La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="pms">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikisource</sitename>
    <dbname>pmswikisource</dbname>
    <base>https://pms.wikisource.org/wiki/Intrada</base>
    <generator>MediaWiki 1.43.0-wmf.26</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Special</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Discussion</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Utent</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Ciaciarade</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikisource</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Discussion ant sla Wikisource</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Figura</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Discussion dla figura</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Discussion dla MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Stamp</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Discussion dlë stamp</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Agiut</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Discussion ant sl'agiut</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Categorìa</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Discussion ant sla categorìa</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Pàgina</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Discussion ëd la pàgina</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Tàula</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Discussion ëd la tàula</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Modulo</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Discussioni modulo</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1088</id>
    <revision>
      <id>34577</id>
      <parentid>34344</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T17:53:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34577</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1482" sha1="igaterxn13atl1p5ycknrf85demgfw3" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej|Testament Vej]]
 | previous = [[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Esdra|Esdra]]
 | next     = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Ester|Ester]]
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Introdussion|Introdussion]]
}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa (test complèt).pdf|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa (test complèt)]]

= Neemia =

# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 1|Capìtol 1]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 2|Capìtol 2]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 3|Capìtol 3]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 4|Capìtol 4]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 5|Capìtol 5]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 6|Capìtol 6]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 7|Capìtol 7]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 8|Capìtol 8]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 9|Capìtol 9]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 10|Capìtol 10]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 11|Capìtol 11]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 12|Capìtol 12]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 13|Capìtol 13]]

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>igaterxn13atl1p5ycknrf85demgfw3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34578</id>
      <parentid>34577</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T17:54:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34578</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1535" sha1="1wqlfty87avs4atjtjwvppcgsums7nq" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej|Testament Vej]]
 | previous = [[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Esdra|Esdra]]
 | next     = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Ester|Ester]]
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Introdussion|Introdussion]]
}}
La Bìbia piemontèisa - Neemìa (test complèt)]] https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/La_B%C3%ACbia_piemont%C3%A8isa_-_Neem%C3%ACa_%28test_compl%C3%A8t%29.pdf

= Neemia =

# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 1|Capìtol 1]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 2|Capìtol 2]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 3|Capìtol 3]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 4|Capìtol 4]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 5|Capìtol 5]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 6|Capìtol 6]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 7|Capìtol 7]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 8|Capìtol 8]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 9|Capìtol 9]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 10|Capìtol 10]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 11|Capìtol 11]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 12|Capìtol 12]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 13|Capìtol 13]]

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>1wqlfty87avs4atjtjwvppcgsums7nq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34579</id>
      <parentid>34578</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T17:55:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34579</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1536" sha1="awbkvgbunf6fx96z87q9f8036z9q8sc" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej|Testament Vej]]
 | previous = [[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Esdra|Esdra]]
 | next     = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Ester|Ester]]
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Introdussion|Introdussion]]
}}
[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/La_B%C3%ACbia_piemont%C3%A8isa_-_Neem%C3%ACa_%28test_compl%C3%A8t%29.pdf La Bìbia piemontèisa - Neemìa (test complèt)] 

= Neemia =

# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 1|Capìtol 1]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 2|Capìtol 2]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 3|Capìtol 3]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 4|Capìtol 4]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 5|Capìtol 5]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 6|Capìtol 6]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 7|Capìtol 7]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 8|Capìtol 8]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 9|Capìtol 9]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 10|Capìtol 10]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 11|Capìtol 11]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 12|Capìtol 12]]
# [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 13|Capìtol 13]]

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>awbkvgbunf6fx96z87q9f8036z9q8sc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikisource:Piòla</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1629</id>
    <revision>
      <id>34589</id>
      <parentid>34253</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T08:26:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>98</id>
      </contributor>
      <comment>/* Risultati preliminari delle elezioni 2024 del Board of Trustees di Wikimedia Foundation */ session neuva</comment>
      <origin>34589</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="127492" sha1="dwwchcb8mp3f0246kldjslit4ck2swq" xml:space="preserve">__NEWSECTIONLINK__
__FORCETOC__
= Piòla - Discussion an tra j'utent =
:* '''[[/Archivi|Archivi dle discussion veje]]'''
* '''pms:''' {{int:please-translate}}.
* '''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection.

== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear community members, 

Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. 

If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.

Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].

More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].

For more information, please contact spatnaik[at]wikimedia.org.
------
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|&lt;span style=&quot;color:#8B0000&quot;&gt;'''ZI Jony'''&lt;/span&gt;]] [[User talk:ZI Jony|&lt;sup&gt;&lt;span style=&quot;color:Green&quot;&gt;&lt;i&gt;(Talk)&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;&lt;/sup&gt;]], {{&lt;includeonly&gt;subst:&lt;/includeonly&gt;#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:ZI Jony@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&amp;oldid=21244129 --&gt;

== Proponi delle dichiarazioni per la bussola elettorale del 2022 ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Ciao a tutti,
 
I volontari sono [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|invitati a proporre delle dichiarazioni da utilizzare nella bussola elettorale]] per le [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|elezioni del Board of Trustees del 2022]].
 
Una bussola elettorale è uno strumento nato per aiutare gli elettori a selezionare quei candidati che meglio si conformano alle loro convinzioni e opinioni. I membri della comunità proporranno delle dichiarazioni a cui i candidati risponderanno utilizzando una scala Lickert (d'accordo/neutrale/in disaccordo). Le risposte dei candidati a queste dichiarazioni verranno caricate nella bussola elettorale. Gli elettori utilizzeranno lo strumento inserendo le proprie risposte alle dichiarazioni (d'accordo/neutrale/in disaccordo). I risultati mostreranno quei candidati che meglio si allineano alle convinzioni e ai punti di vista dell'elettore.
 
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
|-
! colspan=3 | Ecco il calendario della bussola elettorale
|-
|
'''8 - 20 luglio''': I volontari propongono le dichiarazioni per la bussola elettorale
 
'''21 - 22 luglio''': Il Comitato elettorale rivede le dichiarazioni, assicurandosi che siano chiare, e rimuovendo quelle fuori tema
 
'''23 luglio - 1º agosto''': I volontari votano le dichiarazioni
 
'''2 - 4 agosto''': Il Comitato elettorale sceglie le 15 dichiarazioni più votate
 
'''5 - 12 agosto''': I candidati danno il proprio parere sulle dichiarazioni
 
'''15 agosto''': La bussola elettorale viene aperta all'utilizzo degli elettori al fine di aiutarli nella scelta del voto
|}
 
Il Comitato elettorale sceglierà le 15 dichiarazioni più votate all'inizio di agosto. Il Comitato elettorale supervisionerà l'intero processo, supportato dal team Movement Strategy and Governance. MSG si assicurerà che le domande siano chiare, che non vi siano duplicati, refusi, o qualsiasi altro problema.
 
Cordiali saluti,
 
Movement Strategy and Governance
 
''Questo messaggio è stato inviato per conto della Task Force per la selezione del Board e del Comitato Elettorale''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; [[Utent:Superpes15|Superpes15]] ([[Ciaciarade:Superpes15|ciaciarade]]) 11:53, 13 luj 2022 (CEST)

== Bot policy ==

&lt;div style=&quot;background:#E3F9DF; padding:0 10px; border:1px solid #AAA;&quot;&gt;

Hello. To facilitate [[:m:Special:MyLanguage/Stewards|steward]] granting of bot access, I suggest implementing the [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|standard bot policy]] on this wiki. In particular, this policy allows stewards to automatically flag known interlanguage linking bots (if this page says that is acceptable) or bots that fix double redirects. The policy also enables [[m:Bot policy#Global_bots|global bots]] on this wiki (if this page says that is acceptable), which are trusted bots that will be given bot access on every wiki that allows global bots.

This policy makes bot access requesting much easier for local users, operators, and stewards. To implement it we only need to create a redirect to this page from [[Project:Bot policy]], and add a line at the top noting that it is used here. If you use or prefer to use a dedicated project page for handling bot flag requests, that is also acceptable. Please read [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|the text at Meta-Wiki]] before commenting. If you object, please say so; I hope to implement in two weeks if there is no objection, since it is particularly written to streamline bot requests on wikis with little or no community interested in bot access requests. Thank you for your consideration. --'''[[User:Rschen7754|Rs]][[User talk:Rschen7754|chen]][[Special:Contributions/Rschen7754|7754]]''' 20:01, 16 luj 2022 (CEST)

: '''Implemented.''' --[[Utent:MarcoAurelio|MarcoAurelio]] ([[Ciaciarade:MarcoAurelio|ciaciarade]]) 21:48, 30 luj 2022 (CEST)
&lt;/div&gt;

== Discutiamo dei miglioramenti all'interfaccia desktop ==

[[File:Vector 2022 showing language menu with a blue menu trigger and blue menu items 01.jpg|thumb]]
Partecipa a una riunione online col team che sta lavorando a [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/it|questi miglioramenti]]! La riunione si terrà il '''26 luglio 2022 at [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220726T1200 12:00 UTC] and [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20220726T1900 19:00 UTC]''' su Zoom. '''[https://wikimedia.zoom.us/j/5304280674 Clicca qui per partecipare]'''. ID dell'incontro: 5304280674. [https://wikimedia.zoom.us/u/kc2hamfYz9 Numero d'accesso a seconda del tuo Paese].

[[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/Talk to Web/it|Per saperne di più]]. Speriamo che parteciperai! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|msg]]) 18:32, 25 luj 2022 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/It_fallback&amp;oldid=23142194 --&gt;

== Invitation to join the fifth Wikisource Triage meeting (18th August 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the fifth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''18th August 2022 at 4 PM UTC / 9:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1660838411 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/wIztQjaxX1l5qy3A wudele poll] and also based on the previous feedback to have a Europe-Americas friendly meeting. 
 
As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 17:05, 15 ost 2022 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23314792 --&gt;

== Poll regarding sixth Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the sixth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] in the next week of October and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below: 
 
https://wudele.toolforge.org/aE86KsnqQsBDNdkj
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 16:33, 17 otó 2022 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23895308 --&gt;

== Invitation to join the sixth Wikisource Triage meeting (26th October 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the sixth [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''26th October 2022 at 2 PM UTC / 7:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1666792817 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/aE86KsnqQsBDNdkj wudele poll].
 
As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. We will be discussing the newly launched [[:m:Wiki Rescues Manuscripts|Wiki Rescues Manuscripts]] project and two Wikisource Fellows who will be supporting that project until June 2023 will be joining the conversation as well.
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]] and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 14:53, 21 otó 2022 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23895308 --&gt;

== Poll regarding 7th Wikisource Triage meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the seventh [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] in the last week of November and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below: 
 
https://wudele.toolforge.org/3rNRZDjKn1oaXM7h
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]] and [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 11:07, 14 nov 2022 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=23895308 --&gt;

== Invitation to participate in Wikisource Triage Meeting (26 November 2022) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We are the hosting the seventh [[:m:Wikisource Triage meetings|Wikisource Triage meeting]] on '''26th November 2022 at 10 AM UTC / 3:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1669456847 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/3rNRZDjKn1oaXM7h wudele poll]. 
 
There are going to be updates about a few technical projects related to Wikisource and we will be sharing more information during the meeting.

As always, you don't have to be a developer to participate in these meetings but the focus of these meetings is to improve the Wikisource infrastructure. 
 
If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Triage meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.
 
Regards
 
[[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]] and [[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]]
 
&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 13:09, 22 nov 2022 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24074843 --&gt;

== Community Wishlist Survey 2023 opens in January ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''{{int:Please-translate}}''

(There is [[m:Community Wishlist Survey 2023 opens in January|a translatable version of this message on MetaWiki]])

{{int:Hello}}

The [[m:Community Wishlist Survey 2023|'''Community Wishlist Survey (CWS) 2023''']], which lets contributors propose and vote for tools and improvements, starts next month on Monday, [https://zonestamp.toolforge.org/1674496831 23 January 2023, at 18:00 UTC] and will continue annually.

We are inviting you to share your ideas for technical improvements to our tools and platforms. Long experience in editing or technical skills is not required. If you have ever used our software and thought of an idea to improve it, this is the place to come share those ideas!

The dates for the phases of the Survey will be as follows:

* Phase 1: Submit, discuss, and revise proposals – Monday, Jan 23, 2023 to Sunday, Feb 6, 2023
* Phase 2: WMF/Community Tech reviews and organizes proposals – Monday, Jan 30, 2023 to Friday, Feb 10, 2023
* Phase 3: Vote on proposals – Friday, Feb 10, 2023 to Friday, Feb 24, 2023
* Phase 4: Results posted – Tuesday, Feb 28, 2023

If you want to start writing out your ideas ahead of the Survey, you can start thinking about your proposals and draft them in [[m:Community Wishlist Survey/Sandbox|the CWS sandbox]].

We are grateful to all who participated last year. See you in January 2023!
&lt;/div&gt;

{{int:Feedback-thanks-title}} &lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Community Tech, [[m:User:STei (WMF)|STei (WMF)]]&lt;/bdi&gt; 17:44, 15 dzè 2022 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Sannita (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Wishlist_list_for_non-Wikipedias&amp;oldid=24239678 --&gt;

== Interfaccia desktop: ultime novità ==
Ciao,
vi segnalo che [[:mw:Reading/Web/Desktop_Improvements/Updates/it|le ultime novità del progetto delle Migliorie all'interfaccia desktop sono on line]]. Buona lettura!--[[Utent:Patafisik (WMF)|Patafisik (WMF)]] ([[Ciaciarade:Patafisik (WMF)|ciaciarade]]) 15:26, 16 gen 2023 (CET)

== Poll regarding January 2023 Wikisource Community meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing the '''January 2023  [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]]''' in the last week of January and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly '''share your availabilities''' at the wudele link below: 
 
https://wudele.toolforge.org/5tauCFqk8NJQBcBv
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and '''suggest topics for the agenda'''.
 
Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]] and [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 04:49, 20 gen 2023 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== Invitation to join Wikisource Community meeting (28 January 2023) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting the first [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] of the year on '''28th January 2023 at 12 PM UTC / 5:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1674907242 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/5tauCFqk8NJQBcBv wudele poll].

The first half of the meeting will be focused on non-technical updates and conversations like events, conferences, proofread-a-thons and collaborations. The second half will be focused on technical updates and conversations, such as talking about major challenges faced by Wikisource communities, similar to the ones conducted in previous Triage meetings.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 14:03, 25 gen 2023 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== Global ban for PlanespotterA320/RespectCE ==

Per the [[m:Global bans|Global bans]] policy, I'm informing the project of this request for comment: [[m:Requests for comment/Global ban for PlanespotterA320 (2) ]] about banning a member from your community. Thank you.--[[User:Lemonaka|Lemonaka]] ([[User talk:Lemonaka|talk]]) 21:40, 6 February 2023 (UTC)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Zabe@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lemonaka/Massmessagelist&amp;oldid=24501599 --&gt;

== Poll regarding February 2023 Wikisource Community meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] in the last week of February and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the Wudele link below: 
 
https://wudele.toolforge.org/qDEHHRJRNJLmwsi4
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards
[[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]] and [[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]]

[[User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]] ([[User talk:PMenon-WMF|talk]]) 08:08, 14 fër 2023 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Community feedback-cycle about updating the Wikimedia Terms of Use starts&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours/Announcement|}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Legal_department|Wikimedia Foundation Legal Department]] is organizing a feedback-cycle with community members to discuss updating the Wikimedia Terms of Use.

[[:foundation:Special:MyLanguage/Terms of Use|The Terms of Use (ToU)]] are the legal terms that govern the use of websites hosted by the Wikimedia Foundation. We will be gathering your feedback on a draft proposal from February through April. The draft will be translated into several languages, with written feedback accepted in any language.

This update comes in response to several things:
* Implementing the Universal Code of Conduct
* Updating project text to the Creative Commons BY-SA 4.0 license
* Proposal for better addressing undisclosed paid editing
* Bringing our terms in line with current and recently passed laws affecting the Foundation, including the European Digital Services Act

As part of the feedback cycle two office hours will be held, the first on March 2, the second on April 4. 

For further information, please consult:
* The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Proposed update|proposed update of the ToU by comparison]]  
* The page for your [[m:Talk:Terms of use|feedback]]
* Information about [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/2023 ToU updates/Office hours|the office hours]]

On behalf of the Wikimedia Foundation Legal Team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:DBarthel (WMF)|DBarthel (WMF)]] 18:48, 21 fër 2023 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:DBarthel (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/NWE&amp;oldid=24603771 --&gt;

== Editing news 2023 #1 ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;&lt;i&gt;[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2023/February|Leggi in un'altra lingua]] • [[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter|Lista d'iscrizione per questa newsletter multilingue]]&lt;/i&gt;

Questa newsletter include due aggiornamenti chiave sul[[mw:Special:MyLanguage/Editing team|Editing]] lavoro di gruppo:

# Il gruppo di editing finirà di aggiungere nuove caratteristiche al [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project|Talk pages project]] e du applicarle.
# Stanno cominciando un nuovo progetto, [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|Edit check]].

&lt;strong&gt;Progetto pagine di discussione&lt;/strong&gt;
[[File:Page Frame Features on desktop.png|alt=&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Screenshot showing the talk page design changes that are currently available as beta features at all Wikimedia wikis. These features include information about the number of people and comments within each discussion.&lt;/span&gt;|thumb|300px|&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Some of the upcoming changes&lt;/span&gt;]]

&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;The Editing team is nearly finished with this first phase of the [[mw:Special:MyLanguage/Talk_pages_project|Talk pages project]].&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Nearly all [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Usability|new features]] are available now in the [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|Beta Feature for {{int:discussiontools-preference-label}}]].&lt;/span&gt;

&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;It will show information about how active a discussion is, such as the date of the most recent comment.&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;There will soon be a new &quot;{{int:skin-action-addsection}}&quot; button.&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;You will be able to turn them off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Please [[mw:Special:MyLanguage/Talk:Talk_pages_project/Usability#c-PPelberg_(WMF)-20230215001000-Feedback:_Proposed_Revisions_to_%22Add_topic%22_button|tell them what you think]].&lt;/span&gt;

[[File:Daily edit completion rates mobile talk pages.png|thumb|300px|&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Daily edit completion rate by test group: DiscussionTools (test group) and MobileFrontend overlay (control group)&lt;/span&gt;]]

&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;An A/B test for [[mw:Special:MyLanguage/Talk pages project/Mobile|{{int:discussiontools-preference-label}} on the mobile site]] has finished.&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Editors were [[mw:Special:MyLanguage/Talk_pages_project/Mobile#Status_Updates|more successful with {{int:discussiontools-preference-label}}]].&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;The Editing team is enabling these features for all editors on the mobile site.&lt;/span&gt;

&lt;strong&gt;&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;New Project: Edit Check&lt;/span&gt;&lt;/strong&gt;

&lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;The Editing team is beginning [[mw:Special:MyLanguage/Edit check|a project to help new editors of Wikipedia]]. It will help people identify some problems before they click &quot;{{int:publishchanges}}&quot;.&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;The first tool will encourage people to add references when they add new content.&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Please [[mw:Special:MyLanguage/Help:Watchlist|watch]] that page for more information.&lt;/span&gt; &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;You can [[mw:Special:MyLanguage/Editing_team/Community_Conversations#20230303|join a conference call on 3&amp;nbsp;March&amp;nbsp;2023]] to learn more.&lt;/span&gt;&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

–[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|{{int:Talkpagelinktext}}]]) 00:25, 23 fër 2023 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Quiddity (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&amp;oldid=24611966 --&gt;

== Invitation for February 2023 Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting this month's [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''26th February 2023 at 11 AM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1677409215 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/qDEHHRJRNJLmwsi4 wudele poll].

The first half of the meeting will be focused on non-technical updates and conversations like events, conferences, proofread-a-thons and collaborations. The second half will be focused on technical updates and conversations, such as talking about major challenges faced by Wikisource communities, similar to the ones conducted in previous Community meetings.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings#February_2023_meeting|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Your wiki will be in read only soon&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;server-switch&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;

[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Leggi questo messaggio in un'altra lingua]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Tech%2FServer+switch&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]

[[foundation:|Wikimedia Foundation]] sta effettuando test di passaggio tra il suo data center primario e quello secondario. Lo scopo è accertarsi che Wikipedia e le altre wiki Wikimedia riescano a rimanere online anche dopo un disastro. Al fine di garantire che tutto funzioni a dovere, il dipartimento tecnologico di Wikimedia ha bisogno di condurre un test programmato. Il test dimostrerà se è possibile passare da un data center all'altro in sicurezza. Diversi team si prepareranno per il test e saranno a disposizione per correggere qualsiasi problema imprevisto che si dovesse verificare. 

Tutto il traffico sarà commutato il giorno '''{{#time:j xg|2023-03-01|it}}'''. Il test avrà inizio alle '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-03-01T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-03-01T14:00}}]'''.

Sfortunatamente, a causa di alcune limitazioni di [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], tutte le attività di modifica dovranno essere interrotte mentre si effettua il cambio. Ci scusiamo per il disagio, stiamo lavorando per minimizzarlo in futuro. 

'''Sarai in grado di leggere, ma non di modificare, tutte le wiki per un breve periodo di tempo.'''

*Il giorno {{#time:l j xg Y|2023-03-01|it}} non sarà possibile effettuare modifiche per al massimo un'ora.
*Se proverai a modificare o a salvare durante il periodo di sospensione, vedrai apparire un messaggio d'errore. Speriamo che nessuna modifica venga persa durante questi pochi minuti, ma non possiamo garantirlo. Se vedi apparire il messaggio di errore, per cortesia attendi fino a che non sia tornato tutto alla normalità. Da quel momento potrai salvare le tue modifiche. È comunque consigliabile fare prima una copia delle modifiche, per essere pronti a ogni eventualità.

''Altre conseguenze'':

*I processi in background saranno più lenti e alcuni potrebbero interrompersi. I link rossi potrebbero non essere aggiornati velocemente come al solito. Se crei una voce per cui esiste già un link entrante a partire da un'altra voce, il collegamento rimarrà rosso più a lungo del solito. Alcuni script in esecuzione di lunga durata dovranno essere fermati.
* La distribuzione del codice dovrebbe avvenire normalmente come le altre settimane. Tuttavia, alcuni blocchi nell'aggiornamento del codice potrebbero avvenire puntualmente se l'operazione lo dovesse richiedere in seguito.
* [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] non sarà disponibile per circa 90 minuti.

Il progetto potrebbe essere posticipato se necessario.  Puoi [[wikitech:Switch_Datacenter|leggere la tabella di marcia su wikitech.wikimedia.org]]. Ogni cambiamento sarà annunciato nella tabella di marcia. Ci saranno ulteriori avvisi riguardo a questo test. Un banner apparirà su tutte le wiki 30 minuti prima dell'inizio dell'operazione. '''Per favore, condividi queste informazioni con la tua comunità.'''&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;server-switch&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;span dir=ltr&gt;[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|{{int:talk}}]])&lt;/span&gt; 22:21, 27 fër 2023 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Trizek (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=24390465 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Wikimania 2023 Welcoming Program Submissions&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;wikimania-program-submissions&quot;/&gt;[[File:Wikimania Singapore Logo.svg|right|frameless]]Do you want to host an in-person or virtual session at Wikimania 2023? Maybe a hands-on workshop, a lively discussion, a fun performance, a catchy poster, or a memorable lightning talk? [[wmania:Special:MyLanguage/2023:Program/Submissions|'''Submissions are open until March 28''']]. The event will have dedicated hybrid blocks, so virtual submissions and pre-recorded content are also welcome. If you have any questions, please join us at an upcoming conversation on March 12 or 19, or reach out by email at wikimania@wikimedia.org or on Telegram. More information on-wiki.&lt;section end=&quot;wikimania-program-submissions&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:CKoerner (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=24390465 --&gt;

== Poll regarding March 2023 Wikisource Community meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We will be organizing this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] in the last week of March and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below: 

https://wudele.toolforge.org/U2feqmZBy62FJjVd

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]] and [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 06:31, 19 mar 2023 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== March 2023 Wikisource Community meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''27th March 2023 at 10 AM UTC / 3:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1679911241 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/U2feqmZBy62FJjVd wudele poll].

The first half of the meeting will be focused on non-technical updates and conversations like events, conferences, proofread-a-thons and collaborations. The second half will be focused on technical updates and conversations, such as talking about major challenges faced by Wikisource communities, similar to the ones conducted in previous Community meetings.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 11:01, 25 mar 2023 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== Poll regarding April 2023 Wikisource Community meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] in the last week of April and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below: 
 
https://wudele.toolforge.org/kXlPUgNFBo8TdWE9
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]] and [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 17:47, 14 avr 2023 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== Invitation for April 2023 Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''25th April 2023 at 8 AM UTC / 1:30 PM IST''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1682409646 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/kXlPUgNFBo8TdWE9 wudele poll].

The first half of the meeting will be focused on non-technical updates and conversations like events, conferences, proofread-a-thons and collaborations. The second half will be focused on technical updates and conversations, such as talking about major challenges faced by Wikisource communities, similar to the ones conducted in previous Community meetings.

There are going to be updates about Transkribus and we will be sharing more information during the meeting.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on ''swilson@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Seeking volunteers for the next step in the Universal Code of Conduct process&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello,

As follow-up to [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/IOMVS7W75ZYMABQGOQ2QH2JAURC3CHGH/ the message about the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines] by Wikimedia Foundation Board of Trustees Vice Chair, Shani Evenstein Sigalov, I am reaching out about the next steps. I want to bring your attention to the next stage of the Universal Code of Conduct process, which is forming a building committee for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). I invite community members with experience and deep interest in community health and governance to nominate themselves to be part of the U4C building committee, which needs people who are:

* Community members in good standing
* Knowledgeable about movement community processes, such as, but not limited to, policy drafting, participatory decision making, and application of existing rules and policies on Wikimedia projects
* Aware and appreciative of the diversity of the movement, such as, but not limited to, languages spoken, identity, geography, and project type
* Committed to participate for the entire U4C Building Committee period from mid-May - December 2023
* Comfortable with engaging in difficult, but productive conversations
* Confidently able to communicate in English

The Building Committee shall consist of volunteer community members, affiliate board or staff, and Wikimedia Foundation staff.

The Universal Code of Conduct has been a process strengthened by the skills and knowledge of the community and I look forward to what the U4C Building Committee creates. If you are interested in joining the Building Committee, please either [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee/Nominations|sign up on the Meta-Wiki page]], or contact ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org by May 12, 2023. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read more on Meta-Wiki]]'''.

Best regards,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 21:01, 26 avr 2023 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Xeno (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=24941045 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Selection of the U4C Building Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
The next stage in the Universal Code of Conduct process is establishing a Building Committee to create the charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). The Building Committee has been selected. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read about the members and the work ahead on Meta-wiki]].&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Project|UCoC Project Team]], 06:21, 27 maj 2023 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25018085 --&gt;

== Poll for June Wikisource Community meeting (Europe and Americas-friendly) ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing this month's [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] in the last week of June and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availabilities at the wudele link below by 22nd June 2023: 

https://wudele.toolforge.org/BsgqYumphlryxu37
 
Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]] and [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 17:08, 16 giu 2023 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGill (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== Invitation for June 2023 Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''26 June 2023, 5 PM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1687798850 check your local time]) according to the [https://wudele.toolforge.org/BsgqYumphlryxu37 wudele poll].

The first half of the meeting will be focused on non-technical updates and conversations like events, conferences, proofread-a-thons and collaborations. The second half will be focused on technical updates and conversations, such as talking about major challenges faced by Wikisource communities, similar to the ones conducted in previous Community meetings.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 12:17, 21 giu 2023 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Announcing the new Elections Committee members&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello there, 

We are glad to announce [[listarchive:list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/4TALOUFPAP2VDBR27GKRVOP7IGQYU3DB/|the new members and advisors of the Elections Committee]]. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections_committee|Elections Committee]] assists with the design and implementation of the process to select Community- and Affiliate-Selected trustees for the Wikimedia Foundation Board of Trustees. After an open nomination process, the strongest candidates spoke with the Board and four candidates were asked to join the Elections Committee. Four other candidates were asked to participate as advisors. 

Thank you to all the community members who submitted their names for consideration. We look forward to working with the Elections Committee in the near future.

On behalf of the Wikimedia Foundation Board of Trustees,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 20:00, 28 giu 2023 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25018085 --&gt;

== Poll regarding August 2023 Wikisource Community meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!
 
We will be organizing this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] in the last week of August and we need your help to decide on a time and date that works best for the most number of people. Kindly share your availability at the wudele link below: 

https://wudele.toolforge.org/U9b5TC4QJMPuu1tY

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest topics for the agenda.
 
Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]] and [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]]
 
&lt;small&gt;Sent via [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 12:53, 12 ost 2023 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Review the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

I am pleased to share the next step in the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] work. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) draft charter]] is now ready for your review. 

The [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Enforcement Guidelines]] require a [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4.5_U4C_Building_Committee|Building Committee]] form to draft a charter that outlines procedures and details for a global committee to be called the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4._UCoC_Coordinating_Committee_(U4C)|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]]. Over the past few months, the U4C Building Committee worked together as a group to discuss and draft the U4C charter. The U4C Building Committee welcomes feedback about the draft charter now through 22 September 2023. After that date, the U4C Building Committee will revise the charter as needed and a community vote will open shortly afterward.

Join the conversation during the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee#Conversation hours|conversation hours]] or on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Meta-wiki]].

Best,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]], on behalf of the U4C Building Committee, 17:35, 28 ost 2023 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25392152 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;== Opportunità aperte al Comitato di Affiliazione, alla commissione ombudsman e al Comitato di esame dei casi ==&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;div style=&quot;margin:.2em 0 .5em;margin-{{#switch:{{PAGELANGUAGE}}|ar|arc|ary|arz|azb|bcc|bgn|ckb|bqi|dv|fa|fa-af|glk|ha-arab|he|kk-arab|kk-cn|ks|ku-arab|ms-arab|mzn|pnb|prd|ps|sd|ug|ur|ydd|yi=right|left}}:3ex;&quot;&gt;
[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|''Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki''.]]

''&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/span&gt;''&lt;/div&gt;

Ciao a tutti! Il [[m:Special:MyLanguage/Affiliations Committee|Comitato di Affiliati]] (AffCom), la [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|commissione di Ombuds]] (OC) e il [[m:Special:MyLanguage/Trust_and_Safety/Case_Review_Committee|Comitato di Revisione di Caso]] (CRC) cercano nuovi membri. Questi gruppi di volontari forniscono un importante appoggio strutturale e di supervisione alla comunità e al movimento. Le persone sono incoraggiate a presentarsi, o a incoraggiare altri che a loro parere potrebbero dare un contributo. Altre informazioni sui ruoli dei gruppi, le abilità necessarie e l'opportunità di presentare domanda si trovano nella  [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments|'''Pagina di Meta-wiki''']]. 

A nome del gruppo di sostegno del comitato,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
~ [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 18:41, 9 otó 2023 (CEST) &lt;/div&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Keegan (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25570445 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Revisione e commento sul pacchetto di regole di selezione del Board of Trustees di Wikimedia Foundation del 2024&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short| Puoi leggere questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Carissimi, 

È ora possibile rivedere e commentare il complesso di regole per la selezione del Board of Trustees di WMF. Tale possibilità rimarrà aperta fino al 29 ottobre 2023. Il pacchetto di regole per la selezione è stato basato su versioni precedenti stilate del comitato elettorale e sarà utilizzato nella selezione del Board of Trustees nel 2024. Inviare i tuoi commenti aiuterà a migliorare il processo di selezione del Board e a renderlo più uniforme. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|Puoi trovare maggiori informazioni sulla relativa pagina di Meta-wiki]].

Cordiali saluti,

Katie Chan &lt;br &gt;
Presidente del comitato elettorale&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

03:13, 17 otó 2023 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25570445 --&gt;

== Invitation for Wikisource Community Meeting October 2023 ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''28 October 2023, 7 AM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1698483600 check your local time]). This meeting time is Eastern Hemisphere-focused and we will alternate the meeting times every month.

The first half of the meeting will be focused on non-technical updates and conversations like events, conferences, proofread-a-thons and collaborations. The second half will be focused on technical updates and conversations, such as talking about major challenges faced by Wikisource communities, similar to the ones conducted in previous Community meetings.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''sgill@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards
[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:PMenon-WMF|PMenon-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 16:11, 18 otó 2023 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:PMenon-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=24128105 --&gt;

== The Vector 2022 skin as the default in three weeks? ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''[[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2023-10 for sister projects|Read this in your language]] • &lt;span class=plainlinks&gt;[https://mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Reading%2FWeb%2FDesktop+Improvements%2FUpdates%2F2023-10+for+sister+projects&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{Int:please-translate}}]&lt;/span&gt; • Please tell other users about these changes''

Hello. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Wikimedia Foundation Web team]]. '''In three weeks, we would like to make the Vector 2022 skin the default on this wiki.'''
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences|{{int:globalpreferences}}]]]]
'''If you prefer keeping the current skin''' select &quot;Vector legacy (2010)&quot; on [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|the appearance tab of the global preferences]] and save the change. We encourage you to give the new skin a try, though.

It would become the default for all logged-out users, and also all logged-in users who currently use Vector legacy as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|local]] (but not global) preference. Logged-in users can at any time switch to any other skin. No changes are expected for these skins.
&lt;div style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;&gt;&lt;gallery widths=&quot;250&quot; heights=&quot;180&quot; mode=&quot;packed&quot; caption=&quot;Top of an article&quot;&gt;
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 top.png|Vector legacy (current default)
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 top.png|Vector 2022
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=&quot;250&quot; heights=&quot;180&quot; mode=&quot;packed&quot; caption=&quot;A section of an article&quot;&gt;
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 scrolled.png|Vector legacy (current default)
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|Vector 2022
&lt;/gallery&gt;&lt;/div&gt;
=== About the skin ===
[[File:Wikimania 2022 Vector (2022) Presentation.pdf|thumb|Slides to our Wikimania 2022 presentation. [https://www.youtube.com/watch?v=yC-ItaXDe2A You may also listen to the recording on YouTube (in English)].]]
'''[Why is a change necessary]''' When the current default skin was created, it reflected the needs of the readers and editors as these were 14 years ago. Since then, new users have begun using the Internet and Wikimedia projects in different ways. [[wmfblog:2022/08/18/prioritizing-equity-within-wikipedias-new-desktop/|The old Vector does not meet their needs]].

'''[Objective]''' The objective for the Vector 2022 skin is to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. It introduces a series of changes that aim to improve problems new and existing readers and editors were having with the old skin. It draws inspiration from previous user requests, the [[metawiki:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey|Community Wishlist Surveys]], and gadgets and scripts. The work helped our code follow the standards and improve all other skins. [[phab:phame/post/view/290/how_and_why_we_moved_our_skins_to_mustache/|The PHP code in the other available skins has been reduced by 75%]]. The project has also focused on making it easier to support gadgets and use APIs.
[[File:Screenshot of the Vector-2022 skin's fullscreen toggle.png|thumb]]
'''[Changes in a nutshell]''' The skin introduces changes that improve readability and usability. The new skin does not remove any functionality currently available on the Vector skin.
* The limited width and pin-able menus allow to adjust the interface to the screen size, and focus on editing or reading. Logged-in and logged-out users may use a toggle button to keep the full width, though.
* The sticky header makes it easier to find tools that editors use often. It decreases scrolling to the top of the page by 16%.
* The new table of contents makes it easier to navigate to different sections. Readers and editors jump to different sections of the page 50% more than with the old table of contents. It also looks a bit different on talk pages.
* The new search bar is easier to find and makes it easier to find the correct search result from the list. This increased the amount of searches started by 30% on the tested wikis.
* The skin does not negatively affect pageviews, edit rates, or account creation. There is evidence of increases in pageviews and account creation across partner communities.
'''[Customize this skin]''' It's possible to configure and personalize our changes. We support volunteers who create new gadgets and user scripts. Check out [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Repository|the repository]] for a list of currently available customizations and changes, or add your own.

=== Our plan ===

'''If no large concerns are raised, we plan on deploying on 14 November'''. If you'd like to ask our team anything, if you have questions, concerns, or additional thoughts, please comment in any language. If this is the first comment to my message, make sure to ping me. We will gladly answer! Also, check out [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions|our FAQ]]. Thank you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;discussion&lt;/span&gt;]]) 03:17, 26 otó 2023 (CEST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&amp;oldid=25791827 --&gt;

== El vost Twitter ==

Ciao amis, ve scrivi in lombard che tant se capissom per parlà &quot;de amis&quot; de una roba, o ben el vost [https://x.com/WikisourceP profil in su X]. Hoo vist che gh'è roba compagna de contegnud politegh e promozzion de podcast de foeura: per quant che se po vesser d'acordi, a gh'è el ris'c che la Wikimedia Foundation la intervegn perchè se dopera el marchi de Wikisource per quella reson chi. Ve inviti, donca, a dà una netada prima che vegnen foeura di problema. [[Utent:Sciking|Sciking]] ([[Ciaciarade:Sciking|ciaciarade]]) 19:50, 14 dzè 2023 (CET)

== Invitation to join January Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We are the hosting this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''27 January 2024, 3 PM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1706367600 check your local time]).

As we gear up for our upcoming Wikisource Community meeting, we are excited to share some additional information with you.

The meetings will now be held on the last Saturday of each month. We understand the importance of accommodating different time zones, so to better cater to our global community, we've decided to alternate meeting times. The meeting will take place at 3 pm UTC this month, and next month it will be scheduled for 7 am UTC on the last Saturday. This rotation will continue, allowing for a balanced representation of different time zones.

As always, the meeting agenda will be divided into two halves. The first half of the meeting will focus on non-technical updates, including discussions about events, conferences, proofread-a-thons, and collaborations. The second half will delve into technical updates and conversations, addressing major challenges faced by Wikisource communities, similar to our previous Community meetings.

If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''klawal-ctr@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.

Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.

Regards

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 11:54, 18 gen 2024 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:KLawal-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=25768507 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Voto del regolamento del comitato di coordinamento del codice universale di condotta.&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens|Su Meta-wiki trovi questo messaggio tradotto in altre lingue.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Ciao a tutti,

Vi contatto per annunciare che è aperto il voto per il  regolamento del [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Comitato di coordinamento del codice universale di condotta]] (U4C). I volontari delle comunità possono [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|votare e commentare il regolamento tramite SecurePoll]] da ora fino al '''2 febbraio 2024'''. Coloro che hanno espresso commenti durante l'elaborazione delle [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|linee guida di applicazione del codice universale di condotta]] noteranno le similitudini nel processo.

La [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|versione attuale del regolamento del comitato di coordinamento del codice universale di condotta]] è su Meta-wiki, sono disponibili le traduzioni. 

Leggi il regolamento, vota e condividi questo annuncio con gli altri volontari. Il comitato di creazione dello U4C conta sulla tua partecipazione.

A nome del team del progetto UCoC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 19:09, 19 gen 2024 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25853527 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Ultimi giorni per votare per il regolamento del comitato di coordinamento del codice universale di condotta&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder|Su Meta-wiki trovi questo messaggio tradotto in altre lingue.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Ciao a tutti,

Vi contatto per ricordare a tutti che periodo utile per votare per il regolamento del [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Comitato di coordinamento del codice universale di condotta]] (U4C) si concluderà il '''2 febbraio'''. I volontari delle comunità possono [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|votare e commentare il regolamento tramite SecurePoll]] fino al 2 febbraio. Coloro che hanno espresso commenti durante l'elaborazione delle [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|linee guida di applicazione del codice universale di condotta]] noteranno le similitudini nel processo.

La [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|versione attuale del regolamento del comitato di coordinamento del codice universale di condotta]] è su Meta-wiki, sono disponibili le traduzioni. 

Leggi il regolamento, vota e condividi questo annuncio con gli altri volontari. Il comitato di creazione dello U4C conta sulla tua partecipazione.

Cordiali saluti,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:01, 31 gen 2024 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25853527 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Announcing the results of the UCoC Coordinating Committee Charter ratification vote&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

Thank you everyone for following the progress of the Universal Code of Conduct. I am writing to you today to announce the outcome of the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|ratification vote]] on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee Charter]]. 1746 contributors voted in this ratification vote with 1249 voters supporting the Charter and 420 voters not. The ratification vote process allowed for voters to provide comments about the Charter. 

A report of voting statistics and a summary of voter comments will be published on Meta-wiki in the coming weeks.

Please look forward to hearing about the next steps soon.

On behalf of the UCoC Project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 19:24, 12 fër 2024 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26160150 --&gt;

== Invitation to join February Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!


We are the hosting this month’s [[:m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meeting]] on '''24 February 2024, 7 AM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1708758000 check your local time]).


The meeting agenda will be divided into two halves. The first half of the meeting will focus on non-technical updates, including discussions about events, conferences, proofread-a-thons, and collaborations. The second half will delve into technical updates and conversations, addressing major challenges faced by Wikisource communities, similar to our previous Community meetings.


If you are interested in joining the meeting, kindly leave a message on '''klawal-ctr@wikimedia.org''' and we will add you to the calendar invite.


Meanwhile, feel free to check out [[:m:Wikisource Community meetings|the page on Meta-wiki]] and suggest any other topics for the agenda.


Regards
[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]


&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 12:11, 20 fër 2024 (CET)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:KLawal-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=25768507 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Sono disponibili la relazione sulla ratifica del regolamento del comitato U4C e l'invito a candidati per il comitato&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates| Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Buongiorno,

vi scrivo per fornirvi due informazioni importanti. In primo luogo è ora disponibile la [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Vote results|relazione sui commenti sulla la ratifica del regolamento del Comitato di coordinamento del codice universale di condotta (U4C)]]. In secondo luogo, fino al 1° aprile 2024 è aperto l'invito a presentare candidature per lo U4C.

Il [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Comitato di coordinamento del codice universale di condotta]] (U4C) è un comitato globale il cui scopo è quello di provvedere all'attuazione coerente ed equa del codice universale di condotta. I volontari delle comunità dei progetti sono invitati a presentare le loro candidature per il comitato U4C. Per maggiori informazioni sulle responsabilità dello U4C, vi invito a fare riferimento al [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|regolamento del comitato U4C]].

Da regolamento di sono 16 posti: otto sono a disposizione per le comunità in senso ampio e 8 sono a carattere regionale in modo da assicurare che il comitato rappresenti la diversità del movimento.

Maggiori informazioni e come presentare la candidatura si trovano su [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Meta-wiki]].

A nome del Team del progetto UCoC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:25, 5 mar 2024 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26276337 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Selezione del 2024 dei membri del Board di Wikimedia Foundation&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
: ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| Potete trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]]''
: ''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Buongiorno,

Quest'anno termina il mandato di 4 (quattro) dei membri del Board di Wikimedia Foundation scelti dalla comunità e dagli affiliati [1]. Il Board invita tutto il movimento a partecipare al processo di selezione di quest'anno e a votare per trovare dei membri per questi seggi.

Il [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|comitato elettorale]] supervisionerà questo processo con il supporto del personale di Wikimedia Foundation [2]. Il Comitato per la governance del Board ha creato un gruppo di lavoro per la selezione del Board, il gruppo è composto da Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins e Shani Evenstein Sigalov, che non possono essere candidati al processo di selezione degli amministratori della comunità e degli affiliati per il 2024 [3]. Il gruppo ha il compito di supervisionare il processo di selezione dei membri del Board per il 2024 e di tenere informato il Board. Maggiori dettagli sui ruoli del Comitato elettorale, del Board e dello staff sono disponibili qui [4]. 

Di seguito il calendario pianificato:

*  Maggio 2024: Invito a presentare candidature e domande
*  Giugno 2024: Gli affiliati votano per la pre-selezione di 12 candidati (non vi sarà pre-selezione se si presentano 15 o meno candidati) [5].
*  Giugno-agosto 2024: campagna elettorale
*  Fine agosto/inizio settembre 2024: due settimane di votazione comunitaria
*  Ottobre-novembre 2024: Controllo del background dei candidati selezionati
*  Riunione del Board nel dicembre 2024: entrata in carica dei nuovi amministratori

Per saperne di più sul processo di selezione per il 2024 - compresa la tempistica dettagliata, il processo di candidatura, le regole della campagna e i criteri di eleggibilità degli elettori - si può consultare la [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|questa pagina Meta-wiki]].

'''Volontari delle elezioni'''

Un altro modo per partecipare al processo di selezione del 2024 è quello di essere un volontario elettorale. I volontari elettorali sono un ponte tra il comitato elettorale e la rispettiva comunità. Aiutano a garantire che la loro comunità sia rappresentata e la mobilitano a votare. Per saperne di più sul programma e sulle modalità di adesione, consultare questa [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|pagina su meta-wiki]].

Cordiali saluti,

[[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group)

[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected

[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter

[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee

[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles

[5] Anche se il numero ideale è di 12 candidati per 4 seggi aperti, il processo di pre-selezione verrà attivato se ci sono più di 15 candidati, perché gli 1-3 candidati che vengono eliminati potrebbero sentirsi esclusi e sarebbe molto faticoso per gli affiliati portare avanti il processo di pre-selezione per eliminare solo 1-3 candidati dalla lista dei candidati.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]20:57, 12 mar 2024 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:MPossoupe (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26349432 --&gt;

== Switching to the Vector 2022 skin ==

[[File:Vector 2022 video-en.webm|thumb]]
''[[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2024-03 for Wikisource|Read this in your language]] • &lt;span class=plainlinks&gt;[https://mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Reading%2FWeb%2FDesktop+Improvements%2FUpdates%2F2024-03+for+Wikisource&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{Int:please-translate}}]&lt;/span&gt; • Please tell other users about these changes''

Hi everyone. We are the [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web|Wikimedia Foundation Web team]]. As you may have read in our previous message, over the past year, we have been getting closer to switching every wiki to the Vector 2022 skin as the new default. In our previous conversations with Wikisource communities, we had identified an issue with the Index namespace that prevented switching the skin on. [[phab:T352162|This issue is now resolved]].

We are now ready to continue and will be deploying on Wikisource wikis on '''March 25th'''. 

To learn more about the new skin and what improvements it introduces, please [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements|see our documentation]]. If you have any issues with the skin after the change, if you spot any gadgets not working, or notice any bugs – please comment below! We are also open to joining events like the [[m:Wikisource Community meetings|Wikisource Community meetings]] to talk to you directly. Thank you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;discussion&lt;/span&gt;]]) 21:50, 18 mar 2024 (CET)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&amp;oldid=26416927 --&gt;

== Invitation to join March Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We're excited to announce our upcoming Wikisource Community meeting, scheduled for '''30 March 2024, 3 PM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1711810800 check your local time]). As always, your participation is crucial to the success of our community discussions.

Similar to previous meetings, the agenda will be split into two segments. The first half will cover non-technical updates, such as events, conferences, proofread-a-thons, and collaborations. In the second half, we'll dive into technical updates and discussions, addressing key challenges faced by Wikisource communities.

'''New Feature: Event Registration!'''  &lt;br /&gt;
Exciting news! We're switching to a new event registration feature for our meetings. You can now register for the event through our dedicated page on Meta-wiki. Simply follow the link below to secure your spot and engage with fellow Wikisource enthusiasts:

[[:m:Event:Wikisource Community Meeting March 2024|Event Registration Page]]

'''Agenda Suggestions:'''  &lt;br /&gt;
Your input matters! Feel free to suggest any additional topics you'd like to see included in the agenda.

If you have any suggestions or would just prefer being added to the meeting the old way,
simply drop a message on '''klawal-ctr@wikimedia.org'''.

Thank you for your continued dedication to Wikisource. We look forward to your active participation in our upcoming meeting.

Best regards,  &lt;br /&gt;
[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]
&lt;!-- Messaggio inviato da User:KLawal-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=25768507 --&gt;

== Invitation to join April Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!


We are the hosting this month’s Wikisource Community meeting on '''27 April 2024, 7 AM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1714201200 check your local time]).


Similar to previous meetings, the agenda will be split into two segments. The first half will cover non-technical updates, such as events, conferences, proofread-a-thons, and collaborations. In the second half, we'll dive into technical updates and discussions, addressing key challenges faced by Wikisource communities.

Simply follow the link below to secure your spot and engage with fellow Wikisource enthusiasts:

[[:m:Event:Wikisource Community Meeting April 2024|Event Registration Page]]

If you have any suggestions or would just prefer being added to the meeting the old way,
simply drop a message on '''klawal-ctr@wikimedia.org'''. 

Thank you for your continued dedication to Wikisource. We look forward to your active participation in our upcoming meeting.

Regards
[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]


&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 14:21, 22 avr 2024 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:KLawal-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=25768507 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Vota ora per selezionare i membri del primo U4C&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Buongiorno,

vi scrivo per informarvi che il periodo di votazione per il Comitato di coordinamento per il Codice universale di condotta (U4C) è aperto fino al 9 maggio 2024. Leggete le informazioni sulla [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|pagina di votazione su Meta-wiki]] per saperne di più sul voto e sull'idoneità al voto.

Il Comitato di coordinamento del Codice universale di condotta (U4C) è un gruppo globale dedicato all'attuazione equa e coerente dello UCoC. I membri della comunità sono stati invitati a presentare le loro candidature per l'U4C. Per maggiori informazioni e per le responsabilità dell'U4C, si prega di [[m:Special:MyLanguage/Codice universale di condotta/Comitato di coordinamento/Carta|rivedere la carta dell'U4C]].

Vi preghiamo di condividere questo messaggio con i membri della vostra comunità affinché anche loro possano partecipare.

A nome del Team del progetto UCoC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 22:20, 25 avr 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Sign up for the language community meeting on May 31st, 16:00 UTC&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;Hello all,

The next language community meeting is scheduled in a few weeks - May 31st at 16:00 UTC. If you're interested, you can [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Wikimedia_Language_engineering/Community_meetings#31_May_2024 sign up on this wiki page].

This is a participant-driven meeting, where we share language-specific updates related to various projects, collectively discuss technical issues related to language wikis, and work together to find possible solutions. For example, in the last meeting, the topics included the machine translation service (MinT) and the languages and models it currently supports, localization efforts from the Kiwix team, and technical challenges with numerical sorting in files used on Bengali Wikisource.

Do you have any ideas for topics to share technical updates related to your project? Any problems that you would like to bring for discussion during the meeting? Do you need interpretation support from English to another language? Please reach out to me at ssethi(__AT__)wikimedia.org and [[etherpad:p/language-community-meeting-may-2024|add agenda items to the document here]].

We look forward to your participation!
&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]&lt;/bdi&gt; 23:23, 14 maj 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SSethi (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== Invitation to join May Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We're excited to announce our upcoming Wikisource Community meeting, scheduled for '''25 May 2024, 3 PM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1716649200 check your local time]).
As always, your participation is crucial to the success of our community discussions.

Similar to previous meetings, the agenda will be split into two segments. The first half will cover non-technical updates, such as events, conferences, proofread-a-thons, and collaborations. In the second half, we'll dive into technical updates and discussions, addressing key challenges faced by Wikisource communities.

Simply follow the link below to secure your spot and engage with fellow Wikisource enthusiasts:

[[:m:Event:Wikisource Community Meeting May 2024|Event Registration Page]]

Agenda Suggestions:
Your input matters! Feel free to suggest any additional topics you'd like to see included in the agenda.

If you have any suggestions or would just prefer being added to the meeting the old way,
simply drop a message on '''klawal-ctr@wikimedia.org'''.

Thank you for your continued dedication to Wikisource. We look forward to your active participation in our upcoming meeting.

Regards,
[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 13:34, 20 maj 2024 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:KLawal-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=25768507 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Feedback invited on Procedure for Sibling Project Lifecycle&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)|Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

[[File:Sibling Project Lifecycle Conversation 3.png|150px|right|link=:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle]]

Cari membri della comunità,

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee]] (CAC) of the [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]] invites you to give feedback on a '''[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle|draft Procedure for Sibling Project Lifecycle]]'''. This draft Procedure outlines proposed steps and requirements for opening and closing Wikimedia Sibling Projects, and aims to ensure any newly approved projects are set up for success. This is separate from the procedures for opening or closing language versions of projects, which is handled by the [[:m:Special:MyLanguage/Language committee|Language Committee]] or [[m:Special:MyLanguage/Closing_projects_policy|closing projects policy]].
&lt;/div&gt; 

Puoi trovare i dettagli su [[:m:Special:MyLanguage/Talk:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle#Review|questa pagina]], nonché le modalità per fornire il tuo feedback da oggi fino alla fine della giornata del '''23 Giugno 2024''', ovunque sulla Terra. 

Puoi anche condividere informazioni a riguardo con le comunità di progetto interessate con cui lavori o che supporti, e puoi anche aiutarci a tradurre la procedura in più lingue, in modo che le persone possano partecipare alle discussioni nella propria lingua.

A nome del CAC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 04:25, 22 maj 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Si annuncia il primo Comitato di coordinamento del Codice universale di condotta&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results|:''Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki''.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Ciao,

Gli scrutatori hanno finito di verificare i risultati del voto. Stiamo seguendo i risultati della prima elezione del comitato di coordinamento del Codice di condotta universale (UAC) 

Siamo lieti di annunciare che i seguenti membri regionali dell'U4C, il cui mandato durerà per due anni, saranno:

* Nord America (Stati Uniti e Canada)
** –
* Europa settentrionale e occidentale
** [[m:Special:MyLanguage/User:Ghilt|Ghilt]]
* America Latina e Caraibi
** –
* Europa centrale e orientale (CEE)
** —
* Africa Sub-Sahariana;
** –
* Medio Oriente e Nord Africa
** [[m:Special:MyLanguage/User:Ibrahim.ID|Ibrahim.ID]]
* Estremo Oriente, Sudest asiatico e Pacifico
** [[m:Special:MyLanguage/User:0xDeadbeef|0xDeadbeef]]
* Asia meridionale;
** –

Le seguenti persone sono state elette per essere membri della U4C a livello comunitario, per un mandato di un anno:

* [[m:Special:MyLanguage/User:Barkeep49|Barkeep49]]
* [[m:Special:MyLanguage/User:Superpes15|Superpes15]]
* [[m:Special:MyLanguage/User:Civvì|Civvì]]
* [[m:Special:MyLanguage/User:Luke081515|Luke081515]]
* –
* –
* –
* –

Grazie ancora a tutti coloro che hanno partecipato a questo processo e grande apprezzamento ai candidati per la loro leadership e dedizione al movimento e alla comunità Wikimedia.

Nelle prossime settimane la U4C inizierà a riunisi per pianificare le attività 2024-2025  di sostegno all'implementazione e revisione delle UCoC e delle Linee guida sula sua applicazione. Segui il loro lavoro su [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-wiki]].

A nome del team del progetto UCoC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 10:15, 3 giu 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Il testo finale della carta fondamentale del movimento Wikimedia è ora disponibile su Meta&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available|Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Ciao,

Il testo finale della [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|carta del movimento Wikimedia]] è ora disponibile per la lettura su Meta in più di 20 lingue.

'''Cos'è la carta fondamentale del movimento Wikimedia?'''

La carta fondamentale del movimento Wikimedia è un documento proposto per definire i ruoli e le responsabilità di tutti i membri e le entità del movimento Wikimedia, compresa la creazione di un nuovo organismo - il consiglio globale - per la governance del movimento.

'''Unisciti al &quot;Launch Party&quot; della carta fondamentale del movimento'''

Unisciti al [[m:Special:MyLanguage/Event:Movement Charter Launch Party|&quot;Launch Party&quot;]] il '''20 giugno 2024''' alle ore '''14:00-15:00 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1718892000|ora locale]). Nel corso di questa chiamata, celebreremo la pubblicazione della versione definitiva della carta e ne presenteremo il contenuto. Partecipate e imparate a conoscere la carta prima di esprimere il vostro voto.

'''Voto di ratifica della carta fondamentale del Movimento'''

Le votazioni inizieranno su SecurePoll il '''25 giugno 2024''' alle '''00:01 UTC''' e si concluderanno il '''9 luglio 2024''' alle '''23:59 UTC'''. Per ulteriori informazioni sul [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|processo di votazione, criteri di eleggibilità e altri dettagli]] consultare Meta.

Se avete domande, lasciate un commento sulla [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter|pagina di discussione su Meta]] o inviate un'e-mail al MCDC all'indirizzo [mailto:mcdc@wikimedia.org mcdc@wikimedia.org].

A nome del MCDC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 10:45, 11 giu 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Le votazioni per la ratifica della carta fondamentale del movimento Wikimedia sono aperte - votate&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens|Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Ciao,

Sono aperte le votazioni per la ratifica della [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|'''carta fondamentale del movimento Wikimedia''']]. La carta fondamentale del movimento Wikimedia è un documento che definisce ruoli e responsabilità per tutti i membri e le entità del movimento Wikimedia, compresa la creazione di un nuovo organo - il Consiglio globale - per la governance del movimento.

La versione finale della carta fondamentale del movimento Wikimedia è [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|disponibile su Meta in diverse lingue]].

Le votazioni inizieranno su SecurePoll il '''25 giugno 2024''' alle '''00:01 UTC''' e si concluderanno il '''9 luglio 2024''' alle '''23:59 UTC'''. Per ulteriori informazioni sulle [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|informazioni sugli elettori e dettagli sull'eleggibilità]] consultare Meta.

Dopo aver letto la carta, vi preghiamo di [[Special:SecurePoll/vote/398|'''votare qui''']] e di condividere ulteriormente questa nota.

Per qualsiasi domanda sul voto di ratifica, si prega di contattare la Commissione elettorale della Carta all'indirizzo [mailto:cec@wikimedia.org '''cec@wikimedia.org'''].

A nome del CEC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 12:52, 25 giu 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== Invitation to join June Wikisource Community Meeting ==

Hello fellow Wikisource enthusiasts!

We're excited to announce our upcoming Wikisource Community meeting, scheduled for '''29 June 2024, 7 AM UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1719644400 check your local time]).
As always, your participation is crucial to the success of our community discussions.

Similar to previous meetings, the agenda will be split into two segments. The first half will cover non-technical updates, such as events, conferences, proofread-a-thons, and collaborations. In the second half, we'll dive into technical updates and discussions, addressing key challenges faced by Wikisource communities.

Simply follow the link below to secure your spot and engage with fellow Wikisource enthusiasts:


[[:m:Event:Wikisource Community Meeting June 2024|Event Registration Page]]

Agenda Suggestions:
Your input matters! Feel free to suggest any additional topics you'd like to see included in the agenda.

If you have any suggestions or would just prefer being added to the meeting the old way,
simply drop a message on '''sgill@wikimedia.org'''.

Thank you for your continued dedication to Wikisource. We look forward to your active participation in our upcoming meeting.

Regards,

[[:m:User:KLawal-WMF|KLawal-WMF]], [[:m:User:SWilson (WMF)|Sam Wilson (WMF)]], and [[:m:User:SGill (WMF)|Satdeep Gill (WMF)]]

&lt;small&gt; Sent using [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 19:17, 26 giu 2024 (CEST)&lt;/small&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:KLawal-WMF@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=25768507 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Il processo di votazione per la ratifica della carta fondamentale del movimento Wikimedia si conclude a breve&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder|Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Ciao,

Si ricorda che il periodo di votazione per la ratifica della [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Carta del Movimento Wikimedia]] si chiuderà il '''9 luglio 2024''' alle '''23:59 UTC'''.

Se non avete ancora votato, votate [[m:Special:SecurePoll/vote/398|su SecurePoll]]. 

A nome della [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Ratification/Voting#Electoral_Commission|Commissione elettorale della carta]],&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 05:47, 8 luj 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;U4C Special Election - Call for Candidates&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Hello all,

A special election has been called to fill additional vacancies on the U4C. The call for candidates phase is open from now through July 19, 2024.

The [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the [[:foundation:Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct|UCoC]]. Community members are invited to submit their applications in the special election for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please review the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|U4C Charter]].

In this special election, according to [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#2. Elections and Terms|chapter 2 of the U4C charter]], there are 9 seats available on the U4C: '''four''' community-at-large seats and '''five''' regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#5. Glossary|No more than two members of the U4C can be elected from the same home wiki]]. Therefore, candidates must not have English Wikipedia, German Wikipedia, or Italian Wikipedia as their home wiki.

Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Meta-wiki]].

In cooperation with the U4C,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:03, 10 luj 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Keegan (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Wikimedia Movement Charter ratification voting results&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hello everyone,

After carefully tallying both individual and affiliate votes, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting#Electoral Commission|Charter Electoral Commission]] is pleased to announce the final results of the Wikimedia Movement Charter voting.  

As [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter#Thank you for your participation in the Movement Charter ratification vote!|communicated]] by the Charter Electoral Commission, we reached the quorum for both Affiliate and individual votes by the time the vote closed on '''July 9, 23:59 UTC'''. We thank all 2,451 individuals and 129 Affiliate representatives who voted in the ratification process. Your votes and comments are invaluable for the future steps in Movement Strategy.

The final results of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] ratification voting held between 25 June and 9 July 2024 are as follows: 

'''Individual vote:'''

Out of 2,451 individuals who voted as of July 9 23:59 (UTC), 2,446 have been accepted as valid votes. Among these, '''1,710''' voted “yes”; '''623''' voted “no”; and '''113''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 73.30% voted to approve the Charter (1710/2333), while 26.70% voted to reject the Charter (623/2333).

'''Affiliates vote:'''

Out of 129 Affiliates designated voters who voted as of July 9 23:59 (UTC), 129 votes are confirmed as valid votes. Among these, '''93''' voted “yes”; '''18''' voted “no”; and '''18''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 83.78% voted to approve the Charter (93/111), while 16.22% voted to reject the Charter (18/111).

'''Board of Trustees of the Wikimedia Foundation:'''

The Wikimedia Foundation Board of Trustees voted '''not to ratify''' the proposed Charter during their special Board meeting on July 8, 2024. The Chair of the Wikimedia Foundation Board of Trustees, Nataliia Tymkiv, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/Board_resolution_and_vote_on_the_proposed_Movement_Charter|shared the result of the vote, the resolution, meeting minutes and proposed next steps]].  

With this, the Wikimedia Movement Charter in its current revision is '''not ratified'''.

We thank you for your participation in this important moment in our movement’s governance.

The Charter Electoral Commission,

[[m:User:Abhinav619|Abhinav619]], [[m:User:Borschts|Borschts]], [[m:User:Iwuala Lucy|Iwuala Lucy]], [[m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]], [[m:User:Der-Wir-Ing|Der-Wir-Ing]]&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 19:54, 18 luj 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== itWikiCon2024 ==

Buongiorno, vi annuncio che si stanno chiudendo le opportunità per itWikiCon 2024, che quest'anno sarà a Padova!

Fino al 24 è possibile [https://meta.wikimedia.org/wiki/ItWikiCon/2024/Borse chiedere una borsa di partecipazione] per coprire le spese, mentre fino al 26 è possibile fare [https://meta.wikimedia.org/wiki/ItWikiCon/2024/Programma/Proposte proposte per il programma]

Un saluto! -- [[Utent:Sciking|Sciking]] ([[Ciaciarade:Sciking|ciaciarade]]) 20:09, 22 luj 2024 (CEST)

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Vote now to fill vacancies of the first U4C&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through '''August 10, 2024'''. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility.

The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

In cooperation with the U4C,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 04:47, 27 luj 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Reminder! Vote closing soon to fill vacancies of the first U4C&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

The voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is closing soon. It is open through 10 August 2024. Read the information on [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024_Special_Election#Voting|the voting page on Meta-wiki to learn more about voting and voter eligibility]]. If you are eligible to vote and have not voted in this special election, it is important that you vote now.

'''Why should you vote?''' The U4C is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community input into the committee membership is critical to the success of the UCoC.

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

In cooperation with the U4C,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 17:30, 6 ost 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Keegan (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Coming soon: A new sub-referencing feature – try it!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;Sub-referencing&quot;/&gt;
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|{{#ifeq:{{#dir}}|ltr|right|left}}|400px]]
Hello. For many years, community members have requested an easy way to re-use references with different details. Now, a MediaWiki solution is coming: The new sub-referencing feature will work for wikitext and Visual Editor and will enhance the existing reference system. You can continue to use different ways of referencing, but you will probably encounter sub-references in articles written by other users. More information on [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|the project page]].

'''We want your feedback''' to make sure this feature works well for you:

* [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing#Test|Please try]] the current state of development on beta wiki and [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|let us know what you think]]. 
* [[m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing/Sign-up|Sign up here]] to get updates and/or invites to participate in user research activities.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]’s [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team is planning to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We will reach out to creators/maintainers of tools and templates related to references beforehand.

Please help us spread the message. --[[m:User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[m:User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]]) 10:36, 19 August 2024 (UTC)
&lt;section end=&quot;Sub-referencing&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&amp;oldid=27309345 --&gt;

== Sign up for the language community meeting on August 30th, 15:00 UTC ==

Hi all,

The next language community meeting is scheduled in a few weeks—on August 30th at 15:00 UTC. If you're interested in joining, you can [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#30_August_2024 sign up on this wiki page].

This participant-driven meeting will focus on sharing language-specific updates related to various projects, discussing technical issues related to language wikis, and working together to find possible solutions. For example, in the last meeting, topics included the Language Converter, the state of language research, updates on the Incubator conversations, and technical challenges around external links not working with special characters on Bengali sites.

Do you have any ideas for topics to share technical updates or discuss challenges? Please add agenda items to the document [https://etherpad.wikimedia.org/p/language-community-meeting-aug-2024 here] and reach out to ssethi(__AT__)wikimedia.org. We look forward to your participation!

[[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 01:20, 23 ost 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:SSethi (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Announcing the Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/board-elections@lists.wikimedia.org/thread/OKCCN2CANIH2K7DXJOL2GPVDFWL27R7C/ Original message at wikimedia-l]. [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Hello all,

The scrutineers have finished reviewing the vote and the [[m:Special:MyLanguage/Elections Committee|Elections Committee]] have certified the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Results|results]] for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) special election]].

I am pleased to announce the following individual as regional members of the U4C, who will fulfill a term until 15 June 2026:

* North America (USA and Canada)
** Ajraddatz

The following seats were not filled during this special election:

* Latin America and Caribbean
* Central and East Europe (CEE)
* Sub-Saharan Africa
* South Asia
* The four remaining Community-At-Large seats

Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community.

Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. You can follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-Wiki]].

On behalf of the U4C and the Elections Committee,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 16:07, 2 stè 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Dì la tua: vota per il Board of Trustees 2024!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
Ciao a tutti,

Sono aperte le votazioni per l'elezione del [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|Board of Trustees 2024]]. Ci sono dodici (12) candidati in corsa per quattro (4) posti nel Board.

Per saperne di più sui candidati, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Candidates|leggete le loro dichiarazioni]] e le loro [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Questions_for_candidates|risposte alle domande della comunità]].

Quando siete pronti, andate alla pagina di votazione [[m:Special:SecurePoll/vote/400|SecurePoll]] per votare. '''La votazione è aperta dal 3 settembre alle 00:00 UTC al 17 settembre alle 23:59 UTC'''.

Per verificare l'idoneità al voto, visitate la pagina [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Voter_eligibility_guidelines|eleggibilità]].

Cordiali saluti,

Il comitato elettorale e il Board Selection Working Group&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 14:15, 3 stè 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:RamzyM (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== Scholarship Applications Now Open for Wikisource Conference 2025! ==

Dear Wikimedians,

We are thrilled to announce that the Wikisource Conference is returning after a decade! It will be held from 14 to 16 February 2025 in Denpasar, Bali, Indonesia. This event will be a great opportunity for us to come together, share experiences, and discuss the future of Wikisource and its community.
We are now accepting scholarship applications for the Wikisource Conference 2025 to promote diversity and inclusion. Scholarships are open to active contributors, community members, developers, and partners involved with Wikisource or related projects.

Important Details:
* Application Period: 1 September 2024 to 20 September 2024
* Application Deadline: 20 September 2024
* Meta page: [[:m:Wikisource Conference 2025/Scholarships|Link]]

We encourage everyone who is passionate about Wikisource and interested in attending this unique gathering to apply for a scholarship. The selection committee will carefully review all applications, focusing on contributions to the Wikisource project, community engagement, and the potential impact of participation in the conference.

To apply, please fill out the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfKU36artM5fVRFeG9GAZGhJSVFJKlACkywvE522fJ6zBf_nA/viewform scholarship application form]. We will provide updates soon for more information about the conference, including program details, speakers, and venue.

If you have any questions or need help with your application, feel free to reach out on the [[:m:Talk:Wikisource Conference 2025/Scholarships|Meta Talk page]] or email us at wikisourceconference@gmail.com.

We look forward to receiving your applications and hope to see many of you in Bali for the Wikisource Conference 2025!

Regards, 

&lt;small&gt;
Nitesh Gill

The Wikisource Conference 2025 Team
&lt;/small&gt;

[[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 13:14, 5 stè 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=27399964 --&gt;

== Scholarship Application Deadline Extended for Wikisource Conference 2025! ==

Dear Wikimedians,

This message is about the Wikisource Conference, taking place from 14 to 16 February 2025 in Denpasar, Bali, Indonesia, after a decade-long break. This conference will be a fantastic opportunity to reconnect, share insights, and discuss the future of Wikisource and its vibrant community.

In the spirit of promoting diversity and inclusion, we're pleased to inform you that the deadline for scholarship applications has been '''extended to 29 September 2024'''.

If you still need to apply, please [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfKU36artM5fVRFeG9GAZGhJSVFJKlACkywvE522fJ6zBf_nA/viewform fill out the application form].

For any questions or assistance, feel free to contact us via the [[:m:Talk:Wikisource Conference 2025|Meta Talk page]] or by email at wikisourceconference@gmail.com.

We look forward to your applications and hope to see you at the Wikisource Conference 2025!

Thank you [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 15:32, 20 stè 2024 (CEST)

Wikisource Conference 2025 Scholarship Team
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=27416045 --&gt;

== 'Wikidata item' link is moving. Find out where... ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;&lt;i&gt;Apologies for cross-posting in English. Please consider translating this message.&lt;/i&gt;{{tracked|T66315}}

Hello everyone, a small change will soon be coming to the user-interface of your Wikimedia project.
The [[d:Q16222597|Wikidata item]] [[w:|sitelink]] currently found under the &lt;span style=&quot;color: #54595d;&quot;&gt;&lt;u&gt;''General''&lt;/u&gt;&lt;/span&gt; section of the '''Tools''' sidebar menu will move into the &lt;span style=&quot;color: #54595d;&quot;&gt;&lt;u&gt;''In Other Projects''&lt;/u&gt;&lt;/span&gt; section.

We would like the Wiki communities feedback so please let us know or ask questions on the   [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Discussion page]] before we enable the change which can take place October 4 2024, circa 15:00 UTC+2.
More information can be found on [[m:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|the project page]].&lt;br&gt;&lt;br&gt;We welcome your feedback and questions.&lt;br&gt; [[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 20:58, 27 stè 2024 (CEST)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&amp;oldid=27524260 --&gt;

== Final Reminder: Wikisource Conference 2025 Scholarship Deadline ==

Dear Wikimedians,

This is a final reminder that the scholarship application deadline for the Wikisource Conference 2025 is 29 September 2024. The conference will take place from 14-16 February 2025 in Denpasar, Bali, Indonesia, after a decade-long break.

If you haven’t applied yet, please do so by completing the scholarship [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfKU36artM5fVRFeG9GAZGhJSVFJKlACkywvE522fJ6zBf_nA/viewform application form] by 11:59 AM UTC, 29th September 2024. 

For any questions, reach out via the Meta Talk page or email us at wikisourceconference@gmail.com.

We look forward to your participation!

Regards,
Wikisource Conference 2025 Scholarship Team

[[Utent:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Ciaciarade:MediaWiki message delivery|ciaciarade]]) 19:31, 29 stè 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGill_(WMF)/lists/WS_VPs&amp;oldid=27416045 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Risultati preliminari delle elezioni 2024 del Board of Trustees di Wikimedia Foundation&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;it&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
Ciao a tutti,

Grazie a tutti coloro che hanno partecipato all'[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|elezione 2024 del Board of Trustees della Wikimedia Foundation]]. Hanno votato circa 6000 membri delle comunità di oltre 180 progetti.

I seguenti quattro candidati hanno ottenuto il maggior numero di voti:

# [[User:Kritzolina|Christel Steigenberger]]
# [[User:Nadzik|Maciej Artur Nadzikiewicz]]
# [[User:Victoria|Victoria Doronina]]
# [[User:Laurentius|Lorenzo Losa]]

Anche se questi candidati hanno ottenuto il maggior numero di voti nell'elezione devono ancora essere nominati nel Board of Trustees. Devono superare un controllo dei precedenti e soddisfare le qualifiche indicate nel Regolamento. I nuovi membri del Board saranno nominati alla prossima riunione del Board, nel dicembre 2024.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Results|L'annuncio completo si trova su Meta-Wiki]]

Cordiali saluti,

Il Comitato elettorale e il Board Selection Working Group

&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]] 10:26, 14 otó 2024 (CEST)
&lt;!-- Messaggio inviato da User:MPossoupe (WMF)@metawiki usando l'elenco su https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;</text>
      <sha1>dwwchcb8mp3f0246kldjslit4ck2swq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Semantica/Cult</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2669</id>
    <revision>
      <id>34569</id>
      <parentid>34549</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:50:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Ël cult */</comment>
      <origin>34569</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10085" sha1="n43zoyp3q0x58wx1wnkpfadptylbu9s" xml:space="preserve">[[La Bibia piemontèisa/Semantica|Artorn]]
----
[[Figura:Jean-François Millet - The Angelus - Walters 37903.jpg|400px|nessuno]]

== Ël cult ==

Ël '''cult''' o '''culto''' [dal lat. ''cultus -us'', der. da ''colĕre'' «coltivé, veneré», part. pass. ''cultus''] o ''cult d'adorassion'',a l'é l'atribussion d'omagi, d'onor e 'd '''venerassion''' ch'as rend a Dé con d'assion interior e esterne; la reverensa e '''divossion''' (la pia afession ëd l'ànima) anvers ëd chiel; la '''pietà''' religiosa. 

Ël cult interior a consist ant '''l'adorassion''' (la pì àuta fòrma 'd riverensa anvers Dé, ch'a l'é da desse mach a chiel), l'amor, ël '''timor''' (rispet) e ant la disposission a l'ubidiensa a soa volontà arvelà. 

Ël cult estern a l'é soa espression an privà o an pùblich, la manera ch'i manifestoma costa nòstra divossion e riverensa. 

Ël cult a l'é nen quaicòsa ch'as manifesta a l'ocasion, ma a podrìa disse '''l'espression spòtica dla vita antrega''' dla përson-a ch'a arconòss d'esse na creatura ëd Dé ch'a dipend ant tut e për tut da chiel. Parèj, as rapòrta volonté con chiel (a veul ess-ne an '''comunion'''), a lo veul conòsse e a lo serv con arconossensa. A l'é për lòn che ant la Bibia sinònim ëd cult a l'é 'l tèrmin &quot;'''servissi'''&quot;, serve ij propòsit arvelà 'd Nosgnor Dé - tant che fin-a l'espression comunitària dël cult a l'é ciamà queivòlta &quot;servissi&quot; o &quot;'''servissi divin'''&quot;, o &quot;'''ufissi'''&quot; (breviari). 

As podrìa 'dcò dì che  'l cult a l'é nòstra rëspòsta ativa al caràter, paròle e assion ëd Nosgnor, lòn che che l'arvelassion bìblica a cissa e la redension an Crist (për ël mojen dl'assion dlë Spirit Sant), a rend possìbil. Ant l'esercissi dël cult la ment a n'é trasformà (mnà al pentiment, la fej, e la '''santità'''), ël cheur arnovà (p. es. con l'amor e la fiusa) e d'assion a-j son rendùe (p. es. l'ubidiensa e la '''dedission''' a sò servissi), e tut lòn conform a soa volontà, finalisà a la glòria 'd Nosgnor Dé (soa '''glorificassion''') e për nunsié che dël cult chiel a n'é massim degn e meritèivol. 

Ël cult estern e pùblich a pija la fòrma ëd na '''liturgìa''', visadì l'ansema, ël compless,  la sequensa 'd moment, ëd rit e 'd sirimònie che la Paròla 'd Nosgnor ant la Bibia a prescriv, ch'a në dà l'esempi o ch'as në gava për implicassion. La liturgia a peul cambié conforma le diverse tradission ëstòriche dël Giudaism e dla fej cristian-a. Ant ël catolicésim-roman la riunion ëd cult prinsipal as ciama &quot;'''mëssa'''&quot; (da la frase final ant la liturgìa latin-a &quot;ite missa est&quot;, &quot;andé, sto-sì a l'é 'l moment dël congé&quot;), e as arferiss a la pràtica dj'orassion coma &quot;'''dì 'l bin'''&quot; (dla matin, ëd mesdì, dla sèira), &quot;dì sò bin&quot;, &quot;fé sò bin&quot;.

An ebràich a-i é vàire paròle ch'a s'arferisso al cult d'adorassion:

* &quot;'''שָׁחָה'''&quot; - '''sacàh''' o &quot;histachavàh&quot; ch'a dinòta &quot;bassesse, prosternesse, prostresse, anginojesse, butesse an giojon, anchinesse&quot;. A l'é 'l lengage dël còrp ch'a dimostra rispet, sotmission, deferensa anvers ëd chi ch'a l'é dzora 'd nojàutri për amportansa, fòrsa e autorità. Cfr. ''&quot;a son butasse an ginojon për adoré Nosgnor''&quot; (Surtìa 24:31), e ''&quot;rendme l'adorassion&quot;'' (Surtìa 24:1), ''&quot;prostern-te dëdnans a chiel&quot;'' (Deuteronòmi 26:10). An Piemontèis l'idèja a l'é gropà 'dcò a &quot;anchin, fé n'anchinada, na riverensa o, reverensa&quot;. Lë scond tèrmin a l'é 'l fé quaicòsa për Nosgnor ch'a dimòstra nòstra disposission al sacrifissi përsonal (abnegassion) e ubidiensa anvers ëd chiel. [Strong&lt;ref&gt;La '''Concordansa Bìblica Strong''' a l'é na catalogassion ëd tute le paròle contenùe ant la Biblia ebràica e greca, ch'a l'é stàita elaborà da James Strong (1822-1894), professor ëd teologìa evangélica dël Drew Theological Seminary (USA). Për minca rèis ëd le paròle dla Bibia a l'é dàit un nùmer (8674 dl'ebràich e 5624 dël grech), ansema a na spiegassion ëd doa e coma a son dovrà. La Concordansa Strong a l'é dovrà an tut ël mond ancheuj për le tradussion bìbliche. Cfr. http://www.sacrednamebible.com/kjvstrongs/index2.htm&lt;/ref&gt; H7812].
* '''&quot;בָרַךְ&quot; (barak)''' = butesse an ginojon, benedì, laudé. &quot;I benedirai Nosgnor an tùit ij temp; soe làude a saran sèmper an mia boca&quot; (Salm 34:1). &gt; '''Benedission'''.
* '''&quot;גִּדַּל&quot; (ghiddal,''' hifil) da &quot;גָּדַל&quot;, fé grand, magnifiché, laudé, esalté, celebré, fé gran còse. Es. ''&quot;Vnì, contoma a tuti dla grandëssa 'd Nosgnor; magnificoma tùit ansema sò Nòm!&quot;'' (Salm 34:3); &quot;Ora, donca, it sùplico, Signor, che toa grandëssa, an cost moment, Nosgnor, a sia manifestà!&quot; (Nùmer 14:17), [Strong H1431]. As confronta con Luca 1:46, ël '''Magnificat''', (da μεγαλύνω, ''megaluno'', Strong G3170): ''&quot;L'ànima mia magnifica Nosgnor&quot;.''
* '''&quot;כָּב֥וֹד&quot; (cabòd)''' da כָּבוֹד H3513; pèis, splendrior, foson, glòria, onor. = dé glòria, glorifiché. Es. ''&quot;Fedej ëd Nosgnor: laudelo! Fieuj ëd Giacòb, glorifichelo! Fieuj d’Israel, reverensielo!&quot;'' (Salm 22:23); ''&quot;Nosgnor! Tùit ij pòpoj ch’it l’has creà a vniran a prostërnesse dëdnans a ti e a daran glòria a tò nòm&quot;'' (Salm 86:9). [Strong H3519]. &gt; '''Glorificassion'''.
* '''&quot;רוֹמָם&quot; (romam)''', da '''רָמַם''' ramam, levé = esalté Es. Salm 66:17; 149:6; [Strong H7318] &gt; '''Esaltassion.'''
* &quot;'''שְׁבַח&quot; (sebach)''', aramaich: laudé, flaté; Es. Daniel 2:23; 4:34.

A-i é, peui, tùit ij tèrmin ch'a descrivo tute le manere che ij chërdent a dasìo espression a sò cult: dansé, sauté 'd gòj, crijé, soné, canté, aussé le man al cél, arlegresse, nunsié, conté, marcé an '''procission,''' svanté 'n drapò, vantesse, selebré ('''selebrassion'''), bate le man, bate 'l tamburin (e d'àutri strument), sbate ij pé, fé ciadèl, etc.

Ant ël '''grech''' dël Testament Neuv a-i é vàire paròle ch'a s'arferisso al cult d'adorassion:

* '''προσκυνέω (proskyneō)''': da πρός e derivà probàbil da κύων (ch'a veul dì &quot;basé&quot;, coma 'n can ch'a bërlica la man ëd sò padron). Butesse an ginojon e toché la tèra con la front coma espression ëd riverensa ancreusa, veneré, adoré, prostresse për rende omagi, fé ubidiensa, porté rispet o fé na sùplica. Es. ''&quot;A ciamavo daspërtut: “Andova a l’é ‘l Rè dij Giudé ch’a l’é nassù? Përché soa stèila i l’oma vëddula seurte al Levant e i soma vnù për rendje nòstra adorassion&quot;'' (Maté 2:2). [Strong G4352].
* '''λατρεύω (latreuo):''' da λάτρις látris (servitor angagià); ministré, serve coma ministr, sërvent ëd Nosgnor, compì 'n servissi sacrà ant l'osservansa dij rit ëd sò cult, compì la fonsion ëd ministr, smon-e 'd don, ëd sacrifissi. Es. ''&quot;A stasìa sèmper ant ël templ e a servìa Nosgnor dì e neuit e con ëd digiun e d'orassion&quot;'' (Luca 2:37). [Strong G3000].
* '''λειτουργέω (leitourgeō'''): da λειτουργός (leitourgòs, da λαός (pòpol) and ἔργον (euvra), rende 'n servissi, compì n'euvra, ufissié (1) cola dij sacerdòt e Levita ch'i j'ero afarà con ij rit sacrà ant ël tabernàcol o and ël templ; es. ''&quot;Tùit ij sacerdòt a ufìssio minca dì e a smon-o vàire vòte ij medésim sacrifissi, ma sti-sì a peulo mai levé përdabon ij pecà&quot;'' (Ebréo 10:11); (2) dij cristian ch'a servo 'l Crist, tant con la preghiera o an mostrand la via dla salvassion, che an d'àutre manere, ''&quot;Un dì, mentre ch’a selebravo n’àt ëd cult a Nosgnor ant l’occasion d’un digiun, lë Spirit Sant a l’ha dit: “Butme da banda Bàrnaba e Sàul për consacreje a l’euvra ch’i l’hai ciamaje a fé&quot;'' (At 13:2); (3) ëd coj ch'a giuto d'àutri con soe arsorse e an dasend d'arlass da la povrëssa, ''&quot;A son ëstàit content ëd fela përchè a sento d’avejne n’òbligh. Dàit che ij pagan a l’han arseivù le benedission spirituaj dl’Evangeli dai chërdent ëd Gerusalem, lor a chërdo ch’a sìa ël minim da fesse për essje arconossent col ëd giuteje ant le finanse&quot;'' (At 15:27). [Strong G3008]. An piemontèis a-i é: &quot;ufissié bin&quot; (dësbrighé bin n'incombensa).
* '''θρησκεία (thrēscheia)''': da θρησκός [''threscòs'', da ''threomai'' (gëmme)], religion, dissiplina religiosa, timor ëd Dé, cult. Es. ''&quot;Lor am conòsso da sèmper e a peudo testimonié, s’a veulo, che mi i vivìa com un Farisé, ël grup pì strèit ch’a-i sìa ‘d nòstra religion&quot;'' (At 26:5); ''&quot;Che gnun ch’a-j piasa sogetesse a dj’àngej e ch’a-j renda l’adorassion, av gava la vitòria final&quot;'' (Colossèis 2:18); ''&quot;Se quaidun ëd vojàutri a chërd d'esse religios, ma a sa nen dominè soa lenga (coma s'a fussa 'n caval con le rëdne), e ch'as na lassa tiré dëdsà e dëdlà, la religion ëd col-lì a l'é veuida. La religion pura e sensa macia anvers a Nosgnor, nòst Pare, a l'é 'd giuté j'orfanin e le vìdue quand ch'a l'han dabzogn e vardesse da la malissia dël mond''&quot; (Giaco 1:26-27); [Strong G2356].
*'''εὐσέβεια (eusebèia)''': da εὐσεβής [&gt; εὖ (''eu,'' bon) + σέβω (''sébo,'' rende 'l cult)], riverensa, rispet, divossion, pietà anvers Nosgnor, santità. Es. ''&quot;Përchè beicheve nojàutri coma s'a fussa për nòstra potensa o për nòstra pietà ch'i l'oma fàit marcé cost òm?&quot;'' (At 3:12); ''&quot;...për ij rè e për tuti coj ch’a son ëstabilì coma d’autorità, afin ch’i podoma mné na vita chieta e seren-a, marcà da la divossion a Nosgnor e da l’onorevolëssa&quot;'' (1 Timòt 2:2); ''&quot;An efet j’esercissi dël còrp a servo a bin pòch, mentre che la divossion anvers ëd Nosgnor a compòrta la promëssa ‘d vantagi tant për l’ancheuj che për l’avnì&quot;'' (1 Timòt 4:8); &quot;Dàit che tut lòn a dovrà ven-e a la fin an cola manera-là, i capisse che sòrt ëd gent a venta ch'i sie. Ch' l'àbie na condòta santa e rispetosa 'd Nosgnor&quot; (2 Pero 3:11). [Strong G3150].

'''Nòte'''
&lt;references /&gt;
[[Categorìa:Bibia]]
[[Categorìa:Sagi]]</text>
      <sha1>n43zoyp3q0x58wx1wnkpfadptylbu9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 9</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4479</id>
    <revision>
      <id>34560</id>
      <parentid>34558</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T12:03:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <origin>34560</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13499" sha1="o4qk8nvfw2npbk4qq9de511hjc4ll49" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 8|Neemìa 8]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 10|Neemìa 10]]|notes=}}

{{chapter|9}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa 09.ogg|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa 09]]
{{TOCright}}

= Neemìa =
== 9 ==

=== Ël pòpol a 'rconòss ij sò pëccà ‘dnans ëd Dé ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Ël di ch'a fà vintequat dël midem mèis, tuti j’Israelita a son congregasse pr’ un digiun pùblich. Për lòn a son vestisse 'd tërliss ëd sach e sbardlasse sënner an sla testa. {{verse|chapter=9|verse=2}}Coj ch’a l’ero dabon dj’Israelita a son separasse da tùit ij foresté e, an ëstasend an pé, a l’han confessà ij sò pëccà e le colpe dij sò antich. {{verse|chapter=9|verse=3}}A l'han ëscotà për tre ore la letura dël lìber ëd la Lege ëd Nosgnor sò Dé, peui, për d'àutre tre ore, a l'han ciamà përdon dij sò pecà e renduje l’adorassion al Signor sò Dé. {{verse|chapter=9|verse=4}}Anlora a son montà an sla tribun-a costi Levita: Jessua, Binui, Cadmiel, Sebania, Buni, Serebia, Bani, e Chenani, che a son butasse a 'nvoché Nosgnor, sò Dé, a àuta vos. {{verse|chapter=9|verse=5}}E ij Levita Jessua, Cadmiel, Bani, Asabneia, Serebia, Odiah, Sebania, e Petaia a l'han crijà: “Alveve e benedì ël Signor vòst Dé!”.

