ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.44.0-wmf.3 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ Topic 0 6343 773271 594006 2024-11-13T17:09:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773271 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Eurasia (orthographic projection).svg|thumbnail|ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ]] '''ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ''' {{IPAc-en|j|ʊəˈr|eɪ|ʒ|ə}} ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ [[ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਅਤੇ [[ਯੂਰਪ]] ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <ref>{{cite web|last=Nield|first=Ted|title=Continental Divide|url=http://www.geolsoc.org.uk/en/Education%20and%20Careers/Ask%20a%20Geologist/Continents%20Supercontinents%20and%20the%20Earths%20Crust/Continental%20Divide|work=Geological Society|accessdate=8 August 2012}}</ref><ref name="NatlGeo">{{cite web|url=http://help.nationalgeographic.com/customer/portal/articles/1449965-how-many-continents-are-there-|title=How many continents are there?|last=|first=|date=|website=|publisher=[[National Geographic Society]]|quote=By convention there are seven continents: [[Asia]], [[Africa]], [[North America]], [[South America]], [[Europe]], [[Australia (continent)|Australia]], and [[Antarctica]]. Some geographers list only six continents, combining [[Europe]] and [[Asia]] into Eurasia. In parts of the world, students learn that there are just five continents: Eurasia, Australia (Oceania), Africa, Antarctica, and the [[Americas]].|accessdate=27 July 2017|archive-date=16 ਜੁਲਾਈ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190716110536/https://help.nationalgeographic.com/customer/portal/articles/1449965-how-many-continents-are-there-|dead-url=yes}}</ref> ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਅਰਧਗੋਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਹੱਦ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਆਰਕਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ, ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=What is Eurasia?|url=http://geography.about.com/od/learnabouttheearth/a/What-Is-Eurasia.htm|publisher=geography.about.com|accessdate=17 December 2012|archive-date=18 ਨਵੰਬਰ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121118165606/http://geography.about.com/od/learnabouttheearth/a/What-Is-Eurasia.htm|url-status=dead}}</ref>ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਜੋਂ ਵੰਡ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮਾਜਿਕ ਘਾੜਤ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਸਪਸ਼ਟ ਭੌਤਿਕ ਵੰਡੀ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਛੇ, ਪੰਜ, ਜਾਂ ਚਾਰ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <ref name="NatlGeo"/> ਐਪਰ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਖ਼ਤਾਈ ਬਾਰੇ ਪਾਲੀਓਮੈਗਨੈਟਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਬਹਿਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। <ref>{{Cite journal|last=Pavlov|first=V.E.|year=2012|title=Siberian Paleomagnetic Data and the Problem of Rigidity of the Northern Eurasian Continent in the Post Paleozoic|url=|journal=Izvestiya, Physics of the Solid Earth|volume=48|issue=9–10|pages=721–737|via=|doi=10.1134/S1069351312080022}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Li|first=Yong-Xiang|last2=Shu|first2=Liangshu|last3=Wen|first3=Bin|last4=Yang|first4=Zhenyu|last5=Ali|first5=Jason R.|date=1 September 2013|title=Magnetic inclination shallowing problem and the issue of Eurasia's rigidity: insights following a palaeomagnetic study of upper Cretaceous basalts and redbeds from SE China|url=http://gji.oxfordjournals.org/content/194/3/1374|journal=Geophysical Journal International|language=en|volume=194|issue=3|pages=1374–1389|doi=10.1093/gji/ggt181|issn=0956-540X}}</ref> ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 52,990,000 ਵਰਗ ਕਿਮੀ² (20,846,000 ਮੀਲ²) ਜਾਂ ਧਰਤੀ ਦਾ 10.6% ਹੈ। ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ [[ਐਫਰੋ-ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ]] ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਵਿੱਚ 4.8 ਅਰਬ ਲੋਕ ਹਨ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 71% ਜਨਸੰਖਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ 60,000 ਤੋਂ 125,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਸ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ]], [[ਆਈਸਲੈਂਡ]], ਅਤੇ [[ਆਇਰਲੈਂਡ]] ਅਤੇ [[ਜਪਾਨ]], [[ਫਿਲਪੀਨਜ਼] ਅਤੇ [[ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ]] ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟਾਪੂ ਨਿਰੰਤਰ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਧਰਤ-ਪੁੰਜ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਕਸਰ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਜ਼ੀਓਗ੍ਰਾਫਿਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਇਕੋ ਮਹਾਂਦੀਪ ਹੈ।<ref name="NatlGeo"/>ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨਮਾਨੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਮਾਰਮਾਰ ਦਾ ਸਾਗਰ, ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਟਰੇਟਾਂ ਨੂੰ, ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਦੀਆਂ ਹੱਦ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਅੱਜ ਉਰਲ ਅਤੇ ਕਾਕੇਸਸ ਦੀਆਂ ਪਰਬਤੀ ਲੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਮੁੱਖ ਸੀਮਾ ਵਜੋਂ ਵਧੇਰੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਸੁਏਜ਼ ਨਹਿਰ 'ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਅਫਰੀਕਾ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਧਰਤੀ' ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੁੜਵਾਂ ਧਰਤ-ਪੁੰਜ ਬਣਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਫਰੋ-ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। <ref>{{cite book|title='continents' – ''Encyclopedia of World Geography, Volume 1''|url=https://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA215 |editor=R. W. McColl | year=2005 | publisher=Golson Books Ltd. | isbn=9780816072293 | page=215 | accessdate=26 June 2012 | quote=And since Africa and Asia are connected at the Suez Peninsula, Europe, Africa, and Asia are sometimes combined as Afro-Eurasia or Eurafrasia.}}</ref> ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਵਿਥਕਾਰ ਦੇ ਅੰਤਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਕਪੇਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਵੰਡ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਅਤੇ ਠੰਡੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੀਆਂ ਅਤਿਕਠੋਰ ਕਿਸਮਾਂ, ਉੱਚ ਅਤੇ ਘੱਟ ਵਰਖਾ ਅਤੇ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਈਕੋਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। {{Commonscat|Eurasia|ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਂਦੀਪ}} {{ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਂਦੀਪ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ]] a7jdsni77pvh79dormzpy3b3cyz017j 0 13041 773295 534204 2024-11-14T04:30:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773295 wikitext text/x-wiki {{ਅਨੁਵਾਦ}} {{Infobox film | name = ਦ ਗੁੱਡ, ਦ ਬੈਡ ਐਂਡ ਦ ਅਗਲੀ<br /><small>(Il buono, il brutto, il cattivo)</small> | editing = ਯੂਜੇਨੀਓ ਆਲਾਬੀਸੋ<br />[[ਨੀਨੋ ਬਾਰਾਗਲੀ]] | studio = Produzioni Europee Associati (PEA)<br />Arturo González Producciones Cinematográficas<br />[[Constantin Film]] <br />[[United Artists]] | distributor = ਪੀ.ਈ.ਏ. (PEA) {{small|(ਇਟਲੀ)}}<br />ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਆਰਟਿਸਟਸ {{small|(ਯੂਐੱਸ ਅਤੇ ਯੂਕੇ)}} | released = {{Film date|1966|12|15|Italy|df=y}}<!-- Do not add US release date; see WP:FILMRELEASE. --> | runtime = 177 ਮਿੰਟ | country = ਇਟਲੀ<br />ਪੱਛਮੀ ਜਰਮਨੀ<br />ਸਪੇਨ<br />ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ<ref name="The Good 2014" /> | image = Good the bad and the ugly poster.jpg | caption = ਫਰੈਡ ਓਟਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਯੂਐੱਸ ਫ਼ਿਲਮ ਪੋਸਟਰ<ref name="Otnes">{{Cite AV media | title = A Fistful of Dollars (The Christopher Fraying Archives: A Fistful of Dollars) | medium = ਬਲੂ-ਰੇ | publisher = [[Metro-Goldwyn-Mayer]] | location = ਲੌਸ ਐਂਜੇਲੇਸ, ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ | date = 1967 }}</ref> | director = [[ਸਰਜਿਓ ਲਿਉਨੇ]] | producer = [[Alberto Grimaldi]] | screenplay = [[Age & Scarpelli]]<br />[[Luciano Vincenzoni]]<br />ਸਰਜਿਓ ਲਿਉਨੇ<br />[[Sergio Donati]] {{small|(uncredited)}}<br />'''English version:'''<br />[[Mickey Knox]] | story = Luciano Vincenzoni<br />ਸਰਜਿਓ ਲਿਉਨੇ | starring = [[Clint Eastwood]]<br />[[Lee Van Cleef]]<br />[[Aldo Giuffrè]]<br />[[Mario Brega]]<br />[[Eli Wallach]] | music = [[Ennio Morricone]] | cinematography = [[Tonino Delli Colli]] | language = ਇਤਾਲਵੀ<br />ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | budget = $1.2 ਮਿਲੀਅਨ<ref>{{Cite web | url=http://www.the-numbers.com/movies/1967/0GBUG.php | publisher=The Numbers | title=The Good, the Bad and the Ugly, Box Office Information | accessdate=16 April 2012 | archive-date=7 ਜਨਵਰੀ 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20140107165313/http://www.the-numbers.com/movies/1967/0GBUG.php | url-status=dead }}</ref> | gross = $25.1 ਮਿਲੀਅਨ<ref name="GBUMojo">{{cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=goodbadandugly.htm|title=The Good, the Bad and the Ugly Domestic Total Gross|publisher=''[[Box Office Mojo]]'' |accessdate=3 September 2014}}</ref> }} '''ਦ ਗੁੱਡ, ਦ ਬੈਡ ਐਂਡ ਦ ਅਗਲੀ''' ([[ਇਤਾਲਵੀ ਬੋਲੀ|ਇਤਾਲਵੀ]]: Il buono, il brutto, il cattivo) 1966 ਦੀ ਇੱਕ ਇਤਾਲਵੀ ਕਾਲਜਈ, ਪੱਛਮੀ ਸਪੇਗੇਟੀ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਹਦਾਇਤਕਾਰ ਸਰਜਿਓ ਲਿਉਨੇ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਿੰਟ ਈਸਟਵੁੱਡ, ਲੀ ਵੈਨ ਕਲੀਫ਼ ਅਤੇ ਏਲੀ ਵੈਲਾਚ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਏਜ ਅਤੇ ਸਕਾਰਪੇਲੀ, ਲੁਸਿਆਨੋ ਵਿਨਸੇਂਜੋਨੀ ਅਤੇ ਲਿਓਨ ਨੇ ਲਿਖੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ ਜੋ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੇ ਮੁੱਖ ਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਏਨਯੋ ਮੌਰਿਕੋਨ ਨੇ ਬਣਾਇਆ। ''ਏ ਫਿਸਟਫੁਲ ਆਫ ਡਾਲਰਸ'' (1964) ਅਤੇ ''ਫ਼ਾੱਰ ਏ ਫ਼ਿਊ ਡਾਲਰਸ ਮੋਰ'' (1965) ਦੇ ਬਾਅਦ ਡਾਲਰਸ ਤਕੋਣ ਦੀ ਤੀਜੀ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ। ==ਕਹਾਣੀ== ਇਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤਿੰਨ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਹਤਿਆਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਹੈ ਜੋ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨਾਲ਼ ਪਏ ਘੜਮੱਸ, ਫ਼ਾਂਸ ਦੀਆਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ, ਅਮਰੀਕੀ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਸ਼ਿਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਗੱਡੇ ਹੋਏ ਕਫੇਡਰੇਟ ਸੋਨੇ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਤਾਲਵੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] gs2hy4n1prvkj8j7o948olgzb7z90hm 0 14675 773306 704167 2024-11-14T11:18:18Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ]] ਨੂੰ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 704167 wikitext text/x-wiki {{Infobox philosopher |region = [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] (ਹੁਣ[[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) |era = [[20th century philosophy]] |image = Iqbal.jpg |image_size = |alt = |caption = ਸਰ ਅੱਲਾਮਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ |name = ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ<br />{{Nastaliq|محمد اقبال}} |other_names = |birth_date = 9 ਨਵੰਬਰ 1877 |birth_place = [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] |death_date = [[21 ਅਪ੍ਰੈਲ]], [[1938]]) |death_place = [[ਲਾਹੋਰ]], ਪੰਜਾਬ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ |main_interests = [[ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ]], [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵਿਤਾ]] |influences = [[ਰੂਮੀ]], [[ਅਰਸਤੂ]], [[ਅਹਮਦ ਸਰਹਿੰਦੀ]], [[ਗੇਟੇ]], [[ਫਰੈਡਰਿਕ ਨੀਤਸ਼ੇ]], [[ਹੈਨਰੀ ਬਰਗਸਨ]], [[ਮੌਲਾਨਾ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ]], [[Thomas Walker Arnold]], [[ਹੀਗਲ]]{{Citation needed|date=March 2012}} |influenced = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅੰਦੋਲਨ]], [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ]], [[ਖਿਲਾਫਤ ਅੰਦੋਲਨ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ]], [[ਅਲੀ ਸਰਿਅਤੀ]], [[ਇਸਾਰ ਅਹਿਮਦ]], [[ਅਬੁਲ ਅਲਾ ਮੌਦੂਦੀ]], [[ਖਲੀਲਉਲਾ ਖਿਆਲੀ]], [[ਜਵਦਾਤ ਸਯਦ]], [[ਬਹਾਦੁਰ ਯਾਰ ਜੰਗ]] |notable_ideas = [[ਦੋ ਦੇਸ਼ ਸਿਧਾਂਤ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ]] |signature = |signature_alt = |quote = |website = http://allamaiqbal.com Allama Iqbal }} '''ਸਰ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ''' ([[ਉਰਦੂ]]: محمد اقبال ; ਜ. 9 ਨਵੰਬਰ 1877 - 21 ਅਪ੍ਰੈਲ 1938) ਅਵਿਭਾਜਿਤ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ, ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਸਨ।<ref>{{Cite web |url=http://www.aml.org.pk/AllamaIqbal.html |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2012-10-08 |archive-date=2012-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305000639/http://www.aml.org.pk/AllamaIqbal.html |dead-url=yes }}</ref> [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਦਾਦੇ ਸਹਿਜ ਸਪਰੂ ਹਿੰਦੂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤ ਸਨ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿਆਲਕੋਟ ਆ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ: ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖੁਦੀ, ਰੁਮੂਜ-ਏ-ਬੇਖ਼ੁਦੀ, ਅਤੇ ਬਾਂਗ-ਏ-ਦਾਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਪੂਰਣ [[ਤਰਾਨਾ-ਏ-ਹਿੰਦੀ]] ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। [[ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ [[ਇਰਾਨ]] ਅਤੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਉਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕਬਾਲ-ਏ-ਲਾਹੌਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਰਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਹੀ ਉਠਾਇਆ ਸੀ। 1930 ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ [[ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ]] ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਭਾਜਨ ਦੀ ਮੰਗ ਚੁੱਕੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ]] ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ (ਵਿਦਵਾਨ ਇਕਬਾਲ), ਮੁੱਫਕਿਰ-ਏ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰਕ), ਸ਼ਾਇਰ-ਏ-ਮਸ਼ਰਿਕ (ਪੂਰਬ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ) ਅਤੇ ਹਕੀਮ-ਉਲ-ਉਂਮਤ (ਉਂਮਾ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਉਰਦੂ ਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ ਸਨ। ਉਹ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਤੇ ਵਕੀਲ ਵੀ ਸਨ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਿਆਲਕੋਟ, ਲਹੌਰ,ਜਰਮਨੀ ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। == ਜੀਵਨ == [[File:Mother of Iqbal.jpg|thumb|left| ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਮਾਂ ਇਮਾਮ ਬੀਬੀ ਜਿਸ ਦੀ 9 ਨਵੰਬਰ 1914 ਨੂੰ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀਆਂ]] [[ਤਸਵੀਰ:Iqbal Youth.jpg|200px|thumbnail|right|ਬਾਲਪਣ ਵਿੱਚ ਇਕਬਾਲ]] ਇਕ਼ਬਾਲ 9 ਨਵੰਬਰ 1877 ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਆਲਕੋਟ ਚ ਜਨਮੇ। ਉਹ ਇੱਕ ਦਰਜ਼ੀ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਬਿਰਤੀ ਦੇ ਆਦਮੀ ਸਨ।<ref name="Mustansir Mir">{{cite book|title=Iqbal|first=Mustansir|last=Mir|publisher=I.B. Tauris|year=2006|isbn=1-84511-094-3}}</ref> ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਮਾਂ ਇਮਾਮ ਬੀਬੀ ਸਨਿਮਰ ਕੋਮਲ ਹਿਰਦੇ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ ਜੋ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੱਤਪਰ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। 9 ਨਵੰਬਰ 1914 ਨੂੰ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। <ref name="allamaiqbal a person">{{cite web|title=Iqbal in years|url=http://www.allamaiqbal.com/person/years/years.htm|format=PHP|accessdate=6 August 2012|archive-date=11 ਜੂਨ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120611231356/http://www.allamaiqbal.com/person/years/years.htm|url-status=dead}}</ref>I ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇੰਤਹਾ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀਆਂ। <poem>"ਕਿਸ ਕੋ ਅਬ ਹੋਗਾ ਵਤਨ ਮੇਂ ਆਹ ! ਮੇਰਾ ਇੰਤਿਜ਼ਾਰ ? ਕੌਨ ਮੇਰਾ ਖ਼ਤ ਨਾ ਆਨੇ ਸੇ ਰਹੇਗਾ ਬੇਕਰਾਰ ? ਖ਼ਾਕ ਮਰਕ਼ਦ ਪਰ ਤਿਰੀ ਲੇਕਰ ਯੇ ਫ਼ਰ੍ਯਾਦ ਆਊਂਗਾ ਅਬ ਦੁਆਏ ਨੀਮ ਸ਼ਬ ਮੇਂ ਕਿਸ ਕੋ ਮੇਂ ਯਾਦ ਆਊਂਗਾ ਉਮਰ ਭਰ ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ ਮੇਰੀ ਖ਼ਿਦਮਤ ਗਿਰ ਰਹੀ ਮੈਂ ਤਿਰੀ ਖ਼ਿਦਮਤ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਜਬ ਹੁਆ, ਤੂ ਚਲ ਬਸੀ" </poem> ਅੱਲਾਮਾ ਦੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਮੱਤਭੇਦ ਰਹੇ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ 9 ਨਵੰਬਰ 1877 ਨੂੰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਵੱਡੇ ਵਡਾਰੂ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖਿਰ ਜਾਂ ਉਨੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਹਿਜਰਤ ਕਰਕੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਆਏ ਅਤੇ ਮੁਹੱਲਾ ਖੇਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਬਾਦ ਹੋਏ। ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸਪਰੂ ਬਰਹਮਣਾ ਚੋਂ ਸਨ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਆਲਮਗੀਰ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕੀਤਾ। ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਪ ਸ਼ੇਖ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀਕ ਨੇ ਮੁਹੱਲਾ ਖਟੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਾਨ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਈਆਂ ਅਤੇ ਧੁੱਸਾਂ ਦੀ ਫ਼ਰੋਖਤ ਦਾ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸ਼ੇਖ ਗ਼ੁਲਾਮ ਮੁਹੰਮਦ ਇੱਥੇ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਪਲੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਹੋਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਚੋੜੀਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਠ ਆਏ ਜੋ ਹੁਣ ਇਕਬਾਲ ਬਾਜ਼ਾਰ ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਮਕਾਨ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ, ਮਰਦੇ ਦਮ ਤੱਕ ਇੱਥੇ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਫ਼ਾਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਇੱਕ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਮਕਾਨ ਅਤੇ ਦੋ ਦੁਕਾਨਾਂ ਖ਼ਰੀਦ ਲਈਆਂ। ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀਨਦਾਰ ਆਦਮੀ ਸਨ। ਬੇਟੇ ਲਈ ਦੀਨੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਸਿਆਲਕੋਟ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਉਲਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸੀ। ਇਕਬਾਲ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਲਾਨਾ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੁਸਨ ਦੇ ਕੋਲ ਲੈ ਗਏ। ਇੱਥੋਂ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਹੋਇਆ। ਦਸਤੂਰ ਮੁਤਾਬਕ ਕੁਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਲ ਭਰ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਵਿਦਵਾਨ ਮੌਲਾਨਾ ਸਯਦ ਮੀਰ ਹੁਸਨ ਨੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬੈਠੇ ਵੇਖ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕਿਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਹੈ। ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੇ ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਚੱਲ ਪਏ। ਦੋਨੋਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕ਼ਰੀਬੀ ਵਾਕਿਫ ਸਨ। ਮੌਲਾਨਾ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਮਦਰਸੇ ਤੱਕ ਮਹਿਦੂਦ ਨਾ ਰੱਖੇ। ਇਸ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਗਿਆਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਖਾਹਿਸ਼ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਕਬਾਲ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਵਿੱਚ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕਬਾਲ ਨੂੰ ਮੀਰ ਹਸਨ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਮਕਤਬ ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਕ਼ਰੀਬ ਹੀ ਗਲੀ ਮੀਰ ਹੁਸਾਮਉੱਦੀਨ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਉਰਦੂ, ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਅਦਬ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਗੁਜਰ ਗਏ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸਯਦ ਮੀਰ ਹੁਸਨ ਨੇ ਸਕਾਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਕਬਾਲ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਦਾਖਿਲ ਹੋ ਗਏ ਮਗਰ ਪੁਰਾਣੇ ਸਰੋਕਾਰ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਰਹੇ। ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਤਾਂ ਉਸਤਾਦ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ। ਮੀਰ ਹਸਨ ਲਈ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਸ ਇੱਕ ਮਕਸਦ ਸੀ: ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ। ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਨਿਰੀ ਕਿਤਾਬ ਖ਼ਵਾਨੀ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ। ਮੀਰ ਹਸਨ ਤਮਾਮ ਇਸਲਾਮੀ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਆਗਾਹ ਸਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗਿਆਨ ਵੀ ਚੰਗੀ ਸਮਝ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਾਹਿਤ, ਸਿਧਾਂਤ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਹਿਸਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਂਦੇ ਵਕ਼ਤ ਸਾਹਿਤਕ ਰੰਗ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਕਿ ਗਿਆਨ ਕੇਵਲ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹੋ ਕੇ ਨਾ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਸਗੋਂ ਅਹਿਸਾਸ ਬਣ ਜਾਵੇ। ਅਰਬੀ,ਫਾਰਸੀ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਜਾਰਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਸਨ। ਇੱਕ ਸ਼ੇਅਰ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਵੀਹਾਂ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਸੁਣਾ ਦਿੰਦੇ। ਮੌਲਾਨਾ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਨ ਮਗਰ ਸ਼ੌਕੀਆ ਮੁਤਾਲੇ ਦਾ ਰੁਟੀਨ ਨਹੀਂ ਤੋੜਦੇ ਸਨ। ਦਿਨ ਭਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਂਦੇ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ਗਿਰਦਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਈ ਘਰ ਆਉਂਦੇ, ਫਿਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਪਾਠ ਚੱਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਇਕਬਾਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਖ਼ੁਦ ਇਕਬਾਲ ਵੀ ਉਸਤਾਦ ਤੇ ਫ਼ਿਦਾ ਸਨ। ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਤਸ਼ਕੀਲ ਵਿੱਚ ਜੋ ਅੰਸ਼ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਾਹ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੁਹਬਤ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਹਨ। ਸਯਦ ਮੀਰ ਹਸਨ ਸਰ ਸਯਦ ਦੇ ਵੱਡੇ ਕਾਇਲ ਸਨ। ਅਲੀਗੜ ਤਹਿਰੀਕ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਹਿਤਕਰ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰ ਸਯਦ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਜੋ ਕੁਝ ਮੱਤਭੇਦਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਖਿਰ ਦਮ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਹੀ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਖੈਰ ਖ਼ਵਾਹੀ ਦੇ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਨਹਿਤ ਜਜ਼ਬੇ ਨੂੰ ਮੀਰ ਹੁਸਨ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਨੇ ਇੱਕ ਇਲਮੀ ਅਤੇ ਅਮਲੀ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ। ਇਕਬਾਲ ਸਮਝ ਬੂਝ ਅਤੇ ਜ਼ਹਾਨਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਾਣੀ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਅੱਗੇ ਸਨ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਹ ਗਿਆਨ ਧਿਆਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਮੌਜੂਦ ਸੀ ਜੋ ਪ੍ਰੋਢ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਗਰ ਉਹ ਕਿਤਾਬੀ ਕੀੜੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੇਲ ਕੁੱਦ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੋਖ਼ੀਆਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਹਾਜਰ ਜਵਾਬ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਨ। ਸ਼ੇਖ ਨੂਰ ਮੁਹੰਮਦ ਇਹ ਸਭ ਵੇਖਦੇ ਮਗਰ ਮਨਾ ਨਾ ਕਰਦੇ। ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੀਜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਪਣੱਤ ਅਤੇ ਬੇਤਕੱਲੁਫ਼ੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੇਹੱਦ ਜਰੂਰੀ ਅਤੇ ਹਿਤਕਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਇਹ ਕਿ ਇਕਬਾਲ ਦਾ ਬਚਪਨ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਅਤੇ ਆਪਮੁਹਾਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਜਰਿਆ। ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੂਫ਼ੀ ਬਾਪ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਉਸਤਾਦ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਅਤੇ ਅਕਲ ਇੱਕਮਿੱਕ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਜੋ ਇਕਬਾਲ ਵਿੱਚ ਅਹਿਸਾਸ ਅਤੇ ਸੋਚ ਦੀ ਇੱਕਸੁਰਤਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇਹੀ ਚੀਜ਼ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਬਾਪ ਦੀ ਦਿਲੀ ਅਮੀਰੀ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ ਉਸਤਾਦ ਦੇ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਤਫ਼ਸੀਲਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋ ਗਈ। ਸੋਲਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਮੈਟਰਿਕ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ, ਤਮਗ਼ਾ ਅਤੇ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਮਿਲਿਆ। ਸਕਾਚ ਮਿਸ਼ਨ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰ ਦੀਆਂ ਕਲਾਸਾਂ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁਕੀਆਂ ਸਨ ਲਿਹਾਜ਼ਾ ਇਕਬਾਲ ਨੂੰ ਐਫ਼ ਏ ਲਈ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਉਹ ਜ਼ਮਾਨਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਬਾਕਾਇਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 1895 ਵਿੱਚ ਇਕਬਾਲ ਨੇ [[ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਲਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲਿਆ। ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਵਿੱਚ ਐਮ ਏ ਕੀਤੀ। ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਕਾਲਜ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਤੋਂ ਬੀ ਏ 1907 ਵਿੱਚ ਤੇ 1908 ਵਿੱਚ ਵਕਾਲਤ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। 1907 ਵਿੱਚ ਈ ਇਕਬਾਲ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਮਿਊਨਿਖ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੀ ਐਚ ਡੀ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਆ। 1908 ਵਿੱਚ ਇਕਬਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਲਹੌਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਪਰ ਇੱਕ ਵਰੇ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਤੇ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਵਕਾਲਤ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅੰਜਮਨ ਹਿਮਾਇਤ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਜਲਸਿਆਂ ਉਹ ਨਜ਼ਮਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ। ਇਕਬਾਲ ਨੇ ੧੨੦੦੦ ਸ਼ਿਅਰ ਲਿਖੇ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ੭੦੦੦ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਨ। == ਖੁਦੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ == ਅੱਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਕੁਲ ਵਿਚਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੁਦੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਮੂਲ ਬਿੰਦੂ ਅਰਥਾਤ ਖੁਦੀ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਤੱਦ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚਤਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪੈਗੰਬਰੇ ਇਸਲਾਮ ਸੱਲਾਹੋ ਅਲੈਹੇ ਵ ਆਲੇਹੀ ਵ ਸਲਲਮ ਦਾ ਇਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਥਨ ਕਿ ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਾਲਣਹਾਰ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ, ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਖੁਦੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਗੁਣ ਦੋਸ਼ ਪਛਾਣਨਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਖੁਦੀ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂ ਛੂਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸਗੋਂ ਆਂਤਰਿਕ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਇਸਦਾ ਆਭਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੱਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਖੁਦੀ ਦੇ ਅਟਲ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਵਰਣਨ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਖੁਦੀ ਇੱਕ ਮਾਨਵੀ ਅਤੇ ਸਾਮਾਜਕ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਕ਼ਬਾਲ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ ਖੁਦੀ, ਆਤਮ-ਗਿਆਨ, ਆਪ ਦੇ ਅੰਦਰ ਝਾਕਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਚਾਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਦੀ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਆਈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਚੋਗਾ ਪੁਆਇਆ। ਅੱਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਖੁਦੀ ਦਾ ਸਥਾਨ, ਇਸਲਾਮੀ ਸਮਾਜਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਪਾਇਆ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਾਹਸ, ਸੂਰਮਗਤੀ ਅਤੇ ਈਮਾਨ ਦੀ ਰੂਹ ਫੂਕਣ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਣ ਦੋਸ਼ ਪਛਾਣਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਕ਼ਬਾਲ ਦੀ ਖੁਦੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਸੁਦ੍ਰਿੜਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਕਬਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਅਣਭਿੱਜ ਨਾ ਰਹਿਣਾ, ਬਾਹਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੀ ਮੂਲ ਸ਼ਰਤ ਹੈ। ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਵਸ਼ ਮੁਕਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੱਥ ਫੈਲਾਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਖੁਦੀ ਜਾਂ ਉਸਦਾ ਅਹਮ ਤੁੱਛ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੁਦੀ ਦੀ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ,‍ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਪ੍ਰੇਮ, ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਾਰੇ ਗੁਪਤ ਅਤੇ ਜ਼ਾਹਰ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਕਬਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖੁਦੀ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖੁਦੀ,ਜੀਵਨ ਦਾ ਧਰੁਵ ਹੈ, ਖੁਦੀ,ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਭੁਲੇਖਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਅਟਲ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰਗਿਆਈ,ਬੁਰਾਈ,ਜੋਰ ਅਤੇ ਕਮਜੋਰੀ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਹਨ। ਖੁਦੀ, ਜਿੰਨੀ ਸੁਦ੍ਰਿੜ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਸਤਿਤਵ ਦੇ ਨਿਯਮ ਵੀ ਓਨੇ ਹੀ ਬਲਵਾਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨਦਾਇਕ ਹੋਣਗੇ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਾਰਸੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ]] 9r6bh10vto3ntds2bpg3v4y2747teck 0 17361 773256 751420 2024-11-13T14:50:13Z Charan Gill 4603 773256 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | image = Sukhvir Singh Badal.jpeg | caption = | birth_date = 9 ਜੁਲਾਈ 1962 | birth_place = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] | residence =[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] | death_date = | death_place = | office = [[ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] | constituency = [[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]] | term = 2004–2009 | predecessor = [[ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]] | successor = [[ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ]] | office2 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | Chief Minister2 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | predecessor2 = [[ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | term2 = 21 ਜਨਵਰੀ 2009 – 1 ਜੁਲਾਈ 2009 | office3 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | term3 = 10 ਅਗਸਤ 2009 – Incumbent | predecessor3 = ਖ਼ੁਦ | party = [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | spouse = [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] | children = 1 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 2 ਧੀਆਂ | website = | footnotes = | website = [http://www.sukhbirbadal.com www.SukhbirBadal.com] }} '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ''' (ਜਾਂ '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ'''; ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]]ੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | title = Sukhbir Badal becomes youngest president of Shiromani Akali Dal | publisher = Punjab Newsline | date = ਜਨਵਰੀ 31, 2008 | accessdate = ਦਸੰਬਰ 1, 2012 | archive-date = 2010-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101128073903/http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | dead-url = yes }}</ref> ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਾਬਕਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਰਹੂਮ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962 ਨੂੰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ''ਦ ਲਾਅਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1980 ਤੋਂ 1984 ਵਿਚਕਾਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name='a'/><ref>{{Cite web |url=http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |title=Distinguished Alumni Panjab University |access-date=2016-12-09 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004174538/http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2017-2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2012-2017]] ru0wdatcc12q2s8su98rglamyxz2h77 773258 773256 2024-11-13T14:52:17Z Charan Gill 4603 773258 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | image = Sukhvir Singh Badal.jpeg | caption = | birth_date = 9 ਜੁਲਾਈ 1962 | birth_place = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] | residence =[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] | death_date = | death_place = | office = [[ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] | constituency = [[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]] | term = 2004–2009 | predecessor = [[ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]] | successor = [[ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ]] | office2 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | Chief Minister2 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | predecessor2 = [[ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | term2 = 21 ਜਨਵਰੀ 2009 – 1 ਜੁਲਾਈ 2009 | office3 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | term3 = 10 ਅਗਸਤ 2009 – ਫ਼ਰਵਰੀ 2017 ਤੱਕ | predecessor3 = ਖ਼ੁਦ | party = [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | spouse = [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] | children = 1 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 2 ਧੀਆਂ | website = | footnotes = | website = [http://www.sukhbirbadal.com www.SukhbirBadal.com] }} '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ''' (ਜਾਂ '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ'''; ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]]ੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | title = Sukhbir Badal becomes youngest president of Shiromani Akali Dal | publisher = Punjab Newsline | date = ਜਨਵਰੀ 31, 2008 | accessdate = ਦਸੰਬਰ 1, 2012 | archive-date = 2010-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101128073903/http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | dead-url = yes }}</ref> ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਾਬਕਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਰਹੂਮ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962 ਨੂੰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ''ਦ ਲਾਅਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1980 ਤੋਂ 1984 ਵਿਚਕਾਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name='a'/><ref>{{Cite web |url=http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |title=Distinguished Alumni Panjab University |access-date=2016-12-09 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004174538/http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2017-2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2012-2017]] q495m0v2t1dr0stni55nda370d4fe4y 773259 773258 2024-11-13T14:54:37Z Charan Gill 4603 773259 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | image = Sukhvir Singh Badal.jpeg | caption = | birth_date = 9 ਜੁਲਾਈ 1962 | birth_place = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] | residence =[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] | death_date = | death_place = | office = [[ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] | constituency = [[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]] | term = 2004–2009 | predecessor = [[ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]] | successor = [[ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ]] | office2 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | Chief Minister2 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | predecessor2 = [[ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | term2 = 21 ਜਨਵਰੀ 2009 – 1 ਜੁਲਾਈ 2009 | office3 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | term3 = 10 ਅਗਸਤ 2009 – 10 ਮਾਰਚ 2017 ਤੱਕ | predecessor3 = ਖ਼ੁਦ | party = [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | spouse = [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] | children = 1 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 2 ਧੀਆਂ | website = | footnotes = | website = [http://www.sukhbirbadal.com www.SukhbirBadal.com] }} '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ''' (ਜਾਂ '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ'''; ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]]ੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | title = Sukhbir Badal becomes youngest president of Shiromani Akali Dal | publisher = Punjab Newsline | date = ਜਨਵਰੀ 31, 2008 | accessdate = ਦਸੰਬਰ 1, 2012 | archive-date = 2010-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101128073903/http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | dead-url = yes }}</ref> ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਾਬਕਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਰਹੂਮ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962 ਨੂੰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ''ਦ ਲਾਅਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1980 ਤੋਂ 1984 ਵਿਚਕਾਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name='a'/><ref>{{Cite web |url=http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |title=Distinguished Alumni Panjab University |access-date=2016-12-09 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004174538/http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2017-2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2012-2017]] o8aht1zea79l57cja4z3g0j2kha488r 773260 773259 2024-11-13T14:59:38Z Charan Gill 4603 773260 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | image = Sukhvir Singh Badal.jpeg | caption = | birth_date = 9 ਜੁਲਾਈ 1962 | birth_place = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] | residence =[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] | death_date = | death_place = | office = [[ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] | constituency = ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term_start = 23 ਮਈ 2019 | predecessor = [[Sher Singh Ghubaya]] | constituency2 = ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term = 2004–2009 | predecessor = [[ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]] | successor = [[ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ]] | office2 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | Chief Minister2 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | predecessor2 = [[ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | term2 = 21 ਜਨਵਰੀ 2009 – 1 ਜੁਲਾਈ 2009 | office3 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | term3 = 10 ਅਗਸਤ 2009 – 10 ਮਾਰਚ 2017 ਤੱਕ | predecessor3 = ਖ਼ੁਦ | party = [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | spouse = [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] | children = 1 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 2 ਧੀਆਂ | website = | footnotes = | website = [http://www.sukhbirbadal.com www.SukhbirBadal.com] }} '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ''' (ਜਾਂ '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ'''; ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]]ੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | title = Sukhbir Badal becomes youngest president of Shiromani Akali Dal | publisher = Punjab Newsline | date = ਜਨਵਰੀ 31, 2008 | accessdate = ਦਸੰਬਰ 1, 2012 | archive-date = 2010-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101128073903/http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | dead-url = yes }}</ref> ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਾਬਕਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਰਹੂਮ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962 ਨੂੰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ''ਦ ਲਾਅਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1980 ਤੋਂ 1984 ਵਿਚਕਾਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name='a'/><ref>{{Cite web |url=http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |title=Distinguished Alumni Panjab University |access-date=2016-12-09 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004174538/http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2017-2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2012-2017]] 3np0jv7qnobp6ouy9qgulxo0ez4t1zr 773261 773260 2024-11-13T15:03:27Z Charan Gill 4603 773261 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | image = Sukhvir Singh Badal.jpeg | caption = | birth_date = 9 ਜੁਲਾਈ 1962 | birth_place = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] | residence =[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] | death_date = | death_place = | office = [[ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] | constituency = ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term_start = 23 ਮਈ 2019 | predecessor = [[Sher Singh Ghubaya]] | constituency2 = ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term2 = 1996–1999 | predecessor2 = [[ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]] | successor2 = ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | constituency1 = ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term1 = 2004–2009 | predecessor1 = ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | successor1 = [[ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ]] | office2 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | Chief Minister2 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | predecessor2 = [[ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | term2 = 21 ਜਨਵਰੀ 2009 – 1 ਜੁਲਾਈ 2009 | office3 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | term3 = 10 ਅਗਸਤ 2009 – 10 ਮਾਰਚ 2017 ਤੱਕ | predecessor3 = ਖ਼ੁਦ | party = [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | spouse = [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] | children = 1 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 2 ਧੀਆਂ | website = | footnotes = | website = [http://www.sukhbirbadal.com www.SukhbirBadal.com] }} '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ''' (ਜਾਂ '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ'''; ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]]ੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | title = Sukhbir Badal becomes youngest president of Shiromani Akali Dal | publisher = Punjab Newsline | date = ਜਨਵਰੀ 31, 2008 | accessdate = ਦਸੰਬਰ 1, 2012 | archive-date = 2010-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101128073903/http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | dead-url = yes }}</ref> ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਾਬਕਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਰਹੂਮ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962 ਨੂੰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ''ਦ ਲਾਅਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1980 ਤੋਂ 1984 ਵਿਚਕਾਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name='a'/><ref>{{Cite web |url=http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |title=Distinguished Alumni Panjab University |access-date=2016-12-09 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004174538/http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2017-2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2012-2017]] s30vkogq0gzpz139jyttftj63l8ygdx 773263 773261 2024-11-13T15:07:58Z Charan Gill 4603 773263 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder | name = ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | image = Sukhvir Singh Badal.jpeg | caption = | birth_date = 9 ਜੁਲਾਈ 1962 | birth_place = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਚੜ੍ਹਦਾ ਪੰਜਾਬ]] | residence =[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] | death_date = | death_place = | office = [[ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] | constituency = ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term_start = 23 ਮਈ 2019 | predecessor = [[Sher Singh Ghubaya]] | constituency1 = ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term1 = 2004–2009 | predecessor1 = ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | successor1 = [[ਪਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਗੁਲਸ਼ਨ]] | constituency2 = ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ | term2 = 1996–1999 | predecessor2 = [[ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]] | successor2 = ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | office3 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | Chief Minister2 = [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | predecessor2 = [[ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | term2 = 21 ਜਨਵਰੀ 2009 – 1 ਜੁਲਾਈ 2009 | office4 = ਪੰਜਾਬ ਦਾ [[ਡਿਪਟੀ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ]] | term3 = 10 ਅਗਸਤ 2009 – 10 ਮਾਰਚ 2017 ਤੱਕ | predecessor3 = ਖ਼ੁਦ | party = [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | spouse = [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] | children = 1 ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ 2 ਧੀਆਂ | website = | footnotes = | website = [http://www.sukhbirbadal.com www.SukhbirBadal.com] }} '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ''' (ਜਾਂ '''ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ'''; ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962) ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]]ੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ, ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੈ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite web | url = http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | title = Sukhbir Badal becomes youngest president of Shiromani Akali Dal | publisher = Punjab Newsline | date = ਜਨਵਰੀ 31, 2008 | accessdate = ਦਸੰਬਰ 1, 2012 | archive-date = 2010-11-28 | archive-url = https://web.archive.org/web/20101128073903/http://www.punjabnewsline.com/content/view/8203/38/ | dead-url = yes }}</ref> ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਸਾਬਕਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਰਹੂਮ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੁਲਾਈ 1962 ਨੂੰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ''ਦ ਲਾਅਰੈਂਸ ਸਕੂਲ, ਸਨਾਵਰ'' ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 1980 ਤੋਂ 1984 ਵਿਚਕਾਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥ-ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਐੱਮ.ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref name='a'/><ref>{{Cite web |url=http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |title=Distinguished Alumni Panjab University |access-date=2016-12-09 |archive-date=2011-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111004174538/http://alumni.puchd.ac.in/distinguished-alumni.php |dead-url=yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2017-2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ 2012-2017]] ba8eq2hogpxwye8euql5gq4eljjd77s 0 22215 773272 767773 2024-11-13T17:10:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773272 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਮੁਦਰਾ | currency_name = ਯੂਰੋ<br/>Euro[[Image:Euro symbol.svg|center|40px]] | currency_name_in_local = ευρώ <small>{{gr icon}} евро <small>{{bg icon}} | image_1 = Euro-Banknoten es.jpg | image_title_1 = ਯੂਰੋ ਦੇ ਨੋਟ | iso_code = EUR (num. 978) | using_countries = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = {{flagicon|ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ}} [[ਯੂਰੋਜੋਨ]] (20) |{{Flagu|ਆਸਟਰੀਆ}}|{{Flagu|ਬੈਲਜੀਅਮ}}|{{Flagu|ਕ੍ਰੋਏਸ਼ੀਆ}}|{{Flagu|ਸਾਈਪ੍ਰਸ}}<ref group="note">[[ਉੱਤਰੀ ਸਾਈਪ੍ਰਸ]] ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਜੋ [[ਤੁਰਕੀ ਲੀਰਾ]] ਵਰਤਦਾ ਹੈ</ref>|{{Flagu|ਇਸਤੋਨੀਆ}}|{{Flagu|ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ}}|{{Flagu|ਫ਼ਰਾਂਸ}}<ref group="note">Including [[overseas department]]s</ref>|{{Flagu|ਜਰਮਨੀ}}|{{Flagu|ਯੂਨਾਨ}}|{{Flagu|ਆਇਰਲੈਂਡ}}|{{Flagu|ਇਟਲੀ}}<ref group="note">ਕਾਂਪਿਓਨ ਦੀਤਾਲੀਆ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਜੋ [[ਸਵਿਸ ਫ਼ਰੈਂਕ]] ਵਰਤਦਾ ਹੈ।</ref>|{{Flagu|ਲਾਤਵੀਆ}}|{{Flagu|ਲਿਥੁਆਨੀਆ}}|{{Flagu|ਲਕਸਮਬਰਗ}}|{{Flagu|ਮਾਲਟਾ}}||{{Flagu|ਨੀਦਰਲੈਂਡ}}<ref group="note">ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਯੂਰਪੀ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂਰੋ ਵਰਤਦਾ ਹੈ।The [[Caribbean Netherlands]] introduced the [[United States dollar]] in 2011. [[Curaçao]], [[Sint Maarten]] and [[Aruba]] have their own currencies, which are pegged to the dollar.</ref>|{{Flagu|ਪੁਰਤਗਾਲ}}|{{Flagu|ਸਲੋਵਾਕੀਆ}}|{{Flagu|ਸਲੋਵੇਨੀਆ}}|{{Flagu|ਸਪੇਨ}} }} {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਤੋਂ ਬਾਹਰ (8) |{{Flagu|ਅੰਡੋਰਾ}}<ref>{{cite journal|url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2011:369:0001:0013:EN:PDF |title=Monetary Agreement between the European Union and the Principality of Andorra|date=17 December 2011|accessdate=2012-09-08|journal=[[Official Journal of the European Union]]|archive-date=2012-06-26|archive-url= https://www.webcitation.org/68i2UZgim?url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2011:369:0001:0013:EN:PDF |dead-url=yes}}</ref> |{{Flagu|ਮੋਨਾਕੋ}}<ref group="note">{{cite web |url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2002:142:0059:0073:EN:PDF |title=By monetary agreement between France (acting for the EC) and Monaco |accessdate=30 May 2010 |archive-date=25 August 2013 |archive-url= https://web.archive.org/web/20130825185516/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2002:142:0059:0073:EN:PDF |dead-url=yes}}</ref> |{{Flagu|ਸੈਨ ਮਰੀਨੋ}}<ref group="note">{{cite web |url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2001:209:0001:0004:EN:PDF |title=By monetary agreement between Italy (acting for the EC) and San Marino |accessdate=30 May 2010 |archive-date=25 August 2013 |archive-url= https://web.archive.org/web/20130825201219/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2001:209:0001:0004:EN:PDF |dead-url=yes}}</ref> |{{Flagu|ਵੈਟੀਕਨ ਸਿਟੀ}}<ref group="note">{{cite web |url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2001:299:0001:0004:EN:PDF |title=By monetary agreement between Italy (acting for the EC) and Vatican City |accessdate=30 May 2010 |archive-date=25 August 2013 |archive-url= https://web.archive.org/web/20130825193029/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2001:299:0001:0004:EN:PDF |dead-url=yes}}</ref> |{{flagicon|ਸੰਯੁਕਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ}} [[ਅਕਰੋਤਿਰੀ ਅਤੇ ਧਕੇਲੀਆ]] <small>(UK)</small><ref group="note">{{cite web|url= http://www.sba.mod.uk/SBA%20Legislation/Ord%202007/Euro%20Ordinance%202007.pdf |title=By the third protocol to the Cyprus adhesion Treaty to EU and British local ordinance|format=PDF |accessdate=17 July 2011}}</ref> |{{flagicon|ਫ਼ਰਾਂਸ}} [[ਕਲਿੱਪਰਟਨ ਟਾਪੂ]] <small>(ਫ਼ਰਾਂਸ)</small> |{{flagicon|ਫ਼ਰਾਂਸ}} [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਅੰਟਾਰਕਟਿਕ ਭੋਂਆਂ]] <small>(ਫ਼ਰਾਂਸ)</small> |{{flagicon|ਸੇਂਟ ਪੀਏਰ ਅਤੇ ਮੀਕਲੋਂ|local}} [[ਸੇਂਟ ਪੀਏਰ ਅਤੇ ਮੀਕਲੋਂ]]</small><ref group="note">{{cite web |url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1999:030:0029:0030:EN:PDF |title=By agreement of the EU Council ||accessdate=30 May 2010 |archive-date=28 July 2009 |archive-url= https://web.archive.org/web/20090728054017/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1999:030:0029:0030:EN:PDF |dead-url=yes}}</ref> }} | unofficial_users = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left; | title = [[ਯੂਰੋ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਰਜਾ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ#ਹੋਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ|3 ਹੋਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ]] |{{Flagu|ਕੋਸੋਵੋ}}<ref group="note">{{cite web |url=http://www.unmikonline.org/regulations/admdirect/1999/089%20Final%20%20ADE%201999-02.htm |title=By UNMIK administration direction 1999/2 |publisher=Unmikonline.org |accessdate=30 May 2010 |archive-date=7 ਜੂਨ 2011 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110607234444/http://www.unmikonline.org/regulations/admdirect/1999/089%20Final%20%20ADE%201999-02.htm |dead-url=yes}}</ref> |{{Flagu|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ}}<ref group="note">ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਧਾਰਾ ਤਹਿਤ (ਹਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਹਨ)</ref> |{{Flagu|ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ}}<ref group="note">[[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੀ ਡਾਲਰ]] ਸਮੇਤ (suspended indefinitely from 12 April 2009), US$, [[Pound sterling]], [[South African rand]] and [[Botswana pula]]</ref> }} |inflation_rate = 1.4%, ਦਸੰਬਰ 2012 |inflation_source_date = [http://sdw.ecb.europa.eu/quickview.do?SERIES_KEY=122.ICP.M.U2.N.000000.4.ANRSERIES_KEY=122.ICP.M.U2.N.000000.4.ANR ECB], June 2009 |inflation_method = [[Harmonised Index of Consumer Prices|HICP]] |pegged_by = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = 10 ਮੁਦਰਾਵਾਂ |frame_style = border:none; padding: 0; |[[Bosnia and Herzegovina convertible mark|Bosnia & Herz. convertible mark]] |[[Bulgarian lev]] |[[Cape Verdean escudo]] |[[Central African CFA franc]] |[[CFP franc]] |[[Comorian franc]] |[[Danish krone]] (±2.25%) |[[West African CFA franc]] }} |subunit_ratio_1 = 1/100 |subunit_name_1 = [[ਸੈਂਟ]] |subunit_inline_note_1 = actual usage [[Linguistic issues concerning the euro|varies depending on language]] |symbol = [[ਯੂਰੋ ਨਿਸ਼ਾਨ|€]] |plural = [[ਯੂਰੋ ਸਬੰਧਤ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮੁੱਦੇ|ਯੂਰੋ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮੁੱਦੇ]] ਵੇਖੋ |plural_subunit_1 = ਲੇਖ ਵੇਖੋ |used_coins = [[1 cent euro coins|1c]], [[2 cent euro coins|2c]], [[5 cent euro coins|5c]], [[10 cent euro coins|10c]], [[20 cent euro coins|20c]], [[50 cent euro coins|50c]], [[1 euro coins|€1]], [[2 euro coins|€2]] |coin_article = euro coins |used_banknotes = [[5 euro note|€5]], [[10 euro note|€10]], [[20 euro note|€20]], [[50 euro note|€50]], [[100 euro note|€100]], [[200 euro note|€200]], [[500 euro note|€500]] |banknote_article = ਯੂਰੋ ਬੈਂਕਨੋਟ |nickname = ਇਕਹਿਰੀ ਮੁਦਰਾ<ref>Official documents and legislation refer to the euro as "the single currency".