/Apr/jceSubscriber/JCE1981p0301.pdf|journal=Journal of Chemical Education|volume=58|issue=4|pages=301|bibcode=1981JChEd..58..301S|doi=10.1021/ed058p301}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20080509184103/http://www.plantcultures.org/plants/indigo_landing.html ਪੌਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਃ ਬਨਸਪਤੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਨੀਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ] * [https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/CFRSearch.cfm?fr=74.102 ਇੰਡੀਗੋਟਿਨ 'ਤੇ ਐੱਫ. ਡੀ. ਅਤੇ ਸੀ ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ] dnbwrv3wnphu9fss5q8t14orxm684wc 0 181844 750014 739615 2024-04-10T18:01:29Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki '''ਕੇਟਾਮਾਈਨ''' ਇੱਕ [[ਕੈਮੀਕਲ ਦਵਾਈ|ਦਵਾਈ]] ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਅਨੱਸਥੀਸੀਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Ketamine Injection |url=https://www.drugs.com/pro/ketamine-injection.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141210181630/http://www.drugs.com/pro/ketamine-injection.html |archive-date=10 December 2014 |access-date=1 December 2014 |website=[[Drugs.com]]}}</ref> ਇਹ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ, ਸੈਡੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਟ੍ਰਾਂਸ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="GreenRoback2011">{{Cite journal|date=May 2011|title=Clinical practice guideline for emergency department ketamine dissociative sedation: 2011 update|deadurl=Green SM, Roback MG, Kennedy RM, Krauss B|journal=Annals of Emergency Medicine|volume=57|issue=5|pages=449–61|doi=10.1016/j.annemergmed.2010.11.030|pmid=21256625}}</ref> ਹੋਰ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਇੰਟੈਂਸਿਵ ਕੇਅਰ ਅਤੇ [[ਪੀੜ|ਦਰਦ]] ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਸੈਡੇਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite journal|date=2015|title=The role of ketamine in the treatment of chronic cancer pain|deadurl=Zgaia AO, Irimie A, Sandesc D, Vlad C, Lisencu C, Rogobete A, Achimas-Cadariu P|journal=Clujul Medical|volume=88|issue=4|pages=457–61|doi=10.15386/cjmed-500|pmc=4689236|pmid=26733743}}</ref><ref>{{Cite journal|date=September 2005|title=Tolerance and withdrawal issues with sedation|url=https://archive.org/details/sim_critical-care-nursing-clinics-of-north-america_2005-09_17_3/page/211|deadurl=Zapantis A, Leung S|journal=Critical Care Nursing Clinics of North America|volume=17|issue=3|pages=211–23|doi=10.1016/j.ccell.2005.04.011|pmid=16115529}}</ref><ref name="Zhang2018"><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles><cite class="citation journal cs1" id="CITEREFZhangHashimoto2019">Zhang K, Hashimoto K (January 2019). </cite></ref><ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=March 2017|title=Administration of ketamine for unipolar and bipolar depression|deadurl=Kraus C, Rabl U, Vanicek T, Carlberg L, Popovic A, Spies M, Bartova L, Gryglewski G, Papageorgiou K, Lanzenberger R, Willeit M, Winkler D, Rybakowski JK, Kasper S|journal=International Journal of Psychiatry in Clinical Practice|volume=21|issue=1|pages=2–12|doi=10.1080/13651501.2016.1254802|pmid=28097909}}</ref><ref name="RD9">{{Cite book|title=Rang and Dale's Pharmacology|vauthors=Ritter JM, Flower RJ, Hendersen G, Loke YK, MacEwan D, Rang HP|date=2018|publisher=Elsevier|isbn=9780702074462|edition=Ninth|page=560}}</ref> ਦਿਲ ਦਾ ਕੰਮ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਰਸਤੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਟੀਕੇ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜ ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ 25 ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Ketamine – CESAR |url=http://www.cesar.umd.edu/cesar/drugs/ketamine.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131112080924/http://www.cesar.umd.edu/cesar/drugs/ketamine.asp |archive-date=12 November 2013 |access-date=26 September 2014 |website=Center for Substance Abuse Research |publisher=[[University of Maryland, College Park|University of Maryland]]}}</ref> ਆਮ ਮਾਡ਼ੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ, ਉਲਝਣ ਜਾਂ ਭਰਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਦਵਾਈ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ<ref name="KetPres2013">{{Cite web |title=Ketamine Injection |url=https://www.drugs.com/pro/ketamine-injection.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141210181630/http://www.drugs.com/pro/ketamine-injection.html |archive-date=10 December 2014 |access-date=1 December 2014 |website=[[Drugs.com]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.drugs.com/pro/ketamine-injection.html "Ketamine Injection"]. </cite></ref><ref name="StrayerNelson2008">{{Cite journal|date=November 2008|title=Adverse events associated with ketamine for procedural sedation in adults|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0026626/|deadurl=Strayer RJ, Nelson LS|journal=The American Journal of Emergency Medicine|volume=26|issue=9|pages=985–1028|doi=10.1016/j.ajem.2007.12.005|pmid=19091264|archive-url=https://web.archive.org/web/20170908185727/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0026626/|archive-date=8 September 2017}}</ref><ref name="KetSide2014">{{Cite web |title=Ketamine Side Effects |url=https://www.drugs.com/sfx/ketamine-side-effects.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141210173330/http://www.drugs.com/sfx/ketamine-side-effects.html |archive-date=10 December 2014 |access-date=1 December 2014 |website=drugs.com}}</ref> [[ਲਹੂ ਦਾ ਦਬਾਅ|ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ]] ਦਾ ਬਦਨਾ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਝਟਕੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਆਮ ਹਨ ਪਰ ਗਲ਼ੇ ਦੀ ਐਂਠਨ ਹਨੀ ਆਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੇਟਾਮਾਈਨ ਇੱਕ ਐਨਐਮਡੀਏ ਰੀਸੈਪਟਰ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="ACS2017">{{Cite journal|date=June 2017|title=Classics in Chemical Neuroscience: Ketamine|deadurl=Tyler MW, Yourish HB, Ionescu DF, Haggarty SJ|journal=ACS Chemical Neuroscience|volume=8|issue=6|pages=1122–1134|doi=10.1021/acschemneuro.7b00074|pmid=28418641}}</ref> ਕੇਟਾਮਾਈਨ ਦੀ ਖੋਜ 1962 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 1964 ਵਿੱਚ ਪੇਹਲੀ ਵਾਰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 1970 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Ketamine – CESAR |url=http://www.cesar.umd.edu/cesar/drugs/ketamine.asp |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131112080924/http://www.cesar.umd.edu/cesar/drugs/ketamine.asp |archive-date=12 November 2013 |access-date=26 September 2014 |website=Center for Substance Abuse Research |publisher=[[University of Maryland, College Park|University of Maryland]] }}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.cesar.umd.edu/cesar/drugs/ketamine.asp "Ketamine – CESAR"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131112080924/http://www.cesar.umd.edu/cesar/drugs/ketamine.asp |date=2013-11-12 }}. </cite></ref><ref name="Domino2010">{{Cite journal|date=September 2010|title=Taming the ketamine tiger. 1965|url=https://zenodo.org/record/896636|deadurl=Domino EF|journal=Anesthesiology|volume=113|issue=3|pages=678–84|doi=10.1097/ALN.0b013e3181ed09a2|pmid=20693870|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828134221/https://zenodo.org/record/896636/preview/article.pdf|archive-date=28 August 2021|access-date=9 August 2020|doi-access=free}}</ref> ਇਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੀਅਤਨਾਮ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਸਰਜੀਕਲ ਅਨੱਸਥੀਸੀਆ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮੀਲ ਹੈ<ref name="WHO21st">{{Cite book|title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019|vauthors=((World Health Organization))|publisher=World Health Organization|year=2019|location=Geneva|hdl=10665/325771|id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO|author-link=World Health Organization|hdl-access=free}}</ref> ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਆਮ ਦਵਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।<ref name="KetPres2013" /> ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਥੋਕ ਕੀਮਤ 0.84 ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਅਤੇ 3.22 ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Ketamine |url=http://mshpriceguide.org/en/single-drug-information/?DMFId=454&searchYear=2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170823163821/http://mshpriceguide.org/en/single-drug-information/?DMFId=454&searchYear=2014 |archive-date=23 August 2017 |access-date=12 January 2016}}</ref> ਕੇਟਾਮਾਈਨ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਹੇਲੂਸੀਨੋਜੇਨਿਕ ਅਤੇ ਡਿਸੋਸੀਏਟਿਵ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਨੋਰੰਜਕ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|date=January 2012|title=Ketamine use: a review|url=https://semanticscholar.org/paper/bbfba0ebcd72ce21fd1ee3e3813bca775eebaf62|deadurl=Morgan CJ, Curran HV|journal=Addiction|volume=107|issue=1|pages=27–38|doi=10.1111/j.1360-0443.2011.03576.x|pmid=21777321|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828134156/https://www.semanticscholar.org/paper/Ketamine-use%3A-a-review.-Morgan-Curran/bbfba0ebcd72ce21fd1ee3e3813bca775eebaf62|archive-date=28 August 2021|access-date=9 August 2020}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== <references /> 160zf7fn6pmyc7k3uh431qddu2e6lca 0 182436 750003 747453 2024-04-10T15:23:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਆਰਿਫ਼ਾ ਪਰਵੀਨ ਜ਼ਮਾਨ''' (ਜਨਮ 3 ਨਵੰਬਰ 1972) ਜੋ ਆਪਣੇ ਸਟੇਜ ਨਾਮ ਮੌਸਮੀ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thedailystar.net/news/happy-birthday-moushumi|title=Happy Birthday, Moushumi!|last=Shazu|first=Shah Alam|date=November 3, 2013|work=The Daily Star|access-date=November 18, 2015}}</ref> ਉਸ ਨੇ ''ਮੇਘਲਾ ਆਕਾਸ਼'' (2001) ''ਦੇਵਦਾਸ'' (2013) ਅਤੇ ''ਤਾਰਕਤਾ'' (2014) ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਾ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite news|url=http://www.prothom-alo.com/entertainment/article/64708/%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%8C%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%80|work=Prothom Alo|access-date=November 14, 2013|language=bn|script-title=bn:আবার মৌসুমী|archive-date=ਨਵੰਬਰ 6, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131106074330/http://www.prothom-alo.com/entertainment/article/64708/%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AE%E0%A7%8C%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%80|url-status=dead}}</ref> ਉਸ ਨੇ 150 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖੋਖੋਨੋ ਮੇਘ ਖੋਖੋਨੋ ਬ੍ਰਿਸ਼ਟੀ (2003) ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thedailystar.net/newDesign/news-details.php?nid=161286|title=Conversation with Moushumi|work=The Daily Star|access-date=June 5, 2011}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thedailystar.net/2003/08/26/d30826140481.htm|title=New film coming soon|last=Harun ur Rashid|date=August 26, 2003|work=The Daily Star|access-date=June 5, 2011}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਮੌਸਮੀ ਨੇ 1990 ਵਿੱਚ ਅਨੋਂਡਾ ਬਿਚਿੱਤਰਾ ਫੋਟੋ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੋਈ।<ref name="daily-sun1">{{Cite news|url=http://www.daily-sun.com/details_yes_07-10-2013_Moushumi-Omar-Sunny-pair-in-Eid-telefilm_638_1_7_1_1.html#sthash.EnNduNa0.dpuf|title=Moushumi-Omar Sani pair in Eid telefilm|last=Hafez Ahmed|date=October 7, 2013|work=Daily Sun|access-date=December 15, 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201215541/http://www.daily-sun.com/details_yes_07-10-2013_Moushumi-Omar-Sunny-pair-in-Eid-telefilm_638_1_7_1_1.html|archive-date=February 1, 2014}}</ref> ਉਸ ਨੇ 1993 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ 'ਕਿਆਮਤ ਥੇਕੇ ਕੀਯਾਮਤ' ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਸੋਹਨੂਰ ਰਹਿਮਾਨ ਸੋਹਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ [[ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ|ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਫ਼ਿਲਮ '''[[ਕਯਾਮਤ ਸੇ ਕਯਾਮਤ ਤਕ]]''<nowiki/>' ਦੀ ਰੀਮੇਕ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date= |title=ঢালিউডে নতুন দিগন্ত উন্মোচনেরও তিন দশক |url=https://www.kalerkantho.com/feature/rongermela/2023/03/23/1263736 |access-date=2023-08-03 |website=www.kalerkantho.com}}</ref> ਫ਼ਿਲਮ ਨੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਪਾਰਕ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਹਿ-ਕਲਾਕਾਰ ਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਸਟਾਰਡਮ ਲਈ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Correspondent |first=A. |date=2017-03-25 |title=Two decades of Moushumi |url=https://www.thedailystar.net/arts-entertainment/interview/two-decades-moushumi-1380895 |access-date=2023-08-03 |website=The Daily Star |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=কাদের |first=মনজুর |date=2023-03-25 |title=মৌসুমীর অভিনয়জীবন এবং ‘কেয়ামত থেকে কেয়ামত’ সিনেমার ত্রিশ বছর |url=https://www.prothomalo.com/entertainment/dhallywood/8cs3vfchic |access-date=2023-08-03 |website=Prothomalo |language=bn}}</ref> ਅਗਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਫੀਚਰ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਓਨਟੇਅਰ ਓਨਟੇਅਰ, ਡੇਨਮੋਹਰ ਅਤੇ ਸਨੇਹੋ ਵਿੱਚ ਸਹਿ-ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Correspodent |first=Staff |date=2014-09-06 |title=Memories of the star Salman Shah's death anniversary |url=https://www.thedailystar.net/memories-of-the-star-salman-shahs-death-anniversary-40357 |access-date=2023-08-03 |website=The Daily Star |language=en}}</ref> ਸੰਨ 1997 ਵਿੱਚ, ਮੌਸਮੀ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਹਾਊਸ, ਕੋਪੋਤਾਖਸਮਾ ਚੋਲੋਚਿਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |last=প্রতিবেদক |first=নিজস্ব |date=2015-08-12 |title=সাত বছর পর প্রযোজনায় |url=https://www.prothomalo.com/entertainment/সাত-বছর-পর-প্রযোজনায় |access-date=2023-08-03 |website=Prothomalo |language=bn }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਸਨੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਮੌਸਮੀ ਵੈਲਫੇਅਰ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 2013 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਸੈਫ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅੰਬੈਸਡਰ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://hello.bdnews24.com/kothaykothay/article1909.bdnews|last=Naphisa Amazon Tulatula (10)|date=September 22, 2013|access-date=February 25, 2014|publisher=Hello.bdnews24.com|last2=Nanajiba Fatima (13)|language=bn|script-title=bn:অভিভাবকের চাপ শিশুর বিকাশে বাধা: চিত্রনায়িকা মৌসুমী|trans-title=Parents and child development pressure barrier: actress Moushumi}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.banglanews24.com/LifeStyle/detailsnews.php?nssl=1927|work=Banglanews24.com|access-date=February 25, 2014|language=bn|script-title=bn:ইউনিসেফের শিশু অধিকার এডভোকেট মৌসুমী|trans-title=UNICEF Child Rights Advocate seasonal|archive-date=ਦਸੰਬਰ 16, 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141216175858/http://www.banglanews24.com/LifeStyle/detailsnews.php?nssl=1927|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://bdnews24.com/bangladesh/2013/09/17/shakib-jewel-aich-moushumi-unicef-ambassadors|title=Shakib, Jewel Aich, Moushumi Unicef ambassadors|date=September 17, 2013|work=bdnews24.com|access-date=February 25, 2014}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.risingbd.com/%E2%80%98%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%87%E0%A6%AB-%E0%A6%86%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0-%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%87-%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A6%BF%E0%A6%A4-%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9B%E0%A7%87%E2%80%99/14129|last=Limon Ahmed|date=September 19, 2013|work=Risingbd.com|access-date=February 25, 2014|language=bn|script-title=bn:‘ইউনিসেফ আমার স্বপ্নগুলোকে অনুপ্রাণিত করেছে’|trans-title='UNICEF has inspired my dream'}}</ref><ref name="glitz">{{Cite news|url=http://bangla.bdnews24.com/entertainment/article599118.bdnews|work=bdnews24.com|access-date=December 15, 2014|language=bn|script-title=bn:নারী তোমাকে অভিনন্দন|trans-title='I congratulate the women'}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਸਾਲ 1996 ਵਿੱਚ ਮੌਸਮੀ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਤੋਂ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਬਰੇਕ ਲੈ ਲਈ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਉਮਰ ਸਾਨੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਮੰਗਣੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਜੋਡ਼ੇ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਹਨ ।<ref name="binodonnews">{{Cite news|url=http://www.binodonnews.com/%E0%A6%AE%E0%A7%8C%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%80-%E0%A6%8F%E0%A6%96%E0%A6%A8%E0%A7%8B-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A7%87/|date=December 19, 2013|work=Binodon News|access-date=June 3, 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20160529124338/http://www.binodonnews.com/%E0%A6%AE%E0%A7%8C%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%80-%E0%A6%8F%E0%A6%96%E0%A6%A8%E0%A7%8B-%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A0%E0%A7%87/|archive-date=May 29, 2016|language=bn|script-title=bn:মৌসুমী এখনো মাঠে|trans-title=Moushumi still in the field}}</ref><ref name="ittefaq2">{{Cite news|url=http://www.ittefaq.com.bd/entertainment/2015/07/06/27360.html|date=June 6, 2015|work=[[The Daily Ittefaq]]|access-date=September 1, 2015|language=bn|script-title=bn:ছেলের পরিচালনায় ওমর সানী-মৌসুমী|trans-title=Directed by his son Omar Sunny-Moushumi}}</ref> ਮੌਸਮੀ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਏਰਿਨ ਜ਼ਮਾਨ ਹੈ।<ref name="erin">{{Cite news|url=https://www.bhorerkagoj.com/print-edition/2019/07/20/261427.php|date=20 July 2019|work=Bhorer Kagoj|access-date=2021-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200420200819/https://www.bhorerkagoj.com/print-edition/2019/07/20/261427.php|archive-date=2020-04-20|language=bn|script-title=bn:২০ বছর পর তারা কোথায়?}}</ref><ref>{{Cite web |last=Shazu |first=Shah Alam |date=2021-11-03 |title=Moushumi spending her birthday in Atlanta |url=https://www.thedailystar.net/entertainment/tv-film/news/moushumi-spending-her-birthday-atlanta-2221211 |access-date=2021-11-04 |website=The Daily Star |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1973]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 9hp9vjdpvxns3p0c5u1t58sr4sigymx 0 182535 750045 748918 2024-04-10T23:15:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਲੇਕਸੀ ਅੰਡਰਵੁੱਡ''' ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾ ਹੈ, ਜੋ ਲਿਟਲ ਫਾਈਰਸ ਐਵਰੀਵੇਅਰ ਵਿੱਚ ਪਰਲ ਵਾਰਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਲ ਬਨਾਮ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਐਥੇਨਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਇੱਕ ਕਾਮੇਡੀ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲਡ਼ੀ ਜੋ ਟਿਮ ਮੈਕਕਿਓਨ ਅਤੇ ਕੇਵਿਨ ਸੇਕੀਆ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਨਿਰਮਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੋ ਨੁਸਬੌਮ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=August 31, 2017 |title=Amazon Debuts Kids Pilots Sept. 1 |url=https://www.nexttv.com/news/amazon-debuts-kids-pilots-sept-1-168284 |access-date=June 25, 2020 |website=NextTV}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.bckonline.com/2017/09/05/coming-actress-lexi-underwood-scores-big-new-amazon-prime-hit/|title=UP-AND-COMING ACTRESS LEXI UNDERWOOD SCORES BIG WITH NEW AMAZON PRIME HIT|date=September 5, 2017|work=BCK Online|access-date=October 20, 2017}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਅੰਡਰਵੁੱਡ ਨੇ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਨਵੰਬਰ 2013 ਵਿੱਚ [[ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ.|ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ. ਸੀ.]] ਦੇ ਫੋਰਡ ਥੀਏਟਰ ਵਿਖੇ [[ਚਾਰਲਸ ਡਿਕਨਜ਼]] ਦੇ ਏ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਕੈਰੋਲ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Artistic Team |url=https://www.fords.org/performances/past-productions/a-christmas-carol-2013/artistic-team/ |access-date=October 19, 2017 |website=Ford's Theatre |archive-date=ਦਸੰਬਰ 4, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171204114540/https://www.fords.org/performances/past-productions/a-christmas-carol-2013/artistic-team/ |url-status=dead }}</ref> 15 ਦਸੰਬਰ, 2014 ਨੂੰ, ਅੰਡਰਵੁੱਡ ਨੇ ਮਿਸਟਰ ਮੈਗੂ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਕੈਰੋਲ ਵਿੱਚ ਐਕਟਰਜ਼ ਫੰਡ ਆਫ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਤ ਦੇ ਸਿਰਫ ਲਾਭ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਪੀਟਰ ਫਲਿਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜੌਹਨ ਮੈਕਡੈਨਲ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Mr. Magoo's Christmas Carol, With Douglas Sills, Joshua Henry, Christopher Sieber, Robert Cuccioli, Janet Dacal and More, Held Tonight |url=http://www.playbill.com/article/mr-magoos-christmas-carol-with-douglas-sills-joshua-henry-christopher-sieber-robert-cuccioli-janet-dacal-and-more-held-tonight-com-337337 |access-date=October 19, 2017 |website=Playbill}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.theatermania.com/new-york-city-theater/news/full-mr-magoo-christmas-casting_70901.html|title=Mr. Magoo's Christmas Carol, Starring Douglas Sills, Announces Full Casting|work=TheaterMania.com|access-date=October 19, 2017}}</ref> ਨਵੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ, ਅੰਡਰਵੁੱਡ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਨੀ ਥੀਏਟਰ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਦ ਲਾਇਨ ਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਯੰਗ ਨਾਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Alexandra Underwood |url=https://www.broadwayworld.com/people/bio/Alexandra-Underwood/ |access-date=October 19, 2017 |website=Broadway World}}</ref> ਅੰਡਰਵੁੱਡ ਨੇ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਅਗਸਤ 2015 ਤੱਕ ਨੌਰਥ-ਅਮੈਰੀਕਨ ਟੂਰਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸੇ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰੌਡਵੇ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ। 14 ਅਕਤੂਬਰ 2014 ਨੂੰ, ਅੰਡਰਵੁੱਡ ਨੇ ਸੀ. ਬੀ. ਐੱਸ. ਸੀਰੀਜ਼ ਪਰਸਨ ਆਫ਼ ਇੰਟਰਸਟ ਉੱਤੇ ਕਵੀਨ ਬੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਅੰਡਰਵੁੱਡ ਕੋ''ਕੋਡ ਕਾਲਾ'' ਵਿੱਚ ਐਮਿਲੀ ਕੈਂਪਬੈਲ, ਡਾ. ਕੈਂਪਬੈਲ ਦੀ ਧੀ, ''ਹੈਨਰੀ ਡੇਂਜਰ'' ਨਾਰਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਵਾਕ ਦ ਪ੍ਰੈਂਕ ਨਾਇਸ ਨੈਨਸੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ, ਰੈਵੇਨਸ ਹੋਮ ਸ਼ੈਨਨ ਰੇਨੋਲਡਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿൽ, ਡੇਵਿਡ ਐਸ. ਪੰਪਕਿਨਸ ਹੈਲੋਵੀਨ ਸਪੈਸ਼ਲ ਪੇਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿ¤ਚ (ਵੌਇਸ ਬੈਂਟੋ ਬਾਕਸ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ ਐਨੀਮੇਟਡ ਅਤੇ ਵਿਲ ਬਨਾਮ ਦ ਫਿਊਚਰ ਐਥੇਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿ<ref>{{Cite news|url=http://kids-on-tour.net/2017/10/10/lexi-underwood-walk-prank-tonight-pictures-les-miserables/|title=Lexi Underwood on 'Walk the Prank' Tonight, Pictures From LES MISERABLES, and more!|date=October 10, 2017|work=Kids on Tour|access-date=October 19, 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://deadline.com/2017/09/david-s-pumpkins-snl-saturday-night-live-tom-hanks-animated-halloween-special-1202178915/|title='SNL's David S. Pumpkins Sketch Gets Animated Halloween Special; Tom Hanks To Voice Character|last=Evans|first=Greg|date=September 28, 2017|access-date=October 19, 2017|publisher=Deadline Hollywood}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.superpoweredfancast.com/2017/10/26/david-s-pumpkins-thing-clip-halloween-special/|title=David S Pumpkins is 'His Own Thing' in this clip from his Halloween Special – The Super Powered Fancast|date=October 26, 2017|work=The Super Powered Fancast|access-date=November 3, 2017|archive-date=ਦਸੰਬਰ 4, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171204222831/https://www.superpoweredfancast.com/2017/10/26/david-s-pumpkins-thing-clip-halloween-special/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://wherever-i-look.com/will-vs-the-future-season-1-episode-1-pilot-series-premiere-overview-commentary-with-spoilers|title=Will vs. The Future: season 1/ Episode 1 "Pilot" [Series Premiere] – Overview/ Commentary (with Spoilers)|date=September 2, 2017|work=Wherever I Look|access-date=October 19, 2017|archive-date=ਦਸੰਬਰ 4, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171204061243/https://wherever-i-look.com/will-vs-the-future-season-1-episode-1-pilot-series-premiere-overview-commentary-with-spoilers|url-status=dead}}</ref> ਲਿਟਲ ਫਾਈਰਸ ਐਵਰੀਵੇਅਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ" ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ, "[ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ] ਮੀਆ ਅਤੇ ਪਰਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਦੋਵੇਂ ਕੋਮਲ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਾਲੇ, ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹਨ।"<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/03/17/arts/television/little-fires-everywhere-review.html|title=Review: 'Little Fires Everywhere' Ignites Over Race and Class|last=Hale|first=Mike|date=2020-03-17|work=The New York Times|access-date=2020-03-18|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 2003]] hlci3kqrnnovqfi0m8sc9996ey6bqo6 0 182584 750012 741533 2024-04-10T17:46:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = RachelBlanchard08TIFF.jpg | image_size = 220px | birth_name = | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1976|3|19}}] }} '''ਰਾਚੇਲ ਐਲਿਸ ਬਲੈਨਚਾਰਡ''' (ਜਨਮ 19 ਮਾਰਚ 1976) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ।<ref name="BlanchardBioNorth">[https://www.northernstars.ca/blanchard_rachel/ Rachel Blanchard's bio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231004205017/https://www.northernstars.ca/blanchard_rachel/ |date=2023-10-04 }} at www.northernstars.ca</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿਟਕਾਮ ਪੀਪ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਨੈਨਸੀ, ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਮੇਡੀ-ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਜ਼ ਯੂ ਮੀ ਹਰ ਵਿੱਚ ਐਮਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਜ਼ ਦ ਸਮਰ ਆਈ ਟਰਨਡ ਪ੍ਰੀਟੀ ਵਿੱਚ ਸੁਜ਼ਾਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>[https://variety.com/2021/tv/news/summer-i-turned-pretty-series-amazon-jenny-han-cast-1234962591/ "‘Summer I Turned Pretty’ Series at Amazon From Jenny Han Sets Four Lead Roles"] by Joe Otterson at [[Variety (magazine)|variety.com]]</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਬਲੈਨਚਾਰਡ ਦੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮੈਕਡੋਨਲਡ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਦ ਕਿਡਜ਼ ਆਫ਼ ਡੇਗਰਾਸੀ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਮੇਲਾਨੀ ਸ਼ਲੇਗਲ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।<ref name="BlanchardBioNorth"/><ref>[https://www.tribute.ca/people/biography/rachel-blanchard/10912/ Rachel Blanchard's bio] at [[Tribute (magazine)|www.tribute.ca]]</ref> ਉਸ ਨੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਵਾਰ ਆਫ਼ ਦ ਵਰਲਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੁਜ਼ਾਨ ਮੈਕਕੁਲੋਫ ਦੀ ਧੀ ਡੇਬੀ ਅਤੇ ਵਾਈ. ਟੀ. ਵੀ. ਦੇ ਆਰ ਯੂ ਅਫ਼ਰੇਡ ਆਫ਼ ਦ ਡਾਰਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਕ੍ਰਿਸਟਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ <ref>[https://www.looper.com/217780/what-the-cast-of-are-you-afraid-of-the-dark-is-doing-today/ "What The Cast Of Are You Afraid Of The Dark? Is Doing Today"] by Mike Bedard at [[Static Media|looper.com]]</ref> ਬਲੈਨਚਾਰਡ ਨੇ ਚੇਰ ਹੋਰੋਵਿਟਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ (ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਲੀਸੀਆ ਸਿਲਵਰਸਟੋਨ ਦੁਆਰਾ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਕਲੂਲਸ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ (ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੀ 1995 ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ) ।<ref>[https://ew.com/gallery/movies-became-tv-shows/ "20 Movies That Became TV Shows"] by Madeline Boardman at [[Entertainment Weekly|ew.com]]</ref> ਉਸਨੇ 2002 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ 7ਥ ਹੈਵਨ ਵਿੱਚ ਰੌਕਸੈਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>[https://ew.com/tv/7th-heaven-where-are-they-now/ "7th Heaven: Where are they now?"] by Mary Sollosi at [[Entertainment Weekly|ew.com]]</ref> ਬਲੈਨਚਾਰਡ ਨੇ ਸਾਥੀ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਐਟਮ ਈਗੋਯਾਨ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋਡ਼ ਲਏ ਸਨ, ਪਹਿਲਾਂ ਵੇਅਰ ਦ ਟਰੂਥ ਲਾਈਜ਼ (2005) ਨਾਲ, ਫਿਰ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਾਚੇਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਨਸ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਐਡੋਰੇਸ਼ਨ (2008) ਉਸ ਸਾਲ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਈਕਿਊਮੈਨਿਕਲ ਜਿਊਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਜੇਤੂ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Cannes |first=Jury oecumenique au Festival de |date=2023-09-17 |title=Adoration |url=http://cannes.juryoecumenique.org/palmares/article/adoration |access-date=2023-09-17 |website=Jury oecumenique au Festival de Cannes}}</ref> ਬਲੈਨਚਾਰਡ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿਟਕੌਮ ''ਪੀਪ ਸ਼ੋਅ'' ਦੀ ਦੂਜੀ ਲਡ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਜੇਰੇਮੀ ਉਸਬਰਨ (ਰਾਬਰਟ ਵੈੱਬ) ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੈਨਸੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਚੌਥੀ ਲਡ਼ੀ (2007) ਵਿੱਚ ਇਸ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ।<ref name="S4E3">{{Cite web |title=''Channel Four – Peep Show'' |url=http://www.channel4.com/programmes/peep-show/episode-guide/series-4/episode-3 |access-date=October 2, 2013 |publisher=Channel4.com}}</ref> ਉਸਨੇ ਐਚ. ਬੀ. ਓ. ਸ਼ੋਅ ਫਲਾਈਟ ਆਫ਼ ਦ ਕੰਚੋਰਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੈਲੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ 2014 ਐਫਐਕਸ ਅਪਰਾਧ ਲਡ਼ੀ ''ਫਾਰਗੋ'' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਵਰਤੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>[https://www.esquire.com/entertainment/a5247/women-flight-of-the-conchords/ "Women We Endorse: The Women of Flight of the Conchords"] by Ross McCammon at [[Esquire (magazine)|www.esquire.com]]</ref><ref>[https://www.nzherald.co.nz/entertainment/calum-henderson-what-if-flight-of-the-conchords-sucked/7QWZMTHTZZ4MSIZD6OPYCKNLKY/ "Calum Henderson: What if Flight of the Conchords sucked?"] by Calum Henderson at [[The New Zealand Herald|nzherald.co.nz]]</ref><ref>[https://deadline.com/2013/11/elizabeth-rohm-j-r-ramirez-join-starzs-power-rachel-blanchard-in-fxs-fargo-640376/ "Elizabeth Rohm & J.R. Ramirez Join Starz’s ‘Power’; Rachel Blanchard In FX’s ‘Fargo’"] by Nellie Andreeva at [[Deadline Hollywood|deadline.com]]</ref> 2016-2020 ਤੋਂ, ਬਲੈਨਚਾਰਡ ਨੇ ਕਾਮੇਡੀ-ਡਰਾਮਾ ਯੂ ਮੀ ਹਰ ਵਿੱਚ ਐਮਾ ਟ੍ਰੈਕਰਸਕੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਬਾਰੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਔਰਤ ਨਾਲ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref>"[https://variety.com/2016/tv/news/you-me-her-season-2-renewed-season-3-1201792162/ ‘You Me Her’ Renewed for Seasons 2 and 3 by AT&T"] by Laura Prudom at [[Variety (magazine)|variety.com]]</ref> ਉਸ ਨੇ ਕਾਲ ਮੀ ਫਿਟਜ਼ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਲਈ 26 ਵੇਂ ਜੈਮਿਨੀ ਅਵਾਰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਮੇਡੀ ਸੀਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਬੋਤਮ ਸਹਾਇਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਜੈਮਿਨੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>[https://www.backstage.com/magazine/article/jason-priestley-comedy-big-winner-canadas-gemini-awards-55112/ "Jason Priestley Comedy Big Winner at Canada's Gemini Awards"] by Etan Vlessing at [[Backstage (magazine)|www.backstage.com]]</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਨੇਡੀਅਨ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਰਾਂਟੋ ਦੀਆਂ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1976]] dthdeg4b891cj4l54l90habhlklg448 0 182720 750167 741820 2024-04-11T11:24:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = Suzain Fatima.jpg | website = }} '''ਸੁਜ਼ੈਨ ਫਾਤਿਮਾ''' (ਜਨਮ 16 ਨਵੰਬਰ 1986) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਪਰਵਾਜ਼'' ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਉਹ '''ਮੇਰੀ ਮਾਂ''' ਵਿੱਚ ਫਾਤਿਮਾ ਅਤੇ '''ਬਹਿਨੇ ਐਸੀ ਭੀ ਹੋਤੀ ਹੈ''' ਵਿੱਚੋਂ ਮੇਹਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ''ਦਿੱਲੀ ਗੇਟ'' ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੇਗੀ।<ref name="tni">{{Cite web |last=Nida Mohsin |date=31 March 2020 |title=Suzain Fatima |url=https://www.thenews.com.pk/amp/635919-suzain-fatima |access-date=31 March 2020 |website=The News}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thenational.ae/arts-lifestyle/television/an-indo-pak-tv-production-set-in-the-uae|title=An Indo-Pak TV Production Set in the UAE|last=Khan|first=Ujala Ali|date=5 November 2014|work=The National|access-date=17 February 2016|location=Abu Dhabi}}</ref><ref>{{Cite web |date=22 December 2014 |title=Zee TV Middle East’s Parwaaz takes off with record ratings in UAE |url=https://m.timesofindia.com/tv/trade-news/hindi/zee-tv-middle-easts-parwaaz-takes-off-with-record-ratings-in-uae/articleshow/45603984.cms |access-date=17 February 2016 |website=The Times of India}}</ref><ref>{{Cite web |title=Category: Behenain Aisi Bhi Hoti Hain – ARY Zindagi |url=http://videos.aryzindagi.tv/category/program/behenain-aisi-bhi-hoti-hain/ |access-date=30 March 2022 |website=Watch Latest Episodes of ARY Zindagi |archive-date=27 ਫ਼ਰਵਰੀ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220227123921/http://videos.aryzindagi.tv/category/program/behenain-aisi-bhi-hoti-hain/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=17 July 2019 |title=Upcoming film 'Delhi Gate' aims to revive Lahore’s film industry |url=https://dailytimes.com.pk/431955/upcoming-film-delhi-gate-aims-to-revive-lahores-film-industry/ |access-date=28 March 2022 |website=Daily Times}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਉਹ ਹੁਣ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਜੇ ਵੀ ਸ਼ੂਟ ਕਰਨ ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਇਹ ਸਭ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਜ਼ੈਨ ਨੇ ਹਾਲੇ ਰੈਂਪ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਓਲਪਰਸ, ਡੌਲੈਂਸ, ਮੋਬੀਲਿੰਕ ਜੈਜ਼, ਅਸਕਰੀ ਬੈਂਕ, ਨੌਰ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਪਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="tni" /> === ਅਦਾਕਾਰੀ === ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 2004 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟਕ ''ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ'' ਸੀ ਜੋ ਪੀ. ਟੀ. ਵੀ. ਹੋਮ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਡ਼ੀਵਾਰ ''ਪਰਵਾਜ਼'' ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ [[ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ]] ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਏ. ਆਰ. ਵਾਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬੇਹੱਨੀ ਐਸੀ ਭੀ ਹੋਤੀ ਹੈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name="tni" /> === ਹੋਸਟਿੰਗ === ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਏ. ਟੀ. ਵੀ. ਉੱਤੇ 'ਹਾਂ ਕਾਬੂੱਲ ਹੈ' ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ 2 ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ। == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == === ਫ਼ਿਲਮ === * ''ਦਿੱਲੀ ਗੇਟ'' (ਆਉਣ ਵਾਲਾ) <ref>{{Cite web |date=2 January 2020 |title=Shamoon Abbasi announces Delhi Gate for 2020 |url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/592353-shamoon-abbasi-announces-delhi-gate-for-2020 |website=The News}}</ref> === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ === {| class="wikitable sortable" !ਸਾਲ. !ਲਡ਼ੀਵਾਰ !ਚੈਨਲ |- |2004 |''ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ'' |ਪੀ. ਟੀ. ਵੀ. ਹੋਮ<ref name="tni" /> |- |2004 |''ਚੰਦਿਨੀ'' |ਅੱਜ ਖ਼ਬਰਾਂ<ref name="tni" /> |- |2006 |''ਹਮਸਫਰ'' |ਇੰਡਸ ਟੀਵੀ |- |2008 |''ਪੰਚ ਸਾਲਿਆਨ'' |ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ<ref name="tni" /> |- |2011 |''ਦੇਸੀ ਕੁਰੀਆਂ-ਸੀਜ਼ਨ 3'' |ਏ. ਆਰ. ਵਾਈ. ਡਿਜੀਟਲ |- |2011 |''ਦਿਲ ਤਮੰਨਾ ਔਰ ਤੁਮ'' |ਏਟੀਵੀ |- |2012 |''ਮੇਰੀ ਮਾਂ'' |ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ <ref name="tni" /> |- |2012 |''ਜਾਏਜ਼'' |ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ |- |2013 |''ਬੰਨਝ'' |ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ |- |2014 |''ਪਰਵਾਜ਼'' |[[ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ]]<ref name="tni" /> |- |2014 |''ਬਹਿਨੇ ਐਸੀ ਭੀ ਹੋਤੀ ਹੈ'' |ਏ. ਆਰ. ਵਾਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ<ref name="tni" /> |- |2015 |''ਬਾਰੀ ਬਹੂ'' |ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ |- |2017 |''ਗਰੀਬ ਜ਼ਾਦੀ'' |ਏ-ਪਲੱਸ ਮਨੋਰੰਜਨ |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] 73js8yaym4mzjch960biggtxazipjrk 0 182725 750080 748124 2024-04-11T03:46:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਮਨ ਅੰਸਾਰੀ''' ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਹਮ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕ੍ਰੀਨ ਅਵਾਰਡ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਸਮਨ ਅੰਸਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਐੱਚ. ਯੂ. ਐੱਮ. ਟੀ. ਵੀ. ਦੇ ਡਰਾਮਾ ਜੁਗਨੋ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਹਿਦ ਅਹਿਮਦ ਅਤੇ ਯੁਮਨਾ ਜ਼ੈਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ [[ਅਰਮੀਨਾ ਖਾਨ|ਅਰਮੀਨਾ ਰਾਣਾ ਖਾਨ]] ਅਤੇ [[ਅਦਨਾਨ ਸਿੱਦਕੀ|ਅਦਨਾਨ ਸਿੱਦੀਕੀ]] ਦੇ ਨਾਲ 'ਕਰਬ' ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਅਹਿਸਨ ਖਾਨ|ਅਹਿਸਾਨ ਖਾਨ]] ਅਤੇ ਹੀਰਾ ਮਨੀ ਅਤੇ ''ਪ੍ਰੀਤ ਨਾ ਕਰੀਓ ਕੋਈ'' ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਾਇਕ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ। ਕਰਬ 2015 ਦੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਤ ਨਾ ਕਰੀਓ ਕੋਈ 2015 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 2016 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ [[ਹਮ ਟੀਵੀ]] ਉੱਤੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite web |title=Drama Preet Na Kariyo koi Cast And Crew |url=http://www.urdudramas.com/drama-preet-na-kariyo-koi-cast-and-crew-information-by-hum-tv.html |access-date=10 December 2015 |publisher=UrduDramas}}</ref> ਅੰਸਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਕਿਰਦਾਰ ''ਮੇਰਾ ਦਰਦ ਨਾ ਜਾਣੇ ਕੋਈ'' ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸਾਬਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਹਮ ਟੀਵੀ ਦੀ ਕਾਮੇਡੀ ਸੀਰੀਜ਼ ਮਿਸਟਰ ਸ਼ਮੀਮ ਦੇ ਦੋ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੇ ਸੀਰੀਅਲ ''ਸਾਸ ਬਹੂ'' ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। 10 ਫਰਵਰੀ 2016 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਮੇਰੀ ਹਰ ਨਜ਼ਰ ਤੇਰੀ ਮੁਨਤਜ਼ੀਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਘੇਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋਸਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਕੀਲ ਹੈ, ਅੰਸਾਰੀ ਹਮ ਟੀਵੀ ਦੇ ਸੀਰੀਅਲ ''ਲਗਾਓ'' ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਦਨਾਨ ਜਾਫ਼ਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਏ-ਪਲੱਸ ਟੀਵੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ [[ਨੋਮਨ ਇਜਾਜ਼|ਨੋਮਾਨ ਏਜਾਜ਼]] ਦੇ ਨਾਲ 'ਡੰਪਖਤ-ਆਤਿਸ਼ ਏ ਇਸ਼ਕ' ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ। ਹਮ ਟੀਵੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ''ਸਾਮੀ'', ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਅਲ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅੰਸਾਰੀ ਦੀ 5 ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਸਫਲ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ [[ਹਮ ਟੀਵੀ]] ਦੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.hipinpakistan.com/news/1151804|title=Saman Ansari as Salima steals our hearts in 'Sammi' this week|last=Khan|first=Saira|date=2017-02-06|work=HIP|access-date=2018-03-28|language=en-US|archive-date=2018-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20181006194720/https://www.hipinpakistan.com/news/1151804|url-status=dead}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ 2018 ਵਿੱਚ ਐੱਚ. ਯੂ. ਐੱਮ. ਟੀ. ਵੀ. ਅਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ 'ਬੈਸਟ ਫੀਮੇਲ ਐਕਟਰ ਇਨ ਏ ਸਪੋਰਟਿੰਗ ਰੋਲ' ਅਤੇ 'ਬੈਸਟ ਆਨ ਸਕ੍ਰੀਨ ਕਪਲ' ਲਈ ਸੰਮੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੀ 'ਖਾਨੀ' ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਿਤਾਰਾ ਮੀਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2018-11-02 |title=It’s much harder to do comic role, says Saman Ansari |url=https://nation.com.pk/02-Nov-2018/it-s-much-harder-to-do-comic-role-says-saman-ansari |access-date=2019-02-08 |website=The Nation |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Shirazi |first=Maria |title=Catching up with Saman Ansari |url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/386183-catching-up-with-saman-ansari |access-date=2019-02-08 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Shabbir |first=Buraq |title=Saman Ansari to make her theatre debut with Jasoosi Duniya |url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/373424-saman-ansari-to-make-her-theatre-debut-with-jasoosi-duniya |access-date=2019-02-08 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> ਦਾਰ ਸੀ ਜਾਤੀ ਹੇ ਸਿਲਾ ਨੇ ਇੱਕ ਮਰਦ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈ ਸਾਦੀਆ ਦੀ ਰੀਡ਼੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ।<ref>{{Cite web |last=Shirazi |first=Maria |title=Catching up with Saman Ansari |url=https://www.thenews.com.pk/magazine |access-date=2021-09-11 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> ਇਹ ਕਾਸ਼ਿਫ ਨਿਸਾਰ ਅਤੇ ਐੱਚ. ਯੂ. ਐੱਮ. ਟੀ. ਵੀ. ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਉੱਦਮ ਸੀ। ਓ. ਟੀ. ਟੀ. ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਜਸੂਸੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਡੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਥੀਏਟਰ ਪਲੇ ਦੀ ਇੱਕ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਲਾਹ ਸ੍ਰੀ ਜ਼ਿਆ ਮੁਹੰਮਦਦੀਨ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਨਾਪਾ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਖਾਲਿਦ ਅਹਿਮਦ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Theatre Review: 'Jasoosi Duniya' at NAPA, Karachi - Subboh Jaffery - Youlin Magazine |url=https://www.youlinmagazine.com/article/theatre-review-jasoosi-duniya-at-napa-karachi/MTI1MQ== |access-date=2021-09-11 |website=www.youlinmagazine.com |language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ === {| class="wikitable plainrowheaders" !ਸਾਲ. !ਸਿਰਲੇਖ !ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" |ਨੋਟਸ ! class="unsortable" |ਰੈਫ. |- | rowspan="3" |2015 ! scope="row" |''[[ਕਰਬ|ਕਾਰਬ]]'' |ਆਲੀਆ ਹਮਜ਼ਾ | | |- ! scope="row" |''ਜੁਗਨੋ'' |ਆਇਸ਼ਾ | | |- ! scope="row" |''ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਸ਼ਮੀਮ'' |ਮੁਜ਼ੱਮਿਲ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ |ਮਹਿਮਾਨ ਦੀ ਦਿੱਖ | |- | rowspan="3" |2015-16 ! scope="row" |''ਸਾਸ ਬਹੂ'' |ਸਬੀਨ | | |- ! scope="row" |''ਮੇਰਾ ਦਰਦ ਨਾ ਜਾਣੇ ਕੋਈ'' |ਸਰਵਤ ਰੰਧਾਵਾ | | |- ! scope="row" |''ਪ੍ਰੀਤ ਨਾ ਕਰੀਓ ਕੋਈ'' |ਜ਼ਰੀਨਾ | |<ref>{{Cite web |date=14 October 2015 |title='Preet Na Kariyo Koi' shows the real culture of Pakistan |url=https://www.hipinpakistan.com/news/1148105 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210411033621/https://www.hipinpakistan.com/news/1148105 |archive-date=11 April 2021 |access-date=11 April 2021 |website=Hip in Pakistan}}</ref> |- | rowspan="5" |2016 ! scope="row" |''ਲਗਾਓ'' |ਸਿਤਵਤ ਮੁਰਤਜ਼ਾ |ਐਪੀਸੋਡ 15 | |- ! scope="row" |''ਕਹਾਂ ਤੁਮ ਚਲੇ ਗਏ'' |ਅਦਾਨ | | |- ! scope="row" |''ਖਵਾਬ ਸਰਾਏ'' |ਬਿਲਕਿਸ ਵਕਾਰ | | |- ! scope="row" |''ਡੰਪਖਤ-ਆਤਿਸ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ'' |ਬੀਬੀ ਨੂਰ ਬਾਨੋ "ਬੀਬੀ ਸਾਹਿਬ" | | |- ! scope="row" |''[[ਬਿਨ ਰੋੲੇ (ਟੀਵੀ ਡਰਾਮਾ)|ਬਿਨ ਰਾਏ]]'' |ਹੀਰਾ |ਮਹਿਮਾਨ ਦੀ ਦਿੱਖ | |- | rowspan="5" |2017 ! scope="row" |''ਗਿਲਾ'' |ਸ਼ਾਇਸਟਾ | | |- ! scope="row" |''ਮੁਜੇ ਥਾਮ ਲੇ'' |ਅਲਮਾਸ | | |- ! scope="row" |''ਸਾਮੀ'' |ਸਲੀਮਾ | |<ref name="global">{{Cite news|url=https://en.dailypakistan.com.pk/lifestyle/exciting-hum-awards-has-revealed-their-viewers-choice-nominations-list/|title=Exciting: Hum Awards has revealed their viewers choice nominations list|work=Daily Pakistan Global|access-date=2018-07-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20230422194822/https://en.dailypakistan.com.pk/29-Jun-2018/exciting-hum-awards-has-revealed-their-viewers-choice-nominations-list|archive-date=22 April 2023|language=en-US}}</ref> |- ! scope="row" |''[[ਮੋਹੱਬਤ ਤੁਮਸੇ ਨਫਰਤ ਹੈ|ਮੁਹੱਬਤ ਤੁਮਸੇ ਨਫ਼ਰਤ ਹੈ]]'' |ਮੇਹਰੂਨਨੀਸਾ | | |- ! scope="row" |''ਘੈਰਟ'' |ਸ਼ਗੁਫਤਾ ਉਸਮਾਨ | | |- | rowspan="2" |2017–2018 ! scope="row" |''ਖੰਨਾ'' |ਸਿਤਾਰਾ ਸ਼ਾਹ | | |- ! scope="row" |''ਦਰ ਸੀ ਜਾਤੀ ਹੈ ਸਿਲਾ'' |ਸਾਦੀਆ | |<ref>{{Cite web |date=19 August 2017 |title=Dar Jati Hai Sila To Air On Hum TV! |url=https://pakistan.mb4uli.com/dar-jati-hai-sila-to-air-on-hum-tv/ |access-date=25 September 2017 |website=Pakistani Celebrity News & Gossip |archive-date=19 ਜੂਨ 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619112956/https://pakistan.mb4uli.com/dar-jati-hai-sila-to-air-on-hum-tv/ |url-status=dead }}</ref> |- | rowspan="6" |2018 ! scope="row" |''ਉਸਤਾਨੀ ਜੀ'' |ਜ਼ੁਬੀਆ |ਐਪੀਸੋਡ 2 | |- ! scope="row" |''ਅਬ ਦੇਖ ਖੁਦਾ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ'' | | | |- ! scope="row" |''ਘਮੰਡ'' |ਜ਼ਮਾਰੂਦ | | |- ! scope="row" |''ਰੋਮੀਓ ਵੈਡਸ ਹੀਰ'' |ਡਾ. ਸ਼ਹਿਨਾਜ਼ ਰਾਜਾ | |<ref>{{Cite news|url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/393331-|title=Romeo Weds Heer picks up huge following|last=Aamna Haider Isani|date=13 November 2018|work=The News|access-date=21 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181122005511/https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/393331-|archive-date=22 November 2018}}</ref> |- ! scope="row" |''ਕਭੀ ਬੈਂਡ ਕਭੀ ਬਾਜਾ'' | |ਐਪੀਸੋਡ 21 | |- ! scope="row" |''ਹੁਰ ਪਰੀ'' |ਫੇਹਮਿਡਾ | | |- | rowspan="2" |2019 ! scope="row" |''ਦਿਲ ਕੀਆ ਕਰੇ'' | | | |- ! scope="row" |''ਛੋਟੀ ਛੋਟੀ ਬਟੈਨ'' |ਸ਼ਹਿਨਾਜ਼ |ਕਹਾਣੀ 3: "ਦਿਲ ਹੀ ਤੂ ਹੈ" | |- |2020 ! scope="row" |''ਮੇਰਾ ਮਾਨ ਰੱਖਨਾ'' |ਫੋਜ਼ੀਆ | | |- | rowspan="2" |2022 ! scope="row" |''ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬੇਗਮ'' |ਹਕੀਮ ਬੀ | |<ref>{{Cite web |last=Mohammad Kamran Jawaid |date=2022-02-16 |title=With no saas-bahu drama in sight, Badshah Begum wants to push the boundaries of television |url=https://images.dawn.com/news/1189518/with-no-saas-bahu-drama-in-sight-badshah-begum-wants-to-push-the-boundaries-of-television |access-date=2022-02-25 |website=DAWN Images}}</ref> |- ! scope="row" |''ਡਸ਼ਮੈਨ'' |ਮਾਈ ਲਾਲੀ | | |- | rowspan="2" |2023 ! scope="row" |''ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ'' | rowspan="2" |ਨਿਘਤ "ਨਿਗਗੋ" | | |- ! scope="row" |''ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ 2'' | |<ref>{{Cite web |last=Staff |first=Images |date=19 April 2023 |title=Twitter is loving every second of the fairytale romance in the TV drama Fairytale |url=https://images.dawn.com/news/1191715 |access-date=20 August 2023 |website=Dawn Images}}</ref> |- |2024 |''ਦਿਲ ਪੇ ਦਸਤਕ'' | | | |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1974]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁਹਾਜਿਰ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] fhzsnlrleo8cls7lrpfae6d6awjd7n9 0 182838 750050 743998 2024-04-11T00:41:49Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਐਲਕੌਕ''' (ਜਨਮ 13 ਮਈ 1968) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Index entry |url=https://www.freebmd.org.uk/cgi/information.pl?cite=dVE3SlZ5D1zChINkC6%2B%2FyA&scan=1 |access-date=30 August 2021 |website=FreeBMD |publisher=ONS}}</ref><ref>{{Cite web |title=Victoria Alcock |url=https://www.imdb.com/name/nm0017263/ |access-date=24 November 2014 |publisher=IMDb}}</ref> == ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ == ਐਲਕੌਕ ਨੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਜ਼, ਬੈਡ ਗਰਲਜ਼ ਅਤੇ ਐਗਨੇਸ ਕਲਾਰਕ ਦੀ ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਇਲੀਅਟ ਵਿੱਚ ਕੈਦੀ ਜੂਲੀ ਸੌਂਡਰਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>{{Cite web |title=Essex Jailbreak: Prisoners flee Chelmsford Prison with Bad Girls Victoria Alcock cheering on {{!