“Signor nòst Dé!&lt;ref&gt;A smija ch’a sia dësparije cheicòsa ambelessì ant ël test original ebràich, tant ch’a l’é pa dël tut ciàir chi ch’a séghita a parlé ambelessì, se sèmper ij Levita, opura Esdra, coma ch’a sugeriss la version greca dië LXX.  &lt;/ref&gt; Ch’it sie benedì për tuta l’eternità! Ch’a sia benedì tò nòm glorios! Ch’a sia esaltà dzora ‘d tute le làude e le benedission! {{verse|chapter=9|verse=6}}It-i ses mach ti Nosgnor. Ti 't l'has fàit ij cej, ij cej dij cej e tute le stèile dël firmament, la tèra e tut lòn ch'a-i é dzora, ij mar e tut lòn ch'a-i é andrinta: ti 't-j daghe vita a tut sòn e le moltitùdin dël cel a t'adòro. {{verse|chapter=9|verse=7}}It ses ti, Nosgnor, col Dé ch'a l'ha sernù Abram; it l'has falo seurte da Ur dij Caldé&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Genesi/Genesi 12|Génesi 12:1]].&lt;/ref&gt;, an cangiàndje ‘l nòm an Abraham&lt;ref&gt;Valadì &lt;nowiki&gt;''Pare 'd vàire gent'&lt;/nowiki&gt;. Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Genesi/Genesi 12|Génesi 17:5]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=8}}L’ora ch’it l’has trovà sò cheur fedel ëdnans ëd ti, it l'has stabilì n'aleansa con chiel, cola ‘d deje a sò dëssendent la tèra dij Cananita, d'Hitita, d'Amorita, dij Perisita, dij Gebusita, e dij Ghirgasita&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Genesi/Genesi 15|Génesi 15:18-21]].&lt;/ref&gt;. Ti 't l'has mantnù toa promëssa përchè it ses fedel&lt;ref&gt;O: “giust”.&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=9}}Ti ‘t l’has vëddù la tribulassion dij nòstri grand an Egit&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 3|Surtìa 3:7]].&lt;/ref&gt;, e it l'has scotà ij sò crij aranda dël Mar Ross&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 14|Surtìa 14:10-12]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=10}}It l'has compì ëd segn e 'd marche contra 'd Faraon, contra ij sò servitor, e contra 'd tuta la gent ëd soa tèra&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 7|Surtìa 7:8-12:32]].&lt;/ref&gt;, përchè it savìe che j'Egissian a l'ero comportasse con prepotensa contra 'd lor. Ti 't ses fate n’arnomansa selebrà fin-a al di d'ancheuj. {{verse|chapter=9|verse=11}}It l'has dividù ël mar ëdnans ëd lor, ch’a l'han travërsalo dzora 'd tèra sùita&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 14|Surtìa 14:21-29]].&lt;/ref&gt;. Ma ij sò përsecutor a son ëstàit sversà ant ël përfond dj'eve parèj coma ch’a va a fond ant l’eva turbijosa&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 15|Surtìa 15:4-5]].&lt;/ref&gt; na pera. {{verse|chapter=9|verse=12}}It l'has guidaje 'd di con na colon-a ‘d nìvole, e 'd neuit con na colòna 'd feu, për anlumineje dë 'dnans la stra andova ch'a marciavo&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 13|Surtìa 13:21-22]].&lt;/ref&gt;. 

{{verse|chapter=9|verse=13}}Ti 't ses calà an sël Mont Sinai e it l'has parlaje dal cel. Ti ‘t l’has daje giuste disposission, ëd bon comandament e ‘d bon precèt. {{verse|chapter=9|verse=14}}It l'has faje conòsse tò Saba sant; it l'has comandaje për mojen ëd Mosè, tò sërvent, ëd fé ubidiensa a tùit ij tò precèt, comandament e lege&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 19|Surtìa 19:18-23:33]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=15}}Ti 't l'has procuràje 'd pan dal cel&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 16|Surtìa 16:4-15.]]&lt;/ref&gt;, cora che lor a l'avìo fam, e it l'has fàit seurte d'eva dai ròch&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 17|Surtìa 17:1-7]].&lt;/ref&gt; ant ël temp ëd la suitin-a, cand ch'a l'han avù sèit. It l'has comandaje d'andé a pijé possess ëd la tèra ch'i l'avìe giurà 'd deje&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 1|Deuteronòmi 1:21]].&lt;/ref&gt;.

{{verse|chapter=9|verse=16}}Mach che lor, ij nòstri antich, a l'han agì con presunsion: a son arvirasse e a l'han pa scotà ij tò comandament. {{verse|chapter=9|verse=17}}Lor a son arfudasse 'd fete ubidiensa, dësmentiand ij miràcoj, che ti 't l'avìe fàit për lor. Da bon, lor a son arvirasse e a l’han nominasse ‘n cap ch’a-j portèissa andaré n'Egit&lt;ref&gt;Costa tradussion a séghita 'd manoscrit medievaj  ebràich  e jë LXX ant la letura 'd בְּמִצְרָיִם (bëmitsrajim, &quot;an Egit&quot;) nompà dla letura dël TM בְּמִרְיָם (bëmirjam, &quot;an soa arvira&quot;) .&lt;/ref&gt;, a soa s-ciavensa. Ma ti 't ses un Dé ch’a përdon-a, it ses pien ëd clemensa e 'd compassion, dosman a la flin-a e bondos ëd grinor genit&lt;ref&gt;La version a séghita la letura dla coression (Qere) חֶסֶד (chesed, “ d'amor genit, ëd grinor leal”) pitòst che la letura dël Chetib, valadì la scritura originària: וְחֶסֶד (vëchesed, “e” amor leal) dël TM. Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 34|Surtìa 34:6]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 14|Numer 14:18]].&lt;/ref&gt; e it l'has pa chitaje&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 1|Deuteronòmi 1:26-33]].&lt;/ref&gt; {{verse|chapter=9|verse=18}}gnanca cand ch’a l’avìo fasse n’ìdol d’adoré, un bocin fondù an bronz e a l'avìo dit: ‘Vardé-sì col ch’a l'ha liberane da l'Egit&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 32|Surtìa 32:1-4.]]&lt;/ref&gt;!” E a l'han fàit d’abominassion teribij.

{{verse|chapter=9|verse=19}}Ma ti, con toa gran compassion, it l'has pa chitaje ant ël desert. La colòna 'd nìvole ch'a-j guidava 'd di a l'é nen dësparìa, parèj come la colòna 'd feu che a 'nluminava 'd neuit la stra andova ch’a dovìo marcé. {{verse|chapter=9|verse=20}}Nopà ti 't l'has daje tò spìrit bon a instruìje. E it l'has pa gavaje la mana da soa boca; it l'has seguità a provëdd-je d'eva cand che a l'avìo sèj. {{verse|chapter=9|verse=21}}Për quarant'agn ti 't l'has sostnìje an tut. Fin-a ant ël desert lor a son pa consumasse 'l vestiari e ij sò pé a son mai gonfiasse&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 8|Deuteronòmi 8:2-4]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=22}}It l'has daje ‘d regn e pòpoj, e ti ‘t l’has dëstribuije an minca ‘n canton dël pais. Lor a l'han ardità 'l regn  ëd Rè Sicon ëd Chesbon e 'l regn ëd Rè Ogh ëd Basan&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 21|Numer 21:21-35]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=23}}Ti 't l'has moltiplicà ij sò dëssendent parèj dle stèile dël cel&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Genesi/Genesi 15|Génesi 15:5]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Genesi/Genesi 22|22:17]].&lt;/ref&gt;. It l'has ëmnaje a la tèra ch’it l’avìe promëttuje ai sò antich ch’a sarìo intraie e pijane 'l possess&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Giosue/Giosue 3|Giosuè 3:14-17]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=24}}Sò dëssendent a son intrà e a son ampadronisse dla tèra 'd Canan. It l'has umilià e butà an soe man ij Canané ch'a stasìo ambelelà. J'Israelita a son ëvnùit a esse padron ëd regn e 'd pòpoj ëd cola tèra, ch’a podìo aministré a sò piasì&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Giosue/Giosue 11|Giosuè 11:23]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=25}}A son pijasse ‘d sità fortifià e 'd tère drue. A l'han pijàit possess ëd ca pien-e 'd richësse, ëd pos già scavà, ëd vigne, d'ulivé e 'd gròss vërzé. A l'han avù da mangé e da bèive fin-a ch’a l’han vorsune. A l'han argiojì ëd pianta dla richëssa ch'it l'has daje&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 6|Deuteronòmi 6:10-11]].&lt;/ref&gt;. 

{{verse|chapter=9|verse=26}}Malgré tut lòn ch’a l’avìo arseivù a son dventà dzubidient e a son arvirasse contra ‘d ti: a l’han campà toe lege darera dle spale. A l’han fin-a massà ij profeta ch’a l’avìo butaje an sl’avis për feje artorné a ti. A l'han comëttù ëd blasfemìe terìbij. {{verse|chapter=9|verse=27}}Anlora ti it l'has bandonaje ant le man dij sò aversari, ch’a l’han butasse a craseje. Ma ant ël temp ëd soe tribolassion a l'han crijà a ti e ti dal cel it l'has ëscotaje. Anlora, an toa compassion sensa fin, it l'has mandaje 'd liberator ch'a l'han liberaje da le man dij sò nemis.

{{verse|chapter=9|verse=28}}Ma pen-a che a tornava la pas, lor a andasìo torna contra toa volontà. Ti 't-j bandonave n'àutra vira ant le man dij sò nemis ch’a-j dominavo. L’ora, peuj che an soa arlìa a ‘ncaminavo torna a ciamete agiùt, ti, an toa compassion, it jë liberave ‘d bel neuv&lt;ref&gt;9:26-28 cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Giudes/Giudes 2|Giùdes 2:11-16]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=29}}E ti 't l'has rasonaje 'd manera bin seria 'd torné a toa Lege, ma lor a son sempe stàit arviros e con presunsion a l'han pa ubidì a tò comandament. A l'han pëccà contra 'd toe ordinanse, ch'a son sorgiss ëd vita për tuti coj ch’a j’ubidisso.  Ma lor nen guernand tò comand a son ëstàit dësubidient, teston e arviros&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Levitich/Levitich 18|Levitich 18:5]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=30}}Për vàire agn e d'agn ti 't l'has passientà con lor, an ciamàndje con tò Spìrit për mojen dij profeta. Lor a l'han mai scotaje! Përparèj che a la fin, it l'has chitaje ant le man ëd le gent dj'anviron&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Re/2Re 17|2 Re 17:13-18]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Cronache/2Cronache36|2 Crònache 36:15-16]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=31}}Contut, an toa  miserdicòrdia bondosa, it l'has pa dësblàje 'd pianta; ti 't l'has nen dësmentiàje dël tut. Che Dé pien ëd compassion e 'd misericòrdia ch’it ses!

{{verse|chapter=9|verse=32}}Parèj che adess, Dé nòst, grand potent e afros, ti 't guerne tò angagg ëd fedeltà. Ore, ten cont ëd lòn ch'i l'oma patì, nojàutri e ij nòstri pare, ij nòstri rè e ij nòstri cap, ij nòstri sacerdòt e ij nòstri profeta, nòstri grand e tuta la gent, dai di dij rè d'Assiria, fin-a al di d'ancheuj&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Re/1Re 15|1 Rè 15:19,29;]] [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Re/1Re 17|17:36]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Esdra/Esdra 2|Esdra 4:2,10]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=9|verse=33}}Cand ch’it l’has castijane it l’avìes bin rason&lt;ref&gt;O: “it ses ëstàit giust”. &lt;/ref&gt;! I soma nojàutri ant la colpa, e nojàutri i l’oma arseivù mach lòn ch’i meritavo. {{verse|chapter=9|verse=34}}Nòstri rè, nòstri cap, nòstri sacerdòt e nòstri cé a l'han pa guernà toa Lege. Lor a l'han pa daje da ment ai tò comandament, a l'han nen ëscotà ij tò amoniment. {{verse|chapter=9|verse=35}}A l'han pa servite gnanca ant la tèra drua e granda ch'it l'avìe butaje a dësposission, pròpi ant ël regn pien a ras dij tò beni, lor a l'han pa chità soe pràtiche grame.

{{verse|chapter=9|verse=36}}Parèj che adess i soma trovasse torna s-ciav! S-ciav an cola tèra che ti 't l'avìe daje ai nòstri antich për gòdne dij sò bon frut. {{verse|chapter=9|verse=37}}Ancheuj sta produssion bondosa a va a d'àutri rè, coj ch’a dòmino dzora ‘d nojàutri a càusa dij nòstri pëccà. Lor a son nòstri padron, a fan lòn ch'a veulo ëd nòst cabial, antramentre che noi i soma ant na  tribolassion gròssa&quot;.

=== Ël pòpol as angagia a osservé la Lege ===

{{verse|chapter=9|verse=38}}[10:1]&lt;ref&gt;A 'ncaminé dal vers 9:38 la numerassion fin-a a 10:39 diferiss da cola dla Bibia ebraica (BH). 9:39 = 10:1, 9:39 = 10:2 etc.&lt;/ref&gt; Dòp ëd costa preghiera, i soma dessidusse ‘d fé la promëssa 'd solenità d’esse  fedej a Dé. I l'oma butala an forma scrita coma n’angagg precis, e ij nòstri cap, ij Levita e ij sacerdòt a l'han sotsignala ant un document cacëttà”.

===== Nòte =====
&lt;references /&gt;

----
[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>o4qk8nvfw2npbk4qq9de511hjc4ll49</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 10</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4519</id>
    <revision>
      <id>34571</id>
      <parentid>34446</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T15:49:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34571</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6691" sha1="pkshh0f28pkku0nffnxs6572tikirnp" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 9|Neemìa 9]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 11|Neemìa 11]]|notes=}}

{{chapter|10}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa 10.ogg|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa 10]]
{{TOCright}}

= Neemìa =

== 10 ==

{{verse|chapter=10|verse=1}}Neemìa, ël governator fieul d'Acalìa a l'ha firmà e për prim. Peui a l'han firmà ij sacerdòt: Zedechia, {{verse|chapter=10|verse=2}}Seraia, Asaria, Jeremia, {{verse|chapter=10|verse=3}}Pasur, Amaria, Malchija, {{verse|chapter=10|verse=4}}Atuss, Sebania, Maluch, {{verse|chapter=10|verse=5}}Arim, Meremot, Obadia, {{verse|chapter=10|verse=6}}Daniel, Gineton, Baruch, {{verse|chapter=10|verse=7}}Mesulam, Abija, Mijamin, {{verse|chapter=10|verse=8}}Masia, Bilgai, e Semaia. Costi-sì a l'ero ij sacerdòt.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Ij Levita a l'ero: Jesua fieul d'Asania, Binui dij fieuj d'Enadad, Cadmiel. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ij sò colèga: Sebania, Odia, Chelita, Pelaia, Canan, {{verse|chapter=10|verse=11}}Mica, Recob, Asabia, {{verse|chapter=10|verse=12}}Zacur, Serebia, Sebania, {{verse|chapter=10|verse=13}}Odia, Bani, e Beninu.

{{verse|chapter=10|verse=14}}Ij cap dël pòpol a l’ero sti-sì: Paross, Pacat-Moab, Elam, Zatu, Bani, {{verse|chapter=10|verse=15}}Buni, Asgad, Bebai, {{verse|chapter=10|verse=16}}Adonija, Bigvai, Adin, {{verse|chapter=10|verse=17}}Ater, Esechiah, Asur, {{verse|chapter=10|verse=18}}Odiah, Asum, Besai, {{verse|chapter=10|verse=19}}Arif, Anatot, Nebai, {{verse|chapter=10|verse=20}}Magpiass, Messulam, Esir, {{verse|chapter=10|verse=21}}Mesesabel, Zadoch, Jadua, {{verse|chapter=10|verse=22}}Pelatia, Canan, Anaia, {{verse|chapter=10|verse=23}}Osea, Anania, Assub, {{verse|chapter=10|verse=24}}Aloess, Pilca, Sobech, {{verse|chapter=10|verse=25}}Reum, Asabna, Maseia, {{verse|chapter=10|verse=26}}Achia, Canan, Anan, {{verse|chapter=10|verse=27}}Maluch, Arim, e Bana.

{{verse|chapter=10|verse=28}}Ore, la rimanensa dël pòpol, ij sacerdòt, ij Levita, ij guardian dle pòrte, ij cantor, coj ch'a travajavo ant ël templi, e tuti coj che a l'ero separasse da le popolassion dj'anviron për andeje dapress a la Lege 'd Dé, comprèise le fomne, sò fieuj e le fije an età dla rason, {{verse|chapter=10|verse=29}}a son butasse ansema 'd lor, ij sò colega e ij sò cap. A l'han promëttù tuti con giurament, ëd marcé conform a la Lege 'd Dé, ch'a l'é dasse për mojen ëd Mosè, sërvent ëd Dé: porté a compiment e guerné tùit ij Comandament ëd Nosgnor, nòstr Dé, ij sò precet e soe prescrission.

{{verse|chapter=10|verse=30}}Noi i daroma pa pì nòstre fije da marié a le gent dj'anviron, e i-j pijeroma nen le soe për nòstri fieuj&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 34|Surtìa 34:16]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 7|Deuteronòmi 7:3]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=31}}Nen mach, ma se 'd le vire mai la gent dël pais a dovèissa porté 'd saba 'd proviande da vende, o qualsëssìa d'àutra mërcansìa, nojàutri s'angagerìo a caté nen ant ël di ëd saba, nì an d'àutri di sacrà, e 'l sétim ann&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 23|Surtìa 23:10-11]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Levitich/Levitich 25|Levitich 25:1-7]].&lt;/ref&gt;, ëd deje arlass a la barasa e condoné tùit ij débit&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 15|Deuteronòmi 15:1-2]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=32}}Anlora i soma 'mponusse l'òbligh ëd deje&lt;ref&gt;Ël TM a dis &quot;ëd déne&quot; ch'a sarìa ancora da preferì al Chetiv עָלֵינוּ (ʿalenu) “dzora 'd nojàutri.” la Volgata a l'ha:  ut demus tertiam partem sicli per annum ad opus domus Dei nostri,   e parèj Pessità e manoscrit medievaj.&lt;/ref&gt; tùit j'agn la tersa part d'un sicl për ël cult ant ël Templi dël nòst Dé&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 30|Surtìa 30:11-16]].&lt;/ref&gt;: {{verse|chapter=10|verse=33}}për ij pan ëd presentassion, për l'oblassion ëd la matin e dla sèira, për l'olocàust ëd tùit ij di, për ij sacrifissi dël saba, dla lun-a neuva, e dle feste; për ij sacrifissi ëd pas, për coj-lì an espiassion dël pecà a favor d'Israel e për tut ël servissi ant ël Templi dël nòst Dé. {{verse|chapter=10|verse=34}}Peui i l'oma tirà a sòrt: noi, ij sacerdòt, ij Levita e la gent, për podèj savèj ël temp e l'órdin andova provëdde al Templi dël nòst Dé ël bòsch, che minca na famija a dovìa porté tuti j'agn, a na data fissà, për mantnì ël feu an sl'autar ëd Nosgnor, Dé nòst, com a l'é scrivù ant la Lege 'd Mosé. 

{{verse|chapter=10|verse=35}}E i l'oma 'dcò promëttù ëd porté tùit j'agn ant ël Templi dël Signor le primissie 'd nòstra tèra, le primissie dij frut ëd tute le piante&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 23|Surtìa 23:19]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 34|34:26]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 26|Deuteronòmi 26:2]].&lt;/ref&gt;, {{verse|chapter=10|verse=36}}ij primnà dij nòstri strop e 'd nòstre feje, da presentesse ant ël Templ ëd nòst Dé, ai sacerdòt an servissi ant ël Templ ëd Nosgnor&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 13|Surtìa 13:2]].&lt;/ref&gt;; {{verse|chapter=10|verse=371}}e ancora lòn ch'a-i é 'd mej dla farin-a, ëd nòstre oferte, dij frut ëd tute le piante, dël vin neuv e dl'euli; nojàutri i porteroma ai sacerdòt ant le cròte dël Templ ëd Nosgnor, an dasend ai Levita, la part ch'a fà des ëd nòstra tèra. Ij Levita midem, a andran a cheuje le décime an tute nòstre sità&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 18|Numer 18:21]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=38}}Un sacerdòt, dëssendent d'Aron, a darà d'agiut ai Levita ant ël moment che lor a preleveran le décime, e ij Levita a porteran la décima 'd soa décima ant ël Templ ëd nòst Dé, ant le stansie dël tesòr&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 18|Numer 18:26]].&lt;/ref&gt;, {{verse|chapter=10|verse=39}}an cole stansie andova che ij fieuj d'Israel e ij Levita a ten-o le primissie dël gran, dël vin, dl'euli e andova ch'a-i é tut ël necessari për ël Santuari, për ij sacerdòt an servissi, për ij guardian e ij cantor. Ël Templ ëd nòst Dé a sarà pa pì trascurà da nojàutri.

===== Nòte =====
&lt;references /&gt;

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>pkshh0f28pkku0nffnxs6572tikirnp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34572</id>
      <parentid>34571</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T15:59:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34572</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6690" sha1="mzp7821yijjhdhg7lbmduxfk041uhan" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 9|Neemìa 9]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 11|Neemìa 11]]|notes=}}

{{chapter|10}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa 10.ogg|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa 10]]
{{TOCright}}

= Neemìa =

== 10 ==

{{verse|chapter=10|verse=1}}Neemìa, ël governator fieul d'Acalìa a l'ha firmà e për prim. Peui a l'han firmà ij sacerdòt: Zedechia, {{verse|chapter=10|verse=2}}Seraia, Asaria, Jeremia, {{verse|chapter=10|verse=3}}Pasur, Amaria, Malchija, {{verse|chapter=10|verse=4}}Atuss, Sebania, Maluch, {{verse|chapter=10|verse=5}}Arim, Meremot, Obadia, {{verse|chapter=10|verse=6}}Daniel, Gineton, Baruch, {{verse|chapter=10|verse=7}}Mesulam, Abija, Mijamin, {{verse|chapter=10|verse=8}}Masia, Bilgai, e Semaia. Costi-sì a l'ero ij sacerdòt.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Ij Levita a l'ero: Jesua fieul d'Asania, Binui dij fieuj d'Enadad, Cadmiel. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ij sò colèga: Sebania, Odia, Chelita, Pelaia, Canan, {{verse|chapter=10|verse=11}}Mica, Recob, Asabia, {{verse|chapter=10|verse=12}}Zacur, Serebia, Sebania, {{verse|chapter=10|verse=13}}Odia, Bani, e Beninu.

{{verse|chapter=10|verse=14}}Ij cap dël pòpol a l’ero sti-sì: Paross, Pacat-Moab, Elam, Zatu, Bani, {{verse|chapter=10|verse=15}}Buni, Asgad, Bebai, {{verse|chapter=10|verse=16}}Adonija, Bigvai, Adin, {{verse|chapter=10|verse=17}}Ater, Esechiah, Asur, {{verse|chapter=10|verse=18}}Odiah, Asum, Besai, {{verse|chapter=10|verse=19}}Arif, Anatot, Nebai, {{verse|chapter=10|verse=20}}Magpiass, Messulam, Esir, {{verse|chapter=10|verse=21}}Mesesabel, Zadoch, Jadua, {{verse|chapter=10|verse=22}}Pelatia, Canan, Anaia, {{verse|chapter=10|verse=23}}Osea, Anania, Assub, {{verse|chapter=10|verse=24}}Aloess, Pilca, Sobech, {{verse|chapter=10|verse=25}}Reum, Asabna, Maseia, {{verse|chapter=10|verse=26}}Achia, Canan, Anan, {{verse|chapter=10|verse=27}}Maluch, Arim, e Bana.

{{verse|chapter=10|verse=28}}Ore, la rimanensa dël pòpol, ij sacerdòt, ij Levita, ij guardian dle pòrte, ij cantor, coj ch'a travajavo ant ël templi, e tuti coj che a l'ero separasse da le popolassion dj'anviron për andeje dapress a la Lege 'd Dé, comprèise le fomne, sò fieuj e le fije an età dla rason, {{verse|chapter=10|verse=29}}a son butasse ansema 'd lor, ij sò colega e ij sò cap. A l'han promëttù tuti con giurament, ëd marcé conform a la Lege 'd Dé, ch'a l'é dasse për mojen ëd Mosè, sërvent ëd Dé: porté a compiment e guerné tùit ij Comandament ëd Nosgnor, nòstr Dé, ij sò precet e soe prescrission.

{{verse|chapter=10|verse=30}}Noi i daroma pa pì nòstre fije da marié a le gent dj'anviron, e i-j pijeroma nen le soe për nòstri fieuj&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 34|Surtìa 34:16]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 7|Deuteronòmi 7:3]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=31}}Nen mach, ma se 'd le vire mai la gent dël pais a dovèissa porté 'd saba 'd proviande da vende, o qualsëssìa d'àutra mërcansìa, nojàutri s'angagerìo a caté nen ant ël di ëd saba, nì an d'àutri di sacrà, e 'l sétim ann&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 23|Surtìa 23:10-11]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Levitich/Levitich 25|Levitich 25:1-7]].&lt;/ref&gt;, ëd deje arlass a la barasa e condoné tùit ij débit&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 15|Deuteronòmi 15:1-2]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=32}}Anlora i soma 'mponusse l'òbligh ëd deje&lt;ref&gt;Ël TM a dis &quot;ëd déne&quot; ch'a sarìa ancora da preferì al Chetiv עָלֵינוּ (ʿalenu) “dzora 'd nojàutri.” la Volgata a l'ha:  ut demus tertiam partem sicli per annum ad opus domus Dei nostri,   e parèj Pessità e manoscrit medievaj.&lt;/ref&gt; tùit j'agn la tersa part d'un sicl për ël cult ant ël Templi dël nòst Dé&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 30|Surtìa 30:11-16]].&lt;/ref&gt;: {{verse|chapter=10|verse=33}}për ij pan ëd presentassion, për l'oblassion ëd la matin e dla sèira, për l'olocàust ëd tùit ij di, për ij sacrifissi dël saba, dla lun-a neuva, e dle feste; për ij sacrifissi ëd pas, për coj-lì an espiassion dël pecà a favor d'Israel e për tut ël servissi ant ël Templi dël nòst Dé. {{verse|chapter=10|verse=34}}Peui i l'oma tirà a sòrt: noi, ij sacerdòt, ij Levita e la gent, për podèj savèj ël temp e l'órdin andova provëdde al Templi dël nòst Dé ël bòsch, che minca na famija a dovìa porté tuti j'agn, a na data fissà, për mantnì ël feu an sl'autar ëd Nosgnor, Dé nòst, com a l'é scrivù ant la Lege 'd Mosé. 

{{verse|chapter=10|verse=35}}E i l'oma 'dcò promëttù ëd porté tùit j'agn ant ël Templi dël Signor le primissie 'd nòstra tèra, le primissie dij frut ëd tute le piante&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 23|Surtìa 23:19]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 34|34:26]]; [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 26|Deuteronòmi 26:2]].&lt;/ref&gt;, {{verse|chapter=10|verse=36}}ij primnà dij nòstri strop e 'd nòstre feje, da presentesse ant ël Templ ëd nòst Dé, ai sacerdòt an servissi ant ël Templ ëd Nosgnor&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Surtia/Surtia 13|Surtìa 13:2]].&lt;/ref&gt;; {{verse|chapter=10|verse=37}}e ancora lòn ch'a-i é 'd mej dla farin-a, ëd nòstre oferte, dij frut ëd tute le piante, dël vin neuv e dl'euli; nojàutri i porteroma ai sacerdòt ant le cròte dël Templ ëd Nosgnor, an dasend ai Levita, la part ch'a fà des ëd nòstra tèra. Ij Levita midem, a andran a cheuje le décime an tute nòstre sità&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 18|Numer 18:21]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=38}}Un sacerdòt, dëssendent d'Aron, a darà d'agiut ai Levita ant ël moment che lor a preleveran le décime, e ij Levita a porteran la décima 'd soa décima ant ël Templ ëd nòst Dé, ant le stansie dël tesòr&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 18|Numer 18:26]].&lt;/ref&gt;, {{verse|chapter=10|verse=39}}an cole stansie andova che ij fieuj d'Israel e ij Levita a ten-o le primissie dël gran, dël vin, dl'euli e andova ch'a-i é tut ël necessari për ël Santuari, për ij sacerdòt an servissi, për ij guardian e ij cantor. Ël Templ ëd nòst Dé a sarà pa pì trascurà da nojàutri.

===== Nòte =====
&lt;references /&gt;

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>mzp7821yijjhdhg7lbmduxfk041uhan</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 11</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4572</id>
    <revision>
      <id>34573</id>
      <parentid>34458</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T16:20:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34573</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6964" sha1="90n3kes6u3b0yjg0wz8kh0zmjult2nr" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 10|Neemìa 10]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 12|Neemìa 12]]|notes=}}

{{chapter|11}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa 11.ogg|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa 11]]
{{TOCright}}

= Neemìa =

== 11 ==

=== La populassion ëd Gerusalem ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Ij cap dël pòpol a son ëstabilisse a Gerusalem; j'àutri Israelita a l'han tirà a sòrt na famija su des e a l'han mandala a sté a Gerusalem, la sità santa, antramentre che d'àutre neuv a son restà an d’àutre sità. {{verse|chapter=10|verse=1}}Ël pòpol a l'ha benedì coj che spòtich, a l'avìo pijà la decision dë sté an Gerusalem.

{{verse|chapter=10|verse=3}}Costi a son coj che a son andàit a sté a Gerusalem an tra ij cap ëd la provìnsa giudèa, antramentre che ant le sità a son spantiasse për ël teritòri ëd Giuda e d'Israel, ij sacerdòt, ij Levita, j'assistent e ij fieuj dij servitor ëd Salomon: a stasìo tùit an soa sità e andova ch'a l'avìo ‘d proprietà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Costissì ij dissendent ëd Giuda e coj ëd Beniamin, stansià a Gerusalem&lt;ref&gt;11:3-4 cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 7|Neemia 7:73]].&lt;/ref&gt;.

Dij dissendent ëd Giuda: Ataia fieul d'Usia, fieul ëd Zecaria, fieul d' Amaria, fieul ëd Sefatia, fieul ëd Malalel, dij dëssendent ëd Peres; {{verse|chapter=10|verse=5}}e Maseia fieul ëd Baruch, fieul ëd Col-Hose, fieul d'Asaia, fieul d'Adaiah, fieul ëd Joiarib, fieul ëd Zecaria, dij dissendent ëd Sela&lt;ref&gt;La tradussion a récita מִן־הַשֵּׁלָנִי (min hashelani, &quot;da lë Shelahita&quot;) al pòst dla letura MT בֶּן־הַשִּׁלֹנִי (ben hashiloni, &quot;ël fieul ëd lë  Silonita&quot;). Vëdde 1 Crònache 9:5.&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=6}}An tut, ij dissendent ëd Peres ch'a stasìo a Gerusalem, a l'ero 468 òm adult.

{{verse|chapter=10|verse=7}}Costi ij dissendent ëd Beniamin: Salu fieul ëd Mesulam, ël fieul ëd Joed, ël fieul ëd Pedaiah, ël fieul ëd Colaiah, ël fieul ëd Maseiah, ël fieul ëd Itiel, ël fieul ëd Jesaiah, {{verse|chapter=10|verse=8}}e chi a-j andasìa dapress&lt;ref&gt;Ebràich: &quot;coj darera 'd chiel&quot;; opura an sitand a la létera: וְאֶחָיו (vʾecajv) &quot;sò frej&quot;).&lt;/ref&gt;, Gabai e Salai: 928 an tut. {{verse|chapter=10|verse=9}}Joel ël fieul ëd Zicri a l'era sò cap, e Judah fieul d'Hassenuah a l'era scond ant ël comand ëd la sità.

{{verse|chapter=10|verse=10}}Dij sacerdòt: Jedaia ël fieul ëd Joiarib, Iachin, {{verse|chapter=10|verse=11}}Seraiah ël fieul ëd Hilchiah, ël fieul ëd Mesulam, ël fieul ëd Zadoch, ël fieul ëd Meraiot, ël fieul d'Achitub, supervisor ant ël templ ëd Dé, {{verse|chapter=10|verse=12}}e ij sò colega a  fasìo ël travaj për ël santuari: 822; e Adaiah ël fieul ëd Jeroham, ël fieul ëd Pelaliah, ël fieul d'Amzi, ël fieul ëd Zechariah, ël fieul ëd Pashcur, ël fieul ëd Malchijah, {{verse|chapter=10|verse=13}}e ij sò parent, cap ëd famija: 242; e Amassai ël fieul d'Asarel, ël fieul ëd Acsai, ël fieul ëd Mesilemot, ël fieul d'Imer, {{verse|chapter=10|verse=14}}e ij sò colega, òm ecessionaj: 128. L'ofissial an cap a l'era Zabdiel, fieul d'Haghedolim.

{{verse|chapter=10|verse=15}}Dij Levita: Semaiah ël fieul ëd Hashub, ël fieul ëd Asricam, ël fieul ëd Hashabiah, ël fieul ëd Buni; {{verse|chapter=10|verse=16}}Sabetai e Josabad, cap dij Levita, a l'ero angagiasse ant l'euvra da fòra dël santuari ëd Dé; {{verse|chapter=10|verse=17}}Mataniah ël fieul ëd Mica, ël fieul ëd Zabdi, ël fieul ëd Asaf, diretor dël cant sacrà&lt;ref&gt;La tradussion as les con la recension ëd la Volgata Lucianica greca an ebràich: הַתְחִּלהַ hatëchilha, &quot;la làuda, l'inn, salm&quot;) pitòst che la letura dël TM ִהַתְּחִלָּה֙ (hatëchillah, &quot;ël prinsipi&quot;).&lt;/ref&gt; ch’a guidava ant ël ringrassiament e ant la preghiera; Bacbuchiah, scond an tra ij sò; e Abda ël fieul ëd Samua, ël fieul ëd Galal, ël fieul ëd Jeduthun. {{verse|chapter=10|verse=18}}Total dij Levita ant la Sità Santa: 284.

{{verse|chapter=10|verse=19}}E ij guardian dle pòrte: Acub, Talmon e soa gent, ch'a l'ero guardian ëd le pòrte: 172.

{{verse|chapter=10|verse=20}}La rimanensa dël pòpol israelita, con sacerdòt e Levita a vivìo an tute le sità 'd Giuda, mincadun an soa proprietà. {{verse|chapter=10|verse=21}}J'atendent al templ a stasìo ant un quartié 'd Gerusalem ciamà Ofel, e Zica e Ghispa a l'ero ij comandant. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ël cap dij Levita an Gerusalem a l'era Usi fieul ëd Bani, fieul ëd Casabia, fieul ëd Matania, fieul ëd Mica. Usi a l'era dla stirp dij dëssendent d'Asaf, che a l'ero ij cantor responsàbij dël servissi al templ ëd Dé. {{verse|chapter=10|verse=23}}Ij cantor a l'ero sotmëtù a 'n regolament dël rè e a normative fissà di për di a soe atività al templi. {{verse|chapter=10|verse=24}}Nopà Petachia, fieul ëd Mesesabel, un dij dissendent ëd Zerach, dla tribù ëd Giuda, a l'era rapresentant dël pòpol a la cort dël rè 'd Persia.

{{verse|chapter=10|verse=25}}Coj che a fasìo part ëd la tribù ëd Giuda, ma ch’a vivìo an soe proprietà an campagna, a stasìo an coste località: Chiriat Arba e ij vilagi dj'anviron, Dibon e sò vilagi, Jecabzel e sò ansediament {{verse|chapter=10|verse=26}}An Jesua, an Molada, an Bet Pelet, {{verse|chapter=10|verse=27}}an Casar Sual, an Ber Seba e sò vilagi, {{verse|chapter=10|verse=28}}an Ziclag, an Meconah e sò village, {{verse|chapter=10|verse=29}}an En Rimmon, an Zorah, an Jarmuth, {{verse|chapter=10|verse=30}}Zanoah, Adulam e ant ij sò ansediament, an Lachish e sò camp, e an Asecah e sò vilagi. Përparèj ch'a l'han butà camp da  Ber-Sheba a la Comba d'Hinom.

{{verse|chapter=10|verse=31}}Cheidun dij dissendent&lt;ref&gt;La tradussion a les con chèiche manoscrit ebraich medieval e la Pessità aramàica וּמִבִבוּמֵי (umibbume, &quot;e chèiche dissendent ëd...&quot;) pitòst che 'l TM che a les וּבֵּי (uvne, &quot;e ij fieuj ëd...&quot;).&lt;/ref&gt; ëd  Beniamin a son ëstabilisse an Geba, Micmash, Aija, Betel e ij sò vilage, {{verse|chapter=10|verse=32}}an Anatot, Nob, e Ananiah, {{verse|chapter=10|verse=33}}an Hazor, Ramah, e Gitaim, {{verse|chapter=10|verse=34}}an Hadid, Zebojim, e Nebalat, {{verse|chapter=10|verse=35}}an Lod, Ono, e ant la Valada&lt;ref&gt;La tradussion a les   וְגֵי (vëgey, &quot;e la valada&quot;) pitòst che 'l TM che a les גֵּי (gey, &quot;la valada&quot;). Ël vav congiunsion original (ו) a l'é fàcil ch'a sia tombà për aplografia.&lt;/ref&gt; dj'Artisan. {{verse|chapter=10|verse=36}}Cheicadun-a dle division an Giudea dij Levita a l'é stabilisse an Beniamin.

== Nòte ==
&lt;references /&gt;


[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>90n3kes6u3b0yjg0wz8kh0zmjult2nr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34574</id>
      <parentid>34573</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T16:22:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34574</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6964" sha1="lt09qye93jxqo0kq5t03sbc6j16rl2m" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 10|Neemìa 10]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 12|Neemìa 12]]|notes=}}

{{chapter|11}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa 11.ogg|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa 11]]
{{TOCright}}

= Neemìa =

== 11 ==

=== La populassion ëd Gerusalem ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Ij cap dël pòpol a son ëstabilisse a Gerusalem; j'àutri Israelita a l'han tirà a sòrt na famija su des e a l'han mandala a sté a Gerusalem, la sità santa, antramentre che d'àutre neuv a son restà an d’àutre sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}Ël pòpol a l'ha benedì coj che spòtich, a l'avìo pijà la decision dë sté an Gerusalem.

{{verse|chapter=10|verse=3}}Costi a son coj che a son andàit a sté a Gerusalem an tra ij cap ëd la provìnsa giudèa, antramentre che ant le sità a son spantiasse për ël teritòri ëd Giuda e d'Israel, ij sacerdòt, ij Levita, j'assistent e ij fieuj dij servitor ëd Salomon: a stasìo tùit an soa sità e andova ch'a l'avìo ‘d proprietà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Costissì ij dissendent ëd Giuda e coj ëd Beniamin, stansià a Gerusalem&lt;ref&gt;11:3-4 cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 7|Neemia 7:73]].&lt;/ref&gt;.

Dij dissendent ëd Giuda: Ataia fieul d'Usia, fieul ëd Zecaria, fieul d' Amaria, fieul ëd Sefatia, fieul ëd Malalel, dij dëssendent ëd Peres; {{verse|chapter=10|verse=5}}e Maseia fieul ëd Baruch, fieul ëd Col-Hose, fieul d'Asaia, fieul d'Adaiah, fieul ëd Joiarib, fieul ëd Zecaria, dij dissendent ëd Sela&lt;ref&gt;La tradussion a récita מִן־הַשֵּׁלָנִי (min hashelani, &quot;da lë Shelahita&quot;) al pòst dla letura MT בֶּן־הַשִּׁלֹנִי (ben hashiloni, &quot;ël fieul ëd lë  Silonita&quot;). Vëdde 1 Crònache 9:5.&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=10|verse=6}}An tut, ij dissendent ëd Peres ch'a stasìo a Gerusalem, a l'ero 468 òm adult.

{{verse|chapter=10|verse=7}}Costi ij dissendent ëd Beniamin: Salu fieul ëd Mesulam, ël fieul ëd Joed, ël fieul ëd Pedaiah, ël fieul ëd Colaiah, ël fieul ëd Maseiah, ël fieul ëd Itiel, ël fieul ëd Jesaiah, {{verse|chapter=10|verse=8}}e chi a-j andasìa dapress&lt;ref&gt;Ebràich: &quot;coj darera 'd chiel&quot;; opura an sitand a la létera: וְאֶחָיו (vʾecajv) &quot;sò frej&quot;).&lt;/ref&gt;, Gabai e Salai: 928 an tut. {{verse|chapter=10|verse=9}}Joel ël fieul ëd Zicri a l'era sò cap, e Judah fieul d'Hassenuah a l'era scond ant ël comand ëd la sità.

{{verse|chapter=10|verse=10}}Dij sacerdòt: Jedaia ël fieul ëd Joiarib, Iachin, {{verse|chapter=10|verse=11}}Seraiah ël fieul ëd Hilchiah, ël fieul ëd Mesulam, ël fieul ëd Zadoch, ël fieul ëd Meraiot, ël fieul d'Achitub, supervisor ant ël templ ëd Dé, {{verse|chapter=10|verse=12}}e ij sò colega a  fasìo ël travaj për ël santuari: 822; e Adaiah ël fieul ëd Jeroham, ël fieul ëd Pelaliah, ël fieul d'Amzi, ël fieul ëd Zechariah, ël fieul ëd Pashcur, ël fieul ëd Malchijah, {{verse|chapter=10|verse=13}}e ij sò parent, cap ëd famija: 242; e Amassai ël fieul d'Asarel, ël fieul ëd Acsai, ël fieul ëd Mesilemot, ël fieul d'Imer, {{verse|chapter=10|verse=14}}e ij sò colega, òm ecessionaj: 128. L'ofissial an cap a l'era Zabdiel, fieul d'Haghedolim.

{{verse|chapter=10|verse=15}}Dij Levita: Semaiah ël fieul ëd Hashub, ël fieul ëd Asricam, ël fieul ëd Hashabiah, ël fieul ëd Buni; {{verse|chapter=10|verse=16}}Sabetai e Josabad, cap dij Levita, a l'ero angagiasse ant l'euvra da fòra dël santuari ëd Dé; {{verse|chapter=10|verse=17}}Mataniah ël fieul ëd Mica, ël fieul ëd Zabdi, ël fieul ëd Asaf, diretor dël cant sacrà&lt;ref&gt;La tradussion as les con la recension ëd la Volgata Lucianica greca an ebràich: הַתְחִּלהַ hatëchilha, &quot;la làuda, l'inn, salm&quot;) pitòst che la letura dël TM ִהַתְּחִלָּה֙ (hatëchillah, &quot;ël prinsipi&quot;).&lt;/ref&gt; ch’a guidava ant ël ringrassiament e ant la preghiera; Bacbuchiah, scond an tra ij sò; e Abda ël fieul ëd Samua, ël fieul ëd Galal, ël fieul ëd Jeduthun. {{verse|chapter=10|verse=18}}Total dij Levita ant la Sità Santa: 284.

{{verse|chapter=10|verse=19}}E ij guardian dle pòrte: Acub, Talmon e soa gent, ch'a l'ero guardian ëd le pòrte: 172.

{{verse|chapter=10|verse=20}}La rimanensa dël pòpol israelita, con sacerdòt e Levita a vivìo an tute le sità 'd Giuda, mincadun an soa proprietà. {{verse|chapter=10|verse=21}}J'atendent al templ a stasìo ant un quartié 'd Gerusalem ciamà Ofel, e Zica e Ghispa a l'ero ij comandant. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ël cap dij Levita an Gerusalem a l'era Usi fieul ëd Bani, fieul ëd Casabia, fieul ëd Matania, fieul ëd Mica. Usi a l'era dla stirp dij dëssendent d'Asaf, che a l'ero ij cantor responsàbij dël servissi al templ ëd Dé. {{verse|chapter=10|verse=23}}Ij cantor a l'ero sotmëtù a 'n regolament dël rè e a normative fissà di për di a soe atività al templi. {{verse|chapter=10|verse=24}}Nopà Petachia, fieul ëd Mesesabel, un dij dissendent ëd Zerach, dla tribù ëd Giuda, a l'era rapresentant dël pòpol a la cort dël rè 'd Persia.

{{verse|chapter=10|verse=25}}Coj che a fasìo part ëd la tribù ëd Giuda, ma ch’a vivìo an soe proprietà an campagna, a stasìo an coste località: Chiriat Arba e ij vilagi dj'anviron, Dibon e sò vilagi, Jecabzel e sò ansediament {{verse|chapter=10|verse=26}}An Jesua, an Molada, an Bet Pelet, {{verse|chapter=10|verse=27}}an Casar Sual, an Ber Seba e sò vilagi, {{verse|chapter=10|verse=28}}an Ziclag, an Meconah e sò village, {{verse|chapter=10|verse=29}}an En Rimmon, an Zorah, an Jarmuth, {{verse|chapter=10|verse=30}}Zanoah, Adulam e ant ij sò ansediament, an Lachish e sò camp, e an Asecah e sò vilagi. Përparèj ch'a l'han butà camp da  Ber-Sheba a la Comba d'Hinom.

{{verse|chapter=10|verse=31}}Cheidun dij dissendent&lt;ref&gt;La tradussion a les con chèiche manoscrit ebraich medieval e la Pessità aramàica וּמִבִבוּמֵי (umibbume, &quot;e chèiche dissendent ëd...&quot;) pitòst che 'l TM che a les וּבֵּי (uvne, &quot;e ij fieuj ëd...&quot;).&lt;/ref&gt; ëd  Beniamin a son ëstabilisse an Geba, Micmash, Aija, Betel e ij sò vilage, {{verse|chapter=10|verse=32}}an Anatot, Nob, e Ananiah, {{verse|chapter=10|verse=33}}an Hazor, Ramah, e Gitaim, {{verse|chapter=10|verse=34}}an Hadid, Zebojim, e Nebalat, {{verse|chapter=10|verse=35}}an Lod, Ono, e ant la Valada&lt;ref&gt;La tradussion a les   וְגֵי (vëgey, &quot;e la valada&quot;) pitòst che 'l TM che a les גֵּי (gey, &quot;la valada&quot;). Ël vav congiunsion original (ו) a l'é fàcil ch'a sia tombà për aplografia.&lt;/ref&gt; dj'Artisan. {{verse|chapter=10|verse=36}}Cheicadun-a dle division an Giudea dij Levita a l'é stabilisse an Beniamin.

== Nòte ==
&lt;references /&gt;


[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Neemia]]</text>
      <sha1>lt09qye93jxqo0kq5t03sbc6j16rl2m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 12</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4622</id>
    <revision>
      <id>34575</id>
      <parentid>34459</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T17:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34575</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9159" sha1="q6t4b41x3tprdetkoih72tvg246hamt" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 11|Neemìa 11]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 13|Neemìa 13]]|notes=}}

{{chapter|12}}
[[Figura:La Bibia piemontèisa - Neemìa 12.ogg|miniatura|La Bibia piemontèisa - Neemìa 12]]
{{TOCright}}

= Neemìa =

== 12 ==

=== Ij sacerdòt e ij Levita ch’a l’ero tornà a Gerusalem ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Lista dij sacerdòt e dij Levita che a l'ero tornà a Gerusalem da l'esili con Zorobabel, fieul ëd Sealtiel, e con Giosué: sacerdòt: Sëraia, Geremìa, Esdra, {{verse|chapter=12|verse=2}}Amaria, Maluch, Catus, {{verse|chapter=12|verse=3}}Secania, Recum, Meremot, {{verse|chapter=12|verse=4}}Ido, Ghineton, Abija, {{verse|chapter=12|verse=5}}Mijamin, Moadia, Bilga, {{verse|chapter=12|verse=6}}Semaia, Joiarib, Jedaia, {{verse|chapter=12|verse=7}}Salu, Amoch, Chilchia, e Jedaia. Costissì a l'ero ij cap ëd le famije sacerdotaj al temp ëd Giosuè.

{{verse|chapter=12|verse=8}}Ij Levita ch’a l’ero tornà con lor: Jesua, Binui, Cadmiel, Serebia, Juda, e Matania, che ansema ai sò parent a l'ero ancaricà d'antoné ij cant  ëd ringrassiament. {{verse|chapter=12|verse=9}}Bacbuchia e Uni&lt;ref&gt;La version a séguita: &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;e Uni&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;, וְעֻנִּי (vʿunni)  pitòst che'l masorétich וְעֻנּוֹ (vëʿunno).&lt;/ref&gt;, sò colega a s'alternavo con lor ant ël servissi dij cant.

{{verse|chapter=12|verse=10}}Jesua a l'era 'l pare 'd Joiachim, Joiachim a l'era 'l pare d' Eliasib, Eliasib a l'era 'l pare 'd Joiada, {{verse|chapter=12|verse=11}}Joiada a l'era 'l pare 'd Jonatan, e Jonatan a l'era 'l pare 'd Jadua.

{{verse|chapter=12|verse=12}}Ant ij di ëd Joiachim, a-i j'ero le famije sacerdotaj, con sò cap-famija: famija 'd Seraiah, famija 'd Meraiah; famija 'd Jeremiah, famija 'd Cananiah; {{verse|chapter=12|verse=13}}famija d'Esra, famija 'd Mesulam; famija d'Amariah, famija 'd Jecohanan; {{verse|chapter=12|verse=14}}famija 'd  Maluch&lt;ref&gt;Costa tradussion a les con jë LXX לְמַלּוּךְ (lëmaluch, &lt;nowiki&gt;''ëd Maluch''&lt;/nowiki&gt;) al pòst ëd לִמְלוּכִי (limluchi) dël Chethib  o לִמְלִיכוּ (limlicu) dël  Qere.&lt;/ref&gt;, famija 'd Jonatan; famija 'd  Secaniah, famija 'd Josef; {{verse|chapter=12|verse=15}}famija 'd Carim, famija d'Adna; famija 'd Meremoth, famija d'Helcai; {{verse|chapter=12|verse=16}}famija d'Ido, famija 'd Zecariah; famija 'd  Gineton, famija 'd Mesulam; {{verse|chapter=12|verse=17}}famija d'Abijah, famija 'd Zicri; famija 'd Miniamin e famija 'd Moadiah, Piltai; {{verse|chapter=12|verse=18}}famija 'd Bilgah, Samua; famija 'd Semaiah, famija 'd Jeconatan; {{verse|chapter=12|verse=19}}famija 'd Joiarib, ëd Matenai; famija 'd Jedaiah, famija d'Usi; {{verse|chapter=12|verse=20}}famija 'd Salu&lt;ref&gt;Costa version a sern סַלּוּ (Salu, “Sallu”) al pòst ëd la letura dël TM: סַלַּי ( “Sallai”) . Confronta vërsèt 7.&lt;/ref&gt;, Calai; famija d'Amoch, Eber; {{verse|chapter=12|verse=21}}famija 'd Chilchiah, ëd Casabiah; famija 'd Jedaiah, ëd Netanel. {{verse|chapter=12|verse=22}}Parèj dij Levita, ant ij di d'Eliasib, Joiada, Jocanan e Jadua, ij cap-famije a l'ero stàit anregistrà tanme sacerdòt, antant ch'a-i j'era 'l regn ëd Dario 'l Persian. {{verse|chapter=12|verse=23}}Ij dëssendent ëd Levi a son ëstàit anregistrà ant ël Lìber dle Crònache coma cap-famija, ma mach fin-a al temp ëd Jocanan novod d'Eliasib. {{verse|chapter=12|verse=24}}E ij cap dij Levita a son ëstàit Hasabia, Serebia, Jesua fieul ëd Cadmiel, e ij sò cambrada, che a stasìo an facia 'd lor për smon-e làude e ringrassiament, un còr ëdnans a l'àutr, coma specificà da David òm ëd Dé:

{{verse|chapter=12|verse=25}}Matania, Bacbuchia, Obadia, Mesulam, Talmon, e Acub a l'ero guardian che a guernavo ij magasin ëd le pòrte. {{verse|chapter=12|verse=26}}Costissì a l'avìo servì tuti ant ij di ëd Joiachim, fieul ëd Jesua, fieul ëd Josadach, e dël temp ëd Neemìa, governator, e d'Esdra, sacerdòt ëscriba.

=== Dedicassion dij murajon ëd Gerusalem ===
{{verse|chapter=12|verse=27}}A la dedicassion ëd la muraja 'd Gerusalem, a son sërcasse ij Levita da tute le bande ch’a stèisso an sità. Gerusalem  a l'ha selebrà con gòj e cant ëd ringrassiament e inn compagnà da cìmbali, àrpe e lire. {{verse|chapter=12|verse=28}}Ij cantor a son ëstàit assemblà dal distrèit ëd Gerusalem e dai camp ëd  Gaba e Asmavet, për ël motiv che ij cantor a l'ero fasse d'ansediament stabilì ant j'anviron ëd Gerusalem, da le frassion ëd Netofa, {{verse|chapter=12|verse=29}}da Bet-Ghigal, da le campagne 'd Gheba e d'Asmavet, përchè ij cantor a l'ero fasse 'd vilage d'antorn ëd Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Cora che ij sacerdòt e ij Levita a son purificasse, a l'han ëdcò purificà la gent, le pòrte e le muraje.

{{verse|chapter=12|verse=31}}Mi i l'hai fàit monté j'autorità 'd Giuda an sle muraje e i l'hai dividùje an doi gròss trep ch’a dasìo espression a nòstra arconossensa a Nosgnor. Ël prim còr a l'é bogiasse&lt;ref&gt;La tradussion a les: וְהָאַחַת הֹלֶכֶת (vhaʾacat holechet, “un a procedìa o: a l'é bogiasse”) al pòst ëd la letura masorética: וְתַהֲלֻכֹת (vëtahalocòt, “e procession”).&lt;/ref&gt; a man drita, dzora dle muraje anvers la Pòrta dla Drugia. {{verse|chapter=12|verse=32}}Darera dij cantor a-i j'era Osaia, metà dij cap ëd Giuda, {{verse|chapter=12|verse=33}}Asaria, Esra, Mesulam, {{verse|chapter=12|verse=34}}Giuda, Benjamin, Semaiah, Geremia, {{verse|chapter=12|verse=35}}cheicadun dij sacerdòt con trombe, Zecaria fieul ëd Jonatan, fieul ëd Semaia, fieul ëd Matania, fieul ëd Micaia, fieul ëd Zacur, fieul d'Asaf, {{verse|chapter=12|verse=36}}e sò parent: Semaia, Asarel, Milalai, Ghilalai, Mai, Netanel, Juda e Hanani - con ëstrument musicaj ëd David, l'òm ëd Dé. Esdra lë scriba a l'ha guidaje. {{verse|chapter=12|verse=37}}A l'han passà la Pòrta dël Bornel e a son andàit anans a monté jë scalin ëd la Sità 'd David, fin-a a passé dë dlà dël palass ëd David, e peui ancora anvers la Pòrta dl'Eva, a orient.

{{verse|chapter=12|verse=38}}Lë scond còr a andasìa&lt;ref&gt;La tradussion a les: הוֹלֶכֶת (holechet, “a andasìa”) al pòst ëd la letura masorética: הַהוֹלֶכֶת (haholechet, “an procession”).&lt;/ref&gt; an diression da l'àutra part. I l'hai seguitaje ansema a metà dla gent fin-a al cò dle muraje, da l'àutra banda dla Tor dij Forn fin-a la Muraja dla Piassa Granda, {{verse|chapter=12|verse=39}}dzora dla Pòrta d'Efraim, la Pòrta 'd Jesana, la Pòrta dël Pess, la Tor d'Ananel e la Tor dij Sent, a la Pòrta dle Feje. A son fërmasse a la Pòrta dla Vàrdia ch'a fà ëdcò përson.

{{verse|chapter=12|verse=40}}Peui ij doi còr a son fërmasse ant ël templ ëd Dé. Mi i l'avìa con mi la metà dij cap {{verse|chapter=12|verse=41}}e ij sacerdòt - Eliachim, Maseia, Miniamin, Micaia, Elioenai, Zecaria e Anania, con soe trombe -  {{verse|chapter=12|verse=42}}e 'dcò  Maseia, Semaia, Eleasar, Usi, Jecohanan, Malchija , Elam e Eser. Ij còr a l'avìo cantà  ij sò inn sota la diression ëd Jesrachia. {{verse|chapter=12|verse=43}}E an col di a son ësmonusse tanti sacrifissi e lor a l'han argiojì, përchè Dé a l'avìa daje na gòj granda. Ëdcò le fomne e le masnà a l'ero argiojissante. Ël rabel ch’a fasìa la gòj ëd Gerusalem as podìa sente fin-a motobin da leugn.

{{verse|chapter=12|verse=44}}An col di, j'òm a l'ero stàit nominà ant ij magasin arzervà a le contribussion dla gent: le primissie e le décime, për cheuje an lor dai camp&lt;ref&gt;A l'é preferisse lese: מִשְּׂדֵי (missde, “dai camp, dai pra”) pitòst che la letura masorética: לִשְׂדֵי (lisde, “anvers ij camp”).&lt;/ref&gt; ëd le sità le porsion prescrivùe da la Lege për sacerdòt e Levita, përchè la gent ëd Giuda a l'era contenta 'd vëdde ij sacerdòt e ij Levita ch’a servìo Nosgnor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Lor a l'han compì ël servissi a sò Dé e 'l servissi 'd purificassion, ansema ai cantor&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Cronache/1Cronache 25|1 Crònache 25:1-8]].&lt;/ref&gt; e ai guardian&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Cronache/1Cronache 26|1 Crònache 26:12]].&lt;/ref&gt;, conforma al comand ëd David e 'd sò fieul Salomon. {{verse|chapter=12|verse=46}}Tant temp fa, ai temp ëd David e d'Asaf, a-i j'ero ëd diretor për ij cantor e për ij cant ëd làuda e ringrassiament a Dé. {{verse|chapter=12|verse=47}}Parèj che ant ij di ëd Zorobabel e ant ij di ëd Neemìa, tuti j’Israelita a l'ha dàit soe contribussion con le porsion ai cantor e ai guardian, conform a le necessità 'd tùit ij di. A l'han ëdcò butà da part për ij Levita, e ij Levita a l'han butà da part na porsion ëd lòn ch’a arseivìo për ij dëssendent d'Aron.

== Nòte ==
&lt;references /&gt;


[[Categorìa:Bibia]]
[[Categorìa:Testament Vej]]
[[Categorìa:Neemia]]</text>
      <sha1>q6t4b41x3tprdetkoih72tvg246hamt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Neemia/Neemia 13</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4650</id>
    <revision>
      <id>34568</id>
      <parentid>34440</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:45:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* D’àutre arforme ‘d Neemìa */</comment>
      <origin>34568</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8080" sha1="0qvy81m1estaoo799695wgrqnjkg68j" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 12|Neemìa 12]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Ester/Ester 1|Ester 1]]|notes=}}

{{chapter|13}}
{{TOCright}}

= Neemìa =
{{Galin-a}}

== 13 ==

=== D’àutre arforme ‘d Neemìa ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Ëd col temp, cora ch’a l'é lesusse an pùblich ël lìber ëd la Lege 'd Mosè, a l'é 'dcò trovasse scrit che j'Amonita e ij Moabita a l'avrìo mai dovù intré ant la ciambreja ‘d Nosgnor&lt;ref&gt;O “ëd fé part dël pòpol ëd Dé”.&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=13|verse=2}}La rason a l'era che ste gent, na vira, a l'avìo pa giutà j'Israelita ch'a l'avìo da manca d'eva e da mangé. Nen mach, ma ij Moabita, a l'avìo fin-a pagà Balam përchè a maladièissa j'Israelita, combin che peui Dé a l'avèissa cangià maledission an benedission. {{verse|chapter=13|verse=3}}Ant ël moment ch’a l'han sentù sta Lej, j'Israelita a l'han dessidù ‘d mandé via da la comunità tùti coj ch’a l’avìo n’assendensa mista. 

{{verse|chapter=13|verse=4}}Ma mach pòch temp anans, ël sacerdòt Eliasib, un parent ëd Tobia, a l'avìa daje a Tobia da dovré për ij sò afé na gròssa stansia dël templ ëd nòst Dé. {{verse|chapter=13|verse=5}}A l’era pròpi la stansia andova che a l'ero sempe guernasse j'oferte 'd gran, l'ancens, j'asi sacrà, ansem a le décime dël gran, dël vin neuv, e dl'euli d'uliva coma comandà ant la Lej për ij Levita, ij cantor, ij guardian e j'oferte për ij sacerdòt.

{{verse|chapter=13|verse=6}}Cola stansia a l'avìo dàila a Tobia ant ël temp che mi i j'era nen a Gerusalem, dl'ann che a fà trantedoi ëd Rè Artaserse 'd Babilònia, quand che mi i j'era tornà dal rè. Dòp pòch temp i l'hai otnù ël përmess ëd congedeme dal rè {{verse|chapter=13|verse=7}}e torné a Gerusalem. Mach antlora i son ëvnùit a conossensa dël mal ch'a l'avìa fàit Eliasìb an concedéndje a Tobia na stansia ch’a dasìa an sla cort dël templ ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=8}}I l'hai dësaprovà tut, e, franch contrarià, i l'hai campà fòra da cola stansia-lì tuta la ròba 'd Tobia. {{verse|chapter=13|verse=9}}Anlora i l'hai dàit istrussion che a fussa purificà 'l local e i l'hai fàit torna porté j'utiss sacrà dël templ ëd Dé, j'oferte e l'ancens. 

{{verse|chapter=13|verse=10}}I l'hai ëdcò trovà che 'l contribù për ij Levita a l'ero pa pì stàit vërsà, parèj che a l'ero stàit obligà, për vive, a torné a travajé ij sò camp, parèj com ij cantor. {{verse|chapter=13|verse=11}}E i l'hai ëdcò fàit na complenta a j'autorità, an ciamand: ''Për che motiv ël templ ëd Dé a l'era stàit trascurà?''. Peui i l'hai mandà a ciamé Levita e cantor confermàndje an soe funsion ëd lor. 

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tut Giuda a l'ha portà la décima dël gran, dël vin e dl'euli ant ij magasin. {{verse|chapter=13|verse=13}}Përantant, a guerné ij magasin i l'hai butà&lt;ref&gt;A l'é seghitasse la recension an Grech ëd Lussian, con êl Sirìach ëd la Pessità e con la Volgata: וָאֲצַוֶּה (vaʾatsavveh, &quot;e i l'hai butà, i l'hai comandà&quot;) pitòst che וָאוֹצְרָה (vaʾotsrah, &quot;e i l'hai nominà dzora d'un magasin&quot;) dël TM.&lt;/ref&gt; Selemia sacerdòt, Zadoch scrivan, Pedaià, un dij Levita, e a l'é 'dcò giontasse tanme agiutant, Canan, fieul ëd Zacur, fieul ëd Matania, përchè stimà da tùit òmo ëd fiusa. Lor a son ëstàit ancaricà 'd fé dëstribussion ai sò colega.

{{verse|chapter=13|verse=14}}&quot;Për sòn, arcòrdte 'd mi, mè Dé, e scancela pa j'assion ëd bin che mi l'hai compì për ël Templ dël mè Dé e për sò servissi&quot;.

{{verse|chapter=13|verse=15}}An coj di, mi i l'hai vëddù la gent an Giuda pisté l'uva ant le tin-e ant ël di ëd Saba, d'àutri che a portavo ëd càrie 'd gerbe an sj'aso, con vin, uva, fi, e tut sòrt ëd produssion, për porteje 'd Saba a Gerusalem. Parèj ch'i l'hai arprociaje 'd pa vende ij prodòt an col di-lì. {{verse|chapter=13|verse=16}}Ëdcò la gent ëd Tir ch'a stasìa a Gerusalem, as procurava 'd pess e tute sòrt ëd mercansìe për véndje ant la giornà ëd Sabat al pòpol ëd Giuda, ant la sità istessa e daspërtut ant j'anviron! {{verse|chapter=13|verse=17}}Përparèj ch'i l'hai fàit na plenta con j'autorità 'd Giuda, an diséndje: “Iv rende cont dël mal ch'i seve an camin ëd fé, an profanand ël di ëd Sabat? {{verse|chapter=13|verse=18}}A l'era pròpi costassì la stra praticà da vòstri antich, ch’a l'ha portà nòst Dé a fé vnì dzora 'd nojàutri tùit ij maleur che voi i arcòrde bin. Ore, se  i profan-e 'l Saba i-i tire a còl ëd castigh ansima a Israel!

{{verse|chapter=13|verse=19}}Cora ch’a vnisìa lë scur dël vënner sèira, mi i l'hai comandà 'd fé saré tute le pòrte dla sità fin-a a la sèira dòp ëd la fin dël Sabat, di sacrà ‘d festa. E i l'hai ëdcò posissionà cheicadun dij mè giovo colaborator a le pòrte përchè gnun a portèissa ‘ndrinta ‘d càrie ant ël di ëd Sabat. {{verse|chapter=13|verse=20}}Contut, ëd mercatant e arvendior ëd tute sòrt për doi o tre vire a passavo la neuit acampà aranda dle muraje ma fòra dla sità. {{verse|chapter=13|verse=21}}Ma mi i l'hai mnassàje an diséndje: “Për che motiv i passe la neuit sota le muraje? Se i lo fareve ancor i sarai obligà a feve aresté e bute an përzon! E da col temp  a son pa pì fasse vëdde 'd Sabat. {{verse|chapter=13|verse=22}}Anlora i l'hai comandaje ai Levita 'd purifichesse e dë vnì a guerné le pòrte, përchè a fussa sacrà ël Sabat, giornà santa.

Ëdcò për sòn avist-ne 'd mi, mè Dé, e àbie misericòrdia ‘d mi, conforma tò grand amor. 

{{verse|chapter=13|verse=23}}An coj di i l'hai ëdcò vëddù d'òm ëd Giuda che a l'avìo mariasse con ëd  fomne filisté d'Asdod, Amon, e Moab. {{verse|chapter=13|verse=24}}Metà dij sò cit a parlavo la lenga d'Asdod, o ëd cost o col pòpol mënsionà, e a l'ero pa pì bon a parlé la lenga 'd Giuda. {{verse|chapter=13|verse=25}}Parèj ch'i l'hai rusà con lor. I l'hai maledije, patlane cheicadun e i l'hai fin-a s-ciancaje ij cavèj. E i l'hai faje fé giurament për Dé disandje: “I mariereve nen vòstre fije con sò fieuj, e i pijereve pa fije 'd lor për deje ai vòstri fieuj: gnun a podrà mariesse con soe fije, nì vòstri fieuj nì vojàutri midem. {{verse|chapter=13|verse=26}}Avìa-lo pa pëccà Salomon Rè d'Israel, pròpi an cola manera-lì? Pura an tra tute le gent a-i j'era pa un rè parija 'd chiel. Chiel a l'era bin vorsù da Dé, e Dé a l'ha falo rè dzora 'd tut Israel. Mach che le fomne strangere a l'han mnalo a sò pecà! {{verse|chapter=13|verse=27}}As dovrà donca sente dì che 'dcò vojàutri i l'eve fàit col gran mal e tradì nòst Dé, an mariand ëd fomne forestere?”.

{{verse|chapter=13|verse=28}}Ore, fin-a un dij fieuj ëd Ioiada, fieul d'Eliasib, gran sacerdòt, a l’avìa mariasse con na fija ‘d Sambalat, l’Oronita. Parèj che mi i l'hai dije ch’as presentèissa pa pì ‘dnans a mi&lt;ref&gt;O “I l’hai bandilo”.&lt;/ref&gt;. 

{{verse|chapter=13|verse=29}}It në prego, mè Dé, për le profanassion portà al sacerdòssi  e për le colpe ch'a l'han comëttù a sò dovèj ij sacerdòt&lt;ref&gt;Un manoscrit ebràich medieval, la recension greca lussiànica e la Pessità Sirìaca a leso al plural הַכֹּהֲנִים (haccohanim, &quot;ij sacerdòt, ij prèive &quot;) pitòst che la letura al singolar dël TM, הַכְּהֻנָּה (haccunnah, &quot;ël sacerdòssi&quot;).&lt;/ref&gt; e ij Levita: arcòrdte 'd lor.

{{verse|chapter=13|verse=30}}Përparèj i l'hai purificà ij Giudé da tùit ij foresté, an assignand ël regolament dij dovèj ai sacerdòt e ai Levita. {{verse|chapter=13|verse=31}}I l'hai ëdcò provëddù al bòsch dj'oferte, ant ij temp fissà e 'dcò la presentassion ëd le primissie.

===== Nòte =====
&lt;references /&gt;

----
[[Categorìa:Bibia]]
[[Categorìa:Testament Vej]]
[[Categorìa:Neemia]]</text>
      <sha1>0qvy81m1estaoo799695wgrqnjkg68j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34576</id>
      <parentid>34568</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T17:42:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pcastellina</username>
        <id>15</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>34576</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8541" sha1="7209h396elyyl46pfs8pupxldn55olg" xml:space="preserve">{{header|title=[[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]|author=|section=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia|Neemìa]]|previous=[[La_Bibia_piemontèisa/Testament_Vej/Neemia/Neemia 12|Neemìa 12]]|next=[[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Ester/Ester 1|Ester 1]]|notes=}}

{{chapter|13}}
[[Figura:La Bìbia piemontèisa - Neemìa 13.ogg|miniatura|La Bìbia piemontèisa - Neemìa 13]]
{{TOCright}}

= Neemìa =
== 13 ==

=== D’àutre arforme ‘d Neemìa ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Ëd col temp, cora ch’a l'é lesusse an pùblich ël lìber ëd la Lege 'd Mosè, a l'é 'dcò trovasse scrit che j'Amonita e ij Moabita a l'avrìo mai dovù intré ant la ciambreja ‘d Nosgnor&lt;ref&gt;O “ëd fé part dël pòpol ëd Dé”.&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=13|verse=2}}La rason a l'era che ste gent, na vira, a l'avìo pa giutà j'Israelita ch'a l'avìo da manca d'eva e da mangé. Nen mach, ma ij Moabita, a l'avìo fin-a pagà Balam përchè a maladièissa j'Israelita&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Numeri/Numeri 22|Numer 22:1-6]].&lt;/ref&gt;, combin che peui Dé a l'avèissa cangià maledission an benedission&lt;ref&gt;13:1-2 cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 23|Deuteronòmi 23:3-5]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=13|verse=3}}Ant ël moment ch’a l'han sentù costa lege, j'Israelita a l'han dessidù ‘d mandé via da la comunità tùti coj ch’a l’avìo n’assendensa mista. 

{{verse|chapter=13|verse=4}}Ma mach pòch temp anans, ël sacerdòt Eliasib, un parent ëd Tobia, a l'avìa daje a Tobia da dovré për ij sò afé na gròssa stansia dël templ ëd nòst Dé. {{verse|chapter=13|verse=5}}A l’era pròpi la stansia andova che a l'ero sempe guernasse j'oferte 'd gran, l'ancens, j'asi sacrà, ansem a le décime dël gran, dël vin neuv, e dl'euli d'uliva coma comandà ant la lege për ij Levita, ij cantor, ij guardian e j'oferte për ij sacerdòt.

{{verse|chapter=13|verse=6}}Cola stansia a l'avìo dàila a Tobia ant ël temp che mi i j'era nen a Gerusalem, dl'ann che a fà trantedoi ëd Rè Artaserse 'd Babilònia, cand che mi i j'era tornà dal rè. Dòp pòch temp i l'hai otnù ël përmess ëd congedeme dal rè {{verse|chapter=13|verse=7}}e torné a Gerusalem. Mach antlora i son ëvnùit a conossensa dël mal ch'a l'avìa fàit Eliasìb an concedéndje a Tobia na stansia ch’a dasìa an sla cort dël templ ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=8}}I l'hai dësaprovà tut, e, franch contrarià, i l'hai campà fòra da cola stansia-lì tuta la ròba 'd Tobia. {{verse|chapter=13|verse=9}}Anlora i l'hai dàit istrussion che a fussa purificà 'l local e i l'hai fàit torna porté j'utiss sacrà dël templ ëd Dé, j'oferte e l'ancens. 

{{verse|chapter=13|verse=10}}I l'hai ëdcò trovà che 'l contribù për ij Levita&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuteronomi/Deuteronomi 12|Deuteronòmi 12:19]].&lt;/ref&gt; a l'ero pa pì stàit vërsà, parèj che a l'ero stàit obligà, për vive, a torné a travajé ij sò camp, parèj com ij cantor. {{verse|chapter=13|verse=11}}E i l'hai ëdcò fàit na complenta a j'autorità, an ciamand: ''Për che motiv ël templ ëd Dé a l'era stàit trascurà?''. Peui i l'hai mandà a ciamé Levita e cantor confermàndje an soe funsion ëd lor. 

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tut Giuda a l'ha portà la décima dël gran, dël vin e dl'euli ant ij magasin&lt;ref&gt;Cfr. [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Malachia/Malachia 3|Malachia 3:10]].&lt;/ref&gt;. {{verse|chapter=13|verse=13}}Përantant, a guerné ij magasin i l'hai butà&lt;ref&gt;A l'é seghitasse la recension an Grech ëd Lussian, con êl Sirìach ëd la Pessità e con la Volgata: וָאֲצַוֶּה (vaʾatsavveh, &quot;e i l'hai butà, i l'hai comandà&quot;) pitòst che וָאוֹצְרָה (vaʾotsrah, &quot;e i l'hai nominà dzora d'un magasin&quot;) dël TM.&lt;/ref&gt; Selemia sacerdòt, Zadoch scrivan, Pedaià, un dij Levita, e a l'é 'dcò giontasse tanme agiutant, Canan, fieul ëd Zacur, fieul ëd Matania, përchè stimà da tùit òm ëd fiusa. Lor a son ëstàit ancaricà 'd fé dëstribussion ai sò colega.

{{verse|chapter=13|verse=14}}&quot;Për sòn, arcòrdte 'd mi, mè Dé, e scancela pa j'assion ëd bin che mi l'hai compì për ël Templi dël mè Dé e për sò servissi&quot;.

{{verse|chapter=13|verse=15}}An coj di, mi i l'hai vëddù la gent an Giuda pisté l'uva ant le tin-e ant ël di ëd saba, d'àutri che a portavo ëd càrie 'd gerbe an sj'aso, con vin, uva, fi, e tut sòrt ëd produssion, për porteje 'd saba a Gerusalem. Parèj ch'i l'hai arprociaje 'd pa vende ij prodòt an col di-lì. {{verse|chapter=13|verse=16}}Ëdcò la gent ëd Tir ch'a stasìa a Gerusalem, as procurava 'd pess e tute sòrt ëd mercansìe për véndje ant la giornà ëd saba al pòpol ëd Giuda, ant la sità istessa e daspërtut ant j'anviron! {{verse|chapter=13|verse=17}}Përparèj ch'i l'hai fàit na plenta con j'autorità 'd Giuda, an diséndje: “Rendevene cont dël mal ch'i seve an camin ëd fé, an profanand ël di ëd saba? {{verse|chapter=13|verse=18}}A l'era pròpi costassì la stra praticà da vòstri antich, ch’a l'ha portà nòst Dé a fé vnì dzora 'd nojàutri tùit ij maleur che voi i arcòrde bin. Ore, se  i profan-e 'l saba i-i tire a còl ëd castigh ansima a Israel!

{{verse|chapter=13|verse=19}}Cora ch’a vnisìa lë scur dël vënner sèira, mi i l'hai comandà 'd fé saré tute le pòrte dla sità fin-a a la sèira dòp ëd la fin dël saba, di sacrà ‘d festa. E i l'hai ëdcò posissionà cheidun dij mè giovo colaborator a le pòrte përchè gnun a portèissa ‘ndrinta ‘d càrie ant ël di ëd saba. {{verse|chapter=13|verse=20}}Contut, ëd mercatant e arvendior ëd tute sòrt për doi o tre vire a passavo la neuit acampà aranda dle muraje ma fòra dla sità. {{verse|chapter=13|verse=21}}Ma mi i l'hai mnassàje an diséndje: “Për che motiv i passe la neuit sota le muraje? Se i lo fareve ancor i sarai obligà a feve aresté e bute an përzon! E da col temp  a son pa pì fasse vëdde 'd saba. {{verse|chapter=13|verse=22}}Anlora i l'hai comandaje ai Levita 'd purifichesse e dë vnì a guerné le pòrte, përchè a fussa sacrà ël saba, giornà santa.

Ëdcò për sòn avist-ne 'd mi, mè Dé, e àbie misericòrdia ‘d mi, conforma tò grand amor. 

{{verse|chapter=13|verse=23}}An coj di i l'hai ëdcò vëddù d'òm ëd Giuda che a l'avìo mariasse con ëd  fomne filisté d'Asdod, Amon, e Moab. {{verse|chapter=13|verse=24}}Metà dij sò cit a parlavo la lenga d'Asdod, o ëd cost o col pòpol mënsionà, e a l'ero pa pì bon a parlé la lenga 'd Giuda. {{verse|chapter=13|verse=25}}Parèj ch'i l'hai rusà con lor. I l'hai maledije, patlane cheidun e i l'hai fin-a s-ciancaje ij cavèj. E i l'hai faje fé giurament për Dé disandje: “I mariereve nen vòstre fije con sò fieuj, e i pijereve pa fije 'd lor për deje ai vòstri fieuj: gnun a podrà mariesse con soe fije, nì vòstri fieuj nì vojàutri midem. {{verse|chapter=13|verse=26}}Avìalo pa pëccà Salomon Rè d'Israel, pròpi an cola manera-lì? Pura an tra tute le gent a-i j'era pa un rè parija 'd chiel. Chiel a l'era bin vorsù da Dé, e Dé a l'ha falo rè dzora 'd tut Israel. Mach che le fomne strangere a l'han ëmnalo a sò pecà! {{verse|chapter=13|verse=27}}As dovrà donca sente dì che 'dcò vojàutri i l'eve fàit col gran mal e tradì nòst Dé, an mariand ëd fomne forestere?”.

{{verse|chapter=13|verse=28}}Ore, fin-a un dij fieuj ëd Ioiada, fieul d'Eliasib, gran sacerdòt, a l’avìa mariasse con na fija ‘d Sambalat, l’Oronita. Parèj che mi i l'hai dije ch’as presentèissa pa pì ‘dnans ëd mi&lt;ref&gt;O: “I l’hai bandilo”.&lt;/ref&gt;. 

{{verse|chapter=13|verse=29}}It në prego, mè Dé, për le profanassion portà al sacerdòssi  e për le colpe ch'a l'han comëttù ai sò dover ij sacerdòt&lt;ref&gt;Un manoscrit ebràich medieval, la recension greca lussiànica e la Pessità Sirìaca a leso al plural הַכֹּהֲנִים (haccohanim, &quot;ij sacerdòt, ij prèive &quot;) pitòst che la letura al singolar dël TM, הַכְּהֻנָּה (haccunnah, &quot;ël sacerdòssi&quot;).&lt;/ref&gt; e ij Levita: arcòrdte 'd lor.

{{verse|chapter=13|verse=30}}Përparèj i l'hai purificà ij Giudé da tùit ij foresté, an assignand ël regolament dij dover ai sacerdòt e ai Levita. {{verse|chapter=13|verse=31}}I l'hai ëdcò provëddù al bòsch dj'oferte, ant ij temp fissà e 'dcò la presentassion ëd le primissie.

=== Nòte ===
&lt;references /&gt;


[[Categorìa:Bibia]]
[[Categorìa:Testament Vej]]
[[Categorìa:Neemia]]</text>
      <sha1>7209h396elyyl46pfs8pupxldn55olg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Prim Macabé</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5201</id>
    <revision>
      <id>34570</id>
      <parentid>34460</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T15:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Amassidi 'd Simon e dij sò fieuj */</comment>
      <origin>34570</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163885" sha1="iisv8mh3ff79rxx3ur24o9qsrfmsj8l" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Prim Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}

= Prim Lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==

=== Lissànder e ij Diadòch ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Tut sòn a l’era ‘ncapità da dòp che Lissànder ël Macedon, fieul ëd Flip, a l’era surtì da la region dij Chitim e a l’avìa batù  Dario, rè dij Persian e dij Medi, e, ancaminand dzora dla Grecia a l’ha regnà a sò pòst. {{verse|chapter=1|verse=2}}A l’é butasse an tren ëd tante guere, a l’é fasse padron ëd fortësse e e massà ij rè dla tèra. {{verse|chapter=1|verse=3}}an rivand fin-a ai finagi dla tèra a l’é andàit a cheuje lòn ch’a restava ‘d vàire gent. La tèra a l’é ardovusse al silensi dë 'dnans ëd chiel; sò cheur a l’é esaltasse an gonfiàndse d’orgheuj. {{verse|chapter=1|verse=4}}An assembland n’armeja bonben fòrta a l’ha conquistà 'd provìnse, gent e tiran, ch’a son vnùit a esse sò tributari. {{verse|chapter=1|verse=5}}Dòp ëd sòn a l’é tombà malavi e a l’ha capì che a stasìa për meuire. {{verse|chapter=1|verse=6}}Anlora, convocà ij sò leughtenent pì eminent, coj ch’a l’ero chërsù con chiel fin-a da la gioventura, ancora viv, a l’ha spartì an tra ‘d lor sò regn. 

{{verse|chapter=1|verse=7}}Donca Lissànder a l’ha regnà dódes agn e peui a l’é mòrt. {{verse|chapter=1|verse=8}}ij sò subaltern, mincadun da soa region a l’han ciapà ‘l podèj, {{verse|chapter=1|verse=9}}e dòp che Lissànder a l’é mòrt tùit a son ancoronasse e dòp ëd lor ij sò fieuj për vàire ann e parèj che ij maleur an sla tèra a son moltiplicasse.

=== Antìoch Epìfane e j'arnegà giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}E na rèis përversa a l’é s-ciodùa da col-lì: Antìoch Epìfane, fieul dl’Antìoch ch’a l’era stàit an ostage a Roma, e dl’ann ch’a fa sentetrantesèt dël regn dij Grech, chiel a l’ha ciapà ‘l domini. {{verse|chapter=1|verse=11}}An coj di, a l’ero surtì da Israel ëd fieuj përvers che a l’han përsuadù vàire përson-e an disend: “Doma, foma lega con le gent dj’anviron, përchè a l’é tombane a còl un foson ëd maleur dal moment ch’i soma separasse da lor”. {{verse|chapter=1|verse=12}}Cost rasonament a l’é smijaje pì che bon; {{verse|chapter=1|verse=13}}cheicadun ëd la gent a l’ha ciapà l’andi ëd vorèj andé dal rè, ch’a l’ha daje mojen ëd fé intré j’istitussion dij pagan. {{verse|chapter=1|verse=14}}Scond le costume dle gent, lor a l’han drissà un gimnasi a Gerusalem, {{verse|chapter=1|verse=15}}e, an ëscanceland le marche dla sirconcision a l’ero slontanasse da l’Aleansa santa: a son butasse con le nassion pagan-e e, an fasend ël mal a son vendusse.

=== Antìoch an Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=16}}Fàit frem ël podèj, Antìoch  a l’ha vorsù conquisté l’Egit për vagné doi regn: {{verse|chapter=1|verse=17}}a l’é intrà n’Egit con na tropada d’armeja, con ëd chèr e d’elefant, ëd sivalié e un foson ëd flòta, {{verse|chapter=1|verse=18}}e a l’é intrà an bataja con Tolomé rè d’Egit. Tolomé a l’é stàit batù e a l’ha dovù scapé da chiel: vàire a son tombà, frapà a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=19}}A l’han ocupà le piassefòrt d’Egit e Antìoch a l’ha ravagià ‘l pais d’Egit.

=== La përsecussion dij Giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=20}}Për lòn, dl’ann ch’a fa sentequarantetré, batù l’Egit, Antìoch a l’é tornà andré e a l’é montà contra d'Israel adressandse contra  Gerusalem con n’esèrcit amponent. {{verse|chapter=1|verse=21}}Pien ëd sagna a l’é intrà ant ël santuari, a l’ha asportane l’autar d’òr e ‘l candlé dij lum con tùit ij sò asi {{verse|chapter=1|verse=22}}e la tàula ‘d proposission e ij vas për libassion, cope e turìboj, la cortin-a, coron-e e decorassion d’òr ch’a l’ero an sla faciada dël templ: a l’ha rablà tut.

{{verse|chapter=1|verse=23}}A l’ha ciapà peui l’argent, l’òr, j’utiss pressios e portà via ij tesòr stërmà ch’a l’avìa fàila a trové. {{verse|chapter=1|verse=24}}Për lòn, ravagià tut a l’é tornasne a sò pais. A l’avìa fàit massacré vàire përson-e e parlà con sagna granda. {{verse|chapter=1|verse=25}}Anlora an tuti j’anviron d’Israel a-i é staie un deul gròss, {{verse|chapter=1|verse=26}}Cap e ansian a gëmmìo, giovo e fiëtte a perdìo ëd fòrsa e la blëssa dle fomne a l’era perdusse. {{verse|chapter=1|verse=27}}Tuti jë spos a l’han alvà ‘d plente e la sposa setà an sël let ëd nòsse a l’é vestisse ‘d deul. {{verse|chapter=1|verse=28}}La tèra a l’ha tramblà për soa gent e a l’é arvestisse d’onta tuta la casà ‘d Giacòb.

=== L'ocupassion ëd Gerusalem ===

{{verse|chapter=1|verse=29}}Ant ël vir ëd doi ann, ël rè a l’avìa mandà un dzorantendent a le taje ant le sità ‘d Giuda compagnà da bonben ëd  fòrse militar.
{{verse|chapter=1|verse=30}}E con fausserìa ‘d paròle ‘d pas, a l’é adressasse a lor ch’a l’han daje da ment. Mach che a l’amprovista a l’é sfrandasse an sla sità, a l’ha batula con gramissia e massà vàire përson-e an Israel. {{verse|chapter=1|verse=31}}A l’ha brusà e ravagià la sità, campand a tèra abitassion e muraje d’antorn. {{verse|chapter=1|verse=32}}Anlora a l’han butà n’ës-ciavensa fomne e masnà e a son fasse padron dj'ëstrop. {{verse|chapter=1|verse=33}}Peui a l’han drissà d’antorn ëd la Sità ‘d David na muraja fòrta e granda, con ëd tor pì che  freme, e costa a l’é vnùita a esse na sitadela. 

{{verse|chapter=1|verse=34}}A l’avìo butà ‘d nassion ëd pecador, òm përvers che a son fasse ‘d fortilissi. {{verse|chapter=1|verse=35}}A l’han ambaronaie d’arm e ‘d proviande e , butà ansema la pijàita ‘d Gerusalem, a l’han depositala ambelelà an vnisend a esse un trabucèt gròss; {{verse|chapter=1|verse=36}}sòn a l’era stàit n’ansìdia për ël santuari , e un nemis malegn për Israel, për vàire. {{verse|chapter=1|verse=37}}Ël leu sant a l’é stàit profanà e a l’han dàit ël vir a ‘d sangh nossent d’antorn dël Santuari.

{{verse|chapter=1|verse=38}}Për cost motiv la gent ëd Gerusalem a l’é scapà: la sità a l’é vnùita esse residensa d’ëstrangé. Sò fieuj a l’han chitala e a l’é vnùita forëstera a sò nativ. {{verse|chapter=1|verse=39}} Tant ‘me un desert sò Santuari a l’era stàit desolà, soe feste a l’han virà al deul, ij sò sabat a l’onta, sò onor al dëspresi. {{verse|chapter=1|verse=40}}Sò dzonor a l’era stàit tant ‘me soa glòria passà: sò splendrior a l’é cangiasse an deul.

=== La paganisassion dël templi ===

{{verse|chapter=1|verse=41}}Peui l rè a l’ha emanà 'n decret a tut sò regn, che a fùisso tui na gent sola e che mincadun a chitèissa soa legislassion: {{verse|chapter=1|verse=42}}tute nassion a l’han acetà ‘d conformesse ai comand dël rè. {{verse|chapter=1|verse=43}}Dcò vàire Israelita a l’han acetà sò cult an profanand ël sabat. {{verse|chapter=1|verse=44}}E ‘l rè a l’ha spedì 'd litre për mojen dij messagé a Gerusalem e a le sità ‘d Giuda, an prescrivend ëd seghité legislassion strangere al pais, {{verse|chapter=1|verse=45}}e d’esclude j’olocàust ant ël templ, ij sacrifissi e le libassion, an profanand ij sabat e le feste, {{verse|chapter=1|verse=46}}e d’antamné santuari e sò sant fedej, {{verse|chapter=1|verse=47}}e drissé d’autar, templ, edìcole, sacrifiché ‘d crin e d’àutre bestie pa pure, {{verse|chapter=1|verse=48}}ëd lassé che ij pròpi fieuj midem, nen sirconcis, a s’antamnèisso con minca sòrt d’ampurità e profanassion, {{verse|chapter=1|verse=49}}përparèj da dësmentié la lege e cangé tute j’istitussion: {{verse|chapter=1|verse=50}}“Tuti coj ch’a l’avèisso pa agì conform ai decret dël rè a saran butà a mòrt!” {{verse|chapter=1|verse=51}}Scond sti órdin a l’han scrivù a tut ël regn, an stabilend d’ispetor dzora ‘d tuta la gent e obligand le sità ‘d Giuda ‘d sacrifiché tute, sità për sità. {{verse|chapter=1|verse=52}}E vàire dël pòpol a son butasse ansema ‘d lor, tùit traditor ëd la lege, an fasend dël mal ant la region {{verse|chapter=1|verse=53}}e obligand Israel a stërmesse andova che a podìa.