<br /> {{cite web| url= http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31997R1103:EN:HTML| title= Council Regulation (EC) No 1103/97 of 17 June 1997 on certain provisions relating to the introduction of the euro | accessdate=1 April 2009 |date= 19 June 1997| work=Official Journal L 162, 19&nbsp;June 1997 P. 0001&nbsp;– 0003| publisher=European Communities}}<br />This term is sometimes adopted by the media ([http://www.google.com/search?q=%22the+single+currency%22 Google hits for the phrase])</ref><br /> {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left | title = [[ਯੂਰੋ ਸਬੰਧਤ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮੁੱਦੇ|ਸਥਾਨਕ ਨਾਂ]] |Ege (ਫ਼ਿਨਲੈਂਡੀ) |Quid ([[ਹਿਬਰਨੋ-ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]) |Europoulo (ਯੂਨਾਨੀ) |Teuro (ਜਰਮਨ) |Ouro (ਗਾਲੀਸੀਆਈ) |Juró (ਹੰਗਰੀਆਈ) |Ewro (ਮਾਲਟੀ) }} |issuing_authority = [[ਯੂਰਪੀ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ]] |issuing_authority_website = www.ecb.europa.eu |printer = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = <div class="center" >ਕਈ</div> |frame_style = border:none; padding:0 |[[Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato]] |[[Banco de Portugal]] |[[Bank of Greece]] |[[Banque de France]] |[[Bundesdruckerei]] |[[Central Bank and Financial Services Authority of Ireland]] |[[De La Rue]] |[[Fábrica Nacional de Moneda y Timbre]] |[[François-Charles Oberthur]] |[[Giesecke & Devrient]] |[[Joh. Enschedé|Royal Joh. Enschedé]] |[[National Bank of Belgium]] |[[Oesterreichische Banknoten- und Sicherheitsdruck GmbH]] |[[Setec (Company of Finland)|Setec Oy]] }} |printer_override_with_original_text = Y |printer_website = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = <div class="center" >ਕਈ</div> |frame_style = border:none; padding:0 |[http://www.ipzs.it/ Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato] |[http://www.bportugal.pt/ Banco de Portugal&nbsp;– Imprensa Nacional / Casa da Moeda] |[http://www.bankofgreece.gr/ Bank of Greece] |[http://www.banque-france.fr/ Banque de France] |[http://www.bundesdruckerei.de/ Bundesdruckerei] |[http://www.centralbank.ie/ Central Bank and Financial Services Authority of Ireland] |[http://www.delarue.com/ De La Rue] |[http://www.fnmt.es/ Fábrica Nacional de Moneda y Timbre] |[http://www.oberthur.com/ François-Charles Oberthur] |[http://www.gi-de.com/ Giesecke & Devrient] |[http://www.joh-enschede.nl/ Royal Joh. Enschedé] |[http://www.nbb.be/ National Bank of Belgium] |[http://www.oebs.at/ Oesterreichische Banknoten- und Sicherheitsdruck GmbH] |[http://www.setec.com/ Setec Oy] }} |mint = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = <div class="center" >ਕਈ</div> |frame_style = border:none; padding:0 |[[Bayerisches Hauptmünzamt]], Munich ([[Mint mark]]: D) |[[Currency Centre]] |[[Fábrica Nacional de Moneda y Timbre]] |[[Hamburgische Münze]] (J) |[[Imprensa Nacional Casa da Moeda]] SA |[[Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato]] |[[Koninklijke Nederlandse Munt]] |[[Koninklijke Munt van België/Monnaie Royale de Belgique]] |[[Kremnica mint|Mincovňa Kremnica]] |[[Monnaie de Paris]] |[[Münze Österreich]] |[[Rahapaja Oy|Rahapaja Oy/Myntverket i Finland Ab]] |[[Staatliche Münze Berlin]] (A) |[[Staatliche Münze Karlsruhe]] (G) |[[Staatliche Münze Stuttgart]] (F) }} |mint_override_with_original_text = Y |mint_website = {{Collapsible list|titlestyle = font-weight:normal; background:transparent; text-align:left |title = <div class="center" >ਕਈ</div> |frame_style = border:none; padding:0 |[http://www.hma.bayern.de/ Munich mint] |[http://www.riai.ie/ Currency Centre] |[http://www.fnmt.es/en/ Fábrica Nacional de Moneda y Timbre]{{dead link|date=July 2011}} |[http://www.muenzehamburg.de/ Hamburg mint] |[http://www.incm.pt/ Imprensa Nacional&nbsp;– Casa da Moeda SA] |[http://www.ipzs.it/ Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato] |[http://nl.knm.nl/ Koninklijke Nederlandse Munt] |[http://www.mint.sk/index.php?lang=en Mincovňa Kremnica] |[http://www.monnaieroyaledebelgique.be/ Koninklijke Munt van België/Monnaie Royale de Belgique] |[http://www.monnaiedeparis.com/ Monnaie de Paris] |[http://austrian-mint.at/ Münze Österreich] |[http://www.rahapaja.fi/en/ Rahapaja Oy/Myntverket i Finland Ab] |[http://www.muenze-berlin.de/ Berlin mint] |[http://www.staatlichemuenzenbw.de/ Karlsruhe-Stuttgart mints] }} }} {{ਯੂਰੋਜੋਨ ਦਾ ਲੇਬਲ ਕੀਤਾ ਨਕਸ਼ਾ}} '''ਯੂਰੋ''' (ਨਿਸ਼ਾਨ: [[ਯੂਰੋ ਨਿਸ਼ਾਨ|€]]; [[ISO 4217|ਕੋਡ]]: '''EUR''') [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਮੁਦਰਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਯੂਰੋਜੋਨ]] ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਮੁਦਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੰਘ ਦੇ 28 ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 20 ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: [[ਆਸਟਰੀਆ]], [[ਬੈਲਜੀਅਮ]], [[ਸਾਈਪ੍ਰਸ]], [[ਇਸਤੋਨੀਆ]], [[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ]], [[ਫ਼ਰਾਂਸ]], [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਯੂਨਾਨ]], [[ਆਇਰਲੈਂਡ]], [[ਇਟਲੀ]], [[ਲਕਸਮਬਰਗ]], [[ਮਾਲਟਾ]], [[ਨੀਦਰਲੈਂਡ]], [[ਪੁਰਤਗਾਲ]], [[ਸਲੋਵਾਕੀਆ]], [[ਸਲੋਵੇਨੀਆ]] ਅਤੇ [[ਸਪੇਨ]]।<ref name="About">{{cite web|url=http://geography.about.com/od/lists/a/euro.htm|title=Euro Countries: 22 Countries use the Euro as their Official Currency|last=Rosenberg|first=Matt|publisher=About.com|date=23 May 2010|accessdate=27 December 2010|archive-date=6 ਸਤੰਬਰ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150906121620/http://geography.about.com/od/lists/a/euro.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/10264800.stm |title=EU ministers back Estonia bid to join euro |publisher=BBC News |date=8 June 2010 |accessdate=19 July 2010}}</ref> ਇਹ ਮੁਦਰਾ ਪੰਜ ਹੋਰਨਾਂ ਮੁਥਾਜ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇਹਨੂੰ ਲਗਭਗ 33.2 ਕਰੋੜ ਯੂਰਪੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{cite web|url= http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1 |title=Total population as of 1 January |publisher=Epp.eurostat.ec.europa.eu |date=11 March 2011 |accessdate=17 July 2011}}</ref> ਇਹ ਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ 17.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕ—ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ 15 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ—ਯੂਰੋ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ==ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧੀ ਵਰਤੋਂ== [[Image:Euro coins and banknotes.jpg|thumb|left|Euro coins and banknotes]] {{clear}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{ਕਾਮਨਜ਼|euro}} ; ਅਧਿਕਾਰਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ *[http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/index_en.htm ਯੂਰੋ]&nbsp;– [[ਯੂਰਪੋ (ਵੈੱਬ ਪੋਰਟਲ)|ਯੂਰਪਾ]] *[http://www.ecb.int/home/html/index.en.html ਯੂਰਪੀ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ] ==ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹੋ== {{Reflist|group="note"|30em}} {{Refbegin}} * {{Cite book|last=Baldwin |first=Richard |first2=Charles |last2=Wyplosz |title=The Economics of European Integration |url=https://archive.org/details/economicsofeurop0000bald |location=New York |publisher=McGraw Hill |year=2004 |isbn=0-07-710394-7}} * {{Cite book|last=Buti |first=Marco |first2=Servaas |last2=Deroose |first3=Vitor |last3=Gaspar |first4=João |last4=Nogueira Martins |title=The Euro |url=https://archive.org/details/eurofirstdecade0000unse |location=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |year=2010 |isbn= 978-92-79-09842-0}} * {{cite web|last=Jordan|first=Helmuth|year=2010|url=http://dorrance.stores.yahoo.net/feeurzufleuk.html|title=Fehlschlag Euro|publisher=Dorrance Publishing|access-date=2013-05-22|archive-date=2010-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20100916233209/http://dorrance.stores.yahoo.net/feeurzufleuk.html|dead-url=yes}} * Simonazzi, A. and [[Fernando Vianello|Vianello, F.]] [2001], “Financial Liberalization, the European Single Currency and the Problem of Unemployment”, in: Franzini, R. and Pizzuti, R.F. (eds.), ''Globalization, Institutions and Social Cohesion'', Springer Verlag, Heidelberg, ISBN 3-540-67741-0. {{Refend}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} * [http://www.bis-ans-ende-der-welt.net/Europa-B-En.htm ਯੂਰੋ (ਬੈਂਕਨੋਟਸ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ)] {{en icon}} {{de icon}} {{ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ}} {{ਯੂਰਪ ਦੀਆਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ}} {{ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ}} {{ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਮੁਦਰਾਵਾਂ}} 2hgoql9kqg0waav3d09yzu3pouiugxr 0 28684 773310 704500 2024-11-14T11:26:34Z Dibyayoti176255 40281 Tidy-Up 773310 wikitext text/x-wiki '''''ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖੁਦੀ''''' ({{lang-fa|اسرارٍ خودی|translit=Asrâr-e Bīxodī|label=[[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]]|lit=ਆਪੇ ਦੇ ਰਹੱਸ}}, 1915 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ) [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ-ਫ਼ਲਸਫ਼ੀ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਰਾਨਾ ''[[ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਸੇ ਅੱਛਾ]]'' ਦੇ ਲੇਖਕ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਿਆਨਾ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਦੇ ਬਾਰੇ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ '[[ਰੁਮੂਜ਼-ਏ-ਬੇਖ਼ੁਦੀ]]' [[ਵਿਅਕਤੀ]] ਅਤੇ [[ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਤਰ-ਅਮਲ ਦਾ ਚਰਚਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name=intro>{{cite web |title=Iqbal's works |work=Iqbal Academy Pakistan |url=http://www.allamaiqbal.com/person/biography/ffnav02_biotext.html |access-date=2014-01-02 |archive-date=2014-08-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140817202321/http://www.allamaiqbal.com/person/biography/ffnav02_biotext.html |url-status=dead }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ]] qqsdpsg2s8vxzgg99eg6lo6pjq7wo82 773311 773310 2024-11-14T11:27:08Z Dibyayoti176255 40281 Corrected Formatting... 773311 wikitext text/x-wiki '''''ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ''''' ({{lang-fa|اسرارٍ خودی|translit=Asrâr-e Bīxodī|label=[[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]]|lit=ਆਪੇ ਦੇ ਰਹੱਸ}}, 1915 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ) [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ-ਫ਼ਲਸਫ਼ੀ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਰਾਨਾ ''[[ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਸੇ ਅੱਛਾ]]'' ਦੇ ਲੇਖਕ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਿਆਨਾ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਦੇ ਬਾਰੇ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ '[[ਰੁਮੂਜ਼-ਏ-ਬੇਖ਼ੁਦੀ]]' [[ਵਿਅਕਤੀ]] ਅਤੇ [[ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਤਰ-ਅਮਲ ਦਾ ਚਰਚਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name=intro>{{cite web |title=Iqbal's works |work=Iqbal Academy Pakistan |url=http://www.allamaiqbal.com/person/biography/ffnav02_biotext.html |access-date=2014-01-02 |archive-date=2014-08-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140817202321/http://www.allamaiqbal.com/person/biography/ffnav02_biotext.html |url-status=dead }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ]] g3x9k07twna5tw83qv0di68i3gejwn6 773312 773311 2024-11-14T11:28:25Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਇਸਰਾਰ-ਏ-ਖੁਦੀ]] ਨੂੰ [[ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 773311 wikitext text/x-wiki '''''ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ''''' ({{lang-fa|اسرارٍ خودی|translit=Asrâr-e Bīxodī|label=[[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]]|lit=ਆਪੇ ਦੇ ਰਹੱਸ}}, 1915 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ) [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਾਇਰ-ਫ਼ਲਸਫ਼ੀ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਰਾਨਾ ''[[ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਸੇ ਅੱਛਾ]]'' ਦੇ ਲੇਖਕ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਫ਼ਲਸਫ਼ਿਆਨਾ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਦੇ ਬਾਰੇ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ '[[ਰੁਮੂਜ਼-ਏ-ਬੇਖ਼ੁਦੀ]]' [[ਵਿਅਕਤੀ]] ਅਤੇ [[ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਤਰ-ਅਮਲ ਦਾ ਚਰਚਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name=intro>{{cite web |title=Iqbal's works |work=Iqbal Academy Pakistan |url=http://www.allamaiqbal.com/person/biography/ffnav02_biotext.html |access-date=2014-01-02 |archive-date=2014-08-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140817202321/http://www.allamaiqbal.com/person/biography/ffnav02_biotext.html |url-status=dead }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ]] g3x9k07twna5tw83qv0di68i3gejwn6 0 30585 773249 726587 2024-11-13T12:51:18Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773249 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name =ਦੇਵ | image = | image_size = | caption = | birth_date = {{birth date and age |1947|9|5|df=y}} | birth_place = [[ਜਗਰਾਉਂ]], ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ | death_date = | death_place = | occupation =ਕਵੀ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ | language = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]] | education = | alma_mater = | period = | genre = | subject = | movement = | notable_works = ਦੂਸਰੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ <br />ਮਤਾਬੀ ਮਿੱਟੀ <br /> ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤੇ ਪਰਵਾਜ਼<br /> ਸ਼ਬਦਾਂਤ | spouse = | relatives = | influences = | influenced = | awards = [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] (2001) | website = |portaldisp = }} '''ਦੇਵ''' (ਜਨਮ 5 ਸਤੰਬਰ 1947) [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] (2001) ਸਨਮਾਨਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਹੈ।<ref>http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/When-poetry-rose-above-labels/articleshow/46606963.cms</ref><ref>[http://books.google.co.in/books?id=WLAwnSA2uwQC&pg=PA103&lpg=PA103&dq=dev+doosre+kinare++poet&source=bl&ots=piigHX8K_D&sig=cyEj5ugBV0XM8CRODQeTlBwB-Qc&hl=en&sa=X&ei=d5MiU9OqA8iPrgfX3IDACw&ved=0CCYQ6AEwAA#v=onepage&q=dev%20doosre%20kinare%20%20poet&f=false Encyclopaedic Dictionary of Punjabi Literature: A-L edited by R. P. Malhotra, Kuldeep Arora page 103]</ref> ==ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ== ਦੇਵ ਦਾ ਜਨਮ 1947 ਵਿੱਚ [[ਜਗਰਾਉਂ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਇਹ [[ਨੈਰੋਬੀ]] (ਕੀਨੀਆ) ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਚਲਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lbZUDwAAQBAJ&pg=PT203&lpg=PT203&dq=Dev+Shabdant&source=bl&ots=4bj0M6SONC&sig=ACfU3U2urDfDGV_3sXWwMUW1DV2PwOcdIA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjAiNzwkdHhAhXBo48KHY6sCnQQ6AEwAnoECF8QAQ#v=onepage&q=Dev&f=false|title=Legacies of the Homeland: 100 Must Read Books by Punjabi Authors|last=Singh|first=Paramjeet|publisher=Notion Press|year=2018|isbn=978-1642494235|location=|pages=}}</ref><ref name=":1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=WLAwnSA2uwQC&pg=PA103&lpg=PA103&dq=Dev+Shabdant&source=bl&ots=pkehCZdF7I&sig=ACfU3U2HHGoyE4waaK_yVm1zr4JFNVXE3Q&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjk-vmQltHhAhVKMo8KHfQ9BSEQ6AEwA3oECGIQAQ#v=onepage&q=Dev%20Shabdant&f=false|title=Encyclopaedic Dictionary of Punjabi Literature: A-L|last=Malhotra|first=R. P.|last2=Arora|first2=Kuldeep|publisher=Global Vision Pub House|year=2003|isbn=978-8187746515|location=|pages=103}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.art.ist-galerie.de/kuenstler/DEV-kuenstler/info-zum-kuenstler.html|title=Info zum Künstler|website=www.art.ist-galerie.de|access-date=2019-04-15|archive-date=2019-04-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190415031052/http://www.art.ist-galerie.de/kuenstler/DEV-kuenstler/info-zum-kuenstler.html|url-status=dead}}</ref> ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰੇਲਵੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.bern-ost.ch/Wege-zur-Kunst-28-Kuenstler-oeffneten-die-Tueren-zu-ihren-Ateliers-24651|title=Wege zur Kunst: 28 Künstler öffneten die Türen zu ihren Ateliers|last=|first=|date=2012-11-19|website=Internetportal BERN-OST|language=de-ch|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-04-15}}</ref> ਉਹ 1964 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਪਰਤਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 1969 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ।<br> 1979 ਵਿਚ, ਉਹ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਵਿਸ ਕਲਾਕਾਰ [[ਪੌਲ ਕਲੀ]] ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਯੂਰਪ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਬਰਨ, ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ ਅਤੇ ਬੁਏਨਸ ਆਇਰਸ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਰੂਬੀਗਨ, ਬਰਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ==ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ== *''ਮੇਰੇ ਦਿਨ ਦਾ ਸੂਰਜ'' (1969) *''ਵਿਦਰੋਹ'' (1970) *''ਦੂਸਰੇ ਕਿਨਾਰੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼'' (1978) *''ਮਤਾਬੀ ਮਿੱਟੀ'' (1983) *''ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤੇ ਪਰਵਾਜ਼'' (1992) *''ਸ਼ਬਦਾਂਤ'' (1999) . *''ਹੁਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ'' (2000) *''ਉਤਰਾਇਣ- ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ'' (2011) * ''ਤਿਕੋਨਾ ਸਫ਼ਰ'' (2016) ==ਕਾਵਿ-ਨਮੂਨਾ== <poem> ਨਾਨਕ ਉਹ ਕਿਹੜੀ ਮਹਾਂ ਭਟਕਣ ਸੀ ਤੇਰੇ ਅਨਥਕ ਕਦਮਾਂ ’ਚ ਕਿ ਤੂੰ ਗਾਹਿਆ, ਯੁੱਗਾਂ, ਮਨੁੱਖਾਂ, ਸੋਚਾਂ ਦਾ ਚੱਪਾ ਚੱਪਾ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਟਕਣ ਦੀ ਇੱਕ ਚਿਣਗ ਲਾ ਦੇ </poem> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1947]] qzxa7duavzth7et8kv6luds7ez61buo 1 31836 773314 160414 2024-11-14T11:28:25Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਇਸਰਾਰ-ਏ-ਖੁਦੀ]] ਨੂੰ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 160414 wikitext text/x-wiki {{ਚਰਚਾ ਸਿਰਲੇਖ}} mawijv26ieo8194pfbm9olgeisbu5g0 1 36283 773308 164876 2024-11-14T11:18:18Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ]] ਨੂੰ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 164876 wikitext text/x-wiki {{ਚਰਚਾ ਸਿਰਲੇਖ}} mawijv26ieo8194pfbm9olgeisbu5g0 0 50200 773250 207039 2024-11-13T13:06:59Z EmausBot 2312 Fixing double redirect from [[ਸਾਧੂ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼]] to [[ਦਯਾ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼]] 773250 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਦਯਾ ਸਿੰਘ ਆਰਿਫ਼]] dwgtm20jj9zlto35b66he9y94z5gx9l 0 51559 773253 730942 2024-11-13T13:20:04Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773253 wikitext text/x-wiki [[File:ThreeGorgesDam-China2009.jpg|400px|thumb| [[ਚੀਨ]] ਵਿਚਲਾ 22,500 [[ਮੈਗਾਵਾਟ|MW]] ਦਾ [[ਥ੍ਰੀ ਗੌਰਜਿਜ਼ ਬੰਨ੍ਹ]], ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਵਾਲ਼ਾ ਊਰਜਾ ਕੇਂਦਰ]] '''ਪਣ ਬਿਜਲੀ''' ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ਼ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ [[ਬਿਜਲੀ]] ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ; ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗਦੇ ਜਾਂ ਵਗਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਗੁਰੂਤਾ ਬਲ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨੀ। ਇਹ [[ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦਾ 16 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬਣਦਾ ਹੈ – 2010 ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਦੇ 3,427 ਟੈਰਾਵਾਟ-ਘੰਟੇ,<ref name=wi2012/> ਅਤੇ ਅਗਲੇ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਹਰੇਕ ਸਾਲ਼ 3.1% ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ਼ ਵਧਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਪਣ ਬਿਜਲੀ 150 ਮੁਲਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2010 ਵਿੱਚ [[ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ]] ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਦਾ 32% ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ। ਚੀਨ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸਦੀ 2010 ਵਿਚਲੀ ਪੈਦਾਵਾਰ 721 ਟੈਰਾਵਾਟ-ਘੰਟੇ ਸੀ ਜੋ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 17 ਫ਼ੀਸਦੀ ਸੀ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ 10 ਗੀ.ਵਾ. ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਿਜਲਈ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਚਾਰ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹਨ: ਚੀਨ ਦੇ [[ਥ੍ਰੀ ਗੌਰਜਿਜ਼ ਬੰਨ੍ਹ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੀਲਵੋਦੂ ਬੰਨ੍ਹ]], ਬਰਾਜ਼ੀਲ।ਪੈਰਾਗੁਏ ਸਰਹੱਦ ਉਤਲਾ [[ਇਤਾਈਪੂ ਬੰਨ੍ਹ]] ਅਤੇ ਵੈਨੇਜ਼ੁਐਲਾ ਦਾ [[ਗੁਰੀ ਬੰਨ੍ਹ]]।<ref name=wi2012>{{cite web |url=http://www.worldwatch.org/node/9527 |title=Use and Capacity of Global Hydropower Increases |author=Worldwatch Institute |date=January 2012 |work= |access-date=2014-11-01 |archive-date=2014-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140924062448/http://www.worldwatch.org/node/9527 |dead-url=yes }}</ref> ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰਜੀਹੀ ਸੋਮਾ ਹੈ। 10 ਮੈਗਾਵਾਟ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪਣ-ਬਿਜਲੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 3 ਤੋਂ 5 ਯੂ.ਐੱਸ. ਪ੍ਰਤੀ ਕਿੱਲੋਵਾਟ-ਘੰਟਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=wi2012/> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਜੋੜ== {{ਕਾਮਨਜ਼|Hydroelectricity|ਪਣ ਬਿਜਲੀ}} *[http://www.hydropower.org/ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ] *{{dmoz|Science/Technology/Energy/Renewable/Hydro/}} *[http://www.hydro.org/ ਕੌਮੀ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਯੂਐੱਸਏ] *[http://www.hydroreform.org/ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਸੁਧਾਰ ਕੋਲੀਸ਼ਨ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180108094601/http://www.hydroreform.org/ |date=2018-01-08 }} *[http://www.dameffects.org/ Interactive demonstration on the effects of dams on rivers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190725155321/https://www.dameffects.org/ |date=2019-07-25 }} *[http://www.esha.be/ ਯੂਰਪੀ ਘੱਟ ਪਣ ਬਿਜਲੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501225851/http://www.esha.be/ |date=2011-05-01 }} *[http://www.iec.ch/dyn/www/f?p=103:7:0::::FSP_ORG_ID,FSP_LANG_ID:1228,25 IEC TC 4: Hydraulic turbines] (International Electrotechnical Commission - Technical Committee 4) IEC TC 4 portal with access to scope, documents and [http://tc4.iec.ch/index-tc4.html TC 4 website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150427003621/http://tc4.iec.ch/index-tc4.html |date=2015-04-27 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਣ ਬਿਜਲੀ]] mg4abjbhnhtfmpxre9hnhit5zxg33re 0 52036 773270 754990 2024-11-13T17:08:02Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773270 wikitext text/x-wiki {{Infobox company |name = ਯਾਹੂ! ਇਨਕੌਰਪੋਰੇਟਡ<br />Yahoo! Inc. |logo = Yahoo! (2019).svg |image = Yahoo Headquarters.jpg |image_caption = ਯਾਹੂ! ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ |type = ਪਬਲਿਕ |traded_as = {{NASDAQ|YHOO}}<br />[[NASDAQ-100|NASDAQ-100 Component]]<br />[[S&P 500|S&P 500 Component]] |industry = ਇੰਟਰਨੈੱਟ<br />ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਫ਼ਟਵੇਅਰ<br />ਵੈੱਬ ਸਰਚ ਇੰਜਨ |foundation = {{Start date|1994|1}} (ਬਤੌਰ '''ਜੈਰੀ ਅਤੇ ਡੇਵਿਡ ਦੀ ਵਰਲਡ ਵਾਈਡ ਵੈੱਬ ਗਾਈਡ''')<br />{{Start date|1995|3}} (ਬਤੌਰ '''ਯਾਹੂ!''') |founder = [[ਜੈਰੀ ਯੈਂਗ]], [[ਡੇਵਿਡ ਫ਼ੀਲੋ]] |location_city = [[ਸਨਵੇਲ, ਕੈਲੇਫ਼ੋਰਨੀਆ|ਸਨਵੇਲ]], [[ਕੈਲੇਫ਼ੋਰਨੀਆ]] |location_country = ਅਮਰੀਕਾ |area_served = ਆਲਮੀ |key_people = [[ਮੇਨਾਰਡ ਵੈੱਬ]]<ref>https://info.yahoo.com/management-team</ref><br />({{small|ਚੇਅਰਮੈਨ}})<br />[[ਮਰੀਸਾ ਮੇਅਰ]]<br />({{small|CEO}})<br/ >[[ਡੇਵਿਡ ਫ਼ੀਲੋ]]<br/ >({{small|ਚੀਫ਼ ਯਾਹੂ}}) |products = ''[[List of Yahoo!-owned sites and services|See Yahoo! products]]'' |revenue = {{nowrap|{{loss}} 4.68 ਬਿਲੀਅਨ (2013)}}<ref name="10K">[http://www.sec.gov/Archives/edgar/data/1011006/000119312514077321/d636872d10k.htm Yahoo! Inc. Form 10-K], Securities and Exchange Commission, February 28, 2014</ref> |operating_income = {{gain}} $589 ਮਿਲੀਅਨ (2013)<ref name="10K" /> |net_income = {{loss}} 1.36 ਬਿਲੀਅਨ (2013)<ref name="10K" /> |assets = {{loss}} US$16.80 ਬਿਲੀਅਨ (2013)<ref name="10K" /> |equity = {{loss}} US$13.07 ਬਿਲੀਅਨ (2013)<ref name="10K" /> |num_employees = 12,200 (ਦਿਸੰਬਰ 2013)<ref name="10K" /> |alexa = {{increase}} 4 ({{As of|2012|23|alt=ਮਾਰਚ 2012}})<ref>{{cite web |url=http://www.alexa.com/siteinfo/yahoo.com |title=yahoo.com Site Info |work=Alexa |accessdate=March 24, 2012 |archive-date=ਮਈ 27, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150527172210/http://www.alexa.com/siteinfo/yahoo.com |dead-url=yes |archivedate=ਜਨਵਰੀ 7, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107075648/https://www.alexa.com/siteinfo/yahoo.com |url-status=deviated }}</ref> |subsid = [[List of acquisitions by Yahoo!|Yahoo! subsidiaries]] |homepage = {{URL|https://www.yahoo.com}} }} [[File:Bhagmane Tech Park.jpg|thumb|ਯਾਹੂ! ਇੰਡੀਆ ਦਾ [[ਬੰਗਲੌਰ]] ਦਫ਼ਤਰ]] '''ਯਾਹੂ! ਇਨਕੌਰਪੋਰੇਟਡ''' ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਕੈਲੇਫ਼ੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਨਵੇਲ ਵਿਖੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ [[ਵੈੱਬ ਪੋਰਟਲ]], [[ਵੈੱਬ ਸਰਚ ਇੰਜਣ|ਸਰਚ ਇੰਜਣ]] [[ਯਾਹੂ ਸਰਚ]], ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੇਵਾਵਾਂ, [[ਯਾਹੂ ਡਾਇਰੈਕਟਰੀ]], [[ਯਾਹੂ ਮੇਲ]], [[ਯਾਹੂ ਖ਼ਬਰਾਂ]], [[ਯਾਹੂ ਫ਼ਾਇਨਾਂਸ]], [[ਯਾਹੂ ਗਰੁੱਪ]], [[ਯਾਹੂ ਜਵਾਬ]], [[ਯਾਹੂ! ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ|ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ]], [[ਯਾਹੂ ਨਕਸ਼ਾ|ਆਨਲਾਈਨ ਨਕਸ਼ੇ]] ਆਦਿ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=yahoo.com|url=http://www.quantcast.com/search?q=yahoo|work=Quantcast – It's your audience. We just find it.|publisher=Quantcast Corporation|accessdate=23 ਮਈ 2012|author=ਸਟਾਫ਼|year=2012|archive-date=6 ਨਵੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181106204947/https://www.quantcast.com/search?q=yahoo|url-status=dead}}</ref> ਖ਼ਬਰ ਸਰੋਤਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਤੇ 700 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਯਾਹੂ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਤੇ ਫੇਰੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news |title= Yahoo's latest moves baffle some |url= http://www.usatoday.com/tech/news/story/2011-11-07/yahoo-strategy/51115612/1 |accessdate= 22 ਜੁਲਾਈ 2012 |newspaper=USA Today |date=7 ਨਵੰਬਰ 2011 |author=Swartz, Jon |location= ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀਸੀ}}</ref><ref>{{cite news |title= Canada Pension Plan mulls Yahoo! buy, report says |url= http://www.cbc.ca/news/technology/story/2011/10/20/cppib-yahoo-microsoft.html |accessdate= 22 ਜੁਲਾਈ 2012 |newspaper=CBC News |date= 20 ਅਕਤੂਬਰ 2011 |location=ਟਰਾਂਟੋ}}</ref> ਯਾਹੂ ਜਨਵਰੀ 1994 ਵਿੱਚ [[ਜੈਰੀ ਯੈਂਗ]] ਅਤੇ [[ਡੇਵਿਡ ਫ਼ੀਲੋ]] ਨੇ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 1 ਮਾਰਚ 1995 ਨੂੰ ਇਹ ਇਨਕੌਰਪੋਰੇਟਡ ਹੋਈ। ਯਾਹੂ [[ਈ-ਮੇਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਵੈੱਬਸਾਈਟ]] ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਟਰਨੈੱਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾੲੀਬਰ ਸੰਸਾਰ]] q4exdyxkek5plf3we78wd81b1qu9bs2 0 56928 773252 756981 2024-11-13T13:13:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773252 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = ਨੀਸਾਨ ਮੋਟਰ ਕੰਪਨੀ, ਲਿਮਿਟਿਡ | native_name = 日産自動車株式会社 | native_name_lang = ja | romanized_name = Nissan Jidōsha Kabushiki-gaisha | logo = [[File:Nissan Corporation Logo cropped 01.png|250px|center]] | image = [[File:NISSAN GLOBAL HEADQUARTERS.jpg|250px]] | image_caption = ਯੋਕੋਹਾਮਾ, ਜਪਾਨ ਵਿਖੇ ਨੀਸਾਨ ਦਾ ਆਲਮੀ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ | type = ਪਬਲਿਕ | traded_as = {{tyo|7201}}<br />{{OTCPink|NSANY}} | country = ਜਾਪਾਨ | slogan = | foundation = {{Start date and years ago|1933|12|26}} | founder = ਮਸੂਜੀਰੋ ਹਾਸ਼ੀਮੋਟੋ<br />ਕੇਨਜੀਰੋ ਡੇਨ<br />Rokuro Aoyama<br />Meitaro Takeuchi<br />[[Yoshisuke Aikawa]]<br />[[William Gorham (engineer)|William R. Gorham]] | location = [[Nishi-ku, Yokohama]], Japan <small>(Officially registered in [[Kanagawa-ku, Yokohama]], [[Kanagawa Prefecture]])</small> |area_served = ਕੁੱਲ-ਦੁਨੀਆ | key_people = [[ਕਾਰਲੋਸ ਗੋਸਨ]] <small>(ਚੇਅਰਮੈਨ, ਪ੍ਰਧਾਨ & CEO)</small><ref name=bios>{{cite web |url=http://www.nissan-global.com/EN/COMPANY/PROFILE/EXECUTIVE/ |title=Executive Bios |publisher=Nissan |accessdate=9 ਜੁਲਾਈ 2013 |archive-date=2013-07-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130705103711/http://www.nissan-global.com/EN/COMPANY/PROFILE/EXECUTIVE/ |dead-url=yes }}</ref><br />[[ਤੋਸ਼ੀਯੂਕੀ ਸ਼ੀਗਾ]] <small>(ਵਾਇਸ ਚੇਅਰਮੈਨ)</small><ref name=bios/><ref>{{cite news|url=http://in.reuters.com/article/2013/11/01/nissan-earnings-management-idINDEE9A003J20131101|title=Nissan announces management makeover, COO Shiga to become vice chairman|publisher=Reuters|date=1 ਨਵੰਬਰ 2013|accessdate=15 ਦਿਸੰਬਰ 2013|archive-date=2013-12-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20131215101018/http://in.reuters.com/article/2013/11/01/nissan-earnings-management-idINDEE9A003J20131101|dead-url=yes}}</ref><br />Hiroto Saikawa <small>(EVP)</small><ref name=wardsreshuffle>{{cite web |url=http://wardsauto.com/management-amp-strategy/nissan-reshuffles-top-leadership-after-underwhelming-q2-results|title=Nissan Reshuffles Top Leadership After Underwhelming Q2 Results|publisher=WardsAuto |date=1 ਨਵੰਬਰ 2013 |accessdate=15 ਦਿਸੰਬਰ 2013}}</ref><br />[[Philippe Klein]] <small>(EVP)</small><ref>{{cite web |url=http://europe.autonews.com/article/20140902/ANE/140909991/0/SEARCH |title=Renault names new product planning, Russia chiefs |publisher=Automotive News Europe |date=2 ਸਿਤੰਬਰ 2014 |accessdate=23 ਸਿਤੰਬਰ 2014 }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਨਵੰਬਰ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.nissan-global.com/EN/NEWS/2014/_STORY/140902-01-e.html |title=Nissan Appoints Philippe Klein Chief Planning Officer |publisher=Nissan |date=2 ਸਿਤੰਬਰ 2014 |accessdate=23 ਸਿਤੰਬਰ 2014 |archive-date=2014-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912191246/http://www.nissan-global.com/EN/NEWS/2014/_STORY/140902-01-e.html |dead-url=yes }}</ref><br />[[ਟ੍ਰੈਵਰ ਮਾਨ]] <small>(EVP)</small><ref name=wardsreshuffle/> | industry = [[ਆਟੋਮੋਟਿਵ ਸਨਅਤ|ਆਟੋਮੋਟਿਵ]]<br />[[ਫ਼ਾਇਨ੍ਹਾਂਸ ਸੇਵਾਵਾਂ]] | products = ਆਟੋਮੋਬਾਇਲ, [[ਲਗਜ਼ਰੀ ਗੱਡੀਆਂ]], [[ਵਪਾਰਕ ਵਹੀਕਲ]], [[outboard motor]]s, [[forklift truck]]s |divisions = ਨੀਸਾਨ<br>[[Infiniti]]<br />[[NISMO]]<br />[[Datsun]] | subsid = {{Collapsible list|title=List|'''Transportation:'''<br />ਨੀਸਾਨ ਵਪਾਰਕ ਵਹੀਕਲ<br />[[ਨੀਸਾਨ ਚੀਨ]]<br />[[Venucia]] (50%)<br />[[Nissan Shatai]] (43%)<br />'''ਹੋਰ:'''<br />[[Nissan Forklift]]<br />[[ਨੀਸਾਨ ਮਰੀਨ]]<br />[[Autech]]<br />'''ਕੌਮਾਂਤਰੀ:'''<br />[[ਨੀਸਾਨ ਮੋਟਰ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਿਟਡ|ਨੀਸਾਨ ਭਾਰਤ]]<br />[[ਨੀਸਾਨ ਮੋਟਰ ਮੈਨੁਫ਼ੈਕਚਰਿੰਗ ਯੂਕੇ]]<br />[[ਘਨਡਾਰਾ ਨੀਸਾਨ ਲਿਮਿਟਡ]]<br />[[ਨੀਸਾਨ ਮੋਟਰ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ]]<br />[[ਨੀਸਾਨ ਅਮਰੀਕਾ]]<br />[[ਨੀਸਾਨ ਕਨੇਡਾ Canada]]<br />[[ਨੀਸਾਨ ਮੈਕਸੀਕੋ]]}} | market cap = | production = {{increase}} 5,097,772 units (''2014'')<ref name="2014_Production">{{cite web |url=http://www.nissan-global.com/EN/NEWS/2015/_STORY/150128-01-e.html |title=Nissan Production, Sales and Export Results for December 2014 and Calendar Year 2014 |publisher=Nissan |date=28 ਜਨਵਰੀ 2015 |accessdate=29 ਜਨਵਰੀ 2015 |archive-date=2015-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150201030650/http://www.nissan-global.com/EN/NEWS/2015/_STORY/150128-01-e.html |dead-url=yes }}</ref> | revenue = {{increase}} {{yen|11.43 trillion|link=yes}} (FY2013)<ref name="FY2013">{{cite web |url=http://www.nissan-global.com/EN/NEWS/2014/_STORY/140512-01-e.html |title=Nissan reports net income of 389 billion yen for FY2013 |publisher=Nissan |date=12 ਮਈ 2014 |accessdate=13 ਮਈ 2014 |archive-date=2014-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140514010909/http://www.nissan-global.com/EN/NEWS/2014/_STORY/140512-01-e.html |dead-url=yes }}</ref> | owner = [[ਰਿਨੌਲਟ]] (43.4%) | operating_income = {{increase}} {{yen|605.7 billion}} (FY2013)<ref name="FY2013" /> | net_income = {{increase}} {{yen|389.0 billion}} (FY2013)<ref name="FY2013" /> | aum = <!-- Only used with financial services companies --> | assets = {{increase}} {{yen|14.7 trillion}} (FY2013)<ref name="FY2013" /> | equity = {{increase}} {{yen|4.79 trillion}} (FY2013)<ref>{{cite web |url=http://www.nissan-global.com/EN/DOCUMENT/PDF/FINANCIAL/ABSTRACT/2013/2013results_financialresult_627_e.pdf |title=FY2013 Financial Results |publisher=Nissan |date=12 ਮਈ 2014 |accessdate=13 ਮਈ 2014 |format=PDF |archive-date=2014-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140514005027/http://www.nissan-global.com/EN/DOCUMENT/PDF/FINANCIAL/ABSTRACT/2013/2013results_financialresult_627_e.pdf |dead-url=yes }}</ref> | num_employees = 160,530 (consolidated, ਜੂਨ 2013)<ref>{{cite web|url=http://www.nissan-global.com/EN/COMPANY/PROFILE/|title=Outline of company|accessdate=28 ਜਨਵਰੀ 2013|date=ਜੂਨ 2013|archive-date=2011-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20110315093729/http://www.city.yokohama.jp/me/nishi/|dead-url=yes}}</ref> | homepage = {{URL|www.nissan-global.com}} | intl = yes }} {{nihongo|'''ਨੀਸਾਨ ਮੋਟਰ ਕੰਪਨੀ ਲਿਮਿਟਿਡ'''|日産自動車株式会社|Nissan Jidōsha [[Kabushiki gaisha|Kabushiki-gaisha]]|lead=yes}}, ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਿਰਫ਼ '''ਨੀਸਾਨ''' [[ਜਪਾਨ]] ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਰ ਕੰਪਨੀ ਹੈ। 1999 ਤੋਂ, ਨਿਸਾਨ ਰੇਨੋਲਟ – ਨਿਸਾਨ – ਮਿਤਸੁਬੀਸ਼ੀ ਅਲਾਇੰਸ (ਮਿਤਸੁਬੀਸ਼ੀ ਦਾ 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਿਸਾਨ ਅਤੇ ਜਪਾਨ ਦੇ ਮਿਤਸੁਬੀਸ਼ੀ ਮੋਟਰਜ਼ ਦੀ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ, ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਰੇਨੋਲਟ ਨਾਲ ਸੀ. 2013 ਤੱਕ, ਰੇਨਾਲੋ ਦੀ ਨਿਸਾਨ ਵਿੱਚ 43.4% ਵੋਟਿੰਗ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਿਸਾਨ ਵਿੱਚ ਰੇਨੋਲ ਵਿੱਚ 15% ਵੋਟ ਨਾ ਪਾਉਣ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ। ਅਕਤੂਬਰ, 2016 ਤੋਂ ਨਿਸਾਨ ਨੇ ਮਿਤਸੁਬੀਸ਼ੀ ਮੋਟਰਜ਼ ਵਿਚ 34% ਨਿਯੰਤਰਣ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਰੱਖੀ ਹੈ. ਸਾਲ 2013 ਵਿੱਚ, ਨਿਸਾਨ ਟੋਯੋਟਾ, ਜਨਰਲ ਮੋਟਰਜ਼, ਵੋਲਕਸਵੈਗਨ ਗਰੁੱਪ, ਹੁੰਡਈ ਮੋਟਰ ਸਮੂਹ, ਅਤੇ ਫੋਰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਾਹਨ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ. ਮਿਲ ਕੇ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਰੇਨਾਲੋ – ਨਿਸਾਨ ਅਲਾਇੰਸ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਾਹਨ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ. ਨੀਸਾਨ ਚੀਨ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿਚ ਮੋਹਰੀ ਜਾਪਾਨੀ ਬ੍ਰਾਂਡ ਹੈ.<ref>[https://www.lyricsstory.net/actress-in-the-new-nissan-commercial Nissan Commercial Actress] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210507050845/https://www.lyricsstory.net/actress-in-the-new-nissan-commercial |date=2021-05-07 }} ''LyricsStory''. May 07, 2021</ref> 2014 ਵਿੱਚ, ਨਿਸਾਨ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਾਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ. ਅਪ੍ਰੈਲ 2018 ਤੱਕ, ਨਿਸਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨ (ਈਵੀ) ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਆਲ-ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ 320,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਰੀ ਹੋਈ. ਕਾਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਲਾਈਨਅਪ ਦਾ ਚੋਟੀ-ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਵਾਹਨ ਨਿਸਾਨ ਲੀਫ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ, # 2 ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਕਾਰ, ਟੈੱਸਲਾ ਮਾਡਲ 3 ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਪਿੱਛੇ. ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} is2r75w3e494cchx59x2qor6ymm1qz0 0 66364 773262 538810 2024-11-13T15:03:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773262 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਬ੍ਰੂਸ ਵਿਲਿਸ | image = Bruce Willis by Gage Skidmore.jpg | caption = 2010 ਵਿੱਚ [[ਸੈਨ ਡੀਆਗੋ ਕਾਮਿਕ-ਕੌਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]] ਵਿਖੇ | birth_name = ਵਾਲਟਰ ਬ੍ਰੂਸ ਵਿਲਿਸ | birth_date = {{Birth date and age|1955|3|19}}<ref>{{cite journal|title=Monitor|journal=[[ਐਂਟਰਟੇਨਮੰਟ ਵੀਕਲੀ]]|date=ਮਾਰਚ 22, 2013|issue=1251|page=25}}</ref> | birth_place = [[Idar-Oberstein]], Rhineland-Palatinate, ਪੱਛਮ ਜਰਮਨੀ | residence = [[ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਕੈਲੇਫ਼ੋਰਨੀਆ]], ਅਮਰੀਕਾ | citizenship = ਅਮਰੀਕੀ | occupation = ਅਦਾਕਾਰ, ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ, ਲਿਖਾਰੀ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗਾਇਕ | years_active = 1980–ਜਾਰੀ | other_names = ਡਬਲਿਊ. ਬੀ. ਵਿਲਿਸ, ਵਾਲਟਰ ਵਿਲਿਸ | spouse = {{unbulleted list|{{marriage|[[ਡੈਮੀ ਮੂਰ]]|1987|2000}}|{{marriage|[[ਐਮਾ ਹੈਮਿੰਗ]]|2009}}}} | children = 5, [[ਰੂਮਰ ਵਿਲਿਸ]] ਸਮੇਤ }} '''ਵਾਲਟਰ ਬ੍ਰੂਸ ਵਿਲਿਸ''' (ਜਨਮ 19 ਮਾਰਚ 1955) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਅਦਾਕਾਰ, ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਹੈ। ਇਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ [[ਆਫ਼-ਬਰਾਡਵੇ]] ਮੰਚ ਅਤੇ ਫਿਰ 80ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ''[[ਮੂਨਲਾਇਟਿੰਗ (ਟੀ.ਵੀ ਲੜੀਵਾਰ)|ਮੂਨਲਾਇਟਿੰਗ]]'' (1985–89)ਵਿਚਲੇ ਆਪਣੇ ਕਿਰਦਾਰ ਡੇਵਿਡ ਐਡੀਸਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ [[ਡਾਈ ਹਾਰਡ (ਫ਼ਿਲਮ ਲੜੀ)|''ਡਾਈ ਹਾਰਡ'']] ਵਿਚਲੇ ਆਪਣੇ ਕਿਰਦਾਰ [[ਜਾਨ ਮੈਕਲੇਨ]] ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕਾਮਯਾਬ ਫ਼ਿਲਮ ਲੜੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਥ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ''[[ਕਾਲਰ ਆਫ਼ ਨਾਇਟ]]'' (1994), ''[[ਪਲਪ ਫ਼ਿਕਸ਼ਨ]]'' (1994), ''[[12 ਮੰਕੀਜ਼]]'' (1995), ''[[ਦ ਫ਼ਿਫਥ ਐਲੀਮੰਟ]]'' (1997), ''[[ਦ ਸਿਕਸਥ ਸੈਂਸ]]'' (1999), ''[[ਅਨਬ੍ਰੇਕੇਬਲ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਨਬ੍ਰੇਕੇਬਲ]]'' (2000), ''[[ਸਿਨ ਸਿਟੀ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸਿਨ ਸਿਟੀ]]'' (2005), ''[[ਰੈੱਡ (2010 ਫ਼ਿਲਮ)|ਰੈੱਡ]]'' (2010) ਅਤੇ ''[[ਦ ਐਕਸਪੈਂਡਿਬਲ 2]]'' (2012) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਿਲਿਸ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਉੱਤਰ ਅਮਰੀਕੀ ਬਾਕਸ ਆਫ਼ਿਸਾਂ ਵਿੱਚ $2.64 ਬਿਲੀਅਨ ਤੋਂ $3.05 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਲੀ ਡਾਲਰਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਆਗੂ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਅੱਠਵਾਂ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਰਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਅਦਾਕਾਰ ਹੈ।<ref name="BOMlist">{{cite web|publisher=[[ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਮੋਜੋ]]|title=People Index|url=http://www.boxofficemojo.com/people/?view=Actor&sort=sumgross&p=.htm|accessdate=ਅਗਸਤ 29, 2010}}</ref><ref name="The Numbers">{{cite web|title=All Time Top 100 Stars at the Box Office|publisher=ਦ ਨੰਬਰਸ|url=http://www.the-numbers.com/people/records/|accessdate=ਅਗਸਤ 29, 2010|archive-date=ਅਕਤੂਬਰ 26, 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091026043510/http://www.the-numbers.com/people/records/|url-status=dead}}</ref> ਇਹ ਦੋ ਵਾਰ [[ਐਮੀ ਇਨਾਮ]] ਜੇਤੂ ਹੈ। ਇਸਨੇ [[ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਬ ਇਨਾਮ]] ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ ਚਾਰ ਵਾਰ [[ਸੈਟਰਨ ਇਨਾਮ]] ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਵਿਲਿਸ ਨੇ ਅਦਾਕਾਰਾ [[ਡੈਮੀ ਮੂਰ]] ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਤਿੰਨ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਵਿਆਹ ਦੇ 13 ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2000 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਤਲਾਕ ਲਈ ਲਿਆ। 2009 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਮਾਡਲ [[ਐਮਾ ਹੈਮਿੰਗ]] ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। == ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਵਿਲਿਸ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਮਾਰਚ 1955 ਨੂੰ [[Idar-Oberstein]], [[ਪੱਛਮ ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref name="bbcnews" /><ref name="DailyM" /> ਇਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਡੇਵਿਡ ਵਿਲਿਸ, ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸਿਪਾਹੀ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਾਂ, ਮੈਰਲੀਨ ਕੇ.,<ref>{{cite news | authorlink= Army Archerd | last= Archerd | first=Army | date= ਦਿਸੰਬਰ 11, 2003 | url = http://www.variety.com/article/VR1117897071?refCatId=1000 |title= Inside Move: Flu KOs Smart Set yule bash | work= [[ਵਰਾਇਟੀ (ਰਸਾਲਾ)|ਵਰਾਇਟੀ]] | accessdate= ਨਵੰਬਰ 14, 2011}}</ref> ਇੱਕ [[ਜਰਮਨ]] ਔਰਤ ਸੀ ਜੋ [[ਕੈਸਲ, ਜਰਮਨੀ|ਕੈਸਲ]] ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋ।<ref name="bbcnews">{{cite news|title=Surprise German visit from Willis|publisher=BBC News|date=ਅਗਸਤ 8, 2005 |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/film/4132632.stm|accessdate=ਮਈ 9, 2009|quote=His mother Marlene was born in the nearby town of Kassel.}}</ref><ref name="DailyM">{{cite news|last=Lipworth|first=Elaine|title=Die Another Day: Bruce Willis|work=Daily Mail |location=UK|url=http://www.dailymail.co.uk/pages/live/articles/live/live.html?in_article_id=462215&in_page_id=1889|date=ਜੂਨ 16, 2007|accessdate=ਮਈ 9, 2009}}</ref> ਵਿਲਿਸ ਚਾਰ ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇੱਕ ਭੈਣ, ਫਲੋਰੈਂਸ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ, ਡੇਵਿਡ, ਹੈ। 2001 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਰਾਬਰਟ ਦੀ 42 ਵਰ੍ਹੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ਼ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{cite news|url=http://www.variety.com/article/VR1117802168|title=Robert Willis Obituary|date=ਜੁਲਾਈ 1, 2001|accessdate=ਜੂਨ 23, 2011|work=ਵਰਾਇਟੀ}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} 4u6gxx47dcf6byzziexzu0jhb3nerma 0 76113 773279 770163 2024-11-13T17:52:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773279 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ਰੂਮ | image = | alt = | caption = | director = [[ਲੈਨੀ ਅਬਰਾਹਮਸਨ]] | producer = {{Plainlist| * [[Ed Guiney]] * ਡੇਵਿਡ ਗਰੌਸ }} | screenplay = [[ਐਮਾ ਡੋਨੋਗੀਊ]] | based on = {{based on |''[[ਰੂਮ (ਨਾਵਲ)|ਰੂਮ]]''|Emma Donoghue}} | starring = {{Plainlist| * [[Brie Larson]] * [[Jacob Tremblay]] * [[Joan Allen]] * [[Sean Bridgers]] * [[William H. Macy]] }} | music = Stephen Rennicks | cinematography = [[Danny Cohen (cinematographer)|Danny Cohen]] | editing = Nathan Nugent | distributor = {{Plainlist| * [[Elevation Pictures]] <small>(Canada)</small> * [[A24 (company)|A24]] <small>(United States)</small> }} | released = {{Film date|2015|09|04|[[Telluride Film Festival|Telluride]]|2015|10|16|United States}} | runtime = 118 minutes<!--Theatrical runtime: 117:39. This rounds to 118 minutes.--><ref>{{cite web | url=http://www.bbfc.co.uk/releases/room-film | title=''ROOM'' | work=[[British Board of Film Classification]] | date=November 5, 2015 | accessdate=November 5, 2015}}</ref> | country = {{Plainlist| * ਆਇਰਲੈਂਡ * ਕਨੇਡਾ * ਯੁਨਾਇਟੇਡ ਕਿਂਗਡਮ * ਯੂਨਾ }} | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | budget = $13 ਮਿਲੀਅਨ<ref name="Whipp">{{cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/la-en-indie-financing-20151229-story.html|title=With indie films such as 'Brooklyn' and 'Room,' the creativity often begins with the financing|work=[[Los Angeles Times]]|date=December 29, 2015|accessdate=February 23, 2016}}</ref> | gross = $36.2 ਮਿਲੀਅਨ<ref name="The Numbers">{{cite web |url=http://www.the-numbers.com/movie/Room-(2015)#tab=summary |title=Room (2016) |website=The Numbers |accessdate=March 28, 2016 |archive-date=ਅਪ੍ਰੈਲ 5, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160405153826/http://www.the-numbers.com/movie/Room-(2015)#tab=summary |url-status=dead }}</ref> | production companies = {{Plainlist| * [[Telefilm Canada]] * [[Filmnation Entertainment]] * [[Irish Film Board|Bórd Scannán na hÉireann/Irish Film Board]] * [[Element Pictures]] * [[No Trace Camping]] * [[Film4]] }} }} '''ਰੂਮ''' ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਅਮਰੀਕਨ-ਕੈਨੇਡੀਅਨ-ਆਇਰਿਸ਼ ਡਰਾਮਾ [[ਫ਼ਿਲਮ]] ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਐਮਾ ਡੋਨੋਮ ਦੇ ਨਾਵਲ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਰਾਇ ਲਾਰਸਨ, ਜੈਕਬ ਟਰੈਂਬਲੇ, ਜੋਅਨ ਐਲਨ ਅਤੇ ਸੀਨ ਬਰਿਜਰਜ਼ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਸੱਤ ਸਾਲ ਤਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਣ ਤੇ ਉਸੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਝਲਕ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਯਤਨ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2015 ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] 5i1bb5uris9e8dv7tlrq669zzmetlif 0 88303 773285 772582 2024-11-14T00:12:18Z 2409:40D1:8:60EE:8000:0:0:0 ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ 34 ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, 15 ਭਗਤਾਂ, 11 ਭੱਟਾਂ ਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਸੀ। 773285 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | name = ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ | image = Gurdwara Dera Sahib and Samadhi of Ranjit Singh.jpg | alt = ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ | title = ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ 5ਵੇਂ ਗੁਰੂ | caption = ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ]] | birth_name = | birth_date = 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1563 | birth_place = [[ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ]], [[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ]] (ਹੁਣ [[ਭਾਰਤ]]) | death_date = {{Death date and age|1606|5|30|1563|4|15|df=y}}<ref name=Britannica>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/34850/Arjan |title=Arjan, Sikh Guru |date= |website= |publisher=Encyclopædia Britannica |accessdate=5 May 2015}}</ref> | death_place = [[ਲਹੌਰ]], [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ]] (ਹੁਣ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) | resting_place= [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਅੰਦਰੂਨ ਲਾਹੌਰ]] | other_names = ''ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ'' | known_for = {{Plainlist|* [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਉਸਾਰੀ * [[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਬਾਨੀ * [[ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ]] ਦੀ ਕਲਮਬੰਦੀ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮੀ * [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਭਾਰਤ)|ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ]] ਦੇ ਬਾਨੀ * [[ਕੀਰਤਨ ਸੋਹਿਲਾ]] ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਲਮਬੰਦੀ * [[ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਲਿਖਤ}} | predecessor = [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] | successor = [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] | spouse = ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ | children = [[ਗੁਰ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ|ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ]] | father = [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ]] | mother = ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ }} {{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}} '''ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ''' (15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1563 – 30 ਮਈ 1606) ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਨ। ==ਜੀਵਨ== ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਦਾ ਜਨਮ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ [[ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ]] ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਦੇ ਘਰ 19 ਵੈਸਾਖ, ਸੰਮਤ 1620 (15 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1563) ਨੂੰ [[ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇ ਗੁਰੂ ਸਨ<ref>{{cite book|last=Mcleod|first=Hew|title=Sikhism|url=https://archive.org/details/sikhism00mcle|year=1997|publisher=Penguin vBooks|location=London |isbn=0-14-025260-6|page=[https://archive.org/details/sikhism00mcle/page/28 28]}}</ref> ਬਚਪਨ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ 11 ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ, ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪੰਡਿਤ ਬੇਣੀ ਕੋਲੋਂ, ਗਣਿਤ ਵਿੱਦਿਆ ਮਾਮਾ ਮੋਹਰੀ ਜੀ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਮਾ ਜੀ, ਬਾਬਾ ਮੋਹਨ ਜੀ ਨੇ ਸਿਖਾਈ। ਗੁਰ ਅਮਰਦਾਸ ਦਾ ਸੱਚਖੰਡ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨੇੜੇ ਆ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ 1 ਸਤੰਬਰ, 1574 ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਿਆਈ ਤਿਲਕ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਏ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ 1574 ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨੋਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ, ਸ੍ਰੀ ਮਹਾਂਦੇਵ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ (ਗੁਰੂ) ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਕੇ ਚੱਕ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਆ ਗਏ; ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸੇਵਾ ਜੋ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸੰਤੋਖਸਰ ਦੀ ਚਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਰੰਭਿਆ ਅਤੇ ਜਿਸ ਟਾਹਲੀ ਹੇਠ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਉਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ। ਫਿਰ ਗੁਰ ਰਾਮਦਾਸ ਨੇ ਸੰਨ 1577 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਤੁੰਗ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਨੂੰ 700 [[ਅਕਬਰੀ]] ਮੋਹਰਾਂ ਦੇ ਕੇ ਪੰਜ ਸੌ ਵਿੱੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਚੱਕ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੱਕ ਰਾਮਦਾਸ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਸਾਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੁੱੱਖਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਵਾਲੇ ਥਾਂ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਵਾਈ ਆਰੰਭੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੀ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਨਗਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਪਿਆ। ====ਵਿਆਹ,ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦਾਤ ਤੇ ਗੁਰਿਆਈ==== ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 23 ਹਾੜ ਸੰਮਤ 1636 ਨੂੰ ਮੌ ਪਿੰਡ (ਤਹਿਸੀਲ ਫਿਲੌਰ) ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸ੍ਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਚੰਦ ਜੀ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ।ਜਦ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲੈ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਲਈ ਹੱਥੀਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ,ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਪਰਸ਼ਾਦ ਛਕਣ ਲੱਗਿਆਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਚਿਤ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵਰਦਾਨ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ 21 ਹਾੜ ਸੰਮਤ 1652 (19 ਜੂਨ 1595) ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਯੋਧਾ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਧਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਕੇ ਸਪੁੱਤਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਨ, ਪਿਆਰ, ਸਤਿਕਾਰ, ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਨਿਮਰਤਾ ਆਦਿ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ 1 ਸਤੰਬਰ 1581 ਨੂੰ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਹੱਥੋਂ ਗੁਰਿਆਈ ਦਾ ਤਿਲਕ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾ ਗਏ। ਉਸ ਵਕਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਦਸਤਾਰਬੰਦੀ ਦੀ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜੀ ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਏ। ====ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ==== ਗੁਰਗੱਦੀ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਅਰੰਭੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਜਥੇਦਾਰ ਥਾਪਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤਕ ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ। ਆਗਰੇ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਹਿਤ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ 1583 ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਆਰੰਭੀ ਸੰਨ 1586 ਈਃ ਵਿੱਚ ਸੰਤੋਖਸਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ 3 ਜਨਵਰੀ, 1588 (ਮਾਘੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਕੰਮ ਮੁਸਲਮਾਨ ਫਕੀਰ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ (ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਮੁਅਈਨ-ਉਲ-ਅਸਲਾਮ) ਤੋਂ ਕਰਵਾਇਆ। ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਖਵਾਉਣ ਦਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੰਤਵ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੂਰਤ ਅਤੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਹੁੰਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਸੁਣ ਕੇ ਅਤੇ ਅਚਰਜ ਨਜ਼ਾਰੇ ਤੱਕ ਕੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸੱਚਖੰਡ ਹੈ? 1590 ਤਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਸੇ ਹੀ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1590 ਈ. ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਅਰਦਾਸਾ ਸੋਧਣ ਉਪਰੰਤ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਅਸੂਲ ਹਨ, ਆਪ ਤਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਰਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਨਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਹਾਕਮ ਨੂਰਦੀਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮੀਰ ਦੀਨ ਅਤੇ ਸਖੀ ਸਰਵਰਾਂ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਆਪ ਜੀ ਖੁਦ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿੱਤ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਏ। ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਹੜੀ ਘਰ ਬਣਵਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਕੋਹੜੀਆਂ ਦਾ ਕੋਹੜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਖਤਮ ਕੀਤਾ। 1593 ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਕੋਲ (ਦੁਆਬੇ ਵਿਚ) ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੇਂਦਰ ਹਿਤ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਖੂਹ ਲਗਵਾਇਆ। 1594 ਈਃ ਨੂੰ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ ਨੂੰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿਤ ਪੱਕਾ ਟਿਕਾਣਾ ਬਣਾਇਆ, ਇਥੇ ਹੀ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਕਾ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਜਨਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਦੋ-ਹਰਟੇ, ਚਾਰ-ਹਰਟੇ ਖੂਹ ਲਗਵਾਏ। ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਛੇ-ਹਰਟਾ ਖੂਹ (ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ ਹੈ) ਲਗਵਾਇਆ। ====[[ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਕਾਲ ਤੇ ਸਮਰਾਟ [[ਅਕਬਰ]] ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ==== ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖਮਰੀ ਅਤੇ ਕਾਲ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਸੰਨ 1597 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜ ਕੇ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ ਵਿਖੇ ਨਿਥਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਲਈ ਡੱਬੀ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਉਲੀ ਬਣਵਾਈ। ਲੰਗਰ ਲਗਵਾਏ, ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤਾ। *1598 ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ।ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਲੌਂ ਲਾਹੌਰ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕੀਤਾ।ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੇ ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਲੰਗਰ ਦੇ ਨਾਂ ਜਗੀਰ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਗੀਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਲੇਕਿਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚੌਂ ਸ਼ਾਹੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਕੂਚ ਕਰਣ ਕਰਕੇ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਕਾਰਨ ਲਗਾਨ ਮਾਫ ਕਰਣ ਲਈ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲਿਆ।ਸੰਨ 1599 ਈ. ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ’ਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿਤ ਆਪ ਜੀ, ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਰਾਵੀ ਵਾਲੇ) ਕਲਾਨੌਰ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਰਠ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚੇ। ====ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ==== ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਕਾਲ ਵਿਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਕੰਮ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਰਚਣ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ, ਸੰਤਾਂ, ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਕਾਂਤ ਵਾਸ ਜਗ੍ਹਾ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਸਰ (ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਚੁਣੀ। ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸੰਨ 1601 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਗਸਤ 1604 ਦੇ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਬੀੜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 34 ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ, 15 ਭਗਤਾਂ , 11 ਭੱਟਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸੇਵਾ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਦੁਆਰਾ ਮਹਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਹੇਠ ਜਿਲਦ ਸਾਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 30 ਅਗਸਤ 1604 ਨੂੰ ਇਸ ਇਲਾਹੀ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੇ ਪ੍ਰਥਮ ਗ੍ਰੰਥੀ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਲਿਆ। ====ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ==== ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅਦੁੱਤੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਲਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਕਬੂਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਅਕਬਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਜਦੋਂ ਤਖ਼ਤ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਤਾਂ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨ ਭਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਚੰਦੂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਨੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਖਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਜ਼ਬਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਫ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਚੰਦੂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਅਖੀਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਿਰਦਈ ਚੰਦੂ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤੱਤੀ ਤਵੀ ’ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸੀਸ ’ਤੇ ਤੱਤੀ ਰੇਤ ਪਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੇਗ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ‘ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੇ ' ਦੀ ਧੁਨੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅੰਤ 16 ਮਈ, 1606 ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਵਨ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਰੋੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ- ਉਮਦਤ ਤਵਾਰੀਕ ਦਾ ਲਿਖਾਰੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲੱਗਿਆਂ ਕਲਮ ਲਹੂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਕੇਰਦੀ ਹੈ, ਅੱਖਾਂ ਰੋਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਦਿਲ ਪਾਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਨ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ। ==ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ== ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੇਣ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 6 ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਗਤਾਂ, ਸੂਫੀ ਫਕੀਰਾਂ, ਭੱਟਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕੁੱਲ 2312 ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ (1) ਸੁਖਮਨੀ (2) ਬਾਰਹਮਾਂਹ (3) ਬਾਵਨ ਅੱਖਰੀ (4) ਫੁਨਹੇ (5) ਮਾਰੂ ਡਖਣੇ (6) ਵਾਰਾਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਛੇ ਹੈ।<ref>ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਆਦਿਕਾਲ ਤੋਂ 1700 ਈ. ਤੱਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ, 1988, ਪੰਨਾ-46</ref> ===ਸੁਖਮਨੀ=== ਸੁਖਮਨੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 24 ਅਸ਼ਟਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਲੋਕ ਅੰਕਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਦਾ ਸਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਆਸ਼ਟਪਦੀ ਵਿੱਚ 8 ਪਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਪਦੀ ਵਿੱਚ 10 ਤੁਕਾਂ ਹਨ। ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ 35 ਵੱਡੇ ਪੰਨਿਆ ਤੇ ਦਰਜ ‘ਸੁਖਮਨੀ` ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚਲੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ `ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਬਾਣੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀਆਂ 1977 ਤੁਕਾਂ ਹਨ।<ref> ਡਾ. ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਬਾਣੀ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 2007, ਪੰਨਾ 136-137</ref> ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸ਼ਲੋਕ-ਚੋਪਈ-ਬੰਧ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਸ਼ ਸ਼ਲੋਕ ਦੋਹਿਰਾ-ਸੋਰਠਾ ਤੋਲ ਦੇ ਦੋ ਤੁਕੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਠਵੀਂ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਨਾਲ ਦਰਜ ਸ਼ਲੋਕ ਤਿੰਨ ਤੁਕਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਤਵੀਂ ਅਤੇ ਨੌਵੀ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਲੋਕ ਚੁੳ-ਤੁਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੋਲ ਚੋਪਈ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਾਧਨਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਰਕੇ ਨਿਖਰੀਆ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ, ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਲੜੀਵਾਰ ਵੇਰਵਾ ਦੇ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਿਗਿਆਸੂ ਦਾ ਮਨ ਸੰਸਾਰਿਕਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਵਲ ਮੋੜਿਆ ਹੈ।<ref> ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਰੋਤਮੂਲਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ (ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲ) ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ, 1998, ਪੰਨਾ-108</ref> ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਗਤ ਜਲੰਦੇ ਨੂੰ ਤਾਰਨ ਲਈ ਸੁੱਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਹਾਨ ਬਾਣੀ ਸੁਖਮਨੀ ਰਚ ਕੇ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਮੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਚਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਰਹਾਓ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ:- ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਭੁ ਨਾਮ॥ ਭਗਤ ਜਨਾ ਕੈ ਮਨਿ ਬਿਸ੍ਰਾ॥ ਰਹਾੳ॥ ਸੁਖਮਨੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਬਾਣੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਸਿਰਫ ਨਾਮ ਜਪ ਕੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref> ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਜੀਵਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਬਾਣੀ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 2008, ਪੰਨਾ-85</ref> ===ਬਾਰਹਮਾਹ=== ਬਾਰਹਮਾਹ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਧੁਰਾ ਕੁਦਰਤ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਰੁੱਤਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ,ਤਿਵੇਂ ਤਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਰਹਮਾਹ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਰੰਭਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਕਾਫੀ ਮਤਭੇਦ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੇਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਹਾੜ, ਅੱਸੂ ਜਾਂ ਕੱਤਕ ਤੋਂ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਾਰਹਮਾਹ ਚੇਤ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>ਰਜਵੰਤ ਕੌਰ ਮਠਾੜੂ, ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਮੁਲਾਂਕਣ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 2008, ਪੰਨਾ-161</ref> ਰਾਗ ਮਾਝ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਬਾਰਹਮਾਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਗੁੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹੀ ਬਾਰਹਮਾਹ ਦਰਜ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਰਚਿਤ ਬਾਰਹਮਾਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੈ<ref> ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਵੀਨ ਇਤਿਹਾਸ, ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੱਧਕਾਲ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ, 2007, ਪੰਨਾ 87-88</ref>:- ਸੱਚੇ ਮਾਰਗ ਚਲਦਿਆਂ ਉਸਤਤਿ ਕਰੇ ਜਹਾਨ ਬਾਰਹਮਾਹ ਮਾਝ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਆਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦਸਿਆ ਕਿ ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂਂ ਨਾਲ਼ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਭਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਉਹ "ਪਰਮੇਸਰ ਤੇ ਭੁਲਿਆ ਵਿਆਪਨਿ ਸਭੇ ਰੋਗ" ਵਾਲੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>ਰਜਵੰਤ ਕੌਰ ਮਠਾੜੂ, ਬਾਰਹਮਾਹ ਮਾਝ ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਕਲਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਸੋਸਾਇਟੀ ਲਿਮਟਿਡ, ਲੁਧਿਆਣਾ, 1998, ਪੰਨਾ-25</ref> ===ਬਾਵਨ ਅੱਖਰੀ=== ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਇਹ ਬਾਣੀ ‘ਦੇਵ ਨਾਗਰੀ` ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ‘ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ` ਦੇ ‘ਗਉੜੀ` ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ 55 ਪਉੜੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ 9 ਪੰਕਤੀਆਂ ਹਨ।<ref> ਡਾ. ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀਵਨ ਤੇ ਬਾਣੀ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 2007, ਪੰਨਾ-141</ref> ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮਿਹਰ ਭਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਨਿਖਾਰ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਉਤੇ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਉਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਪੂਰਵਕ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਸਤਿਸੰਗਤਿ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਲਸਰੂਪ, ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਚਰਣ ਧੂੜ ਬਨਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰਦੀ ਹੈ<ref> ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਰੋਤਮੂਲਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ (ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲ), ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ, 1998, ਪੰਨਾ-110</ref>:- ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਭ ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ। ਤੋਰੇ ਸੰਤਨ ਕੀ ਮਨ ਹੋਇ ਰਵਾਲਾ। ===ਵਾਰਾਂ=== ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ 22 ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਾਰਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਇਸ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਝਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵੀ ਹੋਰ ਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 6 ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਪੂਰਨ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਇਹਨਾਂ 6 ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਗਾ ਅਧੀਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਾਗ ਗਉੜੀ, ਰਾਗ ਗੁਜਰੀ, ਰਾਗ ਜੈਤਸਰੀ, ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ, ਰਾਗ ਮਾਰੂ, ਅਤੇ ਰਾਗ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਰਚੀ।<ref>ਡਾ. ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਜੀਵਣ, ਦਰਸ਼ਨ, ਬਾਣੀ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 2008, ਪੰਨਾ 5-6</ref> ਇਹਨਾਂ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਰਚਨਾ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬਾਕੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਬਾਕੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸ਼ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਲੋਕ ਹਨ। ਉਥੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹੀ ਹਨ।<ref>ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਵੀਨ ਇਤਿਹਾਸ, ਅਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੱਧਕਾਲ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ, 2007, ਪੰਨਾ-88</ref> l ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== *[[ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ]] 1.[[https://newfacts5.blogspot.com/2023/05/shri-guru-arjun-dev-ji-saheedi-diwas.html]] ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਨ ਵਿਚ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ| ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਚੰਦੂ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ| ਲੈਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਚੰਦੂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੰਕਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਮਨਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ| ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਦੂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸੀ| ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮਨ ਬਹੁਤ ਨਿਰਦਈ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ| ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ| ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ| ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ| 2.ਜਹਾਂਗੀਰ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ--ਜਹਾਗੀਰ ਬੜਾ ਕੱਟੜ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਕੱਟੜਤਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣੀ।ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਕਦੇ ਸਹਿਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਤੁਜਕ-ਏ-ਜਹਾਂਗੀਰੀ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸਿੱਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]] 228nxnmiz21kx81x6g2vxiiu0rcx8a5 773286 773285 2024-11-14T00:14:37Z 2409:40D1:8:60EE:8000:0:0:0 ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ 773286 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography | religion = [[ਸਿੱਖੀ]] | name = ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ | image = Gurdwara Dera Sahib and Samadhi of Ranjit Singh.jpg | alt = ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ | title = ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ 5ਵੇਂ ਗੁਰੂ | caption = ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ]] | birth_name = | birth_date = 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1563 | birth_place = [[ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ]], [[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ]] (ਹੁਣ [[ਭਾਰਤ]]) | death_date = {{Death date and age|1606|5|30|1563|4|15|df=y}}<ref name=Britannica>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/34850/Arjan |title=Arjan, Sikh Guru |date= |website= |publisher=Encyclopædia Britannica |accessdate=5 May 2015}}</ref> | death_place = [[ਲਹੌਰ]], [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ]] (ਹੁਣ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) | resting_place= [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਅੰਦਰੂਨ ਲਾਹੌਰ]] | other_names = ''ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ'' | known_for = {{Plainlist|* [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਉਸਾਰੀ * [[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਬਾਨੀ * [[ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ]] ਦੀ ਕਲਮਬੰਦੀ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮੀ * [[ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਭਾਰਤ)|ਕਰਤਾਰਪੁਰ, ਜਲੰਧਰ]] ਦੇ ਬਾਨੀ * [[ਕੀਰਤਨ ਸੋਹਿਲਾ]] ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਲਮਬੰਦੀ * [[ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀ ਲਿਖਤ}} | predecessor = [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] | successor = [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] | spouse = ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ | children = [[ਗੁਰ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ|ਹਰਿ ਗੋਬਿੰਦ]] | father = [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ]] | mother = ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ }} {{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}} '''ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ''' (15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1563 – 30 ਮਈ 1606) ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਨ। ==ਜੀਵਨ== ਗੁਰ ਅਰਜਨ ਦਾ ਜਨਮ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ [[ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ]] ਅਤੇ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਦੇ ਘਰ 19 ਵੈਸਾਖ, ਸੰਮਤ 1620 (15 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1563) ਨੂੰ [[ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇ ਗੁਰੂ ਸਨ<ref>{{cite book|last=Mcleod|first=Hew|title=Sikhism|url=https://archive.org/details/sikhism00mcle|year=1997|publisher=Penguin vBooks|location=London |isbn=0-14-025260-6|page=[https://archive.org/details/sikhism00mcle/page/28 28]}}</ref> ਬਚਪਨ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ 11 ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਨਾਨਾ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ, ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪੰਡਿਤ ਬੇਣੀ ਕੋਲੋਂ, ਗਣਿਤ ਵਿੱਦਿਆ ਮਾਮਾ ਮੋਹਰੀ ਜੀ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਮਾ ਜੀ, ਬਾਬਾ ਮੋਹਨ ਜੀ ਨੇ ਸਿਖਾਈ। ਗੁਰ ਅਮਰਦਾਸ ਦਾ ਸੱਚਖੰਡ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨੇੜੇ ਆ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ 1 ਸਤੰਬਰ, 1574 ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਗੱਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰਿਆਈ ਤਿਲਕ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਏ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ 1574 ਵਿੱਚ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨੋਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ, ਸ੍ਰੀ ਮਹਾਂਦੇਵ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ (ਗੁਰੂ) ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਕੇ ਚੱਕ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਆ ਗਏ; ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸੇਵਾ ਜੋ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸੰਤੋਖਸਰ ਦੀ ਚਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਰੰਭਿਆ ਅਤੇ ਜਿਸ ਟਾਹਲੀ ਹੇਠ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਸੇਵਾ ਕਰਵਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਉਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ। ਫਿਰ ਗੁਰ ਰਾਮਦਾਸ ਨੇ ਸੰਨ 1577 ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਤੁੰਗ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਨੂੰ 700 [[ਅਕਬਰੀ]] ਮੋਹਰਾਂ ਦੇ ਕੇ ਪੰਜ ਸੌ ਵਿੱੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਚੱਕ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚੱਕ ਰਾਮਦਾਸ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਸਾਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੁੱੱਖਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਵਾਲੇ ਥਾਂ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਵਾਈ ਆਰੰਭੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੀ ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਨਗਰ ਦਾ ਨਾਮ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਪਿਆ। ====ਵਿਆਹ,ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦਾਤ ਤੇ ਗੁਰਿਆਈ==== ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ 23 ਹਾੜ ਸੰਮਤ 1636 ਨੂੰ ਮੌ ਪਿੰਡ (ਤਹਿਸੀਲ ਫਿਲੌਰ) ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਸ੍ਰੀ ਕਿਸ਼ਨ ਚੰਦ ਜੀ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ।ਜਦ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲੈ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਲਈ ਹੱਥੀਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ,ਬੀੜ ਸਾਹਿਬ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਪਰਸ਼ਾਦ ਛਕਣ ਲੱਗਿਆਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਚਿਤ ਮੁਦਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਵਰਦਾਨ ਨਾਲ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ 21 ਹਾੜ ਸੰਮਤ 1652 (19 ਜੂਨ 1595) ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਯੋਧਾ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਧਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਕੇ ਸਪੁੱਤਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਧਰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਨ, ਪਿਆਰ, ਸਤਿਕਾਰ, ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਨਿਮਰਤਾ ਆਦਿ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ 1 ਸਤੰਬਰ 1581 ਨੂੰ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਹੱਥੋਂ ਗੁਰਿਆਈ ਦਾ ਤਿਲਕ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾ ਗਏ। ਉਸ ਵਕਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ। ਦਸਤਾਰਬੰਦੀ ਦੀ ਰਸਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜੀ ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਏ। ====ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ==== ਗੁਰਗੱਦੀ ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਅਰੰਭੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਜਥੇਦਾਰ ਥਾਪਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤਕ ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ। ਆਗਰੇ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਹਿਤ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ 1583 ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਆਰੰਭੀ ਸੰਨ 1586 ਈਃ ਵਿੱਚ ਸੰਤੋਖਸਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ, ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ 3 ਜਨਵਰੀ, 1588 (ਮਾਘੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਕੰਮ ਮੁਸਲਮਾਨ ਫਕੀਰ ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ (ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਮੁਅਈਨ-ਉਲ-ਅਸਲਾਮ) ਤੋਂ ਕਰਵਾਇਆ। ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਖਵਾਉਣ ਦਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੰਤਵ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਮੂਰਤ ਅਤੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਹੁੰਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਸੁਣ ਕੇ ਅਤੇ ਅਚਰਜ ਨਜ਼ਾਰੇ ਤੱਕ ਕੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸੱਚਖੰਡ ਹੈ? 1590 ਤਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਸੇ ਹੀ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1590 ਈ. ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਅਰਦਾਸਾ ਸੋਧਣ ਉਪਰੰਤ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਅਸੂਲ ਹਨ, ਆਪ ਤਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਰਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਾਰਨਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਹਾਕਮ ਨੂਰਦੀਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮੀਰ ਦੀਨ ਅਤੇ ਸਖੀ ਸਰਵਰਾਂ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਆਪ ਜੀ ਖੁਦ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿੱਤ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗਏ। ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਹੜੀ ਘਰ ਬਣਵਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਕੋਹੜੀਆਂ ਦਾ ਕੋਹੜ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਖਤਮ ਕੀਤਾ। 1593 ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਜਲੰਧਰ ਕੋਲ (ਦੁਆਬੇ ਵਿਚ) ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੇਂਦਰ ਹਿਤ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਖੂਹ ਲਗਵਾਇਆ। 1594 ਈਃ ਨੂੰ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ ਨੂੰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿਤ ਪੱਕਾ ਟਿਕਾਣਾ ਬਣਾਇਆ, ਇਥੇ ਹੀ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਕਾ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਜਨਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਦੋ-ਹਰਟੇ, ਚਾਰ-ਹਰਟੇ ਖੂਹ ਲਗਵਾਏ। ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਛੇ-ਹਰਟਾ ਖੂਹ (ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ ਹੈ) ਲਗਵਾਇਆ। ====[[ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਕਾਲ ਤੇ ਸਮਰਾਟ [[ਅਕਬਰ]] ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ==== ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖਮਰੀ ਅਤੇ ਕਾਲ ਪੈ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਸੰਨ 1597 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜ ਕੇ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ ਵਿਖੇ ਨਿਥਾਵਿਆਂ ਨੂੰ ਥਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਇਮਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਲਈ ਡੱਬੀ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਬਾਉਲੀ ਬਣਵਾਈ। ਲੰਗਰ ਲਗਵਾਏ, ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤਾ। *1598 ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ।ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਲੌਂ ਲਾਹੌਰ ਕਾਲ ਸਮੇਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਕੀਤਾ।ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਅਜ਼ੀਮ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਤੇ ਲੰਗਰ ਪ੍ਰਥਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਲੰਗਰ ਦੇ ਨਾਂ ਜਗੀਰ ਲਾਉਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਗੀਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਲੇਕਿਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚੌਂ ਸ਼ਾਹੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਕੂਚ ਕਰਣ ਕਰਕੇ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਕਾਰਨ ਲਗਾਨ ਮਾਫ ਕਰਣ ਲਈ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲਿਆ।ਸੰਨ 1599 ਈ. ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ’ਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹਿਤ ਆਪ ਜੀ, ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਕਰਤਾਰਪੁਰ (ਰਾਵੀ ਵਾਲੇ) ਕਲਾਨੌਰ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਰਠ ਵਿਖੇ ਬਾਬਾ ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚੇ। ====ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ==== ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਕਾਲ ਵਿਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਕੰਮ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਰਚਣ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ, ਸੰਤਾਂ, ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਮਹਾਨ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਕਾਂਤ ਵਾਸ ਜਗ੍ਹਾ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਸਰ (ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਚੁਣੀ। ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸੰਨ 1601 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਗਸਤ 1604 ਦੇ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਬੀੜ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 34 ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਬਾਣੀ, 15 ਭਗਤਾਂ , 11 ਭੱਟਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸੇਵਾ ਲਈ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਦੁਆਰਾ ਮਹਾਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਹੇਠ ਜਿਲਦ ਸਾਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 30 ਅਗਸਤ 1604 ਨੂੰ ਇਸ ਇਲਾਹੀ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੇ ਪ੍ਰਥਮ ਗ੍ਰੰਥੀ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਲਿਆ। ====ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ==== ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅਦੁੱਤੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਲਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਨੇ ਕਬੂਲਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਅਕਬਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਜਹਾਂਗੀਰ ਜਦੋਂ ਤਖ਼ਤ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਤਾਂ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨ ਭਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਚੰਦੂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਨੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਮੁਰਤਜ਼ਾ ਖਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਾਲ ਅਸਬਾਬ ਜ਼ਬਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਾਫ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਚੰਦੂ ਦੀ ਈਰਖਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਅਖੀਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨਿਰਦਈ ਚੰਦੂ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਤੱਤੀ ਤਵੀ ’ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਸੀਸ ’ਤੇ ਤੱਤੀ ਰੇਤ ਪਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੇਗ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ‘ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੇ ' ਦੀ ਧੁਨੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਅੰਤ 16 ਮਈ, 1606 ਨੂੰ ਛੇਵੇਂ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਵਨ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਰੋੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ- ਉਮਦਤ ਤਵਾਰੀਕ ਦਾ ਲਿਖਾਰੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲੱਗਿਆਂ ਕਲਮ ਲਹੂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਕੇਰਦੀ ਹੈ, ਅੱਖਾਂ ਰੋਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਦਿਲ ਪਾਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਨ ਹੈਰਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ। ==ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ== ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦੇਣ, ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 5 ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਗਤਾਂ, ਸੂਫੀ ਫਕੀਰਾਂ, ਭੱਟਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕੁੱਲ 2312 ਸ਼ਬਦ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ (1) ਸੁਖਮਨੀ (2) ਬਾਰਹਮਾਂਹ (3) ਬਾਵਨ ਅੱਖਰੀ (4) ਫੁਨਹੇ (5) ਮਾਰੂ ਡਖਣੇ (6) ਵਾਰਾਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਛੇ ਹੈ।<ref>ਡਾ. ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਆਦਿਕਾਲ ਤੋਂ 1700 ਈ. ਤੱਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ, 1988, ਪੰਨਾ-46</ref> ===ਸੁਖਮਨੀ=== ਸੁਖਮਨੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 24 ਅਸ਼ਟਪਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਲੋਕ ਅੰਕਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਦਾ ਸਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਆਸ਼ਟਪਦੀ ਵਿੱਚ 8 ਪਦੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਪਦੀ ਵਿੱਚ 10 ਤੁਕਾਂ ਹਨ। ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ 35 ਵੱਡੇ ਪੰਨਿਆ ਤੇ ਦਰਜ ‘ਸੁਖਮਨੀ` ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚਲੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ `ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਬਾਣੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀਆਂ 1977 ਤੁਕਾਂ ਹਨ।<ref> ਡਾ. ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਬਾਣੀ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 2007, ਪੰਨਾ 136-137</ref> ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸ਼ਲੋਕ-ਚੋਪਈ-ਬੰਧ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਸ਼ ਸ਼ਲੋਕ ਦੋਹਿਰਾ-ਸੋਰਠਾ ਤੋਲ ਦੇ ਦੋ ਤੁਕੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਠਵੀਂ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਨਾਲ ਦਰਜ ਸ਼ਲੋਕ ਤਿੰਨ ਤੁਕਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਤਵੀਂ ਅਤੇ ਨੌਵੀ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਲੋਕ ਚੁੳ-ਤੁਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੋਲ ਚੋਪਈ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਾਧਨਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਰਕੇ ਨਿਖਰੀਆ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ, ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਲੜੀਵਾਰ ਵੇਰਵਾ ਦੇ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਿਗਿਆਸੂ ਦਾ ਮਨ ਸੰਸਾਰਿਕਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਵਲ ਮੋੜਿਆ ਹੈ।<ref> ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਰੋਤਮੂਲਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ (ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲ) ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ, 1998, ਪੰਨਾ-108</ref> ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਜਗਤ ਜਲੰਦੇ ਨੂੰ ਤਾਰਨ ਲਈ ਸੁੱਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਹਾਨ ਬਾਣੀ ਸੁਖਮਨੀ ਰਚ ਕੇ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਮੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਚਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਰਹਾਓ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ:- ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਭੁ ਨਾਮ॥ ਭਗਤ ਜਨਾ ਕੈ ਮਨਿ ਬਿਸ੍ਰਾ॥ ਰਹਾੳ॥ ਸੁਖਮਨੀ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਬਾਣੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਸਿਰਫ ਨਾਮ ਜਪ ਕੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref> ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਜੀਵਨ, ਦਰਸ਼ਨ, ਬਾਣੀ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 2008, ਪੰਨਾ-85</ref> ===ਬਾਰਹਮਾਹ=== ਬਾਰਹਮਾਹ ਬਾਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਧੁਰਾ ਕੁਦਰਤ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਰੁੱਤਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ,ਤਿਵੇਂ ਤਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਰਹਮਾਹ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਰੰਭਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਕਾਫੀ ਮਤਭੇਦ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੇਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਹਾੜ, ਅੱਸੂ ਜਾਂ ਕੱਤਕ ਤੋਂ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਾਰਹਮਾਹ ਚੇਤ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>ਰਜਵੰਤ ਕੌਰ ਮਠਾੜੂ, ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਮੁਲਾਂਕਣ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 2008, ਪੰਨਾ-161</ref> ਰਾਗ ਮਾਝ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਬਾਰਹਮਾਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਗੁੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹੀ ਬਾਰਹਮਾਹ ਦਰਜ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਰਚਿਤ ਬਾਰਹਮਾਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੈ<ref> ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਵੀਨ ਇਤਿਹਾਸ, ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੱਧਕਾਲ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ, 2007, ਪੰਨਾ 87-88</ref>:- ਸੱਚੇ ਮਾਰਗ ਚਲਦਿਆਂ ਉਸਤਤਿ ਕਰੇ ਜਹਾਨ ਬਾਰਹਮਾਹ ਮਾਝ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਆਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦਸਿਆ ਕਿ ਜੀਵ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂਂ ਨਾਲ਼ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਭਟਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਉਹ "ਪਰਮੇਸਰ ਤੇ ਭੁਲਿਆ ਵਿਆਪਨਿ ਸਭੇ ਰੋਗ" ਵਾਲੀ ਦਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>ਰਜਵੰਤ ਕੌਰ ਮਠਾੜੂ, ਬਾਰਹਮਾਹ ਮਾਝ ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਕਲਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਈਟਰਜ਼ ਕੋਆਪਰੇਟਿਵ ਸੋਸਾਇਟੀ ਲਿਮਟਿਡ, ਲੁਧਿਆਣਾ, 1998, ਪੰਨਾ-25</ref> ===ਬਾਵਨ ਅੱਖਰੀ=== ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਇਹ ਬਾਣੀ ‘ਦੇਵ ਨਾਗਰੀ` ਲਿਪੀ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ‘ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ` ਦੇ ‘ਗਉੜੀ` ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ 55 ਪਉੜੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਪਉੜੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲਾਚਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਦਰਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ 9 ਪੰਕਤੀਆਂ ਹਨ।<ref> ਡਾ. ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀਵਨ ਤੇ ਬਾਣੀ, ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 2007, ਪੰਨਾ-141</ref> ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮਿਹਰ ਭਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਨਿਖਾਰ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਉਤੇ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਉਤੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਪੂਰਵਕ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਸਤਿਸੰਗਤਿ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਲਸਰੂਪ, ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਚਰਣ ਧੂੜ ਬਨਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰਦੀ ਹੈ<ref> ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਸਰੋਤਮੂਲਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ (ਪੂਰਵ ਮੱਧਕਾਲ), ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ, 1998, ਪੰਨਾ-110</ref>:- ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਭ ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ। ਤੋਰੇ ਸੰਤਨ ਕੀ ਮਨ ਹੋਇ ਰਵਾਲਾ। ===ਵਾਰਾਂ=== ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ 22 ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਾਰਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਇਸ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਝਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਵੀ ਹੋਰ ਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 6 ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹ ਤੇ ਪੂਰਨ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਰਸਾਉਣ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਇਹਨਾਂ 6 ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਗਾ ਅਧੀਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਾਗ ਗਉੜੀ, ਰਾਗ ਗੁਜਰੀ, ਰਾਗ ਜੈਤਸਰੀ, ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ, ਰਾਗ ਮਾਰੂ, ਅਤੇ ਰਾਗ ਬਸੰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਣੀ ਰਚੀ।<ref>ਡਾ. ਗੁਰਮੁੱਖ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਜੀਵਣ, ਦਰਸ਼ਨ, ਬਾਣੀ, ਰੂਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 2008, ਪੰਨਾ 5-6</ref> ਇਹਨਾਂ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਰਚਨਾ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਬਾਕੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਬਾਕੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸ਼ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਲੋਕ ਹਨ। ਉਥੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹੀ ਹਨ।<ref>ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਵੀਨ ਇਤਿਹਾਸ, ਅਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੱਧਕਾਲ, ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ, 2007, ਪੰਨਾ-88</ref> l ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== *[[ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ]] 1.[[https://newfacts5.blogspot.com/2023/05/shri-guru-arjun-dev-ji-saheedi-diwas.html]] ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਨ ਵਿਚ ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ| ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਚੰਦੂ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ| ਲੈਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਚੰਦੂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੰਕਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਮਨਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ| ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਦੂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸੀ| ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮਨ ਬਹੁਤ ਨਿਰਦਈ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ| ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ| ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ| ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ| 2.ਜਹਾਂਗੀਰ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ--ਜਹਾਗੀਰ ਬੜਾ ਕੱਟੜ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਕੱਟੜਤਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣੀ।ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਕਦੇ ਸਹਿਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੌਕੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਤੁਜਕ-ਏ-ਜਹਾਂਗੀਰੀ ਵਿੱਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸਿੱਖੀ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]] qgew77kso90gu65pqpuzetv2bzn8ebk 0 109369 773298 761255 2024-11-14T06:00:44Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773298 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ | native_name = बागेश्वर | native_name_lang = hi | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = Bageshwar in 2006.jpg | image_alt = | image_caption = 2006 ਵਿਚ ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ | pushpin_map = India Uttarakhand#India | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = Location in Uttarakhand, India | latd = 29.838 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 79.771 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = ਸੂਬਾ | subdivision_name1 = [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] | subdivision_type3 = [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name3 = [[ਬਾਗੇਸ਼੍ਵਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = ਮੁਨਿਸਿਪਲ ਕਾਉਂਸਿਲ | governing_body = ਨਗਰ ਪਾਲਿਕਾ ਪਰਿਸ਼ਦ ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ | leader_party = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਕਾਂਗਰਸ]] | leader_title = ਮੇਅਰ | leader_name = ਗੀਤ ਰਾਵਲ | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = 5.50 | elevation_footnotes = | elevation_m = 1004 | population_total = 9079 | population_as_of = 2011 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 = [[ਹਿੰਦੀ]], [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] | demographics1_title3 = ਸਥਾਨਕ | demographics1_info3 = ਕੁਮਾਊਂਨੀ | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = ਪਿੰਨ ਕੋਡ | postal_code = 263642<ref>[http://www.citypincode.in/PinCodeOf.jsp?area=Bageshwar%20&district=Bageshwar ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਪਿੰਨ ਕੋਡ]</ref> | registration_plate = UK-02 | website = {{URL|bageshwar.nic.in}} | footnotes = }} '''ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ''' [[ਉਤਰਾਖੰਡ]] ਸੂਬੇ ਵਿਚ ਸਰਉ ਅਤੇ ਗੋਮਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਸੰਗਮ ਤੇ ਸਥਿਤ ਇਕ ਤੀਰਥ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਹ [[ਬਾਗੇਸ਼੍ਵਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਬਾਗੇਸ਼੍ਵਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ [[ਸ਼ਿਵ|ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਨਾਥ]] ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਿਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ "ਬਾਘਨਾਥ" ਜਾਂ "ਬਾਗਨਾਥ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਕਰ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤੀ 'ਤੇ ਇੱਥੇ ਕੁਮਾਊਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੇਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] ਤੋਂ 470 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਤੋਂ 532 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਤਸਵੀਰ:Bagnath Temple.jpg|thumb|left|ਬਾਗਨਾਥ ਦਾ ਮੰਦਿਰ 1602 ਵਿੱਚ ਲਕਸ਼ਮੀ ਚੰਦ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ]] ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਬਾਗ਼ਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸ਼ਿਵ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਮਾਨਸਕੰਦ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਚੰਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਉਸਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਿਵਾ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਨੌਕਰ ਸੀ। ਇਕ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਲਿਜੈਕਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਿਸ਼ੀ ਮਾਰਕੰਡੈਏ ਨੇ ਇੱਥੇ ਸ਼ਿਵਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਇਕ ਟਾਈਗਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਐਥੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite news|title=शिव के गण चंडीश ने बसाया था इस नगर को, यहां है बागनाथ मंदिर|url=http://www.livehindustan.com/news/astrology/article1-bageshwar-bagnath-temple-kumaon-713569.html?seq=2|accessdate=28 June 2017|date=2017|publisher=हिन्दुस्तान|archive-date=7 ਅਕਤੂਬਰ 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171007170234/http://www.livehindustan.com/news/astrology/article1-bageshwar-bagnath-temple-kumaon-713569.html?seq=2|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=बागेश्वर में पार्वती के संग विराजते हैं भोलेनाथ|url=http://www.amarujala.com/uttarakhand/bageshwar/bageshwar-with-parvati-houses-the-bholenath|accessdate=28 June 2017|date=2017|publisher=अमर उजाला|location=बागेश्वर}}</ref> ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਬਾਗਨਾਥ ਦਾ ਮੰਦਿਰ 1602 ਵਿੱਚ ਲਕਸ਼ਮੀ ਚੰਦ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite news|title=कत्यूर व चंद शासकों के काल में बनी ऐतिहासिक इमारतें हैं उपेक्षित|url=http://www.jagran.com/uttarakhand/bageshwar-no-care-of-historical-buildings-at-bageshwar-16048260.html|accessdate=28 June 2017|date=2017|publisher=दैनिक जागरण|location=बागेश्वर}}</ref> ਬੰਗੇਸ਼ਵਰ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਅੱਠ-ਦਸ ਘਰਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਸੀ। ਮੁੱਖ ਬੰਦੋਬਸਤ ਮੰਦਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਾਰੂ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਦੁਗ ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਡਾਕ ਬੰਗਲੇ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਹੈ। 1860 ਦੇ ਆਸਪਾਸ, ਇਕ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 200-300 ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਘਰ ਸਨ। 1860 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਤਕ, ਇਹ ਇਕ ਮੁਕੰਮਲ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ 200-300 ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਘਰ ਸਨ। ਐਂਟਿਨਸਨ ਦੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਗਜ਼ਟੀਅਰ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਥਾਂ ਦੀ ਸਥਾਈ ਆਬਾਦੀ ਸਾਲ 1886 ਵਿੱਚ 500 ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{cite book|first1=एडविन टी.|last1=एटकिन्सन|title=हिमालयी गजट|date=1973|publisher=काॅस्मो प्रकाषक|location=दिल्ली|url=https://books.google.co.in/books/about/The_Himalayan_gazetteer.html?id=GL-1AAAAIAAJ|language=अंग्रेजी}}</ref> [[ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ|ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 1905 ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਟਨਕਪੁਰ-ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦਾ ਸਰਵੇ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਤੇ ਵੀ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ।<ref name="योगेश">{{cite news|first1=योगेश|last1=कुमार|title=Rail ministry stalls Tanakpur-Bageshwar link project|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/dehradun/Rail-ministry-stalls-Tanakpur-Bageshwar-link-project/articleshow/48365047.cms|accessdate=28 June 2017|date=2015|publisher=टाइम्स ऑफ इंडिया|language=अंग्रेजी}}</ref> 1921 ਦੇ ਉੱਤਰਾਯਣੀ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਕੁਮਾਊਂ ਕੇਸਰੀ ਬਦੜੀ ਦੱਤ ਪਾਂਡੇ, ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਪਾਂਟ, ਸ਼ਿਆਮ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹ, ਵਿਕਟਰ ਮੋਹਨ ਜੋਸ਼ੀ, ਰਾਮ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹ, ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਾ, ਈਸ਼ਵਰੀ ਲਾਲ ਸਾਹ ਆਦਿ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸੈਂਕੜੇ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ "ਕੁਲੀ ਬੇਗਾਰ" ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite news|title=कुली बेगार उन्मूलन का माध्यम बना उत्तरायणी मेला|url=http://www.amarujala.com/uttarakhand/bageshwar/Bageshwar-70475-114|accessdate=28 June 2017|date=2014|publisher=अमर उजाला|location=बागेश्वर}}</ref> ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ, [[ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ]] ਵੀ 1929 ਵਿਚ ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਆਏ ਸਨ।<ref>{{cite news|first1=सुरेश|last1=पांडेय|url=http://www.jagran.com/uttarakhand/bageshwar-13438992.html|title=रक्तहीन क्रांति का मूक गवाह है सरयू बगड़|accessdate=28 June 2017|date=2016|publisher=दैनिक जागरण|location=बागेश्वर}}</ref> 1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਨਾਮ ਬਾਗ਼ਾਣਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਾਰਕੀਟ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਖੇਤਰ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1948 ਵਿਚ, ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਗ੍ਰਾਮ ਸਭਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮਾਰਕੀਟ ਦੇ ਨੇੜੇ 9 ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="पालिका " /> 1952 ਵਿਚ ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਟਾਊਨ ਏਰੀਆ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ 1952 ਤੋਂ 1955 ਤੱਕ ਟਾਊਨ ਏਰੀਆ ਸੀ। 1955 ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਅਧਿਸੂਚਿਤ ਖੇਤਰ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="पालिका " /> 1957 ਵਿਚ, ਈਸ਼ਵਰੀ ਲਾਲ ਸਾਹਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਣੇ। ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ 1968 ਵਿਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ. ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਸੀ।<ref name="पालिका">{{cite news|title=जनसंख्या के मानकों में अब शामिल होगी बागेश्वर नगर पालिका|url=https://www.amarujala.com/uttarakhand/bageshwar/the-standards-of-population-will-now-be-included-in-the-bageshwar-municipality|accessdate=18 February 2017|date=22 November 2017|publisher=अमर उजाला|location=बागेश्वर}}</ref> == ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Bageshwar.jpg|thumb|left|ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਸਰਯੁ ਅਤੇ ਗੋਮਤੀ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਸੈਟਲ ਹੈ]] ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਉਤਰਾਖੰਡ ਸੂਬੇ ਦੇ ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ 29.49 ° N 79.45 ° E ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/39/Bageshwar.html Falling Rain Genomics, Inc. - Bageshwar]</ref> ਇਹ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ 470 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਦੇ 502 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਕੁਮਾਊਂ ਡਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{cite book|title=Kumaon Himalaya|publisher=Shree Almora Book Depot|isbn=9788190020992|url=https://books.google.co.in/books?id=pWs-AgAACAAJ|language=en}}</ref> ਅਤੇ ਇਹ ਕੁਮਾਊਂ ਦੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਨੈਨਿਟਲ ਤੋਂ 153 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 1,004 ਮੀਟਰ (3294 ਫੁੱਟ) ਹੈ। ਬਾਗਸ਼ਵਰ ਨਗਰ ਸਰੂ ਅਤੇ ਗੋਮਤੀ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{cite book|title=Illustrated Atlas of the Himalaya|publisher=India Research Press|isbn=9788183860376|language=en}}</ref> ਇਹ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਨਿਲੇਸ਼ਵਰ, ਭਈਲੇਸ਼ਵਰ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ, ਸੂਰਯਕੁੰਡ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਅਤੇ ਅਗਨੀਕਿਕੰਦ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਵਿਚ ਸਾਲ ਦਾ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ 20.4 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ (68.8 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹਾਈਟ) ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਗਰਮ ਮਹੀਨਾ ਜੂਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਔਸਤਨ ਤਾਪਮਾਨ 27.3 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ (81.2 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹਾਈਟ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਠੰਢਾ ਮਹੀਨਾ ਜਨਵਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਔਸਤ ਤਾਪਮਾਨ 11 ਡਿਗਰੀ ਸੈਂਟੀਗਰੇਡ (51.8 ਡਿਗਰੀ ਫਾਰਨਹਾਈਟ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਲਈ ਔਸਤਨ 48.1 "(1221.7 ਮਿਲੀਮੀਟਰ) ਵਰਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੀਂਹ ਵਾਲਾ ਮਹੀਨਾ 13.0 "(330.2 ਮਿਲੀਮੀਟਰ) ਵਰਖਾ ਨਾਲ ਜੁਲਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਹੀਨਾ ਨਵੰਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ 0.2" (5.1 ਮਿਲੀਮੀਟਰ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਔਸਤਨ 63.6 ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਗਸਤ ਵਿਚ 15.3 ਦਿਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੀਂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ ਵਿਚ 0.8 ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। {{Weather box | location = ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ | metric first = yes | single line = y | Jan high C = 17.2 | Feb high C = 19.5 | Mar high C = 25.0 | Apr high C = 30.7 | May high C = 33.7 | Jun high C = 32.9 | Jul high C = 29.4 | Aug high C = 28.9 | Sep high C = 28.7 | Oct high C = 27.4 | Nov high C = 23.6 | Dec high C = 19.1 | year high C = 26.4 | Jan mean C =11.0 | Feb mean C =13.1 | Mar mean C =18.1 | Apr mean C =23.6 | May mean C =26.8 | Jun mean C =27.4 | Jul mean C =25.4 | Aug mean C =26.8 | Sep mean C =24.2 | Oct mean C =21.3 | Nov mean C =16.8 | Dec mean C =12.7 | year mean C =20.5 | Jan low C =4.9 | Feb low C =6.7 | Mar low C =11.2 | Apr low C =16.5 | May low C =19.8 | Jun low C =21.8 | Jul low C =21.5 | Aug low C =21.3 | Sep low C =19.8 | Oct low C =15.2 | Nov low C =10.0 | Dec low C =6.3 | year low C =14.6 | precipitation colour = <!-- Enter "green" for green precipitation colours, "none" for no colours, remove this line for blue colouring. --> <!-- IMPORTANT: use mm or cm but NOT both! --> | Jan precipitation mm = 32.9 | Feb precipitation mm = 35.1 | Mar precipitation mm = 30.1 | Apr precipitation mm = 24.4 | May precipitation mm = 43.7 | Jun precipitation mm = 157.0 | Jul precipitation mm = 328.9 | Aug precipitation mm = 328.2 | Sep precipitation mm = 178.4 | Oct precipitation mm = 42.5 | Nov precipitation mm = 6.0 | Dec precipitation mm = 13.6 | year precipitation mm = 1220.8 | unit precipitation days = <!-- If entering the average number of days, then the unit requirement should be used, because this varies between countries. E.g. 0.2 cm, 0.2 mm. --> | precip days colour = <!-- Enter "green" for green colors, "pastel" for pastel colours, "none" for no colours, remove this line for blue coloring. Affects rain and snow days as well --> | Jan precipitation days =2.7 | Feb precipitation days =2.9 | Mar precipitation days =2.8 | Apr precipitation days =2.1 | May precipitation days =3.0 | Jun precipitation days =8.1 | Jul precipitation days =14.2 | Aug precipitation days =15.3 | Sep precipitation days =8.3 | Oct precipitation days =2.3 | Nov precipitation days =0.8 | Dec precipitation days =1.1 | year precipitation days =63.6 <!-- Average daily sunshine hours. Use either the monthly or daily sunshine (depending on the source) but not both. --> | Jand sun =10.9 | Febd sun =11.6 | Mard sun =12.4 | Aprd sun =13.3 | Mayd sun =14.1 | Jund sun =14.5 | Juld sun =14.3 | Augd sun =13.6 | Sepd sun =12.7 | Octd sun =11.8 | Novd sun =11.1 | Decd sun =10.7 | yeard sun =12.6 | source 1 = Weatherbase<ref>{{cite web|title=Bageshwar, India Travel Weather Averages (Weatherbase)|url=http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=596055&cityname=Bageshwar-Uttarakhand-India|website=Weatherbase|access-date=2018-07-18|archive-date=2017-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20171026215318/http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=596055&cityname=Bageshwar-Uttarakhand-India|url-status=dead}}</ref> }} == ਜਨਸੰਖਿਆ == {{IndiaCensusPop|state=ਉੱਤਰਾਖੰਡ |title= ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਤੋਂ ਆਬਾਦੀ |1951= 1740 |1961= 2189 |1971= 4314 |1981= 4225 |1991= 5772 |2001= 7803 |2011= 9079 |estimate= |estyear= |estref= |footnote= ਹਵਾਲਾ: <ref name = "Census">{{cite book|title=2011 जनगणना, बागेश्वर|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/0508_PART_B_DCHB_BAGESHWAR.pdf|accessdate=28 June 2017|language=अंग्रेजी}}</ref>}} ਭਾਰਤ ਦੀ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 9,079 ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 4,711 ਪੁਰਸ਼ ਅਤੇ 4,368 ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 55% ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 45% ਹੈ। ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 1090 ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਹਨ,<ref>{{cite web|title=bageshwar-district-glance|url=http://www.uttarakhandguide.com/bageshwar/bageshwar-district-glance/|accessdate=5 August 2016}}</ref> ਜੋ 940 ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।<ref>{{cite news|title=लिंगानुपात की स्थिति चिंताजनक- Amarujala|url=http://www.amarujala.com/uttarakhand/bageshwar/the-situation-alarming-sex-ratio-hindi-news|accessdate=5 August 2016}}</ref> ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਉਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ।<ref>{{cite news|title=Uttarakhand: Sex Ratio as per Census 2011|url=http://www.jagranjosh.com/general-knowledge/uttarakhand-sex-ratio-as-per-census-2011-1392448534-1|accessdate=5 August 2016|date=15 February 2014}}</ref> ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਔਸਤ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 80% ਹੈ, ਜੋ ਕੌਮੀ ਔਸਤ 72.1% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ; 84% ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ 76% ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name = "Census" /> 11% ਆਬਾਦੀ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।<ref name = "Census" /> 2,219 ਲੋਕ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 1,085 ਹੈ।<ref name = "Census" /> 2001 ਦੇ ਜਨਗਣਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 7803 ਸੀ,<ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.phpstad=A&state5=999|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archivedate=2004-06-16|title= Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|accessdate=2008-11-01|work= |publisher= Census Commission of India}}</ref> ਅਤੇ 1991 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ 5,772 ਸੀ।<ref name = "population">{{cite web|title=Uttarakhand (India): Districts, Cities, Towns and Outgrowth Wards - Population Statistics in Maps and Charts|url=http://www.citypopulation.de/php/india-uttarakhand.php|website=www.citypopulation.de}}</ref> ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚੋਂ, 2,771 ਲੋਕ ਕੰਮ ਜਾਂ ਬਿਜਨਸ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 2,236 ਪੁਰਸ਼ ਸਨ ਜਦਕਿ 535 ਔਰਤਾਂ ਸਨ। ਕੁੱਲ 2771 ਵਰਕਿੰਗ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚੋਂ 78.06% ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁੱਲ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦਾ 21.94% ਸੀਮਾਂਤ ਵਰਕ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Bageshwar City Population Census 2011 - Uttarakhand|url=http://www.census2011.co.in/data/town/800323-bageshwar.html|website=www.census2011.co.in|accessdate=5 August 2016}}</ref> ਕੁੱਲ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ 93.34% ਹਿੰਦੁਸ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਵਿਚ ਬਹੁਮਤ ਦਾ ਧਰਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name ="religion">{{cite web|title=Bageshwar District Religion Data - Census 2011|url=http://www.census2011.co.in/data/religion/district/581-bageshwar.html|website=www.census2011.co.in|accessdate=5 August 2016}}</ref> ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਵਿਚ ਇਸਲਾਮ (5.93%), ਸਿੱਖ ਧਰਮ (0.25%), ਈਸਾਈ ਧਰਮ (0.26%), ਬੁੱਧ ਧਰਮ (0.01%) ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ (0.02%) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name ="religion" /> ਕੁਮਾਓਨੀ ਬਹੁਮਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ<ref>{{cite news|last=Trivedi |first=Anupam |title=Sanskrit is second official language in Uttarakhand |url=http://www.hindustantimes.com/India-news/NorthIndia/Sanskrit-is-second-official-language-in-Uttarakhand/Article1-499467.aspx |accessdate=29 July 2012 |newspaper=Hindustan Times |date=19 January 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120201065836/http://www.hindustantimes.com/India-news/NorthIndia/Sanskrit-is-second-official-language-in-Uttarakhand/Article1-499467.aspx |archivedate=1 February 2012 }}</ref> ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ. ਗੜ੍ਹਵਾਲੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ == ਪੰਤਨਗਰ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 180 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਪੂਰੇ ਕੁਮਾਅਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਕਮਾਤਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ [[ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ]] ਵਿਚ ਨੈਨੀ ਸੈਨੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਵਾਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋਵੇਗਾ। ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਸਥਿਤ [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ|ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ]], ਨੇੜੇ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ। ਕਾਠਗੋਦਮ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੇੜੇ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ। ਕਾਠਗੋਡਾਮ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਬ੍ਰਾਡ ਗੇਜ ਲਾਈਨ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਕੁਮਾਊਂ ਨੂੰ [[ਦਿੱਲੀ]], [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਅਤੇ [[ਹਾਵੜਾ]] ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਤਾਨਾਕਪੁਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਗੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੰਗ ਹੈ। ਤਨਾਕਪੁਰ-ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਰੇਲ ਲਿੰਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ 1902 ਵਿਚ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ.ਪਰ ਰੇਲ ਮਾਰਕਿਟ ਦੀ ਵਪਾਰਕ ਵਿਵਹਾਰਤਾ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਕੇ 2016 ਵਿਚ ਰੇਲਵੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਕ ਹੋਰ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਗਰੁੜ ਰਾਹੀਂ ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਚੌਖੁਟਿਯਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨਗੇ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ|2}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਸਥਾਨ]] m766b4jdhsaig13r0fz7c4ld6vb8045 0 109652 773264 548206 2024-11-13T15:40:33Z Aboubacarkhoraa 42744 773264 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਵਰਜੀਨੀਆ ਫੀਰੀ | image = Virginia Phiri.jpg | alt = <!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software --> | birth_name = <!-- only use if different from name --> | birth_date = <!-- {{birth date and age|1954 MM|DD}} for living people supply only the year with {{Birth year and age|YYYY}} unless the exact date is already widely published, as per [[WP:DOB]]. For people who have died, use {{Birth date|YYYY|MM|DD}}. --> | birth_place = ਬੁਲਾਵਾਯੋ | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (DEATH date then BIRTH date) --> | nationality = ਜ਼ਿੰਬਾਬੀਅਨ | occupation = ਲੇਖਕ | notable works = ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ: '''ਡੈਸਟਿਨੀ''' (ਕਾਰਲਸ ਸਰਵਿਸਿਸ, 2006), '''ਹਾਈਵੇਅ ਕੁਇਨ''' (ਕਾਰਲਸ ਸਰਵਿਸਿਸ, 2010), '''ਡੈਸਪਰੇਟ''' (ਐਕਸਵਾਇਰ ਐਫ ਕਾਰਲਸ, 2002 & 2013) }} '''ਵਰਜੀਨੀਆ ਫਿਰੀ''' ਇੱਕ [[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ|ਜ਼ਿੰਬਾਬੀਅਨ]] ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਵਰਜੀਨੀਆ ਦਾ ਜਨਮ 1954 ਨੂੰ [[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ]] ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਬੁਲਾਵਾਯੋ' ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।   ਜ਼ਿਮਬਾਬਵੇ ਦੇ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਅਤੇ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਿਮਬਾਬਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 2000 ਵਿੱਚ, ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।<ref>{{cite book|title=Women of resilience - the voices of women ex-combatants|last1=Zimbabwe Women Writers|date=2000|publisher=Southern African Research|isbn=978-0797420021|location=South Africa|accessdate=15 March 2018}}<code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">&#x7C;access-date=</code> requires <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">&#x7C;url=</code> ([//en.wikipedia.org/wiki/Help:CS1_errors%23accessdate_missing_url help]) </ref> 1972 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਜ਼ਾਮਬਿਆ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਬੋਤਸਵਾਨਾ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਵਰਜੀਨੀਆ ਨੇ ਵਰਨਰ ਫਿਬੇਕ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਧੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮੌਤ 2001 ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ। ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਰਜੀਨੀਆ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਕਾਉਂਟੈਂਟ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਆਰਚਿਡ ਮਾਹਿਰ ਵੀ ਹਨ।  ==ਕੈਰੀਅਰ== ਫਿਰੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਚੀਸ਼ੋਨਾ ਅਤੇ ਆਈਸਨਡੇਬੇਲ ਵਿੱਚ ਗਲਪ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਕਲਪਨਾ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਕਾਂ (1990) ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਨਾਨ-ਗਲਪ ਲੇਖਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (1996) ਦੀ ਬਾਨੀ ਹੈ। ਉਹ 1998 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਫੇਅਰ ਦੀ ਇੱਕ ਬੋਰਡ ਮੈਂਬਰ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡਿਆ। ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਉਸ ਨੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੇਖਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ==ਕਾਰਜ== ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਵਿੱਚ, ਫੀਰੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋਖਮ ਵਾਲੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੀ ਸੀ।<ref>{{cite news|title=Taboos are my niche : Virginia Phiri|url=https://www.herald.co.zw/taboos-are-my-niche-virginia-phiri/|newspaper=The Herald|date=11 November 2014}}</ref><ref>{{cite book|title=Masimba|date=2003|publisher=Women Writers of Zimbabwe|location=Harare, Zimbabwe|isbn=1 77922 024 3}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਕਸ ਵਰਕਰਾਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਇਹ ਵਪਾਰ ਜਿੰਬਾਬਵੇ ਵਿੱਚ ਗੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ। ਇਹ ਲਿਖਤਾਂ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੋਨਾ, ਮਾਸਿੰਬਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਆਈਸਨਡੇਬੇਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਸਕਰਣ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ।<ref>{{cite book|last1=Zimbabwe Women Writers|title=Vus'inkophe- isiphala sezindatshana zeZimbabwe Women Writers|date=1996|publisher=Zimbabwe Women Writers|location=Harare, Zimbabwe|isbn=9780797416093}}</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਡੈਸਟਨੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਹਾਈਵੇਅ ਕਵੀਨ (ਕੋਰਲਸ ਸਰਵਿਸਿਜ਼, 2010) ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਿਤਾਬ ਜੋ ਔਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਗਰੀਬੀ, ਅਪਰਾਧ, ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀਆਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਲਮੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹਦੀ ਹੈ। ਡੈਸਪਰੇਟ (2002) (ਜ਼ੇਵੀਅਰ ਐਫ ਕਰੀਲਸ, 2002 ਅਤੇ 2013), ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਪਾਰਕ ਸੈਕਸ ਵਰਕਰਾਂ ਵੱਲ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਿਤ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਰ੍ਹੋਡਸਨ ਬੁਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਗੁਰੀਲਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸੈਕਸ ਵਰਕਰਾਂ ਨਾਲ ਪਨਾਹ ਮੰਗੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਜੋਖਮ ਵਿੱਚ ਸੀ. ਫੀਰੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਖੋਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡਾਕਟਰੇਟ ਲਈ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{cite news|title=Phiri : Self-publishing success story|url=https://www.herald.co.zw/phiri-self-publishing-success-story/|newspaper=The Herald|date=20 December 2017}}</ref> 2006 ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰੋ: ਰੂਬੀ ਮੈਗੋਸਵੋਂਗਵੇ ਦੀ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਕਲਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਰਜੀਨੀਆ ਫੀਰੀ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹਤਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ ਕੇਪ ਟਾਉਨ ਬੁੱਕ ਫੇਅਰ ਫੀਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਡੈਸਟਿਨੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਕੇਪ ਟਾਊਨ ਅਤੇ ਸਟੈਲੇਨਬੋਸ਼ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੇਗ ਸੈਮੂਅਲਸਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕਿਜਿਤੋ ਮੁਚੇਮਵਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫੈਥ ਮਕਵੇਸ਼ਾ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਅਧਾਰਤ ਸਨ। ਡੈਸਟੀਨੀ (2006) ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ LGBTIQ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਹੈ. 2014 ਵਿੱਚ, ਜਰਮਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਪੀਟਰ ਹੈਮਰ ਵੀਰਲੈਗ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਬਲੈਕ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਔਰਤ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੰਗਾਰੀ ਮਥਾਈ ਉੱਤੇ ਵਿਜ਼ਨੇਅਰ ਅਫਰੀਕਾ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite book|last1=Verlag|first1=Peter Hammer|title=Visionaire Afrikas|date=28 April 2014|publisher=Peter Verlag|location=Germany|isbn=9783779504870|pages=368|url=https://de.book-info.com/isbn/3-7795-0487-1.htm|accessdate=22 March 2018}}</ref ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜਰਮਨ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫੀਰੀ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਡਾ. ਜ਼ੇਵੀਅਰ ਕੈਰੇਲਸ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸੈਕਸ ਕੰਮ ਦੇ ਵਰਜਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਹਤਾਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਕੀਤੀ। == ਪਰਿਵਾਰ == ਵਰਜੀਨੀਆ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵਰਨਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਧੀ ਹੋਈ ਜਿਸ ਦੀ ਮੌਤ 2001 ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਈ। {{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=March 2018}} == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages using citations with accessdate and no URL|Category:Pages using citations with accessdate and no URL]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1954]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 8dk979r6qgu0h1lyizvxh2sb5t33l8w 0 115138 773299 711711 2024-11-14T06:29:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773299 wikitext text/x-wiki {{ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਵੂਮੈਨ 2019}}'''ਭਾਰਤੀ ਈਸਾਈ ਵਿਆਹ ਐਕਟ 1872''' ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦਾ ਐਕਟ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਈਸਾਈਆਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ 18 ਜੁਲਾਈ, 1872 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਕੋਚਿਨ, [[ਮਣੀਪੁਰ|ਮਨੀਪੁਰ]], [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਰਾਜ)|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਰਗੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="lawyer">{{Cite web|url=https://lawyerslaw.org/the-indian-christian-marriage-act-1872/|title=The Indian Christian Marriage Act, 1872|website=lawyerslaw.org|access-date=4 June 2018|archive-date=12 ਜੂਨ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180612144912/https://lawyerslaw.org/the-indian-christian-marriage-act-1872/|dead-url=yes}}</ref> ਐਕਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ ਜੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਦਲ ਈਸਾਈ ਹੋਵੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚਰਚ ਦੇ ਨਿਯੁਕਤ ਮੰਤਰੀ, ਚਰਚ ਆਫ਼ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦਾ ਪਾਦਰੀ, ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਸੰਸਦਾਰ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇੱਕ ਚਾਹਵਾਨ ਜੋੜੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="kanoon">{{Cite web|url=https://indiankanoon.org/doc/1166543/|title=The Indian Christian Marriage Act, 1872|website=indiankanoon.org|access-date=4 June 2018}}</ref> ਵਿਆਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਮੈਰਿਜ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਕੋਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ (ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ) ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਆਹ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ, ਲਾੜੇ ਲਈ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਉਮਰ 21 ਅਤੇ ਲਾੜੀ ਲਈ 18 ਹੈ।<ref name="help">{{Cite web|url=http://www.helplinelaw.com/family-law/CTMRR/christian-marriage-and-registration-procedure-in-india.html|title=Christian Marriage and Registration Procedure in India|website=Helplinelaw.com|access-date=4 June 2018}}</ref> ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਸਵੇਰੇ 6 ਵਜੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ 7 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਵਿਆਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਰਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।ਇਕ ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜ ਮੀਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਚਰਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇੱਕ ਢੁਕਵਾਂ ਬਦਲ ਸਥਾਨ ਚੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="lawyer"/> == ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ == ਵਿਆਹ ਸਿਰਫ ਹੇਠਲੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਧੀਨ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ:<ref name="help"/> * ਲਾੜੇ ਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 21 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। * ਲਾੜੀ ਦੀ ਉਮਰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। * ਦੋਵੇਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਮੁਫ਼ਤ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮਜਬੂਰੀ, ਅਣਉਚਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਜਾਂ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। * ਵਿਆਹ ਦੇ ਦੋ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਗਵਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲਾਇਸੈਂਸਸ਼ੁਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਤਾ ਦੁਆਰਾ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। == ਵਿਆਹ ਭੰਗ == ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਸੀਹੀ ਵਿਆਹ 1869 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਐਕਟ (ਸੈਕਸ਼ਨ X ਅਧੀਨ) ਅਧੀਨ ਤਿੰਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਧੀਨ ਭੰਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:<ref>{{Cite journal|last=Nambi|first=S|date=2005|title=Marriage, mental health and the Indian legislation|journal=Indian Journal of Psychiatry|volume=47|issue=1|pages=3-14|doi=10.4103/0019-5545.46067|pmc=2918313}}</ref> * ਸੈਕਸ਼ਨ ਐਕਸ ਏ (2001 ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਵਜੋਂ) ਦੋਵੇਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਆਪਸੀ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾਲ ਤਲਾਕ ਲਈ ਦਾਇਰ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ. * ਸੈਕਸ਼ਨ X (I) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਇਸ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਤਲਾਕ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੂਸਰੀ ਪਾਰਟੀ [[ਮਨੋਵਿਕਾਰ]] ਮਨ ਦੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਆਧਾਰਾਂ ਲਈ ਦੋ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ** ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ** ਸਬੰਧਤ ਡਾਕਟਰੀ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦੇਣ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਲੱਛਣ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਲੇਕਿਨ ਆਖਿਰਕਾਰ ਇਸ ਲਈ ਲਾਇਲਾਜ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਉਸ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਏਗੀ ਜਦੋਂ ਬਿਮਾਰੀ ਲਾਇਕ ਹੋਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੋਵੇਗੀ। * ਮਹਿਲਾ ਸੈਕਸ਼ਨ X (II) ਦੇ ਅਧੀਨ ਤਿੰਨ ਖਾਸ ਆਧਾਰਾਂ ਤੇ ਤਲਾਕ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ: [[ਬਲਾਤਕਾਰ]], ਗੁਦਾ-ਸੰਭੋਗ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂਪੁਣਾ 1872 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਸਅਨ ਮੈਰਿਜ ਐਕਟ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਨੇ 1869 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਤਲਾਕ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਸ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ<ref name=":02">{{Cite news|url=https://thelogicalindian.com/exclusive/flavia-agnes-womens-rights-lawyer/|title=From Law And Politics To Religion: In Conversation With Flavia Agnes|date=2018-08-03|work=The Logical Indian|access-date=2018-08-19|language=en-US|archive-date=2018-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20180819215806/https://thelogicalindian.com/exclusive/flavia-agnes-womens-rights-lawyer/|url-status=dead}}</ref> == ਅਪਰਾਧ == ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਇਸੰਸ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਜਾਂ ਚਰਚ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name="lawyer"/> == ਮੁੜ ਵਿਆਹ == ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਆਹ ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਔਰਤ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name=":02"/> == ਹਵਾਲੇ == <references group=""></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਵੂਮੈਨ 2019]] 5fvqp6z48val6ukqfvy1hpjeklkt3km 0 125255 773254 592755 2024-11-13T13:44:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773254 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਪ੍ਰੋਤਿਮਾ ਬੇਦੀ | image = ਪ੍ਰੋਤਿਮਾ ਬੇਦੀ.gif | image_size = 200px | caption = | birth_date = {{birth date |1948|10|12|df=y}} | birth_place = [[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | birth_name = ਪ੍ਰਤਿਮਾ ਗੁਪਤਾ<ref name=tri>[http://www.tribuneindia.com/2000/20000205/windows/above.htm This Above All - ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਸੀ] [[ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ (ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ))|The Tribune]], 5 February 2000.</ref> | death_date = {{death date and age|1998|8|18|1948|10|12|df=y}} | death_place = ਮਾਲਪਾ, [[ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ]], ਭਾਰਤ | occupation = [[ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਨਾਚ]], [[ਮਾਡਲ (ਵਿਅਕਤੀ)|ਮਾਡਲ]] | website = {{URL|http://www.nrityagram.org}} | spouse = [[ਕਬੀਰ ਬੇਦੀ]] (m. 1969–1974) | children = 2, including [[ਪੂਜਾ ਬੇਦੀ]] }} ਪ੍ਰੋਤੀਮਾ ਗੌਰੀ ਬੇਦੀ<ref>[http://www.india-today.com/itoday/07091998/obit.html Obituary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090802094557/http://www.india-today.com/itoday/07091998/obit.html |date=2009-08-02 }} India Today, 7 September 1998.</ref><ref>[http://www.nrityagram.org/artists/protima/protima.htm Protima Gauri Bedi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100810184910/http://www.nrityagram.org/artists/protima/protima.htm |date=2010-08-10 }} nrityagram.org.</ref> (12 ਅਕਤੂਬਰ 1948 - 18 ਅਗਸਤ 1998)<ref>[http://www.nrityagram.org/soul/dream/dream.htm Dream] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101008051659/http://www.nrityagram.org/soul/dream/dream.htm |date=2010-10-08 }} [[Nrityagram]].</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਮਾਡਲ [[ਉੜੀਸੀ|ਓਡੀਸੀ]] ਐਕਸਪੋਨੇਟਰ ਬਣ ਗਈ ਸੀ। 1990 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ [[ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਨ੍ਰਿਤ ਪਿੰਡ "ਨ੍ਰਿਤਗ੍ਰਾਮ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਪ੍ਰੋਤੀਮਾ ਦਾ ਜਨਮ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ,<ref name="birth">''Time Pass: The Memoirs of Protima Bedi'', Introduction, pp. 1–2. Biographical info: "Early Years"</ref> ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ, ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਲਕਸ਼ਮੀਚੰਦ ਗੁਪਤਾ, [[ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]], [[ਹਰਿਆਣਾ|ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ]] ਇੱਕ ਅਗਰਵਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਰੇਬਾ ਇੱਕ [[ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ|ਬੰਗਾਲੀ ਸੀ]]। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1953 ਵਿਚ, ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ [[ਗੋਆ]] ਚਲਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ 1957 ਵਿੱਚ ਬੰਬੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ [[ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ]] ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਵਾਪਸੀ ਤੇ, ਉਸਨੂੰ ਕਿਮਿੰਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਪੰਚਗਨੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਉਸਨੇ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਕਾਲਜ, ਬੰਬੇ (1965–67) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।<ref name="birth"/> == ਕਰੀਅਰ == === ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰੀਅਰ === 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤਕ, ਉਹ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮਾਡਲ ਸੀ।1974 ਵਿਚ, ਉਹ ਬੰਬੇ ਦੇ ਜੁਹੂ ਬੀਚ 'ਤੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਮੈਗਜ਼ੀਨ' ਸਿਨੇਬਲਿਟਜ਼ 'ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਦਿਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਟ੍ਰੀਕ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈ।<ref>[http://www.hindustantimes.com/news/specials/proj_tabloid/photofeature181202a.shtml# Protima's interview on naked run] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060306110821/http://www.hindustantimes.com/news/specials/proj_tabloid/photofeature181202a.shtml|date=2006-03-06}} [[Hindustan Times]].</ref> {{Rquote|right|You have only to ready yourself, to allow things to happen as they should. The greatest favour you can do yourself is to 'get out of your own way'.<br />- <small>Protima Bedi, ''Timepass: Memoirs of Protima Bedi''<ref name=birth /></small>}} ਅਗਸਤ 1975 ਵਿੱਚ, 26 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ [[ਉੜੀਸੀ|ਓਡੀਸੀ ਨ੍ਰਿਤ]] ਪਾਠ ਨੇ<ref>[http://www.rediff.com/news/1998/aug/22bedi.htm Protima Guari Interview] [[Rediff.com]], 22 August 1998.</ref> ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ਤੇ ਭੁੱਲਭਾਈ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਦੋ ਨੌਜਵਾਨ ਡਾਂਸਰਾਂ ਨੂੰ ਓਡੀਸੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖਿਆ।ਇਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਦੀ ਉਹ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਸੀ, ਇਸਦੇ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤਾਲਾਂ, ਨਮੂਨੇ ਅਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਹੱਥ-ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ. ਉਹ ਗੁਰੂ ਕੇਲੂਚਰਨ ਮਹਾਪਾਤਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸਨੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 12 ਤੋਂ 14 ਘੰਟੇ ਨੱਚਣ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ।ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤੰਗ ਟ੍ਰਾਊਜ਼ਰ, ਅੱਧੇ ਗਲੇ, ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰੋਟੀਮਾ ਗੌਰੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੌਰੀ ਅੰਮਾ ਜਾਂ ਗੌਰੀ ਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।<ref>[http://www.indianexpress.com/res/web/pIe/ie/daily/19980922/26551474.html Bina Ramani Mourns...] [[Indian Express]], 22 September 1998.</ref> ਉਸ ਦਾ ਡਾਂਸ ਕਰਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰੰਗ ਸੀ।ਉਹ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਸਿੱਖਿਆਰਥੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।ਆਪਣੇ ਨਾਚ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਗੁਰੂ ਕਲਾਨਿਧੀ ਨਾਰਾਇਣ ਤੋਂ ਅਭਿਨਯਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਪ੍ਰਤਿਮਾ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਜੁਹੂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਡਾਂਸ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।ਇਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਓਡੀਸੀ ਡਾਂਸ ਸੈਂਟਰ ਬਣ ਗਿਆ। 1978 ਵਿੱਚ ਕਬੀਰ ਬੇਦੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਇੱਕ ਲੰਗਰ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਚ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ। === ਨ੍ਰਿਤਗ੍ਰਾਮ === [[ਤਸਵੀਰ:Nrityagram_Dance_Community.jpg|left|thumb|192x192px| ਪ੍ਰੋਟੀਮਾ ਬੇਦੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇੜੇ ਨ੍ਰਿਤਗ੍ਰਾਮ ਡਾਂਸ ਵਿਖੇ ਕੇਲੂਚਰਨ ਮਹਾਂਪਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਇੱਕ ਮੰਦਰ। ]] ਨ੍ਰਿਤਗਰਾਮ, ਬੰਗਲੌਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਸਥਿਤ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਫ਼ਤ ਨਾਚ ਬਣ ਗਿਆ [[ਗੁਰੂਕੁਲ]],<ref>[http://www.indoindians.com/nrityagram.htm Nityagram profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516081314/http://www.indoindians.com/nrityagram.htm |date=2008-05-16 }} indoindians.com.</ref> ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਾਚ ਦੇ ਲਈ ਪਿੰਡ ਦੇ, ਸੱਤ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਸਟਾਈਲ ਦੇ ਲਈ ਸੱਤ ਗੁਰੂਕੁਲ ਅਤੇ ਦੋ ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਫਾਰਮ, ਰੱਖਦਾ [[ਛਊ ਨਾਚ]] ਅਤੇ ਕਲਰੀਪਯੱਟੁ।<ref>[http://odissi.itgo.com/views/pratima.html Odissi Kala Kendra] Contemporaries in Odissi.</ref> ਉਹ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। 11 ਮਈ 1990 ਨੂੰ ਨੈਰੀਆਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀਪੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਡਾਂਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਮਿਉਨਿਟੀ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਕ ਆਮ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ - ਡਾਂਸ. ਨ੍ਰਿਤਿਆਗ੍ਰਾਮ ਦਾ ਸੰਗਮਰਮਨ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।<ref>[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C00E6DB1539F931A15755C0A960958260 Dance in Review] [[New York Times]], 22 June 1996.</ref> ਇਸ ਦੌਰਾਨ, 1992 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪਾਮੇਲਾ ਰੁਕਸ ਦੀ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਫਿਲਮ, ''ਮਿਸ ਬੀਟੀਜ਼ ਚਿਲਡਰਨ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ''। ਨਦਰਿਆਗਾਮ, ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਡਾਂਸ ਵਿਲੇਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਮਾਸਟਰ ਆਰਕੀਟੈਕਟ, ਗੈਰਾਰਡ ਡਾ ਕੁਨਹਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।।ਇਸ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਸਰਬੋਤਮ ਰੂਰਲ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।ਨ੍ਰਿਤਗਰਾਮ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਲਈ 1992 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟੂਰਿਸਟ ਰਿਜੋਰਟ ਕੁਤੀਰਾਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਨ੍ਰਿਤਿਗਰਾਮ ਸਾਲਾਨਾ ਡਾਂਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਸੰਤ ਹੱਬਾ ਦਾ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1994 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਆਖਰੀ ਵਾਰ 2004 ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ 40,000 ਸੈਲਾਨੀ ਸਨ। ਇਹ [[2004 ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਭੂਚਾਲ ਅਤੇ ਸੁਨਾਮੀ|2004-2007]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਆਯੋਜਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, [[2004 ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਭੂਚਾਲ ਅਤੇ ਸੁਨਾਮੀ|2004 ਦੀ ਸੁਨਾਮੀ ਦੇ ਆਉਣ]] ਅਤੇ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ।<ref name="hit">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/mp/2007/03/05/stories/2007030500920300.htm|title=Waiting for spring|date=5 Mar 2007|work=The Hindu|access-date=15 ਫ਼ਰਵਰੀ 2020|archive-date=8 ਨਵੰਬਰ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121108051607/http://www.hindu.com/mp/2007/03/05/stories/2007030500920300.htm|dead-url=yes}}</ref> === ਅੰਤਮ ਸਾਲ === ਪ੍ਰੋਤੀਮਾ ਦੇ ਬੇਟੇ ਸਿਧਾਰਥ ਜੋ ਕਿ [[ਦੁਫਾੜ ਮਾਨਸਿਕਤਾ|ਸ਼ਾਈਜ਼ੋਫਰੀਨੀਆ]] ਤੋਂ ਪੀੜ੍ਹਤ ਸਨ, ਨੇ ਜੁਲਾਈ 1997 ਵਿੱਚ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਉਹ [[ਉੱਤਰੀ ਕੈਰੋਲੀਨਾ|ਉੱਤਰੀ ਕੈਰੋਲਿਨਾ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲ ਗਈ, ਜਿਵੇਂ 1998 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਤਿਮਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗੌਰੀ, ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਨੇ [[ਲੇਹ]] ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<ref>[http://www.india-today.com/itoday/27041998/arts2.html Bowing Out] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101007051601/http://india-today.com/itoday/27041998/arts2.html |date=2010-10-07 }} [[India Today]], 27 April 1998.</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ, 1997 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਅਖਬਾਰ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿ. ਵਿਚ, [[ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ|ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ]] ਦੌਰਾਨ [[ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼]] ਵਿਖੇ ਡੇਰਾ [[ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ|ਲਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ]], ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ. ਅਤੇ ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕੀ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਹੋਣ ਦਾ ਪਾਬੰਦ ਹੈ, ”<ref name="nr">{{Cite news|url=http://www.indianexpress.com/res/web/pIe/ie/daily/19980820/23250424.html|title=Will a pilgrim's tale remain untold?|last=Dutt|first=Nirupama|date=20 August 1998|work=Indian Express}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਤਿਮਾ ਗੌਰੀ ਆਪਣੀ [[ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਝੀਲ|ਕੈਲਾਸ਼ ਮਾਨਸਰੋਵਰ]] ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਉਹ [[ਹਿਮਾਲਿਆ|ਹਿਮਾਲੀਆ]] ਵਿੱਚ [[ਪਿਥੌਰਾਗੜ੍ਹ|ਪਿਥੌਰਾਗੜ]] ਨੇੜੇ ਮਾਲਪਾ ਖਿਸਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਾਪਤਾ ਹੋ ਗਈ।<ref>[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B02EFDC1F3CF933A0575BC0A96E958260 Obituary] ''[[New York Times]]'', 30 August 1998.</ref> ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਚਿਰ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਪਿੱਛੇ &mdash; ਇੱਕ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਡਾਂਸ ਪਿੰਡ, ਨ੍ਰਿਤਿਆਗ੍ਰਾਮ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸ ਸ਼ੈਲੀ ਸਿੱਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਸੱਤ ਹੋਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ-ਨੇਪਾਲ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਮਾਲਪਾ ਵਿੱਚ ਜਮੀਨੀ ਖਿਸਕਣ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਵਜੋਂ ਬਰਾਮਦ ਹੋਇਆ। ਆਪਣੀ ਸਵੈਜੀਵਨੀ, ''ਟਾਈਮਪਾਸ'', ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, 2000 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਧੀ, [[ਪੂਜਾ ਬੇਦੀ]] ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਸੰਬੰਧਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ, ਉਸਦੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦਾ ਜਨਮ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਖੁਲ੍ਹੇ ਦਿਲ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ ਦਿੱਤਾ। ਨ੍ਰਿਤੀਗ੍ਰਾਮ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਖਰਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸਿਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਗਈ ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।<ref>[http://www.hindustantimes.com/news/specials/proj_tabloid/familyfriends.shtml To Family and friends] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081022045911/http://www.hindustantimes.com/news/specials/proj_tabloid/familyfriends.shtml|date=2008-10-22}} [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈਮਸ|Hindustan Times]].</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਪ੍ਰੋਤਿਮਾ ਬੇਦੀ ਆਪਣੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕਬੀਰ ਬੇਦੀ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੀ ਗਈ।ਇਹ ਉਸਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਕੇਤ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਕਬੀਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਸਨ - [[ਪੂਜਾ ਬੇਦੀ]] ਅਤੇ ਸਿਧਾਰਥ ਬੇਦੀ। == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1998]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1948]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਵੁਮੈਨ 2020]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਚ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਡਾਂਸਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] ktx4y18gcpxwgsjljy0516h7s1fqf5c 0 141270 773297 753089 2024-11-14T05:43:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773297 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder|name=ਫਤਿਹ ਬਿਰੋਲ|image=|alt=2019 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਊਰਜਾ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਫਤਿਹ ਬਿਰੋਲ|caption=2019 ਵਿੱਚ ਬਿਰੋਲ|office=ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਊਰਜਾ ਏਜੰਸੀ]]|deputy=[[ਮੈਰੀ ਬਰਸ ਵਾਰਲਿਕ]]|term_start=1 September 2015|term_end=|predecessor=[[ਮਾਰੀਆ ਵੈਨ ਡੇਰ ਹੋਵਨ]]|successor=|birth_date={{birth date and age|1958|3|22|df=y}}|birth_place=[[ਅੰਕਾਰਾ]], [[ਟਰਕੀ]]|death_date=|death_place=|alma_mater=[[ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਤਕਨੀਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br />[[ਵਿਯੇਨ੍ਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ]]}} '''ਫਤਿਹ ਬਿਰੋਲ''' (ਜਨਮ 22 ਮਾਰਚ 1958, [[ਅੰਕਾਰਾ]] ਵਿੱਚ) ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ ਦਾ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਮਾਹਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ 1 ਸਤੰਬਰ 2015 ਤੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਊਰਜਾ ਏਜੰਸੀ (IEA) ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। IEA ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਪੈਰਿਸ-ਅਧਾਰਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/business/Industry/india-inks-mou-with-international-energy-agency-for-global-energy-security-sustainability/article33676836.ece|title=India inks MoU with International Energy Agency for global energy security, sustainability|date=2021-01-27|work=[[The Hindu]]|access-date=2021-01-27}}</ref> ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਰਗੀਆਂ ਉਭਰਦੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਵੱਛ ਊਰਜਾ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯਤਨਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਧ ਜ਼ੀਰੋ ਨਿਕਾਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/business/2021/07/25/dr-fatih-birol-climate-change-race-zero-countries-must-finish/|title=Paris climate agreement at risk of failure, says energy chief|date=July 25, 2021|work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]]|access-date=July 25, 2021}}{{Subscription required|s}}</ref> ਬਿਰੋਲ 2021 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਟਾਈਮ 100 ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸੀ,<ref>{{Cite web|url=https://time.com/collection/100-most-influential-people-2021/6095810/fatih-birol/|title=Fatih Birol: The 100 Most Influential People of 2021|date=September 15, 2021|publisher=[[TIME]]}}</ref> ਨੂੰ ''[[ਫੋਰਬਜ਼|ਫੋਰਬਸ]]'' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਊਰਜਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ<ref>{{cite news|url=https://www.forbes.com/2009/11/09/boone-pickens-oil-leadership-power-09-energy_slide.html|title=T. Boone Pickens Picks The World's Seven Most Powerful In Energy|date=November 11, 2009|newspaper=[[Forbes]]|access-date=November 11, 2009}}</ref> ਅਤੇ 2017 ਵਿੱਚ ਫਾਈਨੈਂਸ਼ੀਅਲ ਟਾਈਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਇਸਨੂੰ ਊਰਜਾ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਲ<ref>{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/2a72d05c-e0d5-11e7-a8a4-0a1e63a52f9c|title=Energy personality of the year: Fatih Birol, IEA|date=December 18, 2017|work=[[The Sunday Times]]|access-date=December 18, 2017}}{{Subscription required|s}}</ref> ਬਿਰੋਲ ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ (ਦਾਵੋਸ) ਊਰਜਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹਨ। ਉਹ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਆ]] ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵੱਡੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Climate-commitments-are-not-enough-,-says-Birol|title=Climate commitments are 'not enough', says Birol|date=April 22, 2021|publisher=[[World Nuclear News]]}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੈਰੀਅਰ == 1995 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੂਨੀਅਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ IEA ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਬਿਰੋਲ ਨੇ [[ਵਿਆਨਾ|ਵਿਏਨਾ]] ਵਿੱਚ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ( [[ਓਪੈੱਕ|OPEC]] ) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। IEA ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਿਰੋਲ ਨੇ ਮੁੱਖ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਤੱਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਭੂਮਿਕਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ 2015 ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, IEA ਦੀ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖੀ ਗਈ ਵਰਲਡ ਐਨਰਜੀ ਆਉਟਲੁੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਸੀ। ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ ਨਾਗਰਿਕ, ਬਿਰੋਲ ਦਾ ਜਨਮ 1958 ਵਿੱਚ ਅੰਕਾਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਸਤਾਂਬੁਲ ਟੈਕਨੀਕਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪਾਵਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ [[ਬੀ ਐੱਸ ਸੀ|ਬੀਐਸਸੀ]] ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ । ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਐਮਐਸਸੀ ਅਤੇ [[ਪੀਐਚ.ਡੀ.|ਪੀਐਚਡੀ]] ਵੀਏਨਾ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਊਰਜਾ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 2013 ਵਿੱਚ, ਬਿਰੋਲ ਨੂੰ ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਕਾਲਜ ਲੰਡਨ ਦੁਆਰਾ ਡਾਕਟਰੇਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ 2013 ਵਿੱਚ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਗਲਾਟਾਸਾਰੇ ਐਸਕੇ ਦਾ ਆਨਰੇਰੀ ਲਾਈਫ ਮੈਂਬਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। == ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ == * ਅਫਰੀਕਾ ਯੂਰਪ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ (AEF), ਅਫਰੀਕਾ-ਯੂਰਪ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਸਮੂਹ ਦੇ ਮੈਂਬਰ (2020 ਤੋਂ)<ref>[https://www.friendsofeurope.org/initiatives/eu-africa-high-level-group/ High-Level Group of Personalities on Africa-Europe Relations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220411085150/https://www.friendsofeurope.org/initiatives/eu-africa-high-level-group/ |date=2022-04-11 }} Africa Europe Foundation (AEF).</ref> == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਮੈਡਲ == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 90%;" ! class="unsortable" |ਰਿਬਨ ਪੱਟੀ ! ਅਵਾਰਡ ਜਾਂ ਸਜਾਵਟ ! ਦੇਸ਼ ! ਤਾਰੀਖ਼ ! ਸਥਾਨ ! class="unsortable" | ਨੋਟ ਕਰੋ ! class="unsortable" | ਰੈਫ. |- | | ਤੁਰਕੀ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੇਵਾ ਲਈ ਮੈਡਲ |</img> ਟਰਕੀ | align="center" |{{Ntsh|20051001}} 1 ਅਕਤੂਬਰ 2005 | [[ਪੈਰਿਸ]] | | <ref>{{Cite web|url=http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakanligi-ustun-hizmet-plaketi-ile-devlet-nisan-ve-madalyalarinin-verilmesi-.tr.mfa|title=Dışişleri Bakanlığı Üstün Hizmet Ödülü ile Devlet Nişan ve Madalyaları|date=|publisher=[[Ministry of Foreign Affairs of Turkey]]|language=Turkish|access-date=29 March 2015}}</ref> |- |</img> | Ordre des Palmes Académiques |</img> ਫਰਾਂਸ | align="center" |{{Ntsh|20061001}} 1 ਅਕਤੂਬਰ 2006 | [[ਪੈਰਿਸ]] | | <ref name="Awards">{{Cite web|url=http://www.worldenergyoutlook.org/aboutweo/awards/|title=Awards of Fatih Birol|year=|publisher=[[World Energy Outlook]]|access-date=29 March 2015|archive-date=4 ਮਾਰਚ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304114304/http://www.worldenergyoutlook.org/aboutweo/awards/|url-status=dead}}</ref> |- |</img> | ਆਸਟਰੀਆ ਗਣਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਸਜਾਵਟ |</img> ਆਸਟਰੀਆ | align="center" |{{Ntsh|20070301}} 1 ਮਾਰਚ 2007 | [[ਵਿਆਨਾ|ਵਿਏਨਾ]] | | <ref name="Awards" /> |- |</img> | ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਸੰਘੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਮੈਰਿਟ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਆਰਡਰ |</img> ਜਰਮਨੀ | align="center" |{{Ntsh|20091119}} 19 ਨਵੰਬਰ 2009 | [[ਬਰਲਿਨ]] | | <ref name="Awards" /> |- |</img> | ਇਤਾਲਵੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਆਰਡਰ ਆਫ਼ ਮੈਰਿਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ |</img> ਇਟਲੀ | align="center" |{{Ntsh|20120614}} 14 ਜੂਨ 2012 | [[ਪੈਰਿਸ]] | | <ref name="Awards" /> |- |</img> | ਧਰੁਵੀ ਤਾਰੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਆਰਡਰ |</img> ਸਵੀਡਨ | align="center" |{{Ntsh|20131211}} 11 ਦਸੰਬਰ 2013 | [[ਸਟਾਕਹੋਮ]] | | <ref name="Awards" /> <ref>{{Cite web|url=http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25485243/|title=Fatih Birol'a İsveç'ten Kraliyet Nişanı (Turkish)|date=11 December 2013|publisher=[[NTV (Turkey)|NTV]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402102015/http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25485243/|archive-date=2 April 2015|access-date=29 March 2015}}</ref> |- |</img> | ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਆਰਡਰ |</img> ਜਪਾਨ | align="center" |{{Ntsh|20140130}} 30 ਜਨਵਰੀ 2014 | [[ਪੈਰਿਸ]] | | <ref name="Awards" /> <ref>{{Cite web|url=https://www.iea.org/news/iea-chief-economist-receives-japanese-emperor-s-order-of-the-rising-sun|title=IEA Chief Economist receives Japanese Emperor's Order of the Rising Sun|date=31 January 2014|publisher=[[International Energy Agency]]|access-date=29 March 2015}}</ref> |- | | ਮੇਲਚੇਟ ਮੈਡਲ |</img> ਯੁਨਾਇਟੇਡ ਕਿਂਗਡਮ | align="center" | 2017 | | | <ref>{{Cite web|url=https://www.energyinst.org/events/melchett-cadman|title=Melchett and Cadman Awards and Lectures - Past Melchett Award winners|date=2018-02-21|website=Energy Institute|archive-url=https://web.archive.org/web/20150122021326/https://www.energyinst.org/events/melchett-cadman|archive-date=2015-01-22|access-date=2022-03-04|dead-url=yes}}</ref> |- |</img> | ਲੀਜਨ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਦਾ ਸ਼ੈਵਲੀਅਰ |</img> ਫਰਾਂਸ | align="center" |{{Ntsh|20140130}} 1 ਜਨਵਰੀ 2022 | [[ਪੈਰਿਸ]] | | <ref name="Awards" /> <ref>{{Cite web|url=https://www.legiondhonneur.fr/sites/default/files/lh20220101.pdf|title=Journal officiel de la République française|date=1 January 2022|publisher=[[République française]]|access-date=1 January 2022|archive-date=3 ਜਨਵਰੀ 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220103063527/https://www.legiondhonneur.fr/sites/default/files/lh20220101.pdf|url-status=dead}}</ref> |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1958]] 66mcu3skfsu6dnhe8ambjaw8npsb00q 0 143646 773302 615698 2024-11-14T10:10:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773302 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = ਵਟਸ ਇਟਿੰਗ ਗਿਲਬਰਟ | image = What's Eating Gilbert Grape poster.png | caption = ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਪੋਸਟਰ | director = ਲਾਸੇ ਹਾਲਸਟ੍ਰੋਮ | producer = ਬੇਰਟਿਲ ਓਹਲਸਨ<br>ਡੇਵਿਡ ਮੈਟਲਾਨ<br>ਮੇਇਰ ਟੇਪਰ | writer = | screenplay = ਪੀਟਰ ਹੇਜਸ | based_on = ਪੀਟਰ ਹੇਜਸ ਦੇ ''ਵਟਸ ਇਟਿੰਗ ਗਿਲਬਰਟ'' ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ | starring = {{Plainlist| * [[ਜੌਨੀ ਡੈੱਪ]] * ਜੂਲੀਏਟ ਲੁਈਸ * ਮੈਰੀ ਸਟੀਨਬਰਗਨ * [[ਲਿਓਨਾਰਦੋ ਦੀਕੈਪਰੀਓ]] * ਜਾਨ ਸੀ. ਰੀਲੀ}} | music = ਐਲਨ ਪਾਰਕਰ<br> ਬਯੋਰਨ ਇਸਫਾਲਟੀ | cinematography = ਸਵੈਨ ਨਾਇਕਵਿਸਟ | editing = ਐਂਡਰਿਊ ਮੋਂਡਸ਼ੀਨ | studio = ਮੈਟਲਾਨ ਟੇਪਰ ਓਹਲਸਨ | distributor = {{Plainlist| *ਪੈਰਾਮਾਉਂਟ ਪਿਕਚਰਜ਼ (ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ) * ਮੇਰਿਆਦ ਪਿਕਚਰਜ਼ (ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ) }} | released = {{Film date|1993|12|17}} | runtime = 118 ਮਿੰਟ | country = ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | budget = $11 ਮਿਲੀਅਨ<ref>{{cite web|url=https://www.the-numbers.com/movies/1993/0WHTS.php|title=What's Eating Gilbert Grape - Box Office Data|publisher=The Numbers|access-date=2011-07-28|archive-date=2011-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20110611071806/http://www.the-numbers.com/movies/1993/0WHTS.php|url-status=dead}}</ref> | gross = $10 ਮਿਲੀਅਨ (US)<ref>{{cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/movies/?page=main&id=gilbertgrape.htm|title=What's Eating Gilbert Grape (1993)|website=Box Office Mojo|access-date=2011-07-23}}</ref> }} '''''ਵਟਸ ਈਟਿੰਗ ਗਿਲਬਰਟ ਗ੍ਰੇਪ''''' ਇੱਕ 1993 ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਡਰਾਮਾ ਫਿਲਮ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਲਾਸੇ ਹਾਲਸਟ੍ਰੋਮ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਜੌਨੀ ਡੈੱਪ]], [[ਲਿਓਨਾਰਦੋ ਦੀਕੈਪਰੀਓ]], ਜੂਲੀਏਟ ਲੇਵਿਸ ਅਤੇ ਡਾਰਲੀਨ ਕੇਟਸ ਨੇ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ 25-ਸਾਲਾ ਗਿਲਬਰਟ (ਜੌਨੀ) ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਵਿੱਚ ਕਲਰਕ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ [[ਮੋਟਾਪਾ|ਮੋਟੀ]] ਮਾਂ (ਕੇਟਸ) ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੌਧਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਛੋਟੇ ਭਰਾ (ਲਿਓਨਾਰਡੋ) ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੀਟਰ ਹੇਜੇਸ ਨੇ ਆਪਣੇ 1991 ਦੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੀ ਪਟਕਥਾ ਲਿਖੀ। ਇਸਦਾ ਫਿਲਮਾਂਕਣ ਨਵੰਬਰ 1992 ਤੋਂ ਜਨਵਰੀ 1993 ਤੱਕ [[ਟੈਕਸਸ|ਟੈਕਸਾਸ]] ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਜੌਨੀ ਡੈਪ ਅਤੇ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਘਾਰਾ ਮਿਲਿਆ। 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਨੇ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਦਾਕਾਰ ਲਈ ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਬ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ਼਼ ਉਹ ਸੱਤਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ == ਐਂਡੋਰਾ, [[ਆਇਓਵਾ]] ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ, ਗਿਲਬਰਟ ਗ੍ਰੇਪ ਆਪਣੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਆਰਨੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਰਨੀ 18 ਸਾਲ ਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇੜੇ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਏਅਰਸਟ੍ਰੀਮਰਸ ਕਲੱਬ ਦੇ ਇੱਕਠ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਟ੍ਰੇਲਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਫਾਹਾ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ<ref>{{Cite book|title=What's Eating Gilbert Grape (film)|date=1993|page=1 hour 11 minutes}}</ref> ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਬੋਨੀ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਸੋਫੇ 'ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਖਾਣ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਲੱਗੀ। ਬੋਨੀ ਦੇ [[ਮੋਟਾਪਾ|ਮੋਟਾਪੇ]] ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਗਿਲਬਰਟ ਉੱਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਘਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਰਨੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਆਰਨੀ ਟਾਊਨ ਵਾਟਰ ਟਾਵਰ ਅਤੇ ਦਰੱਖਤਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਦਤ ਹੈ। ਗਿਲਬਰਟ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਐਮੀ ਅਤੇ ਏਲਨ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਫੂਡਲੈਂਡ ਸੁਪਰਮਾਰਕੀਟ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਲੈਮਸਨ ਦੀ ਕਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਬਹੁਤ ਘਟ ਗਈ ਹੈ। ਗਿਲਬਰਟ ਲੈਮਸਨ ਦੀ ਕਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗਿਲਬਰਟ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤ ਬੈਟੀ ਕਾਰਵਰ ਨਾਲ਼ ਅਫੇਅਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਰਵੈਸਟਰ ਟ੍ਰੈਵਲਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟ੍ਰੇਲਰ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ ਦੀ ਤਾਂ ਬੇਕੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁਟਿਆਰ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਏ ਸਨ। ਗਿਲਬਰਟ ਦੇ ਔਖ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਭਰਦੇ ਰੋਮਾਂਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਅੜਿੱਕਾ ਲਗਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਗਿਲਬਰਟ ਬੇਕੀ ਨਾਲ਼ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਅਤੇ ਡੁੱਬਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆਰਨੀ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਨੂੰ ਬਾਥ ਟੱਬ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਹੋਏ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਆਰਨੀ ਅਜੇ ਵੀ ਬਾਥ ਟੱਬ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਠੰਡੇ ਪਾਣੀ ਕਰਕੇ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਗਿਲਬਰਟ ਨਾਲ਼ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਮੰਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਰਨੀ ਦਾਐਕਵਾਫੋਬੀਆ ਵਧਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੈਟੀ ਨਾਲ਼ ਉਸਦਾ ਸਬੰਧ ਉਦੋਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਛੱਡ ਕੇ ਚਲੀਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵੈਡਿੰਗ ਪੂਲ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਸੀ। ਬੇਕੀ ਗਿਲਬਰਟ ਅਤੇ ਆਰਨੀ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਗਿਲਬਰਟ ਅਤੇ ਬੇਕੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਆਰਨੀ ਵਾਪਸ ਵਾਟਰ ਟਾਵਰ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੜ੍ਹਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਰਨੀ ਨੂੰ ਟਾਵਰ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਬਚਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲ਼ੇ ਆਰਨੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਸਬੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹਾਸੇ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਆਰਨੀ ਨੇ ਜਨਮਦਿਨ ਦੇ ਦੋ ਮਹਿੰਗੇ ਕੇਕ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਨਹਾਉਣ ਤੋਂ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ, ਗਿਲਬਰਟ ਆਰਨੀ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗਲਾਨੀ ਅਤੇ ਘਬਰਾਹਟ ਕਰਕੇ ਗਿਲਬਰਟ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਟਰੱਕ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਨੀ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨੂੰ ਭੱਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਕੀ ਕੋਲ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਉਸਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇਕਵਾਫੋਬੀਆ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਆਰਨੀ ਦੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਉਸਨੂੰ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਕੀ ਨਾਲ਼ ਕੁਝ ਪਿਆਰਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗਿਲਬਰਟ ਆਰਨੀ ਦੀ 18 ਵੀਂ ਜਨਮਦਿਨ ਪਾਰਟੀ 'ਤੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਨੀ ਤੋਂ ਮਾਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਵਹਾਰ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੁਖੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਬੋਝ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਕੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦਾ ਸੀ। ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੋਨੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਬੈੱਡਰੂਮ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹੀ। ਆਰਨੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਪੁਲਿਸ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਕ੍ਰੇਨ ਨਾਲ਼ ਉਸਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਗਿਲਬਰਟ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਮਜ਼ਾਕ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣੇ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਪਰਿਵਾਰ ਘਰ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਘਰ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸਸਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਐਮੀ ਨੂੰ ਡੇਸ ਮੋਇਨੇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੇਕਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਐਲਨ ਆਪਣਾ ਸਕੂਲ ਬਦਲਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਿਲਬਰਟ ਆਰਨੀ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਟੂਰਿਸਟ ਟ੍ਰੇਲਰਾਂ ਦੇ ਦੁਬਾਰਾ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਰਨੀ ਹੁਣ 19 ਸਾਲ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਫਲੇ ਵਿੱਚ ਬੇਕੀ ਆਪਣੀ ਦਾਦੀ ਨਾਲ਼ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ ਬਿਠਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। == ਸਿਤਾਰੇ == * [[ਜੌਨੀ ਡੈੱਪ|ਜੌਨੀ ਡੈਪ]] ਗਿਲਬਰਟ ਗ੍ਰੇਪ ਵਜੋਂ * ਜੂਲੀਅਟ ਲੇਵਿਸ ਰੇਬੇਕਾ "ਬੇਕੀ" ਵਜੋਂ * [[ਲਿਓਨਾਰਦੋ ਦੀਕੈਪਰੀਓ|ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਡੀਕੈਪਰੀਓ]] ਅਰਨੋਲਡ "ਆਰਨੀ" ਗ੍ਰੇਪ ਵਜੋਂ * ਮੈਰੀ ਸਟੀਨਬਰਗਨ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ "ਬੈਟੀ" ਕਾਰਵਰ ਵਜੋਂ * ਡਾਰਲੀਨ ਕੇਟਸ ਬੌਨੀ ਗ੍ਰੇਪ ਵਜੋਂ * ਲੌਰਾ ਹੈਰਿੰਗਟਨ ਐਮੀ ਗ੍ਰੇਪ ਵਜੋਂ * ਮੈਰੀ ਕੇਟ ਸ਼ੈਲਹਾਰਟ ਐਲਨ ਗ੍ਰੇਪ ਵਜੋਂ * ਕੇਵਿਨ ਟਿਘੇ ਕੇਨੇਥ "ਕੇਨ" ਕਾਰਵਰ ਵਜੋਂ * ਜੌਨ ਸੀ. ਰੀਲੀ ਟਕਰ ਵੈਨ ਡਾਈਕ ਵਜੋਂ * ਕ੍ਰਿਸਪਿਨ ਗਲੋਵਰ ਰੌਬਰਟ "ਬੌਬੀ" ਮੈਕਬਰਨੀ ਵਜੋਂ * ਪੇਨੇਲੋਪ ਬ੍ਰੈਨਿੰਗ ਬੇਕੀ ਦੀ ਦਾਦੀ ਵਜੋਂ * ਲਿਬੀ ਵਿਲਾਰੀ ਵੇਟਰਸ ਵਜੋਂ <ref name="AFI">{{Cite web|url=https://catalog.afi.com/Film/59706-WHATS-EATINGGILBERTGRAPE|title=What's Eating Gilbert Grape|publisher=American Film Institute|access-date=May 12, 2021}}</ref> == ਨਿਰਮਾਣ == ਵਟਸ ''ਈਟਿੰਗ ਗਿਲਬਰਟ ਗ੍ਰੇਪ'' ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ 2 ਨਵੰਬਰ, 1992 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 1993 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ।<ref>{{Cite web|url=https://catalog.afi.com/Film/59706-WHATS-EATINGGILBERTGRAPE|title=What's Eating Gilbert Grape|publisher=American Film Institute|access-date=May 12, 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://catalog.afi.com/Film/59706-WHATS-EATINGGILBERTGRAPE "What's Eating Gilbert Grape"]. American Film Institute</ref> ਇਹ ਟੈਕਸਾਸ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ; [[ਆਸਟਿਨ, ਟੈਕਸਸ|ਔਸਟਿਨ]] ਅਤੇ ਪਫਲੂਗਰਵਿਲ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਥਾਨ ਸਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੋਰ, ਜਿੱਥੇ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਪਾਣੀ ਦਾ ਟਾਵਰ ਸਥਿਤ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.slackerwood.com/node/2628|title=Lone Star Cinema: What's Eating Gilbert Grape|last=Clinchy, Don|date=December 13, 2011|website=Slackerwood|access-date=January 11, 2016}}</ref> ''ਫਿਲਮ ਰਿਵਿਊ'' ਨੇ ਅਦਾਕਾਰ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਡੀਕੈਪਰੀਓ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ: {{Quote|I had to really research and get into the mind of somebody with a disability like that. So I spent a few days at a home for mentally ill teens. We just talked and I watched their mannerisms. People have these expectations that mentally retarded children are really crazy, but it's not so. It's refreshing to see them because everything's so new to them.<ref name=Cameron-Wilson148 />}} == ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ == [[ਤਸਵੀਰ:Leonardo_DiCaprio.jpeg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Leonardo_DiCaprio.jpeg/170px-Leonardo_DiCaprio.jpeg|right|thumb| [[ਲਿਓਨਾਰਦੋ ਦੀਕੈਪਰੀਓ|ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਡੀਕੈਪਰੀਓ]] ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ ਅਤੇ 19-ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਡਿਕੈਪਰੀਓ ਨੇ ਇੱਕ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਦਾਕਾਰ ਲਈ ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਬ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਸੱਤਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਹੋਇਆ।]] ਫਿਲਮ 17 ਦਸੰਬਰ 1993 ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਰਿਲੀਜ਼ ਅਤੇ 4 ਮਾਰਚ 1994 ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/movies/?page=weekend&id=gilbertgrape.htm|title=What's Eating Gilbert Grape (1993) - Weekend Box Office Results|website=Box Office Mojo|access-date=2008-12-30}}</ref> ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਵੀਕੈਂਡ 'ਤੇ $2,104,938 ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਬੰਬ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਦੀ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਕਮਾਈ $10,032,765 ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਹੋਰ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ।<ref><nowiki>{{cite Though it was a box office flop, considering its $11 million budget it gained much more popularity on video in large part due to Dicaprio's nomination for Best Actor in a Supporting Role at the Oscars and the film still remains popular as a vehicle for Depp and DiCaprio. ,web|url=</nowiki>https://www.boxofficemojo.com/movies/?page=main&id=gilbertgrape.htm%7Ctitle=What's<nowiki> Eating Gilbert Grape (1993)|publisher=Box Office Mojo|access-date=2008-12-30}}</nowiki></ref> ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਜੌਨੀ ਡੈਪ ਅਤੇ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰ ਡੇਪ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਸੀ। ਰੋਟਨ ਟਮਾਟੋਜ਼ 'ਤੇ, ਫਿਲਮ ਨੂੰ 50 ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ 90% "ਸਰਟੀਫਾਈਡ ਫਰੈਸ਼" ਸਕੋਰ ਅਤੇ 7.40/10 ਦੀ ਔਸਤ ਰੇਟਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਈਟ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ: "ਇਹ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕੋਮਲ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ''ਵਟਸ ਈਟਿੰਗ ਗਿਲਬਰਟ ਗ੍ਰੇਪ ਦੇ'' ਦਿਲ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਛੋਟੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਹਨ।"<ref>{{Cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/whats_eating_gilbert_grape/|title=What's Eating Gilbert Grape Movie Reviews, Pictures - Rotten Tomatoes|website=Rotten Tomatoes|access-date=April 10, 2021}}</ref> ਮੈਟਾਕ੍ਰਿਟਿਕ ਨੇ "ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ" ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, 20 ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ 100 ਵਿੱਚੋਂ 73 ਦੇ ਔਸਤ ਸਕੋਰ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.metacritic.com/movie/whats-eating-gilbert-grape|title=What's Eating Gilbert Grape Reviews|website=[[Metacritic]]|publisher=[[CBS Interactive]]|access-date=February 28, 2022}}</ref> ''[[ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼]]'' ਦੀ ਫਿਲਮ ਆਲੋਚਕ ਜੈਨੇਟ ਮਾਸਲਿਨ ਨੇ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਿਖਿਆ, "ਫਿਲਮ ਦਾ ਅਸਲ ਸ਼ੋਅ-ਸਟਾਪਿੰਗ ਮੋੜ ਮਿਸਟਰ ਡੀਕੈਪਰੀਓ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਰਨੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ... ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸਟੀਕ ਹੈ, ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਹਤਾਸ਼ ਤੀਬਰਤਾ।<ref>{{Cite news|url=http://movies.nytimes.com/movie/review?res=9F0CE0D61631F934A25751C1A965958260|title=Movie Review: What's Eating Gilbert Grape|last=Maslin|first=Janet|date=1993-12-17|work=The New York Times|access-date=2008-12-30}}</ref> ''ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਸਨ-ਟਾਈਮਜ਼'' ਦੇ ਰੋਜਰ ਐਬਰਟ ਨੇ ਇਸਨੂੰ "... ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਨਮੋਹਕ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ" ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਸਰਵੋਤਮ ਸਹਾਇਕ ਅਦਾਕਾਰ ਲਈ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਣ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.rogerebert.com/reviews/whats-eating-gilbert-grape-1994|title=What's Eating Gilbert Grape|last=Ebert|first=Roger|date=1994-03-04|website=Roger Ebert|publisher=rogerebert.com|access-date=2021-08-23}}</ref> ''ਵੈਰਾਇਟੀ'' ਦੇ ਟੌਡ ਮੈਕਕਾਰਥੀ ਨੇ ਫਿਲਮ ਨੂੰ "ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼" ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ "ਜੌਨੀ ਡੈਪ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ, ਆਕਰਸ਼ਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੈਂਟਰ ਸਕ੍ਰੀਨ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ।"<ref>{{Cite magazine|last=McCarthy|first=Todd|date=1993-12-06|title=What's Eating Gilbert Grape Review|url=https://www.variety.com/review/VE1117902133.html?categoryid=31&cs=1|magazine=Variety|access-date=2008-12-30}}</ref> ''[[ਦ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਪੋਸਟ|ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਪੋਸਟ]]'' {{'}} ਡੇਸਨ ਹਾਵੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਫਿਲਮ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਪਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣ ਯੋਗ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/movies/videos/whatseatinggilbertgrapepg13howe_a0b036.htm|title=What's Eating Gilbert Grape|last=Howe|first=Desson|date=1994-03-04|work=Washington Post|access-date=2008-12-30}}</ref> ''ਫਿਲਮ ਰਿਵਿਊ'' ਨੇ ਲਿਓਨਾਰਡੋ ਡੀ ਕੈਪਰੀਓ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਪਾਹਜ ਭਰਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਨੂੰ "ਅਚੰਭੇ ਵਾਲੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਅਤੇ ਸੁਭਾਵਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ" ਕਿਹਾ, "ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨਾਲ਼ ਨਿਭਾਇਆ" ਕਿਹਾ।<ref name="Cameron-Wilson148">{{Cite book|title=Film Review 1994-5|url=https://archive.org/details/filmreview19945i0000unse|last=Cameron-Wilson|first=James|last2=Speed|first2=F. Maurice|publisher=Virgin Books|year=1994|isbn=0-86369-842-5|location=Great Britain|page=[https://archive.org/details/filmreview19945i0000unse/page/148 148]}}</ref> ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਬੈਲਜੀਅਨ ਸਿੰਡੀਕੇਟ ਦੇ ਵੱਕਾਰੀ ਗ੍ਰੈਂਡ ਪ੍ਰਿਕਸ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=October 2018}} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1993 ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ]] btg0y8u2od3fwqii5u7rs964qk2a36s 0 149297 773300 648064 2024-11-14T06:41:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773300 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Sex_ratio_total_population_per_country_2020.svg|thumb|300x300px|ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ। ਨੀਲਾ ਰੰਗ 1.01 ਮਰਦਾਂ/ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕਿਆਂ, ਲਾਲ ਵਧੇਰੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Sex_ratio_total_population_per_country_2020_(age_0-14).svg|thumb|300x300px|15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ। ਨੀਲਾ ਰੰਗ 1.07 ਪੁਰਸ਼/ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮੁੰਡਿਆਂ, ਲਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।]] [[ਤਸਵੀਰ:Sex_ratio_total_population_2020.svg|thumb|300x300px|ਦੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਨਕਸ਼ਾ।<ref>Data from the [[CIA World Factbook]] [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080812233855/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html|date=12 August 2008}}. Map compiled in 2021, data from 2020.</ref> {| width="100%" border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" style="background:transparent" | valign="top" | {{Legend|#318CE7|ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ''''ਔਰਤਾਂ'''' ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼}} {{Legend|#E66771|ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ''''ਮਰਦ'''' ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼}} {{Legend|#7CFC00|ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਮਾਨ ਅਨੁਪਾਤ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ (3 [[ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਕੜੇ]], ਮਤਲਬ, 1.00 ਮਰਦਾਂ ਤੋਂ 1.00 ਔਰਤਾਂ)}} {{Legend|Grey|ਕੋਈ ਡਾਟਾ ਨਹੀਂ}} |} ]] [[ਤਸਵੀਰ:Sex_ratio_total_population_per_country_2020_(ages_over_65).svg|thumb|300x300px|65 ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ। ਨੀਲਾ ਰੰਗ 0.81 ਪੁਰਸ਼ਾਂ/ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਰਦਾਂ, ਲਾਲ ਵਧੇਰੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।]] [[ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ]] ਅਤੇ [[ਡੈਮੋਗਰਾਫ਼ੀ|ਜਨ ਅੰਕੜਾ ਅਧਿਐਨ]] ਵਿੱਚ, '''ਮਨੁੱਖੀ [[ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ]]''' ਇੱਕ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ [[ਮਰਦ|ਮਰਦਾਂ]] ਅਤੇ [[ਔਰਤ|ਔਰਤਾਂ]] ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਜੋਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸੂਚਕਾਂਕ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਿਨਸੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵਾਂਗ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ 1:1 ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਕੁਦਰਤੀ ਅਨੁਪਾਤ ਨਰ ਲਿੰਗ ਪ੍ਰਤੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਇਹ ਲਗਭਗ 1.05<ref name="who.int">{{cite web|url=http://www.searo.who.int/health_situation_trends/data/chi/sex-ratio/en/|title=World Health Organization, Sex Ratio|website=SEARO}}{{dead link|date=December 2021|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> ਜਾਂ 1.06<ref>{{cite journal|last1=Grech|first1=Victor|last2=Savona-Ventura|first2=Charles|last3=Vassallo-Agius|first3=P|date=27 April 2002|title=Unexplained differences in sex ratios at birth in Europe and North America|journal=BMJ: British Medical Journal|volume=324|issue=7344|pages=1010–1011|doi=10.1136/bmj.324.7344.1010|pmc=102777|pmid=11976243}}</ref> ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮਾਦਾ ਪ੍ਰਤੀ 1.03 ਤੋਂ 1.06<ref name="naturalratio">{{cite journal|last1=Chao|first1=Fengqing|last2=Gerland|first2=Patrick|last3=Cook|first3=Alex R.|last4=Alkema|first4=Leontine|date=7 May 2019|title=Systematic assessment of the sex ratio at birth for all countries and estimation of national imbalances and regional reference levels|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=116|issue=19|pages=9303–9311|bibcode=2019PNAS..116.9303C|doi=10.1073/pnas.1812593116|pmc=6511063|pmid=30988199|doi-access=free}}</ref> ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਤੰਗ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਨਾਲੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਡੇਟਾ ਉਪਲਬਧ ਹਨ, ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਕੁਦਰਤੀ ਕਾਰਕਾਂ, ਕੀਟਨਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ,<ref>{{cite web|url=https://www.stir.ac.uk/news/2014/06/boys-to-girls-birthrate/|title=How pollution may be changing the ratio of girls to boys|date=18 June 2014|website=Stir.ac.uk|access-date=6 January 2018|archive-date=25 ਜੂਨ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210625163212/https://www.stir.ac.uk/news/2014/06/boys-to-girls-birthrate/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Davis|first1=D. L.|last2=Gottlieb|first2=M. B.|last3=Stampnitzky|first3=J. R.|year=1998|title=Reduced ratio of male to female births in several industrial countries: A sentinel health indicator?|url=http://www.precaution.org/lib/davis_sex_ratio_sentinel.19980601.pdf|journal=JAMA|volume=279|issue=13|pages=1018–23|doi=10.1001/jama.279.13.1018|pmid=9533502|access-date=2023-01-27|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126051923/http://www.precaution.org/lib/davis_sex_ratio_sentinel.19980601.pdf|url-status=dead}}</ref> ਜੰਗ ਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ, ਮਰਦਾਂ 'ਤੇ ਜੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਲਿੰਗ-ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਗਰਭਪਾਤ, ਬਾਲ-ਹੱਤਿਆ, ਬੁਢਾਪਾ, ਲਿੰਗ ਹੱਤਿਆ ਅਤੇ ਜਨਮ ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਦੂਸ਼ਿਤ ਤੱਤਾਂ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="who.int" /><ref>Very high sex ratios were common in even late medieval Europe, which may indicate sex-selective infanticide. Josiah Cox Russell, 1958, ''Late Ancient and Medieval Population,'' pp. 13–17.</ref> ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਲਗਭਗ 101 ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ 100 ਔਰਤਾਂ (2021 ਅੰਦਾਜ਼ਨ) ਹੈ।<ref name="CIA Fact Book">{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/world/#people-and-society|title=CIA Fact Book|date=29 November 2021|publisher=The Central Intelligence Agency of the United States}}</ref> ਮਨੁੱਖੀ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ, ਚਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ, ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ, ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ, ਜਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ। ਜੇਕਰ 108,000 ਮਰਦ ਅਤੇ 100,000 ਔਰਤਾਂ ਹਨ ਤਾਂ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ 1.080 ਹੈ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ 51.9% ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਹਿਤ ਅਕਸਰ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਹੋਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} jtave6tthsj79lv9ytexxpfda3kaxfa 0 150067 773292 743000 2024-11-14T03:03:44Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773292 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:'Sari'_from_Varanasi_(north-central_India),_silk_and_gold-wrapped_silk_yarn_with_supplementary_weft_brocade.jpg|right|thumb|250x250px| [[ਵਾਰਾਣਸੀ]] (ਬਨਾਰਸ) ਤੋਂ ' [[ਬਨਾਰਸੀ ਸਾੜ੍ਹੀ]] ', ਸਪਲੀਮੈਂਟਰੀ ਵੇਫਟ ਬਰੋਕੇਡ (ਜ਼ਰੀ) ਦੇ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਲਪੇਟਿਆ ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਧਾਗਾ।]] '''''ਜ਼ਰੀ''''' (ਜਾਂ ''ਜਰੀ'' ) ਰਵਾਇਤੀ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]], [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼|ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਬਰੀਕ [[ਸੋਨਾ|ਸੋਨੇ]] ਜਾਂ [[ਚਾਂਦੀ]] ਨਾਲ ਬਣੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਧਾਗਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸਾੜ੍ਹੀ|ਸਾੜੀਆਂ]] ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਬਰੋਕੇਡ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<ref>{{Cite book|title=The sari: styles, patterns, history, techniques|last=Linda Lynton|publisher=H.N. Abrams|year=1995|isbn=0-8109-4461-8}}</ref> ਇਸ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਕਢਾਈ ਦੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪੈਟਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫੈਬਰਿਕ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਰੇਸ਼ਮ]] ਵਿੱਚ ਬੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਜ਼ਰਦੋਜ਼ੀ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ''ਜ਼ਰੀ'' [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗਲ]] ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਈ ਸੀ; [[ਸੂਰਤ]] ਦੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਨੂੰ ਮੱਕੇ ਦੇ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਮਾਰਗ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਿਲਪ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.yourlibaas.com/blogs/fashion/10-traditional-embroideries-of-india|title=Traditional Embroideries|last=Lall|first=Anusha|website=yourlibaas|access-date=23 Jul 2020}}</ref> [[ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ|ਵੈਦਿਕ ਯੁੱਗਾਂ]] ਦੌਰਾਨ, ਸੋਨੇ ਦੀ ਕਢਾਈ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਹਸਤੀਆਂ (ਗੁਰੂਆਂ) ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰੇਸ਼ਮ [[ਸਾੜ੍ਹੀ|ਦੀਆਂ ਸਾੜੀਆਂ]] ਅਤੇ [[ਗ਼ਰਾਰਾ|ਘਰਾਰਿਆਂ]] ਵਿੱਚ ''ਜ਼ਰੀ'' ਮੁੱਖ ਸਜਾਵਟੀ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਬਣੇ ਹੋਰ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਹਿੰਗਾ (ਸਕਰਟ), ਚੋਲੀ (ਬਲਾਊਜ਼), [[ਕੁੜਤਾ|ਕੁਰਤਾ]] ਅਤੇ ਧੋਤੀਆਂ। [[ਤਸਵੀਰ:Zari_Worker_from_Kolkatta.jpg|thumb| ਜ਼ਰੀ ਕੰਮ]] == ਉਤਪਾਦਨ == [[ਤਸਵੀਰ:Sari_from_India_(probably_Benares),_late_19th_or_early_20th_century,_silk_with_metallic_thread,_HAA.jpg|thumb|471x471px| ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਸਾੜ੍ਹੀ (ਸ਼ਾਇਦ ਬਨਾਰਸ), 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਜਾਂ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਧਾਤੂ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਰੇਸ਼ਮ (ਜ਼ਰੀ)]] ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਮੂਲ ਮੂਲ ਫ਼ਾਰਸੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.abuhaleeqa.net/m_s_data/data/bisht.htm|title=البشت في الخليج العربي|website=www.abuhaleeqa.net|access-date=2023-02-03|archive-date=2019-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20191115235517/http://www.abuhaleeqa.net/m_s_data/data/bisht.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.desiroyale.com/blogs/news/36505345-the-fascinating-heritage-of-zardozi-embroidery|title=The fascinating heritage of Zardozi Embroidery|last=Royale|first=Desi}}</ref><ref name="CsatóIsaksson2005">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=qdA1K3E66UgC&q=zari+persian+gold+thread&pg=PA175|title=Linguistic Convergence and Areal Diffusion: Case Studies from Iranian, Semitic and Turkic|last=Éva Ágnes Csató|last2=Bo Isaksson|last3=Carina Jahani|publisher=Psychology Press|year=2005|isbn=978-0-415-30804-5|page=175}}</ref><ref name="Stevenson2010">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=anecAQAAQBAJ&q=zari+persian+gold+thread&pg=PA2064|title=Oxford Dictionary of English|last=Angus Stevenson|date=19 August 2010|publisher=OUP Oxford|isbn=978-0-19-957112-3|page=2064}}</ref> ਜ਼ਰੀ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੁਣਾਈ ਅਤੇ ਕਢਾਈ ਲਈ ਟਿਨਸਲ ਧਾਗੇ ਦਾ ਇੱਕ ਬਰੋਕੇਡ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ੁੱਧ ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਜਾਂ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਮੈਟਲਲਾਈਜ਼ਡ ਪੋਲੀਏਸਟਰ ਫਿਲਮ ਤੋਂ ਬਣੀ ਇੱਕ ਚਪਟੀ ਧਾਤੂ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਵਿੰਡਿੰਗ ਜਾਂ ਲਪੇਟ ਕੇ (ਢੱਕਣ) ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਕੋਰ ਧਾਗੇ ਉੱਤੇ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਰੇਸ਼ਮ, ਵਿਸਕੋਸ, ਕਪਾਹ, ਨਾਈਲੋਨ, ਪੋਲੀਸਟਰ, ਪੀਪੀ, ਮੋਨੋ/ਮਲਟੀ ਫਿਲਾਮੈਂਟ ਤੋਂ।, ਤਾਰ, ਆਦਿ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਇਸ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸਲੀ ਜ਼ਰੀ, ਨਕਲ ਜ਼ਰੀ, ਅਤੇ ਧਾਤੂ ਜ਼ਰੀ। ਅਸਲੀ ਜ਼ਰੀ ਬਰੀਕ [[ਚਾਂਦੀ]] ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ [[ਸੋਨਾ|ਸੋਨੇ ਦੇ]] ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਚਾਂਦੀ ਜਾਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਤੋਂ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਰੋਲਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲੰਘ ਕੇ ਸਮਤਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਪਟੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਧਾਗੇ ਬੇਸ ਧਾਗੇ 'ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਰੇਸ਼ਮ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਧਾਗਿਆਂ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਪੂਲਾਂ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਪਲੇਟਿੰਗ ਲਈ ਅੱਗੇ ਫਲੈਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਪਲੇਟਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਚੜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਨਹਿਰੀ ਧਾਗਿਆਂ ਦੀ ਚਮਕ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਈਟਨਰ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਨਾਲ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਧਾਗੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਰੀਲ 'ਤੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ. ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਸਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=February 2018}} ਸਿਰਫ਼ ਅਸਲ ਜ਼ਰੀ ਦੇ ਧਾਗੇ ਹੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ [[ਇਲੈਕਟਰੋ ਪਲੇਟਿੰਗ|ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਪਲੇਟਿੰਗ]] ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਕਾਢ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਨਕਲ ਤਕਨੀਕਾਂ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂਬਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਨਰਮ ਧਾਤ ਹੈ, ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਪਲੇਟਿਡ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁੱਧ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਧੁਨਿਕ ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁੱਧ ਸੋਨੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗਤ ਬਣਾਉਣ/ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਆਧੁਨਿਕ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਤਾਂਬਾ ਵੀ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇੱਕ ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਹੰਢਣਸਾਰ ਵਿਕਲਪ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ. ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਵਰਗੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਥਾਂ [[Metallic zari|ਧਾਤੂ ਜ਼ਰੀ]] ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਗੈਰ-ਸੱਚੀ ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ਰੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਭਾਰ ਵਿੱਚ ਹਲਕੀ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਖਰਾਬੀ ਅਤੇ ਗੰਢਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਨਕਲ ਜ਼ਰੀ ਉਦੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਤੋਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਫਿਰ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕੇਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਂਦੀ ਨਾਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਪਲੇਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੇਸ ਧਾਗੇ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਰੀਲੀਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜ਼ਰੀ ਸ਼ੁੱਧ ਜ਼ਰੀ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਪਲੇਟਿਡ ਤਾਂਬਾ ਵਧੇਰੇ ਕਿਫ਼ਾਇਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧਾਤੂ ਸਾੜੀ ਏਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਰੂਪ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੋਨੇ, ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਵਰਗੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਧਕ, ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਭਾਰ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਚਮਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.redpolka.com/polkacoffee/Design/threads-of-gold-the-charm-of-india-zari-work|title=The History & Manufacturing of Zari|last=PolkaCoffee|first=RedPolka|website=RedPolka.com|publisher=Repolka|access-date=2023-02-03|archive-date=2017-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170815061954/https://www.redpolka.com/polkacoffee/Design/threads-of-gold-the-charm-of-india-zari-work|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kanwaljahan.wordpress.com/articles/process-of-thread-making/|title=Process of Thread Making|last=Kanwal Jahan|first=Process of Thread Making|date=8 January 2012|website=kanwaljahan.wordpress.com|publisher=Kanwal Jahan}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.discoveredindia.com/gujarat/culture-in-gujarat/arts-and-crafts-of-gujarat/textile/zari.htm|title=Zari|last=Discovered India|first=Zari|website=discoveredindia|publisher=discoveredindia|access-date=2023-02-03|archive-date=2023-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20230203051426/http://www.discoveredindia.com/gujarat/culture-in-gujarat/arts-and-crafts-of-gujarat/textile/zari.htm|url-status=dead}}</ref> ਜ਼ਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਰਦੋਜ਼ੀ, ਕਾਟਾਓਕੀ ਬੇਲ,<ref>{{Cite web|url=http://www.craftandartisans.com/zari-zardozi-tinsel-embroidery.html|title=Katoki Bel|last=It's all about Arts & Crafts|first=Craft and The Artisans|website=Craft and The Artisans|publisher=Craft and The Artisans|access-date=2023-02-03|archive-date=2007-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20070406171714/http://craftandartisans.com/zari-zardozi-tinsel-embroidery.html|dead-url=yes}}</ref> ਮੁਕੇਸ਼,<ref>{{Cite web|url=http://www.utsav-pedia.com/traditional-embroidery-design-of-mukesh-or-mukeish/|title=Mukesh or Mukeish|last=Mukesh or Mukeish|first=Utsavpedia|website=Utsavpedia|publisher=Utsavpedia|access-date=2023-02-03|archive-date=2019-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20191203121721/https://utsav-pedia.com/traditional-embroidery-design-of-mukesh-or-mukeish/|url-status=dead}}</ref> ਟਿੱਲਾ ਜਾਂ ਮਾਰੋਰੀ ਵਰਕ,<ref>{{Cite web|url=http://mytextilenotes.blogspot.in/2011/04/all-about-zari.html|title=Tilla or Marori Work|last=All About Zari|first=My Textile Notes|date=22 April 2011|website=My Textile Notes|publisher=My Textile Notes}}</ref> ਗੋਟਾ ਵਰਕ,<ref>{{Cite web|url=http://www.cohands.in/handmadepages/book91.asp?t1=91&lang=English|title=An Encyclopaedia on Crafts of India|last=An Encyclopaedia on Crafts of India|first=Handmade in India|website=CoHands|publisher=cohands|access-date=2023-02-03|archive-date=2016-04-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20160401133651/http://www.cohands.in/handmadepages/book91.asp?t1=91&lang=English|url-status=dead}}</ref> ਅਤੇ ਕਿਨਾਰੀ ਵਰਕ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਸੂਰਤ]] ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਾਗੇ, ਕੰਟੀਲ, ਲੇਸ, ਰਿਬਨ, ਬਾਰਡਰ, ਟ੍ਰਿਮਸ, ਝਾਲਰਾਂ, ਕਿਨਾਰਿਆਂ, ਕੋਰਡੋਨੇਟਸ, ਕੋਰਡਜ਼, ਆਦਿ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਤਪਾਦਕ ਹੈ। ਜ਼ਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਦਸਤਕਾਰੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਬੁਣਾਈ, ਕਢਾਈ, ਕ੍ਰੋਸ਼ੇਟਿੰਗ, ਬਰੇਡਿੰਗ ਆਦਿ ਲਈ ਜ਼ਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ 100,000 [[ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰੀ|ਬਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰ]] ਹਨ, ਕਈ ਵਾਰ (ਪਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ) ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੰਧਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਿਨਾਂ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤੇ ਕੰਮ ਦੇ ਅਧੀਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.dol.gov/agencies/ilab/reports/child-labor/list-of-products?combine=&tid=All&field_exp_good_target_id=All&items_per_page=10&order=name&sort=asc&page=3|title=List of Products Produced by Forced or Indentured Child Labor &#124; U.S. Department of Labor}}</ref> == ਕਲਾਬਤੂਨ == ਕਲਾਬਤੂਨ ਧਾਤੂ ਦੇ ਧਾਗੇ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਨੇ ਨਾਲ ਲਪੇਟਿਆ ਹੋਇਆ ਧਾਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਰੋਕੇਡ ਅਤੇ ਕਢਾਈ ਦੀਆਂ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QqYIAAAAQAAJ&q=Kalabattun&pg=PA133|title=Various Census of India|date=1883|pages=138|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vqua3eovs7kC&q=Abrawan&pg=PR16|title=Silk and Empire|last=King|first=Brenda M.|date=2005-09-03|publisher=Manchester University Press|isbn=978-0-7190-6700-6|pages=xvii|language=en}}</ref> == ਸ਼ੁੱਧ ਜ਼ਰੀ ਦਾ ਗੁਣ == 245 ਗ੍ਰਾਮ ਜ਼ਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 191 ਗ੍ਰਾਮ ਚਾਂਦੀ (78 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), 51.55 ਗ੍ਰਾਮ ਰੇਸ਼ਮ (21 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ), ਅਤੇ 2.45 ਗ੍ਰਾਮ ਸੋਨਾ (1 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ == * ''ਬਨਾਰਸ ਬ੍ਰੋਕੇਡ'', ਆਨੰਦ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਵਿਜੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਹੈਂਡੀਕਰਾਫਟ ਬੋਰਡ ਦੁਆਰਾ। ਐਡ. ਅਜੀਤ ਮੁਖਰਜੀ। ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, 1966. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਪਹਿਰਾਵਾ]] 0geritex6jh694lz1m7y28jvr5bqe4n 0 150148 773293 634089 2024-11-14T03:47:08Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773293 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Jamawar_Shawl.tif|thumb| ਮੁਗਲ ਯੁੱਗ ਦਾ ਜਮਵਾਰ ਸ਼ਾਲ]] '''ਜਮਵਾਰ''', ਜਾਂ ''ਉਗਾਇਆ ਹੋਇਆ ਟੁਕੜਾ'', [[ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ|ਕਸ਼ਮੀਰ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸ਼ਾਲ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=LTYfAQAAQBAJ&dq=Jamawar,+or+grown+piece,+is+a+special+type+of+shawl+made+in+Kashmir.&pg=PA313|title=The Fairchild Books Dictionary of Textiles|last=Tortora|first=Phyllis G.|last2=Johnson|first2=Ingrid|date=2013-09-17|publisher=A&C Black|isbn=978-1-60901-535-0|pages=313|language=en}}</ref> "ਜਮਾ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚੋਗਾ ਅਤੇ "ਵਾਰ/ਵਾਰ" ਛਾਤੀ ਅਤੇ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.eznaweaves.com/what-is-kani-pashmina-jamawar/|title=WHAT IS KANI PASHMINA JAMAWAR – Ezna Ventures|language=en-US|access-date=2020-12-18|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124024523/http://www.eznaweaves.com/what-is-kani-pashmina-jamawar/|url-status=dead}}</ref>{{Better source needed|date=December 2020}} ਜਮਾਵੜ ਦੀ ਵਧੀਆ ਕੁਆਲਿਟੀ [[ਪਸ਼ਮੀਨਾ]] ਨਾਲ ਬਣੀ ਹੈ। ਬ੍ਰੋਕੇਡ ਕੀਤੇ ਹਿੱਸੇ ਰੇਸ਼ਮ ਜਾਂ ਪੌਲੀਏਸਟਰ ਦੇ ਸਮਾਨ ਧਾਗੇ ਵਿੱਚ ਬੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਦੇਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਫੁੱਲਦਾਰ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਰੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਕੁਝ ਸ਼ਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਦਹਾਕੇ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਅਸਲੀ ਜਮਵਾਰ ਸ਼ਾਲਾਂ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਆਧੁਨਿਕ, ਮਸ਼ੀਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਜਾਮਾਵਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਘੱਟ ਖਰਚੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣੇ ਜਮਵਾਰ ਬਹੁਤ ਮਹਿੰਗੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.newslaundry.com/2015/01/23/the-jamawar-a-dying-art|title=The Jamawar – A Dying Art|website=Newslaundry|access-date=2020-12-18}}</ref><ref name=":0" /> ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਚੀਨੀ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸਮਰਕੰਦ]] ਅਤੇ [[ਬੁਖ਼ਾਰਾ|ਬੁਖਾਰਾ]] ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਅਹਿਲਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵਿਹੜੇ ਦੁਆਰਾ ਬੁਣੇ ਹੋਏ ਫੈਬਰਿਕ ਨੂੰ ਖਰੀਦਿਆ, ਇਸ ਨੂੰ ਗਾਊਨ ਵਜੋਂ ਪਹਿਨਿਆ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਲਪੇਟਣ ਜਾਂ ਸ਼ਾਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਮਵਾਰ ਬੁਣਾਈ ਕੇਂਦਰ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਮਾਵੜ ਬੁਣਾਈ ਕੇਂਦਰ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/amritsar/the-lost-story-of-made-in-amritsar-73271|title=The lost story of Made in Amritsar|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=en|access-date=2020-12-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://isha.sadhguru.org/in/en/outreach/save-the-weave/indian-weaves/jamawar|title=Jamawar|date=2020-08-05|website=Isha Sadhguru|language=en|access-date=2020-12-18}}</ref> ਇਸ ਦੇ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਪਾਰੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਜਮਾਵੜ ਅਤੇ ਰਈਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਜੁਲਾਹੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਵੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ। [[ਅਕਬਰ|ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ]] ਇਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਉਹ ਪੂਰਬੀ [[ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vQShV9jNzIUC&dq=Akbar+brought+many+weavers+from+East+Turkestan+to+Kashmir.&pg=PA62|title=Arts and Crafts, Jammu and Kashmir: Land, People, Culture|last=Saraf|first=D. N.|date=1987|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-204-8|pages=62|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://jamawarshawls.com/history-of-jamawar-shawls/|title=History of Jamawar Shawls|website=Jamawarshawls.com|access-date=28 October 2022}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਪਹਿਰਾਵਾ]] gp5681vlpqsjr4nc5fmyv08pfgkfr1v 0 153267 773289 771848 2024-11-14T01:07:08Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773289 wikitext text/x-wiki '''ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ''' ( IAST ), ਜਿਸ ਨੂੰ '''ਅੰਨਕੁਟ''' ਜਾਂ '''ਅੰਨਕੂਟ''' (ਭਾਵ "ਭੋਜਨ ਦਾ ਪਹਾੜ") ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,<ref>{{Cite web |title=Govardhan_Puja - Govardhan Puja Legends, Govardhan Pooja Celebrations |url=http://festivals.iloveindia.com/diwali/govardhan-puja.html |access-date=2016-04-01 |website=festivals.iloveindia.com}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BWQMBAAAQBAJ|title=Seeing Krishna in America: The Bhakti Tradition of Vallabhacharya in India and Its Movement to the West|last=Richardson|first=E. Allen|date=2014-07-29|publisher=McFarland|isbn=9780786459735|page=187|language=en}}</ref> ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ|ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਦੀ]] ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। [[ਵੈਸ਼ਨਵਵਾਦ|ਵੈਸ਼ਨਵਾਂ]] ਲਈ, ਇਹ ਦਿਨ ''[[ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ]]'' ਵਿਚਲੀ ਉਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ|ਵਰਿੰਦਾਵਨ]] ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਇਕੱਲੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸ਼ਰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=3rd Guinness World Record for Annakut |url=http://www.baps.org/News/2000/3rd-Guinness-World-Record-for-Annakut-1926.aspx |access-date=2016-04-01 |website=BAPS Swaminarayan Sanstha}}</ref> ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਭੋਜਨ ਦੇ ਪਹਾੜ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਨਵਿਆਉਣ ਲਈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੰਦੂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੈਸ਼ਨਵਾਂ ਲਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਲਭ ਦੇ ਪੁਸ਼ਟੀਮਾਰਗ ਚੈਤੰਨਿਆ ਦਾ ਗੌੜੀਆ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BWQMBAAAQBAJ|title=Seeing Krishna in America: The Hindu Bhakti Tradition of Vallabhacharya in India and Its Movement to the West|last=Richardson|first=E. Allen|date=2014-07-29|publisher=McFarland|isbn=9780786459735|page=26|language=en}}</ref> ਅਤੇ ਸਵਾਮੀਨਾਰਾਇਣ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ,<ref>{{Cite web |last=BBC |title=Annakut Celebration! |url=https://www.bbc.co.uk/leicester/content/articles/2007/11/13/annakut_diwali_feature.shtml |access-date=2016-04-01 |language=en-gb}}</ref> ਲਈ ਇਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਅੰਨਕੁਟ ਤਿਉਹਾਰ ਕਾਰਤਿਕਾ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਮਕਦਾਰ ਪੰਦਰਵਾੜੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੰਦਰ ਦਿਨ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਦਿਵਾਲੀ|ਦੀਵਾਲੀ]] ਦਾ ਚੌਥਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ।<ref>{{Cite book|title=Hindu Rites and Rituals: Sentiments, Sacraments and Symbols.|last=Mukundcharandas|publisher=Swaminarayan Aksharpith|year=2007|isbn=978-81-7526-356-7|location=India|pages=104}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Annakut.jpg|thumb| ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ]] == ਮੂਲ == [[ਤਸਵੀਰ:1150_CE_Hoysaleswara_temple_Halebidu_Karnataka,_Govardhandhara_Krishna_with_Indra_behind_it.jpg|thumb| ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਗੋਵਰਧਨ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਥਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੈਨਲ ਹੈਸਲੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ, ਹਲੇਬੀਡੂ ਕਰਨਾਟਕ (ਸੀ. 1150 ਈ.) ਦਾ ਹੈ। ਪੱਥਰ ਦੇ ਬਲਾਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਉੱਕਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੰਦਰ ਸੀ।]] ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਚਪਨ [[ਬ੍ਰਜ]] ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=PyC4o7i9tnEC|title=India: A Sacred Geography|last=Eck|first=Diana L.|date=2013-03-26|publisher=Three Rivers Press|isbn=9780385531924|page=361|language=en}}</ref> [[ਭਗਵਤ ਪੁਰਾਣ|ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ]] ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ,<ref name=":0" /> ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ (ਗੋਵਰਧਨ ਪਹਾੜ) ਨੂੰ ਚੁੱਕਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਬ੍ਰਜ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਨੀਵੀਂ ਪਹਾੜੀ ਹੈ।<ref name=":0" /> ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, [[ਗੋਵਰਧਨ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਣ-ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਗਊਆਂ ਨੇ ਪਤਝੜ ਦੀ ਰੁੱਤ ਨੂੰ [[ਇੰਦਰ]], ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਤੂਫਾਨ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਨਾਇਆ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ, ਮੂਰਤੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਪੂਜਾ ਨਾ ਕਰਨ<ref>{{Cite web |date=2021-11-03 |title=Govardhan Puja {{!}}Date & Story{{!}} Why Lord Krishna lifted Govardhan Hill |url=https://news.jagatgururampalji.org/govardhan-puja-story/ |access-date=2021-11-05 |website=SA News Channel |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=LFwoDwAAQBAJ|title=The Complete Life of Krishna: Based on the Earliest Oral Traditions and the Sacred Scriptures|last=Vanamali|date=2012-05-22|publisher=Simon and Schuster|isbn=978-1-59477-690-8|language=en}}</ref> ਇਸ ਸਲਾਹ ਤੋਂ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |date=2020-11-13 |title=Govardhan Puja 2020: Date, Story, Meaning, Arti, Supreme God |url=https://news.jagatgururampalji.org/govardhan-puja-2020-date-story/ |access-date=2020-11-14 |website=S A NEWS |language=en-US}}</ref> == ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ == ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਅੰਨਕੁਟ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਅੰਨਕੁਟ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੇ ਦਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅੰਨਕੁਟ ਦਿਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪਕਾਰ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Govardhan Puja Vidhi: How to do Govardhan Puja at home, basic rituals to perform - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/events/govardhan-puja-vidhi-2018-how-to-do-govardhan-puja-at-home-basic-rituals-to-perform/articleshow/66540767.cms |access-date=2020-11-11 |website=The Times of India |language=en}}</ref> === ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ === ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਅੰਨਕੁਟ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਸਮ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਗ੍ਰੰਥ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਦਿਨ ਭਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਅੰਨਕੁਟ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=3KcEotmV2MAC|title=Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares|last=Pintchman|first=Tracy|date=2005-08-25|publisher=SUNY Press|isbn=9780791465950|pages=212, 66|language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Govardhan Puja 2020 date and time, tithi and other details |url=https://www.timesnownews.com/spiritual/religion/article/govardhan-puja-2020-date-and-time-tithi-and-other-details/679786 |access-date=2020-11-11 |website=www.timesnownews.com |language=en}}</ref> == ਜਸ਼ਨ == ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ, ਅਕਸਰ, ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਗੋਵਰਧਨ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਅੰਨਕੁਟ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ।<ref name="Livingston">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=_WZJCgAAQBAJ|title=The Hidden Revelation: "My passion is Spirituality; my mission is to end homelessness and hunger."|last=Livingston|first=Morson|date=2015-07-10|publisher=Xlibris Corporation|isbn=9781503584082|language=en}}</ref> ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਅੰਨਕੁਟ ਨੂੰ [[ਦੀਵਾ|ਦੀਵੇ]] (ਛੋਟੇ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵੇ) ਅਤੇ [[ਰੰਗੋਲੀ]], ਰੰਗੀਨ ਚਾਵਲ, ਰੰਗੀਨ ਰੇਤ, ਅਤੇ/ਜਾਂ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Germany |first=Baps |title=BAPS Germany: Annakut at BAPS |url=http://bapsgermany1.blogspot.com/2014/10/annakut-at-baps.html |access-date=2016-04-04 |website=BAPS Germany}}</ref> ਅੰਨਕੁਟ ਦੌਰਾਨ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ, ਕਈ ਵਾਰ ਸੈਂਕੜੇ ਜਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref name=":2">{{Cite book|title=Hindu Rites & Rituals|last=Mukundcharandas|publisher=Swaminarayan Aksharpith|year=2007|isbn=978-81-7526-356-7|location=India|pages=357}}</ref> ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 2009 ਵਿੱਚ ਮੈਸੂਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਇਸਕਾਨ|ਇਸਕੋਨ]] ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ 250 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭੋਜਨ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/govardhan-puja-at-iskcon-temple/article163949.ece|title=Govardhan puja at ISKCON temple|date=2009-10-19|work=The Hindu|access-date=2016-04-04|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੰਨਕੁਟ ਅਕਸਰ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਦੇਵਤੇ ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Diwali 2012: London temple welcomes Hindu New Year with a mountain of food |url=https://www.telegraph.co.uk/news/religion/9680810/Diwali-2012-London-temple-welcomes-Hindu-New-Year-with-a-mountain-of-food.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121118060507/http://www.telegraph.co.uk/news/religion/9680810/Diwali-2012-London-temple-welcomes-Hindu-New-Year-with-a-mountain-of-food.html |archive-date=2012-11-18 |access-date=2016-04-04 |website=Telegraph.co.uk}}</ref><ref name=":4">{{Cite web |last=Designs |first=Enlighten |title=Shri Mahalaksmi Temple Charities - Festivals and special arrangements |url=http://mahalakshmi-temple.com/festival.asp |access-date=2016-04-04 |website=mahalakshmi-temple.com |archive-date=2016-02-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160215154230/http://mahalakshmi-temple.com/festival.asp |url-status=dead }}</ref> ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਮਹਾਲਕਸ਼ਮੀ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ, ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ 56 ਮਿਠਾਈਆਂ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋਂ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name=":4" /> ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅੰਨਕੁਟ ਦਾ ਗਿਨੀਜ਼ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ 27 ਅਕਤੂਬਰ, 2019 (ਦੀਵਾਲੀ) ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ BAPS ਅਟਲਾਦਰਾ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 3500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।<ref>{{Cite web |title=3rd Guinness World Record for Annakut |url=https://www.baps.org/News/2000/3rd-Guinness-World-Record-for-Annakut-1926.aspx |access-date=2020-11-14 |website=BAPS |language=en-US}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ]] pv5euwi80winpbklt4rwy0hxyljm0kz 0 153629 773287 756938 2024-11-14T00:27:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773287 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਬੇਦੀ | image = Gurpreet Bedi.jpg | birth_date = 22 ਸਤੰਬਰ | birth_place = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ, ਮਾਡਲ | years_active = 2010–ਮੌਜੂਦ | spouse = | awards = ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਨੈਚੁਰਲ ਬਿਊਟੀ }} [[Category:Articles with hCards]] '''ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਬੇਦੀ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: '''Gurpreet Bedi;''' ਜਨਮ 22 ਸਤੰਬਰ) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਅਭਿਨੇਤਰੀ]] ਹੈ। ਉਹ ਪੈਂਟਾਲੂਨ [[ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ (ਫੇਮਿਨਾ)|ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ 10 ਫਾਈਨਲਿਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਨੈਚੁਰਲ ਬਿਊਟੀ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Miss India finalists 2010 make their debut |url=https://getahead.rediff.com/slide-show/2010/mar/25/slide-show-1-glamour-miss-india-finalists-2010.htm |access-date=2021-09-13 |website=Rediff |language=en}}</ref><ref name=":10">{{Cite web |title=Gurpreet Bedi Pantaloons Femina Miss India 2010 finalist |url=https://photogallery.indiatimes.com/yearendershow/5784952.cms |access-date=2021-09-08 |website=photogallery.indiatimes.com}}</ref><ref name=":11">{{Citation |title=Pantaloons Femina Miss India Contestant 2010 {{!}} Gurpreet Bedi |url=https://www.youtube.com/watch?v=k4PCSMHUrjg |language=en |access-date=2021-09-08}}</ref><ref name=":12">{{Cite web |title=Pantaloons Femina Miss India: And the other winners are... 4 |url=https://www.sify.com/movies/pantaloons-femina-miss-india-and-the-other-winners-are-imagegallery-bollywood-kfdqUngjejjsi.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210908180359/https://www.sify.com/movies/pantaloons-femina-miss-india-and-the-other-winners-are-imagegallery-bollywood-kfdqUngjejjsi.html |archive-date=September 8, 2021 |access-date=2021-09-08 |website=Sify |language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite web |title=Gurpreet Bedi |url=http://beautypageants.indiatimes.com/miss-india-2010/gurpreet-bedi/profile/5711733.cms |access-date=2021-09-08 |website=Femina Miss India |archive-date=2021-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210920230607/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-india-2010/gurpreet-bedi/profile/5711733.cms |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਸੋਨੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ "ਦਿਲ ਹੀ ਤੋ ਹੈ" ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਿਰਦਾਰ 'ਰੀਵਾ' ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਜਨਮ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬੈੱਡਫੋਰਡਸ਼ਾਇਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਫਿਲਹਾਲ ਉਹ ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਾਥੀ ਅਦਾਕਾਰ ਕਪਿਲ ਆਰੀਆ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |last=Cyril |first=Grace |date=December 23, 2021 |title=Dil Hi Toh Hai's Gurpreet Bedi marries beau Kapil Arya. See pics |url=https://www.indiatoday.in/television/celebrity/story/dil-hi-toh-hai-s-gurpreet-bedi-marries-beau-kapil-arya-see-pics-1891123-2021-12-23 |access-date=2021-12-25 |website=India Today |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-12-23 |title=Gurpreet Bedi And Kapil Arya Weddinng: Dil Hi Toh Hai actress Gurpreet Bedi ties the knot with Kapil Arya; TV celebs dazzle at their destination wedding |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/dil-hi-toh-hai-actress-gurpreet-bedi-ties-the-knot-with-kapil-arya-tv-celebs-dazzle-at-their-destination-wedding/photostory/88450229.cms |access-date=2021-12-25 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-12-23 |title=Kapil Arya and Gurpreet Bedi tied the knot in a grand wedding on December 22; Details inside |url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/kapil-arya-and-gurpreet-bedi-tied-knot-grand-wedding-december-22-details-inside-973796 |access-date=2021-12-25 |website=PINKVILLA |language=en |archive-date=2023-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230105142140/https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/kapil-arya-and-gurpreet-bedi-tied-knot-grand-wedding-december-22-details-inside-973796 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-12-22 |title=Dil Hi To Hai Actress Gurpreet Bedi Gets Married To Kapil Arya. See Wedding Photos |url=https://news.abplive.com/photo-gallery/entertainment/television-karan-kundrra-dil-hi-to-hai-co-star-gurpreet-bedi-gets-married-to-kapil-arya-in-anand-karaj-ceremony-see-wedding-pics-1501402 |access-date=2021-12-25 |website=news.abplive.com |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Gurpreet Bedi To Tie The Knot With Beau Kapil Arya; Shares Haldi And Mehendi Photos |url=https://www.outlookindia.com/website/story/entertainment-news-gurpreet-bedi-to-tie-the-knot-with-beau-kapil-arya-shares-haldi-and-mehendi-photos/406358 |access-date=2021-12-25 |website=www.outlookindia.com/ |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=These celebrity couples tell us about life's simple pleasures and what they're enjoying every day. |url=https://www.weddingsutra.com/blog/these-celebrity-couples-tell-us-about-lifes-simple-pleasures-and-what-theyre-enjoying-every-day/ |access-date=2021-09-08 |website=WeddingSutra}}</ref><ref>{{Cite web |title=Gurpreet Bedi: Kapil and I didn't feel like we were getting married, our wedding was more like a big vacation for us - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/gurpreet-bedi-kapil-and-i-didnt-feel-like-we-were-getting-married-our-wedding-was-more-like-a-big-vacation-for-us/articleshow/88518977.cms |access-date=2022-01-06 |website=The Times of India |language=en}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == === ਮਾਡਲਿੰਗ ਕਰੀਅਰ === ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੈਂਟਾਲੂਨ [[ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ (ਫੇਮਿਨਾ)|ਫੇਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 10 ਫਾਈਨਲਿਸਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Gurpreet Bedi - Miss India Contestants - Miss India - Bombay Times |url=http://www.bombaytimes.com/miss-india-2010/gurpreet-bedi/profile/5711733.cms |access-date=2021-09-08 |website=Bombaytimes |archive-date=2021-09-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210908192618/https://www.bombaytimes.com/miss-india-2010/gurpreet-bedi/profile/5711733.cms |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Gurpreet Bedi during the Pantaloons Femina Miss India 2010 held at NCPA, Nariman point in Mumbai on April 20, 2010 - Photogallery |url=https://photogallery.indiatimes.com/beauty-pageants/miss-india/pfmi-10-starry-evening/gurpreet-bedi/articleshow/5880435.cms |access-date=2021-09-13 |website=photogallery.indiatimes.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=Jinal Pandya - BeautyPageants |url=https://beautypageants.indiatimes.com/miss-india/Jinal-Pandya/eventshow/5763688.cms |access-date=2021-09-13 |website=Femina Miss India |archive-date=2021-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210920235156/https://beautypageants.indiatimes.com/miss-india/Jinal-Pandya/eventshow/5763688.cms |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=According to Gurpreet Bedi, skin fit jeans with super high heels is the sexiest single article of clothing a woman can wear - Photogallery |url=https://photogallery.indiatimes.com/beauty-pageants/miss-india/pfmi-10-finalist-gurpreet-bedi/articleshow/5835815.cms |access-date=2021-09-13 |website=photogallery.indiatimes.com}}</ref> ਉਹ ਕਈ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ, ਹੁੰਡਈ i20, ਵਿਸਪਰ, ਸਨਸਿਲਕ, ਗਾਰਨੀਅਰ, ਲੋਰੀਅਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਲਈ ਟੀਵੀ ਵਿਗਿਆਪਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੇ ਗ੍ਰੈਜ਼ੀਆ, ਫੇਮਿਨਾ, ਰੇਮੰਡਜ਼ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਸ਼ੂਟ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ [[ਹਾਕੀ ਇੰਡੀਆ ਲੀਗ|ਹਾਕੀ ਇੰਡੀਆ ਲੀਗ ਦੀ]] ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਵੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Citation |title=LIVE {{!}} Ranchi Rhinos Vs Delhi Waveriders {{!}} 23rd JanuaryJanuary {{!}} 8:00 PM IST {{!}} HIL 2013 |url=https://www.youtube.com/watch?v=2zq578Wb4rQ |language=en |access-date=2021-09-09}}</ref> === ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ === ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਲਾਈਫ ਓਕੇ ਦੇ ''ਲੌਟ ਆਓ ਤ੍ਰਿਸ਼ਾ'' ਵਿੱਚ ਸੁਹਾਨਾ (ਵੀਕੇ ਦੇ ਬੌਸ) ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":4">{{Cite web |title=Life OK's Laut Aao Trisha to air one hour episodes from 16 February |url=https://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/life-oks-laut-aao-trisha-air-one-hour-episodes-16-february-150210 |access-date=2021-09-08 |website=Tellychakkar.com |language=en}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਸੁਪਰਕੌਪਸ ਬਨਾਮ ਸੁਪਰਵਿਲੇਨਜ਼'' ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਆਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਦਮਯੰਤੀ (ਅਘੋਰ ਦੀ ਮਿਸਤਰੀ) / ਰਾਣੀ ਜ਼ਫਰਾ / ਸੁਪਰਕੌਪ ਹੇਟਨਵਿਟਾ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਐਪੀਸੋਡ ਨਿਭਾਏ।