}} Essex Chronicle |url=http://www.essexchronicle.co.uk/Essex-Jailbreak-Prisoners-flee-Chelmsford-Prison/story-21018193-detail/story.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140724093208/http://www.essexchronicle.co.uk/Essex-Jailbreak-Prisoners-flee-Chelmsford-Prison/story-21018193-detail/story.html |archive-date=2014-07-24 |website=essexchronicle.co.uk}}</ref><ref>{{Cite web |title=BBC One – the House of Eliott, Series 2, Episode 10 |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/p00y0dzw}}</ref> ਜਨਵਰੀ 2012 ਵਿੱਚ, ਅਲਕੋਕ ਨੂੰ ਲੋਰੇਨ ਸਟੀਵਨਜ਼ (ਨੀ ਸਲਟਰ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ [[ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ|ਬੀਬੀਸੀ]] ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਈਸਟ ਐਂਡਰਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂਡੀ ਸਲਟਰ (ਨਿਕੋਲਾ ਸਟੈਪਲਟਨ) ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਵੇਸਵਾ ਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਲਿੰਡਾ ਹੈਨਰੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਮੁਡ਼ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1992 ਤੱਕ ਸਲਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=24 February 2012 |title='EastEnders' Victoria Alcock 'loved poor wardrobe for Lorraine role' |url=http://www.digitalspy.co.uk/soaps/s2/eastenders/news/a367709/eastenders-victoria-alcock-loved-poor-wardrobe-for-lorraine-role.html#~oWzJuCvrvT1DwK |access-date=24 November 2014 |publisher=Digital Spy}}</ref><ref>{{Cite web |date=21 February 2012 |title=Interview Extra – Victoria Alcock, EastEnders |url=http://www.tvchoicemagazine.co.uk/interviewextra/victoria-alcock-eastenders |access-date=24 November 2014 |website=TV Choice |archive-date=4 ਜਨਵਰੀ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140104221014/http://www.tvchoicemagazine.co.uk/interviewextra/victoria-alcock-eastenders |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਪੀਸੋਡ 1 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Kilkelly |first=Daniel |date=24 February 2012 |title='Enders star embraces poor wardrobe |url=http://www.digitalspy.com/soaps/eastenders/a367709/eastenders-victoria-alcock-loved-poor-wardrobe-for-lorraine-role/ |publisher=Digital Spy}}</ref> ਐਲਕੌਕ 2009 ਦੇ ਈਸਟਰ ਸਪੈਸ਼ਲ ਡਾਕਟਰ ਹੂ ਐਪੀਸੋਡ ਸਿਰਲੇਖ ਪਲੈਨਟ ਆਫ਼ ਦ ਡੈੱਡ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਦਸਵੇਂ ਡਾਕਟਰ (ਡੇਵਿਡ ਟੇਨਨਟ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ) ਦੇ ਨਾਲ ਐਂਜੇਲਾ ਵਿੱਟੇਕਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਛੇਵੇਂ ਡਾਕਟਰ (ਕੋਲਿਨ ਬੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਡਾਕਟਰ ਹੂ ਲੌਸਟ ਸਟੋਰੀ ਆਡੀਓ ਸਿਰਲੇਖ ''ਪਾਵਰ ਪਲੇ'' 'ਤੇ ਖੇਡੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੈਰੀਅਨ ਟਿਊਡਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ (ਜਿਸ ਨੂੰ "ਮੈਰੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਨਾਪਸੰਦ ਸੀ) ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੀ। == ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == === ਫ਼ਿਲਮ === {| class="wikitable" |1991 |''ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ'' |ਦੂਜਾ ਚੈਂਬਰਮੈਡ | |- |1998 |''ਮੈਡਿੰਗ ਭੀਡ਼ ਤੋਂ ਦੂਰ'' |ਟੈਂਪਰੈਂਸ ਮਿਲਰ | |- |2008 |''ਭਡ਼ਕਾਊ'' |ਟਰਾਫੀ ਮਹਿਲਾ | |- |2021 |''ਕੋਈ-ਇੱਕ ਜਿਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ'' |ਮੈਰੀ |} === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ === {| class="wikitable" !ਸਾਲ. !ਸਿਰਲੇਖ !ਭੂਮਿਕਾ !ਨੋਟਸ |- |1991 |''ਅਗਾਥਾ ਕ੍ਰਿਸਟੀ ਦੀ ਪੋਇਰੋਟ'' |ਐਲੀ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਹੰਟਰਜ਼ ਲੌਜ ਦਾ ਰਹੱਸ'' |- |1991–1992 |''ਈਸਟਐਂਡਰਜ਼'' |ਲੌਰਾ |ਦੋ ਐਪੀਸੋਡ 11 ਜੂਨ 1991 ਅਤੇ ਐਪੀਸੋਡ 21 ਜਨਵਰੀ 1992''ਐਪੀਸੋਡ ਮਿਤੀ 21 ਜਨਵਰੀ 1992'' |- |1991–1994 |''ਇਲੀਅਟ ਦਾ ਘਰ'' |ਐਗਨਸ ਕਲਾਰਕ |25 ਐਪੀਸੋਡ: |- |1991–2008 |''ਬਿੱਲ'' |ਸੋਨੀਆ ਡਰਬੀ, ਬੇਲਿੰਡਾ ਕ੍ਰਾਉਲੀ ਅਤੇ ਮੈਗੀ ਰੋਸਕੋ |ਤਿੰਨ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਕਡ਼ੇ'', ''473'' ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਵੱਧ''ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਪਾਰ'' |- |1992 |''ਪਿਆਰ ਕਰੋ'' |ਕੇ. |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ਬੱਚੇ''ਬੱਚੇ.'' |- | rowspan="2" |1995 |''ਚਿਲਰ'' |ਫੋਬੀ ਹਾਕਿੰਸ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ'' |- |''ਕਿਲ੍ਹੇ'' |ਕੇਟ ਸਕੋਫੀਲਡ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 1.16'' |- |1997 |''ਗ੍ਰੈਂਜ ਹਿੱਲ'' |ਰੂਥ |ਦੋ ਐਪੀਸੋਡ: ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 20.9 ਅਤੇ ''ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 20.10'' |- |1998 |''ਕੋਰੋਨੇਸ਼ਨ ਸਟ੍ਰੀਟ'' |ਮੈਰੀ ਡਾਕਰਟੀ |ਦੋ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 1.4383'' ਅਤੇ ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 1.4384 |- |1999–2006 |''ਬੁਰੀ ਕੁਡ਼ੀਆਂ'' |ਜੂਲੀ ਸੌਂਡਰਜ਼ |ਸੀਰੀਜ਼ ਇੱਕ ਤੋਂ ਅੱਠ-ਛੇਣਵੀ ਐਪੀਸੋਡਛੇਣਵ-ਛੇ ਐਪੀਸੋਡ |- |2005 |''ਦੁਰਘਟਨਾ'' |ਸੈਂਡਰਾ ਮੈਕਲੀਨ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਸਮਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਵਹਾਰ'' |- | rowspan="2" |2009 |''[[ਡਾਕਟਰ ਹੂ|ਡਾਕਟਰ ਕੌਣ]]'' |ਐਂਜੇਲਾ ਵਿੱਟੇਕਰ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦਾ ਗ੍ਰਹਿ'' |- |''ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੰਦ'' |ਮੈਗੀ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਬਾਰਬਾਡੋਸ'' |- |2009–2010 |''ਗੁੰਮ ਹੈ।'' |ਲੌਰਾ ਕਲੋ |ਦੋ ਐਪੀਸੋਡ: ''ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 1.5'' ਅਤੇ ਐਪੀਸੋਡ 2''ਐਪੀਸੋਡ ਨੰਬਰ 2.4'' |- |2011 |''ਦਾਈ ਨੂੰ ਬੁਲਾਓ'' |ਗਰਭਵਤੀ ਚਰਿੱਤਰ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ |- |2012 |''ਈਸਟਐਂਡਰਜ਼'' |ਲੋਰੇਨ ਸਟੀਵਨਜ਼ |ਪੰਜ ਐਪੀਸੋਡ |- |2013, 2018 |''ਡੰਪਿੰਗ ਗਰਾਊਂਡ'' |ਡੈਨਿਸ ਜੈਕਸਨ |ਚਾਰ ਐਪੀਸੋਡ ਲਡ਼ੀਵਾਰ 1:SOS ਸਪੈਸ਼ਲਃ ਵੰਡਰਲੈਂਡ ਲਡ਼ੀਵਾਰ 6: ਰੋਪਜ਼ ਤੇ ਜੋਡੀ ਅਤੇ ਘੰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ |- |2014–2018 |''ਲੋਕ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ'' |ਕੈਰੋਲ | |- |2015 |''ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਦੇ ਪੰਛੀ'' |ਮਿਸ਼ੇਲ |ਸੀਰੀਜ਼ 11 ਐਪੀਸੋਡ: "ਦਿ ਗਰਲਜ਼ ਵਿਦ ਦਿ ਪਰਲ ਬਟਨਜ਼" |- |2018 |''ਹੋਲਬੀ ਸਿਟੀ'' |ਕੈਰਨ ਡੁਗਨ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ, ਸਰਬੋਤਮ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਕਦੇ |- |2019 |''ਡਾਕਟਰ'' |ਸ਼ੈਲੀ ਚੈਪਮੈਨ |ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1968]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] rnd4gfk9obv818jgg34b1kl5cszgf71 0 182872 750115 743970 2024-04-11T09:27:37Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਰਾਹ-ਜੇਨ ਰੈਡਮੰਡ''' ਇੱਕ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੋਕ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼]] ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੋਚ ਹੈ, ਜੋ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਕੰਮ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਕਸਰ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ। ਉਸ ਨੇ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਵਿੱਚ ਨਿਊ ਇਮੇਜ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਸਿਖਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਥੀਏਟਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਕ੍ਰਿਸ ਕਾਰਟਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਈ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਮਿਲੇਨੀਅਮ (1997-1999) ਉੱਤੇ ਲੂਸੀ ਬਟਲਰ ਵਜੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਰੈਡਮੰਡ ਦਾ ਜਨਮ [[ਸਾਇਪ੍ਰਸ|ਸਾਈਪ੍ਰਸ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਇਲ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੇ ਲੇਕ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਆ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਟੇਜ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ੁਕੀਨ ਥੀਏਟਰ ਕੰਪਨੀ, ਹੋਲੀ ਬਾਰਬੇਰੀਅਨਜ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।{{Sfn|McLean|Henriksen|Spotnitz|Carter|2012}} ਉਸ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਦਾਕਾਰ ਵਿਲੀਅਮ ਬੀ. ਡੇਵਿਸ ਦੇ ਅਦਾਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੀ।{{Sfn|Davis|2011}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਾਂਸਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name="image" /> == ਕੈਰੀਅਰ == ਰੈਡਮੰਡ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਭੂਮਿਕਾ ਦ ਐਕਸ-ਫਾਈਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਡੇਵਿਡ ਨਟਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਕ੍ਰਿਸ ਕਾਰਟਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਲਡ਼ੀਵਾਰ ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਵਰਤੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ 2008 ਦੀ ਫਿਲਮ ਦ ਐਕਸ-ਫਾਈਲਜ਼ਃ ਆਈ ਵਾਂਟ ਟੂ ਬਿਲੀਵ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।{{Sfn|McLean|Henriksen|Spotnitz|Carter|2012}}{{Sfn|McLean|Henriksen|Spotnitz|Carter|2012}} ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨ-ਗਲਪ ਸ਼ੋਅ ਹਰਸ਼ ਰਿਆਲਮ, ਐਂਡਰੋਮੇਡਾ, ''ਡਾਰਕ ਐਂਜਲ'', ਦਿ ਆਊਟਰ ਲਿਮਟਸ ਅਤੇ ''ਸਮਾਲਵਿਲੇ'' ਵਿੱਚ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।<ref name="site bio">{{Cite web |last=Smith |first=Graham P. |title=Biography of actress Sarah-Jane Redmond |url=https://sarahjaneredmond.com/biography.php |access-date=October 31, 2015 |website=SarahJaneRedmond.com |archive-date=ਅਕਤੂਬਰ 5, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151005111930/http://sarahjaneredmond.com/biography.php |url-status=dead }}</ref> ਰੈਡਮੰਡ ਦੀ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿੱਚ 2002 ਦੀ ਹੇਲਰਾਇਜ਼ਰਃ ਹੇਲਸੀਕਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮਿਆਰੀ ਅਭਿਨੇਤਾ ਦੇ ਹੈੱਡਸ਼ਾਟ ਦੀ ਬਜਾਏ ਏਰਿਕ ਸਟੈਂਟਨ ਦੁਆਰਾ ਬੰਧਨ ਕਲਾਕਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਆਡੀਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।{{Sfn|Kane|2015}} ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਫ਼ਿਲਮੀ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 'ਦ ਸਿਸਟਰਹੁੱਡ ਆਫ਼ ਦ ਟ੍ਰੈਵਲੰਗ ਪੈਂਟਸ', '''ਕੇਸ 39''<nowiki/>', 'ਦ ਇਨਵਾਈਟੇਸ਼ਨ' ਅਤੇ 'ਦ ਐਂਟਰੈਂਸ' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="allmovie">{{Cite web |title=Sarah-Jane Redmond {{!}} Movies and Filmography |url=http://www.allmovie.com/artist/sarah-jane-redmond-p268405 |access-date=October 31, 2015 |publisher=[[AllMovie]]}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੀਚਰ ਲੰਬਾਈ ਡਰਾਮਾ ਵਿੱਚ ਇਕ ਔਰਤ ਦੁਆਰਾ ਸਰਬੋਤਮ ਲੀਡ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਰੈਡਮੰਡ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲਿਓ ਅਵਾਰਡ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Leo Awards 2007 Winners and Nominees |url=http://www.leoawards.com/past_winners/pdf/2007.pdf |access-date=November 3, 2015 |publisher=[[Leo Awards]]}}</ref> ਰੈਡਮੰਡ ਨੇ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਦੇ [[ਵੈਨਕੂਵਰ]] ਵਿੱਚ ਨਿਊ ਇਮੇਜ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਫਾਈਨ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਵੀ ਸਿਖਾਈ। ਫੈਕਲਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਸਾਥੀ ਅਭਿਨੇਤਾ ਫਰੈਂਕ ਕੈਸਿਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਟੀਫਨ ਅਡਲੀ ਗੁਰਗਿਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਦ ਲਾਸਟ ਡੇਜ਼ ਆਫ਼ ਜੂਡਸ ਇਸਕਾਰੀਓਟ ਦੇ 2011 ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।<ref name="image">{{Cite web |title=Sarah-Jane Redmond |url=http://newimage.ca/about-the-college/faculty-members/sarah-jane-redmond/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20130225072352/http://newimage.ca/about-the-college/faculty-members/sarah-jane-redmond/ |archive-date=February 25, 2013 |access-date=October 31, 2015 |publisher=[[New Image College of Fine Arts]]}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਰੈਡਮੰਡ ਇੱਕ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਕੈਂਸਰ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਲਈ ਚੈਰਿਟੀ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਲੁਕਾਸ ਨੂਨ-ਰੈਡਮੰਡ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਤੂਬਰ 2007 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] i5xg08d6rxlvhy1nqstfvcip91d447w 0 183010 750120 744182 2024-04-11T09:58:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Reflist}} '''ਸਿਦਰਾ ਨਿਆਜ਼ੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sidra Niazi''') ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ।<ref name="MagTheWeekly">{{Cite web |date=March 2, 2024 |title=Sidra Niazi - Is Determined, Delightful And Above All, Real |url=https://magtheweekly.com/detail/14028-sidra-niazi-is-determined-delightful-and-above-all-real |website=Mag - The Weekly}}</ref> ''[[ਕਯਾਮਤ (ਟੀਵੀ ਸੀਰੀਜ਼)|ਕਯਾਮਤ]]'', ''ਤੁਮਹਾਰੇ ਹੁਸਨ ਕੇ ਨਾਮ'', ''ਸਮਝੋਤਾ'' ਅਤੇ ''ਚੁਪਕੇ ਚੁਪਕੇ'' ਅਤੇ [[ਇਮਰਾਨ ਅਸ਼ਰਫ|ਇਮਰਾਨ ਅਸ਼ਰਫ਼]], ਅਲੀ ਅੱਬਾਸ ਅਤੇ [[ਉਰਵਾ ਹੁਸੈਨ|ਉਰਵਾ ਹੋਕੇਨ]] ਦੇ ਨਾਲ ਜੀਓ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਦੇ ''ਬਜ਼ਾਤ ਵਿੱਚ'' ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=2021-04-17 |title=Sidra Niazi appreciates her experience working with team 'Qayamat' |url=https://dailytimes.com.pk/746524/sidra-niazi-appreciates-her-experience-working-with-team-qayamat/ |access-date=2021-06-15 |website=Daily Times |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-02-28 |title=Osman Khalid Butt takes to social media after 'wedding' pics with Sidra Niazi go viral |url=https://en.dailypakistan.com.pk/28-Feb-2021/osman-khalid-butt-responds-to-wedding-rumors |access-date=2021-06-15 |website=Daily Pakistan Global |language=en }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="bdzt">{{Cite web |date=3 March 2022 |title='Badzaat' — a story of love, pain and hope is what 7th Sky Entertainment has in store for us |url=https://dailytimes.com.pk/894578/badzaat-a-story-of-love-pain-and-hope-is-what-7th-sky-entertainment-has-in-store-for-us/ |access-date=15 March 2022 |website=Daily Times}}</ref><ref>{{Cite web |last=Sumiya |date=2022-05-21 |title=Sidra Niazi Biography – Age – Family – Dramas |url=https://www.magpakistan.com/sidra-niazi-biography-age-family-dramas-list/ |access-date=2022-07-05 |website=Mag Pakistan |language=en-US}}</ref> == ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ == === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ === * ਕਯਾਮਤ<ref>{{cite web |date=June 18, 2021 |title=Review: Qayamat Ends On A Dissatisfying Note |url=https://galaxylollywood.com/2021/06/17/review-qayamat-ends-on-a-dissatisfying-note/ |website=Galaxy Lollywood}}</ref> * ਚੁਪਕੇ ਚੁਪਕੇ<ref>{{Cite web |last=Ashley |first=James |date=2021-05-11 |title=Chupke Chupke TV Series - The Latest Update |url=https://www.thebulletintime.com/news/chupke-chupke-tv-series-the-latest-update/ |access-date=2021-06-15 |website=The Bulletin Time |language=en-US}}</ref> * ਮਕਾਫਤ ਸੀਜ਼ਨ 3 * ਦਿਖਾਵਾ ਸੀਜ਼ਨ 2 * ਬਦਜ਼ਾਤ * ਦਿਖਾਵਾ ਸੀਜ਼ਨ 3 * ਦਿਲ ਜ਼ਾਰ ਜ਼ਾਰ<ref>{{Cite web |date=7 March 2022 |title=Upcoming Drama Serial Dil Zaar Zaar's first look and OST are out. |url=https://nexttvc.com/upcoming-drama-serial-dil-zaar-zaars-first-look-and-ost-are-out/ |website=nexttvc.com}}</ref> * ਮਕਾਫਤ ਸੀਜ਼ਨ 4 * ਜ਼ਖਮ<ref>{{Cite web |last=Sumiya |date=2022-07-06 |title=Zakham Drama Cast Name, Cast Pictures, Story, & Timing |url=https://www.magpakistan.com/zakham-drama-cast-name-pictures-story-timing/ |access-date=2022-07-05 |website=Mag Pakistan |language=en-US}}</ref> * ਇਨਾਮ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ<ref>{{Cite web |last=Sumiya |date=2022-07-18 |title=Inaam e Mohabbat Drama Cast Name, Pictures, Story, & Timing |url=https://www.magpakistan.com/inaam-e-mohabbat-drama-cast-name-pictures-story-timing/ |access-date=2022-07-18 |website=Mag Pakistan |language=en-US}}</ref> * ਸਮਝੋਤਾ<ref>{{cite web |date=February 2, 2023 |title=Shaista Lodhi Shares Hilarious BTS Clip From Set of 'Samjhota' |url=https://propakistani.pk/lens/shaista-lodhi-shares-hilarious-bts-clip-from-set-of-samjhota-video/ |website=Pro Pakistan}}</ref> * ਝੂਮ<ref>{{cite web |date=March 12, 2023 |title=Zara Noor Abbas share BTS from set of 'Jhoom' |url=https://www.bolnews.com/latest/2023/03/zara-noor-abbas-share-bts-from-set-of-jhoom/ |website=BOL News}}</ref> * ਤੁਮਹਾਰੇ ਹੁਸਨ ਕੇ ਨਾਮ * ਖੁਸ਼ਬੋ ਮੈਂ ਬਸੇ ਖਤ<ref>{{cite web |date=November 29, 2023 |title=Khushbo Mein Basay Khat: A Grand Comeback Of Adnan Siddiqui And Nadia Jamil |url=https://galaxylollywood.com/2023/11/29/khushbo-mein-basay-khat-a-grand-comeback-of-adnan-siddiqui-and-nadia-jamil/ |website=Galaxy Lollywood}}</ref> * ਤੇਰੇ ਆਨੇ ਸੇ * ਮੁਝੈ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ<ref>{{cite web |date=June 4, 2023 |title=Ahsan Khan to play a positive character in his next drama Mujhay Qabool Nahi |url=https://magtheweekly.com/detail/18418-ahsan-khan-to-play-a-positive-character-in-his-next-drama-mujhay-qabool-nahi |website=Mag - The Weekly}}</ref> * ਸੁਕੂਨ<ref>{{cite web |date=July 26, 2023 |title=Ahsan Khan Pairs Up With Sana Javed and Sidra Niazi for Upcoming Drama 'Sukoon' |url=https://propakistani.pk/lens/ahsan-khan-pairs-up-with-sana-javed-and-sidra-niazi-for-upcoming-drama-sukoon/ |website=Pro Pakistan}}</ref> * ਢੋਕਾ * ਰਿਸ਼ਤੇ === ਫਿਲਮ === {| class="wikitable" !ਸਾਲ ! ਸਿਰਲੇਖ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ |- | 2019 | ''ਲਾਲ'' | ਜ਼ਰਮੀਨੇ ਦੀ ਮਾਂ | <ref>{{Cite web |title=Geo TV to telecast 'Laal' on March 23 |url=https://www.thenews.com.pk/print/446591-geo-tv-to-telecast-laal-on-march-23 |access-date=2021-06-15 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> |- | 2021 | ''ਦਾਦੀ ਕਾ ਦਮਦ'' | ਮੋਨਾ | <ref>{{Cite web |last= |date=2021-07-19 |title=7th Sky Entertainment to bring two light-hearted telefilms this Eid-Ul-Adha |url=https://dailytimes.com.pk/794480/7th-sky-entertainment-to-bring-two-light-hearted-telefilms-this-eid-ul-adha/ |access-date=2021-10-27 |website=Daily Times}}</ref> |- | 2021 | ''ਤਮੀਜ਼ ਉੱਦੀਨ ਕੀ ਬਦਤਮੀਜ਼ ਪਰਿਵਾਰ'' | ਨੂਰੀਨ | <ref>{{Cite web |last=Nadeem |first=Syed Omer |date=2021-05-12 |title=Stay home and enjoy Eid with ARY Digital! |url=https://arydigital.tv/eid-ul-fitar-2021-programming/ |access-date=2021-11-03 |website=ARY Digital |language=en-US}}</ref> |- | rowspan="2" | 2022 | ''ਪਿਆਰ ਮੁਬਾਰਕ'' | ਸਾਰਾ | |- | ''ਲਵ ਲਾਈਫ ਕਾ ਕਾਨੂੰਨ'' | ਸਿਦਰਾ | |} === ਲਘੂ ਫਿਲਮ === {| class="wikitable" !ਸਾਲ ! ਸਿਰਲੇਖ ! ਭੂਮਿਕਾ ! ਨੋਟਸ |- | 2021 | ''ਪਹਿਲੀ ਵਾਲੀ'' | ਪਲਵਾਸ਼ਾਯ | ਓਮੈਰ ਰਾਣਾ ਦੇ ਉਲਟ ਅਤੇ [[ਜੁਗਨ ਕਾਜ਼ਿਮ]] ਲੀਡ ਵਿੱਚ <ref>{{Cite web |date=2021-05-21 |title=Juggun and Omair Rana play leads in 'Pehli Wali' |url=https://dailytimes.com.pk/758840/juggun-and-omair-rana-play-leads-in-pehli-wali/ |access-date=2021-06-15 |website=Daily Times |language=en-US}}</ref> |} === ਟੈਲੀਫ਼ਿਲਮ === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! scope="col" | ਨੋਟਸ |- | 2017 | ''ਚਲੈ ਥੇ ਸਾਥ'' | ਰੇਸ਼ਮ ਦੀ ਮਾਂ | |} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} * {{instagram|sidra.niazii}} * {{IMDb name|12517306}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤ ਮਾਡਲਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] f7yqqflhqvvjl8p55ogrco6ijhoob1o 0 183044 750119 748238 2024-04-11T09:45:03Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਾਹਿਰਾ ਕਾਜ਼ਮੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sahira Kazmi;''' ਜਨਮ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1950) ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰੰਗੀਨ ਲੜੀ ''ਪਰਚਾਇਆਂ'' (1976) ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਅਤੇ ਕਲਟ-ਕਲਾਸਿਕ ਬਲਾਕਬਸਟਰ ਲੜੀ ''ਧੂਪ ਕਿਨਾਰੇ'' (1987) ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕ ''ਨਿਜਾਤ'' (1993) ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Ahmad |first=Bisma |date=2015-03-13 |title=Old but not forgotten: Top 10 Pakistani dramas to re-watch now |url=http://www.dawn.com/news/1169324 |access-date=2020-11-25 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ ਉਜ਼ਮਾ ਗਿਲਾਨੀ, ਰੂਹੀ ਬਾਨੋ, [[ਤਾਹਿਰਾ ਨਕਵੀ]] ਅਤੇ [[ਖਾਲਿਦਾ ਰਿਆਸਤ]] ਦੇ ਨਾਲ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਕ੍ਰੀਨਾਂ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2020-04-05 |title=PTV's golden age |url=http://tribune.com.pk/story/2191564/6-ptvs-golden-age |access-date=2020-11-25 |website=The Express Tribune |language=en}}</ref> == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਕਾਜ਼ਮੀ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1950 ਨੂੰ [[ਮੁੰਬਈ|ਬੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਆਮ ਅਤੇ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਕੁਰੈਸ਼ੀ (ਤਾਜੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਦੋਵੇਂ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਂਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਸਤੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਸੀ ਜ਼ੇਬ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/almost-too-tender/article25453799.ece|title=Why Nandita Das' 'Manto' is an important document|last=Phukan|first=Vikram|date=2018-11-09|work=The Hindu|access-date=2020-11-25|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref><ref>{{Cite web |last=Ali |first=Rashid Nazir |date=27 September 2014 |title=The Kazmi Family |url=https://reviewit.pk/the-kazmi-family/ |access-date=2020-11-25 |website=Reviewit.pk |language=en-US}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, 1951 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਿਆਮ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ [[ਕਰਾਚੀ]] ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Bali |first=Karan |date=2016-02-28 |title=Manto to Shyam — 'Lahore, Amritsar and Rawalpindi are all where they used to be' |url=http://www.dawn.com/news/1241165 |access-date=2020-11-25 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਸਾਹਿਰਾ ਦੀ ਮਾਂ, ਮੁਮਤਾਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਉੱਦਮੀ ਸਰਨੇਮ ਅੰਸਾਰੀ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਸਾਹਿਰਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਸ਼ਾਕਿਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਉਪਨਾਮ ਬਦਲ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਰਾ ਅੰਸਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਿਰ ਅੰਸਾਰੀ ਬਣ ਗਏ। ਸਾਹਿਰਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਭਰਾ ਵੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਾਮ ਬਣ ਗਏ।<ref>{{Cite web |last=editor2 |date=2016-04-12 |title=Exclusive Interview With Sahira Kazmi And Rahat Kazmi |url=https://videos.arynews.tv/exclusive-interview-with-sahira-kazmi-and-rahat-kazmi/ |access-date=2020-11-25 |website=Home - ARY NEWS |language=en-US |archive-date=2020-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207144114/https://videos.arynews.tv/exclusive-interview-with-sahira-kazmi-and-rahat-kazmi/ |url-status=dead }}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਸਾਹਿਰਾ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ]] ਵਿੱਚ ਪੀਟੀਵੀ ਵਰਲਡ ਵਿੱਚ ਪੀਟੀਵੀ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟਕ ''ਕੁਰਬਤੇਨ ਔਰ ਫਾਸਲੇ'' (1974) ਸੀ, ਜੋ [[ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ]] ਦੇ ਨਾਵਲ ''[[ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ (ਨਾਵਲ)|ਫਾਦਰਜ਼ ਐਂਡ ਸੰਨਜ਼ '<nowiki/>]]'' ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਹੈਨਰੀ ਜੇਮਜ਼|ਹੈਨਰੀ ਜੇਮਸ]] ਦੇ ਨਾਵਲ ''[[ਇੱਕ ਔਰਤ ਦਾ ਚਿਹਰਾ|<nowiki/>'ਦਿ ਪੋਰਟਰੇਟ ਆਫ਼ ਏ ਲੇਡੀ' '<nowiki/>]]'' ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ''ਪਰਚਾਇਯਾਨ'' (1976), ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਹੋਰ ਲੜੀ ''ਤੀਸਰਾ ਕਿਨਾਰਾ'' ( 1980)।<ref name="en.dailypakistan.com.pk">{{Cite web |date=2019-04-04 |title=Classic TV serials Dhoop Kinare, Taanhaiyaan to be aired in Saudi Arabia |url=https://en.dailypakistan.com.pk/lifestyle/classic-tv-serials-dhoop-kinare-taanhaiyaan-to-be-aired-in-saudi-arabia/ |access-date=2020-11-25 |website=Daily Pakistan Global |language=en}}</ref> ਸਾਹਿਰਾ ''ਪਰਚਾਇਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ,'' ਅਤੇ ''ਤੀਸਰਾ ਕਿਨਾਰਾ'' ਅਭਿਨੇਤਾ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Special Report, NOS, The News International |url=https://jang.com.pk/thenews/sep2011-weekly/nos-04-09-2011/spr.htm |access-date=2020-11-25 |website=jang.com.pk}}</ref><ref>{{Cite web |last=Jangnews |date= |title=Sahira and Rahat Kazmi |url=https://jang.com.pk/thenews/sep2011-weekly/nos-04-09-2011/instep/mainarticle.asp |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020-09-09 |title=I took retakes just to hug Rahat Kazmi, says Iffat Omar |url=https://www.24newshd.tv/09-Sep-2020/i-took-retakes-just-to-hug-rahat-kazmi-says-iffat-omar |access-date=2020-11-25 |website=24 News HD |language=en}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸਾਹਿਰਾ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਸਮੱਗਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਲੜੀਵਾਰ ''ਹਵਾ ਕੇ ਨਾਮ ਦੀ'' ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਮੇਜਿੰਗ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਾਹਿਰਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਕਰਾਚੀ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Ahmed |first=Shoaib |date=2017-07-03 |title=Today's dramas don't depict the society we belong to, says Amjad Islam Amjad |url=https://images.dawn.com/news/1177926 |access-date=2020-11-25 |website=Images |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਰਾਮੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜੋ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਲਾਸਿਕ ਬਣ ਗਏ।<ref>{{Cite web |last=Alavi |first=Omair |date=2020-04-07 |title=Pakistani Dramas On Youtube To Make Your Isolation More Bearable! |url=https://www.edition.pk/news/1015365 |access-date=2020-11-25 |website=Edition.pk |language=en |archive-date=2020-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207190946/https://www.edition.pk/news/1015365 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=2017-05-22 |title=Pakistani dramas that once appealed to every group have now glued themselves to feminist issues only |url=https://nation.com.pk/22-May-2017/pakistani-dramas-that-once-appealed-to-every-age-group-have-now-glued-themselves-to-feminist-issues-only |access-date=2020-11-25 |website=The Nation |language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਡਰਾਮੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਤਪੀਸ਼'', ''ਧੂਪ ਕਿਨਾਰੇ'', ''ਖਲੀਜ'', ''ਆਹਤ'', ''ਹਵਾ ਕੀ ਬੇਟੀ'', ''ਨਿਜਾਤ'' ਅਤੇ ''ਜ਼ੈਬੁਨਿਸਾ'', ''ਧੂਪ ਕਿਨਾਰੇ'' (1987), ਹਸੀਨਾ ਮੋਇਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਅਤੇ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਮਰੀਨਾ ਖਾਨ ਨੇ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title="I was the kind of girl that I portrayed in most of my plays." {{!}} Instep {{!}} thenews.com.pk |url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/562854-girl-portrayed-plays-interview-haseena-moin |access-date=2020-11-25 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Meenakshi Sinha |date=Jan 3, 2010 |title=Dhoop Kinare, Tanhaiyaan still remembered fondly - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/Dhoop-Kinare-Tanhaiyaan-still-remembered-fondly/articleshow/5406009.cms |access-date=2020-11-25 |website=The Times of India |language=en}}</ref> ਡਰਾਮਾ ਸਾਹਿਰਾ ਦਾ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Must watch 10 Pakistani dramas of the yesteryear! |url=https://www.thenews.com.pk/latest/420224-10-blockbuster-pakistani-dramas |access-date=2020-11-25 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020-04-24 |title=Our Remake Of The Classic Drama "Dhoop Kinare" |url=https://niche.com.pk/our-remake-of-the-classic-drama-dhoop-kinare/ |access-date=2020-11-25 |website=Niche |language=en-US}}</ref> ਇਸ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਇਹ ਲੜੀ ਸਫਲ ਰਹੀ।<ref>{{Cite web |date=2020-08-07 |title=In Conversation with Marina Khan |url=https://www.thefridaytimes.com/in-conversation-with-marina-khan/ |access-date=2020-11-25 |website=The Friday Times |language=en-US }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |date=8 February 2020 |title=Sajid Hassan reveals he was never paid for Dhoop Kinare {{!}} SAMAA |url=https://www.samaa.tv/entertainment/2020/02/sajid-hassan-reveals-he-was-never-paid-for-dhoop-kinare/ |access-date=2020-11-25 |website=Samaa TV |language=en-US}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ, [[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] ਵਿੱਚ ਡਰਾਮਾ ਖੇਡਣ ਲਈ, ਲੜੀ ਦਾ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=2020-06-26 |title=Classic Pakistani drama 'Dhoop Kinare' ready to air in Saudi Arabia |url=https://www.newsbox.pk/classic-pakistani-drama-dhoop-kinare-ready-to-air-in-saudi-arabia/ |access-date=2020-11-25 |website=News Box |language=en-US |archive-date=2020-12-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207134954/https://www.newsbox.pk/classic-pakistani-drama-dhoop-kinare-ready-to-air-in-saudi-arabia/ |url-status=dead }}</ref> ਇਹ ਕਦਮ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2020-06-25 |title=Dhoop Kinare to air in Saudi Arabia with Arabic dubbing |url=https://www.somethinghaute.com/dhoop-kinare-to-air-in-saudi-arabia-with-arabic-dubbing/ |access-date=2020-11-25 |website=Something Haute |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Popular PTV drama Dhoop Kinare to air in Saudi Arabia |url=https://www.geo.tv/latest/233056-popular-ptv-drama-dhoop-kinare-to-air-in-saudi-arabia |access-date=2020-11-25 |website=www.geo.tv |language=en-US}}</ref> ਫੈਡਰਲ ਸੂਚਨਾ ਮੰਤਰੀ ਫਵਾਦ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਸਾਊਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਿੰਗਡਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰੇਗਾ।<ref>{{Cite web |date=2019-04-04 |title=Zoya Nasir shares a fun fact as 'Dhoop Kinare' heads to Saudi Arabia |url=https://arynews.tv/en/zoya-nasir-fun-fact-dhoop-kinare/ |access-date=2020-11-25 |website=ARY NEWS |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=Ali |first=Arshad |date=2019-04-05 |title=Classic Pakistani play, Dhoop Kinare, to on air in Saudi Arabia |url=https://khybernews.tv/classic-pakistani-play-dhoop-kinaray-to-on-air-in-saudi-arabia/ |access-date=2020-11-25 |website=Khyber News -Official Website |language=en-US}}</ref> ਅਰਬ ਨਿਊਜ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਕਦਮ ਸਾਊਦੀ ਕ੍ਰਾਊਨ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮੁਹੰਮਦ ਬਿਨ ਸਲਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਲਈ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਬਾਅ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿਨੇਮਾਘਰਾਂ, ਜਨਤਕ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2020-07-19 |title=Nothing lost in translation: Two more Pakistani serials to enthrall Saudi Arabia |url=https://arab.news/499zp |access-date=2020-11-25 |website=Arab News PK |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020-06-25 |title=Arabic version of 'Dhoop Kinare' ready for airing in Saudi Arabia |url=http://tribune.com.pk/story/2250047/arabic-version-dhoop-kinare-ready-airing-saudi-arabia |access-date=2020-11-25 |website=The Express Tribune |language=en}}</ref> ਸਾਹਿਰਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਨਾਟਕ ''ਤਪਸ਼'' ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇਤਾ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ''ਆਹਤ'', ''ਨਿਜਾਤ'', ''ਹਵਾ ਕੀ ਬੇਟੀ'' ਅਤੇ ''ਜ਼ੈਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ ਨੇ'' ਗਰੀਬੀ, ਘਰੇਲੂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Events in Lahore: TOWN TALK {{!}} Shehr {{!}} thenews.com.pk |url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/573196-town-talk |access-date=2020-11-25 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> 1993 ਵਿੱਚ, ਸਾਹਿਰਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬ੍ਰੇਕ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ''<nowiki/>'ਤੁਮ ਸੇ ਕਹਿਣਾ ਥਾ''' ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਆਈ। ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ''ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੌਂ ਰਹੇ ਹੋ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਇੱਕ ਨਾਟਕ।<ref>{{Cite web |date=2010-10-18 |title='The actor woke up and realised she never wanted to act' |url=http://tribune.com.pk/story/64217/the-actor-woke-up-and-realised-she-never-wanted-to-act |access-date=2020-11-25 |website=The Express Tribune |language=en}}</ref> ਸਾਹਿਰਾ ਨੂੰ ਹਿੱਟ ਟੈਲੀਫ਼ਿਲਮਾਂ ''ਰੋਜ਼ੀ'' ਵੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਮੂਈਨ ਅਖ਼ਤਰ|ਮੋਈਨ ਅਖ਼ਤਰ]] ਅਤੇ ''ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਸਾਲ ਕਾ'', ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਅਤੇ [[ਅਤੀਕਾ ਓਧੋ|ਅਤੀਕਾ ਓਢੋ]] ਨੇ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ''ਕੈਸੇ ਕਹੂੰ ਦਾ'' ਨਿਰਮਾਣ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੇਤਰੀ [[ਮਰੀਨਾ ਖ਼ਾਨ|ਮਰੀਨਾ ਖਾਨ]] ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Where is Marrina Khan? - Dr. Dushka H. Saiyid - Youlin Magazine |url=https://www.youlinmagazine.com/article/where-is-marrina-khan/MzE2 |access-date=2020-11-25 |website=www.youlinmagazine.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2017-11-17 |title=Eleven ignored dramas of Marina Khan |url=https://nation.com.pk/17-Nov-2017/eleven-ignored-dramas-of-marina-khan |access-date=2020-11-25 |website=The Nation |language=en}}</ref> ਸਾਹਿਰਾ ਨੇ ਪੀਟੀਵੀ ਲਈ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਉਹ "ਦੇਖਾ ਨਾ ਥਾ ਕਭੀ ਹਮ ਨਾ ਇਹ ਸਮਾਨ" ਗੀਤ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਾਇਕ ਆਲਮਗੀਰ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਹਿਰਾ ਨੇ ਲੋਕ ਗਾਇਕ [[ਐਲਨ ਫ਼ਕੀਰ|ਐਲਨ ਫਕੀਰ]] ਅਤੇ ਪੌਪ ਸਟਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਸ਼ੇਹਕੀ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਇੱਕ ਗੀਤ "ਤੇਰੇ ਇਸ਼ਕ ਮੈਂ ਜੋ ਭੀ ਡੂਬ ਗਿਆ" ਵੀ ਲਿਆਇਆ। ਗੀਤ ਵਿੱਚ [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਸਿੰਧੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਿੰਧੀ]] ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last=Dawnnews |date=8 March 2017 |title=Sahira Kazmi |url=https://aurora.dawn.com/news/1141859 |archive-url= |archive-date= |access-date= |website=}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਸਾਹਿਰਾ ਨੇ ਰਾਹਤ ਕਾਜ਼ਮੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ; ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਭਿਨੇਤਾ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਸਾਹਿਰਾ ਨੇ ਕਈ ਡਰਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Once Upon A Time... |url=https://newslinemagazine.com/magazine/once-upon-a-time/ |access-date=2020-11-25 |website=Newsline |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ali Kazmi shooting with 'Game of Thrones' director {{!}} Pakistan Today |url=https://www.pakistantoday.com.pk/2016/05/08/ali-kazmi-shooting-with-game-of-thrones-director/ |access-date=2020-11-25 |website=www.pakistantoday.com.pk}}</ref> ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਾਹਿਰਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਸਾਹਿਰਾ ਕਾਜ਼ਮੀ ਰੱਖ ਲਿਆ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਨਿਦਾ ਕਾਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ ਅਲੀ ਕਾਜ਼ਮੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Most Talented Pakistani Drama Actor Siblings Nida Kazmi And Ali Kazmi's Latest Pictures With Their Families |url=https://www.healthfasiondesk.com/most-talented-pakistani-drama-actor-siblings-nida-kazmi-and-ali-kazmis-latest-pictures-with-their-families/ |access-date=2020-11-25 |website=Health Fashion |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016-11-20 |title=Rahat Kazmi had a proud moment that moved Ali Kazmi to tears. |url=https://www.fuchsiamagazine.com/2016/11/20/rahat-kazmi-ali-kazmi-the-dreamer-who-didnt-just-dream-part-2/ |access-date=2020-11-25 |website=FUCHSIA |language=en-US |archive-date=2020-12-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201208115800/https://www.fuchsiamagazine.com/2016/11/20/rahat-kazmi-ali-kazmi-the-dreamer-who-didnt-just-dream-part-2/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Sahira Kazmi Archives |url=https://www.arydigital.tv/videos/tag/sahira-kazmi/ |access-date=2020-11-25 |website=Watch Latest Episodes of ARY Digital |language=en-US}}</ref> == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ == * 1978 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਪੀਟੀਵੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="LadiesForumPublications">{{Cite book|title=Women's Year Book of Pakistan - Volume 4|publisher=Ladies Forum Publications|page=258}}</ref> * 1978 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * 1982 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਪੀਟੀਵੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * 1984 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਪੀਟੀਵੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * 1986 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਲਈ ਪੀਟੀਵੀ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * 1988 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ''ਧੂਪ ਕਿਨਾਰੇ'' ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਲਈ ਨਿਗਾਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite journal|date=2000|title=نگار ایوارڈز سال 1988|journal=[[Nigar (magazine)| Nigar Weekly]]|language=ur|volume=Golden Jubilee Number|page=297}}</ref> * 1990 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ''ਹਵਾ ਕੀ ਬੇਟੀ'' ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਲਈ ਨਿਗਾਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite journal|date=2000|title=نگار ایوارڈز برائے سال 1990|journal=[[Nigar (magazine)| Nigar Weekly]]|language=ur|volume=Golden Jubilee Number|page=297}}</ref> * 2012 ਵਿੱਚ, ਸਾਹਿਰਾ ਨੂੰ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯਤਨਾਂ ਲਈ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ [[ਤਮਗ਼ਾ ਹੁਸਨ ਕਾਰਕਰਦਗੀ|ਪ੍ਰਾਈਡ ਆਫ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ]] ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। === ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ === * ''ਖਲੀਜ'' (1986) * ''ਧੂਪ ਕਿਨਾਰੇ'' (1987)<ref>{{Cite web |title=Dhoop Kinaray {{!}} Pakistan Today |url=https://www.pakistantoday.com.pk/tag/dhoop-kinaray/ |access-date=2020-11-25 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |last=NewsBytes |title=Classic Pakistani play, Dhoop Kinare, to air in Saudi Arabia this June |url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/453789-classic-pakistani-play-dhoop-kinare-to-air-in-saudi-arabia-this-june |access-date=2020-11-25 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> * ''ਤਾਪਿਸ਼'' (1989) * ''ਹਵਾ ਕੀ ਬੇਟੀ'' (1990)<ref>{{Cite web |last=Web Desk |date=2020-08-13 |title=Our content was once glorious |url=https://thefinancialdaily.com/our-content-was-once-glorious/ |access-date=2020-11-25 |website=The Financial Daily |language=en-US}}</ref> * ''ਆਹਤ'' (1991) * ''ਨਿਜਾਤ'' (1993) * ''ਰੋਜ਼ੀ'' (1993—ਟੈਲੀਫ਼ਿਲਮ) * ''ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕੈ ਸਾਲ ਕਾ'' (1995) * ''ਤੁਮ ਸੇ ਕਹਿਣਾ ਥਾ'' (1995) * ''ਕੈਸੇ ਕਹੂੰ'' (1999) * ''ਜ਼ੈਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ'' (2000) == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|3893250}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁਹਾਜਿਰ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁੰਬਈ ਦੀਆਂ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1950]] fj8x0u43l0ky68bwuj5ngjkfe3w83xo 0 183070 750117 749748 2024-04-11T09:29:11Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਸਾਰਾਹ ਖਾਨ | image = | caption = | birth_name = ਸਾਰਾ ਜ਼ਫਰ ਖਾਨ | birth_date = {{birth date and age|df=y|1992|07|14}} | birth_place = [[ਮਦੀਨਾ]], [[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] | nationality = | education = [[ਕਰਾਚੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] | occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ | years_active = 2012–ਮੌਜੂਦ | spouse = | children = 1 | relatives = }} '''ਸਾਰਾਹ ਫਲਕ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sarah Falak;''' {{lang-ur|{{nq|سارہ فلک}}}}), ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ: '''ਸਾਰਾਹ ਜ਼ਫਰ ਖ਼ਾਨ''' ({{lang-ur|{{nq|سارہ ظفر خان}}}}) (ਜਨਮ 14 ਜੁਲਾਈ 1992), ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ [[ਅਭਿਨੇਤਰੀ]] ਹੈ ਜੋ ਉਰਦੂ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Female newcomers ruling Pakistan entertainment industry |url=https://www.pakistantoday.com.pk/2014/03/31/female-newcomers-ruling-pakistan-entertainment-industry/ |access-date=2018-04-30 |website=www.pakistantoday.com.pk |language=en-GB}}</ref> ਉਸਨੇ 2012 [[ਹਮ ਟੀਵੀ]] ਦੇ ਸੀਰੀਅਲ ''[[ਬੜੀ ਆਪਾ|<nowiki/>'ਬੜੀ ਆਪਾ'<nowiki/>]]'' ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਲੜੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੰਖੇਪ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।<ref name="rum">{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2086311/dont-believe-anything-say-sarah-khan-marriage-rumours?|title=Don't believe anything until I say it myself: Sarah Khan on marriage rumours|date=24 October 2019|work=Express Tribune|access-date=18 February 2022|language=en}}</ref> ਖਾਨ [[ਹਮ ਟੀਵੀ]] ਦੇ ਡਰਾਮੇ ''ਸਬਾਤ'' ਵਿੱਚ ਮੀਰਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ [[ਹਮ ਟੀਵੀ|ਮੂਮਲ]] ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ''ਅਲਵਿਦਾ'' (2015) ਵਿੱਚ ਫਰੀਸਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਹੱਸਮਈ ਡਰਾਮਾ ''ਮੁਹੱਬਤ ਆਗ ਸੀ'' (2015) ਵਿੱਚ ਸਬਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਸਹਾਇਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਹਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਡਰਾਮਾ ''ਤੁਮਹਾਰੇ ਹੈ'', ਕਾਲੇ ਜਾਦੂ ' ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ''ਨਜ਼ਰ-ਏ-ਬਦ'' (ਦੋਵੇਂ 2017), ''ਬੇਲਾਪੁਰ ਕੀ ਦਯਾਨ'' (2018) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਹਮ ਅਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ''ਬੈਂਡ ਖਿਰਕੀਆਂ'' (2018), ''ਰਕਸ-ਏ-ਬਿਸਮਿਲ'' (2020) ਅਤੇ ''ਹਮ ਤੁਮ'' (2022) ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="arynews">{{Cite news|url=https://arynews.tv/en/watch-agha-ali-sara-khan-engagement-rumours/|title=WATCH: Celebrities Agha Ali and Sara Khan address engagement rumours|date=2017-09-13|work=ARYNEWS|access-date=2018-04-30|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://nation.com.pk/07-Jun-2018/love-reflections-on-life-in-mere-bewafa|title=Love, reflections on life in Mere Bewafa|date=2018-06-07|work=The Nation|access-date=2018-06-24|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.brecorder.com/2018/05/02/415431/actors-sara-ali-khan-and-aagha-ali-look-regal-as-bride-and-groom/|title=Actors Sarah Ali Khan and Aagha Ali look regal as bride and groom|date=2018-05-02|work=Business Recorder|access-date=2018-07-30}}</ref><ref>{{Cite web |last=Khan |first=Saira |date=2018-11-17 |title=HIP Exclusive: Sarah Khan To Star With Syed Jibran In 'Meray Hum Dum' |url=https://www.hipinpakistan.com/news/1156117 |access-date=2019-01-25 |website=HIP |language=en |archive-date=2019-01-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190126001104/https://www.hipinpakistan.com/news/1156117 |url-status=dead }}</ref> == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਖਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਜੁਲਾਈ 1992 ਨੂੰ, [[ਮਦੀਨਾ]], [[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਬਨਾਨੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ [[ਪਠਾਨ|ਪਸ਼ਤੂਨ]] ਪਿਤਾ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ ਕਬੀਲੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="auto">{{Cite web |date=28 April 2020 |title=28 Pakistani Actors Who Hold Dual Citizenship |url=https://propakistani.pk/lens/pakistani-actors-with-dual-citizenship/ |website=Lens}}</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੂਰ ਜ਼ਫ਼ਰ ਖਾਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਵੀ ਹੈ, ਆਇਸ਼ਾ ਖਾਨ ਅਤੇ ਹਮਜ਼ਾ।<ref name="dunya">{{Cite web |title=Six renowned Pakistani celebrity siblings - Entertainment |url=http://dunyanews.tv/en/Entertainment/389497-Six-renowned-Pakistani-celebrity-siblings |access-date=2019-09-29 |website=Dunya News}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਖਾਨ ਨੇ 2012 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ''[[ਬੜੀ ਆਪਾ|<nowiki/>'ਬੜੀ ਆਪਾ' ਨੇ]]'' [[ਹਮ ਟੀਵੀ|ਹਮ ਟੀਵੀ ']] ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਅੱਗੇ, ਉਹ ਇੱਕ ਟੈਲੀਨੋਵੇਲਾ ਸੀਰੀਅਲ ''[[ਮਿਰਾਤ-ਉਲ-ਉਰੂਸ (ਟੀਵੀ ਡਰਾਮਾ)|ਮਿਰਤ-ਉਲ-ਉਰੂਸ]]'' ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਉਸੇ ਸਾਲ ਜੀਓ ਟੀਵੀ ' ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਮਹਿਵਿਸ਼ ਹਯਾਤ|ਮੇਹਵਿਸ਼ ਹਯਾਤ]], [[ਮਿਕਾਲ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ|ਮਿਕਲ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ]], [[ਅਹਿਸਨ ਖਾਨ|ਅਹਿਸਾਨ ਖਾਨ]], [[ਸਮੀਨਾ ਅਹਿਮਦ]], ਅਤੇ ਆਇਸ਼ਾ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਮਨਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਖਾਨ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਫਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਸਫਲਤਾ 2015 ਵਿੱਚ [[ਸਨਮ ਜੰਗ]], ਅਤੇ [[ਇਮਰਾਨ ਅੱਬਾਸ|ਇਮਰਾਨ ਅੱਬਾਸ ਨਕਵੀ]] ਦੇ ਨਾਲ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਡਰਾਮਾ ''ਅਲਵਿਦਾ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਆਰਥੀ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਾਲ ਆਈ। ਇਹ ਡਰਾਮਾ ਹਮ ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਐਕਟ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਵੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ''ਮੁਹੱਬਤ ਆਗ ਸੀ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਦਾਕਾਰ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ [[ਅਜ਼ਫ਼ਰ ਰਹਿਮਾਨ|ਅਜ਼ਫਰ ਰਹਿਮਾਨ]] ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹਾਦਰ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ, ਸਬਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। 2014 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਸਨਮ ਚੌਧਰੀ]], ਬੇਹਰੋਜ਼ ਸਬਜ਼ਵਾਰੀ, ਅਤੇ [[ਫ਼ਜ਼ੀਲਾ ਕੇਸਰ|ਫਾਜ਼ਿਲਾ ਕਾਜ਼ੀ]] ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਾਬਣ ਲੜੀ ''<nowiki/>'ਭੂਲ''' ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਸ ਨੂੰ 2014 ਦੀਆਂ ਬੀਬੀਸੀ ਦੀਆਂ 100 ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-29758792|title=Who are the 100 Women 2014?