{{verse|chapter=1|verse=54}}Dl’ann ch’a fa sentequarantessich, ël quìndes dël mèis ëd Chislev, ël rè a l’ha drissà na mistà pagan-a an sl’autar e a l’han aussane dcò le sità ‘d Giuda ant j’anviron, {{verse|chapter=1|verse=55}}an brusand d’ancens an sle pòrte dle ca e ant le piasse. {{verse|chapter=1|verse=56}}Tùit ij lìber sacrà che a l’é stàit possìbil d’artrové a son ëstàit s-ciancà e brusà. {{verse|chapter=1|verse=57}}A l’era pro che cheicadun a fussa trovà con na còpia dël lìber dl’aleansa e ch’a l’avèissa pa ubidì a la lege: la sentensa dël rè a lo condanava a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=58}}Tùit ij mèis d’Israelita a vnisìo dëscuvertà ant le sità e tratà con violensa. {{verse|chapter=1|verse=59}}Ël vintessinch dël meis, an specie, cora che a l’ero an camin ëd fé ij sò sacrifissi sacrà an sl’autar: {{verse|chapter=1|verse=60}}a vnisìo butà a mòrt, conform j’ordinanse, fin-a le fomne ch’a l’avìo fàit sirconcide sò fieuj. {{verse|chapter=1|verse=61}}A-j pendìo le masnà al còl e a vnisio massà dcò ij mohel. {{verse|chapter=1|verse=62}}Contut, an Israel, vàire a son restà frem a fesse fòrsa un con l’àutr a nen mangé d’ampurità {{verse|chapter=1|verse=63}}e a acetavo fin-a ‘d meuire pitòst d’antamnese con lòn che a l’è pa mond e dzonoré l’aleansa santa. {{verse|chapter=1|verse=64}}Ël ghignon contra Israel a l’era sensa fin.

== 2 ==
{{chapter|2}}

=== Matatìa e ij sò fieuj ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}An col’época, un prèivi dla famija ‘d Joiarib, Matatia, fieul ëd Gioann e novod ëd Simeon, a l’ha decidù ‘d chité Gerusalem për andé a sté a Modin. {{verse|chapter=2|verse=2}}A tenìa sinch fieuj: Gioann, ciamà dcò Gadì; {{verse|chapter=2|verse=3}}Simon dë stranòm Tassì; {{verse|chapter=2|verse=4}}Giuda ciamà Macabé; {{verse|chapter=2|verse=5}} Eleasar ciamà dcò Avaran, e Giònata stranomà Afus. {{verse|chapter=2|verse=6}}Donch, Matatia, an vëddend i sacrilegi comëttù an Giuda e a Gerusalem, {{verse|chapter=2|verse=7}}a l’ha dit: “Aidemì! Son-ne nassù për vëdde la ruin-a ‘d mia gent e dla sità santa? Hai-ne da sté setà ambelessì antramentre che la sità a l’é an podèj dij nemis e sò santuari an man dë strangé? {{verse|chapter=2|verse=8}}Ël templ a l’é giumai tanme  n’òm d’abominassion, {{verse|chapter=2|verse=9}}tut lòn ch’a-i j’era drinta, soa glòria, a l’é stàit portà via parèj ‘d pijàita, le masnà a son stàite massà an piassa e ij fieuj a son tombà sota la spa nemisa. {{verse|chapter=2|verse=10}}Tute le nassion pagan-e a son fasse padron-e dla sità, sensa ecession, e a son portasse via ij sò tesòr. {{verse|chapter=2|verse=11}}A l’han rancà via, tùit ij sò ornament, lìbera com a l’era, adess a l’é s-ciava! {{verse|chapter=2|verse=12}}Vardé: nòst santuari vastà, parèj come nòsta blëssa, nòsta glòria! Nassion pagan-e a l’han profanaje. {{verse|chapter=2|verse=13}}Còs va-lo vive ancora?”. {{verse|chapter=2|verse=14}}Matatia e ij sò fieuj a l’ero s-ciancasse le vestimente, a son vestisse ‘d tërliss ëd sach e a l’han fàit deul d’amaritùdin.

=== Ël cult pagan a l'é arfudà ===

{{verse|chapter=2|verse=15}}Ore, ij funsionari dël rè, ancaricà ‘d forsé a l’apostasìa, a son presentasse a Modin për oblighé la gent a smon-e ‘d sacrifissi pagan.
{{verse|chapter=2|verse=16}}Vàire Israelita a l’ero rivà. Nopà Matatìa e ij sò fieuj a son restà ‘nsema a formé na partìa da banda. {{verse|chapter=2|verse=17}}Ij funsionari reaj a l’han dije a Matatia: “Ti ‘t ses n’òm d'amportansa paticolar, stimà da sta gent e sostnù da fieuj e frej. {{verse|chapter=2|verse=18}}Sah, it l’has da esse ‘l prim për adempì l’edit dël rè, coma ch’a l’han fàit tùit ij pòpoj e ij Giudé e coj restà a Gerusalem. Përparèj ti e ij tò fieuj i fareve part dj’amis dël rè: i l’avreve onor e present d’argent e d’òr a caterve”. {{verse|chapter=2|verse=19}}Contut Matatia a l’ha rësponduje a vos gròssa: “ Dcò se tuta la gent ch’a son sota ‘l podèj dël rè a lo scotèisso e tùit a chitèisso la religion dij cé e a vorèisso aderì a soe arceste, {{verse|chapter=2|verse=20}}mi, ij mè fieuj e ij mè frej i marceroma ant l’aleansa dij nòstri grand. {{verse|chapter=2|verse=21}}Ch’a sia mai ch’i androma a chité la Lege e le tradission. {{verse|chapter=2|verse=22}}I scotroma pa ij comand dël rè për scarté nòsta religion nì a drita nì a gàucia!”. {{verse|chapter=2|verse=23}}Pròpi cand ch’a l’avìa finì ëd parlé, un Giudé a l’é fasse anans, a la vista ‘d tuti, për ësmon-e un sacrifissi an sl’autar pagan ëd Modin, conform j’ordin reaj. {{verse|chapter=2|verse=24}}Matatia, vëddulo, a l’ha avù un fërmisson d’andignassion. Tut an trambland d'un giust bischiss, a l’é fasse anans ëd corsa e a l’ha sgorsalo an sl’autar. {{verse|chapter=2|verse=25}}E dël midem temp a l’ha massà ‘l nunsi dël rè, ch’a cissava la gent a smon-e ‘d sacrifissi e a l’ha dàit ël gir a l’autar. {{verse|chapter=2|verse=26}}Sò ardor a dëfende la lege ‘d Mosè a smijava a col che Pincas a l’avìa mostrà an massand Zimri fieul ëd Salu.

{{verse|chapter=2|verse=27}}Peui la vos ëd Matatia a l’é stàita parèj d’un tron an sità: “Tuti coj ch’a son për la Lej ‘d Mosè e a rispeto l’aleansa ch’am ven-o d’apress!”. {{verse|chapter=2|verse=28}}Peui a l’é scapà con sò fieuj an montagna, an chitand an sità tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=2|verse=29}}Anlora vàire ch’arsërcavo la giustissia e ‘l dirit a son calà ant ël desert, {{verse|chapter=2|verse=30}}për steie con fieuj, fomne e cabial, për motiv dël maleur ch’a l’avìa acablàje. {{verse|chapter=2|verse=31}}Mach che a l’é stàit arportà ai funsionari dël rè e a le milìssie ch’a stasìo a Gerusalem, ant la sità ‘d David, che ambelelà, an leu stërmà dël desert, a l’ero assemblasse d’òm ch’a l’avìo arpossà l’edit dël rè. {{verse|chapter=2|verse=32}}Për sòn a son dësgagiasse a përseguiteje, e, rivand da lor, a l’han butaie camp an fàcia an prontàndze a dé bataja ‘nt ël di ëd sabat. {{verse|chapter=2|verse=33}}A-j disìo: “Pro! Vnì fòra e ubidì a j’ordin dël rè e i salvereve la vita”. {{verse|chapter=2|verse=34}}Ma coj-lì a rëspondìo: “I vniroma pa fòra da sì e i faroma nen ubidiensa al comand dël rè, an violand ël di ëd sabat”. {{verse|chapter=2|verse=35}}Anlora ij soldà a son andaje contra. {{verse|chapter=2|verse=36}}Ma ij Giudé a son arfudasse ‘d resiste: nen na pera a l’é stàita prassà contra dl’armeja, e gnanca l’intrada dj’ëstermaj a l’era staita blocà. {{verse|chapter=2|verse=37}}A l’han dit: “I meuiroma tuti con na cossiensa pura. I l’oma cel e tèra testimòni: vojàutri i andreve a massene fòra ‘d tut lòn ch’a l’é giust”. {{verse|chapter=2|verse=38}}Parèj che ij soldà a son sfrandasse contra ‘d lor ëd sabat, e lor a son mòrt con fomne, fieuj e sò bestiam. Almanch na milen-a ‘d përson-e a son ëstàite massà.

{{verse|chapter=2|verse=39}}Cora che Matatia e ij sò amis a l’han savulo a l’han fane un gran’ deul. {{verse|chapter=2|verse=40}}Contut a son disse an tra ‘d lor: «S’i dovèisso fé tuti com a l’han fàit  nòstri frej e i  combatèisso pa ij pagan për nòstra vita e për nòstre legi, as farìa an pressa a fene sparì da la surfassa dla tèra». {{verse|chapter=2|verse=41}}Anlora col midem di a l’han ciapà costa decision: “I combatroma contra tuti coj ch’andran a tachene ‘d sabat. I l’oma pa da meuire com a son mòrt ij nòstri frej da stërmà”. {{verse|chapter=2|verse=42}}Anlora a son butasse ‘nsema ‘l grup dij Cassidé, Israelita vajant, tùit angagià a la difèisa dla lege‘d Mosè. {{verse|chapter=2|verse=43}}Nen mach, ma coj ch’a scampavo dai maleur a vnisìo a giontesse an aumentand ël bon dij rinfòrs ëd Matatia. {{verse|chapter=2|verse=44}}A l’é stàit parèj ch’a l’é organisasse un contingent ëd fòrse che, con andignassion granda a colpivo ij Giudé colpèvoj d’esse 'nfedel a la lege. Coj ch’a scampavo da lor a trovavo sosta an tra le gent pagan-e. {{verse|chapter=2|verse=45}}Matatia peui, e ij sò amis andasìo an gir a droché j’autar {{verse|chapter=2|verse=46}}e a fasìo a fòrsa sirconcide tute le masnà ch’a trovavo ant ël teritòri d’Israel. {{verse|chapter=2|verse=47}}A l’han përseguì tuti j’arogant, e l’amprèisa a l’é riussìa ‘d pianta. {{verse|chapter=2|verse=48}}A l’han salvà la lege 'd Mosè da la prepotensa dle gent dij rè e a l’han pa dàila vinta ai pecador.

=== Paròle dariere 'd Matatia ===

{{verse|chapter=2|verse=49}}Përantant a s'avzinava ‘l moment ëd meuire për Matatia e chiel a l’ha dije ai sò fieuj: “Për adess a dòmino dëspresi e ‘ngiustissia, a l’é temp ëd dëstrussion e ‘d violensa sfrandà. {{verse|chapter=2|verse=50}}Ore, car ij mè fieuj, a l’é vnùit ël moment ëd defende con zel la Lej 'd Mosè, e ‘d dé vòstre vite për l’aleansa che Dé a l’ha fàit con nòstri cé.{{verse|chapter=2|verse=51}}Avisévne dj’assion compìe da nòstri grand a sò temp: seguitene l’esempi, i l’avreve na glòria granda e un nòm etern. {{verse|chapter=2|verse=52}}Ha-lo pa trovasse Abraham fedel ant la tentassion e sòn a l’é nen ëstàit la preuva ch’a l’era n’òm giust? {{verse|chapter=2|verse=53}}Giusèp, ant l’ora dël perìcol, a l’ha guernà la Lej e a l’ vnùit a esse sgnor d’Egit. {{verse|chapter=2|verse=54}}Pincas, nòst antich, për sò ardor afoà a l’ha conseguì l’aleansa dël sacerdòssi sensa fin. {{verse|chapter=2|verse=55}}Giosuè, an ubidiend a l’ha paròla ‘d Dé, a l’é vnùit a esse giùdes dj’Israel. {{verse|chapter=2|verse=56}}Caleb, an testimoniand ant la ciambreja a l’ha avù an sòrt part ëd teritòri an proprietà. {{verse|chapter=2|verse=57}}David, për soa fedeltà, a l’ha ‘rdità un tròno real.

{{verse|chapter=2|verse=58}}Elia, ch’a l’era pien ëd zel për la Lege a l’é stàit assont al cel. {{verse|chapter=2|verse=59}}Anania, Asaria e Misael për soa Fej a son ëstàit salvà dal feu. {{verse|chapter=2|verse=60}}Daniel an soa nocensa, a l’é stàit liberà da la gola dij leon. {{verse|chapter=2|verse=61}}Parèj, na generassion apress l’àutra: andran pa a meuire coj ch’a buto soa speransa an Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=62}}Gnun-a pau dël përvers, përchè soa glòria andrà a finì a l’ëmnis e ai verm. {{verse|chapter=2|verse=63}}Ancheuj a l’é esaltà, doman a sparirà,përchè a ‘rtornerà a la póer e sò but a saran a dzoneus. {{verse|chapter=2|verse=64}}Vojàutri, car ij mè fieuj, esse fòrt e coragios për defende la Lej 'd Dé. La glòria i l’avreve da chila”. {{verse|chapter=2|verse=65}}Vardè-sì vòst frel Simon: mi i sai ch’a l’é n’òm savi, scotelo sempe e chiel a sarà vòst pare. {{verse|chapter=2|verse=66}}Giuda Macabé, guerié vajant da soa gioventura, a sarà cap ëd vòstra armeja e ‘v portrà an guera contra le gent. {{verse|chapter=2|verse=67}}Buté ansema, tuti coj ch’a son osservant ëd la Lej e arvangé vòstra gent. {{verse|chapter=2|verse=68}}Réndje ‘l mal ai pagan e ubidì sèmper a l’ordinament ëd la lege. {{verse|chapter=2|verse=69}}Peui a l’ha benedije, e a l’é tornasne ai sò antich. {{verse|chapter=2|verse=70}}Matatia a l’é mòrt dl’ann ch’a fa sentequarantesses e a l’é stàit sotrà ant la tomba dij sò pare a Modin. Tut Israel, an deul grand, a l’ha pioralo.

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Le prime vitòrie 'd Giuda ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}Giudà, ciamà Macabé, a l’é suceduje a sò pare Matatia. {{verse|chapter=3|verse=2}} Tùit ij sò frej e tùit ij partisan ‘d sò pare a l’han giutalo, an portand anans con argiojissansa la lòta a favor d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=3}}Giuda a l’ha ‘rchërsù la glòria ‘d soa gent, arvestisse dla corassa parèj d’un gigant, sandrasse l’armura ‘d guera, a l’ha pijàit soe arme e butasse a combate an protegend soe trope con la spa. {{verse|chapter=3|verse=4}}An soe amprèise a l'é stàit tanme un leon, e parèj d’un lionòt ch’a brama ansima soa pijàita. {{verse|chapter=3|verse=5}}Chiel a sërcava, a seguitava e a cassava le gent pa fedej a la Lej. E a l’ha dëstrovù con feu ij përturbator dël pòpol. {{verse|chapter=3|verse=6}}Për pau ëd Giuda, tuti coj ch’a contestavo la lej a savìo pa come viresse e la salvëssa a l’é staita an sla bon-a stra për mojen ëd chiel. {{verse|chapter=3|verse=7}}A l’ha daje vita dura a vàire rè, arlegrand Giacòb con soe gesta. Ch’a sia benedìa an etern soa memòria. {{verse|chapter=3|verse=8}}A l’ha përcorù le sità dla Giudèa an sterminand j’arnegà e la rabia ‘d Dé a l’ha dëstornà da Israel. {{verse|chapter=3|verse=9}}A l’é stàit avosà fin-a ai finagi dla tèra  e coj ch’a l’ero sbardlasse a l’ha butaje torna ansema.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Apolòni a l’ha mobilità n’armeja gròssa formà da Samaritan e pagan për combate contra Israel. {{verse|chapter=3|verse=11}}Giuda a l’é vnùne a conossensa e a l’é andaje contra, a l’ha batulo e massalo. A son mòrt vàire nemis, e ij survivù a son scapà. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ij Giudé a l’han ravagià la pijàita e Macabé a l’é arservasse la spa d’Apolòni e a l’ha dovrala an guera për tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Seron, comandant ëd l’armeja ‘d Siria, a l’avìa sentù a dì che Giuda a l’avìa torna butà ansema un contingent e che d’antorn ëd chiel a j’era ‘d gent costumà a la guera. {{verse|chapter=3|verse=14}}Seron a l’ha dit: “Im farai un nòm e sarai onorà ant ël regn, i combatrai Giuda e soa gent ch’a l’ha dëspresià ‘l comand dël rè”. {{verse|chapter=3|verse=15}}Anlora a l’é partì; a l’era compagnà da na fòrta tropa ‘d gent sensa fede nì lege, për giutelo a fesse arvangia dij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=16}}Seron a l’é portasse fin-a a la montà ‘d Bet-Oron e Giuda a l’é andaje contra con na pugnà d’òm. {{verse|chapter=3|verse=17}}Costissì cand che a l’han vëddù l’ëschierament ch’a vnisìa anans contra ‘d lor, a l’han dije a Giuda: “I soma an pòchi. Com farom-ne a combate contra na moltitùdin fòrta parèj? I soma strach e ancheuj i l’oma gnanca mangià!”.

{{verse|chapter=3|verse=18}}Ma Giuda a l’ha replicà: “A l’é nen ch’a sia peui tant difìcil che na cita tropa a l’àbia la mej dzora ‘d na gròssa. A j’euj ëd Dé, an efet, a-i é pa diferensa an tra oten-e vitòria për mojen ëd pòca gent o tanta. {{verse|chapter=3|verse=19}}Ël sucess an guera a dipend nen dal nùmer ëd le fòrse, përchè a l’é dal Cel ch’a ven la potensa. {{verse|chapter=3|verse=20}}Nòstri nemis a rivo contra ‘d nojàutri pien d’orgheuj e ‘d gramissia; lor a veulo massene tuti con nòstre fomne e nòstre masnà e ravagé lòn che l’oma. {{verse|chapter=3|verse=22}}Nojàutri, an cambi, i combatoma për nòstre vite e nòstre legi. 22 A sarà Dé a crasé nòstri nemis dë 'dnans ëd nojàutri: gnun-e tëmme!”.

{{verse|chapter=3|verse=23}}Finì ëd parlé a l’é sfrandasse a l’atach a l’amprovista e Seron con sò esércit a l’é stàit dësblà. {{verse|chapter=3|verse=24}}A l’han ancora seguitalo ant la calà ëd Bet-oron fin-a a la pian-a: a son tombà truch e branca eutzent òm, d’àutri a son scampà ant ël teritòri filisté. {{verse|chapter=3|verse=25}}Parèj a l’é ancaminà a  spantiesse la tëmma ‘d Giuda e dij sò frej e le gent dj’anviron a l’ero sesìe da l’ësparm. {{verse|chapter=3|verse=26}}La reputassion ëd Giuda a l’é rivà fin-a a rè Antìoch. E le popolasson pagan-e a comentavo soe amprèise.

=== La polìtica d'Antìoch ===

{{verse|chapter=3|verse=27}}Savù tut lòn ch’as contava, rè Antìoch, a l’é vnùit fòl ëd flin-a. E a l’ha comandà ‘d buté ansema tute soe trope ch’a-i j’ero an sò regn a formé n’armeja motobin potenta. {{verse|chapter=3|verse=28}}A l’ha dovertà sò tesòr  e a l’ha pagà ‘l salari ëd n’ann a tùit ij sò soldà, con l’ordin  ëd preparesse a tute j’emergense. {{verse|chapter=3|verse=29}}Mach che a l’é antajasne che le riserve ‘d soe cassie a l’ero pa pro e pòche j’intrade dël pais, për motiv ëd le sedission e dla famin-a ch’a-i j’era ant la region, për estirpé le tradission an vigor d’antan. {{verse|chapter=3|verse=30}}Antìoch a l’avìa tëmma ‘d nen avèj, come d’autre vire ant ël passà, d’arsorse për spèise e present, ch’a fasìa con le man forà, an superand ij rè precedent. {{verse|chapter=3|verse=32}}A l’ha avune un sagrin gròss e a l’é decidusse d’anvade la Persia, për avèj 'd taje dcò da cole provinse e ambaroné d’argent.

{{verse|chapter=3|verse=32}}Chiel a l’ha lassà Lisia, òm d’amportansa e d’ëstirp real, a la diression dj’afé dël rè, da l’Eufrate fin-a ai finagi d’Egit, {{verse|chapter=3|verse=33}}e con ël but ëd guerné sò fieul Antìoch an soa educassion fin-a ch’a fùissa tornà. {{verse|chapter=3|verse=34}}A l’ha fidaje la mità dl’armeja e j’elefant,  an daséndje istrussion për tut an soa escussion; për lòn ch’a riguardava la gent  ëd la Giudèa e ‘d Gerusalem {{verse|chapter=3|verse=35}}a l’ha comandà ‘d mandeje contra ëd milissie, për dëstruve e eliminé le fòrse d’Israel e lòn ch’a restava a Gerusalem e scancelé soa memòria da la region, {{verse|chapter=3|verse=36}}chiel a dovìa trasferì dë strangé dzora ‘d tute soe montagne e ‘d  ripartì soe tère. {{verse|chapter=3|verse=37}}Dl’ann sentequarantessèt, ël rè a l’é partì da Antiòchia, capital dël regn, con l’àutra mità dl’armeja. A l’ha traversà ël fium Eufrate e passà ‘nt l’Àut-Pais.

=== Preparassion dla bataja ===

{{verse|chapter=3|verse=38}}Lisia a l’ha sernù Tolomé, fieul ëd Dorimene, Nicànore e Gorgia, gent avosà, an tra j’amis dël rè, {{verse|chapter=3|verse=39}}e a l’ha mandaje con quarantamila òm ëd fanterìa e sètmila ‘d cavalerìa an tèra ‘d Giuda, për vastela conform j’ordin dël rè. {{verse|chapter=3|verse=40}}Ij tre comandant a son butasse an marcia con tut sò esércit. Rivà a la pian-a aranda d’Emaus, lor a l’han stabilì sò campament. {{verse|chapter=3|verse=41}}Cand che ij mercant ëd la region a l’han savù la neuva, a son presentasse al campament con na gròssa quantità d’òr, d’argent e ‘d caden-e, për catë d’ ës-ciav ant ël moment che j'Israelita a fùsso fàit përzoné. L’armeja d’invasion a l’avia peui arseivù ëd fòrse da la Siria  e da la Filistìa. 

{{verse|chapter=3|verse=43}}Giuda e ij sò frej a l’han vëddù ël mal ch’a grevava na vira ‘d pì e che l’esercit a l’avìa butà camp an sò teritòri. A son vnùit a savèj che ‘l rè a l’avìa ordinà ‘d ruiné e ‘d dësblé ‘d pianta j’Ebreo. Anlora a son disse un con l’àutr: “Salvoma nòstra gent da la ruin-a completa! Combatoma për nòst pòpol e për ël Templ!”. {{verse|chapter=3|verse=44}}Anlora, la ciambreja  dla gent a l’é radunasse për prontesse a la guera, për preghé e ciamé misericòrdia e pietà.

{{verse|chapter=3|verse=45}}Gerusalem a l’era dëspoplà parèj d’un desert,  gnun dij sò fieuj a intrava o a surtìa, ël santuari a l’era scarpisà, jë strangé a l’ero ant la Fortëssa, andova a stasìo tùit ij pagan. Giacòb a l’avìa pì gnun-e gòj, pa pì son ëd fluta e ‘d lira. {{verse|chapter=3|verse=46}}Ij Giudé a son assemblasse e a son andàit a Mispa dë 'dnans ëd Gerusalem, përchè d’antan la gent d’Israel andasìa a preghè a Mispa. {{verse|chapter=3|verse=47}}Lor a l’han fàit un di ëd digiun: a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a còl tërliss ëd sach e sënner an sël cupiss. {{verse|chapter=3|verse=48}}A l’han dovertà ‘l Lìber ëd la Lej për consultelo, dla midema manera che ij pagan a sërcavo ‘d savèj dai vaticini d’ìdoj. {{verse|chapter=3|verse=49}}A l’han portà vestimente litùrgiche, primissie e décime e a l’han fàit vnì anans ij nasiré, che a l’avìo chità ij di ëd sò vot, {{verse|chapter=3|verse=50}}e a l’han bramà àut vers ël cel an crijand: “ Còs farom-ne ‘d coste oferte e andova porterom-ne sta gent, {{verse|chapter=3|verse=51}}ore che tò santuari a l’é profanà  e scarpisà e ij tò sacerdòt a son an deul e ant l’umiliassion? {{verse|chapter=3|verse=52}}Varda le nassion pagan-e com a son aleasse contra ‘d nojàutri për dësblene: ti ‘t ses a conossensa ‘d lòn ch’a son an tren ëd fé. {{verse|chapter=3|verse=53}}Com i podroma arziste an facia ‘d lor, s’a rivrà pa tò agiut?”. {{verse|chapter=3|verse=54}}Anlora a son butasse a soné le trombe e a brajé a gran vos. {{verse|chapter=3|verse=55}}Dòp ëd sòn, Giuda a l’ha stabilì ij cap-militar dël pòpol, ij comandant ëd milen-e, senten-e, sinquanten-e e desen-e ‘d soldà. {{verse|chapter=3|verse=56}}Conform a la lege, a coj che a l’ero an tren ëd construve na ca o che a stasìo për mariesse, o ancó che a fasìo n’ampiant ëd taragne o ch’a l’ero dcò mach pauros a l’ha dije ‘d tornesne pura a ca. {{verse|chapter=3|verse=57}}Apress a l’ha alvà ‘l campament e a son rangiasse a mesdì d’Emaus. {{verse|chapter=3|verse=58}}Giuda a l’ha comandà: “ Sandreve j’arme, e esse fòrt e  pront për primalba ‘d doman a deje bataja  a sti pagan, ch’a son aleasse pë dëstruve noi e nòst santuari. {{verse|chapter=3|verse=59}}Mej meuire an combatend, che vëdde ruiné nòst pòpol e nòst templ. 60 Contut, lòn ch’a sarà ant la volontà ‘d Nosgnor a sarà compì!”.

== 4 ==
{{chapter|4}}
=== La bataja d'Emaus ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Gorgia a l’é butasse an marcia ‘d neuit con un contingent ëd sincmila soldà fantassin e mila sivalié sernù, {{verse|chapter=4|verse=2}}con ël but ëd sorprende ‘l camp dij Giudé e vagné a l’amprovista ’n sl’armeja ebràica: j’òm ëd la Fortëssa a-j fasìo da guida. {{verse|chapter=4|verse=3}}Contut, cand che Giuda l’é vnùit a savèilo, a l’é butasse dun-a ‘n marcia con ij sò vajant për  dësblé le fòrse dël rè ch’a l’avìo sosta a Emaus, {{verse|chapter=4|verse=4}}an profitand dël fàit  che ij soldà nemis a l’ero ‘ncora leugn dal campament. {{verse|chapter=4|verse=5}}Nopà Gorgia, dël midem temp a l’é rivà al camp dij Giudé, ma a l’ha trovaie gnun. A l’ha pensà ch’a fùsso scapà an montagna, andova ch’a l’é butasse a sërcheje an disend: “ Costissì a scapo dë 'dnans ëd nojàutri!”.

{{verse|chapter=4|verse=6}}A l’alvesse dël di, Giuda a l’é presentasse ant la vàuda con tremila soldà: tutun a l’ero sensa corasse nì spa, ma a l’avrìo bin vorsuje. {{verse|chapter=4|verse=7}}A l’han s-ceirà ‘l camp dij pagan bin difèis e fortifià, con la cavalerìa tuta d’antorn, tuti bin armà e espert ëd guera. {{verse|chapter=4|verse=8}}Ma Giuda a l’ha dije a soa gent: “Gnun-e tëmme dël nùmer, e gnun-a pau cand ch’a ‘tacran! {{verse|chapter=4|verse=9}}Avisévne che ij nòstri cé a son ëstàit salvà ant ël Mar Ross, cand Faraon a-j përseguitava con soa armeja. {{verse|chapter=4|verse=10}}Alvoma nòstra vos al Cel, përchè a l’àbia binvolensa e ch’as arcòrda dl’aleansa con nòsti grand e ch’a veula campé giù ës schierament che ancheuj i l’oma dë 'dnans. {{verse|chapter=4|verse=11}}Tute le gent a ‘rconosran ch’a-i é col ch'a rëscata e a salva Israel”.

{{verse|chapter=4|verse=12}}Jë strangè pagan a l’han aussà j’euj e a l’han vëdduje vnì contra ‘d lor: {{verse|chapter=4|verse=13}}për lòn a son surtì da sò campament për dé bataja, {{verse|chapter=4|verse=14}}J’Ebreo a l’han sonà dle trombe {{verse|chapter=4|verse=14}} e a l’han tacà. Ij nemis a son ëstàit dësblà e a son scapà vers la baragia, {{verse|chapter=4|verse=15}}ma coj ch’a l’ero ant la retroguardia a son ëstàit tuti massà. A son staje d’apress fin-a a Gheser, ant le vàude dl’Idumea, d’Asdod e d’Jamnia. A son tombane cheicòsa parèj ëd tremila. {{verse|chapter=4|verse=16}}Tornà da l’inseguiment con soa tropa, {{verse|chapter=4|verse=17}}Giuda a l’ha dije ai sò òm: “ preocupeve pa dla pijàita, përchè a n’ëspeta n’àutr combatiment. {{verse|chapter=4|verse=18}}Gorgia con soa tropa a son an sla montagna randa ‘d nojàutri. Ore, sté pront a tnì bon contra ij nemis e bàtve contra ‘d lor: apress, i podreve marodé ‘l botin con tut vòst soèn”. {{verse|chapter=4|verse=19}}Tut giust che Giuda l’era ‘ncor’an tren ëd parlé, che n’ëstrop ëd soldà a l’ha fàit babòja, an vaciand da la montagna. {{verse|chapter=4|verse=20}}Ant ël vëdde che ij sò a l’ero ciampairasse e d’àutri a dasìo feu al campament: {{verse|chapter=4|verse=22}}ël fum ch’as ës-cèirava a marcava da bin tut lòn ch’a l’era ‘ncapità, {{verse|chapter=4|verse=21}}ij nemis a son antajàsne dla situassion motobin e, an vëddend ant la pian-a l’armeja giudèa parà për taché, a son tuti scapà an Filistìa. {{verse|chapter=4|verse=23}}anlora Macabé a l’é tornà  për ravagé ‘l camp nemis e a l’ha ‘mbaronà d’òr e d’argent a caterve e tëssù ëd porpra violëtta e ‘d porpra marin-a e bonben ëd richësse. {{verse|chapter=4|verse=24}}An tornand, a benedìo e a laudavo Nosgnor e an cantand a disìo: “ Përchè soa binvolensa për noi a l’é granda! E sò grinor a dura për sempe”. {{verse|chapter=4|verse=25}}Col-lì a l’é stàit un di ëd marca për la liberassion d’Israel. 

{{verse|chapter=4|verse=26}}Coj marèt ch’a l’ero scampà, an presentàndze a Lisia, a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ‘ncapità. {{verse|chapter=4|verse=27}}Ste neuve a l’ha sbaruvà e dëscoragià motobin Lisia: tut a l’era pa andàit coma ch’a l’avrìa vorsù e l’ésit a l’era tut a l’ancontrari ëd lòn che ‘l rè a l’avìa ordinà.

=== Prima campagna 'd Lisia ===

{{verse|chapter=4|verse=28}}L’ani apress, Lisia a l’ha rassemblà sessantamila òm sernù e sincmila sivalié për combate contra ij Giudé. {{verse|chapter=4|verse=29}}A son andàit n’Idumea e a l’han butà camp a Bet-Sur. Giuda a l’ha marciaje contra con desmila òm. {{verse|chapter=4|verse=30}}Ant ël vëdde l’amponensa ‘d col esércit, a l’ha alvà costa preghiera: “Ch’it sie laudà Salvator d’Israel! It ses stàit ti che, për man ëd tò sërvent David, it l’has sfrisà l’atach  dël gigant Golìa. Ti ‘t l’has fàit tombé l’armeja dij Filisté ant le man ëd Giònata, fieul ëd Saul, e ‘d sò scudé. {{verse|chapter=4|verse=32}}Dla midema manera fà tombé st’armeja ant le man d’Israel, toa gent, e parèj costi pagan a saran coatà d’onta a dispet ëd la fòrsa ‘d sò fant e ‘d sò cavaj. Ch’a sio tnajà dal pànich! Dësbla la fiusa an soa fòrsa. Ch’a sio travarcà da soa derota. {{verse|chapter=4|verse=33}}Càmpie giù con la spa dij tò divòt. Ch’at lòdo con ëd cant tuti coj ch’arconòsso tò nòm”.{{verse|chapter=4|verse=34}} Apress l’atach a l’é stàit da le doe part, combatiment còrp a còrp, e dë 'dnans dij Giudè a son tombà sincmila òm dl’esercit ëd Lisia. {{verse|chapter=4|verse=35}} L’istess Lisia a l’ha podù constaté la vajantisa ‘d Giuda e dij sò, e esse testimòni dla dësfàita ‘d soa armeja. Anlora a l’é tornàsne a Antiòchia andova che a l’ha anrolà na caterva ‘d mersenari da podèj anvade torna la Giudèa con n’armeja na vira pì gròssa.

=== Purificassion e dedicassion dël Templi ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}Antant Giuda e ij sò frej a l’han dit: “Vardé, nòstri nemis a son ëstàit dësblà: ‘ndoma a purifiché ‘l santuari e a consacrelo torna”. {{verse|chapter=4|verse=37}}Parèj che tut l’esércit a l’é assemblasse e a son montà ‘n sël mont Sion. {{verse|chapter=4|verse=38}}Mach che a l’han trovà ‘l templ vastà, l’autar profanà e le pòrte brusà. L’erba a l’era chërsùa ant le cort, parèj d’un bòsch o un leu sarvaj qualsëssìa: le dipendense dël santuari a l’ero an ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=39}}Tùit a l’han fàit un gran deul, a son s-ciancasse le vestimenta, a l’han fàit plenta, a son coatasse ‘l cupiss ëd  sënner, {{verse|chapter=4|verse=40}}a son prosternasse la facia për tèra, dàit segnal con son ëd tromba e alvà ‘d braj al Dé dël Cel. 
{{verse|chapter=4|verse=41}}Peui Giuda a l’ha comandà ai sò soldà ‘d ten-e angagià coj dla Fortëssa, fin-a che ‘l templ a fùssa stàit purificà. {{verse|chapter=4|verse=42}}Apress a l’ha designà ‘d sacerdòt ireprensìbij e guernant dla lege ‘d Mosè, {{verse|chapter=4|verse=43}}ch’a l’han purificà ‘l templ e portà le pere profanà ant un leu ëd dëscària. {{verse|chapter=4|verse=44}}A l’han tenù consèj për decide lòn ch’a ventava fé a riguard dj’autar dj’olocàust, ch’a l’era stàit profanà. {{verse|chapter=4|verse=45}}A son peui rivà a la bon-a determinassion ‘d campelo giù, përchè a fùssa pa d’onta  për lor, da già ch’a l’era stàit profanà dai pagan. Përparèj ch’a l’han demolì l’autar {{verse|chapter=4|verse=46}}e a l’han ambaronà le pere an sël mont dël santuari ant un leu apòsta an aspetand che a sorgièissa un profeta a rësòlve la question. {{verse|chapter=4|verse=47}}Apress, con ëd pere mach dësgrossà, com a prescriv la Lege, a l’é costruisse  n’autar neuv, parèj ëd col ëd prima. {{verse|chapter=4|verse=48}}A l’han restaurà ‘l templ e consacrà la part interna dël santuari e le cort. {{verse|chapter=4|verse=49}} A l’han torna fàit j’utiss sacrà e butà la girindòla, l’autar dj’ancens e la tàula ant ël santuari. {{verse|chapter=4|verse=50}}Peui a l’han brusà l’ancens an sl’autar e viscà an sël grand candlé le lampie ch’anlumino ël templi. {{verse|chapter=4|verse=51}}A l’han ancora butà ij pan an sla tàula e dëstendù le cortin-e. Parèj a son ëstaite completà tute j’euvre ancaminà.

{{verse|chapter=4|verse=52}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, dl’ani 148, a son assemblasse tùit ëd primamatin, bonora, {{verse|chapter=4|verse=53}}e a l’han smonù ël sacrifissi conform la lege an sël neuv autar ch’a l’era stàit drissà  pr’ ij sacrifissi complet. {{verse|chapter=4|verse=54}}Ant la midema stagion e l’istess di che tut a l’era stàit profanà dai pagan, a l’é stàit  torna consacrà an tra inn compagnà da cìmbaj, arpe e setre. {{verse|chapter=4|verse=55}}Tuta la gent a l’é prosternasse con la facia për tèra, e a l’han adorà e benedì ël Cel ch’a l’avìa portaje a la vitòria. {{verse|chapter=4|verse=56}}Për eut di a l’han selebrà la dedicassion dl’autar an smonend d’olocaust con argiojissansa e sacrificand ëd vìtime ëd ringrassiament e ‘d lauda. Peui a l’han decorà la fassada dël santuari con coron-e d’òr e cit ëscù. {{verse|chapter=4|verse=57}}A l’han torna restaurà j’andron e le cele sacrà, an butàndie ‘d pòrte. {{verse|chapter=4|verse=58}}La gent a l’ha respirà na gòj imensa, përchè la vërgògna dij pagan a l’era staita scancelà. {{verse|chapter=4|verse=59}}Giuda, ij sò frej e tuta la ciambreja d’Israel, peui, a l’han stabilì ch’as selebrèisso ij di dla dedicassion dl’autar an soa arcorensa, minca n’ani, për eut di, an ancaminand dal di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, con gòj e esultansa. {{verse|chapter=4|verse=60}}An col temp a l’han dcò edificà, d’antorn dël mont Sion, muraje àute e tor freme, përchè tut a fùssa pa scarpisà com a l’era stàit anans për man dij pagan. {{verse|chapter=4|verse=61}}Giuda a l’ha peui stabilì na guarnigion për diféndlo. Dcò Bet-Sur a l’é stàt fortifià për doté ‘l pòpol ëd na fortëssa ‘d difèisa contra la banda d’Idumea.

== 5 ==
{{chapter|5}}
=== Guère contra 'd pòpoj confinant ===

{{verse|chapter=5|verse=1}}Cand che le gent a son vnùite a savèj che ij Giudé a l’avìo arcostruì l’autar e a l'avìo torna fàit la dedicassion dël santuari, a son anrabiasse motobin {{verse|chapter=5|verse=2}}e a l’han decidù d’eliminé coj dla dissendensa ‘d Giacòb ch’as trovavo an mes ëd lor, e a l’han ‘ncaminà a massé gent ëd nòst pòpol con  ël but d’ësterminela.

{{verse|chapter=5|verse=3}}Giuda a l’é andàit a combate contra ij fieuj d’Esaù ant l’Idumea e ant l’Acrabaten-a. J’Idumé a l’avìo assedià j’Israelita, tutun Giuda a l’ha daje na gròssa dësfàita, a l’ha umiliaje e fasse padron ëd tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=5|verse=4}}Apress a l’é avisasne dla gramissia dla gent ëd Bean, ch’a l’ero sempe stàit a l’avàit an sle stra dël pòpol: na liassa e n’ostàcol për la gent d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=5}}Chiel a l’ha saraje ant le tor, a l’é acampasse contra ‘d lor, peui a l’ha sacraje a l’ëstermini dasendie feu a le tor con lor andrinta. {{verse|chapter=5|verse=6}}Peui a l’é passà da j’Amonita e a l’ha trovà n’armeja fòrta e ‘d bon nùmer a j’órdin ëd Timot. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contra ‘d lor a l’ha organisà vàire combatiment an butàndje an derota ‘d pianta. 8 A l’é fasse padron ëdcò ëd  Jaser con ij vilage a soe dipendense, apress a l’é tornasne an Giudèa.

=== Liberassion dij Giudé dla Galilea ===

{{verse|chapter=5|verse=9}}Ij pagan ch’a stan ant la region ëd Ghilead a son butasse ‘nsema për ësterminé j’Israelita ch’a vivìo an sël sò teritòri. Tutun costissì a son scapà a Datema, ant la sitadela, {{verse|chapter=5|verse=10}}e a l’han mandà  costa litra a Giuda e ai sò frej: “Ij pagan dj’anviron a son aleasse contra ‘d nojàutri për  ësterminene {{verse|chapter=5|verse=11}}e as pronto për vnì a l’assàut ëd la sitasela dova che i l’oma trovà sosta. Timot a l’ comandant ëd soa armeja. {{verse|chapter=5|verse=12}}Ven an pressa, donch, a liberene da soe man, përchè vàire dij nòstri a son tombà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Tùit  ij nòstri frej ch’a vivo ant ël pais ëd Tob a son ëstàt sassinà e soe fomne con sò fieuj e tut lòn ch’a l’avìo a son mòrt: na milen-a d’òm”.

{{verse|chapter=5|verse=14}}A l’ero ancora lì ch’a lesìo la litra, ch’a son presentasse d’àutri nunsi da la Galilea con ij vestì s-ciancà, ch’a nunsiavo le mideme ciòse. {{verse|chapter=5|verse=15}}A disìo: “La gent ëd la Tolemaida, ëd Tir e ‘d Sidon e tuta la Galilea dij marèt a son butasse ansema contra ‘d noi për dësblene”. {{verse|chapter=5|verse=16}}Cand che Giuda e  ‘l pòpol a l’han sentù tut sòn, na ciambreja gròssa a l’é assemblasse për decide  lòn che fé për sò frej butà ant la tribulassion e tacà dai nemis. {{verse|chapter=5|verse=17}}Giuda a l’ha dije a Simon, sò frel: “ Sernte d’òm e cor a liberé tò frej dla Galilea; mi e mè frel Giònata i androma ant la region dël Ghilead”. 

{{verse|chapter=5|verse=18}}La rimanensa dle fòrse Giuda a l’ha lassaje a Giusèp Fieul ëd  Zacaria, e ad Asaria, governator dël pòpol, përchè a sicurèisso la difèisa dla Giudèa.

{{verse|chapter=5|verse=19}}Chiel a l’ha daje st’ordin: “Guerné la gent, ma angagé pa ‘d combatiment contra le nassion fin-a ch’i sia tornà”.

{{verse|chapter=5|verse=20}}A Simon a l’ha assegnaje tremila òm për andé an Galilea; Giuda a n'avìa eutmila për la region dël Ghilead.

{{verse|chapter=5|verse=21}}Simon a l‘é portasse an Galilea e a l’ha sfrandà vàire atach contra ij pagan e costi a son ëstàit dësblà ‘d pianta dë 'dnans ëd chiel; {{verse|chapter=5|verse=22}}Peui a l’ha seguitaje  fin-a a le pòrte ‘d Tolemaida. A l’avìo lassà an sël teren tremila òm e Simon a l’ha esportane via le dëspeuje. {{verse|chapter=5|verse=23}}Apress j’Israelita ch’a l’ero an Galilea e ant l’Arbata a son ëstàit portà an Giudèa con gran argiojissansa, e a-i j’ero dcò soe fomne, fieuj e tuti sò avèj.

{{verse|chapter=5|verse=24}}Giuda Macabé e sò frel Giònata a l’han passà ël Giordan e marcià për tre di ant ël desert. {{verse|chapter=5|verse=25}}A l’han rëscontrà ij Nabaté, ch’a son vnùje ancontra con sentiment pasi  e a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ancapità ai sò frej ant la region ëd Ghilead: {{verse|chapter=5|verse=26}}valadì che vàire ‘d lor a l’ero assedià a Bosra e a Bòsor, a d’Alema e a Casfo, a Mached e a Carnaim, tute sità gròsse e fòrte; {{verse|chapter=5|verse=27}}a l’han dije ancora che d’àutri a l’ero sarà ant le sità dël Ghilead, e che për ël di apress a l’era stabilì d’assauté le fortësse, ëd pijeje e d’eliminé tùit ant l’istess di. 

{{verse|chapter=5|verse=28}}Ëd bòt an blan, Giuda con soa armeja a l’é tornà dun-a andaré për la stra dël desert anvers ëd Bosra: a l’ha ciapà la sità e passà a fil d’ëspà tùit ij mas-cc, peui a l’é pijàsse soe dëspeuje e a l’ha daje feu a la sità. {{verse|chapter=5|verse=29}}Ant la neuit a l’han marcià fin-a a la sitadela giudèa ‘d Datema. {{verse|chapter=5|verse=30}}Partì da là vers matin bonora  a l’han alvà j’euj e varda-lì na furfa sensa nùmer che a montava d’ëscale e màchine d’assedi për espugné la fortëssa ch’a stasìo ‘tacand. 

{{verse|chapter=5|verse=31}}An vëddend che la bataja a l’era anandiasse e che ‘l rabel imèns a rivava fin-a al cel, për ël son ëd le trombe e ij crij auss ëd la sità, {{verse|chapter=5|verse=32}}Giuda a l’ha dije ai soldà ‘d soa armeja: “Ancheuj venta ch’i combate për vòstri frej!”.

{{verse|chapter=5|verse=33}}E a l’ha fàit  rivé tre colòne d’òm a le spale dij nemis, an dasend fià a le trombe  e con crij e anvocassion àute. {{verse|chapter=5|verse=34}}Le trope ëd Timot a l’han arconossù ch’a-i j’era ‘l Macabé e a son scapaje dë 'dnans. Chiel a l’ha sfiancaje na dësfàita gròssa: col di a son tombà an sël teren eutmila òm. 

{{verse|chapter=5|verse=35}}An séguit a l’é adressasse contra Alema: a l’ha conquistà la sità, e, apress d’avèj massà tuti j'òm, a l’ha ravagiala e peui a l’ha faie dé feu. {{verse|chapter=5|verse=36}}Peui a l’ha gavà campament da lì e a l’é fasse padron ëd Casfo,  Mached,  Bòsor e j’àutre sità dël Ghilead. 

{{verse|chapter=5|verse=37}}Apress tut sòn, Timot a l’ha assemblà n’àutr esercit e a l’é acampasse dë 'dnans ëd Rafon, da l’àutra banda dël torent. {{verse|chapter=5|verse=38}}Giuda a l’ha mandà d’ëspie a ispessioné ‘l camp nemis, e a l’han arferije përparèj: “ Con Timot a-i son tute le nassion pagan-e d’antorn: a son n’armeja motobin ëd bon nùmer.

{{verse|chapter=5|verse=39}}A son ëstàit assoldà tanme mersenari dcò j’Arab. Lor a l’han campament da l’àutra banda dël torent e dispòst a fete guera”.
E Giuda a l’é butasse an tren ëd marceje contra. {{verse|chapter=5|verse=40}}Ma Timot, antramentre che Giuda e soa armeja a s’avzinavo al torent, a l’ha dije  ai so ufissiaj: “Se Macabé as pija l’inissiativa ‘d passé da l’àutra part dël torent, nojàutri i-j podroma pa resìstje: a vagnerà sicura. {{verse|chapter=5|verse=41}}Nopà se as mostrà antërdovà e a butrà campament dëdlà dël fium, anlora i saroma noi a ‘ndeje contra e për nojàutri a sarà mej”. {{verse|chapter=5|verse=42}}Ant ël moment che Giuda a l’era avzinasse al cors d’eva, chiel a l’ha dëspòst j’ufissiaj d’aministrassion arlongh dël torent e a l’ha ordinaje: “Venta che gnun dij nòstri a vada acampesse ambelessì: ch’a vado tùit a combate!”. {{verse|chapter=5|verse=431}}Parèj a l’é campasse për prim contra ij nemis e tuta la gent a l’era darera ‘d chiel. A l’han daje ‘l gir a le nassion pagan-e e dë 'dnans ëd Giuda a son scapà ant ël templ ëd Carnaim. {{verse|chapter=5|verse=44}}Ma ij Giudé a l’han conquistà la sità e daje feu al templi con tuti coj ch’a l’ero drinta. A l’é stàit parèj che Carnaim a l’é staita sversà e giumai a l’avrìa pa pì podù arziste dë 'dnans ëd Giuda.

=== Artorn a Gerusalem ===

{{verse|chapter=5|verse=45}}Apress Macabé a l’ha butà ansema tuti j’Israelita ch’a l’ero ant ël Ghilead, dal pì cit al pì grand con tute soe fomne, fieuj e lòn ch’a l’avìo: na gròssa caravan-a, për andé an Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=46}}Rivà a Efron, gròssa sità an sël përcors, motobin fortificà, che da gnun-a banda as podìa scartesse e ventava passeie an mes për fòrsa, {{verse|chapter=5|verse=47}}la gent d’Efron a l’avìa saraje ‘l passagi an sbarand le pòrte con gròsse pere. {{verse|chapter=5|verse=48}}Giuda a l’ha mandaje ‘d propòste ‘d pas: “I traversroma vòst teritòri mach për tornesne a nòst pais: gnun av farà dël mal, i faroma nen d’àutr che passé a pé”.

Mach che coj-lì a l’han pa vorsù doverteje. {{verse|chapter=5|verse=49}}Anlora Giuda a l’ha faje dì a la tropa ‘d buté camp andova ch’a l’ero. {{verse|chapter=5|verse=50}}Ij soldà a son fërmasse e a l’han dàit l’assàut a la sità për tut col di e cola neuit, parèj che la sità a l’é consegnasse al podèj ëd lor. {{verse|chapter=5|verse=51}}Tùit ij mas-cc a son stàit passà a fil d’ëspà, la sità a l’é staita dësblà ‘d pianta e ravagià. Peui a l’han dëstraversala an passand dzora dij cadàver.

{{verse|chapter=5|verse=52}}Peui a l’han passà ‘l Giordan anvers la gran barasa an facia ‘d Bet-Sean. {{verse|chapter=5|verse=53}}Giuda ancoragiava coj ch’a restavo andaré e a dasìa confòrt a tuta la gent durant ël viage, fin-a che a son rivà a la Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=54}}Con argiojissansa e letissia a son montà an sël mont Sion e a l’han smonù sacrifissi, përchè a l’era tombà gnun ëd lor, e a l’ero tornà an pas.

{{verse|chapter=5|verse=55}}Antramentre che Giuda e Giònata a l’ero restà ant ël Ghilead, e Simon, sò frel a l’era an Galilea an facia a Tolemaida, {{verse|chapter=5|verse=56}}Giusèp, fieul ëd Zacaria, e Asaria cap ëd l’armeja ‘d Giudèa a l’ero vnùit a savèj dj’amprèise e dle bataje gloriose compìe, e a son disse: {{verse|chapter=5|verse=57}}“Fomse dcò nojàutri un nòm! Andoma fòra a combate contra le gent pagan-e ch’i l’oma d’antorn”.

{{verse|chapter=5|verse=58}}Parèj ch’a l’han comandà a soe trope ‘d marcé contra ‘d Jamnia. {{verse|chapter=5|verse=59}}Meno che Gorgia a l’é surtì da la sità con soa gent contra ‘d lor për atacheje. {{verse|chapter=5|verse=60}}Giusèp e Asaria a l’han subì na dësfàita e a son stàit seguità fin-a al teritòri giudé: an col di doimila soldà dël pòpol d’Israel a l’é tombà. {{verse|chapter=5|verse=61}}Ël fàit ëd nen avèj scotà Giuda e sò frej e la pretèisa ‘d compì cheicòsa d’eròich a l’avia pregiudicà tut: ël pòpol a l’é stàit  bolversà da la derota. {{verse|chapter=5|verse=62}}Costissì a fasio pa part ëd la categorìa dj’òm predestinà a la salvëssa d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=63}}Ël vajant Giuda e sò frej a chërsio an fama granda për tut Israel e dacant  ëd tute le gent andova a rivava la neuva ‘d sò nòm. {{verse|chapter=5|verse=64}}La furfa as pressava d’antorn ëd lor për aclameje.

=== Bon ésit a Ebron e Filistìa ===

{{verse|chapter=5|verse=65}}Macabé a l’é ancora surtì con sò frej për combate ij fieuj d’Esaù ant ël meridion dël pais e a l’ha colpì Ebron  e sò anviron, dëstrovù soe sitadele e daje feu a soe tor tut d’antorn. {{verse|chapter=5|verse=66}}Peui a l’ha gavà camp e a l’é andàit ant ël pais dij Filisté an traversand la veja sità ‘d Maresca. {{verse|chapter=5|verse=671}}An col-di a l’ero tombà an bataja fin-a ‘d sacerdòt che, con anvìa d’eroism, a l’ero surtì a combate da sensa sust. {{verse|chapter=5|verse=68}}An seguit, Giuda Macabé a l’é adressasse anvers d'Asdod, pais dij Filisté: e a l’ha campà giù ij sò autar, brusà le statue ‘d soe divinità e ravagià le sità, peui a l’é tornasne an Giudèa.

== 6 ==
{{chapter|6}}
=== Ij di darié d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Antramentre, che rè Antìoch a përcorìa le provinse dël nòrd, a l’avìa sentù che a-i j’era an Persia la sità d’Elimaida, avosà për sò tesòr d’argent e d’òr. {{verse|chapter=6|verse=2}}Motobin rich a l’era sò templ, andova ch’as trovavo d’armure d’òr, corasse e d’arme, lassà ambelelà da Lissànder ël Grand, fieul ëd Flip, rè ‘d Macedònia, che për prim a l’era stàit rè ‘d tuta la Grecia. {{verse|chapter=6|verse=3}}Anlora a l’é andaie e  a sërcava ‘d fesse padron ëd la sita e ‘d ravagela, ma a l’ha pa faila, përchè sò but  a l’era a conossensa dla gent ëd la sità,  {{verse|chapter=6|verse=4}}ch’a l’han contrastalo con j’arme; parèj chiel a l’é scapà e a l’ha dovù artiresse an diression ëd Babilònia, trist e sconsolà. {{verse|chapter=6|verse=5}}Dòp sòn a l’era rivaje un nunsi an Persia ch’a l’ha daje le neuve dla dësfàita 'd soe armeje ch’a l’avìa mandà contra ‘d Giuda: {{verse|chapter=6|verse=6}}Lisia a l’era bogiasse con un dj’esercit pì combativ, ma ij Giudé a l’avìo sbërgiairalo, an rinforsàndze con la pijàita d’arme e d’àutr, ch’a l’avìo gavà a le trope vinciùe,valadì cole ‘d Lisia, {{verse|chapter=6|verse=7}}e nen mach, ma l’avìo dcò drocà l’abomini ch’a l’era stàit drissà an sl’autar a Gerusalem, a l’avìo rinforsà le muraje, parèj d’anans, ël templ e Bet-Sur, ch’a l’era na soa sità. 

{{verse|chapter=6|verse=8}}A coste neuve, ël rè, bolversà d’ëstupor, a l’é stàit sesì da n’agitassion violenta: a l’é campasse an sël let e a l’é tombà malavi ëd sagrin për ël fàit che tut a l’era pa andàit conform a sò vorèj. {{verse|chapter=6|verse=9}}E a l’é stàit parèj për vàire di, përchè n’angossa ancreusa a tornava a frapelo e a chërdìa ‘d meuire ‘d melancolìa. {{verse|chapter=6|verse=10}}A l’ha convocà tùit ij sò amis an diséndje: “La seugn a scapa da mie parpèile e l’arlìa am crasa për ij sagrin. {{verse|chapter=6|verse=11}}An mè cheur i son dime: a che tribulassion i son rivà, an che angossa afrosa i son crovà, mi ch’i j’era pien  ëd boneur e binvolù dzora ‘d mè tròno! {{verse|chapter=6|verse=12}}Contut im n’aviso dij maleur ch’i l’hai fàit a Gerusalem, an portand via tuti j’asi sacrà d’òr e d’argent ch’as trovavo e an mandand a sassiné la gent ëd Giuda sensa na rason. {{verse|chapter=6|verse=13}}I arconòsso ch’a l’é për lòn ch’i son acablà da sti maleur: vardé, i meuiro ant la malora pì ancreusa ant un pais strangé”. 

{{verse|chapter=6|verse=14}}Peui a l’ha ciamà Flip, un dij sò somà, e a l’ha daje la regensa ‘d tut ël regn {{verse|chapter=6|verse=15}}a l’ha daje la coron-a, soa vestimenta e l’anel, con ël but ëd guerné Antìoch, so fieul, e d’educhelo al regn. {{verse|chapter=6|verse=16}}An col leu midem ël rè a l’é mòrt ëd l’ani sentequaranteneuv. {{verse|chapter=6|verse=17}}Tutun Lisia a la neuva ‘d soa mòrt a l’ha dësponù che a fùissa Antìoch V, ël fieul dël rè a sucede, da già che fin-a da masnà a l’era stàit educà: e a l’han ciamalo Eupator.

=== Atach arnovà da la Siria ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Coj ch’a ocupavo la Sitadela ‘d Gerusalem a blocavo ël passage dj’Israelita d’antorn dël santuari e a sërcavo ëd feje dël mal an fasend le part dij pagan. {{verse|chapter=6|verse=19}}Për sòn Giuda a l’é proponusse d’elimineje e a l’ha butà ansema an ciambreja tuta ël pòpol për sandrelo d’assedi. {{verse|chapter=6|verse=20}}Donch, a son organisasse e a l’han butà assedi d’antorn ëd la Sitadela dl’ani sentes

sinquanta, e Giuda a l’ha fàit scavé ‘d terapien, e construve  ëd catapulte e ‘d màchine da guera. {{verse|chapter=6|verse=21}}Mach che cheicadun a l’è scampà a l’assedi e, a lor a son giontasse d’arnegà d’Israel {{verse|chapter=6|verse=22}}ch’a son andàit ansema dal rè a dije: “Fin-a che mira  faras-to pa giustissia e arvangia dij nòstri amis? {{verse|chapter=6|verse=231}}Volonté noi i l’oma servì tò pare e i soma portasse conform a sò comand e i l’oma ubidì a sò decret. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për sòn ij fieuj ëd nòst pòpol a l’han assedià la fortëssa e an trato da nemis, Ma pì ancor a masso coj ch’a-j ancàpito sota e as divido ij nòstri avèj. {{verse|chapter=6|verse=25}}E nen mach a l’han portà soa man contra ‘d noi ma dcò ansima a tut tò teritòri. {{verse|chapter=6|verse=26}}Varda, adess a ten-o la sitadela assedià a Gerusalem,  con ël but d’espugnela e a l’han fàit pì fòrt ël santuari e Bet-Sur. {{verse|chapter=6|verse=27}}Se ti ‘t faras nen pì che an pressa a prevénije, a faran pes ancor e it podras pa pì fërmeje”.

{{verse|chapter=6|verse=28}}A sente tut lòn, ël rè a l’é anfuriasse. A l’é andàit a riunì &quot;j’amis dël rè&quot;, j’ufissiaj ëd soa armeja e ij comandant ëd la cavalerìa. {{verse|chapter=6|verse=29}}An pì, a l’ha fàit rivé ‘d trope mersenarie da d’àutri regn e da vàire ìsole greche. {{verse|chapter=6|verse=30}}Soe fòrse a l’ero ëd sentmila soldà ‘d fanterìa, vintmila sivalié e trantedoi elefant da combatiment. {{verse|chapter=6|verse=31}}A son passà da l’Idumea e a l’han butà campament contra ‘d Bet-Sur. Për vàire di a son ëstàit a l’atach e a l’han alestì ëd màchine da guera, ma ij Giudè a fasìo d surtìe e a-j dasìo feu, an contratacand con valor. 

=== La bataja 'd Betsacaria ===

{{verse|chapter=6|verse=32}}Anlora Giuda a l’ha gavà camp da la sitadela e a l’ha butalo a Betsacaria, an facia dël camp dël rè. {{verse|chapter=6|verse=33}}Ant l’andoman, a primalba, ël rè a l’ha bogià soa armeja pì che an pressa arlongh ël camin ëd Betsacaria: le trope a l’han formà órdin ëd bataja e a l’han sonà dle trombe.

{{verse|chapter=6|verse=34}}J’elefant a l’ero busticà al combatiment an butàndje anans ëd giuss d’uva e ‘d more. {{verse|chapter=6|verse=35}}Le bestie a son staite distribuije an tra le falange e për minca elefant a-i j’ero mila òm, mincadun corassà ‘d còta ‘d maja e con caschèt ëd bronz an testa, sensa conté sincsent sivalié d’elite sernù d’antorn a tute le bestie: {{verse|chapter=6|verse=36}}costissì a anticipavo  ij moviment dl’elefant e a lo compagnavo cand ch’a s’ëspostava sensa mai slontanesne. {{verse|chapter=6|verse=37}}Dzora ‘d tuti j’elefant a-i j’ero, tanme aparà difensiv, ëd  torëtte ‘d bòsch bin  fërmà con ëd coreje, d’andova quatr arcé a sfrandavo ‘d flece. Un ‘’còrnach’’ indian a guidava la béstia. 

{{verse|chapter=6|verse=38}}La rimanensa dla cavalarìa ‘l rè a l’avìa butala da na banda e da l’àutra dij doi fianch ëd l’ëschierament, për protession ëd le falangi e për sburdì ij nemis. {{verse|chapter=6|verse=39}}Cora che ‘l sol a sbërlusava an sj’ëscù d’òr e ‘d bronz, fin-a le montagne arbatìo dë sluss parèj ëd flambò ëd feu. {{verse|chapter=6|verse=40}}Peui, un dëstacament ëd trope dël rè a l’é dësponusse an sle bëcche dle montagne, n’àutr ant la vàuda e andasìo anans an formassion frema e an ordin. {{verse|chapter=6|verse=41}}Tuti coj ch’a sentìo l’arson ëd cola moltitùdin an marcia e ‘l rabel dj’arme a tramblavo da l’ësbaruv: a l’era pròpi n’armeja granda e poderosa!

{{verse|chapter=6|verse=42}}Giuda e soe trope a son avzinasse për taché bataja e dun-a sessent òm ëd l’armeja dël rè a son mòrt. {{verse|chapter=6|verse=43}}Eleasar, ciamà Avaran, a l’ha vëddù un dj’elefant, ch’a l’era pì àut ëd j’àutri e con corassament regal, e për lòn a l’ha pensà bin che ansima a-i fùssa ‘l rè; {{verse|chapter=6|verse=44}}e a l’ha vorsù sacrifichesse për salvé soa gent e fesse un nòm për l’eternità. {{verse|chapter=6|verse=45}}Donch, Eleasar, a l’ campasse con ardiment  travers ëd la falange nemisa, an patland a drita e a gaucc, antramentre che ‘l nemis a s’artirava da na banda e da l’àutra. {{verse|chapter=6|verse=46}}Rivà sota l’elefant a l’ha daje un colp mortal. La béstia a l’é crovaje a còl an massàndlo ëd colp. {{verse|chapter=6|verse=47}}Contut ij Giudé a son artirasse, an vëddend le fòrse dël rè e l’ìmpit ëd le trope.

=== Assedi dël Templi ===

{{verse|chapter=6|verse=48}}Anlora l’esércit dël rè a l’é montà a Gerusalem për taché an fàcia  j’Ebreo. Ël rè a l’ha adressà soe fòrse contra la Giudèa e ‘l mont Sion. {{verse|chapter=6|verse=49}}Con coj ëd Bet-Sur a l’ha fàit pas, e costissì a son  surtì da la sità, da già che për l’assedi a l’avìo pa pì da mangé: an efet ël teren a l’era ant l’arpòs sabàtich. {{verse|chapter=6|verse=50}}Donch ël rè a l’é fasse padron ëd Bet-Sur e a l’ha butaje un presidi ëd vàrdia. {{verse|chapter=6|verse=51}}Për vàire di a l’ha assedià ‘l santuari con piataforme e màchine da guera, angign lansa-fiame e arbaléstre, ‘scorpion' për flece e lanse, e frande. {{verse|chapter=6|verse=52}}Dcò ij difensor a l’han contraponù soe màchine an fàcia ‘d cole dj’assediant e ij combatiment a l’han mantnù la lòta për vàire di. {{verse|chapter=6|verse=53}}Mach che a-i j’ero pì nen proviande ant ij magasin, përchè a l’era n’ani sabàtich e coj ch’a l’ero rivà anGiudèa për scampé dai pagan a l’avìo consumà la resta dle provigion disponìbij. {{verse|chapter=6|verse=54}}Ant ël leu sant  a son lassasse pòchi òm përchè a l’ero sesì da la famin-a; j’àutri a son sbardlasse mincadun an sò pais.

=== La Siria a establiss ij termo ===

{{verse|chapter=6|verse=55}}Peui Lisia a l’è vnùit a savèj che Flip, dont rè Antìoch ël vej, ancor an vita, a l’avìa fidaje l’ancàrich d’eduché so fieul Antìoch an vista dël tròno, {{verse|chapter=6|verse=56}}a l’era tornà da la Persia e da la Media con le trope ch’a l’avìo compagnà ‘l rè e che chiel istess a sërcava ‘d ciapé ‘l podèj. {{verse|chapter=6|verse=57}}Anlora a l’é pressasse ‘d parte e a l’ha dije al rè e ai generaj dl’armeja  e ai soldà: “Nojàutri di për di i soma na vira pì déboj: ël mangé a l’é sempe pì màire e ‘l leu assedià  bin fortificà. D’àutra banda, j’afé dël regn a ciamo nòstra atension. {{verse|chapter=6|verse=58}}Donca, smonómje nòstra man drita a sta gent, foma pas con lor e con tut sò pòpol {{verse|chapter=6|verse=591}} lassómje seguité soe costume, parèj d’anans, përchè a l’é pròpi për coste tradission, che noi i l’oma sërcà ‘d dëstruve, che lor a son butasse an sla difensiva e a l’han provocà tut sòn”.

{{verse|chapter=6|verse=60}}Ël rè e ij generaj a l’han aprovà l’ideja e Lisia a l’ha mandaje ai Giudé na propòsta ‘d pas, che lor a l’han acetà. {{verse|chapter=6|verse=61}}Ël rè e ij cap a l’han ratificà tut con un giurament. E con costa garansia, j’Ebreo a l’han chità la sitadela e a son surtì. {{verse|chapter=6|verse=62}}Meno che, cand che ‘l rè a l’é montà an sël mont Sion e a l’ha beicà le fortificassion dël leu, a l’ha tradì ël giurament ch’a l’avìa fàit e a l’ha comandà dë smantlè tuta la muraja ‘d cinta. {{verse|chapter=6|verse=63}}Apress a l’é tornà pì che an pressa a Antiòchia, andova ch’a l’ha trovà Flip magìster ëd la sità. Ël rè a l’ha tacà bataja an pijàndse torna Antiòchia con la fòrsa.

== 7 ==
{{chapter|7}}
=== Spedission ëd Bachide e Alcino ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}Dl’agn ch’a fa sente-sinquantun, Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’é partisne da Roma, e a l’é sbarcà con pòca gent ant na sità dla còsta dova a l’é proclamasse rè. {{verse|chapter=7|verse=2}}Antramentre ch’a tornava al palass real dij sò cé, le trope a l’han fàit përzoné Antìoch e Lisia për consegneje. {{verse|chapter=7|verse=3}}Cand ch’a l’ha savulo, Demetrio a l’ha dit: “I veui gnanca vëddje!”. {{verse|chapter=7|verse=4}}Për lòn i soldà a l’han massaje, e Demetrio a l’é assicurasse ‘l tròno. {{verse|chapter=7|verse=4}}Anlora a son presentasse al rè tuta la gent pì përversa e j’arnegà d’Israel, guidà da Alchim, ch’a vorìa esse grand sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=5}}dë 'dnans ëd Demetrio lor a l’han portà cost’acusa contra ‘l pòpol :’’ Giuda e sò frej a l’ha massà tùit ij tò amis e a l’ha sbardlaje da nòst pais. {{verse|chapter=7|verse=6}}Ore, donca, manda n’òm ëd fiusa ch’a ven-a a pijé vision ëd la ruin-a general procurà da chiel a nojàutri e ai domini dël rè e përchè a castija Giuda, ij sò frej e tuti coj ch’a-j sosten-o”.

{{verse|chapter=7|verse=8}}Demetrio a l’ha sernù Bachides, un dj’amis dël rè, governador ëd la Transeufratin-a. A l’era n’òm d’amportansa dël regn e a l’avìa  la fiusa dël rè. {{verse|chapter=7|verse=9}} Donca, Demetrio, a l’avìa mandalo con ël përvers Alchim, e a l’ha atribuije a chiel-sì ël gran sacerdòssi, an comandand ëd fé arvangia dj’Israelita. {{verse|chapter=7|verse=10}}Parèj che Bachides e Alchim a son partì con bon nùmer d’armeja. Rivà an Giudèa a l’han spedije a Giuda e a sò frej ëd nunsi con fàusse propòste ‘d pas. {{verse|chapter=7|verse=11}}11 Contut ij Giudé a l’han pa chërdù a soe paròle: a l’avìo vëddù che lor a l’ero rivà con un gròss esercit e a l’han  arfudà soe propòste për lòn. {{verse|chapter=7|verse=12}}Contut na comission ëd magìster ëd la Lege a l’é trovasse da Alchim e Bachides për trové na solussion giusta. {{verse|chapter=7|verse=13}}An tra j’Israelita, ij prim a ciamé la pas a l’ero stàit ij Cassidé. {{verse|chapter=7|verse=14}}An efet a disìo: “ Un sacerdòt ëd la stìrp d’Aron a l’é an tra ij soldà: an faran pa dël mal!”. {{verse|chapter=7|verse=15}}E Alchim an dovrand paròle ‘d pas a l’ha giurà: «I faroma gnun mal nì a vojàutri nì ai vòstri amis ». {{verse|chapter=7|verse=1}}E coj-lì a l’han fin-a chërduje: Alchim a l’ha ciapane na sessanten-a ‘d lor e a l’ha massaje tùit ant un di, pròpi com a stà scrit: {{verse|chapter=7|verse=17}}“Le carn dij tò fedej e sò sangh a l’han dàit ël gir ant j’anviron ëd Gerusalem e gnun a-j sotrava”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Anlora la pau e ‘l tërmolass a son spantiasse an tra tut ël pòpol, përchè a disìo: “Gnun-a vrità nì giustissia an lor, përchè a l’han violà ‘l pat e ‘l giurament ch’a l’avìo fàit”. Peui Bachides a l’ha gavà ‘l camp da Gerusalem e a l’é acampasse a Beit-Zait. Chiel a l’ha mandà ad aresté vàire përson-e ch’a l’ero passà da soa part e cheicadun dël pòpol: e a l’ha faje massè e campé drinta un pos ancreus. {{verse|chapter=7|verse=20}}A l’ha daje an guerna ël pais a Alchim an lassand un contingent ch’a-j dèissa supòrt. Apress Bachides a l’é tornasne dal rè. 

{{verse|chapter=7|verse=21}}Antant Alchim a lotava për fesse arconòsse për ël gran sacerdòssi; {{verse|chapter=7|verse=22}}contut j’agita-pòpol a son butasse ansema a chiel, a son fasse padron ëd la Giudèa e a l’han causà motobin ëd maleur a Israel. {{verse|chapter=7|verse=23}}Giuda a l’ha vëddù che Alchim e ij sò partigian a fasìo pì mal a j’Israelita che ij pagan, {{verse|chapter=7|verse=24}}anlora  a l’é surtì ant le region d’antorn ëd la Giudèa, e a l’ha fàit arvangia dij traditor  e dij disertor ch’a ravagiavo ël pais. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ant ël moment che Alchim a l’é rendusse cont che Giuda e ij sò partigian a l’ero fasse fòrt e ch’a podìa pa resìstje, anlora a l’é tornà dal rè e a l’ha acusà Giuda ëd tut lòn ch’a j’era 'd pì brut.

=== Nicànore in Judea ===     

{{verse|chapter=7|verse=26}}Ël rè a l’ha mandà Nicànore, un dij sò generaj, considerà un dij cap pì avosà dël regn e ch’a l’era nemis mortal d’Israel. L’ordin che ‘l rè a l’avìa daje a l’era d’ësterminé tuta cola gent. {{verse|chapter=7|verse=27}}Për parèj che Nicànore a l’é rivà  a Gerusalem con n’armeja gròssa, a l’ha mandà ës message a Giuda e a sò frej con propòste farde ‘d pas: {{verse|chapter=7|verse=28}}“A-i sarà pa guera an tra mi e vojàutre. I vnirai con na cita scòrta për rescontreme con voi an pas”. {{verse|chapter=7|verse=29}}Parèj che a l’é andàit da Giuda e a son salutasse un con l’àutr scasi da amis. Tutun a-i j'era 'd nemis a l’avait pront a sequestré Giuda. {{verse|chapter=7|verse=30}}Anlora Giuda antajàndze e anformà dl’angann, a l’ha avune tëmma e a l’ha pa pì vorsulo vëdde. {{verse|chapter=7|verse=31}}Nicànore, da part soa, arconossù che sò progèt a l’era dësvelà, a l’é surtì da Gerusalem për presenté bataja da le bande ‘d  Cafarsalamà. {{verse|chapter=7|verse=32}}Ant ël combatiment, Nicànore a l’ha perdù truch e branca sincsent òm; apress la tropa ch’a restava a l’é artirasse ant la sità ‘d David.

=== Nicànore a mnassa 'l Templ ===

{{verse|chapter=7|verse=33}}Apress costi aveniment, Nicànore a l’é montà al mont Sion e a son vnùje ancontra dal templi n’ëstrop ëd sacerdòt con càiche ansian dël pòpol, për salutelo con espression ëd pas e mostreje l’olocàust smonù për ël rè. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma chiel a l’ha pa pijaje an sël serio, nen mach, ma a l’ha deridùje e ansultaje an proferend ëd paròle arogante. {{verse|chapter=7|verse=35}}E con ràbia a l’ha pronunsià cost giurament: “S'am sarà pa consëgnà Giuda e soa armeja an mie man, cand ch’i tornerai a guera finìa, i darai feu a cost santuari”. E a l’andasne tanme na furia. {{verse|chapter=7|verse=36}}Ij sacerdòt a son torna intrà ant ël santuari e, an fërmàndze dë 'dnans ëd l’autar dël temp a l’han dit  piorand: {{verse|chapter=7|verse=37}}“Ti ‘t l’has sernù ës templi, përchè a-i fussa anvocà tò nòm e a fussa na ca d’orassion e ‘d sùplica për toa gent. 38 Ore, fà arvangia ‘d st’òm e ‘d soe trope: ch’a sio massà d’ëspà! Arcòrdte ‘d soe bëstëmmie: làssje pa survive!”.

=== La mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=7|verse=39}}Nicànore a l’é surtì da Gerusalem, a l’ha butà camp a Bet-Oron e l’armeja dla Siria a l’é vnùita a giutelo. 40 Nopà Giuda a l’é acampasse an Adasà con tremila òm e a l’ha pregà parèj: {{verse|chapter=7|verse=41}}“Cand che j’ambassador dël rè assir a l’avìo bëstëmmià, a l’é rivaie tò angel e a l’ha campane giù senteotantessincmila: {{verse|chapter=7|verse=42}}fà tombé dla midema manera st’armeja dë 'dnans ëd noi ancheuj; Nicànore a l’ha parlà con përversità contra ‘d tò templi: faje giùdissi conform a soa gramissia. E ch’a lo sàpio dcò ij survivù d’Israel&quot;.

{{verse|chapter=7|verse=43}}Ël di ch’a fa tërdes dël meis d’Adar j’armeje a son scontrasse e l’esercit ëd Nicànore a l’é stàit vinciù, nen mach, ma Nicànore a l’é stàit an tra ij prim a tombé. {{verse|chapter=7|verse=44}}Ij  sò soldà, ant ël vëdde che Nicànore a l’era crovà, a l’han campà via j’arme e a son scapà. 
{{verse|chapter=7|verse=45}}Ij Giudé a l’han seguitaje për tut ël di, da Adasà fin-a a Gheser, an sonand trombe darera ëd lor. {{verse|chapter=7|verse=46}}Anlora da tùit ij vilage ebràich dj’anviron ëd la Giudèa  a son surtì d’òm ch’a l’han anserciaje, faséndje fin-a scontré un con l’àutr e tùit a son tombà d’ëspà: gnanca un a l’é scampà. {{verse|chapter=7|verse=47}}Arcojù pijàita e dëspeuje da part dij Giudé, a l’han tajaje testa e man ëd drita ‘d Nicànore, la man che chiel con protervia a l’avìa adressà, e tut a l’é stàit portà e esponù an vìsta ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=7|verse=48}}La gent a l’era pien-a ‘d gòj e a l’ha festegià col di parèj ëd na gran giornà d’argiojissansa. {{verse|chapter=7|verse=49}}Peui a l’han decretà che minca n’ani an cost di a sarìa selebrasse ‘l di ch’a fa tërdess d’Adar. {{verse|chapter=7|verse=50}}E ‘l pais ëd Giuda a l’é restà an pas për un pòch ëd temp.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Elògi dij Roman ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Ore, Giuda a l’ha sentù parlé dij Roman. As disìa ch’a fusso potent e ch’andèisso a favorì tuti coj ch’as tacavo a soa càusa, an acordand soa amicissia a tuti coj a s’adressèisso a lor. {{verse|chapter=8|verse=2}}A l’han contaje tute le guere e j’amprèise che ij Roman a l’avìo compì an tra ij Galat e com a l’avèisso sotmëttùje e obligaje a paghé tribùt.

{{verse|chapter=8|verse=3}}Tut lòn ch’a l’avìo fàit ant ij pais d’Espagna për fesse padron ëd le min-e d’argent e d’òr ch’as trovavo, 
{{verse|chapter=8|verse=4}}e ‘d com a l’avìo sotmëttù tut ël pais grassie a la determinassion e la costansa ‘d lor, combin ch’as trovèissa motobin leugn da Roma. A l’avìo vinciù ij rè ch’a l’ero vnùit contra ‘d lor dai finagi dla tèra: a l’avìo vagnàje e colpìje, antramentre che j’àutri a pagavo un tribùt tùit j’an. {{verse|chapter=8|verse=5}}Peui a l’avìo vinciù e sotmëttù an guera Flip e Perseo, rè ‘d Macedònia, e tuti coj ch’a l’ero arvirasse contra ‘d lor.
{{verse|chapter=8|verse=6}}Ij Roman a l’avìo dcò butà an derota Antìoch ël Grand, rè d’Asia, ch’a l’era calà a combàtje con sentevint elefant, cavalarìa, chèr ëd guera e con n’armeja bin poderosa. {{verse|chapter=8|verse=8}}E a l’avìo pijàit viv Antìoch, an angagiàndlo, chiel e sucessor, con na taja nen da pòch d’ostagi e ‘d dé andaré India, Media  e Lidia, con ij teritòri pì bon ëd sò amperi, teritòri che, gavà da chiel a son ëstàit consegnà a rè Eumene. 

{{verse|chapter=8|verse=9}}Ij Grech, da soa banda, a l’avìo decidù d’afronteje na vira për tute, {{verse|chapter=8|verse=10}}ma, savùsse la facenda, ij Roman a l’han mandaje contra mach un general, rivà a bataja contra ‘d lor e vàire a l’ero tombà mòrt. Le fomne e ij fieuj a l’ero stàit deportà s-ciav, e tut lòn ch’a l’avìo a l’era stàit ravagià; peui a l’avìo conquistà ‘l pais e drocà soe fortësse. Ancora al di d’ancheuj ij Grech a son an ës-ciavensa.

{{verse|chapter=8|verse=11}}A-i j’era nen staie regn ant ël continent o ìsola che, oponéndze a lor, a fussa pa stàit sogiogà. Nopà con ij sò amis e con coj ch’a l’ero butasse sota soa protession a l’han mantnù amicissia. {{verse|chapter=8|verse=12}}Rè davzin e lontan a l’ero stàit dominà, e coj ch’a sentìo sò nòm, a n’avìo tëmma. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj che lor a vorìo giuté e fé regné, a regnavo. Coj che lor a vorìo pa: a l'ero deponù. Lor a l'ero a la mira pì àuta ‘d sò podèj. {{verse|chapter=8|verse=14}}Contut, mai gnun ëd lor a l’era amponusse la coron-a nì a l’arvestisse ‘d porpra për avèine d’avantage. {{verse|chapter=8|verse=15}}Lor a l’avìo costituisse un Senat ëd tërzentevint membr, che tùit ij di as consulto për  ël bin comun dël pòpol. {{verse|chapter=8|verse=16}}Ël comand e ‘l govern ëd tùit ij sò domini a l’era fidà a un ëd lor për n’ani e tùit a ubidisso mach a chiel sensa ‘nvidia nì gelosìa.

=== N'aleansa con Roma ===

{{verse|chapter=8|verse=17}}Giuda a l’ha sernù Eupolem, fieul ëd Gioann, fieul ëd Cos, e Giàson, fieul d’Eleasar, e a l’ha mandaje a Roma për un pat d’amicissia e d’aleansa, {{verse|chapter=8|verse=18}}e për liberesse dël giov ëd la Siria, përchè Giuda a vëddìa che ‘l regn dij Grech a portava Israel an ës-ciavensa. {{verse|chapter=8|verse=19}}Për lòn a son andàit fin-a a Roma con un viage motobin longh, a son intrà an senat e a l’han ancaminà a dì:

{{verse|chapter=8|verse=20}}“Giuda Macabé,  sò frej  e ‘l pòpol dij Giudé a l’han mandane a vojàutri, për conclude n’aleansa ‘d pas  e për podèj esse an tra vòstri amis e aleà”. {{verse|chapter=8|verse=21}}E ‘l senat a l’ha acetà la propòsta. {{verse|chapter=8|verse=22}}Costa-sì a la còpia dla litra ch’a l’han trascrivù su tavlëtte ‘d bronz e mandà a Gerusalem, përchè a restèissa tanme document ch’a servèissa da memorial ‘d pas e aleansa: {{verse|chapter=8|verse=23}}«Ai Roman e a la nassion dij Giudé, che l’ésit a-j compagna sempe për mar e për tèra! Leugn da lor la spa nemisa! {{verse|chapter=8|verse=24}}S’a-i fussa mai na guera a mnassé prim ëd tut Roma, opura un ëd qualsëssìa dij sò aleà an tut ël teritòri ch’a dòmina, {{verse|chapter=8|verse=25}}la nassion giudèa  a combatrà a sò fianch ëd bon comand com a reclamerà la situassion. {{verse|chapter=8|verse=26}}Coma che Roma a l’ha decretà, ij Giudé a daran pa agiut  al nemis nì a forniran pa ‘d gran, d’arme, argent o nav, e a osserveran costi acòrd sensa contrapartìa. {{verse|chapter=8|verse=27}}Dla midema manera, s’a dovèissa riveje anans na guera contra ij Giudé, ij Roman a combatran con lor ëd tut sò ànim, com a përmëtran le sircostanse. {{verse|chapter=8|verse=28}}Ij Roman a daran pa a j’aversari nì gran, nì d’arme, dné, nav, conform lòn che Roma a l’avìa stabilì, e a guerneran st’impegn sensa angann. {{verse|chapter=8|verse=29}}Coste a son le clàusole dël pat an tra ij Roman e ‘l pòpol giudé.

{{verse|chapter=8|verse=30}}Se apress ste decision da na banda o da l’àutra as vorèissa gionté o gavé cheicòsa, a sarà fàit d’acòrd comun e tut lòn ch’a sarà gavasse o giontasse a sarà vàlid. {{verse|chapter=8|verse=31}}Për peui lòn ch’a riguarda ‘l mal che rè Demetrio a compiss ai dani dij Giudé, i-j l’oma scrivuje: &quot;Për che motiv greves-to ‘l giov dzora dj’Ebreo, nòstri amis e aleà? {{verse|chapter=8|verse=32}}S’a dovèisso apelesse ancora contra ‘d ti, noi i difendroma ij sò dirit e ‘t combatroma për mar e për tèra&quot;’»

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== Bachides a artorna an Giudea ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Contut Demetrio, cand a l’ha savù che Nicànore a l’era mòrt e che soa armeja a l’era stàita dësblà, a l’ha decidù ëd mandé torna Bachides e Alchim an Giudèa e l’ala drita dl’esercit con lor. {{verse|chapter=9|verse=2}}Costissì a l’han ciapà la stra dla Galilea e a l’han assedià Mesalòt ant ël teritòri d’Arbela e, dòp d’avèila ocupà a l’han massà un nùmer gròss ëd gent. {{verse|chapter=9|verse=3}}Ant ël prim mèis ëd l’ani ch’a fa sente-sinquantedoi lor a son acampasse an facia ‘d Gerusalem. 

{{verse|chapter=9|verse=4}}Peui a l’han gavà camp e a son portasse a Beer-Zeth con vintmila fantassin e doimila sivalié. {{verse|chapter=9|verse=5}}Giuda a l’era acampà a Eleasa con tremila òm sernù. {{verse|chapter=9|verse=6}}Cand a l’han vëddù la massa ‘d n’armeja tant ëd bon nùmer, a son restane ciapà da sparm e vàir a son scapà dal camp ëd manera ch’a son restane mach eutzent òm. {{verse|chapter=9|verse=7}}Giuda a l’avìa vëddù che soa armeja as dësgregava antramentre che la bataja a pressava pì fòrta: a l’é sentusse ‘l cheur an frise, përchè a l’avìa pa la ciansa ‘d buté torna ‘nsema ij sò, {{verse|chapter=9|verse=8}}e tut svers a l’ha dije ai survivù: “Alvómse, e andoma  contra nòstri nemis, ant la speransa ‘d podeje ancora combate!”. {{verse|chapter=9|verse=9}}Ma a sërcavo ‘d dëstornelo an disend: “Për ël moment i podoma fé nen d’àutr che salvesse, ma i podoma torné con nòstri frej e combate contra ij pagan: da soj i soma tròp pòchi për felo!”. {{verse|chapter=9|verse=10}}Ma Giuda a l’ha ‘rbatù: “ Mai i faroma përparèj: scapé da nòstri nemis! S’a l’é rivà nòstra ora, alora ‘ndoma a meuire da vajant për nòstri frej e batómse contra ‘d lor an lassand pa d’ombre a nòstra glòria”.

=== La bataja dariera 'd Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=11}}L’armeja nemisa a l’ surtìa dal campament, e a l’é fërmasse an fàcia a j’Ebreo: la cavalarìa a l’é bëssonasse an doi ale e j’arcé e ij frandieur a ‘ndasìo anans ëd l’ëschierament; ij pì vajant a l’ero tùit an riga dë 'dnans, e Bachides as tenìa an sl’ala ‘d drita. {{verse|chapter=9|verse=12}}La falange a l’é bogiasse andasend anans da doe bande, al son ëd trombe: e dcò ij Giudé a l’han sonà soe trombe. {{verse|chapter=9|verse=13}}La tèra a l’é tramblasse dal rabel dj’armeje. Ël combatiment a l’é durà da primalba fin-a a vespr. {{verse|chapter=9|verse=14}}Giuda a l’avìa notà che l’ala pì fòrta dl’esércit nemis a l’era a drita: anlora ij pì coragios a son butasse ansema ‘d chiel {{verse|chapter=9|verse=15}}e la banda ‘d drità a l’é staita crasà ‘d pianta e Giuda a l’é staie a le còst fin-a a la montagna d’Asara. {{verse|chapter=9|verse=16}}Ma coj dl’ala gàucia an vëddend che l’àutra banda a l’era dësblà a son adressasse an sle mideme pianà ‘d Giuda e ‘d so agent an ciapàndje a le spale. {{verse|chapter=9|verse=17}}Përparèj ch’a l’ dëscadnasse la bataja e vàire a son tombà mòrt o ferì, da na part o da l’àutra. {{verse|chapter=9|verse=18}}E dcò Giuda a l’é mòrt e j’àutri a son scampà. 

{{verse|chapter=9|verse=19}}Giònata e Simon a l’han arlevà sò frel Giuda, e a l’han sotralo ant la tomba dij sò cé, a Modine. {{verse|chapter=9|verse=20}}Tut Israel a l’ha fàit plenta: a l’é stàit deul gròss e gran complente për vàire di a son sentùsse. A Sclamavo: {{verse|chapter=9|verse=21}}&quot;Com é-lo podù tombé ‘l vajant ch’a l’ha salvà Israel?”. {{verse|chapter=9|verse=22}}La resta dj’amprèise ‘d Giuda e dle guere, dle vajantise ch’a l’é stàit bon ëd fé e ij sò tìtoj ëd glòria a son pa stàit scrivù: a l’ero tròpi!

=== Iònata a sucèd a Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=23}}Apress ëd la mòrt ëd Giuda a son torna vnùit fora ij campion d’iniquità, ij sensa-lege an tut ël teritòri d’israel e a son s-ciodù tuti j’operator d’ingiustissia. {{verse|chapter=9|verse=24}}An coj di-lì a l’é dzoravnùa na famin-a afrosa e coj istess ch’a stasìo ant la region a son passà da la part dij përvers. {{verse|chapter=9|verse=25}}Bachides a l’ha sernù d’òm arnegà e a l’ha faje padron dël pais. {{verse|chapter=9|verse=26}}A son dasse a ‘rsërché e përseguité j’amis ëd Giuda e a-j portavo da Bachides, ch’as piava arvangia ‘d lor e a j‘ëschergnìa. {{verse|chapter=9|verse=27}}Na tribulassion gròssa a l’é staie an Israel, com a l’era mai pì s-cèirasse da cand ch’a l’era pì nen comparì un profeta an mes ëd lor. {{verse|chapter=9|verse=28}}Anlora tuti j’amis ëd Giuda a son torna butasse ansema e a l’han dije a giònata: {{verse|chapter=9|verse=29}}“ Dal moment che tò frel Giuda a l’é mòrt, noi i l’oma pa trovà n’àutr tanme chiel ch’agissa contra ij pagan e Bachides, e contra ij nemis ëd nòstra nassion. {{verse|chapter=9|verse=30}}Ore, nojàutri i l’oma sernù ti a esse nòst cap e guida a sò pòst, për combate nòstre guere!”. {{verse|chapter=9|verse=31}}A l’ stàit an cola ocasion che Giònata a l’é ansomasse ‘l comand e a l’ha ciapà ‘l pòst ëd Giuda s frel.