<ref name=":1">{{Cite web |title=Kunal Bhatia and Gurpreet Bedi in Shapath! |url=https://www.indiaforums.com/article/kunal-bhatia-and-gurpreet-bedi-in-shapath_72448 |access-date=2021-09-08 |website=India Forums |language=en}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |title=Hindi Tv Serial Supercops Vs Super Villains - Full Cast and Crew |url=https://nettv4u.com/about/Hindi/tv-serials/supercops-vs-super-villains/all-cast-and-crew |access-date=2021-09-08 |website=nettv4u |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Gurpreet Bedi in Life OK's Shapath |url=https://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/gurpreet-bedi-life-ok-s-shapath-150509 |access-date=2021-09-08 |website=Tellychakkar.com |language=en}}</ref> 2018 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਵੈੱਬ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਦਿਲ ਹੀ ਤੋ ਹੈ'' ਵਿੱਚ ਰੀਵਾ ਨੂਨ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਸੋਨੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜਨ (ਭਾਰਤ)|ਸੋਨੀ ਐਂਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ']] ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name=":3">{{Cite web |date=2020-02-19 |title=I have got to play different shades in ALTBalaji's Dil Hi Toh Hai: Gurpreet Bedi |url=https://www.iwmbuzz.com/digital/celebrities-digital/got-play-different-shades-altbalajis-dil-hi-toh-hai-gurpreet-bedi/2020/02/19 |access-date=2021-09-08 |website=IWMBuzz |language=en}}</ref><ref name=":7">{{Cite web |title=Gurpreet as Reeva from Dil Hi Toh Hain. |url=https://www.indiaforums.com/media/gurpreet-as-reeva-from-dil-hi-toh-hain_437726 |access-date=2021-09-08 |website=India Forums |language=en}}</ref><ref name=":8">{{Cite web |date=2018-11-20 |title=Dil Hi Toh Hai cast celebrates countdown of the new season!! |url=https://www.iwmbuzz.com/digital/snippets-digital/dil-hi-toh-hai-cast-celebrates-countdown-new-season/2018/11/20 |access-date=2021-09-08 |website=IWMBuzz |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2018-05-21 |title=Balaji Telefilms' Next Show Titled Dil Hi Toh Hai To Debut Online On ALTBalaji |url=https://urbanasian.com/entertainment/2018/05/balaji-telefilms-next-show-titled-dil-hi-toh-hai-to-debut-online-on-altbalaji/ |access-date=2021-09-08 |website=Urban Asian |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=ALTBalaji's new daily show 'Dil Hi Toh Hai' streaming now on the app and website - Exchange4media |url=https://www.exchange4media.com/industry-briefing-news/altbalajis-new-daily-show-dil-hi-toh-hai-streaming-now-on-the-app-and-website%0A-%0A-90621.html |access-date=2021-09-11 |website=Indian Advertising Media & Marketing News – exchange4media |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Balaji Telefilms has retained the intellectual property to Sony TV's Dil Hi Toh Hai with itself |url=https://www.mumbailive.com/en/entertainment/balaji-telefilms-show-dil-hi-toh-hai-starring-karan-kundra-to-air-on-sony-tv-and-then-on-altbalaji-23762 |access-date=2021-09-13 |website=Mumbai Live |language=en}}</ref> 2021 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ''ਬੈਂਗ ਬਾਂਗ'' ਵਿੱਚ ਮੋਨੀਸ਼ਾ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ।<ref>{{Cite web |date=2021-03-01 |title=Bang Baang Web Series Cast List Blog |url=https://blog.altbalaji.com/bang-baang-cast-revealed/ |access-date=2021-09-15 |website=ALTBalaji |language=en-US |archive-date=2021-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210915051532/https://blog.altbalaji.com/bang-baang-cast-revealed/ |url-status=dead }}</ref><ref name=":13">{{Cite web |title=Welcome to ALTBalaji |url=https://www.altbalaji.com/show/bang-baang/340 |access-date=2021-09-15 |website=altbalaji |language=en |archive-date=2023-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230105142141/https://www.altbalaji.com/show/bang-baang/340 |url-status=dead }}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ZEE5 ਦੀ ''ਕਬੂਲ ਹੈ 2.0'' ਵਿੱਚ ਸਨਾ ਸ਼ੇਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ [[ਕਰਨ ਸਿੰਘ ਗਰੋਵਰ]] ਅਤੇ [[ਸੁਰਭੀ ਜਯੋਤੀ|ਸੁਰਭੀ ਜੋਤੀ]] ਦੀ ਸਹਿ-ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ।<ref name=":9">{{Cite web |date=2021-03-08 |title=Qubool Hai 2.0: Meet The Cast Of This New Series Starring Karan Singh Grover, Surbhi Jyoti, Mandira Bedi - Zee5 News |url=https://www.zee5.com/zee5news/qubool-hai-2-0-meet-the-cast-of-this-new-series-starring-karan-singh-grover-surbhi-jyoti-mandira-bedi |access-date=2021-09-09 |website=ZEE5 |language=en}}</ref><ref name=":5">{{Cite web |title=Gurpreet Bedi joins the cast of Zee TV's Qubool Hai 2 - Tellychakkar English |url=https://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/gurpreet-bedi-joins-the-cast-of-zee-tv-s-qubool-hai-2-201219 |access-date=2021-09-08 |website=Dailyhunt |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-03-12 |title=Qubool Hai 2.0 Review: With A Gripping Storyline, An #EternalLove And A Cross-Border Drama, This Reunion Of Asad And Zoya Is A Must-Watch! - Zee5 News |url=https://www.zee5.com/zee5news/qubool-hai-2-0-review-with-a-gripping-storyline-an-eternallove-and-a-cross-border-drama-this-reunion-of-asad-and-zoya-is-a-must-watch |access-date=2021-09-11 |website=ZEE5 |language=en}}</ref> ਉਸਨੇ ਕਾਠਮੰਡੂ ਕਨੈਕਸ਼ਨ 2 ਵਿੱਚ ਮਾਇਆ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਵੈੱਬ ਸੀਰੀਜ਼ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ''ਦ ਸੋਚੋ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ'' ਵਿੱਚ ਮਿਤਾਲੀ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਇਆ।<ref name=":6">{{Cite web |date=2020-10-15 |title=I have a beautifully conceived character to play in The Socho Project: Gurpreet Bedi |url=https://www.iwmbuzz.com/digital/celebrities-digital/beautifully-conceived-character-play-socho-project-gurpreet-bedi/2020/10/15 |access-date=2021-09-08 |website=IWMBuzz |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Mrinal and Abhigyan Jha to launch The Socho Project - India's first musical web series - Exchange4media |url=https://www.exchange4media.com/digital-news/mrinal-and-abhigyan-jha-to-launch-the-socho-project-indias-first-musical-web-series-105857.html |access-date=2021-09-08 |website=Indian Advertising Media & Marketing News – exchange4media |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Scroll Staff |title=In web series 'The Socho Project', budding musicians and 25 original songs |url=https://scroll.in/reel/966807/in-web-series-the-socho-project-budding-musicians-and-25-original-songs |access-date=2021-09-08 |website=Scroll.in |language=en-US}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਮਾਡਲਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਦੀਆਂ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] 5hgxy7tb55e2zhv0qzx0kkll4hrnj5q 0 154493 773303 769408 2024-11-14T10:11:22Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773303 wikitext text/x-wiki  {{Infobox pageant titleholder|name=ਵਰਤਿਕਾ ਸਿੰਘ|image=File:Vartika Singh at Miss Diva Universe 2020 Grand Finale (Close up).jpg|caption=2020 ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਕਾ ਸਿੰਘ|birth_name=ਵਰਤਿਕਾ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਥ ਸਿੰਘ|birth_date={{birth date and age|df=yes|1993|8|26}}|birth_place=[[ਲਖਨਊ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ|alma_mater=ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ, [[ਲਖਨਊ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] [[ਲਖਨਊ]], ਭਾਰਤ|height={{height|m=1.71}}|occupation=ਮਾਡਲ|competitions=|hair_color=[[ਕਾਲਾ]]|eye_color=[[ਭੂਰਾ]]|website=|title=ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ 2015, ਮਿਸ ਦੀਵਾ 2019, ਮਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸ ਇੰਡੀਆ 2019}} '''ਵਰਤਿਕਾ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਥ ਸਿੰਘ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Vartika Brij Nath Singh''') ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਦਾ ਖਿਤਾਬਧਾਰਕ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਮਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸ ਇੰਡੀਆ 2019 ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ 68ਵੇਂ ਸੰਸਕਰਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/spotlight/a-traditional-homecoming-for-miss-diva-universe-2019-vartika-singh/articleshow/71377338.cms|title=A traditional homecoming for Miss Diva Universe 2019 Vartika Singh|last=Wadhwa|first=Akash|date=3 October 2019|work=The Times of India|access-date=1 May 2022}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ 2015 ਵਿੱਚ [[ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ (ਫੇਮਿਨਾ)|ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਗ੍ਰੈਂਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="ET_Vartika">{{Cite web |title=Femina Miss India 2015 Vartika Singh is at Miss Grand International 2015 |url=http://m.economictimes.com/magazines/panache/vartika-singh-crowned-second-runner-up-at-miss-grand-international/articleshow/49537518.cms |access-date=12 September 2016 |website=The Economic Times |archive-date=7 ਅਕਤੂਬਰ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191007212902/https://m.economictimes.com/magazines/panache/vartika-singh-crowned-second-runner-up-at-miss-grand-international/articleshow/49537518.cms |url-status=dead }}</ref> GQ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਹੌਟ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref name="GQ_Vartika">{{Cite web |title=Vartika Singh skipped her PhD to become a Miss India. |url=http://www.gqindia.com/content/vartika-singh-skipped-her-phd-to-become-a-miss-india/#vartika-singh |access-date=30 September 2014 |website=GQ (India)}}</ref><ref>{{Cite web |date=15 November 2019 |title=Vartika Singh on Representing India at Miss Universe, 'Feel Immense Pressure, Responsibility' |url=https://www.news18.com/amp/news/lifestyle/vartika-singhh-on-representing-india-at-miss-universe-feel-immense-pressure-responsibility-2388241.html |website=News18}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 27 ਅਗਸਤ 1993 ਨੂੰ [[ਲਖਨਊ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਲਖਨਊ]] ਦੇ ਕੈਨੋਸਾ ਕਾਨਵੈਂਟ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |last=Wadhwa |first=Akash |date=5 October 2019 |title=It's very nostalgic to relive moments you've cherished: Miss Diva Universe 2019 Vartika Singh in Lucknow |url=https://m.timesofindia.com/life-style/spotlight/its-very-nostalgic-to-relive-moments-youve-cherished-miss-diva-universe-2019-vartika-singh-in-lucknow/amp_articleshow/71443525.cms |access-date=23 November 2019 |website=The Times of India}}</ref> ਉਸਨੇ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਕਲੀਨਿਕਲ ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |date=28 September 2019 |title=Lucknow's Vartika Singh to represent India at Miss Universe 2019 |url=https://www.amarujala.com/amp/lucknow/lucknow-s-vartika-singh-to-represent-india-at-miss-universe-2019 |access-date=23 November 2019 |website=Amarujala |language=hi}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਲਖਨਊ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://m.jagran.com/lite/entertainment/bollywood-lucknow-girl-vartika-singh-becomes-miss-diva-universe-2019-she-will-represent-india-in-miss-universe-pageant-19618298.html|title=Lucknow girl Vartika Singh becomes Miss Diva Universe 2019, to represent India at Miss Universe 2019 pageant|date=5 October 2019|work=[[Dainik Jagran]]|language=hi}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਸਤੰਬਰ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਕਰੀਅਰ == ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਸ ਦੀਵਾ 2014 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਚੋਟੀ ਦੇ 7 ਵਿੱਚ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ 'ਮਿਸ ਫੋਟੋਜੈਨਿਕ' ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web |date=9 October 2019 |title=Vartika Singh: All you need to know about the Miss Diva Universe 2019 |url=https://www.newindianexpress.com/galleries/0ther/2019/oct/09/vartika-singh-all-you-need-to-know-about-the-miss-diva-universe-2019-102583.amp |publisher=New Indian Expres}}</ref> 2015 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ [[ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ (ਫੇਮਿਨਾ)|ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ]] ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ 52ਵੇਂ ਸੰਸਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਗ੍ਰੈਂਡ ਇੰਡੀਆ 2015 ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://wap.business-standard.com/article-amp/pti-stories/feel-confident-i-ll-bring-back-miss-universe-crown-vartika-singh-119092900222_1.html|title=Feel confident I'll bring back the crown: Vartika Singh|last=Press Trust of India|date=29 September 2019|work=Business Standard India|publisher=Business Standard News|access-date=1 ਮਾਰਚ 2023|archive-date=30 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210430151011/https://wap.business-standard.com/article-amp/pti-stories/feel-confident-i-ll-bring-back-miss-universe-crown-vartika-singh-119092900222_1.html|url-status=dead}}</ref> ਸਿੰਘ ਨੇ [[ਬੈਂਕਾਕ]], [[ਥਾਈਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਮਿਸ ਗ੍ਰੈਂਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ 2015 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਰਨਰ-ਅੱਪ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ। ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਅਸਲੀ ਜੇਤੂ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਉਪ ਜੇਤੂ ਨੇ ਖਿਤਾਬ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ; ਨਵੇਂ ਵਿਜੇਤਾ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਿਸ ਗ੍ਰੈਂਡ 2015 ਦੀ ਜੇਤੂ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।<ref name="indianex">{{Cite web |date=26 October 2016 |title=Indonesia's Ariska Putri Pertiwi crowned Miss Grand International 2016 |url=https://indianexpress.com/article/lifestyle/fashion/indonesias-ariska-putri-pertiwi-crowned-miss-grand-international-2016-3104449/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524095808/https://indianexpress.com/article/lifestyle/fashion/indonesias-ariska-putri-pertiwi-crowned-miss-grand-international-2016-3104449/ |archive-date=24 May 2021 |access-date=18 October 2021 |website=[[Indian Express Limited|The Indian Express]]}}</ref><ref name="result2015int">{{Cite web |date=26 October 2015 |title=สาวงาม "โดมินิกัน" วัย20 คว้ามงกุฎมิสแกรนด์2015 |url=https://www.dailynews.co.th/women/356659/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20151026102535/https://www.dailynews.co.th/women/356659/ |archive-date=26 October 2015 |access-date=20 October 2021 |website=[[Daily News (Thailand)|Daily News]] |language=th}}</ref><ref>{{Cite web |title=Miss Grand International 2015 stripped of her title - BeautyPageants |url=https://beautypageants.indiatimes.com/Miss-Grand-International-2015-stripped-of-her-title/Miss-Grand-International-2015-stripped-of-her-title/eventshow/68125539.cms |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20210524100704/https://beautypageants.indiatimes.com/Miss-Grand-International-2015-stripped-of-her-title/Miss-Grand-International-2015-stripped-of-her-title/eventshow/68125539.cms |archive-date=2021-05-24 |website=beautypageants.indiatimes.com}} </ref><ref>{{Cite web |title=AfterMarket.pl :: Domain imperiummiss.pl |url=http://imperiummiss.pl/?p=2864&lang=en |access-date=2023-03-01 |archive-date=2022-01-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220105053220/http://imperiummiss.pl/?p=2864&lang=en |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=30 March 2016 |title=MGI'15 2nd Runner-up Vartika Singh unfurls the tricolor in Lucknow |url=http://m.timesofindia.com/entertainment/events/lucknow/Miss-Grand-International-Second-Runner-up-2015-Vartika-Singh-unfurls-the-tricolour-in-Lucknow/articleshow/50730411.cms |website=[[The Times of India]]}}</ref> ਉਸਨੇ 'ਬੈਸਟ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ' ਦਾ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ ਮਿਸ ਪਾਪੂਲਰ ਵੋਟ ਦੇ ਸਿਖਰਲੇ 10 ਅਤੇ ਸਰਬੋਤਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਉਪ-ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ 20 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ।<ref>{{Cite web |date=26 October 2015 |title=Vartika Singh crowned second runner-up at Miss Grand International. |url=https://www.news18.com/news/lifestyle/vartika-singh-crowned-second-runner-up-at-miss-grand-international-1156547.html |website=News18}}</ref> ਉਸਦਾ ਫਿਨਾਲੇ ਗਾਊਨ ਸ਼ੇਨ ਅਤੇ ਫਾਲਗੁਨੀ ਪੀਕੌਕ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਹਿਰਾਵਾ ਮਾਲਵਿਕਾ ਟੈਟਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=30 March 2015 |title=Miss Grand India 2015 is Vartika Singh |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/entertainment-others/gurgaon-girl-aditi-arya-crowned-miss-india/ |access-date=15 April 2015 |website=The Indian Express |agency=Indo-Asian News Service |location=Mumbai}}</ref> 2016 ਵਿੱਚ, ਉਸਦਾ ਇੰਟਰਵਿਊ ਅਤੇ ਫੋਟੋਸ਼ੂਟ GQ (ਇੰਡੀਆ) ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਜਨਵਰੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="GQ_Vartika_2">{{Cite web |title=GQ's hottest women of India 2016. |url=http://www.gqindia.com/content/bollywood-gq-hottest-women-2016/ |access-date=30 September 2014 |website=GQ (India)}}</ref> ਉਸਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਬਿਕਨੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਅਕਤੂਬਰ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="KF_2017_March">{{Cite web |title=Vartika Singh is Kingfisher Calendar Girl 2017. |url=http://kingfishercalendar.com/2017/march.aspx |access-date=21 December 2018 |website=Kingfisher |archive-date=12 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412125258/http://kingfishercalendar.com/2017/march.aspx |url-status=dead }}</ref><ref name="KF_2017_Oct">{{Cite web |title=Kinfisher Calendar 2017 - October. |url=http://kingfishercalendar.com/2017/october.aspx |access-date=30 September 2014 |website=Kingfisher |archive-date=12 ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412125414/http://kingfishercalendar.com/2017/october.aspx |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ [[ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ]] ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਿਹਤ-ਅਧਾਰਤ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=5 March 2016 |title=An Exclusive Interview of Vartika Singh |url=http://tkop.org/2016/03/05/an-exclusive-interview-with-vartika-singh-miss-grand-india-2015/ |access-date=5 March 2016 |website=The Kaleidoscope of Pageantry |archive-date=26 ਦਸੰਬਰ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191226041621/https://tkop.org/2016/03/05/an-exclusive-interview-with-vartika-singh-miss-grand-india-2015/ |url-status=dead }}</ref> 2018 ਵਿੱਚ, ਵਰਤਿਕਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 'ਪਿਊਰ ਹਿਊਮਨਜ਼' ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਜੋਂ, ਉਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ। ਵਾਰਤਿਕਾ [[ਟੀਬੀ|ਤਪਦਿਕ]] ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Interview of Miss Universe India 2019 |url=https://www.alive24news.com/ |access-date=1 October 2019 |website=Alive24Lucknow |archive-date=19 ਅਕਤੂਬਰ 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191019092016/https://www.alive24news.com/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਫਟੇ ਹੋਏ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਤਾਲੂ ਦੇ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਮਾਈਲ ਟਰੇਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸਦਭਾਵਨਾ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=23 November 2019 |title=I intend to bring a smile on every child's face: Vartika Singh. |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/i-intend-to-bring-a-smile-on-every-childs-face-vartika-singh/articleshow/72184980.cms |website=The Times of India}}</ref><ref>{{Cite web |date=5 November 2019 |title=Miss Diva Universe 2019 Uses Her Platform To Raise Awareness For Smile Train India And Children With Clefts. |url=https://www.smiletrainindia.org/media/press/miss-diva-universe-2019-uses-her-platform-raise-awareness-smile-train-india-and-children |access-date=25 November 2019 |website=[[Smile Train]] |archive-date=28 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210428153513/https://www.smiletrainindia.org/media/press/miss-diva-universe-2019-uses-her-platform-raise-awareness-smile-train-india-and-children |url-status=dead }}</ref> 26 ਸਤੰਬਰ 2019 ਨੂੰ, ਵਰਤਿਕਾ ਨੂੰ ਮਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸ ਇੰਡੀਆ 2019 ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ 2019 ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮਿਸ ਦੀਵਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 8 ਦਸੰਬਰ 2019 ਨੂੰ [[ਅਟਲਾਂਟਾ|ਅਟਲਾਂਟਾ, ਜਾਰਜੀਆ]] ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਮਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸ 2019 ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਦੀ]] ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਚੋਟੀ ਦੇ 20 ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਮਿਸ ਯੂਨੀਵਰਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਅਣਪਛਾਤੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |title=Beauty Pageants Celebrate Women, Says Miss Diva Universe 2019 Vartika Singh. |url=https://www.news18.com/amp/news/lifestyle/beauty-pageants-celebrate-women-says-miss-diva-universe-2019-vartika-singh-2326883.html |access-date=20 September 2019 |website=News18}}</ref><ref>{{Cite web |last=Wadhwa |first=Akash |date=13 October 2019 |title=Miss Diva Universe 2019 Vartika Singh is all for women empowerment. |url=https://m.timesofindia.com/entertainment/events/lucknow/miss-diva-universe-2019-vartika-singh-is-all-for-women-empowerment/amp_articleshow/71555556.cms |website=The Times of India}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1991]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫੈਮਿਨਾ ਮਿਸ ਇੰਡੀਆ ਜੇਤੂ]] 50s85mmsxd4geh7osogje66upkyie13 0 156031 773290 653584 2024-11-14T01:37:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773290 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Chitra_Narayanan.jpg|thumb| 2011 ਵਿੱਚ ਚਿੱਤਰਾ ਨਾਰਾਇਣਨ]] '''ਚਿੱਤਰਾ ਨਾਰਾਇਣਨ''' ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Embassy of India, Sweden & Latvia : Heads of Mission of India in Sweden |url=https://www.indembassysweden.gov.in/page/heads-mission/ |access-date=25 March 2020 |website=indembassysweden.gov.in |archive-date=25 ਮਾਰਚ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325164112/https://www.indembassysweden.gov.in/page/heads-mission/ |url-status=dead }}</ref> ਉਸਨੇ ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ|ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ]] ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਛੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।<ref name="elysian">{{Cite web |date=15 January 2020 |title=Chitra Narayanan: ELYSIAN Magazine |url=https://readelysian.com/2020/01/15/chitra-narayanan/ |access-date=25 March 2020}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਚਿਤਰਾ ਨੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name="gcsp">{{Cite web |title=Amb. Chitra Narayanan : GCSP |url=https://www.gcsp.ch/our-experts/amb-chitra-narayanan |access-date=25 March 2020 |website=gcsp.ch}}</ref> ਉਹ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਜਰਨਲ, ''ਦਿ ਬੁੱਕ ਰਿਵਿਊ'' ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ-ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਸਹਿ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਸੀ।<ref name="elysian" /> ਉਹ 1978 ਵਿੱਚ 26 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।<ref name="elysian" /> ਉਹ 1988-91 ਤੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸੀ।<ref name="gcsp" /> ਉਹ 1995 ਤੋਂ 2000 ਤੱਕ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਕੰਟੈਂਪਰਰੀ ਸਟੱਡੀਜ਼, ਨਹਿਰੂ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਅਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਫੈਲੋ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸਵੀਡਨ ਅਤੇ ਲਾਤਵੀਆ (2001-2005), ਤੁਰਕੀ (2005-2008), ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਅਤੇ ਲੀਚਟਨਸਟਾਈਨ (2008-2013) ਅਤੇ ਹੋਲੀ ਸੀ (ਵੈਟੀਕਨ) (2009-2013) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।<ref name="globalleaders">{{Cite web |title=Chitra Narayanan |url=https://www.globalfemaleleaders.com/speaker/chitra-narayanan/ |access-date=25 March 2020 |website=Global Female Leaders summit |archive-date=25 ਮਾਰਚ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325162605/https://www.globalfemaleleaders.com/speaker/chitra-narayanan/ |url-status=dead }}</ref> ਉਹ ਜਨੇਵਾ ਸੈਂਟਰ ਆਫ਼ ਸਕਿਓਰਿਟੀ ਪਾਲਿਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਸੋਸੀਏਟ ਫੈਲੋ ਹੈ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਡਿਪਲੋਮੇਸੀ 'ਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕੋਰਸ ਦੀ ਕੋਰਸ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref name="globalleaders" /> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਚਿੱਤਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਕੋਚੇਰਿਲ ਰਮਣ ਨਾਰਾਇਣਨ|ਕੇਆਰ ਨਰਾਇਣਨ]] ਅਤੇ [[ਊਸ਼ਾ ਨਰਾਇਣਨ]] ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾਵਾਂ|ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸੇਵਾ]] ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲੰਡਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਸਮੇਤ, ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਇੱਕ ਬੋਰਡਿੰਗ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹਨੋਈ ਵਿੱਚ ਡੇਢ ਸਾਲ ਤੱਕ ਹੋਮਸਕੂਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੁਏਸ਼ਨ ਅਤੇ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਵਾਲੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਹੈ, ਚੰਦਰਿਕਾ, ਜੋ ਡਬਲਿਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕਲਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਹੈ ਜੋ ਹੇਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।<ref name="elysian" /> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] hum8q62volzpg08z1ivj156qq9bmzq6 0 158441 773266 724420 2024-11-13T16:13:00Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773266 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tournament main | name = ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ | image = Women's Premier League.svg | country = ਭਾਰਤ | administrator = [[ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ]] | cricket format = [[ਟਵੰਟੀ20 ਕ੍ਰਿਕਟ]] | first = [[2023 ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|2023]] | last = [[2023 ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|2023]] | next = 2024 | tournament format = [[ਰਾਊਂਡ-ਰੌਬਿਨ ਪ੍ਰਤਿਯੋਗਿਤਾ|ਡਬਲ ਰਾਊਂਡ-ਰੌਬਿਨ]] ਅਤੇ [[ਪਲੇਆਫਸ]] | participants = [[#ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ|5]] | champions = [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] (ਪਹਿਲਾ ਖਿਤਾਬ) | most runs = [[ਮੈਗ ਲੈਨਿੰਗ]] (345) | most wickets = [[ਹੇਲੇ ਮੈਥਿਊਜ਼]] (16) | TV = [[#ਪ੍ਰਸਾਰਕ|ਪ੍ਰਸਾਰਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] | website = {{URL|wplt20.com}} | current = [[2023 ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|2023 ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] }} {{Season sidebar | title = ਸੀਜ਼ਨ | list = * [[2023 ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|2023]] }} '''ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ''' ('''WPL''') ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਮਹਿਲਾ ਟੀ20 ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਫਰੈਂਚਾਈਜ਼ੀ ਲੀਗ ਹੈ। ਇਹ [[ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ]] (BCCI) ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਿਤ ਹੈ।<ref name=rediff25jan23>{{Cite web |date=25 January 2023 |title=Women's IPL: BCCI earns Rs 4669.99 crore windfall for 5 teams |url=https://rediff.com/amp/cricket/report/womens-ipl-adani-bags-ahmedabad-team-mumbai-rcb-delhi-lucknow-cricket/20230125.htm |website=Rediff}}</ref><ref>{{Cite tweet|number=1618178527496634369|user=JayShah|title=The @BCCI has named the league - Women's Premier League (WPL). Let the journey begin....}}</ref> [[2023 ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਪਹਿਲਾ ਸੀਜ਼ਨ]] [[ਮੁੰਬਈ]] ਅਤੇ [[ਨਵੀਂ ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਖੇਡਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਫ੍ਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।<ref name=toi25jan23>{{Cite web |date=25 January 2023 |title='Let the journey begin': BCCI garners Rs 4669.99 crore for sale of 5 Women's Premier League teams |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/let-the-journey-begin-bcci-garners-rs-4669-99-crore-for-sale-of-5-womens-premier-league-teams/articleshow/97310824.cms |access-date=2023-01-26 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref name=cb14feb23>{{Cite web |title=CCI, DY Patil to host WPL from March 4–26; Mumbai-Ahmedabad to play opening game |url=https://www.cricbuzz.com/cricket-news/125390/cci-dy-patil-to-host-wpl-from-march-4-26-mumbai-ahmedabad-to-play-opening-game |access-date=2023-02-14 |website=Cricbuzz |language=en}}</ref> ==ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ== {{location map+ | India |float=right |width=250 |alt=ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਟੀਮਾਂ ਹਨ |caption=ਪੰਜ ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ ਦੇ ਸਥਾਨ |places= {{location map~ |India |lat=23.033863 |long=72.585022 |mark=Red pog.svg|label= <div style="font-size:100%;">{{nowrap|[[ਗੁਜਰਾਤ ਜਾਇੰਟਸ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਜੀਜੀ]]}}</div>|position=left}} {{location map~ |India |lat=28.6378679 |long=77.2409453 |mark=Blue pog.svg|label= <div style="font-size:100%;">{{nowrap|[[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਡੀਸੀ]]}}</div>|position=right}} {{location map~ |India |lat=26.850000 |long=80.949997 |mark=Purple pog.svg|label= <div style="font-size:100%;">{{nowrap|[[ਯੂਪੀ ਵਾਰੀਅਰਜ਼|ਯੂਪੀਡਬਲਿਊ]]}}</div>|position=right}} {{location map~ |India |lat=18.9388579 |long=72.8235753 |mark=Blue pog.svg|label= <div style="font-size:100%;">{{nowrap|[[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਐਮਆਈ]]}}</div>|position=right}} {{location map~ |India |lat=12.9787989 |long=77.5976268 |mark=Red pog.svg|label= <div style="font-size:100%;">{{nowrap|[[ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਸ ਬੰਗਲੌਰ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਆਰਸੀਬੀ]]}}</div>|position=left}} }} ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੰਦ ਬੋਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆਂਦਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁੱਲ {{INRconvert|4669|c|lk=on}} ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ।<ref name=TO>{{Cite news |title=How Women's IPL auction could change sports in India - Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/why-womens-ipl-auction-is-big-deal-for-sports-in-india/articleshow/97371892.cms |access-date=2023-01-30 |website=The Times of India |language=en}}</ref><ref name=ci25jan23>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/mumbai-indians-delhi-capitals-royal-challengers-bangalore-adani-group-capri-global-to-own-womens-ipl-teams-1355823 |title=Owners of Mumbai Indians, Delhi Capitals, RCB win bids to own Women's Premier League teams |publisher=ESPNcricinfo |date=25 January 2023 |access-date=25 January 2023}}</ref> ਇੱਕ ਮੀਡੀਆ ਰਿਸਰਚ ਫਰਮ ਐਂਪੀਅਰ ਐਨਾਲਿਟਿਕਸ ਦੇ ਜੈਕ ਜੇਨੋਵੇਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੀਗ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਪਿੱਛੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਮਤੀ ਮਹਿਲਾ ਖੇਡ ਲੀਗ ਹੈ।<ref name="nyt26jan23" /> ਪੰਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ ਫਰੈਂਚਾਇਜ਼ੀ, ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੈਂਗਲੁਰੂ, ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਦੀਆਂ ਵੀ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ. ਵਿੱਚ ਟੀਮਾਂ ਹਨ। {| class="wikitable" |- !ਟੀਮ !ਸ਼ਹਿਰ !ਮਾਲਕ !ਕਪਤਾਨ !ਮੁੱਖ ਕੋਚ |- | [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] | [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] | ਜੇਐਸਡਬਲਿਊ ਗਰੁੱਪ–ਜੀਐਮਆਰ ਗਰੁੱਪ (ਜੇਐਸਡਬਲਿਊ ਜੀਐਮਆਰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਿ.)<ref>{{Cite web |last=Dixit |first=Ravi Dixit |date=2 March 2023 |title=Delhi Capitals WPL 2023 Team Matches & Players List, Venues, Live Telecast |url=https://cricable.net/delhi-capitals-wpl-2023-team-matches-players-list/ |url-status=dead |website=Cricable |access-date=21 ਮਾਰਚ 2023 |archive-date=31 ਮਾਰਚ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230331021618/https://cricable.net/delhi-capitals-wpl-2023-team-matches-players-list/ }}</ref> | [[ਮੈਗ ਲੈਨਿੰਗ]]<ref>{{Cite web |title=Meg Lanning named Delhi Capitals captain at WPL |url=https://www.espncricinfo.com/story/wpl-meg-lanning-named-delhi-capitals-captain-1361426 |access-date=2023-03-02 |website=ESPNcricinfo |language=en}}</ref> | [[ਜੋਨਾਥਨ ਬੈਟੀ]]<ref name=ci11feb23>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/women-s-premier-league-jonathan-batty-lisa-keightley-hemlata-kala-biju-george-in-delhi-capitals-coaching-staff-1358357 |title=WPL: Jonathan Batty, Lisa Keightley, Hemlata Kala, Biju George in Delhi Capitals coaching staff |publisher=ESPNcricinfo |date=11 February 2023 |access-date=11 February 2023}}</ref> |- | [[ਗੁਜਰਾਤ ਜਾਇੰਟਸ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਗੁਜਰਾਤ ਜਾਇੰਟਸ]] | [[ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ]] | [[ਅਦਾਨੀ ਗਰੁੱਪ]] |[[ਸਨੇਹ ਰਾਣਾ (ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ)|ਸਨੇਹ ਰਾਣਾ]]<ref>{{Cite web |date=2023-03-09 |title=Gujarat Giants’ Beth Mooney ruled out of remainder of WPL 2023 due to injury |url=https://www.gujaratgiants.com/womens-premier-league/news/adani-gujarat-giants-beth-mooney-ruled-out-of-remainder-of-wpl-2023-due-to-injury |access-date=2023-03-09 |website=Gujarat Giants |language=en}}</ref>{{Efn|Sneh Rana was appointed captain for the rest of the season after the originally apointed captain Beth Mooney was ruled out due to an injury.|name=a|group=lower-alpha}} | [[ਰਾਚੇਲ ਹੇਨਸ]]<ref name=ci3feb23>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/wpl-2023-rachael-haynes-joins-mithali-raj-at-wpl-team-gujarat-giants-staff-1357158 |title=WPL: Rachael Haynes joins Gujarat Giants as head coach |publisher=ESPNcricinfo |date=3 February 2023 |access-date=5 February 2022}}</ref> |- | [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] | [[ਮੁੰਬਈ]] | ਇੰਡੀਆਵਿਨ ਸਪੋਰਟਸ | [[ਹਰਮਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ]]<ref>{{Cite web |date=2023-03-01 |title=AYE CAPTAIN! Harmanpreet Kaur to lead Mumbai Indians in the WPL |url=https://www.mumbaiindians.com/news/aye-captain-harmanpreet-kaur-to-lead-mumbai-indians-in-the-wpl |access-date=2023-03-01 |website=Mumbai Indians |language=en}}</ref> | ਸ਼ਾਰਲੋਟ ਐਡਵਰਡਸ<ref name="ci5feb23">Nagraj Gollapudi (2023) [https://www.espncricinfo.com/story/charlotte-edwards-to-coach-mumbais-wpl-team-1357369 Charlotte Edwards to coach Mumbai's WPL team], [[CricInfo]], 5 February 2023. Retrieved 5 February 2023.</ref> |- | [[ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਸ ਬੰਗਲੌਰ (ਡਬਲਿਊਪੀਐੱਲ)|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਸ ਬੰਗਲੌਰ]] | [[ਬੰਗਲੌਰ]] | ਡਿਆਗੋ |[[ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਮੰਧਾਨਾ]]<ref>{{Cite web |title=Smriti Mandhana: RCBची मोठी घोषणा! स्मृती मंधानाकडे सोपवली कर्णधाराची जबाबदारी |url=https://www.esakal.com/krida/virat-kohli-announce-smriti-mandhana-as-captain-rcb-womens-team-for-wpl-2023-cricket-news-in-marathi-kgm00 |access-date=2023-02-18 |website=eSakal - Marathi Newspaper |language=mr-IN}}</ref> | [[ਬੈਨ ਸੌਅਰ]]<ref>{{cite magazine| url=https://www.thecricketer.com/Topics/wpl/ben_sawyer_named_royal_challengers_bangalore_head_coach_inaugural_wpl_campaign.html| title=Ben Sawyer named Royal Challengers Bangalore head coach for inaugural WPL campaign| magazine=[[The Cricketer]]| date=15 February 2023| accessdate=16 February 2023}}</ref> |- | [[ਯੂਪੀ ਵਾਰੀਅਰਜ਼]] | [[ਲਖਨਊ]] | ਕੈਪਰੀ ਗਲੋਬਲ |[[ਅਲਿਸਾ ਹੀਲੀ]]<ref>{{Cite web|title=WPL: UP Warriorz name Alyssa Healy as captain|url=https://www.espncricinfo.com/story/up-warriorz-name-alyssa-healy-their-captain-for-wpl-2023-1360276 |access-date=2023-02-22}}</ref> | ਜੋਨ ਲੁਈਸ<ref name=ci10feb23>{{cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/wpl-england-national-coach-jon-lewis-appointed-head-coach-of-up-warriorz-1358234 |title=WPL: England national coach Jon Lewis appointed head coach of WPL team UP Warriorz |publisher=ESPNcricinfo |date=10 February 2023 |access-date=10 February 2023}}</ref> |} == ਪ੍ਰਸਾਰਕ== ਜਨਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ, [[ਵਾਇਆਕਾਮ18]] ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਮੀਡੀਆ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਏ ਹਨ। ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਚੱਲੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ {{INRconvert|951|c|lk=on}} ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Women's IPL: Viacom 18 wins media rights, to pay INR 7.09 crore per match |url=https://www.espncricinfo.com/story/india-womens-ipl-viacom-18-wins-media-rights-to-pay-bcci-over-inr-7-crore-per-match-for-five-years-1354084 |access-date=2023-01-16 |website=ESPNcricinfo}}</ref> ਲੀਗ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੀਜ਼ਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ [[ਸੋਪਰਟਸ18]] ਟੀਵੀ ਚੈਨਲ ਅਤੇ ਜੀਓਸਿਨੇਮਾ ਐਪ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ Viacom18 ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.latestly.com/sports/cricket/sports-news-viacom-18-bags-media-rights-for-womens-ipl-for-951-crore-4718970.html |title= Women's IPL Media Rights Bagged By Viacom 18 For A Sensational Rs 951 Crore Deal| date=16 January 2022 |work=Latestly |access-date=13 February 2022 }}</ref> ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸੀਜ਼ਨ ਸਕਾਈ ਸਪੋਰਟਸ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Women's Premier League: 2023 season of women's version of IPL to be shown live on Sky Sports this March |url=https://www.skysports.com/cricket/news/12123/12822947/womens-premier-league-2023-season-of-womens-ipl-to-be-shown-live-on-sky-sports-this-march |access-date=2023-03-04 |website=Sky Sports |language=en}}</ref> ਫੌਕਸ ਸਪੋਰਟਸ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਸੀਜ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਿਲੋ ਟੀਵੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੁਪਰਸਪੋਰਟਸ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ।<ref name="wistv">[https://wisden.com/stories/global-t20-leagues/womens-premier-league-2023/wpl-2023-where-to-watch-live-tv-channels-live-streaming-womens-premier-league WPL 2023, where to watch live: TV channels & live streaming | Women’s Premier League], ''[[Wisden]] online'', 2 March 2023. Retrieved 5 March 2023.</ref> ==ਨੋਟ== {{Notelist}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} ==ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ== {{refbegin}} * {{cite news |last1=Schutt |first1=Megan |author1-link=Megan Schutt |title=India’s Women’s Premier League is a giant leap: we are hyped as much as the men |url=https://www.theguardian.com/sport/2023/mar/11/indias-womens-premier-league-is-a-giant-leap-we-are-hyped-as-much-as-the-men |access-date=12 March 2023 |work=[[The Guardian]] |date=10 March 2023}} {{refend}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons Category|Women's Premier League (cricket)|ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)}} * {{Twitter|id=wplt20|name=Women's Premier League (WPL)}} {{Women's Premier League (cricket)}} [[Category:ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਕ੍ਰਿਕਟ)| ]] jg54i1m049gfip440iuwz0qcq84yjsm 0 162022 773305 673670 2024-11-14T11:16:39Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773305 wikitext text/x-wiki '''ਸੁਰੰਗਾਨਾ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ''' ( [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] : সুরঙ্গনা বন্দ্যোপাধ্যায়;<ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bengali/movies/Meet-the-BBFs-of-Open-Tee-Bioscope/photostory/45911211.cms|title=Meet the BBFs of Open Tee Bioscope|work=Times of India|access-date=13 March 2015}}</ref><ref>{{Cite web |date=9 April 2015 |title=পাগলা খাবি কি? ঝাঁঝেই বেঁচে যাবি |trans-title= |url=http://eisamay.indiatimes.com/film-review/open-tee-bioscope-review/moviereview/45987370.cms |access-date=13 March 2015 |publisher=India Times |language=bengali |archive-date=2 ਅਪ੍ਰੈਲ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402201138/http://eisamay.indiatimes.com/film-review/open-tee-bioscope-review/moviereview/45987370.cms |url-status=dead }}</ref> ਜਨਮ 18 ਨਵੰਬਰ 1997)<ref name="official">{{Cite web |title=Surangana Bendyopadhyay |url=http://www.suranganabanerjee.com/ |access-date=13 March 2015 |archive-date=2 ਅਪ੍ਰੈਲ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150402090019/http://www.suranganabanerjee.com/ |url-status=dead }}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮਾਂ ਅਤੇ ਵੈੱਬ ਸੀਰੀਜ਼ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ == ਉਹ ਇੱਕ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਡਾਂਸਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਜ਼ੀ ਬੰਗਲਾ ' ਤੇ ਸਾਲ 2007-2008 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਡਾਂਸ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ ''ਡਾਂਸ ਬੰਗਲਾ ਡਾਂਸ'' ਜੂਨੀਅਰ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਗੀਦਾਰ ਅਤੇ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਜੂਲੀਅਨ ਡੇ ਸਕੂਲ, ਗੰਗਾਨਗਰ, ਮੱਧਮਗ੍ਰਾਮ, ਓਲਡ ਜੇਸੋਰ ਰੋਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਐਂਗਲੋ ਇੰਡੀਅਨ ਈਸਾਈ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਉਸਨੇ ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ISC ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਹੈ।<ref name="official" /> == ਕਰੀਅਰ == === ਫਿਲਮ === ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2008 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਦੇ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਦੁਲਾਲ ਡੇ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ''ਆਈਨਾਤੇ'' ''(2008)'' ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਹਰਨਾਥ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਚਿਰਸਾਥੀ (2008), ਸਿਸਿਰ ਸਾਹਨਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਮਾਟੀ-ਓ-ਮਾਨੁਸ਼ (2009), ਸੰਘਮਿੱਤਰਾ ਚੌਧਰੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ 'ਜੀਵਨ ਰੰਗ ਬੇਰੰਗ', ਕ੍ਰਿਸ ਐਲੀਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਅੰਤਮ ਸਵੈਸ਼ ਸੁੰਦਰ (2010) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ 'ਸਟਾਰ ਜਲਸਾ' 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ 'ਦੁਰਗਾ' ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। 2012 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅਪਰਨਾ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਗੋਇਨਾਰ ਬਖਸ਼ੋ (2013) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਬਿਰਸਾ ਦਾਸਗੁਪਤਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਗੋਲਪੋ ਹੋਲੀਓ ਸ਼ੋਟੀ (2014) ਅਤੇ ਪੱਲਬ ਕੀਰਤਨੀਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਮੇਘਰ ਮੇਏ (2013) ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਲਾਈਮਲਾਈਟ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਉਹ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ''ਓਪਨ ਟੀ ਬਾਇਓਸਕੋਪ'' ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Open Tee Bioscope: Media interactions, Kolkata TimesCity |url=http://timescity.com/kolkata/party-pics/open-tee-bioscope:-media-interactions/35726165.cms |access-date=13 March 2015 |website=Times City}}</ref> ਉਸਨੇ ਅਨਿੰਦਿਆ ਚੈਟਰਜੀ ਦੀ ਫਿਲਮ ''ਓਪਨ ਟੀ ਬਾਇਓਸਕੋਪ (2015)'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੀ ਕੀਤੀ। === ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ === ਉਸਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਮੈਗਾ-ਸੀਰੀਅਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇੱਕ ਸੀਰੀਅਲ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ''ਦੁਰਗਾ'', ਜੋ ਸਟਾਰ ਜਲਸਾ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਹਵਾਲੇ == <references group="" responsive="1"></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਬਾਲ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀਆਂ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1997]] 8gxnyegbtkgfen56st6jyaw2mdbpm7m 0 162163 773278 765148 2024-11-13T17:42:53Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773278 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਰਿਸ਼ਿਕਾ ਸਿੰਘ ਚੰਦੇਲ | image = Rishikaa Singh Chandel.jpg | birth_date = 1 ਸਤੰਬਰ 1995 | birth_place = ਸਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, [[ਬਿਹਾਰ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | education = ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜਨ ਸੰਚਾਰ | occupation = ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾ | known_for = }} [[Category:Articles with hCards]] '''ਰਿਸ਼ਿਕਾ ਸਿੰਘ ਚੰਦੇਲ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: '''Rishikaa Singh Chandel;''' ਜਨਮ 1 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=2020-06-07 |title=धारावाहिक नई सोच में मुख्य नायिका दामनी की भूमिका निभाएंगी छपरा की ऋषिका, दूरदर्शन पर होगा प्रसारित |url=https://www.bhaskar.com/local/bihar/patna/chhapra/news/chhapras-rishika-will-play-the-lead-heroine-damani-in-the-serial-naya-sochha-to-be-telecast-on-doordarshan-127383052.html |access-date=2020-08-18 |website=Dainik Bhaskar |language=hi}}</ref><ref>{{Cite web |date=5 Jan 2021 |title=बिहार की 'धाकड़ वुमनिया, ऋषिका सिंह चंदेल को 'नारी रत्न अवॉर्ड, सीता के किरदार से मिली पहचान |url=https://www.prabhatkhabar.com/photos/bihar-daughter-and-famous-actress-rishika-singh-chandel-gets-nari-ratna-award-know-the-details-of-chhapra-beauty-queen-and-well-known-tv-personality-sita-in-jai-santoshi-maa-tv-serial-abk |website=prabhatkhabar.com}}</ref> ਉਹ [[ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ]] ਦੇ ਨਈ ਸੋਚ ਸੀਰੀਅਲ ਵਿੱਚ ਦਾਮਿਨੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=10 August 2020 |title=CID fame Rishika Singh will be seen in this new show |url=https://www.magzter.com/news/1060/3336/082020/i0luc |website=magzter.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=सारण की बेटी ऋषिका दूरदर्शन पर छायी |url=https://mepaper.livehindustan.com/imageview_125527_107015702_4_96_07-06-2020_8_i_1_sf.html |access-date=2020-08-18 |website=mepaper.livehindustan.com }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਯਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਅਰਚਨਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਪਤਨੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=3 Feb 2021 |title=बेटियां खुद को कमजोर न समझें, खुद को बुलंद करें |url=https://www.bhaskar.com/local/bihar/patna/chhapra/news/daughters-dont-consider-themselves-weak-elevated-themselves-128191559.html |website=bhaskar.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=5 Jan 2021 |title=सीता के रोल में छपरा की ग्लैमरस गर्ल:'जय संतोषी मां' में नजर आ रहीं ऋषिका सिंह चंदेल को पटना में मिलेगा नारी रत्न अवार्ड |url=https://www.bhaskar.com/local/bihar/news/rishika-singh-chandel-in-jai-santoshi-maa-role-will-get-nari-ratna-award-128090072.html |website=bhaskar.com}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਰਿਸ਼ਿਕਾ ਦਾ ਜਨਮ 01 ਸਤੰਬਰ 1995 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=3 December 2019 |title=Story TV Actress Rishika Singh Special Interview with Hindustan |url=https://www.livehindustan.com/bihar/patna/story-tv-actress-rishika-singh-special-interview-with-hindustan-2881151.html/2019/12/03 |access-date=8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |archive-date=8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230408071442/https://www.livehindustan.com/bihar/patna/story-tv-actress-rishika-singh-special-interview-with-hindustan-2881151.html/2019/12/03 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |date=5 Jan 2021 |title=Chhapra's glamorous girl in Sita's role: Rishika Singh Chandel is seen in 'Jai Santoshi Maa', will get the Nari Ratna Award |url=https://www.tubemix.in/chhapras-glamorous-girl-in-sitas-role-rishika-singh-chandel-is-seen-in-jai-santoshi-maa-will-get-the-nari-ratna-award/ |website=tubemix.in }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਐਸਡੀਐਸ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ, ਛਪਰਾ, [[ਬਿਹਾਰ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਨਾਲੰਦਾ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਨਾ, ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜਨ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਛਪਰਾ, ਸਾਰਨ, ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |date=1 Feb 2021 |title=मां सीता के रोल में छपरा की ऋषिका सिंह चंदेल को आधी आबादी नारी रत्न अवार्ड से किया सम्मानित, बोली- संघर्ष से मुकाम हासिल |url=https://www.bhaskar.com/local/bihar/patna/chhapra/news/in-the-role-of-mother-sita-rishika-singh-chandel-of-chapra-was-honored-with-the-nari-ratna-award-for-half-the-population-bid-achieved-the-status-of-struggle-128187813.html |website=bhaskar.com}}</ref><ref>{{Cite web |date=5 Jan 2021 |title=टीवी सीरियल 'जय संतोषी माँ' में सीता की भूमिका में नज़र आ रही हैं सारण की बेटी ऋषिका सिंह चंदेल |url=https://women.raftaar.in/amp/story/entertainment/saran39s-daughter-rishika-singh-chandel-is-seen-playing-the-role-of-sita-in-the-tv-serial-39jai-santoshi-ma39 |website=women.raftaar.in |access-date=8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |archive-date=8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230408074447/https://women.raftaar.in/amp/story/entertainment/saran39s-daughter-rishika-singh-chandel-is-seen-playing-the-role-of-sita-in-the-tv-serial-39jai-santoshi-ma39 |url-status=dead }}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ == ਰਿਸ਼ਿਕਾ ਸਿੰਘ ਚੰਦੇਲ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ''ਸੀਆਈਡੀ'' ਨਾਲ ਸੋਨੀ ਟੀਵੀ ਉੱਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web |title=Chhapras-Rishika-Singh-made-in-bollywood-identity-will-now-be-in-bollywood/ |url=https://livecities.in/bihar/aapaka-pradesh/hindi-news-chhapras-rishika-singh-made-in-bollywood-identity-will-now-be-in-bollywood/ |access-date=2020-08-18 |language=en-CA }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |date=6 Jan 2021 |title=Actress Rishikaa Singh Chandel: 'जय संतोषी मां' सीरियल की ऋषिका का क्या है छपरा से कनेक्शन, जानिए |url=https://navbharattimes.indiatimes.com/state/bihar/chhapra/know-about-actress-rishikaa-singh-chandel-what-connection-to-chhapra-bihar/articleshow/80133698.cms |website=navbharattimes.indiatimes.com}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ [[ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ|ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ']] ਤੇ ਦੁਲਾਰੀ ਸੀਰੀਅਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਕਲਰਸ ਟੀਵੀ ' ਤੇ ਭਾਬੀ ਜੀ ਘਰ ਪਰ ਹੈਂ, ਲਾਈਫ ਓਕੇ 'ਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਇੰਡੀਆ, ਐਂਡ ਟੀਵੀ ' ਤੇ ਜੈ ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਂ, ਕਲਰਜ਼ ਟੀਵੀ ' ਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰਾ ਵਜੋਂ ਦਾਮਿਨੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Rishika-Singh-Chandel-is-ruling-the-hearts-of-the-audience-in-the-role-of-Damini/ |url=https://biharaaptak.com/rishika-singh-chandel-is-ruling-the-hearts-of-the-audience-in-the-role-of-damini/ |access-date=2020-10-23}}</ref><ref>{{Cite web |title=Sarans-daughter-Rishika-Singh-emerged-as-Damini-on-Doordarshan-with-new-thinking |url=https://sanjeevanisamachar.com/india-news/sarans-daughter-rishika-singh-emerged-as-damini-on-doordarshan-with-new-thinking/ |access-date=2020-08-18 |website=Sanjeevani Samachar |language=en-US }}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਉਹ ''ਲਵਪੰਤੀ'' ਵਿੱਚ ਨੈਗੇਟਿਵ ਲੀਡ ਰੋਲ ਨਿਭਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸਰਿਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ੋਅ ਆਜ਼ਾਦ ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=6 Jan 2021 |title=छपरा के बिटिया बनली छोटका पर्दा के स्टार, 'जय संतोषी मां' में दिखाई दिहल जलवा |url=https://hindi.news18.com/photogallery/bihar/saran-tv-actor-rishika-singh-chandel-will-get-honor-in-patna-see-stunning-pics-3404779.html |website=hindi.news18.com}}</ref> == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ == {| class="wikitable sortable" !ਸਾਲ ! ਅਵਾਰਡ |- | 2021 | ''ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦੂਤ ਅਵਾਰਡ 2021 ਅਵਾਰਡ'' |- | 2021 | ''ਆਦਿ ਅਬਾਦੀ ਵੂਮੈਨ ਅਚੀਵਰਜ਼ ਐਵਾਰਡ'' |- | 2013 | ''ਉਸ ਨੂੰ 'ਬਿਊਟੀ ਆਫ ਬਿਹਾਰ' ਐਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ'' |- |} == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] qutp2byfg7relx4d1mnm4kf0wqjo5li 0 164707 773288 742137 2024-11-14T01:01:39Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773288 wikitext text/x-wiki '''ਗੋਰਖਪੁਰ''' ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਫ਼ਤਿਆਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ [[ਫ਼ਤਿਹਾਬਾਦ, ਹਰਿਆਣਾ|ਫਤੇਹਾਬਾਦ]] ਤੋਂ 27 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=https://wap.business-standard.com/article/news-cm/first-phase-gorakhpur-haryana-atomic-power-plant-expected-to-be-completed-in-2025-119010200627_1.html|title=First phase Gorakhpur Haryana Atomic Power Plant expected to be completed in 2025|last=Market|first=Capital|date=2 January 2019|work=Business Standard India}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਨਵੰਬਰ 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਤਿਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] ip8nfbwk64hyhxcoboosmaycniob8cp 0 167807 773304 699579 2024-11-14T10:56:24Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773304 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Shreyas Iyer 2021.jpg|thumb|ਸ਼੍ਰੇਅਸ ਅਈਅਰ]] '''ਸ਼੍ਰੇਅਸ ਸੰਤੋਸ਼ ਅਈਅਰ''' (ਜਨਮ 6 ਦਸੰਬਰ 1994) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ]] ਲਈ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੇ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਲਈ ਸਾਰੇ ਫਾਰਮੈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਈਅਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਟੈਸਟ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜਾ ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ 2021 ਵਿੱਚ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦੂਜੀ ਪਾਰੀ ਵਿੱਚ ਅਰਧ ਸੈਂਕੜਾ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web |title=1st Test, Kanpur, Nov 25 - 29 2021, New Zealand tour of India |url=https://www.espncricinfo.com/ci/engine/match/1278674.html |access-date=25 November 2021 |website=ESPN Cricinfo}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://sports.ndtv.com/india-vs-new-zealand-2021/shreyas-iyer-becomes-16th-indian-to-score-a-century-on-test-debut-2625354|title=IND vs NZ: Shreyas Iyer 16th Indian To Score Century On Test Debut|date=26 November 2021|work=ndtv.com}}</ref> ਅਈਅਰ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡਰਜ਼|ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਈਟ ਰਾਈਡਰਜ਼ ਦੀ]] ਕਪਤਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ 2014 ਦੇ ਆਈਸੀਸੀ ਅੰਡਰ-19 ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੰਡਰ-19 ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ ਲਈ ਖੇਡਿਆ।