|date=2014-10-26|work=BBC News|access-date=2022-12-18|language=en-GB}}</ref> ਇਹ ਡਰਾਮਾ ਕੁਝ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਹਮ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। 2018 ਵਿੱਚ, ਖਾਨ ਨੇ ''ਬੇਲਾਪੁਰ ਕੀ ਦਯਾਨ'' ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤਾਸ਼ਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਅਦਨਾਨ ਸਿੱਦਕੀ|ਅਦਨਾਨ ਸਿੱਦੀਕੀ]] ਅਤੇ ਅੰਮਰ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦਯਾਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ''ਰਕਸ ਏ ਬਿਸਮਿਲ'' ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਹਰਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਖਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ।<ref>{{Cite web |last=Rehan |first=M. |date=17 July 2022 |title=Sarah Khan Wiki, Bio, Age, Net Worth, Height & Family |url=https://www.writtenupdatez.com/2022/07/sarah-khan-wiki-bio-age-net-worth.html |access-date=2023-01-18 |website=Written Updatez |archive-date=2022-11-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221104074749/https://www.writtenupdatez.com/2022/07/sarah-khan-wiki-bio-age-net-worth.html |url-status=dead }}</ref> ਖਾਨ ਨੇ ਉਸਮਾਨ ਮੁਖਤਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ''ਸਬਾਤ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੰਕਾਰੀ ਔਰਤ ਮੀਰਾਲ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |last=Shabbir |first=Buraq |title=Usman Mukhtar on his next play, Sabaat, alongside Sarah Khan |url=https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/513150-usman-mukhtar-on-his-next-play-sabaat-alongside-sarah-khan |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190819154052/https://www.thenews.com.pk/magazine/instep-today/513150-usman-mukhtar-on-his-next-play-sabaat-alongside-sarah-khan |archive-date=19 August 2019 |access-date=2020-03-07 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Omair Alavi |date=25 October 2020 |title=Women with a mean streak |url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/734132-women-with-a-mean-streak |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220429203510/https://www.thenews.com.pk/tns/detail/734132-women-with-a-mean-streak |archive-date=29 April 2022 |access-date= |website=The News}}</ref> ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾ ਲਈ ਪੀਸਾ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Sneak peak into the star-studded 2nd Annual Pakistan International Screen Awards (PISA) 2021 |url=https://nation.com.pk/2021/11/07/sneak-peak-into-the-star-studded-2nd-annual-pakistan-international-screen-awards-pisa-2021/ |access-date=2022-04-11 |website=Latest News - The Nation |language=en-US}}</ref> ਖਾਨ ਨੇ 2022 ਵਿੱਚ ਜੁਨੈਦ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਰਮਦਾਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ''ਹਮ ਤੁਮ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਹਾ ਕੁਤੁਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। <ref>{{Cite web |date=23 February 2022 |title=Ahad Raza Mir, Ramsha Khan, Sarah Khan to feature in a Ramazan special drama |url=https://minutemirror.com.pk/ahad-raza-mir-ramsha-khan-sarah-khan-to-feature-in-a-ramazan-special-drama-29381/ |access-date=20 March 2022 |website=Minute Mirror}}</ref><ref>{{Cite web |title='Hum Tum' is so much more than a light-hearted comedy and here's why everyone loves it! |url=https://tribune.com.pk/story/2353460/hum-tum-is-so-much-more-than-a-light-hearted-comedy-and-heres-why-everyone-loves-it? |access-date=20 October 2022 |website=Express Tribune}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਤਲਹਾ ਚਹੌਰ ਦੇ ਨਾਲ ''ਵਾਬਾਲ'' ਵਿੱਚ ਅਨੂਮ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>{{Cite web |date=11 August 2022 |title=The teaser for Sarah Khan and Merub Ali's upcoming drama Wabaal is out now |url=https://images.dawn.com/news/1190643 |access-date=12 September 2022 |website=Dawn Images}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੰਗਣੀ ਤੋਂ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਫਲਕ ਸ਼ਬੀਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=2020-07-16 |title=Wedding festivities of Sarah Khan, Falak Shabbir begin |url=http://tribune.com.pk/story/2255131/wedding-festivities-of-sarah-khan-falak-shabbir-begin |access-date=2020-12-30 |website=The Express Tribune |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Congratulations in order for Sarah Khan as she gets engaged to singer Falak Shabir |url=https://www.thenews.com.pk/latest/687124-tv-actress-sarah-khan-gets-engaged-to-singer-falak-shabir}}</ref><ref>{{Cite web |last=Haq |first=Irfan Ul |date=2020-07-21 |title=Falak Shabir says he proposed to Sarah Khan right after their second meeting |url=https://images.dawn.com/news/1185559 |access-date=2020-12-30 |website=Images |language=en}}</ref> 8 ਅਕਤੂਬਰ 2021 ਨੂੰ, ਸ਼ਬੀਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਅਲਿਆਨਾ ਫਲਕ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |last=Images Staff |date=2021-10-08 |title=Sarah Khan and Falak Shabir announce the birth of a healthy baby girl |url=https://images.dawn.com/news/1188549 |access-date=2021-10-09 |website=Images |language=en}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1992]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਰਾਚੀ ਦੀਆਂ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] <references /> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|11114970}} * {{Instagram|sarahkhanofficial}} 5vrxvm8exa04ddpeq378781rus13s2y 0 183329 750024 744650 2024-04-10T19:59:16Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਰੁਚੀ ਸ਼ਰਮਾ | image = | caption = ਰੁਚੀ ਸ਼ਰਮਾ | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1992|05|21}} | origin = [[ਭਿਵਾਨੀ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], ਭਾਰਤ | genre = ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਫਿਲਮੀ | years_active = 2008 - ਮੌਜੂਦ | label = | website = [http://ruchisharma.co.in/ Official site] }} '''ਰੁਚੀ ਸ਼ਰਮਾ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Ruchi Sharma;''' ਜਨਮ 21 ਮਈ 1992 ਭਿਵਾਨੀ, [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2008 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਸਟਾਰ ਪਲੱਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ, ਸਾਈਂ ਬਾਬਾ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਗਾਇਕੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਖੋਜ, [[ਸਟਾਰ ਵਾਈਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ|ਸਟਾਰ ਵਾਇਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ 2]] ਦੇ ਸਿਖਰ 24 ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। == ਜੀਵਨੀ == ਰੁਚੀ ਦਾ ਜਨਮ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਦੇ ਭਿਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਅਨਿਲ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। [[ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ। == ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ == 2007 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਅਮੂਲ ਸਟਾਰ ਵਾਇਸ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ -ਛੋਟੇ ਉਸਤਾਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ 20 ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੀ, ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੋੜ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਵੱਡੇ [[ਗ਼ੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਖ਼ਾਨ|ਉਸਤਾਦ ਗੁਲਾਮ ਮੁਸਤਫਾ ਖਾਨ]] ਸਾਹਬ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਯੁਵਾ ਰਤਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਸ਼੍ਰੀ ਰਿਤੇਸ਼ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਪੰਡਿਤ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤੋਂ ਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਰਾਜਨ ਮਿਸ਼ਰਾ 2007 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਜੋੜੀ ਪੰਡਤਾਂ ਰਾਜਨ-ਸਾਜਨ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਬਨਾਰਸ ਵੋਕਲ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]] ਦੇ ਜਵਾਈ ਸ਼੍ਰੀ ਗੌਤਮ ਮੁਖਰਜੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਵੋਕਲ ਦੇ ਸਬਕ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਵਿਸ਼ਾਰਦ ਵੀ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸ਼ੋਅ, ਸਟਾਰ ਵਾਇਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ, ਛੋਟੇ ਉਸਤਾਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੀ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। == ਹਵਾਲੇ == * [http://www.ruchisharma.co.in ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230311040807/http://www.ruchisharma.co.in/ |date=2023-03-11 }} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.ruchisharma.co.in ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230311040807/http://www.ruchisharma.co.in/ |date=2023-03-11 }} * [https://www.youtube.com/watch?v=HDi-JFLNLnE ਸਟਾਰ ਵਾਇਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ 2] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1992]] ng1r20prgapi9wzi1kdvzd5x4ll9gdo 0 183418 750006 749817 2024-04-10T17:11:27Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 2 books for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Marjan_Mashkour,june_2005.jpg|thumb|ਮਰਜਾਨ ਮਸ਼ਕੌਰ, ਜੂਨ 2005]] '''ਮਾਰਜਨ ਮਸ਼ਕੌਰ''' (ਫ਼ਾਰਸੀ: مرجان مشکور) ਇੱਕ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ ਰਿਸਰਚ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ ਚਿੜੀਆ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਈਰਾਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ। == ਥੀਸਿਸ == ਮਸ਼ਕੋਲੂਰ ਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਆਈ-ਸੋਰਬੋਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਚਿਡ਼ੀਆਘਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚ. ਡੀ. ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਖੋਜ ਦਿਲਚਸਪੀ == ਮਸ਼ਕੌਰ ਨੇ ਨੇਡ਼ਲੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕ ਬੀਚ ਨਾਲ 'ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨੇਡ਼ਲੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਚਿਡ਼ੀਆਘਰ ਵਿਗਿਆਨ' ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Archaeozoology of the Near East 9 |url=https://www.oxbowbooks.com/oxbow/archaeozoology-of-the-near-east-9.html |access-date=2019-11-14 |website=www.oxbowbooks.com |archive-date=2020-08-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200811170403/https://www.oxbowbooks.com/oxbow/archaeozoology-of-the-near-east-9.html |url-status=dead }}</ref> ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਦਿਲਚਸਪੀ [[ਜ਼ਾਗਰਸ ਪਹਾੜ|ਜ਼ਾਗਰੋਸ ਪਹਾਡ਼]] ਦੇ ਪੈਲੀਓਲਿਥਿਕ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲੀ ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=November 2008|title=The goat domestication process inferred from large-scale mitochondrial DNA analysis of wild and domestic individuals|deadurl=Naderi S, Rezaei HR, Pompanon F, Blum MG, Negrini R, Naghash HR, Balkiz O, Mashkour M, Gaggiotti OE, Ajmone-Marsan P, Kence A, Vigne JD, Taberlet P|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=105|issue=46|pages=17659–64|bibcode=2008PNAS..10517659N|doi=10.1073/pnas.0804782105|pmc=2584717|pmid=19004765|doi-access=free}}</ref> 2006 ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਉੱਤੇ ਸੂਰਾਂ ਅਤੇ ਸੂਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=Mashkour|first=Marjan|title=Boars and Pigs: a view from the Iranian Plateau.|url=https://www.academia.edu/3277443|language=en}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਖੋਤੇ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਖੋਜ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=June 2004|title=African origins of the domestic donkey|deadurl=Beja-Pereira A, England PR, Ferrand N, Jordan S, Bakhiet AO, Abdalla MA, Mashkour M, Jordana J, Taberlet P, Luikart G|journal=Science|volume=304|issue=5678|pages=1781|doi=10.1126/science.1096008|pmid=15205528}}</ref> ਹਾਲੀਆ ਖੋਜ ਨੇ ਨੇਡ਼ਲੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=June 2016|title=Genomic and archaeological evidence suggest a dual origin of domestic dogs|url=https://hal-univ-rennes1.archives-ouvertes.fr/hal-01326370/file/Genomic%20and%20archaeological%20evidence_accepted.pdf|deadurl=Frantz LA, Mullin VE, Pionnier-Capitan M, Lebrasseur O, Ollivier M, Perri A, Linderholm A, Mattiangeli V, Teasdale MD, Dimopoulos EA, Tresset A, Duffraisse M, McCormick F, Bartosiewicz L, Gál E, Nyerges ÉA, Sablin MV, Bréhard S, Mashkour M, Bălăşescu A, Gillet B, Hughes S, Chassaing O, Hitte C, Vigne JD, Dobney K, Hänni C, Bradley DG, Larson G|journal=Science|volume=352|issue=6290|pages=1228–31|bibcode=2016Sci...352.1228F|doi=10.1126/science.aaf3161|pmid=27257259}}</ref> ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕਤਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਮਸ਼ਕੌਰ ਇਹ ਵੀ ਖੋਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਝੁੰਡਾਂ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।<ref>{{Cite journal|last=Bocherens|first=Hervé|last2=Mashkour|first2=Marjan|last3=Billiou|first3=Daniel|last4=Pellé|first4=Eric|last5=Mariotti|first5=André|date=2001-01-15|title=A new approach for studying prehistoric herd management in arid areas: intra-tooth isotopic analyses of archaeological caprine from Iran|journal=Comptes Rendus de l'Académie des Sciences, Série IIA|volume=332|issue=1|pages=67–74|bibcode=2001CRASE.332...67B|doi=10.1016/S1251-8050(00)01488-9|issn=1251-8050}}</ref> ਇਹ ਪਾਲੀਓ-ਖੁਰਾਕ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|last=Bocherens|first=Hervé|last2=Mashkour|first2=Marjan|last3=Drucker|first3=Dorothée G.|last4=Moussa|first4=Issam|last5=Billiou|first5=Daniel|date=2006-02-01|title=Stable isotope evidence for palaeodiets in southern Turkmenistan during Historical period and Iron Age|journal=Journal of Archaeological Science|volume=33|issue=2|pages=253–264|doi=10.1016/j.jas.2005.07.010|issn=0305-4403}}</ref> ਇਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕੈਨਿਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਟ ਦੇ ਰੰਗ ਦੇ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੋਰ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=2013-10-02|title=Evidence of coat color variation sheds new light on ancient canids|deadurl=Ollivier M, Tresset A, Hitte C, Petit C, Hughes S, Gillet B, Duffraisse M, Pionnier-Capitan M, Lagoutte L, Arbogast RM, Balasescu A, Boroneant A, Mashkour M, Vigne JD, Hänni C|journal=PLOS ONE|volume=8|issue=10|pages=e75110|bibcode=2013PLoSO...875110O|doi=10.1371/journal.pone.0075110|pmc=3788791|pmid=24098367|doi-access=free}}</ref> ਉਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਨੂੰ ਚਿਡ਼ੀਆਘਰ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਾਗਰੋਸ ਪਾਲੀਓਲਿਥਿਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।ਉਸ ਨੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਓਸਟੀਓਲੌਜੀਕਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਲੀਅਮ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ "ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤਃ ਇਰਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦੇ ਓਸਟੀਓਲੌਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ", ਜੋ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। == ਖੁਦਾਈ == ਉਹ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ਕੌਰ ਨੇ ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: * ਯਾਫਤੇਹ ਗੁਫਾ, ਲੋਰੇਸਤਾਨ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=2007|title=The Aurignacian in the Zagros region: new research at Yafteh Cave, Lorestan, Iran|url=https://archive.org/details/sim_antiquity_2007-03_81_311/page/82|deadurl=Otte M, Biglari F, Flas D, Shidrang S, Zwyns N, Mashkour M, Naderi R, Mohaseb A, Hashemi N, Darvish J, Radu V|journal=Antiquity|language=en|volume=81|issue=311|pages=82–96|doi=10.1017/S0003598X00094850|issn=0003-598X}}</ref> * ਉੱਪਰੀ [[ਖੁਜਿਸਤਾਨ ਰਿਆਸਤ|ਖੁਜ਼ੇਸਤਾਨ]], ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=2004|title=Human-Environment Interactions on the Upper Khuzestan Plains, Southwest Iran. Recent Investigations|deadurl=Alizadeh A, Kouchoukos N, Bauer AM, Wilkinson TJ, Mashkour M|journal=Paléorient|volume=30|issue=1|pages=69–88|doi=10.3406/paleo.2004.4773|issn=0153-9345|jstor=41496683}}</ref> * ਕਜ਼ਵਿਨ ਪਲੇਨ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=1999|title=Investigations on the evolution of subsistence economy in the Qazvin Plain (Iran) from the Neolithic to the Iron Age|url=https://archive.org/details/sim_antiquity_1999-03_73_279/page/65|deadurl=Mashkour M, Fontugne M, Hatte C|journal=Antiquity|language=en|volume=73|issue=279|pages=65–76|doi=10.1017/S0003598X00087846|issn=0003-598X}}</ref> * ਦਰਬਾਨਦ ਗੁਫਾ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|last=Biglari F, Jahani, V.; Mashkour, M.; Argant, A.; Shidrang, S.; and Taheri, K.|date=2007|title=Darband Cave: New Evidence for Lower Paleolithic occupation at Western Alborz Range, Gilan.|journal=Iranian Journal of Archaeology and History|volume=41|pages=30–37}}</ref> * ਚੇਰਾਬਾਦ ਲੂਣ ਖਾਨ, ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|date=September 2013|title=Paleoparasitological analysis of samples from the Chehrabad salt mine (Northwestern Iran)|deadurl=Nezamabadi M, Aali A, Stöllner T, Mashkour M, Le Bailly M|journal=International Journal of Paleopathology|volume=3|issue=3|pages=229–233|doi=10.1016/j.ijpp.2013.03.003|pmid=29539462}}</ref> * ਵੇਜ਼ਮੇਹ ਗੁਫਾ, ਪੱਛਮੀ ਇਰਾਨ<ref>{{Cite journal|displayauthors=6|date=April 2008|title=Late Pleistocene human remains from Wezmeh Cave, western Iran|deadurl=Trinkaus E, Biglari F, Mashkour M, Monchot H, Reyss JL, Rougier H, Heydari S, Abdi K|journal=American Journal of Physical Anthropology|volume=135|issue=4|pages=371–8|doi=10.1002/ajpa.20753|pmid=18000894}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] fa6pe2ganm2ms3vuugn7nf7szjih2ey 0 183469 750078 744864 2024-04-11T03:38:30Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਬਾ ਟੀ. ਸੋਮੇਖ''' (ਫ਼ਾਰਸੀ: صبا سومخ) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਹੈ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਸੂਮੇਖ ਦਾ ਜਨਮ [[ਤਹਿਰਾਨ]], [[ਈਰਾਨ|ਇਰਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀ-ਯਹੂਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="jimena" /> ਹਾਮਿਦ ਅਤੇ ਮਨੀਜੇਹ ਸੂਮੇਖ ਨੂੰ।<ref name="times">{{Cite news|url=http://www.timesofisrael.com/iranian-jewish-scholar-breaks-stereotypes-while-studying-them/|title=Iranian Jewish scholar breaks stereotypes while studying them|last=Ghert-Zand|first=Renee|date=February 4, 2014|work=[[The Times of Israel]]|access-date=October 24, 2014}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFGhert-Zand2014">Ghert-Zand, Renee (February 4, 2014). [http://www.timesofisrael.com/iranian-jewish-scholar-breaks-stereotypes-while-studying-them/ "Iranian Jewish scholar breaks stereotypes while studying them"]. ''[[ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇਜ਼ਰਾਈਲ|The Times of Israel]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2014</span>.</cite></ref> ਉਹ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਬਹਾਰ ਸੂਮੇਖ ਦੀ ਭੈਣ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Prominent Iranian-Americans |url=http://iran.usembassy.gov/baharsoomekh.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131225013426/http://iran.usembassy.gov/baharsoomekh.html |archive-date=December 25, 2013 |access-date=October 24, 2014 |publisher=[[United States Department of State]]}}</ref> ਈਰਾਨੀ-ਯਹੂਦੀ ਪਰਿਵਾਰ 1978 ਵਿੱਚ [[ਲਾਸ ਐਂਜਲਸ|ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ]], [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸਿਰਫ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੂਮੇਖ ਨਾਲ ਇਰਾਨ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੇ।[2]<ref>{{Cite web |date=June 14, 2013 |title=Meet Professor Saba Soomekh |url=http://angelacohan321.wordpress.com/2013/06/14/meet-professor-saba-soomekh/ |access-date=October 24, 2014 |archive-date=ਦਸੰਬਰ 23, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141223232548/https://angelacohan321.wordpress.com/2013/06/14/meet-professor-saba-soomekh/ |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ ਬੇਵਰਲੀ ਹਿਲਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1998 ਵਿੱਚ [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੀ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬਰਕਲੇ]] ਤੋਂ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, 2001 ਵਿੱਚ ਹਾਰਵਰਡ ਡਿਵੀਨਿਟੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਥੀਓਲੌਜੀਕਲ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਅਤੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੈਂਟਾ ਬਾਰਬਰਾ ਤੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਕੀਤੀ।<ref name="times" /><ref name="jimena">{{Cite web |date=16 January 2013 |title=JIMENA biography |url=http://www.jimena.org/speakers/saba-soomekh/ |access-date=October 24, 2014 |publisher=[[JIMENA]]}}</ref> == ਅਧਿਆਪਨ ਕੈਰੀਅਰ == ਸਬਾ ਸੂਮੇਖ ਯੂ. ਸੀ. ਐਲ. ਏ. ਦੇ ਐਲਨ ਡੀ. ਲੇਵ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਯਹੂਦੀ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿਖੇ ਖੋਜ ਦੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Staff |url=http://www.cjs.ucla.edu/staff/ |access-date=October 30, 2015 |website=www.cjs.ucla.edu}}</ref> ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਨੌਰਥਰਿਜ ਅਤੇ ਲੋਯੋਲਾ ਮੈਰੀਮਾਉਂਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਯਹੂਦੀ ਅਧਿਐਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਅੰਤਰਿਮ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.jewishjournal.com/los_angeles/article/young_iranian_jews_discuss_taboo_topics_at_ucla|title=Young Iranian-Jews discuss taboo topics at UCLA|last=Melamed|first=Karmel|date=March 13, 2013|work=[[The Jewish Journal of Greater Los Angeles]]|access-date=October 24, 2014|location=[[Los Angeles]], [[California]]}}</ref> ਸੂਮੇਖ [[ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਡ਼੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਫੁਲਰਟਨ, ਅਮੈਰੀਕਨ ਯਹੂਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਸੈਂਟਾ ਮੋਨਿਕਾ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪਡ਼ਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Saba Soomekh biography |url=http://www.jewishbookcouncil.org/book-reviewer/saba-soomekh |access-date=October 24, 2014 |publisher=[[Jewish Book Council]] |archive-date=ਅਕਤੂਬਰ 30, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141030172756/http://www.jewishbookcouncil.org/book-reviewer/saba-soomekh |url-status=dead }}</ref> == ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੈਰੀਅਰ == ਸੂਮੇਖ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਨਿਊਯਾਰਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ "ਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸਃ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਈਰਾਨੀ ਯਹੂਦੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੀਡ਼੍ਹੀਆਂ" ਦੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੇ ਧਰਮ ਲਈ 2013 ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਪੁਸਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |title=2013 Independent Publisher Book Awards Results |url=http://www.independentpublisher.com/article.php?page=1653 |access-date=October 24, 2014 |publisher=[[Independent Publisher Book Awards]]}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਈਰਾਨੀ ਯਹੂਦੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ [[ਮੱਧ ਪੂਰਬ]] ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1976]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] j7d0zsggb2j779766x7l3zqg2wuc39s 0 183510 750170 744908 2024-04-11T11:43:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = | image = Sunitha Sarathy 2015.png | image_size = | alt = | caption = | birth_name = ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਾਥੀ | alias = ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਾਥੀ | birth_place = [[ਚੇਨਈ]], [[ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]], ਭਾਰਤ | genre = ਪੱਛਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ, ਇੰਜੀਲ ਸੰਗੀਤ, ਸਮਕਾਲੀ ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ | occupation = ਗਾਇਕਾ | instrument = | years_active = 2002–ਮੌਜੂਦ }} {{Infobox musical artist | name = | image = Sunitha Sarathy 2015.png | image_size = | alt = | caption = | birth_name = ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਾਥੀ | alias = ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਾਥੀ | birth_date = | birth_place = [[Chennai]], [[Tamilnadu]], India | death_date = | genre = ਪੱਛਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ, ਇੰਜੀਲ ਸੰਗੀਤ, ਸਮਕਾਲੀ ਆਰ ਐਂਡ ਬੀ | occupation = ਗਾਇਕਾ | instrument = | years_active = 2002–ਮੌਜੂਦ }} '''ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਥੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sunitha Sarathy''') ਭਾਰਤੀ ਸਮਕਾਲੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦੀ ਗਾਇਕਾ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਚਰਚ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ ਚੈਨਲ V ਅਤੇ ਵਰਜਿਨ ਰਿਕਾਰਡਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ - "ਵਰਜਿਨ ਵਾਇਸ ਚੁਆਇਸ" ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਰਥੀ ਨੇ ਸਾਲ 2002 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਪਲੇਬੈਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/arts/music/article2555165.ece?homepage=true|title=Sunitha Sarathy|last=Frederick|first=Prince|date=20 October 2011|work=The Hindu|location=Chennai, India}}</ref> ਉਸਨੇ ਤਾਮਿਲ ਫਿਲਮ ਯੇਈ ਨਾਲ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ!<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/arts/cinema/article364742.ece|title=My First Break – Sunitha Sarathy|date=1 April 2010|work=The Hindu|location=Chennai, India}}</ref> ਨੀ ਰੋਂਬਾ ਅਜ਼ਗੇਈ ਇਰੁਕ ਨੇ ਮੁੱਖ ਗਾਇਕਾਂ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ ਦੇ ਨਾਲ ਗੀਤ "ਇੰਨੀ ਨਾਨੁਮ ਨਾਨਿਲੈ" ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਾਲ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਆ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/arts/music/article2555165.ece?homepage=true|title=Soaring notes|last=Frederick|first=Prince|date=20 October 2011|work=The Hindu|location=Chennai, India}}</ref> ਸਾਰਥੀ ਕੋਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 200 ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ, ਜੈਜ਼, ਸੋਲ ਅਤੇ ਆਰਐਂਡਬੀ, ਨਿਓ-ਸੋਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਤੂਫਾਨ, ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਆਉਟਪੁੱਟ ਸਮੇਤ ਪੱਛਮੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਗਾਇਕ-ਕੀਬੋਰਡਿਸਟ-ਪਰਕਸ਼ਨਿਸਟ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹਨ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਨੇ ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਥੀ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਫਿਲਮ '''ਹੇ! '' ਸਾਲ 2002 ਵਿੱਚ ''ਨੀ ਰੋਂਬਾ ਅਜ਼ਾਗਾ ਇਰੁਕ੍ਕ'' ਜਲਦੀ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੈਰਿਸ ਜੈਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੇਲਗੂ ਫਿਲਮ ''ਵਾਸੂ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਮ ਥੀਮ ਅਤੇ ਡਾਂਸ ਥੀਮ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਸਾਲ ਬਲਾਕਬਸਟਰ ਤਮਿਲ ਫਿਲਮ, ਕਾਖਾ ਕਾਖਾ ਲਈ ਪੂਰੀ ਲੰਬਾਈ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਗੀਤ "ਤੂਡੂ ਵਰੁਮਾ" ਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬ੍ਰੇਕ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ। ਸਰੀਤੀ ਨੂੰ 2004 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਿੰਦੀ-ਤਮਿਲ ਦੋਭਾਸ਼ਾਈ ਫਿਲਮ ''ਯੁਵਾ''/ਆਯਥਾ ਏਜ਼ੂਥੂ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕੀ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ [[ਮਨੀਰਤਨਮ|ਮਣੀ ਰਤਨਮ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਅਤੇ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਰਚਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਸਾਰਥੀ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਫਲ ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ। <ref>{{Cite web |date=19 November 2011 |title=Don 2 Music Review |url=http://bollyspice.com/32553/don-2-music-review}}</ref><ref>{{Cite web |title=Don 2: The Chase Continues |url=http://www.deccanchronicle.com/tabloid/glam-sham/one-leap-time-says-sunitha-sarathy-998 |access-date=2024-03-29 |archive-date=2011-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111229090923/http://www.deccanchronicle.com/tabloid/glam-sham/one-leap-time-says-sunitha-sarathy-998 |url-status=dead }}</ref> ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿੱਤਰ, ਮਾਈ ਫਰੈਂਡ, ''ਅੰਨਿਆ'', ''ਪੋਲਾ''ਵਲਾਵਨ'''', ਵਲਵਨ, ''ਕਾਨਾ ਕੰਡੇਨ'', ''ਡੌਨ 2'', ਹੈਪੀ ਡੇਜ਼, ''ਸੈਨਿਕੁਡੂ'', ''ਚੇਲੁਵਿਨਾ ਚਿਤਾਰਾ'' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਮੰਦਾਰਿਨ ਫਿਲਮ ਵਾਰੀਅਰਜ਼ ਆਫ਼ ਹੈਵਨ ਐਂਡ ਅਰਥ ਲਈ "ਵਾਰੀਅਰਜ਼ ਇਨ ਪੀਸ" ਗੀਤ ਵੀ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ 2006 ਦੀਆਂ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤ ਲਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।<ref name="suni1">{{Cite web |title=Sunitha Sarathy – Climbing greater heights |url=http://www.indiaglitz.com/channels/tamil/article/27192.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061128071401/http://www.indiaglitz.com/channels/tamil/article/27192.html |archive-date=28 November 2006 |access-date=2 October 2010}}</ref> 2013 ਵਿੱਚ, ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਥੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਇਕੱਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਏ. ਕੇ. ਜੀ. ਮਾਈਕਰੋਫੋਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਜੋਂ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=HARMAN International |url=http://www.harman.in/products/professional/artists/sunitha-sarathy/}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2014 ਵਿੱਚ ਸੁਨੀਤਾ ਸਾਰਥੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਵੋਕਲ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਗਾਇਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਮੁਖੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|1620197}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 8729fkhf0soh6airgibky718cjavvm2 0 183579 750081 744999 2024-04-11T04:07:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਸਮੀਰਾ ਕੋਪੀਕਰ | image = | landscape = yes | birth_name = ਸਮੀਰਾ ਕੋਪੀਕਰ | birth_place = [[ਮੁੰਬਈ]], ਭਾਰਤ | genre = ਇੰਡੀ ਰੌਕ, ਜੈਜ਼ ਫਿਊਜ਼ਨ{{!}}ਫਿਊਜ਼ਨ, ਜੈਜ਼, ਇੰਡੀ ਪੌਪ, ਫੋਕਟ੍ਰੋਨਿਕਾ, ਵਿਕਲਪਕ ਲੋਕ ਰੌਕ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸੰਗੀਤ | occupation = ਗਾਇਕ, ਗੀਤਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗੀਤਕਾਰ, ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ | years_active = 2015–ਮੌਜੂਦ | website = }} '''ਸਮੀਰਾ ਕੋਪੀਕਰ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Samira Koppikar''') ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਫਿਲਮ ''NH10'' ਦੇ ਗੀਤ "ਮਾਤੀ ਕਾ ਪਲੰਗ" ਨਾਲ ਇੱਕ [[ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ|ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਹੇਟ ਸਟੋਰੀ 2 ਲਈ ਦੋ ਬੈਕ ਟੂ ਬੈਕ ਗੀਤਾਂ 'ਆਜ ਫਿਰ ਤੁਮ ਪੇ' ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 2014 ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 10 ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ 7ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ, <ref>{{Cite web |date=22 December 2014 |title=Aaj Phir Tumpe Pyar Aaya Hai ('Hate Story 2') Number 7 on top ten Bollywood songs |url=http://www.ibtimes.co.in/sidharth-shraddhas-galliyan-srk-deepikas-manwa-laage-top-10-bollywood-romantic-songs-2014-618004 |website=International Business Times}}</ref> ਅਤੇ " ਫਿਲਮ ਕ੍ਰੀਚਰ 3D ਲਈ ਮੋਹੱਬਤ ਬਰਸਾ ਦੇਨਾ ਤੂ"। [[ਅਰਿਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਸਹਿ-ਗਾਇਆ ਗਿਆ, ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਗੀਤ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੂਬ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਮਾਂਟਰੀਅਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਜੈਜ਼ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="indianexpress.com">{{Cite web |title=The Jazz Singers – Indian Express |url=http://archive.indianexpress.com/news/the-jazz-singers/643072/ |website=The Indian Express}}</ref> == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਸਮੀਰਾ ਦਾ ਜਨਮ ਬਾਂਦਰਾ, ਮੁੰਬਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕੋਂਕਣੀ ਚਿੱਤਰਪੁਰ ਸਾਰਸਵਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇੰਟੀਰੀਅਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ]] ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਹੈ।<ref name="Filmfare">{{Cite news|url=https://www.filmfare.com/interviews/jazz-it-up-9549.html|title=Jazz it up|last=Fernandes|first=Bradley|date=19 June 2015|work=Filmfare|access-date=3 September 2022}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਸਮੀਰਾ ਨੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰੀ ਜਿੰਗਲਜ਼ ਲਈ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web |title='Live shows is where action is' – Sakal Times |url=http://www.sakaaltimes.com/NewsDetails.aspx?NewsId=5438542810316100180&SectionId=5131376722999570563&SectionName=Features&NewsDate=20100903&NewsTitle=%E2%80%98Live%20shows%20is%20where%20action%20is%E2%80%99 |website=sakaaltimes.com}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੈਂਡ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੈਮਿੰਗ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਜੈਜ਼ ਗੁਰੂ ਲੁਈਸ ਬੈਂਕਸ ਅਤੇ ਜੋਅ ਅਲਵਾਰੇਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਏ। ਆਪਣੇ ਸਲਾਹਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਮੀਰਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸ਼ੋਆਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹਨ 2010 ਵਿੱਚ ਮਾਂਟਰੀਅਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਜੈਜ਼ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਲਵਾਸਾ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਉਤਸਵ, ਅਤੇ ਤਾਜ ਵਿਵੰਤਾ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਪੁਣੇ। ਅਰਕੋ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਸਮੀਰਾ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ 'ਆਜ ਫਿਰ ਤੁੰਪੇ ਪਿਆਰ ਆਯਾ ਹੈ' ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ,<ref>{{Cite web |last=Team |first=RnM |title=Composing music in Bollywood is a new territory for women: Samira Koppikar |url=http://www.radioandmusic.com/entertainment/editorial/interviews/160516-composing-music-bollywood-new |access-date=16 May 2016 |website=radioandmusic.com |publisher=Radio and Music}}</ref> 2014 ਤੋਂ [[ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ|ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਫਿਲਮ ਹੇਟ ਸਟੋਰੀ 2 ਲਈ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਲੇਬੈਕ ਗੀਤ ਬਹੁਤ ਹਿੱਟ ਰਿਹਾ। ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਲਗਭਗ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਹਿੱਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਲਮ ਕ੍ਰਿਏਚਰ 3D ਲਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਿੱਟ ਨੰਬਰ 'ਮੁਹੱਬਤ ਬਰਸਾ ਦੇ' ਸੀ।<ref name="indianexpress.com1">{{Cite web |date=27 February 2015 |title=Samira Koppikar lends her voice for Anushka Sharma in NH10 |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/screen/samira-koppikar-lends-her-voice-for-anushka-sharma-in-nh10/ |website=The Indian Express}}</ref> ਫਿਰ ਸਮੀਰਾ ਨੇ ਇੰਡੀ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲ 'ਬੇਬਾਸੀ'—ਇੱਕ ਗੀਤ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ—ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=Dec 18, 2014 |title=Samira Koppikar Gets the Listeners Hooked with Brand New Single 'Bebasi' |url=http://www.actfaqs.com/Samira-Koppikar-Gets-the-Listeners-Hooked-with-Brand-New-Single-Bebasi |archive-url=https://web.archive.org/web/20150111113255/http://www.actfaqs.com/Samira-Koppikar-Gets-the-Listeners-Hooked-with-Brand-New-Single-Bebasi |archive-date=January 11, 2015 |access-date=9 June 2023 |language=en}}</ref> ਸਮੀਰਾ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਗੀਤ 'ਮਾਤੀ ਕਾ ਪਲੰਗ' ਨੂੰ 2015 ਦੀ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ''NH10'' ਲਈ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਸਕੋਰ ਅਤੇ ਐਲਬਮ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.deccanchronicle.com/entertainment/bollywood/301018/anushka-sharmas-open-door-policy-for-new-musicians-revealed.html|title=Anushka Sharma's open door policy for new musicians revealed|date=30 October 2018|work=Deccan Chronicle|access-date=30 December 2018|issue=Entertainment}}</ref> ਇਸ ਫਿਲਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਫੈਂਟਮ ਫਿਲਮਜ਼, ਈਰੋਜ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਅਤੇ ਕਲੀਨ ਸਲੇਟ ਫਿਲਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ [[ਅਨੁਸ਼ਕਾ ਸ਼ਰਮਾ]] ਅਤੇ ਨੀਲ ਭੂਪਾਲਮ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ।<ref name="auto">{{Cite web |title=Films of India – Bollywood news – Upcoming movies – Hot Photos |url=http://www.filmsofindia.com/news/5055-music-review-anushka-s-nh-10-offers-a-beautiful-collection-of-tracks |website=filmsofindia.com |access-date=2024-03-29 |archive-date=2019-01-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190113182333/http://www.filmsofindia.com/news/5055-music-review-anushka-s-nh-10-offers-a-beautiful-collection-of-tracks |url-status=dead }}</ref> ਸਮੀਰਾ ਦੀ ਬਰੇਲੀ ਕੀ ਬਰਫੀ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਅਗਲੀ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਰਚਨਾ "ਬੈਰਾਗੀ" ਲਈ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡਸ ਅਤੇ ਮਿਰਚੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਅਵਾਰਡਸ ਲਈ ਵੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.femina.in/celebs/indian/bareilly-ki-barfis-bairaagi-song-releases-60485.html|title='Bareilly Ki Barfi's latest soulful song, 'Bairaagi'|date=23 August 2017|access-date=30 August 2017|publisher=Femina}}</ref><ref>{{Cite web |title=Nominations for the 63rd Jio Filmfare Awards 2018 |url=https://www.filmfare.com/features/nominations-for-the-63rd-jio-filmfare-awards-2018_-26161-8.html |access-date=21 January 2018 |website=filmfare.com |publisher=Filmfare}}</ref> ਸਮੀਰਾ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗੀਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਲਿਆਣ ਬਰੂਆ, ਗਿਨੋ ਬੈਂਕਸ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲਡਨ ਡੀਸਿਲਵਾ,<ref>{{Cite web |last=Team |first=RnM |title=Samira Koppikar: Technology is not to be relied on |url=http://www.radioandmusic.com/entertainment/editorial/news/samira-koppikar-technology-has-made-singers-job-easy-150309 |access-date=9 March 2015 |website=radioandmusic.com |publisher=Radio and Music}}</ref> ਕਾਂਚ ਕੇ (ਲਿਪਸਟਿਕ ਅੰਡਰ ਮਾਈ ਬੁਰਖਾ ਫੇਮ ਆਹਨਾ ਕੁਮਰਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ),<ref>{{Cite web |last=Team |first=RnM |title=People are pleasantly surprised that I compose too as female music directors are very few, says Samira Koppikar as she releases new single 'Kaanch Se' |url=http://www.radioandmusic.com/entertainment/editorial/news/190113-people-are-pleasantly-surprised-i-compose |access-date=15 January 2019 |website=radioandmusic.com |publisher=Radio and Music}}</ref> ਵਰਗੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਵਾਲੇ ਬੇਬਾਸੀ ਵਰਗੇ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੁਤੰਤਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸਮੀਰਾ ਨੇ ਬਰੇਲੀ ਕੀ ਬਰਫੀ, ''NH10'', ਦੋਬਾਰਾ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਹਾਲੀਆ ਕੰਮ ਸੈਫ ਅਲੀ ਖਾਨ ਸਟਾਰਰ ਲਾਲ ਕਪਤਾਨ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸੰਗੀਤ ਹੈ। ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਮੀਰਾ ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਨਾਲ ਦੋ ਸੁਤੰਤਰ ਐਲਬਮਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐਲਬਮ 1 ਅਤੇ ਐਲਬਮ 2 ਵਿੱਚ 8 ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸਨੇ 6 ਗੀਤ, 2 ਸਿੰਗਲ ਪ੍ਰੇਮ ਘੁਟਾਲੇ ਅਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਕੀ ਵਾਜ ਅਤੇ 1 ਈਪੀ ਸੰਗ ਬਾਰਿਸ਼ੋਂ ਕੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Citation |title=Boondon Ki Saazish {{!}} Sang Baarishon Ke EP {{!}} Samira Koppikar {{!}} Lyric Video |url=https://www.youtube.com/watch?v=tUhMZmGgVJ8 |language=en |access-date=2023-09-20}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] fwe6idbokxugmnng3vlsm4411f6kueo 0 183609 750101 748162 2024-04-11T07:45:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਸ਼ੈਰਨ ਜੋਸਫ | image = Sharon Joseph RJ.jpg | caption = | birth_date = 17 ਜੁਲਾਈ 1989 | birth_place = ਪੂਨੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ | genre = ਵਿਸ਼ਵ ਸੰਗੀਤ. ਪੌਪ. ਰੌਕ। ਹਾਰਡ ਰਾਕ. ਧੁਨੀ। ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ. ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦਾ ਸੰਗੀਤ | occupation = ਗਾਇਕ - ਗੀਤਕਾਰ - ਰੇਡੀਓ ਜੌਕੀ - ਲੇਖਕ | years_active = 2000–ਮੌਜੂਦ | label = }} '''ਸ਼ੈਰਨ ਜੋਸੇਫ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sharon Joseph'''), [[ਕੇਰਲ|ਕੇਰਲਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਛੇ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ: [[ਮਲਿਆਲਮ]], [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਾਮਿਲ]], [[ਤੇਲੁਗੂ ਭਾਸ਼ਾ|ਤੇਲਗੂ]], [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]], [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ। ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਲਿਖਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2014 ਵਿੱਚ [[ਮਲਿਆਲਮ]] ਫਿਲਮ ''ਹੈਂਗਓਵਰ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਸ਼ੈਰਨ ਦਾ ਜਨਮ 17 ਜੁਲਾਈ 1989 ਨੂੰ ਕੋਟਾਯਮ, ਕੇਰਲ ਤੋਂ ਇੱਕ ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਸੀਰੀਅਨ ਈਸਾਈ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]], ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਸੁਬਰਾਮਨੀਅਨ ਦੇ ਅਧੀਨ 4 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਨਾਟਿਕ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਡਾ. ਜੋਸਫ਼ ਜਾਰਜ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਸੈਕਰਡ ਹਾਰਟ ਕਾਲਜ, ਥੇਵਾਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਭਾਗ - ਕਾਮਰਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਰੇਬੇਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ [[ਕੋਚੀ]], ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹਨ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣੇ ਫੁੱਲ-ਟਾਈਮ ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸ਼ੈਰਨ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਵਿੱਚ ਸੁਜ਼ਲੋਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਿਜ਼ਨਸ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ, ਸ਼ੈਰਨ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮੇਜੋ ਜੋਸੇਫ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਜੀਤ ਸੁਕੁਮਾਰਨ ਦੀ ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮ ਹੈਂਗਓਵਰ ਵਿੱਚ ਨਜੀਮ ਅਰਸ਼ਦ ਦੇ ਉਲਟ ਇੱਕ ਡੂਏਟ ਗੀਤ ''ਵੇਲਿਥਿੰਗਲ'' ਨਾਲ। ਉਹ [[ਮਲਿਆਲਮ]], [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]] ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਐਡ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਈਸਾਈ ਅਤੇ [[ਹਿੰਦੂ]] ਭਗਤੀ ਐਲਬਮਾਂ ਲਈ ਗਾਏ ਹਨ, ਪਹਿਲੀ ਇੱਕ ਕੱਟੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਓਪਮ ਦੇ ਨਾਲ ਗੀਤ ''ਪਾਲਾ ਨਲਾਏ'' ਲਈ [[ਮੋਹਨਲਾਲ]] ਅਭਿਨੀਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2016 ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਲਈ ਵੋਕਲ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਉਸੇ ਸਾਲ ਫਿਲਮ ' ''ਚਿੰਨਾ ਦਾਦਾ''' ਲਈ ਮਿਊਜ਼ੀਕਲ ਮਾਸਟਰ [[ਕੇ ਜੇ ਯੇਸੂਦਾਸ|ਕੇਜੇ ਯੇਸੁਦਾਸ]] ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਡੁਇਟ ''ਸਿਸੀਰਾ ਵਾਨਿਲ'' ਵੀ ਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸਰਗਕਸ਼ੇਤਰ 89.6 ਐਫਐਮ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਰੇਡੀਓ ਜੌਕੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਕੋਟਾਯਮ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਸਾਈਕੋਲੋਜੀਕਲ ਥ੍ਰਿਲਰ [[ਨਾਵਲ|ਨਾਵਲ ਦੇ]] ਸਿਰਲੇਖ ਟੇਰਰਜ਼ ਆਫ ਮਿਡਨਾਈਟ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ [[ਲੇਖਕ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜੋ [[ਕ੍ਰਿਸਮਸ]] 2023 'ਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == * {{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/140806/entertainment-mollywood/article/singing-all-way|title=Singing all the way|last=C.|first=Cris|date=4 August 2014|work=Deccan Chronicle|access-date=1 March 2017}} * {{Cite news|url=http://www.deccanchronicle.com/entertainment/mollywood/060716/rekindled-tunes-sharon-joseph.html|title=Rekindled tunes: Sharon Joseph|last=Thomas|first=Elizabeth|date=6 July 2016|work=Deccan Chronicle|access-date=3 March 2017}} * {{Cite web |last=George |first=Anjana |title=Sharon Joseph likes to sing than write |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/malayalam/music/Sharon-Joseph-likes-to-sing-than-write/articleshow/53859756.cms |website=The Times of India}} * {{Cite web |last=K.P. |first=Gopika |title=As 'Oppam' songs go viral, Sharon Joseph is on Cloud #9 |url=http://english.manoramaonline.com/entertainment/interview/singer-sharon-joseph-talks-about-her-oppam-movie-song-starring-m.html |website=english.manoramaonline.com |publisher=Malayala Manorama}} * {{Cite news|url=http://epaper.manoramaonline.com/edaily/FlashClient/Show_Story_IPad.aspx?storySrc=http://static-editions.manoramaonline.com/EDaily_Data/MMDaily/Kochi/2016/08/25/F/MMDaily_Kochi_2016_08_25_F_YU_016/22_24_1926_1826.jpg&uname=|title=Oppam ee Pattukkaari|last=Joy|first=Riya|date=25 August 2016|access-date=9 March 2017|publisher=Malayala Manorama|archive-date=11 ਅਪ੍ਰੈਲ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170411054852/http://epaper.manoramaonline.com/edaily/FlashClient/Show_Story_IPad.aspx?storySrc=http://static-editions.manoramaonline.com/EDaily_Data/MMDaily/Kochi/2016/08/25/F/MMDaily_Kochi_2016_08_25_F_YU_016/22_24_1926_1826.jpg&uname=|url-status=dead}} * {{Cite news|url=http://www.mangalam.com/news/detail/33414-womens-world-singer-sharon-joseph.html|title=Ezhutthum Paattum Sharon|last=R.|first=Rashmi|date=17 September 2016|access-date=9 March 2017|publisher=Mangalam}} * {{Cite news|url=http://epaperbeta.timesofindia.com/Article.aspx?eid=31811&articlexml=YESUDAS-SAID-I-HAVE-A-VOICE-DIFFERENT-FROM-23092016103080&Mode=1|title=YESUDAS SAID I HAVE A VOICE DIFFERENT FROM THE OTHERS|last=Jayaram|first=Deepika|date=23 September 2016|work=The Times of India|access-date=22 February 2017|archive-date=12 ਮਾਰਚ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170312073008/http://epaperbeta.timesofindia.com/Article.aspx?eid=31811&articlexml=YESUDAS-SAID-I-HAVE-A-VOICE-DIFFERENT-FROM-23092016103080&Mode=1|url-status=dead}}{{Dead link|date=May 2023|bot=medic}} * {{Cite news|url=http://epaper.indianexpress.com/m/977509/Indian-Express-Pune/October-23,-2016#issue/23/1|title=On a High Note|last=Hauck|first=Grace|date=23 October 2016|work=The Indian Express|access-date=9 March 2017}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1989]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] thc4qswuftit7ykog09zowdwqatybvf 0 183748 750088 748146 2024-04-11T06:39:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼ਾਹਲਾ ਲਾਹੀਜੀ''' (24 ਅਪ੍ਰੈਲ 1942 -8 ਜਨਵਰੀ 2024) ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਲੇਖਕ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ, ਅਨੁਵਾਦਕ, [[ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ|ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ]] ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘਰ ਰੋਸ਼ਨਗਰਨ ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸੀ।<ref>[https://www.hamyaar.ir/post/6185/%D8%B4%D9%87%D9%84%D8%A7-%D9%84%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AC%DB%8C شهلا لاهیجی] {{In lang|fa}}</ref><ref>[https://www.asriran.com/fa/news/933544/%D8%B4%D9%87%D9%84%D8%A7-%D9%84%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AC%DB%8C-%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86-%D8%B2%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%B4%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA شهلا لاهیجی نخستین زن ناشر ایران درگذشت] {{In lang|fa}}</ref><ref>{{Cite web |last= |first= |date=15 June 2009 |title=Iranian feminist dissident hopes protests will succeed and stay peaceful |url=https://www.dw.com/en/iranian-feminist-dissident-hopes-protests-will-succeed-and-stay-peaceful/a-4329342 |access-date=26 April 2021 |website=Deutsche Welle (DW) |language=en-GB}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਲਾਹੀਜੀ ਨੇ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਲੰਡਨ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Women's Literary & Artistic Creativity in Contemporary Iran. Speakers. |url=http://iran.sa.utoronto.ca/events/women/speakers.htm |access-date=11 September 2019 |website=The University of Toronto}}</ref> ਉਸ ਨੇ 1983 ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨਗਰਨ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਹਾਊਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਇਰਾਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Shahla Lahiji: Iran's First Female Publisher |url=https://eng-archive.aawsat.com/theaawsat/features/shahla-lahiji-irans-first-female-publisher |publisher=ASHARQ AL-AWSAT}}</ref><ref name="lhs">{{Cite journal|last=Loubna H. Skalli|date=Spring 2006|title=Communicating Gender in the Public Sphere: Women and Information Technologies in the MENA Region|url=http://weldd.org/sites/default/files/2.2skalli.pdf|journal=Journal of Middle East Women's Studies|volume=2|issue=2|pages=35–59|doi=10.1353/jmw.2006.0023|access-date=7 October 2014}}</ref> 2006 ਤੱਕ ਰੋਸ਼ਨਗਰਨ ਨੇ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਰਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.rferl.org/a/iran-parliament-campaign-for-more-women/27343085.html|title=Iranian Activists Campaign To Bring More Women Into Parliament|last=Esfandiari|first=Golnaz|work=Radiofreeeurope/Radioliberty|publisher=RFERL}}</ref>[3] ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਘਰ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਪੈੱਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ|ਪੈਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ 2001 ਵਿੱਚ [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ|ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ]] ਵਿੱਚ ਪੰਡੋਰਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।<ref>{{Cite news|url=http://mondediplo.com/2004/04/02islamicwomen|title=Islam's women fight for their rights|last=Wendy Kristianasen|date=2 April 2004|work=Le Monde diplomatique|access-date=8 October 2014}}</ref> ਲਾਹੀਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ 19 ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ [[ਬਰਲਿਨ]] ਵਿੱਚ ਹੈਨਰਿਕ ਬੋਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=9 April 2001 |title=Iranian publisher and Uzbek novelist to receive 2001 PEN/Barbara Goldsmith Freedom to Write Awards |url=https://ifex.org/iranian-publisher-and-uzbek-novelist-to-receive-2001-pen-barbara-goldsmith-freedom-to-write-awards/ |publisher=ifex}}</ref>ਜੂਨ 2000 ਵਿੱਚ ਜ਼ਮਾਨਤ ਉੱਤੇ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਲਾਹੀਜੀ ਨੂੰ ਏਵਿਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਤੋਂ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਕੀਲ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਰਲਿਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ 19 ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ 11 ਨੂੰ ਚਾਰ ਤੋਂ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੌਲਵੀ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਹਸਨ ਯੂਸਫੀ ਇਸ਼ਕੇਵਰੀ, ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਾਹਲਾ ਲਾਹੀਜੀ ਨੂੰ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਅਤੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਬੋਲ ਕੇ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਛੋਟਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=18 May 2017 |title=SHAHLA LAHIJI IRAN |url=https://pen.org/advocacy-case/shahla-lahiji/ |publisher=PEN AMERICA}}</ref><ref>{{Cite web |title=Non-violence for change |url=https://www.dw.com/en/iranian-feminist-dissident-hopes-protests-will-succeed-and-stay-peaceful/a-4329342 |publisher=DW}}</ref> ਸ਼ਾਹਲਾ ਲਾਹੀਜੀ ਨੇ ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ [[ਔਰਤਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ ਹਿੰਸਾ|ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਾ]] ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Statement by Iranian Women for International Women's Day |url=http://www.payvand.com/news/10/mar/1128.html |publisher=Payvand |access-date=2024-03-29 |archive-date=2023-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404093157/http://www.payvand.com/news/10/mar/1128.html |url-status=dead }}</ref> 8 ਜਨਵਰੀ 2024 ਨੂੰ 81 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਤਹਿਰਾਨ]] ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=https://fararu.com/fa/news/698215/شهلا-لاهیجی-نخستین-زن-ناشر-ایران-درگذشت|title=شهلا لاهیجی؛ نخستین زن ناشر ایران درگذشت|date=8 January 2024|access-date=8 January 2024|publisher=Fararu}}</ref> == ਕਿਤਾਬਾਂ == * ਪਛਾਣ ਲਈ ਖੋਜਃ ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਮੇਹਰੰਗੀਜ਼ ਕਾਰ ਨਾਲ ਸਹਿ-ਲੇਖਕ, 1992 * ਇਰਾਨ ਜਾਗਰੂਕਤਾਃ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮੁਡ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਜ਼ਾਦੇਹ ਮੋਵੇਨੀ ਨਾਲ ਸਹਿ-ਲੇਖਕ, 2007 * ਕਵਿੱਲੋ ਚੇ ਮੀ ਸਪੈਟਾ ਪਰੀਨੋਸ਼ ਸੈਨੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2002 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ISBN 978-8-811-<ref>{{cite web |title=Quello che mi spetta by Parinoush Saniee |url=https://www.goodreads.com/book/show/9696144-quello-che-mi-spetta |publisher=goodreads}}</ref> === ਹੋਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ === * ''ਲਾਹੀਜੀ, ਸ਼ਾਹਲਾ'' ਸਕੇਅਰਕ੍ਰੋ ਪ੍ਰੈੱਸ, ਇੰਕ 2013.  {{ISBN|978-0-8108-7086-4}}[[ISBN (identifier)|ਆਈ. ਐੱਸ. ਬੀ. ਐੱਨ.]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-0-8108-7086-4|978-0-8108-7086-4]] 21 ਸਤੰਬਰ 2006, ਜਨੇਵਾ (ਸਵੀਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਅਤੇ ਗੋਟੇਬੋਰਗ) -ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਸ਼ਾਹਲਾ ਲਾਹੀਜੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਗੋਟੇਬੋਰਗ ਬੁੱਕ ਫੇਅਰ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਆਈਪੀਏ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਅਸਧਾਰਨ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Tehran's Women Cultural Center Holds Ceremony in honor of Ms Shahla Lahiji |url=http://www.payvand.com/news/06/nov/1106.html |publisher=Payvand News |access-date=2024-03-29 |archive-date=2021-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210901060530/http://www.payvand.com/news/06/nov/1106.html |url-status=dead }}</ref>ਸ਼ਾਹਲਾ ਲਾਹੀਜੀ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਪਬਲੀਸ਼ਰਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਆਈਪੀਏ) ਦੇ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਆਈਪੀਏ ਮੈਂਬਰਾਂ, ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੋਗ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=22 September 2006 |title=First IPA Publishers' Freedom Prize goes to courageous Iranian publisher Shahla Lahiji |url=https://ifex.org/first-ipa-publishers-freedom-prize-goes-to-courageous-iranian-publisher-shahla-lahiji/ |publisher=ifex}}</ref><ref>{{Cite web |title=Shahla Lahiji in Brescia: "Children in Iran die for freedom |url=https://www-ccdc-it.translate.goog/documento/shahla-lahiji-a-brescia-i-ragazzi-in-iran-muoiono-per-la-libert/?_x_tr_sl=it&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en&_x_tr_pto=sc |publisher=Catholic Democratic Cooperative of Culture}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਸ਼ੀਰੀਨ ਏਬਾਦੀ|ਸ਼ਿਰੀਨ ਏਬਾਦੀ]] * [[ਮਹਿਰਾਂਗੀਜ਼ ਕਾਰ|ਮੇਹਰੰਗਿਜ਼ ਕਰ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2024]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1942]] 0929jgd9hmko7x3i9n6l54alh4hnynp 0 183771 750044 747961 2024-04-10T22:38:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = Lily_Mazahery_2007.jpg }} '''ਲਿਲੀ ਮਜ਼ਾਹਰੀ''' (ਫ਼ਾਰਸੀ: لیلی مظاهری; ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ, 1972) ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਡਿਸਬਰਡ ਵਕੀਲ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਸੀ। ਉਹ ਮਜ਼ਾਹੇਰੀ ਲਾਅ ਫਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਥਾ, ਇੱਕ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। == ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ == ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਨੇ 1999 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜੂਰੀਸ ਡਾਕਟਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 2 ਦਸੰਬਰ, 2002 ਨੂੰ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਆਫ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਫਰਵਰੀ 2014 ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦ ਬਟੇਬੀ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਪੀਡ਼ਤਾਂ ਦੀ ਗਲਤ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="dcbar.org">{{Cite web |title=District of Columbia Bar |url=https://www.dcbar.org/ |access-date=2019-07-03 |website=www.dcbar.org |quote=Bar No. 480044}}</ref><ref name="dcbar.org" /> ਉਸ ਦੀ ਬਰਖਾਸਤਗੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ [[ਕਾਨੂੰਨ]] ਉੱਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫਰੀਕਾ, [[ਮੱਧ ਪੂਰਬ]] ਅਤੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ]] ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਸਨ।<ref name="VillageVoiceArticle1">{{Cite news|url=http://www.villagevoice.com/2006-09-19/news/a-marriage-made-in-hell|title=A Marriage Made in Hell: Iranians and Iraqis work together to advance an evil cause|last=Hentoff|first=Nat|date=September 19, 2006|work=Lily Mazahery: Rescuing women condemned for "impurity". "Mazahery has worked to bring sunlight to the names and fates of individual victims of the barbaric Islamic regime in Iran. "|access-date=2009-03-13|publisher=The Village Voice}}</ref><ref name="LAF1">{{Cite web |date=August 10, 2006 |title=No More Stones! An image by Lily Mazahery |url=http://loveamericafirst.blogspot.com/2006/08/no-more-stones-image-by-lili-mazahery.html |access-date=2009-03-12 |publisher=Love America First}}</ref> ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਨੇ [[ਇਸਲਾਮ|ਇਸਲਾਮੀ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ [[ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ|ਬਰਾਬਰ ਅਧਿਕਾਰ]] ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਅਤੇ ਆਨਰ ਕਿਲਿੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੱਥਰਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref name="ICAHK">{{Cite web |title=The International Campaign Against Honour Killings |url=http://www.stophonourkillings.com/ |access-date=2009-03-12}}</ref> == ਨੈਤਿਕ ਉਲੰਘਣਾ ਲਈ ਮੁਅੱਤਲ == 4 ਅਕਤੂਬਰ, 2013 ਨੂੰ, ਕੋਲੰਬੀਆ ਕੋਰਟ ਆਫ਼ ਅਪੀਲਜ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਈ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬੋਰਡ ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਡੀਸੀ ਕੋਰਟ ਆਫ਼ ਅਪੀਲਸ ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦੇਵੇ ਅਤੇ 3,000 ਡਾਲਰ ਦੀ ਰਕਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਅਹਿਮਦ ਬੇਟੇਬੀ ਅਤੇ ਕੀਆਨੋਸ਼ ਸੰਜਾਰੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਅਤੇ ਅਕਰਮ ਮਹਦਵੀ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਈਮਾਨੀ ਲਈ ਵਿਆਜ ਅਦਾ ਕਰੇ।<ref>{{Cite web |last=DISTRICT OF COLUMBIA COURT OF APPEALS BOARD ON PROFESSIONAL RESPONSIBILITY |title=In the Matter of LILY MAZAHERY |url=http://www.dcbar.org/discipline/bpr_report/LilyMazahery21709.pdf |access-date=2024-03-29 |archive-date=2017-03-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170329031624/http://www.dcbar.org/discipline/bpr_report/LilyMazahery21709.pdf |url-status=dead }}</ref> ਬੋਰਡ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ "ਬੇਈਮਾਨੀ ਦੇ ਨਮੂਨੇ" ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਗ੍ਰਾਹਕਾਂ ਦੇ ਰਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ। ਬੋਰਡ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਦੀ "ਨੈਤਿਕ ਉਲੰਘਣਾ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ" ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਬਾਰ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਬਟੇਬੀ ਲਈ ਫੰਡਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਝੂਠੀ ਗਵਾਹੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਸੰਜਰੀ ਅਤੇ ਬਟੇਬੀ ਨੂੰ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਨ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹਾਦਵੀ ਲਈ ਦਾਨ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੰਚ ਧੋਖਾਧਡ਼ੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 2014 ਵਿੱਚ, ਮਜ਼ਹੇਰੀ ਨੇ ਬਰਖਾਸਤਗੀ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |last=DISTRICT OF COLUMBIA COURT OF APPEALS |title=IN RE: LILY MAZAHERY |url=http://www.dcbar.org/discipline/court_action/Lily-Mazahery.pdf |access-date=2024-03-29 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304041934/http://www.dcbar.org/discipline/court_action/Lily-Mazahery.pdf |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1972]] 4blndj3jbgz3yw8lt9ylbocya5p324c 0 183804 750116 745362 2024-04-11T09:28:32Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = Sarah Carter at the LCC 2013 Falling Skies Panel 11.jpg | website = }} '''ਸਾਰਾਹ ਸੰਗੁਇਨ ਕਾਰਟਰ''' (ਜਨਮ 30 ਅਕਤੂਬਰ, 1980) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਪਰਹੀਰੋ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਸਮਾਲਵਿਲੇ'' (2004-2005) ਵਿੱਚ ਅਲੀਸੀਆ ਬੇਕਰ, ''ਸ਼ਾਰਕ'' (2006-2008) ਵਿੱੱਚ ਮੈਡੇਲੀਨ ਪੋ ਅਤੇ ਟੀ. ਐੱਨ. ਟੀ. ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਲਡ਼ੀ ਫਾਲਿੰਗ ਸਕਾਈਜ਼ (2011-2015) ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਵਰਤੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਕਾਰਟਰ ਦਾ ਜਨਮ [[ਟੋਰਾਂਟੋ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ [[ਵਿਨੀਪੈਗ]], [[ਮਾਨੀਟੋਬਾ|ਮੈਨੀਟੋਬਾ]] ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਵੱਕਾਰੀ ਰਾਇਲ ਵਿਨੀਪੈਗ ਬੈਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ।<ref name="askmen">{{Cite web |title=Sarah Carter Interview - AskMen |url=http://uk.askmen.com/celebs/interview_500/582_sarah-carter-interview.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121211064223/http://uk.askmen.com/celebs/interview_500/582_sarah-carter-interview.html |archive-date=2012-12-11 |website=[[AskMen]].com}}</ref> ਕਾਰਟਰ ਬਹਿਸ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਜਨਤਕ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]<ref>{{Cite web |date=June 11, 2012 |title=Artist Conversations with Noa Azoulay-Sclater. Episode 1: Sarah Carter |url=http://www.featherlove.com/blog/artist-conversations-with-noa-azoulay-sclater-episode-1-sarah-carter}}</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਆਸਟਰੀਆ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਅਤੇ [[ਅਰਜਨਟੀਨਾ]] ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। 19 ਜੂਨ, 2011 ਨੂੰ, ਕਾਰਟਰ 35 ਪਰਬਤਾਰੋਹੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਫੰਡ ਲਈ ਪੈਸਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਊਂਟ ਸ਼ਸਟਾ ਨੂੰ ਸਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਹ ਇੱਕ ਬੁਲਾਰਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=June 20, 2008 |title=LAist Interview: Sarah Carter: LAist |url=http://laist.com/2008/06/20/laist_interview_sarah_carter.php |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130705134457/http://laist.com/2008/06/20/laist_interview_sarah_carter.php |archive-date=July 5, 2013 |website=LAist.com}}</ref> ਉਸਨੇ ਵੈਸਟ ਕੋਸਟ ਟ੍ਰੇਲ ਵੀ ਚਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://laist.com/news/entertainment/laist-interview-sarah-carter|title=LAist Interview: Sarah Carter|last=Tate|first=Josh|date=19 June 2008|work=LAist|access-date=6 September 2022|agency=[[Gothamist]]}}</ref> ਕਾਰਟਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੀਚਰ ਡਾਇਰੈਕਟਿੰਗ ਡੈਬਿਊ ਫਿਲਮ, ਇਨ ਹਰ ਨੇਮ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 2022 ਟ੍ਰਿਬੇਕਾ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref>https://tribecafilm.com/films/in-her-name-2022 </ref> ਕਾਰਟਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੇਵਿਨ ਬਾਰਥ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਹੈ ਜੋ 2017 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>[https://www.instagram.com/p/BYhPAszDd-q/ sarah_carter_oxox]. Instagram. September 2, 2017.</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == === ਅਦਾਕਾਰੀ === ਕਾਰਟਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਵੁ''ਵੁਲਫ ਝੀਲ'', ''ਡਾਰਕ ਐਂਜਲ'' ਅਤੇ ''ਅਣਐਲਾਨੀ'' ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਾਈਨਲ ਡੈਸਟੀਨੇਸ਼ਨ 2 ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਮਾਲਵਿਲ ਦੇ ਤਿੰਨ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਅਲੀਸੀਆ ਬੇਕਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿਸਦਾ ਕਲਾਰਕ ਕੈਂਟ ਨਾਲ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ, ਕਾਰਟਰ ਨੇ ਫਿਲਮ 'ਡੋਆਃ ਡੈੱਡ ਆਰ ਅਲਾਇਵ "ਵਿੱਚ ਹੈਲੇਨਾ ਡਗਲਸ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ, ਜੋ ਇੱਕ ਲਡ਼ਾਕੂ ਹੈ ਜੋ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ 2006 ਅਤੇ 2008 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ''ਸ਼ਾਰਕ'' ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਵਕੀਲ ਮੈਡਲੀਨ ਪੋ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਲਡ਼ੀ ਦੇ ਸਾਰੇ 38 ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ। 2009 ਵਿੱਚ, ਉਹ CSI: NY ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਇੱਕ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਕੂਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੇਲਨ ਬੈਕਲ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਵਜੋਂ।<ref>{{Cite journal|last=Matt Mitovich|date=July 17, 2009|title=CSI: NY Adds Sarah Carter to Its Ranks|url=http://www.tvguide.com/news/csiny-sarah-carter-1008171/|journal=[[TV Guide]]|access-date=2015-07-26}}</ref> ਕਾਰਟਰ ਟੀ. ਐੱਨ. ਟੀ. ਸੀਰੀਜ਼ ਫਾਲਿੰਗ ਸਕਾਈਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਯਮਤ ਪਾਤਰ, ਮੈਗੀ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਜੂਨ 2011 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਅਪੋਕੈਲਪਿਕ ਪਰਦੇਸੀ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਸੀਜ਼ਨ 2 17 ਜੂਨ, 2012 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 19 ਅਗਸਤ, 2012 ਨੂੱ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਸੀਜ਼ਨ 3 ਦਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 9 ਜੂਨ, 2013 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। 2015 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਡ਼ੀ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਫਾਲਿੰਗ ਸਕਾਈਜ਼ ਦੇ ਅੱਗੇ, ਕਾਰਟਰ ਨੇ ਸਟੀਵ ਮੈਕਗੈਰੇਟ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਪਿਆਰ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਜੋਂ ਸੀ. ਬੀ. ਐਸ. ਦੇ ''ਹਵਾਈ ਪੰਜ-0'' ਤੇ ਇੱਕ ਆਵਰਤੀ ਚਾਪ ਬੁੱਕ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |last=Matt Mitovich |date=September 1, 2015 |title=Hawaii Five-0 Casts Sarah Carter as Steve's GF — What About Catherine? |url=https://tvline.com/2015/09/01/hawaii-five-0-season-6-cast-sarah-carter-mcgarrett-girlfriend |access-date=September 2, 2015 |publisher=TVLINE.com |archive-date=ਸਤੰਬਰ 2, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150902165223/http://tvline.com/2015/09/01/hawaii-five-0-season-6-cast-sarah-carter-mcgarrett-girlfriend/ |url-status=dead }}</ref> === ਸੰਗੀਤ === ਕਾਰਟਰ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 2009 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੋਲੋ ਐਲਬਮ, ਬਿਫੋਰ ਥ੍ਰੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਹ 2010 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜੋਡ਼ੀ ਸੰਗੁਇਨਡਰੇਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=About ... |url=http://sanguindrake.com/?p%3D214 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111028120904/http://sanguindrake.com/?p=214 |archive-date=October 28, 2011 |access-date=May 5, 2012 |publisher=SanguinDrake}}</ref> ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ, ਬੈਂਡ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਚਾਰ ਸਵੈ-ਨਿਰਮਿਤ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ। 12 ਮਈ, 2012 ਨੂੰ, ਸੰਗੁਇਨਡਰੇਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ਪ੍ਰੀਟੀ ਟ੍ਰਿਕਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਨੇਡੀਅਨ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟਰਾਂਟੋ ਦੀਆਂ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1980]] f26otbngz4eupc4nvlnlnttqmbbxd63 0 183820 750030 745398 2024-04-10T20:51:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = Rosemary Dunsmore (cropped).jpg | partner = | website = }} '''ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਡਨਮੋਰ''' (ਜਨਮ 13 ਜੁਲਾਈ, 1952) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਟੀਵੀ, ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ 1982 ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰੇਟ ਅਹੇਡ/ਬਲਾਇੰਡ ਡਾਂਸਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਡੋਰਾ ਮਾਵੋਰ ਮੂਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਨ 2009 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਦ ''ਬੇਬੀ ਫਾਰਮੂਲਾ''<nowiki/>' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਾ ਐਕਟਰਾ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦ ''ਕੈਂਪਬੈਲਜ਼'', ''ਐਨ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੀਨ ਗੈਬਲਜ਼ਃ ਦ ਸੀਕਵਲ'', ਰੋਡ ਟੂ ਐਵਨਲੀਆ, ਮੌਮ ਪੀ. ਆਈ., ਮਰਡੌਕ ਮਿਸਟਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਔਰਫਨ ਬਲੈਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web |date=March 30, 2009 |title=Dunsmore, Rosemary |url=http://www.canadiantheatre.com/dict.pl?term=Dunsmore%2C%20Rosemary |access-date=October 17, 2011 |publisher=Canadian Theatre Encyclopedia}}</ref> == ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ == 13 ਜੁਲਾਈ 1952 ਨੂੰ [[ਐਡਮੰਟਨ]], [[ਅਲਬਰਟਾ]], ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਡਨਮੋਰ ਨੂੰ ਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡਰਾਮਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਉਸਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="CE">{{Cite book|url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/rosemary-dunsmore|title=The Canadian Encyclopedia|last=Aidan Morgan|date=July 11, 2013|chapter=Rosemary Dunsmore}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1975 ਵਿੱਚ ਸੇਡ੍ਰਿਕ ਸਮਿਥ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ਲੁਸਕੌਮ ਦੇ ਨਾਟਕ ਟੇਨ ਲੌਸਟ ਈਅਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਥੀਏਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰੈਟਫੋਰਡ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਸੈਂਟੌਰ ਥੀਏਟਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਤੇ ਸਾਈਡੇ ਬ੍ਰੌਨਫਮੈਨ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਆਰਟਸ 1982 ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰੇਟ ਅਹੇਡ/ਬਲਾਇੰਡ ਡਾਂਸਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਡੋਰਾ ਮਾਵੋਰ ਮੂਰ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਐਡਿਨਬਰਗ ਫ੍ਰਿੰਜ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਸਰਬੋਤਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਡਨਸਮੋਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕ੍ਰੀਨ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1980 ਵਿੱਚ ਦਿ ਲਿਟਲਸਟ ਹੋਬੋ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ 1987 ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਐਨ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੀਨ ਗੈਬਲਜ਼ਃ ਦ ਸੀਕਵਲ'' (ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਐਨ ਆਫ਼ ਐਵਨਲੀਆ ਵਜੋਂ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ) ਵਿੱਚ ਕੈਥਰੀਨ ਬਰੂਕ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੀ ਗਈ। ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੋਡ ਟੂ ਐਵਨਲੀਆ (1990-1996) ਵਿੱਚ ਅਬੀਗੈਲ ਮੈਕਈਵਾਨ ਦੀ ਆਵਰਤੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। 1990-1992 ਤੋਂ ਉਸਨੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਮੇਡੀ-ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਜ਼ ਮੌਮ ਪੀ. ਆਈ. ਦੇ ਦੋ ਸੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਲੀ ਸੁਲੀਵਾਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪਾਤਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਬੀਇੰਗ ਏਰਿਕਾ, ਡੀਗਰਾਸੀਃ ਦ ਨੈਕਸਟ ਜਨਰੇਸ਼ਨ, ਹੈਂਗਿਨ 'ਇਨ, ਲੌਸਟ ਗਰਲ, ਮਰਡੌਕ ਮਿਸਟਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਰੀਜੇਨੇਸਿਸ ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਉੱਤੇ ਉਹ 'ਬਿਊਟੀ ਐਂਡ ਦ ਬੀਸਟ', 'ਐਲ. ਏ. ਲਾਅ', 'ਕੁਈਰ ਐਜ਼ ਫੋਕ' ਅਤੇ 'ਦ ''ਟਵਾਈਲਾਈਟ ਜ਼ੋਨ''<nowiki/>' ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ, ਡੰਸਮੋਰ ਨੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਟਵਿਨਸ (1988) ਟੋਟਲ ਰੀਕਾਲ (1990) ਅਤੇ ਕਲਿਫੈਂਜਰ (1993) ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਸਨ। ਸਾਲ 2009 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦ ''ਬੇਬੀ ਫਾਰਮੂਲਾ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਾ ਐਕਟਰਾ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Rosemary Dunsmore |url=http://cfccreates.com/mentors/41 |access-date=June 13, 2022 |website=Canadian Film Centre |archive-date=ਅਪ੍ਰੈਲ 13, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210413002449/http://www.cfccreates.com/mentors/41 |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਨੇਡੀਅਨ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1953]] qkeyotcnaizd909nbxd6hwj0t01ouns 0 183859 750032 746106 2024-04-10T20:58:30Z 89.46.14.95 wikitext text/x-wiki ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਾਰਣੀਆਂ ਜੂਲੀਅਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਲ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Julian_to_Gregorian_Date_Change.png|thumb|ਇਹ ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰਤ ਮਿਤੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਪਸਟ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ।]] == ਕੁੱਝ ਤੱਥ == * ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੇਬਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, 1 ਜਨਵਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। * 15 ਅਕਤੂਬਰ 1582 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ|ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਤਾਰੀਖਾਂ ''[[:en:Proleptic_Gregorian_calendar|ਪ੍ਰੋਲੇਪਟਿਕ]]'' ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1582 ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਛੜੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। * ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਲ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। * [[ਆਗਸਟਸ ਕੈਸਰ|ਅਗਸਤਸ]] ਨੇ 8 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਲੀਪ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਲੀਪ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕੀਤਾ। [[ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] ਦੀਆਂ ਮਿਤੀਆਂ ਮਾਰਚ 4 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਜ|ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹੋਣ।{{Sfn|Explanatory_Supplement|1961}} == ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਾਰਣੀ == ਇਹ ਸਾਰਣੀ ਇੰਗਲੈਡ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਲਮੈਨਕ (ਕਲੰਡਰ) ਦਫਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 1961 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ। {{Sfn|Explanatory_Supplement|1961}} {| class="wikitable" !ਵਰ੍ਹਾ. !ਜੂਲੀ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- |−500 |5 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−500 |6 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−5 |- |−300 |3 ਮਾਰਚ |27 ਫਰਵਰੀ |−5 |- |−300 |4 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−300 |5 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−4 |- |−200 |2 ਮਾਰਚ |27 ਫਰਵਰੀ |−4 |- |−200 |3 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−200 |4 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−3 |- |−100 |1 ਮਾਰਚ |27 ਫਰਵਰੀ |−3 |- |−100 |2 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−100 |3 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−2 |- | align="right" |100 |29 ਫਰਵਰੀ |27 ਫਰਵਰੀ |−2 |- | align="right" |100 |1 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- | align="right" |100 |2 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−1 |- | align="right" |200 |28 ਫਰਵਰੀ |27 ਫਰਵਰੀ |−1 |- | align="right" |200 |29 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ | |- | align="right" |200 |1 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |0 |- | align="right" |300 |28 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |0 |- | align="right" |300 |29 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |300 |1 ਮਾਰਚ |2 ਮਾਰਚ |1 |- !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- | align="right" |500 |28 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |1 |- | align="right" |500 |29 ਫਰਵਰੀ |2 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |500 |1 ਮਾਰਚ |3 ਮਾਰਚ |2 |- | align="right" |600 |28 ਫਰਵਰੀ |2 ਮਾਰਚ |2 |- | align="right" |600 |29 ਫਰਵਰੀ |3 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |600 |1 ਮਾਰਚ |4 ਮਾਰਚ |3 |- | align="right" |700 |28 ਫਰਵਰੀ |3 ਮਾਰਚ |3 |- | align="right" |700 |29 ਫਰਵਰੀ |4 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |700 |1 ਮਾਰਚ |5 ਮਾਰਚ |4 |- | align="right" |900 |28 ਫਰਵਰੀ |4 ਮਾਰਚ |4 |- | align="right" |900 |29 ਫਰਵਰੀ |5 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |900 |1 ਮਾਰਚ |6 ਮਾਰਚ |5 |- !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- |1000 |28 ਫਰਵਰੀ |5 ਮਾਰਚ |5 |- |1000 |29 ਫਰਵਰੀ |6 ਮਾਰਚ | |- |1000 |1 ਮਾਰਚ |7 ਮਾਰਚ |6 |- |1100 |28 ਫਰਵਰੀ |6 ਮਾਰਚ |6 |- |1100 |29 ਫਰਵਰੀ |7 ਮਾਰਚ | |- |1100 |1 ਮਾਰਚ |8 ਮਾਰਚ |7 |- |1300 |28 ਫਰਵਰੀ |7 ਮਾਰਚ |7 |- |1300 |29 ਫਰਵਰੀ |8 ਮਾਰਚ | |- |1300 |1 ਮਾਰਚ |9 ਮਾਰਚ |8 |- |1400 |28 ਫਰਵਰੀ |8 ਮਾਰਚ |8 |- |1400 |29 ਫਰਵਰੀ |9 ਮਾਰਚ | |- |1400 |1 ਮਾਰਚ |10 ਮਾਰਚ |9 |- |1500 |28 ਫਰਵਰੀ |9 ਮਾਰਚ |9 |- |1500 |29 ਫਰਵਰੀ |10 ਮਾਰਚ | |- |1500 |1 ਮਾਰਚ |11 ਮਾਰਚ |10 |- !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- |1582 |4 ਅਕਤੂਬਰ |14 ਅਕਤੂਬਰ |10 |- |1582 |5 ਅਕਤੂਬਰ |15 ਅਕਤੂਬਰ |10 |- |1582 |6 ਅਕਤੂਬਰ |16 ਅਕਤੂਬਰ |10 |- |1700 |18 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |10 |- |1700 |19 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |11 |- |1700 |28 ਫਰਵਰੀ |10 ਮਾਰਚ |11 |- |1700 |29 ਫਰਵਰੀ |11 ਮਾਰਚ |11 |- |1700 |1 ਮਾਰਚ |12 ਮਾਰਚ |11 |- |1800 |17 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |11 |- |1800 |18 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |12 |- |1800 |28 ਫਰਵਰੀ |11 ਮਾਰਚ |12 |- |1800 |29 ਫਰਵਰੀ |12 ਮਾਰਚ |12 |- |1800 |1 ਮਾਰਚ |13 ਮਾਰਚ |12 |- |1900 |16 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |12 |- |1900 |17 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |13 |- |1900 |28 ਫਰਵਰੀ |12 ਮਾਰਚ |13 |- |1900 |29 ਫਰਵਰੀ |13 ਮਾਰਚ |13 |- |1900 |1 ਮਾਰਚ |14 ਮਾਰਚ |13 |- |2100 |15 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |13 |- |2100 |16 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |14 |- |2100 |28 ਫਰਵਰੀ |13 ਮਾਰਚ |14 |- |2100 |29 ਫਰਵਰੀ |14 ਮਾਰਚ |14 |} == ਟੇਬਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ == ਲੀਪ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਜੋ ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਵੀ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ। '''ਸੂਚੀਬੱਧ ਨਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਲਈ, ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ।''' ਬੀਜਗਣਿਤ ਦੇ ਜੋੜ ਅਤੇ ਘਟਾਓ ਦੇ ਆਮ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-ਇੱਕ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ [[ਸੰਪੂਰਨ ਮੁੱਲ]] ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਨੈਗੇਟਿਵ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਘਟਾਓ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਤੁਹਾਨੂੰ 29 ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਤਾਂ 29 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਫਰਕ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਾਲ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਬਾਕੀ ਦੇ 100 ਨਾਲ ਵੰਡਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਬਾਕੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1900 ਅਤੇ 2100 ਪਰ 2000 ਨਹੀਂ) ਦੇ 400 ਨਾਲ ਵੰਡਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। 5 ਮਾਰਚ,-500 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ 29 ਫਰਵਰੀ, 2100 ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਦੋਵੇਂ ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀਆਂ ਹਨ) ਤਰੀਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸੇਧ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਸੂਚੀਬੱਧ ਤਰੀਕਾਂ ਲਈ, ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਿਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਤੀ ਲੱਭੋ। ਸਹੀ ਕਾਲਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ. ਜੇਕਰ ਜੂਲੀਅਨ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ "ਫਰਕ" ਕਾਲਮ ਵਿੱਚੋਂ ਨੰਬਰ '''ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ''' ਜੇਕਰ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਤੋਂ ਜੂਲੀਅਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਘਟਾਓ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/astronomicalalmanac1961|title=Explanatory Supplement to the Astronomical Ephemeris|last=Nautical Almanac Offices of the United Kingdom and United States|date=1961|location=London|ref={{harvid|Explanatory_Supplement|1961}}}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{Cite web |title=Calendar Converter |url=http://www.fourmilab.ch/documents/calendar/ |publisher=[[John Walker (programmer)#Fourmilab|Fourmilab]]}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਲੰਡਰ]] t8dfbbulk2rircss7oiei6ujm4w3zbu 750061 750032 2024-04-11T01:47:42Z Kuldeepburjbhalaike 18176 [[Special:Contributions/89.46.14.95|89.46.14.95]] ([[User talk:89.46.14.95|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Kuldeepburjbhalaike|Kuldeepburjbhalaike]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਾਰਣੀਆਂ ਜੂਲੀਅਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਲ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Julian_to_Gregorian_Date_Change.png|thumb|ਇਹ ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰਤ ਮਿਤੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਪਸਟ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ।]] == ਕੁੱਝ ਤੱਥ == * ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੇਬਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, 1 ਜਨਵਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। * 15 ਅਕਤੂਬਰ 1582 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਗ੍ਰੇਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ|ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਤਾਰੀਖਾਂ ''[[:en:Proleptic_Gregorian_calendar|ਪ੍ਰੋਲੇਪਟਿਕ]]'' ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, 15 ਅਕਤੂਬਰ, 1582 ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਛੜੀਆਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। * ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਲ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। * [[ਆਗਸਟਸ ਕੈਸਰ|ਅਗਸਤਸ]] ਨੇ 8 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਲੀਪ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਲੀਪ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕੀਤਾ। [[ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ]] ਦੀਆਂ ਮਿਤੀਆਂ ਮਾਰਚ 4 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਜ|ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹੋਣ।{{Sfn|Explanatory_Supplement|1961}} == ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਾਰਣੀ == ਇਹ ਸਾਰਣੀ ਇੰਗਲੈਡ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਲਮੈਨਕ (ਕਲੰਡਰ) ਦਫਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 1961 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ। {{Sfn|Explanatory_Supplement|1961}} {| class="wikitable" !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- |−500 |5 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−500 |6 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−5 |- |−300 |3 ਮਾਰਚ |27 ਫਰਵਰੀ |−5 |- |−300 |4 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−300 |5 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−4 |- |−200 |2 ਮਾਰਚ |27 ਫਰਵਰੀ |−4 |- |−200 |3 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−200 |4 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−3 |- |−100 |1 ਮਾਰਚ |27 ਫਰਵਰੀ |−3 |- |−100 |2 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- |−100 |3 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−2 |- | align="right" |100 |29 ਫਰਵਰੀ |27 ਫਰਵਰੀ |−2 |- | align="right" |100 |1 ਮਾਰਚ |28 ਫਰਵਰੀ | |- | align="right" |100 |2 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |−1 |- | align="right" |200 |28 ਫਰਵਰੀ |27 ਫਰਵਰੀ |−1 |- | align="right" |200 |29 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ | |- | align="right" |200 |1 ਮਾਰਚ |1 ਮਾਰਚ |0 |- | align="right" |300 |28 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |0 |- | align="right" |300 |29 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |300 |1 ਮਾਰਚ |2 ਮਾਰਚ |1 |- !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- | align="right" |500 |28 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |1 |- | align="right" |500 |29 ਫਰਵਰੀ |2 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |500 |1 ਮਾਰਚ |3 ਮਾਰਚ |2 |- | align="right" |600 |28 ਫਰਵਰੀ |2 ਮਾਰਚ |2 |- | align="right" |600 |29 ਫਰਵਰੀ |3 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |600 |1 ਮਾਰਚ |4 ਮਾਰਚ |3 |- | align="right" |700 |28 ਫਰਵਰੀ |3 ਮਾਰਚ |3 |- | align="right" |700 |29 ਫਰਵਰੀ |4 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |700 |1 ਮਾਰਚ |5 ਮਾਰਚ |4 |- | align="right" |900 |28 ਫਰਵਰੀ |4 ਮਾਰਚ |4 |- | align="right" |900 |29 ਫਰਵਰੀ |5 ਮਾਰਚ | |- | align="right" |900 |1 ਮਾਰਚ |6 ਮਾਰਚ |5 |- !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- |1000 |28 ਫਰਵਰੀ |5 ਮਾਰਚ |5 |- |1000 |29 ਫਰਵਰੀ |6 ਮਾਰਚ | |- |1000 |1 ਮਾਰਚ |7 ਮਾਰਚ |6 |- |1100 |28 ਫਰਵਰੀ |6 ਮਾਰਚ |6 |- |1100 |29 ਫਰਵਰੀ |7 ਮਾਰਚ | |- |1100 |1 ਮਾਰਚ |8 ਮਾਰਚ |7 |- |1300 |28 ਫਰਵਰੀ |7 ਮਾਰਚ |7 |- |1300 |29 ਫਰਵਰੀ |8 ਮਾਰਚ | |- |1300 |1 ਮਾਰਚ |9 ਮਾਰਚ |8 |- |1400 |28 ਫਰਵਰੀ |8 ਮਾਰਚ |8 |- |1400 |29 ਫਰਵਰੀ |9 ਮਾਰਚ | |- |1400 |1 ਮਾਰਚ |10 ਮਾਰਚ |9 |- |1500 |28 ਫਰਵਰੀ |9 ਮਾਰਚ |9 |- |1500 |29 ਫਰਵਰੀ |10 ਮਾਰਚ | |- |1500 |1 ਮਾਰਚ |11 ਮਾਰਚ |10 |- !ਸਾਲ. !ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਮਿਤੀ !ਫ਼ਰਕ |- |1582 |4 ਅਕਤੂਬਰ |14 ਅਕਤੂਬਰ |10 |- |1582 |5 ਅਕਤੂਬਰ |15 ਅਕਤੂਬਰ |10 |- |1582 |6 ਅਕਤੂਬਰ |16 ਅਕਤੂਬਰ |10 |- |1700 |18 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |10 |- |1700 |19 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |11 |- |1700 |28 ਫਰਵਰੀ |10 ਮਾਰਚ |11 |- |1700 |29 ਫਰਵਰੀ |11 ਮਾਰਚ |11 |- |1700 |1 ਮਾਰਚ |12 ਮਾਰਚ |11 |- |1800 |17 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |11 |- |1800 |18 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |12 |- |1800 |28 ਫਰਵਰੀ |11 ਮਾਰਚ |12 |- |1800 |29 ਫਰਵਰੀ |12 ਮਾਰਚ |12 |- |1800 |1 ਮਾਰਚ |13 ਮਾਰਚ |12 |- |1900 |16 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |12 |- |1900 |17 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |13 |- |1900 |28 ਫਰਵਰੀ |12 ਮਾਰਚ |13 |- |1900 |29 ਫਰਵਰੀ |13 ਮਾਰਚ |13 |- |1900 |1 ਮਾਰਚ |14 ਮਾਰਚ |13 |- |2100 |15 ਫਰਵਰੀ |28 ਫਰਵਰੀ |13 |- |2100 |16 ਫਰਵਰੀ |1 ਮਾਰਚ |14 |- |2100 |28 ਫਰਵਰੀ |13 ਮਾਰਚ |14 |- |2100 |29 ਫਰਵਰੀ |14 ਮਾਰਚ |14 |} == ਟੇਬਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ == ਲੀਪ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਜੋ ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਮਿਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਵੀ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ। '''ਸੂਚੀਬੱਧ ਨਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਲਈ, ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ।''' ਬੀਜਗਣਿਤ ਦੇ ਜੋੜ ਅਤੇ ਘਟਾਓ ਦੇ ਆਮ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-ਇੱਕ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ [[ਸੰਪੂਰਨ ਮੁੱਲ]] ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਨੈਗੇਟਿਵ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਘਟਾਓ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਪਰਿਵਰਤਨ ਤੁਹਾਨੂੰ 29 ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ ਜੂਲੀਅਨ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਤਾਂ 29 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਫਰਕ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਾਲ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਬਾਕੀ ਦੇ 100 ਨਾਲ ਵੰਡਦੇ ਹਨ ਪਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਬਾਕੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1900 ਅਤੇ 2100 ਪਰ 2000 ਨਹੀਂ) ਦੇ 400 ਨਾਲ ਵੰਡਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। 5 ਮਾਰਚ,-500 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ 29 ਫਰਵਰੀ, 2100 ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਦੋਵੇਂ ਜੂਲੀਅਨ ਮਿਤੀਆਂ ਹਨ) ਤਰੀਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸੇਧ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗ਼ੈਰ-ਸੂਚੀਬੱਧ ਤਰੀਕਾਂ ਲਈ, ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਿਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਤੀ ਲੱਭੋ। ਸਹੀ ਕਾਲਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਓ. ਜੇਕਰ ਜੂਲੀਅਨ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ "ਫਰਕ" ਕਾਲਮ ਵਿੱਚੋਂ ਨੰਬਰ '''ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ''' ਜੇਕਰ ਗ੍ਰੈਗੋਰੀਅਨ ਤੋਂ ਜੂਲੀਅਨ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਘਟਾਓ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} * {{Cite book|url=https://archive.org/details/astronomicalalmanac1961|title=Explanatory Supplement to the Astronomical Ephemeris|last=Nautical Almanac Offices of the United Kingdom and United States|date=1961|location=London|ref={{harvid|Explanatory_Supplement|1961}}}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{Cite web |title=Calendar Converter |url=http://www.fourmilab.ch/documents/calendar/ |publisher=[[John Walker (programmer)#Fourmilab|Fourmilab]]}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਲੰਡਰ]] 9n0efogdgjv915bkhev9y68nkzmfnp2 0 183930 750027 745641 2024-04-10T20:07:48Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਰੂਥ ਆਗਸਟਾ ਐਡਮ''', ਨੀ ਕਿੰਗ (14 ਦਸੰਬਰ 1907-3 ਫਰਵਰੀ 1977) ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਵਲ, ਕਾਮਿਕਸ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਗਲਪੀ [[ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ]] ਦੀ ਲੇਖਕ ਸੀ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 14 ਦਸੰਬਰ 1907 ਨੂੰ ਅਰਨੋਲਡ, ਨੌਟਿੰਘਮਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਐਨੀ ਮਾਰਗਰੇਟ (ਨੀ ਵੇਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਰੂਪਰਟ ਵਿਲੀਅਮ ਕਿੰਗ, [[ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਚਰਚ|ਚਰਚ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਦਰੀ ਦੀ ਧੀ ਸੀ।<ref>Science Fiction and Fantasy Literature, vol. 2, R. Reginald, 1979, pg 790</ref> ਉਸ ਨੇ 1920 ਤੋਂ 1925 ਤੱਕ ਡਾਰਲੀ ਡੇਲ, ਡਰਬੀਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਸੇਂਟ ਐਲਫਿਨਜ਼ ਗਰਲਜ਼ ਬੋਰਡਿੰਗ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == 1925 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਨੌਟਿੰਘਮਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਗਰੀਬ ਮਾਈਨਿੰਗ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ, ਵਾਰ ਆਨ ਸੈਟਰਡੇ ਵੀਕ, ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੱਟਡ਼ਵਾਦ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਵਲ, ਆਈ ਐਮ ਨੌਟ ਕੰਪਲੇਨਿੰਗ (1938) ਇੱਕ ਅਣਵਿਆਹੀ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ [[ਵੱਡਾ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਵਾੜਾ|ਉਦਾਸੀ]] ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੂਚਨਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਆਵਰ ਲਈ ਸਨ, ਜੋ 1946 ਵਿੱਚ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਰੇਡੀਓ ਉੱਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। 1944 ਤੋਂ 1976 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਚਰਚ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਖਬਾਰ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਪੰਨਾ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਈਸਾਈ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ। ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇੱਕ ਲੇਖ, 1948 ਵਿੱਚ "ਕਾਮਿਕਸ ਐਂਡ ਸ਼ਾਕਰਜ਼" ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਕਸ ਮੌਰਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸੇ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਮਿਕਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੱ 1950 ਵਿੱਚ ''ਈਗਲ'' ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਗਰਲ ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਐਡਮ ਨੇ ਗਰਲ ਲਈ ਸਟਰਿੱਪ ਲਿਖੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸਾਧਨ-ਸੰਪੰਨ, ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਚਲਾਕ ਨੌਜਵਾਨ ਮਹਿਲਾ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਕਾਮਤਾ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਟ੍ਰਿਪ "ਸੁਜ਼ਨ ਆਫ਼ ਸੇਂਟ ਬ੍ਰਾਈਡਜ਼" (ID1) ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਰਸ ਬਾਰੇ ਸੀ, ਜੋ ਐਡਮ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਸਪਿਨ-ਆਫ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।<ref>Shu-fen Tsai, [http://ir.ndhu.edu.tw/bitstream/987654321/3169/1/2-259-272.PDF "Girlhood Modified" in "Susan of St. Brides" in ''Girl'' magazine (1954-1961)] (pdf), ''Dong Hwa Journal of Humanistic Studies'' 2, July 2000, pp. 259-272</ref> ਉਸ ਨੇ "ਲਿੰਡੀ ਲਵ" (ੁਮ੆ਨ੍ਨ ID1) ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜੋ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਈ ਇੱਕ ਲਡ਼ਕੀ ਬਾਰੇ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[Peter Kay (artist)|ਪੀਟਰ ਕੇ]] ਨੇ ਖਿੱਚਿਆ ਸੀ।<ref>[http://lambiek.net/artists/k/kay_peter.htm Comic creator Peter Kay on Lambiek Comiclopedia]</ref> ਸੰਨ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਪੇਗੀ ਜੇ ਨੇ ਫਿਸ਼ਰ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਥਿੰਕ-ਟੈਂਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਰਾਂ ਨਾਵਲ ਲਿਖੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕੁਡ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੋ, ਫੈਚ ਹਰ ਅਵੇ (1954) ਅਤੇ ਲੁੱਕ ਹੂਜ਼ ਟਾਕਿੰਗ (1960) ਅਤੇ ਏ ਹਾਊਸ ਇਨ ਦ ਕੰਟਰੀ (1957) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਮਿਊਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਕਾਮਿਕ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ [[ਜਾਰਜ ਬਰਨਾਰਡ ਸ਼ਾਅ]] ਅਤੇ ਬੀਟਰਿਸ ਵੈੱਬ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ, ਜੋ ਕਿ ਕਿ ਕਿਟੀ ਮੁਗਰਿੱਜ ਨਾਲ ਸਹਿ-ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। 1951 ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਦ ਕੁਈਟ ਵੂਮਨ' ਐਡਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ ਅਤੇ' ਲੁੱਕ ਹੂਜ਼ ਟਾਕਿੰਗ 'ਨੂੰ 1962 ਵਿੱਚ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਦੇ ਸਟੂਡੀਓ 4 ਸੀਰੀਜ਼ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>[[imdbtitle:0042870|Ruth Adam on IMDB]]</ref> ਉਸ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਕਿਤਾਬ, ਏ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਪਲੇਸਃ 1910-1975,20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਇਤਿਹਾਸ, 1975 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 3 ਫਰਵਰੀ 1977 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਮੈਰੀਲੇਬੋਨ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜਾਨ ਅਤੇ ਸੇਂਟ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।