=== Le campagne 'd Giònata ===

{{verse|chapter=9|verse=32}}Bachides, avune la neuva a sërcava ‘d masselo. {{verse|chapter=9|verse=33}}Ma Giònata e Simon, sò frel, con tùit ij sò cambrada, a son antajàsne e a son scapà ant ël desert ëd Tecoa an butand campment a la sisterna d’Asfar. {{verse|chapter=9|verse=34}}Tutun Bachides a l’é vnùit a savèilo pròpi ant ël di ‘d sabat e a l’ha dcò chiel portà soa armejà dëdlà dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=35}}Giònata a l’ha mandà sò frel, cap ëd la tropa, a ciamé ai Nabaté, sò amis, ëd podèj deposité dacant ëd lor tùit ij sò armament, ch’a l’ero bondos. {{verse|chapter=9|verse=36}}Ma ij Bene-Amrai ch’a stasìo a Medaba, dopà dj’àutri Nabaté, a l’han fàit un ravagi e a l’ha ciapà Gioann con tut lòn ch’a l’avìa e a l’han portaje via tut. {{verse|chapter=9|verse=37}}Dòp ëd sòn a l’han arferije a Giònata e a Simon sò frel: “Ij Bene-Amrai a sélebro n agra festa ‘d mariagi e a pòrto la sposa da Nabata, la fija d’un gròss particolar ëd Canan, con na coalera granda e avosà ‘d gent. {{verse|chapter=9|verse=38}}Giònata e Simon, a sona visàsne anlora ‘d sò frel Gioann, e për lòn a son bogiasse e butasse a l’avàit ant na balma dla montagna. {{verse|chapter=9|verse=39}}E varda-lì, na partìa ‘d pòpol ëd bon nùmer arfestiant e l’ëspos con frej e amis, ch’andasìa a sò rëscontr, con tambass e cìmbaj e n’aparà da guera {{verse|chapter=9|verse=40}}Ij Giudé a son sfrandasse ansima ‘d lor d’an dova ch’as trovavo e a l’han massacraje: vàire a son tombà frapà a mòrt antramentre che ij survivù a scampavo an sla montagna: peui a son arpijasse tute le speuje. {{verse|chapter=9|verse=41}}Le nòsse a son vnùite a esse un deul e j’arson ëd le mùsiche na plenta. {{verse|chapter=9|verse=42}}Parèj a son pijasse arvangia dël sangh ëd so frel e a son tornà ant ij mojiss dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=43}}Bachides a l’ha savune la neuva e a l’é vnùit an di ‘d sabat fin-a ‘n sij rivass dël Giordan con n’armeja gròssa.

{{verse|chapter=9|verse=44}}Giònata a l’ha dije ai sò: “Alvómse e batiómse për nòstra vita, përchè ancheuj a l’é pa  parèj ëd jer e jer passà. {{verse|chapter=9|verse=45}}Vardé, i l’oma ij nemis an fàcia e darera, da na banda a l’àutra i l’oma l’eva dël Giordan, ij mojiss e la bruera: gnun-e cianse d’ëscampé. {{verse|chapter=9|verse=46}}Për sòn, alvé vòstri braj ëd sùplica al Cel, për podèive salvè da vòstri nemis!”. {{verse|chapter=9|verse=47}}E a l’é ‘tacasse combatiment. Giònata a l’ha slongà ‘l brass për colpì Bachides, ma chiel-sì a l’è  tirasse andaré e a l’ha schivialo. {{verse|chapter=9|verse=48}}Anlora Giònata e so agent  a son campasse ant ël Giordan e andasend al nov a l’han tocà l’àutra riva. J’àutri a l’han nen sërcà ‘d seguiteje  an passand  ël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=49}}Col di Bachides a l’ha përdù cheicòsa parèj ëd mila òm.

{{verse|chapter=9|verse=50}}Peui bachides a l’ tornà a Gersalem e a l’ha drissà ‘d sitadele an tuta la Giudèa: le fortësse ‘d Gérico. Em(m)aus,Bet-Oron, Betel, Piraton, Tamnata e Tefon, con muraje àute, pòrte e stànghe e gròssi froj, e {{verse|chapter=9|verse=51}}a l’ha butaie ‘d garnison ch’a servèisso contra Israel. {{verse|chapter=9|verse=52}}A l’ha dcò fortifià Bet-Sur, Gheser e la Fortëssa an butàndie d’òm armà e ‘d provigion. {{verse|chapter=9|verse=53}}ij fieuj dij cap dël pais a son ëstàit sequestrà tanme ostage e butà ant la Fortëssa a Gerusalem.

{{verse|chapter=9|verse=54}}Dl’ani ch’a fà sente-sinquantetré, ant l’ëscond mèis, Alchim  a l’ha comandà ‘d campé giù la muraja dla cort drinta al santuari : parèj për dësblé l’euvra material  dij profeta. E a l’ ancaminasse a demolì. {{verse|chapter=9|verse=55}}Anlora Alchim a l’ha avù un colp e ‘l cantié a l’é fërmasse. Soa boca a l’é restà rèida e paralisà. A podìa pap ì parlé nì dé disposission për ca soa. {{verse|chapter=9|verse=56}}Parèj che Alchim a l’é mòrt an col temp con gran torment. {{verse|chapter=9|verse=57}}Bachides, an vëddend ch’a l’era mòrt Alchim, a l’é tornasne dacant dël rè a Gerusalem, e la Giudèa a l’é restà an pas për doi ann. 

=== La fin ëd la guèra ===

{{verse|chapter=9|verse=58}}Tùit ij përvers a l’han tenù consèj: « Vardé, Giònata e soa gent a vivo pasi e sicur. Për lòn nojàuri i faroma vnì Bachides che dcò mach ant na neuit a-j ciaprà tùit ». {{verse|chapter=9|verse=59}}E a son andàit da chiel për deliberé ansema. {{verse|chapter=9|verse=60}}E chiel a l’é bogiasse për vnì con n’armeja fòrta e d’ëstërmà a l’ha mandà ‘d litre a tùit ij sò aleà ant la Giudèa për ciapé Giònata e ij sò. Ma a l’han pa fàila përchè ij Giudé a l’ero antajàsne dël but. {{verse|chapter=9|verse=61}}Ma j'Ebreo a l'han ciapà na sinquanten-a d'òm, an tra ij pì gròss promotor ëd gramissie ant ël pais e a l'han giustissiaje. {{verse|chapter=9|verse=62}}Peui Giònata e Simon con soa gent a l'han trovà sosta a Bet-Bassi ant ël desert, a l'han arcostruì dzora 'd soe ruin-e e fortificà. {{verse|chapter=9|verse=63}}Bachides a l'é vnùit a savèilo; a l'ha ambaronà soa gusaja e butà an sl'avis ij Giudé.

{{verse|chapter=9|verse=64}}Apress a l’é andàit a buté camp d’antorn ëd Bet-Bassi, a l’ha assediala pët vàire di con ël mojen ëdcò ëd màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=65}}Giònata a l’ha lassà Simon, sò frel, ant la sità e a l’é surtì da la region, an travërsàndla con n’ëstrop d’armà. {{verse|chapter=9|verse=66}}A l’ha batù Odomerà con sò frej e ij fieuj ëd Fasiron an sò acampament ëd tende. Parèj ch’a l’han ancaminà ij combatiment e a son chërsùve la fòrse. {{verse|chapter=9|verse=67}}Simon, a soa vira, a l’ha fàit con ij sò na surtìa da la sità e a l’han daje feu a le màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=68}}Apress a l’han atacà Bachides, ch’a l’é stàit vinciù da lor, e a l’han butalo ant n’arlìa ancreusa, përchè sò pian e soa amprèisa a l’era stàit a dzoneus. {{verse|chapter=9|verse=69}}Bachides a l’é adressasse con foton contra soa gusaje ch’a l’vìo daje consèj d’ëvnì an cola region, e a l’ha mandane a mòrt vàire; peui a l’é decidusse ‘d torné an soa tèra. {{verse|chapter=9|verse=70}}Giònata a l’ha savulo e a l’ha mandaje ‘d nunsi për stipolé na pas e dëscambié përzoné. {{verse|chapter=9|verse=71}}Chiel a l’ha acetà e a l’ha fàit conform a soe paròle, an faséndje giurament ëd mai pì feje dël mal për ël rest ëd soa vita. {{verse|chapter=9|verse=72}}A l’ha renduje ij përzoné che a l’ero stàit ciapà anans an Giudèa e, butasse an sla stra dl’artorn, a l’é andasne an soa tèra  e a l’ha mai pì vorsù torné an col teritòri. {{verse|chapter=9|verse=73}}A l’é stàit parèj che la spa a l’é pasiasse an Israel. Giònata a l’ andàit a sté a Micmas e a l’ha ‘ncaminà a governé soa gent  e fé dësparì j’arnegà da Israel.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Arvira 'l Lissànder Epifane ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Dl’ani ch’a fa sentessessanta Lissànder Epifane, fieul d’Antìoch, a l’é ambarcasse  e a l’ha ocupà Tolemaida, andova a l’ha arseivù acoliensa e a l’ha ‘ncaminà a regné. {{verse|chapter=10|verse=2}}Savulo, rè Demetrio a l’ha butà ansema n’armeja motobin gròssa e a l’ha bogiaje contra për feje guera. {{verse|chapter=10|verse=3}}Demetrio a l’ha dcò mandà ‘d litre a Giònata, con espression d’amicissia për avèj binvolensa. {{verse|chapter=10|verse=4}}An efet as disia: &quot;Foma ‘n pressa a pasiesse con Giònata, anans che chiel a fasa aleansa contra ‘d nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=5}}Sicura, ch’as n’aviserà ‘d tute le gramissie ch’i l’oma fait a chiel, sò frej e a soa  gent&quot;. {{verse|chapter=10|verse=6}}A l’ha conceduje facoltà d’assemblé milissie, ëd pronté d’arme e consideresse sò aleà, e a l’ha restituije j’ostagg ch’a l’ero ant la fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=7}}Giònata a l’é vnùit a Gerusalem e a l’ha lesù tute le litre dë 'dnans al pòpol e a coj dla fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=8}}Costissì a l’avìo avù na gran tëmma  cant che a l’han sentù che ‘l rè a-j dasìa la possibilità d’anrolé milissia. {{verse|chapter=10|verse=9}}Për lòn, coj dla fortëssa a l’han daje andaré ij përzoné a Giònata, ch’a l’ha restituije ai sò parent. {{verse|chapter=10|verse=10}}Giònata a l’é andàit a sté a Gerusalem e a l’ butasse arcostruve e a restauré la sità. {{verse|chapter=10|verse=11}}A l’ha comandà an particolar a j’impresari dij travaj ëd drissé torna ij bastion e d’ansercé ‘l mont Sion con pere da taj për fortificassion: lòn ch’a l’é fasse. {{verse|chapter=10|verse=12}}J’ëstrangé ch’a stasìo ant le sitadele costruve da Bachides a l’ero scapà: {{verse|chapter=10|verse=13}}mincadun an chitand sò pòst për tornesne a sò pais. {{verse|chapter=10|verse=14}}Mach a Bet-Sur a l’era restà cheicadun ëd coj ch’a l’avìo tradì la Lege e ij precet: ambelelì a l’avìo trovà sosta.

{{verse|chapter=10|verse=15}}Rè Lissànder a l’é vnùit a savèj le promësse che Demetrio a l’avìa fàit a Giònata. A l’han dcò contaje dle guere e dle vajantise che chiel e sò frej a l’avìo compì e ij sagrin ch’a l’avìo soportà. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha dit: “ Troverom-ne n’àutr parèj ëd chiel? Fómslo amis e nòstr aleà!”. {{verse|chapter=10|verse=17}}Anlora a l’ha scrivuje na litra ch’a l’ha spedije formulà ‘n costi termo:

=== Giònata a dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=10|verse=18}}Rè Lissànder a sò frel Giònata, salut! {{verse|chapter=10|verse=19}}I soma vnùit a savèj për lòn ch’at rësguarda, che ti ‘t ses n’òmo potent e ch’it mérite d’esse nòstr amis. {{verse|chapter=10|verse=20}}Parèj che d’ancheuj nojàutri ‘t ëstabilioma tanme gran sacerdòt ëd toa  gent e amis dël rè – e a l’avìo dcò mandaje la porpra e na coron-a d’òr- con ël but che ti ‘t ambrasse nòst partì e it guerne nòstra amicissia!”.

{{verse|chapter=10|verse=21}}Giònata a l’ha vestì le vestimenta sacrà ant ël sétim mèis dl’ani ch’a fa sentessessanta, për la festa dle Bënne, e a l’ha ‘nrolà soldà e preparà vàire arme. {{verse|chapter=10|verse=22}}Demetrio a l’ vnùit a savèj tut sòn e sagrinà a l’ha dit: {{verse|chapter=10|verse=23}}“Përchè l’om-ne lassà che Lissànder a rivèissa anans  d nojàutri ant ël piijesse l’amicissia dij Giudé për chiel? {{verse|chapter=10|verse=24}}I scriverai dcò mi paròle për anvitelo con propòste d’onor e ‘d don, përchè am sio d’agiut!”. {{verse|chapter=10|verse=25}}Anlora a l’ha scrivù përparèj:

=== Letra 'd Demètrio a Giònata ===

“Rè Demetrio a la nassion dij Giudé,salut! {{verse|chapter=10|verse=26}}I l’eve guernà nòstre aleanse, i seve restà an nòstra amicissia sensa passé a nòstri nemis: i l’oma    savulo e i në soma bin content. {{verse|chapter=10|verse=27}}Andé donch anans a mantnì vòstra fidelità e noi j’arcambieroma con ëd favor lòn ch’i fareve për nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=28}}Iv concedoma d’inmonità gròsse  e ‘v mandroma ‘d present. {{verse|chapter=10|verse=29}}Fin-a d’adess voi i l’eve la dispensa e tuti ij Giudé a son esonerà dal tribut e da la taja dla sal e dle coron-e. {{verse|chapter=10|verse=30}}E dël ters ëd j’amson e dla metà dla fruta dj’erbo cuija ch’a dovrìa torneme, a part dal di d’ancheuj mi ‘v në dëspenso ëd pianta tant ant ël pais ëd Giuda coma nt ij tre distret ch’a-j son anetù, valadì da la Samaria e da la Galilea. {{verse|chapter=10|verse=31}}E ch’a sia considerà santa la sità ‘d Gerusalem e, con tùit ij sò anviron, a sia esénte da décime e contrubussion. 

{{verse|chapter=10|verse=32}}Mi i faso dcò arnunsia a mia giurisdission an sla Fortëssa ‘d Gerusalem ; a sarà butà sota l’autorità d’un gran sacerdòt ch’a la farà guerné da ‘d soldà ch’a sernrà. {{verse|chapter=10|verse=33}}A tùit ij Giudé fàit përzoné fòra dal pais ëd Giuda ant tut ël teritòri ëd mè regn, mi i-j buto lìber sensa dësangagg e ch’a sio tuti dispensà da le taje, comprèise cole dël bestiam. {{verse|chapter=10|verse=34}}Che tute le solenità, ij sabat, le lun-e neuve e ‘l triduo anans e apress ëd le feste gròsse: ch’a sio tuti di ëd remission, esension e imunità për tuti j’Ebreo ch’a vivo an mè regn. 

{{verse|chapter=10|verse=35}}An costi di gnun  a podrà, contra ‘d lor,  fé càusa për un pagament o d’anchieté për cheicòsa ch’a sia. {{verse|chapter=10|verse=36}}Fin-a a trantamila soldà giudé a podran esse anrolà ant l’armeja real an arsèivend ël midem sòld d’àutre trope dël rè. {{verse|chapter=10|verse=37}}Ëd costissì, cheicadun a sarà dëstacà ant le pì ghròsse sitadele reaj o nominà an pòst ëd fiusa ant ël regn. Sò ufissiaj e cap a saran sernù an tra ‘d lor e a podran vive conform soe usanse, tut com a l’ha ordinà ‘l rè për ël teritòri ëd Giuda. {{verse|chapter=10|verse=38}}Ij tre distret giudé ch’a l’ero stàit dësmembrà da la SamarSamaria, a formeran tut un sol teritòri dla Giudèa sota l’autorità dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=10|verse=39}}Tolemaida e sò anviron a son mia donassion al santuari ëd Gerusalem, për sovensioné le spèise pròpie dël cult.
{{verse|chapter=10|verse=40}}Ëd pì, mi ‘m compromëtto a regalé tuti j’ann quìndesmila pesse d’argent ciapà da mie arsorse ‘d réndita tanme rè. {{verse|chapter=10|verse=41}}E tuta la resta, che miraco a sio pa stàit versà dai fonsionari dle nassion com a l’vìo versaje dj’ann passà, d’ora anans a saran destinà a l’Euvra dël Templ.

{{verse|chapter=10|verse=42}}Nen mach, ma ‘ncora ij sincmila sicl ch’a vnisìo prelevà da j’intrade anuaj dl santuari, a saran condonà përchè a servo ai sacerdòt che a presto servissi. {{verse|chapter=10|verse=43}}Tuti coj ch’a trovran arfugi ant ël templ ëd Gerusalem e an sò teritòri a podran pa esse arestà combin a fusso debitor d’argent a la cassia real o për d’àutri débit e a-i sarà nen confisca ‘d sò avèj an mè regn. {{verse|chapter=10|verse=44}}Le spèise dij travaj d’arcostrussion e restaur dël santuari a saran sostnuve an sël con dël rè. {{verse|chapter=10|verse=45}}E la midema cassia real a pagherà l’arcostrussion ëd le muraje ‘d Gerusalem e ij rinfòrs ëd cinte e rampar, parèj dl’edificassion dij mur an Giudèa”.

=== Mòrt ëd Demètrio ===

{{verse|chapter=10|verse=46}}Ma cand che Giònata e la gent a l’han sentù coste propòste, a l’han pa chërduje nì daje da ment. Lor as n’avisavo anco dij maleur gròss che Demetrio a l’avìa daje a Israel e dla soferensa ch’a l’era derivà da na dura repression. {{verse|chapter=10|verse=47}}Nopà a l’han avù pì car ëd deje fiusa a Lissànder ; chiel-sì an efet, a l’era stàit ël prim a fé ëd genite proposission ëd pas: ij Giudé a son restà sò costant aleà fin-a tant ch’a l’ha vivù.
{{verse|chapter=10|verse=48}}Rè Lissànder a l’ha butà ansem un fòrt contingent ëd trope an ciapand posission contra ‘d Demetrio. {{verse|chapter=10|verse=49}}Ij doi rè a l’han angagià ‘l combatiment, ma ij soldà ‘d Lissànder a son artirasse. Demetrio a l’ha seguitaje an avantagiàndze ansima ‘d lor. {{verse|chapter=10|verse=50}}La bataja a l’é seguità sensa rechie fin-a ‘l cogesse dël sol, ma Demetyrio a l’é tombà massà an col istess di.

=== Tratà 'd Tolomé e Lissànder ===

{{verse|chapter=10|verse=51}}A l’é stàit anlora che Lissànder a l’ha mandà a Tolomé VI, rè d’Egit, d’ambassador con ës messagi: {{verse|chapter=10|verse=52}}«Vardeme ambelessì tornà an mè regn e astà an sël tròno dij mè cé. I son arpijame ‘l podèj e i l’hai sconfigiù Demetrio anfaséndme padron ëd nòstra region. {{verse|chapter=10|verse=53}}I l’hai an efet angagià bataja contra ‘d Demetrio : i l’oma butalo an dërota ‘d pianta con soa armeja, mi e mè soldà, e mi son montà an sël tròno ‘d soa regalità. {{verse|chapter=10|verse=54}}Ore, marcoma n’aleansa, un con l’àutr, un tratà d’amicissia. Dame dcò toa fija për sposa. mi i sarai tò gënner e’v darai, a ti parèj ëd chila, ëd present degn ëd tò rangh”.

{{verse|chapter=10|verse=55}}Rè Tolomé a l'ha rësponduje përparèj: &quot;A l'é un di ch'a marca argiojissansa costì, përchè ti 't ses tornà ant la tèra dij tò antich e it ses state an sël tròno ëd sò regn! {{verse|chapter=10|verse=56}}Mi i aceto le proposission ch'it am fase an toa litra,contut, ti vénme a rëscontré a Tolemaida, përchè i podoma vëdse, e mi i sarai tò msé, com it l'has ciamame&quot;.

{{verse|chapter=10|verse=57}}Tolomé a l'é partì da l'Egit con soa fija Cleopatra e a l'é portasse a Tolemaida dl'ani sent e sessantedoi. {{verse|chapter=10|verse=58}}Rè Lissànder a l'ha rëscontralo. Tolomé a l'ha acordaje la man ëd soa fija, e a l'han selebrà mariagi a Tolemaida, con gran spatuss a la manera ch'a conven ai rè. {{verse|chapter=10|verse=59}}Rè lissànder a l’ha scrivuje a Giònata ch’a vnèissa a trovelo a Tolemaida. {{verse|chapter=10|verse=60}}Giònata a l’é presentasse an pompa magna a Tolemaida, an rëscontràndze con tuti doi ij rè: a l’ha smonuje a lor e ai sò amis d’òr e d’argent e vàire present, an vagnandze  parèj soa binvolensa.

{{verse|chapter=10|verse=61}}Contut ëd Giudé traditor e përvers, onta d’Israel, a son acordasse për acuselo; ma rè Lissànder a l’ha pa scotaje. {{verse|chapter=10|verse=62}}Nopà a l’ha comandà ‘d fé chité a Giònata soe vestimenta ordinarie për felo vestì ëd porpra, e l’ordin  a l’é stàit eseguì. {{verse|chapter=10|verse=63}}Ël rè a l’ha falo sté dacant ëd chiel e a l’ha dit ai grand ëd soa cort: “Andé fòra an sentr-sità e proclamé che gnun a vada ‘d porté d’acuse contra ‘d chiel, për gnun motiv, e ch’as daga pa ‘d molestie an gnun-a manera”. {{verse|chapter=10|verse=64}}A l’é stàit anlora che coj ch’a l’avìo acusalo, an vëddend j’onor ch’arseivìa, com a proclamava ‘l bateur, a son scapà tuti. {{verse|chapter=10|verse=65}}Peui Giònata a l’é stàit na vira ‘d pì onorà dal rè, cand ch'a l’é stàit ascrivù an tra &quot;j'amis dël rè&quot; e costituì stratega e governator ëd la provinsa. {{verse|chapter=10|verse=66}}Parèj che Giònata, pien ëd gòj a l’é tornasne an pas a Gerusalem.

=== Apollonio a l'é batù da Giònata ===

{{verse|chapter=10|verse=67}}Dl’ani sente-sessante-sinch, Demetrio II, fieul ëd Demetrio I, a l’é rivà da Creta ant la tèra dij sò cé. {{verse|chapter=10|verse=68}}A costa neuva, rè Lissànder a l’é preocupasse e a l’ tornà ad Antiòchia. {{verse|chapter=10|verse=69}}Demetrio a l’ha fidaje ‘l govern ëd la Celesiria ad Apolòni, che, assemblà n’armeja gròssa, a l’ha butà campament taca ‘d Jamnia e a l’ha mandaje ‘s messagi al gran sacerdòt Giònata:
{{verse|chapter=10|verse=70}}&quot;Sicura, it ses mach ti ch’it ses arvirate contra ‘d nojùtri, e mi për tò motiv i son vnùit a esse ogèt ëd ësvergna. Për che rason mostres-to tò podèj ant le montagne contra ‘d noi? {{verse|chapter=10|verse=71}}Ore, s’it l’has tuta sta fiusa an toe fòrse, cala giù a combate ant la vàuda, da  mia banda i l’hai la potensa dle sità dla còsta. {{verse|chapter=10|verse=72}}Vate anformé, e it savras ch’i son mi e còsa ch’a son j’àutri ch’am giuto. At diran: &quot;Peule pa tnì pé frem dë 'dnans ëd nojàutri, përchè già doe vire ij tò grand a l’ero stàit arpossà an soa tèra&quot;. {{verse|chapter=10|verse=73}}A l’é fòra ‘d discussion ch’it l’àbie la ciansa ‘d resiste a nòsta cavalarìa e a n’armeja gròssa parèj dla nòstra ant la pian-a, andova ch’a-i  é pa pera nì priòch da trové sosta!”. 

{{verse|chapter=10|verse=74}}Giònata, a l’é anrabiasse motobin për ël message d’Apolòni: a l’ha sernù mila òm e a l’é surtì da Gerusalem. Sò frel Simon a l’ pressasse a vnìje ancontra a giutelo con trope ‘d socors. {{verse|chapter=10|verse=75}}Giònata a l’ha butà camp an facia ‘d Giafa, mach che la gent a l’avìa sarà la sità, da già ch’a-i j’era un pressidi d’Apolòni. Ij Giudé a l’han assautala {{verse|chapter=10|verse=76}}e ij sitadin, sbaruvà, a l’han dovertà. Parèj che Giònata a l’é fasse padron ëd la sità.

{{verse|chapter=10|verse=77}}Cand a l’ha savulo, Apolòni a l’ha butà an camp tremila sivalié e na tropa ‘d bon nùmer ëd soldà, peui a l’é portasse anans anvers d’Asdod, an dasend scasi l’ampression d’artiresse an traversand ël pais. Nopà an efet chiel a s’adressava vers la barasa përchè a l’avìa motobin fiusa an soa cavalarìa. {{verse|chapter=10|verse=78}}Giònata a l’ha seguitalo da la part d’Asdod e le doe armeje a son rivà a le man. {{verse|chapter=10|verse=79}}Apolòni a l’avìa lassà na milen-a ‘d sivalié stërmà darera ‘d soe retrovie. {{verse|chapter=10|verse=80}}Meno che Giònata a l’era antajàsne ch’a-i fùssa n’apostament darera ‘d chiel. E coj-lì a l’han ansercià soe trope e a l’han sfrandà ‘d frecie contra l’armeja giudea da matin fin-a sèira. {{verse|chapter=10|verse=81}}Ma l’esércit a l’ha tenù bon,  com a l’era racomandasse Giònata, antramentre che ij cavaj dël nemis a l’ero strach.

{{verse|chapter=10|verse=82}}Anlora Simon, an vëddend la cavalarìa dij nemis sversa e sensa fòrse, a l’ha fàit vnì anans so atropa d’apògg ch’a l’ha tacà la fanterìa sirian-a e a l’ha faje scapé an dërota. {{verse|chapter=10|verse=83}}Ij sivalié a son sbardlasse ant la vàuda e ij fugitiv an rivan ad Asdod a l’han sërcà d’ëscampé ant ël templ  ëd Dagon, so ìdol. {{verse|chapter=10|verse=84}}Anlora Giònata a l’ha daje feu ad Asdod  e a le sità dj’anviron, a l’ha pijàit le speuje ‘d lor e a l’ha brusà ‘l Bet-Dagon con ij nemis andrinta. {{verse|chapter=10|verse=85}}A son contasse scasi eutmila mòrt an tra brusà e massà dë spà. {{verse|chapter=10|verse=86}}Apress Giònata a l’ha gavà ‘l camp da là e a l’ha butalo an facia d’Ascalon, e ij sitadin a son vnùje ancontra con grand onor. {{verse|chapter=10|verse=87}}A l’é stàit parèj che Giònata a l’è tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=10|verse=88}}Rè Lissànder, sentend ste neuve, a l’ha chërsù anco j’onor për Giònata. {{verse|chapter=10|verse=88}}Lissànder a l’ha fin-a regalaje na fìbula d’òr , un present ch’as costumava për gratifiché ij parent dël rè e a l’ha daje an proprietà Acaron con tut sò teritòri.

== 11 ==
{{chapter|1}}
=== Tolomé a òcupa la Siria ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Tolomé rè d’Egit a l’ha butà ‘nsema n’armeja sensa nùmer parèj dla sabia ch’a l’é an sla brova dël mar, e vàire nav, e a l’ha sërcà ‘d fesse padron con l'angann dël regn ëd Lissànder  për anglobéslo an sò regn. {{verse|chapter=11|verse=2}}Donch a l’é rivà an Siria con dimostrassion ëd pas e tute le sità a-j dovertavo le pòrte e la gent a-j’andasìa ‘ncontra për comand ë rè Lissànder, da già che Tolomé a l’era sò mëssé. {{verse|chapter=11|verse=3}}Contut, a mzura che Tolomé a intrava ‘nt le sità,chiel a lassava ‘d dëstacament  ëd soldà a guerneie. {{verse|chapter=11|verse=4}} Rivà a Asdod, j’abitant a l’han mostraje ‘l templ ëd Dagon brusà, la sità e so anviron an ruin-a, ij cadàver spatarà e lòn ch’a restava ‘d coj ch’a l’ero stàit carbonisà ant la guera: a l’ero stàit ambaronà an sla stra. {{verse|chapter=11|verse=5}}E a l’han contaje al rè lòn che Giònata a l’avìa fàit, për andispónlo contra ‘d chiel, ël rè tutun a l’avìa pa comentà. {{verse|chapter=11|verse=6}}Giònata a l’ presentasse con gran pompa a Giafa për trovesse con ël rè. Lor a son salutasse e a l’han passà la neuit. {{verse|chapter=11|verse=7}}Peui Giònata a l’ha compagnà ‘l rè fin-a al ri ciamà Eleuter, peui a l’é tornasne a Gerusalem. {{verse|chapter=11|verse=8}}Da soa part, rè Tolomé a l’ha ciapà tute le sità dël litoral fin-a a Seleucia Marin-a, an meditand ëd but gram contra Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=9}}Chiel a l’ha mandà d’ambassador a rè Demetrio, për dije: “ Ven, foma aleansa ansema e mi ‘t darai mia fija, che adess a l’é fomna ‘d Lissànder, e ti’t torneras an sël tròno ëd tò pare. {{verse|chapter=11|verse=10}}mi i son pentime d’avèje dàit mia fija, përchè a l’ha sërcà ‘d masseme!”. {{verse|chapter=11|verse=11}}Tolomé a difamava parèj Lissànder përchè a l’avìa anvia ‘d pijeje ‘l regn. {{verse|chapter=11|verse=12}}Donch, a l’é andàit a ‘rpijesse soa fija për dèila a Demetrio. An tranciand përparèj le relassion con Lissànder l’inimicissia a l’é staita pùblica. {{verse|chapter=11|verse=13}}Tolomé a l’ha fàit soa intrada a Antiòchia e a l’ha pijàit ël diadema d’Asia, parèj a l’avìa doe coron-e an testa: cola d’Asia dzora a cola d’Egit. {{verse|chapter=11|verse=14}}14 Lissànder an col temp-là as trovava an Cilicia, përchè la gent ëd cole bande a l’era arvirasse. {{verse|chapter=11|verse=15}}Pen-a ch’a l’ha savù dël tradiment ëd sò mëssé, Lissànder a l’ha anandià la guera contra ‘d Tolomé. Contut rè Tolomé a l’ha dëspiegà soa armeja, a l’é marciaje contra con gròsse fòrse e a l’ha butalo an dërota. {{verse|chapter=11|verse=16}}Lissànder a l’é arfugiasse an Arabia për scampela. Rè Tolomé a l’é rivà al cò ëd sò podèj. {{verse|chapter=11|verse=17}}Zabdiel, l’Arab, a l’ha tajà la testa ‘d Lissànder e a l’ha mandala a Tolomé. {{verse|chapter=11|verse=18}} Mach che, dël ters di, dcò Tolomé a l’é mòrt e j’Egissian ch’as trovavo ant le sitadele a son ëstàit massà da j’istess sò abitant.
{{verse|chapter=11|verse=19}}Parèj che Demetrio a l’ vnùit a esse rè, dl’ann 167.

=== La diplomassìa 'd Giònata ===

{{verse|chapter=11|verse=20}}Anlora, Giònata a l’ha concentrà j’òm ëd la Giudèa për fesse padron ëd la Fortëssa ‘d Gerusalem, e a l’ha adressaje contra ‘d màchine d’assedi. {{verse|chapter=11|verse=21}}Anlora, cheicadun ëd coj ch’a vivo an brova dla Lege ‘d Mosè, nemis ëd soa pròpia nassion, a son presentasse da rè Demetrio an denunsiand Giònata d’assedié la fortëssa. {{verse|chapter=11|verse=22}}An sentend lolì, ël rè a l’é anfuriasse; confermà la ciòsa a l’é butasse dun-a an viage, e an rivand a Tolemaida a l’ha scrivuje a Giònata ‘d chité l’assedi e d’andeje pì an pressa possìbil ancontra a Tolemaida për rëscontresse. {{verse|chapter=11|verse=23}}Arseivùa sta litra, Giònata a l’ha comandà d’andé anans ant l’assedi e, sernù për compagnelo caiche ansian d’israel e vàire sacerdòt a l’ha decidù d’esponse al privo. {{verse|chapter=11|verse=24}}Chiel a l’avìa pijasse motobin d’òr, argent, ëd vestimente e vàire d’àutri present, e con lòn a l’é presentasse da rè Demetrio an vagnand sò favor. {{verse|chapter=11|verse=1}}Tutun, a-i j’era staie d’arnegà israelita ch’a l’avìo vorsù acusé Giònata. {{verse|chapter=11|verse=26}}Ma ‘l rè a l’avìa tratalo parèj com a l’era stàit tratà da sò antecessor: carialo d’onor dë 'dnans ëd tùit ij sò amis, {{verse|chapter=11|verse=27}}confermaje ‘l gran sacerdòssi e tute le distinsion ch’a l’avìa anans e a l’ha stabilì ch’a fussa ‘nscrivù an tra ij prim amis dël rè. {{verse|chapter=11|verse=28}}Giònata a l’ha ‘nco ciamà al rè l’esension da le taje për la Giudea, le tre topàrchie e la Samaria, an promëttendje tërzent talent an cambi. {{verse|chapter=11|verse=29}}E ‘l rè a l’ha consentì, an sporzéndje a Giònata un document  fassonà përparèj:

{{verse|chapter=11|verse=30}}«Rè Demetrio a saluta sò frel Giònata e la nassion dij Giudé. {{verse|chapter=11|verse=31}}Nòst parentMandoma dcò a vojàutri na còpia dla litra ch’i l’oma scrivuje a Lastene, nòst parent,   për lò ch’a peul riguardeve, pijene conossensa. {{verse|chapter=11|verse=321}}&quot;Rè Demetrio a Lastene, sò pare veneràbil, salut! {{verse|chapter=11|verse=331}}Con atension ai bon sentiment che la gent giudea a l’ha mostrane, i l’oma decidù: ëd favorije tanme nòstri amis, com a son, rispetos dij nòstri dirit, për soa binvolensa anti j nòstri riguard. {{verse|chapter=11|verse=34}}A son donca confermà ij dirit an sla Giudèa e ij tre distret  d’Aferema, Lida e Ramataim saran giontà a la Giudèa da la Samaria con sò anviron: tut sossì an favor ëd coj ch’a smon-o sacrifissi a Gerusalem, an compens  dij dirit che ‘l rè a prelevava d’antan minca n’ani da lor an sij frut ëd la tèra e dj’erbo. {{verse|chapter=11|verse=35}}D’ore ‘nans, tùit ij dirit an sle décime e taje a nojàutri dovùe, parèj dle salin-e e dij tribut reaj speciaj: tut a l’é condonà a lor. {{verse|chapter=11|verse=36}}Gnun-a déroga o révoca a dovrà esse mai fàita, d’ancheuj  e për sempe. {{verse|chapter=11|verse=37}}Venta ch’a sia vòst soèn ëd pronté n’àutra còpia ‘d cost decret e ch’a sia dàit a Giònata, përchè a sia  piassà bin an vista an sël mont sacrà&quot;».

=== J'antrigh ëd Trifon  ===

{{verse|chapter=11|verse=38}}Rè Demetrio, an vëddend che ‘l pais a restava pasi sota ‘d chiel e che gnun a-j fasìa oposission, a l’ha congedà tuta soa armeja përchè mincadun a podèissa tornesne a ca soa, gavà le fòrse strangere mersenarie assoldà da j’ìsole dij pagan. A l’é stàit anlora che tute cole trope ‘d sò pare  a l’han pijalo an ghignon. {{verse|chapter=11|verse=39}}Ore, Trifon, che na vira a l’era stàit un dij partisan ëd Lissànder, an vëddend che tuta l’armeja a barbotava contra ‘d Demetrio, a l’é andàit a trové Iamlicou, l’Arab, ch’a l’era precetor d’Antìoch, fieul giovo ëd Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=40}}E a l’ha ciamaje con ansistensa ‘d consegneilo, con la promëssa ‘f felo vnì rè al pòst ëd sò pare. Peui a l’ha butà Iamlicou al corent dj’ordin ëd Demetrio e ‘d com a l’era fasse anghignoné da soe trope. E a l’é restà vàire di con chiel.

{{verse|chapter=11|verse=41}}Perantant Giònata a l’ha mandà a ciamé a rè Demetrio ëd ritiré le trope ch’a l’ero ant la fortëssa ‘d Gerusalem e drinta d’àutre dla Giudèa, përchè a fasio guera a Israel. {{verse|chapter=11|verse=42}}Demetrio a l’ha faje rësponde a Giònata: ”Mi i farai nen mach sòn për ti e toa nassion, ma i veuj  ‘rpatete d’onor, ti e toa nassion, pen-a ch’am përmëtto le sircostanse. {{verse|chapter=11|verse=43}}Tutun për ël moment ti ‘t faras bin  a mandene d’òm d’apògg, përchè tut mè esércit a l’ha fame defession”. {{verse|chapter=11|verse=44}}Anlora Giònata a l’ha mandaje tremila òm ad Antiòchia dij pì coragios: lor a son portasse dal rè  ch’a l’é arlegrasse  motobin ch’a fùisso rivà. 

{{verse|chapter=11|verse=45}}Ma la sitadinansa, cheicòsa parèj ëd sentevintmila òm, a son concentrasse ant ël mes ëd la sità për massé Demetrio. {{verse|chapter=11|verse=46}}Ël rè a l’era scapà ant ël palass, e j’abitant a l’avìo ocupà le stra dla sità e ancaminà a combate. {{verse|chapter=11|verse=47}}Alora ‘l rè a l’ha ciamà ij Giudé a sò socors: tùit ansema a son butasse d’antorn ëd chiel. Apress a son spatarasse për la sità e ‘d col di a l’han massà sentmila sitadin. {{verse|chapter=11|verse=48}}Peui j’Ebreo a l’han daje feu a la sità, an col di-lì a l’han fàit na pijàita nen da pòch e a l’han salvà ‘l rè. {{verse|chapter=11|verse=49}}An vëddend che ij Giudé a l’ero fasse determinà e padron ëd la sità, j’abitant a son përdusse ‘d corage e a son andàit dal rè a suplichelo: {{verse|chapter=11|verse=50}}“Foma la pas, e che j’Ebreo a chito ëd combate nojàutri e nòstra sità!”. {{verse|chapter=11|verse=51}}Lor a l’han campà j’arme e fàit pas. Parèj che ij Giudé a l’han vagnà ‘d glòria dë 'dnans al rè e a tut sò regn, e a son tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=11|verse=52}}Mach che cand Demetrio a l’ha vëddù che sò tròno a l’era frem e che ‘l pais a l’era pasiasse, {{verse|chapter=11|verse=53}}a l’ha pa pì mantnù soe promësse e a l’é butasse contra ‘d Giònata sensa gnun-a arconossensa për ij servissi rendù. A l’ha fin-a ‘ncaminà a deje vàire fastudi.

=== Trifon a pija 'l podèj ===

{{verse|chapter=11|verse=54}}Apress ëd lòn a l’é tornà  Trifon con Antìoch, un fiolin, ch’a l’é stàit proclamà rè e a l’han ancoronalo. {{verse|chapter=11|verse=55}}E tute le trope che Demetrio a l’avìa congedà a son butasse ansema d’antorn dël neuv rè, e Demetrio a l’é stàit  butà an dërota e a l’é scapà via. {{verse|chapter=11|verse=56}}Trifon, da soa part, a l’é fasse padron dj’elefant e dla sità d’Antiòchia.

{{verse|chapter=11|verse=57}}E a l’ stàit anlora che  Antìoch ël giovo a l’ha scrivuje na litra a Giònata ch’a disìa : «  Ti ‘t ses confermà da mi ant ël sacerdòssi e stabilì dzora ‘d quat teritòri, dàndte ‘l rangh d’amis dël rè». {{verse|chapter=11|verse=58}}A l’ha dcò mandaje ‘d vas d’òr e un servissi da tàula, con l’autorisassion ëd bèive da na copa d’òr, vestisse ‘d porpra e porté na bocla d’òr. {{verse|chapter=11|verse=59}}Nopà Simon, frel ëd Giònata, a l’ stàit sernù tanme comandant dle region ch’a van da La Scala ‘d Tir ai finagi con l’Egit. 

=== Campagna 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=11|verse=60}}Anlora Giònata a l’é surtì e a l’é butasse a përcore  ij pais e le sità da l’àutra banda dël fium Eufrate. E d’antorn ëd chiel a s’assemblavo për combate con chiel, tute le trope ‘d Siria. Apress a l’ portasse ant la sità d’Ascalon, andova che la gent a l’é vnùje dë 'dnans con grand onor d’acoliensa. {{verse|chapter=11|verse=61}}Da ’mbelelà a l’é passà a Gasa. Mach che j’abitant a l’han saraie le pòrte: chiel a l’ha ‘nlora assedià la sità, brusane j’anviron e ravagiaje. {{verse|chapter=11|verse=62}}Anlora la popolassion ëd Gasa a l’ha ciamà la pas, e Giònata a l’h’acordàila; ma a l’ha pijàit ostage ij fieuj dij prinsipaj e a l’ha mdanaje a Gerusalem. Peui a l’ha traversà cola region fin-a a Damasch. {{verse|chapter=11|verse=63}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio as trovavo a Cades an Galilea, a la testa ‘d n’armeja gròssa. Sò but a l’era che Giònata as dstornèissa dal compiment ëd soa mission. {{verse|chapter=11|verse=64}}Anlora apress d’avèj lassà sò frel Simon an Giudèa, Giònata a l’é andàit a combate contra ‘d lor. {{verse|chapter=11|verse=65}}Antant Simon a l’é andàit a buté campament aranda ‘d Bet-Sur: a l’ha ‘nserciala e assediala për vàire di. {{verse|chapter=11|verse=66}}A la fin j’abitant a l’han ciamaje la pas e Simon a l’ha acordàila. Contut a l’ha taparaje via da la sità, che a l’ha ocupà e butaie un presidi për controlela. {{verse|chapter=11|verse=67}}Antant Giònata e soa armeja a l’ero acampasse dacant dël lagh ëd Genesaret, e ‘l di apress, a primalba a son intrà ant la pian-a d’Asor. {{verse|chapter=11|verse=68}}E varda-lì, che l’armeja nemisa a vnisìa già anans contra ‘d lor ant la pian-a. A l’avìo fin-a organisasse a stërmesse a l’avàit contra ‘d Giònata su an montagna. Parèj che cand ch’a l’é bogiasse {{verse|chapter=11|verse=69}}ij nemis a son sautà fòra an amboscada d’andova a l’ero stërmà e a l’han angagià combatiment: {{verse|chapter=11|verse=70}}tùit ij soldà giudé a son scapà e chiel a l’ restà da sol con doi cap ëd l’armeja,ch’a l’ero Matatia fieul d’Absalom e Giuda fieul ëd  Calfi. {{verse|chapter=11|verse=71}}Anlora Giònata, disperà, a l’é s-ciancasse ij vestì, butasse ‘d póer an sël cupiss e a l’ha pregà; {{verse|chapter=11|verse=72}}peui, tornà a combate contra ij sò nemis, a l’ha butaje ‘n dërota e faje scapé. {{verse|chapter=11|verse=73}}A l’é stàit anlora che ij soldà ‘d Giònata, coh ch’a l’ero sbërgiairasse, a son tornà da chiel. Ansema a l’han seguità ij nemis fin-a a sò campament ant la sità ‘d Cades. Ambelelì a son fërmasse. {{verse|chapter=11|verse=74}}Le pèrdite nemise  a son staite an col di-là ëd truch e branca tremila soldà. An séguit, Giònata a l’é tornasne a Gerusalem

== 12 ==

{{chapter|12}}
=== Alianse con Roma e Sparta ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}An vëddend Giònata che j’aveniment a l’ero proèpissi, a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje a Roma për confermé e fé neuva l’amicissia dij Giudé con ij Roman. {{verse|chapter=12|verse=2}}Con ël midem but, a l’ha dcò adressà ‘d message a Sparta e d’àutre sità. {{verse|chapter=12|verse=3}}Ij nunsi ëd Giònata a son portasse a Roma, a son intrà ant ël senat e a l’han dit : « Ël gran sacerdòt Giònata e la nassion dij Giudé a l’han mandane për arnové l’amicissia e l’aleansa tanme la prima vira ». {{verse|chapter=12|verse=4}}E ij senator roman a l’han consegnaje na litra a la gent ëd Giònata për j’autorità ‘d cole sità ch’a l’ero an sla stra për torné an Giudèa: as racomandava un viage pacìfich.

{{verse|chapter=12|verse=5}}Nopà costassì a l’é la còpia dla litra che Giònata a l’avìa scrivù a j’Ëspartan: {{verse|chapter=12|verse=6}}“Giònata, ël gran sacerdòt, ël senat ëd la nassion, ij sacerdòt e la resta dla gent giudèa, a j’Ëspartan sò frej, salut!  {{verse|chapter=12|verse=7}}Già ‘nt ël temp passà, na litra a l’era stàita mandà a Onia, gran sacerdòt, da part d’Ariòs ch’a regnava dzora ‘d vojàutri, e ch’a diciarava d’esse vojàutri nòstri frej, com a fa fede la còpia sì-sota. {{verse|chapter=12|verse=8}}Onia a l’avìa arseivù con onor l’òm ch’i l’avìe mandà, e arseivù la litra ‘ndova ch’as parlava ciàir d’aleansa e amicissia. {{verse|chapter=12|verse=9}}Nojàutri, donch, an vrità i l’avrìo pa da manca ‘d sòn, përchè i l’oma a nòstra disposission ij lìber sant ch’an fan corage, {{verse|chapter=12|verse=10}}ma për pa vnì a esse strangé un con l’àutr, i l’oma provà a mandeve cheicadun për arnové con voi nòstra fradlansa e nòstra amicissia. An efet a l’é giumai passaie motobin ëd temp da cand ch’i l’eve mnane vòstri rapresentant. {{verse|chapter=12|verse=11}}Nojàutri, donch, an tute le vire ch’i foma ‘d sacrifissi e ch’i pregoma, is n’avisoma ‘d vojàutri. I lo foma soèns e sensa chité : a l’é giust e convenient, ant le feste e ant ij di 
stabilì, memorié ij pròpi frej. {{verse|chapter=12|verse=12}}Contut noi is congratuloma con voi përchè i seve mortobin avosà. {{verse|chapter=12|verse=13}}Nopà nojàutri i vivoma an mes a guere e calamità për j’agression ch’an fan ij rè dj’anviron. {{verse|chapter=12|verse=14}}Tutun, an coste guere i l’oma mai 
vorsù angagé nì vojàutri, nì d’àutri aleà e gnanca nòstri amis. {{verse|chapter=12|verse=15}}Përchè nòst socors  a riva dal cel, e noi i soma stàit liberà e 
nòstri nemis umilià. {{verse|chapter=12|verse=16}}Për lòn i l’oma sernù Numeni, fieul d’Antìoch e Antipater, fieul ëd Giason, e noi i l’oma mandaje dai Roman për fé neuva la veja amicissia e l’aleansa antica. {{verse|chapter=12|verse=17}}Noi i l’oma comandà a nòstri ambassador ëd portesse da vojàutri, e ‘d saluteve e porteve nòstra litra: i voroma fé neuva nòstra fradlansa. {{verse|chapter=12|verse=18}}Ore, ‘v ciamoma ‘d dine lòn ch’i penseve ‘d nòstre propòste!”. 

{{verse|chapter=12|verse=19}}Nopà, costa a l’ la litra che j’Ëspartan a l’han mandà a Onia:

“Ariòs, rè dj’Ëspartan, al gran sacerdòt Onia, salut! Nojàutri i l’oma trovà un document ch’a parla dj’Ëspartan e dj’Ebreo, e ch’atesta che nojàutri i soma frej e che nòstri doi pòpoj a son dla rassa d’Abraham. {{verse|chapter=12|verse=22}}Adess che i savoma lòn, noi i sarìo content che vojàutri an daghe ‘d neuve ‘d vòstra situassion. {{verse|chapter=12|verse=23}}Dcò nojàutri a nòstra vira ‘v scrivoma. Nòst bestiam e nòst avèj a l’ vòstr, parèj coma che vòst cabial e vòstre richësse a son nòstre, për lòn i voroma ch’i sie anformà ‘d coste diciarassion”.

=== D'àutre campagne 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=12|verse=24}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio a l’ero tornà a ‘tachelo con ëd trope pì  ëd bon nùmer che anans. {{verse|chapter=12|verse=25}}Për lòn a l’ha lassà Gerusalem e a l’é andaje contra ant la region d’Amat për pa lasseje passé a ‘nvade la Giudèa. {{verse|chapter=12|verse=26}}Peui a l’ha mandà d’ëspie an sò campament. Coste a son tornà e a l’han arferije che ij nemis a l’ero arzolù ëd sorprendlo e atachelo ëd neuit. {{verse|chapter=12|verse=27}}Calà ‘l sol, Giònata a l’ha comandà ai sò ëd vijé e ‘d tense parà an arme tuta la neuit, pront a combate, e a l’ha dëstacà ëd sentinele d’antorn a tut ël camp. {{verse|chapter=12|verse=28}}Ma ij nemis cand a l’han savù che Giònata e ij sò as tenìo pronta al combatiment, a son ëstàit sesì da l’ësparm, a l’han tramblà drinta ‘d s cheur, a l’han viscà ‘d feu an sò campament e a son scapà. {{verse|chapter=12|verse=29}}Giònata e ij sò soldà an vëddend ij feu anvisch, a son pa antajàsne ch’a l’ero scapà, fin-a la matin. {{verse|chapter=12|verse=30}}A son butasse a l’inseguiment m’a l’han pa podù ciapeje përchè a l’avìo già traversà ‘l fium Eleuter. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giònata a l’é virasse a ‘taché na tribù araba ciamà ‘’ij Zabadé’’, a l’ha batuje e depredaje.

{{verse|chapter=12|verse=32}}Da là a l’ha smobilità tut ël campament e a l’é andàit vers Damasch an traversand tuta la region. {{verse|chapter=12|verse=33}}Dcò Simon, da part soa a l’è rivà fina ad Ascalon e a le sitadele davzin-e, peui a l’ha piegà vers Giafa e a l’ha ocupala. {{verse|chapter=12|verse=34}}An efet a l’avìa sentù dì, che j’abitant a vorìo cede costa sitadela ai partisan ëd Demetrio. Për lòn a l’ha lassà càiche soldà për controlé la sità.

{{verse|chapter=12|verse=35}}An tornand a Gerusalem, Giònata a l’ha convocà j’ansian dël pòpol e ansema a l’han decidù ëd fortifiché tuta la Giudèa, {{verse|chapter=12|verse=36}}ëd riaussé le muraje ‘d Gerusalem e ‘d drissé na muraja ch’a fèissa da barriera an tra la Fòrtëssa e la sità, parèj che ij nemis ch’a l’avèisso ocupà la sitadela  a sarìo restà isolà sensa pa pì podèj avèj contat con fòra.

{{verse|chapter=12|verse=37}}Donca d’ovrié a son dësgagiasse për arcostruve la sità : ventava restauré na part ëd la muraja ch’a l’era crovà a orient dzora dël torent Cedron ; Giònata a l’avìa fàit arcostruve la part ciamà Cafenata. {{verse|chapter=12|verse=38}}Nopà da part soa Simon a l’ha fàit arcostruve la sità d’Adida ant la barasa ‘d Sefela. A l’ha fortifiala e dotala ‘d pòrte sprangà con froj.

=== Trifon a catura Giònatan ===

{{verse|chapter=12|verse=39}}Përantant Trifon a l’avìa anvìa dla coron-a d’Asia, valadì ëd regné an sla Grand-Siria e për lòn dësbarassesse ‘d rè Antìoch. {{verse|chapter=12|verse=40}}Contut a l’avìa tëmma d’esse contrastà da  Giònata e ‘d conseguensa a sërcava la manera ‘d felo përzoné e masselo. Donch a l’é partì  e a l’é andàit a Bet-Sean. {{verse|chapter=12|verse=41}}Ambelelà Trifon a l’é rescontrasse con Giònata e quarantamila òm sernù. {{verse|chapter=12|verse=42}}Cand ch’a l’ha vëddù la grand armeja ch’a compagnava Giònata, Trifon a l’é pa ancalasne d‘atachelo. {{verse|chapter=12|verse=43}}Bin al contrari, a l’ha arseivulo con tuti j’onor an presentàndlo ai sò colaborator; a l’ha smonuje ‘d present e comandà a soe trope d‘ubidilo coma fùissa chiel midem. {{verse|chapter=12|verse=44}}Peui a l’ha dije a Giònata: “ Për che motiv has-to tut st’esércit se a-i è pa motiv ëd guera an tra nojàutri? {{verse|chapter=12|verse=45}}Faje torné a ca ; tente mach pòchi soldà d’ëscòrta, apress ven con mi a Tolemaida: it darai cola sità e d’àutre sitadele e a tò ordin a-i saran d’àutre trope e tùit ij fonsionari. Mi peui ‘m në tornerai andaré përchè i j’era vnùit mach con ësto but”. 

{{verse|chapter=12|verse=47}}Giònata a l’ha chërduje e a l’ha fàit com a l’avìa dije: a l’ha mandà a ca l’armeja ch’a l’é tornasne an Giudèa. 47 Con chiel a l’ha tenù mach tremila òm, dont doimila a l’ha lassaie an Galilea e a l’è tnùsne mila con chiel. {{verse|chapter=12|verse=48}}Belavans, Giònata a l’era pen-a intra a Tolemaida, che j’abitant a l’han sarà le pòrte, a l’han falo përzoné e massà tuti coj ch’a l’ero con chiel. {{verse|chapter=12|verse=49}}dël midem temp Trifon a l’ha spedì n’armeja e ‘d sivalié an Galilea e ant la vàuda gròssa, për massacré tùit ij soldà ‘d Giònata. {{verse|chapter=12|verse=50}}Ma costissì a l’ero già antajàsne che Giònata a fùissa përzoné e a pensavo fin-a ch’a l’avèisso massalo con ij so òm. Për lòn, faséndze corage, a son andàit anans schierà e pront al combatiment. {{verse|chapter=12|verse=51}}Coj ch’a-j seguitavo, an vëddend che j’Ebreo a l’ero pront a dësféndze fin-a a la mòrt, a son tornasne andaré.
{{verse|chapter=12|verse=52}}Përparèj che lòn ch’a restava dl’armeja ‘d Gònata, tornà an Giudèa e sesì da na tëmma gròssa a l’han fàit un gran deul. {{verse|chapter=12|verse=53}}E tute le gent dj’anviron a sercavo ëd dësbarassesse e dëstruve ij Giudé, përchè a disìo: “A-i é pì gnun a guideje e giuteje; atacomje e dësblomje: sbardloma sò nòm da la surfassa dla tèra!”.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Simon a pija 'l contròl ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Simon a l’era vnùit a savèj che Trifon a l’avìa butà ansema n’armeja gròssa për anvade ‘l pais ëd Giuda e vastelo. {{verse|chapter=13|verse=2}}Contut a l’era dcò ancorsusne che la gent a l’avìa pau e a l’ero bolversà dal pànich. A l’é stàit anlora ch’a l’ha convocà na ciambreja {{verse|chapter=13|verse=3}}e a l’ha esortaje parèj: “Vojàutri i seve bin tut lòn che ij mè frej e mi, tuta mia famija, i l’oma fàit për dësfende nòste legi e ‘l templ. I conòsse da bin j’arlie, le guere e j’angosse ch’i l’oma conossù. {{verse|chapter=13|verse=4}}A l’é për  ës motiv, për dësfende Israel, ch’a son tombà tùit ij mè frej. I son restà sol. {{verse|chapter=13|verse=5}}E bin, i veuj pa salveme la vita dë 'dnans ai privo! I son pa mej che ij mè frej. {{verse|chapter=13|verse=6}}Nopà, i l’hai pì car ëd dësfende mia gent, mè santuari, vòstre fomne e vòstre masnà. An efet noi i soma ‘l ghignon ëd tute le gent pagan-e ch’a son butasse ansema për ësterminene”. 

{{verse|chapter=13|verse=7}}L’ëspìrit dël pòpol a l’ arlamasse ‘d corage a le paròle ‘d Simon,{{verse|chapter=13|verse=8}}e tùit a l’han rëspondù për aclamassion: “It ses ti nòst cap, al pòst  ëd Giuda e ‘d Giònata, tò frej!”. {{verse|chapter=13|verse=9}}Ti ‘t combatras con nojàutri e noi i faroma lòn ch’it n’ordine”. {{verse|chapter=13|verse=10}}Anlora Simon a l’ha radunà tuti j’òm ëd guera e a l’é pressasse a fé avèj fin a l’arcostrussion dij bastion ëd Gerusalem e dla fortificassion dj’anviron ëd la sità. {{verse|chapter=13|verse=11}}Apress a l’ha mandà Giònatan, fieul d’Absalom, a Giafa con un bon nùmer ëd trope, e Giònatan a l’ha taparà via coj dla sità e a l’é ‘nstalasne. 

=== Angann e tradiment ëd Trifon ===

{{verse|chapter=13|verse=12}}Antant Trifon a l’é surtì da Tolemaida con n’armeja gròssa adressà vers ël pais ëd Giuda. A mnava përzoné Giònata, frel ëd Simon. {{verse|chapter=13|verse=13}}Da soa banda Simon a l’ha butà campament aranda d’Adida, an facia dla pian-a. {{verse|chapter=13|verse=14}}Ant ël moment che Trifon a l’ha savù che Simon a l’avìa pijàit ël pòst ëd sò frel për  atachelo, a l’ha mandaje ‘d nunsi për dije: {{verse|chapter=13|verse=15}}A l’é për  motiv dl’argent che tò frel a l’è debitor al tesòr real ch’i l’oma n’ostage. {{verse|chapter=13|verse=16}}Ore, s’it t’an mande trantessinch quintaj d’argent e doi dij sò fieuj tanme përzoné nojàutri i lo lasroma lìber: i voroma esse sicur che na vira liberà a vada pa a butesse torna contra ‘d noi”.

{{verse|chapter=13|verse=17}}Simon a l’avìa già antajàsne ch’a j’era pa d’avèj fiusa ‘d lor, pura, a l’ha fàit consegné l’argent e ij fieuj, dcò për nen fesse nemis ël pòpol, {{verse|chapter=13|verse=18}}ch’a l’avrìa podù dì: “ Simon a l’ha pa mandà a Trifon ël dné e ij fieuj: për sòn Giònata a l’ mòrt!”. {{verse|chapter=13|verse=19}}Për lòn Simon a l’ha mandà ij fieuj e ij trantessinch quintaj d’argent, ma Trifon a l’é pa stàit ëd paròla e a l’ha nen liberà Giònata. {{verse|chapter=13|verse=20}}Apress Trifon a l’é butasse an marcia për anvade tuta la region e vastela, a deviava d’ëstrà soèns e a l’ adressasse a Adora ma Simon con soa armeja as butava contra da qualsëssìa banda a passèissa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Antant coj ch’a l’ero ant la Fortëssa ‘d Gerusalem a l’han mandà ‘d messagé a Trifon, an pregàndlo ëd mandé dun-a ‘d proviànde e ‘d rivé n’agiut për la stra dël desert. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për lòn Trifon a l’ha fàit prontè tuta soa cavalarìa për butesse an viage. Ma cola neuit a l’è rivaie tanta ‘d cola fiòca da nen podèisse bogé. Anlora a l’ha smobilità ‘l campament e a l’è adressasse vers ël pais ëd Ghilead. {{verse|chapter=13|verse=23}}Rivà a Bascama, a l’ha fàit sassiné Giònata e falo sotré ambelelà. {{verse|chapter=13|verse=24}}Peui a l’é tornasne a sò pais. 

=== La toma 'd Giònatan ===

{{verse|chapter=13|verse=25}}Simon a l’ha mandà a pijé ‘l còrp ëd sò frel Giònata e a l’ha daje seportura a Modine, la sità dij sò cé. {{verse|chapter=13|verse=26}}Tut Israel a l’ha fàit complenta për la mòrt ëd Giònata e a l’é restà an deul për vàire di. {{verse|chapter=13|verse=27}}Simon a l’ha fàit aussé la tomba ‘d sò pare e dij sò frej e a l’ha butala bin an vista con pere seulie dë 'dnans e daré. {{verse|chapter=13|verse=28}}Apress a l’ha drissà set piràmid, un-a tacà a l’àutra, an onor ëd sò pare, ëd soa mare e dij sò quat frej. {{verse|chapter=13|verse=29}}A l’ha peui archincaje con ëd gròsse colòne con ëd trionf d’arme ansima e dcò dacant ëd trofé ëd nav scurpìe, ëd manera ch’as podèisso vëdze dai navigant an mes al mar. {{verse|chapter=13|verse=30}}A l’é costì ël monument edificà a Modine e ch’as conserva anco al di d’ancheuj. 

{{verse|chapter=13|verse=31}}An tut ës temp, Trifon a l’ comportasse da traditor con ël rè giovo Antìoch, fin-a che a l’ha sassinalo. {{verse|chapter=13|verse=32}}Fasse rè a sò pòst, a l’è dcò ancoronasse con la coron-a d’Asia, an causànd ëd gròss maleur al pais. {{verse|chapter=13|verse=33}}Simon, da soa part, a l’han completà le piasse-fòrt ëd Giudea, butàndie ‘d tor àute e ‘d gran rampar con pòrte, bare, froj e d’arserve ‘d provision. {{verse|chapter=13|verse=34}}Peui a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje da rè Demetrio për otnì d’esension al pais, da già che Trifon a l’avìa mach rapinà la Giudea. {{verse|chapter=13|verse=35}}E Demetrio, an rëspòsta a l’ha scrivù sta litra: {{verse|chapter=13|verse=36}}“Rè Demetrio a Simon, gran sacerdòt e amis dël rè, e a j’ansian dël pòpol giudé, salut! {{verse|chapter=13|verse=37}}Con piasì i l’oma arseivù la coron-a d’òr e la palma ch’i l’eve mandane. I soma pronta fé con voi na pas ëd pianta e a prescrive a nòsti fonsionari ‘d concédve j’esension da le taje. {{verse|chapter=13|verse=38}}Nòst but për vojàutri a l’é franch confermà. Dcò le sitadele ch’i l’eve drissà a saran mach vòstre. {{verse|chapter=13|verse=39}}A saran përdonà a vojàutri le betise e le mancanse comëttùe fin-a ‘l di d’ancheuj; parèj che d’or’anans i l’avreve pa pì paghé gnun-a ‘mpòste real o d’àutri tribut ch’a grevavo an sla sità ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=13|verse=40}}Se an tra ‘d vojàutri a-i é  cheicadun qualificà a ‘nquadrarse an nòstra vardia përsonal a sarà bin acetà. Ch’a-i sia an tra ‘d noi pas ëd pianta!”.

{{verse|chapter=13|verse=41}}Dl’ani ch’a fa 170, Israel a l’era liberà dal giov dij pagan. {{verse|chapter=13|verse=42}}E la gent a l’ha ‘ncaminà a daité ij document e ij contrat përparèj: “Ann prim ëd Simon, grand e àut sacerdòt, general e cap dij Giudé”.

=== Simon a conquista Gheser === 

{{verse|chapter=13|verse=43}}E an col’época midema, Simon a l’ha assedià la sità ‘d Gheser con soa armeja. A l’ staita drissà na tor mòbila ch’andasìa a pogesse a le muraje dla sità. {{verse|chapter=13|verse=44}}Ij soldà a son sautà da sta tor e a son intrà an sità. Tuti j’abitant a son stàit sesì da la pau, {{verse|chapter=13|verse=45}}a son montà an sle muraje con fomne e masnà, a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a crijé an suplicand Simon ëd fé pas con lor. {{verse|chapter=13|verse=46}}A disìo: “Va pa a tratene conform a nòstra gramissia: misericòrdia për nojàutri!”. {{verse|chapter=13|verse=47}}Simon a l’ha acetà la pas e a l’ha p’ nen atacaje. Contut a l’ha taparaje via e a l’ha purificà le ca andova a-i j’ero ‘d mistà pagan-e, Parèj ch’a l’é intrà an sità an tra cant e aclamassion. {{verse|chapter=13|verse=48}}48 La sità a l’é staita purificà ‘d pianta e Simon a l’ha lassaie d’òm ëd la lege ‘d Mosè. Peui a l’ha fortificà la sità e për chiel a l’é fasse costrue na ca. 

=== Simon a conquista la sitadela 'd Gerusalem ===

{{verse|chapter=13|verse=49}}Tutun ij nemis a ocupavo anco la Fortëssa ‘d Gerusalem, ma a në podìo pa seurte. A podìo gnanca andé për la region a caté o a vende. A l’avìo sempe pì fam e già cheicadun a l’era mòrt për lòn. {{verse|chapter=13|verse=50}}Anlora a son adressasse a Simon për otnì la pas e Simon a l’ha concedùjla. Contut a l’ha mandaje via d’ambelelà e a l’ha purificà la Sitadela da tut lòn ch’a l’antamnava. {{verse|chapter=13|verse=51}}Dël di ch’a fà vintetre dl’ëscond mèis dl’ani 171 a son intrà ant la Sitadela con branch ëd palma an tra cant ëd làuda e son d’àrpe, cìmbali e lire, con inn e càntich, përchè un nemis gròss a l’era stàit mandà via da Israel. {{verse|chapter=13|verse=52}}Su disposission ëd Simon minca n’ani a sarìa staita selebrà costa festa: ël mont dël templ peui, ch’a l’è da para dla Sitadela, a l’é stàit fortificà e Simon a l’é andàit a steie con ij sò. {{verse|chapter=13|verse=53}}Ant ël moment che Simon a l’ha vëddù che sò fieul Gioann  a l’era giumai n’òm, a l’ha falo cap  ëd tuta l’armeja, con residensa a Gheser.

== 14 ==
{{chapter|14}}
=== La catura 'd Demetrio ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}Dl’ani ch’a fa 172, rè Demetrio a l’ha mobilisà soe fòrse e a lè’ha marchia ant la Media a sërché d’agiut për la guera contra ‘d Trifon. {{verse|chapter=14|verse=2}}Arsace, rè ‘d Persia e ‘d Media, an savend che Demetrio a l’era intrà an sò teritòri, a l’ha mandà un dij sò generaj con l’ordin ëd ciapelo viv. {{verse|chapter=14|verse=3}}Ël general a l’ha fàit parèj, a l’ha butà an dërota l’esércit ëd Demetrio e a l’ha fàit përzoné ‘l rè. Peui a l’ha portalo da Arsace ch’a l’ha falo buté  an tafusa.

=== Panegiri 'd Simon ===

{{verse|chapter=14|verse=4}}Fin-a che Simon a l’ha vivù, ël pais ëd Giuda a l’é stàit an pas. {{verse|chapter=14|verse=5}}Chiel a l’ha mach sempe sërcà ël bin për so agent e tut ël pòpol a l’é stane gratificà për soa manera ‘d governé e dla glòria ch’a cuija di për di. 5 An tra j’amprèise pì avosà: la conquista ‘d Giafa e ‘d so pòrt, parèj da dovertesse un pòst an sël mar gròss. {{verse|chapter=14|verse=6}}Peui a l’ha slargà ij finagi ëd soa nassion an tnend frem an man ël pais. {{verse|chapter=14|verse=7}}Vaire ostage e përzoné a son ëstàit dësangagià, a l’ha conquistà Gheser, Bet-Sur e la Fortëssa ‘d Gerusalem. Gnun a podìa fërmelo, a l’ha purificà ‘l teritòri da tute le contaminassion. {{verse|chapter=14|verse=8}}Ij campagnin a podìo coltivé pasi sò fond: ij camp a dasio ëd bon amson, e ant la pian-a j’erbo a dasìo tanta fruta. {{verse|chapter=14|verse=9}}Tùit ij vej ch’a stasìo setà an sle piasse a parlavo mach ëd bin-esse, antramentre che ij giovo a portavo fiamenghe divise da guera. {{verse|chapter=14|verse=10}}Simon a l’ha pa lassà manché ‘d proviande e d’armament a le sità e an soe difèisa a l’ha costruì ëd fortësse për la difèisa: a l’è stàit avosà fin-a a j’estrem ëd la tèra. {{verse|chapter=14|verse=11}}A l’ha torna stabilì la pas an sò pais, e la gòj d’Israel a l’é staita sensa lìmit. {{verse|chapter=14|verse=12}}Mincadun a podìa sté setà sota soa vigna o sò fié, gnun a podìa mnasselo. {{verse|chapter=14|verse=13}}Tuti j’aversari a-i j’ero pì nen; ij rè nemis a l’ero stàit butà an dërota. {{verse|chapter=14|verse=14}}Simon a l’ha giutà tùit ij pòver ëd soa gent. Chiel a l’ha fàit rispeté la Lege 'd Dé, e taparà via ij Giudé gram e ij përvers. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ël santuari a l’é tornà a sò splendor e a son moltiplicasse j’utiss sacrà.

=== Diplomassia con Roma e Sparta === 

{{verse|chapter=14|verse=16}}A Roma, parèj dë Sparta, a l’é savusse la neuva dla mòrt ëd Giònata e a l’é stàit ringretà motobin. {{verse|chapter=14|verse=17}}Ma jë Spartan a l’han dcò savù che ‘l frel ëd Giònata, Simon, a l’era sucedùje ant la càrica ‘d gran sacerdòt e ch’a dominava la campagna e le sità dla Giudèa. {{verse|chapter=14|verse=18}}Anlora a l’han scrivuje na litra gravà dzora ‘d tàulëtte ‘d bronz, për arnové con tratà d’amicissia l’aleansa ch’a l’avìo fàit con so frej giudé e Giònata. {{verse|chapter=14|verse=19}}Ël document a l’é stàit lesù dë 'dnans ëd la ciambreja dël pòpol, a Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=20}}Costa a l’é la còpia dla litra mandà da jë Spartan:

«Ij magistrà e la sità dë Sparta al frel Simon, gran sacerdòt, a j’ansian e ai prèive e tuta la gent giudèa, salut! {{verse|chapter=14|verse=21}}Vòstri ambassador a l’han fane savèj ch’i seve na nassion reputà e rëspetà. Motobin ëd piasì a l’ha fane soa vìsita {{verse|chapter=14|verse=22}}i l’oma fin-a trascrivù soe propòste ant ël registr ufussial ëd nòstra nassion, an costi termo: ‘Numeni, fieul d’Antìoch, e Antipater, fieul ëd Giàson, a son vnùit an qualità d’ambassador dj’Ebreo për fé torna neuva l’amicissia con nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=23}}La gent dë Sparta a l’ha vorsù acheuje sti òm con grand onor e a l’ha decidù ëd guerné ant j’archiv ël test ëd sò dëscors. Përparèj ël pòpol spartan a na consërvrà la memòria. Na còpia d’ës decret a l’é scrivùa dcò për ël gran sacerdòt Simon&quot;».

{{verse|chapter=14|verse=24}}Dòp ëd sòn, Simon a l’ha mandà a Roma Numeni, con un grand ëscù d’òr ëd valor ëstrasordinari.

=== Onor uffisial për Simon === 

{{verse|chapter=14|verse=25}}Cand che ij Giudé a son vnùit a conòsse sti fàit, a son disse: Còs podom-ne fé për testimonié arconossensa a Simon e a sò fieuj? {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel e sò frej e tuta la ca ‘d sò pare a son mostrasse vajant combatent contra ij nemis d’Israel e a l’han dane la libertà!». Anlora a l’han gravà un test dzora ‘d taulëtte ‘d bronz ch’a l’han peui fissà tanme stelean sël mont Sion.

{{verse|chapter=14|verse=27}}Costì a l’é na còpia dël test :

«A l’era ‘l di ch’a fa disdeut dël mèis d’Elul dl’ani 172, ch’a corispond al ters ani ëd Simon gran sacerdòt. Ant l’Asaramel, {{verse|chapter=14|verse=281}}la gran ciambreja dij sacerdòt, dël pòpol, dj’autorità dla nassion e dj’ansian dël pais a l’ stàit publicà ës decret: {{verse|chapter=14|verse=29}}&quot;A son staie vàire guere an nòstra region, ma Simon, fieul ëd Matatia e dëssendent ëd la famija sacerdotal ëd Joarib, e sò frej,  a l’han risigà la vita e resistù ai nemis ëd so agent për defende ‘l templ e la lege ‘d Mosè: a ncosta manera a l’han procurà glòria granda a costa nassion. {{verse|chapter=14|verse=30}}Giònata a l’ha daje unità a soa gent e a l’é vnùit a esse gran sacerdòt. Ma peui a l’é mòrt {{verse|chapter=14|verse=31}}e ij nemis d’Israel a l’han sërcà d’anvade ‘l pais për vastelo  e ravagene ‘l templ. {{verse|chapter=14|verse=32}}Contut Simon a l’ha ciapà ‘l pòst dël frel e a l’ha combatù an favor ëd sò pais, angagiand bon-a part ëd sò patrimòni për armé l’esércit ëd la nassion e pagheje ‘l sòld. {{verse|chapter=14|verse=33}}Chiel a l’ha fortificà le sità dla Giudèa, parèj ëd Bet-Sur, ai finagi dël pais, andova che ‘l nemis a l’avìa un depòsit d’arme e a l’ha lassaie na guarnison d’Ebreo. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dcò Giafa an sla còsta meridional e Gheser ch’a confin-a con Asdod a son ëstàite fortificà, tute sità che ‘l nemis a vorìa fé soe: Simon a l’ha butaie ‘d soldà giudé con tut lòn ch’a podìa serve për vive.

{{verse|chapter=14|verse=35}}La gent a l’ha vëddù la fedeltà ‘d Simon e la glòria ch’a vorìa deje a soa nassion, për lòn a l’han nominalo cap e gran sacerdòt an arconossensa ‘d tute soe amprèise. A vorìo arconòsse an fasson pùblica soa giusta condòta e lealtà con so agent e sò angagg costant ëd portela a la glòria. {{verse|chapter=14|verse=36}}An soa vita, a l’ha faila a dësraisé ij pagan da la Giudèa, dcò coj ch’a l’ero ant la sità ‘d David a Gerusalem. Lor a l’ero fin-a fasse na Fortëssa e d’ambelelì a surtìo për profané tut lòn ch’a l’é d’antorn dël santuari për dëssacrelo. {{verse|chapter=14|verse=37}}Simon a l’ha fàit intré ant la fortëssa ‘d soldà giudé e a l’ha fortificala për la sicurëssa dla region e dla sità. Chiel a l’ha dcò fàit pì àute le muraje ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=38}}&quot;Për tut sòn rè Demetrio a l’ha confermà sò gran sacerdòssi, {{verse|chapter=14|verse=39}}an consideràndlo un dij sò amis e concedéndje grand onor.

{{verse|chapter=14|verse=40}}Ël rè a savìa, an efet, che ij Roman a tratavo j’Ebreo parèj d’amis d’aleà e ‘d frej e ch’a l’avìo arseivù j’ambassador ëd Simon con tuti j’onor, {{verse|chapter=14|verse=41}}e che ij Giudé e ij sò sacerdòt a l’avìo acetà Simon tanme cap e gran sacerdòt an spetand ch’a rivèissa un profeta degn ëd fé. {{verse|chapter=14|verse=42}}Demetrio a l’era dcò al corent  che a Simon, general an cap, a l’avìo dcò fidaje ël soèn dël santuari, con ël but ëd serne ij responsàbij dij travaj, dl’aministrassion dël pais, dl’armeja e dle sitadele. {{verse|chapter=14|verse=43}}A Simon tùit a dovìo ubidije e tùit ij document dël pais a dovìo avèj soa aprovassion: chiel a podìa porté la porpra e j’ansegne d’òr. {{verse|chapter=14|verse=44}}Gnun mèmber dël pòpol a podìa contradì o arpossé d’ordin o decision ëd Simon: &quot;an tuta la region as podrà fé gnun-a ciambreja sensa sò përmess e gnun a podrà porté porpra o la bocla d’òr. {{verse|chapter=14|verse=45}}A saran considerà colpevoj coj ch’a violeran ste dësposission’. {{verse|chapter=14|verse=46}}Tuta la gent a l’era pì che d’acòrdi ëd deje a Simon tuti sti podèj. {{verse|chapter=14|verse=47}}E Simon a l’ha acetà e giudicà sò dovèj l’esse, gran sacerdòt, general e cap dij Giudé e dij prèive e d’esse anans ëd tut ël pòpol&quot;». 

{{verse|chapter=14|verse=48}}Donch a son ëstaite sislà tute ste paròle dzora ‘d taulëtte ‘d bronz da butesse ant la cinta dël santueari e bin an vista, com a l’era decidusse dal pòpol giudé. {{verse|chapter=14|verse=49}}Nopà na còpia a divìa esse ant la sala dël tesòr, a disposission ëd Simon e dij sò fieuj.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== Letra d'Antioch VII ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Antìoch, fieul ëd rè Demetrio, a l’ha mandà a Simon, sacerdòt e cap dij Giudé, e a tuta la nassion ebràica, na litra-papé da j’ìsole dël mar, ch’a disìa:

{{verse|chapter=15|verse=1}}«Rè Antìoch a saluta ‘l gran sacerdòt e cap dij Giudé Simon, e tuta la nassion. {{verse|chapter=15|verse=3}}Ëd traditor a son fasse padron dël regn dij mè cé e mi i veui fé arconòsse ij mè dirit dzora ‘s regn përchè a peuda torné a so padron d’antan. I l’hai recrutà vàire trope ed equipagià nav da guera. {{verse|chapter=15|verse=4}}I l’hai decidù dë sbarché ant la region për castijé coj ch’a l’han ruinà nòst pais e dëvastà vàire sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=5}}Ore, i confermo tute j’esension tributàire ch’a l’avìo concedù ij rè a mi antecessor. {{verse|chapter=15|verse=6}}I autoriso a bate pròpia moneda ‘d cors legal an Giudea. {{verse|chapter=15|verse=7}}I confermo la libertà për Gerusalem e sò Templ. Tuti j’armament ch’it l’has fabricà, e le fortësse costruìe e ocupà, i diciaro ch’a resto ëd toa proprietà. {{verse|chapter=15|verse=8}}At son peui abonì tùit ij débit e ‘l dovù al rè da adess e ant l’avnì për sempe. {{verse|chapter=15|verse=9}}Ant ël moment ch’i l’avroma torna pijà possession ëd nòst regn, ti ‘t saras na vira pì onorà, con toa gent e ‘l santuari: tuti j’onor possìbij parèj che vòstra glòria a sia manifestà për tut ël mond!”. 

{{verse|chapter=15|verse=10}}Dl’ani ch’a fà 174, Antìoch a l’é ambarcasse për la tèra dij sò cé. Tute le trope a son schierasse con chiel, ëd manera ch’a son restà an pòchi con Trifon. {{verse|chapter=15|verse=11}}Antìoch a l’ha seguitalo e chiel-lì, an scapand, a l’é rivà a Dor an sël mar, {{verse|chapter=15|verse=12}}përchè as rendìa bin cont che ij maleur a s’ambaronavo dzora ‘d chiel e dël contemp a l’era chità da l’armeja.

{{verse|chapter=15|verse=13}}Antìoch a l’ha butà campament aranda ‘d Dor con sentevintmila fantassin e eutmila sivalié. {{verse|chapter=15|verse=14}}A l’ha butà assedi a la sità antramentre che le nav a lo blocavo për mar. Parèj che a tenìa la sità sircondà për mar e për tèra an lassand nì intré nì seurte gnun.

=== Roma a dà n'apògg ai Giudé ===

{{verse|chapter=15|verse=15}}Antant, a son tornà da Roma Numeni e camrada, an portand document e litre  për ij rè da vàire pais. Ij papé a l’ero redata nt ël seguent tenor: {{verse|chapter=15|verse=16}}«Lucio, cònsol ëd Roma, a saluta rè Tolomé. {{verse|chapter=15|verse=17}}J’ambassador ëd j’Ebreo a son rivà da nojàutri tanme nòstri amis e aleà, për fè neuva l’amicissia d’antan e l’aleansa : lor a son ëstàit mandà da Simon, gran sacerdòt, e dal pòpol dij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=18}}A l’han portà n’ëscù d’òr dal valor ëd sincsent chilo d’argent. {{verse|chapter=15|verse=19}}Për lòn a l’é smijane bin scrive ai rè ‘d vàire nassion, përchè a-j faso pa dël mal, nì ch’a faso ëd guera a soe sità o a soa region, nì ch’a faso aleansa con ij sò nemis. {{verse|chapter=15|verse=20}}E a l’é smijane bin d’aceté sò scu d’òr. 21 Se përtant ëd traditor a son scapà da sò pais dacant ëd voi, consigneje a Simon, gran sacerdòt, përchè a në fasa giustissia con for a soa lege”. 

{{verse|chapter=15|verse=22}}La midema litra  a l’é staita  adressà a rè Demetrio, rè Atal, rè Ariarate e rè Arsace {{verse|chapter=15|verse=23}}e a tuti sti pais: Samsame, Sparta, Delòs, Mindos, Sicione, Caria, Samos, Panfilia, Licia, Alicarnass, Ròdi, Faselis, Cos, Side, Arad, Gortin-a, Cnidos, Cipro e Cirene. {{verse|chapter=15|verse=24}}Na còpia dël papé a l’é dcò staita adressà al gran sacerdòt Simon.

=== Antìoch VII a mnassa Simon ===

{{verse|chapter=15|verse=25}}Donch, Antìoch, già da doi di a l’avìa ‘l campament contra la sità ‘d Dor, e sensa rechie a-j sfrandava le trope contra, sèmper an fabricand màchine d’assedi : përparèj dcò për Trifon a-i j’era gnun-a ciansa ‘d seurte o intré. {{verse|chapter=15|verse=26}}Anlora Simon a l’ha mandà un socors ëd doimila soldà vajant e dcò d’argent d’òr  e vàire echipagiament. {{verse|chapter=15|verse=27}}Meno che Antìoch a l’ha nen vorsù aceté nen, e a l’ha fin-a gavaje le concession faite anans an mostràndze nemis ëd Simon. {{verse|chapter=15|verse=28}}Peui a l’ha mandaje Atenòbi, un dij ‘’amis dël rè’’,  a traté con chiel an costa fasson : «Vojàutri i òcupe anco Gafa, Gheser e la Fortëssa ‘d Gerusalem, tute sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=29}}I l’eve vastà sò teritòri e provocà ruin-a gròssa ant ël pais an pijàndve  vàire leu ëd mè regn. {{verse|chapter=15|verse=30}}Ore, donch, torneme mie sità ch’i l’eve ocupà, ansema a le taje dij leu ch’i l’eve ciapà fòra dal teritòri giudé, {{verse|chapter=15|verse=31}}opura dene an cambi tërdsemila chilo d’argent al pòst ëd cole sità, pì sincsent talent d’andenis për ij maleur e ij dani ch’i l’eve provocà, dësnò nojàutri intreroma an guera con voi».

{{verse|chapter=15|verse=32}}Cand che Atenòbi, amis dël rè, a l’é rivà a Gerusalem e a l’ha vëddù la glòria ‘d Simon, ë j’asi sislà d’òr e d’argent e sò gran spatuss: a l’é restane bele ambajà. Peui a l’ha arferije le paròle dël rè, {{verse|chapter=15|verse=33}}ma Simon a l’ha rësponduje: « noi i l’oma pa ocupà ‘d tèra strangera e i l’oma nen butà le man dzora ‘d lòn ch’a l’é d’àutri, ma ant l’ardità dij nòstri grand, che d’antan nòstri nemis a l’avìo ocupà sensa avèine dirit. {{verse|chapter=15|verse=34}}Nojàutri, donch, i l’oma profità dl’ocasion ëd recuperé l’ardità dij nòstri cé. {{verse|chapter=15|verse=35}}Për lòn ch’a riguarda Giafa e Gheser: la gent ëd coste doe sità a causavo ëd maleur gròss a nòst pòpol e a nòstr teritòri: për lòn i soma dispòst ëd pagheve l’equivalent ëd sent talent për le doe sità». Atenòbi a l’ha nen replicà na paròla. {{verse|chapter=15|verse=36}}Chiel a l’é tornà tut anrabià dal rè, che cand a l’é stàit anformà dla glòria ‘d Simon e tut lòn ch’a l’avìa vëddù a l’é dcò anrabiasne motobin.

=== Vitòria dzora Cendebeu === 

{{verse|chapter=15|verse=37}}Antant Trifon, a l’é scapà për mar a Ortosia, {{verse|chapter=15|verse=38}}e Rè Antìoch a l’ha nominà Cendebeu governator general ëd la region ëd la còsta e a l’ha butà sota sò comand fòrse ‘d fanterìa e ‘d cavalarìa, {{verse|chapter=15|verse=39}}con l’ordin ëd ëstabilì sò campament ai finagi ëd la Giudèa, arcostruì Cedron, fortifichene le pòrte e anandié la guera contra ij Giudé. Antant ël rè a l’avrìa portà anans l’inseguiment ëd Trifon. {{verse|chapter=15|verse=40}}Cendebeu da soa part a l’é portasse a Jamnia e a l’ha ‘ncaminà a provoché la gent, peui a l’ha ‘nvadù la Giudèa, e a l’ha fàit ëd përzoné an tra ‘l pòpol che peui a l’ha butà a mòrt. {{verse|chapter=15|verse=41}}Donch, a l’ha arcostruì Cedron, andova ch’a l’ha dëstacà  cavalarìa e armeja, përchè a podèisso fé d’ancursion an sle stra dla Giudèa, com a l’avìa comandaje ‘l rè.

== 16 ==
{{chapter|16}}
{{verse|chapter=16|verse=1}}Gioann a l’é rivà a Gheser për anformé sò pare Simon ëd lòn che Cedebeu a l’era darera ‘d fé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Simon a l’ha  convocà ij sò doi fieuj grand, Giuda e Gioann, e a l’ha dije: “Mè frej e mi, parèj che tuta la famija ‘d mè pare, i l’oma combatù ij nemis d’Israel, da nòstra gioventura fin-a ‘l di d’ancheuj, e con nòstri sfòrs i l’oma fàila soèns ant l’amprèisa ‘d salvé pì che na vira Israel. {{verse|chapter=16|verse=3}}Ore, mi son vnùit vej, ma contut vojàutri, për la misericòrdia ‘d Dé, i seve ant ël pien ëd la vita. Ocupé mè pòst e col ëd mè frel e feve anans a combate për vòstra gent e che l’agiut ëd Dé a sia con voi!”.

{{verse|chapter=16|verse=4}}Anlora Gioann  a l’ha reclutà ant ël pais vintmila òm vajant e sivalié, e lor a l’han marcià contra ‘d Cendebeu. A l’han passà la neuit a Modine, {{verse|chapter=16|verse=5}}e, alvasse la matin, a son andàit anans ant la vàuda e varda-lì, n’armeja gròssa ‘d fantassin e cavalarìa: un let ëd torent a separava ij doi esercit. {{verse|chapter=16|verse=16}}Gioann e ij sò a l’han piàit posission an facia ai nemis. Ma a son ancorsùsne che ij sò soldà a l’avìo tëmma ‘d passé ‘l torent; anlora Gioann a l’é passà për prim e ij sò òm a l’han travërsà darera ‘d chiel. {{verse|chapter=16|verse=17}}Gioann a l’ha dividù soa armeja e butà la cavalarìa an mes ëd la fanterìa, përchè ij sivalié nemis a l’ero motobin bondos. {{verse|chapter=16|verse=18}}Le trombe a l’han dàit ël segnal ëd l’atach: Cendebeu a l’é stàit batù e an derota. Vàire ‘d lor a son ëstàit ferì e j’ëscampà a son arfugiasse ant la sitadela ‘d Cedron. 
{{verse|chapter=16|verse=9}}A l’era stàit anlora che Giuda, frel ëd Gioann a l’é stàit ferì. Nopà Gioann a l’ha seguità ij nemis fin-a a Cedron, la sitadela che Cedebeo a l’avìa fàit arcostruve. {{verse|chapter=16|verse=10}}Cheicadun a l’é scapà fin-a a le tor ch’as treuvo ant la campagna d’Asdod, ma Gioann a l’ha daje feu a tuta la sità, an causand la mòrt d’un doimila nemis. Apress Gioann a l’é tornasne an pas an Giudèa. 