<ref>{{Cite web |title=ICC Under-19 World Cup / India Under-19s Squad |url=http://www.espncricinfo.com/icc-under-19-world-cup-2014/content/squad/709629.html |access-date=29 December 2014 |publisher=ESPNcricinfo}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ == ਸ਼੍ਰੇਅਸ ਅਈਅਰ ਦਾ ਜਨਮ 6 ਦਸੰਬਰ 1994 ਨੂੰ ਚੇਂਬੂਰ, [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਤਮਿਲ਼ ਲੋਕ|ਤਮਿਲੀਅਨ]] ਪਿਤਾ ਸੰਤੋਸ਼ ਅਈਅਰ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਰੋਹਿਨੀ ਅਈਅਰ ਇੱਕ ਤੁਲੁਵਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਰ, [[ਕੇਰਲ]] ਤੋਂ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/sports/cricket/shreyas-iyer-ranji-trophy-mumbai-record-runs-stats/|title=Shreyas Iyer: The monk who cruises in his Ferrari|date=29 February 2016|work=The Indian Express|access-date=1 April 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.deccanherald.com/content/531492/change-track-bore-fruit.html|title=Change in track that bore fruit|date=28 February 2016|work=Deccan Herald|access-date=1 April 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/sport/cricket/will-play-for-india-soon-shreyas-iyer/article7359272.ece|title=Will play for India soon: Shreyas Iyer|last=Dinakar|first=S.|date=27 June 2015|work=The Hindu|access-date=22 December 2019}}</ref> ਉਸਨੇ ਡੌਨ ਬੋਸਕੋ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਮਾਟੁੰਗਾ<ref>{{Cite web |title=Notable Alumni {{!}} Don Bosco High School |url=https://donboscomatunga.com/alumni/notable-alumni/ |access-date=15 August 2020 |website=donboscomatunga.com |archive-date=17 ਅਗਸਤ 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200817202648/https://donboscomatunga.com/alumni/notable-alumni/ |url-status=dead }}</ref> ਅਤੇ ਰਾਮਨਿਰੰਜਨ ਆਨੰਦੀਲਾਲ ਪੋਦਾਰ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਐਂਡ ਇਕਨਾਮਿਕਸ, [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਅਈਅਰ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਪਾਰਕ ਜਿਮਖਾਨਾ ਵਿੱਚ ਕੋਚ ਪ੍ਰਵੀਨ ਅਮਰੇ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਮਰੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web |date=30 September 2013 |title=Shreyas Iyer: . A promising young sensation making his mark for India Under-19 |url=http://www.cricketcountry.com/articles/shreyas-iyer-a-promising-young-sensation-making-his-mark-for-india-under-19-31537 |access-date=24 April 2015 |publisher=Cricket Country}}</ref> ਉਮਰ ਸਮੂਹ ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅਈਅਰ ਦੇ ਸਾਥੀ ਉਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ [[ਵਿਰੇਂਦਰ ਸਹਿਵਾਗ|ਵੀਰੇਂਦਰ ਸਹਿਵਾਗ]] ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਸਨ।<ref>{{Cite web |date=28 September 2013 |title=Shreyas Iyer: The Virender Sehwag of India Under-19 |url=http://www.dnaindia.com/india/report-shreyas-iyer-the-virender-sehwag-of-india-under-19-1895294 |access-date=29 December 2014 |publisher=DNA India}}</ref> ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਪੋਦਾਰ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ, ਅਈਅਰ ਨੇ ਕੁਝ ਟਰਾਫੀਆਂ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਟੀਮ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.mid-day.com/articles/despite-injury-shreyas-claims-six-in-podars-win/155910|title=Despite injury, Shreyas claims six in Podar's win|last=Iyer|first=Sundari|date=23 March 2012|work=MiD Day|access-date=13 April 2015}}</ref> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1994]] oip3avpi7qwrvpqt7w82dou6gn2r18f 0 168274 773291 681982 2024-11-14T02:04:18Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773291 wikitext text/x-wiki '''ਚੌਬੱਟੀਆ''' ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਅਲਮੋੜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਅਲਮੋੜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਸਤੀ ਹੈ।ਇਹ ਛਾਉਣੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਰਾਣੀਖੇਤ]] ਤੋਂ ਲਗਭਗ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (6 ਮੀਲ) ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। <ref name="hill_resorts">{{Cite book|url=https://archive.org/details/hillresortsofuph0000tyag|title=Hill Resorts of U.P. Himalaya,: A Geographical Study|last=Tyagi|first=Nutan|date=1991|publisher=Indus Publishing|isbn=9788185182629|page=[https://archive.org/details/hillresortsofuph0000tyag/page/207 207]|url-access=registration}}</ref> ਇਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ ਤੋਂ 1,800 ਮੀਟਰ (5,906 ਫੁੱਟ) ਉਚਾਈ ਉੱਪਰ ਹੈ। <ref name="discover_india" /> ਕੁਮਾਓਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚੁਰਸਤਾ ("ਚਾਊ" ਭਾਵ ''ਚਾਰ'' ਅਤੇ "ਬਟ" ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ''ਮਾਰਗ'' )। <ref name="hill_resorts" /> ਰਾਵਤ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਚਾਰ ਸਥਾਨਾਂ : ਭਾ[[ਭਾਰਗਾਓਂ|ਰਗਾਂਵ]], [[ਰਾਨੀਖੇਤ]], [[Dehrti|ਦੇਹਰਤੀ]] ਅਤੇ ਪਿਲਖੋਲੀ ਦੇ ਲਾਂਘੇ 'ਤੇ ਹੋਣਕਾਰਨ ਇਸਦਾ ਇਹ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। <ref name="discover_india">{{Cite web |title=Chaubatia Gardens in Uttarakhand |url=http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/parks-and-gardens/chaubatia-gardens.htm |access-date=7 December 2015 |website=discoveredindia.com |archive-date=17 ਨਵੰਬਰ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117025214/http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/parks-and-gardens/chaubatia-gardens.htm |url-status=dead }}</ref> ਚੌਬਟੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੋਟੈਨੀਕਲ ਗਾਰਡਨ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। <ref name="tourism_trekking">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=H4MC8SSM6xEC&pg=PA70|title=Tourism and Trekking in Nainital Region|last=Nag|first=Prithvis|date=1999|publisher=Concept Publishing Company|isbn=9788170227694|page=70}}</ref> ਬਗੀਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸੇਬ]], [[ਆੜੂ]], [[ਆਲੂ ਬੁਖ਼ਾਰਾ|ਬੇਰ]] ਅਤੇ ਖੁਰਮਾਨੀ ਦੇ ਰੁੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। <ref>{{Cite web |title=Chaubatia Gardens in Uttarakhand |url=http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/parks-and-gardens/chaubatia-gardens.htm |access-date=7 December 2015 |website=discoveredindia.com |archive-date=17 ਨਵੰਬਰ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151117025214/http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/parks-and-gardens/chaubatia-gardens.htm |url-status=dead }}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/parks-and-gardens/chaubatia-gardens.htm "Chaubatia Gardens in Uttarakhand"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230518064352/http://www.discoveredindia.com/uttarakhand/attractions/parks-and-gardens/chaubatia-gardens.htm |date=2023-05-18 }}. ''discoveredindia.com''<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> ਇਥੇ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਹੈ। <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=vbfBfIM79OYC&pg=PA82|title=Horticultural Development In Hills|last=Sati|first=Vishwambhar Prasad|date=2004|publisher=Mittal Publications|isbn=9788170999430|page=82}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਲਮੋੜਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] 7ykt52k1gj8ayucg85fb14vtognntgo 0 169282 773274 729767 2024-11-13T17:17:18Z 152.58.76.170 773274 wikitext text/x-wiki {{Infobox official post | post = ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ | body = ਭਾਰਤ | type = [[ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ]] | status = ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਜੱਜ | native_name = {{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}} | insignia = Logo of the Supreme Court of India.png | insigniasize = 300px | insigniacaption = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ | flag = Insignia of the Supreme Court of India.png | flagsize = 150px | flagcaption = ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਝੰਡਾ | flagborder = yes | image = File:Justice Sanjiv Khanna-2.jpg | incumbent = [[ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ]] | incumbentsince = 9 ਨਵੰਬਰ 2022 | department = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ|ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] | seat = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]], [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | nominator = ਸੀਨੀਆਰਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਊਟਗੋਇੰਗ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ | appointer = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | termlength = 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ <ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/judges.htm|title=Supreme Court of India - CJI & Sitting Judges|access-date=4 July 2015}}</ref> | constituting_instrument = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] (ਧਾਰਾ 124 ਅਧੀਨ) | formation = {{start date and age|df=yes|1950|01|28}} | first = [[ਐੱਚ. ਜੇ. ਕਨਿਆ]] (1950–1951)<ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/rcji.htm|title=Supreme Court of India Retired Hon'ble the Chief Justices' of India|access-date=4 July 2015}}</ref> | abbreviation = ਸੀਜੇਆਈ | salary = {{INRConvert|280000}} (ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ)<ref name="salary hike for judges">{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/supreme-court-high-court-judges-get-nearly-200-salary-hike/story-sRMnVUhOLqAgXJaVOf0VcN.html|title=Supreme Court, High Court judges get nearly 200% salary hike|newspaper=[[The Hindustan Times]]|date=30 January 2018|access-date=30 January 2018}}</ref> | residence = 5, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੇਨਨ ਮਾਰਗ, ਸੁਨੇਹਰੀ ਬਾਗ, [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]<ref>{{cite web | url=https://indianexpress.com/article/delhi-confidential/caste-census-nitish-kumar-bihar-cm-delhi-confidential-7467557/ | title=Delhi confidential: Mutual Praise | date=24 August 2021 }}</ref> | website = {{URL|https://www.sci.gov.in/|sci.gov.in}} }} '''ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ''' ([[International Alphabet of Sanskrit Transliteration|IAST]]: ''{{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}}'') [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੇ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ 21 ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਨਿਆਂਇਕ ਕਾਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਗਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ, ਜੋ ਸੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕਰਨਗੇ ਜਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਦੋਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਜੂਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਨਾਮ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਅਗਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੋ ਵਾਰ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 1973 ਵਿੱਚ, ਜਸਟਿਸ ਏ.ਐਨ. ਰੇਅ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1977 ਵਿਚ ਜਸਟਿਸ ਮਿਰਜ਼ਾ ਹਮੀਦੁੱਲਾ ਬੇਗ ਨੂੰ ਜਸਟਿਸ ਹੰਸ ਰਾਜ ਖੰਨਾ ਦੀ ਥਾਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬੈਂਚਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.livelaw.in/new-captain-ship-change-sailing-rules-soon/|title=New Captain Of The Ship, Change In Sailing Rules Soon?|last=Saxena|first=Namit|date=23 December 2016|newspaper=Live Law|language=en-US|access-date=24 December 2016}}</ref> ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 145 ਅਤੇ 1966 ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਦੂਜੇ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਹਨ (ਮੁੜ-ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਲਈ) ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੈਂਚ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਪੱਖ ਤੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਰੋਸਟਰ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਅਦਾਲਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਮ ਅਤੇ ਫੁਟਕਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। 50ਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਧਨੰਜੈ ਵਾਈ ਚੰਦਰਚੂੜ ਹਨ। ਉਸਨੇ 9 ਨਵੰਬਰ 2022 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 50ਵੇਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।<ref>{{Cite news |others=PTI |date=2022-11-09 |title=D.Y. Chandrachud is sworn in as 50th Chief Justice of India |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/justice-dy-chandrachud-sworn-in-as-50th-chief-justice-of-india/article66114002.ece |access-date=2022-11-09 |issn=0971-751X}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{Commons category-inline|Chief Justices of India|ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ}} * [http://supremecourtofindia.nic.in Official website of Supreme Court of India] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ]] nr33sftbm3qjytxow61q9p39mn7zrlk 773275 773274 2024-11-13T17:17:52Z 152.58.76.170 773275 wikitext text/x-wiki {{Infobox official post | post = ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ | body = ਭਾਰਤ | type = [[ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ]] | status = ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਜੱਜ | native_name = {{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}} | insignia = Logo of the Supreme Court of India.png | insigniasize = 300px | insigniacaption = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ | flag = Insignia of the Supreme Court of India.png | flagsize = 150px | flagcaption = ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਝੰਡਾ | flagborder = yes | image = File:Justice Sanjiv Khanna-2.jpg | incumbent = [[ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ]] | incumbentsince = 11 ਨਵੰਬਰ 2024 | department = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ|ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] | seat = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]], [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | nominator = ਸੀਨੀਆਰਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਊਟਗੋਇੰਗ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ | appointer = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | termlength = 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ <ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/judges.htm|title=Supreme Court of India - CJI & Sitting Judges|access-date=4 July 2015}}</ref> | constituting_instrument = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] (ਧਾਰਾ 124 ਅਧੀਨ) | formation = {{start date and age|df=yes|1950|01|28}} | first = [[ਐੱਚ. ਜੇ. ਕਨਿਆ]] (1950–1951)<ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/rcji.htm|title=Supreme Court of India Retired Hon'ble the Chief Justices' of India|access-date=4 July 2015}}</ref> | abbreviation = ਸੀਜੇਆਈ | salary = {{INRConvert|280000}} (ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ)<ref name="salary hike for judges">{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/supreme-court-high-court-judges-get-nearly-200-salary-hike/story-sRMnVUhOLqAgXJaVOf0VcN.html|title=Supreme Court, High Court judges get nearly 200% salary hike|newspaper=[[The Hindustan Times]]|date=30 January 2018|access-date=30 January 2018}}</ref> | residence = 5, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੇਨਨ ਮਾਰਗ, ਸੁਨੇਹਰੀ ਬਾਗ, [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]<ref>{{cite web | url=https://indianexpress.com/article/delhi-confidential/caste-census-nitish-kumar-bihar-cm-delhi-confidential-7467557/ | title=Delhi confidential: Mutual Praise | date=24 August 2021 }}</ref> | website = {{URL|https://www.sci.gov.in/|sci.gov.in}} }} '''ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ''' ([[International Alphabet of Sanskrit Transliteration|IAST]]: ''{{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}}'') [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੇ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ 21 ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਨਿਆਂਇਕ ਕਾਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਗਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ, ਜੋ ਸੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕਰਨਗੇ ਜਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਦੋਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਜੂਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਨਾਮ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਅਗਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੋ ਵਾਰ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 1973 ਵਿੱਚ, ਜਸਟਿਸ ਏ.ਐਨ. ਰੇਅ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1977 ਵਿਚ ਜਸਟਿਸ ਮਿਰਜ਼ਾ ਹਮੀਦੁੱਲਾ ਬੇਗ ਨੂੰ ਜਸਟਿਸ ਹੰਸ ਰਾਜ ਖੰਨਾ ਦੀ ਥਾਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬੈਂਚਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.livelaw.in/new-captain-ship-change-sailing-rules-soon/|title=New Captain Of The Ship, Change In Sailing Rules Soon?|last=Saxena|first=Namit|date=23 December 2016|newspaper=Live Law|language=en-US|access-date=24 December 2016}}</ref> ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 145 ਅਤੇ 1966 ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਦੂਜੇ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਹਨ (ਮੁੜ-ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਲਈ) ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੈਂਚ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਪੱਖ ਤੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਰੋਸਟਰ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਅਦਾਲਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਮ ਅਤੇ ਫੁਟਕਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। 50ਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਧਨੰਜੈ ਵਾਈ ਚੰਦਰਚੂੜ ਹਨ। ਉਸਨੇ 9 ਨਵੰਬਰ 2022 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 50ਵੇਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।<ref>{{Cite news |others=PTI |date=2022-11-09 |title=D.Y. Chandrachud is sworn in as 50th Chief Justice of India |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/justice-dy-chandrachud-sworn-in-as-50th-chief-justice-of-india/article66114002.ece |access-date=2022-11-09 |issn=0971-751X}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{Commons category-inline|Chief Justices of India|ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ}} * [http://supremecourtofindia.nic.in Official website of Supreme Court of India] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ]] fn82gkwtmc41qe3rk4v6vxnumykc40q 773276 773275 2024-11-13T17:19:02Z 152.58.76.170 773276 wikitext text/x-wiki {{Infobox official post | post = ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ | body = ਭਾਰਤ | type = [[ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ]] | status = ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਜੱਜ | native_name = {{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}} | insignia = Logo of the Supreme Court of India.png | insigniasize = 300px | insigniacaption = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ | flag = Insignia of the Supreme Court of India.png | flagsize = 150px | flagcaption = ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਝੰਡਾ | flagborder = yes | image = File:Justice Sanjiv Khanna-2.jpg | incumbent = [[ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ]] | incumbentsince = 11 ਨਵੰਬਰ 2024 | department = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ|ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] | seat = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]], [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | nominator = ਸੀਨੀਆਰਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਊਟਗੋਇੰਗ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ | appointer = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | termlength = 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ <ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/judges.htm|title=Supreme Court of India - CJI & Sitting Judges|access-date=4 July 2015}}</ref> | constituting_instrument = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] (ਧਾਰਾ 124 ਅਧੀਨ) | formation = {{start date and age|df=yes|1950|01|28}} | first = [[ਐੱਚ. ਜੇ. ਕਨਿਆ]] (1950–1951)<ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/rcji.htm|title=Supreme Court of India Retired Hon'ble the Chief Justices' of India|access-date=4 July 2015}}</ref> | abbreviation = ਸੀਜੇਆਈ | salary = {{INRConvert|280000}} (ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ)<ref name="salary hike for judges">{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/supreme-court-high-court-judges-get-nearly-200-salary-hike/story-sRMnVUhOLqAgXJaVOf0VcN.html|title=Supreme Court, High Court judges get nearly 200% salary hike|newspaper=[[The Hindustan Times]]|date=30 January 2018|access-date=30 January 2018}}</ref> | residence = 5, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੇਨਨ ਮਾਰਗ, ਸੁਨੇਹਰੀ ਬਾਗ, [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]<ref>{{cite web | url=https://indianexpress.com/article/delhi-confidential/caste-census-nitish-kumar-bihar-cm-delhi-confidential-7467557/ | title=Delhi confidential: Mutual Praise | date=24 August 2021 }}</ref> | website = {{URL|https://www.sci.gov.in/|sci.gov.in}} }} '''ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ''' ([[International Alphabet of Sanskrit Transliteration|IAST]]: ''{{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}}'') [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੇ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ 21 ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਨਿਆਂਇਕ ਕਾਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਗਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ, ਜੋ ਸੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕਰਨਗੇ ਜਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਦੋਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਜੂਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਨਾਮ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਅਗਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੋ ਵਾਰ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 1973 ਵਿੱਚ, ਜਸਟਿਸ ਏ.ਐਨ. ਰੇਅ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1977 ਵਿਚ ਜਸਟਿਸ ਮਿਰਜ਼ਾ ਹਮੀਦੁੱਲਾ ਬੇਗ ਨੂੰ ਜਸਟਿਸ ਹੰਸ ਰਾਜ ਖੰਨਾ ਦੀ ਥਾਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬੈਂਚਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.livelaw.in/new-captain-ship-change-sailing-rules-soon/|title=New Captain Of The Ship, Change In Sailing Rules Soon?|last=Saxena|first=Namit|date=23 December 2016|newspaper=Live Law|language=en-US|access-date=24 December 2016}}</ref> ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 145 ਅਤੇ 1966 ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਦੂਜੇ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਹਨ (ਮੁੜ-ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਲਈ) ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੈਂਚ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਪੱਖ ਤੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਰੋਸਟਰ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਅਦਾਲਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਮ ਅਤੇ ਫੁਟਕਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। 50ਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਜੱਜ [[ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ]] ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ 11 ਨਵੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 51ਵੇਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।<ref>{{Cite news |others=PTI |date=2022-11-09 |title=D.Y. Chandrachud is sworn in as 50th Chief Justice of India |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/justice-dy-chandrachud-sworn-in-as-50th-chief-justice-of-india/article66114002.ece |access-date=2022-11-09 |issn=0971-751X}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{Commons category-inline|Chief Justices of India|ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ}} * [http://supremecourtofindia.nic.in Official website of Supreme Court of India] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ]] qk6cfnkmwxc0w6o59ufgcdmqnu8zab4 773277 773276 2024-11-13T17:20:26Z 152.58.76.170 773277 wikitext text/x-wiki {{Infobox official post | post = ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ | body = ਭਾਰਤ | type = [[ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ]] | status = ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਜੱਜ | native_name = {{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}} | insignia = Logo of the Supreme Court of India.png | insigniasize = 300px | insigniacaption = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ | flag = Insignia of the Supreme Court of India.png | flagsize = 150px | flagcaption = ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਝੰਡਾ | flagborder = yes | image = File:Justice Sanjiv Khanna-2.jpg | incumbent = [[ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ]] | incumbentsince = 11 ਨਵੰਬਰ 2024 | department = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ|ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] | seat = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]], [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | nominator = ਸੀਨੀਆਰਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਊਟਗੋਇੰਗ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ | appointer = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] | termlength = 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ <ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/judges.htm|title=Supreme Court of India - CJI & Sitting Judges|access-date=4 July 2015}}</ref> | constituting_instrument = [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] (ਧਾਰਾ 124 ਅਧੀਨ) | formation = {{start date and age|df=yes|1950|01|28}} | first = [[ਐੱਚ. ਜੇ. ਕਨਿਆ]] (1950–1951)<ref>{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/rcji.htm|title=Supreme Court of India Retired Hon'ble the Chief Justices' of India|access-date=4 July 2015}}</ref> | abbreviation = ਸੀਜੇਆਈ | salary = {{INRConvert|280000}} (ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨਾ)<ref name="salary hike for judges">{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/supreme-court-high-court-judges-get-nearly-200-salary-hike/story-sRMnVUhOLqAgXJaVOf0VcN.html|title=Supreme Court, High Court judges get nearly 200% salary hike|newspaper=[[The Hindustan Times]]|date=30 January 2018|access-date=30 January 2018}}</ref> | residence = 5, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮੇਨਨ ਮਾਰਗ, ਸੁਨੇਹਰੀ ਬਾਗ, [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]<ref>{{cite web | url=https://indianexpress.com/article/delhi-confidential/caste-census-nitish-kumar-bihar-cm-delhi-confidential-7467557/ | title=Delhi confidential: Mutual Praise | date=24 August 2021 }}</ref> | website = {{URL|https://www.sci.gov.in/|sci.gov.in}} }} '''ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ''' ([[International Alphabet of Sanskrit Transliteration|IAST]]: ''{{lang|hi-Latn|Bhārat kē Mukhya Nyāyādhīśa}}'') [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੇ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦੇ ਉੱਚ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]] [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ 21 ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਨਿਆਂਇਕ ਕਾਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਗਲੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ, ਜੋ ਸੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਸੇਵਾ ਕਰਨਗੇ ਜਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਦੋਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਜੂਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਦੁਆਰਾ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਨਾਮ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦਾ ਅਗਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਦੋ ਵਾਰ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 1973 ਵਿੱਚ, ਜਸਟਿਸ ਏ.ਐਨ. ਰੇਅ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 1977 ਵਿਚ ਜਸਟਿਸ ਮਿਰਜ਼ਾ ਹਮੀਦੁੱਲਾ ਬੇਗ ਨੂੰ ਜਸਟਿਸ ਹੰਸ ਰਾਜ ਖੰਨਾ ਦੀ ਥਾਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬੈਂਚਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=http://www.livelaw.in/new-captain-ship-change-sailing-rules-soon/|title=New Captain Of The Ship, Change In Sailing Rules Soon?|last=Saxena|first=Namit|date=23 December 2016|newspaper=Live Law|language=en-US|access-date=24 December 2016}}</ref> ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 145 ਅਤੇ 1966 ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਦੂਜੇ ਜੱਜਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੇਜਣ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਹਨ (ਮੁੜ-ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਲਈ) ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੈਂਚ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਪੱਖ ਤੋਂ, ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਰੋਸਟਰ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ, ਅਦਾਲਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਕੰਮਕਾਜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਮ ਅਤੇ ਫੁਟਕਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। 51ਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਜੱਜ [[ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ]] ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ 11 ਨਵੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 51ਵੇਂ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ।<ref>{{Cite news |others=PTI |date=2022-11-09 |title=D.Y. Chandrachud is sworn in as 50th Chief Justice of India |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/justice-dy-chandrachud-sworn-in-as-50th-chief-justice-of-india/article66114002.ece |access-date=2022-11-09 |issn=0971-751X}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{Commons category-inline|Chief Justices of India|ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ}} * [http://supremecourtofindia.nic.in Official website of Supreme Court of India] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ]] gzxlglpnckv7xx1538x44u8l5hz4p83 0 172118 773294 695964 2024-11-14T04:12:52Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773294 wikitext text/x-wiki {{Infobox amusement park | name = ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਪਾਰਕ | logo = Disneyland Park Logo.svg | image = Sleeping_Beauty_Castle_2019.jpg | image_size = 250px | caption = ਪਾਰਕ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ, ਸਲੀਪਿੰਗ ਬਿਊਟੀ ਕੈਸਲ, 2019 ਵਿੱਚ | slogan = ''ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਥਾਨ'' | resort = [[ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਰਿਜੋਰਟ]] | location = {{ubl|1313 ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਰਿਜੋਰਟ|[[ਅਨਾਹੇਮ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]], ਯੂ.ਐਸ.}} | coordinates = {{coord|33.81|-117.92|type:landmark_region:US-CA_dim:1700_source:googlemapssatellite|display=inline,title}} | mapframe = yes | theme = ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ [[ਡਿਜ਼ਨੀ]] ਪਾਤਰ | homepage = {{Official URL}} | owner = ਡਿਜ਼ਨੀ ਪਾਰਕਸ, ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦ<br/>([[ਦਿ ਵਾਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ ਕੰਪਨੀ]]) | operator = [[ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਰਿਜੋਰਟ]] | opening_date = {{Start date and age|1955|07|17}}<ref>{{cite web |url = http://disneyparks.disney.go.com/blog/2011/07/disneyland-celebrates-56-years-on-july-17/ |title = Disneyland Celebrates 56 Years on July 17 |work = Disney Parks Blog |archive-url = https://web.archive.org/web/20130120235727/http://disneyparks.disney.go.com/blog/2011/07/disneyland-celebrates-56-years-on-july-17/ |archive-date = January 20, 2013 |access-date = September 6, 2013 }}</ref> | closing_date = | status = ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ | previous_names = ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ (1955–1998) | season = ਸਾਲ ਭਰ }} '''ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ''' ਅਨਾਹੇਮ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਥੀਮ ਪਾਰਕ ਹੈ। 1955 ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ, ਇਹ [[ਵਾਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ ਕੰਪਨੀ]] ਦੁਆਰਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਥੀਮ ਪਾਰਕ ਸੀ ਅਤੇ [[ਵਾਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ]] ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਿਜ਼ਨੀ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬੁਰਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਇੱਕ ਸੈਲਾਨੀ ਆਕਰਸ਼ਣ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਜੋ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸਾਈਟ ਉਸਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਸੀ। ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਇੱਕ ਢੁਕਵੀਂ ਸਾਈਟ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕਤਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡਿਜ਼ਨੀ ਨੇ 1953 ਵਿੱਚ ਅਨਾਹੇਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ 160-ਏਕੜ (65 ਹੈ) ਸਾਈਟ ਖਰੀਦੀ। ਪਾਰਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਾਲਟ ਦੁਆਰਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ WED ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਿਜ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਵਾਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ ਇਮੇਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦਾ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਹੈ। ਉਸਾਰੀ 1954 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਪਾਰਕ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 17 ਜੁਲਾਈ, 1955 ਨੂੰ ਏਬੀਸੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੈੱਟਵਰਕ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੈਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਨੇ ਵਿਸਤਾਰ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1966 ਵਿੱਚ ਨਿਊ ਓਰਲੀਨਜ਼ ਸਕੁਏਅਰ, ਬੇਅਰ ਕੰਟਰੀ 1972 ਵਿੱਚ, 1993 ਵਿੱਚ ਮਿਕੀਜ਼ ਟੂਨਟਾਊਨ, ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਸਟਾਰ ਵਾਰਜ਼: ਗਲੈਕਸੀਜ਼ ਐਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name="Savvas">{{cite web |last = Savvas |first = George |title = Star Wars-Themed Lands at Disney Parks Set to Open in 2019 |url = https://disneyparks.disney.go.com/blog/2017/02/star-wars-themed-lands-at-disney-parks-set-to-open-in-2019/ |work = Disney Parks Blog |access-date = February 7, 2017 |date = February 7, 2017 |url-status = live |archive-url = https://web.archive.org/web/20170208013701/https://disneyparks.disney.go.com/blog/2017/02/star-wars-themed-lands-at-disney-parks-set-to-open-in-2019/ |archive-date = February 8, 2017}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡਿਜ਼ਨੀ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਐਡਵੈਂਚਰ ਪਾਰਕ 2001 ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਦੇ ਅਸਲ ਪਾਰਕਿੰਗ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਥੀਮ ਪਾਰਕ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸੰਚਤ ਹਾਜ਼ਰੀ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਖੁੱਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਦਸੰਬਰ 2021 ਤੱਕ) 757 ਮਿਲੀਅਨ ਵਿਜ਼ਿਟਾਂ ਦੇ ਨਾਲ।<ref>{{cite web |url=https://www.statista.com/statistics/236154/attendance-at-the-disneyland-theme-park-california/ |website=Statista |access-date=17 November 2022 |title=Attendance at the Disneyland theme park (Anaheim, California) from 2009 to 2021}}</ref> 2022 ਵਿੱਚ, ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 16.9 ਮਿਲੀਅਨ ਫੇਰੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਸਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਪਾਰਕ ਬਣ ਗਿਆ, ਸਿਰਫ ਮੈਜਿਕ ਕਿੰਗਡਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਪਾਰਕ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ।<ref>{{Cite web |url = https://aecom.com/wp-content/uploads/documents/reports/AECOM-Theme-Index-2022.pdf |title = TEA/AECOM 2022 Global Attractions Attendance Report |date = 2023 |access-date = 23 June 2023 }}</ref> 2005 ਦੀ ਡਿਜ਼ਨੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 65,700 ਨੌਕਰੀਆਂ ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ ਰਿਜੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 20,000 ਸਿੱਧੇ ਡਿਜ਼ਨੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਅਤੇ 3,800 ਤੀਜੀ-ਧਿਰ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਠੇਕੇਦਾਰ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{cite web |url = http://corporate.disney.go.com/corporate/board_news/2004/2005_0305_dlrstudy.html |archive-url = https://web.archive.org/web/20140310052802/http://corporate.disney.go.com/corporate/board_news/2004/2005_0305_dlrstudy.html |publisher = The Walt Disney Company |title = News from the Disney Board&nbsp;— March 04, 2005 |date = March 4, 2005 |archive-date = March 10, 2014 }}</ref> ਡਿਜ਼ਨੀ ਨੇ 2019 ਵਿੱਚ "ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸਟਾਰਡਸਟ" ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਨੰਬਰਾਂ ਲਈ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਢਾਂਚਾਗਤ ਮੁਰੰਮਤ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{Cite web |url = https://disneyparks.disney.go.com/blog/2019/01/disneyland-resort-celebrates-60-years-of-sleeping-beauty/ |title = Disneyland Resort Celebrates 60 Years of 'Sleeping Beauty' |website = Disney Parks Blog |language = en-US |access-date = April 4, 2019 |archive-date = ਅਪ੍ਰੈਲ 4, 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20190404030419/https://disneyparks.disney.go.com/blog/2019/01/disneyland-resort-celebrates-60-years-of-sleeping-beauty/ |url-status = dead }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist|30em}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{sister project links|d=Q181185|c=Category:Disneyland|voy=Disneyland Resort|v=no|b=no|m=no|mw=no|species=no|s=no|n=Category:Disney}} * {{Official website}} * {{RCDB|4571}} *[https://www.theatlantic.com/photo/2019/07/opening-day-disneyland-photos-1955/594655/ Opening Day at Disneyland: Photos from 1955] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਡਿਜ਼ਨੀਲੈਂਡ]] pcrq81au5riou4annijamwje0bgl053 0 176418 773267 717817 2024-11-13T16:22:04Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 773267 wikitext text/x-wiki {{Use dmy dates|date=May 2019}} {{Use Indian English|date=May 2019}} {{Infobox landform | name = ਮਾਈਪਾਡੂ ਬੀਚ | other_name = | photo = File:Mypadu Beach.jpg | photo_width = | photo_alt = | photo_caption = ਮਾਈਪਾਡੂ ਬੀਚ 'ਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ | map = India Andhra Pradesh | map_width = | map_caption = | map_alt = | relief = | label = | label_position = | mark = | marker_size = | location = [[ਮਾਈਪਡੂ]], [[ਨੈਲੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|SPSR ਨੈਲੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਭਾਰਤ]] | grid_ref = | grid_ref_UK = | grid_ref_Ireland = | coordinates = {{coord|14.5068|80.1788|display=inline}} | coordinates_ref = | range = | part_of = | water_bodies = ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ | length = | formed_by = | type = ਬੀਚ | free_label_1 = Patrolled by | free_data_1 = | free_label_2 = Hazard rating | free_data_2 = | free_label_3 = Access | free_data_3 = | embedded = {{succession links|left=|right=}} }} '''ਮਾਈਪਾਡੂ ਬੀਚ''' [[ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ]] ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਤੱਟ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬੀਚ ਹੈ [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦੇ [[ਨੇੱਲੋਰ ਜ਼ਿਲਾ|SPSR ਨੇਲੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਤੋਂ 25 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ। ਬੀਚ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਸਟੇਟ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਬੋਰਡ, [[ਏ.ਪੀ.ਟੀ.ਡੀ.ਸੀ|ਏ.ਪੀ.ਟੀ.ਡੀ.ਸੀ.]] ਬੀਚ ਸਥਾਨਕ ਮਛੇਰਿਆਂ ਲਈ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਕਰੂਜ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="aptdc">{{Cite web |title=Mypadu Beach |url=http://www.aptdc.gov.in/beaches.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140408044450/http://www.aptdc.gov.in/beaches.html |archive-date=8 April 2014 |access-date=30 June 2014 |publisher=AP Tourism Portal}}</ref><ref>{{Cite web |title=Fisheries |url=http://www.discoveredindia.com/andhra-pradesh/attractions/beaches/ |access-date=30 June 2014 |publisher=discoveredindia |archive-date=9 ਜੂਨ 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140609085527/http://www.discoveredindia.com/andhra-pradesh/attractions/beaches/ |url-status=dead }}</ref> ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ( [[ਏ.ਪੀ.ਟੀ.ਡੀ.ਸੀ|ਏ.ਪੀ.ਟੀ.ਡੀ.ਸੀ.]] ), ਮਨੋਰੰਜਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਾਟਰ ਸਪੋਰਟਸ ਅਤੇ ਰਿਜ਼ੋਰਟ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ ਮਾਈਪਾਡੂ ਬੀਚ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਖੋਜ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/jet-ski-aquatic-bikes-a-major-attraction-at-mypadu-beach/article6104768.ece|title=Mypadu beach attractions|date=11 June 2014|work=The Hindu|access-date=24 July 2014|location=Nellore}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੀਚਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੀਚ]] 37yprfa699k71p3y0yarx42fb86kzfc 0 177162 773301 751605 2024-11-14T08:47:01Z Talal Bin Hasan 49032 773301 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tournament | name = 2025 ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ | image = ICC-Champions-Trophy-2025-Logo.jpg | caption = | fromdate = ਫਰਵਰੀ | todate = ਮਾਰਚ 2025 | administrator = [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੌਂਸਲ]] | cricket format = [[ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] | tournament format = [[ਰਾਊਂਡ-ਰੋਬਿਨ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ|ਰਾਊਂਡ-ਰੋਬਿਨ]] ਅਤੇ [[ਨਾਕਆਊਟ]] | host = ਪਾਕਿਸਤਾਨ | champions = | count = | runner up = | participants = 8 | matches = 15 | player of the series = | most runs = | most wickets = | website = [https://www.icc-cricket.com/champions-trophy ICC Champions Trophy] | previous_year = 2017 | previous_tournament = 2017 ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ | next_year = 2029 | next_tournament = 2029 ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ }} '''2025 ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ''' [[ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ]] ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਸੰਸਕਰਣ ਹੋਵੇਗਾ, [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੌਂਸਲ]] (ਆਈਸੀਸੀ) ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਅੱਠ ਸਿਖਰ-ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ [[ਇੱਕ ਦਿਨਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ]] (ਓਡੀਆਈ) ਪੁਰਸ਼ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ [[ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਹੈ। ਫਰਵਰੀ 2025 ਵਿੱਚ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।<ref>{{cite web |title=Men's FTP up to 2027 |url=https://resources.pulse.icc-cricket.com/ICC/document/2022/08/17/9ecd5af8-4657-475f-ae1e-733b04f69750/Men-s-FTP-upto-2027.pdf |access-date=22 March 2023 |work=International Cricket Council |archive-date=26 ਦਸੰਬਰ 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221226133751/https://resources.pulse.icc-cricket.com/ICC/document/2022/08/17/9ecd5af8-4657-475f-ae1e-733b04f69750/Men-s-FTP-upto-2027.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |title=Pakistan to host 2025 Champions Trophy, announces ICC |url=https://www.dawn.com/news/1658449/pakistan-to-host-2025-champions-trophy-announces-icc |work=Dawn |date=16 November 2021}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ]] ee0b7p109zyhqpcex5oqzhjzu44g2dm 0 190783 773273 772928 2024-11-13T17:11:47Z 152.58.76.170 773273 wikitext text/x-wiki {{Infobox Judge | name = ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ | image = File:Justice_Sanjiv_Khanna-2.jpg | caption = ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਪੋਰਟਰੇਟ, 2019 | order = | status = | office = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|51ਵੇਂ]] [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ|ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ]] | term_start = 11 ਨਵੰਬਰ 2024 | term_end = <!--13 ਮਈ 2025--> | appointer = [[ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ]] | predecessor = [[ਧਨੰਜਯ ਯਸ਼ਵੰਤ ਚੰਦਰਚੂੜ]] | office1 = [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੇ ਜੱਜ | termstart1 = 18 ਜਨਵਰੀ 2019 | termend1 = 10 ਨਵੰਬਰ 2024 | nominator1 = [[ਰੰਜਨ ਗੋਗੋਈ]] | appointer1 = [[ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ]] | office2 = ਦਿੱਲੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਜੱਜ | termstart2 = 24 ਜੂਨ 2005 | termend2 = 17 ਜਨਵਰੀ 2019 | nominator2 = ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਲਹੋਟੀ | appointer2 = [[ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ]] | birth_date = {{birth date and age|1960|05|14|df=y}} | birth_place = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] | alma_mater = [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] | relations = | children = 2 }} '''ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ''' (ਜਨਮ 14 ਮਈ 1960) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂਕਾਰ ਹਨ ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ 51ਵੇਂ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ|ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ]] ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Sanjiv Khanna |url=https://www.scobserver.in/judges/sanjiv-khanna/ |access-date=2024-11-11 |website=Supreme Court Observer |language=en-US}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੇ 11 ਨਵੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ [[ਧਨੰਜਯ ਯਸ਼ਵੰਤ ਚੰਦਰਚੂੜ|ਡੀਵਾਈ ਚੰਦਰਚੂੜ]] ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲਈ।<ref>{{Cite web |last=Sanjha |first=A. B. P. |date=2024-11-11 |title=ਜਸਟਿਸ ਸੰਜੀਵ ਖੰਨਾ ਬਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ 51ਵੇਂ CJI, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਨੇ ਚੁਕਾਈ ਸਹੁੰ |url=https://punjabi.abplive.com/news/india/justice-sanjiv-khanna-takes-oath-as-cji-51st-chief-justice-of-india-825748 |access-date=2024-11-11 |website=punjabi.abplive.com |language=pa}}</ref> ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲੀਗਲ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਅਥਾਰਟੀ ਦੇ ''ਸਾਬਕਾ ਅਧਿਕਾਰੀ'' ਸਰਪ੍ਰਸਤ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਅ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/justice-sanjiv-khanna-to-take-oath-as-chief-justice-of-india-on-11-11-2024/article68792732.ece|title=Justice Sanjiv Khanna to take oath as Chief Justice of India on November 11, 2024|last=|first=|date=2024-10-24|work=The Hindu|access-date=2024-11-08|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜੱਜ ਹੰਸ ਰਾਜ ਖੰਨਾ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਹਨ। == ਹਵਾਲੇ == oe9g9i0ys32mlokfly64vtjhzd3sckm 0 190828 773251 2024-11-13T13:12:36Z Meenukusam 51574 "[[:en:Special:Redirect/revision/1171783594|Tanras Khan]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 773251 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Ustad Tanrus Khan | birth_name = Mir Qutub Baksh<ref name=swarganga/> | birth_date = c. 1801 | birth_place = | death_date = c. 1890<ref name=swarganga/><ref name=GoogleBooks/><ref>{{cite book |author=Nikhil Ghosh |title=The Oxford Encyclopaedia of the Music of India: p-z |date=2011 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780195650983}}</ref> | nationality = [[British Indian]] | occupation = Vocalist and royal court musician and music teacher of the Mughal emperor<ref name=GoogleBooks/> }} '''ਕੁਤੁਬ ਬਖ਼ਸ਼''', ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾ'''ਨਰਾਸ ਖ਼ਾਨ''' (ਸੀ. 1801 &#x2013; ਸੀ. 1890) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ|ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਰੰਪਰਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ(ਦਿੱਲੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘਰ) ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਹ ਆਖਰੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗਲ]] ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ|ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫਰ II]] ਦਾ ਦਰਬਾਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ। == ਪਿਛੋਕੜ == ਕੁਤੁਬ ਬਖਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਦਾਸਨਾ ਦੇ ਕਾਦਿਰ ਬਖਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ [[ਦਿੱਲੀ|ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ]] ਦੇ ਮੀਆਂ ਅਚਪਾਲ ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣ ਗਿਆ। <ref>{{Cite book|location=New Delhi}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ == "ਮੀਰ ਕੁਤੁਬ ਬਖਸ਼ ਉਰਫ਼ 'ਤਾਨਰਸ ਖ਼ਾਨ' 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖ਼ਯਾਲ ਗਾਇਕ ਸੀ।" "ਕਿਉਂਕਿ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ।" "ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ ਆਪਣੇ ਤੇਜ਼, ਚਮਕਦਾਰ ਤਾਨਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਖਿਤਾਬ 'ਤਾਨਰਸ' (ਇੱਕ ਮਨਮੋਹਕ ਤਾਨ ਵਾਲਾ) ਉਸਨੂੰ ਆਖਰੀ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, [[ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ|ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫਰ II]] ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।" ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ [[ਕ਼ੱਵਾਲੀ|ਕੱਵਾਲੀਆਂ]] ਵੀ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰ [[ਅਮੀਰ ਖ਼ੁਸਰੋ|ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ]] ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ 'ਕਵਾਲ ਬਚਾਂ ਕਾ ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ' ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖ਼ਯਾਲ ਅਤੇ ਤਰਨਾ ਤਨਰੁਸ ਖ਼ਾਨ ਦੁਆਰਾ ਰਚੇ ਗਏ ਸਨ। ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸੀ ਪਰ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ|1857 ਦੇ ਵਿਦਰੋਹ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਛੱਡ ਕੇ [[ਗਵਾਲੀਅਰ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਪਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉੱਥੇ ਉਸਦੀ ਬਹੁਤੀ ਕਦਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ [[ਨਿਜ਼ਾਮ ਹੈਦਰਾਬਾਦ|ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮ]] ਕੋਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1885 ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। == ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ == ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ [[ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ]] ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪੁਸਤਕ ‘ਟਰੈਡੀਸ਼ਨ ਆਫ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ’ (2006) ਦੀ ਲੇਖਕਾ ਮਨੋਰਮਾ ਸ਼ਰਮਾ ਅਨੁਸਾਰ:<blockquote>"ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਗੰਡਾ-ਬੰਧਨ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਦੋਵੇਂ ਉਸਤਾਦ ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ। 1890 ਵਿੱਚ, ਉਸਤਾਦ ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਅਤੇ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ। ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਹਦੂ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਹੱਸੂ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਵੀ ਰਾਮਪੁਰ ਦੇ ਉਸਤਾਦ ਬਹਾਦੁਰ ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਅਤੇ ਫ਼ਤਿਹ ਅਲੀ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਆਲੀਆ ਅਤੇ ਫੱਤੂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ।"