<ref>{{Cite web |url=http://www.persephonebooks.co.uk/ruth-adam/ |title=Author's page at Persephone Books |access-date=2024-03-30 |archive-date=2016-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160414221721/http://www.persephonebooks.co.uk/ruth-adam/ |url-status=dead }}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਸੰਨ 1932 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ''[[ਦ ਗਾਰਡੀਅਨ|ਮੈਨਚੈਸਟਰ ਗਾਰਡੀਅਨ]]'' ਦੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਕੇਨੇਕੈਨੇਥ ਐਡਮ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਬੱਚੇ ਸਨਃ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਕੋਰਿਨਾ ਐਡਮ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੋਰਿਨਾ ਐਸ਼ਰਸਨ।<ref>Pavan Amara [http://www.camdennewjournal.com/news/2012/mar/rhyl-street-flat-blaze-victim-corinna-ascherson-idealistic-socialist-once-one-half-%E2%80%98jo "Rhyl Street flat blaze victim, Corinna Ascherson, an idealistic socialist once one half of ‘journalism’s golden couple’"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120908061122/http://www.camdennewjournal.com/news/2012/mar/rhyl-street-flat-blaze-victim-corinna-ascherson-idealistic-socialist-once-one-half-%E2%80%98jo|date=8 September 2012}}, ''Camden New Journal'', 15 March 2012</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮਹਿਲਾ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1977]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1907]] 84ef9pz9kbp0s63zug2w4b69b3kzpzw 0 183988 750043 745862 2024-04-10T22:32:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Three_Wise_Women.jpg|thumb]] '''ਲਿਓਨੋਰਾ ਸਕਾਟ ਕਰਟਿਨ''' ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਸੀ। == ਜੀਵਨੀ == ਲਿਓਨੋਰਾ ਸਕਾਟ ਮਿਊਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਵ੍ਹਾਈਟ ਪਲੇਨਜ਼, ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ 2 ਅਕਤੂਬਰ 1879 ਨੂੰ ਈਵਾ ਸਕਾਟ ਮਿਊਜ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫੇਨੀਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮ ਐਸ. ਮਿਊਜ਼) ਦੀ ਧੀ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਤੋਂ ਤਲਾਕ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਿਆਂ 1889 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ ਸੈਂਟਾ ਫੇ, ਨਿਊ ਮੈਕਸੀਕੋ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿਲਸਾਈਡ ਐਵੇਨਿਊ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਘਰ ਬਣਾਇਆ। 1891 ਅਤੇ 1896 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਲਿਓਨੋਰਾ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਈ। 1896 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਪਤੀ, ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਕੀਟ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਡਾਲਬਰਟ ਫੇਨੀਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਸਾਡੇਨਾ, [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]] ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਲਿਓਨੋਰਾ ਮਿਸ ਔਰਟਨ ਦੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਦੀ ਹੈ। 1900 ਵਿੱਚ, ਲਿਓਨੋਰਾ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪਤੀ, ਥਾਮਸ ਐਡਵਰਡ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਕਰਟਿਨ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਕੀਲ, ਅਤੇ ਇਹ ਜੋਡ਼ਾ 1903 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਇਕਲੌਤੀ ਬੱਚੀ ਲਿਓਨੋਰਾ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਕਰਟਿਨ ਦਾ ਜਨਮ [[ਕੋਲੋਰਾਡੋ]] ਸਪ੍ਰਿੰਗਜ਼, ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। 1911 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਪਾਸਾਡੇਨਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਸੰਨ 1914 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਗਾਰਡਨ ਕਲੱਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੀ। 1925 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਆਰਟਸ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ। ਨਿਊ ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਐਡਗਰ ਹੈਵੇਟ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਲਿਓਨੋਰਾ ਕਰਟਿਨ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਰੀਜੈਂਟਸ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਬੋਰਡ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਅਮੈਰੀਕਨ ਰਿਸਰਚ (ਹੁਣ ਸਕੂਲ ਫਾਰ ਐਡਵਾਂਸਡ ਰਿਸਰਚ) ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਅਤੇ ਓਲਡ ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰਜ਼ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ। ਸੰਨ 1933 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਅੱਜ ਦੇ ਐਲ ਰੈਂਚੋ ਡੀ ਲਾਸ ਗੋਲੌਂਡਰੀਨਾਸ ਅਤੇ ਲਿਓਨੋਰਾ ਕਰਟਿਨ ਵੈੱਟਲੈਂਡਜ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਧੀ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ, ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਉੱਤੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ। "ਹੀਲਿੰਗ ਹਰਬਸ ਆਫ਼ ਦ ਅਪਰ ਰੀਓ ਗ੍ਰਾਂਡੇ" ਇੱਕ ਕਲਾਸਿਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਛਾਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਪੈਨਿਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਰਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ (ਜੌਹਨ ਪੀਬੋਡੀ ਹੈਰਿੰਗਟਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ) ਸਮਿਥਸੋਨੀਅਨ ਸੰਸਥਾ ਆਰਕਾਈਵਜ਼ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ।<ref>[https://sova.si.edu/details/NAA.1976-95?t=W&q=curtin#ref15471 Profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230331044959/https://sova.si.edu/details/NAA.1976-95?t=W&q=curtin#ref15471 |date=2023-03-31 }}, sova.si.edu. Accessed March 16, 2024.</ref> ਅਰੀਜ਼ੋਨਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਫੀਲਡ ਵਰਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1949 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ "ਬਾਈ ਦ ਪੈਗੰਬਰ ਆਫ਼ ਦ ਅਰਥ" ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਕਈ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਅਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਮੈਕਸੀਕੋ]] ਦੇ ਮਿਚੋਆਕਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਬਨਸਪਤੀ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ। ਕਰਟਿਨ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਫੈਟਿਸ਼ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 160 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵ੍ਹੀਲਰਾਈਟ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਨੂੰ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਸਮਕਾਲੀ ਮੂਲ ਅਮਰੀਕੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ। ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਕੋਸ਼ਰ ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪੋਹਹੋਗੇਹ ਓਵਿੰਗੇਹ ਕਲਾਕਾਰ ਜੂਲੀਅਨ ਮਾਰਟੀਨੇਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ "ਕੋਸ਼ਰੀਤਾ" ਉਪਨਾਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਿਓਨੋਰਾ ਦੁਆਰਾ ਜੂਲੀਅਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਤਿੰਨ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। == ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ == ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 2 ਸਤੰਬਰ 1972 ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਾ ਫੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਾਲੇਖ ਅਤੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਾਂਤਾ ਫੇ ਵਿੱਚ ਅਸਕੀਆ ਮਾਦਰੇ ਹਾਊਸ ਅਤੇ ਪਾਸਾਡੇਨਾ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪਾਸਾਡੇਨਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1979]] o9wimqifaa0zwdpq3x4a9w2gjuglp8j 0 184167 750018 749051 2024-04-10T18:27:46Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki '''ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕੂਪਰ''' ਜਾਂ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈੱਥ ਪ੍ਰਾਈਸ (1698-1761) ਇੱਕ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ। ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਜੀਵਨ == ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਪ੍ਰਾਈਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਾਲ 1698 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ [[ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਰਹਿ ਗਈ ਸੀ। 25 ਫਰਵਰੀ 1722 ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਲਾ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਕੋਵੈਂਟ ਗਾਰਡਨ ਨਿਲਾਮੀਕਾਰ ਜੌਹਨ ਕੂਪਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। 1729 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਟਕਕਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਹੋਰ ਲਿਖਤਾਂ ਵੱਲ ਮੋਡ਼ਿਆ। ਕੂਪਰ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਣਾਇਆ ਮਿਊਜ਼ਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ (1737) ਜਿਸ ਨੇ 11 ਵੀਂ ਤੋਂ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐਡਵਰਡ ਕਨਫੈਸਰ ਤੋਂ ਸੈਮੂਅਲ ਡੈਨੀਅਲ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="chattertonia">{{Cite journal|last=Bronson|first=Bertrand H.|date=1950|title=Chattertoniana|url=https://archive.org/details/sim_modern-language-quarterly_1950-12_11_4/page/417|journal=Modern Language Quarterly|volume=11|issue=4|pages=417–424|doi=10.1215/00267929-11-4-417}}</ref> ਉਸਨੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮ ਓਲਡੀਜ਼ ਦੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref name="cath">[http://spenserians.cath.vt.edu/AuthorRecord.php?&method=GET&recordid=32999 Elizabeth Cooper] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141111220708/http://spenserians.cath.vt.edu/AuthorRecord.php?&method=GET&recordid=32999 |date=2014-11-11 }}, spenserians.cath.vt.edu, retrieved 11 November 2014</ref> ਇਸ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਨਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਤ ਜੀਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਕੂਪਰ ਦੁਆਰਾ ਕਾਵਿਕ ਸਿਧਾਂਤ' ਤੇ ਦੂਜੀ ਜਿਲਦ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੇ ਇੱਕ ਛਾਪ ਛੱਡੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਥੌਮਸ ਚੈਟਰਟਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਧੋਖਾਧਡ਼ੀ ਨੇ ਕੂਪਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸੈਮੂਅਲ ਜਾਨਸਨ]] ਨੇ ਕੂਪਰ ਦੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਾਈਸ ਦੀ ਮੌਤ 1761 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਰੋਤ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾ ਸੀ। == ਕੰਮ == * ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਧਵਾਵਾਂਃ ਜਾਂ, ਫੇਅਰ ਲਿਬਰਟੀਨ (1735, ਕੋਵੈਂਟ ਗਾਰਡਨ) * ''ਨੋਬਲਮੈਨ'' (1736, ਹੇਮਾਰਕੇਟ) * ਮਿਊਜ਼ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ [ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੂਪਰ]। 1737.<ref name="cath"/> == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੋਕ]] 6l6cwwbo5xxzp1ov0d6vfk4i23vjyqp 0 184237 750046 747261 2024-04-10T23:21:48Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=ਲੇਹ ਐਨ ਬਰਾਊਨ|image=Leigh Ann Robinson (cropped).jpg|caption=ਅਗਸਤ 2011|fullname=ਲੇਹ ਐਨ ਬਰਾਊਨ|birth_date={{birth date and age|1986|08|17}}|birth_place=ਪੋਵੇ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]]|height={{height|ft=5|in=9}}|position=ਮਿਡਫੀਲਡਰ / ਡਿਫੈਂਡਰ|clubnumber=|youthyears1=|youthclubs1=|collegecaps1=|collegegoals1=|goals2=|caps6=|goals6=|caps7=|goals7=|totalcaps=|totalgoals=}} '''ਲੇਹ ਐਨ ਬਰਾਊਨ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]] ਵਿੱਚ: '''Leigh Ann Brown;''' {{Nee|'''Robinson'''}} ; ਜਨਮ 17 ਅਗਸਤ, 1986) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਬਕਾ [[ਫੁੱਟਬਾਲ|ਫੁਟਬਾਲ]] ਡਿਫੈਂਡਰ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਵੂਮੈਨ ਸੌਕਰ ਲੀਗ ਦੇ ਐਫਸੀ ਕੰਸਾਸ ਸਿਟੀ, ਐਫਸੀ ਗੋਲਡ ਪ੍ਰਾਈਡ, ਅਟਲਾਂਟਾ ਬੀਟ, ਅਤੇ ਫਿਲਾਡੇਲਫੀਆ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਆਫ ਦਿ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਸੌਕਰ (ਡਬਲਯੂਪੀਐਸ) ਲਈ ਖੇਡੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੁਟਬਾਲ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਕੈਪਸ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ। == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਪੋਵੇ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੇ ਮਾਊਂਟ ਕਾਰਮਲ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੋ ਲੀਗ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਨਵੀਨਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੂੰ CIF ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਸੈਕਸ਼ਨ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਜਿੱਤਣ ਵੇਲੇ ਦੂਜੀ ਟੀਮ ਪਾਲੋਮਰ ਲੀਗ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੂਜੀ ਟੀਮ ਉੱਤਰੀ ਕਾਉਂਟੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਟੀਮ ਪਾਲੋਮਰ ਲੀਗ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਲ-ਨਾਰਥ ਕਾਉਂਟੀ ਅਤੇ ਫਸਟ ਟੀਮ ਐਵੋਕਾਡੋ ਲੀਗ ਨੇ ਉਸਦੇ ਜੂਨੀਅਰ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੀਜ਼ਨ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ 2003 ਨੈਸ਼ਨਲ ਚੈਂਪੀਅਨ ਅਤੇ 2001 ਖੇਤਰੀ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਸਰਫ ਟੀਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਖੇਡੀ।<ref name="usd_bio">{{Cite web |title=Leigh Ann Robinson player profile |url=http://usdtoreros.cstv.com/sports/w-soccer/mtt/robinson_leighann00.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20130623011040/http://usdtoreros.cstv.com/sports/w-soccer/mtt/robinson_leighann00.html |archive-date=2013-06-23 |access-date=March 7, 2013 |publisher=University of San Diego}}</ref> === ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, 2004-2007 === ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੇ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ 2004 ਤੋਂ 2007 ਤੱਕ ਟੋਰੇਰੋਜ਼ ਲਈ ਖੇਡੀ। ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ 17 ਖੇਡਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦੋ ਸੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ-ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਦਾ ਸੋਫੋਮੋਰ ਸੀਜ਼ਨ ਦੂਜੀ-ਟੀਮ ਆਲ-ਡਬਲਯੂਸੀਸੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੀਜ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਸੌਕਰਬਜ਼ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਚੌਥੀ-ਟੀਮ ਆਲ-ਅਮਰੀਕਨ ਚੋਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੇ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਟੀਮ ਦੀਆਂ 81 ਵਿੱਚੋਂ 75 ਖੇਡਾਂ ਖੇਡੀਆਂ।<ref name="fckc_bio">{{Cite web |title=Leigh Ann Robinson |url=http://www.fckansascity.com/roster/leigh-ann-robinson/ |access-date=May 19, 2013 |publisher=FC Kansas City}}</ref> == ਖੇਡ ਕੈਰੀਅਰ == === ਕਲੱਬ === ==== WPS, 2009-2011 ==== ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੂੰ FC ਗੋਲਡ ਪ੍ਰਾਈਡ ਦੁਆਰਾ WPS ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ 2009 WPS ਡਰਾਫਟ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦੌਰ (ਸਮੁੱਚੇ 40ਵੇਂ) ਦੌਰਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 3 ਮਈ, 2009 ਨੂੰ ਸਕਾਈ ਬਲੂ ਐਫਸੀ ਬਨਾਮ 1-0 ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਡਬਲਯੂ.ਪੀ.ਐਸ. ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇੱਕਮਾਤਰ ਗੋਲ ਕੀਤਾ। ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਬਰਾਊਨ ਨੂੰ ਅਲਬਰਟਿਨ ਮੋਂਟੋਆ ਦੁਆਰਾ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਵਾਧੂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਟਲਾਂਟਾ ਬੀਟ ਦੁਆਰਾ 2009 ਦੇ ਡਬਲਯੂਪੀਐਸ ਐਕਸਪੈਂਸ਼ਨ ਡਰਾਫਟ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸਮੁੱਚੀ ਚੋਣ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=September 15, 2009 |title=Pride Loses Robinson In WPS Expansion Draft |url=http://www.womensprosoccer.com/Home/bayarea/news/general/090915-expansion-draft-results.aspx |access-date=September 15, 2009 |website=FC Gold Pride }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੇ 2010 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ 2009 WPS ਐਕਸਪੈਂਸ਼ਨ ਡਰਾਫਟ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਟਲਾਂਟਾ ਬੀਟ ਨਾਲ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੇ ਬੀਟ ਲਈ ਕੁੱਲ 1,972 ਮਿੰਟਾਂ ਤੱਕ 21 ਵਾਰ ਖੇਡਣ ਦੇ ਨਾਲ 24 ਵਾਰ ਖੇਡੇ।<ref name="sw_stats">{{Cite web |title=Leigh Ann Robinson |url=http://int.women.soccerway.com/players/leigh-ann-robinson/76137/ |access-date=May 19, 2013 |publisher=SoccerWay}}</ref> 2011 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਾਊਨ ਫਿਲਡੇਲ੍ਫਿਯਾ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਲਈ ਖੇਡਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ 19 ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੁੱਲ 1,740 ਮਿੰਟ ਖੇਡੇ। ਉਸਨੇ 2012 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ; ਹਾਲਾਂਕਿ WPS ਨੇ ਸੀਜ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=WPS folds after three seasons |url=http://espn.go.com/sports/soccer/story/_/id/7945174/women-professional-soccer-folds-three-seasons |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130328232138/http://espn.go.com/sports/soccer/story/_/id/7945174/women-professional-soccer-folds-three-seasons |archive-date=March 28, 2013 |access-date=May 19, 2013 |publisher=ESPN}}</ref> ==== NWSL: FC ਕੰਸਾਸ ਸਿਟੀ, 2013–2015 ==== ਫਰਵਰੀ 2013 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੇ NWSL ਦੇ ​​ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ FC ਕੰਸਾਸ ਸਿਟੀ ਨਾਲ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ।<ref>{{cite web |date=February 7, 2013 |title=FC Kansas City Reaches Agreement with Two More Star Players |url=http://www.oursportscentral.com/services/releases/?id=4543744 |accessdate=March 7, 2013 |publisher=Our Sports Central}}</ref> ਨਿਯਮਤ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਟੀਮ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਬ੍ਰਾਊਨ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਨਿਊਯਾਰਕ ਫਲੈਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕੰਸਾਸ ਸਿਟੀ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਗੋਲ 'ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite web |date=May 11, 2013 |title=FC Kansas City Suffers First Defeat |url=http://www.fckansascity.com/2013/05/11/fc-kansas-city-suffers-first-defeat/ |accessdate=May 19, 2013 |publisher=FC Kansas City}}</ref><ref>{{cite web |last=Manzari |first=Megan |date=May 11, 2013 |title=Wambach double hands FC Kansas City first loss |url=http://equalizersoccer.com/2013/05/11/abby-wambach-scores-twice-wny-flash-beat-fc-kansas-city-nwsl-results/ |accessdate=May 19, 2013 |publisher=Equalizer Soccer}}</ref> <small>''FC ਕੰਸਾਸ ਸਿਟੀ ਦੇ ਨਾਲ:''</small> ਉਸਨੇ 2015 ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web |date=October 29, 2015 |title=Leigh Ann Brown Announces Retirement |url=http://www.fckansascity.com/2015/10/29/leigh-ann-brown-announces-retirement/ |publisher=FC Kansas City}}</ref> === ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ === 22 ਅਗਸਤ, 2013 ਨੂੰ, ਲੇਹ ਐਨ ਬਰਾਊਨ ਨੂੰ ਯੂਐਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੋਚ ਟੌਮ ਸੇਰਮਨੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਸੀਨੀਅਰ ਟੀਮ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ। == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == === ਵਿਅਕਤੀਗਤ === * NWSL ਬੈਸਟ ਇਲੈਵਨ : 2013 <ref>{{Cite web |last=Kassouf |first=Jeff |date=August 28, 2013 |title=NWSL announces Best XI, led by FCKC again |url=http://equalizersoccer.com/2013/08/28/nwsl-best-xi-2013-all-stars-holiday-wambach-rampone/ |access-date=November 18, 2015 |publisher=The Equalizer}}</ref> * NWSL ਦੂਜੀ XI : 2015 <ref>{{Cite news|url=http://www.nwslsoccer.com/home/895237.html|title=NATIONAL WOMEN'S SOCCER LEAGUE ANNOUNCES 2015 BEST XI|date=September 25, 2015|access-date=September 24, 2015|publisher=NWSL}}</ref> === ਟੀਮ === * NWSL ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ : 2014, 2015 <ref>{{Cite web |date=August 31, 2014 |title=FC Kansas City Earns 2014 NWSL Championship |url=http://www.fckansascity.com/2014/08/31/fc-kansas-city-earns-2014-nwsl-championship/ |access-date=November 12, 2014 |publisher=FC Kansas City}}</ref><ref>{{Cite web |last=Kassouf |first=Jeff |date=October 29, 2015 |title=Kansas City's Brown retires after NWSL title repeat |url=http://equalizersoccer.com/2015/10/29/leigh-ann-brown-robinson-retires-fc-kansas-city-nwsl/ |access-date=November 18, 2015 |publisher=The Equalizer}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] g0et96km3d199gqrow1bjs2bqgff1xo 0 184308 750002 746548 2024-04-10T15:19:32Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮੌਰੀਨ ਚਾਰੁਨੀ | image = Maureen Charuni - Actress - Sri Lanka.jpg | image_size = | alt = | caption = | native_name = මොරින් චාරුනී | birth_name = ਕੁਰੁਕੁਲਾਸੂਰੀਆ ਮੌਰੀਨ ਓ'ਹਾਰਾ ਪਰੇਰਾ | birth_date = {{Birth date and age|1963|09|19|mf=yes}} | birth_place = ਵੇਨਪੁਵਾ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ | death_date = | death_place = | death_cause = | resting_place = | education = | occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ | party = | awards = | website = | signature = | footnotes = }} '''ਕੁਰੂਕੁਲਾਸੂਰੀਆ ਮੌਰੀਨ ਓ'ਹਾਰਾ ਪਰੇਰਾ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: Kurukulasuriya Maureen O'Hara Perera''';''' ਜਨਮ 19 ਸਤੰਬਰ, 1963 ਨੂੰ [[:si:මොරින් චාරුනී|මොරින් චාරුනී]] ਵਜੋਂ )<ref>{{Cite web |title=Happy birthday actors |url=http://suratha.lk/sinhala/%E0%B6%9A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B6%9A%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B6%B1%E0%B7%8A-%E0%B7%83%E0%B7%90%E0%B6%B8%E0%B6%A7-%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B6-%E0%B6%8B%E0%B6%B4%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF-712/ |access-date=16 August 2016 |publisher=suratha |archive-date=24 ਸਤੰਬਰ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160924031016/http://suratha.lk/sinhala/%E0%B6%9A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B6%9A%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B6%B1%E0%B7%8A-%E0%B7%83%E0%B7%90%E0%B6%B8%E0%B6%A7-%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B6-%E0%B6%8B%E0%B6%B4%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AF-712/ |url-status=dead }}</ref> [ਸਿਨਹਾਲਾ]), ਜੋ ਕਿ '''ਮੌਰੀਨ ਚਾਰੁਨੀ''' ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ<ref>{{Cite web |title=Maureen Charuni |url=https://rateyourmusic.com/artist/maureen_charuni |access-date=16 August 2016 |publisher=Rate Your Music}}</ref> ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਡਰਾਮੇ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਉੱਚ ਬਹੁਮੁਖੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ, ਚਾਰੂਨੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਈ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਜਵਾਨ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name="morin">{{Cite web |title=Acting should be competitive |url=http://www.lakhirulk.info/cinema/show.php?id=1949&page=19 |access-date=16 August 2016 |publisher=lakhirulk}}</ref> == ਐਕਟਿੰਗ ਕਰੀਅਰ == ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਿਨੇਮਿਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀਰਿਲ ਵਿਕਰਮਾਜ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਫਿਲਮ ''ਕਰਾਡੀਆ ਵਾਲਾਲਾ'' ਦੁਆਰਾ ਆਇਆ।<ref name="morin"/> ਪਰ ''ਰਣਮਾਲੀਗੇ ਵਸਾਨਾਵਾ'' ਫਿਲਮ ''ਕਰਾਦੀਆ ਵਾਲਾ'' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਖਾਈ ਗਈ।<ref>{{Cite web |title=Maureen Charuni filmography |url=http://www.films.lk/sinhala-cinema-artist-maurine-charuni-467.html |access-date=16 August 2016 |publisher=Sinhala Cinema Database}}</ref><ref>{{Cite web |title=Maureen Charuni filmography |url=https://www.imdb.com/name/nm6019782/ |access-date=16 August 2016 |publisher=IMDb}}</ref> ਉਸਨੇ 2000 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ''ਹੰਸਾ ਵਿਲਾਪਾਇਆ'' ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Chat with Maureen Charuni |url=http://sinhala.lankahitgossip.com/2017/12/20/gossip-chat-with-morin-charuni/ |access-date=16 August 2016 |publisher=lankahitgossip}}</ref> ਉਸਨੇ ੫੦ ਤੋਂ ਵਧ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web |title='Hansa Vilapaya' : A tragic story |url=http://www.sundaytimes.lk/000806/tv.html |access-date=16 August 2016 |publisher=Sunday Times}}</ref><ref>{{cite web |title=Children's film on parental love |url=http://archives.dailynews.lk/2002/01/26/fea07.html |access-date=11 March 2017 |work=Daily News}}</ref><ref>{{cite web |title=Novelist turns director with 'Gini Kirilli' |url=http://www.sundaytimes.lk/040718/tv/4.html |access-date=11 March 2017 |publisher=The Sunday Times}}</ref><ref>{{cite web |title=Ekamalaka Pethi (Petals of desire) - A triangular love story |url=http://archives.sundayobserver.lk/2006/03/12/fea16.html |access-date=30 July 2019 |publisher=Sunday Observer}}</ref><ref>{{cite web |title=Sri Lankan Screened Films |url=http://www.sarasaviya.lk/2016/05/05/?fn=sa16050532 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160509211050/http://www.sarasaviya.lk/2016/05/05/?fn=sa16050532 |archive-date=9 May 2016 |access-date=11 March 2017 |publisher=Sarasaviya}}</ref><ref>{{cite web |title=Parapura, Clitus' directorial venture |url=http://www.sundaytimes.lk/140713/magazine/parapura-clitus-directorial-venture-106235.html |access-date=16 August 2016 |publisher=Sunday Times}}</ref><ref>{{cite web |title=Rodney returns with 'Snowy stars' |url=http://www.sundaytimes.lk/170618/magazine/rodney-returns-with-snowy-stars-245105.html |access-date=16 August 2016 |publisher=Sunday Times}}</ref><ref>{{cite web |title=Punchi Andare is the work after immense dedication |url=http://www.sarasaviya.lk/2018/04/19/?fn=sa1804199 |access-date=23 April 2018 |publisher=Sinhala Cinema Database}}</ref><ref>{{cite web |title=Their journey that is not theirs |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/29/8625/ඔවුන්ගේ-නොවන-ඔවුන්ගේ-ගමන |access-date=29 August 2019 |publisher=Sarasaviya}}</ref><ref>{{cite web |title=The story of a young man in the south caught in the north wind |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2020/07/09/17973/උතුරු-සුළඟට-හසු-වූ-දකුණේ-තරුණයකුගේ-කතාව |access-date=11 July 2020 |publisher=Sarasaviya}}</ref><ref>{{cite web |title=Akarsha |url=https://cinema.lk/akarsha-film-anchal-singh/ |access-date=16 August 2016 |publisher=cinema.lk}}</ref><ref>{{cite web |title=මිය ගිය ද නොමළ දරු සෙනෙහස |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2019/08/22/8461/මිය-ගිය-ද-නොමළ-දරු-සෙනෙහස |access-date=23 August 2019 |publisher=Sarasaviya}}</ref><ref>{{cite web |title=Friendship that cannot be cut with any scissors |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2020/03/19/17384/කිසිදු-කතුරකින්-කපා-දැමිය-නොහැකි-මිතුරුකම |access-date=25 March 2020 |publisher=Sarasaviya}}</ref><ref>{{Cite web |title="Sihina Sameekarana" recorded on the silver screen |url=http://www.sarasaviya.lk/films-local/2020/11/26/19404/රිදී-තිරයේ-සටහන්-වන-සිහින-සමීකරණ |access-date=2020-12-02 |website=Sarasaviya}}</ref>   * ''ਡੰਗਮੱਲਾ'' <ref>{{cite web |title=Dangamalla back on stage |url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/daily-mirror-sri-lanka/20120109/299101524094849 |access-date=16 August 2016 |publisher=Daily Mirror}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1963]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] nt3btc1uxa0yyj7600ntd6uxfgb6k0k 0 184334 750122 746579 2024-04-11T10:10:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਰਮੈਥੀ ਮੈਰੀ ਫਰਨਾਂਡੋ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Sirimathi Mary Fernando''' 10 ਮਈ 1932 - ਜਨਮ, 3 ਸਤੰਬਰ 1992 - ਮੌਤ)<ref name="rasa">{{Cite web |title=Sirimathi Rasadari - සිරිමතී රසාදරී (1932 - 1992) filmography |url=http://www.films.lk/ArtistDetails.php?id=2100 |access-date=3 March 2020 |publisher=Sinhala Cinema Database}}</ref><ref>{{Cite web |title=Sirimathy Rasadari films |url=https://www.imdb.com/name/nm2645432/ |access-date=3 March 2020 |publisher=IMDb}}</ref> ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਥਕ ਡਾਂਸਰ ਵਿੱਚ [[ਅਦਾਕਾਰ|ਅਭਿਨੇਤਰੀ]] ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Sirimathi Rasadari remembrance |url=https://www.pressreader.com/sri-lanka/daily-mirror-sri-lanka/20190826/282729113559112 |access-date=3 March 2020 |publisher=IMDb}}</ref><ref>{{Cite web |title=In reverence to the greats |url=https://www.dailynews.lk/2019/03/27/entertainment/181354/reverence-greats?page=25 |access-date=3 March 2020 |website=Daily News}}</ref> ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਡਾਂਸ, ਐਕਟਿੰਗ, ਗਾਉਣ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ 1957 ਵਿੱਚ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸੀਲੋਨ ਫੈਨ ਕਲੱਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੋਢੀ ਹੈ।<ref name="sirimathi">{{Cite web |title=It is Sirimathi Rasadari who scolded the producer without betraying her self-esteem |url=http://divaina.com/sunday/index.php/mee/33-atambula-9/5715-2018-09-06-04-27-69 |access-date=22 February 2020 |publisher=Divaina |archive-date=2020-02-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223024557/http://divaina.com/sunday/index.php/mee/33-atambula-9/5715-2018-09-06-04-27-69 |url-status=dead }}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਉਸਦਾ ਜਨਮ 10 ਮਈ 1932 ਨੂੰ ਨੈਨਾਮਾਦਾਮਾ, ਦੁਮਾਲਾਵਾਰਾਮਾ, ਵੇਨਾਪੁਵਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜ ਭਰਾ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਦੁਮਾਲਾਦੇਨੀਆ ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਬੋਲ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤਾਮਿਲ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name="siri">{{Cite web |title=Sirimathi Rasadari fall asleep for long night |url=http://www.sarasaviya.lk/features/2019/12/19/13549/‘සුරතලී’-ලෙස-ගඟට-පැන-‘පරසතු-මලේ’ |access-date=22 February 2020 |publisher=Sarasaviya}}</ref> ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਰਥਨਾ ਦਿਸਾਨਾਇਕ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਗਿਰਾਗਾਮਾ ਏਸਥੈਟਿਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਸੀ। ਰਾਸਾਦਰੀ ਨੇ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਐਂਡ ਪਰਫਾਰਮਿੰਗ ਆਰਟਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਰਾਸਾਦਰੀ ਦੀ ਮੌਤ 3 ਸਤੰਬਰ 1992 ਨੂੰ 60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। == ਕੈਰੀਅਰ == 1939 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਲ ਆਈਲੈਂਡ ਹੈਲਥ ਵੀਕ ਲਈ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਗਾਇਨ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਪੱਛਮੀ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਡਾਂਸਰ ਬਣਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ 1967 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੀਪੁਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤਾ ਕਲਯਥਾਨਾ ਤੋਂ ਕਥਕਲੀ ਨ੍ਰਿਤ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਕੁਮਾਰ ਸੇਨੇਵੀਰਤਨੇ ਦੁਆਰਾ ਭਰਥਾ ਅਤੇ ਮਨੀਪੁਰੀ ਨ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਹੀਨਬਾਬਾ ਧਰਮਸਿਰੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੰਡਯਾਨ ਨਾਚ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸਿੱਖੇ। ਉਹ ਭਰਥ ਕਥਕ ਡਾਂਸ<ref>{{Cite web |title='Kathak' Dancing Form Adds New Facet to Army Cultural Troupe |url=https://www.army.lk/news/‘kathak’-dancing-form-adds-new-facet-army-cultural-troupe5 |access-date=3 March 2020 |publisher=Sri Lanka Army}}</ref> ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾਈ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ 1977 ਵਿੱਚ ''ਸੰਗੀਤਾ ਕੇਂਦਰ'' ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਕੰਪਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ 1987 ਤੋਂ ਭਟਕੰਡਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਲੰਬੋ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਸੀਲੋਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਵੀ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮਨਾਥ ਮੋਰਾਇਸ ਅਤੇ ਸੁਨੀਲ ਪ੍ਰੇਮਦਾਸਾ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਐਚਐਮਵੀ ਅਤੇ ਓਡੀਅਨ ਗ੍ਰਾਮੋਫੋਨ ਟਰੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੇਮਨਾਥ ਮੋਰਾਇਸ ਨਾਲ ''ਏ ਮਹਾਂ ਵੀਰਾ ਬੁੱਧੂ ਪੀਆ'' ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੀਤ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਮੋਹਿਦੀਨ ਬੇਗ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ''ਦੈਵਯੋਗਯਾ'' ਲਈ ਗੀਤ ''ਪਾਨਾ ਪੱਥੂ ਨੋਕੇਰੂਵਾਤਾ'' ਗਾ ਕੇ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ''ਪ੍ਰੇਮਾ ਥਰਗਯਾ'' ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਅੰਸ਼ਕ ਨਗਨਤਾ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਿੱਖ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹਿਊਗੋ ਫਰਨਾਂਡੋ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਫਿਲਮ ''ਪੁਡੂਮਾ ਲੇਲੀ'' ਦੁਆਰਾ ਆਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਫਿਲਮ ''ਦੋਸਤਰਾ'' ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਲਈ ਭਾਰਤ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ''ਸ਼੍ਰੀ 296'', ''ਸੁਰਥਲੀ'', ''ਨਲੰਗਾਨਾ'', ''ਸੰਸਾਰੇ'' ਅਤੇ ''ਸਮਾਜੇ ਸਥੂਰੋ'' ਵਰਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਰੁਕਮਣੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਨਾਲ "ਸੁਗਲਾ" ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਿਲਮ ''ਦੈਵਯੋਗਯਾ'' ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ''ਸਿਰਿਆਮੇ ਸਾਰਾ'' ਗਾਣੇ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਜੈਰਤਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਐਚਆਰ ਜੋਥੀਪਾਲਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫਿਲਮੀ ਪਿਛੋਕੜ ਗੀਤ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਅਭਿਨੈ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਫਿਲਮ ''ਪਰਸਾਥੂਮਲ'' ਵਿੱਚ "ਮੈਗੀ" ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਸਿੰਹਾਲਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨਾਚ ''ਨਰਥਾਨਾ ਕਲਾ ''' ਤੇ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਪਹਿਲੀ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1992]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1932]] q1hvh5if51lqtq4jwi0ne18dxpvhhiu 0 184350 750052 746601 2024-04-11T01:36:50Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਮੁਕਤਾਗਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮੁਦਯਾਨਸੇ ਰਾਲਹਮੀਨਲਗੇ ਵਿਸ਼ਾਕਾ ਸਿਰੀਵਰਦਨਾ''' ( {{Lang-si|විශාඛා සිරිවර්ධන}}; 28 ਅਗਸਤ 1956 – 23 ਅਕਤੂਬਰ 2021), '''ਵਿਸਾਕਾ ਸਿਰੀਵਰਦਨਾ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Vishaka Siriwardana''') ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਸਿਨੇਮਾ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Vishaka Siriwardana - විශාකා සිරිවර්ධන - Sinhala Cinema Database |url=https://www.films.lk/sinhala-cinema-artist-vishaka-siriwardana-594.html |access-date=2021-10-28 |website=www.films.lk}}</ref> ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ''ਸਾਰੰਗਾ'', ''ਸਾਸਾਰਾ ਚੇਥਾਨਾ'' ਅਤੇ ''ਸੂਰਾ ਦੁਥਿਓ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Veteran actress Vishaka Siriwardana passes away |url=https://www.dailynews.lk/2021/10/24/local/262677/veteran-actress-vishaka-siriwardana-passes-away |access-date=2021-10-27 |website=Daily News}}</ref> 5 ਫੁੱਟ 9 ਇੰਚ ਉੱਚੀ, ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ।<ref name="away">{{Cite web |title=Veteran actress Visakha Siriwardena passes away |url=http://www.dinamina.lk/2021/10/24/පුවත්/133164/ප්%E2%80%8Dරවීණ-නිළි-විශාඛා-සිරිවර්ධන-අභාවප්%E2%80%8Dරාප්ත-වෙයි |access-date=2021-10-27 |website=Dinamina}}</ref><ref>{{Cite web |title=Veteran actress Vishaka Siriwardana passes away |url=http://www.adaderana.lk/news/77905/veteran-actress-vishaka-siriwardana-passes-away |access-date=2021-10-28 |website=www.adaderana.lk |language=en}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਉਹ ਦੁਰਘਟਨਾ ਦੁਆਰਾ ਡਰਾਮੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ। ਇੱਕ ਦਿਨ, ਵਿਸ਼ਾਕਾ ਨੇ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਫਿਲਮ ''ਵਸੰਤਾਏ ਦਾਵਾਸਕ ਦੀ'' ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਉਸਦੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਕਟੁਪੋਥਾ, ਕੁਰੁਨੇਗਲਾ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਗਈ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਮਾਲਿਨੀ ਫੋਂਸੇਕਾ ਸਮੇਤ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕਾਸਟ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਵੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਿਰੀ ਕੁਲਰਤਨੇ ਦਾ ਭਰਾ ਵਿਸਾਖਾ ਦਾ ਸਹਿਪਾਠੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸਨੇ ਸਿਰੀ ਕੁਲਰਤਨੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਕਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=2021-10-24 |title=Visakha Siriwardena passes away |url=http://colombotimes.lk/visakha-siriwardena/ |access-date=2021-10-28 |website=Colombo Times |language=en-US |archive-date=2021-10-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211028042735/http://colombotimes.lk/visakha-siriwardena/ |url-status=dead }}</ref> ਫਿਰ ਕੁਲਰਤਨੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਨਤਮ ਫਿਲਮ ''ਅਨੁਰਾਧਾ'' ਲਈ ਵਿਸਾਖਾ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮਾਲਿਨੀ ਫੋਂਸੇਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ 1981 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ<ref name="Visakha">{{Cite web |date=2021-10-27 |title=Visakha Siriwardena, who has shaped the memory book as the tallest actress, is stepping down from the stage |url=http://www.sarasaviya.lk/news-features/2021/10/28/21147/උසම-නිළිය-ලෙස-මතක-පොත-හැඩකළ-විශාඛා-සිරිවර්ධන-දිවි-රඟමඬලෙන්-බැසයයි |access-date=2021-10-28 |website=සරසවිය}}</ref> ਪਰ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਕ੍ਰੀਨ ਕੀਤੀ ਫਿਲਮ 1981 ਵਿੱਚ ਗਾਮਿਨੀ ਹੇਵਾਵਿਥਾਰਨਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ''ਸਾਰੰਗਾ'' ਹੈ।<ref name="Divaina">{{Cite web |last=Chinthaka |date=2021-10-25 |title=The tallest actress in Sri Lankan cinema Visakha Suraduthiyo passes away |url=https://divaina.lk/හෙළ-සිනමාවේ-උසම-නිළිය-විශ/ |access-date=2021-10-28 |website=Divaina |language=en-US}}</ref> ਫਿਲਮ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1982 ਵਿੱਚ, ''ਸਨਸੰਨਾ ਮਾਂ'' ਅਤੇ ''ਯਾਹਾਲੂ ਯੇਹਲੀ'' ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ। 1984 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਤਿੰਨ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ: ''ਕੋਕਿਲਾ'', ''ਪੋਦੀ ਰਲਾਹਮੀ'' ਅਤੇ ''ਸਾਸਾਰਾ ਚੇਥਾਨਾ'' । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸਾਖਾ ਨੇ 13ਵੇਂ ਸਰਸਵਿਆ ਅਵਾਰਡ ਵਿੱਚ 1985 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ''ਸਾਸਾਰਾ ਚੇਥਾਨਾ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ ਸਰਵੋਤਮ ਉਭਰਦੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਾ ਸਰਸਾਵਿਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।<ref name="hiru">{{Cite web |title=Veteran actress Visakha Siriwardena passes away |url=https://www.hirunews.lk/285884/ප්%E2%80%8Dරවීණ-රංගන-ශිල්පිණී-විශාඛා-සිරිවර්ධන-අභාවප්%E2%80%8Dරාප්ත-වෙයි |access-date=2021-10-27 |website=hirunews}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਸੱਦੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਪਤੀ ਦੇ ਹਾਦਸੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕੀ। ਉਸ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਮਲਾਨੀ ਫੋਂਸੇਕਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਫਿਲਮ ''ਸੰਦਮਦਾਲਾ'' ਨਾਲ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ। 1986 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ''ਸੂਰਾ ਦੁਥਿਓ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ 13ਵੇਂ ਓਸੀਆਈਸੀ ਅਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।<ref name="hiru" /> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''ਪੁਥੁਨੀ ਮਾਤਾ ਸਮਾਵੇਨਾ'', ''ਸੂਰਾ ਦੁਥਿਓ'', ''ਅਸਿਪਥਾ ਮਮਈ'', ''ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿਣਯਾ'', ''ਕ੍ਰਿਸਥੁ ਚਰਿਤਯਾ'', ''ਚੈਰੀਓ ਡਾਕਟਰ'', ''ਯਾਸੋਮਾ'' ਅਤੇ ''ਭੀਸ਼ਨਾਏ ਅਥਰੂ ਕਥਵਾਕ'' ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=2019-11-12 |title=Charlie's Angels |url=http://www.sarasaviya.lk/films-foreign/2019/11/14/12230/charlies-angels |access-date=2021-10-28 |website=සරසවිය}}</ref> ਸਿਨੇਮਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਲਨਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਉਸਨੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ''ਈਸਰੂ ਗਿਰਾ'' ਵਿੱਚ "ਰਥੂ ਅੱਕਾ" ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਕਿਰਦਾਰ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਕਈ ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਅਤੇ ਸਾਬਣ ਓਪੇਰਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ; ''ਬਿਮਲ ਇਲਾਮਾ'', ''ਤੁਲਾ ਦਾਹਰਾ'', ''ਸਰਲਾ ਸਮਾਨਾਲੀ'', ''ਕਿਥਸਿਰੀਗੇ ਇਰਾਨਮਾ'', ''ਦੇਵੇਨੀ ਵੇਦਿਕਵਾ'', ''ਸਾਵਿਲ ਪਾਲਿਕ'', ''ਕਾਹਲਾ'' ਨਾਦਯਾ, ''ਸਿਵਦੀਆ ਦਾਹਰਾ'', ''ਪੋਦਾ ਵੈਸਾ'', ''ਬਾਂਬਾ ਕੇਤੂ ਹਤੀ'', ''ਭਵਨਾ'' '','' . 2007 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 12ਵੇਂ ਸੁਮਤੀ ਅਵਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ''ਦੂਵਿਲੀ ਸੁਲੰਗਾ'' ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਸੁਮਤੀ ਸਰਬੋਤਮ ਟੈਲੀਡਰਾਮਾ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |title=Sumathi Award winners in each year |url=http://sumathiawards.lk/sumathi-awards-winners.php |website=www.sumathiawards.lk}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|nm9546798}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2021]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1956]] d6x9ddwsn10dvfzipkuwab0whm025f2 0 184371 750040 746627 2024-04-10T21:09:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਰੋਸ਼ੀਤਾ ਜੋਸੇਫ''' (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: '''Roshita Joseph;''' ਜਨਮ 29 ਮਈ 1991) ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਕੈਰਮ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਨੰਬਰ 1 ਮਹਿਲਾ ਕੈਰਮ ਖਿਡਾਰੀ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਛੇ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web |title=Joseph Roshita has clinched six national carrom titles |url=https://www.dailynews.lk/2021/01/06/sports/238014/joseph-roshita-has-clinched-six-national-carrom-titles |access-date=2021-09-01 |website=Daily News |language=en}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਵਿਸ਼ਵ ਔਨਲਾਈਨ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣੀ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Sri Lanka Navy |url=https://news.navy.lk/eventnews/2018/09/01/201809010900/ |access-date=2021-09-01 |website=news.navy.lk}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਉਸਨੇ 2010 ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਦੌਰਾਨ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸੀਨੀਅਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ 2010 ਜੂਨੀਅਰ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਡਬਲਜ਼ ਦੋਵਾਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦੀ ਜੇਤੂ ਵਜੋਂ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 2011 ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਿਤਾਬ ਦਾ ਬਚਾਅ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਉਸਨੇ 2012, 2014, 2015, 2016 ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Abeysekara |first=Anuradha |title=Chamil and Roshita emerge singles champions |url=https://www.dailynews.lk/2018/03/06/sports/144614/chamil-and-roshita-emerge-singles-champions |access-date=2021-09-01 |website=Daily News |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Carom titles for Cooray and Rosita |url=http://archives.sundayobserver.lk/2016/02/21/spo21.asp |access-date=2021-09-01 |website=archives.sundayobserver.lk}}</ref> ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜੋ 2012 ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਉਸੇ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਡਬਲਜ਼ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਲਈ [[Chalani Lakmali|ਚਲਾਨੀ ਲਕਮਾਲੀ]] ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=6th World Championship » International Carrom Federation |url=https://www.icfcarrom.com/6th-world-championship/ |access-date=2021-09-01 |language=en-US |archive-date=2021-09-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210901171213/https://www.icfcarrom.com/6th-world-championship/ |url-status=dead }}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕੈਰਮ ਦੀ ਇਨਡੋਰ ਗੇਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ 2005 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਹ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ U-19 ਸਕੂਲ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਉਪ ਜੇਤੂ ਬਣ ਗਈ। ਉਹ 2006 ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦੀ ਕੈਰਮ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਕੈਰਮ ਟੀਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 2006 ਪੱਛਮੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਸਕੂਲ ਕੈਰਮ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਕੈਰਮ ਟੀਮ ਦਾ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜੋ 2006 ਆਲ ਆਈਲੈਂਡ ਸਕੂਲਜ਼ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਉਪ ਜੇਤੂ ਬਣੀ। ਉਸਨੇ ਉਸ ਸਾਲ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੂਨੀਅਰ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਦੌਰਾਨ 2007 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਆਲ-ਆਈਲੈਂਡ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। 2007 ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੂਨੀਅਰ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":1">{{Cite web |date=2021-01-29 |title=Challenges will not stop my journey – carrom player, Roshita Joseph |url=https://www.sundayobserver.lk/2021/01/31/youth-observer/challenges-will-not-stop-my-journey-%E2%80%93-carrom-player-roshita-joseph |access-date=2021-09-01 |website=Sunday Observer |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ 2008 ਸਕਿਨ ਫੀਲਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਰਮ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਵਜੋਂ ਅੰਡਰ-17 ਲੜਕੀਆਂ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ। 2008 ਸਕਿਨ ਫੀਲਡ ਕੈਰਮ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਦੌਰੇ ਲਈ ਵਿੱਤ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸਦੇ [[ਟੂੰਮਾਂ|ਗਹਿਣਿਆਂ ਨੂੰ]] ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਆਲ ਸੇਂਟਸ ਕਾਨਵੈਂਟ ਕੈਰਮ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ 2008 ਆਲ ਆਈਲੈਂਡ ਸਕੂਲ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 2009 SAG ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸਨੂੰ 8ਵੇਂ ਕੈਰਮ ICF ਕੱਪ 2019 ਲਈ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=November 19, 2019 |title=National Carrom squad nominated for ICF Cup |url=http://www.dailynews.lk/2019/11/20/sports/203274/national-carrom-squad-nominated-icf-cup |website=dailynews.lk}}</ref><ref>{{Cite web |title=Determined Sri Lanka aim to retain title |url=http://www.sundaytimes.lk/191117/sports/determined-sri-lanka-aim-to-retain-title-378346.html |access-date=2021-09-01 |website=Times Online - Daily Online Edition of The Sunday Times Sri Lanka}}</ref> ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮ 2019 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰਮ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਟੀਮ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਹੀ। ਉਸਨੇ ਯੂਏਈ ਕੈਰਮ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ 2020 ਵਿਸ਼ਵ ਔਨਲਾਈਨ ਕੈਰਮ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |last=Amath |first=Sherifdeen |title=Roshita and Chamil clinch World Online Carrom titles |url=https://www.dailynews.lk/2020/06/24/sports/221366/roshita-and-chamil-clinch-world-online-carrom-titles |access-date=2021-09-01 |website=Daily News |language=en}}</ref> ਇਹ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਖਿਤਾਬ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਂਤਾ ਫਰਨਾਂਡੋ ਅਤੇ ਚਮਿਲ ਕੂਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਤੀਜੀ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਟੀਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 2016 ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Registered Players {{!}} 7th Carrom World Championship |url=http://worldchampionship.ukcarromfed.com/registered-players/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161112014535/http://worldchampionship.ukcarromfed.com/registered-players/ |archive-date=2016-11-12 |access-date=2016-11-11 |website=worldchampionship.ukcarromfed.