=== Amassidi 'd Simon e dij sò fieuj  ===      

{{verse|chapter=16|verse=11}}Tolomé, fieul d’Abub, a l’era vnùit governator ëd la pian-a ‘d Gérico, chiel a l’avìa argent e òr a caterve {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè a l’era ‘l gënner dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=16|verse=13}}Për ambission a l’avìa maitass ëd fesse padron dël pais, e ‘d conseguensa a vorìa eliminé për tradiment Simon e sò fieuj. {{verse|chapter=16|verse=14}}Ant un viage fàit për le sità dël pais, con ël but d’ocupesse dle necessità e dj'aministrassion ëd cole sità, Simon a l’era andàit a Gérico con Matatia e Giuda, sò fieuj. J’ero dl’ani ch’a fà 177, ël penùltim, valadì dël mèis ëd Shebat. {{verse|chapter=16|verse=15}}Ël fieul d’Abub a l’ha arseivùje con fàussa cortesìa ant na fortëssa ciamà Doch ch’a l’avìa costruì. A l’ha prontaje un gran disné, antramentre che ‘d sassin a stasìo a l’avàit. {{verse|chapter=16|verse=16}}E cand che Simon e sò fieuj a l’era cioch, Tolomé e ij sò a son alvasse, a l’han ciapà j’arme e a son campasse su Simon ant la sala da mangé, A l’han massà Simon e ij sò fieuj con caichedun dij sërvent. {{verse|chapter=16|verse=17}}Ël comportament ëd Tolomé a l’é stàit da traditor ëd pianta ch’a l’ha dait mal për bin.

=== Gioann a suced a Simon ===

{{verse|chapter=16|verse=1}}Tolomé a l’ha fin-a compilà un rapòrt ëd lòn ch’a l’era capità e a l’ha spedìjlo al rè, an sperand ant n’agiut con l’armeja e ‘l comand ëd tut ël pais  e dla sità {{verse|chapter=16|verse=19}}Apress, a l’ha mandà a Gheser ‘d soldà për massé Gioann. Ai generaj a l’ha mandà ‘d litre për feje vnì da chiel con promësse d’òr, d’argent e d’àutri present. {{verse|chapter=16|verse=20}}A la fin d’àutre trope a son ëstàite mandà a ocupé Gerusalem e ‘l mont ëd sò Santuari. {{verse|chapter=16|verse=21}}Për boneur a-i é  staie chi a l’ha precedù ij soldà a Ghesere a l’ha faje savèj a Gioann che sò pare  e ij frej a l’ero mòrt  e Tolomé a sërcava ‘d gent për sassiné dcò chiel. {{verse|chapter=16|verse=22}}A costa neuva Gioann a l’é stane bolversà. Vnùit a savèj ch’a vorìo sassiné dcò chiel, a l’ha fàit ciapé e massé ij sicari.

{{verse|chapter=16|verse=23}}Lòn ch’a resta dla Stòria ‘d Gioann, ij sò combatiment e vajantise fàite, ij rampar drissà e tute j’àutre ‘mprèise: {{verse|chapter=16|verse=24}}Tut a l’é scrivù ant la Crònaca ‘d sò pontificà, dal di ch’a l’é vùit a esse gran sacerdòt al pòst ëd sò pare.


[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>iisv8mh3ff79rxx3ur24o9qsrfmsj8l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34585</id>
      <parentid>34570</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:12:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Letra d'Antioch VII */</comment>
      <origin>34585</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163886" sha1="gkp02l59c0jvdxurinwen1uv24segmq" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Prim Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}

= Prim Lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==

=== Lissànder e ij Diadòch ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Tut sòn a l’era ‘ncapità da dòp che Lissànder ël Macedon, fieul ëd Flip, a l’era surtì da la region dij Chitim e a l’avìa batù  Dario, rè dij Persian e dij Medi, e, ancaminand dzora dla Grecia a l’ha regnà a sò pòst. {{verse|chapter=1|verse=2}}A l’é butasse an tren ëd tante guere, a l’é fasse padron ëd fortësse e e massà ij rè dla tèra. {{verse|chapter=1|verse=3}}an rivand fin-a ai finagi dla tèra a l’é andàit a cheuje lòn ch’a restava ‘d vàire gent. La tèra a l’é ardovusse al silensi dë 'dnans ëd chiel; sò cheur a l’é esaltasse an gonfiàndse d’orgheuj. {{verse|chapter=1|verse=4}}An assembland n’armeja bonben fòrta a l’ha conquistà 'd provìnse, gent e tiran, ch’a son vnùit a esse sò tributari. {{verse|chapter=1|verse=5}}Dòp ëd sòn a l’é tombà malavi e a l’ha capì che a stasìa për meuire. {{verse|chapter=1|verse=6}}Anlora, convocà ij sò leughtenent pì eminent, coj ch’a l’ero chërsù con chiel fin-a da la gioventura, ancora viv, a l’ha spartì an tra ‘d lor sò regn. 

{{verse|chapter=1|verse=7}}Donca Lissànder a l’ha regnà dódes agn e peui a l’é mòrt. {{verse|chapter=1|verse=8}}ij sò subaltern, mincadun da soa region a l’han ciapà ‘l podèj, {{verse|chapter=1|verse=9}}e dòp che Lissànder a l’é mòrt tùit a son ancoronasse e dòp ëd lor ij sò fieuj për vàire ann e parèj che ij maleur an sla tèra a son moltiplicasse.

=== Antìoch Epìfane e j'arnegà giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}E na rèis përversa a l’é s-ciodùa da col-lì: Antìoch Epìfane, fieul dl’Antìoch ch’a l’era stàit an ostage a Roma, e dl’ann ch’a fa sentetrantesèt dël regn dij Grech, chiel a l’ha ciapà ‘l domini. {{verse|chapter=1|verse=11}}An coj di, a l’ero surtì da Israel ëd fieuj përvers che a l’han përsuadù vàire përson-e an disend: “Doma, foma lega con le gent dj’anviron, përchè a l’é tombane a còl un foson ëd maleur dal moment ch’i soma separasse da lor”. {{verse|chapter=1|verse=12}}Cost rasonament a l’é smijaje pì che bon; {{verse|chapter=1|verse=13}}cheicadun ëd la gent a l’ha ciapà l’andi ëd vorèj andé dal rè, ch’a l’ha daje mojen ëd fé intré j’istitussion dij pagan. {{verse|chapter=1|verse=14}}Scond le costume dle gent, lor a l’han drissà un gimnasi a Gerusalem, {{verse|chapter=1|verse=15}}e, an ëscanceland le marche dla sirconcision a l’ero slontanasse da l’Aleansa santa: a son butasse con le nassion pagan-e e, an fasend ël mal a son vendusse.

=== Antìoch an Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=16}}Fàit frem ël podèj, Antìoch  a l’ha vorsù conquisté l’Egit për vagné doi regn: {{verse|chapter=1|verse=17}}a l’é intrà n’Egit con na tropada d’armeja, con ëd chèr e d’elefant, ëd sivalié e un foson ëd flòta, {{verse|chapter=1|verse=18}}e a l’é intrà an bataja con Tolomé rè d’Egit. Tolomé a l’é stàit batù e a l’ha dovù scapé da chiel: vàire a son tombà, frapà a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=19}}A l’han ocupà le piassefòrt d’Egit e Antìoch a l’ha ravagià ‘l pais d’Egit.

=== La përsecussion dij Giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=20}}Për lòn, dl’ann ch’a fa sentequarantetré, batù l’Egit, Antìoch a l’é tornà andré e a l’é montà contra d'Israel adressandse contra  Gerusalem con n’esèrcit amponent. {{verse|chapter=1|verse=21}}Pien ëd sagna a l’é intrà ant ël santuari, a l’ha asportane l’autar d’òr e ‘l candlé dij lum con tùit ij sò asi {{verse|chapter=1|verse=22}}e la tàula ‘d proposission e ij vas për libassion, cope e turìboj, la cortin-a, coron-e e decorassion d’òr ch’a l’ero an sla faciada dël templ: a l’ha rablà tut.

{{verse|chapter=1|verse=23}}A l’ha ciapà peui l’argent, l’òr, j’utiss pressios e portà via ij tesòr stërmà ch’a l’avìa fàila a trové. {{verse|chapter=1|verse=24}}Për lòn, ravagià tut a l’é tornasne a sò pais. A l’avìa fàit massacré vàire përson-e e parlà con sagna granda. {{verse|chapter=1|verse=25}}Anlora an tuti j’anviron d’Israel a-i é staie un deul gròss, {{verse|chapter=1|verse=26}}Cap e ansian a gëmmìo, giovo e fiëtte a perdìo ëd fòrsa e la blëssa dle fomne a l’era perdusse. {{verse|chapter=1|verse=27}}Tuti jë spos a l’han alvà ‘d plente e la sposa setà an sël let ëd nòsse a l’é vestisse ‘d deul. {{verse|chapter=1|verse=28}}La tèra a l’ha tramblà për soa gent e a l’é arvestisse d’onta tuta la casà ‘d Giacòb.

=== L'ocupassion ëd Gerusalem ===

{{verse|chapter=1|verse=29}}Ant ël vir ëd doi ann, ël rè a l’avìa mandà un dzorantendent a le taje ant le sità ‘d Giuda compagnà da bonben ëd  fòrse militar.
{{verse|chapter=1|verse=30}}E con fausserìa ‘d paròle ‘d pas, a l’é adressasse a lor ch’a l’han daje da ment. Mach che a l’amprovista a l’é sfrandasse an sla sità, a l’ha batula con gramissia e massà vàire përson-e an Israel. {{verse|chapter=1|verse=31}}A l’ha brusà e ravagià la sità, campand a tèra abitassion e muraje d’antorn. {{verse|chapter=1|verse=32}}Anlora a l’han butà n’ës-ciavensa fomne e masnà e a son fasse padron dj'ëstrop. {{verse|chapter=1|verse=33}}Peui a l’han drissà d’antorn ëd la Sità ‘d David na muraja fòrta e granda, con ëd tor pì che  freme, e costa a l’é vnùita a esse na sitadela. 

{{verse|chapter=1|verse=34}}A l’avìo butà ‘d nassion ëd pecador, òm përvers che a son fasse ‘d fortilissi. {{verse|chapter=1|verse=35}}A l’han ambaronaie d’arm e ‘d proviande e , butà ansema la pijàita ‘d Gerusalem, a l’han depositala ambelelà an vnisend a esse un trabucèt gròss; {{verse|chapter=1|verse=36}}sòn a l’era stàit n’ansìdia për ël santuari , e un nemis malegn për Israel, për vàire. {{verse|chapter=1|verse=37}}Ël leu sant a l’é stàit profanà e a l’han dàit ël vir a ‘d sangh nossent d’antorn dël Santuari.

{{verse|chapter=1|verse=38}}Për cost motiv la gent ëd Gerusalem a l’é scapà: la sità a l’é vnùita esse residensa d’ëstrangé. Sò fieuj a l’han chitala e a l’é vnùita forëstera a sò nativ. {{verse|chapter=1|verse=39}} Tant ‘me un desert sò Santuari a l’era stàit desolà, soe feste a l’han virà al deul, ij sò sabat a l’onta, sò onor al dëspresi. {{verse|chapter=1|verse=40}}Sò dzonor a l’era stàit tant ‘me soa glòria passà: sò splendrior a l’é cangiasse an deul.

=== La paganisassion dël templi ===

{{verse|chapter=1|verse=41}}Peui l rè a l’ha emanà 'n decret a tut sò regn, che a fùisso tui na gent sola e che mincadun a chitèissa soa legislassion: {{verse|chapter=1|verse=42}}tute nassion a l’han acetà ‘d conformesse ai comand dël rè. {{verse|chapter=1|verse=43}}Dcò vàire Israelita a l’han acetà sò cult an profanand ël sabat. {{verse|chapter=1|verse=44}}E ‘l rè a l’ha spedì 'd litre për mojen dij messagé a Gerusalem e a le sità ‘d Giuda, an prescrivend ëd seghité legislassion strangere al pais, {{verse|chapter=1|verse=45}}e d’esclude j’olocàust ant ël templ, ij sacrifissi e le libassion, an profanand ij sabat e le feste, {{verse|chapter=1|verse=46}}e d’antamné santuari e sò sant fedej, {{verse|chapter=1|verse=47}}e drissé d’autar, templ, edìcole, sacrifiché ‘d crin e d’àutre bestie pa pure, {{verse|chapter=1|verse=48}}ëd lassé che ij pròpi fieuj midem, nen sirconcis, a s’antamnèisso con minca sòrt d’ampurità e profanassion, {{verse|chapter=1|verse=49}}përparèj da dësmentié la lege e cangé tute j’istitussion: {{verse|chapter=1|verse=50}}“Tuti coj ch’a l’avèisso pa agì conform ai decret dël rè a saran butà a mòrt!” {{verse|chapter=1|verse=51}}Scond sti órdin a l’han scrivù a tut ël regn, an stabilend d’ispetor dzora ‘d tuta la gent e obligand le sità ‘d Giuda ‘d sacrifiché tute, sità për sità. {{verse|chapter=1|verse=52}}E vàire dël pòpol a son butasse ansema ‘d lor, tùit traditor ëd la lege, an fasend dël mal ant la region {{verse|chapter=1|verse=53}}e obligand Israel a stërmesse andova che a podìa.

{{verse|chapter=1|verse=54}}Dl’ann ch’a fa sentequarantessich, ël quìndes dël mèis ëd Chislev, ël rè a l’ha drissà na mistà pagan-a an sl’autar e a l’han aussane dcò le sità ‘d Giuda ant j’anviron, {{verse|chapter=1|verse=55}}an brusand d’ancens an sle pòrte dle ca e ant le piasse. {{verse|chapter=1|verse=56}}Tùit ij lìber sacrà che a l’é stàit possìbil d’artrové a son ëstàit s-ciancà e brusà. {{verse|chapter=1|verse=57}}A l’era pro che cheicadun a fussa trovà con na còpia dël lìber dl’aleansa e ch’a l’avèissa pa ubidì a la lege: la sentensa dël rè a lo condanava a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=58}}Tùit ij mèis d’Israelita a vnisìo dëscuvertà ant le sità e tratà con violensa. {{verse|chapter=1|verse=59}}Ël vintessinch dël meis, an specie, cora che a l’ero an camin ëd fé ij sò sacrifissi sacrà an sl’autar: {{verse|chapter=1|verse=60}}a vnisìo butà a mòrt, conform j’ordinanse, fin-a le fomne ch’a l’avìo fàit sirconcide sò fieuj. {{verse|chapter=1|verse=61}}A-j pendìo le masnà al còl e a vnisio massà dcò ij mohel. {{verse|chapter=1|verse=62}}Contut, an Israel, vàire a son restà frem a fesse fòrsa un con l’àutr a nen mangé d’ampurità {{verse|chapter=1|verse=63}}e a acetavo fin-a ‘d meuire pitòst d’antamnese con lòn che a l’è pa mond e dzonoré l’aleansa santa. {{verse|chapter=1|verse=64}}Ël ghignon contra Israel a l’era sensa fin.

== 2 ==
{{chapter|2}}

=== Matatìa e ij sò fieuj ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}An col’época, un prèivi dla famija ‘d Joiarib, Matatia, fieul ëd Gioann e novod ëd Simeon, a l’ha decidù ‘d chité Gerusalem për andé a sté a Modin. {{verse|chapter=2|verse=2}}A tenìa sinch fieuj: Gioann, ciamà dcò Gadì; {{verse|chapter=2|verse=3}}Simon dë stranòm Tassì; {{verse|chapter=2|verse=4}}Giuda ciamà Macabé; {{verse|chapter=2|verse=5}} Eleasar ciamà dcò Avaran, e Giònata stranomà Afus. {{verse|chapter=2|verse=6}}Donch, Matatia, an vëddend i sacrilegi comëttù an Giuda e a Gerusalem, {{verse|chapter=2|verse=7}}a l’ha dit: “Aidemì! Son-ne nassù për vëdde la ruin-a ‘d mia gent e dla sità santa? Hai-ne da sté setà ambelessì antramentre che la sità a l’é an podèj dij nemis e sò santuari an man dë strangé? {{verse|chapter=2|verse=8}}Ël templ a l’é giumai tanme  n’òm d’abominassion, {{verse|chapter=2|verse=9}}tut lòn ch’a-i j’era drinta, soa glòria, a l’é stàit portà via parèj ‘d pijàita, le masnà a son stàite massà an piassa e ij fieuj a son tombà sota la spa nemisa. {{verse|chapter=2|verse=10}}Tute le nassion pagan-e a son fasse padron-e dla sità, sensa ecession, e a son portasse via ij sò tesòr. {{verse|chapter=2|verse=11}}A l’han rancà via, tùit ij sò ornament, lìbera com a l’era, adess a l’é s-ciava! {{verse|chapter=2|verse=12}}Vardé: nòst santuari vastà, parèj come nòsta blëssa, nòsta glòria! Nassion pagan-e a l’han profanaje. {{verse|chapter=2|verse=13}}Còs va-lo vive ancora?”. {{verse|chapter=2|verse=14}}Matatia e ij sò fieuj a l’ero s-ciancasse le vestimente, a son vestisse ‘d tërliss ëd sach e a l’han fàit deul d’amaritùdin.

=== Ël cult pagan a l'é arfudà ===

{{verse|chapter=2|verse=15}}Ore, ij funsionari dël rè, ancaricà ‘d forsé a l’apostasìa, a son presentasse a Modin për oblighé la gent a smon-e ‘d sacrifissi pagan.
{{verse|chapter=2|verse=16}}Vàire Israelita a l’ero rivà. Nopà Matatìa e ij sò fieuj a son restà ‘nsema a formé na partìa da banda. {{verse|chapter=2|verse=17}}Ij funsionari reaj a l’han dije a Matatia: “Ti ‘t ses n’òm d'amportansa paticolar, stimà da sta gent e sostnù da fieuj e frej. {{verse|chapter=2|verse=18}}Sah, it l’has da esse ‘l prim për adempì l’edit dël rè, coma ch’a l’han fàit tùit ij pòpoj e ij Giudé e coj restà a Gerusalem. Përparèj ti e ij tò fieuj i fareve part dj’amis dël rè: i l’avreve onor e present d’argent e d’òr a caterve”. {{verse|chapter=2|verse=19}}Contut Matatia a l’ha rësponduje a vos gròssa: “ Dcò se tuta la gent ch’a son sota ‘l podèj dël rè a lo scotèisso e tùit a chitèisso la religion dij cé e a vorèisso aderì a soe arceste, {{verse|chapter=2|verse=20}}mi, ij mè fieuj e ij mè frej i marceroma ant l’aleansa dij nòstri grand. {{verse|chapter=2|verse=21}}Ch’a sia mai ch’i androma a chité la Lege e le tradission. {{verse|chapter=2|verse=22}}I scotroma pa ij comand dël rè për scarté nòsta religion nì a drita nì a gàucia!”. {{verse|chapter=2|verse=23}}Pròpi cand ch’a l’avìa finì ëd parlé, un Giudé a l’é fasse anans, a la vista ‘d tuti, për ësmon-e un sacrifissi an sl’autar pagan ëd Modin, conform j’ordin reaj. {{verse|chapter=2|verse=24}}Matatia, vëddulo, a l’ha avù un fërmisson d’andignassion. Tut an trambland d'un giust bischiss, a l’é fasse anans ëd corsa e a l’ha sgorsalo an sl’autar. {{verse|chapter=2|verse=25}}E dël midem temp a l’ha massà ‘l nunsi dël rè, ch’a cissava la gent a smon-e ‘d sacrifissi e a l’ha dàit ël gir a l’autar. {{verse|chapter=2|verse=26}}Sò ardor a dëfende la lege ‘d Mosè a smijava a col che Pincas a l’avìa mostrà an massand Zimri fieul ëd Salu.

{{verse|chapter=2|verse=27}}Peui la vos ëd Matatia a l’é stàita parèj d’un tron an sità: “Tuti coj ch’a son për la Lej ‘d Mosè e a rispeto l’aleansa ch’am ven-o d’apress!”. {{verse|chapter=2|verse=28}}Peui a l’é scapà con sò fieuj an montagna, an chitand an sità tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=2|verse=29}}Anlora vàire ch’arsërcavo la giustissia e ‘l dirit a son calà ant ël desert, {{verse|chapter=2|verse=30}}për steie con fieuj, fomne e cabial, për motiv dël maleur ch’a l’avìa acablàje. {{verse|chapter=2|verse=31}}Mach che a l’é stàit arportà ai funsionari dël rè e a le milìssie ch’a stasìo a Gerusalem, ant la sità ‘d David, che ambelelà, an leu stërmà dël desert, a l’ero assemblasse d’òm ch’a l’avìo arpossà l’edit dël rè. {{verse|chapter=2|verse=32}}Për sòn a son dësgagiasse a përseguiteje, e, rivand da lor, a l’han butaie camp an fàcia an prontàndze a dé bataja ‘nt ël di ëd sabat. {{verse|chapter=2|verse=33}}A-j disìo: “Pro! Vnì fòra e ubidì a j’ordin dël rè e i salvereve la vita”. {{verse|chapter=2|verse=34}}Ma coj-lì a rëspondìo: “I vniroma pa fòra da sì e i faroma nen ubidiensa al comand dël rè, an violand ël di ëd sabat”. {{verse|chapter=2|verse=35}}Anlora ij soldà a son andaje contra. {{verse|chapter=2|verse=36}}Ma ij Giudé a son arfudasse ‘d resiste: nen na pera a l’é stàita prassà contra dl’armeja, e gnanca l’intrada dj’ëstermaj a l’era staita blocà. {{verse|chapter=2|verse=37}}A l’han dit: “I meuiroma tuti con na cossiensa pura. I l’oma cel e tèra testimòni: vojàutri i andreve a massene fòra ‘d tut lòn ch’a l’é giust”. {{verse|chapter=2|verse=38}}Parèj che ij soldà a son sfrandasse contra ‘d lor ëd sabat, e lor a son mòrt con fomne, fieuj e sò bestiam. Almanch na milen-a ‘d përson-e a son ëstàite massà.

{{verse|chapter=2|verse=39}}Cora che Matatia e ij sò amis a l’han savulo a l’han fane un gran’ deul. {{verse|chapter=2|verse=40}}Contut a son disse an tra ‘d lor: «S’i dovèisso fé tuti com a l’han fàit  nòstri frej e i  combatèisso pa ij pagan për nòstra vita e për nòstre legi, as farìa an pressa a fene sparì da la surfassa dla tèra». {{verse|chapter=2|verse=41}}Anlora col midem di a l’han ciapà costa decision: “I combatroma contra tuti coj ch’andran a tachene ‘d sabat. I l’oma pa da meuire com a son mòrt ij nòstri frej da stërmà”. {{verse|chapter=2|verse=42}}Anlora a son butasse ‘nsema ‘l grup dij Cassidé, Israelita vajant, tùit angagià a la difèisa dla lege‘d Mosè. {{verse|chapter=2|verse=43}}Nen mach, ma coj ch’a scampavo dai maleur a vnisìo a giontesse an aumentand ël bon dij rinfòrs ëd Matatia. {{verse|chapter=2|verse=44}}A l’é stàit parèj ch’a l’é organisasse un contingent ëd fòrse che, con andignassion granda a colpivo ij Giudé colpèvoj d’esse 'nfedel a la lege. Coj ch’a scampavo da lor a trovavo sosta an tra le gent pagan-e. {{verse|chapter=2|verse=45}}Matatia peui, e ij sò amis andasìo an gir a droché j’autar {{verse|chapter=2|verse=46}}e a fasìo a fòrsa sirconcide tute le masnà ch’a trovavo ant ël teritòri d’Israel. {{verse|chapter=2|verse=47}}A l’han përseguì tuti j’arogant, e l’amprèisa a l’é riussìa ‘d pianta. {{verse|chapter=2|verse=48}}A l’han salvà la lege 'd Mosè da la prepotensa dle gent dij rè e a l’han pa dàila vinta ai pecador.

=== Paròle dariere 'd Matatia ===

{{verse|chapter=2|verse=49}}Përantant a s'avzinava ‘l moment ëd meuire për Matatia e chiel a l’ha dije ai sò fieuj: “Për adess a dòmino dëspresi e ‘ngiustissia, a l’é temp ëd dëstrussion e ‘d violensa sfrandà. {{verse|chapter=2|verse=50}}Ore, car ij mè fieuj, a l’é vnùit ël moment ëd defende con zel la Lej 'd Mosè, e ‘d dé vòstre vite për l’aleansa che Dé a l’ha fàit con nòstri cé.{{verse|chapter=2|verse=51}}Avisévne dj’assion compìe da nòstri grand a sò temp: seguitene l’esempi, i l’avreve na glòria granda e un nòm etern. {{verse|chapter=2|verse=52}}Ha-lo pa trovasse Abraham fedel ant la tentassion e sòn a l’é nen ëstàit la preuva ch’a l’era n’òm giust? {{verse|chapter=2|verse=53}}Giusèp, ant l’ora dël perìcol, a l’ha guernà la Lej e a l’ vnùit a esse sgnor d’Egit. {{verse|chapter=2|verse=54}}Pincas, nòst antich, për sò ardor afoà a l’ha conseguì l’aleansa dël sacerdòssi sensa fin. {{verse|chapter=2|verse=55}}Giosuè, an ubidiend a l’ha paròla ‘d Dé, a l’é vnùit a esse giùdes dj’Israel. {{verse|chapter=2|verse=56}}Caleb, an testimoniand ant la ciambreja a l’ha avù an sòrt part ëd teritòri an proprietà. {{verse|chapter=2|verse=57}}David, për soa fedeltà, a l’ha ‘rdità un tròno real.

{{verse|chapter=2|verse=58}}Elia, ch’a l’era pien ëd zel për la Lege a l’é stàit assont al cel. {{verse|chapter=2|verse=59}}Anania, Asaria e Misael për soa Fej a son ëstàit salvà dal feu. {{verse|chapter=2|verse=60}}Daniel an soa nocensa, a l’é stàit liberà da la gola dij leon. {{verse|chapter=2|verse=61}}Parèj, na generassion apress l’àutra: andran pa a meuire coj ch’a buto soa speransa an Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=62}}Gnun-a pau dël përvers, përchè soa glòria andrà a finì a l’ëmnis e ai verm. {{verse|chapter=2|verse=63}}Ancheuj a l’é esaltà, doman a sparirà,përchè a ‘rtornerà a la póer e sò but a saran a dzoneus. {{verse|chapter=2|verse=64}}Vojàutri, car ij mè fieuj, esse fòrt e coragios për defende la Lej 'd Dé. La glòria i l’avreve da chila”. {{verse|chapter=2|verse=65}}Vardè-sì vòst frel Simon: mi i sai ch’a l’é n’òm savi, scotelo sempe e chiel a sarà vòst pare. {{verse|chapter=2|verse=66}}Giuda Macabé, guerié vajant da soa gioventura, a sarà cap ëd vòstra armeja e ‘v portrà an guera contra le gent. {{verse|chapter=2|verse=67}}Buté ansema, tuti coj ch’a son osservant ëd la Lej e arvangé vòstra gent. {{verse|chapter=2|verse=68}}Réndje ‘l mal ai pagan e ubidì sèmper a l’ordinament ëd la lege. {{verse|chapter=2|verse=69}}Peui a l’ha benedije, e a l’é tornasne ai sò antich. {{verse|chapter=2|verse=70}}Matatia a l’é mòrt dl’ann ch’a fa sentequarantesses e a l’é stàit sotrà ant la tomba dij sò pare a Modin. Tut Israel, an deul grand, a l’ha pioralo.

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Le prime vitòrie 'd Giuda ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}Giudà, ciamà Macabé, a l’é suceduje a sò pare Matatia. {{verse|chapter=3|verse=2}} Tùit ij sò frej e tùit ij partisan ‘d sò pare a l’han giutalo, an portand anans con argiojissansa la lòta a favor d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=3}}Giuda a l’ha ‘rchërsù la glòria ‘d soa gent, arvestisse dla corassa parèj d’un gigant, sandrasse l’armura ‘d guera, a l’ha pijàit soe arme e butasse a combate an protegend soe trope con la spa. {{verse|chapter=3|verse=4}}An soe amprèise a l'é stàit tanme un leon, e parèj d’un lionòt ch’a brama ansima soa pijàita. {{verse|chapter=3|verse=5}}Chiel a sërcava, a seguitava e a cassava le gent pa fedej a la Lej. E a l’ha dëstrovù con feu ij përturbator dël pòpol. {{verse|chapter=3|verse=6}}Për pau ëd Giuda, tuti coj ch’a contestavo la lej a savìo pa come viresse e la salvëssa a l’é staita an sla bon-a stra për mojen ëd chiel. {{verse|chapter=3|verse=7}}A l’ha daje vita dura a vàire rè, arlegrand Giacòb con soe gesta. Ch’a sia benedìa an etern soa memòria. {{verse|chapter=3|verse=8}}A l’ha përcorù le sità dla Giudèa an sterminand j’arnegà e la rabia ‘d Dé a l’ha dëstornà da Israel. {{verse|chapter=3|verse=9}}A l’é stàit avosà fin-a ai finagi dla tèra  e coj ch’a l’ero sbardlasse a l’ha butaje torna ansema.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Apolòni a l’ha mobilità n’armeja gròssa formà da Samaritan e pagan për combate contra Israel. {{verse|chapter=3|verse=11}}Giuda a l’é vnùne a conossensa e a l’é andaje contra, a l’ha batulo e massalo. A son mòrt vàire nemis, e ij survivù a son scapà. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ij Giudé a l’han ravagià la pijàita e Macabé a l’é arservasse la spa d’Apolòni e a l’ha dovrala an guera për tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Seron, comandant ëd l’armeja ‘d Siria, a l’avìa sentù a dì che Giuda a l’avìa torna butà ansema un contingent e che d’antorn ëd chiel a j’era ‘d gent costumà a la guera. {{verse|chapter=3|verse=14}}Seron a l’ha dit: “Im farai un nòm e sarai onorà ant ël regn, i combatrai Giuda e soa gent ch’a l’ha dëspresià ‘l comand dël rè”. {{verse|chapter=3|verse=15}}Anlora a l’é partì; a l’era compagnà da na fòrta tropa ‘d gent sensa fede nì lege, për giutelo a fesse arvangia dij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=16}}Seron a l’é portasse fin-a a la montà ‘d Bet-Oron e Giuda a l’é andaje contra con na pugnà d’òm. {{verse|chapter=3|verse=17}}Costissì cand che a l’han vëddù l’ëschierament ch’a vnisìa anans contra ‘d lor, a l’han dije a Giuda: “I soma an pòchi. Com farom-ne a combate contra na moltitùdin fòrta parèj? I soma strach e ancheuj i l’oma gnanca mangià!”.

{{verse|chapter=3|verse=18}}Ma Giuda a l’ha replicà: “A l’é nen ch’a sia peui tant difìcil che na cita tropa a l’àbia la mej dzora ‘d na gròssa. A j’euj ëd Dé, an efet, a-i é pa diferensa an tra oten-e vitòria për mojen ëd pòca gent o tanta. {{verse|chapter=3|verse=19}}Ël sucess an guera a dipend nen dal nùmer ëd le fòrse, përchè a l’é dal Cel ch’a ven la potensa. {{verse|chapter=3|verse=20}}Nòstri nemis a rivo contra ‘d nojàutri pien d’orgheuj e ‘d gramissia; lor a veulo massene tuti con nòstre fomne e nòstre masnà e ravagé lòn che l’oma. {{verse|chapter=3|verse=22}}Nojàutri, an cambi, i combatoma për nòstre vite e nòstre legi. 22 A sarà Dé a crasé nòstri nemis dë 'dnans ëd nojàutri: gnun-e tëmme!”.

{{verse|chapter=3|verse=23}}Finì ëd parlé a l’é sfrandasse a l’atach a l’amprovista e Seron con sò esércit a l’é stàit dësblà. {{verse|chapter=3|verse=24}}A l’han ancora seguitalo ant la calà ëd Bet-oron fin-a a la pian-a: a son tombà truch e branca eutzent òm, d’àutri a son scampà ant ël teritòri filisté. {{verse|chapter=3|verse=25}}Parèj a l’é ancaminà a  spantiesse la tëmma ‘d Giuda e dij sò frej e le gent dj’anviron a l’ero sesìe da l’ësparm. {{verse|chapter=3|verse=26}}La reputassion ëd Giuda a l’é rivà fin-a a rè Antìoch. E le popolasson pagan-e a comentavo soe amprèise.

=== La polìtica d'Antìoch ===

{{verse|chapter=3|verse=27}}Savù tut lòn ch’as contava, rè Antìoch, a l’é vnùit fòl ëd flin-a. E a l’ha comandà ‘d buté ansema tute soe trope ch’a-i j’ero an sò regn a formé n’armeja motobin potenta. {{verse|chapter=3|verse=28}}A l’ha dovertà sò tesòr  e a l’ha pagà ‘l salari ëd n’ann a tùit ij sò soldà, con l’ordin  ëd preparesse a tute j’emergense. {{verse|chapter=3|verse=29}}Mach che a l’é antajasne che le riserve ‘d soe cassie a l’ero pa pro e pòche j’intrade dël pais, për motiv ëd le sedission e dla famin-a ch’a-i j’era ant la region, për estirpé le tradission an vigor d’antan. {{verse|chapter=3|verse=30}}Antìoch a l’avìa tëmma ‘d nen avèj, come d’autre vire ant ël passà, d’arsorse për spèise e present, ch’a fasìa con le man forà, an superand ij rè precedent. {{verse|chapter=3|verse=32}}A l’ha avune un sagrin gròss e a l’é decidusse d’anvade la Persia, për avèj 'd taje dcò da cole provinse e ambaroné d’argent.

{{verse|chapter=3|verse=32}}Chiel a l’ha lassà Lisia, òm d’amportansa e d’ëstirp real, a la diression dj’afé dël rè, da l’Eufrate fin-a ai finagi d’Egit, {{verse|chapter=3|verse=33}}e con ël but ëd guerné sò fieul Antìoch an soa educassion fin-a ch’a fùissa tornà. {{verse|chapter=3|verse=34}}A l’ha fidaje la mità dl’armeja e j’elefant,  an daséndje istrussion për tut an soa escussion; për lòn ch’a riguardava la gent  ëd la Giudèa e ‘d Gerusalem {{verse|chapter=3|verse=35}}a l’ha comandà ‘d mandeje contra ëd milissie, për dëstruve e eliminé le fòrse d’Israel e lòn ch’a restava a Gerusalem e scancelé soa memòria da la region, {{verse|chapter=3|verse=36}}chiel a dovìa trasferì dë strangé dzora ‘d tute soe montagne e ‘d  ripartì soe tère. {{verse|chapter=3|verse=37}}Dl’ann sentequarantessèt, ël rè a l’é partì da Antiòchia, capital dël regn, con l’àutra mità dl’armeja. A l’ha traversà ël fium Eufrate e passà ‘nt l’Àut-Pais.

=== Preparassion dla bataja ===

{{verse|chapter=3|verse=38}}Lisia a l’ha sernù Tolomé, fieul ëd Dorimene, Nicànore e Gorgia, gent avosà, an tra j’amis dël rè, {{verse|chapter=3|verse=39}}e a l’ha mandaje con quarantamila òm ëd fanterìa e sètmila ‘d cavalerìa an tèra ‘d Giuda, për vastela conform j’ordin dël rè. {{verse|chapter=3|verse=40}}Ij tre comandant a son butasse an marcia con tut sò esércit. Rivà a la pian-a aranda d’Emaus, lor a l’han stabilì sò campament. {{verse|chapter=3|verse=41}}Cand che ij mercant ëd la region a l’han savù la neuva, a son presentasse al campament con na gròssa quantità d’òr, d’argent e ‘d caden-e, për catë d’ ës-ciav ant ël moment che j'Israelita a fùsso fàit përzoné. L’armeja d’invasion a l’avia peui arseivù ëd fòrse da la Siria  e da la Filistìa. 

{{verse|chapter=3|verse=43}}Giuda e ij sò frej a l’han vëddù ël mal ch’a grevava na vira ‘d pì e che l’esercit a l’avìa butà camp an sò teritòri. A son vnùit a savèj che ‘l rè a l’avìa ordinà ‘d ruiné e ‘d dësblé ‘d pianta j’Ebreo. Anlora a son disse un con l’àutr: “Salvoma nòstra gent da la ruin-a completa! Combatoma për nòst pòpol e për ël Templ!”. {{verse|chapter=3|verse=44}}Anlora, la ciambreja  dla gent a l’é radunasse për prontesse a la guera, për preghé e ciamé misericòrdia e pietà.

{{verse|chapter=3|verse=45}}Gerusalem a l’era dëspoplà parèj d’un desert,  gnun dij sò fieuj a intrava o a surtìa, ël santuari a l’era scarpisà, jë strangé a l’ero ant la Fortëssa, andova a stasìo tùit ij pagan. Giacòb a l’avìa pì gnun-e gòj, pa pì son ëd fluta e ‘d lira. {{verse|chapter=3|verse=46}}Ij Giudé a son assemblasse e a son andàit a Mispa dë 'dnans ëd Gerusalem, përchè d’antan la gent d’Israel andasìa a preghè a Mispa. {{verse|chapter=3|verse=47}}Lor a l’han fàit un di ëd digiun: a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a còl tërliss ëd sach e sënner an sël cupiss. {{verse|chapter=3|verse=48}}A l’han dovertà ‘l Lìber ëd la Lej për consultelo, dla midema manera che ij pagan a sërcavo ‘d savèj dai vaticini d’ìdoj. {{verse|chapter=3|verse=49}}A l’han portà vestimente litùrgiche, primissie e décime e a l’han fàit vnì anans ij nasiré, che a l’avìo chità ij di ëd sò vot, {{verse|chapter=3|verse=50}}e a l’han bramà àut vers ël cel an crijand: “ Còs farom-ne ‘d coste oferte e andova porterom-ne sta gent, {{verse|chapter=3|verse=51}}ore che tò santuari a l’é profanà  e scarpisà e ij tò sacerdòt a son an deul e ant l’umiliassion? {{verse|chapter=3|verse=52}}Varda le nassion pagan-e com a son aleasse contra ‘d nojàutri për dësblene: ti ‘t ses a conossensa ‘d lòn ch’a son an tren ëd fé. {{verse|chapter=3|verse=53}}Com i podroma arziste an facia ‘d lor, s’a rivrà pa tò agiut?”. {{verse|chapter=3|verse=54}}Anlora a son butasse a soné le trombe e a brajé a gran vos. {{verse|chapter=3|verse=55}}Dòp ëd sòn, Giuda a l’ha stabilì ij cap-militar dël pòpol, ij comandant ëd milen-e, senten-e, sinquanten-e e desen-e ‘d soldà. {{verse|chapter=3|verse=56}}Conform a la lege, a coj che a l’ero an tren ëd construve na ca o che a stasìo për mariesse, o ancó che a fasìo n’ampiant ëd taragne o ch’a l’ero dcò mach pauros a l’ha dije ‘d tornesne pura a ca. {{verse|chapter=3|verse=57}}Apress a l’ha alvà ‘l campament e a son rangiasse a mesdì d’Emaus. {{verse|chapter=3|verse=58}}Giuda a l’ha comandà: “ Sandreve j’arme, e esse fòrt e  pront për primalba ‘d doman a deje bataja  a sti pagan, ch’a son aleasse pë dëstruve noi e nòst santuari. {{verse|chapter=3|verse=59}}Mej meuire an combatend, che vëdde ruiné nòst pòpol e nòst templ. 60 Contut, lòn ch’a sarà ant la volontà ‘d Nosgnor a sarà compì!”.

== 4 ==
{{chapter|4}}
=== La bataja d'Emaus ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Gorgia a l’é butasse an marcia ‘d neuit con un contingent ëd sincmila soldà fantassin e mila sivalié sernù, {{verse|chapter=4|verse=2}}con ël but ëd sorprende ‘l camp dij Giudé e vagné a l’amprovista ’n sl’armeja ebràica: j’òm ëd la Fortëssa a-j fasìo da guida. {{verse|chapter=4|verse=3}}Contut, cand che Giuda l’é vnùit a savèilo, a l’é butasse dun-a ‘n marcia con ij sò vajant për  dësblé le fòrse dël rè ch’a l’avìo sosta a Emaus, {{verse|chapter=4|verse=4}}an profitand dël fàit  che ij soldà nemis a l’ero ‘ncora leugn dal campament. {{verse|chapter=4|verse=5}}Nopà Gorgia, dël midem temp a l’é rivà al camp dij Giudé, ma a l’ha trovaie gnun. A l’ha pensà ch’a fùsso scapà an montagna, andova ch’a l’é butasse a sërcheje an disend: “ Costissì a scapo dë 'dnans ëd nojàutri!”.

{{verse|chapter=4|verse=6}}A l’alvesse dël di, Giuda a l’é presentasse ant la vàuda con tremila soldà: tutun a l’ero sensa corasse nì spa, ma a l’avrìo bin vorsuje. {{verse|chapter=4|verse=7}}A l’han s-ceirà ‘l camp dij pagan bin difèis e fortifià, con la cavalerìa tuta d’antorn, tuti bin armà e espert ëd guera. {{verse|chapter=4|verse=8}}Ma Giuda a l’ha dije a soa gent: “Gnun-e tëmme dël nùmer, e gnun-a pau cand ch’a ‘tacran! {{verse|chapter=4|verse=9}}Avisévne che ij nòstri cé a son ëstàit salvà ant ël Mar Ross, cand Faraon a-j përseguitava con soa armeja. {{verse|chapter=4|verse=10}}Alvoma nòstra vos al Cel, përchè a l’àbia binvolensa e ch’as arcòrda dl’aleansa con nòsti grand e ch’a veula campé giù ës schierament che ancheuj i l’oma dë 'dnans. {{verse|chapter=4|verse=11}}Tute le gent a ‘rconosran ch’a-i é col ch'a rëscata e a salva Israel”.

{{verse|chapter=4|verse=12}}Jë strangè pagan a l’han aussà j’euj e a l’han vëdduje vnì contra ‘d lor: {{verse|chapter=4|verse=13}}për lòn a son surtì da sò campament për dé bataja, {{verse|chapter=4|verse=14}}J’Ebreo a l’han sonà dle trombe {{verse|chapter=4|verse=14}} e a l’han tacà. Ij nemis a son ëstàit dësblà e a son scapà vers la baragia, {{verse|chapter=4|verse=15}}ma coj ch’a l’ero ant la retroguardia a son ëstàit tuti massà. A son staje d’apress fin-a a Gheser, ant le vàude dl’Idumea, d’Asdod e d’Jamnia. A son tombane cheicòsa parèj ëd tremila. {{verse|chapter=4|verse=16}}Tornà da l’inseguiment con soa tropa, {{verse|chapter=4|verse=17}}Giuda a l’ha dije ai sò òm: “ preocupeve pa dla pijàita, përchè a n’ëspeta n’àutr combatiment. {{verse|chapter=4|verse=18}}Gorgia con soa tropa a son an sla montagna randa ‘d nojàutri. Ore, sté pront a tnì bon contra ij nemis e bàtve contra ‘d lor: apress, i podreve marodé ‘l botin con tut vòst soèn”. {{verse|chapter=4|verse=19}}Tut giust che Giuda l’era ‘ncor’an tren ëd parlé, che n’ëstrop ëd soldà a l’ha fàit babòja, an vaciand da la montagna. {{verse|chapter=4|verse=20}}Ant ël vëdde che ij sò a l’ero ciampairasse e d’àutri a dasìo feu al campament: {{verse|chapter=4|verse=22}}ël fum ch’as ës-cèirava a marcava da bin tut lòn ch’a l’era ‘ncapità, {{verse|chapter=4|verse=21}}ij nemis a son antajàsne dla situassion motobin e, an vëddend ant la pian-a l’armeja giudèa parà për taché, a son tuti scapà an Filistìa. {{verse|chapter=4|verse=23}}anlora Macabé a l’é tornà  për ravagé ‘l camp nemis e a l’ha ‘mbaronà d’òr e d’argent a caterve e tëssù ëd porpra violëtta e ‘d porpra marin-a e bonben ëd richësse. {{verse|chapter=4|verse=24}}An tornand, a benedìo e a laudavo Nosgnor e an cantand a disìo: “ Përchè soa binvolensa për noi a l’é granda! E sò grinor a dura për sempe”. {{verse|chapter=4|verse=25}}Col-lì a l’é stàit un di ëd marca për la liberassion d’Israel. 

{{verse|chapter=4|verse=26}}Coj marèt ch’a l’ero scampà, an presentàndze a Lisia, a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ‘ncapità. {{verse|chapter=4|verse=27}}Ste neuve a l’ha sbaruvà e dëscoragià motobin Lisia: tut a l’era pa andàit coma ch’a l’avrìa vorsù e l’ésit a l’era tut a l’ancontrari ëd lòn che ‘l rè a l’avìa ordinà.

=== Prima campagna 'd Lisia ===

{{verse|chapter=4|verse=28}}L’ani apress, Lisia a l’ha rassemblà sessantamila òm sernù e sincmila sivalié për combate contra ij Giudé. {{verse|chapter=4|verse=29}}A son andàit n’Idumea e a l’han butà camp a Bet-Sur. Giuda a l’ha marciaje contra con desmila òm. {{verse|chapter=4|verse=30}}Ant ël vëdde l’amponensa ‘d col esércit, a l’ha alvà costa preghiera: “Ch’it sie laudà Salvator d’Israel! It ses stàit ti che, për man ëd tò sërvent David, it l’has sfrisà l’atach  dël gigant Golìa. Ti ‘t l’has fàit tombé l’armeja dij Filisté ant le man ëd Giònata, fieul ëd Saul, e ‘d sò scudé. {{verse|chapter=4|verse=32}}Dla midema manera fà tombé st’armeja ant le man d’Israel, toa gent, e parèj costi pagan a saran coatà d’onta a dispet ëd la fòrsa ‘d sò fant e ‘d sò cavaj. Ch’a sio tnajà dal pànich! Dësbla la fiusa an soa fòrsa. Ch’a sio travarcà da soa derota. {{verse|chapter=4|verse=33}}Càmpie giù con la spa dij tò divòt. Ch’at lòdo con ëd cant tuti coj ch’arconòsso tò nòm”.{{verse|chapter=4|verse=34}} Apress l’atach a l’é stàit da le doe part, combatiment còrp a còrp, e dë 'dnans dij Giudè a son tombà sincmila òm dl’esercit ëd Lisia. {{verse|chapter=4|verse=35}} L’istess Lisia a l’ha podù constaté la vajantisa ‘d Giuda e dij sò, e esse testimòni dla dësfàita ‘d soa armeja. Anlora a l’é tornàsne a Antiòchia andova che a l’ha anrolà na caterva ‘d mersenari da podèj anvade torna la Giudèa con n’armeja na vira pì gròssa.

=== Purificassion e dedicassion dël Templi ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}Antant Giuda e ij sò frej a l’han dit: “Vardé, nòstri nemis a son ëstàit dësblà: ‘ndoma a purifiché ‘l santuari e a consacrelo torna”. {{verse|chapter=4|verse=37}}Parèj che tut l’esércit a l’é assemblasse e a son montà ‘n sël mont Sion. {{verse|chapter=4|verse=38}}Mach che a l’han trovà ‘l templ vastà, l’autar profanà e le pòrte brusà. L’erba a l’era chërsùa ant le cort, parèj d’un bòsch o un leu sarvaj qualsëssìa: le dipendense dël santuari a l’ero an ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=39}}Tùit a l’han fàit un gran deul, a son s-ciancasse le vestimenta, a l’han fàit plenta, a son coatasse ‘l cupiss ëd  sënner, {{verse|chapter=4|verse=40}}a son prosternasse la facia për tèra, dàit segnal con son ëd tromba e alvà ‘d braj al Dé dël Cel. 
{{verse|chapter=4|verse=41}}Peui Giuda a l’ha comandà ai sò soldà ‘d ten-e angagià coj dla Fortëssa, fin-a che ‘l templ a fùssa stàit purificà. {{verse|chapter=4|verse=42}}Apress a l’ha designà ‘d sacerdòt ireprensìbij e guernant dla lege ‘d Mosè, {{verse|chapter=4|verse=43}}ch’a l’han purificà ‘l templ e portà le pere profanà ant un leu ëd dëscària. {{verse|chapter=4|verse=44}}A l’han tenù consèj për decide lòn ch’a ventava fé a riguard dj’autar dj’olocàust, ch’a l’era stàit profanà. {{verse|chapter=4|verse=45}}A son peui rivà a la bon-a determinassion ‘d campelo giù, përchè a fùssa pa d’onta  për lor, da già ch’a l’era stàit profanà dai pagan. Përparèj ch’a l’han demolì l’autar {{verse|chapter=4|verse=46}}e a l’han ambaronà le pere an sël mont dël santuari ant un leu apòsta an aspetand che a sorgièissa un profeta a rësòlve la question. {{verse|chapter=4|verse=47}}Apress, con ëd pere mach dësgrossà, com a prescriv la Lege, a l’é costruisse  n’autar neuv, parèj ëd col ëd prima. {{verse|chapter=4|verse=48}}A l’han restaurà ‘l templ e consacrà la part interna dël santuari e le cort. {{verse|chapter=4|verse=49}} A l’han torna fàit j’utiss sacrà e butà la girindòla, l’autar dj’ancens e la tàula ant ël santuari. {{verse|chapter=4|verse=50}}Peui a l’han brusà l’ancens an sl’autar e viscà an sël grand candlé le lampie ch’anlumino ël templi. {{verse|chapter=4|verse=51}}A l’han ancora butà ij pan an sla tàula e dëstendù le cortin-e. Parèj a son ëstaite completà tute j’euvre ancaminà.

{{verse|chapter=4|verse=52}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, dl’ani 148, a son assemblasse tùit ëd primamatin, bonora, {{verse|chapter=4|verse=53}}e a l’han smonù ël sacrifissi conform la lege an sël neuv autar ch’a l’era stàit drissà  pr’ ij sacrifissi complet. {{verse|chapter=4|verse=54}}Ant la midema stagion e l’istess di che tut a l’era stàit profanà dai pagan, a l’é stàit  torna consacrà an tra inn compagnà da cìmbaj, arpe e setre. {{verse|chapter=4|verse=55}}Tuta la gent a l’é prosternasse con la facia për tèra, e a l’han adorà e benedì ël Cel ch’a l’avìa portaje a la vitòria. {{verse|chapter=4|verse=56}}Për eut di a l’han selebrà la dedicassion dl’autar an smonend d’olocaust con argiojissansa e sacrificand ëd vìtime ëd ringrassiament e ‘d lauda. Peui a l’han decorà la fassada dël santuari con coron-e d’òr e cit ëscù. {{verse|chapter=4|verse=57}}A l’han torna restaurà j’andron e le cele sacrà, an butàndie ‘d pòrte. {{verse|chapter=4|verse=58}}La gent a l’ha respirà na gòj imensa, përchè la vërgògna dij pagan a l’era staita scancelà. {{verse|chapter=4|verse=59}}Giuda, ij sò frej e tuta la ciambreja d’Israel, peui, a l’han stabilì ch’as selebrèisso ij di dla dedicassion dl’autar an soa arcorensa, minca n’ani, për eut di, an ancaminand dal di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, con gòj e esultansa. {{verse|chapter=4|verse=60}}An col temp a l’han dcò edificà, d’antorn dël mont Sion, muraje àute e tor freme, përchè tut a fùssa pa scarpisà com a l’era stàit anans për man dij pagan. {{verse|chapter=4|verse=61}}Giuda a l’ha peui stabilì na guarnigion për diféndlo. Dcò Bet-Sur a l’é stàt fortifià për doté ‘l pòpol ëd na fortëssa ‘d difèisa contra la banda d’Idumea.

== 5 ==
{{chapter|5}}
=== Guère contra 'd pòpoj confinant ===

{{verse|chapter=5|verse=1}}Cand che le gent a son vnùite a savèj che ij Giudé a l’avìo arcostruì l’autar e a l'avìo torna fàit la dedicassion dël santuari, a son anrabiasse motobin {{verse|chapter=5|verse=2}}e a l’han decidù d’eliminé coj dla dissendensa ‘d Giacòb ch’as trovavo an mes ëd lor, e a l’han ‘ncaminà a massé gent ëd nòst pòpol con  ël but d’ësterminela.

{{verse|chapter=5|verse=3}}Giuda a l’é andàit a combate contra ij fieuj d’Esaù ant l’Idumea e ant l’Acrabaten-a. J’Idumé a l’avìo assedià j’Israelita, tutun Giuda a l’ha daje na gròssa dësfàita, a l’ha umiliaje e fasse padron ëd tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=5|verse=4}}Apress a l’é avisasne dla gramissia dla gent ëd Bean, ch’a l’ero sempe stàit a l’avàit an sle stra dël pòpol: na liassa e n’ostàcol për la gent d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=5}}Chiel a l’ha saraje ant le tor, a l’é acampasse contra ‘d lor, peui a l’ha sacraje a l’ëstermini dasendie feu a le tor con lor andrinta. {{verse|chapter=5|verse=6}}Peui a l’é passà da j’Amonita e a l’ha trovà n’armeja fòrta e ‘d bon nùmer a j’órdin ëd Timot. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contra ‘d lor a l’ha organisà vàire combatiment an butàndje an derota ‘d pianta. 8 A l’é fasse padron ëdcò ëd  Jaser con ij vilage a soe dipendense, apress a l’é tornasne an Giudèa.

=== Liberassion dij Giudé dla Galilea ===

{{verse|chapter=5|verse=9}}Ij pagan ch’a stan ant la region ëd Ghilead a son butasse ‘nsema për ësterminé j’Israelita ch’a vivìo an sël sò teritòri. Tutun costissì a son scapà a Datema, ant la sitadela, {{verse|chapter=5|verse=10}}e a l’han mandà  costa litra a Giuda e ai sò frej: “Ij pagan dj’anviron a son aleasse contra ‘d nojàutri për  ësterminene {{verse|chapter=5|verse=11}}e as pronto për vnì a l’assàut ëd la sitasela dova che i l’oma trovà sosta. Timot a l’ comandant ëd soa armeja. {{verse|chapter=5|verse=12}}Ven an pressa, donch, a liberene da soe man, përchè vàire dij nòstri a son tombà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Tùit  ij nòstri frej ch’a vivo ant ël pais ëd Tob a son ëstàt sassinà e soe fomne con sò fieuj e tut lòn ch’a l’avìo a son mòrt: na milen-a d’òm”.

{{verse|chapter=5|verse=14}}A l’ero ancora lì ch’a lesìo la litra, ch’a son presentasse d’àutri nunsi da la Galilea con ij vestì s-ciancà, ch’a nunsiavo le mideme ciòse. {{verse|chapter=5|verse=15}}A disìo: “La gent ëd la Tolemaida, ëd Tir e ‘d Sidon e tuta la Galilea dij marèt a son butasse ansema contra ‘d noi për dësblene”. {{verse|chapter=5|verse=16}}Cand che Giuda e  ‘l pòpol a l’han sentù tut sòn, na ciambreja gròssa a l’é assemblasse për decide  lòn che fé për sò frej butà ant la tribulassion e tacà dai nemis. {{verse|chapter=5|verse=17}}Giuda a l’ha dije a Simon, sò frel: “ Sernte d’òm e cor a liberé tò frej dla Galilea; mi e mè frel Giònata i androma ant la region dël Ghilead”. 

{{verse|chapter=5|verse=18}}La rimanensa dle fòrse Giuda a l’ha lassaje a Giusèp Fieul ëd  Zacaria, e ad Asaria, governator dël pòpol, përchè a sicurèisso la difèisa dla Giudèa.

{{verse|chapter=5|verse=19}}Chiel a l’ha daje st’ordin: “Guerné la gent, ma angagé pa ‘d combatiment contra le nassion fin-a ch’i sia tornà”.

{{verse|chapter=5|verse=20}}A Simon a l’ha assegnaje tremila òm për andé an Galilea; Giuda a n'avìa eutmila për la region dël Ghilead.

{{verse|chapter=5|verse=21}}Simon a l‘é portasse an Galilea e a l’ha sfrandà vàire atach contra ij pagan e costi a son ëstàit dësblà ‘d pianta dë 'dnans ëd chiel; {{verse|chapter=5|verse=22}}Peui a l’ha seguitaje  fin-a a le pòrte ‘d Tolemaida. A l’avìo lassà an sël teren tremila òm e Simon a l’ha esportane via le dëspeuje. {{verse|chapter=5|verse=23}}Apress j’Israelita ch’a l’ero an Galilea e ant l’Arbata a son ëstàit portà an Giudèa con gran argiojissansa, e a-i j’ero dcò soe fomne, fieuj e tuti sò avèj.

{{verse|chapter=5|verse=24}}Giuda Macabé e sò frel Giònata a l’han passà ël Giordan e marcià për tre di ant ël desert. {{verse|chapter=5|verse=25}}A l’han rëscontrà ij Nabaté, ch’a son vnùje ancontra con sentiment pasi  e a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ancapità ai sò frej ant la region ëd Ghilead: {{verse|chapter=5|verse=26}}valadì che vàire ‘d lor a l’ero assedià a Bosra e a Bòsor, a d’Alema e a Casfo, a Mached e a Carnaim, tute sità gròsse e fòrte; {{verse|chapter=5|verse=27}}a l’han dije ancora che d’àutri a l’ero sarà ant le sità dël Ghilead, e che për ël di apress a l’era stabilì d’assauté le fortësse, ëd pijeje e d’eliminé tùit ant l’istess di. 

{{verse|chapter=5|verse=28}}Ëd bòt an blan, Giuda con soa armeja a l’é tornà dun-a andaré për la stra dël desert anvers ëd Bosra: a l’ha ciapà la sità e passà a fil d’ëspà tùit ij mas-cc, peui a l’é pijàsse soe dëspeuje e a l’ha daje feu a la sità. {{verse|chapter=5|verse=29}}Ant la neuit a l’han marcià fin-a a la sitadela giudèa ‘d Datema. {{verse|chapter=5|verse=30}}Partì da là vers matin bonora  a l’han alvà j’euj e varda-lì na furfa sensa nùmer che a montava d’ëscale e màchine d’assedi për espugné la fortëssa ch’a stasìo ‘tacand. 

{{verse|chapter=5|verse=31}}An vëddend che la bataja a l’era anandiasse e che ‘l rabel imèns a rivava fin-a al cel, për ël son ëd le trombe e ij crij auss ëd la sità, {{verse|chapter=5|verse=32}}Giuda a l’ha dije ai soldà ‘d soa armeja: “Ancheuj venta ch’i combate për vòstri frej!”.

{{verse|chapter=5|verse=33}}E a l’ha fàit  rivé tre colòne d’òm a le spale dij nemis, an dasend fià a le trombe  e con crij e anvocassion àute. {{verse|chapter=5|verse=34}}Le trope ëd Timot a l’han arconossù ch’a-i j’era ‘l Macabé e a son scapaje dë 'dnans. Chiel a l’ha sfiancaje na dësfàita gròssa: col di a son tombà an sël teren eutmila òm. 

{{verse|chapter=5|verse=35}}An séguit a l’é adressasse contra Alema: a l’ha conquistà la sità, e, apress d’avèj massà tuti j'òm, a l’ha ravagiala e peui a l’ha faie dé feu. {{verse|chapter=5|verse=36}}Peui a l’ha gavà campament da lì e a l’é fasse padron ëd Casfo,  Mached,  Bòsor e j’àutre sità dël Ghilead. 

{{verse|chapter=5|verse=37}}Apress tut sòn, Timot a l’ha assemblà n’àutr esercit e a l’é acampasse dë 'dnans ëd Rafon, da l’àutra banda dël torent. {{verse|chapter=5|verse=38}}Giuda a l’ha mandà d’ëspie a ispessioné ‘l camp nemis, e a l’han arferije përparèj: “ Con Timot a-i son tute le nassion pagan-e d’antorn: a son n’armeja motobin ëd bon nùmer.

{{verse|chapter=5|verse=39}}A son ëstàit assoldà tanme mersenari dcò j’Arab. Lor a l’han campament da l’àutra banda dël torent e dispòst a fete guera”.
E Giuda a l’é butasse an tren ëd marceje contra. {{verse|chapter=5|verse=40}}Ma Timot, antramentre che Giuda e soa armeja a s’avzinavo al torent, a l’ha dije  ai so ufissiaj: “Se Macabé as pija l’inissiativa ‘d passé da l’àutra part dël torent, nojàutri i-j podroma pa resìstje: a vagnerà sicura. {{verse|chapter=5|verse=41}}Nopà se as mostrà antërdovà e a butrà campament dëdlà dël fium, anlora i saroma noi a ‘ndeje contra e për nojàutri a sarà mej”. {{verse|chapter=5|verse=42}}Ant ël moment che Giuda a l’era avzinasse al cors d’eva, chiel a l’ha dëspòst j’ufissiaj d’aministrassion arlongh dël torent e a l’ha ordinaje: “Venta che gnun dij nòstri a vada acampesse ambelessì: ch’a vado tùit a combate!”. {{verse|chapter=5|verse=431}}Parèj a l’é campasse për prim contra ij nemis e tuta la gent a l’era darera ‘d chiel. A l’han daje ‘l gir a le nassion pagan-e e dë 'dnans ëd Giuda a son scapà ant ël templ ëd Carnaim. {{verse|chapter=5|verse=44}}Ma ij Giudé a l’han conquistà la sità e daje feu al templi con tuti coj ch’a l’ero drinta. A l’é stàit parèj che Carnaim a l’é staita sversà e giumai a l’avrìa pa pì podù arziste dë 'dnans ëd Giuda.

=== Artorn a Gerusalem ===

{{verse|chapter=5|verse=45}}Apress Macabé a l’ha butà ansema tuti j’Israelita ch’a l’ero ant ël Ghilead, dal pì cit al pì grand con tute soe fomne, fieuj e lòn ch’a l’avìo: na gròssa caravan-a, për andé an Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=46}}Rivà a Efron, gròssa sità an sël përcors, motobin fortificà, che da gnun-a banda as podìa scartesse e ventava passeie an mes për fòrsa, {{verse|chapter=5|verse=47}}la gent d’Efron a l’avìa saraje ‘l passagi an sbarand le pòrte con gròsse pere. {{verse|chapter=5|verse=48}}Giuda a l’ha mandaje ‘d propòste ‘d pas: “I traversroma vòst teritòri mach për tornesne a nòst pais: gnun av farà dël mal, i faroma nen d’àutr che passé a pé”.

Mach che coj-lì a l’han pa vorsù doverteje. {{verse|chapter=5|verse=49}}Anlora Giuda a l’ha faje dì a la tropa ‘d buté camp andova ch’a l’ero. {{verse|chapter=5|verse=50}}Ij soldà a son fërmasse e a l’han dàit l’assàut a la sità për tut col di e cola neuit, parèj che la sità a l’é consegnasse al podèj ëd lor. {{verse|chapter=5|verse=51}}Tùit ij mas-cc a son stàit passà a fil d’ëspà, la sità a l’é staita dësblà ‘d pianta e ravagià. Peui a l’han dëstraversala an passand dzora dij cadàver.

{{verse|chapter=5|verse=52}}Peui a l’han passà ‘l Giordan anvers la gran barasa an facia ‘d Bet-Sean. {{verse|chapter=5|verse=53}}Giuda ancoragiava coj ch’a restavo andaré e a dasìa confòrt a tuta la gent durant ël viage, fin-a che a son rivà a la Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=54}}Con argiojissansa e letissia a son montà an sël mont Sion e a l’han smonù sacrifissi, përchè a l’era tombà gnun ëd lor, e a l’ero tornà an pas.

{{verse|chapter=5|verse=55}}Antramentre che Giuda e Giònata a l’ero restà ant ël Ghilead, e Simon, sò frel a l’era an Galilea an facia a Tolemaida, {{verse|chapter=5|verse=56}}Giusèp, fieul ëd Zacaria, e Asaria cap ëd l’armeja ‘d Giudèa a l’ero vnùit a savèj dj’amprèise e dle bataje gloriose compìe, e a son disse: {{verse|chapter=5|verse=57}}“Fomse dcò nojàutri un nòm! Andoma fòra a combate contra le gent pagan-e ch’i l’oma d’antorn”.

{{verse|chapter=5|verse=58}}Parèj ch’a l’han comandà a soe trope ‘d marcé contra ‘d Jamnia. {{verse|chapter=5|verse=59}}Meno che Gorgia a l’é surtì da la sità con soa gent contra ‘d lor për atacheje. {{verse|chapter=5|verse=60}}Giusèp e Asaria a l’han subì na dësfàita e a son stàit seguità fin-a al teritòri giudé: an col di doimila soldà dël pòpol d’Israel a l’é tombà. {{verse|chapter=5|verse=61}}Ël fàit ëd nen avèj scotà Giuda e sò frej e la pretèisa ‘d compì cheicòsa d’eròich a l’avia pregiudicà tut: ël pòpol a l’é stàit  bolversà da la derota. {{verse|chapter=5|verse=62}}Costissì a fasio pa part ëd la categorìa dj’òm predestinà a la salvëssa d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=63}}Ël vajant Giuda e sò frej a chërsio an fama granda për tut Israel e dacant  ëd tute le gent andova a rivava la neuva ‘d sò nòm. {{verse|chapter=5|verse=64}}La furfa as pressava d’antorn ëd lor për aclameje.

=== Bon ésit a Ebron e Filistìa ===

{{verse|chapter=5|verse=65}}Macabé a l’é ancora surtì con sò frej për combate ij fieuj d’Esaù ant ël meridion dël pais e a l’ha colpì Ebron  e sò anviron, dëstrovù soe sitadele e daje feu a soe tor tut d’antorn. {{verse|chapter=5|verse=66}}Peui a l’ha gavà camp e a l’é andàit ant ël pais dij Filisté an traversand la veja sità ‘d Maresca. {{verse|chapter=5|verse=671}}An col-di a l’ero tombà an bataja fin-a ‘d sacerdòt che, con anvìa d’eroism, a l’ero surtì a combate da sensa sust. {{verse|chapter=5|verse=68}}An seguit, Giuda Macabé a l’é adressasse anvers d'Asdod, pais dij Filisté: e a l’ha campà giù ij sò autar, brusà le statue ‘d soe divinità e ravagià le sità, peui a l’é tornasne an Giudèa.

== 6 ==
{{chapter|6}}
=== Ij di darié d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Antramentre, che rè Antìoch a përcorìa le provinse dël nòrd, a l’avìa sentù che a-i j’era an Persia la sità d’Elimaida, avosà për sò tesòr d’argent e d’òr. {{verse|chapter=6|verse=2}}Motobin rich a l’era sò templ, andova ch’as trovavo d’armure d’òr, corasse e d’arme, lassà ambelelà da Lissànder ël Grand, fieul ëd Flip, rè ‘d Macedònia, che për prim a l’era stàit rè ‘d tuta la Grecia. {{verse|chapter=6|verse=3}}Anlora a l’é andaie e  a sërcava ‘d fesse padron ëd la sita e ‘d ravagela, ma a l’ha pa faila, përchè sò but  a l’era a conossensa dla gent ëd la sità,  {{verse|chapter=6|verse=4}}ch’a l’han contrastalo con j’arme; parèj chiel a l’é scapà e a l’ha dovù artiresse an diression ëd Babilònia, trist e sconsolà. {{verse|chapter=6|verse=5}}Dòp sòn a l’era rivaje un nunsi an Persia ch’a l’ha daje le neuve dla dësfàita 'd soe armeje ch’a l’avìa mandà contra ‘d Giuda: {{verse|chapter=6|verse=6}}Lisia a l’era bogiasse con un dj’esercit pì combativ, ma ij Giudé a l’avìo sbërgiairalo, an rinforsàndze con la pijàita d’arme e d’àutr, ch’a l’avìo gavà a le trope vinciùe,valadì cole ‘d Lisia, {{verse|chapter=6|verse=7}}e nen mach, ma l’avìo dcò drocà l’abomini ch’a l’era stàit drissà an sl’autar a Gerusalem, a l’avìo rinforsà le muraje, parèj d’anans, ël templ e Bet-Sur, ch’a l’era na soa sità. 

{{verse|chapter=6|verse=8}}A coste neuve, ël rè, bolversà d’ëstupor, a l’é stàit sesì da n’agitassion violenta: a l’é campasse an sël let e a l’é tombà malavi ëd sagrin për ël fàit che tut a l’era pa andàit conform a sò vorèj. {{verse|chapter=6|verse=9}}E a l’é stàit parèj për vàire di, përchè n’angossa ancreusa a tornava a frapelo e a chërdìa ‘d meuire ‘d melancolìa. {{verse|chapter=6|verse=10}}A l’ha convocà tùit ij sò amis an diséndje: “La seugn a scapa da mie parpèile e l’arlìa am crasa për ij sagrin. {{verse|chapter=6|verse=11}}An mè cheur i son dime: a che tribulassion i son rivà, an che angossa afrosa i son crovà, mi ch’i j’era pien  ëd boneur e binvolù dzora ‘d mè tròno! {{verse|chapter=6|verse=12}}Contut im n’aviso dij maleur ch’i l’hai fàit a Gerusalem, an portand via tuti j’asi sacrà d’òr e d’argent ch’as trovavo e an mandand a sassiné la gent ëd Giuda sensa na rason. {{verse|chapter=6|verse=13}}I arconòsso ch’a l’é për lòn ch’i son acablà da sti maleur: vardé, i meuiro ant la malora pì ancreusa ant un pais strangé”. 

{{verse|chapter=6|verse=14}}Peui a l’ha ciamà Flip, un dij sò somà, e a l’ha daje la regensa ‘d tut ël regn {{verse|chapter=6|verse=15}}a l’ha daje la coron-a, soa vestimenta e l’anel, con ël but ëd guerné Antìoch, so fieul, e d’educhelo al regn. {{verse|chapter=6|verse=16}}An col leu midem ël rè a l’é mòrt ëd l’ani sentequaranteneuv. {{verse|chapter=6|verse=17}}Tutun Lisia a la neuva ‘d soa mòrt a l’ha dësponù che a fùissa Antìoch V, ël fieul dël rè a sucede, da già che fin-a da masnà a l’era stàit educà: e a l’han ciamalo Eupator.

=== Atach arnovà da la Siria ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Coj ch’a ocupavo la Sitadela ‘d Gerusalem a blocavo ël passage dj’Israelita d’antorn dël santuari e a sërcavo ëd feje dël mal an fasend le part dij pagan. {{verse|chapter=6|verse=19}}Për sòn Giuda a l’é proponusse d’elimineje e a l’ha butà ansema an ciambreja tuta ël pòpol për sandrelo d’assedi. {{verse|chapter=6|verse=20}}Donch, a son organisasse e a l’han butà assedi d’antorn ëd la Sitadela dl’ani sentes

sinquanta, e Giuda a l’ha fàit scavé ‘d terapien, e construve  ëd catapulte e ‘d màchine da guera. {{verse|chapter=6|verse=21}}Mach che cheicadun a l’è scampà a l’assedi e, a lor a son giontasse d’arnegà d’Israel {{verse|chapter=6|verse=22}}ch’a son andàit ansema dal rè a dije: “Fin-a che mira  faras-to pa giustissia e arvangia dij nòstri amis? {{verse|chapter=6|verse=231}}Volonté noi i l’oma servì tò pare e i soma portasse conform a sò comand e i l’oma ubidì a sò decret. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për sòn ij fieuj ëd nòst pòpol a l’han assedià la fortëssa e an trato da nemis, Ma pì ancor a masso coj ch’a-j ancàpito sota e as divido ij nòstri avèj. {{verse|chapter=6|verse=25}}E nen mach a l’han portà soa man contra ‘d noi ma dcò ansima a tut tò teritòri. {{verse|chapter=6|verse=26}}Varda, adess a ten-o la sitadela assedià a Gerusalem,  con ël but d’espugnela e a l’han fàit pì fòrt ël santuari e Bet-Sur. {{verse|chapter=6|verse=27}}Se ti ‘t faras nen pì che an pressa a prevénije, a faran pes ancor e it podras pa pì fërmeje”.

{{verse|chapter=6|verse=28}}A sente tut lòn, ël rè a l’é anfuriasse. A l’é andàit a riunì &quot;j’amis dël rè&quot;, j’ufissiaj ëd soa armeja e ij comandant ëd la cavalerìa. {{verse|chapter=6|verse=29}}An pì, a l’ha fàit rivé ‘d trope mersenarie da d’àutri regn e da vàire ìsole greche. {{verse|chapter=6|verse=30}}Soe fòrse a l’ero ëd sentmila soldà ‘d fanterìa, vintmila sivalié e trantedoi elefant da combatiment. {{verse|chapter=6|verse=31}}A son passà da l’Idumea e a l’han butà campament contra ‘d Bet-Sur. Për vàire di a son ëstàit a l’atach e a l’han alestì ëd màchine da guera, ma ij Giudè a fasìo d surtìe e a-j dasìo feu, an contratacand con valor. 

=== La bataja 'd Betsacaria ===

{{verse|chapter=6|verse=32}}Anlora Giuda a l’ha gavà camp da la sitadela e a l’ha butalo a Betsacaria, an facia dël camp dël rè. {{verse|chapter=6|verse=33}}Ant l’andoman, a primalba, ël rè a l’ha bogià soa armeja pì che an pressa arlongh ël camin ëd Betsacaria: le trope a l’han formà órdin ëd bataja e a l’han sonà dle trombe.

{{verse|chapter=6|verse=34}}J’elefant a l’ero busticà al combatiment an butàndje anans ëd giuss d’uva e ‘d more. {{verse|chapter=6|verse=35}}Le bestie a son staite distribuije an tra le falange e për minca elefant a-i j’ero mila òm, mincadun corassà ‘d còta ‘d maja e con caschèt ëd bronz an testa, sensa conté sincsent sivalié d’elite sernù d’antorn a tute le bestie: {{verse|chapter=6|verse=36}}costissì a anticipavo  ij moviment dl’elefant e a lo compagnavo cand ch’a s’ëspostava sensa mai slontanesne. {{verse|chapter=6|verse=37}}Dzora ‘d tuti j’elefant a-i j’ero, tanme aparà difensiv, ëd  torëtte ‘d bòsch bin  fërmà con ëd coreje, d’andova quatr arcé a sfrandavo ‘d flece. Un ‘’còrnach’’ indian a guidava la béstia. 

{{verse|chapter=6|verse=38}}La rimanensa dla cavalarìa ‘l rè a l’avìa butala da na banda e da l’àutra dij doi fianch ëd l’ëschierament, për protession ëd le falangi e për sburdì ij nemis. {{verse|chapter=6|verse=39}}Cora che ‘l sol a sbërlusava an sj’ëscù d’òr e ‘d bronz, fin-a le montagne arbatìo dë sluss parèj ëd flambò ëd feu. {{verse|chapter=6|verse=40}}Peui, un dëstacament ëd trope dël rè a l’é dësponusse an sle bëcche dle montagne, n’àutr ant la vàuda e andasìo anans an formassion frema e an ordin. {{verse|chapter=6|verse=41}}Tuti coj ch’a sentìo l’arson ëd cola moltitùdin an marcia e ‘l rabel dj’arme a tramblavo da l’ësbaruv: a l’era pròpi n’armeja granda e poderosa!

{{verse|chapter=6|verse=42}}Giuda e soe trope a son avzinasse për taché bataja e dun-a sessent òm ëd l’armeja dël rè a son mòrt. {{verse|chapter=6|verse=43}}Eleasar, ciamà Avaran, a l’ha vëddù un dj’elefant, ch’a l’era pì àut ëd j’àutri e con corassament regal, e për lòn a l’ha pensà bin che ansima a-i fùssa ‘l rè; {{verse|chapter=6|verse=44}}e a l’ha vorsù sacrifichesse për salvé soa gent e fesse un nòm për l’eternità. {{verse|chapter=6|verse=45}}Donch, Eleasar, a l’ campasse con ardiment  travers ëd la falange nemisa, an patland a drita e a gaucc, antramentre che ‘l nemis a s’artirava da na banda e da l’àutra. {{verse|chapter=6|verse=46}}Rivà sota l’elefant a l’ha daje un colp mortal. La béstia a l’é crovaje a còl an massàndlo ëd colp. {{verse|chapter=6|verse=47}}Contut ij Giudé a son artirasse, an vëddend le fòrse dël rè e l’ìmpit ëd le trope.

=== Assedi dël Templi ===

{{verse|chapter=6|verse=48}}Anlora l’esércit dël rè a l’é montà a Gerusalem për taché an fàcia  j’Ebreo. Ël rè a l’ha adressà soe fòrse contra la Giudèa e ‘l mont Sion. {{verse|chapter=6|verse=49}}Con coj ëd Bet-Sur a l’ha fàit pas, e costissì a son  surtì da la sità, da già che për l’assedi a l’avìo pa pì da mangé: an efet ël teren a l’era ant l’arpòs sabàtich. {{verse|chapter=6|verse=50}}Donch ël rè a l’é fasse padron ëd Bet-Sur e a l’ha butaje un presidi ëd vàrdia. {{verse|chapter=6|verse=51}}Për vàire di a l’ha assedià ‘l santuari con piataforme e màchine da guera, angign lansa-fiame e arbaléstre, ‘scorpion' për flece e lanse, e frande. {{verse|chapter=6|verse=52}}Dcò ij difensor a l’han contraponù soe màchine an fàcia ‘d cole dj’assediant e ij combatiment a l’han mantnù la lòta për vàire di. {{verse|chapter=6|verse=53}}Mach che a-i j’ero pì nen proviande ant ij magasin, përchè a l’era n’ani sabàtich e coj ch’a l’ero rivà anGiudèa për scampé dai pagan a l’avìo consumà la resta dle provigion disponìbij. {{verse|chapter=6|verse=54}}Ant ël leu sant  a son lassasse pòchi òm përchè a l’ero sesì da la famin-a; j’àutri a son sbardlasse mincadun an sò pais.

=== La Siria a establiss ij termo ===

{{verse|chapter=6|verse=55}}Peui Lisia a l’è vnùit a savèj che Flip, dont rè Antìoch ël vej, ancor an vita, a l’avìa fidaje l’ancàrich d’eduché so fieul Antìoch an vista dël tròno, {{verse|chapter=6|verse=56}}a l’era tornà da la Persia e da la Media con le trope ch’a l’avìo compagnà ‘l rè e che chiel istess a sërcava ‘d ciapé ‘l podèj. {{verse|chapter=6|verse=57}}Anlora a l’é pressasse ‘d parte e a l’ha dije al rè e ai generaj dl’armeja  e ai soldà: “Nojàutri di për di i soma na vira pì déboj: ël mangé a l’é sempe pì màire e ‘l leu assedià  bin fortificà. D’àutra banda, j’afé dël regn a ciamo nòstra atension. {{verse|chapter=6|verse=58}}Donca, smonómje nòstra man drita a sta gent, foma pas con lor e con tut sò pòpol {{verse|chapter=6|verse=591}} lassómje seguité soe costume, parèj d’anans, përchè a l’é pròpi për coste tradission, che noi i l’oma sërcà ‘d dëstruve, che lor a son butasse an sla difensiva e a l’han provocà tut sòn”.

{{verse|chapter=6|verse=60}}Ël rè e ij generaj a l’han aprovà l’ideja e Lisia a l’ha mandaje ai Giudé na propòsta ‘d pas, che lor a l’han acetà. {{verse|chapter=6|verse=61}}Ël rè e ij cap a l’han ratificà tut con un giurament. E con costa garansia, j’Ebreo a l’han chità la sitadela e a son surtì. {{verse|chapter=6|verse=62}}Meno che, cand che ‘l rè a l’é montà an sël mont Sion e a l’ha beicà le fortificassion dël leu, a l’ha tradì ël giurament ch’a l’avìa fàit e a l’ha comandà dë smantlè tuta la muraja ‘d cinta. {{verse|chapter=6|verse=63}}Apress a l’é tornà pì che an pressa a Antiòchia, andova ch’a l’ha trovà Flip magìster ëd la sità. Ël rè a l’ha tacà bataja an pijàndse torna Antiòchia con la fòrsa.

== 7 ==
{{chapter|7}}
=== Spedission ëd Bachide e Alcino ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}Dl’agn ch’a fa sente-sinquantun, Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’é partisne da Roma, e a l’é sbarcà con pòca gent ant na sità dla còsta dova a l’é proclamasse rè. {{verse|chapter=7|verse=2}}Antramentre ch’a tornava al palass real dij sò cé, le trope a l’han fàit përzoné Antìoch e Lisia për consegneje. {{verse|chapter=7|verse=3}}Cand ch’a l’ha savulo, Demetrio a l’ha dit: “I veui gnanca vëddje!”. {{verse|chapter=7|verse=4}}Për lòn i soldà a l’han massaje, e Demetrio a l’é assicurasse ‘l tròno. {{verse|chapter=7|verse=4}}Anlora a son presentasse al rè tuta la gent pì përversa e j’arnegà d’Israel, guidà da Alchim, ch’a vorìa esse grand sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=5}}dë 'dnans ëd Demetrio lor a l’han portà cost’acusa contra ‘l pòpol :’’ Giuda e sò frej a l’ha massà tùit ij tò amis e a l’ha sbardlaje da nòst pais. {{verse|chapter=7|verse=6}}Ore, donca, manda n’òm ëd fiusa ch’a ven-a a pijé vision ëd la ruin-a general procurà da chiel a nojàutri e ai domini dël rè e përchè a castija Giuda, ij sò frej e tuti coj ch’a-j sosten-o”.

{{verse|chapter=7|verse=8}}Demetrio a l’ha sernù Bachides, un dj’amis dël rè, governador ëd la Transeufratin-a. A l’era n’òm d’amportansa dël regn e a l’avìa  la fiusa dël rè. {{verse|chapter=7|verse=9}} Donca, Demetrio, a l’avìa mandalo con ël përvers Alchim, e a l’ha atribuije a chiel-sì ël gran sacerdòssi, an comandand ëd fé arvangia dj’Israelita. {{verse|chapter=7|verse=10}}Parèj che Bachides e Alchim a son partì con bon nùmer d’armeja. Rivà an Giudèa a l’han spedije a Giuda e a sò frej ëd nunsi con fàusse propòste ‘d pas. {{verse|chapter=7|verse=11}}11 Contut ij Giudé a l’han pa chërdù a soe paròle: a l’avìo vëddù che lor a l’ero rivà con un gròss esercit e a l’han  arfudà soe propòste për lòn. {{verse|chapter=7|verse=12}}Contut na comission ëd magìster ëd la Lege a l’é trovasse da Alchim e Bachides për trové na solussion giusta. {{verse|chapter=7|verse=13}}An tra j’Israelita, ij prim a ciamé la pas a l’ero stàit ij Cassidé. {{verse|chapter=7|verse=14}}An efet a disìo: “ Un sacerdòt ëd la stìrp d’Aron a l’é an tra ij soldà: an faran pa dël mal!”. {{verse|chapter=7|verse=15}}E Alchim an dovrand paròle ‘d pas a l’ha giurà: «I faroma gnun mal nì a vojàutri nì ai vòstri amis ». {{verse|chapter=7|verse=1}}E coj-lì a l’han fin-a chërduje: Alchim a l’ha ciapane na sessanten-a ‘d lor e a l’ha massaje tùit ant un di, pròpi com a stà scrit: {{verse|chapter=7|verse=17}}“Le carn dij tò fedej e sò sangh a l’han dàit ël gir ant j’anviron ëd Gerusalem e gnun a-j sotrava”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Anlora la pau e ‘l tërmolass a son spantiasse an tra tut ël pòpol, përchè a disìo: “Gnun-a vrità nì giustissia an lor, përchè a l’han violà ‘l pat e ‘l giurament ch’a l’avìo fàit”. Peui Bachides a l’ha gavà ‘l camp da Gerusalem e a l’é acampasse a Beit-Zait. Chiel a l’ha mandà ad aresté vàire përson-e ch’a l’ero passà da soa part e cheicadun dël pòpol: e a l’ha faje massè e campé drinta un pos ancreus. {{verse|chapter=7|verse=20}}A l’ha daje an guerna ël pais a Alchim an lassand un contingent ch’a-j dèissa supòrt. Apress Bachides a l’é tornasne dal rè. 

{{verse|chapter=7|verse=21}}Antant Alchim a lotava për fesse arconòsse për ël gran sacerdòssi; {{verse|chapter=7|verse=22}}contut j’agita-pòpol a son butasse ansema a chiel, a son fasse padron ëd la Giudèa e a l’han causà motobin ëd maleur a Israel. {{verse|chapter=7|verse=23}}Giuda a l’ha vëddù che Alchim e ij sò partigian a fasìo pì mal a j’Israelita che ij pagan, {{verse|chapter=7|verse=24}}anlora  a l’é surtì ant le region d’antorn ëd la Giudèa, e a l’ha fàit arvangia dij traditor  e dij disertor ch’a ravagiavo ël pais. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ant ël moment che Alchim a l’é rendusse cont che Giuda e ij sò partigian a l’ero fasse fòrt e ch’a podìa pa resìstje, anlora a l’é tornà dal rè e a l’ha acusà Giuda ëd tut lòn ch’a j’era 'd pì brut.

=== Nicànore in Judea ===     

{{verse|chapter=7|verse=26}}Ël rè a l’ha mandà Nicànore, un dij sò generaj, considerà un dij cap pì avosà dël regn e ch’a l’era nemis mortal d’Israel. L’ordin che ‘l rè a l’avìa daje a l’era d’ësterminé tuta cola gent. {{verse|chapter=7|verse=27}}Për parèj che Nicànore a l’é rivà  a Gerusalem con n’armeja gròssa, a l’ha mandà ës message a Giuda e a sò frej con propòste farde ‘d pas: {{verse|chapter=7|verse=28}}“A-i sarà pa guera an tra mi e vojàutre. I vnirai con na cita scòrta për rescontreme con voi an pas”. {{verse|chapter=7|verse=29}}Parèj che a l’é andàit da Giuda e a son salutasse un con l’àutr scasi da amis. Tutun a-i j'era 'd nemis a l’avait pront a sequestré Giuda. {{verse|chapter=7|verse=30}}Anlora Giuda antajàndze e anformà dl’angann, a l’ha avune tëmma e a l’ha pa pì vorsulo vëdde. {{verse|chapter=7|verse=31}}Nicànore, da part soa, arconossù che sò progèt a l’era dësvelà, a l’é surtì da Gerusalem për presenté bataja da le bande ‘d  Cafarsalamà. {{verse|chapter=7|verse=32}}Ant ël combatiment, Nicànore a l’ha perdù truch e branca sincsent òm; apress la tropa ch’a restava a l’é artirasse ant la sità ‘d David.

=== Nicànore a mnassa 'l Templ ===

{{verse|chapter=7|verse=33}}Apress costi aveniment, Nicànore a l’é montà al mont Sion e a son vnùje ancontra dal templi n’ëstrop ëd sacerdòt con càiche ansian dël pòpol, për salutelo con espression ëd pas e mostreje l’olocàust smonù për ël rè. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma chiel a l’ha pa pijaje an sël serio, nen mach, ma a l’ha deridùje e ansultaje an proferend ëd paròle arogante. {{verse|chapter=7|verse=35}}E con ràbia a l’ha pronunsià cost giurament: “S'am sarà pa consëgnà Giuda e soa armeja an mie man, cand ch’i tornerai a guera finìa, i darai feu a cost santuari”. E a l’andasne tanme na furia. {{verse|chapter=7|verse=36}}Ij sacerdòt a son torna intrà ant ël santuari e, an fërmàndze dë 'dnans ëd l’autar dël temp a l’han dit  piorand: {{verse|chapter=7|verse=37}}“Ti ‘t l’has sernù ës templi, përchè a-i fussa anvocà tò nòm e a fussa na ca d’orassion e ‘d sùplica për toa gent. 38 Ore, fà arvangia ‘d st’òm e ‘d soe trope: ch’a sio massà d’ëspà! Arcòrdte ‘d soe bëstëmmie: làssje pa survive!”.

=== La mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=7|verse=39}}Nicànore a l’é surtì da Gerusalem, a l’ha butà camp a Bet-Oron e l’armeja dla Siria a l’é vnùita a giutelo. 40 Nopà Giuda a l’é acampasse an Adasà con tremila òm e a l’ha pregà parèj: {{verse|chapter=7|verse=41}}“Cand che j’ambassador dël rè assir a l’avìo bëstëmmià, a l’é rivaie tò angel e a l’ha campane giù senteotantessincmila: {{verse|chapter=7|verse=42}}fà tombé dla midema manera st’armeja dë 'dnans ëd noi ancheuj; Nicànore a l’ha parlà con përversità contra ‘d tò templi: faje giùdissi conform a soa gramissia. E ch’a lo sàpio dcò ij survivù d’Israel&quot;.