</blockquote> == ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣਾ == === ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ === * ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ ਉਰਫ਼ 'ਉਸਤਾਦ ਮੀਆਂ ਅਚਪਾਲ' ( ਤਾਨਰਸ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਅਧਿਆਪਕ ) * ਉਸਤਾਦ ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ * ਉਸਤਾਦ ਉਮਰਾਓ ਖਾਨ <ref name="GoogleBooks" /> (ਤਾਨਰਸ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ) * ਉਸਤਾਦ ਸਰਦਾਰ ਖਾਨ (ਉਮਰਾਓ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ) * ਉਸਤਾਦ ਮਨਜ਼ੂਰ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਨਿਆਜ਼ੀ * ਉਸਤਾਦ ਮੁਨਸ਼ੀ ਰਜ਼ੀਉੱਦੀਨ * ਕੱਵਾਲ ਬਹਾਉਦੀਨ ਖਾਨ * ਉਸਤਾਦ ਅਬਦੁੱਲਾ ਮੰਜ਼ੂਰ ਨਿਆਜ਼ੀ (ਉਸਤਾਦ ਮੰਜ਼ੂਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ) * ਉਸਤਾਦ ਮੇਰਾਜ ਅਹਿਮਦ ਨਿਜ਼ਾਮੀ * [[ਫ਼ਰੀਦ ਆਇਆਜ਼|ਉਸਤਾਦ ਫਰੀਦ ਅਯਾਜ਼]] * ਉਸਤਾਦ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਸਾਮੀ <ref name="Tribune" /> * ਕਵਾਲ ਨਜਮੁਦੀਨ ਸੈਫੂਦੀਨ ਐਂਡ ਬ੍ਰਦਰਜ਼, <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2011/10/31/arts/music/qawal-najmuddin-saifuddin-brothers-at-met-museum-review.html|title=Tides of Trance Meld Divine Echoes of South Asia and Africa|last=Pareles|first=Jon|date=2011-10-30|work=The New York Times|access-date=2022-11-21|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> * ਹਮਜ਼ਾ ਅਕਰਮ ਕੱਵਾਲ * ਸੁਭਾਨ ਅਹਿਮਦ ਨਿਜ਼ਾਮੀ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1890]] t70ir8w833n4q0g33t2ejbu3jusjsh6 0 190829 773255 2024-11-13T13:58:16Z Meenukusam 51574 "[[:en:Special:Redirect/revision/1250779486|Delhi gharana]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 773255 wikitext text/x-wiki '''ਦਿੱਲੀ''' ਜਾਂ '''ਦਿਲੀ ਘਰਾਣਾ''', ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਇੱਕ [[ਤਬਲਾ]] [[ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਾ|ਚੇਲਾ ਪਰੰਪਰਾ]] ਹੈ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ [[Sidhar Khan Dhadi|ਸਿੱਧਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ]] ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ [[ਪਖਾਵਜ|ਪਖਾਵਜ਼]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ, "ਦੋ ਉਂਗਲੀਓਂ ਕਾ ਬਾਜ" (ਦੋ-ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ) ਤੋਂ ਇੱਕ ਅੰਤਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ''ਪੇਸ਼ਕਾਰ'' ਅਤੇ ਕਾਯ''ਦਾ'' ਵਰਗੇ ਸੁਧਾਰ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨੇ ਲਖਨਊ ਘਰਾਣਾ, ਅਜਰਾਦਾ ਘਰਾਣਾ, ਅਤੇ [[ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਨਾ|ਫਾਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਣੇ]] ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। == ਇਤਿਹਾਸ == === ਮੂਲ === ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਢਾਡੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ [[ਤਬਲਾ|ਤਬਲੇ]] ਦੇ ਖੋਜੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਧਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਉਪਲਬਧ ਨਾਮਾਂ 'ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ [[Lala Bhavanidas|ਲਾਲਾ ਭਵਾਨੀਦਾਸ]] ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇੱਕ [[ਪਖਾਵਜ|ਪਖਾਵਜ਼]] ਵਾਦਕ ਸੀ। == ਸੁਹਜ == === ਤਕਨੀਕ === ਇੱਕ ਮੱਧਮ ਗੂੰਜਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ (ਜਿਵੇਂ ਅਜਰਾਦਾ ) ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ [[ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਨਾ|ਫਾਰੂਖਾਬਾਦ]] ਦੇ "ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਜ" (ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ੈਲੀ) ਦੀ ਬਜਾਏ "ਬੰਦ ਬਾਜ" (ਬੰਦ ਸ਼ੈਲੀ) ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। === ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ === ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣਾ [[Kayada|ਕਾਯਦਾਂ]] ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। === ਸੰਗੀਤਕਤਾ === ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣਾ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਉਸ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ : * [[ਤਬਲਾ|ਬਯਾਨ]] ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਹੈ। * ਹਲਕੇ, ਸਟੀਕ ਸਟ੍ਰੋਕ (ਬੋਲ)। * ਨਰਮ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਵਾਦਨ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ. * "ਧਾ" "ਤੀਤਾ" "ਤਿਰਕੀਟ," ਅਤੇ "ਤਿਨਾਕੇਨਾ" ਵਰਗੇ ਸਟ੍ਰੋਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। == ਵਿਰਾਸਤ == ਸਿਧਾਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਨੇ ਤਬਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, [[Peshkar|ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ]] ਅਤੇ [[Kayada|ਕਾਯਦਾਂ]] ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਿਆਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰੇ ਤਬਲਾ [[ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਾ|ਘਰਾਣਿਆਂ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। == ਵਿਆਖਿਤਾ == ਇਸ ਸਕੂਲ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਸਤਾਦ ਹਨ ਉਸਤਾਦ ਨੱਥੂ ਖ਼ਾਨ (1875-1940), ਗਾਮੇ ਖ਼ਾਨ (1883-1958), ਉਸਤਾਦ ਮੁੰਨੂ ਖ਼ਾਨ (ਤਿੰਨ ਭਰਾ) ਅਤੇ ਉਸਤਾਦ ਗਾਮੇ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉਸਤਾਦ ਇਨਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ (1924-1986), ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਖਾਨ, ਅਤੇ ਆਸਿਫ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਪੰਡਿਤ ਚਤੁਰ ਲਾਲ (1924-1966), ਉਸਤਾਦ ਲਤੀਫ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ (1942-1989) ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਕਬਰ ਲਤੀਫ ਖਾਨ ਅਤੇ ਬਾਬਰ ਲਤੀਫ ਖਾਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਕੈਸੀਅਸ ਖਾਨ (1974)। === 18ਵੀਂ ਸਦੀ === * [[Sidhar Khan Dhadi|ਸਿਧਾਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ]], ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ। * ਛੋਟੇ ਖਾਨ, ਸਿਧਾਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ, ਸਿਧਾਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਬੁਗਾਰਾ ਖਾਨ, ਛੋਟੇ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਚੰਦ ਖਾਨ, ਛੋਟੇ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਲਾਲੇ ਮਸੀਤ ਖਾਨ, ਛੋਟੇ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਛੱਜੂ ਖਾਨ, ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * [[Miyan Bakshu Ji|ਮੀਆਂ ਬਖਸ਼ੂ ਜੀ]], ਸਿਧਾਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਅਤੇ ਚੇਲੇ ਹਨ। ਲਖਨਊ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ * ਘਸੀਟ ਖਾਨ, ਸਿਧਾਰ ਖਾਨ ਢਾਡੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਸ਼ਿਤਾਬ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਬੁਗਾਰਾ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਗੁਲਾਬ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਬੁਗਾਰਾ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਨੰਨੇ ਖਾਨ, ਬੁਗਾਰਾ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਮੀਰੂ ਖਾਨ, ਸੀਤਾਬ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। ਅਜਰਦਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ। * ਸੀਤਾਬ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ ਕੱਲੂ ਖਾਨ। ਅਜਰਦਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ। * ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ, ਸ਼ਿਤਾਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਨਜ਼ਰ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਸ਼ਿਤਾਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਰੋਸ਼ਨ ਖਾਨ * ਟੂਲਨ ਖਾਨ * ਬਕਸ਼ੂ ਖਾਨ * ਮੱਕੂ ਖਾਨ === 19ਵੀਂ ਸਦੀ === * ਬੜੇ ਕਾਲੇ ਖਾਨ, ਸ਼ਿਤਾਬ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਛੋਟੇ ਕਾਲੇ ਖਾਨ, ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਲੰਡੇ ਹੁਸੈਨ ਬਖਸ਼ ਖਾਨ, ਲਿੱਲੀ ਮਸੀਤ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਬੜੇ ਕਾਲੇ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ ਬੋਲੀ ਬਖਸ਼ ਖਾਂ। * ਘਸੀਟ ਖਾਨ, ਦੂਜਾ, ਲੰਡੇ ਹੁਸੈਨ ਬਖਸ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ * ਨੰਨੇ ਖਾਨ (1872-1940), ਲੰਡੇ ਹੁਸੈਨ ਬਖਸ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। ਭਰਾ ਘਸੀਟ ਖਾਨ, II ਤੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ। * ਨੱਥੂ ਖਾਨ (1875-1940), ਬੋਲੀ ਬਖਸ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਗੁਲਾਬ ਖਾਨ * ਨਾਸਿਰ ਅਲੀ ਖਾਨ * ਮੁੰਨੂ ਖਾਨ, ਛੋਟੇ ਕਾਲੇ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਫਿਰੋਜ਼ ਖਾਨ * ਮੁਨੀਰ ਖਾਨ (1863-1937), ਬੋਲੀ ਬਖਸ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। ਲਖਨਊ ਘਰਾਣੇ ਅਤੇ [[ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਨਾ|ਫਾਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਣੇ]] ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। * ਜਹਾਂਗੀਰ ਖਾਨ (1869-1960), ਫਿਰੋਜ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। ਲਖਨਊ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਆਬਿਦ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ। === 20ਵੀਂ ਸਦੀ === * ਗਾਮੀ ਖਾਨ (1883-1958), ਛੋਟੇ ਕਾਲੇ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਇਨਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ (1924-1986), ਗਮੇਹ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਜੁਗਨਾ ਖਾਂ, ਮੀਆਂ ਨੰਨੇ ਖਾਂ ਦਾ ਚੇਲਾ। * [[Ustad Latif Ahmed Khan|ਉਸਤਾਦ ਲਤੀਫ਼ ਅਹਿਮਦ ਖ਼ਾਨ]] (1942-1989), ਗਮੇਹ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ, ਅਤੇ ਇਨਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ। * ਚਤੁਰ ਲਾਲ (1924-1966), ਹਾਜੀ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਅਤੇ ਹਾਫਿਜ਼ ਮੀਆਂ ਦਾ ਚੇਲਾ। * ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਖ਼ਾਨ, ਇਨਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * ਫਕੀਰ ਮੁਹੰਮਦ "ਪੀਰੂ" ਖਾਨ, ਗਾਮੀ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। * ਮੁਹੰਮਦ "ਤੁਫੈਲ" ਖਾਨ ਨਾਰੋਵਾਲੀ, ਗਾਮੀ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। * ਨਾਰਾਇਣ ਰਾਓ ਇੰਦੋਰਕਰ, ਗਮੇਹ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਹਾਂਗੀਰ ਖਾਨ। * ਛੰਮਾ ਖਾਨ, ਸ਼ਫਾਤ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਦਾ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ। * ਆਸਿਫ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਅਬਦੁਲ ਹਮੀਦ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। ਤੁਫੈਲ ਖਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ। * [[ਉਸਤਾਦ ਫ਼ੈਯਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ (ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ)|ਫੈਯਾਜ਼ ਖਾਨ]] (1934-2014), ਇਨਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। * [[Krishna Bisht (student of Chand khan)|ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਬਿਸ਼ਟ (ਚਾਂਦ ਖਾਨ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ)]] * ਸੁਭਾਸ਼ ਨਿਰਵਾਨ (1953-2014) * ਸ਼ਫਾਤ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ (1954-2005), ਛੰਮਾ ਖਾਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। === 21ਵੀਂ ਸਦੀ === * ਕੈਸੀਅਸ ਖਾਨ (ਜਨਮ 1974), ਰੁਖਸਾਰ ਅਲੀ ਦਾ ਚੇਲਾ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] aqxo84w6jcpppz8khm7fk5q4c3vj354 0 190830 773257 2024-11-13T14:50:45Z Meenukusam 51574 "[[:en:Special:Redirect/revision/1256288235|Anokhelal Mishra]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 773257 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = Anokhelal Mishra | image = Tabla Samrat Pandit Anokhelal Mishra, Banaras Gharana.jpg | image_size = | caption = Tabla Samrat Pandit Anokhelal Mishra | birth_name = | alias = | birth_date = 1914<br/><small>[[Varanasi|Benares]], [[United Provinces of Agra and Oudh|United Provinces]], [[British India]]</small> | origin = [[Varanasi]], Uttar Pradesh, India | death_date = 1958 | genre = [[Hindustani Classical Music]] ([[Banaras Gharana]]) | occupation = Classical musician, Music teacher | instrument = [[Tablā]] | years_active = 1929–1958 | label = | current_members = | past_members = | website = | associated_acts = }} '''ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰ''' (1914–10 ਮਾਰਚ 1958) {{Em dash}} '''ਅਨੋਖੇ ਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇਲਾਲ-ਜੀ''' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ {{Em dash}} ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਤਬਲਾ]] ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ ਜੋ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ]] ਦੇ [[ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣਾ|ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣੇ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। == ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ == ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਦਾ ਜਨਮ ਕਾਸ਼ੀ ( [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]] ) ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ [[ਵਾਰਾਣਸੀ]] (ਰਾਜ – [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੇ ਭੈਰੋ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਤਬਲਾ ਸਿੱਖਿਆ (ਭੈਰੋ ਨੂੰ ''ਭੈਰਵ'' ਜਾਂ ''ਭੈਰੋਂ'' ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। ਭੈਰੋ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ 5 ਜਾਂ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਸਹਾਇਜੀ ਦੇ [[ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣਾ|ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣੇ]] ਵਿੱਚ ਤਬਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ। ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੇ ਭੈਰੋ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 15 ਸਾਲ ਤਬਲਾ ਸਿੱਖਿਆ। ਭੈਰੋ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਭਗਤ ਜੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਭਗਤ-ਜੀ ਬਨਾਰਸ-ਬਾਜ (ਉਰਫ਼ ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣਾ) ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਰਾਮ ਸਹਾਇ ਦੇ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਡੇਵਿਡ ਰੋਚ ਦੁਆਰਾ ''ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਬਨਾਰਸ ਬਾਜ-ਦੀ ਤਬਲਾ ਪਰੰਪਰਾ'' ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮੌਲਵੀ ਰਾਮ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਮਹਾਵੀਰ ਭੱਟ, ਮਹਾਦੇਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਅਤੇ ਨਾਗੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਭੈਰਵ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਚੇਲਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੂੰ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। == ਸੰਗੀਤਕ ਯਾਤਰਾ == ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੇ ''ਗੁਰੂ ਜੀ'' (ਮਾਸਟਰ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਨਿਰੰਤਰ ''ਰਿਆਜ਼'' (ਅਭਿਆਸ) ਕੀਤਾ, ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। === ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੋਗਤਾਵਾਂ === ਉਸਨੂੰ (ਤਬਲੇ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਖਾਸ ਉਚਾਰਖੰਡ) ਜਿੰਵੇਂ-'<nowiki/>''ਨਾ ਧੀਨ ਧੀਨ ਨਾ'' ' (ਤੀਨ ਤਾਲ - 16 ਬੀਟਸ ਦਾ ਠੇਕਾ) ਅਤੇ <nowiki>''</nowiki>ਧੇ ਰੇ ਧੇ ਰੇ ਕਿਟ ਤਕ', ਦਾ ''ਜਾਦੂਗਰ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਚਾਰਖੰਡਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਵਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲੀ ਨਾਲ '''ਨਾ ਧੀਨ ਧਿਨ ਨਾ'' ' ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਜਾਣ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਸੀ। === ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ === ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਏਕਲ ਵਾਦਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਸੰਗਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਵੀ ਸੀ। ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਏਕਲ ਕੰਸਰਟ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ|ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸਰਾਂ]] ਨੂੰ ' [[Sangat (term)|ਸੰਗਤ]] ' (ਸੰਗਤ) ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਸਨ ਜਿੰਵੇਂ ਉਸਤਾਦ [[ਅਲਾਉਦੀਨ ਖ਼ਾਨ|ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਾਨ]], ਉਸਤਾਦ ਵਿਲਾਇਤ ਖਾਨ, ਉਸਤਾਦ [[ਉਸਤਾਦ ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਖ਼ਾਨ|ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਖਾਨ]], ਆਦਿ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਸਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਸਮੇਂ, ਜਦੋਂ [[ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ']] ਤੇ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਮਾਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ, ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ (1950 ਤੋਂ ਬਾਅਦ), ਉਸਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਾਇਸ ਆਫ਼ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। == ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ == ਉਸਨੂੰ ਤਬਲਾ ਵਾਦਨ ਦੇ ''ਸਮਰਾਟ'' (ਬਾਦਸ਼ਾਹ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਹ ਤਬਲਾ ਸਮਰਾਟ ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਤਬਲੇ ਦੀ ਬਨਾਰਸ ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਚੰਦਰ ਨਾਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ: : "ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੇਲੀ ਬਹੁਤ ਸਾਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਬਲਾ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ''[[ਸਾਧਨਾ]]'' (ਅਭਿਆਸ) ਜਾਣਦਾ ਸੀ।" ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਪੰਡਿਤ [[ਸਮਤਾ ਪ੍ਰਸਾਦ|ਸਾਮਤਾ ਪ੍ਰਸਾਦ]] ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ: : "ਮੈਂ ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇ ਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਚੌਥਾ ਹਿੱਸਾ ਵਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾ ਉਲਟਾ ਮੇਰੇ ਨਾਮ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਜੇ ਮੈਂ ਉਸਦੀ ਗੂੰਜ ਦੀ ਅੱਧੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਾਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਚਮਭਿਤ ਹੋ ਜਾਣਗੇ!" ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਸਦਾਨੰਦ ਨਈਮਪੱਲੀ ਨੇ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ: : "ਇੱਕ ਸੰਗਤ ਵਾਦਕ ਵਜੋਂ ਉਸਦੇ ਹੁਨਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਦੇ ਸੋਲੋ-ਵਾਦਨ ਵੀ ਉਸਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ''ਤਿਆਰੀ'' ਅਤੇ ਧੁਨੀ ਮਿਠਾਸ ਦਾ ਸਬੂਤ ਸਨ।" === ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ === ਉਹ ਦਿਖਾਵੇ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਸੰਜੀਦਾ ਅਤੇ ਆਮ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਹ ਜਨਤਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੀ. == ਚੇਲੇ == ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਨੇ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾਲੀਮ ਦਿੱਤੀ। ਰਾਮਜੀ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਮਹਾਪੁਰਸ਼ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਈਸ਼ਵਰਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ (ਉਰਫ਼ ਲੱਲੂ), ਛੋਟੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਚੰਦਰ ਨਾਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਰਾਧਾਕਾਂਤਾ ਨੰਦੀ, ਕਾਸ਼ੀਨਾਥ ਮਿਸ਼ਰਾ (ਪੁੱਤਰ), ਬਿਤੁਤ ਬੈਨਰਜੀ, ਪਾਰਥ ਨਾਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਸੰਜੇ ਮਿਸ਼ਰਾ (ਪੋਤਾ), ਐਲ.ਚੰਦਰਕ ਅਤੇ ਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਪੰਡਿਤ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਹਨ। ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਪੀ.ਟੀ. ਛੋਟੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ == ਮੌਤ == ਉਹ 1956 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਖੱਬੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚ [[ਗੈਂਗਰੀਨ|ਮਾਂਸ ਦੇ ਗਲ ਜਾਣ ਦੇ ਰੋਗ]] ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ 10 ਮਾਰਚ 1958 ਨੂੰ 44 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। == ਪ੍ਰੇਰਨਾ == ਸੰਦੀਪ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ (ਇਸਵਰਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਚੇਲੇ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ: : "ਪੰਡਿਤ ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਇਸ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ।" == ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ == * [https://web.archive.org/web/20140826115620/http://www.legendarylegacy.com/view_au_vi.php?enc_prod_id=74db120f0a8e5646ef5a30154e9f6deb "ਸਮਰਾਟ" ਦੁਰਲੱਭ ਰਤਨ, ਤਾਲ: ਤੀਨਤਾਲ, ਮਿਆਦ: 45.27 ਮਿੰਟ], ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਘੋਸ਼ ਦੁਆਰਾ [[ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ|ਹਰਮੋਨੀਅਮ]] ਦੇ ਨਾਲ। ਇਹ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ 26 ਦਸੰਬਰ 1957 ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦ ਜਾਨ ਥਿਰਕਵਾ, ਹਬੀਬੁਦੀਨ ਖਾਨ, ਮਸੀਤ ਖਾਨ, ਕਰਾਮਤੁੱਲਾ ਖਾਨ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਨੋਖੇਲਾਲ ਜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਵੀਡੀਓ ਹੰਟਲੇ ਫਿਲਮ ਆਰਕਾਈਵਜ਼ {{YouTube|xyfDhP29gWA}} ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਅਹਿਮਦ ਜਾਨ ਥਿਰਕਵਾ * [[ਕਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ]] * [[ਸਮਤਾ ਪ੍ਰਸਾਦ|ਸਾਮਤਾ ਪ੍ਰਸਾਦ]] * ਚੰਦਰ ਨਾਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ * [[ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ)|ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ]] * [[ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ|ਅੱਲਾ]] ਰੱਖਾ {{Reflist|2}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1958]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1914]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]] pf7rl520dq5fi3rhavnouuemi0b2ryg 0 190831 773265 2024-11-13T15:44:30Z Meenukusam 51574 "[[:en:Special:Redirect/revision/1224333693|Lucknow gharana]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 773265 wikitext text/x-wiki '''ਲਖਨਊ ਘਰਾਣਾ''', ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਬਲੇ ਲਈ "ਪੁਰਬ ਘਰਾਣਾ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਤਬਲਾ]] ਅਤੇ [[ਕਥਕ|ਕਥਕ ਦੀ]] ਵਿਰਾਸਤ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਗੁਰੂ-ਚੇਲੇ ਵਾਲੀ ਪਰੰਪਰਾ ਜਾਂ "[[ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਾ|ਘਰਾਨਾ]]" ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤਬਲੇ ਦੇ ਛੇ ਵੱਡੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਕੱਥਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। == ਵਿਆਖਤਾ == === ਕਥਕ === * [[Durga Prasad Mishra|ਦੁਰਗਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ]] (ਸੀ. 1800-1880), ਬਿੰਦਾਦੀਨ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ। * [[Thakur Prasad Misha|ਠਾਕੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮੀਸ਼ਾ]] (ਸੀ. 1800-1880), ਬਿੰਦਾਦੀਨ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਕਾਲਕਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਚਾਚਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ। * [[Bindadin Maharaj|ਬਿੰਦਾਦੀਨ ਮਹਾਰਾਜ]] (1830-1918), ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ। ਪਿਤਾ, ਦੁਰਗਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਅਤੇ ਚਾਚਾ, ਠਾਕੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਚੇਲੇ। * [[Kalka Prasad Mishra|ਕਾਲਕਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ]] (1842-1913), ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ। ਪਿਤਾ, ਦੁਰਗਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਅਤੇ ਚਾਚਾ, ਠਾਕੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਚੇਲੇ। * [[Acchan Maharaj|ਅਚਨ ਮਹਾਰਾਜ]] (1883-1960), ਪਿਤਾ ਕਾਲਕਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * [[ਲੱਛੂ ਮਹਾਰਾਜ]] (1901-1978), ਪਿਤਾ ਕਾਲਕਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * [[ਸ਼ੰਭੂ ਮਹਾਰਾਜ]] (1910-1970), ਪਿਤਾ ਕਾਲਕਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। * [[ਬਿਰਜੂ ਮਹਾਰਾਜ]] (1938-2022), 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਥਕ ਕਲਾਕਾਰ। <ref>{{Cite web |title=Birju Maharaj, legend of India's Kathak dance, dies at 83 |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/1/17/birju-maharaj-legend-india-kathak-dance-form-dies}}</ref> ਅਚਨ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਚੇਲਾ। ਚਾਚੇ ਲੱਛੂ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਸ਼ੰਭੂ ਮਹਾਰਾਜ ਤੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ। === ਤਬਲਾ === * ਮੀਆਂ ਬਖਸ਼ੂ * * * ਆਬਿਦ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ * * ਵਾਜਿਦ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ * * [[Afaq Hussain Khan|ਅਫਾਕ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ]] * ਇਲਮਾਸ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ * * ਸੰਤੋਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਬਿਸਵਾਸ * ਕਨਈ ਦੱਤਾ ਹੇਮੰਤ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਦਾ ਚੇਲਾ ਜੋ ਪੰਡਿਤ ਮਨਮਨਾਥ ਗਾਂਗੁਲੀ ਦਾ ਚੇਲਾ ਹੈ ਜੋ ਲਖਨਊ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਖਲੀਫਾ ਉਸਤਾਦ ਆਬਿਦ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦੇ ਚੇਲਾ ਹੈ। * ਸਵਪਨ ਚੌਧਰੀ (ਜਨਮ 1945), ਸੰਤੋਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਬਿਸਵਾਸ ਦਾ ਚੇਲਾ। * ਐਸ.ਆਰ. ਚਿਸ਼ਤੀ (ਜਨਮ 1965), ਆਫਾਕ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦਾ ਚੇਲਾ। * [[Ustad Julfikar Hussain|ਉਸਤਾਦ ਜੁਲਫਿਕਾਰ ਹੁਸੈਨ]] ਖਲੀਫਾ ਉਸਤਾਦ ਆਫਾਕ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦੇ ਚੇਲੇ ਹਨ। * [[Pandit Swaraj Bhattacharya|ਪੰਡਿਤ ਸਵਰਾਜ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ]] * [[Pandit Ashok Maitra|ਪੰਡਿਤ ਅਸ਼ੋਕ ਮੈਤਰਾ]] * [[Ujjal Roy|ਸ੍ਰੀ ਉੱਜਲ ਰਾਏ]] * [[Sri Shubhrangshu Das|ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ੁਭਰੰਗਸ਼ੂ ਦਾਸ]] * * * * * * * * * * * * lu26kpzfipsuf6x6345eys89iuk4k3a 3 190832 773268 2024-11-13T16:32:45Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 773268 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Tamaliya Das Gupta}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:32, 13 ਨਵੰਬਰ 2024 (UTC) qvguyss0ec6ta62v42cnd5e93yl1t9l 3 190833 773269 2024-11-13T16:36:22Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 773269 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Fortelle65}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:36, 13 ਨਵੰਬਰ 2024 (UTC) nruiumvk5vppq7iz6syr8hn7zexrk7w 0 190834 773280 2024-11-13T18:19:26Z Nitesh Gill 8973 "[[:en:Special:Redirect/revision/1176226240|B. Codanayaguy]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 773280 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = B. Codanayaguy | image = Ms. B. Codanayaguy, Puducherry, at a function, on the occasion of the International Women’s Day, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi (cropped).jpg | caption = in 2017 | other_names = | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | nationality = Indian | education = [[Government College of Technology, Coimbatore]] | occupation = Engineer | employer = [[Indian Space Research Organisation]] | known_for = Long Career at ISRO <br> Female Engineer | parents = | relatives = | website = | signature = | footnotes = }} '''ਬੀ. ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ''' ਇਸਰੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ ਅਤੇ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਠੋਸ ਰਾਕੇਟ ਮੋਟਰਾਂ ਲਈ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, [[ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਡਡਦ ਡੱਸਦੇ ਜੁਗਵਿ ਗ੍ਰਹਿ ਦਰਦ ਡਰਹਹਣ ਡਰਡਵ ਗਡਗਜ ਜੁਗਲ ਡਡਡ ਸਾਸ ਡਡਡ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ == ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੁਡੂਚੇਰੀ (ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)|ਪੁਡੂਚੇਰੀ]] ਤੋਂ ਹੈ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁਲਾਡ਼ ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ 1984 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ|ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾਡ਼ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ]] ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।<ref name="dc" /> ਉੱਥੇ, ਉਸ ਨੇ ਔਗਮੈਂਟਿਡ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਕਰੀਅਰ == ਉਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ, ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਸਮੂਹ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=admin |date=2017-03-10 |title=Nari Shakti Puraskar 2016 |url=https://www.upscsuccess.com/nari-shakti-puraskar-2016/ |access-date=2020-04-06 |website=UPSCSuccess |language=en-US}}</ref> [[ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ|ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾਡ਼ ਕੇਂਦਰ]] ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਇਗਨਾਇਟਰਾਂ ਦਾ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ|ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾਡ਼ ਕੇਂਦਰ]] ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਸਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਸੀ 37 ਮਿਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਪੋਲਰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਰਾਕੇਟ ਮੋਟਰਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ 15 ਫਰਵਰੀ, 2017 ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ 104 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸੂਰਜ-ਸਮਕਾਲੀ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRai2017">Rai, Arpan (March 8, 2017). [https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 "International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar"]. ''India Today''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref><ref>{{Cite web |title=PSLV-C37 / Cartosat −2 Series Satellite – ISRO |url=https://www.isro.gov.in/launcher/pslv-c37-cartosat-2-series-satellite |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191211145536/https://www.isro.gov.in/launcher/pslv-c37-cartosat-2-series-satellite |archive-date=2019-12-11 |access-date=2020-04-06 |website=www.isro.gov.in}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੰਮ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਦਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref name="dc">{{Cite web |last=Srikanth |first=Manoj Joshi and B. R. |date=2017-02-26 |title=India’s rocket women |url=https://www.deccanchronicle.com/science/science/260217/indias-rocket-women.html |access-date=2020-04-06 |website=Deccan Chronicle |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrikanth2017">Srikanth, Manoj Joshi and B. R. (2017-02-26). [https://www.deccanchronicle.com/science/science/260217/indias-rocket-women.html "India's rocket women"]. ''Deccan Chronicle''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref> == ਮਾਨਤਾ == ਮਾਰਚ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਿੰਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਭਾ ਵਾਰੀਅਰ, ਅਨਾਤਾ ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRai2017">Rai, Arpan (March 8, 2017). [https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 "International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar"]. ''India Today''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref> 2017 ਵਿੱਚ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ]] 'ਤੇ, ਉਹ [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ]] ਵਿਖੇ [[ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nari Shakti Awardees- {{!}} Ministry of Women & Child Development {{!}} GoI |url=https://wcd.nic.in/nari-shakti-awardees-ms-b-codanayaguy-puducherry |access-date=2020-04-06 |website=wcd.nic.in}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੈਤਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] 8qupy7lis9rd9trrk4d17qhekyatqlj 773281 773280 2024-11-13T18:20:36Z Nitesh Gill 8973 773281 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਬੀ. ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ | image = Ms. B. Codanayaguy, Puducherry, at a function, on the occasion of the International Women’s Day, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi (cropped).jpg | caption = 2017 ਵਿੱਚ | other_names = | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | nationality = ਭਾਰਤੀ | education = [[Government College of Technology, Coimbatore]] | occupation = ਇੰਜੀਨੀਅਰ | employer = [[Indian Space Research Organisation]] | known_for = Long Career at ISRO <br> Female Engineer | parents = | relatives = | website = | signature = | footnotes = }} '''ਬੀ. ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ''' ਇਸਰੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ ਅਤੇ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਠੋਸ ਰਾਕੇਟ ਮੋਟਰਾਂ ਲਈ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, [[ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗਡਡਦ ਡੱਸਦੇ ਜੁਗਵਿ ਗ੍ਰਹਿ ਦਰਦ ਡਰਹਹਣ ਡਰਡਵ ਗਡਗਜ ਜੁਗਲ ਡਡਡ ਸਾਸ ਡਡਡ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ == ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੁਡੂਚੇਰੀ (ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)|ਪੁਡੂਚੇਰੀ]] ਤੋਂ ਹੈ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁਲਾਡ਼ ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ 1984 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ|ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾਡ਼ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ]] ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।<ref name="dc" /> ਉੱਥੇ, ਉਸ ਨੇ ਔਗਮੈਂਟਿਡ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਕਰੀਅਰ == ਉਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ, ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਸਮੂਹ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=admin |date=2017-03-10 |title=Nari Shakti Puraskar 2016 |url=https://www.upscsuccess.com/nari-shakti-puraskar-2016/ |access-date=2020-04-06 |website=UPSCSuccess |language=en-US}}</ref> [[ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ|ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾਡ਼ ਕੇਂਦਰ]] ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਇਗਨਾਇਟਰਾਂ ਦਾ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ|ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾਡ਼ ਕੇਂਦਰ]] ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਸਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਸੀ 37 ਮਿਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਪੋਲਰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਰਾਕੇਟ ਮੋਟਰਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ 15 ਫਰਵਰੀ, 2017 ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ 104 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸੂਰਜ-ਸਮਕਾਲੀ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRai2017">Rai, Arpan (March 8, 2017). [https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 "International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar"]. ''India Today''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref><ref>{{Cite web |title=PSLV-C37 / Cartosat −2 Series Satellite – ISRO |url=https://www.isro.gov.in/launcher/pslv-c37-cartosat-2-series-satellite |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191211145536/https://www.isro.gov.in/launcher/pslv-c37-cartosat-2-series-satellite |archive-date=2019-12-11 |access-date=2020-04-06 |website=www.isro.gov.in}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੰਮ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਦਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref name="dc">{{Cite web |last=Srikanth |first=Manoj Joshi and B. R. |date=2017-02-26 |title=India’s rocket women |url=https://www.deccanchronicle.com/science/science/260217/indias-rocket-women.html |access-date=2020-04-06 |website=Deccan Chronicle |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrikanth2017">Srikanth, Manoj Joshi and B. R. (2017-02-26). [https://www.deccanchronicle.com/science/science/260217/indias-rocket-women.html "India's rocket women"]. ''Deccan Chronicle''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref> == ਮਾਨਤਾ == ਮਾਰਚ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਿੰਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਭਾ ਵਾਰੀਅਰ, ਅਨਾਤਾ ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRai2017">Rai, Arpan (March 8, 2017). [https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 "International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar"]. ''India Today''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref> 2017 ਵਿੱਚ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ]] 'ਤੇ, ਉਹ [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ]] ਵਿਖੇ [[ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nari Shakti Awardees- {{!}} Ministry of Women & Child Development {{!}} GoI |url=https://wcd.nic.in/nari-shakti-awardees-ms-b-codanayaguy-puducherry |access-date=2020-04-06 |website=wcd.nic.in}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੈਤਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] qye976awym56yzn9gzhhkguvkgxo5b5 773282 773281 2024-11-13T18:20:58Z Nitesh Gill 8973 773282 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਬੀ. ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ | image = Ms. B. Codanayaguy, Puducherry, at a function, on the occasion of the International Women’s Day, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi (cropped).jpg | caption = 2017 ਵਿੱਚ | other_names = | birth_name = | birth_date = | birth_place = | death_date = | death_place = | death_cause = | nationality = ਭਾਰਤੀ | education = [[Government College of Technology, Coimbatore]] | occupation = ਇੰਜੀਨੀਅਰ | employer = [[Indian Space Research Organisation]] | known_for = Long Career at ISRO <br> Female Engineer | parents = | relatives = | website = | signature = | footnotes = }} '''ਬੀ. ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ''' ਇਸਰੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ ਅਤੇ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਠੋਸ ਰਾਕੇਟ ਮੋਟਰਾਂ ਲਈ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ 2017 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, [[ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ == ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੁਡੂਚੇਰੀ (ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)|ਪੁਡੂਚੇਰੀ]] ਤੋਂ ਹੈ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੁਲਾਡ਼ ਲਾਂਚ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨੌਕਰੀ 1984 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ|ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾਡ਼ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ]] ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।<ref name="dc" /> ਉੱਥੇ, ਉਸ ਨੇ ਔਗਮੈਂਟਿਡ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਕਰੀਅਰ == ਉਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕਸ, ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਕੁਆਲਿਟੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੀ ਸਮੂਹ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite web |last=admin |date=2017-03-10 |title=Nari Shakti Puraskar 2016 |url=https://www.upscsuccess.com/nari-shakti-puraskar-2016/ |access-date=2020-04-06 |website=UPSCSuccess |language=en-US}}</ref> [[ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ|ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾਡ਼ ਕੇਂਦਰ]] ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਇਗਨਾਇਟਰਾਂ ਦਾ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾੜ ਕੇਂਦਰ|ਸਤੀਸ਼ ਧਵਨ ਪੁਲਾਡ਼ ਕੇਂਦਰ]] ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਸਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਸੀ 37 ਮਿਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਪੋਲਰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਰਾਕੇਟ ਮੋਟਰਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ 15 ਫਰਵਰੀ, 2017 ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ 104 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸੂਰਜ-ਸਮਕਾਲੀ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRai2017">Rai, Arpan (March 8, 2017). [https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 "International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar"]. ''India Today''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref><ref>{{Cite web |title=PSLV-C37 / Cartosat −2 Series Satellite – ISRO |url=https://www.isro.gov.in/launcher/pslv-c37-cartosat-2-series-satellite |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191211145536/https://www.isro.gov.in/launcher/pslv-c37-cartosat-2-series-satellite |archive-date=2019-12-11 |access-date=2020-04-06 |website=www.isro.gov.in}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੰਮ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗਵਾਦ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਦਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref name="dc">{{Cite web |last=Srikanth |first=Manoj Joshi and B. R. |date=2017-02-26 |title=India’s rocket women |url=https://www.deccanchronicle.com/science/science/260217/indias-rocket-women.html |access-date=2020-04-06 |website=Deccan Chronicle |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrikanth2017">Srikanth, Manoj Joshi and B. R. (2017-02-26). [https://www.deccanchronicle.com/science/science/260217/indias-rocket-women.html "India's rocket women"]. ''Deccan Chronicle''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref> == ਮਾਨਤਾ == ਮਾਰਚ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਿੰਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੁਭਾ ਵਾਰੀਅਰ, ਅਨਾਤਾ ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਕੋਡਨਾਇਗੁਈ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref name="three">{{Cite web |last=Rai |first=Arpan |date=March 8, 2017 |title=International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar |url=https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 |access-date=2020-04-06 |website=India Today |language=en}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRai2017">Rai, Arpan (March 8, 2017). [https://www.indiatoday.in/mail-today/story/international-womens-day-unsung-sheroes-nari-shakti-puraskaar-women-and-child-development-ministry-964482-2017-03-08 "International Women's Day: 33 unsung sheroes to be awarded Nari Shakti Puraskaar"]. ''India Today''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-04-06</span></span>.</cite></ref> 2017 ਵਿੱਚ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ]] 'ਤੇ, ਉਹ [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ]] ਵਿਖੇ [[ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |title=Nari Shakti Awardees- {{!}} Ministry of Women & Child Development {{!}} GoI |url=https://wcd.nic.in/nari-shakti-awardees-ms-b-codanayaguy-puducherry |access-date=2020-04-06 |website=wcd.nic.in}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੈਤਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] shrael8bkn98ojix0r885nxnkrr9yww 0 190835 773283 2024-11-13T18:21:13Z Meenukusam 51574 "[[:en:Special:Redirect/revision/1246120991|Punjab gharana]]" ਸਫ਼ੇ ਦਾ ਤਰਜਮਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 773283 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Tabla.jpg|right|thumb| ਤਬਲਾ]] '''ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣਾ''' (ਉਰਦੂ:پنجاب घराना) (ਹਿੰਦੀ: ਪੰਜਾਬ घराना) (ਪੰਜਾਬੀ: ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣਾ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਘਰਾਣਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਤਬਲਾ]] ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜੋ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ]] ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਅਤੇ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ। ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਨੂੰ ਤਬਲੇ ਦੀਆਂ ਛੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬਾਕੀ [[ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣਾ|ਦਿੱਲੀ]], ਅਜਰਾਦਾ, [[ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣਾ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਲਖਨਊ ਘਰਾਨਾ|ਲਖਨਊ]] ਅਤੇ [[ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਨਾ|ਫਰੂਖਾਬਾਦ]] ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਤੇ ਪਖਾਵਜ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। == ਵੰਸ਼ == {{Tree chart/start|style=font-size:75%;line-height:100%;}} {{Tree chart|||||||||||||||||||||LBHAV|LBHAV=[[Lal Bhavanidas]] (Founder)}} {{Tree chart||||||||||||||||||||||!|}} {{Tree chart|||||||||||||||||||||MQBXI|MQBXI=[[Qadir Baksh, I|Miyan Qadir Baksh, I]]}} {{Tree chart||||||||||||||||||||||!|}} {{Tree chart|||||||||||||||||||||SHBXH|SHBXH=[[Sajjad Hussain Baksh]]}} {{Tree chart||||||||||||||||||||||!|}} {{Tree chart|||||||||||||||||||||FQBXH|FQBXH=[[Faqir Baksh|Miyan Faqir Baksh]]}} {{Tree chart||||||||||,|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|^|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.|}} {{Tree chart|||||||||MQBII||||||||||||||||||||||FRZKH|MQBII=[[Qadir Baksh, II|Miyan Qadir Baksh, II]]|FRZKH=[[Utd. Firoz Khan]]}} {{Tree chart||||||||,|-|^|-|-|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.||||!|}} {{Tree chart|||||||ALRKH||||||||||SHAUK|||||!||||!|||JNPGH|ALRKH=[[Alla Rakha|Utd. Alla Rakha]]|SHAUK=[[Shaukat Hussain|Utd. Shaukat Hussain]]|JNPGH=[[Jnan Prakash Ghosh|Pt. Jnan Prakash Ghosh]]}} {{Tree chart||,|-|v|-|v|-|+|-|v|-|v|-|.||||,|-|+|-|.|||TAFKH||KHLFA|||)|-|-|-|.|TAFKH=[[Tafo Khan|Utd. Altaf Hussain<br>"Tafo" Khan]]|KHLFA=[[Akhtar Hussain Khan|Utd. Akhtar Hussain Khan]]}} {{Tree chart|ZKRHU|!|FZLQU|!|TAUFQ|!|SHYAM||TARKH|!|MHAJK|||!|||||||NIKHI||SHNKR||ZKRHU=[[Zakir Hussain (musician)|Utd. Zakir Hussain]]|FZLQU=[[Fazal Qureshi|Utd. Fazal Qureshi]]|TAUFQ=[[Taufiq Qureshi|Utd. Taufiq Qureshi]]|SHYAM=[[Shyam Kane|Pt. Shyam Kane]]|TARKH=[[Tari Khan|Utd. Abdul Sattar<br>"Tari" Khan]]|MHAJK=[[Mohammed Ajmal Khan|Utd. Mohammed<br>Ajmal Khan]]|NIKHI=[[Nikhil Ghosh|Pt. Nikhil Ghosh]]|SHNKR=[[Shankar Ghosh|Pt. Shankar Ghosh]]}} {{Tree chart||!|GHLAB||YGSMS|||!|||||||SJDAL||||BALLU|||||||!||GHLAB=Utd. Ghulam Abbas Khan|YGSMS=[[Yogesh Samsi|Pt. Yogesh Samsi]]|SJDAL=[[Sajjad Ali]]|BALLU=[[Ballu Khan|Utd. Ejaz Hussain<br>"Ballu" Khan]]}} {{Tree chart||`|v|-|-|-|v|-|-|-|v|'|||||||||||||||||||||NYNGH|NYNGH=[[Nayan Ghosh|Pt. Nayan Ghosh]]}} {{Tree chart||ADTYA||PRAFULLA||AMITK||ADTYA=[[Aditya Kalyanpur]]|PRAFULLA=[[Prafulla Athalye]]|AMITK=[[Amit Kavthekar]]}} {{Tree chart/end}} == ਤਬਲਾ ਮਾਸਟਰ == === ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ (1919-2000) === ਅਧਿਆਪਕ: ਮੀਆਂ ਕਾਦਿਰ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੂਜਾ [[ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ]] ਖਾਨ (ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਅੱਲ੍ਹਾ ਰੱਖਾ ਕੁਰੈਸ਼ੀ) ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਤਬਲੇ ਲਈ, ਉਸਤਾਦ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਜ਼ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਊੰਚਾਈ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੁਆਇਆ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਤੋਂ [[ਮੁੰਬਈ|ਬੰਬਈ]] ਚਲੇ ਆਏ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ ਜਦੋਂ [[ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ|ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ]] ਉਸਨੂੰ ਲਗਭਗ 1962 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਨਿਯਮਤ ਟੂਰਿੰਗ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ। ਪੰਡਿਤ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਕੋਲ ਜੇ ਕਦੀਂ ਧੁਨ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਲਗਦੀ ਉਹ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜਾਦੂਈ ਅਨੁਭਵੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਲ ਦੇ ਨਾਲ - ਬੀਟ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਨੇ ਤਬਲੇ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਸਾਜ਼ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ। ਅੱਬਾਜੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਚੇਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ) ਨੇ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਾਰਨਾਟਿਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਦਿੱਗਜਾਂ ਨਾਲ ਤਬਲਾ ਵਜਾ ਕੇ ਕਾਰਨਾਟਿਕ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦਰਮਿਆਨ ਇੱਕ ਪੁਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਰੌਕ ਐਨ' ਰੋਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਮਰੀਕੀ ਤਾਲ ਵਾਦਕ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰੇਟਫੁੱਲ ਡੈੱਡਜ਼ ਮਿਕੀ ਹਾਰਟ, ਨੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਇਕੱਲੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦਾ ਲਿਆ। ਹਾਰਟ, ਵਿਸ਼ਵ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਤਾਲਵਾਦਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਅਥਾਰਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਆਈਨਸਟਾਈਨ ਤੇ ਪਿਕਾਸੋ ਹੈ; ਉਹ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇ ਤਾਲਬੱਧ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਰੂਪ ਹੈ।" ਰੱਖਾ ਨੇ ਜੈਜ਼ ਮਾਸਟਰ ਬੱਡੀ ਰਿਚ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਨ 1968 ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਇੱਕ ਐਲਬਮ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਤਬਲੇ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਤਾਲ-ਸਾਜ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। 1985 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਲੀਮ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸਤਾਦ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਤਾਦ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ 3 ਫਰਵਰੀ 2000 ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਉੱਭਰਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। === ਮੀਆਂ ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ( &#x2013; ) === ਅਧਿਆਪਕ: ਪੰਡਿਤ ਹੀਰਾਲਾਲ ਅਤੇ ਮੀਆਂ ਕਾਦਿਰ ਬਖਸ਼ [[ਉਸਤਾਦ ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਖ਼ਾਨ|ਮੀਆਂ ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਨੂੰ]] [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਸੁਰ/ਟੋਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਲਈ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ "ਮੀਆਂ" (ਭਾਵ ਗਿਆਨ ਵਾਲਾ) ਦੇ ਖ਼ਿਤਾਬ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦ ਮੀਆਂ ਕਾਦਿਰ ਬਖ਼ਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਵੈ-ਰਚਿਤ ਕਾਇਦਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਏਕਲ ਪਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਉਸਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਣ ਨਾਲ ਪਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ "ਤੇਤੇ-ਧੇਤੇ" ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਮਾਹਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਇਦੇ ਤਬਲੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਉਂਗਲਾਂ ਤੇਰੇ-ਕੇਤੇ ਦੇ ਉਸਦੇ ਚਲਨ (ਸ਼ੈਲੀ) ਨੇ ਵੀ ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਏਕਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੁਨਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਤਾਦ ਦਾ ਹੁਨਰ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੀ। ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ, ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਸਲਾਮਤ ਅਲੀ ਨਜ਼ਾਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਰੋਸ਼ਨ ਆਰਾ ਬੇਗਮ ਵਰਗੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਹਾਨ ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਸਾਜ਼ਕਾਰਾਂ ਲਈ ਪਸੰਦ ਦਾ ਸਾਥੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਭ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੰਗਤ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ "ਬਰਜਾਸਤਾ (ਸਪੱਸ਼ਟ) ਅੰਗ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਲਾਮਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸੁਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਏਕਲ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰ੍ਸ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਰੋਤਾ ਦੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਲ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਇਸ ਮਿਸ਼੍ਰਣ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਾਕਾਂਸ਼ਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਅਤੇ [[ਤਾਲ (ਸੰਗੀਤ)|ਤਾਲ]] ਬਣਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬਾਯਨ (ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੇ ਬਾਸ ਡਰੱਮ) ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸੁਰੀਲੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਯਨ ਨੂੰ ਘੱਟ ਪਿੱਚ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੁੱਟ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ , ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਨੇ ਤਬਲੇ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਮੀਆਂ ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਉਸਤਾਦ ਰਜ਼ਾ ਸ਼ੌਕਤ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਖਲੀਫਾ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। === ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਜਾਂ ਉਸਤਾਦ ਤਫੂ (1945-2021) === ਅਧਿਆਪਕ: ਮੀਆਂ ਕਾਦਿਰ ਬੁਖ਼ਸ਼ ਅਤੇ ਹਾਜੀ ਫਿਦਾ ਹੁਸੈਨ ਮਸ਼ਹੂਰ ਉਸਤਾਦ ਤਫੂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ "ਤਿਆਰੀ" ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਉਸ ਦਾ ਏਕਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਔਖੇ "ਬੋਲ" ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਈ ਸਟੇਜ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਚਮਕਦਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਤਾਦ ਤਫੂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਫਿਲਮ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਲਈ 35 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ 700 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। === ਅਬਦੁਲ ਸੱਤਾਰ ਜਾਂ [[ਤਾਰੀ ਖਾਨ]] (ਜਨਮ 1953) === ਅਧਿਆਪਕ: ਮੀਆਂ ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਰਬਾਬੀ ਪਰਿਵਾਰ (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ) ਤੋਂ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, [[ਤਾਰੀ ਖਾਨ|ਤਾਰੀ ਖਾਨ ਨੇ]] [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ੌਕਤ ਹੁਸੈਨ ਖਾਨ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ [[ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ (ਗਾਇਕ)|ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ]] ਦੇ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ (ਉਸਦੀ "ਚੁਪਕੇ ਚੁਪਕੇ" [[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਹਿੱਟ ਸੀ। 1980 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ). ਤਾਰੀ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਇੱਕ ਨਿਹਾਲ ਸੰਗਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ: ਆਇਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ "ਲੱਗੀਆਂ" ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਫ਼,ਅਤੇ ਕੜਕ "ਠੇਕਾ" ਲਗਾਇਆ। ਉਸ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਖ਼ਬਰਾਂ ਬਚੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸ ਗੁਣ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਤਾਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਤਬਲਾ ਸ਼ੋਅਮੈਨ ਵਜੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਦੀ "ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਰਵਾ" ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਆਈਟਮ ਸੀ (ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਯਾਤਰਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਚਾਰ-ਬੀਟ ਪੈਟਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ)। === ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ (ਜਨਮ 1951) === ਅਧਿਆਪਕ/ਪਿਤਾ: [[ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ|ਉਸਤਾਦ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ]][[ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ (ਸੰਗੀਤਕਾਰ)|ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ]] ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਹੈ। ਉਸਤਾਦ ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ, ਉਹ ਇੱਕ ਉਹ ਸੰਗੀਤਕ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਤਬਲਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਔਖਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਜ਼ ਤਬਲੇ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪਿਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਵੇ... [[ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ]] ਖਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਜ਼ਿਮੇੰਦਾਰ ਸੰਗਤ ਕਰਣ ਵਾਲਾ, ਇੱਕ ਚਕਾਚੌੰਧ ਵਾਲਾ ਏਕਲ ਕਲਾਕਾਰ ,ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਹਸੀ ਫਿਊਜ਼ਨ ਪਲੇਅਰ (ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ)। ਹੁਸੈਨ ਇੱਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਬਾਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਯਾਤ੍ਰਾਂਵਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ 1970 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 160 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਐਲਬਮਾਂ ਅਤੇ ਸਾਉਂਡਟਰੈਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਆਪਕ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। === ਯੋਗੇਸ਼ ਸਮਸ਼ੀ (ਜਨਮ 1968) === ਪੰਡਿਤ ਯੋਗੇਸ਼ ਸਮਸੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਪੰਡਿਤ ਦਿਨਕਰ ਕੈਕਿਨੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਉੱਘੇ ਗਾਇਕ ਦਿਨਕਰ ਕੈਕਿਨੀ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੋਗੇਸ਼ ਦੀ ਤਬਲੇ ਦੀ ਤਾਲੀਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਪੰਡਿਤ ਐਚ. ਤਾਰੰਥ ਰਾਓ ਤੋਂ ਤਬਲਾ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਉਸਤਾਦ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਖਾਨ ਤੋਂ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਲਿਆ,ਜੋ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਤਾਲ ਵਾਦਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ 23 ਸਾਲ ਅੱਲਾ ਰੱਖਾ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਬਿਤਾਏ। ਯੋਗੇਸ਼ ਸਮਸ਼ੀ ਨੇ ਉਸਤਾਦ ਵਿਲਾਇਤ ਖਾਨ, ਪੀ.ਟੀ.ਆਈ. ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਖਰਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਵਾਦਕ ਅਤੇ ਗਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੋਏ ਚੱਕਰਵਰਤੀ, ਪੰਡਿਤ ਦਿਨਕਰ ਕੈਕਿਨੀ, ਪੰਡਿਤ ਭੀਮਸੇਨ ਜੋਸ਼ੀ, ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਪੰਡਿਤ ਹਰੀਪ੍ਰਸਾਦ ਚੌਰਸੀਆ, ਕੇਨ ਜ਼ੁਕਰਮੈਨ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਬਿਰਜੂ ਮਹਾਰਾਜ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਹ ਏਕਲ ਤਬਲੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਉਸਤਾਦਾਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਆਪਣੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਚਨ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਵਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਤਕਾਹਿਰੋ ਅਰਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਆਈਡੀਆ ਜਲਸਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਪੀਸੋਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਣ-ਸਮੀਖਿਆ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਾਲੇ ਸਫ਼ੇ]] 0i9erul8nqgdp1yrc69v05dhr6pjc6c 3 190836 773284 2024-11-13T19:41:47Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 773284 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=KingKRoule}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:41, 13 ਨਵੰਬਰ 2024 (UTC) i3wkpbvkz1cmolhiu8o4f4lnehubwqw 3 190837 773296 2024-11-14T04:57:04Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page 773296 wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Saravjeetwiki}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:57, 14 ਨਵੰਬਰ 2024 (UTC) 9u0l4yo4p7iccnhs1odlbpd18jmg7j4 0 190838 773307 2024-11-14T11:18:18Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ]] ਨੂੰ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 773307 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] hepqe6ymot0pwwwmx5y3s03rn9lwhzs 1 190839 773309 2024-11-14T11:18:18Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ]] ਨੂੰ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 773309 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ]] ikg4zi4c1m6xxxcvjotmk63t1yw69a5 0 190840 773313 2024-11-14T11:28:25Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਇਸਰਾਰ-ਏ-ਖੁਦੀ]] ਨੂੰ [[ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 773313 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ]] krxwbdo7kel2s4a1kh0floepyad345g 1 190841 773315 2024-11-14T11:28:25Z Dibyayoti176255 40281 Dibyayoti176255 ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਇਸਰਾਰ-ਏ-ਖੁਦੀ]] ਨੂੰ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Misspelled title: Corrected Gurumukhi Spelling... 773315 wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਅਸਰਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦੀ]] g3oufrs19zktn90rkxcd4l3cb783ogb