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=11 November 2016 |title=2016 Carrom World Championship- Results |url=http://worldchampionship.ukcarromfed.com/results/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161113074832/http://worldchampionship.ukcarromfed.com/results/ |archive-date=13 November 2016 |access-date=2021-09-01 |website=UK Carrom Federation |publisher=UK Carrom Federation}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2018 ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰਮ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.dailynews.lk/2018/08/16/sports/159807/lankan-teams-approved-carrom-world-cup|title=Lankan teams approved for carrom World Cup|work=Daily News|access-date=2021-09-01|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thepapare.com/world-carrom-tournament-2018-sri-lanka-team-preview-sinhala/|title=5 වැනි ලෝක කුසලානය සඳහා තරග වදින ශ්‍රී ලංකා කැරම් සංචිතය|date=2018-08-21|work=ThePapare.com|access-date=2021-09-01|language=en-US}}</ref> ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜੋ 2018 ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਟੀਮ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਲਈ ਉਪ ਜੇਤੂ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.sportstarlive.com/other-sports/indian-women-win-carrom-team-championship-at-world-cup/article24786281.ece|title=Indian women win carrom team championship at World Cup|work=Sportstarlive|access-date=2021-09-01|language=en}}</ref> ਉਹ 2018 ਕੈਰਮ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੱਤਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਰਹੀ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1991]] ejfkg1mzfv6ihz8g9zha58l66zrfhti 0 184388 750106 746648 2024-04-11T08:22:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼੍ਰੀਨ ਅਬਦੁਲ ਸਰੂਰ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Shreen Abdul Saroor''' ਜਨਮ 1969) ਇੱਕ [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ]] ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ [[ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ|ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ]] ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ।<ref name="Ashoka United States">{{Cite web |title=Shreen Saroor |url=https://www.ashoka.org/en-us/fellow/shreen-saroor |access-date=7 October 2020 |website=Ashoka United States}}</ref> 1990 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਉਸਨੂੰ [[ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਟਾਈਗਰਜ਼ ਆਫ਼ ਤਾਮਿਲ ਈਲਮ]] ਦੁਆਰਾ ਮੰਨਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="Stiftung die schwelle">{{Cite web |title=Courage and Compassion in Sri Lanka: Shreen Abdul Saroor |url=https://dieschwelle.de/nc/en/topics/article/news/courage-and-compassion-in-sri-lanka-shreen-abdul-saroor.html |access-date=7 October 2020 |website=Stiftung die schwelle |language=de-DE |archive-date=7 ਜੁਲਾਈ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150707173344/http://dieschwelle.de/nc/en/topics/article/news/courage-and-compassion-in-sri-lanka-shreen-abdul-saroor.html |url-status=dead }}</ref> ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਰੂਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1999 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ''ਮੰਨਾਰ ਮਹਿਲਾ ਵਿਕਾਸ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ'' ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।<ref name="N-PEACE">{{Cite web |title=Shreen Abdul Saroor |url=http://n-peace.net/alumni-pages/alumni-2011/shreen-abdul-saroor/ |access-date=7 October 2020 |website=N-PEACE}}</ref> 2004 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ ''ਲੀਡਿੰਗ ਦ ਵੇ ਟੂ ਪੀਸ, ਵੂਮੈਨ ਪੀਸਮੇਕਰਜ਼'' ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="Mendez">{{Cite web |last=Mendez |first=Luz |last2=Salamat |first2=Zarina |last3=Saroor |first3=Shreen Abdul |last4=Thorpe |first4=Christina |date=2004 |title=Leading the Way to Peace, Women Peacemakers |url=https://archive.org/details/womenpeacemakers04 |access-date=7 October 2020 |publisher=Women's Learning Partnership}}</ref> 2008 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਨ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਉਸਦੀ ਵਕਾਲਤ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਚਾਅ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ''ਵੌਇਸ ਆਫ਼ ਕਰੇਜ'' ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2011 ਵਿੱਚ ਉਹ ਐਨ-ਪੀਸ ਅਵਾਰਡ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ। 2017 ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੀਨ ਨੂੰ ''ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਰਾਜ ਲਈ ਫ੍ਰੈਂਕੋ-ਜਰਮਨ ਪੁਰਸਕਾਰ'' ਮਿਲਿਆ।<ref name="dbsjeyaraj">{{Cite web |last=Pilapitiya |first=Purnima |date=18 December 2017 |title=Shreen Abdul Saroor: Passionate Crusader For Women’s Rights Receives International Recognition |url=http://dbsjeyaraj.com/dbsj/archives/56886 |access-date=7 October 2020 |website=dbsjeyaraj.com |archive-date=16 ਅਕਤੂਬਰ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016033844/http://dbsjeyaraj.com/dbsj/archives/56886 |url-status=dead }}</ref><ref name="Daily FT">{{Cite web |title=Spotlight on Franco-German Human Rights Award winner, Sri Lanka’s Shreen Saroor {{!}} Daily FT |url=http://www.ft.lk/columns/Spotlight-on-Franco-German-Human-Rights-Award-winner-Sri-Lanka-s-Shreen-Saroor/4-645330 |access-date=7 October 2020 |website=Daily FT |language=English}}</ref> ਉਸੇ ਸਾਲ ਉਹ ਅਸ਼ੋਕਾ ਫੈਲੋ ਬਣ ਗਈ। ਸਰੂਰ ਛਤਰੀ ਸੰਗਠਨ, ''ਵੂਮੈਨਜ਼ ਐਕਸ਼ਨ ਨੈੱਟਵਰਕ'' (WAN) ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਮਹਿਲਾ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="Ashoka United States2">{{Cite web |title=Shreen Saroor - Women’s Action Network (WAN) |url=https://www.ashoka.org/en-us/story/shreen-saroor-women%27s-action-network-wan#:~:text=Recognizing%20that%20the%20women's%20movement,full%20citizenship%20in%20the%20country. |access-date=7 October 2020 |website=Ashoka United States}}</ref> ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਰੂਰ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ''ਕੋਲੰਬੋ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ'' ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="Colombo Telegraph">{{Cite web |title=Shreen Abdul Saroor, Author at Colombo Telegraph |url=https://www.colombotelegraph.com/index.php/author/shreenas/ |access-date=7 October 2020 |website=Colombo Telegraph}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://vimeo.com/30059243 ਸ਼੍ਰੀਨ ਸਰੂਰ ਯੂਟਿਊਬ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਕਹਾਣੀ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1969]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] ocxrkbp12rmyr2xusag6kuk0vjfzlsm 0 184394 750029 748876 2024-04-10T20:35:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = ਰੇਨੁਕਾ ਹੇਰਾਥ | native_name = {{lang|si|රේණුකා හේරත්}}<br/>{{lang|ta|ரேணுகா ஹேரத்}} | image = Hon. Renuka Herath.jpg | parliament = ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ | majority = | predecessor = | successor = | term_start = 1989 | term_end = 2000 | majority2 = | predecessor2 = | birth_date = {{birth date|1945|09|07|df=y}} | occupation = ਨੇਤਾ | signature = | footnotes = }} [[ਤਸਵੀਰ:Renuka_Herath_and_President_Ranasinghe_Premadasa.jpg|thumb]] [[ਤਸਵੀਰ:Renuka_Herath_appointed_as_a_Health_Minister_under_President_Ranasinghe_Premadasa.jpg|thumb]] '''ਦੁਨੁਥਿਲਕਾ ਮੁਡੀਅਨਸੇਲੇਜ ਰੇਣੁਕਾ ਮੇਨੀਕੇ ਹੇਰਾਥ''', ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਰੇਣੁਕਾ ਹੇਰਾਥ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Renuka Herath;''' [[ਸਿੰਹਾਲਾ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਿੰਘਲਾ]] : රේණුකා හේරත්, [[ਤਮਿਲ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਮਿਲ ਭਾਸ਼ਾ]] : ரேணுகா ஹேணுகா ஹேணுகா ஹேே 1974 ਸਤੰਬਰ, 1973 ਮਾਰਚ) ਪ੍ਰਮੁੱਖ [[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੈਂਬਰ।<ref>{{Cite web |title=PARLIAMENTARY GENERAL ELECTION - 02-04-2004 |url=http://www.slelections.gov.lk/pdf/Preference2004GE.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100304015514/http://www.slelections.gov.lk/pdf/Preference2004GE.pdf |archive-date=4 March 2010 |access-date=4 August 2011 |publisher=Sri Lanka Department of Elections}}</ref> ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਣਸਿੰਘੇ ਪ੍ਰੇਮਦਾਸਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਸੀ। ਰੇਣੂਕਾ ਹੇਰਾਥ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਬਾਈ ਪਰਿਸ਼ਦ<ref>{{Cite web |title=CENTRAL PROVINCE COUNCIL{{!}}'' PROSPEROUS MEDARATA MARCHES FORWARD WITH DIGNITY '' |url=https://www.cs.cp.gov.lk/downloads/telephone_directory.pdf |access-date=2021-03-06 |website=cs.cp.gov.lk |archive-date=2020-03-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200327150701/http://www.cs.cp.gov.lk/downloads/telephone_directory.pdf |url-status=dead }}</ref> ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਨੇਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ,<ref>{{Cite web |title=The Gazette of the Democratic Socialist Republic of Sri Lanka Issued by Hon. Renuka Herath |url=http://eohfs.health.gov.lk/food/images/pdf/regulations/food_standards_regulations_1990_en.pdf |website=Ministry of Health of Sri Lanka}}</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੜਤਾਲ ਨੂੰ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਅਸੁਵਿਧਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ 2017 ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਤੱਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀ।<ref>{{Cite web |date=13 March 2017 |title=Central Provincial Council opposition leader Renuka Herath passes away |url=https://www.newsfirst.lk/2017/03/13/central-provincial-council-opposition-leader-renuka-herath-passes-away/163700/ |website=Sirasa News First |access-date=31 ਮਾਰਚ 2024 |archive-date=13 ਦਸੰਬਰ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231213124815/https://www.newsfirst.lk/2017/03/13/central-provincial-council-opposition-leader-renuka-herath-passes-away/163700/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਦਲੇਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਰੇਣੁਕਾ ਹੇਰਾਥ UNP <ref>{{Cite web |title=Hon. (Mrs.) Renuka Herath, M.P. Parliament of Sri Lanka |url=https://www.parliament.lk/component/members/viewMember/2300 |website=Parliament of Sri Lanka}}</ref> ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਅਤੇ 1977 ਵਿੱਚ ਨੁਵਾਰਾ-ਏਲੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਵਾਲਪਾਨੇ ਵੋਟਰਾਂ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਕੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਈ। 1988 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਉਪ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਣਸਿੰਘੇ ਪ੍ਰੇਮਦਾਸਾ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੰਤਰੀ ਸੀ। ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਾਲਪਾਨੇ ਅਤੇ ਨੁਵਾਰਾ-ਏਲੀਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਿਆ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2017]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1945]] 0nqxtjtjoyouwq493lsk1hoz7j76c2p 0 184428 750096 746701 2024-04-11T07:15:37Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼ੀਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹਿਦ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Shiza Shahid''') ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਮਾਜਿਕ ਉਦਯੋਗਪਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ, ਨਿਵੇਸ਼ਕ, ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕ ਹੈ। ਉਹ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਮਲਾਲਾ ਫੰਡ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਸੀਈਓ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਲੜਕੀ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name=":1">{{Cite web |last=Canal |first=Emily |title=How Shiza Shahid And The Malala Fund Are Championing For Girls' Rights |url=https://www.forbes.com/sites/emilycanal/2014/09/18/how-shiza-shahid-and-the-malala-fund-are-championing-for-girls-rights/ |access-date=14 November 2019 |website=Forbes |language=en}}</ref> 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ''[[ਟਾਈਮ (ਪਤ੍ਰਿਕਾ)|ਟਾਈਮ]]'' ' "30 ਅੰਡਰ 30" ਵਿਸ਼ਵ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ''[[ਫੋਰਬਜ਼|ਫੋਰਬਸ]]'' ' ਗਲੋਬਲ ਸਮਾਜਿਕ ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ "30 ਅੰਡਰ 30" ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://ideas.time.com/2013/12/06/30-under-30-shiza-shahid-and-the-malala-fund/|title=30 Under 30: Meet Shiza Shahid, Malala's Right-Hand Woman|last=Schweitzer|first=Callie|work=Time|access-date=14 November 2019|language=en-US|issn=0040-781X}}</ref> ਉਹ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ [[ਮਲਾਲਾ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ]] ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਸਹਾਇਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Shiza Shahid |url=https://www.caa.com/caaspeakers/shiza-shahid |access-date=14 November 2019 |publisher=www.caa.com}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |last=Shahid |first=Shiza |date=25 April 2014 |title=A 16-Year-Old Convinced Me to Change Careers |url=https://www.elle.com/news/culture/may-guest-blogger-shiza-shahid |access-date=14 November 2019 |website=ELLE |language=en-US}}</ref> == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਸ਼ਿਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹਿਦ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਿਸ਼ੋਰ ਸਾਲ ਇੱਕ ਵਲੰਟੀਅਰ ਵਰਕਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਵਜੋਂ ਬਿਤਾਏ। 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੁਰਮਾਂ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਆਏ ਇੱਕ ਘਾਤਕ ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਰਾਹਤ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਲੰਟੀਅਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 85,000 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>{{Cite web |last=Clifford |first=Catherine |date=21 January 2014 |title=You Know Malala. Now, Meet Shiza. |url=https://www.entrepreneur.com/article/230986 |access-date=14 November 2019 |website=Entrepreneur |language=en}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਾਹਿਦ ਨੇ [[ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 2011 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਬਾਰੇ ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 2009 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਰਤ ਆਈ।<ref>{{Cite web |last=Richardson |first=Nakia |date=13 March 2019 |title=Women's education activist Shiza Shahid visits campus |url=https://thedailyaztec.com/93637/artsandculture/womens-education-activist-shiza-shahid-visits-campus/ |access-date=14 November 2019 |website=The Daily Aztec}}</ref> 2011 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਦੁਬਈ]] ਵਿੱਚ ਮੈਕਕਿਨਸੀ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ। 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ NOW Ventures ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਫੰਡਿੰਗ ਸਟਾਰਟਅਪਸ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ।<ref name=":2">{{Cite web |date=30 September 2016 |title=After Malala: Shiza Shahid's plan to change the world for good |url=https://www.scmp.com/magazines/post-magazine/long-reads/article/2023239/after-malala-shiza-shahids-plan-change-world-good |access-date=14 November 2019 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> ਸ਼ਾਹਿਦ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ 'ਚ ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last=Chen |first=Desiree |date=17 September 2019 |title=Entrepreneur to discuss creating social change at Elmhurst College |url=https://www.dailyherald.com/entlife/20190917/entrepreneur-to-discuss-creating-social-change-at-elmhurst-college |access-date=14 November 2019 |website=Daily Herald |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=Shiza Shahid at The University of Redlands |url=https://inlandempire.us/event/shiza-shahid-at-the-university-of-redlands/ |access-date=14 November 2019 |website=inlandempire.us}}</ref> === ਮਲਾਲਾ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ === ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸ਼ਾਹਿਦ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮਲਾਲਾ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ ਦਾ ਇੱਕ [[ਯੂਟਿਊਬ]] ਵੀਡੀਓ ਦੇਖਿਆ, ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਉਤਸੁਕ ਸੀ। ਉਹ ਮਲਾਲਾ ਦੇ ਪਿਤਾ [[ਜ਼ਿਆਓਦੀਨ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ|ਜ਼ਿਆਉਦੀਨ]] ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਅਤੇ ਮਲਾਲਾ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਾਹਿਦ ਨੇ [[ਬਰਮਿੰਘਮ]] ਲਈ ਉਡਾਣ ਭਰੀ, ਜਿੱਥੇ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ ਨੂੰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।<ref>{{Cite web |last=Jones |first=Stacy |date=30 October 2013 |title=Meet Shiza Shahid, The Woman Powering The Malala Fund |url=https://www.fastcompany.com/3020828/meet-shiza-shahid-the-woman-powering-the-malala-fund |access-date=14 November 2019 |website=Fast Company |language=en-US}}</ref> ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਤੇ ਮਲਾਲਾ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਈਜੀਰੀਆ, ਕੀਨੀਆ ਅਤੇ ਸੀਅਰਾ ਲਿਓਨ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ 2013 ਵਿੱਚ ਮਲਾਲਾ ਫੰਡ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Malala Fund co-founder Shiza Shahid, AngelList partner to back "mission-driven" startups |url=http://social.techcrunch.com/2016/06/23/malala-fund-co-founder-shiza-shahid-angellist-partner-to-back-mission-driven-startups/ |access-date=14 November 2019 |website=TechCrunch |language=en-US }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤ ਸਰਗਰਮੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 57bs4bcyjfgcg5wdcykflz48fw05efw 0 184482 750118 746760 2024-04-11T09:38:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki == ਸਿੱਖਿਆ == ਗਾਜ਼ੀ ਨੇ [[ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2010-2011 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਈਟ ਜਰਨਲਿਜ਼ਮ ਫੈਲੋ ਵਜੋਂ [[ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ]] ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਗਾਜ਼ੀ ਨੇ 2012 ਤੋਂ ਬਲੌਗਰਾਂ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਅਨੁਵਾਦਕਾਂ, ਅਕਾਦਮਿਕਾਂ, ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਭਾਈਚਾਰੇ, [[ਗਲੋਬਲ ਵੁਆਇਸਿਸ (ਔਨਲਾਈਨ)|ਗਲੋਬਲ ਵੌਇਸਸ]] ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਜੀਵੀ ਵਿਖੇ ਉਸਦਾ ਧਿਆਨ "ਸਾਡੇ ਵਿਲੱਖਣ, ਸਰਹੱਦ ਰਹਿਤ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਚੁਅਲ ਨਿਊਜ਼ਰੂਮ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਅਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਰਣਨੀਤੀਆਂ" ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ 'ਸੰਪਾਦਕੀ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੀਤੀਆਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਵਰੇਜ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ' ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸੀ।<ref name="GV Author Profile">{{Cite web |title=GV Author Profile |url=https://globalvoices.org/author/sahar-habib-ghazi/ |access-date=14 October 2019 |website=Global Voices |publisher=Global Voices}}</ref> ਨਵੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿਕਾਸ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ, [https://mediamatters.pk/ ਮੀਡੀਆ ਮੈਟਰਸ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ] ਦੇ ਗਵਰਨਿੰਗ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।<ref name="Sahar Habib Ghazi Joins MMfD as Governing Board Member">{{Cite web |title=Sahar Habib Ghazi Joins MMfD as Governing Board Member |url=https://mediamatters.pk/sahar-habib-ghazi-joins-the-media-matters-for-democracys-governing-board/ |access-date=14 October 2019 |website=Media Matters for Democracy |publisher=Media Matters for Democracy}}</ref> ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਗਾਜ਼ੀ ਦਾ ਕੰਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਜੀਓ ਨਿਊਜ਼ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਨਿਊਜ਼ਰੂਮਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ। 2006 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਟੀਵੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਡਾਨ ਨਿਊਜ਼ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Sahar Habib Ghazi |url=https://www.pri.org/people/sahar-habib-ghazi |access-date=12 October 2019 |website=Public Radio International |language=en}}</ref> 2009 ਵਿੱਚ, ਗਾਜ਼ੀ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਟੀਵੀ ਲੜੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਡਿਸਪੋਜ਼ੇਬਲ ਅਲੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="The Disposable Ally">{{Cite web |title=he Disposable Ally - Episode 2 Part Three |url=https://www.youtube.com/watch?gl=SN&threaded=1&hl=fr&v=zGjKf9Synf0 |access-date=14 October 2019 |website=Dawn News - Official YouTube Channel |publisher=Dawn News TV}}</ref> 2011 ਵਿੱਚ, ਗਾਜ਼ੀ ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਈਟ ਜਰਨਲਿਜ਼ਮ ਫੈਲੋ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਮੀਡੀਆ ਲਈ ਨਾਗਰਿਕ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਸਮੱਗਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸੋਚ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਉੱਦਮਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Global Voices · Sahar Habib Ghazi – Contributor profile |url=https://globalvoices.org/author/sahar-habib-ghazi/ |access-date=12 October 2019 |website=Global Voices |language=en}}</ref> ਗਾਜ਼ੀ ਦਾ ਕੰਮ ਦ ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼,<ref name="Sahar NYT">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2017/06/24/opinion/sunday/nabra-hassanen-ihop-virginia-ramadan.html|title=Nabra Hassanen and the Lost Innocence of Ramadan IHOP Nights|last=Sahar|first=Ghazi|date=24 June 2017|work=New York Times|access-date=14 October 2019}}</ref> ਡਾਨ,<ref name="Dawn - Author Profile Sahar Habib Ghazi">{{Cite web |title=Dawn - Author Profile Sahar Habib Ghazi |url=https://www.dawn.com/authors/846/sahar-habib-ghazi |access-date=14 October 2019 |website=Dawn |publisher=Dawn}}</ref> ਡਾਨ ਨਿਊਜ਼ ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਜੀਓ ਨਿਊਜ਼ ਟੀਵੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਆਉਟਲੈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Sahar Habib Ghazi {{!}} TEDx Stanford |url=https://tedx.stanford.edu/lineup/sahar-habib-ghazi |access-date=12 October 2019 |website=tedx.stanford.edu |archive-date=12 ਅਕਤੂਬਰ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191012093220/https://tedx.stanford.edu/lineup/sahar-habib-ghazi |url-status=dead }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 2fz46ycku69dt4oew1ugybjg391cg7d 0 184514 750025 747728 2024-04-10T20:03:24Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਰੁਬੀਨਾ ਫਿਰੋਜ਼ ਭੱਟੀ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Rubina Feroze Bhatti'''; {{Lang-ur|{{Nastaliq|رو بینہ فیروز بھٹی}}}}; ਜਨਮ 1969) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ]] ਕਾਰਕੁਨ, [[ਅਮਨ|ਸ਼ਾਂਤੀ]] ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ [[ਨੇਤਾਗਿਰੀ|ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ]] ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੀ]] ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ।<ref name=":0">{{Cite web |last=Shah |first=Waseem Ahmad |date=2020-03-02 |title=View from the courtroom: Hopes attached to newly-notified child rights commission |url=https://www.dawn.com/news/1537788 |access-date=2020-12-05 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਉਹ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਗਲੋਬਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ<ref>{{Cite web |title=Faculty Staff – PGI |url=https://pgiedu.org/faculty-staff/ |access-date=2024-02-15 |language=en-US}}</ref> ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਫੈਲੋ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Rubina Feroze Bhatti {{!}} Center for South Asia |url=https://southasia.stanford.edu/people/rubina-feroze-bhatti |access-date=2024-02-15 |website=southasia.stanford.edu |language=en}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਰੁਬੀਨਾ ਭੱਟੀ, ਚਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਸਰਗੋਧਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1990 ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਹੌਰ|ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਬੀ ਐੱਸ ਸੀ|ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ]] ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਬਹਾਉਦੀਨ ਜ਼ਕਰੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (BZU) ਤੋਂ [[ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ|ਕੈਮਿਸਟਰੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।<ref name=":1">{{Cite web |title=Rubina Feroze Bhatti |url=https://www.24peaces.org/index.php/104-peacemakers-category/17273-rabina |access-date=2020-12-05 |website=www.24peaces.org}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਮੇਨੂਥ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, [[ਆਇਰਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ 2008 ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਸਟੂਡੈਂਟ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 2015 ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ, [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]], [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ|ਯੂਐਸਏ]] ਵਿੱਚ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ [[ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫਿਲਾਸਫੀ|ਪੀਐਚਡੀ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":2">{{Cite web |title=SOLES Recent News - Department of Leadership Studies Ph.D. Candidate Rubina Feroze Bhatti Receives N-Peace Award - University of San Diego |url=https://www.sandiego.edu/news/soles/detail.php?_focus=53202 |access-date=2020-12-04 |website=www.sandiego.edu}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਭੱਟੀ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਫ਼ਾਰ ਵੂਮੈਨ, ਸਰਗੋਧਾ ਵਿਖੇ [[ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ|ਕੈਮਿਸਟਰੀ]] ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਫਰਵਰੀ 1996 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ 2004 ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। 1998 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਨੇ ਤੰਗ ਵਸਾਇਬ (ਉਰਦੂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ "ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਪੂਰਨਤਾ ਲਈ ਤਰਸਣਾ") ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਸਮੂਹ ਬਣਾਇਆ।<ref name=":3">{{Cite web |date=2012-12-03 |title=Day 9: Spotlighting Rubina Feroze Bhatti, Pakistan |url=https://nobelwomensinitiative.org/day-9-spotlighting-rubina-feroze-bhatti-pakistan/ |access-date=2020-12-05 |website=Nobel Women's Initiative |language=en-US}}</ref> ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਸਿੱਖਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੰਗ ਵਸਾਇਬ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਜੋ ਕਿ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ, ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Welcome To Taangh Wasaib Organization |url=http://www.taangh.org.pk/index.php |access-date=2020-12-05 |website=www.taangh.org.pk |archive-date=2021-09-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210908035705/http://www.taangh.org.pk/index.php |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ ਮਾਰਚ 2020 ਤੱਕ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸੂਫ਼ੀਵਾਦ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ, ਅਤੇ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।<ref name=":4">{{Cite web |title=Teachings of Sufism to promote interfaith harmony |url=https://www.peaceinsight.org/en/articles/taangh-wasaib-organization-rubina-profile/ |access-date=2020-12-05 |website=Peace Insight |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਪੀਸ ਗਾਰਡਨ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਜੋ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਅਤੇ ਜਸ਼ਨ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਅਨੰਦ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name=":5">{{Cite web |title=Taangh Wasaib Organization (TWO) |url=https://www.peaceinsight.org/en/organisations/two/ |access-date=2020-12-05 |website=Peace Insight |language=en}}</ref> ਉਹ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿਕਾਸ, ਸ਼ਾਂਤੀ-ਨਿਰਮਾਣ,<ref>{{Cite web |title=Stories That Inspire: Asian Peace Activists Share their Hopes, Reflections, and Insights on Peacebuilding |url=http://buildingpeaceforum.com/2015/11/stories-that-inspire-asian-peace-activists-share-their-hopes-reflections-and-insights-on-peacebuilding/ |access-date=2020-12-05 |website=Building Peace |language=en-US}}</ref> ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਬਾਰੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਨੇਤਾਵਾਂ, [[ਐਕਟਿਵਿਜ਼ਮ|ਕਾਰਕੁਨਾਂ]] ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=Research Paper |url=https://digital.sandiego.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=dissertations |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180505213835/http://digital.sandiego.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1027&context=dissertations |archive-date=2018-05-05 |access-date= |website=San Diego University}}</ref> ਉਸਨੇ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਜਸਟਿਸ<ref>{{Cite web |title=Centre For Social Justice |url=http://www.csjpak.org/ |access-date=2020-12-05 |website=www.csjpak.org}}</ref> ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਪੀਪਲਜ਼ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਗਵਰਨਿੰਗ ਬਾਡੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Reporter |first=The Newspaper's Staff |date=2018-11-30 |title=Commission formed for protection of minorities rights |url=https://www.dawn.com/news/1448454 |access-date=2020-12-05 |website=DAWN.COM |language=en}}</ref> ਭੱਟੀ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਈਸਟਰਨ ਮੇਨੋਨਾਈਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ਿਟਿੰਗ ਸਕਾਲਰ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, 2013-2014 ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਈ ਵੂਮੈਨਜ਼ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਡਾਇਲਾਗ, ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲੀਡ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ [[ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ|ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ]], [[ਔਰਤਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ ਹਿੰਸਾ|ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਾ]], ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ,<ref>{{Cite web |title=N - Peace Award - United Nations Development Programme {{!}} UNDP |url=https://stories.undp.org/n-peace-award |access-date=2020-12-05 |website=Exposure |language=en |archive-date=2021-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210224024301/https://stories.undp.org/n-peace-award |url-status=dead }}</ref> ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ, ਅਤੇ [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ]] ਬਾਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੋਰਮਾਂ<ref>{{Cite web |title=More Good News from Kids for Peace |url=http://archive.constantcontact.com/fs149/1102626891310/archive/1111461614641.html |access-date=2020-12-05 |website=archive.constantcontact.com |archive-date=2021-09-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210908035705/http://archive.constantcontact.com/fs149/1102626891310/archive/1111461614641.html |url-status=dead }}</ref> ਉੱਤੇ ਭਾਸ਼ਣ<ref>{{Cite web |title=Rubina Feroze Bhatti (Pakistan) {{!}} WikiPeaceWomen – English |url=https://wikipeacewomen.org/wpworg/en/?page_id=2235 |access-date=2020-12-05 |website=wikipeacewomen.org}}</ref><ref>{{Cite web |title=Govt committed to Quaid's vision on minorities: minister |url=https://www.thenews.com.pk/print/513776-govt-committed-to-quaid-s-vision-on-minorities-minister |access-date=2020-12-05 |website=www.thenews.com.pk |language=en}}</ref> ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤੇ।<ref>{{Cite web |title=Rubina Feroze Bhatti presents on 'The Struggle for Peace, Environmental Justice and Women's Rights in Pakistan' |url=https://www.csbsju.edu/news/bhatti |access-date=2020-12-05 |website=College of Saint Benedict & Saint John's University |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ 2015 ਅਤੇ 2018 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] ਦੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੌਂਸਲ<ref>{{Cite web |title=Minority Advisory Council {{!}} Human Rights & Minorities Affairs Department |url=https://hrma.punjab.gov.pk/advisory_council |access-date=2020-12-14 |website=hrma.punjab.gov.pk}}</ref> ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=2016-09-06 |title=Rubina Feroze Bhatti |url=https://www.frontlinedefenders.org/en/profile/rubina-feroze-bhatti |access-date=2020-12-14 |website=Front Line Defenders |language=en}}</ref> ਭੱਟੀ ਨੂੰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਰਾਈਟਸ ਆਫ਼ ਚਾਈਲਡ, <ref name=":0"/> ਵਿੱਚ NCRC ਐਕਟ, 2017 ਦੇ ਤਹਿਤ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ]] ਦੁਆਰਾ ਅਪ੍ਰੈਲ 2020 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰ ਪੰਜਾਬ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=National Commission on the Rights of Child Act, 2017 |url=http://na.gov.pk/uploads/documents/1510753806_983.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171208152638/http://www.na.gov.pk:80/uploads/documents/1510753806_983.pdf |archive-date=2017-12-08 |access-date= |website=National Assembly}}</ref> ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਰਵੋਤਮ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਾਨੂੰਨ, ਨੀਤੀਆਂ, ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਤਜਵੀਜ਼ਾਂ, ਅਤੇ ਬਾਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ।<ref>{{Cite web |date=2020-06-28 |title=NCRC concerned over rising incidents of child rights' violations |url=https://dailymailnews.pk/2020/06/29/ncrc-concerned-over-rising-incidents-of-child-rights-violations/ |access-date=2020-12-05 |website=Daily Mail Pakistan |language=en-US |archive-date=2021-09-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210908035713/https://dailymailnews.pk/2020/06/29/ncrc-concerned-over-rising-incidents-of-child-rights-violations/ |url-status=dead }}</ref> NCRC ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਾਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਨੀਤੀ ਸੰਵਾਦ<ref>{{Cite web |date=2020-09-13 |title=Children's rights to be protected: Augustine |url=https://nation.com.pk/13-Sep-2020/children-s-rights-to-be-protected-augustine |access-date=2020-12-05 |website=The Nation |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=News Desk |date=2020-09-12 |title=Pakistan under obligation to develop child protection system, says Rubina |url=https://pakobserver.net/pakistan-under-obligation-to-develop-child-protection-system-says-rubina/ |access-date=2020-12-05 |website=Pakistan Observer |language=en-US}}</ref> ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ<ref>{{Cite web |last=Uploader |date=2020-06-28 |title=NCRC expresses concern over many rising incidents of child rights violations |url=https://www.app.com.pk/national/ncrc-expresses-concern-over-many-rising-incidents-of-child-rights-violations/ |access-date=2020-12-05 |website=Associated Press Of Pakistan |language=en-US}}</ref> ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1969]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 4ptro5hnm722zvirwjhzp0k5qh6ln5n 0 184517 750047 746803 2024-04-11T00:07:34Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki [[File:Virginia_Frances_Batemsn_c1871.jpg|right|thumb|ਇਲੀਅਟ ਅਤੇ ਫ੍ਰਾਈ ਦੁਆਰਾ ਵਰਜੀਨੀਆ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਬੇਟਮੈਨ ਦੀ ਫੋਟੋ (c. 1871) ]] '''ਵਰਜੀਨੀਆ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਬੇਟਮੈਨ''' (1 ਜਨਵਰੀ 1853&#x2D; ਮਈ 1940) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ-ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਐਡਵਰਡ ਕਾਮਪਟਨ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਕੰਪਟਰ ਕਾਮੇਡੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ 1881 ਤੋਂ 1923 ਤੱਕ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਸੰਨ 1918 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਕੰਪਨੀ ਚਲਾਈ। ਉਸ ਨੇ ਥੀਏਟਰ ਗਰਲਜ਼ ਕਲੱਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।<ref>[https://libraries.psu.edu/findingaids/2984.htm Virginia Bateman Compton] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220419215309/https://libraries.psu.edu/findingaids/2984.htm |date=2022-04-19 }} - Correspondence and Playbills 1888-1925 - [[Pennsylvania State University]] Special Collections Library</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ == ਉਹ 1853 ਵਿੱਚ ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਉਹ ਅੱਠ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਮਰੀਕੀ ਅਦਾਕਾਰ ਹਿਜ਼ਕੀਯਾਹ ਲਿੰਥਿਕਮ ਬੇਟਮੈਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤ''ਨੀ'', ਥੀਏਟਰ ਮੈਨੇਜਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਸਿਡਨੀ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਬੇਟਮੈਨ ਨੀ ਕੋਵੇਲ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਬੇਟੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤੀਜੀ ਸੀ। ਜਨਵਰੀ 1864 ਵਿੱਚ ਐਚ. ਐਲ. ਬੇਟਮੈਨ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਵਰਜੀਨੀਆ ਸਮੇਤ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀਆਂ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਥਾਈ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਵਸ ਗਏ। == ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਕੈਰੀਅਰ == ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਫਰਵਰੀ 1871 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਲਾਇਸੀਅਮ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਮੈਨੇਜਰ ਬਣ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ [[ਕੇਟ ਜੋਸਫੀਨ ਬੇਟਮੈਨ|ਕੇਟ]], ਵਰਜੀਨੀਆ ਅਤੇ ਇਜ਼ਾਬੇਲ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦ ਬੇਟਮੈਨ ਸਿਸਟਰਜ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>Dennis Kennedy, [https://books.google.com/books?id=xXCcAQAAQBAJ&pg=PA50 ''The Oxford Companion to Theatre and Performance''], [[Oxford University Press]] (2010)- Google Books pg. 50</ref> ਵਰਜੀਨੀਆ ਬੇਟਮੈਨ, ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1871 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਟਕ ਫੈਨਚੇਟ ਦੀ ਸਿਰਲੇਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਟਕ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲਾਇਸੀਅਮ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਅਲਫ਼ਰੈਡ ਟੈਨੀਸਨ|ਟੈਨੀਸਨ]] ਦੀ ਕਵੀਨ ਮੈਰੀ ਵਿੱਚ [[ਅਲੀਜ਼ਾਬੈਥ ਪਹਿਲੀ|ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ]] ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਹੈਨਰੀ ਇਰਵਿੰਗ ਨੇ ਸਪੇਨ ਦੇ ਫਿਲਿਪ II ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>[[Madeleine Bingham]], [https://books.google.com/books?id=uuMsCgAAQBAJ&pg=PA110 ''Henry Irving and the Victorian Theatre''], Routledge (2016) - Google Books pg. 110</ref> ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਲਿਓਪੋਲਡ ਡੇਵਿਡ ਲੇਵਿਸ ਦੁਆਰਾ ਦਿ ਬੈੱਲਜ਼ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੈਨਰੀ ਇਰਵਿੰਗ ਨੇ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ।<ref name="ODNB">Gayle T. Harris, [http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-1666 Hezekiah Linthicum Bateman], - [[Oxford Dictionary of National Biography]], accessed 26 April 2019</ref> ਵਰਜੀਨੀਆ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਮਾਂ ਨੇ 1878 ਵਿੱਚ ਸੈਡਲਰ ਦੇ ਵੇਲਜ਼ ਥੀਏਟਰ ਲਈ ਲਾਇਸੀਅਮ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਇਰਵਿੰਗ ਨੇ "ਗੁੱਡੀਆਂ" ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>[https://www.theirvingsociety.org.uk/who-was-irvings-landlord/ 'Who Was Irving's Landlord?' - The Irving Society]</ref><ref>'The Future of Sadler's Wells and the Lyceum Theatre' - ''[[The Builder]]'', September 28, 1878</ref> == ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਸੰਨ 1914 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਥੀਏਟਰ ਗਰਲਜ਼ ਕਲੱਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਰਿਹਰਸਲ ਦੌਰਾਨ ਨੌਜਵਾਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ ਲਈ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੀ ਅਸਥਾਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ (ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਕਸਰ ਬਿਨਾਂ ਤਨਖਾਹ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੰਮ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਇਹ ਕਲੱਬ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ 1950 ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਘੱਟ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>[https://archiveshub.jisc.ac.uk/data/gb71-thm/211 Description of 'Mrs Edward Compton (Virginia Bateman), Theatre Girls Club, 1916-1961. V&A Theatre and Performance Collections. GB 71 THM/211' on the Archives Hub website], accessed 26 April 2019</ref> 1920 ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੰਪਟਨ ਕਾਮੇਡੀ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਰਿਪਰਟਰੀ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ [[ਨੌਟਿੰਘਮ]] ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਂਡ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਕਿਰਾਏਦਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਐਲਨ ਅਤੇ ਵਿਓਲਾ ਕੰਪਟਨ ਨੇ ਥੀਏਟਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕੰਪਟੋ ਮੈਕੇਂਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਕੂਲ ਫਾਰ ਸਕੈਂਡਲ ਅਤੇ ''ਕੋਲੰਬਾਈਨ'' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਲੇਖਕ [[ਡੀ.ਐਚ. ਲਾਰੰਸ|ਡੀ. ਐਚ. ਲਾਰੈਂਸ]] ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ। ਨਾਟਿੰਘਮ ਰਿਪਰਟਰੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਸਿਬਿਲ ਥੋਰਨਡਾਇਕ ਅਤੇ ਹੈਨਰੀ ਐਨਲੇ ਦੁਆਰਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਪਰ 1923 ਤੱਕ ਮੰਦੀ ਟਿਕਟਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਦਮ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>Claire Cochrane, [https://books.google.com/books?id=fMtOarGzdxkC&pg=PA169 ''Twentieth-Century British Theatre: Industry, Art and Empire''], [[Cambridge University Press]] (2011) - Google Books pg. 74</ref><ref>James Moran, [https://books.google.com/books?id=jzVJCgAAQBAJ&pg=PT92 ''The Theatre of D.H. Lawrence: Dramatic Modernist and Theatrical Innovator''], Bloomsbury - Google Books</ref> ਵਰਜੀਨੀਆ ਬੇਟਮੈਨ ਕੰਪਟਨ ਦੀ ਮਈ 1940 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰੀ ਦੇ ਬਰੁਕਵੁੱਡ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। == ਹਵਾਲੇ == [[File:Edward_Compton_Grave_Brookwood_Cemetery.jpg|right|thumb|ਬਰੂਕਵੁੱਡ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਰਜੀਨੀਆ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਬੇਟਮੈਨ ਦੀ ਕਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1940]] m6675t6xlc0vkb2kcuph8p6mzo2u4pz 0 184653 750026 746986 2024-04-10T20:03:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਰੁਬੀਨਾ ਬਦਰ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Rubina Badar;''' 14 ਫਰਵਰੀ 1956 – 28 ਮਾਰਚ 2006) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰੇਡੀਓ, ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟੀਵੀ ਗੀਤ, " ''ਤੁਮ ਸੁੰਗ ਨੈਣਨ ਲਾਗੇ'' " ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰੁਬੀਨਾ ਦਾ ਜਨਮ 1956 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਰੌਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ|ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ]], [[ਕਰਾਚੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਹ [[ਲੌਲੀਵੁੱਡ|ਲਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਹੌਰ ਆ ਗਈ।<ref name="RoznamaDuniya">{{Cite news|url=https://dunya.com.pk/index.php/entertainment/2017-03-29/998927?key=bklEPTEzNTEyMDQmY2F0ZUlEPTg=|title=گلوکارہ روبینہ بدر کی برسی منائی گئی|date=March 29, 2017|agency=Roznama Duniya}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਉਸਨੇ ''ਰੰਗੀਲਾ ਔਰ ਮੁਨੱਵਰ ਜ਼ਰੀਫ'', ''ਪਰਦਾ ਨਾ ਉਠਾਓ'', ''ਇਮਾਨਦਾਰ'', ''ਇੰਤਜ਼ਾਰ'', ''ਸ਼ਰਾਫਤ'', ਖਤਰਨਾਕ, ''ਬਹਿਸ਼ਤ'' '', ਇਜ਼ਤ'' '','' ''ਆਰਜ਼ੂ'', ''ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ'' ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ। ਉਸਨੇ 42 ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ 48 ਗੀਤ ਗਾਏ।<ref>{{Cite web |title=Robina Badar: Songs |url=https://pakmag.net/film/artist/RobinaBadar.php |access-date=10 February 2022 |website=Pakistan Film Magazine}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://dailypakistan.com.pk/31-Mar-2017/551827|title=معروف گلوکارہ روبینہ بدر کی11ویں برسی|date=March 31, 2017|agency=Roznama Pakistan}}</ref> 1973 ਵਿੱਚ, ਰੂਬੀਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਪੀਟੀਵੀ, [[ਕਰਾਚੀ]] ਲਈ ਇੱਕ ਗੀਤ " ''ਤੁਮ ਸੁੰਗ ਨੈਣਨ ਲਾਗੇ'' " ਗਾਇਆ। [[ਅਸਦ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਖਾਲਿਦ ਨਿਜ਼ਾਮੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਆ ਗਿਆ, ਇਹ ਗੀਤ ਉਸਦੇ ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਉਸਦੇ ਹੋਰ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ, "''ਯੋੰਹੀ ਦਿਨ ਕਟ ਜਾਏ'' " (ਫਿਲਮ ''ਬਹਿਸ਼ਤ'' (1974) ਲਈ ਏ. ਨਈਅਰ ਦੇ ਨਾਲ), "''ਰੁਸ ਕੇ ਤੁਰ ਪਾਇਓਂ ਸਰਕਾਰ'' " (ਫਿਲਮ: ''ਖਾਨਜ਼ਾਦਾ'' (1975) ਲਈ), ਅਤੇ " ''ਝੂਮ ਝੂਮ ਨੱਚੇ ਆਯੋ'' "। (ਫਿਲਮ ਅਨਾੜੀ (1975) ਲਈ [[ਨਹੀਦ ਅਖਤਰ|ਨਾਹਿਦ ਅਖਤਰ]] ਦੇ ਨਾਲ) ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਈ।<ref name="masood rana robina badar">{{Cite web |title=مسعودرانا اورروبینہ بدر |url=https://pakmag.net/MasoodRana/RobinaBadar.php |access-date=10 February 2022 |website=Pakistan Film Magazine}}</ref><ref name="profile">{{Cite web |title=Profile of Robina Badar |url=https://pakmag.net/film/artist.php?pid=3202 |access-date=10 February 2022 |website=Pakistan Film Magazine}}</ref><ref>{{Cite web |date=July 17, 2022 |title=Remembering iconic music director Kemal Ahmad |url=https://dailytimes.com.pk/353977/remembering-iconic-music-director-kemal-ahmad/ |website=Daily Times}}</ref><ref>{{Cite web |date=June 24, 2022 |title=Nadeem Baig — the iconic film actor |url=https://dailytimes.com.pk/433959/nadeem-baig-the-iconic-film-actor/ |website=Daily Times}}</ref> == ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਤ == 28 ਮਾਰਚ 2006 ਨੂੰ [[ਕਰਾਚੀ]] ਵਿੱਚ 50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰੂਬੀਨਾ ਦੀ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://urdu.arynews.tv/death-anniversary-rubina-badar/|title=مشہور گلوکارہ روبینہ بدر کی برسی|date=March 28, 2021|agency=ARY News}}</ref><ref>{{Cite web |title=روبینہ بدر کی وفات |url=http://www.tareekhepakistan.com/detail?title_id=520&dtd_id=649 |access-date=10 February 2022 |website=Tareekh e Pakistan |archive-date=10 ਫ਼ਰਵਰੀ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220210143357/http://www.tareekhepakistan.com/detail?title_id=520&dtd_id=649 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.urduakhbaar.com/pakistan-government-opposition-unsuccessful/article/index/97998|title=مشہور گلوکارہ روبینہ بدر کی برسی|date=March 28, 2021|agency=Urdu Akhbaar}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.unnpakistan.com/?p=130254|title=معروف گلوکارہ روبینہ بدر کی15ویں برسی آج منائی جائے گی|date=March 28, 2021|agency=UNN Pakistan}}</ref> {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDb name|3813646}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2006]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1956]] knsvw9ztmhxgz5hw86qkgwasmq5lo44 0 184747 750076 748107 2024-04-11T02:23:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = | image = Sakena Yaccobi.jpg | caption = | other_names = | birth_name = | birth_date = {{Birth based on age as of date|67|2017|11|1}} | employer = | known_for = | title = | spouse = | partner = | children = | parents = | relatives = | website = | signature = | footnotes = }} '''ਸਕੀਨਾ ਯਾਕੂਬੀ''' (ਫ਼ਾਰਸੀ: سکنه یعقوبی) ਇੱਕ ਅਫਗਾਨੀ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਐਨ.ਜੀ.ਓ ਅਫਗਾਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਲਰਨਿੰਗ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਲਈ, ਯਾਕੂਬੀ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2013 ਦਾ ਓਪਸ ਇਨਾਮ, 2015 ਦਾ WISE ਇਨਾਮ, 2016 ਦਾ ਹੈਰੋਲਡ ਡਬਲਯੂ. ਮੈਕਗ੍ਰਾ ਇਨਾਮ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। == ਜੀਵਨੀ == ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ [[ਹੇਰਾਤ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮ|ਸ਼ੀਆ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਯਾਕੋਬੀ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਚਲੇ ਗਏ, 1977 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਲੋਮਾ ਲਿੰਡਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੇ ਸਨ।<ref>{{Cite web |title=Lecture: Dr. Sakena Yacoobi |url=https://calendar.pacific.edu/event/dr_sakena_yacoobi_lecture |access-date=29 September 2015 |website=University of the Pacific |archive-date=1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151001010138/https://calendar.pacific.edu/event/dr_sakena_yacoobi_lecture |url-status=dead }}</ref><ref name=":1">{{Cite web |title=Sakena Yacoobi {{!}} Gruber Foundation |url=https://gruber.yale.edu/womens-rights/sakena-yacoobi |access-date=2021-04-24 |website=gruber.yale.edu}}</ref> ਯਾਕੋਬੀ ਨੇ 1990 ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਰੋਸ ਪੁਆਇੰਟ, ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name=":0">{{Cite book|title=Paradise beneath her feet: how women are transforming the Middle East|last=Coleman|first=Isobel|date=2010|publisher=Random House|isbn=978-1-4000-6695-7|edition=1st|location=New York|oclc=436030258}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਠ [[ਦਰੀ ਫ਼ਾਰਸੀ|ਦਾਰੀ-ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਸਿਖਲਾਈ ਗਾਈਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ।<ref name=":2">{{Cite web |title=Skoll {{!}} Sakena Yacoobi |url=https://dev.skoll.org/contributor/sakena-yacoobi/ |access-date=2021-04-24}}</ref> ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਯਾਕੋਬੀ ਨੇ ਅਫਗਾਨ ਰਾਹਤ ਡੈਲੀਗੇਟ ਲਈ ਇੱਕ ਏਜੰਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਸੰਸਥਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜੋ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮੁਡ਼ ਵਸੇਬੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਤ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=World Justice Forum IV Speaker: Sakena Yacoobi |url=https://worldjusticeproject.org/world-justice-forum-iv-speaker-sakena-yacoobi |access-date=2021-04-24 |website=World Justice Project |language=en}}</ref> ਅਫਗਾਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਲਰਨਿੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਯਾਕੋਬੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਉੱਦਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ [[ਮਿਸ਼ੀਗਨ]]-ਅਧਾਰਤ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫਾ ਸੰਗਠਨ, ਕ੍ਰਿਏਟਿੰਗ ਹੋਪ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ, ਇੱਚ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Radio and TV Meraj |url=https://www.creatinghope.org/radio-and-tv-meraj.html |access-date=2021-04-24 |website=Creating Hope International |language=en}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Sakena_Yaccobi_with_Muhammad_Yunus.jpg|thumb|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ [[ਮੁਹੰਮਦ ਯੂਨਸ]] ਨਾਲ ਸਾਕੇਨਾ ਯਾਕੋਬੀ]] == ਅਫਗਾਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਲਰਨਿੰਗ == [[ਤਸਵੀਰ:Sakena_Yacoobi_with_Fernando_Lorenzo.jpg|thumb|ਫਰਨਾਂਡੋ ਲੋਰੇਂਜੋ ਨਾਲ ਸਾਕੇਨਾ ਯਾਕੋਬੀ]] 1995 ਵਿੱਚ, ਯਾਕੂਬ ਨੇ ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਫਗਾਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਲਰਨਿੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਵੰਚਿਤ ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Afghan Institute of Learning |url=https://www.creatinghope.org/afghan-institute-of-learning.html |access-date=2021-04-24 |website=Creating Hope International |language=en}}</ref> 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, [[ਤਾਲਿਬਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬੰਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਫਗਾਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਲਰਨਿੰਗ ਨੇ 80 ਭੂਮੀਗਤ ਘਰੇਲੂ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 3,000 ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref>{{Cite web |date=November 4, 2015 |title=La maestra que desafió a los talibán: 'La educación da dignidad a las personas' |url=https://www.elmundo.es/sociedad/2015/11/04/5638988646163f0c028b457d.html |website=ELMUNDO}}</ref> 2001 ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ 'ਲਰਨਿੰਗ ਸੈਂਟਰ' ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਗਈ।<ref name=":3">{{Cite web |title=Afghan Learning Centers, Healthcare, Education |url=https://www.afghaninstituteoflearning.org/who-we-are.html |access-date=2021-04-24 |website=Afghan Institute of Learning |language=en}}</ref> 2015 ਵਿੱਚ, ਇਸ ਨੇ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਲੀਨਿਕ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜੋ ਅਫਗਾਨ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Hagan |first=Cara |date=2014-10-17 |title=Dr. Sakena Yacoobi, Founder of the Afghan Institute of Learning and Opus Prize Recipient, to speak at MIIS |url=https://sites.miis.edu/csil/2014/10/17/dr-sakena-yacoobi-founder-of-the-afghan-institute-of-learning-and-opus-prize-recipient-to-speak-at-miis/ |access-date=2021-04-24 |website=The Center for Social Impact Learning (CSIL) |language=en-US}}</ref> ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਅਫਗਾਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਲਰਨਿੰਗ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ, ਸਕੂਲ, ਮੈਡੀਕਲ ਕਲੀਨਿਕ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਲੀਨਿਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।<ref name=":3"/> == ਮਾਨਤਾ == ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਯਾਕੂਬੀ ਨੂੰ ਮੀਰ ਬਾਚਾ ਕੋਟ, ਸ਼ਕਰਦਰਾ, ਕਲਾਕਾਨ ਅਤੇ [[ਕਾਬੁਲ]] ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੇਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਸੇਵਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ।<ref name=":4">{{Cite web |date=2020 |title=Dr Sakena L. Yacoobi Biography |url=https://www.afghaninstituteoflearning.org/uploads/4/5/8/1/45817689/sy_biog.full-7.10.2020.pdf |access-date=24 April 2020 |website=Afghan Institute of Learning |archive-date=27 ਸਤੰਬਰ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927095820/https://www.afghaninstituteoflearning.org/uploads/4/5/8/1/45817689/sy_biog.full-7.10.2020.pdf |url-status=dead }}</ref> ਯਾਕੋਬੀ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਪੀਕਰ ਵੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਿੰਟਨ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਗਵਰਨਰਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ ਆਨ ਵੂਮੈਨ, ਵਰਲਡ ਇਕਨਾਮਿਕ ਫੋਰਮ, ਡੀ. ਡੀ. ਕੋਸਾਮਬੀ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ਼ ਆਈਡੀਆਜ਼, ਵਰਲਡ ਜਸਟਿਸ ਫੋਰਮ, ਟੈਡ ਵੂਮੈਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=":4"/> ਉਸ ਨੂੰ 2017 ਦੀ ਬੀ. ਬੀ. ਸੀ. ਦੀਆਂ 100 ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-41380265|title=BBC 100 Women 2017: Who is on the list?|date=2017-09-27|work=BBC News|access-date=2022-12-17|language=en-GB}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] i9lwrjqgowix37j6f8hnq60yx8n5yyk 0 184930 750009 748096 2024-04-10T17:25:23Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Elizabeth_Montagu,_John_Raphael_Smith_after_Joshua_Reynolds,_10_April_1776,_20_x_14_inches,_mezzotint.jpg|thumb]] '''ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ''' (ਨੀ '''ਰੌਬਿਨਸਨ''' 2 ਅਕਤੂਬਰ 1718-25 ਅਗਸਤ 1800) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਕਲਾ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ, ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗਜ਼ ਸੁਸਾਇਟੀ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੋਵੇਂ ਅਮੀਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੀਰਜ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਬੰਧ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸਾਰਾਹ ਸਕਾਟ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਏ ਡਿਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਹਾਲ ਅਤੇ ਕੰਟਰੀ ਐਡਜਸੈਂਟ ਦੀ ਲੇਖਕ ਸੀ।[sic] ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਅਮੀਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਨ ਲਈ ਐਡਵਰਡ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਵਿਆਪਕ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਕਿਸਮਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਰਾਹਤ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == [[ਤਸਵੀਰ:A_Conversation_of_Virtuosis...at_the_Kings_Arms_by_Gawen_Hamilton.jpg|left|thumb|ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਰੌਬਿਨਸਨ, ਗਵੇਨ ਹੈਮਿਲਟਨ ਦੁਆਰਾ ''ਵਰਚੂਓਸਿਸ'' ਦੇ ਇਸ ਸਮੂਹ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹਨ।]] ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਵੈਸਟ ਲੇਟਨ ਦੇ ਮੈਥਿਊ ਰੌਬਿਨਸਨ ਅਤੇ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਐਜਲੇ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਦੇ ਰਾਬਰਟ ਡ੍ਰੇਕ ਦੀ ਧੀ, ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸਾਰਾਹ ਮੌਰਿਸ, ਮਾਊਂਟ ਮੌਰਿਸ ਦੇ ਥਾਮਸ ਮੌਰਿਸ ਦੀ ਧੀ, ਮੋਂਕਸ ਹੌਰਟਨ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੀ। [[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਕੈਂਬਰਿਜ]] ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਡਾਨ, ਕੋਨਅਰਜ਼ ਮਿਡਲਟਨ, ਉਸ ਦੀ ਡਰੇਕ ਦਾਦੀ ਸਾਰਾਹ ਮੌਰਿਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਤੀ ਸੀ। 1720 ਅਤੇ 1736 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਯਾਰਕ ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਰੱਸਟ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ: ਖਜ਼ਾਨਚੀ ਦਾ ਘਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਸਾਰਾਹ, ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਸਾਰਾਹ ਸਕਾਟ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਜੋਂ ਡਾ. ਮਿਡਲਟਨ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਮਾਪੇ ਕੁਝ ਅਲੱਗ ਸਨ। ਦੋਵੇਂ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਨੇ [[ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਲਾਤੀਨੀ]], ਫ੍ਰੈਂਚ ਅਤੇ ਇਤਾਲਵੀ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਅਤੇ ਸਾਰਾਹ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਬਹੁਤ ਨੇਡ਼ੇ ਸਨ, ਪਰ ਸਾਰਾਹ ਦੇ ਚੇਚਕ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਖ ਹੋ ਗਏ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਲੇਡੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਹਾਰਲੇ ਦੀ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਈ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੋਰਟਲੈਂਡ ਦੀ ਡਚੇਸ ਬਣ ਗਈ, ਐਡਵਰਡ ਹਾਰਲੇ, ਆਕਸਫੋਰਡ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅਰਲ ਅਤੇ ਅਰਲ ਮੌਰਟਿਮਰ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਬਚੀ ਹੋਈ ਬੱਚੀ ਸੀ। ਲੇਡੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਅਤੇ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਅਲੱਗ ਹੋਣ 'ਤੇ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ' ਤੇ ਅਟੁੱਟ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਲੇਡੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਅਤੇ 1730 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਵੀ ਐਡਵਰਡ ਯੰਗ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਤਕ ਗਿਲਬਰਟ ਵੈਸਟ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਲੇਡੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ, ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਬਰਾਬਰ ਬੋਲਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮਜ਼ਾਕੀਆ, ਸਿੱਖਿਆ ਮਜ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੈਲੂਨ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਇਸ ਮਾਡਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਲੇਡੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਦੀਆਂ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਈਆਂ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੀਟ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘਰ ਬਣਾਇਆ। == ਮੋਂਟੇਗੂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ == [[ਤਸਵੀਰ:Elizabeth_Montagu,_as_Anne_Boleyn,_by_Christian_Friedrich_Zincke,_in_a_friendship_box,_miniature,_circa_1740.jpg|thumb|ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ, ਐਨੀ ਬੋਲਿਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਫਰੈਡਰਿਕ ਜ਼ਿੰਕ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਬਕਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਚਿੱਤਰ ਦਾ ਕਾਲਾ ਅਤੇ ਚਿੱਟਾ ਪ੍ਰਜਨਨ, ਸੀ. 1740]] 1738 ਵਿੱਚ, ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਹਾਰਲੇ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਜਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਕੋਈ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਸੰਮੇਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ। 1742 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਸੈਂਡਵਿਚ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਰਲ ਐਡਵਰਡ ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੇ ਪੋਤੇ ਐਡਵਰਡ ਮੋਂਟਾਗੁ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਕਈ ਕੋਲਾ ਖਾਣਾਂ ਸਨ ਅਤੇ ਨੌਰਥੰਬਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਿਰਾਏ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਸਨ। ਉਹ 22 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ 50 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸੀ, ਪਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਭਾਵੁਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਜੌਹਨ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ 1744 ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਹ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਅਤੇ ਐਡਵਰਡ ਆਪਣੇ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦੋਸਤਾਨਾ ਰਹੇ, ਪਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬੱਚੇ ਜਾਂ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਧਾਰਮਿਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ, ਸਾਰਾਹ ਸਕਾਟ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬਣ ਰਹੀ ਸੀ। ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਸਾਥੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਜੋ ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਔਰਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਤੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਚੁੱਕਣ ਅਤੇ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਫੇਰੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਬਾਰਬਰਾ ਸ਼ਨੋਰਨਬਰਗ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰਾਹ ਸਕਾਟ ਨੇ ਇਹ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣ ਦਾ ਚੰਗਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਕਾਟ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਮਾਡ਼ੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ (ਸ਼ਨੋਰੇਨਬਰਗ 723) । ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਲਕਣ ਨਾਲ ਲੰਡਨ ਚਲੇ ਗਏ, ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਸਾਰਾਹ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਡ਼ੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਦੇ ਪਿਤਾ (ਜਿਸ ਦੀ ਉਹ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ) ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ, ਬਲਕਿ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਤ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਮੈਥਿਊ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1750 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅਤੇ ਐਡਵਰਡ ਨੇ ਇੱਕ ਰੁਟੀਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਮੇਫੇਅਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਬਰਕਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਸੈਂਡਲਫੋਰਡ ਜਾਣਗੇ, ਜੋ ਕਿ 1730 ਤੋਂ ਉਸਦਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਨੌਰਥੰਬਰਲੈਂਡ ਅਤੇ ਯਾਰਕਸ਼ਾਇਰ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਈਸਟ ਡੈਂਟਨ ਹਾਲ ਵਿਖੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਨੋਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਨਿਊਕੈਸਲ ਅਪੌਨ ਟਾਇਨ ਵਿੱਚ ਵੈਸਟ ਰੋਡ ਉੱਤੇ 1622 ਤੋਂ ਇੱਕ ਹਵੇਲੀ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਚਲਾਕ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਔਰਤ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਵਿਹਾਰਕ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਨੌਰਥੰਬਰੀਅਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਖਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਲੇਡੀ ਬਾਉਂਟੀਫੁਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਿੰਨਾ ਸਸਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ ਕਿ "ਸਾਡੇ ਪਿੱਟਮੈਨ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਡਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਨਿਯਮਿਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਸਧਾਰਨ ਹੈ।" ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਨੇ ਖਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਟੋਏ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸੁਣਨਾ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ (ਜਿਓਰਡੀ) "ਆਡੀਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਾਡ਼ੀਆਂ ਲਈ ਭਿਆਨਕ" ਸੀ। ਹੋਰੇਸ ਵਾਲਪੋਲ ਨੇ 1768 ਵਿੱਚ ਜਾਰਜ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆਃ "ਸਾਡਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੂਰਜ ਨਿਊਕੈਸਲ ਕੋਲਾ ਹੈ।" [[ਤਸਵੀਰ:Portrait_of_Elizabeth_Montagu_(1718-1800)_by_Allan_Ramsay_(1713-1784)_in_1762.jpg|thumb|1762 ਵਿੱਚ ਐਲਨ ਰੈਮਸੇ ਦੁਆਰਾ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟਾਗੁ (1713-1784) ]] [[ਤਸਵੀਰ:Elizabeth_Montagu_&_Anna_Laetitia_Barbauld,_engraved_by_or_after_Thomas_Holloway,_published_by_T._Wright,_Essex_street,_Strand,_1_July_1776,_6.25_x_4_inches.jpg|left|thumb|ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ ਅਤੇ ਅੰਨਾ ਲੈਟੀਟੀਆ ਬਾਰਬਾਉਲਡ, ਥਾਮਸ ਹੋਲੋਵੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ, ਟੀ. ਰਾਈਟ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ, ਏਸੇਕਸ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਸਟ੍ਰੈਂਡ, 1 ਜੁਲਾਈ 1776,6.24 ਇੰਚ]] ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ 1750 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਸਟੇਸ ਬਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਗਿਲਬਰਟ ਵੈਸਟ, ਜਾਰਜ ਲਿਟਲਟਨ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤਕ ਬ੍ਰੇਕਫਾਸਟ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। 1760 ਤੱਕ, ਇਹ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਨਵੋਕੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਡ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗ ਈਵੈਂਟਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 1770 ਤੱਕ, ਹਿੱਲ ਸਟ੍ਰੀਟ ਉੱਤੇ ਮੌਂਟਾਗੂ ਦਾ ਘਰ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੈਲੂਨ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਸੈਮੂਅਲ ਜਾਨਸਨ]], ਸਰ ਜੋਸ਼ੁਆ ਰੇਨੋਲਡਜ਼, [[ਐਡਮੰਡ ਬਰਕੀ|ਐਡਮੰਡ ਬੁਰਕੇ]], ਡੇਵਿਡ ਗੈਰਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰੇਸ ਵਾਲਪੋਲ ਸਾਰੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ, ਉੱਥੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਕਈ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕਾਰਟਰ]], ਹੰਨਾਹ ਮੋਰ, ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਬਰਨੀ, ਅੰਨਾ ਬਾਰਬਾਉਲਡ, ਸਾਰਾਹ ਫੀਲਡਿੰਗ, ਹੈਸਟਰ ਚੈਪੋਨ, ਜੇਮਜ਼ ਬੀਟੀ, ਜੇਮਜ਼ ਵੁੱਡਹਾਊਸ ਅਤੇ ਅੰਨਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਸੈਮੂਅਲ ਜਾਨਸਨ ਦੀ ਹੋਸਟੇਸ, ਹੈਸਟਰ ਥ੍ਰਾਲੇ ਵੀ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹਿੱਲ ਸਟ੍ਰੀਟ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਮੈਸੇਂਜਰ ਮੋਨਸੀ ਸਨ। ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗਜ਼ ਵਿੱਚ, ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟਾਗੁ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਾਧਨਾਂ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਉਸਦਾ ਘਰ, ਪਰਸ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ। ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸੈਮੂਅਲ ਰਿਚਰਡਸਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸੀ, ਦੋਵੇਂ ਫੀਲਡਿੰਗਜ਼ ([[ਹੈਨਰੀ ਫ਼ੀਲਡਿੰਗ|ਹੈਨਰੀ ਫੀਲਡਿੰਗ]] ਅਤੇ ਸਾਰਾਹ ਫੀਲਡਿੰਗਸ ਅਤੇ ਫੈਨੀ ਬਰਨੀ), ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਲੌਰੈਂਸ ਸਟਰਨ ਬੋਥਮ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਸਲ ਸੀ। ਉਹ ਬਿਸ਼ਪ ਪਰਸੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਸੀ। [[ਤਸਵੀਰ:II_Lansdown_Crescent,_Bath,_Somerset,_UK_2.jpg|right|thumb|ਸੈਂਟਰ ਹਾਊਸ, 16 ਰਾਇਲ ਕ੍ਰਿਸੈਂਟ, ਬਾਥ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਵਾਸ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟਾਗੁ ਦੁਆਰਾ ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗਜ਼ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।]] ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਸੈਂਟਰ ਹਾਊਸ (ਨੰਬਰ 16) ਦੇ ਰਾਇਲ ਕ੍ਰੇਸੈਂਟ, ਬਾਥ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ।<ref name="lowndes">{{Cite book|url=https://archive.org/details/royalcrescentinb0000lown|title=The Royal Crescent in Bath|last=Lowndes|first=William|publisher=Redcliffe Press|year=1981|isbn=978-0-905459-34-9|url-access=registration}}</ref> ਬਾਥ ਵਿੱਚ ਉਹ ਐਡਗਰ ਬਿਲਡਿੰਗਜ਼ ਓਰੇਂਜ ਕੋਰਟ ਗੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਅਤੇ ਕੁਈਨਜ਼ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite web |title=Gallery |url=http://royalcrescentbath.co.uk/HistoryRCPeople.htm |access-date=2024-01-26 |website=royalcrescentbath.co.uk}}</ref> ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਜੇਮਜ਼ ਵੁੱਡਹਾਊਸ ਦੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਭੂਮੀ ਬੇਲਿਫ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁੰਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਣ ਅਤੇ ਵਿਅਰਥ ਹੋਣ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ।<ref name="Age of Johnson">{{Cite book|url=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.499313|title=Age of Johnson, Essays presented to Chauncey Brewster Tinker|last=Hornbeak|first=Katherine G.|publisher=Yale University Press|year=1949|location=New Haven, USA|pages=[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.499313/page/n347 349]–361}}</ref> ਵੁੱਡਹਾਊਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਕੀਤੀਃ<blockquote>ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਭਾਸ਼ਣ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਮੋਹਕ ਦਾਨ ਦੇ ਸਕਦੇ ਸਨ।</blockquote> == ਕੰਮ ਅਤੇ ਲਿਖਤ == [[ਤਸਵੀਰ:Portraits_in_the_Characters_of_the_Muses_in_the_Temple_of_Apollo_by_Richard_Samuel.jpg|left|thumb]] ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗ ਵਜੋਂ "ਬਲੂਜ਼ ਦੀ ਰਾਣੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਲਗਭਗ 1750 ਤੋਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗਜ਼ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਢਿੱਲਾ ਸੰਗਠਨ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪਡ਼੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਸੀ-ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬਲੂ ਸਟਾਕਿੰਗ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਪਡ਼੍ਹਨ, ਕਲਾ ਦੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਵਰਗੇ ਬੌਧਿਕ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਕਈਆਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/salonandenglish03tinkgoog|title=The salon and English letters: chapters on the interrelations of literature and society in the age of Johnson|last=Tinker, Chauncey Brewster|publisher=Macmillan|year=1915}}</ref> ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। 1760 ਵਿੱਚ ਜਾਰਜ ਲਿਟਲਟਨ ਨੇ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਨੂੰ ਡਾਇਲਾਗਸ ਆਫ਼ ਦ ਡੈੱਡ ਲਿਖਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਗਿਆਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ। (ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਕਤਾ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜੀਵਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਇੱਕ ਲਡ਼ੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਅਰਥ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਵਿਅੰਗ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੰਨ 1769 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਐਨ ਐਸਸੇ ਆਨ ਦ ਰਾਈਟਿੰਗਜ਼ ਐਂਡ ਜੀਨੀਅਸ ਆਫ਼ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਕਵੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸੈਮੂਅਲ ਜਾਨਸਨ ਦੀ 1765 ਦੀ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਉੱਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅ ਦੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਾਨਸਨ ਨੇ ਪਾਠ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਸੀ, ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ, ਪਲਾਟਾਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਜੇਤੂ ਵੇਖਿਆ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਗਿਆਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਜੋਸਫ਼ ਵਾਰਟਨ ਦੁਆਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ 1777 ਤੱਕ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਰਲੇਖ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ। ਜੌਹਨਸਨ, ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਲਈ, ਇਸ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਮੋਂਟੇਗੂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਤਸਵੀਰ:Mrs._Montagu,_engraved_by_Thomas_Holloway,_published_by_John_Sewell_(died_1802),_32_Cornhill,_London,_1785._High_resolution_crop.tiff|thumb|ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੋਂਟੇਗੂ, ਥਾਮਸ ਹੋਲੋਵੇ ਦੁਆਰਾ ਉੱਕਰੀ ਗਈ, ਜੋ ਜੌਨ ਸੇਵੇਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ (ਮੌਤ 1802-32 ਕੌਰਨਹਿਲ, ਲੰਡਨ, 1785) ।]] 1760 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਐਡਵਰਡ ਮੋਂਟੇਗੂ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ। 1766 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੌਹਨ ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਰਹਿਣ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੂੰ ਦੋਵੇਂ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਨੇ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਚਾਰ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਗਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਏ ਤਾਂ ਜੌਨ ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਨੂੰ ਘਰ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਪਿਆ ਪਰ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ "ਪਿਆਰੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਲਡ਼ਕੀਆਂ" ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਛੱਡਣ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਦਾ ਬੀਡ਼ਾ ਚੁੱਕਿਆ।<ref name="dorb">{{Citation |title=Dorothea Gregory |date=2004-09-23 |url=http://www.oxforddnb.com/view/article/65052 |work=The Oxford Dictionary of National Biography |editor-last=Matthew |editor-first=H. C. G. |place=Oxford |publisher=Oxford University Press |doi=10.1093/ref:odnb/65052 |access-date=2023-08-07 |editor2-last=Harrison |editor2-first=B.}}</ref> 1770 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਇਹ ਸਹਿਮਤੀ ਹੋਈ ਕਿ ਮੋਂਟੇਗੂ ਡੋਰੋਥੀਆ ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਲਵੇਗੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਡੋਰੋਥੀਆ ਨੇ ਉਸ ਲਈ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਹੋਣ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ। ਡੋਰੋਥੀਆ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮੋਂਟੇਗੂ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਇਕੋ-ਇਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਉਸਦਾ ਭਤੀਜਾ ਸੀ। 1775 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। 1776 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਦਾ ਅਨਾਥ ਸੀ। ਬੱਚੇ ਮੈਥਿਊ ਰੌਬਿਨਸਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰਕ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਦਾ ਵਾਰਸ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਕੋਲਾ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਮੋਂਟੇਗੂ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ £7,000 ਸੀ। (ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਕੋਲੇ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 10,000 ਪੌਂਡ ਸੀ। ਡੋਰੋਥੀਆ ਉਸ ਵੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਪਤਝਡ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਛੁੱਟੀ 'ਤੇ ਗਈ ਅਤੇ ਆਰਚੀਬਾਲਡ ਐਲੀਸਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ। 1784 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਡੋਰੋਥੀਆ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮੋਂਟੇਗੂ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਸੀ। [[ਤਸਵੀਰ:Elizabeth_Montagu_by_Wilson_Lowry_(1762-1824)_engraving_published_April_1787.jpg|left|thumb|ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੋਂਟੇਗੂ ਵਿਲਸਨ ਲੌਰੀ ਦੁਆਰਾ (1762-1824) ਲੰਡਨ, ਅਪ੍ਰੈਲ 1787 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ]] 1777 ਵਿੱਚ, ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਲੰਡਨ ਦੇ ਪੋਰਟਮੈਨ ਸਕੁਆਇਰ ਵਿੱਚ ਮੋਂਟੇਗੂ ਹਾਊਸ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ 1781 ਵਿੱਚ 99 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਲੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ 1780 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੈਂਡਲਫੋਰਡ ਪ੍ਰਾਈਰੀ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਕੈਪੇਬਿਲਿਟੀ ਬਰਾਊਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ। 25 ਅਗਸਤ 1800 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੇ ਮੋਂਟੇਗੂ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸੈਂਡਲਫੋਰਡ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। == ਕੰਮ == [[ਤਸਵੀਰ:Houghton_MS_Hyde_7_(15)_-_Montagu,_p_1.jpg|thumb|1769 ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਦੇ ਖਰਡ਼ੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਨਾ]] ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਦੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੇਖਕ ਸੀਃ ਜਾਰਜ ਲਿਟਲਟਨ ਦੇ ਡਾਇਲੌਗਜ਼ ਆਫ਼ ਦ ਡੈੱਡ (1760) ਅਤੇ ਐਨ ਐਸਸੇ ਆਨ ਦ ਰਾਈਟਿੰਗਜ਼ ਐਂਡ ਜੀਨੀਅਸ ਆਫ਼ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ (1769) ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਭਾਗ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੌਂਟਾਗੂ ਦੇ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਡਾਇਲਾਗਸ ਆਫ਼ ਦ ਡੈੱਡ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਲਡ਼ੀ ਸੀ। ਡਾਇਲਾਗ 26 ਵਿੱਚ, [[ਹਰਕੁਲੀਜ਼|ਹਰਕਿਊਲਿਸ]] ਸਦਾਚਾਰ ਦੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਡਾਇਲਾਗ 27 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਾਤਰ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮੋਪਿਸ਼, ਏਲੀਸੀਅਨ ਫੀਲਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਭਟਕਦੀ ਹੈ। ਡਾਇਲਾਗ 28 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਵਿਕਰੇਤਾ [[ਪਲੂਟਾਰਕ]] ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ। [[ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ|ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ]] ਦੇ ਲੇਖ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਕਸਪੀਯਰ ਨੂੰ ਫ੍ਰੈਂਚ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਵੋਲਟੇਅਰ]] ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧੀ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੋਂਟੇਗੂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਉਸ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ [[ਗੁਣ]] ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। == ਚਿੱਠੀਆਂ == ਮੋਂਟੇਗੂ ਆਪਣੀ ਟੋਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ, ਘਰੇਲੂ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਯਾਤਰਾ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਦਾ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਥੀਏਟਰ, ਓਪੇਰਾ, ਜਨਤਕ ਤਮਾਸ਼ੇ, ਨੈਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਵਰਗੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲੋਂ ਦੁੱਗਣੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਹਿਤ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਸਾਰਾਹ ਸਕਾਟ ਨਾਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ, [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕਾਰਟਰ]] ਅਤੇ ਗਿਲਬਰਟ ਵੈਸਟ ਸਨ। ਉਹ ਅਤੇ ਸਕਾਟ ਦੋਵੇਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਭਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਉਤਸੁਕ ਪਾਠਕ ਸਨ, [[ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੋਪ|ਪੋਪ]] ਅਤੇ [[ਜੋਨਾਥਨ ਸਵਿਫ਼ਟ|ਸਵਿਫਟ]] ਦੁਆਰਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਡ਼੍ਹਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੱਤਰ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਧਦੀ ਗਈ ਅਤੇ ਘਟਦੀ ਗਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਸਕਾਟ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕਾਰਟਰ]] ਨੂੰ ਉਸ ਤੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਚਿੱਠੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਸਨ।<ref name="Eger">{{Cite book|title=Bluestockings: Women of Reason from Enlightenment to Romanticism|last=Eger|first=Elizabeth|date=2010|publisher=Palgrave Macmillan|location=Basingstoke, England}}</ref> ਮੋਂਟੇਗੂ ਕਾਰਟਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਰਥਕ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਦੋਸਤ ਇੱਕ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗ ਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਸਦਾਚਾਰ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਕਾਰਟਰ ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਦੌਲਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਾਰੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਅਰਾਮ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ।<ref name="Myers">{{Cite book|title=The Bluestocking Circle: Women, Friendship, and the Life of the Mind in Eighteenth-Century England|last=Myers|first=Sylvia Harcstark|date=1990|publisher=Clarendon Press|location=Oxford}}</ref> ਗਿਲਬਰਟ ਵੈਸਟ ਨੇ ਧਰਮ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਰਸਮੀ ਸੰਟੈਕਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਚਿਡ਼ਚਿਡ਼ੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੁਤੰਤਰ, ਵਧੇਰੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵੱਲ ਮੁਡ਼ ਗਈ। ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਜਾਰਜ ਲਿਟਲਟਨ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਅਕਸਰ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲਿਟਲਟਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿੰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਡਾਇਲਾਗਸ ਆਫ਼ ਦ ਡੈੱਡ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੁਨਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀਃ ਉਸ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ, ਉਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਫਲਰਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਲ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=Ellis|first=Markman|date=2010|title='An Author in Form': Women Writers, Print Publication, and Elizabeth Montagu's Dialogues of the Dead.|url=https://archive.org/details/sim_elh_summer-2010_77_2/page/417|journal=ELH|volume=2|pages=417–438}}</ref> ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਰਾਜਨੇਤਾ ਵਿਲੀਅਮ ਪਲਟੇਨੀ, ਲਾਰਡ ਬਾਥ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ ਰੱਖੇ। ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ "ਸੂਡੋ-ਕੋਰਟਸ਼ਿਪ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੇਡੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਹਾਰਲੇ, ਪੋਰਟਲੈਂਡ ਦੀ ਡਚੇਸ, ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੀ ਉਮਰ ਭਰ ਦੀ ਦੋਸਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਾਥੀ ਵਿਆਹ ਦੀ ਇੱਛਾ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ-ਜੇ ਉਸ ਕੋਲ ਇੱਕ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੋਂਟੇਗੂ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।<ref name="Hill">{{Cite journal|last=Hill|first=Bridget|date=2010|title=A Tale of Two Sisters: The Contrasting Careers And Ambitions of Elizabeth Montagu And Sarah Scott|journal=[[Women's History Review]]|volume=19|issue=2|pages=215–229|doi=10.1080/09612021003633937}}</ref> ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੇ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1809 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਅਤੇ ਵਾਰਸ, ਮੈਥਿਊ ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੁਆਰਾ, 'ਦ ਲੈਟਰਜ਼ ਆਫ਼ ਮਿਸਜ਼ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ, ਉਸ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਚੋਣ ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਸਕਰਣ 1906 ਵਿੱਚ ਮੈਥਿਊ ਦੀ ਪੋਤੀ ਐਮਿਲੀ ਜੇ. ਕਲਿਮੈਂਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ, ਰੇਜੀਨਾਲਡ ਬਲੰਟ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸੋਧਿਆ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੌਂਟਾਗੂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਉੱਤੇ ਫੈਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫੈਸ਼ਨ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕੁਲੀਨਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਸਿਆਸਤ == ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਹਿਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਕੁਲੀਨ ਔਰਤ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਰਦ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਜਾਰਜ ਲਿਟਲਟਨ ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮ ਪਲਟੇਨੀ (ਬਾਥ ਮੋਂਟੇਗੂ ਦੇ ਅਰਲ) ਦੁਆਰਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਹਾਰਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ-ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਰਤੱਵ ਅਤੇ ਔਰਤ ਕੋਮਲਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਲਿੰਗ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ, ਬਿਨਾਂ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੇ।<ref>[https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc12082/m2/1/high_res_d/dissertation.pdf NEGOTIATING INTERESTS: ELIZABETH MONTAGU’S POLITICAL COLLABORATIONS WITH EDWARD MONTAGU; GEORGE, LORD LYTTELTON; AND WILLIAM PULTENEY, LORD BATH] Elizabeth Stearns Bennett, B.A., M.A. UNIVERSITY OF NORTH TEXAS December 2009 Phd Thesis</ref> == ਵਿਰਾਸਤ == ਸਵੈਨਸੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟਾਗੁ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਆਖਿਆ, ਡਿਜੀਟਲ, ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲਾ ਸੰਸਕਰਣ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟੇਗੂ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਔਨਲਾਈਨ (ਈ. ਐੱਮ. ਸੀ. ਓ.) ਮੂਲ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ, ਸਹੀ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਨੋਟਸ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ ਗਏ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਟ੍ਰਾਂਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਨਕਲਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=General Introduction from the Editor-in-Chief |url=https://emco.swansea.ac.uk/ |access-date=2024-01-26 |website=emco.swansea.ac.uk |language=en}}</ref> ਬਾਥ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਕ੍ਰੇਸੈਂਟ ਹੋਟਲ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮੋਂਟਾਗੁ 16 ਰਾਇਲ ਕਰੇਸੈਂਟ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਮੋਂਟੇਗੂ ਮਿਊਜ਼ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name=":0" /> == ਹਵਾਲੇ == 7wvsrotkmpue24v9tnu4c28sktjcr55 0 184974 750008 747736 2024-04-10T17:25:00Z InternetArchiveBot 37445 Bluelink 1 book for verifiability (20240410sim)) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Alice_Zimmern_Plaque_in_London.jpg|thumb|ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਐਲਿਸ ਜ਼ਿਮਰਨ ਪਲੇਕ]] '''ਐਲਿਸ ਲੂਇਸਾ ਥੀਓਡੋਰਾ ਜ਼ਿਮਰਨ''' (22 ਸਤੰਬਰ 1855-22 ਮਾਰਚ 1939) ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਅਤੇ ਵੋਟ ਅਧਿਕਾਰਵਾਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। == ਮੁੱਢਲੇ ਸਾਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਜ਼ਿਮਰਨ ਦਾ ਜਨਮ ਪੋਸਟਰਨ ਸਟ੍ਰੀਟ, [[ਨੌਟਿੰਘਮ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਯਹੂਦੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ, ਲੇਸ ਵਪਾਰੀ ਹਰਮਨ ਥੀਓਡੋਰ ਜ਼ਿਮਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤ''ਨੀ'' ਐਂਟੋਨੀਆ ਮੈਰੀ ਥੇਰੇਸ ਰੇਜੀਨਾ ਜ਼ਿਮਰਨ, ਨੀ ਲਿਓ, ਹੈਮਬਰਗ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿੰਡਿਕ, ਕਾਰਲ ਲਿਓ ਦੀ ਭੈਣ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ।<ref name=":0">[ODNB entry: http://www.oxforddnb.com/view/article/38621 Retrieved 25 March 2011. Subscription required.]</ref><ref>{{Cite book|title=Zimmern, Helen, ODNB|last=Creffield|first=C. A.|publisher=Oxford University Press|year=2004|isbn=|location=|pages=}}</ref> ਐਲਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਹੈਲਨ ਜ਼ਿਮਰਨ ਨਾਲ ਯੂਰਪੀਅਨ ਨਾਵਲਾਂ (1880 ਅਤੇ 1884) ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ ਅੰਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਖੰਡਾਂ 'ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਲਫਰੈਡ ਐਕਹਾਰਡ ਜ਼ਿਮਰਨ ਉਸ ਦਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਐਲਿਸ ਜ਼ਿਮਰਨ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਬੈਡਫੋਰਡ ਕਾਲਜ, ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਹ 1881 ਵਿੱਚ ਗਿਰਟਨ ਕਾਲਜ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਪਡ਼੍ਹਨ ਲਈ ਦਾਖਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਜੈਨੇਟ ਕੇਸ ਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਰਾਮੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ 1883 ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟਰਾ ਦੇ ਕਾਲਜ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਵਰਜੀਨੀਆ ਵੁਲਫ਼|ਵਰਜੀਨੀਆ ਵੁਲਫ]] ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ, "ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਕਿ ਸਿਰਫ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਯੂਨਾਨੀ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ"।<ref>{{Cite journal|last=Alley|first=Henry M.|date=1982|title="A Rediscovered Eulogy: Virginia Woolf's 'Miss Janet Case: Classical Scholar and Teacher.'"|url=https://archive.org/details/sim_twentieth-century-literature_fall-1982_28_3/page/290|journal=Twentieth Century Literature|volume=28|issue=3|pages=290–301|doi=10.2307/441180|jstor=441180}}</ref><ref name=":0">[ODNB entry: http://www.oxforddnb.com/view/article/38621 Retrieved 25 March 2011. Subscription required.]</ref> 1888-1894 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਟੂਨਬ੍ਰਿਜ ਵੇਲਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ (1888-1891) ਸਮੇਤ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਪਡ਼ਾਈ ਕੀਤੀ।[2]<ref name=":0" /> == ਕੈਰੀਅਰ == ਪਡ਼੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਜ਼ਿਮਰਨ ਨੇ 1887 ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨਜ਼ ਆਫ਼ ਮਾਰਕਸ ਔਰੇਲੀਅਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਐਡੀਸ਼ਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਹਿਊਗੋ ਬਲੂਮਨਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਸੀ (1893) ਅਤੇ ਪੋਰਫ਼ੀਰੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦਃ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮਾਰਸੇਲਾ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ (1896) । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ ਉੱਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ (ਯੰਗ ਰੀਡਰਜ਼ ਲਈ ਯੂਨਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸ, 1895, ਓਲਡ ਟੇਲਜ਼ ਫਰੌਮ ਗ੍ਰੀਸ, 1897 ਅਤੇ ਰੋਮ (ਓਲਡ ਟੇਲਸ ਫਰੌਮ ਰੋਮ, 1906) ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਈ ਵਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਛਾਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਛੇ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ''ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ'' ਵਿੱਚ ''ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਯੂਨਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸ'' ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।<ref>[http://www.web-books.com/Classics/ON/B1/B1123/10MB1123.html "Orpheus. Adapted by Alice Zimmern", excerpt from ''Old Tales from Greece''.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303165811/http://www.web-books.com/Classics/ON/B1/B1123/10MB1123.html|date=2016-03-03}} Vol. 14, 1903, 869 pp. Retrieved 25 March 2011.</ref> ਸੰਨ 1893 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਚਾਰ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਲਕ੍ਰਿਸਟ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਨਃ ਮਿਸ ਏ. ਬਰਾਮਵੈਲ, ਬੀ. ਐਸ. ਸੀ., ਕੈਂਬਰਿਜ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ, ਮਿਸ ਐਸ. ਏ. ਬਰਸਟਲ, ਬੀ. ਏ., ਨਾਰਥ ਲੰਡਨ ਕਾਲਜੀਏਟ ਸਕੂਲ ਫਾਰ ਗਰਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਸਟ੍ਰੈਸ, ਮਿਸ ਐਚ. ਐਮ. ਹਿਊਜ਼, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਕਾਰਡਿਫ਼ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਮਿਸ ਮੈਰੀ ਹੰਨਾਹ ਪੇਜ, ਸਕਿਨਰਜ਼ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਫਾਰ ਗਰਲਸ, ਸਟੈਮਫੋਰਡ ਹਿੱਲ ਦੀ ਹੈੱਡ ਮਿਸਟ੍ਰੈਸ। ਹਰੇਕ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ £100 ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=saFJAAAAIAAJ&q=Miss+H.+M.+Hughes,+Lecturer+Education+University+College,+Cardiff&pg=PP8|title=Methods of Education in the United States|last=Zimmern|first=Alice|date=1894|publisher=Swan Sonnenschein & Company|language=en}}</ref> ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ''ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਢੰਗ'' (1894) ਆਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸਕੂਲ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਕਲਾਸਿਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਿਖਤੀ ਕੰਮ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਇੱਕ ਮਾਡ਼ੇ ਮਿਆਰ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਸਨ।<ref>[http://www.onread.com/book/methods-of-education-in-the-united-states-microform-34121/ ''Methods of Education in the United States''] available online. Retrieved 25 March 2011.</ref> ਜ਼ਿਮਰਨ ਨੇ 1894 ਵਿੱਚ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਕਲਾਸਿਕਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਡ਼੍ਹਾਉਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਹ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵੂਮੈਨ ਸਫ਼ਰੇਜ ਇਨ ਮੈਨੀ ਲੈਂਡਜ਼ (1909) ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰੇਜ ਅਲਾਇੰਸ ਦੀ ਚੌਥੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ (1898) ਨੇ ਜ਼ਿਮਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਪਹਿਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ "ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਗੂਡ਼੍ਹਾ... ਸੰਬੰਧ" ਨੋਟ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਲੀਲਾਂ ਦਰਮਿਆਨੀ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਹਨ, ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਤਵਾਦੀ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਵੋਟ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ "ਦਿਨ ਦਾ ਸਵਾਲ" ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮੰਨਦੀ ਹੈ।<ref>Lissenden Gardens centenary site. [http://lissendengardens.com/lissenden-centenary/famous-people/alice-zimmern Retrieved 25 March 2011.]</ref> ਜ਼ਿਮਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੋਜ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਰੀਡਿੰਗ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਐਡੀਥ ਬਲੈਂਡ, [[ਏਲੀਨੋਰ ਮਾਰਕਸ|ਐਲਨੋਰ ਮਾਰਕਸ]] ਅਤੇ ਬੀਟਰਿਸ ਪੋਟਰ ਵਰਗੇ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਫੈਬੀਅਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁਡ਼ੀ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>[http://goliath.ecnext.com/coms2/gi_0199-2611629/Women-in-the-British-Museum.html Retrieved 25 March 2011.]