{{verse|chapter=7|verse=43}}Ël di ch’a fa tërdes dël meis d’Adar j’armeje a son scontrasse e l’esercit ëd Nicànore a l’é stàit vinciù, nen mach, ma Nicànore a l’é stàit an tra ij prim a tombé. {{verse|chapter=7|verse=44}}Ij  sò soldà, ant ël vëdde che Nicànore a l’era crovà, a l’han campà via j’arme e a son scapà. 
{{verse|chapter=7|verse=45}}Ij Giudé a l’han seguitaje për tut ël di, da Adasà fin-a a Gheser, an sonand trombe darera ëd lor. {{verse|chapter=7|verse=46}}Anlora da tùit ij vilage ebràich dj’anviron ëd la Giudèa  a son surtì d’òm ch’a l’han anserciaje, faséndje fin-a scontré un con l’àutr e tùit a son tombà d’ëspà: gnanca un a l’é scampà. {{verse|chapter=7|verse=47}}Arcojù pijàita e dëspeuje da part dij Giudé, a l’han tajaje testa e man ëd drita ‘d Nicànore, la man che chiel con protervia a l’avìa adressà, e tut a l’é stàit portà e esponù an vìsta ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=7|verse=48}}La gent a l’era pien-a ‘d gòj e a l’ha festegià col di parèj ëd na gran giornà d’argiojissansa. {{verse|chapter=7|verse=49}}Peui a l’han decretà che minca n’ani an cost di a sarìa selebrasse ‘l di ch’a fa tërdess d’Adar. {{verse|chapter=7|verse=50}}E ‘l pais ëd Giuda a l’é restà an pas për un pòch ëd temp.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Elògi dij Roman ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Ore, Giuda a l’ha sentù parlé dij Roman. As disìa ch’a fusso potent e ch’andèisso a favorì tuti coj ch’as tacavo a soa càusa, an acordand soa amicissia a tuti coj a s’adressèisso a lor. {{verse|chapter=8|verse=2}}A l’han contaje tute le guere e j’amprèise che ij Roman a l’avìo compì an tra ij Galat e com a l’avèisso sotmëttùje e obligaje a paghé tribùt.

{{verse|chapter=8|verse=3}}Tut lòn ch’a l’avìo fàit ant ij pais d’Espagna për fesse padron ëd le min-e d’argent e d’òr ch’as trovavo, 
{{verse|chapter=8|verse=4}}e ‘d com a l’avìo sotmëttù tut ël pais grassie a la determinassion e la costansa ‘d lor, combin ch’as trovèissa motobin leugn da Roma. A l’avìo vinciù ij rè ch’a l’ero vnùit contra ‘d lor dai finagi dla tèra: a l’avìo vagnàje e colpìje, antramentre che j’àutri a pagavo un tribùt tùit j’an. {{verse|chapter=8|verse=5}}Peui a l’avìo vinciù e sotmëttù an guera Flip e Perseo, rè ‘d Macedònia, e tuti coj ch’a l’ero arvirasse contra ‘d lor.
{{verse|chapter=8|verse=6}}Ij Roman a l’avìo dcò butà an derota Antìoch ël Grand, rè d’Asia, ch’a l’era calà a combàtje con sentevint elefant, cavalarìa, chèr ëd guera e con n’armeja bin poderosa. {{verse|chapter=8|verse=8}}E a l’avìo pijàit viv Antìoch, an angagiàndlo, chiel e sucessor, con na taja nen da pòch d’ostagi e ‘d dé andaré India, Media  e Lidia, con ij teritòri pì bon ëd sò amperi, teritòri che, gavà da chiel a son ëstàit consegnà a rè Eumene. 

{{verse|chapter=8|verse=9}}Ij Grech, da soa banda, a l’avìo decidù d’afronteje na vira për tute, {{verse|chapter=8|verse=10}}ma, savùsse la facenda, ij Roman a l’han mandaje contra mach un general, rivà a bataja contra ‘d lor e vàire a l’ero tombà mòrt. Le fomne e ij fieuj a l’ero stàit deportà s-ciav, e tut lòn ch’a l’avìo a l’era stàit ravagià; peui a l’avìo conquistà ‘l pais e drocà soe fortësse. Ancora al di d’ancheuj ij Grech a son an ës-ciavensa.

{{verse|chapter=8|verse=11}}A-i j’era nen staie regn ant ël continent o ìsola che, oponéndze a lor, a fussa pa stàit sogiogà. Nopà con ij sò amis e con coj ch’a l’ero butasse sota soa protession a l’han mantnù amicissia. {{verse|chapter=8|verse=12}}Rè davzin e lontan a l’ero stàit dominà, e coj ch’a sentìo sò nòm, a n’avìo tëmma. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj che lor a vorìo giuté e fé regné, a regnavo. Coj che lor a vorìo pa: a l'ero deponù. Lor a l'ero a la mira pì àuta ‘d sò podèj. {{verse|chapter=8|verse=14}}Contut, mai gnun ëd lor a l’era amponusse la coron-a nì a l’arvestisse ‘d porpra për avèine d’avantage. {{verse|chapter=8|verse=15}}Lor a l’avìo costituisse un Senat ëd tërzentevint membr, che tùit ij di as consulto për  ël bin comun dël pòpol. {{verse|chapter=8|verse=16}}Ël comand e ‘l govern ëd tùit ij sò domini a l’era fidà a un ëd lor për n’ani e tùit a ubidisso mach a chiel sensa ‘nvidia nì gelosìa.

=== N'aleansa con Roma ===

{{verse|chapter=8|verse=17}}Giuda a l’ha sernù Eupolem, fieul ëd Gioann, fieul ëd Cos, e Giàson, fieul d’Eleasar, e a l’ha mandaje a Roma për un pat d’amicissia e d’aleansa, {{verse|chapter=8|verse=18}}e për liberesse dël giov ëd la Siria, përchè Giuda a vëddìa che ‘l regn dij Grech a portava Israel an ës-ciavensa. {{verse|chapter=8|verse=19}}Për lòn a son andàit fin-a a Roma con un viage motobin longh, a son intrà an senat e a l’han ancaminà a dì:

{{verse|chapter=8|verse=20}}“Giuda Macabé,  sò frej  e ‘l pòpol dij Giudé a l’han mandane a vojàutri, për conclude n’aleansa ‘d pas  e për podèj esse an tra vòstri amis e aleà”. {{verse|chapter=8|verse=21}}E ‘l senat a l’ha acetà la propòsta. {{verse|chapter=8|verse=22}}Costa-sì a la còpia dla litra ch’a l’han trascrivù su tavlëtte ‘d bronz e mandà a Gerusalem, përchè a restèissa tanme document ch’a servèissa da memorial ‘d pas e aleansa: {{verse|chapter=8|verse=23}}«Ai Roman e a la nassion dij Giudé, che l’ésit a-j compagna sempe për mar e për tèra! Leugn da lor la spa nemisa! {{verse|chapter=8|verse=24}}S’a-i fussa mai na guera a mnassé prim ëd tut Roma, opura un ëd qualsëssìa dij sò aleà an tut ël teritòri ch’a dòmina, {{verse|chapter=8|verse=25}}la nassion giudèa  a combatrà a sò fianch ëd bon comand com a reclamerà la situassion. {{verse|chapter=8|verse=26}}Coma che Roma a l’ha decretà, ij Giudé a daran pa agiut  al nemis nì a forniran pa ‘d gran, d’arme, argent o nav, e a osserveran costi acòrd sensa contrapartìa. {{verse|chapter=8|verse=27}}Dla midema manera, s’a dovèissa riveje anans na guera contra ij Giudé, ij Roman a combatran con lor ëd tut sò ànim, com a përmëtran le sircostanse. {{verse|chapter=8|verse=28}}Ij Roman a daran pa a j’aversari nì gran, nì d’arme, dné, nav, conform lòn che Roma a l’avìa stabilì, e a guerneran st’impegn sensa angann. {{verse|chapter=8|verse=29}}Coste a son le clàusole dël pat an tra ij Roman e ‘l pòpol giudé.

{{verse|chapter=8|verse=30}}Se apress ste decision da na banda o da l’àutra as vorèissa gionté o gavé cheicòsa, a sarà fàit d’acòrd comun e tut lòn ch’a sarà gavasse o giontasse a sarà vàlid. {{verse|chapter=8|verse=31}}Për peui lòn ch’a riguarda ‘l mal che rè Demetrio a compiss ai dani dij Giudé, i-j l’oma scrivuje: &quot;Për che motiv greves-to ‘l giov dzora dj’Ebreo, nòstri amis e aleà? {{verse|chapter=8|verse=32}}S’a dovèisso apelesse ancora contra ‘d ti, noi i difendroma ij sò dirit e ‘t combatroma për mar e për tèra&quot;’»

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== Bachides a artorna an Giudea ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Contut Demetrio, cand a l’ha savù che Nicànore a l’era mòrt e che soa armeja a l’era stàita dësblà, a l’ha decidù ëd mandé torna Bachides e Alchim an Giudèa e l’ala drita dl’esercit con lor. {{verse|chapter=9|verse=2}}Costissì a l’han ciapà la stra dla Galilea e a l’han assedià Mesalòt ant ël teritòri d’Arbela e, dòp d’avèila ocupà a l’han massà un nùmer gròss ëd gent. {{verse|chapter=9|verse=3}}Ant ël prim mèis ëd l’ani ch’a fa sente-sinquantedoi lor a son acampasse an facia ‘d Gerusalem. 

{{verse|chapter=9|verse=4}}Peui a l’han gavà camp e a son portasse a Beer-Zeth con vintmila fantassin e doimila sivalié. {{verse|chapter=9|verse=5}}Giuda a l’era acampà a Eleasa con tremila òm sernù. {{verse|chapter=9|verse=6}}Cand a l’han vëddù la massa ‘d n’armeja tant ëd bon nùmer, a son restane ciapà da sparm e vàir a son scapà dal camp ëd manera ch’a son restane mach eutzent òm. {{verse|chapter=9|verse=7}}Giuda a l’avìa vëddù che soa armeja as dësgregava antramentre che la bataja a pressava pì fòrta: a l’é sentusse ‘l cheur an frise, përchè a l’avìa pa la ciansa ‘d buté torna ‘nsema ij sò, {{verse|chapter=9|verse=8}}e tut svers a l’ha dije ai survivù: “Alvómse, e andoma  contra nòstri nemis, ant la speransa ‘d podeje ancora combate!”. {{verse|chapter=9|verse=9}}Ma a sërcavo ‘d dëstornelo an disend: “Për ël moment i podoma fé nen d’àutr che salvesse, ma i podoma torné con nòstri frej e combate contra ij pagan: da soj i soma tròp pòchi për felo!”. {{verse|chapter=9|verse=10}}Ma Giuda a l’ha ‘rbatù: “ Mai i faroma përparèj: scapé da nòstri nemis! S’a l’é rivà nòstra ora, alora ‘ndoma a meuire da vajant për nòstri frej e batómse contra ‘d lor an lassand pa d’ombre a nòstra glòria”.

=== La bataja dariera 'd Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=11}}L’armeja nemisa a l’ surtìa dal campament, e a l’é fërmasse an fàcia a j’Ebreo: la cavalarìa a l’é bëssonasse an doi ale e j’arcé e ij frandieur a ‘ndasìo anans ëd l’ëschierament; ij pì vajant a l’ero tùit an riga dë 'dnans, e Bachides as tenìa an sl’ala ‘d drita. {{verse|chapter=9|verse=12}}La falange a l’é bogiasse andasend anans da doe bande, al son ëd trombe: e dcò ij Giudé a l’han sonà soe trombe. {{verse|chapter=9|verse=13}}La tèra a l’é tramblasse dal rabel dj’armeje. Ël combatiment a l’é durà da primalba fin-a a vespr. {{verse|chapter=9|verse=14}}Giuda a l’avìa notà che l’ala pì fòrta dl’esércit nemis a l’era a drita: anlora ij pì coragios a son butasse ansema ‘d chiel {{verse|chapter=9|verse=15}}e la banda ‘d drità a l’é staita crasà ‘d pianta e Giuda a l’é staie a le còst fin-a a la montagna d’Asara. {{verse|chapter=9|verse=16}}Ma coj dl’ala gàucia an vëddend che l’àutra banda a l’era dësblà a son adressasse an sle mideme pianà ‘d Giuda e ‘d so agent an ciapàndje a le spale. {{verse|chapter=9|verse=17}}Përparèj ch’a l’ dëscadnasse la bataja e vàire a son tombà mòrt o ferì, da na part o da l’àutra. {{verse|chapter=9|verse=18}}E dcò Giuda a l’é mòrt e j’àutri a son scampà. 

{{verse|chapter=9|verse=19}}Giònata e Simon a l’han arlevà sò frel Giuda, e a l’han sotralo ant la tomba dij sò cé, a Modine. {{verse|chapter=9|verse=20}}Tut Israel a l’ha fàit plenta: a l’é stàit deul gròss e gran complente për vàire di a son sentùsse. A Sclamavo: {{verse|chapter=9|verse=21}}&quot;Com é-lo podù tombé ‘l vajant ch’a l’ha salvà Israel?”. {{verse|chapter=9|verse=22}}La resta dj’amprèise ‘d Giuda e dle guere, dle vajantise ch’a l’é stàit bon ëd fé e ij sò tìtoj ëd glòria a son pa stàit scrivù: a l’ero tròpi!

=== Iònata a sucèd a Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=23}}Apress ëd la mòrt ëd Giuda a son torna vnùit fora ij campion d’iniquità, ij sensa-lege an tut ël teritòri d’israel e a son s-ciodù tuti j’operator d’ingiustissia. {{verse|chapter=9|verse=24}}An coj di-lì a l’é dzoravnùa na famin-a afrosa e coj istess ch’a stasìo ant la region a son passà da la part dij përvers. {{verse|chapter=9|verse=25}}Bachides a l’ha sernù d’òm arnegà e a l’ha faje padron dël pais. {{verse|chapter=9|verse=26}}A son dasse a ‘rsërché e përseguité j’amis ëd Giuda e a-j portavo da Bachides, ch’as piava arvangia ‘d lor e a j‘ëschergnìa. {{verse|chapter=9|verse=27}}Na tribulassion gròssa a l’é staie an Israel, com a l’era mai pì s-cèirasse da cand ch’a l’era pì nen comparì un profeta an mes ëd lor. {{verse|chapter=9|verse=28}}Anlora tuti j’amis ëd Giuda a son torna butasse ansema e a l’han dije a giònata: {{verse|chapter=9|verse=29}}“ Dal moment che tò frel Giuda a l’é mòrt, noi i l’oma pa trovà n’àutr tanme chiel ch’agissa contra ij pagan e Bachides, e contra ij nemis ëd nòstra nassion. {{verse|chapter=9|verse=30}}Ore, nojàutri i l’oma sernù ti a esse nòst cap e guida a sò pòst, për combate nòstre guere!”. {{verse|chapter=9|verse=31}}A l’ stàit an cola ocasion che Giònata a l’é ansomasse ‘l comand e a l’ha ciapà ‘l pòst ëd Giuda s frel.

=== Le campagne 'd Giònata ===

{{verse|chapter=9|verse=32}}Bachides, avune la neuva a sërcava ‘d masselo. {{verse|chapter=9|verse=33}}Ma Giònata e Simon, sò frel, con tùit ij sò cambrada, a son antajàsne e a son scapà ant ël desert ëd Tecoa an butand campment a la sisterna d’Asfar. {{verse|chapter=9|verse=34}}Tutun Bachides a l’é vnùit a savèilo pròpi ant ël di ‘d sabat e a l’ha dcò chiel portà soa armejà dëdlà dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=35}}Giònata a l’ha mandà sò frel, cap ëd la tropa, a ciamé ai Nabaté, sò amis, ëd podèj deposité dacant ëd lor tùit ij sò armament, ch’a l’ero bondos. {{verse|chapter=9|verse=36}}Ma ij Bene-Amrai ch’a stasìo a Medaba, dopà dj’àutri Nabaté, a l’han fàit un ravagi e a l’ha ciapà Gioann con tut lòn ch’a l’avìa e a l’han portaje via tut. {{verse|chapter=9|verse=37}}Dòp ëd sòn a l’han arferije a Giònata e a Simon sò frel: “Ij Bene-Amrai a sélebro n agra festa ‘d mariagi e a pòrto la sposa da Nabata, la fija d’un gròss particolar ëd Canan, con na coalera granda e avosà ‘d gent. {{verse|chapter=9|verse=38}}Giònata e Simon, a sona visàsne anlora ‘d sò frel Gioann, e për lòn a son bogiasse e butasse a l’avàit ant na balma dla montagna. {{verse|chapter=9|verse=39}}E varda-lì, na partìa ‘d pòpol ëd bon nùmer arfestiant e l’ëspos con frej e amis, ch’andasìa a sò rëscontr, con tambass e cìmbaj e n’aparà da guera {{verse|chapter=9|verse=40}}Ij Giudé a son sfrandasse ansima ‘d lor d’an dova ch’as trovavo e a l’han massacraje: vàire a son tombà frapà a mòrt antramentre che ij survivù a scampavo an sla montagna: peui a son arpijasse tute le speuje. {{verse|chapter=9|verse=41}}Le nòsse a son vnùite a esse un deul e j’arson ëd le mùsiche na plenta. {{verse|chapter=9|verse=42}}Parèj a son pijasse arvangia dël sangh ëd so frel e a son tornà ant ij mojiss dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=43}}Bachides a l’ha savune la neuva e a l’é vnùit an di ‘d sabat fin-a ‘n sij rivass dël Giordan con n’armeja gròssa.

{{verse|chapter=9|verse=44}}Giònata a l’ha dije ai sò: “Alvómse e batiómse për nòstra vita, përchè ancheuj a l’é pa  parèj ëd jer e jer passà. {{verse|chapter=9|verse=45}}Vardé, i l’oma ij nemis an fàcia e darera, da na banda a l’àutra i l’oma l’eva dël Giordan, ij mojiss e la bruera: gnun-e cianse d’ëscampé. {{verse|chapter=9|verse=46}}Për sòn, alvé vòstri braj ëd sùplica al Cel, për podèive salvè da vòstri nemis!”. {{verse|chapter=9|verse=47}}E a l’é ‘tacasse combatiment. Giònata a l’ha slongà ‘l brass për colpì Bachides, ma chiel-sì a l’è  tirasse andaré e a l’ha schivialo. {{verse|chapter=9|verse=48}}Anlora Giònata e so agent  a son campasse ant ël Giordan e andasend al nov a l’han tocà l’àutra riva. J’àutri a l’han nen sërcà ‘d seguiteje  an passand  ël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=49}}Col di Bachides a l’ha përdù cheicòsa parèj ëd mila òm.

{{verse|chapter=9|verse=50}}Peui bachides a l’ tornà a Gersalem e a l’ha drissà ‘d sitadele an tuta la Giudèa: le fortësse ‘d Gérico. Em(m)aus,Bet-Oron, Betel, Piraton, Tamnata e Tefon, con muraje àute, pòrte e stànghe e gròssi froj, e {{verse|chapter=9|verse=51}}a l’ha butaie ‘d garnison ch’a servèisso contra Israel. {{verse|chapter=9|verse=52}}A l’ha dcò fortifià Bet-Sur, Gheser e la Fortëssa an butàndie d’òm armà e ‘d provigion. {{verse|chapter=9|verse=53}}ij fieuj dij cap dël pais a son ëstàit sequestrà tanme ostage e butà ant la Fortëssa a Gerusalem.

{{verse|chapter=9|verse=54}}Dl’ani ch’a fà sente-sinquantetré, ant l’ëscond mèis, Alchim  a l’ha comandà ‘d campé giù la muraja dla cort drinta al santuari : parèj për dësblé l’euvra material  dij profeta. E a l’ ancaminasse a demolì. {{verse|chapter=9|verse=55}}Anlora Alchim a l’ha avù un colp e ‘l cantié a l’é fërmasse. Soa boca a l’é restà rèida e paralisà. A podìa pap ì parlé nì dé disposission për ca soa. {{verse|chapter=9|verse=56}}Parèj che Alchim a l’é mòrt an col temp con gran torment. {{verse|chapter=9|verse=57}}Bachides, an vëddend ch’a l’era mòrt Alchim, a l’é tornasne dacant dël rè a Gerusalem, e la Giudèa a l’é restà an pas për doi ann. 

=== La fin ëd la guèra ===

{{verse|chapter=9|verse=58}}Tùit ij përvers a l’han tenù consèj: « Vardé, Giònata e soa gent a vivo pasi e sicur. Për lòn nojàuri i faroma vnì Bachides che dcò mach ant na neuit a-j ciaprà tùit ». {{verse|chapter=9|verse=59}}E a son andàit da chiel për deliberé ansema. {{verse|chapter=9|verse=60}}E chiel a l’é bogiasse për vnì con n’armeja fòrta e d’ëstërmà a l’ha mandà ‘d litre a tùit ij sò aleà ant la Giudèa për ciapé Giònata e ij sò. Ma a l’han pa fàila përchè ij Giudé a l’ero antajàsne dël but. {{verse|chapter=9|verse=61}}Ma j'Ebreo a l'han ciapà na sinquanten-a d'òm, an tra ij pì gròss promotor ëd gramissie ant ël pais e a l'han giustissiaje. {{verse|chapter=9|verse=62}}Peui Giònata e Simon con soa gent a l'han trovà sosta a Bet-Bassi ant ël desert, a l'han arcostruì dzora 'd soe ruin-e e fortificà. {{verse|chapter=9|verse=63}}Bachides a l'é vnùit a savèilo; a l'ha ambaronà soa gusaja e butà an sl'avis ij Giudé.

{{verse|chapter=9|verse=64}}Apress a l’é andàit a buté camp d’antorn ëd Bet-Bassi, a l’ha assediala pët vàire di con ël mojen ëdcò ëd màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=65}}Giònata a l’ha lassà Simon, sò frel, ant la sità e a l’é surtì da la region, an travërsàndla con n’ëstrop d’armà. {{verse|chapter=9|verse=66}}A l’ha batù Odomerà con sò frej e ij fieuj ëd Fasiron an sò acampament ëd tende. Parèj ch’a l’han ancaminà ij combatiment e a son chërsùve la fòrse. {{verse|chapter=9|verse=67}}Simon, a soa vira, a l’ha fàit con ij sò na surtìa da la sità e a l’han daje feu a le màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=68}}Apress a l’han atacà Bachides, ch’a l’é stàit vinciù da lor, e a l’han butalo ant n’arlìa ancreusa, përchè sò pian e soa amprèisa a l’era stàit a dzoneus. {{verse|chapter=9|verse=69}}Bachides a l’é adressasse con foton contra soa gusaje ch’a l’vìo daje consèj d’ëvnì an cola region, e a l’ha mandane a mòrt vàire; peui a l’é decidusse ‘d torné an soa tèra. {{verse|chapter=9|verse=70}}Giònata a l’ha savulo e a l’ha mandaje ‘d nunsi për stipolé na pas e dëscambié përzoné. {{verse|chapter=9|verse=71}}Chiel a l’ha acetà e a l’ha fàit conform a soe paròle, an faséndje giurament ëd mai pì feje dël mal për ël rest ëd soa vita. {{verse|chapter=9|verse=72}}A l’ha renduje ij përzoné che a l’ero stàit ciapà anans an Giudèa e, butasse an sla stra dl’artorn, a l’é andasne an soa tèra  e a l’ha mai pì vorsù torné an col teritòri. {{verse|chapter=9|verse=73}}A l’é stàit parèj che la spa a l’é pasiasse an Israel. Giònata a l’ andàit a sté a Micmas e a l’ha ‘ncaminà a governé soa gent  e fé dësparì j’arnegà da Israel.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Arvira 'l Lissànder Epifane ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Dl’ani ch’a fa sentessessanta Lissànder Epifane, fieul d’Antìoch, a l’é ambarcasse  e a l’ha ocupà Tolemaida, andova a l’ha arseivù acoliensa e a l’ha ‘ncaminà a regné. {{verse|chapter=10|verse=2}}Savulo, rè Demetrio a l’ha butà ansema n’armeja motobin gròssa e a l’ha bogiaje contra për feje guera. {{verse|chapter=10|verse=3}}Demetrio a l’ha dcò mandà ‘d litre a Giònata, con espression d’amicissia për avèj binvolensa. {{verse|chapter=10|verse=4}}An efet as disia: &quot;Foma ‘n pressa a pasiesse con Giònata, anans che chiel a fasa aleansa contra ‘d nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=5}}Sicura, ch’as n’aviserà ‘d tute le gramissie ch’i l’oma fait a chiel, sò frej e a soa  gent&quot;. {{verse|chapter=10|verse=6}}A l’ha conceduje facoltà d’assemblé milissie, ëd pronté d’arme e consideresse sò aleà, e a l’ha restituije j’ostagg ch’a l’ero ant la fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=7}}Giònata a l’é vnùit a Gerusalem e a l’ha lesù tute le litre dë 'dnans al pòpol e a coj dla fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=8}}Costissì a l’avìo avù na gran tëmma  cant che a l’han sentù che ‘l rè a-j dasìa la possibilità d’anrolé milissia. {{verse|chapter=10|verse=9}}Për lòn, coj dla fortëssa a l’han daje andaré ij përzoné a Giònata, ch’a l’ha restituije ai sò parent. {{verse|chapter=10|verse=10}}Giònata a l’é andàit a sté a Gerusalem e a l’ butasse arcostruve e a restauré la sità. {{verse|chapter=10|verse=11}}A l’ha comandà an particolar a j’impresari dij travaj ëd drissé torna ij bastion e d’ansercé ‘l mont Sion con pere da taj për fortificassion: lòn ch’a l’é fasse. {{verse|chapter=10|verse=12}}J’ëstrangé ch’a stasìo ant le sitadele costruve da Bachides a l’ero scapà: {{verse|chapter=10|verse=13}}mincadun an chitand sò pòst për tornesne a sò pais. {{verse|chapter=10|verse=14}}Mach a Bet-Sur a l’era restà cheicadun ëd coj ch’a l’avìo tradì la Lege e ij precet: ambelelì a l’avìo trovà sosta.

{{verse|chapter=10|verse=15}}Rè Lissànder a l’é vnùit a savèj le promësse che Demetrio a l’avìa fàit a Giònata. A l’han dcò contaje dle guere e dle vajantise che chiel e sò frej a l’avìo compì e ij sagrin ch’a l’avìo soportà. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha dit: “ Troverom-ne n’àutr parèj ëd chiel? Fómslo amis e nòstr aleà!”. {{verse|chapter=10|verse=17}}Anlora a l’ha scrivuje na litra ch’a l’ha spedije formulà ‘n costi termo:

=== Giònata a dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=10|verse=18}}Rè Lissànder a sò frel Giònata, salut! {{verse|chapter=10|verse=19}}I soma vnùit a savèj për lòn ch’at rësguarda, che ti ‘t ses n’òmo potent e ch’it mérite d’esse nòstr amis. {{verse|chapter=10|verse=20}}Parèj che d’ancheuj nojàutri ‘t ëstabilioma tanme gran sacerdòt ëd toa  gent e amis dël rè – e a l’avìo dcò mandaje la porpra e na coron-a d’òr- con ël but che ti ‘t ambrasse nòst partì e it guerne nòstra amicissia!”.

{{verse|chapter=10|verse=21}}Giònata a l’ha vestì le vestimenta sacrà ant ël sétim mèis dl’ani ch’a fa sentessessanta, për la festa dle Bënne, e a l’ha ‘nrolà soldà e preparà vàire arme. {{verse|chapter=10|verse=22}}Demetrio a l’ vnùit a savèj tut sòn e sagrinà a l’ha dit: {{verse|chapter=10|verse=23}}“Përchè l’om-ne lassà che Lissànder a rivèissa anans  d nojàutri ant ël piijesse l’amicissia dij Giudé për chiel? {{verse|chapter=10|verse=24}}I scriverai dcò mi paròle për anvitelo con propòste d’onor e ‘d don, përchè am sio d’agiut!”. {{verse|chapter=10|verse=25}}Anlora a l’ha scrivù përparèj:

=== Letra 'd Demètrio a Giònata ===

“Rè Demetrio a la nassion dij Giudé,salut! {{verse|chapter=10|verse=26}}I l’eve guernà nòstre aleanse, i seve restà an nòstra amicissia sensa passé a nòstri nemis: i l’oma    savulo e i në soma bin content. {{verse|chapter=10|verse=27}}Andé donch anans a mantnì vòstra fidelità e noi j’arcambieroma con ëd favor lòn ch’i fareve për nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=28}}Iv concedoma d’inmonità gròsse  e ‘v mandroma ‘d present. {{verse|chapter=10|verse=29}}Fin-a d’adess voi i l’eve la dispensa e tuti ij Giudé a son esonerà dal tribut e da la taja dla sal e dle coron-e. {{verse|chapter=10|verse=30}}E dël ters ëd j’amson e dla metà dla fruta dj’erbo cuija ch’a dovrìa torneme, a part dal di d’ancheuj mi ‘v në dëspenso ëd pianta tant ant ël pais ëd Giuda coma nt ij tre distret ch’a-j son anetù, valadì da la Samaria e da la Galilea. {{verse|chapter=10|verse=31}}E ch’a sia considerà santa la sità ‘d Gerusalem e, con tùit ij sò anviron, a sia esénte da décime e contrubussion. 

{{verse|chapter=10|verse=32}}Mi i faso dcò arnunsia a mia giurisdission an sla Fortëssa ‘d Gerusalem ; a sarà butà sota l’autorità d’un gran sacerdòt ch’a la farà guerné da ‘d soldà ch’a sernrà. {{verse|chapter=10|verse=33}}A tùit ij Giudé fàit përzoné fòra dal pais ëd Giuda ant tut ël teritòri ëd mè regn, mi i-j buto lìber sensa dësangagg e ch’a sio tuti dispensà da le taje, comprèise cole dël bestiam. {{verse|chapter=10|verse=34}}Che tute le solenità, ij sabat, le lun-e neuve e ‘l triduo anans e apress ëd le feste gròsse: ch’a sio tuti di ëd remission, esension e imunità për tuti j’Ebreo ch’a vivo an mè regn. 

{{verse|chapter=10|verse=35}}An costi di gnun  a podrà, contra ‘d lor,  fé càusa për un pagament o d’anchieté për cheicòsa ch’a sia. {{verse|chapter=10|verse=36}}Fin-a a trantamila soldà giudé a podran esse anrolà ant l’armeja real an arsèivend ël midem sòld d’àutre trope dël rè. {{verse|chapter=10|verse=37}}Ëd costissì, cheicadun a sarà dëstacà ant le pì ghròsse sitadele reaj o nominà an pòst ëd fiusa ant ël regn. Sò ufissiaj e cap a saran sernù an tra ‘d lor e a podran vive conform soe usanse, tut com a l’ha ordinà ‘l rè për ël teritòri ëd Giuda. {{verse|chapter=10|verse=38}}Ij tre distret giudé ch’a l’ero stàit dësmembrà da la SamarSamaria, a formeran tut un sol teritòri dla Giudèa sota l’autorità dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=10|verse=39}}Tolemaida e sò anviron a son mia donassion al santuari ëd Gerusalem, për sovensioné le spèise pròpie dël cult.
{{verse|chapter=10|verse=40}}Ëd pì, mi ‘m compromëtto a regalé tuti j’ann quìndesmila pesse d’argent ciapà da mie arsorse ‘d réndita tanme rè. {{verse|chapter=10|verse=41}}E tuta la resta, che miraco a sio pa stàit versà dai fonsionari dle nassion com a l’vìo versaje dj’ann passà, d’ora anans a saran destinà a l’Euvra dël Templ.

{{verse|chapter=10|verse=42}}Nen mach, ma ‘ncora ij sincmila sicl ch’a vnisìo prelevà da j’intrade anuaj dl santuari, a saran condonà përchè a servo ai sacerdòt che a presto servissi. {{verse|chapter=10|verse=43}}Tuti coj ch’a trovran arfugi ant ël templ ëd Gerusalem e an sò teritòri a podran pa esse arestà combin a fusso debitor d’argent a la cassia real o për d’àutri débit e a-i sarà nen confisca ‘d sò avèj an mè regn. {{verse|chapter=10|verse=44}}Le spèise dij travaj d’arcostrussion e restaur dël santuari a saran sostnuve an sël con dël rè. {{verse|chapter=10|verse=45}}E la midema cassia real a pagherà l’arcostrussion ëd le muraje ‘d Gerusalem e ij rinfòrs ëd cinte e rampar, parèj dl’edificassion dij mur an Giudèa”.

=== Mòrt ëd Demètrio ===

{{verse|chapter=10|verse=46}}Ma cand che Giònata e la gent a l’han sentù coste propòste, a l’han pa chërduje nì daje da ment. Lor as n’avisavo anco dij maleur gròss che Demetrio a l’avìa daje a Israel e dla soferensa ch’a l’era derivà da na dura repression. {{verse|chapter=10|verse=47}}Nopà a l’han avù pì car ëd deje fiusa a Lissànder ; chiel-sì an efet, a l’era stàit ël prim a fé ëd genite proposission ëd pas: ij Giudé a son restà sò costant aleà fin-a tant ch’a l’ha vivù.
{{verse|chapter=10|verse=48}}Rè Lissànder a l’ha butà ansem un fòrt contingent ëd trope an ciapand posission contra ‘d Demetrio. {{verse|chapter=10|verse=49}}Ij doi rè a l’han angagià ‘l combatiment, ma ij soldà ‘d Lissànder a son artirasse. Demetrio a l’ha seguitaje an avantagiàndze ansima ‘d lor. {{verse|chapter=10|verse=50}}La bataja a l’é seguità sensa rechie fin-a ‘l cogesse dël sol, ma Demetyrio a l’é tombà massà an col istess di.

=== Tratà 'd Tolomé e Lissànder ===

{{verse|chapter=10|verse=51}}A l’é stàit anlora che Lissànder a l’ha mandà a Tolomé VI, rè d’Egit, d’ambassador con ës messagi: {{verse|chapter=10|verse=52}}«Vardeme ambelessì tornà an mè regn e astà an sël tròno dij mè cé. I son arpijame ‘l podèj e i l’hai sconfigiù Demetrio anfaséndme padron ëd nòstra region. {{verse|chapter=10|verse=53}}I l’hai an efet angagià bataja contra ‘d Demetrio : i l’oma butalo an dërota ‘d pianta con soa armeja, mi e mè soldà, e mi son montà an sël tròno ‘d soa regalità. {{verse|chapter=10|verse=54}}Ore, marcoma n’aleansa, un con l’àutr, un tratà d’amicissia. Dame dcò toa fija për sposa. mi i sarai tò gënner e’v darai, a ti parèj ëd chila, ëd present degn ëd tò rangh”.

{{verse|chapter=10|verse=55}}Rè Tolomé a l'ha rësponduje përparèj: &quot;A l'é un di ch'a marca argiojissansa costì, përchè ti 't ses tornà ant la tèra dij tò antich e it ses state an sël tròno ëd sò regn! {{verse|chapter=10|verse=56}}Mi i aceto le proposission ch'it am fase an toa litra,contut, ti vénme a rëscontré a Tolemaida, përchè i podoma vëdse, e mi i sarai tò msé, com it l'has ciamame&quot;.

{{verse|chapter=10|verse=57}}Tolomé a l'é partì da l'Egit con soa fija Cleopatra e a l'é portasse a Tolemaida dl'ani sent e sessantedoi. {{verse|chapter=10|verse=58}}Rè Lissànder a l'ha rëscontralo. Tolomé a l'ha acordaje la man ëd soa fija, e a l'han selebrà mariagi a Tolemaida, con gran spatuss a la manera ch'a conven ai rè. {{verse|chapter=10|verse=59}}Rè lissànder a l’ha scrivuje a Giònata ch’a vnèissa a trovelo a Tolemaida. {{verse|chapter=10|verse=60}}Giònata a l’é presentasse an pompa magna a Tolemaida, an rëscontràndze con tuti doi ij rè: a l’ha smonuje a lor e ai sò amis d’òr e d’argent e vàire present, an vagnandze  parèj soa binvolensa.

{{verse|chapter=10|verse=61}}Contut ëd Giudé traditor e përvers, onta d’Israel, a son acordasse për acuselo; ma rè Lissànder a l’ha pa scotaje. {{verse|chapter=10|verse=62}}Nopà a l’ha comandà ‘d fé chité a Giònata soe vestimenta ordinarie për felo vestì ëd porpra, e l’ordin  a l’é stàit eseguì. {{verse|chapter=10|verse=63}}Ël rè a l’ha falo sté dacant ëd chiel e a l’ha dit ai grand ëd soa cort: “Andé fòra an sentr-sità e proclamé che gnun a vada ‘d porté d’acuse contra ‘d chiel, për gnun motiv, e ch’as daga pa ‘d molestie an gnun-a manera”. {{verse|chapter=10|verse=64}}A l’é stàit anlora che coj ch’a l’avìo acusalo, an vëddend j’onor ch’arseivìa, com a proclamava ‘l bateur, a son scapà tuti. {{verse|chapter=10|verse=65}}Peui Giònata a l’é stàit na vira ‘d pì onorà dal rè, cand ch'a l’é stàit ascrivù an tra &quot;j'amis dël rè&quot; e costituì stratega e governator ëd la provinsa. {{verse|chapter=10|verse=66}}Parèj che Giònata, pien ëd gòj a l’é tornasne an pas a Gerusalem.

=== Apollonio a l'é batù da Giònata ===

{{verse|chapter=10|verse=67}}Dl’ani sente-sessante-sinch, Demetrio II, fieul ëd Demetrio I, a l’é rivà da Creta ant la tèra dij sò cé. {{verse|chapter=10|verse=68}}A costa neuva, rè Lissànder a l’é preocupasse e a l’ tornà ad Antiòchia. {{verse|chapter=10|verse=69}}Demetrio a l’ha fidaje ‘l govern ëd la Celesiria ad Apolòni, che, assemblà n’armeja gròssa, a l’ha butà campament taca ‘d Jamnia e a l’ha mandaje ‘s messagi al gran sacerdòt Giònata:
{{verse|chapter=10|verse=70}}&quot;Sicura, it ses mach ti ch’it ses arvirate contra ‘d nojùtri, e mi për tò motiv i son vnùit a esse ogèt ëd ësvergna. Për che rason mostres-to tò podèj ant le montagne contra ‘d noi? {{verse|chapter=10|verse=71}}Ore, s’it l’has tuta sta fiusa an toe fòrse, cala giù a combate ant la vàuda, da  mia banda i l’hai la potensa dle sità dla còsta. {{verse|chapter=10|verse=72}}Vate anformé, e it savras ch’i son mi e còsa ch’a son j’àutri ch’am giuto. At diran: &quot;Peule pa tnì pé frem dë 'dnans ëd nojàutri, përchè già doe vire ij tò grand a l’ero stàit arpossà an soa tèra&quot;. {{verse|chapter=10|verse=73}}A l’é fòra ‘d discussion ch’it l’àbie la ciansa ‘d resiste a nòsta cavalarìa e a n’armeja gròssa parèj dla nòstra ant la pian-a, andova ch’a-i  é pa pera nì priòch da trové sosta!”. 

{{verse|chapter=10|verse=74}}Giònata, a l’é anrabiasse motobin për ël message d’Apolòni: a l’ha sernù mila òm e a l’é surtì da Gerusalem. Sò frel Simon a l’ pressasse a vnìje ancontra a giutelo con trope ‘d socors. {{verse|chapter=10|verse=75}}Giònata a l’ha butà camp an facia ‘d Giafa, mach che la gent a l’avìa sarà la sità, da già ch’a-i j’era un pressidi d’Apolòni. Ij Giudé a l’han assautala {{verse|chapter=10|verse=76}}e ij sitadin, sbaruvà, a l’han dovertà. Parèj che Giònata a l’é fasse padron ëd la sità.

{{verse|chapter=10|verse=77}}Cand a l’ha savulo, Apolòni a l’ha butà an camp tremila sivalié e na tropa ‘d bon nùmer ëd soldà, peui a l’é portasse anans anvers d’Asdod, an dasend scasi l’ampression d’artiresse an traversand ël pais. Nopà an efet chiel a s’adressava vers la barasa përchè a l’avìa motobin fiusa an soa cavalarìa. {{verse|chapter=10|verse=78}}Giònata a l’ha seguitalo da la part d’Asdod e le doe armeje a son rivà a le man. {{verse|chapter=10|verse=79}}Apolòni a l’avìa lassà na milen-a ‘d sivalié stërmà darera ‘d soe retrovie. {{verse|chapter=10|verse=80}}Meno che Giònata a l’era antajàsne ch’a-i fùssa n’apostament darera ‘d chiel. E coj-lì a l’han ansercià soe trope e a l’han sfrandà ‘d frecie contra l’armeja giudea da matin fin-a sèira. {{verse|chapter=10|verse=81}}Ma l’esércit a l’ha tenù bon,  com a l’era racomandasse Giònata, antramentre che ij cavaj dël nemis a l’ero strach.

{{verse|chapter=10|verse=82}}Anlora Simon, an vëddend la cavalarìa dij nemis sversa e sensa fòrse, a l’ha fàit vnì anans so atropa d’apògg ch’a l’ha tacà la fanterìa sirian-a e a l’ha faje scapé an dërota. {{verse|chapter=10|verse=83}}Ij sivalié a son sbardlasse ant la vàuda e ij fugitiv an rivan ad Asdod a l’han sërcà d’ëscampé ant ël templ  ëd Dagon, so ìdol. {{verse|chapter=10|verse=84}}Anlora Giònata a l’ha daje feu ad Asdod  e a le sità dj’anviron, a l’ha pijàit le speuje ‘d lor e a l’ha brusà ‘l Bet-Dagon con ij nemis andrinta. {{verse|chapter=10|verse=85}}A son contasse scasi eutmila mòrt an tra brusà e massà dë spà. {{verse|chapter=10|verse=86}}Apress Giònata a l’ha gavà ‘l camp da là e a l’ha butalo an facia d’Ascalon, e ij sitadin a son vnùje ancontra con grand onor. {{verse|chapter=10|verse=87}}A l’é stàit parèj che Giònata a l’è tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=10|verse=88}}Rè Lissànder, sentend ste neuve, a l’ha chërsù anco j’onor për Giònata. {{verse|chapter=10|verse=88}}Lissànder a l’ha fin-a regalaje na fìbula d’òr , un present ch’as costumava për gratifiché ij parent dël rè e a l’ha daje an proprietà Acaron con tut sò teritòri.

== 11 ==
{{chapter|1}}
=== Tolomé a òcupa la Siria ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Tolomé rè d’Egit a l’ha butà ‘nsema n’armeja sensa nùmer parèj dla sabia ch’a l’é an sla brova dël mar, e vàire nav, e a l’ha sërcà ‘d fesse padron con l'angann dël regn ëd Lissànder  për anglobéslo an sò regn. {{verse|chapter=11|verse=2}}Donch a l’é rivà an Siria con dimostrassion ëd pas e tute le sità a-j dovertavo le pòrte e la gent a-j’andasìa ‘ncontra për comand ë rè Lissànder, da già che Tolomé a l’era sò mëssé. {{verse|chapter=11|verse=3}}Contut, a mzura che Tolomé a intrava ‘nt le sità,chiel a lassava ‘d dëstacament  ëd soldà a guerneie. {{verse|chapter=11|verse=4}} Rivà a Asdod, j’abitant a l’han mostraje ‘l templ ëd Dagon brusà, la sità e so anviron an ruin-a, ij cadàver spatarà e lòn ch’a restava ‘d coj ch’a l’ero stàit carbonisà ant la guera: a l’ero stàit ambaronà an sla stra. {{verse|chapter=11|verse=5}}E a l’han contaje al rè lòn che Giònata a l’avìa fàit, për andispónlo contra ‘d chiel, ël rè tutun a l’avìa pa comentà. {{verse|chapter=11|verse=6}}Giònata a l’ presentasse con gran pompa a Giafa për trovesse con ël rè. Lor a son salutasse e a l’han passà la neuit. {{verse|chapter=11|verse=7}}Peui Giònata a l’ha compagnà ‘l rè fin-a al ri ciamà Eleuter, peui a l’é tornasne a Gerusalem. {{verse|chapter=11|verse=8}}Da soa part, rè Tolomé a l’ha ciapà tute le sità dël litoral fin-a a Seleucia Marin-a, an meditand ëd but gram contra Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=9}}Chiel a l’ha mandà d’ambassador a rè Demetrio, për dije: “ Ven, foma aleansa ansema e mi ‘t darai mia fija, che adess a l’é fomna ‘d Lissànder, e ti’t torneras an sël tròno ëd tò pare. {{verse|chapter=11|verse=10}}mi i son pentime d’avèje dàit mia fija, përchè a l’ha sërcà ‘d masseme!”. {{verse|chapter=11|verse=11}}Tolomé a difamava parèj Lissànder përchè a l’avìa anvia ‘d pijeje ‘l regn. {{verse|chapter=11|verse=12}}Donch, a l’é andàit a ‘rpijesse soa fija për dèila a Demetrio. An tranciand përparèj le relassion con Lissànder l’inimicissia a l’é staita pùblica. {{verse|chapter=11|verse=13}}Tolomé a l’ha fàit soa intrada a Antiòchia e a l’ha pijàit ël diadema d’Asia, parèj a l’avìa doe coron-e an testa: cola d’Asia dzora a cola d’Egit. {{verse|chapter=11|verse=14}}14 Lissànder an col temp-là as trovava an Cilicia, përchè la gent ëd cole bande a l’era arvirasse. {{verse|chapter=11|verse=15}}Pen-a ch’a l’ha savù dël tradiment ëd sò mëssé, Lissànder a l’ha anandià la guera contra ‘d Tolomé. Contut rè Tolomé a l’ha dëspiegà soa armeja, a l’é marciaje contra con gròsse fòrse e a l’ha butalo an dërota. {{verse|chapter=11|verse=16}}Lissànder a l’é arfugiasse an Arabia për scampela. Rè Tolomé a l’é rivà al cò ëd sò podèj. {{verse|chapter=11|verse=17}}Zabdiel, l’Arab, a l’ha tajà la testa ‘d Lissànder e a l’ha mandala a Tolomé. {{verse|chapter=11|verse=18}} Mach che, dël ters di, dcò Tolomé a l’é mòrt e j’Egissian ch’as trovavo ant le sitadele a son ëstàit massà da j’istess sò abitant.
{{verse|chapter=11|verse=19}}Parèj che Demetrio a l’ vnùit a esse rè, dl’ann 167.

=== La diplomassìa 'd Giònata ===

{{verse|chapter=11|verse=20}}Anlora, Giònata a l’ha concentrà j’òm ëd la Giudèa për fesse padron ëd la Fortëssa ‘d Gerusalem, e a l’ha adressaje contra ‘d màchine d’assedi. {{verse|chapter=11|verse=21}}Anlora, cheicadun ëd coj ch’a vivo an brova dla Lege ‘d Mosè, nemis ëd soa pròpia nassion, a son presentasse da rè Demetrio an denunsiand Giònata d’assedié la fortëssa. {{verse|chapter=11|verse=22}}An sentend lolì, ël rè a l’é anfuriasse; confermà la ciòsa a l’é butasse dun-a an viage, e an rivand a Tolemaida a l’ha scrivuje a Giònata ‘d chité l’assedi e d’andeje pì an pressa possìbil ancontra a Tolemaida për rëscontresse. {{verse|chapter=11|verse=23}}Arseivùa sta litra, Giònata a l’ha comandà d’andé anans ant l’assedi e, sernù për compagnelo caiche ansian d’israel e vàire sacerdòt a l’ha decidù d’esponse al privo. {{verse|chapter=11|verse=24}}Chiel a l’avìa pijasse motobin d’òr, argent, ëd vestimente e vàire d’àutri present, e con lòn a l’é presentasse da rè Demetrio an vagnand sò favor. {{verse|chapter=11|verse=1}}Tutun, a-i j’era staie d’arnegà israelita ch’a l’avìo vorsù acusé Giònata. {{verse|chapter=11|verse=26}}Ma ‘l rè a l’avìa tratalo parèj com a l’era stàit tratà da sò antecessor: carialo d’onor dë 'dnans ëd tùit ij sò amis, {{verse|chapter=11|verse=27}}confermaje ‘l gran sacerdòssi e tute le distinsion ch’a l’avìa anans e a l’ha stabilì ch’a fussa ‘nscrivù an tra ij prim amis dël rè. {{verse|chapter=11|verse=28}}Giònata a l’ha ‘nco ciamà al rè l’esension da le taje për la Giudea, le tre topàrchie e la Samaria, an promëttendje tërzent talent an cambi. {{verse|chapter=11|verse=29}}E ‘l rè a l’ha consentì, an sporzéndje a Giònata un document  fassonà përparèj:

{{verse|chapter=11|verse=30}}«Rè Demetrio a saluta sò frel Giònata e la nassion dij Giudé. {{verse|chapter=11|verse=31}}Nòst parentMandoma dcò a vojàutri na còpia dla litra ch’i l’oma scrivuje a Lastene, nòst parent,   për lò ch’a peul riguardeve, pijene conossensa. {{verse|chapter=11|verse=321}}&quot;Rè Demetrio a Lastene, sò pare veneràbil, salut! {{verse|chapter=11|verse=331}}Con atension ai bon sentiment che la gent giudea a l’ha mostrane, i l’oma decidù: ëd favorije tanme nòstri amis, com a son, rispetos dij nòstri dirit, për soa binvolensa anti j nòstri riguard. {{verse|chapter=11|verse=34}}A son donca confermà ij dirit an sla Giudèa e ij tre distret  d’Aferema, Lida e Ramataim saran giontà a la Giudèa da la Samaria con sò anviron: tut sossì an favor ëd coj ch’a smon-o sacrifissi a Gerusalem, an compens  dij dirit che ‘l rè a prelevava d’antan minca n’ani da lor an sij frut ëd la tèra e dj’erbo. {{verse|chapter=11|verse=35}}D’ore ‘nans, tùit ij dirit an sle décime e taje a nojàutri dovùe, parèj dle salin-e e dij tribut reaj speciaj: tut a l’é condonà a lor. {{verse|chapter=11|verse=36}}Gnun-a déroga o révoca a dovrà esse mai fàita, d’ancheuj  e për sempe. {{verse|chapter=11|verse=37}}Venta ch’a sia vòst soèn ëd pronté n’àutra còpia ‘d cost decret e ch’a sia dàit a Giònata, përchè a sia  piassà bin an vista an sël mont sacrà&quot;».

=== J'antrigh ëd Trifon  ===

{{verse|chapter=11|verse=38}}Rè Demetrio, an vëddend che ‘l pais a restava pasi sota ‘d chiel e che gnun a-j fasìa oposission, a l’ha congedà tuta soa armeja përchè mincadun a podèissa tornesne a ca soa, gavà le fòrse strangere mersenarie assoldà da j’ìsole dij pagan. A l’é stàit anlora che tute cole trope ‘d sò pare  a l’han pijalo an ghignon. {{verse|chapter=11|verse=39}}Ore, Trifon, che na vira a l’era stàit un dij partisan ëd Lissànder, an vëddend che tuta l’armeja a barbotava contra ‘d Demetrio, a l’é andàit a trové Iamlicou, l’Arab, ch’a l’era precetor d’Antìoch, fieul giovo ëd Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=40}}E a l’ha ciamaje con ansistensa ‘d consegneilo, con la promëssa ‘f felo vnì rè al pòst ëd sò pare. Peui a l’ha butà Iamlicou al corent dj’ordin ëd Demetrio e ‘d com a l’era fasse anghignoné da soe trope. E a l’é restà vàire di con chiel.

{{verse|chapter=11|verse=41}}Perantant Giònata a l’ha mandà a ciamé a rè Demetrio ëd ritiré le trope ch’a l’ero ant la fortëssa ‘d Gerusalem e drinta d’àutre dla Giudèa, përchè a fasio guera a Israel. {{verse|chapter=11|verse=42}}Demetrio a l’ha faje rësponde a Giònata: ”Mi i farai nen mach sòn për ti e toa nassion, ma i veuj  ‘rpatete d’onor, ti e toa nassion, pen-a ch’am përmëtto le sircostanse. {{verse|chapter=11|verse=43}}Tutun për ël moment ti ‘t faras bin  a mandene d’òm d’apògg, përchè tut mè esércit a l’ha fame defession”. {{verse|chapter=11|verse=44}}Anlora Giònata a l’ha mandaje tremila òm ad Antiòchia dij pì coragios: lor a son portasse dal rè  ch’a l’é arlegrasse  motobin ch’a fùisso rivà. 

{{verse|chapter=11|verse=45}}Ma la sitadinansa, cheicòsa parèj ëd sentevintmila òm, a son concentrasse ant ël mes ëd la sità për massé Demetrio. {{verse|chapter=11|verse=46}}Ël rè a l’era scapà ant ël palass, e j’abitant a l’avìo ocupà le stra dla sità e ancaminà a combate. {{verse|chapter=11|verse=47}}Alora ‘l rè a l’ha ciamà ij Giudé a sò socors: tùit ansema a son butasse d’antorn ëd chiel. Apress a son spatarasse për la sità e ‘d col di a l’han massà sentmila sitadin. {{verse|chapter=11|verse=48}}Peui j’Ebreo a l’han daje feu a la sità, an col di-lì a l’han fàit na pijàita nen da pòch e a l’han salvà ‘l rè. {{verse|chapter=11|verse=49}}An vëddend che ij Giudé a l’ero fasse determinà e padron ëd la sità, j’abitant a son përdusse ‘d corage e a son andàit dal rè a suplichelo: {{verse|chapter=11|verse=50}}“Foma la pas, e che j’Ebreo a chito ëd combate nojàutri e nòstra sità!”. {{verse|chapter=11|verse=51}}Lor a l’han campà j’arme e fàit pas. Parèj che ij Giudé a l’han vagnà ‘d glòria dë 'dnans al rè e a tut sò regn, e a son tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=11|verse=52}}Mach che cand Demetrio a l’ha vëddù che sò tròno a l’era frem e che ‘l pais a l’era pasiasse, {{verse|chapter=11|verse=53}}a l’ha pa pì mantnù soe promësse e a l’é butasse contra ‘d Giònata sensa gnun-a arconossensa për ij servissi rendù. A l’ha fin-a ‘ncaminà a deje vàire fastudi.

=== Trifon a pija 'l podèj ===

{{verse|chapter=11|verse=54}}Apress ëd lòn a l’é tornà  Trifon con Antìoch, un fiolin, ch’a l’é stàit proclamà rè e a l’han ancoronalo. {{verse|chapter=11|verse=55}}E tute le trope che Demetrio a l’avìa congedà a son butasse ansema d’antorn dël neuv rè, e Demetrio a l’é stàit  butà an dërota e a l’é scapà via. {{verse|chapter=11|verse=56}}Trifon, da soa part, a l’é fasse padron dj’elefant e dla sità d’Antiòchia.

{{verse|chapter=11|verse=57}}E a l’ stàit anlora che  Antìoch ël giovo a l’ha scrivuje na litra a Giònata ch’a disìa : «  Ti ‘t ses confermà da mi ant ël sacerdòssi e stabilì dzora ‘d quat teritòri, dàndte ‘l rangh d’amis dël rè». {{verse|chapter=11|verse=58}}A l’ha dcò mandaje ‘d vas d’òr e un servissi da tàula, con l’autorisassion ëd bèive da na copa d’òr, vestisse ‘d porpra e porté na bocla d’òr. {{verse|chapter=11|verse=59}}Nopà Simon, frel ëd Giònata, a l’ stàit sernù tanme comandant dle region ch’a van da La Scala ‘d Tir ai finagi con l’Egit. 

=== Campagna 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=11|verse=60}}Anlora Giònata a l’é surtì e a l’é butasse a përcore  ij pais e le sità da l’àutra banda dël fium Eufrate. E d’antorn ëd chiel a s’assemblavo për combate con chiel, tute le trope ‘d Siria. Apress a l’ portasse ant la sità d’Ascalon, andova che la gent a l’é vnùje dë 'dnans con grand onor d’acoliensa. {{verse|chapter=11|verse=61}}Da ’mbelelà a l’é passà a Gasa. Mach che j’abitant a l’han saraie le pòrte: chiel a l’ha ‘nlora assedià la sità, brusane j’anviron e ravagiaje. {{verse|chapter=11|verse=62}}Anlora la popolassion ëd Gasa a l’ha ciamà la pas, e Giònata a l’h’acordàila; ma a l’ha pijàit ostage ij fieuj dij prinsipaj e a l’ha mdanaje a Gerusalem. Peui a l’ha traversà cola region fin-a a Damasch. {{verse|chapter=11|verse=63}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio as trovavo a Cades an Galilea, a la testa ‘d n’armeja gròssa. Sò but a l’era che Giònata as dstornèissa dal compiment ëd soa mission. {{verse|chapter=11|verse=64}}Anlora apress d’avèj lassà sò frel Simon an Giudèa, Giònata a l’é andàit a combate contra ‘d lor. {{verse|chapter=11|verse=65}}Antant Simon a l’é andàit a buté campament aranda ‘d Bet-Sur: a l’ha ‘nserciala e assediala për vàire di. {{verse|chapter=11|verse=66}}A la fin j’abitant a l’han ciamaje la pas e Simon a l’ha acordàila. Contut a l’ha taparaje via da la sità, che a l’ha ocupà e butaie un presidi për controlela. {{verse|chapter=11|verse=67}}Antant Giònata e soa armeja a l’ero acampasse dacant dël lagh ëd Genesaret, e ‘l di apress, a primalba a son intrà ant la pian-a d’Asor. {{verse|chapter=11|verse=68}}E varda-lì, che l’armeja nemisa a vnisìa già anans contra ‘d lor ant la pian-a. A l’avìo fin-a organisasse a stërmesse a l’avàit contra ‘d Giònata su an montagna. Parèj che cand ch’a l’é bogiasse {{verse|chapter=11|verse=69}}ij nemis a son sautà fòra an amboscada d’andova a l’ero stërmà e a l’han angagià combatiment: {{verse|chapter=11|verse=70}}tùit ij soldà giudé a son scapà e chiel a l’ restà da sol con doi cap ëd l’armeja,ch’a l’ero Matatia fieul d’Absalom e Giuda fieul ëd  Calfi. {{verse|chapter=11|verse=71}}Anlora Giònata, disperà, a l’é s-ciancasse ij vestì, butasse ‘d póer an sël cupiss e a l’ha pregà; {{verse|chapter=11|verse=72}}peui, tornà a combate contra ij sò nemis, a l’ha butaje ‘n dërota e faje scapé. {{verse|chapter=11|verse=73}}A l’é stàit anlora che ij soldà ‘d Giònata, coh ch’a l’ero sbërgiairasse, a son tornà da chiel. Ansema a l’han seguità ij nemis fin-a a sò campament ant la sità ‘d Cades. Ambelelì a son fërmasse. {{verse|chapter=11|verse=74}}Le pèrdite nemise  a son staite an col di-là ëd truch e branca tremila soldà. An séguit, Giònata a l’é tornasne a Gerusalem

== 12 ==

{{chapter|12}}
=== Alianse con Roma e Sparta ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}An vëddend Giònata che j’aveniment a l’ero proèpissi, a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje a Roma për confermé e fé neuva l’amicissia dij Giudé con ij Roman. {{verse|chapter=12|verse=2}}Con ël midem but, a l’ha dcò adressà ‘d message a Sparta e d’àutre sità. {{verse|chapter=12|verse=3}}Ij nunsi ëd Giònata a son portasse a Roma, a son intrà ant ël senat e a l’han dit : « Ël gran sacerdòt Giònata e la nassion dij Giudé a l’han mandane për arnové l’amicissia e l’aleansa tanme la prima vira ». {{verse|chapter=12|verse=4}}E ij senator roman a l’han consegnaje na litra a la gent ëd Giònata për j’autorità ‘d cole sità ch’a l’ero an sla stra për torné an Giudèa: as racomandava un viage pacìfich.

{{verse|chapter=12|verse=5}}Nopà costassì a l’é la còpia dla litra che Giònata a l’avìa scrivù a j’Ëspartan: {{verse|chapter=12|verse=6}}“Giònata, ël gran sacerdòt, ël senat ëd la nassion, ij sacerdòt e la resta dla gent giudèa, a j’Ëspartan sò frej, salut!  {{verse|chapter=12|verse=7}}Già ‘nt ël temp passà, na litra a l’era stàita mandà a Onia, gran sacerdòt, da part d’Ariòs ch’a regnava dzora ‘d vojàutri, e ch’a diciarava d’esse vojàutri nòstri frej, com a fa fede la còpia sì-sota. {{verse|chapter=12|verse=8}}Onia a l’avìa arseivù con onor l’òm ch’i l’avìe mandà, e arseivù la litra ‘ndova ch’as parlava ciàir d’aleansa e amicissia. {{verse|chapter=12|verse=9}}Nojàutri, donch, an vrità i l’avrìo pa da manca ‘d sòn, përchè i l’oma a nòstra disposission ij lìber sant ch’an fan corage, {{verse|chapter=12|verse=10}}ma për pa vnì a esse strangé un con l’àutr, i l’oma provà a mandeve cheicadun për arnové con voi nòstra fradlansa e nòstra amicissia. An efet a l’é giumai passaie motobin ëd temp da cand ch’i l’eve mnane vòstri rapresentant. {{verse|chapter=12|verse=11}}Nojàutri, donch, an tute le vire ch’i foma ‘d sacrifissi e ch’i pregoma, is n’avisoma ‘d vojàutri. I lo foma soèns e sensa chité : a l’é giust e convenient, ant le feste e ant ij di 
stabilì, memorié ij pròpi frej. {{verse|chapter=12|verse=12}}Contut noi is congratuloma con voi përchè i seve mortobin avosà. {{verse|chapter=12|verse=13}}Nopà nojàutri i vivoma an mes a guere e calamità për j’agression ch’an fan ij rè dj’anviron. {{verse|chapter=12|verse=14}}Tutun, an coste guere i l’oma mai 
vorsù angagé nì vojàutri, nì d’àutri aleà e gnanca nòstri amis. {{verse|chapter=12|verse=15}}Përchè nòst socors  a riva dal cel, e noi i soma stàit liberà e 
nòstri nemis umilià. {{verse|chapter=12|verse=16}}Për lòn i l’oma sernù Numeni, fieul d’Antìoch e Antipater, fieul ëd Giason, e noi i l’oma mandaje dai Roman për fé neuva la veja amicissia e l’aleansa antica. {{verse|chapter=12|verse=17}}Noi i l’oma comandà a nòstri ambassador ëd portesse da vojàutri, e ‘d saluteve e porteve nòstra litra: i voroma fé neuva nòstra fradlansa. {{verse|chapter=12|verse=18}}Ore, ‘v ciamoma ‘d dine lòn ch’i penseve ‘d nòstre propòste!”. 

{{verse|chapter=12|verse=19}}Nopà, costa a l’ la litra che j’Ëspartan a l’han mandà a Onia:

“Ariòs, rè dj’Ëspartan, al gran sacerdòt Onia, salut! Nojàutri i l’oma trovà un document ch’a parla dj’Ëspartan e dj’Ebreo, e ch’atesta che nojàutri i soma frej e che nòstri doi pòpoj a son dla rassa d’Abraham. {{verse|chapter=12|verse=22}}Adess che i savoma lòn, noi i sarìo content che vojàutri an daghe ‘d neuve ‘d vòstra situassion. {{verse|chapter=12|verse=23}}Dcò nojàutri a nòstra vira ‘v scrivoma. Nòst bestiam e nòst avèj a l’ vòstr, parèj coma che vòst cabial e vòstre richësse a son nòstre, për lòn i voroma ch’i sie anformà ‘d coste diciarassion”.

=== D'àutre campagne 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=12|verse=24}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio a l’ero tornà a ‘tachelo con ëd trope pì  ëd bon nùmer che anans. {{verse|chapter=12|verse=25}}Për lòn a l’ha lassà Gerusalem e a l’é andaje contra ant la region d’Amat për pa lasseje passé a ‘nvade la Giudèa. {{verse|chapter=12|verse=26}}Peui a l’ha mandà d’ëspie an sò campament. Coste a son tornà e a l’han arferije che ij nemis a l’ero arzolù ëd sorprendlo e atachelo ëd neuit. {{verse|chapter=12|verse=27}}Calà ‘l sol, Giònata a l’ha comandà ai sò ëd vijé e ‘d tense parà an arme tuta la neuit, pront a combate, e a l’ha dëstacà ëd sentinele d’antorn a tut ël camp. {{verse|chapter=12|verse=28}}Ma ij nemis cand a l’han savù che Giònata e ij sò as tenìo pronta al combatiment, a son ëstàit sesì da l’ësparm, a l’han tramblà drinta ‘d s cheur, a l’han viscà ‘d feu an sò campament e a son scapà. {{verse|chapter=12|verse=29}}Giònata e ij sò soldà an vëddend ij feu anvisch, a son pa antajàsne ch’a l’ero scapà, fin-a la matin. {{verse|chapter=12|verse=30}}A son butasse a l’inseguiment m’a l’han pa podù ciapeje përchè a l’avìo già traversà ‘l fium Eleuter. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giònata a l’é virasse a ‘taché na tribù araba ciamà ‘’ij Zabadé’’, a l’ha batuje e depredaje.

{{verse|chapter=12|verse=32}}Da là a l’ha smobilità tut ël campament e a l’é andàit vers Damasch an traversand tuta la region. {{verse|chapter=12|verse=33}}Dcò Simon, da part soa a l’è rivà fina ad Ascalon e a le sitadele davzin-e, peui a l’ha piegà vers Giafa e a l’ha ocupala. {{verse|chapter=12|verse=34}}An efet a l’avìa sentù dì, che j’abitant a vorìo cede costa sitadela ai partisan ëd Demetrio. Për lòn a l’ha lassà càiche soldà për controlé la sità.

{{verse|chapter=12|verse=35}}An tornand a Gerusalem, Giònata a l’ha convocà j’ansian dël pòpol e ansema a l’han decidù ëd fortifiché tuta la Giudèa, {{verse|chapter=12|verse=36}}ëd riaussé le muraje ‘d Gerusalem e ‘d drissé na muraja ch’a fèissa da barriera an tra la Fòrtëssa e la sità, parèj che ij nemis ch’a l’avèisso ocupà la sitadela  a sarìo restà isolà sensa pa pì podèj avèj contat con fòra.

{{verse|chapter=12|verse=37}}Donca d’ovrié a son dësgagiasse për arcostruve la sità : ventava restauré na part ëd la muraja ch’a l’era crovà a orient dzora dël torent Cedron ; Giònata a l’avìa fàit arcostruve la part ciamà Cafenata. {{verse|chapter=12|verse=38}}Nopà da part soa Simon a l’ha fàit arcostruve la sità d’Adida ant la barasa ‘d Sefela. A l’ha fortifiala e dotala ‘d pòrte sprangà con froj.

=== Trifon a catura Giònatan ===

{{verse|chapter=12|verse=39}}Përantant Trifon a l’avìa anvìa dla coron-a d’Asia, valadì ëd regné an sla Grand-Siria e për lòn dësbarassesse ‘d rè Antìoch. {{verse|chapter=12|verse=40}}Contut a l’avìa tëmma d’esse contrastà da  Giònata e ‘d conseguensa a sërcava la manera ‘d felo përzoné e masselo. Donch a l’é partì  e a l’é andàit a Bet-Sean. {{verse|chapter=12|verse=41}}Ambelelà Trifon a l’é rescontrasse con Giònata e quarantamila òm sernù. {{verse|chapter=12|verse=42}}Cand ch’a l’ha vëddù la grand armeja ch’a compagnava Giònata, Trifon a l’é pa ancalasne d‘atachelo. {{verse|chapter=12|verse=43}}Bin al contrari, a l’ha arseivulo con tuti j’onor an presentàndlo ai sò colaborator; a l’ha smonuje ‘d present e comandà a soe trope d‘ubidilo coma fùissa chiel midem. {{verse|chapter=12|verse=44}}Peui a l’ha dije a Giònata: “ Për che motiv has-to tut st’esércit se a-i è pa motiv ëd guera an tra nojàutri? {{verse|chapter=12|verse=45}}Faje torné a ca ; tente mach pòchi soldà d’ëscòrta, apress ven con mi a Tolemaida: it darai cola sità e d’àutre sitadele e a tò ordin a-i saran d’àutre trope e tùit ij fonsionari. Mi peui ‘m në tornerai andaré përchè i j’era vnùit mach con ësto but”. 

{{verse|chapter=12|verse=47}}Giònata a l’ha chërduje e a l’ha fàit com a l’avìa dije: a l’ha mandà a ca l’armeja ch’a l’é tornasne an Giudèa. 47 Con chiel a l’ha tenù mach tremila òm, dont doimila a l’ha lassaie an Galilea e a l’è tnùsne mila con chiel. {{verse|chapter=12|verse=48}}Belavans, Giònata a l’era pen-a intra a Tolemaida, che j’abitant a l’han sarà le pòrte, a l’han falo përzoné e massà tuti coj ch’a l’ero con chiel. {{verse|chapter=12|verse=49}}dël midem temp Trifon a l’ha spedì n’armeja e ‘d sivalié an Galilea e ant la vàuda gròssa, për massacré tùit ij soldà ‘d Giònata. {{verse|chapter=12|verse=50}}Ma costissì a l’ero già antajàsne che Giònata a fùissa përzoné e a pensavo fin-a ch’a l’avèisso massalo con ij so òm. Për lòn, faséndze corage, a son andàit anans schierà e pront al combatiment. {{verse|chapter=12|verse=51}}Coj ch’a-j seguitavo, an vëddend che j’Ebreo a l’ero pront a dësféndze fin-a a la mòrt, a son tornasne andaré.
{{verse|chapter=12|verse=52}}Përparèj che lòn ch’a restava dl’armeja ‘d Gònata, tornà an Giudèa e sesì da na tëmma gròssa a l’han fàit un gran deul. {{verse|chapter=12|verse=53}}E tute le gent dj’anviron a sercavo ëd dësbarassesse e dëstruve ij Giudé, përchè a disìo: “A-i é pì gnun a guideje e giuteje; atacomje e dësblomje: sbardloma sò nòm da la surfassa dla tèra!”.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Simon a pija 'l contròl ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Simon a l’era vnùit a savèj che Trifon a l’avìa butà ansema n’armeja gròssa për anvade ‘l pais ëd Giuda e vastelo. {{verse|chapter=13|verse=2}}Contut a l’era dcò ancorsusne che la gent a l’avìa pau e a l’ero bolversà dal pànich. A l’é stàit anlora ch’a l’ha convocà na ciambreja {{verse|chapter=13|verse=3}}e a l’ha esortaje parèj: “Vojàutri i seve bin tut lòn che ij mè frej e mi, tuta mia famija, i l’oma fàit për dësfende nòste legi e ‘l templ. I conòsse da bin j’arlie, le guere e j’angosse ch’i l’oma conossù. {{verse|chapter=13|verse=4}}A l’é për  ës motiv, për dësfende Israel, ch’a son tombà tùit ij mè frej. I son restà sol. {{verse|chapter=13|verse=5}}E bin, i veuj pa salveme la vita dë 'dnans ai privo! I son pa mej che ij mè frej. {{verse|chapter=13|verse=6}}Nopà, i l’hai pì car ëd dësfende mia gent, mè santuari, vòstre fomne e vòstre masnà. An efet noi i soma ‘l ghignon ëd tute le gent pagan-e ch’a son butasse ansema për ësterminene”. 

{{verse|chapter=13|verse=7}}L’ëspìrit dël pòpol a l’ arlamasse ‘d corage a le paròle ‘d Simon,{{verse|chapter=13|verse=8}}e tùit a l’han rëspondù për aclamassion: “It ses ti nòst cap, al pòst  ëd Giuda e ‘d Giònata, tò frej!”. {{verse|chapter=13|verse=9}}Ti ‘t combatras con nojàutri e noi i faroma lòn ch’it n’ordine”. {{verse|chapter=13|verse=10}}Anlora Simon a l’ha radunà tuti j’òm ëd guera e a l’é pressasse a fé avèj fin a l’arcostrussion dij bastion ëd Gerusalem e dla fortificassion dj’anviron ëd la sità. {{verse|chapter=13|verse=11}}Apress a l’ha mandà Giònatan, fieul d’Absalom, a Giafa con un bon nùmer ëd trope, e Giònatan a l’ha taparà via coj dla sità e a l’é ‘nstalasne. 

=== Angann e tradiment ëd Trifon ===

{{verse|chapter=13|verse=12}}Antant Trifon a l’é surtì da Tolemaida con n’armeja gròssa adressà vers ël pais ëd Giuda. A mnava përzoné Giònata, frel ëd Simon. {{verse|chapter=13|verse=13}}Da soa banda Simon a l’ha butà campament aranda d’Adida, an facia dla pian-a. {{verse|chapter=13|verse=14}}Ant ël moment che Trifon a l’ha savù che Simon a l’avìa pijàit ël pòst ëd sò frel për  atachelo, a l’ha mandaje ‘d nunsi për dije: {{verse|chapter=13|verse=15}}A l’é për  motiv dl’argent che tò frel a l’è debitor al tesòr real ch’i l’oma n’ostage. {{verse|chapter=13|verse=16}}Ore, s’it t’an mande trantessinch quintaj d’argent e doi dij sò fieuj tanme përzoné nojàutri i lo lasroma lìber: i voroma esse sicur che na vira liberà a vada pa a butesse torna contra ‘d noi”.

{{verse|chapter=13|verse=17}}Simon a l’avìa già antajàsne ch’a j’era pa d’avèj fiusa ‘d lor, pura, a l’ha fàit consegné l’argent e ij fieuj, dcò për nen fesse nemis ël pòpol, {{verse|chapter=13|verse=18}}ch’a l’avrìa podù dì: “ Simon a l’ha pa mandà a Trifon ël dné e ij fieuj: për sòn Giònata a l’ mòrt!”. {{verse|chapter=13|verse=19}}Për lòn Simon a l’ha mandà ij fieuj e ij trantessinch quintaj d’argent, ma Trifon a l’é pa stàit ëd paròla e a l’ha nen liberà Giònata. {{verse|chapter=13|verse=20}}Apress Trifon a l’é butasse an marcia për anvade tuta la region e vastela, a deviava d’ëstrà soèns e a l’ adressasse a Adora ma Simon con soa armeja as butava contra da qualsëssìa banda a passèissa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Antant coj ch’a l’ero ant la Fortëssa ‘d Gerusalem a l’han mandà ‘d messagé a Trifon, an pregàndlo ëd mandé dun-a ‘d proviànde e ‘d rivé n’agiut për la stra dël desert. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për lòn Trifon a l’ha fàit prontè tuta soa cavalarìa për butesse an viage. Ma cola neuit a l’è rivaie tanta ‘d cola fiòca da nen podèisse bogé. Anlora a l’ha smobilità ‘l campament e a l’è adressasse vers ël pais ëd Ghilead. {{verse|chapter=13|verse=23}}Rivà a Bascama, a l’ha fàit sassiné Giònata e falo sotré ambelelà. {{verse|chapter=13|verse=24}}Peui a l’é tornasne a sò pais. 

=== La toma 'd Giònatan ===

{{verse|chapter=13|verse=25}}Simon a l’ha mandà a pijé ‘l còrp ëd sò frel Giònata e a l’ha daje seportura a Modine, la sità dij sò cé. {{verse|chapter=13|verse=26}}Tut Israel a l’ha fàit complenta për la mòrt ëd Giònata e a l’é restà an deul për vàire di. {{verse|chapter=13|verse=27}}Simon a l’ha fàit aussé la tomba ‘d sò pare e dij sò frej e a l’ha butala bin an vista con pere seulie dë 'dnans e daré. {{verse|chapter=13|verse=28}}Apress a l’ha drissà set piràmid, un-a tacà a l’àutra, an onor ëd sò pare, ëd soa mare e dij sò quat frej. {{verse|chapter=13|verse=29}}A l’ha peui archincaje con ëd gròsse colòne con ëd trionf d’arme ansima e dcò dacant ëd trofé ëd nav scurpìe, ëd manera ch’as podèisso vëdze dai navigant an mes al mar. {{verse|chapter=13|verse=30}}A l’é costì ël monument edificà a Modine e ch’as conserva anco al di d’ancheuj. 

{{verse|chapter=13|verse=31}}An tut ës temp, Trifon a l’ comportasse da traditor con ël rè giovo Antìoch, fin-a che a l’ha sassinalo. {{verse|chapter=13|verse=32}}Fasse rè a sò pòst, a l’è dcò ancoronasse con la coron-a d’Asia, an causànd ëd gròss maleur al pais. {{verse|chapter=13|verse=33}}Simon, da soa part, a l’han completà le piasse-fòrt ëd Giudea, butàndie ‘d tor àute e ‘d gran rampar con pòrte, bare, froj e d’arserve ‘d provision. {{verse|chapter=13|verse=34}}Peui a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje da rè Demetrio për otnì d’esension al pais, da già che Trifon a l’avìa mach rapinà la Giudea. {{verse|chapter=13|verse=35}}E Demetrio, an rëspòsta a l’ha scrivù sta litra: {{verse|chapter=13|verse=36}}“Rè Demetrio a Simon, gran sacerdòt e amis dël rè, e a j’ansian dël pòpol giudé, salut! {{verse|chapter=13|verse=37}}Con piasì i l’oma arseivù la coron-a d’òr e la palma ch’i l’eve mandane. I soma pronta fé con voi na pas ëd pianta e a prescrive a nòsti fonsionari ‘d concédve j’esension da le taje. {{verse|chapter=13|verse=38}}Nòst but për vojàutri a l’é franch confermà. Dcò le sitadele ch’i l’eve drissà a saran mach vòstre. {{verse|chapter=13|verse=39}}A saran përdonà a vojàutri le betise e le mancanse comëttùe fin-a ‘l di d’ancheuj; parèj che d’or’anans i l’avreve pa pì paghé gnun-a ‘mpòste real o d’àutri tribut ch’a grevavo an sla sità ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=13|verse=40}}Se an tra ‘d vojàutri a-i é  cheicadun qualificà a ‘nquadrarse an nòstra vardia përsonal a sarà bin acetà. Ch’a-i sia an tra ‘d noi pas ëd pianta!”.

{{verse|chapter=13|verse=41}}Dl’ani ch’a fa 170, Israel a l’era liberà dal giov dij pagan. {{verse|chapter=13|verse=42}}E la gent a l’ha ‘ncaminà a daité ij document e ij contrat përparèj: “Ann prim ëd Simon, grand e àut sacerdòt, general e cap dij Giudé”.

=== Simon a conquista Gheser === 

{{verse|chapter=13|verse=43}}E an col’época midema, Simon a l’ha assedià la sità ‘d Gheser con soa armeja. A l’ staita drissà na tor mòbila ch’andasìa a pogesse a le muraje dla sità. {{verse|chapter=13|verse=44}}Ij soldà a son sautà da sta tor e a son intrà an sità. Tuti j’abitant a son stàit sesì da la pau, {{verse|chapter=13|verse=45}}a son montà an sle muraje con fomne e masnà, a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a crijé an suplicand Simon ëd fé pas con lor. {{verse|chapter=13|verse=46}}A disìo: “Va pa a tratene conform a nòstra gramissia: misericòrdia për nojàutri!”. {{verse|chapter=13|verse=47}}Simon a l’ha acetà la pas e a l’ha p’ nen atacaje. Contut a l’ha taparaje via e a l’ha purificà le ca andova a-i j’ero ‘d mistà pagan-e, Parèj ch’a l’é intrà an sità an tra cant e aclamassion. {{verse|chapter=13|verse=48}}48 La sità a l’é staita purificà ‘d pianta e Simon a l’ha lassaie d’òm ëd la lege ‘d Mosè. Peui a l’ha fortificà la sità e për chiel a l’é fasse costrue na ca. 

=== Simon a conquista la sitadela 'd Gerusalem ===

{{verse|chapter=13|verse=49}}Tutun ij nemis a ocupavo anco la Fortëssa ‘d Gerusalem, ma a në podìo pa seurte. A podìo gnanca andé për la region a caté o a vende. A l’avìo sempe pì fam e già cheicadun a l’era mòrt për lòn. {{verse|chapter=13|verse=50}}Anlora a son adressasse a Simon për otnì la pas e Simon a l’ha concedùjla. Contut a l’ha mandaje via d’ambelelà e a l’ha purificà la Sitadela da tut lòn ch’a l’antamnava. {{verse|chapter=13|verse=51}}Dël di ch’a fà vintetre dl’ëscond mèis dl’ani 171 a son intrà ant la Sitadela con branch ëd palma an tra cant ëd làuda e son d’àrpe, cìmbali e lire, con inn e càntich, përchè un nemis gròss a l’era stàit mandà via da Israel. {{verse|chapter=13|verse=52}}Su disposission ëd Simon minca n’ani a sarìa staita selebrà costa festa: ël mont dël templ peui, ch’a l’è da para dla Sitadela, a l’é stàit fortificà e Simon a l’é andàit a steie con ij sò. {{verse|chapter=13|verse=53}}Ant ël moment che Simon a l’ha vëddù che sò fieul Gioann  a l’era giumai n’òm, a l’ha falo cap  ëd tuta l’armeja, con residensa a Gheser.

== 14 ==
{{chapter|14}}
=== La catura 'd Demetrio ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}Dl’ani ch’a fa 172, rè Demetrio a l’ha mobilisà soe fòrse e a lè’ha marchia ant la Media a sërché d’agiut për la guera contra ‘d Trifon. {{verse|chapter=14|verse=2}}Arsace, rè ‘d Persia e ‘d Media, an savend che Demetrio a l’era intrà an sò teritòri, a l’ha mandà un dij sò generaj con l’ordin ëd ciapelo viv. {{verse|chapter=14|verse=3}}Ël general a l’ha fàit parèj, a l’ha butà an dërota l’esércit ëd Demetrio e a l’ha fàit përzoné ‘l rè. Peui a l’ha portalo da Arsace ch’a l’ha falo buté  an tafusa.

=== Panegiri 'd Simon ===

{{verse|chapter=14|verse=4}}Fin-a che Simon a l’ha vivù, ël pais ëd Giuda a l’é stàit an pas. {{verse|chapter=14|verse=5}}Chiel a l’ha mach sempe sërcà ël bin për so agent e tut ël pòpol a l’é stane gratificà për soa manera ‘d governé e dla glòria ch’a cuija di për di. 5 An tra j’amprèise pì avosà: la conquista ‘d Giafa e ‘d so pòrt, parèj da dovertesse un pòst an sël mar gròss. {{verse|chapter=14|verse=6}}Peui a l’ha slargà ij finagi ëd soa nassion an tnend frem an man ël pais. {{verse|chapter=14|verse=7}}Vaire ostage e përzoné a son ëstàit dësangagià, a l’ha conquistà Gheser, Bet-Sur e la Fortëssa ‘d Gerusalem. Gnun a podìa fërmelo, a l’ha purificà ‘l teritòri da tute le contaminassion. {{verse|chapter=14|verse=8}}Ij campagnin a podìo coltivé pasi sò fond: ij camp a dasio ëd bon amson, e ant la pian-a j’erbo a dasìo tanta fruta. {{verse|chapter=14|verse=9}}Tùit ij vej ch’a stasìo setà an sle piasse a parlavo mach ëd bin-esse, antramentre che ij giovo a portavo fiamenghe divise da guera. {{verse|chapter=14|verse=10}}Simon a l’ha pa lassà manché ‘d proviande e d’armament a le sità e an soe difèisa a l’ha costruì ëd fortësse për la difèisa: a l’è stàit avosà fin-a a j’estrem ëd la tèra. {{verse|chapter=14|verse=11}}A l’ha torna stabilì la pas an sò pais, e la gòj d’Israel a l’é staita sensa lìmit. {{verse|chapter=14|verse=12}}Mincadun a podìa sté setà sota soa vigna o sò fié, gnun a podìa mnasselo. {{verse|chapter=14|verse=13}}Tuti j’aversari a-i j’ero pì nen; ij rè nemis a l’ero stàit butà an dërota. {{verse|chapter=14|verse=14}}Simon a l’ha giutà tùit ij pòver ëd soa gent. Chiel a l’ha fàit rispeté la Lege 'd Dé, e taparà via ij Giudé gram e ij përvers. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ël santuari a l’é tornà a sò splendor e a son moltiplicasse j’utiss sacrà.

=== Diplomassia con Roma e Sparta === 

{{verse|chapter=14|verse=16}}A Roma, parèj dë Sparta, a l’é savusse la neuva dla mòrt ëd Giònata e a l’é stàit ringretà motobin. {{verse|chapter=14|verse=17}}Ma jë Spartan a l’han dcò savù che ‘l frel ëd Giònata, Simon, a l’era sucedùje ant la càrica ‘d gran sacerdòt e ch’a dominava la campagna e le sità dla Giudèa. {{verse|chapter=14|verse=18}}Anlora a l’han scrivuje na litra gravà dzora ‘d tàulëtte ‘d bronz, për arnové con tratà d’amicissia l’aleansa ch’a l’avìo fàit con so frej giudé e Giònata. {{verse|chapter=14|verse=19}}Ël document a l’é stàit lesù dë 'dnans ëd la ciambreja dël pòpol, a Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=20}}Costa a l’é la còpia dla litra mandà da jë Spartan:

«Ij magistrà e la sità dë Sparta al frel Simon, gran sacerdòt, a j’ansian e ai prèive e tuta la gent giudèa, salut! {{verse|chapter=14|verse=21}}Vòstri ambassador a l’han fane savèj ch’i seve na nassion reputà e rëspetà. Motobin ëd piasì a l’ha fane soa vìsita {{verse|chapter=14|verse=22}}i l’oma fin-a trascrivù soe propòste ant ël registr ufussial ëd nòstra nassion, an costi termo: ‘Numeni, fieul d’Antìoch, e Antipater, fieul ëd Giàson, a son vnùit an qualità d’ambassador dj’Ebreo për fé torna neuva l’amicissia con nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=23}}La gent dë Sparta a l’ha vorsù acheuje sti òm con grand onor e a l’ha decidù ëd guerné ant j’archiv ël test ëd sò dëscors. Përparèj ël pòpol spartan a na consërvrà la memòria. Na còpia d’ës decret a l’é scrivùa dcò për ël gran sacerdòt Simon&quot;».

{{verse|chapter=14|verse=24}}Dòp ëd sòn, Simon a l’ha mandà a Roma Numeni, con un grand ëscù d’òr ëd valor ëstrasordinari.

=== Onor uffisial për Simon === 

{{verse|chapter=14|verse=25}}Cand che ij Giudé a son vnùit a conòsse sti fàit, a son disse: Còs podom-ne fé për testimonié arconossensa a Simon e a sò fieuj? {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel e sò frej e tuta la ca ‘d sò pare a son mostrasse vajant combatent contra ij nemis d’Israel e a l’han dane la libertà!». Anlora a l’han gravà un test dzora ‘d taulëtte ‘d bronz ch’a l’han peui fissà tanme stelean sël mont Sion.

{{verse|chapter=14|verse=27}}Costì a l’é na còpia dël test :

«A l’era ‘l di ch’a fa disdeut dël mèis d’Elul dl’ani 172, ch’a corispond al ters ani ëd Simon gran sacerdòt. Ant l’Asaramel, {{verse|chapter=14|verse=281}}la gran ciambreja dij sacerdòt, dël pòpol, dj’autorità dla nassion e dj’ansian dël pais a l’ stàit publicà ës decret: {{verse|chapter=14|verse=29}}&quot;A son staie vàire guere an nòstra region, ma Simon, fieul ëd Matatia e dëssendent ëd la famija sacerdotal ëd Joarib, e sò frej,  a l’han risigà la vita e resistù ai nemis ëd so agent për defende ‘l templ e la lege ‘d Mosè: a ncosta manera a l’han procurà glòria granda a costa nassion. {{verse|chapter=14|verse=30}}Giònata a l’ha daje unità a soa gent e a l’é vnùit a esse gran sacerdòt. Ma peui a l’é mòrt {{verse|chapter=14|verse=31}}e ij nemis d’Israel a l’han sërcà d’anvade ‘l pais për vastelo  e ravagene ‘l templ. {{verse|chapter=14|verse=32}}Contut Simon a l’ha ciapà ‘l pòst dël frel e a l’ha combatù an favor ëd sò pais, angagiand bon-a part ëd sò patrimòni për armé l’esércit ëd la nassion e pagheje ‘l sòld. {{verse|chapter=14|verse=33}}Chiel a l’ha fortificà le sità dla Giudèa, parèj ëd Bet-Sur, ai finagi dël pais, andova che ‘l nemis a l’avìa un depòsit d’arme e a l’ha lassaie na guarnison d’Ebreo. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dcò Giafa an sla còsta meridional e Gheser ch’a confin-a con Asdod a son ëstàite fortificà, tute sità che ‘l nemis a vorìa fé soe: Simon a l’ha butaie ‘d soldà giudé con tut lòn ch’a podìa serve për vive.

{{verse|chapter=14|verse=35}}La gent a l’ha vëddù la fedeltà ‘d Simon e la glòria ch’a vorìa deje a soa nassion, për lòn a l’han nominalo cap e gran sacerdòt an arconossensa ‘d tute soe amprèise. A vorìo arconòsse an fasson pùblica soa giusta condòta e lealtà con so agent e sò angagg costant ëd portela a la glòria. {{verse|chapter=14|verse=36}}An soa vita, a l’ha faila a dësraisé ij pagan da la Giudèa, dcò coj ch’a l’ero ant la sità ‘d David a Gerusalem. Lor a l’ero fin-a fasse na Fortëssa e d’ambelelì a surtìo për profané tut lòn ch’a l’é d’antorn dël santuari për dëssacrelo. {{verse|chapter=14|verse=37}}Simon a l’ha fàit intré ant la fortëssa ‘d soldà giudé e a l’ha fortificala për la sicurëssa dla region e dla sità. Chiel a l’ha dcò fàit pì àute le muraje ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=38}}&quot;Për tut sòn rè Demetrio a l’ha confermà sò gran sacerdòssi, {{verse|chapter=14|verse=39}}an consideràndlo un dij sò amis e concedéndje grand onor.

{{verse|chapter=14|verse=40}}Ël rè a savìa, an efet, che ij Roman a tratavo j’Ebreo parèj d’amis d’aleà e ‘d frej e ch’a l’avìo arseivù j’ambassador ëd Simon con tuti j’onor, {{verse|chapter=14|verse=41}}e che ij Giudé e ij sò sacerdòt a l’avìo acetà Simon tanme cap e gran sacerdòt an spetand ch’a rivèissa un profeta degn ëd fé. {{verse|chapter=14|verse=42}}Demetrio a l’era dcò al corent  che a Simon, general an cap, a l’avìo dcò fidaje ël soèn dël santuari, con ël but ëd serne ij responsàbij dij travaj, dl’aministrassion dël pais, dl’armeja e dle sitadele. {{verse|chapter=14|verse=43}}A Simon tùit a dovìo ubidije e tùit ij document dël pais a dovìo avèj soa aprovassion: chiel a podìa porté la porpra e j’ansegne d’òr. {{verse|chapter=14|verse=44}}Gnun mèmber dël pòpol a podìa contradì o arpossé d’ordin o decision ëd Simon: &quot;an tuta la region as podrà fé gnun-a ciambreja sensa sò përmess e gnun a podrà porté porpra o la bocla d’òr. {{verse|chapter=14|verse=45}}A saran considerà colpevoj coj ch’a violeran ste dësposission’. {{verse|chapter=14|verse=46}}Tuta la gent a l’era pì che d’acòrdi ëd deje a Simon tuti sti podèj. {{verse|chapter=14|verse=47}}E Simon a l’ha acetà e giudicà sò dovèj l’esse, gran sacerdòt, general e cap dij Giudé e dij prèive e d’esse anans ëd tut ël pòpol&quot;». 

{{verse|chapter=14|verse=48}}Donch a son ëstaite sislà tute ste paròle dzora ‘d taulëtte ‘d bronz da butesse ant la cinta dël santueari e bin an vista, com a l’era decidusse dal pòpol giudé. {{verse|chapter=14|verse=49}}Nopà na còpia a divìa esse ant la sala dël tesòr, a disposission ëd Simon e dij sò fieuj.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== Litra d'Antioch VII ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Antìoch, fieul ëd rè Demetrio, a l’ha mandà a Simon, sacerdòt e cap dij Giudé, e a tuta la nassion ebràica, na litra-papé da j’ìsole dël mar, ch’a disìa:

{{verse|chapter=15|verse=1}}«Rè Antìoch a saluta ‘l gran sacerdòt e cap dij Giudé Simon, e tuta la nassion. {{verse|chapter=15|verse=3}}Ëd traditor a son fasse padron dël regn dij mè cé e mi i veui fé arconòsse ij mè dirit dzora ‘s regn përchè a peuda torné a sò padron d’antan. I l’hai recrutà vàire trope ed equipagià nav da guera. {{verse|chapter=15|verse=4}}I l’hai decidù dë sbarché ant la region për castijé coj ch’a l’han ruinà nòst pais e dëvastà vàire sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=5}}Ore, i confermo tute j’esension tributàire ch’a l’avìo concedù ij rè a mi antecessor. {{verse|chapter=15|verse=6}}I autoriso a bate moneda pròpia ‘d cors legal an Giudèa. {{verse|chapter=15|verse=7}}I confermo la libertà për Gerusalem e sò Templ. Tuti j’armament ch’it l’has fabricà, e le fortësse costruìe e ocupà, i diciaro ch’a resto ëd toa proprietà. {{verse|chapter=15|verse=8}}At son peui abonì tùit ij débit e ‘l dovù al rè da adess e ant l’avnì për sempe. {{verse|chapter=15|verse=9}}Ant ël moment ch’i l’avroma torna pijà possession ëd nòst regn, ti ‘t saras na vira pì onorà, con toa gent e ‘l santuari: tuti j’onor possìbij parèj che vòstra glòria a sia manifestà për tut ël mond!”. 

{{verse|chapter=15|verse=10}}Dl’ani ch’a fà 174, Antìoch a l’é ambarcasse për la tèra dij sò cé. Tute le trope a son schierasse con chiel, ëd manera ch’a son restà an pòchi con Trifon. {{verse|chapter=15|verse=11}}Antìoch a l’ha seguitalo e chiel-lì, an scapand, a l’é rivà a Dor an sël mar, {{verse|chapter=15|verse=12}}përchè as rendìa bin cont che ij maleur a s’ambaronavo dzora ‘d chiel e dël contemp a l’era chità da l’armeja.

{{verse|chapter=15|verse=13}}Antìoch a l’ha butà campament aranda ‘d Dor con sentevintmila fantassin e eutmila sivalié. {{verse|chapter=15|verse=14}}A l’ha butà assedi a la sità antramentre che le nav a lo blocavo për mar. Parèj ch'a tenìa la sità sircondà për mar e për tèra an lassand nì intré nì seurte gnun.

=== Roma a dà n'apògg ai Giudé ===

{{verse|chapter=15|verse=15}}Antant, a son tornà da Roma Numeni e camrada, an portand document e litre  për ij rè da vàire pais. Ij papé a l’ero redata nt ël seguent tenor: {{verse|chapter=15|verse=16}}«Lucio, cònsol ëd Roma, a saluta rè Tolomé. {{verse|chapter=15|verse=17}}J’ambassador ëd j’Ebreo a son rivà da nojàutri tanme nòstri amis e aleà, për fè neuva l’amicissia d’antan e l’aleansa : lor a son ëstàit mandà da Simon, gran sacerdòt, e dal pòpol dij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=18}}A l’han portà n’ëscù d’òr dal valor ëd sincsent chilo d’argent. {{verse|chapter=15|verse=19}}Për lòn a l’é smijane bin scrive ai rè ‘d vàire nassion, përchè a-j faso pa dël mal, nì ch’a faso ëd guera a soe sità o a soa region, nì ch’a faso aleansa con ij sò nemis. {{verse|chapter=15|verse=20}}E a l’é smijane bin d’aceté sò scu d’òr. 21 Se përtant ëd traditor a son scapà da sò pais dacant ëd voi, consigneje a Simon, gran sacerdòt, përchè a në fasa giustissia con for a soa lege”. 

{{verse|chapter=15|verse=22}}La midema litra  a l’é staita  adressà a rè Demetrio, rè Atal, rè Ariarate e rè Arsace {{verse|chapter=15|verse=23}}e a tuti sti pais: Samsame, Sparta, Delòs, Mindos, Sicione, Caria, Samos, Panfilia, Licia, Alicarnass, Ròdi, Faselis, Cos, Side, Arad, Gortin-a, Cnidos, Cipro e Cirene. {{verse|chapter=15|verse=24}}Na còpia dël papé a l’é dcò staita adressà al gran sacerdòt Simon.

=== Antìoch VII a mnassa Simon ===

{{verse|chapter=15|verse=25}}Donch, Antìoch, già da doi di a l’avìa ‘l campament contra la sità ‘d Dor, e sensa rechie a-j sfrandava le trope contra, sèmper an fabricand màchine d’assedi : përparèj dcò për Trifon a-i j’era gnun-a ciansa ‘d seurte o intré. {{verse|chapter=15|verse=26}}Anlora Simon a l’ha mandà un socors ëd doimila soldà vajant e dcò d’argent d’òr  e vàire echipagiament. {{verse|chapter=15|verse=27}}Meno che Antìoch a l’ha nen vorsù aceté nen, e a l’ha fin-a gavaje le concession faite anans an mostràndze nemis ëd Simon. {{verse|chapter=15|verse=28}}Peui a l’ha mandaje Atenòbi, un dij ‘’amis dël rè’’,  a traté con chiel an costa fasson : «Vojàutri i òcupe anco Gafa, Gheser e la Fortëssa ‘d Gerusalem, tute sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=29}}I l’eve vastà sò teritòri e provocà ruin-a gròssa ant ël pais an pijàndve  vàire leu ëd mè regn. {{verse|chapter=15|verse=30}}Ore, donch, torneme mie sità ch’i l’eve ocupà, ansema a le taje dij leu ch’i l’eve ciapà fòra dal teritòri giudé, {{verse|chapter=15|verse=31}}opura dene an cambi tërdsemila chilo d’argent al pòst ëd cole sità, pì sincsent talent d’andenis për ij maleur e ij dani ch’i l’eve provocà, dësnò nojàutri intreroma an guera con voi».

{{verse|chapter=15|verse=32}}Cand che Atenòbi, amis dël rè, a l’é rivà a Gerusalem e a l’ha vëddù la glòria ‘d Simon, ë j’asi sislà d’òr e d’argent e sò gran spatuss: a l’é restane bele ambajà. Peui a l’ha arferije le paròle dël rè, {{verse|chapter=15|verse=33}}ma Simon a l’ha rësponduje: « noi i l’oma pa ocupà ‘d tèra strangera e i l’oma nen butà le man dzora ‘d lòn ch’a l’é d’àutri, ma ant l’ardità dij nòstri grand, che d’antan nòstri nemis a l’avìo ocupà sensa avèine dirit. {{verse|chapter=15|verse=34}}Nojàutri, donch, i l’oma profità dl’ocasion ëd recuperé l’ardità dij nòstri cé. {{verse|chapter=15|verse=35}}Për lòn ch’a riguarda Giafa e Gheser: la gent ëd coste doe sità a causavo ëd maleur gròss a nòst pòpol e a nòstr teritòri: për lòn i soma dispòst ëd pagheve l’equivalent ëd sent talent për le doe sità». Atenòbi a l’ha nen replicà na paròla. {{verse|chapter=15|verse=36}}Chiel a l’é tornà tut anrabià dal rè, che cand a l’é stàit anformà dla glòria ‘d Simon e tut lòn ch’a l’avìa vëddù a l’é dcò anrabiasne motobin.

=== Vitòria dzora Cendebeu === 

{{verse|chapter=15|verse=37}}Antant Trifon, a l’é scapà për mar a Ortosia, {{verse|chapter=15|verse=38}}e Rè Antìoch a l’ha nominà Cendebeu governator general ëd la region ëd la còsta e a l’ha butà sota sò comand fòrse ‘d fanterìa e ‘d cavalarìa, {{verse|chapter=15|verse=39}}con l’ordin ëd ëstabilì sò campament ai finagi ëd la Giudèa, arcostruì Cedron, fortifichene le pòrte e anandié la guera contra ij Giudé. Antant ël rè a l’avrìa portà anans l’inseguiment ëd Trifon. {{verse|chapter=15|verse=40}}Cendebeu da soa part a l’é portasse a Jamnia e a l’ha ‘ncaminà a provoché la gent, peui a l’ha ‘nvadù la Giudèa, e a l’ha fàit ëd përzoné an tra ‘l pòpol che peui a l’ha butà a mòrt. {{verse|chapter=15|verse=41}}Donch, a l’ha arcostruì Cedron, andova ch’a l’ha dëstacà  cavalarìa e armeja, përchè a podèisso fé d’ancursion an sle stra dla Giudèa, com a l’avìa comandaje ‘l rè.

== 16 ==
{{chapter|16}}
{{verse|chapter=16|verse=1}}Gioann a l’é rivà a Gheser për anformé sò pare Simon ëd lòn che Cedebeu a l’era darera ‘d fé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Simon a l’ha  convocà ij sò doi fieuj grand, Giuda e Gioann, e a l’ha dije: “Mè frej e mi, parèj che tuta la famija ‘d mè pare, i l’oma combatù ij nemis d’Israel, da nòstra gioventura fin-a ‘l di d’ancheuj, e con nòstri sfòrs i l’oma fàila soèns ant l’amprèisa ‘d salvé pì che na vira Israel. {{verse|chapter=16|verse=3}}Ore, mi son vnùit vej, ma contut vojàutri, për la misericòrdia ‘d Dé, i seve ant ël pien ëd la vita. Ocupé mè pòst e col ëd mè frel e feve anans a combate për vòstra gent e che l’agiut ëd Dé a sia con voi!”.

{{verse|chapter=16|verse=4}}Anlora Gioann  a l’ha reclutà ant ël pais vintmila òm vajant e sivalié, e lor a l’han marcià contra ‘d Cendebeu. A l’han passà la neuit a Modine, {{verse|chapter=16|verse=5}}e, alvasse la matin, a son andàit anans ant la vàuda e varda-lì, n’armeja gròssa ‘d fantassin e cavalarìa: un let ëd torent a separava ij doi esercit. {{verse|chapter=16|verse=16}}Gioann e ij sò a l’han piàit posission an facia ai nemis. Ma a son ancorsùsne che ij sò soldà a l’avìo tëmma ‘d passé ‘l torent; anlora Gioann a l’é passà për prim e ij sò òm a l’han travërsà darera ‘d chiel. {{verse|chapter=16|verse=17}}Gioann a l’ha dividù soa armeja e butà la cavalarìa an mes ëd la fanterìa, përchè ij sivalié nemis a l’ero motobin bondos. {{verse|chapter=16|verse=18}}Le trombe a l’han dàit ël segnal ëd l’atach: Cendebeu a l’é stàit batù e an derota. Vàire ‘d lor a son ëstàit ferì e j’ëscampà a son arfugiasse ant la sitadela ‘d Cedron. 
{{verse|chapter=16|verse=9}}A l’era stàit anlora che Giuda, frel ëd Gioann a l’é stàit ferì. Nopà Gioann a l’ha seguità ij nemis fin-a a Cedron, la sitadela che Cedebeo a l’avìa fàit arcostruve. {{verse|chapter=16|verse=10}}Cheicadun a l’é scapà fin-a a le tor ch’as treuvo ant la campagna d’Asdod, ma Gioann a l’ha daje feu a tuta la sità, an causand la mòrt d’un doimila nemis. Apress Gioann a l’é tornasne an pas an Giudèa. 

=== Amassidi 'd Simon e dij sò fieuj  ===      

{{verse|chapter=16|verse=11}}Tolomé, fieul d’Abub, a l’era vnùit governator ëd la pian-a ‘d Gérico, chiel a l’avìa argent e òr a caterve {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè a l’era ‘l gënner dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=16|verse=13}}Për ambission a l’avìa maitass ëd fesse padron dël pais, e ‘d conseguensa a vorìa eliminé për tradiment Simon e sò fieuj. {{verse|chapter=16|verse=14}}Ant un viage fàit për le sità dël pais, con ël but d’ocupesse dle necessità e dj'aministrassion ëd cole sità, Simon a l’era andàit a Gérico con Matatia e Giuda, sò fieuj. J’ero dl’ani ch’a fà 177, ël penùltim, valadì dël mèis ëd Shebat. {{verse|chapter=16|verse=15}}Ël fieul d’Abub a l’ha arseivùje con fàussa cortesìa ant na fortëssa ciamà Doch ch’a l’avìa costruì. A l’ha prontaje un gran disné, antramentre che ‘d sassin a stasìo a l’avàit. {{verse|chapter=16|verse=16}}E cand che Simon e sò fieuj a l’era cioch, Tolomé e ij sò a son alvasse, a l’han ciapà j’arme e a son campasse su Simon ant la sala da mangé, A l’han massà Simon e ij sò fieuj con caichedun dij sërvent. {{verse|chapter=16|verse=17}}Ël comportament ëd Tolomé a l’é stàit da traditor ëd pianta ch’a l’ha dait mal për bin.

=== Gioann a suced a Simon ===

{{verse|chapter=16|verse=1}}Tolomé a l’ha fin-a compilà un rapòrt ëd lòn ch’a l’era capità e a l’ha spedìjlo al rè, an sperand ant n’agiut con l’armeja e ‘l comand ëd tut ël pais  e dla sità {{verse|chapter=16|verse=19}}Apress, a l’ha mandà a Gheser ‘d soldà për massé Gioann. Ai generaj a l’ha mandà ‘d litre për feje vnì da chiel con promësse d’òr, d’argent e d’àutri present. {{verse|chapter=16|verse=20}}A la fin d’àutre trope a son ëstàite mandà a ocupé Gerusalem e ‘l mont ëd sò Santuari. {{verse|chapter=16|verse=21}}Për boneur a-i é  staie chi a l’ha precedù ij soldà a Ghesere a l’ha faje savèj a Gioann che sò pare  e ij frej a l’ero mòrt  e Tolomé a sërcava ‘d gent për sassiné dcò chiel. {{verse|chapter=16|verse=22}}A costa neuva Gioann a l’é stane bolversà. Vnùit a savèj ch’a vorìo sassiné dcò chiel, a l’ha fàit ciapé e massé ij sicari.

{{verse|chapter=16|verse=23}}Lòn ch’a resta dla Stòria ‘d Gioann, ij sò combatiment e vajantise fàite, ij rampar drissà e tute j’àutre ‘mprèise: {{verse|chapter=16|verse=24}}Tut a l’é scrivù ant la Crònaca ‘d sò pontificà, dal di ch’a l’é vùit a esse gran sacerdòt al pòst ëd sò pare.


[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>gkp02l59c0jvdxurinwen1uv24segmq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34586</id>
      <parentid>34585</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:24:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Roma a dà n'apògg ai Giudé */</comment>
      <origin>34586</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163882" sha1="acqvmfwnroqobukt6v35okymrpy0163" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Prim Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}

= Prim Lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==

=== Lissànder e ij Diadòch ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Tut sòn a l’era ‘ncapità da dòp che Lissànder ël Macedon, fieul ëd Flip, a l’era surtì da la region dij Chitim e a l’avìa batù  Dario, rè dij Persian e dij Medi, e, ancaminand dzora dla Grecia a l’ha regnà a sò pòst. {{verse|chapter=1|verse=2}}A l’é butasse an tren ëd tante guere, a l’é fasse padron ëd fortësse e e massà ij rè dla tèra. {{verse|chapter=1|verse=3}}an rivand fin-a ai finagi dla tèra a l’é andàit a cheuje lòn ch’a restava ‘d vàire gent. La tèra a l’é ardovusse al silensi dë 'dnans ëd chiel; sò cheur a l’é esaltasse an gonfiàndse d’orgheuj. {{verse|chapter=1|verse=4}}An assembland n’armeja bonben fòrta a l’ha conquistà 'd provìnse, gent e tiran, ch’a son vnùit a esse sò tributari. {{verse|chapter=1|verse=5}}Dòp ëd sòn a l’é tombà malavi e a l’ha capì che a stasìa për meuire. {{verse|chapter=1|verse=6}}Anlora, convocà ij sò leughtenent pì eminent, coj ch’a l’ero chërsù con chiel fin-a da la gioventura, ancora viv, a l’ha spartì an tra ‘d lor sò regn. 

{{verse|chapter=1|verse=7}}Donca Lissànder a l’ha regnà dódes agn e peui a l’é mòrt. {{verse|chapter=1|verse=8}}ij sò subaltern, mincadun da soa region a l’han ciapà ‘l podèj, {{verse|chapter=1|verse=9}}e dòp che Lissànder a l’é mòrt tùit a son ancoronasse e dòp ëd lor ij sò fieuj për vàire ann e parèj che ij maleur an sla tèra a son moltiplicasse.

=== Antìoch Epìfane e j'arnegà giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}E na rèis përversa a l’é s-ciodùa da col-lì: Antìoch Epìfane, fieul dl’Antìoch ch’a l’era stàit an ostage a Roma, e dl’ann ch’a fa sentetrantesèt dël regn dij Grech, chiel a l’ha ciapà ‘l domini. {{verse|chapter=1|verse=11}}An coj di, a l’ero surtì da Israel ëd fieuj përvers che a l’han përsuadù vàire përson-e an disend: “Doma, foma lega con le gent dj’anviron, përchè a l’é tombane a còl un foson ëd maleur dal moment ch’i soma separasse da lor”. {{verse|chapter=1|verse=12}}Cost rasonament a l’é smijaje pì che bon; {{verse|chapter=1|verse=13}}cheicadun ëd la gent a l’ha ciapà l’andi ëd vorèj andé dal rè, ch’a l’ha daje mojen ëd fé intré j’istitussion dij pagan. {{verse|chapter=1|verse=14}}Scond le costume dle gent, lor a l’han drissà un gimnasi a Gerusalem, {{verse|chapter=1|verse=15}}e, an ëscanceland le marche dla sirconcision a l’ero slontanasse da l’Aleansa santa: a son butasse con le nassion pagan-e e, an fasend ël mal a son vendusse.

=== Antìoch an Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=16}}Fàit frem ël podèj, Antìoch  a l’ha vorsù conquisté l’Egit për vagné doi regn: {{verse|chapter=1|verse=17}}a l’é intrà n’Egit con na tropada d’armeja, con ëd chèr e d’elefant, ëd sivalié e un foson ëd flòta, {{verse|chapter=1|verse=18}}e a l’é intrà an bataja con Tolomé rè d’Egit. Tolomé a l’é stàit batù e a l’ha dovù scapé da chiel: vàire a son tombà, frapà a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=19}}A l’han ocupà le piassefòrt d’Egit e Antìoch a l’ha ravagià ‘l pais d’Egit.

=== La përsecussion dij Giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=20}}Për lòn, dl’ann ch’a fa sentequarantetré, batù l’Egit, Antìoch a l’é tornà andré e a l’é montà contra d'Israel adressandse contra  Gerusalem con n’esèrcit amponent. {{verse|chapter=1|verse=21}}Pien ëd sagna a l’é intrà ant ël santuari, a l’ha asportane l’autar d’òr e ‘l candlé dij lum con tùit ij sò asi {{verse|chapter=1|verse=22}}e la tàula ‘d proposission e ij vas për libassion, cope e turìboj, la cortin-a, coron-e e decorassion d’òr ch’a l’ero an sla faciada dël templ: a l’ha rablà tut.

{{verse|chapter=1|verse=23}}A l’ha ciapà peui l’argent, l’òr, j’utiss pressios e portà via ij tesòr stërmà ch’a l’avìa fàila a trové. {{verse|chapter=1|verse=24}}Për lòn, ravagià tut a l’é tornasne a sò pais. A l’avìa fàit massacré vàire përson-e e parlà con sagna granda. {{verse|chapter=1|verse=25}}Anlora an tuti j’anviron d’Israel a-i é staie un deul gròss, {{verse|chapter=1|verse=26}}Cap e ansian a gëmmìo, giovo e fiëtte a perdìo ëd fòrsa e la blëssa dle fomne a l’era perdusse. {{verse|chapter=1|verse=27}}Tuti jë spos a l’han alvà ‘d plente e la sposa setà an sël let ëd nòsse a l’é vestisse ‘d deul. {{verse|chapter=1|verse=28}}La tèra a l’ha tramblà për soa gent e a l’é arvestisse d’onta tuta la casà ‘d Giacòb.

=== L'ocupassion ëd Gerusalem ===

{{verse|chapter=1|verse=29}}Ant ël vir ëd doi ann, ël rè a l’avìa mandà un dzorantendent a le taje ant le sità ‘d Giuda compagnà da bonben ëd  fòrse militar.
{{verse|chapter=1|verse=30}}E con fausserìa ‘d paròle ‘d pas, a l’é adressasse a lor ch’a l’han daje da ment. Mach che a l’amprovista a l’é sfrandasse an sla sità, a l’ha batula con gramissia e massà vàire përson-e an Israel. {{verse|chapter=1|verse=31}}A l’ha brusà e ravagià la sità, campand a tèra abitassion e muraje d’antorn. {{verse|chapter=1|verse=32}}Anlora a l’han butà n’ës-ciavensa fomne e masnà e a son fasse padron dj'ëstrop. {{verse|chapter=1|verse=33}}Peui a l’han drissà d’antorn ëd la Sità ‘d David na muraja fòrta e granda, con ëd tor pì che  freme, e costa a l’é vnùita a esse na sitadela. 

{{verse|chapter=1|verse=34}}A l’avìo butà ‘d nassion ëd pecador, òm përvers che a son fasse ‘d fortilissi. {{verse|chapter=1|verse=35}}A l’han ambaronaie d’arm e ‘d proviande e , butà ansema la pijàita ‘d Gerusalem, a l’han depositala ambelelà an vnisend a esse un trabucèt gròss; {{verse|chapter=1|verse=36}}sòn a l’era stàit n’ansìdia për ël santuari , e un nemis malegn për Israel, për vàire. {{verse|chapter=1|verse=37}}Ël leu sant a l’é stàit profanà e a l’han dàit ël vir a ‘d sangh nossent d’antorn dël Santuari.

{{verse|chapter=1|verse=38}}Për cost motiv la gent ëd Gerusalem a l’é scapà: la sità a l’é vnùita esse residensa d’ëstrangé. Sò fieuj a l’han chitala e a l’é vnùita forëstera a sò nativ. {{verse|chapter=1|verse=39}} Tant ‘me un desert sò Santuari a l’era stàit desolà, soe feste a l’han virà al deul, ij sò sabat a l’onta, sò onor al dëspresi. {{verse|chapter=1|verse=40}}Sò dzonor a l’era stàit tant ‘me soa glòria passà: sò splendrior a l’é cangiasse an deul.

=== La paganisassion dël templi ===

{{verse|chapter=1|verse=41}}Peui l rè a l’ha emanà 'n decret a tut sò regn, che a fùisso tui na gent sola e che mincadun a chitèissa soa legislassion: {{verse|chapter=1|verse=42}}tute nassion a l’han acetà ‘d conformesse ai comand dël rè. {{verse|chapter=1|verse=43}}Dcò vàire Israelita a l’han acetà sò cult an profanand ël sabat. {{verse|chapter=1|verse=44}}E ‘l rè a l’ha spedì 'd litre për mojen dij messagé a Gerusalem e a le sità ‘d Giuda, an prescrivend ëd seghité legislassion strangere al pais, {{verse|chapter=1|verse=45}}e d’esclude j’olocàust ant ël templ, ij sacrifissi e le libassion, an profanand ij sabat e le feste, {{verse|chapter=1|verse=46}}e d’antamné santuari e sò sant fedej, {{verse|chapter=1|verse=47}}e drissé d’autar, templ, edìcole, sacrifiché ‘d crin e d’àutre bestie pa pure, {{verse|chapter=1|verse=48}}ëd lassé che ij pròpi fieuj midem, nen sirconcis, a s’antamnèisso con minca sòrt d’ampurità e profanassion, {{verse|chapter=1|verse=49}}përparèj da dësmentié la lege e cangé tute j’istitussion: {{verse|chapter=1|verse=50}}“Tuti coj ch’a l’avèisso pa agì conform ai decret dël rè a saran butà a mòrt!” {{verse|chapter=1|verse=51}}Scond sti órdin a l’han scrivù a tut ël regn, an stabilend d’ispetor dzora ‘d tuta la gent e obligand le sità ‘d Giuda ‘d sacrifiché tute, sità për sità. {{verse|chapter=1|verse=52}}E vàire dël pòpol a son butasse ansema ‘d lor, tùit traditor ëd la lege, an fasend dël mal ant la region {{verse|chapter=1|verse=53}}e obligand Israel a stërmesse andova che a podìa.

{{verse|chapter=1|verse=54}}Dl’ann ch’a fa sentequarantessich, ël quìndes dël mèis ëd Chislev, ël rè a l’ha drissà na mistà pagan-a an sl’autar e a l’han aussane dcò le sità ‘d Giuda ant j’anviron, {{verse|chapter=1|verse=55}}an brusand d’ancens an sle pòrte dle ca e ant le piasse. {{verse|chapter=1|verse=56}}Tùit ij lìber sacrà che a l’é stàit possìbil d’artrové a son ëstàit s-ciancà e brusà. {{verse|chapter=1|verse=57}}A l’era pro che cheicadun a fussa trovà con na còpia dël lìber dl’aleansa e ch’a l’avèissa pa ubidì a la lege: la sentensa dël rè a lo condanava a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=58}}Tùit ij mèis d’Israelita a vnisìo dëscuvertà ant le sità e tratà con violensa. {{verse|chapter=1|verse=59}}Ël vintessinch dël meis, an specie, cora che a l’ero an camin ëd fé ij sò sacrifissi sacrà an sl’autar: {{verse|chapter=1|verse=60}}a vnisìo butà a mòrt, conform j’ordinanse, fin-a le fomne ch’a l’avìo fàit sirconcide sò fieuj. {{verse|chapter=1|verse=61}}A-j pendìo le masnà al còl e a vnisio massà dcò ij mohel. {{verse|chapter=1|verse=62}}Contut, an Israel, vàire a son restà frem a fesse fòrsa un con l’àutr a nen mangé d’ampurità {{verse|chapter=1|verse=63}}e a acetavo fin-a ‘d meuire pitòst d’antamnese con lòn che a l’è pa mond e dzonoré l’aleansa santa. {{verse|chapter=1|verse=64}}Ël ghignon contra Israel a l’era sensa fin.

== 2 ==
{{chapter|2}}

=== Matatìa e ij sò fieuj ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}An col’época, un prèivi dla famija ‘d Joiarib, Matatia, fieul ëd Gioann e novod ëd Simeon, a l’ha decidù ‘d chité Gerusalem për andé a sté a Modin. {{verse|chapter=2|verse=2}}A tenìa sinch fieuj: Gioann, ciamà dcò Gadì; {{verse|chapter=2|verse=3}}Simon dë stranòm Tassì; {{verse|chapter=2|verse=4}}Giuda ciamà Macabé; {{verse|chapter=2|verse=5}} Eleasar ciamà dcò Avaran, e Giònata stranomà Afus. {{verse|chapter=2|verse=6}}Donch, Matatia, an vëddend i sacrilegi comëttù an Giuda e a Gerusalem, {{verse|chapter=2|verse=7}}a l’ha dit: “Aidemì! Son-ne nassù për vëdde la ruin-a ‘d mia gent e dla sità santa? Hai-ne da sté setà ambelessì antramentre che la sità a l’é an podèj dij nemis e sò santuari an man dë strangé? {{verse|chapter=2|verse=8}}Ël templ a l’é giumai tanme  n’òm d’abominassion, {{verse|chapter=2|verse=9}}tut lòn ch’a-i j’era drinta, soa glòria, a l’é stàit portà via parèj ‘d pijàita, le masnà a son stàite massà an piassa e ij fieuj a son tombà sota la spa nemisa. {{verse|chapter=2|verse=10}}Tute le nassion pagan-e a son fasse padron-e dla sità, sensa ecession, e a son portasse via ij sò tesòr. {{verse|chapter=2|verse=11}}A l’han rancà via, tùit ij sò ornament, lìbera com a l’era, adess a l’é s-ciava! {{verse|chapter=2|verse=12}}Vardé: nòst santuari vastà, parèj come nòsta blëssa, nòsta glòria! Nassion pagan-e a l’han profanaje. {{verse|chapter=2|verse=13}}Còs va-lo vive ancora?”. {{verse|chapter=2|verse=14}}Matatia e ij sò fieuj a l’ero s-ciancasse le vestimente, a son vestisse ‘d tërliss ëd sach e a l’han fàit deul d’amaritùdin.

=== Ël cult pagan a l'é arfudà ===

{{verse|chapter=2|verse=15}}Ore, ij funsionari dël rè, ancaricà ‘d forsé a l’apostasìa, a son presentasse a Modin për oblighé la gent a smon-e ‘d sacrifissi pagan.
{{verse|chapter=2|verse=16}}Vàire Israelita a l’ero rivà. Nopà Matatìa e ij sò fieuj a son restà ‘nsema a formé na partìa da banda. {{verse|chapter=2|verse=17}}Ij funsionari reaj a l’han dije a Matatia: “Ti ‘t ses n’òm d'amportansa paticolar, stimà da sta gent e sostnù da fieuj e frej. {{verse|chapter=2|verse=18}}Sah, it l’has da esse ‘l prim për adempì l’edit dël rè, coma ch’a l’han fàit tùit ij pòpoj e ij Giudé e coj restà a Gerusalem. Përparèj ti e ij tò fieuj i fareve part dj’amis dël rè: i l’avreve onor e present d’argent e d’òr a caterve”. {{verse|chapter=2|verse=19}}Contut Matatia a l’ha rësponduje a vos gròssa: “ Dcò se tuta la gent ch’a son sota ‘l podèj dël rè a lo scotèisso e tùit a chitèisso la religion dij cé e a vorèisso aderì a soe arceste, {{verse|chapter=2|verse=20}}mi, ij mè fieuj e ij mè frej i marceroma ant l’aleansa dij nòstri grand. {{verse|chapter=2|verse=21}}Ch’a sia mai ch’i androma a chité la Lege e le tradission. {{verse|chapter=2|verse=22}}I scotroma pa ij comand dël rè për scarté nòsta religion nì a drita nì a gàucia!”. {{verse|chapter=2|verse=23}}Pròpi cand ch’a l’avìa finì ëd parlé, un Giudé a l’é fasse anans, a la vista ‘d tuti, për ësmon-e un sacrifissi an sl’autar pagan ëd Modin, conform j’ordin reaj. {{verse|chapter=2|verse=24}}Matatia, vëddulo, a l’ha avù un fërmisson d’andignassion. Tut an trambland d'un giust bischiss, a l’é fasse anans ëd corsa e a l’ha sgorsalo an sl’autar. {{verse|chapter=2|verse=25}}E dël midem temp a l’ha massà ‘l nunsi dël rè, ch’a cissava la gent a smon-e ‘d sacrifissi e a l’ha dàit ël gir a l’autar. {{verse|chapter=2|verse=26}}Sò ardor a dëfende la lege ‘d Mosè a smijava a col che Pincas a l’avìa mostrà an massand Zimri fieul ëd Salu.

{{verse|chapter=2|verse=27}}Peui la vos ëd Matatia a l’é stàita parèj d’un tron an sità: “Tuti coj ch’a son për la Lej ‘d Mosè e a rispeto l’aleansa ch’am ven-o d’apress!”. {{verse|chapter=2|verse=28}}Peui a l’é scapà con sò fieuj an montagna, an chitand an sità tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=2|verse=29}}Anlora vàire ch’arsërcavo la giustissia e ‘l dirit a son calà ant ël desert, {{verse|chapter=2|verse=30}}për steie con fieuj, fomne e cabial, për motiv dël maleur ch’a l’avìa acablàje. {{verse|chapter=2|verse=31}}Mach che a l’é stàit arportà ai funsionari dël rè e a le milìssie ch’a stasìo a Gerusalem, ant la sità ‘d David, che ambelelà, an leu stërmà dël desert, a l’ero assemblasse d’òm ch’a l’avìo arpossà l’edit dël rè. {{verse|chapter=2|verse=32}}Për sòn a son dësgagiasse a përseguiteje, e, rivand da lor, a l’han butaie camp an fàcia an prontàndze a dé bataja ‘nt ël di ëd sabat. {{verse|chapter=2|verse=33}}A-j disìo: “Pro! Vnì fòra e ubidì a j’ordin dël rè e i salvereve la vita”. {{verse|chapter=2|verse=34}}Ma coj-lì a rëspondìo: “I vniroma pa fòra da sì e i faroma nen ubidiensa al comand dël rè, an violand ël di ëd sabat”. {{verse|chapter=2|verse=35}}Anlora ij soldà a son andaje contra. {{verse|chapter=2|verse=36}}Ma ij Giudé a son arfudasse ‘d resiste: nen na pera a l’é stàita prassà contra dl’armeja, e gnanca l’intrada dj’ëstermaj a l’era staita blocà. {{verse|chapter=2|verse=37}}A l’han dit: “I meuiroma tuti con na cossiensa pura. I l’oma cel e tèra testimòni: vojàutri i andreve a massene fòra ‘d tut lòn ch’a l’é giust”. {{verse|chapter=2|verse=38}}Parèj che ij soldà a son sfrandasse contra ‘d lor ëd sabat, e lor a son mòrt con fomne, fieuj e sò bestiam. Almanch na milen-a ‘d përson-e a son ëstàite massà.

{{verse|chapter=2|verse=39}}Cora che Matatia e ij sò amis a l’han savulo a l’han fane un gran’ deul. {{verse|chapter=2|verse=40}}Contut a son disse an tra ‘d lor: «S’i dovèisso fé tuti com a l’han fàit  nòstri frej e i  combatèisso pa ij pagan për nòstra vita e për nòstre legi, as farìa an pressa a fene sparì da la surfassa dla tèra». {{verse|chapter=2|verse=41}}Anlora col midem di a l’han ciapà costa decision: “I combatroma contra tuti coj ch’andran a tachene ‘d sabat. I l’oma pa da meuire com a son mòrt ij nòstri frej da stërmà”. {{verse|chapter=2|verse=42}}Anlora a son butasse ‘nsema ‘l grup dij Cassidé, Israelita vajant, tùit angagià a la difèisa dla lege‘d Mosè. {{verse|chapter=2|verse=43}}Nen mach, ma coj ch’a scampavo dai maleur a vnisìo a giontesse an aumentand ël bon dij rinfòrs ëd Matatia. {{verse|chapter=2|verse=44}}A l’é stàit parèj ch’a l’é organisasse un contingent ëd fòrse che, con andignassion granda a colpivo ij Giudé colpèvoj d’esse 'nfedel a la lege. Coj ch’a scampavo da lor a trovavo sosta an tra le gent pagan-e. {{verse|chapter=2|verse=45}}Matatia peui, e ij sò amis andasìo an gir a droché j’autar {{verse|chapter=2|verse=46}}e a fasìo a fòrsa sirconcide tute le masnà ch’a trovavo ant ël teritòri d’Israel. {{verse|chapter=2|verse=47}}A l’han përseguì tuti j’arogant, e l’amprèisa a l’é riussìa ‘d pianta. {{verse|chapter=2|verse=48}}A l’han salvà la lege 'd Mosè da la prepotensa dle gent dij rè e a l’han pa dàila vinta ai pecador.

=== Paròle dariere 'd Matatia ===

{{verse|chapter=2|verse=49}}Përantant a s'avzinava ‘l moment ëd meuire për Matatia e chiel a l’ha dije ai sò fieuj: “Për adess a dòmino dëspresi e ‘ngiustissia, a l’é temp ëd dëstrussion e ‘d violensa sfrandà. {{verse|chapter=2|verse=50}}Ore, car ij mè fieuj, a l’é vnùit ël moment ëd defende con zel la Lej 'd Mosè, e ‘d dé vòstre vite për l’aleansa che Dé a l’ha fàit con nòstri cé.{{verse|chapter=2|verse=51}}Avisévne dj’assion compìe da nòstri grand a sò temp: seguitene l’esempi, i l’avreve na glòria granda e un nòm etern. {{verse|chapter=2|verse=52}}Ha-lo pa trovasse Abraham fedel ant la tentassion e sòn a l’é nen ëstàit la preuva ch’a l’era n’òm giust? {{verse|chapter=2|verse=53}}Giusèp, ant l’ora dël perìcol, a l’ha guernà la Lej e a l’ vnùit a esse sgnor d’Egit. {{verse|chapter=2|verse=54}}Pincas, nòst antich, për sò ardor afoà a l’ha conseguì l’aleansa dël sacerdòssi sensa fin. {{verse|chapter=2|verse=55}}Giosuè, an ubidiend a l’ha paròla ‘d Dé, a l’é vnùit a esse giùdes dj’Israel. {{verse|chapter=2|verse=56}}Caleb, an testimoniand ant la ciambreja a l’ha avù an sòrt part ëd teritòri an proprietà. {{verse|chapter=2|verse=57}}David, për soa fedeltà, a l’ha ‘rdità un tròno real.

{{verse|chapter=2|verse=58}}Elia, ch’a l’era pien ëd zel për la Lege a l’é stàit assont al cel. {{verse|chapter=2|verse=59}}Anania, Asaria e Misael për soa Fej a son ëstàit salvà dal feu. {{verse|chapter=2|verse=60}}Daniel an soa nocensa, a l’é stàit liberà da la gola dij leon. {{verse|chapter=2|verse=61}}Parèj, na generassion apress l’àutra: andran pa a meuire coj ch’a buto soa speransa an Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=62}}Gnun-a pau dël përvers, përchè soa glòria andrà a finì a l’ëmnis e ai verm. {{verse|chapter=2|verse=63}}Ancheuj a l’é esaltà, doman a sparirà,përchè a ‘rtornerà a la póer e sò but a saran a dzoneus. {{verse|chapter=2|verse=64}}Vojàutri, car ij mè fieuj, esse fòrt e coragios për defende la Lej 'd Dé. La glòria i l’avreve da chila”. {{verse|chapter=2|verse=65}}Vardè-sì vòst frel Simon: mi i sai ch’a l’é n’òm savi, scotelo sempe e chiel a sarà vòst pare. {{verse|chapter=2|verse=66}}Giuda Macabé, guerié vajant da soa gioventura, a sarà cap ëd vòstra armeja e ‘v portrà an guera contra le gent. {{verse|chapter=2|verse=67}}Buté ansema, tuti coj ch’a son osservant ëd la Lej e arvangé vòstra gent. {{verse|chapter=2|verse=68}}Réndje ‘l mal ai pagan e ubidì sèmper a l’ordinament ëd la lege. {{verse|chapter=2|verse=69}}Peui a l’ha benedije, e a l’é tornasne ai sò antich. {{verse|chapter=2|verse=70}}Matatia a l’é mòrt dl’ann ch’a fa sentequarantesses e a l’é stàit sotrà ant la tomba dij sò pare a Modin. Tut Israel, an deul grand, a l’ha pioralo.

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Le prime vitòrie 'd Giuda ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}Giudà, ciamà Macabé, a l’é suceduje a sò pare Matatia. {{verse|chapter=3|verse=2}} Tùit ij sò frej e tùit ij partisan ‘d sò pare a l’han giutalo, an portand anans con argiojissansa la lòta a favor d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=3}}Giuda a l’ha ‘rchërsù la glòria ‘d soa gent, arvestisse dla corassa parèj d’un gigant, sandrasse l’armura ‘d guera, a l’ha pijàit soe arme e butasse a combate an protegend soe trope con la spa. {{verse|chapter=3|verse=4}}An soe amprèise a l'é stàit tanme un leon, e parèj d’un lionòt ch’a brama ansima soa pijàita. {{verse|chapter=3|verse=5}}Chiel a sërcava, a seguitava e a cassava le gent pa fedej a la Lej. E a l’ha dëstrovù con feu ij përturbator dël pòpol. {{verse|chapter=3|verse=6}}Për pau ëd Giuda, tuti coj ch’a contestavo la lej a savìo pa come viresse e la salvëssa a l’é staita an sla bon-a stra për mojen ëd chiel. {{verse|chapter=3|verse=7}}A l’ha daje vita dura a vàire rè, arlegrand Giacòb con soe gesta. Ch’a sia benedìa an etern soa memòria. {{verse|chapter=3|verse=8}}A l’ha përcorù le sità dla Giudèa an sterminand j’arnegà e la rabia ‘d Dé a l’ha dëstornà da Israel. {{verse|chapter=3|verse=9}}A l’é stàit avosà fin-a ai finagi dla tèra  e coj ch’a l’ero sbardlasse a l’ha butaje torna ansema.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Apolòni a l’ha mobilità n’armeja gròssa formà da Samaritan e pagan për combate contra Israel. {{verse|chapter=3|verse=11}}Giuda a l’é vnùne a conossensa e a l’é andaje contra, a l’ha batulo e massalo. A son mòrt vàire nemis, e ij survivù a son scapà. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ij Giudé a l’han ravagià la pijàita e Macabé a l’é arservasse la spa d’Apolòni e a l’ha dovrala an guera për tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Seron, comandant ëd l’armeja ‘d Siria, a l’avìa sentù a dì che Giuda a l’avìa torna butà ansema un contingent e che d’antorn ëd chiel a j’era ‘d gent costumà a la guera. {{verse|chapter=3|verse=14}}Seron a l’ha dit: “Im farai un nòm e sarai onorà ant ël regn, i combatrai Giuda e soa gent ch’a l’ha dëspresià ‘l comand dël rè”. {{verse|chapter=3|verse=15}}Anlora a l’é partì; a l’era compagnà da na fòrta tropa ‘d gent sensa fede nì lege, për giutelo a fesse arvangia dij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=16}}Seron a l’é portasse fin-a a la montà ‘d Bet-Oron e Giuda a l’é andaje contra con na pugnà d’òm. {{verse|chapter=3|verse=17}}Costissì cand che a l’han vëddù l’ëschierament ch’a vnisìa anans contra ‘d lor, a l’han dije a Giuda: “I soma an pòchi. Com farom-ne a combate contra na moltitùdin fòrta parèj? I soma strach e ancheuj i l’oma gnanca mangià!”.

{{verse|chapter=3|verse=18}}Ma Giuda a l’ha replicà: “A l’é nen ch’a sia peui tant difìcil che na cita tropa a l’àbia la mej dzora ‘d na gròssa. A j’euj ëd Dé, an efet, a-i é pa diferensa an tra oten-e vitòria për mojen ëd pòca gent o tanta. {{verse|chapter=3|verse=19}}Ël sucess an guera a dipend nen dal nùmer ëd le fòrse, përchè a l’é dal Cel ch’a ven la potensa. {{verse|chapter=3|verse=20}}Nòstri nemis a rivo contra ‘d nojàutri pien d’orgheuj e ‘d gramissia; lor a veulo massene tuti con nòstre fomne e nòstre masnà e ravagé lòn che l’oma. {{verse|chapter=3|verse=22}}Nojàutri, an cambi, i combatoma për nòstre vite e nòstre legi. 22 A sarà Dé a crasé nòstri nemis dë 'dnans ëd nojàutri: gnun-e tëmme!”.

{{verse|chapter=3|verse=23}}Finì ëd parlé a l’é sfrandasse a l’atach a l’amprovista e Seron con sò esércit a l’é stàit dësblà. {{verse|chapter=3|verse=24}}A l’han ancora seguitalo ant la calà ëd Bet-oron fin-a a la pian-a: a son tombà truch e branca eutzent òm, d’àutri a son scampà ant ël teritòri filisté. {{verse|chapter=3|verse=25}}Parèj a l’é ancaminà a  spantiesse la tëmma ‘d Giuda e dij sò frej e le gent dj’anviron a l’ero sesìe da l’ësparm. {{verse|chapter=3|verse=26}}La reputassion ëd Giuda a l’é rivà fin-a a rè Antìoch. E le popolasson pagan-e a comentavo soe amprèise.

=== La polìtica d'Antìoch ===

{{verse|chapter=3|verse=27}}Savù tut lòn ch’as contava, rè Antìoch, a l’é vnùit fòl ëd flin-a. E a l’ha comandà ‘d buté ansema tute soe trope ch’a-i j’ero an sò regn a formé n’armeja motobin potenta. {{verse|chapter=3|verse=28}}A l’ha dovertà sò tesòr  e a l’ha pagà ‘l salari ëd n’ann a tùit ij sò soldà, con l’ordin  ëd preparesse a tute j’emergense. {{verse|chapter=3|verse=29}}Mach che a l’é antajasne che le riserve ‘d soe cassie a l’ero pa pro e pòche j’intrade dël pais, për motiv ëd le sedission e dla famin-a ch’a-i j’era ant la region, për estirpé le tradission an vigor d’antan. {{verse|chapter=3|verse=30}}Antìoch a l’avìa tëmma ‘d nen avèj, come d’autre vire ant ël passà, d’arsorse për spèise e present, ch’a fasìa con le man forà, an superand ij rè precedent. {{verse|chapter=3|verse=32}}A l’ha avune un sagrin gròss e a l’é decidusse d’anvade la Persia, për avèj 'd taje dcò da cole provinse e ambaroné d’argent.

{{verse|chapter=3|verse=32}}Chiel a l’ha lassà Lisia, òm d’amportansa e d’ëstirp real, a la diression dj’afé dël rè, da l’Eufrate fin-a ai finagi d’Egit, {{verse|chapter=3|verse=33}}e con ël but ëd guerné sò fieul Antìoch an soa educassion fin-a ch’a fùissa tornà. {{verse|chapter=3|verse=34}}A l’ha fidaje la mità dl’armeja e j’elefant,  an daséndje istrussion për tut an soa escussion; për lòn ch’a riguardava la gent  ëd la Giudèa e ‘d Gerusalem {{verse|chapter=3|verse=35}}a l’ha comandà ‘d mandeje contra ëd milissie, për dëstruve e eliminé le fòrse d’Israel e lòn ch’a restava a Gerusalem e scancelé soa memòria da la region, {{verse|chapter=3|verse=36}}chiel a dovìa trasferì dë strangé dzora ‘d tute soe montagne e ‘d  ripartì soe tère. {{verse|chapter=3|verse=37}}Dl’ann sentequarantessèt, ël rè a l’é partì da Antiòchia, capital dël regn, con l’àutra mità dl’armeja. A l’ha traversà ël fium Eufrate e passà ‘nt l’Àut-Pais.

=== Preparassion dla bataja ===

{{verse|chapter=3|verse=38}}Lisia a l’ha sernù Tolomé, fieul ëd Dorimene, Nicànore e Gorgia, gent avosà, an tra j’amis dël rè, {{verse|chapter=3|verse=39}}e a l’ha mandaje con quarantamila òm ëd fanterìa e sètmila ‘d cavalerìa an tèra ‘d Giuda, për vastela conform j’ordin dël rè. {{verse|chapter=3|verse=40}}Ij tre comandant a son butasse an marcia con tut sò esércit. Rivà a la pian-a aranda d’Emaus, lor a l’han stabilì sò campament. {{verse|chapter=3|verse=41}}Cand che ij mercant ëd la region a l’han savù la neuva, a son presentasse al campament con na gròssa quantità d’òr, d’argent e ‘d caden-e, për catë d’ ës-ciav ant ël moment che j'Israelita a fùsso fàit përzoné. L’armeja d’invasion a l’avia peui arseivù ëd fòrse da la Siria  e da la Filistìa. 

{{verse|chapter=3|verse=43}}Giuda e ij sò frej a l’han vëddù ël mal ch’a grevava na vira ‘d pì e che l’esercit a l’avìa butà camp an sò teritòri. A son vnùit a savèj che ‘l rè a l’avìa ordinà ‘d ruiné e ‘d dësblé ‘d pianta j’Ebreo. Anlora a son disse un con l’àutr: “Salvoma nòstra gent da la ruin-a completa! Combatoma për nòst pòpol e për ël Templ!”. {{verse|chapter=3|verse=44}}Anlora, la ciambreja  dla gent a l’é radunasse për prontesse a la guera, për preghé e ciamé misericòrdia e pietà.

{{verse|chapter=3|verse=45}}Gerusalem a l’era dëspoplà parèj d’un desert,  gnun dij sò fieuj a intrava o a surtìa, ël santuari a l’era scarpisà, jë strangé a l’ero ant la Fortëssa, andova a stasìo tùit ij pagan. Giacòb a l’avìa pì gnun-e gòj, pa pì son ëd fluta e ‘d lira. {{verse|chapter=3|verse=46}}Ij Giudé a son assemblasse e a son andàit a Mispa dë 'dnans ëd Gerusalem, përchè d’antan la gent d’Israel andasìa a preghè a Mispa. {{verse|chapter=3|verse=47}}Lor a l’han fàit un di ëd digiun: a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a còl tërliss ëd sach e sënner an sël cupiss. {{verse|chapter=3|verse=48}}A l’han dovertà ‘l Lìber ëd la Lej për consultelo, dla midema manera che ij pagan a sërcavo ‘d savèj dai vaticini d’ìdoj. {{verse|chapter=3|verse=49}}A l’han portà vestimente litùrgiche, primissie e décime e a l’han fàit vnì anans ij nasiré, che a l’avìo chità ij di ëd sò vot, {{verse|chapter=3|verse=50}}e a l’han bramà àut vers ël cel an crijand: “ Còs farom-ne ‘d coste oferte e andova porterom-ne sta gent, {{verse|chapter=3|verse=51}}ore che tò santuari a l’é profanà  e scarpisà e ij tò sacerdòt a son an deul e ant l’umiliassion? {{verse|chapter=3|verse=52}}Varda le nassion pagan-e com a son aleasse contra ‘d nojàutri për dësblene: ti ‘t ses a conossensa ‘d lòn ch’a son an tren ëd fé. {{verse|chapter=3|verse=53}}Com i podroma arziste an facia ‘d lor, s’a rivrà pa tò agiut?”. {{verse|chapter=3|verse=54}}Anlora a son butasse a soné le trombe e a brajé a gran vos. {{verse|chapter=3|verse=55}}Dòp ëd sòn, Giuda a l’ha stabilì ij cap-militar dël pòpol, ij comandant ëd milen-e, senten-e, sinquanten-e e desen-e ‘d soldà. {{verse|chapter=3|verse=56}}Conform a la lege, a coj che a l’ero an tren ëd construve na ca o che a stasìo për mariesse, o ancó che a fasìo n’ampiant ëd taragne o ch’a l’ero dcò mach pauros a l’ha dije ‘d tornesne pura a ca. {{verse|chapter=3|verse=57}}Apress a l’ha alvà ‘l campament e a son rangiasse a mesdì d’Emaus. {{verse|chapter=3|verse=58}}Giuda a l’ha comandà: “ Sandreve j’arme, e esse fòrt e  pront për primalba ‘d doman a deje bataja  a sti pagan, ch’a son aleasse pë dëstruve noi e nòst santuari. {{verse|chapter=3|verse=59}}Mej meuire an combatend, che vëdde ruiné nòst pòpol e nòst templ. 60 Contut, lòn ch’a sarà ant la volontà ‘d Nosgnor a sarà compì!”.

== 4 ==
{{chapter|4}}
=== La bataja d'Emaus ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Gorgia a l’é butasse an marcia ‘d neuit con un contingent ëd sincmila soldà fantassin e mila sivalié sernù, {{verse|chapter=4|verse=2}}con ël but ëd sorprende ‘l camp dij Giudé e vagné a l’amprovista ’n sl’armeja ebràica: j’òm ëd la Fortëssa a-j fasìo da guida. {{verse|chapter=4|verse=3}}Contut, cand che Giuda l’é vnùit a savèilo, a l’é butasse dun-a ‘n marcia con ij sò vajant për  dësblé le fòrse dël rè ch’a l’avìo sosta a Emaus, {{verse|chapter=4|verse=4}}an profitand dël fàit  che ij soldà nemis a l’ero ‘ncora leugn dal campament. {{verse|chapter=4|verse=5}}Nopà Gorgia, dël midem temp a l’é rivà al camp dij Giudé, ma a l’ha trovaie gnun. A l’ha pensà ch’a fùsso scapà an montagna, andova ch’a l’é butasse a sërcheje an disend: “ Costissì a scapo dë 'dnans ëd nojàutri!”.

{{verse|chapter=4|verse=6}}A l’alvesse dël di, Giuda a l’é presentasse ant la vàuda con tremila soldà: tutun a l’ero sensa corasse nì spa, ma a l’avrìo bin vorsuje. {{verse|chapter=4|verse=7}}A l’han s-ceirà ‘l camp dij pagan bin difèis e fortifià, con la cavalerìa tuta d’antorn, tuti bin armà e espert ëd guera. {{verse|chapter=4|verse=8}}Ma Giuda a l’ha dije a soa gent: “Gnun-e tëmme dël nùmer, e gnun-a pau cand ch’a ‘tacran! {{verse|chapter=4|verse=9}}Avisévne che ij nòstri cé a son ëstàit salvà ant ël Mar Ross, cand Faraon a-j përseguitava con soa armeja. {{verse|chapter=4|verse=10}}Alvoma nòstra vos al Cel, përchè a l’àbia binvolensa e ch’as arcòrda dl’aleansa con nòsti grand e ch’a veula campé giù ës schierament che ancheuj i l’oma dë 'dnans. {{verse|chapter=4|verse=11}}Tute le gent a ‘rconosran ch’a-i é col ch'a rëscata e a salva Israel”.

{{verse|chapter=4|verse=12}}Jë strangè pagan a l’han aussà j’euj e a l’han vëdduje vnì contra ‘d lor: {{verse|chapter=4|verse=13}}për lòn a son surtì da sò campament për dé bataja, {{verse|chapter=4|verse=14}}J’Ebreo a l’han sonà dle trombe {{verse|chapter=4|verse=14}} e a l’han tacà. Ij nemis a son ëstàit dësblà e a son scapà vers la baragia, {{verse|chapter=4|verse=15}}ma coj ch’a l’ero ant la retroguardia a son ëstàit tuti massà. A son staje d’apress fin-a a Gheser, ant le vàude dl’Idumea, d’Asdod e d’Jamnia. A son tombane cheicòsa parèj ëd tremila. {{verse|chapter=4|verse=16}}Tornà da l’inseguiment con soa tropa, {{verse|chapter=4|verse=17}}Giuda a l’ha dije ai sò òm: “ preocupeve pa dla pijàita, përchè a n’ëspeta n’àutr combatiment. {{verse|chapter=4|verse=18}}Gorgia con soa tropa a son an sla montagna randa ‘d nojàutri. Ore, sté pront a tnì bon contra ij nemis e bàtve contra ‘d lor: apress, i podreve marodé ‘l botin con tut vòst soèn”. {{verse|chapter=4|verse=19}}Tut giust che Giuda l’era ‘ncor’an tren ëd parlé, che n’ëstrop ëd soldà a l’ha fàit babòja, an vaciand da la montagna. {{verse|chapter=4|verse=20}}Ant ël vëdde che ij sò a l’ero ciampairasse e d’àutri a dasìo feu al campament: {{verse|chapter=4|verse=22}}ël fum ch’as ës-cèirava a marcava da bin tut lòn ch’a l’era ‘ncapità, {{verse|chapter=4|verse=21}}ij nemis a son antajàsne dla situassion motobin e, an vëddend ant la pian-a l’armeja giudèa parà për taché, a son tuti scapà an Filistìa. {{verse|chapter=4|verse=23}}anlora Macabé a l’é tornà  për ravagé ‘l camp nemis e a l’ha ‘mbaronà d’òr e d’argent a caterve e tëssù ëd porpra violëtta e ‘d porpra marin-a e bonben ëd richësse. {{verse|chapter=4|verse=24}}An tornand, a benedìo e a laudavo Nosgnor e an cantand a disìo: “ Përchè soa binvolensa për noi a l’é granda! E sò grinor a dura për sempe”. {{verse|chapter=4|verse=25}}Col-lì a l’é stàit un di ëd marca për la liberassion d’Israel. 

{{verse|chapter=4|verse=26}}Coj marèt ch’a l’ero scampà, an presentàndze a Lisia, a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ‘ncapità. {{verse|chapter=4|verse=27}}Ste neuve a l’ha sbaruvà e dëscoragià motobin Lisia: tut a l’era pa andàit coma ch’a l’avrìa vorsù e l’ésit a l’era tut a l’ancontrari ëd lòn che ‘l rè a l’avìa ordinà.

=== Prima campagna 'd Lisia ===

{{verse|chapter=4|verse=28}}L’ani apress, Lisia a l’ha rassemblà sessantamila òm sernù e sincmila sivalié për combate contra ij Giudé. {{verse|chapter=4|verse=29}}A son andàit n’Idumea e a l’han butà camp a Bet-Sur. Giuda a l’ha marciaje contra con desmila òm. {{verse|chapter=4|verse=30}}Ant ël vëdde l’amponensa ‘d col esércit, a l’ha alvà costa preghiera: “Ch’it sie laudà Salvator d’Israel! It ses stàit ti che, për man ëd tò sërvent David, it l’has sfrisà l’atach  dël gigant Golìa. Ti ‘t l’has fàit tombé l’armeja dij Filisté ant le man ëd Giònata, fieul ëd Saul, e ‘d sò scudé. {{verse|chapter=4|verse=32}}Dla midema manera fà tombé st’armeja ant le man d’Israel, toa gent, e parèj costi pagan a saran coatà d’onta a dispet ëd la fòrsa ‘d sò fant e ‘d sò cavaj. Ch’a sio tnajà dal pànich! Dësbla la fiusa an soa fòrsa. Ch’a sio travarcà da soa derota. {{verse|chapter=4|verse=33}}Càmpie giù con la spa dij tò divòt. Ch’at lòdo con ëd cant tuti coj ch’arconòsso tò nòm”.{{verse|chapter=4|verse=34}} Apress l’atach a l’é stàit da le doe part, combatiment còrp a còrp, e dë 'dnans dij Giudè a son tombà sincmila òm dl’esercit ëd Lisia. {{verse|chapter=4|verse=35}} L’istess Lisia a l’ha podù constaté la vajantisa ‘d Giuda e dij sò, e esse testimòni dla dësfàita ‘d soa armeja. Anlora a l’é tornàsne a Antiòchia andova che a l’ha anrolà na caterva ‘d mersenari da podèj anvade torna la Giudèa con n’armeja na vira pì gròssa.

=== Purificassion e dedicassion dël Templi ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}Antant Giuda e ij sò frej a l’han dit: “Vardé, nòstri nemis a son ëstàit dësblà: ‘ndoma a purifiché ‘l santuari e a consacrelo torna”. {{verse|chapter=4|verse=37}}Parèj che tut l’esércit a l’é assemblasse e a son montà ‘n sël mont Sion. {{verse|chapter=4|verse=38}}Mach che a l’han trovà ‘l templ vastà, l’autar profanà e le pòrte brusà. L’erba a l’era chërsùa ant le cort, parèj d’un bòsch o un leu sarvaj qualsëssìa: le dipendense dël santuari a l’ero an ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=39}}Tùit a l’han fàit un gran deul, a son s-ciancasse le vestimenta, a l’han fàit plenta, a son coatasse ‘l cupiss ëd  sënner, {{verse|chapter=4|verse=40}}a son prosternasse la facia për tèra, dàit segnal con son ëd tromba e alvà ‘d braj al Dé dël Cel. 
{{verse|chapter=4|verse=41}}Peui Giuda a l’ha comandà ai sò soldà ‘d ten-e angagià coj dla Fortëssa, fin-a che ‘l templ a fùssa stàit purificà. {{verse|chapter=4|verse=42}}Apress a l’ha designà ‘d sacerdòt ireprensìbij e guernant dla lege ‘d Mosè, {{verse|chapter=4|verse=43}}ch’a l’han purificà ‘l templ e portà le pere profanà ant un leu ëd dëscària. {{verse|chapter=4|verse=44}}A l’han tenù consèj për decide lòn ch’a ventava fé a riguard dj’autar dj’olocàust, ch’a l’era stàit profanà. {{verse|chapter=4|verse=45}}A son peui rivà a la bon-a determinassion ‘d campelo giù, përchè a fùssa pa d’onta  për lor, da già ch’a l’era stàit profanà dai pagan. Përparèj ch’a l’han demolì l’autar {{verse|chapter=4|verse=46}}e a l’han ambaronà le pere an sël mont dël santuari ant un leu apòsta an aspetand che a sorgièissa un profeta a rësòlve la question. {{verse|chapter=4|verse=47}}Apress, con ëd pere mach dësgrossà, com a prescriv la Lege, a l’é costruisse  n’autar neuv, parèj ëd col ëd prima. {{verse|chapter=4|verse=48}}A l’han restaurà ‘l templ e consacrà la part interna dël santuari e le cort. {{verse|chapter=4|verse=49}} A l’han torna fàit j’utiss sacrà e butà la girindòla, l’autar dj’ancens e la tàula ant ël santuari. {{verse|chapter=4|verse=50}}Peui a l’han brusà l’ancens an sl’autar e viscà an sël grand candlé le lampie ch’anlumino ël templi. {{verse|chapter=4|verse=51}}A l’han ancora butà ij pan an sla tàula e dëstendù le cortin-e. Parèj a son ëstaite completà tute j’euvre ancaminà.

{{verse|chapter=4|verse=52}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, dl’ani 148, a son assemblasse tùit ëd primamatin, bonora, {{verse|chapter=4|verse=53}}e a l’han smonù ël sacrifissi conform la lege an sël neuv autar ch’a l’era stàit drissà  pr’ ij sacrifissi complet. {{verse|chapter=4|verse=54}}Ant la midema stagion e l’istess di che tut a l’era stàit profanà dai pagan, a l’é stàit  torna consacrà an tra inn compagnà da cìmbaj, arpe e setre. {{verse|chapter=4|verse=55}}Tuta la gent a l’é prosternasse con la facia për tèra, e a l’han adorà e benedì ël Cel ch’a l’avìa portaje a la vitòria. {{verse|chapter=4|verse=56}}Për eut di a l’han selebrà la dedicassion dl’autar an smonend d’olocaust con argiojissansa e sacrificand ëd vìtime ëd ringrassiament e ‘d lauda. Peui a l’han decorà la fassada dël santuari con coron-e d’òr e cit ëscù. {{verse|chapter=4|verse=57}}A l’han torna restaurà j’andron e le cele sacrà, an butàndie ‘d pòrte. {{verse|chapter=4|verse=58}}La gent a l’ha respirà na gòj imensa, përchè la vërgògna dij pagan a l’era staita scancelà. {{verse|chapter=4|verse=59}}Giuda, ij sò frej e tuta la ciambreja d’Israel, peui, a l’han stabilì ch’as selebrèisso ij di dla dedicassion dl’autar an soa arcorensa, minca n’ani, për eut di, an ancaminand dal di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, con gòj e esultansa. {{verse|chapter=4|verse=60}}An col temp a l’han dcò edificà, d’antorn dël mont Sion, muraje àute e tor freme, përchè tut a fùssa pa scarpisà com a l’era stàit anans për man dij pagan. {{verse|chapter=4|verse=61}}Giuda a l’ha peui stabilì na guarnigion për diféndlo. Dcò Bet-Sur a l’é stàt fortifià për doté ‘l pòpol ëd na fortëssa ‘d difèisa contra la banda d’Idumea.

== 5 ==
{{chapter|5}}
=== Guère contra 'd pòpoj confinant ===

{{verse|chapter=5|verse=1}}Cand che le gent a son vnùite a savèj che ij Giudé a l’avìo arcostruì l’autar e a l'avìo torna fàit la dedicassion dël santuari, a son anrabiasse motobin {{verse|chapter=5|verse=2}}e a l’han decidù d’eliminé coj dla dissendensa ‘d Giacòb ch’as trovavo an mes ëd lor, e a l’han ‘ncaminà a massé gent ëd nòst pòpol con  ël but d’ësterminela.

{{verse|chapter=5|verse=3}}Giuda a l’é andàit a combate contra ij fieuj d’Esaù ant l’Idumea e ant l’Acrabaten-a. J’Idumé a l’avìo assedià j’Israelita, tutun Giuda a l’ha daje na gròssa dësfàita, a l’ha umiliaje e fasse padron ëd tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=5|verse=4}}Apress a l’é avisasne dla gramissia dla gent ëd Bean, ch’a l’ero sempe stàit a l’avàit an sle stra dël pòpol: na liassa e n’ostàcol për la gent d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=5}}Chiel a l’ha saraje ant le tor, a l’é acampasse contra ‘d lor, peui a l’ha sacraje a l’ëstermini dasendie feu a le tor con lor andrinta. {{verse|chapter=5|verse=6}}Peui a l’é passà da j’Amonita e a l’ha trovà n’armeja fòrta e ‘d bon nùmer a j’órdin ëd Timot. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contra ‘d lor a l’ha organisà vàire combatiment an butàndje an derota ‘d pianta. 8 A l’é fasse padron ëdcò ëd  Jaser con ij vilage a soe dipendense, apress a l’é tornasne an Giudèa.

=== Liberassion dij Giudé dla Galilea ===

{{verse|chapter=5|verse=9}}Ij pagan ch’a stan ant la region ëd Ghilead a son butasse ‘nsema për ësterminé j’Israelita ch’a vivìo an sël sò teritòri. Tutun costissì a son scapà a Datema, ant la sitadela, {{verse|chapter=5|verse=10}}e a l’han mandà  costa litra a Giuda e ai sò frej: “Ij pagan dj’anviron a son aleasse contra ‘d nojàutri për  ësterminene {{verse|chapter=5|verse=11}}e as pronto për vnì a l’assàut ëd la sitasela dova che i l’oma trovà sosta. Timot a l’ comandant ëd soa armeja. {{verse|chapter=5|verse=12}}Ven an pressa, donch, a liberene da soe man, përchè vàire dij nòstri a son tombà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Tùit  ij nòstri frej ch’a vivo ant ël pais ëd Tob a son ëstàt sassinà e soe fomne con sò fieuj e tut lòn ch’a l’avìo a son mòrt: na milen-a d’òm”.

{{verse|chapter=5|verse=14}}A l’ero ancora lì ch’a lesìo la litra, ch’a son presentasse d’àutri nunsi da la Galilea con ij vestì s-ciancà, ch’a nunsiavo le mideme ciòse. {{verse|chapter=5|verse=15}}A disìo: “La gent ëd la Tolemaida, ëd Tir e ‘d Sidon e tuta la Galilea dij marèt a son butasse ansema contra ‘d noi për dësblene”. {{verse|chapter=5|verse=16}}Cand che Giuda e  ‘l pòpol a l’han sentù tut sòn, na ciambreja gròssa a l’é assemblasse për decide  lòn che fé për sò frej butà ant la tribulassion e tacà dai nemis. {{verse|chapter=5|verse=17}}Giuda a l’ha dije a Simon, sò frel: “ Sernte d’òm e cor a liberé tò frej dla Galilea; mi e mè frel Giònata i androma ant la region dël Ghilead”. 

{{verse|chapter=5|verse=18}}La rimanensa dle fòrse Giuda a l’ha lassaje a Giusèp Fieul ëd  Zacaria, e ad Asaria, governator dël pòpol, përchè a sicurèisso la difèisa dla Giudèa.

{{verse|chapter=5|verse=19}}Chiel a l’ha daje st’ordin: “Guerné la gent, ma angagé pa ‘d combatiment contra le nassion fin-a ch’i sia tornà”.

{{verse|chapter=5|verse=20}}A Simon a l’ha assegnaje tremila òm për andé an Galilea; Giuda a n'avìa eutmila për la region dël Ghilead.

{{verse|chapter=5|verse=21}}Simon a l‘é portasse an Galilea e a l’ha sfrandà vàire atach contra ij pagan e costi a son ëstàit dësblà ‘d pianta dë 'dnans ëd chiel; {{verse|chapter=5|verse=22}}Peui a l’ha seguitaje  fin-a a le pòrte ‘d Tolemaida. A l’avìo lassà an sël teren tremila òm e Simon a l’ha esportane via le dëspeuje. {{verse|chapter=5|verse=23}}Apress j’Israelita ch’a l’ero an Galilea e ant l’Arbata a son ëstàit portà an Giudèa con gran argiojissansa, e a-i j’ero dcò soe fomne, fieuj e tuti sò avèj.

{{verse|chapter=5|verse=24}}Giuda Macabé e sò frel Giònata a l’han passà ël Giordan e marcià për tre di ant ël desert. {{verse|chapter=5|verse=25}}A l’han rëscontrà ij Nabaté, ch’a son vnùje ancontra con sentiment pasi  e a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ancapità ai sò frej ant la region ëd Ghilead: {{verse|chapter=5|verse=26}}valadì che vàire ‘d lor a l’ero assedià a Bosra e a Bòsor, a d’Alema e a Casfo, a Mached e a Carnaim, tute sità gròsse e fòrte; {{verse|chapter=5|verse=27}}a l’han dije ancora che d’àutri a l’ero sarà ant le sità dël Ghilead, e che për ël di apress a l’era stabilì d’assauté le fortësse, ëd pijeje e d’eliminé tùit ant l’istess di. 

{{verse|chapter=5|verse=28}}Ëd bòt an blan, Giuda con soa armeja a l’é tornà dun-a andaré për la stra dël desert anvers ëd Bosra: a l’ha ciapà la sità e passà a fil d’ëspà tùit ij mas-cc, peui a l’é pijàsse soe dëspeuje e a l’ha daje feu a la sità. {{verse|chapter=5|verse=29}}Ant la neuit a l’han marcià fin-a a la sitadela giudèa ‘d Datema. {{verse|chapter=5|verse=30}}Partì da là vers matin bonora  a l’han alvà j’euj e varda-lì na furfa sensa nùmer che a montava d’ëscale e màchine d’assedi për espugné la fortëssa ch’a stasìo ‘tacand. 

{{verse|chapter=5|verse=31}}An vëddend che la bataja a l’era anandiasse e che ‘l rabel imèns a rivava fin-a al cel, për ël son ëd le trombe e ij crij auss ëd la sità, {{verse|chapter=5|verse=32}}Giuda a l’ha dije ai soldà ‘d soa armeja: “Ancheuj venta ch’i combate për vòstri frej!”.

{{verse|chapter=5|verse=33}}E a l’ha fàit  rivé tre colòne d’òm a le spale dij nemis, an dasend fià a le trombe  e con crij e anvocassion àute. {{verse|chapter=5|verse=34}}Le trope ëd Timot a l’han arconossù ch’a-i j’era ‘l Macabé e a son scapaje dë 'dnans. Chiel a l’ha sfiancaje na dësfàita gròssa: col di a son tombà an sël teren eutmila òm. 

{{verse|chapter=5|verse=35}}An séguit a l’é adressasse contra Alema: a l’ha conquistà la sità, e, apress d’avèj massà tuti j'òm, a l’ha ravagiala e peui a l’ha faie dé feu. {{verse|chapter=5|verse=36}}Peui a l’ha gavà campament da lì e a l’é fasse padron ëd Casfo,  Mached,  Bòsor e j’àutre sità dël Ghilead. 

{{verse|chapter=5|verse=37}}Apress tut sòn, Timot a l’ha assemblà n’àutr esercit e a l’é acampasse dë 'dnans ëd Rafon, da l’àutra banda dël torent. {{verse|chapter=5|verse=38}}Giuda a l’ha mandà d’ëspie a ispessioné ‘l camp nemis, e a l’han arferije përparèj: “ Con Timot a-i son tute le nassion pagan-e d’antorn: a son n’armeja motobin ëd bon nùmer.

{{verse|chapter=5|verse=39}}A son ëstàit assoldà tanme mersenari dcò j’Arab. Lor a l’han campament da l’àutra banda dël torent e dispòst a fete guera”.
E Giuda a l’é butasse an tren ëd marceje contra. {{verse|chapter=5|verse=40}}Ma Timot, antramentre che Giuda e soa armeja a s’avzinavo al torent, a l’ha dije  ai so ufissiaj: “Se Macabé as pija l’inissiativa ‘d passé da l’àutra part dël torent, nojàutri i-j podroma pa resìstje: a vagnerà sicura. {{verse|chapter=5|verse=41}}Nopà se as mostrà antërdovà e a butrà campament dëdlà dël fium, anlora i saroma noi a ‘ndeje contra e për nojàutri a sarà mej”. {{verse|chapter=5|verse=42}}Ant ël moment che Giuda a l’era avzinasse al cors d’eva, chiel a l’ha dëspòst j’ufissiaj d’aministrassion arlongh dël torent e a l’ha ordinaje: “Venta che gnun dij nòstri a vada acampesse ambelessì: ch’a vado tùit a combate!”. {{verse|chapter=5|verse=431}}Parèj a l’é campasse për prim contra ij nemis e tuta la gent a l’era darera ‘d chiel. A l’han daje ‘l gir a le nassion pagan-e e dë 'dnans ëd Giuda a son scapà ant ël templ ëd Carnaim. {{verse|chapter=5|verse=44}}Ma ij Giudé a l’han conquistà la sità e daje feu al templi con tuti coj ch’a l’ero drinta. A l’é stàit parèj che Carnaim a l’é staita sversà e giumai a l’avrìa pa pì podù arziste dë 'dnans ëd Giuda.

=== Artorn a Gerusalem ===

{{verse|chapter=5|verse=45}}Apress Macabé a l’ha butà ansema tuti j’Israelita ch’a l’ero ant ël Ghilead, dal pì cit al pì grand con tute soe fomne, fieuj e lòn ch’a l’avìo: na gròssa caravan-a, për andé an Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=46}}Rivà a Efron, gròssa sità an sël përcors, motobin fortificà, che da gnun-a banda as podìa scartesse e ventava passeie an mes për fòrsa, {{verse|chapter=5|verse=47}}la gent d’Efron a l’avìa saraje ‘l passagi an sbarand le pòrte con gròsse pere. {{verse|chapter=5|verse=48}}Giuda a l’ha mandaje ‘d propòste ‘d pas: “I traversroma vòst teritòri mach për tornesne a nòst pais: gnun av farà dël mal, i faroma nen d’àutr che passé a pé”.

Mach che coj-lì a l’han pa vorsù doverteje. {{verse|chapter=5|verse=49}}Anlora Giuda a l’ha faje dì a la tropa ‘d buté camp andova ch’a l’ero. {{verse|chapter=5|verse=50}}Ij soldà a son fërmasse e a l’han dàit l’assàut a la sità për tut col di e cola neuit, parèj che la sità a l’é consegnasse al podèj ëd lor. {{verse|chapter=5|verse=51}}Tùit ij mas-cc a son stàit passà a fil d’ëspà, la sità a l’é staita dësblà ‘d pianta e ravagià. Peui a l’han dëstraversala an passand dzora dij cadàver.

{{verse|chapter=5|verse=52}}Peui a l’han passà ‘l Giordan anvers la gran barasa an facia ‘d Bet-Sean. {{verse|chapter=5|verse=53}}Giuda ancoragiava coj ch’a restavo andaré e a dasìa confòrt a tuta la gent durant ël viage, fin-a che a son rivà a la Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=54}}Con argiojissansa e letissia a son montà an sël mont Sion e a l’han smonù sacrifissi, përchè a l’era tombà gnun ëd lor, e a l’ero tornà an pas.

{{verse|chapter=5|verse=55}}Antramentre che Giuda e Giònata a l’ero restà ant ël Ghilead, e Simon, sò frel a l’era an Galilea an facia a Tolemaida, {{verse|chapter=5|verse=56}}Giusèp, fieul ëd Zacaria, e Asaria cap ëd l’armeja ‘d Giudèa a l’ero vnùit a savèj dj’amprèise e dle bataje gloriose compìe, e a son disse: {{verse|chapter=5|verse=57}}“Fomse dcò nojàutri un nòm! Andoma fòra a combate contra le gent pagan-e ch’i l’oma d’antorn”.

{{verse|chapter=5|verse=58}}Parèj ch’a l’han comandà a soe trope ‘d marcé contra ‘d Jamnia. {{verse|chapter=5|verse=59}}Meno che Gorgia a l’é surtì da la sità con soa gent contra ‘d lor për atacheje. {{verse|chapter=5|verse=60}}Giusèp e Asaria a l’han subì na dësfàita e a son stàit seguità fin-a al teritòri giudé: an col di doimila soldà dël pòpol d’Israel a l’é tombà. {{verse|chapter=5|verse=61}}Ël fàit ëd nen avèj scotà Giuda e sò frej e la pretèisa ‘d compì cheicòsa d’eròich a l’avia pregiudicà tut: ël pòpol a l’é stàit  bolversà da la derota. {{verse|chapter=5|verse=62}}Costissì a fasio pa part ëd la categorìa dj’òm predestinà a la salvëssa d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=63}}Ël vajant Giuda e sò frej a chërsio an fama granda për tut Israel e dacant  ëd tute le gent andova a rivava la neuva ‘d sò nòm. {{verse|chapter=5|verse=64}}La furfa as pressava d’antorn ëd lor për aclameje.

=== Bon ésit a Ebron e Filistìa ===

{{verse|chapter=5|verse=65}}Macabé a l’é ancora surtì con sò frej për combate ij fieuj d’Esaù ant ël meridion dël pais e a l’ha colpì Ebron  e sò anviron, dëstrovù soe sitadele e daje feu a soe tor tut d’antorn. {{verse|chapter=5|verse=66}}Peui a l’ha gavà camp e a l’é andàit ant ël pais dij Filisté an traversand la veja sità ‘d Maresca. {{verse|chapter=5|verse=671}}An col-di a l’ero tombà an bataja fin-a ‘d sacerdòt che, con anvìa d’eroism, a l’ero surtì a combate da sensa sust. {{verse|chapter=5|verse=68}}An seguit, Giuda Macabé a l’é adressasse anvers d'Asdod, pais dij Filisté: e a l’ha campà giù ij sò autar, brusà le statue ‘d soe divinità e ravagià le sità, peui a l’é tornasne an Giudèa.

== 6 ==
{{chapter|6}}
=== Ij di darié d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Antramentre, che rè Antìoch a përcorìa le provinse dël nòrd, a l’avìa sentù che a-i j’era an Persia la sità d’Elimaida, avosà për sò tesòr d’argent e d’òr. {{verse|chapter=6|verse=2}}Motobin rich a l’era sò templ, andova ch’as trovavo d’armure d’òr, corasse e d’arme, lassà ambelelà da Lissànder ël Grand, fieul ëd Flip, rè ‘d Macedònia, che për prim a l’era stàit rè ‘d tuta la Grecia. {{verse|chapter=6|verse=3}}Anlora a l’é andaie e  a sërcava ‘d fesse padron ëd la sita e ‘d ravagela, ma a l’ha pa faila, përchè sò but  a l’era a conossensa dla gent ëd la sità,  {{verse|chapter=6|verse=4}}ch’a l’han contrastalo con j’arme; parèj chiel a l’é scapà e a l’ha dovù artiresse an diression ëd Babilònia, trist e sconsolà. {{verse|chapter=6|verse=5}}Dòp sòn a l’era rivaje un nunsi an Persia ch’a l’ha daje le neuve dla dësfàita 'd soe armeje ch’a l’avìa mandà contra ‘d Giuda: {{verse|chapter=6|verse=6}}Lisia a l’era bogiasse con un dj’esercit pì combativ, ma ij Giudé a l’avìo sbërgiairalo, an rinforsàndze con la pijàita d’arme e d’àutr, ch’a l’avìo gavà a le trope vinciùe,valadì cole ‘d Lisia, {{verse|chapter=6|verse=7}}e nen mach, ma l’avìo dcò drocà l’abomini ch’a l’era stàit drissà an sl’autar a Gerusalem, a l’avìo rinforsà le muraje, parèj d’anans, ël templ e Bet-Sur, ch’a l’era na soa sità. 

{{verse|chapter=6|verse=8}}A coste neuve, ël rè, bolversà d’ëstupor, a l’é stàit sesì da n’agitassion violenta: a l’é campasse an sël let e a l’é tombà malavi ëd sagrin për ël fàit che tut a l’era pa andàit conform a sò vorèj. {{verse|chapter=6|verse=9}}E a l’é stàit parèj për vàire di, përchè n’angossa ancreusa a tornava a frapelo e a chërdìa ‘d meuire ‘d melancolìa. {{verse|chapter=6|verse=10}}A l’ha convocà tùit ij sò amis an diséndje: “La seugn a scapa da mie parpèile e l’arlìa am crasa për ij sagrin. {{verse|chapter=6|verse=11}}An mè cheur i son dime: a che tribulassion i son rivà, an che angossa afrosa i son crovà, mi ch’i j’era pien  ëd boneur e binvolù dzora ‘d mè tròno! {{verse|chapter=6|verse=12}}Contut im n’aviso dij maleur ch’i l’hai fàit a Gerusalem, an portand via tuti j’asi sacrà d’òr e d’argent ch’as trovavo e an mandand a sassiné la gent ëd Giuda sensa na rason. {{verse|chapter=6|verse=13}}I arconòsso ch’a l’é për lòn ch’i son acablà da sti maleur: vardé, i meuiro ant la malora pì ancreusa ant un pais strangé”. 

{{verse|chapter=6|verse=14}}Peui a l’ha ciamà Flip, un dij sò somà, e a l’ha daje la regensa ‘d tut ël regn {{verse|chapter=6|verse=15}}a l’ha daje la coron-a, soa vestimenta e l’anel, con ël but ëd guerné Antìoch, so fieul, e d’educhelo al regn. {{verse|chapter=6|verse=16}}An col leu midem ël rè a l’é mòrt ëd l’ani sentequaranteneuv. {{verse|chapter=6|verse=17}}Tutun Lisia a la neuva ‘d soa mòrt a l’ha dësponù che a fùissa Antìoch V, ël fieul dël rè a sucede, da già che fin-a da masnà a l’era stàit educà: e a l’han ciamalo Eupator.

=== Atach arnovà da la Siria ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Coj ch’a ocupavo la Sitadela ‘d Gerusalem a blocavo ël passage dj’Israelita d’antorn dël santuari e a sërcavo ëd feje dël mal an fasend le part dij pagan. {{verse|chapter=6|verse=19}}Për sòn Giuda a l’é proponusse d’elimineje e a l’ha butà ansema an ciambreja tuta ël pòpol për sandrelo d’assedi. {{verse|chapter=6|verse=20}}Donch, a son organisasse e a l’han butà assedi d’antorn ëd la Sitadela dl’ani sentes

sinquanta, e Giuda a l’ha fàit scavé ‘d terapien, e construve  ëd catapulte e ‘d màchine da guera. {{verse|chapter=6|verse=21}}Mach che cheicadun a l’è scampà a l’assedi e, a lor a son giontasse d’arnegà d’Israel {{verse|chapter=6|verse=22}}ch’a son andàit ansema dal rè a dije: “Fin-a che mira  faras-to pa giustissia e arvangia dij nòstri amis? {{verse|chapter=6|verse=231}}Volonté noi i l’oma servì tò pare e i soma portasse conform a sò comand e i l’oma ubidì a sò decret. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për sòn ij fieuj ëd nòst pòpol a l’han assedià la fortëssa e an trato da nemis, Ma pì ancor a masso coj ch’a-j ancàpito sota e as divido ij nòstri avèj. {{verse|chapter=6|verse=25}}E nen mach a l’han portà soa man contra ‘d noi ma dcò ansima a tut tò teritòri. {{verse|chapter=6|verse=26}}Varda, adess a ten-o la sitadela assedià a Gerusalem,  con ël but d’espugnela e a l’han fàit pì fòrt ël santuari e Bet-Sur. {{verse|chapter=6|verse=27}}Se ti ‘t faras nen pì che an pressa a prevénije, a faran pes ancor e it podras pa pì fërmeje”.

{{verse|chapter=6|verse=28}}A sente tut lòn, ël rè a l’é anfuriasse. A l’é andàit a riunì &quot;j’amis dël rè&quot;, j’ufissiaj ëd soa armeja e ij comandant ëd la cavalerìa. {{verse|chapter=6|verse=29}}An pì, a l’ha fàit rivé ‘d trope mersenarie da d’àutri regn e da vàire ìsole greche. {{verse|chapter=6|verse=30}}Soe fòrse a l’ero ëd sentmila soldà ‘d fanterìa, vintmila sivalié e trantedoi elefant da combatiment. {{verse|chapter=6|verse=31}}A son passà da l’Idumea e a l’han butà campament contra ‘d Bet-Sur. Për vàire di a son ëstàit a l’atach e a l’han alestì ëd màchine da guera, ma ij Giudè a fasìo d surtìe e a-j dasìo feu, an contratacand con valor. 

=== La bataja 'd Betsacaria ===

{{verse|chapter=6|verse=32}}Anlora Giuda a l’ha gavà camp da la sitadela e a l’ha butalo a Betsacaria, an facia dël camp dël rè. {{verse|chapter=6|verse=33}}Ant l’andoman, a primalba, ël rè a l’ha bogià soa armeja pì che an pressa arlongh ël camin ëd Betsacaria: le trope a l’han formà órdin ëd bataja e a l’han sonà dle trombe.

{{verse|chapter=6|verse=34}}J’elefant a l’ero busticà al combatiment an butàndje anans ëd giuss d’uva e ‘d more. {{verse|chapter=6|verse=35}}Le bestie a son staite distribuije an tra le falange e për minca elefant a-i j’ero mila òm, mincadun corassà ‘d còta ‘d maja e con caschèt ëd bronz an testa, sensa conté sincsent sivalié d’elite sernù d’antorn a tute le bestie: {{verse|chapter=6|verse=36}}costissì a anticipavo  ij moviment dl’elefant e a lo compagnavo cand ch’a s’ëspostava sensa mai slontanesne. {{verse|chapter=6|verse=37}}Dzora ‘d tuti j’elefant a-i j’ero, tanme aparà difensiv, ëd  torëtte ‘d bòsch bin  fërmà con ëd coreje, d’andova quatr arcé a sfrandavo ‘d flece. Un ‘’còrnach’’ indian a guidava la béstia. 