</ref> ਜ਼ਿਮਰਨ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਮਾਂਡ ਅਤੇ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ''ਮੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ. ''ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰਾਜ ਅੰਦੋਲਨ (1912) ਪਾਲ ਕਾਜੁਸ ਵਾਨ ਹੋਸਬਰੋਚ ਦੇ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਜੈਸੂਇਟ (1911) ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਰੱਬ ਅਤੇ ਹੀਰੋਜ਼ (1907) ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ।<ref>For bibliographical details, see the British Library catalogues: [http://catalogue.bl.uk/F/E8JHYTAND16I5GGNLCFMN5V9L2S78181AS2AX2SK4LQDVE29SS-36564?func=file&file_name=find-b Retrieved 25 March 2011.] For a full list see Joanne Shattock, ''The Cambridge Bibliography of English Literature 1800-1900'' (Cambridge: Cambridge UP, 1999).</ref> ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈਮਪਸਟੇਡ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸੀ, ਜ਼ਿਮਰਨ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਵਾਦ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੀ ਰਹੀ।<ref>The blue plaque on her house, pictured here, describes her as a "pioneering advocate for women's education and suffrage": [https://www.geograph.org.uk/photo/639225 Retrieved 25 March 2011.]</ref> ਉਸ ਦਾ ਆਖਰੀ ਕੰਮ ਟੇਕ ਆਇਓਨੇਸਕੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿ ਓਰੀਜਿਨਜ਼ ਆਫ਼ ਦ ਵਾਰ (1917) ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਸੀ। ਉਹ ਅਣਵਿਆਹੀ ਸੀ ਅਤੇ 22 ਮਾਰਚ 1939 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ, 45 ਕਲੇਵਡਨ ਮੈਨਸ਼ਨਜ਼, ਹਾਈਗੇਟ ਰੋਡ, ਲੰਡਨ ਵਿਖੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>ODNB entry.</ref> ਉਸ ਨੂੰ 25 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਕੈਂਟਿਸ਼ ਟਾਊਨ ਪੈਰੀਸ਼ ਚਰਚ ਵਿਖੇ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":0">[ODNB entry: http://www.oxforddnb.com/view/article/38621 Retrieved 25 March 2011. Subscription required.]</ref> ਉਸਨੇ ਕਲਾਸਿਕਸ ਵਿੱਚ ਐਲਿਸ ਜ਼ਿਮਰਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਰਟਨ ਕਾਲਜ ਨੂੰ £150 ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ।<ref>{{Cite web |title=Personal Papers of Alice Zimmern - Archives Hub |url=https://archiveshub.jisc.ac.uk/data/gb271-gcppzimmern |access-date=2021-01-23 |website=archiveshub.jisc.ac.uk}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1939]] 1lhskxoruw8hkemdsbw8wbidtm1nzw2 0 185054 750086 747897 2024-04-11T05:35:34Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸ਼ਮਾ ਅਲ ਬਸਤਕੀ''', ਅਰਬੀ: شما البستقی (ਜਨਮ 1996) ਦੁਬਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਮੀਰਾਤ ਕਵੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਅਲ ਬਸਤਾਕੀ ਨੇ ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਤੋਂ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਅਨਵਰ ਗਰਗਸ਼ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਕੂਟਨੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਜੀਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਲੂਵਰ ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਜਦੂਤ ਵੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਅਲ ਬਸਤਾਕੀ ਨੇ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਨੈਟਵਰਕ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਾਰਾ ਕੁਲੈਕਟਿਵ, ਬਿਨਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦਫਤਰ ਮਹਿਲਾ ਕਰੀਏਟਿਵ ਨੈਟਵਰਕ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ "ਬੈਤ ਲਾ ਬੈਤ" ਲਈ ਏ. ਡੀ. ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫ. ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਸ਼ ਅਸਿੰਪਟਟ ਜਰਨਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਪਾਨ, ਤਾਈਵਾਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਡ਼ਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਦ ਸਪੈਰੋਜ਼ ਆਰ ਵੇਟਿੰਗ' ਅਤੇ 'ਵੀਟੋ ਆਨ ਦ ਫੈਮੀਨਾਈਨ ਨੂਨ' ਹਾਰਵਰਡ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਰਿਵਿਊ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। == ਜੀਵਨੀ == ਅਲ ਬਸਤਾਕੀ ਦਾ ਜਨਮ 1996 ਵਿੱਚ [[ਦੁਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite web |date=5 January 2017 |title=My UAE: Shamma Al Bastaki is a triple threat with plenty of ambitions |url=https://www.thenationalnews.com/lifestyle/family/my-uae-shamma-al-bastaki-is-a-triple-threat-with-plenty-of-ambitions-1.640757 |access-date= |website=The National}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |title=Shamma Al Bastaki – UAE Unlimited |url=http://uaeunlimited.org/poets/shamma-al-bastaki/ |access-date=15 September 2021 |language=en-US}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪੋਰਟਲ ਕੈਂਪਸ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਵਿਖੇ ਸਮਾਜਿਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਨੀਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣੀ ਵਿੱਚ ਦੋਹਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਲੂਵਰ ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਉੱਤੇ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੈਨੀ ਹੋਲਜ਼ਰ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਲੇਖ 'ਰੀਥਿੰਕਿੰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਲਿਟੀ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਸਾਲ ਐੱਨ. ਵਾਈ. ਯੂ. ਦੇ 'ਮਿਊਜ਼ੀਅਮਜ਼ ਇਨ ਏ ਗਲੋਬਲ ਕੰਟੈਕਸਟ' ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਪਡ਼ਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਕਵੀ, ਉਸ ਨੇ ਸੈਂਕਡ਼ੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਪੂਰਾ ਖੰਡ 'ਹਾਊਸ ਟੂ ਹਾਊਸ ਬਿਟ ਲਿਬਿਤ' ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਸ਼ 'ਅਸਿੰਪਟੋਟ' ਰਸਾਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name=":0" /><ref name=":2">{{Cite web |title=Shamma Al Bastaki |url=https://www.emirateslitfest.com/authors/shamma-al-bastaki/ |access-date=15 September 2021 |website=Emirates Airline Festival of Literature. |language=en |archive-date=3 ਅਗਸਤ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210803144952/https://www.emirateslitfest.com/authors/shamma-al-bastaki/ |url-status=dead }}</ref>ਨਸਲੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦਾ ਤਿੰਨ-ਖੰਡਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੁਬਈ ਕ੍ਰੀਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮੌਖਿਕ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾਤਮਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=To Learn the Wider World: The Summer 2021 Educator's Guide – Asymptote Blog |url=https://www.asymptotejournal.com/blog/2021/08/02/to-learn-the-wider-world-the-summer-2021-educators-guide/#more-27212 |access-date=15 September 2021 |language=en}}</ref> ਉਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦਫਤਰ ਮਹਿਲਾ ਕਰੀਏਟਿਵ ਨੈਟਵਰਕ ਦੀ ਉਦਘਾਟਨੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਚ. ਐਚ. ਸ਼ੇਖਾ ਮਨਾਲ ਬਿੰਤ ਮੋਨਮ ਬਿਨ ਰਸ਼ੀਦ ਅਲ ਮਕਤੂਮ ਦੁਆਰਾ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":1"/> ਉਹ 2011 ਵਿੱਚ ਫਾਤਮਾ ਅਲ ਬੰਨਾਈ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਅਮੀਰਾਤ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮੂਹ-ਬਿਨਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਇਆਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹੈ।<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite web |last=Digital |first=Traffic |title=Louvre Abu Dhabi {{!}} Spoken Art |url=https://www.louvreabudhabi.ae/en/Whats-Online/poetry/spoken-art/section-6 |access-date=15 September 2021 |website=Louvre Abu Dhabi {{!}} Spoken Art |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=12 January 2020 |title=Writing the UAE's future chapters |url=https://hadaramagazine.com/?p=3198 |access-date=15 September 2021 |website=hadaramagazine.com |language=en-US}}</ref> ਉਹ ਜੇ. ਏ. ਆਰ. ਏ. ਕੁਲੈਕਟਿਵ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਚੈਪਬੁੱਕ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨਿਊਯਾਰਕ, ਬੰਗਲੌਰ ਅਤੇ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਭੈਣ ਪ੍ਰੈੱਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚੈਪਬੁੰਕਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਲਿਖਣ ਉੱਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=11 September 2021 |title=LIVING LIFE THROUGH POETRY |url=https://www.hadaramagazine.com/?p=8975 |access-date=15 September 2021 |website=hadaramagazine.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |last=الاتحاد |first=صحيفة |date=1 February 2021 |title="جارا الإماراتية".. تجربة فنية في طباعة الكتب الشعرية |url=https://www.alittihad.ae/news/ثقافة/4161450/-جارا-الإماراتية----تجربة-فنية-في-طباعة-الكتب-الشعرية |access-date=15 September 2021 |website=صحيفة الاتحاد |language=ar-AR}}</ref> ਉਸਨੇ ਅਮੀਰਾਤ ਲਿਟਰੇਚਰ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਅਲ ਬੁਰਦਾ ਫੈਸਟੀਵਲ ਹੇ ਫੈਸਟੀਵਲ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਹੇਕਾਯਾਹਃ ਦ ਸਟੋਰੀ ਦੇ ਸਹਿ-ਕਿuਰੇਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Hay Festival |url=https://www.hayfestival.com/artist.aspx?artistid=10079 |access-date=15 September 2021 |website=www.hayfestival.com}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਲੰਡਨ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ. ਸੀ., ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਅਤੇ ਬੋਸਟਨ ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। <ref>{{Cite web |last=دبي |first=حياة الحرزي- |title=مهرجان طيران الإمارات للآداب يضيء شمعة "ما وراء الشعر" |url=https://www.emaratalyoum.com/life/culture/2021-02-01-1.1449643 |access-date=15 September 2021 |website=www.emaratalyoum.com |language=ar}}</ref> ਹਾਰਵਰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਹਾਰਵਰਡ ਅਰਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਚੇਅਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੰਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸਟੀਵਨ ਕੈਟਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਉਸ ਦੇ ਥੀਸਿਸ 'ਅਲ-ਮਜਾਜ਼: ਏ ਕਰਾਸਿੰਗ' ਨੇ ਹਾਰਵਰਡ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਿਡਲ ਈਸਟਰਨ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿਖੇ ਸਰਬੋਤਮ ਥੀਸਿਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ। ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੇ ਐਮ. ਆਈ. ਟੀ., ਟਫਟਸ ਫਲੈਚਰ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਲਾਅ ਐਂਡ ਡਿਪਲੋਮੇਸੀ, ਹਾਰਵਰਡ ਲਾਅ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਹਾਰਵਰਡ ਕੈਨੇਡੀ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਗਵਰਨਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕੋਰਸ ਕੀਤੇ। == ਪੁਰਸਕਾਰ == * ਹਾਰਵਰਡ ਸੀ. ਐੱਮ. ਈ. ਐੱਸ. ਬੈਸਟ ਥੀਸਿਸ ਅਵਾਰਡ (2022) * ਸਲਾਮਾ ਬਿੰਤ ਹਮਦਾਨ ਇਮਰਜਿੰਗ ਆਰਟਿਸਟਸ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ<ref name=":1" /> * ਏ. ਡੀ. ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫ. ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰ (2019)<ref name=":1" /> * ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟਸ ਸਰਵਿਸ ਅਵਾਰਡ (2018)<ref name=":3" /> * ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ ਅਵਾਰਡ-ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ (2016)<ref name=":0" /> * ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਮੇਲਾ (ਆਈ. ਐਸ. ਈ. ਐਫ.) ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ-ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ (2014) == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] omh3nkmpj8i48j0bseors7pqai8w1zr 0 185081 750082 747942 2024-04-11T04:54:32Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 wikitext text/x-wiki '''ਸਲਹਾ ਓਬੀਦ''' ([[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]] الصالة أبید) ਇੱਕ ਅਮੀਰਾਤ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 1988 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ "ਅਲਜ਼ਾਈਮਰਜ਼" ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ 2010 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਐਨ ਇੰਪਲੀਸੀਟਲੀ ਵ੍ਹਾਈਟ ਲਾਕ ਆਫ਼ ਹੇਅਰ" ਨੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣੀ ਲਈ ਅਲ ਓਵਾਈਸ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ। == ਜੀਵਨੀ == ਸਲਹਾ ਓਬੀਦ ਇੱਕ ਅਮੀਰਾਤ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ ਜੋ [[ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ]] ਵਿੱਚ 1988 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਰਜਾਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":0">{{Cite web |last= |first= |date=27 January 2020 |title=SHARJAH FOCUS: Which authors are coming to London Book Fair? |url=https://literature.britishcouncil.org/blog/2020/cultural-programme-authors/ |archive-url= |archive-date= |access-date=3 November 2020 |website=[[British Council]]}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ "ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਇੱਕ ਮਜ਼ਾਕ ਹੈ" ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ "ਦ ਪੋਸਟਮੈਨ ਆਫ਼ ਹੈਪੀਨੈੱਸ" ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref name=":1">{{Cite web |last= |first= |date=2019 |title=Salha Obeid |url=https://www.arabicfiction.org/en/node/1444 |archive-url= |archive-date= |access-date=3 November 2020 |website=[[International Prize for Arabic Fiction]]}}</ref> ਓਬੀਡ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਲਘੂ-ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ "ਅਲਜ਼ਾਈਮਰਜ਼" 2010 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਰਮਨ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ "ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਇੱਕ ਮਜ਼ਾਕ ਹੈ" ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਓਬੀਡ ਨੇ 2013 ਵਿੱਚ ਯੂਏਈ-ਇਟਲੀ ਐਕਸਚੇਂਜ ਸ਼ਾਰਟ ਸਟੋਰੀ ਅਵਾਰਡ, 2016 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ "ਐਨ ਇੰਪਲੀਸੀਲੀ ਵ੍ਹਾਈਟ ਲਾਕ ਆਫ ਹੇਅਰ" ਲਈ ਕਰੀਏਟਿਵ ਰਾਈਟਿੰਗ ਲਈ ਅਲ ਓਵੇਸ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ 2017 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮ ਲਈ ਯੰਗ ਅਮੀਰਾਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date=2018 |title=SALHA OBAID |url=https://2018.litfest-archives.com/authors/salha-obaid/ |archive-url= |archive-date= |access-date=3 November 2020 |website=[[Emirates Airline Festival of Literature]]}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last= |first= |date= |title=SALHA OBIED |url=https://www.emirateslitfest.com/authors/salha-obaid/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20201128222940/https://www.emirateslitfest.com/authors/salha-obaid/ |archive-date=28 ਨਵੰਬਰ 2020 |access-date=3 November 2020 |website=[[Emirates Airline Festival of Literature]] |url-status=dead }}</ref> ਓਬੀਡ ਸੋਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਦਿ ਇੰਟਲੈਕਚੁਅਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ, ਦੁਬਈ ਕਲਚਰ ਐਂਡ ਆਰਟਸ ਅਥਾਰਟੀ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਤ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਅਮੀਰਾਤ ਅਖ਼ਬਾਰ "ਅਲ ਰੋਯਾ" ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=صالحة عبيد |url=https://www.alroeya.com/author/24/1/%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A9-%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%AF |access-date=3 November 2020 |website= |publisher=الرؤية}}</ref><ref name=":2" /> == ਕੰਮ == === ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ === * "ਅਲਜ਼ਾਈਮਰਜ਼" (ਮੂਲ ਸਿਰਲੇਖ: ਅਲ ਜ਼ਹਾਇਮੇਰ 2010) * "''ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪੋਸਟਮੈਨ''" (ਮੂਲ ਸਿਰਲੇਖ: ਸਾਈ ਅਲ ਸਾਦਾ 2011) * "ਵਾਲਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੱਖ ਚਿੱਟਾ ਤਾਲਾ" (ਮੂਲ ਸਿਰਲੇਖ: ਖੌਸਲਾ ਬੈਦਾ ਬੀ ਸ਼ਕਲ ਡੈਮਨੀ 2015) * == ਪੁਰਸਕਾਰ == * '''2013''': ਯੂਏਈ-ਇਟਲੀ ਐਕਸਚੇਂਜ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ * '''2016''': ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ "ਐਨ ਇੰਪਲੀਸੀਟਲੀ ਵ੍ਹਾਈਟ ਲਾਕ ਆਫ਼ ਹੇਅਰ" ਨੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣੀ ਲਈ ਅਲ ਓਵਾਈਸ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ। * '''2017''': ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮ ਲਈ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲਿਖਣ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਈ ਯੰਗ ਅਮੀਰਾਤ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। * == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 5mdo9jb27b38ctu85l9zt8auhlbbc3h 0 185313 749995 748953 2024-04-10T14:46:52Z Komal Singh Mirpur 49916 Komal Singh Mirpur ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Komal Singh Mirpur/ਕੱਚਾ ਖਾਕਾ]] ਨੂੰ [[ਫੇਰੋਕੇ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki == ਫੇਰੋਕੇ == ਫੇਰੋਕੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਜ਼ੀਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 1930 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਘਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਬਾਹਰਵਾਰ ਫਿਰਨੀ ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂ ਘਰ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। nntosx69fvwzxo2cxm10vxtuwuwes4r 749997 749995 2024-04-10T14:52:20Z Komal Singh Mirpur 49916 wikitext text/x-wiki == [[ਫੇਰੋਕੇ]] == ਫੇਰੋਕੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਜ਼ੀਰੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 1930 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਘਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਬਾਹਰਵਾਰ ਫਿਰਨੀ ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂ ਘਰ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। b8yxx44q6zrw2qzeglbjrrhu29ku99v 750071 749997 2024-04-11T01:54:36Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki '''ਫੇਰੋਕੇ''' [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ [[ਜ਼ੀਰਾ, ਪੰਜਾਬ|ਜ਼ੀਰੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 1930 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਘਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਬਾਹਰਵਾਰ ਫਿਰਨੀ ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂ ਘਰ ਛੇਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। awgtz7otxb1gst26xsdyx8bgbkn718c 750072 750071 2024-04-11T01:55:03Z Kuldeepburjbhalaike 18176 added [[Category:ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਫੇਰੋਕੇ''' [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ [[ਜ਼ੀਰਾ, ਪੰਜਾਬ|ਜ਼ੀਰੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 1930 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮਿਡਲ ਸਕੂਲ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਘਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਬਾਹਰਵਾਰ ਫਿਰਨੀ ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂ ਘਰ ਛੇਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 49i1z8xs76wk0ze58mbo5gn3y92shdd 2 185447 749996 2024-04-10T14:46:52Z Komal Singh Mirpur 49916 Komal Singh Mirpur ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Komal Singh Mirpur/ਕੱਚਾ ਖਾਕਾ]] ਨੂੰ [[ਫੇਰੋਕੇ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਫੇਰੋਕੇ]] ku9dt37jyz597ic2zt8mf8earcds6q5 750070 749996 2024-04-11T01:53:18Z Kuldeepburjbhalaike 18176 ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲੀ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 3 185450 750005 2024-04-10T15:46:26Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=SuperWriter23}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:46, 10 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) husm3kd8s1pq9m9haguggz15mmaw2rf 3 185451 750017 2024-04-10T18:11:13Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Wiiformii}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 18:11, 10 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 5ukf4ya9wre6gm0it4e9qj9upb1k9iw 0 185452 750028 2024-04-10T20:09:33Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1195089286|Mubarak Begum (tawaif)]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki ‘‘‘ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗ਼ਮ’’’ (ਮਾਹਰੁਟੁੱਨ ਮੁਬਾਰਕ ਉਲ-ਨਿੱਸਾ ਬੇਗਮ), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਤਵਾਇਫ਼ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਖੇ ਮੁਗਲ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬਰਤਨਵੀ ਰੇਜ਼ੀਡੈਂਟ ਡੇਵਿਡ ਓਚਤੇਰਲੋਨੀ ਦੀ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਪਤਨੀ ਸੀ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਮੁਬਾਰਕ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਨੇ [[ਇਸਲਾਮ]] ਧਰਮ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਚੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ। ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਤਵਾਇਫ਼ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਕਈ ਕਵਿਤਾ ਸੂਰੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ [[ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{Cite web |last=Hazra |first=Saonli |date=29 September 2019 |title=Courtesan Contribution To Hindustani Classical Music—Lesser Told Histories |url=https://feminisminindia.com/2019/09/30/courtesan-contribution-hindustani-classical-music-histories/ |access-date=7 December 2023 |website=Feminism in India}}</ref> ਸਰ ਡੇਵਿਡ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਖੇਲ ਵਜੋਂ ਖਰੀਦਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।<ref name="fridaytimes">{{Cite news|url=https://thefridaytimes.com/22-Aug-2014/where-else-could-i-live-like-a-king|title=Where else could I live like a king?|last=Adnan|first=Ally|date=2014-08-22|work=Friday Times|access-date=2023-12-09}}</ref> ਕਥਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਪਤਨੀ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, ਦੋਵੇਂ ਬੱਚੇ ਧੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ "ਜਨਰੱਲੀ ਬੇਗਮ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਸ ਨੇ ਬਾਕੀ ਘਰ ਉੱਤੇ ਤਰਜੀਹ ਲਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/life-and-style/metroplus/article2001540.ece|title=Ochterlony and his bibis|last=R. V. Smith|date=8 May 2011|work=The Hindu|location=Chennai, India}}</ref> ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੱਜ ਕਰਨ ਲਈ ਛੁੱਟੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।<ref name="Dalrymple1">William Dalrymple, ''The Last Mughal'', p. 66</ref> ਉਸ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਫ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਸੰਗੀਤਕ ਸੁਰੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ <nowiki><i id="mwJg">ਅਤਰ</i></nowiki> ਵੀ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ|ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵਿਤਾ]] ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਹਡ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਮਸ਼ਾਇਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਤ ਭਾਗੀਦਾਰ ਸੀ।<ref name="fridaytimes">{{Cite news|url=https://thefridaytimes.com/22-Aug-2014/where-else-could-i-live-like-a-king|title=Where else could I live like a king?|last=Adnan|first=Ally|date=2014-08-22|work=Friday Times|access-date=2023-12-09}}</ref> ਮੁਗਲ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਫਰਹਤੁੱਲਾ ਬੇਗ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਸੰਮੇਲਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ।<ref>[https://www.dailypioneer.com/2020/vivacity/the-dome---s-doom.html The dome’s doom],Thursday, 23 July 2020</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਓਚਰਲੋਨੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ, ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਇੱਕ ਨਿਰੀਖਕ ਨੂੰ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ "ਸਰ ਡੇਵਿਡ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਬਣਾਉਣਾ ਜਨਰੱਲੀ ਬੇਗਮ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ।" ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਿਰੀਖਕ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, "ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਹੁਣ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਹੈ।" ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਓਚਰਲੋਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਜੋਂ ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਬੇਗਮ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਲੋਹਾਰੂ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ। ਮੁਬਾਰਕ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ, ਕੁੜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] ਕਵੀ [[ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ]] ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref name="Dalrymple1">William Dalrymple, ''The Last Mughal'', p. 66</ref> ਬੇਗਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ। ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ ਉੱਤੇ, ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ "ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ, ਉਰਫ਼ ਜਨਰਲ ਬੇਗਮ, ''ਨਿਜ਼ਾਰ'' ਅਤੇ ਖਿਲੁਤਾਂ (ਤੋਹਫ਼ੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪਡ਼ੇ) ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਨਾਲ [ਦਿੱਲੀ] ਦੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਵੈਕਕਿਲਜ਼ [ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤਾਂ] ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-ਇੱਕ ਅਸਧਾਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਜੇ ਸੱਚ ਹੈ"।<ref>Gardner papers, National Army Museum, Letter 87, p. 226, 10 August 1821</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬੇਗਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਲੇਡੀ ਓਚਰਲੋਨੀ" ਕਹਿ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ''[[ਕੁਦਸਿਯਾ ਬੇਗਮ|ਕੁਦਸੀਆ ਬੇਗਮ]]"'' ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦੇ ਕੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਰਾਟ ਦੀ ਮਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਸੀ। ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ''ਮੁਬਾਰਕ ਬਾਗ'' ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਐਂਗਲੋ-ਮੁਗਲ ਬਾਗ਼ ਮਕਬਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਣਗੌਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੋਕਡ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨੱਚਣ ਵਾਲੀ ਲਡ਼ਕੀ ਨੇ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਗਲ ਸੱਜਣ ਉਸ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਅੱਜ ਤੱਕ, ਕਬਰ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਰੰਡੀ ਕੀ ਮਸਜਿਦ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Dalrymple2">William Dalrymple, ''[[White Mughals]]'', pp. 183-184</ref> == ਮਸਜਿਦ == ਡੇਵਿਡ ਓਚਰਲੋਨੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਮਸਜਿਦ|ਰੰਡੀ ਦੀ ਮਸਜਿਦ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[https://www.cntraveller.in/story/old-delhi-randi-ki-masjid-got-name/ How Old Delhi’s Randi ki Masjid got its name],29 November 2019</ref> 1878 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਮੱਧਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਿੰਨ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>[https://theprint.in/india/masjid-dome-that-collapsed-in-old-delhi-part-of-200-yr-old-mosque-commissioned-by-a-woman/464714/ Masjid dome that collapsed in Old Delhi part of 200-yr-old mosque commissioned by a woman] The Print 20 July 2020</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] 24c2uapm545b75qsr8rxp305xg7jl03 750069 750028 2024-04-11T01:52:50Z Kuldeepburjbhalaike 18176 wikitext text/x-wiki '''ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗ਼ਮ''' (ਮਾਹਰੁਟੁੱਨ ਮੁਬਾਰਕ ਉਲ-ਨਿੱਸਾ ਬੇਗਮ), ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਤਵਾਇਫ਼ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਖੇ ਮੁਗਲ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬਰਤਨਵੀ ਰੇਜ਼ੀਡੈਂਟ ਡੇਵਿਡ ਓਚਤੇਰਲੋਨੀ ਦੀ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਪਤਨੀ ਸੀ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਮੁਬਾਰਕ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਨੇ [[ਇਸਲਾਮ]] ਧਰਮ ਅਪਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਪੂਨੇ|ਪੁਣੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਚੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਇਆ। ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਤਵਾਇਫ਼ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਕਈ ਕਵਿਤਾ ਸੂਰੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ [[ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{Cite web |last=Hazra |first=Saonli |date=29 September 2019 |title=Courtesan Contribution To Hindustani Classical Music—Lesser Told Histories |url=https://feminisminindia.com/2019/09/30/courtesan-contribution-hindustani-classical-music-histories/ |access-date=7 December 2023 |website=Feminism in India}}</ref> ਸਰ ਡੇਵਿਡ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਖੇਲ ਵਜੋਂ ਖਰੀਦਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।<ref name="fridaytimes">{{Cite news|url=https://thefridaytimes.com/22-Aug-2014/where-else-could-i-live-like-a-king|title=Where else could I live like a king?|last=Adnan|first=Ally|date=2014-08-22|work=Friday Times|access-date=2023-12-09}}</ref> ਕਥਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਪਤਨੀ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, ਦੋਵੇਂ ਬੱਚੇ ਧੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ "ਜਨਰੱਲੀ ਬੇਗਮ" ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਸ ਨੇ ਬਾਕੀ ਘਰ ਉੱਤੇ ਤਰਜੀਹ ਲਈ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/life-and-style/metroplus/article2001540.ece|title=Ochterlony and his bibis|last=R. V. Smith|date=8 May 2011|work=The Hindu|location=Chennai, India}}</ref> ਬੇਗਮ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੱਜ ਕਰਨ ਲਈ ਛੁੱਟੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।<ref name="Dalrymple1">William Dalrymple, ''The Last Mughal'', p. 66</ref> ਉਸ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮਹਫ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਸੰਗੀਤਕ ਸੁਰੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ''ਅਤਰ'' ਵੀ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ|ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵਿਤਾ]] ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਹਡ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਮਸ਼ਾਇਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਤ ਭਾਗੀਦਾਰ ਸੀ।<ref name="fridaytimes">{{Cite news|url=https://thefridaytimes.com/22-Aug-2014/where-else-could-i-live-like-a-king|title=Where else could I live like a king?|last=Adnan|first=Ally|date=2014-08-22|work=Friday Times|access-date=2023-12-09}}</ref> ਮੁਗਲ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਫਰਹਤੁੱਲਾ ਬੇਗ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਸੰਮੇਲਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ।<ref>[https://www.dailypioneer.com/2020/vivacity/the-dome---s-doom.html The dome’s doom],Thursday, 23 July 2020</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਓਚਰਲੋਨੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ, ਬੇਗਮ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਇੱਕ ਨਿਰੀਖਕ ਨੂੰ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ "ਸਰ ਡੇਵਿਡ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਬਣਾਉਣਾ ਜਨਰੱਲੀ ਬੇਗਮ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ।" ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਿਰੀਖਕ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, "ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਹੁਣ ਕੰਧਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਹੈ।" ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਓਚਰਲੋਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਜੋਂ ਪਾਲਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਬੇਗਮ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਲੋਹਾਰੂ ਦੇ ਨਵਾਬਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ। ਮੁਬਾਰਕ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ, ਕੁੜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] ਕਵੀ [[ਗ਼ਾਲਿਬ|ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ]] ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref name="Dalrymple1">William Dalrymple, ''The Last Mughal'', p. 66</ref> ਬੇਗਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ। ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ ਉੱਤੇ, ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ "ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ, ਉਰਫ਼ ਜਨਰਲ ਬੇਗਮ, ''ਨਿਜ਼ਾਰ'' ਅਤੇ ਖਿਲੁਤਾਂ (ਤੋਹਫ਼ੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪਡ਼ੇ) ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਨਾਲ [ਦਿੱਲੀ] ਦੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਵੈਕਕਿਲਜ਼ [ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਦੂਤਾਂ] ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ-ਇੱਕ ਅਸਧਾਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਜੇ ਸੱਚ ਹੈ"।<ref>Gardner papers, National Army Museum, Letter 87, p. 226, 10 August 1821</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਰੁਤਬੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬੇਗਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਮੁਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਲੇਡੀ ਓਚਰਲੋਨੀ" ਕਹਿ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ''[[ਕੁਦਸਿਯਾ ਬੇਗਮ|ਕੁਦਸੀਆ ਬੇਗਮ]]"'' ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦੇ ਕੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਰਾਟ ਦੀ ਮਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਸੀ। ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ''ਮੁਬਾਰਕ ਬਾਗ'' ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਓਚਰਲੋਨੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਐਂਗਲੋ-ਮੁਗਲ ਬਾਗ਼ ਮਕਬਰਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਣਗੌਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੋਕਡ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨੱਚਣ ਵਾਲੀ ਲਡ਼ਕੀ ਨੇ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਗਲ ਸੱਜਣ ਉਸ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਅੱਜ ਤੱਕ, ਕਬਰ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਰੰਡੀ ਕੀ ਮਸਜਿਦ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Dalrymple2">William Dalrymple, ''[[White Mughals]]'', pp. 183-184</ref> == ਮਸਜਿਦ == ਡੇਵਿਡ ਓਚਰਲੋਨੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਮੁਬਾਰਕ ਬੇਗਮ ਮਸਜਿਦ|ਰੰਡੀ ਦੀ ਮਸਜਿਦ]] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[https://www.cntraveller.in/story/old-delhi-randi-ki-masjid-got-name/ How Old Delhi’s Randi ki Masjid got its name],29 November 2019</ref> 1878 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਮੱਧਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਤਿੰਨ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>[https://theprint.in/india/masjid-dome-that-collapsed-in-old-delhi-part-of-200-yr-old-mosque-commissioned-by-a-woman/464714/ Masjid dome that collapsed in Old Delhi part of 200-yr-old mosque commissioned by a woman] The Print 20 July 2020</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] 56pi5h7wl3g35540favmh71tjkn9uoa 3 185453 750048 2024-04-11T00:09:12Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=TDL inhabitant}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 00:09, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) tb7vbnwl347c64cx4aiymau7lel23mn 3 185454 750051 2024-04-11T01:20:32Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Joaquim Moura-Costa}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:20, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) t5l9njzznqo5e37tihpd6hcemsa1soo 3 185455 750068 2024-04-11T01:52:18Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Pug.stonks}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:52, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) mt3g43bnj8w48entmv4yrj6pvsqov5a 3 185456 750074 2024-04-11T02:12:40Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Bygh ty}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:12, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) tdje6deg6lisgxbzqm1qqpzglrtogna 0 185457 750091 2024-04-11T06:42:26Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "'''ਫੂਸ ਮੰਡੀ''' ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ: * [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਮਾਨਸਾ]] * [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਬਠਿੰਡਾ]] {{Disamb}}" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki '''ਫੂਸ ਮੰਡੀ''' ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ: * [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਮਾਨਸਾ]] * [[ਫੂਸ ਮੰਡੀ, ਬਠਿੰਡਾ]] {{Disamb}} dumlsapxelizvqy771y9m21t45ofyri 3 185458 750097 2024-04-11T07:17:10Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Neil Bahubali}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:17, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 3mfea2luitv4udatd2oqgpv9xyr6el4 3 185459 750107 2024-04-11T08:30:48Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Harry0012}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:30, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) 9c41uhzh27qqatp6w5imwhpdyag1b55 3 185460 750109 2024-04-11T08:50:47Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Aliwxz}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:50, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) qnpchwwa1xgykowiude3r3840au7mpz 10 185461 750158 2024-04-11T10:49:02Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Documentation subpage}} * When this template is [[Wikipedia:Transclusion|transcluded]], the texts within square brackets will either not appear or be replaced accordingly. ===Usage=== <syntaxhighlight lang="wikitext"> {{Collapsible lists option | expandedname = <!--(see below)--> | listnames = | example = <!--(one of the listnames)--> | default = <!--("all" or a listname, if either set to be shown)--> }} </syntaxhighlight> Paramet..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} * When this template is [[Wikipedia:Transclusion|transcluded]], the texts within square brackets will either not appear or be replaced accordingly. ===Usage=== <syntaxhighlight lang="wikitext"> {{Collapsible lists option | expandedname = <!--(see below)--> | listnames = | example = <!--(one of the listnames)--> | default = <!--("all" or a listname, if either set to be shown)--> }} </syntaxhighlight> Parameters ''expandedname'', ''example'' and ''default'' are optional. If the template featuring the collapsible lists already makes use of its first unnamed parameter –&nbsp;see, for example, {{tl|Labor}}&nbsp;– use <span style="padding:0 0.5em;font-family:monospace;font-size:115%;"><nowiki>|expandedname=required</nowiki></span> with {{braces|Collapsible lists option}} (i.e. <span style="font-family:monospace;font-size:115%;">{{braces|<nowiki>Collapsible lists option |expandedname=required |…</nowiki>}}</span>) to suppress the "or, if enabled,&nbsp;…" portions of the text above. ===See also=== * {{tl|Collapsible option}} * {{tl|Collapsible sections option}} * {{tl|Sidebar with collapsible lists}} * [[Help:Collapsing]] <includeonly>{{basepage subpage|[[Category:Wikipedia metatemplates]][[Category:Documentation shared content templates]]}}</includeonly> cvevl0jv1ogsdnpi46nmr1oxbmjjnar 3 185462 750159 2024-04-11T10:49:08Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Baptiste de Lusignan}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:49, 11 ਅਪਰੈਲ 2024 (UTC) s4e5ap135fx4sfehg8cb161iurll6n0 10 185463 750161 2024-04-11T10:50:17Z Kuldeepburjbhalaike 18176 "{{Documentation subpage}} <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> {{High-use|demo={{ROOTPAGENAME}}}} ==Purpose== This template has two functions: # To provide correct formatting of film release dates and their locations within {{tl|Infobox film}}. A citation for each date/location may also be supplied. # To automatically categorize films according to their first release date. ==Usage== This template is intended to supply a result to..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki {{Documentation subpage}} <!-- EDIT TEMPLATE DOCUMENTATION BELOW THIS LINE --> {{High-use|demo={{ROOTPAGENAME}}}} ==Purpose== This template has two functions: # To provide correct formatting of film release dates and their locations within {{tl|Infobox film}}. A citation for each date/location may also be supplied. # To automatically categorize films according to their first release date. ==Usage== This template is intended to supply a result to the {{para|released}} parameter of {{tl|Infobox film}}. The template adds <code>Category:YYYY films</code> where YYYY is the year of first release, as well as <code>[[:Category:Upcoming films]]</code> for films that have not reached their first release yet. Please note that <code>Category:YYYY films</code> will only be added if the category exists, and that if only the year is included as the release date, the film is considered to be "upcoming" during that entire year. The television equivalents of these categories (<code>Category:YYYY television films</code> and <code>[[:Category:Upcoming television films]]</code>) are used when the {{para|TV}} parameter is set for use on television film articles. ==Syntax== This template allows up to five release dates/locations, but normally no more than two are needed. Please see [[WP:FILMRELEASE]] for a full explanation. ===One release date only=== * {{tlx|Film date|year|month|day|location|ref1{{=}}<nowiki><ref name="xxxxx" /></nowiki>}} If no <code>location</code> is specified, <code>month</code> and <code>day</code> may be omitted. If <code>location</code> is specified, then <code>month</code> and <code>day</code> {{em|must}} be supplied, though they may be left blank or empty if not known; {{para|ref1}} is an optional parameter allowing a named reference ("xxxxx") to be used to verify the date/location of the release. ===More than one release date=== * {{tlx|Film date|year1|month1|day1|location1|ref1{{=}}<nowiki><ref name="xxxxx" /></nowiki>|year2|month2|day2|location2|ref2{{=}}<nowiki><ref name="yyyy" /></nowiki>}} and similarly for up to five dates/locations. In this case, all the <code>year</code>, <code>month</code>, <code>day</code> and <code>location</code> parameters, except the last, must be supplied, but as before, <code>month</code> and <code>day</code> may be left empty or blank if not known. Note that {{para|ref1}}, {{para|ref2}}, etc. are optional named parameters, and either may be omitted without affecting the other parameters. ===Examples=== {{tlx|Film date|1993}} returns:<br />{{Film date|1993}} {{tlx|Film date|1993|02}} returns:<br />{{Film date|1993|02}} {{tlx|Film date|1993|02|24}} returns:<br />{{Film date|1993|02|24}} {{tlx|Film date|1993|February|24}} returns:<br />{{Film date|1993|February|24}} {{tlx|Film date|1993|02|24||2008|03}} returns:<br />{{Film date|1993|02|24||2008|03}} {{tlx|Film date|1993|02|24|Latvia}} returns:<br />{{Film date|1993|02|24|Latvia}} {{tlx|Film date|1993|02|24||2008|03|23}} returns:<br />{{Film date|1993|02|24||2008|03|23}} ===Optional parameters=== * '''df''' can be set to "y" or "yes" to display the day before the month. Default is month before day. {{tlx|Film date|1993|02|24|df{{=}}y}} returns:<br />{{Film date|1993|02|24|df=y}} {{tlx|Film date|1993|02|24|Latvia|df{{=}}y}} returns:<br />{{Film date|1993|02|24|Latvia|df=y}} * '''fy''' can be set to override the automatic category. For example: {{tlx|Film date|1993|02|24||2008|03|23}} uses the category {{cl|1993 films}} {{tlx|Film date|1993|02|24||2008|03|23|fy{{=}}2008}} uses the category {{cl|2008 films}}. * '''TV''' is to be used for television films. It sorts films into <code><nowiki>[[Category:YYYY television films]]</nowiki></code> in place of <code><nowiki>[[Category:YYYY films]]</nowiki></code>. Set <code>TV=y</code> or <code>TV=yes</code> to do this. * '''ref1''', '''ref2''', '''ref3''', '''ref4''', '''ref5''' are used to supply named references. See above for detail. ==Technical notes== Do not use any of the following markup in front of this template: <code>: * #</code>. Doing so will cause HTML errors. See [[MOS:INDENT]] for more guidance. This template uses {{tl|Start date}} to handle the hard work of date formatting, and {{tl|Plainlist}} to format list items as recommended for use within infoboxes. ; {{nowiki template demo|output=nowiki+|code=<nowiki>{{Film date|2001|1|28|location1|2002|2|28|location2}}</nowiki>}} ===TemplateData=== <templatedata> { "params": { "1": { "label": "Release year 1", "type": "number", "required": true }, "2": { "label": "Release month 1", "suggested": true }, "3": { "label": "Release day 1", "type": "number", "suggested": true }, "4": { "label": "Release location 1", "description": "First location where the film was released", "type": "content", "suggested": true }, "5": { "label": "Release year 2" }, "6": { "label": "Release month 2" }, "7": { "label": "Release day 2" }, "8": { "label": "Release location 2" }, "9": {}, "10": {}, "11": {}, "12": {}, "13": {}, "14": {}, "15": {}, "16": {}, "17": {}, "18": {}, "19": {}, "20": {}, "demospace": {}, "TV": { "description": "Set to yes to apply TV categories", "type": "boolean" }, "fy": { "label": "Category film year", "description": "Sets the film year to be used in categorization", "type": "number" }, "df": { "label": "Day first?", "description": "Set to yes to display the day before the month", "type": "boolean" }, "ref1": { "label": "Reference 1", "description": "Reference for the film's first release date", "type": "content" }, "ref2": { "label": "Reference 2", "description": "Reference for the film's second release date", "type": "content" }, "ref3": {}, "ref4": {}, "ref5": {} }, "description": "Displays information about a film's release date", "format": "inline" } </templatedata> == Tracking == Tracking use of the {{para|fy}} parameter, which overrides the automatic categorisation by year: * {{clc|Category:Template film date with category override}} Tracking by number of release dates: * {{clc|Category:Template film date with 1 release date}} * {{clc|Category:Template film date with 2 release dates}} * {{clc|Category:Template film date with 3 release dates}} * {{clc|Category:Template film date with 4 release dates}} * {{clc|Category:Template film date with 5 release dates}} Total by-release-date: '''{{formatnum:{{#expr: <!-- --> {{PAGESINCATEGORY:Template film date with 1 release date|R}} +<!-- --> {{PAGESINCATEGORY:Template film date with 2 release dates|R}} +<!-- --> {{PAGESINCATEGORY:Template film date with 3 release dates|R}} +<!-- --> {{PAGESINCATEGORY:Template film date with 4 release dates|R}} +<!-- --> {{PAGESINCATEGORY:Template film date with 5 release dates|R}}<!-- -->}}<!-- -->}}''' <small>{{Purge page|''Purge page to update totals''}}</small> ==See also== * {{tlx|Start date}} * {{tlx|Nowrap}} * {{tlx|Small}} <includeonly>{{Sandbox other|| [[Category:Film templates]] }}</includeonly> gr5o622jze7jr1odhwvl3hijkhdja44 0 185464 750163 2024-04-11T10:57:23Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Redirected page to [[ਰਾਮਾਨੁਜ]] wikitext text/x-wiki #redirect[[ਰਾਮਾਨੁਜ]] r3yuog3wclr01xk7iwkmhqm1rebg46r 0 185465 750172 2024-04-11T11:43:17Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਚਪੜਚਿੜੀ ਖੁਰਦ]] ਨੂੰ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਖੁਰਦ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਖੁਰਦ]] 36yks69hg39jf88on57dnyxj5nemqsa 0 185466 750174 2024-04-11T11:43:27Z Kuldeepburjbhalaike 18176 Kuldeepburjbhalaike ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਚਪੜਚਿੜੀ ਕਲਾਂ]] ਨੂੰ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਕਲਾਂ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਚੱਪੜ ਚਿੜੀ ਕਲਾਂ]] hr468qng1yi6jffwjd67vuevrbp7458