{{verse|chapter=6|verse=38}}La rimanensa dla cavalarìa ‘l rè a l’avìa butala da na banda e da l’àutra dij doi fianch ëd l’ëschierament, për protession ëd le falangi e për sburdì ij nemis. {{verse|chapter=6|verse=39}}Cora che ‘l sol a sbërlusava an sj’ëscù d’òr e ‘d bronz, fin-a le montagne arbatìo dë sluss parèj ëd flambò ëd feu. {{verse|chapter=6|verse=40}}Peui, un dëstacament ëd trope dël rè a l’é dësponusse an sle bëcche dle montagne, n’àutr ant la vàuda e andasìo anans an formassion frema e an ordin. {{verse|chapter=6|verse=41}}Tuti coj ch’a sentìo l’arson ëd cola moltitùdin an marcia e ‘l rabel dj’arme a tramblavo da l’ësbaruv: a l’era pròpi n’armeja granda e poderosa!

{{verse|chapter=6|verse=42}}Giuda e soe trope a son avzinasse për taché bataja e dun-a sessent òm ëd l’armeja dël rè a son mòrt. {{verse|chapter=6|verse=43}}Eleasar, ciamà Avaran, a l’ha vëddù un dj’elefant, ch’a l’era pì àut ëd j’àutri e con corassament regal, e për lòn a l’ha pensà bin che ansima a-i fùssa ‘l rè; {{verse|chapter=6|verse=44}}e a l’ha vorsù sacrifichesse për salvé soa gent e fesse un nòm për l’eternità. {{verse|chapter=6|verse=45}}Donch, Eleasar, a l’ campasse con ardiment  travers ëd la falange nemisa, an patland a drita e a gaucc, antramentre che ‘l nemis a s’artirava da na banda e da l’àutra. {{verse|chapter=6|verse=46}}Rivà sota l’elefant a l’ha daje un colp mortal. La béstia a l’é crovaje a còl an massàndlo ëd colp. {{verse|chapter=6|verse=47}}Contut ij Giudé a son artirasse, an vëddend le fòrse dël rè e l’ìmpit ëd le trope.

=== Assedi dël Templi ===

{{verse|chapter=6|verse=48}}Anlora l’esércit dël rè a l’é montà a Gerusalem për taché an fàcia  j’Ebreo. Ël rè a l’ha adressà soe fòrse contra la Giudèa e ‘l mont Sion. {{verse|chapter=6|verse=49}}Con coj ëd Bet-Sur a l’ha fàit pas, e costissì a son  surtì da la sità, da già che për l’assedi a l’avìo pa pì da mangé: an efet ël teren a l’era ant l’arpòs sabàtich. {{verse|chapter=6|verse=50}}Donch ël rè a l’é fasse padron ëd Bet-Sur e a l’ha butaje un presidi ëd vàrdia. {{verse|chapter=6|verse=51}}Për vàire di a l’ha assedià ‘l santuari con piataforme e màchine da guera, angign lansa-fiame e arbaléstre, ‘scorpion' për flece e lanse, e frande. {{verse|chapter=6|verse=52}}Dcò ij difensor a l’han contraponù soe màchine an fàcia ‘d cole dj’assediant e ij combatiment a l’han mantnù la lòta për vàire di. {{verse|chapter=6|verse=53}}Mach che a-i j’ero pì nen proviande ant ij magasin, përchè a l’era n’ani sabàtich e coj ch’a l’ero rivà anGiudèa për scampé dai pagan a l’avìo consumà la resta dle provigion disponìbij. {{verse|chapter=6|verse=54}}Ant ël leu sant  a son lassasse pòchi òm përchè a l’ero sesì da la famin-a; j’àutri a son sbardlasse mincadun an sò pais.

=== La Siria a establiss ij termo ===

{{verse|chapter=6|verse=55}}Peui Lisia a l’è vnùit a savèj che Flip, dont rè Antìoch ël vej, ancor an vita, a l’avìa fidaje l’ancàrich d’eduché so fieul Antìoch an vista dël tròno, {{verse|chapter=6|verse=56}}a l’era tornà da la Persia e da la Media con le trope ch’a l’avìo compagnà ‘l rè e che chiel istess a sërcava ‘d ciapé ‘l podèj. {{verse|chapter=6|verse=57}}Anlora a l’é pressasse ‘d parte e a l’ha dije al rè e ai generaj dl’armeja  e ai soldà: “Nojàutri di për di i soma na vira pì déboj: ël mangé a l’é sempe pì màire e ‘l leu assedià  bin fortificà. D’àutra banda, j’afé dël regn a ciamo nòstra atension. {{verse|chapter=6|verse=58}}Donca, smonómje nòstra man drita a sta gent, foma pas con lor e con tut sò pòpol {{verse|chapter=6|verse=591}} lassómje seguité soe costume, parèj d’anans, përchè a l’é pròpi për coste tradission, che noi i l’oma sërcà ‘d dëstruve, che lor a son butasse an sla difensiva e a l’han provocà tut sòn”.

{{verse|chapter=6|verse=60}}Ël rè e ij generaj a l’han aprovà l’ideja e Lisia a l’ha mandaje ai Giudé na propòsta ‘d pas, che lor a l’han acetà. {{verse|chapter=6|verse=61}}Ël rè e ij cap a l’han ratificà tut con un giurament. E con costa garansia, j’Ebreo a l’han chità la sitadela e a son surtì. {{verse|chapter=6|verse=62}}Meno che, cand che ‘l rè a l’é montà an sël mont Sion e a l’ha beicà le fortificassion dël leu, a l’ha tradì ël giurament ch’a l’avìa fàit e a l’ha comandà dë smantlè tuta la muraja ‘d cinta. {{verse|chapter=6|verse=63}}Apress a l’é tornà pì che an pressa a Antiòchia, andova ch’a l’ha trovà Flip magìster ëd la sità. Ël rè a l’ha tacà bataja an pijàndse torna Antiòchia con la fòrsa.

== 7 ==
{{chapter|7}}
=== Spedission ëd Bachide e Alcino ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}Dl’agn ch’a fa sente-sinquantun, Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’é partisne da Roma, e a l’é sbarcà con pòca gent ant na sità dla còsta dova a l’é proclamasse rè. {{verse|chapter=7|verse=2}}Antramentre ch’a tornava al palass real dij sò cé, le trope a l’han fàit përzoné Antìoch e Lisia për consegneje. {{verse|chapter=7|verse=3}}Cand ch’a l’ha savulo, Demetrio a l’ha dit: “I veui gnanca vëddje!”. {{verse|chapter=7|verse=4}}Për lòn i soldà a l’han massaje, e Demetrio a l’é assicurasse ‘l tròno. {{verse|chapter=7|verse=4}}Anlora a son presentasse al rè tuta la gent pì përversa e j’arnegà d’Israel, guidà da Alchim, ch’a vorìa esse grand sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=5}}dë 'dnans ëd Demetrio lor a l’han portà cost’acusa contra ‘l pòpol :’’ Giuda e sò frej a l’ha massà tùit ij tò amis e a l’ha sbardlaje da nòst pais. {{verse|chapter=7|verse=6}}Ore, donca, manda n’òm ëd fiusa ch’a ven-a a pijé vision ëd la ruin-a general procurà da chiel a nojàutri e ai domini dël rè e përchè a castija Giuda, ij sò frej e tuti coj ch’a-j sosten-o”.

{{verse|chapter=7|verse=8}}Demetrio a l’ha sernù Bachides, un dj’amis dël rè, governador ëd la Transeufratin-a. A l’era n’òm d’amportansa dël regn e a l’avìa  la fiusa dël rè. {{verse|chapter=7|verse=9}} Donca, Demetrio, a l’avìa mandalo con ël përvers Alchim, e a l’ha atribuije a chiel-sì ël gran sacerdòssi, an comandand ëd fé arvangia dj’Israelita. {{verse|chapter=7|verse=10}}Parèj che Bachides e Alchim a son partì con bon nùmer d’armeja. Rivà an Giudèa a l’han spedije a Giuda e a sò frej ëd nunsi con fàusse propòste ‘d pas. {{verse|chapter=7|verse=11}}11 Contut ij Giudé a l’han pa chërdù a soe paròle: a l’avìo vëddù che lor a l’ero rivà con un gròss esercit e a l’han  arfudà soe propòste për lòn. {{verse|chapter=7|verse=12}}Contut na comission ëd magìster ëd la Lege a l’é trovasse da Alchim e Bachides për trové na solussion giusta. {{verse|chapter=7|verse=13}}An tra j’Israelita, ij prim a ciamé la pas a l’ero stàit ij Cassidé. {{verse|chapter=7|verse=14}}An efet a disìo: “ Un sacerdòt ëd la stìrp d’Aron a l’é an tra ij soldà: an faran pa dël mal!”. {{verse|chapter=7|verse=15}}E Alchim an dovrand paròle ‘d pas a l’ha giurà: «I faroma gnun mal nì a vojàutri nì ai vòstri amis ». {{verse|chapter=7|verse=1}}E coj-lì a l’han fin-a chërduje: Alchim a l’ha ciapane na sessanten-a ‘d lor e a l’ha massaje tùit ant un di, pròpi com a stà scrit: {{verse|chapter=7|verse=17}}“Le carn dij tò fedej e sò sangh a l’han dàit ël gir ant j’anviron ëd Gerusalem e gnun a-j sotrava”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Anlora la pau e ‘l tërmolass a son spantiasse an tra tut ël pòpol, përchè a disìo: “Gnun-a vrità nì giustissia an lor, përchè a l’han violà ‘l pat e ‘l giurament ch’a l’avìo fàit”. Peui Bachides a l’ha gavà ‘l camp da Gerusalem e a l’é acampasse a Beit-Zait. Chiel a l’ha mandà ad aresté vàire përson-e ch’a l’ero passà da soa part e cheicadun dël pòpol: e a l’ha faje massè e campé drinta un pos ancreus. {{verse|chapter=7|verse=20}}A l’ha daje an guerna ël pais a Alchim an lassand un contingent ch’a-j dèissa supòrt. Apress Bachides a l’é tornasne dal rè. 

{{verse|chapter=7|verse=21}}Antant Alchim a lotava për fesse arconòsse për ël gran sacerdòssi; {{verse|chapter=7|verse=22}}contut j’agita-pòpol a son butasse ansema a chiel, a son fasse padron ëd la Giudèa e a l’han causà motobin ëd maleur a Israel. {{verse|chapter=7|verse=23}}Giuda a l’ha vëddù che Alchim e ij sò partigian a fasìo pì mal a j’Israelita che ij pagan, {{verse|chapter=7|verse=24}}anlora  a l’é surtì ant le region d’antorn ëd la Giudèa, e a l’ha fàit arvangia dij traditor  e dij disertor ch’a ravagiavo ël pais. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ant ël moment che Alchim a l’é rendusse cont che Giuda e ij sò partigian a l’ero fasse fòrt e ch’a podìa pa resìstje, anlora a l’é tornà dal rè e a l’ha acusà Giuda ëd tut lòn ch’a j’era 'd pì brut.

=== Nicànore in Judea ===     

{{verse|chapter=7|verse=26}}Ël rè a l’ha mandà Nicànore, un dij sò generaj, considerà un dij cap pì avosà dël regn e ch’a l’era nemis mortal d’Israel. L’ordin che ‘l rè a l’avìa daje a l’era d’ësterminé tuta cola gent. {{verse|chapter=7|verse=27}}Për parèj che Nicànore a l’é rivà  a Gerusalem con n’armeja gròssa, a l’ha mandà ës message a Giuda e a sò frej con propòste farde ‘d pas: {{verse|chapter=7|verse=28}}“A-i sarà pa guera an tra mi e vojàutre. I vnirai con na cita scòrta për rescontreme con voi an pas”. {{verse|chapter=7|verse=29}}Parèj che a l’é andàit da Giuda e a son salutasse un con l’àutr scasi da amis. Tutun a-i j'era 'd nemis a l’avait pront a sequestré Giuda. {{verse|chapter=7|verse=30}}Anlora Giuda antajàndze e anformà dl’angann, a l’ha avune tëmma e a l’ha pa pì vorsulo vëdde. {{verse|chapter=7|verse=31}}Nicànore, da part soa, arconossù che sò progèt a l’era dësvelà, a l’é surtì da Gerusalem për presenté bataja da le bande ‘d  Cafarsalamà. {{verse|chapter=7|verse=32}}Ant ël combatiment, Nicànore a l’ha perdù truch e branca sincsent òm; apress la tropa ch’a restava a l’é artirasse ant la sità ‘d David.

=== Nicànore a mnassa 'l Templ ===

{{verse|chapter=7|verse=33}}Apress costi aveniment, Nicànore a l’é montà al mont Sion e a son vnùje ancontra dal templi n’ëstrop ëd sacerdòt con càiche ansian dël pòpol, për salutelo con espression ëd pas e mostreje l’olocàust smonù për ël rè. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma chiel a l’ha pa pijaje an sël serio, nen mach, ma a l’ha deridùje e ansultaje an proferend ëd paròle arogante. {{verse|chapter=7|verse=35}}E con ràbia a l’ha pronunsià cost giurament: “S'am sarà pa consëgnà Giuda e soa armeja an mie man, cand ch’i tornerai a guera finìa, i darai feu a cost santuari”. E a l’andasne tanme na furia. {{verse|chapter=7|verse=36}}Ij sacerdòt a son torna intrà ant ël santuari e, an fërmàndze dë 'dnans ëd l’autar dël temp a l’han dit  piorand: {{verse|chapter=7|verse=37}}“Ti ‘t l’has sernù ës templi, përchè a-i fussa anvocà tò nòm e a fussa na ca d’orassion e ‘d sùplica për toa gent. 38 Ore, fà arvangia ‘d st’òm e ‘d soe trope: ch’a sio massà d’ëspà! Arcòrdte ‘d soe bëstëmmie: làssje pa survive!”.

=== La mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=7|verse=39}}Nicànore a l’é surtì da Gerusalem, a l’ha butà camp a Bet-Oron e l’armeja dla Siria a l’é vnùita a giutelo. 40 Nopà Giuda a l’é acampasse an Adasà con tremila òm e a l’ha pregà parèj: {{verse|chapter=7|verse=41}}“Cand che j’ambassador dël rè assir a l’avìo bëstëmmià, a l’é rivaie tò angel e a l’ha campane giù senteotantessincmila: {{verse|chapter=7|verse=42}}fà tombé dla midema manera st’armeja dë 'dnans ëd noi ancheuj; Nicànore a l’ha parlà con përversità contra ‘d tò templi: faje giùdissi conform a soa gramissia. E ch’a lo sàpio dcò ij survivù d’Israel&quot;.

{{verse|chapter=7|verse=43}}Ël di ch’a fa tërdes dël meis d’Adar j’armeje a son scontrasse e l’esercit ëd Nicànore a l’é stàit vinciù, nen mach, ma Nicànore a l’é stàit an tra ij prim a tombé. {{verse|chapter=7|verse=44}}Ij  sò soldà, ant ël vëdde che Nicànore a l’era crovà, a l’han campà via j’arme e a son scapà. 
{{verse|chapter=7|verse=45}}Ij Giudé a l’han seguitaje për tut ël di, da Adasà fin-a a Gheser, an sonand trombe darera ëd lor. {{verse|chapter=7|verse=46}}Anlora da tùit ij vilage ebràich dj’anviron ëd la Giudèa  a son surtì d’òm ch’a l’han anserciaje, faséndje fin-a scontré un con l’àutr e tùit a son tombà d’ëspà: gnanca un a l’é scampà. {{verse|chapter=7|verse=47}}Arcojù pijàita e dëspeuje da part dij Giudé, a l’han tajaje testa e man ëd drita ‘d Nicànore, la man che chiel con protervia a l’avìa adressà, e tut a l’é stàit portà e esponù an vìsta ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=7|verse=48}}La gent a l’era pien-a ‘d gòj e a l’ha festegià col di parèj ëd na gran giornà d’argiojissansa. {{verse|chapter=7|verse=49}}Peui a l’han decretà che minca n’ani an cost di a sarìa selebrasse ‘l di ch’a fa tërdess d’Adar. {{verse|chapter=7|verse=50}}E ‘l pais ëd Giuda a l’é restà an pas për un pòch ëd temp.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Elògi dij Roman ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Ore, Giuda a l’ha sentù parlé dij Roman. As disìa ch’a fusso potent e ch’andèisso a favorì tuti coj ch’as tacavo a soa càusa, an acordand soa amicissia a tuti coj a s’adressèisso a lor. {{verse|chapter=8|verse=2}}A l’han contaje tute le guere e j’amprèise che ij Roman a l’avìo compì an tra ij Galat e com a l’avèisso sotmëttùje e obligaje a paghé tribùt.

{{verse|chapter=8|verse=3}}Tut lòn ch’a l’avìo fàit ant ij pais d’Espagna për fesse padron ëd le min-e d’argent e d’òr ch’as trovavo, 
{{verse|chapter=8|verse=4}}e ‘d com a l’avìo sotmëttù tut ël pais grassie a la determinassion e la costansa ‘d lor, combin ch’as trovèissa motobin leugn da Roma. A l’avìo vinciù ij rè ch’a l’ero vnùit contra ‘d lor dai finagi dla tèra: a l’avìo vagnàje e colpìje, antramentre che j’àutri a pagavo un tribùt tùit j’an. {{verse|chapter=8|verse=5}}Peui a l’avìo vinciù e sotmëttù an guera Flip e Perseo, rè ‘d Macedònia, e tuti coj ch’a l’ero arvirasse contra ‘d lor.
{{verse|chapter=8|verse=6}}Ij Roman a l’avìo dcò butà an derota Antìoch ël Grand, rè d’Asia, ch’a l’era calà a combàtje con sentevint elefant, cavalarìa, chèr ëd guera e con n’armeja bin poderosa. {{verse|chapter=8|verse=8}}E a l’avìo pijàit viv Antìoch, an angagiàndlo, chiel e sucessor, con na taja nen da pòch d’ostagi e ‘d dé andaré India, Media  e Lidia, con ij teritòri pì bon ëd sò amperi, teritòri che, gavà da chiel a son ëstàit consegnà a rè Eumene. 

{{verse|chapter=8|verse=9}}Ij Grech, da soa banda, a l’avìo decidù d’afronteje na vira për tute, {{verse|chapter=8|verse=10}}ma, savùsse la facenda, ij Roman a l’han mandaje contra mach un general, rivà a bataja contra ‘d lor e vàire a l’ero tombà mòrt. Le fomne e ij fieuj a l’ero stàit deportà s-ciav, e tut lòn ch’a l’avìo a l’era stàit ravagià; peui a l’avìo conquistà ‘l pais e drocà soe fortësse. Ancora al di d’ancheuj ij Grech a son an ës-ciavensa.

{{verse|chapter=8|verse=11}}A-i j’era nen staie regn ant ël continent o ìsola che, oponéndze a lor, a fussa pa stàit sogiogà. Nopà con ij sò amis e con coj ch’a l’ero butasse sota soa protession a l’han mantnù amicissia. {{verse|chapter=8|verse=12}}Rè davzin e lontan a l’ero stàit dominà, e coj ch’a sentìo sò nòm, a n’avìo tëmma. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj che lor a vorìo giuté e fé regné, a regnavo. Coj che lor a vorìo pa: a l'ero deponù. Lor a l'ero a la mira pì àuta ‘d sò podèj. {{verse|chapter=8|verse=14}}Contut, mai gnun ëd lor a l’era amponusse la coron-a nì a l’arvestisse ‘d porpra për avèine d’avantage. {{verse|chapter=8|verse=15}}Lor a l’avìo costituisse un Senat ëd tërzentevint membr, che tùit ij di as consulto për  ël bin comun dël pòpol. {{verse|chapter=8|verse=16}}Ël comand e ‘l govern ëd tùit ij sò domini a l’era fidà a un ëd lor për n’ani e tùit a ubidisso mach a chiel sensa ‘nvidia nì gelosìa.

=== N'aleansa con Roma ===

{{verse|chapter=8|verse=17}}Giuda a l’ha sernù Eupolem, fieul ëd Gioann, fieul ëd Cos, e Giàson, fieul d’Eleasar, e a l’ha mandaje a Roma për un pat d’amicissia e d’aleansa, {{verse|chapter=8|verse=18}}e për liberesse dël giov ëd la Siria, përchè Giuda a vëddìa che ‘l regn dij Grech a portava Israel an ës-ciavensa. {{verse|chapter=8|verse=19}}Për lòn a son andàit fin-a a Roma con un viage motobin longh, a son intrà an senat e a l’han ancaminà a dì:

{{verse|chapter=8|verse=20}}“Giuda Macabé,  sò frej  e ‘l pòpol dij Giudé a l’han mandane a vojàutri, për conclude n’aleansa ‘d pas  e për podèj esse an tra vòstri amis e aleà”. {{verse|chapter=8|verse=21}}E ‘l senat a l’ha acetà la propòsta. {{verse|chapter=8|verse=22}}Costa-sì a la còpia dla litra ch’a l’han trascrivù su tavlëtte ‘d bronz e mandà a Gerusalem, përchè a restèissa tanme document ch’a servèissa da memorial ‘d pas e aleansa: {{verse|chapter=8|verse=23}}«Ai Roman e a la nassion dij Giudé, che l’ésit a-j compagna sempe për mar e për tèra! Leugn da lor la spa nemisa! {{verse|chapter=8|verse=24}}S’a-i fussa mai na guera a mnassé prim ëd tut Roma, opura un ëd qualsëssìa dij sò aleà an tut ël teritòri ch’a dòmina, {{verse|chapter=8|verse=25}}la nassion giudèa  a combatrà a sò fianch ëd bon comand com a reclamerà la situassion. {{verse|chapter=8|verse=26}}Coma che Roma a l’ha decretà, ij Giudé a daran pa agiut  al nemis nì a forniran pa ‘d gran, d’arme, argent o nav, e a osserveran costi acòrd sensa contrapartìa. {{verse|chapter=8|verse=27}}Dla midema manera, s’a dovèissa riveje anans na guera contra ij Giudé, ij Roman a combatran con lor ëd tut sò ànim, com a përmëtran le sircostanse. {{verse|chapter=8|verse=28}}Ij Roman a daran pa a j’aversari nì gran, nì d’arme, dné, nav, conform lòn che Roma a l’avìa stabilì, e a guerneran st’impegn sensa angann. {{verse|chapter=8|verse=29}}Coste a son le clàusole dël pat an tra ij Roman e ‘l pòpol giudé.

{{verse|chapter=8|verse=30}}Se apress ste decision da na banda o da l’àutra as vorèissa gionté o gavé cheicòsa, a sarà fàit d’acòrd comun e tut lòn ch’a sarà gavasse o giontasse a sarà vàlid. {{verse|chapter=8|verse=31}}Për peui lòn ch’a riguarda ‘l mal che rè Demetrio a compiss ai dani dij Giudé, i-j l’oma scrivuje: &quot;Për che motiv greves-to ‘l giov dzora dj’Ebreo, nòstri amis e aleà? {{verse|chapter=8|verse=32}}S’a dovèisso apelesse ancora contra ‘d ti, noi i difendroma ij sò dirit e ‘t combatroma për mar e për tèra&quot;’»

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== Bachides a artorna an Giudea ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Contut Demetrio, cand a l’ha savù che Nicànore a l’era mòrt e che soa armeja a l’era stàita dësblà, a l’ha decidù ëd mandé torna Bachides e Alchim an Giudèa e l’ala drita dl’esercit con lor. {{verse|chapter=9|verse=2}}Costissì a l’han ciapà la stra dla Galilea e a l’han assedià Mesalòt ant ël teritòri d’Arbela e, dòp d’avèila ocupà a l’han massà un nùmer gròss ëd gent. {{verse|chapter=9|verse=3}}Ant ël prim mèis ëd l’ani ch’a fa sente-sinquantedoi lor a son acampasse an facia ‘d Gerusalem. 

{{verse|chapter=9|verse=4}}Peui a l’han gavà camp e a son portasse a Beer-Zeth con vintmila fantassin e doimila sivalié. {{verse|chapter=9|verse=5}}Giuda a l’era acampà a Eleasa con tremila òm sernù. {{verse|chapter=9|verse=6}}Cand a l’han vëddù la massa ‘d n’armeja tant ëd bon nùmer, a son restane ciapà da sparm e vàir a son scapà dal camp ëd manera ch’a son restane mach eutzent òm. {{verse|chapter=9|verse=7}}Giuda a l’avìa vëddù che soa armeja as dësgregava antramentre che la bataja a pressava pì fòrta: a l’é sentusse ‘l cheur an frise, përchè a l’avìa pa la ciansa ‘d buté torna ‘nsema ij sò, {{verse|chapter=9|verse=8}}e tut svers a l’ha dije ai survivù: “Alvómse, e andoma  contra nòstri nemis, ant la speransa ‘d podeje ancora combate!”. {{verse|chapter=9|verse=9}}Ma a sërcavo ‘d dëstornelo an disend: “Për ël moment i podoma fé nen d’àutr che salvesse, ma i podoma torné con nòstri frej e combate contra ij pagan: da soj i soma tròp pòchi për felo!”. {{verse|chapter=9|verse=10}}Ma Giuda a l’ha ‘rbatù: “ Mai i faroma përparèj: scapé da nòstri nemis! S’a l’é rivà nòstra ora, alora ‘ndoma a meuire da vajant për nòstri frej e batómse contra ‘d lor an lassand pa d’ombre a nòstra glòria”.

=== La bataja dariera 'd Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=11}}L’armeja nemisa a l’ surtìa dal campament, e a l’é fërmasse an fàcia a j’Ebreo: la cavalarìa a l’é bëssonasse an doi ale e j’arcé e ij frandieur a ‘ndasìo anans ëd l’ëschierament; ij pì vajant a l’ero tùit an riga dë 'dnans, e Bachides as tenìa an sl’ala ‘d drita. {{verse|chapter=9|verse=12}}La falange a l’é bogiasse andasend anans da doe bande, al son ëd trombe: e dcò ij Giudé a l’han sonà soe trombe. {{verse|chapter=9|verse=13}}La tèra a l’é tramblasse dal rabel dj’armeje. Ël combatiment a l’é durà da primalba fin-a a vespr. {{verse|chapter=9|verse=14}}Giuda a l’avìa notà che l’ala pì fòrta dl’esércit nemis a l’era a drita: anlora ij pì coragios a son butasse ansema ‘d chiel {{verse|chapter=9|verse=15}}e la banda ‘d drità a l’é staita crasà ‘d pianta e Giuda a l’é staie a le còst fin-a a la montagna d’Asara. {{verse|chapter=9|verse=16}}Ma coj dl’ala gàucia an vëddend che l’àutra banda a l’era dësblà a son adressasse an sle mideme pianà ‘d Giuda e ‘d so agent an ciapàndje a le spale. {{verse|chapter=9|verse=17}}Përparèj ch’a l’ dëscadnasse la bataja e vàire a son tombà mòrt o ferì, da na part o da l’àutra. {{verse|chapter=9|verse=18}}E dcò Giuda a l’é mòrt e j’àutri a son scampà. 

{{verse|chapter=9|verse=19}}Giònata e Simon a l’han arlevà sò frel Giuda, e a l’han sotralo ant la tomba dij sò cé, a Modine. {{verse|chapter=9|verse=20}}Tut Israel a l’ha fàit plenta: a l’é stàit deul gròss e gran complente për vàire di a son sentùsse. A Sclamavo: {{verse|chapter=9|verse=21}}&quot;Com é-lo podù tombé ‘l vajant ch’a l’ha salvà Israel?”. {{verse|chapter=9|verse=22}}La resta dj’amprèise ‘d Giuda e dle guere, dle vajantise ch’a l’é stàit bon ëd fé e ij sò tìtoj ëd glòria a son pa stàit scrivù: a l’ero tròpi!

=== Iònata a sucèd a Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=23}}Apress ëd la mòrt ëd Giuda a son torna vnùit fora ij campion d’iniquità, ij sensa-lege an tut ël teritòri d’israel e a son s-ciodù tuti j’operator d’ingiustissia. {{verse|chapter=9|verse=24}}An coj di-lì a l’é dzoravnùa na famin-a afrosa e coj istess ch’a stasìo ant la region a son passà da la part dij përvers. {{verse|chapter=9|verse=25}}Bachides a l’ha sernù d’òm arnegà e a l’ha faje padron dël pais. {{verse|chapter=9|verse=26}}A son dasse a ‘rsërché e përseguité j’amis ëd Giuda e a-j portavo da Bachides, ch’as piava arvangia ‘d lor e a j‘ëschergnìa. {{verse|chapter=9|verse=27}}Na tribulassion gròssa a l’é staie an Israel, com a l’era mai pì s-cèirasse da cand ch’a l’era pì nen comparì un profeta an mes ëd lor. {{verse|chapter=9|verse=28}}Anlora tuti j’amis ëd Giuda a son torna butasse ansema e a l’han dije a giònata: {{verse|chapter=9|verse=29}}“ Dal moment che tò frel Giuda a l’é mòrt, noi i l’oma pa trovà n’àutr tanme chiel ch’agissa contra ij pagan e Bachides, e contra ij nemis ëd nòstra nassion. {{verse|chapter=9|verse=30}}Ore, nojàutri i l’oma sernù ti a esse nòst cap e guida a sò pòst, për combate nòstre guere!”. {{verse|chapter=9|verse=31}}A l’ stàit an cola ocasion che Giònata a l’é ansomasse ‘l comand e a l’ha ciapà ‘l pòst ëd Giuda s frel.

=== Le campagne 'd Giònata ===

{{verse|chapter=9|verse=32}}Bachides, avune la neuva a sërcava ‘d masselo. {{verse|chapter=9|verse=33}}Ma Giònata e Simon, sò frel, con tùit ij sò cambrada, a son antajàsne e a son scapà ant ël desert ëd Tecoa an butand campment a la sisterna d’Asfar. {{verse|chapter=9|verse=34}}Tutun Bachides a l’é vnùit a savèilo pròpi ant ël di ‘d sabat e a l’ha dcò chiel portà soa armejà dëdlà dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=35}}Giònata a l’ha mandà sò frel, cap ëd la tropa, a ciamé ai Nabaté, sò amis, ëd podèj deposité dacant ëd lor tùit ij sò armament, ch’a l’ero bondos. {{verse|chapter=9|verse=36}}Ma ij Bene-Amrai ch’a stasìo a Medaba, dopà dj’àutri Nabaté, a l’han fàit un ravagi e a l’ha ciapà Gioann con tut lòn ch’a l’avìa e a l’han portaje via tut. {{verse|chapter=9|verse=37}}Dòp ëd sòn a l’han arferije a Giònata e a Simon sò frel: “Ij Bene-Amrai a sélebro n agra festa ‘d mariagi e a pòrto la sposa da Nabata, la fija d’un gròss particolar ëd Canan, con na coalera granda e avosà ‘d gent. {{verse|chapter=9|verse=38}}Giònata e Simon, a sona visàsne anlora ‘d sò frel Gioann, e për lòn a son bogiasse e butasse a l’avàit ant na balma dla montagna. {{verse|chapter=9|verse=39}}E varda-lì, na partìa ‘d pòpol ëd bon nùmer arfestiant e l’ëspos con frej e amis, ch’andasìa a sò rëscontr, con tambass e cìmbaj e n’aparà da guera {{verse|chapter=9|verse=40}}Ij Giudé a son sfrandasse ansima ‘d lor d’an dova ch’as trovavo e a l’han massacraje: vàire a son tombà frapà a mòrt antramentre che ij survivù a scampavo an sla montagna: peui a son arpijasse tute le speuje. {{verse|chapter=9|verse=41}}Le nòsse a son vnùite a esse un deul e j’arson ëd le mùsiche na plenta. {{verse|chapter=9|verse=42}}Parèj a son pijasse arvangia dël sangh ëd so frel e a son tornà ant ij mojiss dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=43}}Bachides a l’ha savune la neuva e a l’é vnùit an di ‘d sabat fin-a ‘n sij rivass dël Giordan con n’armeja gròssa.

{{verse|chapter=9|verse=44}}Giònata a l’ha dije ai sò: “Alvómse e batiómse për nòstra vita, përchè ancheuj a l’é pa  parèj ëd jer e jer passà. {{verse|chapter=9|verse=45}}Vardé, i l’oma ij nemis an fàcia e darera, da na banda a l’àutra i l’oma l’eva dël Giordan, ij mojiss e la bruera: gnun-e cianse d’ëscampé. {{verse|chapter=9|verse=46}}Për sòn, alvé vòstri braj ëd sùplica al Cel, për podèive salvè da vòstri nemis!”. {{verse|chapter=9|verse=47}}E a l’é ‘tacasse combatiment. Giònata a l’ha slongà ‘l brass për colpì Bachides, ma chiel-sì a l’è  tirasse andaré e a l’ha schivialo. {{verse|chapter=9|verse=48}}Anlora Giònata e so agent  a son campasse ant ël Giordan e andasend al nov a l’han tocà l’àutra riva. J’àutri a l’han nen sërcà ‘d seguiteje  an passand  ël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=49}}Col di Bachides a l’ha përdù cheicòsa parèj ëd mila òm.

{{verse|chapter=9|verse=50}}Peui bachides a l’ tornà a Gersalem e a l’ha drissà ‘d sitadele an tuta la Giudèa: le fortësse ‘d Gérico. Em(m)aus,Bet-Oron, Betel, Piraton, Tamnata e Tefon, con muraje àute, pòrte e stànghe e gròssi froj, e {{verse|chapter=9|verse=51}}a l’ha butaie ‘d garnison ch’a servèisso contra Israel. {{verse|chapter=9|verse=52}}A l’ha dcò fortifià Bet-Sur, Gheser e la Fortëssa an butàndie d’òm armà e ‘d provigion. {{verse|chapter=9|verse=53}}ij fieuj dij cap dël pais a son ëstàit sequestrà tanme ostage e butà ant la Fortëssa a Gerusalem.

{{verse|chapter=9|verse=54}}Dl’ani ch’a fà sente-sinquantetré, ant l’ëscond mèis, Alchim  a l’ha comandà ‘d campé giù la muraja dla cort drinta al santuari : parèj për dësblé l’euvra material  dij profeta. E a l’ ancaminasse a demolì. {{verse|chapter=9|verse=55}}Anlora Alchim a l’ha avù un colp e ‘l cantié a l’é fërmasse. Soa boca a l’é restà rèida e paralisà. A podìa pap ì parlé nì dé disposission për ca soa. {{verse|chapter=9|verse=56}}Parèj che Alchim a l’é mòrt an col temp con gran torment. {{verse|chapter=9|verse=57}}Bachides, an vëddend ch’a l’era mòrt Alchim, a l’é tornasne dacant dël rè a Gerusalem, e la Giudèa a l’é restà an pas për doi ann. 

=== La fin ëd la guèra ===

{{verse|chapter=9|verse=58}}Tùit ij përvers a l’han tenù consèj: « Vardé, Giònata e soa gent a vivo pasi e sicur. Për lòn nojàuri i faroma vnì Bachides che dcò mach ant na neuit a-j ciaprà tùit ». {{verse|chapter=9|verse=59}}E a son andàit da chiel për deliberé ansema. {{verse|chapter=9|verse=60}}E chiel a l’é bogiasse për vnì con n’armeja fòrta e d’ëstërmà a l’ha mandà ‘d litre a tùit ij sò aleà ant la Giudèa për ciapé Giònata e ij sò. Ma a l’han pa fàila përchè ij Giudé a l’ero antajàsne dël but. {{verse|chapter=9|verse=61}}Ma j'Ebreo a l'han ciapà na sinquanten-a d'òm, an tra ij pì gròss promotor ëd gramissie ant ël pais e a l'han giustissiaje. {{verse|chapter=9|verse=62}}Peui Giònata e Simon con soa gent a l'han trovà sosta a Bet-Bassi ant ël desert, a l'han arcostruì dzora 'd soe ruin-e e fortificà. {{verse|chapter=9|verse=63}}Bachides a l'é vnùit a savèilo; a l'ha ambaronà soa gusaja e butà an sl'avis ij Giudé.

{{verse|chapter=9|verse=64}}Apress a l’é andàit a buté camp d’antorn ëd Bet-Bassi, a l’ha assediala pët vàire di con ël mojen ëdcò ëd màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=65}}Giònata a l’ha lassà Simon, sò frel, ant la sità e a l’é surtì da la region, an travërsàndla con n’ëstrop d’armà. {{verse|chapter=9|verse=66}}A l’ha batù Odomerà con sò frej e ij fieuj ëd Fasiron an sò acampament ëd tende. Parèj ch’a l’han ancaminà ij combatiment e a son chërsùve la fòrse. {{verse|chapter=9|verse=67}}Simon, a soa vira, a l’ha fàit con ij sò na surtìa da la sità e a l’han daje feu a le màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=68}}Apress a l’han atacà Bachides, ch’a l’é stàit vinciù da lor, e a l’han butalo ant n’arlìa ancreusa, përchè sò pian e soa amprèisa a l’era stàit a dzoneus. {{verse|chapter=9|verse=69}}Bachides a l’é adressasse con foton contra soa gusaje ch’a l’vìo daje consèj d’ëvnì an cola region, e a l’ha mandane a mòrt vàire; peui a l’é decidusse ‘d torné an soa tèra. {{verse|chapter=9|verse=70}}Giònata a l’ha savulo e a l’ha mandaje ‘d nunsi për stipolé na pas e dëscambié përzoné. {{verse|chapter=9|verse=71}}Chiel a l’ha acetà e a l’ha fàit conform a soe paròle, an faséndje giurament ëd mai pì feje dël mal për ël rest ëd soa vita. {{verse|chapter=9|verse=72}}A l’ha renduje ij përzoné che a l’ero stàit ciapà anans an Giudèa e, butasse an sla stra dl’artorn, a l’é andasne an soa tèra  e a l’ha mai pì vorsù torné an col teritòri. {{verse|chapter=9|verse=73}}A l’é stàit parèj che la spa a l’é pasiasse an Israel. Giònata a l’ andàit a sté a Micmas e a l’ha ‘ncaminà a governé soa gent  e fé dësparì j’arnegà da Israel.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Arvira 'l Lissànder Epifane ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Dl’ani ch’a fa sentessessanta Lissànder Epifane, fieul d’Antìoch, a l’é ambarcasse  e a l’ha ocupà Tolemaida, andova a l’ha arseivù acoliensa e a l’ha ‘ncaminà a regné. {{verse|chapter=10|verse=2}}Savulo, rè Demetrio a l’ha butà ansema n’armeja motobin gròssa e a l’ha bogiaje contra për feje guera. {{verse|chapter=10|verse=3}}Demetrio a l’ha dcò mandà ‘d litre a Giònata, con espression d’amicissia për avèj binvolensa. {{verse|chapter=10|verse=4}}An efet as disia: &quot;Foma ‘n pressa a pasiesse con Giònata, anans che chiel a fasa aleansa contra ‘d nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=5}}Sicura, ch’as n’aviserà ‘d tute le gramissie ch’i l’oma fait a chiel, sò frej e a soa  gent&quot;. {{verse|chapter=10|verse=6}}A l’ha conceduje facoltà d’assemblé milissie, ëd pronté d’arme e consideresse sò aleà, e a l’ha restituije j’ostagg ch’a l’ero ant la fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=7}}Giònata a l’é vnùit a Gerusalem e a l’ha lesù tute le litre dë 'dnans al pòpol e a coj dla fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=8}}Costissì a l’avìo avù na gran tëmma  cant che a l’han sentù che ‘l rè a-j dasìa la possibilità d’anrolé milissia. {{verse|chapter=10|verse=9}}Për lòn, coj dla fortëssa a l’han daje andaré ij përzoné a Giònata, ch’a l’ha restituije ai sò parent. {{verse|chapter=10|verse=10}}Giònata a l’é andàit a sté a Gerusalem e a l’ butasse arcostruve e a restauré la sità. {{verse|chapter=10|verse=11}}A l’ha comandà an particolar a j’impresari dij travaj ëd drissé torna ij bastion e d’ansercé ‘l mont Sion con pere da taj për fortificassion: lòn ch’a l’é fasse. {{verse|chapter=10|verse=12}}J’ëstrangé ch’a stasìo ant le sitadele costruve da Bachides a l’ero scapà: {{verse|chapter=10|verse=13}}mincadun an chitand sò pòst për tornesne a sò pais. {{verse|chapter=10|verse=14}}Mach a Bet-Sur a l’era restà cheicadun ëd coj ch’a l’avìo tradì la Lege e ij precet: ambelelì a l’avìo trovà sosta.

{{verse|chapter=10|verse=15}}Rè Lissànder a l’é vnùit a savèj le promësse che Demetrio a l’avìa fàit a Giònata. A l’han dcò contaje dle guere e dle vajantise che chiel e sò frej a l’avìo compì e ij sagrin ch’a l’avìo soportà. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha dit: “ Troverom-ne n’àutr parèj ëd chiel? Fómslo amis e nòstr aleà!”. {{verse|chapter=10|verse=17}}Anlora a l’ha scrivuje na litra ch’a l’ha spedije formulà ‘n costi termo:

=== Giònata a dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=10|verse=18}}Rè Lissànder a sò frel Giònata, salut! {{verse|chapter=10|verse=19}}I soma vnùit a savèj për lòn ch’at rësguarda, che ti ‘t ses n’òmo potent e ch’it mérite d’esse nòstr amis. {{verse|chapter=10|verse=20}}Parèj che d’ancheuj nojàutri ‘t ëstabilioma tanme gran sacerdòt ëd toa  gent e amis dël rè – e a l’avìo dcò mandaje la porpra e na coron-a d’òr- con ël but che ti ‘t ambrasse nòst partì e it guerne nòstra amicissia!”.

{{verse|chapter=10|verse=21}}Giònata a l’ha vestì le vestimenta sacrà ant ël sétim mèis dl’ani ch’a fa sentessessanta, për la festa dle Bënne, e a l’ha ‘nrolà soldà e preparà vàire arme. {{verse|chapter=10|verse=22}}Demetrio a l’ vnùit a savèj tut sòn e sagrinà a l’ha dit: {{verse|chapter=10|verse=23}}“Përchè l’om-ne lassà che Lissànder a rivèissa anans  d nojàutri ant ël piijesse l’amicissia dij Giudé për chiel? {{verse|chapter=10|verse=24}}I scriverai dcò mi paròle për anvitelo con propòste d’onor e ‘d don, përchè am sio d’agiut!”. {{verse|chapter=10|verse=25}}Anlora a l’ha scrivù përparèj:

=== Letra 'd Demètrio a Giònata ===

“Rè Demetrio a la nassion dij Giudé,salut! {{verse|chapter=10|verse=26}}I l’eve guernà nòstre aleanse, i seve restà an nòstra amicissia sensa passé a nòstri nemis: i l’oma    savulo e i në soma bin content. {{verse|chapter=10|verse=27}}Andé donch anans a mantnì vòstra fidelità e noi j’arcambieroma con ëd favor lòn ch’i fareve për nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=28}}Iv concedoma d’inmonità gròsse  e ‘v mandroma ‘d present. {{verse|chapter=10|verse=29}}Fin-a d’adess voi i l’eve la dispensa e tuti ij Giudé a son esonerà dal tribut e da la taja dla sal e dle coron-e. {{verse|chapter=10|verse=30}}E dël ters ëd j’amson e dla metà dla fruta dj’erbo cuija ch’a dovrìa torneme, a part dal di d’ancheuj mi ‘v në dëspenso ëd pianta tant ant ël pais ëd Giuda coma nt ij tre distret ch’a-j son anetù, valadì da la Samaria e da la Galilea. {{verse|chapter=10|verse=31}}E ch’a sia considerà santa la sità ‘d Gerusalem e, con tùit ij sò anviron, a sia esénte da décime e contrubussion. 

{{verse|chapter=10|verse=32}}Mi i faso dcò arnunsia a mia giurisdission an sla Fortëssa ‘d Gerusalem ; a sarà butà sota l’autorità d’un gran sacerdòt ch’a la farà guerné da ‘d soldà ch’a sernrà. {{verse|chapter=10|verse=33}}A tùit ij Giudé fàit përzoné fòra dal pais ëd Giuda ant tut ël teritòri ëd mè regn, mi i-j buto lìber sensa dësangagg e ch’a sio tuti dispensà da le taje, comprèise cole dël bestiam. {{verse|chapter=10|verse=34}}Che tute le solenità, ij sabat, le lun-e neuve e ‘l triduo anans e apress ëd le feste gròsse: ch’a sio tuti di ëd remission, esension e imunità për tuti j’Ebreo ch’a vivo an mè regn. 

{{verse|chapter=10|verse=35}}An costi di gnun  a podrà, contra ‘d lor,  fé càusa për un pagament o d’anchieté për cheicòsa ch’a sia. {{verse|chapter=10|verse=36}}Fin-a a trantamila soldà giudé a podran esse anrolà ant l’armeja real an arsèivend ël midem sòld d’àutre trope dël rè. {{verse|chapter=10|verse=37}}Ëd costissì, cheicadun a sarà dëstacà ant le pì ghròsse sitadele reaj o nominà an pòst ëd fiusa ant ël regn. Sò ufissiaj e cap a saran sernù an tra ‘d lor e a podran vive conform soe usanse, tut com a l’ha ordinà ‘l rè për ël teritòri ëd Giuda. {{verse|chapter=10|verse=38}}Ij tre distret giudé ch’a l’ero stàit dësmembrà da la SamarSamaria, a formeran tut un sol teritòri dla Giudèa sota l’autorità dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=10|verse=39}}Tolemaida e sò anviron a son mia donassion al santuari ëd Gerusalem, për sovensioné le spèise pròpie dël cult.
{{verse|chapter=10|verse=40}}Ëd pì, mi ‘m compromëtto a regalé tuti j’ann quìndesmila pesse d’argent ciapà da mie arsorse ‘d réndita tanme rè. {{verse|chapter=10|verse=41}}E tuta la resta, che miraco a sio pa stàit versà dai fonsionari dle nassion com a l’vìo versaje dj’ann passà, d’ora anans a saran destinà a l’Euvra dël Templ.

{{verse|chapter=10|verse=42}}Nen mach, ma ‘ncora ij sincmila sicl ch’a vnisìo prelevà da j’intrade anuaj dl santuari, a saran condonà përchè a servo ai sacerdòt che a presto servissi. {{verse|chapter=10|verse=43}}Tuti coj ch’a trovran arfugi ant ël templ ëd Gerusalem e an sò teritòri a podran pa esse arestà combin a fusso debitor d’argent a la cassia real o për d’àutri débit e a-i sarà nen confisca ‘d sò avèj an mè regn. {{verse|chapter=10|verse=44}}Le spèise dij travaj d’arcostrussion e restaur dël santuari a saran sostnuve an sël con dël rè. {{verse|chapter=10|verse=45}}E la midema cassia real a pagherà l’arcostrussion ëd le muraje ‘d Gerusalem e ij rinfòrs ëd cinte e rampar, parèj dl’edificassion dij mur an Giudèa”.

=== Mòrt ëd Demètrio ===

{{verse|chapter=10|verse=46}}Ma cand che Giònata e la gent a l’han sentù coste propòste, a l’han pa chërduje nì daje da ment. Lor as n’avisavo anco dij maleur gròss che Demetrio a l’avìa daje a Israel e dla soferensa ch’a l’era derivà da na dura repression. {{verse|chapter=10|verse=47}}Nopà a l’han avù pì car ëd deje fiusa a Lissànder ; chiel-sì an efet, a l’era stàit ël prim a fé ëd genite proposission ëd pas: ij Giudé a son restà sò costant aleà fin-a tant ch’a l’ha vivù.
{{verse|chapter=10|verse=48}}Rè Lissànder a l’ha butà ansem un fòrt contingent ëd trope an ciapand posission contra ‘d Demetrio. {{verse|chapter=10|verse=49}}Ij doi rè a l’han angagià ‘l combatiment, ma ij soldà ‘d Lissànder a son artirasse. Demetrio a l’ha seguitaje an avantagiàndze ansima ‘d lor. {{verse|chapter=10|verse=50}}La bataja a l’é seguità sensa rechie fin-a ‘l cogesse dël sol, ma Demetyrio a l’é tombà massà an col istess di.

=== Tratà 'd Tolomé e Lissànder ===

{{verse|chapter=10|verse=51}}A l’é stàit anlora che Lissànder a l’ha mandà a Tolomé VI, rè d’Egit, d’ambassador con ës messagi: {{verse|chapter=10|verse=52}}«Vardeme ambelessì tornà an mè regn e astà an sël tròno dij mè cé. I son arpijame ‘l podèj e i l’hai sconfigiù Demetrio anfaséndme padron ëd nòstra region. {{verse|chapter=10|verse=53}}I l’hai an efet angagià bataja contra ‘d Demetrio : i l’oma butalo an dërota ‘d pianta con soa armeja, mi e mè soldà, e mi son montà an sël tròno ‘d soa regalità. {{verse|chapter=10|verse=54}}Ore, marcoma n’aleansa, un con l’àutr, un tratà d’amicissia. Dame dcò toa fija për sposa. mi i sarai tò gënner e’v darai, a ti parèj ëd chila, ëd present degn ëd tò rangh”.

{{verse|chapter=10|verse=55}}Rè Tolomé a l'ha rësponduje përparèj: &quot;A l'é un di ch'a marca argiojissansa costì, përchè ti 't ses tornà ant la tèra dij tò antich e it ses state an sël tròno ëd sò regn! {{verse|chapter=10|verse=56}}Mi i aceto le proposission ch'it am fase an toa litra,contut, ti vénme a rëscontré a Tolemaida, përchè i podoma vëdse, e mi i sarai tò msé, com it l'has ciamame&quot;.

{{verse|chapter=10|verse=57}}Tolomé a l'é partì da l'Egit con soa fija Cleopatra e a l'é portasse a Tolemaida dl'ani sent e sessantedoi. {{verse|chapter=10|verse=58}}Rè Lissànder a l'ha rëscontralo. Tolomé a l'ha acordaje la man ëd soa fija, e a l'han selebrà mariagi a Tolemaida, con gran spatuss a la manera ch'a conven ai rè. {{verse|chapter=10|verse=59}}Rè lissànder a l’ha scrivuje a Giònata ch’a vnèissa a trovelo a Tolemaida. {{verse|chapter=10|verse=60}}Giònata a l’é presentasse an pompa magna a Tolemaida, an rëscontràndze con tuti doi ij rè: a l’ha smonuje a lor e ai sò amis d’òr e d’argent e vàire present, an vagnandze  parèj soa binvolensa.

{{verse|chapter=10|verse=61}}Contut ëd Giudé traditor e përvers, onta d’Israel, a son acordasse për acuselo; ma rè Lissànder a l’ha pa scotaje. {{verse|chapter=10|verse=62}}Nopà a l’ha comandà ‘d fé chité a Giònata soe vestimenta ordinarie për felo vestì ëd porpra, e l’ordin  a l’é stàit eseguì. {{verse|chapter=10|verse=63}}Ël rè a l’ha falo sté dacant ëd chiel e a l’ha dit ai grand ëd soa cort: “Andé fòra an sentr-sità e proclamé che gnun a vada ‘d porté d’acuse contra ‘d chiel, për gnun motiv, e ch’as daga pa ‘d molestie an gnun-a manera”. {{verse|chapter=10|verse=64}}A l’é stàit anlora che coj ch’a l’avìo acusalo, an vëddend j’onor ch’arseivìa, com a proclamava ‘l bateur, a son scapà tuti. {{verse|chapter=10|verse=65}}Peui Giònata a l’é stàit na vira ‘d pì onorà dal rè, cand ch'a l’é stàit ascrivù an tra &quot;j'amis dël rè&quot; e costituì stratega e governator ëd la provinsa. {{verse|chapter=10|verse=66}}Parèj che Giònata, pien ëd gòj a l’é tornasne an pas a Gerusalem.

=== Apollonio a l'é batù da Giònata ===

{{verse|chapter=10|verse=67}}Dl’ani sente-sessante-sinch, Demetrio II, fieul ëd Demetrio I, a l’é rivà da Creta ant la tèra dij sò cé. {{verse|chapter=10|verse=68}}A costa neuva, rè Lissànder a l’é preocupasse e a l’ tornà ad Antiòchia. {{verse|chapter=10|verse=69}}Demetrio a l’ha fidaje ‘l govern ëd la Celesiria ad Apolòni, che, assemblà n’armeja gròssa, a l’ha butà campament taca ‘d Jamnia e a l’ha mandaje ‘s messagi al gran sacerdòt Giònata:
{{verse|chapter=10|verse=70}}&quot;Sicura, it ses mach ti ch’it ses arvirate contra ‘d nojùtri, e mi për tò motiv i son vnùit a esse ogèt ëd ësvergna. Për che rason mostres-to tò podèj ant le montagne contra ‘d noi? {{verse|chapter=10|verse=71}}Ore, s’it l’has tuta sta fiusa an toe fòrse, cala giù a combate ant la vàuda, da  mia banda i l’hai la potensa dle sità dla còsta. {{verse|chapter=10|verse=72}}Vate anformé, e it savras ch’i son mi e còsa ch’a son j’àutri ch’am giuto. At diran: &quot;Peule pa tnì pé frem dë 'dnans ëd nojàutri, përchè già doe vire ij tò grand a l’ero stàit arpossà an soa tèra&quot;. {{verse|chapter=10|verse=73}}A l’é fòra ‘d discussion ch’it l’àbie la ciansa ‘d resiste a nòsta cavalarìa e a n’armeja gròssa parèj dla nòstra ant la pian-a, andova ch’a-i  é pa pera nì priòch da trové sosta!”. 

{{verse|chapter=10|verse=74}}Giònata, a l’é anrabiasse motobin për ël message d’Apolòni: a l’ha sernù mila òm e a l’é surtì da Gerusalem. Sò frel Simon a l’ pressasse a vnìje ancontra a giutelo con trope ‘d socors. {{verse|chapter=10|verse=75}}Giònata a l’ha butà camp an facia ‘d Giafa, mach che la gent a l’avìa sarà la sità, da già ch’a-i j’era un pressidi d’Apolòni. Ij Giudé a l’han assautala {{verse|chapter=10|verse=76}}e ij sitadin, sbaruvà, a l’han dovertà. Parèj che Giònata a l’é fasse padron ëd la sità.

{{verse|chapter=10|verse=77}}Cand a l’ha savulo, Apolòni a l’ha butà an camp tremila sivalié e na tropa ‘d bon nùmer ëd soldà, peui a l’é portasse anans anvers d’Asdod, an dasend scasi l’ampression d’artiresse an traversand ël pais. Nopà an efet chiel a s’adressava vers la barasa përchè a l’avìa motobin fiusa an soa cavalarìa. {{verse|chapter=10|verse=78}}Giònata a l’ha seguitalo da la part d’Asdod e le doe armeje a son rivà a le man. {{verse|chapter=10|verse=79}}Apolòni a l’avìa lassà na milen-a ‘d sivalié stërmà darera ‘d soe retrovie. {{verse|chapter=10|verse=80}}Meno che Giònata a l’era antajàsne ch’a-i fùssa n’apostament darera ‘d chiel. E coj-lì a l’han ansercià soe trope e a l’han sfrandà ‘d frecie contra l’armeja giudea da matin fin-a sèira. {{verse|chapter=10|verse=81}}Ma l’esércit a l’ha tenù bon,  com a l’era racomandasse Giònata, antramentre che ij cavaj dël nemis a l’ero strach.

{{verse|chapter=10|verse=82}}Anlora Simon, an vëddend la cavalarìa dij nemis sversa e sensa fòrse, a l’ha fàit vnì anans so atropa d’apògg ch’a l’ha tacà la fanterìa sirian-a e a l’ha faje scapé an dërota. {{verse|chapter=10|verse=83}}Ij sivalié a son sbardlasse ant la vàuda e ij fugitiv an rivan ad Asdod a l’han sërcà d’ëscampé ant ël templ  ëd Dagon, so ìdol. {{verse|chapter=10|verse=84}}Anlora Giònata a l’ha daje feu ad Asdod  e a le sità dj’anviron, a l’ha pijàit le speuje ‘d lor e a l’ha brusà ‘l Bet-Dagon con ij nemis andrinta. {{verse|chapter=10|verse=85}}A son contasse scasi eutmila mòrt an tra brusà e massà dë spà. {{verse|chapter=10|verse=86}}Apress Giònata a l’ha gavà ‘l camp da là e a l’ha butalo an facia d’Ascalon, e ij sitadin a son vnùje ancontra con grand onor. {{verse|chapter=10|verse=87}}A l’é stàit parèj che Giònata a l’è tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=10|verse=88}}Rè Lissànder, sentend ste neuve, a l’ha chërsù anco j’onor për Giònata. {{verse|chapter=10|verse=88}}Lissànder a l’ha fin-a regalaje na fìbula d’òr , un present ch’as costumava për gratifiché ij parent dël rè e a l’ha daje an proprietà Acaron con tut sò teritòri.

== 11 ==
{{chapter|1}}
=== Tolomé a òcupa la Siria ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Tolomé rè d’Egit a l’ha butà ‘nsema n’armeja sensa nùmer parèj dla sabia ch’a l’é an sla brova dël mar, e vàire nav, e a l’ha sërcà ‘d fesse padron con l'angann dël regn ëd Lissànder  për anglobéslo an sò regn. {{verse|chapter=11|verse=2}}Donch a l’é rivà an Siria con dimostrassion ëd pas e tute le sità a-j dovertavo le pòrte e la gent a-j’andasìa ‘ncontra për comand ë rè Lissànder, da già che Tolomé a l’era sò mëssé. {{verse|chapter=11|verse=3}}Contut, a mzura che Tolomé a intrava ‘nt le sità,chiel a lassava ‘d dëstacament  ëd soldà a guerneie. {{verse|chapter=11|verse=4}} Rivà a Asdod, j’abitant a l’han mostraje ‘l templ ëd Dagon brusà, la sità e so anviron an ruin-a, ij cadàver spatarà e lòn ch’a restava ‘d coj ch’a l’ero stàit carbonisà ant la guera: a l’ero stàit ambaronà an sla stra. {{verse|chapter=11|verse=5}}E a l’han contaje al rè lòn che Giònata a l’avìa fàit, për andispónlo contra ‘d chiel, ël rè tutun a l’avìa pa comentà. {{verse|chapter=11|verse=6}}Giònata a l’ presentasse con gran pompa a Giafa për trovesse con ël rè. Lor a son salutasse e a l’han passà la neuit. {{verse|chapter=11|verse=7}}Peui Giònata a l’ha compagnà ‘l rè fin-a al ri ciamà Eleuter, peui a l’é tornasne a Gerusalem. {{verse|chapter=11|verse=8}}Da soa part, rè Tolomé a l’ha ciapà tute le sità dël litoral fin-a a Seleucia Marin-a, an meditand ëd but gram contra Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=9}}Chiel a l’ha mandà d’ambassador a rè Demetrio, për dije: “ Ven, foma aleansa ansema e mi ‘t darai mia fija, che adess a l’é fomna ‘d Lissànder, e ti’t torneras an sël tròno ëd tò pare. {{verse|chapter=11|verse=10}}mi i son pentime d’avèje dàit mia fija, përchè a l’ha sërcà ‘d masseme!”. {{verse|chapter=11|verse=11}}Tolomé a difamava parèj Lissànder përchè a l’avìa anvia ‘d pijeje ‘l regn. {{verse|chapter=11|verse=12}}Donch, a l’é andàit a ‘rpijesse soa fija për dèila a Demetrio. An tranciand përparèj le relassion con Lissànder l’inimicissia a l’é staita pùblica. {{verse|chapter=11|verse=13}}Tolomé a l’ha fàit soa intrada a Antiòchia e a l’ha pijàit ël diadema d’Asia, parèj a l’avìa doe coron-e an testa: cola d’Asia dzora a cola d’Egit. {{verse|chapter=11|verse=14}}14 Lissànder an col temp-là as trovava an Cilicia, përchè la gent ëd cole bande a l’era arvirasse. {{verse|chapter=11|verse=15}}Pen-a ch’a l’ha savù dël tradiment ëd sò mëssé, Lissànder a l’ha anandià la guera contra ‘d Tolomé. Contut rè Tolomé a l’ha dëspiegà soa armeja, a l’é marciaje contra con gròsse fòrse e a l’ha butalo an dërota. {{verse|chapter=11|verse=16}}Lissànder a l’é arfugiasse an Arabia për scampela. Rè Tolomé a l’é rivà al cò ëd sò podèj. {{verse|chapter=11|verse=17}}Zabdiel, l’Arab, a l’ha tajà la testa ‘d Lissànder e a l’ha mandala a Tolomé. {{verse|chapter=11|verse=18}} Mach che, dël ters di, dcò Tolomé a l’é mòrt e j’Egissian ch’as trovavo ant le sitadele a son ëstàit massà da j’istess sò abitant.
{{verse|chapter=11|verse=19}}Parèj che Demetrio a l’ vnùit a esse rè, dl’ann 167.

=== La diplomassìa 'd Giònata ===

{{verse|chapter=11|verse=20}}Anlora, Giònata a l’ha concentrà j’òm ëd la Giudèa për fesse padron ëd la Fortëssa ‘d Gerusalem, e a l’ha adressaje contra ‘d màchine d’assedi. {{verse|chapter=11|verse=21}}Anlora, cheicadun ëd coj ch’a vivo an brova dla Lege ‘d Mosè, nemis ëd soa pròpia nassion, a son presentasse da rè Demetrio an denunsiand Giònata d’assedié la fortëssa. {{verse|chapter=11|verse=22}}An sentend lolì, ël rè a l’é anfuriasse; confermà la ciòsa a l’é butasse dun-a an viage, e an rivand a Tolemaida a l’ha scrivuje a Giònata ‘d chité l’assedi e d’andeje pì an pressa possìbil ancontra a Tolemaida për rëscontresse. {{verse|chapter=11|verse=23}}Arseivùa sta litra, Giònata a l’ha comandà d’andé anans ant l’assedi e, sernù për compagnelo caiche ansian d’israel e vàire sacerdòt a l’ha decidù d’esponse al privo. {{verse|chapter=11|verse=24}}Chiel a l’avìa pijasse motobin d’òr, argent, ëd vestimente e vàire d’àutri present, e con lòn a l’é presentasse da rè Demetrio an vagnand sò favor. {{verse|chapter=11|verse=1}}Tutun, a-i j’era staie d’arnegà israelita ch’a l’avìo vorsù acusé Giònata. {{verse|chapter=11|verse=26}}Ma ‘l rè a l’avìa tratalo parèj com a l’era stàit tratà da sò antecessor: carialo d’onor dë 'dnans ëd tùit ij sò amis, {{verse|chapter=11|verse=27}}confermaje ‘l gran sacerdòssi e tute le distinsion ch’a l’avìa anans e a l’ha stabilì ch’a fussa ‘nscrivù an tra ij prim amis dël rè. {{verse|chapter=11|verse=28}}Giònata a l’ha ‘nco ciamà al rè l’esension da le taje për la Giudea, le tre topàrchie e la Samaria, an promëttendje tërzent talent an cambi. {{verse|chapter=11|verse=29}}E ‘l rè a l’ha consentì, an sporzéndje a Giònata un document  fassonà përparèj:

{{verse|chapter=11|verse=30}}«Rè Demetrio a saluta sò frel Giònata e la nassion dij Giudé. {{verse|chapter=11|verse=31}}Nòst parentMandoma dcò a vojàutri na còpia dla litra ch’i l’oma scrivuje a Lastene, nòst parent,   për lò ch’a peul riguardeve, pijene conossensa. {{verse|chapter=11|verse=321}}&quot;Rè Demetrio a Lastene, sò pare veneràbil, salut! {{verse|chapter=11|verse=331}}Con atension ai bon sentiment che la gent giudea a l’ha mostrane, i l’oma decidù: ëd favorije tanme nòstri amis, com a son, rispetos dij nòstri dirit, për soa binvolensa anti j nòstri riguard. {{verse|chapter=11|verse=34}}A son donca confermà ij dirit an sla Giudèa e ij tre distret  d’Aferema, Lida e Ramataim saran giontà a la Giudèa da la Samaria con sò anviron: tut sossì an favor ëd coj ch’a smon-o sacrifissi a Gerusalem, an compens  dij dirit che ‘l rè a prelevava d’antan minca n’ani da lor an sij frut ëd la tèra e dj’erbo. {{verse|chapter=11|verse=35}}D’ore ‘nans, tùit ij dirit an sle décime e taje a nojàutri dovùe, parèj dle salin-e e dij tribut reaj speciaj: tut a l’é condonà a lor. {{verse|chapter=11|verse=36}}Gnun-a déroga o révoca a dovrà esse mai fàita, d’ancheuj  e për sempe. {{verse|chapter=11|verse=37}}Venta ch’a sia vòst soèn ëd pronté n’àutra còpia ‘d cost decret e ch’a sia dàit a Giònata, përchè a sia  piassà bin an vista an sël mont sacrà&quot;».

=== J'antrigh ëd Trifon  ===

{{verse|chapter=11|verse=38}}Rè Demetrio, an vëddend che ‘l pais a restava pasi sota ‘d chiel e che gnun a-j fasìa oposission, a l’ha congedà tuta soa armeja përchè mincadun a podèissa tornesne a ca soa, gavà le fòrse strangere mersenarie assoldà da j’ìsole dij pagan. A l’é stàit anlora che tute cole trope ‘d sò pare  a l’han pijalo an ghignon. {{verse|chapter=11|verse=39}}Ore, Trifon, che na vira a l’era stàit un dij partisan ëd Lissànder, an vëddend che tuta l’armeja a barbotava contra ‘d Demetrio, a l’é andàit a trové Iamlicou, l’Arab, ch’a l’era precetor d’Antìoch, fieul giovo ëd Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=40}}E a l’ha ciamaje con ansistensa ‘d consegneilo, con la promëssa ‘f felo vnì rè al pòst ëd sò pare. Peui a l’ha butà Iamlicou al corent dj’ordin ëd Demetrio e ‘d com a l’era fasse anghignoné da soe trope. E a l’é restà vàire di con chiel.

{{verse|chapter=11|verse=41}}Perantant Giònata a l’ha mandà a ciamé a rè Demetrio ëd ritiré le trope ch’a l’ero ant la fortëssa ‘d Gerusalem e drinta d’àutre dla Giudèa, përchè a fasio guera a Israel. {{verse|chapter=11|verse=42}}Demetrio a l’ha faje rësponde a Giònata: ”Mi i farai nen mach sòn për ti e toa nassion, ma i veuj  ‘rpatete d’onor, ti e toa nassion, pen-a ch’am përmëtto le sircostanse. {{verse|chapter=11|verse=43}}Tutun për ël moment ti ‘t faras bin  a mandene d’òm d’apògg, përchè tut mè esércit a l’ha fame defession”. {{verse|chapter=11|verse=44}}Anlora Giònata a l’ha mandaje tremila òm ad Antiòchia dij pì coragios: lor a son portasse dal rè  ch’a l’é arlegrasse  motobin ch’a fùisso rivà. 

{{verse|chapter=11|verse=45}}Ma la sitadinansa, cheicòsa parèj ëd sentevintmila òm, a son concentrasse ant ël mes ëd la sità për massé Demetrio. {{verse|chapter=11|verse=46}}Ël rè a l’era scapà ant ël palass, e j’abitant a l’avìo ocupà le stra dla sità e ancaminà a combate. {{verse|chapter=11|verse=47}}Alora ‘l rè a l’ha ciamà ij Giudé a sò socors: tùit ansema a son butasse d’antorn ëd chiel. Apress a son spatarasse për la sità e ‘d col di a l’han massà sentmila sitadin. {{verse|chapter=11|verse=48}}Peui j’Ebreo a l’han daje feu a la sità, an col di-lì a l’han fàit na pijàita nen da pòch e a l’han salvà ‘l rè. {{verse|chapter=11|verse=49}}An vëddend che ij Giudé a l’ero fasse determinà e padron ëd la sità, j’abitant a son përdusse ‘d corage e a son andàit dal rè a suplichelo: {{verse|chapter=11|verse=50}}“Foma la pas, e che j’Ebreo a chito ëd combate nojàutri e nòstra sità!”. {{verse|chapter=11|verse=51}}Lor a l’han campà j’arme e fàit pas. Parèj che ij Giudé a l’han vagnà ‘d glòria dë 'dnans al rè e a tut sò regn, e a son tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=11|verse=52}}Mach che cand Demetrio a l’ha vëddù che sò tròno a l’era frem e che ‘l pais a l’era pasiasse, {{verse|chapter=11|verse=53}}a l’ha pa pì mantnù soe promësse e a l’é butasse contra ‘d Giònata sensa gnun-a arconossensa për ij servissi rendù. A l’ha fin-a ‘ncaminà a deje vàire fastudi.

=== Trifon a pija 'l podèj ===

{{verse|chapter=11|verse=54}}Apress ëd lòn a l’é tornà  Trifon con Antìoch, un fiolin, ch’a l’é stàit proclamà rè e a l’han ancoronalo. {{verse|chapter=11|verse=55}}E tute le trope che Demetrio a l’avìa congedà a son butasse ansema d’antorn dël neuv rè, e Demetrio a l’é stàit  butà an dërota e a l’é scapà via. {{verse|chapter=11|verse=56}}Trifon, da soa part, a l’é fasse padron dj’elefant e dla sità d’Antiòchia.

{{verse|chapter=11|verse=57}}E a l’ stàit anlora che  Antìoch ël giovo a l’ha scrivuje na litra a Giònata ch’a disìa : «  Ti ‘t ses confermà da mi ant ël sacerdòssi e stabilì dzora ‘d quat teritòri, dàndte ‘l rangh d’amis dël rè». {{verse|chapter=11|verse=58}}A l’ha dcò mandaje ‘d vas d’òr e un servissi da tàula, con l’autorisassion ëd bèive da na copa d’òr, vestisse ‘d porpra e porté na bocla d’òr. {{verse|chapter=11|verse=59}}Nopà Simon, frel ëd Giònata, a l’ stàit sernù tanme comandant dle region ch’a van da La Scala ‘d Tir ai finagi con l’Egit. 

=== Campagna 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=11|verse=60}}Anlora Giònata a l’é surtì e a l’é butasse a përcore  ij pais e le sità da l’àutra banda dël fium Eufrate. E d’antorn ëd chiel a s’assemblavo për combate con chiel, tute le trope ‘d Siria. Apress a l’ portasse ant la sità d’Ascalon, andova che la gent a l’é vnùje dë 'dnans con grand onor d’acoliensa. {{verse|chapter=11|verse=61}}Da ’mbelelà a l’é passà a Gasa. Mach che j’abitant a l’han saraie le pòrte: chiel a l’ha ‘nlora assedià la sità, brusane j’anviron e ravagiaje. {{verse|chapter=11|verse=62}}Anlora la popolassion ëd Gasa a l’ha ciamà la pas, e Giònata a l’h’acordàila; ma a l’ha pijàit ostage ij fieuj dij prinsipaj e a l’ha mdanaje a Gerusalem. Peui a l’ha traversà cola region fin-a a Damasch. {{verse|chapter=11|verse=63}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio as trovavo a Cades an Galilea, a la testa ‘d n’armeja gròssa. Sò but a l’era che Giònata as dstornèissa dal compiment ëd soa mission. {{verse|chapter=11|verse=64}}Anlora apress d’avèj lassà sò frel Simon an Giudèa, Giònata a l’é andàit a combate contra ‘d lor. {{verse|chapter=11|verse=65}}Antant Simon a l’é andàit a buté campament aranda ‘d Bet-Sur: a l’ha ‘nserciala e assediala për vàire di. {{verse|chapter=11|verse=66}}A la fin j’abitant a l’han ciamaje la pas e Simon a l’ha acordàila. Contut a l’ha taparaje via da la sità, che a l’ha ocupà e butaie un presidi për controlela. {{verse|chapter=11|verse=67}}Antant Giònata e soa armeja a l’ero acampasse dacant dël lagh ëd Genesaret, e ‘l di apress, a primalba a son intrà ant la pian-a d’Asor. {{verse|chapter=11|verse=68}}E varda-lì, che l’armeja nemisa a vnisìa già anans contra ‘d lor ant la pian-a. A l’avìo fin-a organisasse a stërmesse a l’avàit contra ‘d Giònata su an montagna. Parèj che cand ch’a l’é bogiasse {{verse|chapter=11|verse=69}}ij nemis a son sautà fòra an amboscada d’andova a l’ero stërmà e a l’han angagià combatiment: {{verse|chapter=11|verse=70}}tùit ij soldà giudé a son scapà e chiel a l’ restà da sol con doi cap ëd l’armeja,ch’a l’ero Matatia fieul d’Absalom e Giuda fieul ëd  Calfi. {{verse|chapter=11|verse=71}}Anlora Giònata, disperà, a l’é s-ciancasse ij vestì, butasse ‘d póer an sël cupiss e a l’ha pregà; {{verse|chapter=11|verse=72}}peui, tornà a combate contra ij sò nemis, a l’ha butaje ‘n dërota e faje scapé. {{verse|chapter=11|verse=73}}A l’é stàit anlora che ij soldà ‘d Giònata, coh ch’a l’ero sbërgiairasse, a son tornà da chiel. Ansema a l’han seguità ij nemis fin-a a sò campament ant la sità ‘d Cades. Ambelelì a son fërmasse. {{verse|chapter=11|verse=74}}Le pèrdite nemise  a son staite an col di-là ëd truch e branca tremila soldà. An séguit, Giònata a l’é tornasne a Gerusalem

== 12 ==

{{chapter|12}}
=== Alianse con Roma e Sparta ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}An vëddend Giònata che j’aveniment a l’ero proèpissi, a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje a Roma për confermé e fé neuva l’amicissia dij Giudé con ij Roman. {{verse|chapter=12|verse=2}}Con ël midem but, a l’ha dcò adressà ‘d message a Sparta e d’àutre sità. {{verse|chapter=12|verse=3}}Ij nunsi ëd Giònata a son portasse a Roma, a son intrà ant ël senat e a l’han dit : « Ël gran sacerdòt Giònata e la nassion dij Giudé a l’han mandane për arnové l’amicissia e l’aleansa tanme la prima vira ». {{verse|chapter=12|verse=4}}E ij senator roman a l’han consegnaje na litra a la gent ëd Giònata për j’autorità ‘d cole sità ch’a l’ero an sla stra për torné an Giudèa: as racomandava un viage pacìfich.

{{verse|chapter=12|verse=5}}Nopà costassì a l’é la còpia dla litra che Giònata a l’avìa scrivù a j’Ëspartan: {{verse|chapter=12|verse=6}}“Giònata, ël gran sacerdòt, ël senat ëd la nassion, ij sacerdòt e la resta dla gent giudèa, a j’Ëspartan sò frej, salut!  {{verse|chapter=12|verse=7}}Già ‘nt ël temp passà, na litra a l’era stàita mandà a Onia, gran sacerdòt, da part d’Ariòs ch’a regnava dzora ‘d vojàutri, e ch’a diciarava d’esse vojàutri nòstri frej, com a fa fede la còpia sì-sota. {{verse|chapter=12|verse=8}}Onia a l’avìa arseivù con onor l’òm ch’i l’avìe mandà, e arseivù la litra ‘ndova ch’as parlava ciàir d’aleansa e amicissia. {{verse|chapter=12|verse=9}}Nojàutri, donch, an vrità i l’avrìo pa da manca ‘d sòn, përchè i l’oma a nòstra disposission ij lìber sant ch’an fan corage, {{verse|chapter=12|verse=10}}ma për pa vnì a esse strangé un con l’àutr, i l’oma provà a mandeve cheicadun për arnové con voi nòstra fradlansa e nòstra amicissia. An efet a l’é giumai passaie motobin ëd temp da cand ch’i l’eve mnane vòstri rapresentant. {{verse|chapter=12|verse=11}}Nojàutri, donch, an tute le vire ch’i foma ‘d sacrifissi e ch’i pregoma, is n’avisoma ‘d vojàutri. I lo foma soèns e sensa chité : a l’é giust e convenient, ant le feste e ant ij di 
stabilì, memorié ij pròpi frej. {{verse|chapter=12|verse=12}}Contut noi is congratuloma con voi përchè i seve mortobin avosà. {{verse|chapter=12|verse=13}}Nopà nojàutri i vivoma an mes a guere e calamità për j’agression ch’an fan ij rè dj’anviron. {{verse|chapter=12|verse=14}}Tutun, an coste guere i l’oma mai 
vorsù angagé nì vojàutri, nì d’àutri aleà e gnanca nòstri amis. {{verse|chapter=12|verse=15}}Përchè nòst socors  a riva dal cel, e noi i soma stàit liberà e 
nòstri nemis umilià. {{verse|chapter=12|verse=16}}Për lòn i l’oma sernù Numeni, fieul d’Antìoch e Antipater, fieul ëd Giason, e noi i l’oma mandaje dai Roman për fé neuva la veja amicissia e l’aleansa antica. {{verse|chapter=12|verse=17}}Noi i l’oma comandà a nòstri ambassador ëd portesse da vojàutri, e ‘d saluteve e porteve nòstra litra: i voroma fé neuva nòstra fradlansa. {{verse|chapter=12|verse=18}}Ore, ‘v ciamoma ‘d dine lòn ch’i penseve ‘d nòstre propòste!”. 

{{verse|chapter=12|verse=19}}Nopà, costa a l’ la litra che j’Ëspartan a l’han mandà a Onia:

“Ariòs, rè dj’Ëspartan, al gran sacerdòt Onia, salut! Nojàutri i l’oma trovà un document ch’a parla dj’Ëspartan e dj’Ebreo, e ch’atesta che nojàutri i soma frej e che nòstri doi pòpoj a son dla rassa d’Abraham. {{verse|chapter=12|verse=22}}Adess che i savoma lòn, noi i sarìo content che vojàutri an daghe ‘d neuve ‘d vòstra situassion. {{verse|chapter=12|verse=23}}Dcò nojàutri a nòstra vira ‘v scrivoma. Nòst bestiam e nòst avèj a l’ vòstr, parèj coma che vòst cabial e vòstre richësse a son nòstre, për lòn i voroma ch’i sie anformà ‘d coste diciarassion”.

=== D'àutre campagne 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=12|verse=24}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio a l’ero tornà a ‘tachelo con ëd trope pì  ëd bon nùmer che anans. {{verse|chapter=12|verse=25}}Për lòn a l’ha lassà Gerusalem e a l’é andaje contra ant la region d’Amat për pa lasseje passé a ‘nvade la Giudèa. {{verse|chapter=12|verse=26}}Peui a l’ha mandà d’ëspie an sò campament. Coste a son tornà e a l’han arferije che ij nemis a l’ero arzolù ëd sorprendlo e atachelo ëd neuit. {{verse|chapter=12|verse=27}}Calà ‘l sol, Giònata a l’ha comandà ai sò ëd vijé e ‘d tense parà an arme tuta la neuit, pront a combate, e a l’ha dëstacà ëd sentinele d’antorn a tut ël camp. {{verse|chapter=12|verse=28}}Ma ij nemis cand a l’han savù che Giònata e ij sò as tenìo pronta al combatiment, a son ëstàit sesì da l’ësparm, a l’han tramblà drinta ‘d s cheur, a l’han viscà ‘d feu an sò campament e a son scapà. {{verse|chapter=12|verse=29}}Giònata e ij sò soldà an vëddend ij feu anvisch, a son pa antajàsne ch’a l’ero scapà, fin-a la matin. {{verse|chapter=12|verse=30}}A son butasse a l’inseguiment m’a l’han pa podù ciapeje përchè a l’avìo già traversà ‘l fium Eleuter. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giònata a l’é virasse a ‘taché na tribù araba ciamà ‘’ij Zabadé’’, a l’ha batuje e depredaje.

{{verse|chapter=12|verse=32}}Da là a l’ha smobilità tut ël campament e a l’é andàit vers Damasch an traversand tuta la region. {{verse|chapter=12|verse=33}}Dcò Simon, da part soa a l’è rivà fina ad Ascalon e a le sitadele davzin-e, peui a l’ha piegà vers Giafa e a l’ha ocupala. {{verse|chapter=12|verse=34}}An efet a l’avìa sentù dì, che j’abitant a vorìo cede costa sitadela ai partisan ëd Demetrio. Për lòn a l’ha lassà càiche soldà për controlé la sità.

{{verse|chapter=12|verse=35}}An tornand a Gerusalem, Giònata a l’ha convocà j’ansian dël pòpol e ansema a l’han decidù ëd fortifiché tuta la Giudèa, {{verse|chapter=12|verse=36}}ëd riaussé le muraje ‘d Gerusalem e ‘d drissé na muraja ch’a fèissa da barriera an tra la Fòrtëssa e la sità, parèj che ij nemis ch’a l’avèisso ocupà la sitadela  a sarìo restà isolà sensa pa pì podèj avèj contat con fòra.

{{verse|chapter=12|verse=37}}Donca d’ovrié a son dësgagiasse për arcostruve la sità : ventava restauré na part ëd la muraja ch’a l’era crovà a orient dzora dël torent Cedron ; Giònata a l’avìa fàit arcostruve la part ciamà Cafenata. {{verse|chapter=12|verse=38}}Nopà da part soa Simon a l’ha fàit arcostruve la sità d’Adida ant la barasa ‘d Sefela. A l’ha fortifiala e dotala ‘d pòrte sprangà con froj.

=== Trifon a catura Giònatan ===

{{verse|chapter=12|verse=39}}Përantant Trifon a l’avìa anvìa dla coron-a d’Asia, valadì ëd regné an sla Grand-Siria e për lòn dësbarassesse ‘d rè Antìoch. {{verse|chapter=12|verse=40}}Contut a l’avìa tëmma d’esse contrastà da  Giònata e ‘d conseguensa a sërcava la manera ‘d felo përzoné e masselo. Donch a l’é partì  e a l’é andàit a Bet-Sean. {{verse|chapter=12|verse=41}}Ambelelà Trifon a l’é rescontrasse con Giònata e quarantamila òm sernù. {{verse|chapter=12|verse=42}}Cand ch’a l’ha vëddù la grand armeja ch’a compagnava Giònata, Trifon a l’é pa ancalasne d‘atachelo. {{verse|chapter=12|verse=43}}Bin al contrari, a l’ha arseivulo con tuti j’onor an presentàndlo ai sò colaborator; a l’ha smonuje ‘d present e comandà a soe trope d‘ubidilo coma fùissa chiel midem. {{verse|chapter=12|verse=44}}Peui a l’ha dije a Giònata: “ Për che motiv has-to tut st’esércit se a-i è pa motiv ëd guera an tra nojàutri? {{verse|chapter=12|verse=45}}Faje torné a ca ; tente mach pòchi soldà d’ëscòrta, apress ven con mi a Tolemaida: it darai cola sità e d’àutre sitadele e a tò ordin a-i saran d’àutre trope e tùit ij fonsionari. Mi peui ‘m në tornerai andaré përchè i j’era vnùit mach con ësto but”. 

{{verse|chapter=12|verse=47}}Giònata a l’ha chërduje e a l’ha fàit com a l’avìa dije: a l’ha mandà a ca l’armeja ch’a l’é tornasne an Giudèa. 47 Con chiel a l’ha tenù mach tremila òm, dont doimila a l’ha lassaie an Galilea e a l’è tnùsne mila con chiel. {{verse|chapter=12|verse=48}}Belavans, Giònata a l’era pen-a intra a Tolemaida, che j’abitant a l’han sarà le pòrte, a l’han falo përzoné e massà tuti coj ch’a l’ero con chiel. {{verse|chapter=12|verse=49}}dël midem temp Trifon a l’ha spedì n’armeja e ‘d sivalié an Galilea e ant la vàuda gròssa, për massacré tùit ij soldà ‘d Giònata. {{verse|chapter=12|verse=50}}Ma costissì a l’ero già antajàsne che Giònata a fùissa përzoné e a pensavo fin-a ch’a l’avèisso massalo con ij so òm. Për lòn, faséndze corage, a son andàit anans schierà e pront al combatiment. {{verse|chapter=12|verse=51}}Coj ch’a-j seguitavo, an vëddend che j’Ebreo a l’ero pront a dësféndze fin-a a la mòrt, a son tornasne andaré.
{{verse|chapter=12|verse=52}}Përparèj che lòn ch’a restava dl’armeja ‘d Gònata, tornà an Giudèa e sesì da na tëmma gròssa a l’han fàit un gran deul. {{verse|chapter=12|verse=53}}E tute le gent dj’anviron a sercavo ëd dësbarassesse e dëstruve ij Giudé, përchè a disìo: “A-i é pì gnun a guideje e giuteje; atacomje e dësblomje: sbardloma sò nòm da la surfassa dla tèra!”.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Simon a pija 'l contròl ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Simon a l’era vnùit a savèj che Trifon a l’avìa butà ansema n’armeja gròssa për anvade ‘l pais ëd Giuda e vastelo. {{verse|chapter=13|verse=2}}Contut a l’era dcò ancorsusne che la gent a l’avìa pau e a l’ero bolversà dal pànich. A l’é stàit anlora ch’a l’ha convocà na ciambreja {{verse|chapter=13|verse=3}}e a l’ha esortaje parèj: “Vojàutri i seve bin tut lòn che ij mè frej e mi, tuta mia famija, i l’oma fàit për dësfende nòste legi e ‘l templ. I conòsse da bin j’arlie, le guere e j’angosse ch’i l’oma conossù. {{verse|chapter=13|verse=4}}A l’é për  ës motiv, për dësfende Israel, ch’a son tombà tùit ij mè frej. I son restà sol. {{verse|chapter=13|verse=5}}E bin, i veuj pa salveme la vita dë 'dnans ai privo! I son pa mej che ij mè frej. {{verse|chapter=13|verse=6}}Nopà, i l’hai pì car ëd dësfende mia gent, mè santuari, vòstre fomne e vòstre masnà. An efet noi i soma ‘l ghignon ëd tute le gent pagan-e ch’a son butasse ansema për ësterminene”. 

{{verse|chapter=13|verse=7}}L’ëspìrit dël pòpol a l’ arlamasse ‘d corage a le paròle ‘d Simon,{{verse|chapter=13|verse=8}}e tùit a l’han rëspondù për aclamassion: “It ses ti nòst cap, al pòst  ëd Giuda e ‘d Giònata, tò frej!”. {{verse|chapter=13|verse=9}}Ti ‘t combatras con nojàutri e noi i faroma lòn ch’it n’ordine”. {{verse|chapter=13|verse=10}}Anlora Simon a l’ha radunà tuti j’òm ëd guera e a l’é pressasse a fé avèj fin a l’arcostrussion dij bastion ëd Gerusalem e dla fortificassion dj’anviron ëd la sità. {{verse|chapter=13|verse=11}}Apress a l’ha mandà Giònatan, fieul d’Absalom, a Giafa con un bon nùmer ëd trope, e Giònatan a l’ha taparà via coj dla sità e a l’é ‘nstalasne. 

=== Angann e tradiment ëd Trifon ===

{{verse|chapter=13|verse=12}}Antant Trifon a l’é surtì da Tolemaida con n’armeja gròssa adressà vers ël pais ëd Giuda. A mnava përzoné Giònata, frel ëd Simon. {{verse|chapter=13|verse=13}}Da soa banda Simon a l’ha butà campament aranda d’Adida, an facia dla pian-a. {{verse|chapter=13|verse=14}}Ant ël moment che Trifon a l’ha savù che Simon a l’avìa pijàit ël pòst ëd sò frel për  atachelo, a l’ha mandaje ‘d nunsi për dije: {{verse|chapter=13|verse=15}}A l’é për  motiv dl’argent che tò frel a l’è debitor al tesòr real ch’i l’oma n’ostage. {{verse|chapter=13|verse=16}}Ore, s’it t’an mande trantessinch quintaj d’argent e doi dij sò fieuj tanme përzoné nojàutri i lo lasroma lìber: i voroma esse sicur che na vira liberà a vada pa a butesse torna contra ‘d noi”.

{{verse|chapter=13|verse=17}}Simon a l’avìa già antajàsne ch’a j’era pa d’avèj fiusa ‘d lor, pura, a l’ha fàit consegné l’argent e ij fieuj, dcò për nen fesse nemis ël pòpol, {{verse|chapter=13|verse=18}}ch’a l’avrìa podù dì: “ Simon a l’ha pa mandà a Trifon ël dné e ij fieuj: për sòn Giònata a l’ mòrt!”. {{verse|chapter=13|verse=19}}Për lòn Simon a l’ha mandà ij fieuj e ij trantessinch quintaj d’argent, ma Trifon a l’é pa stàit ëd paròla e a l’ha nen liberà Giònata. {{verse|chapter=13|verse=20}}Apress Trifon a l’é butasse an marcia për anvade tuta la region e vastela, a deviava d’ëstrà soèns e a l’ adressasse a Adora ma Simon con soa armeja as butava contra da qualsëssìa banda a passèissa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Antant coj ch’a l’ero ant la Fortëssa ‘d Gerusalem a l’han mandà ‘d messagé a Trifon, an pregàndlo ëd mandé dun-a ‘d proviànde e ‘d rivé n’agiut për la stra dël desert. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për lòn Trifon a l’ha fàit prontè tuta soa cavalarìa për butesse an viage. Ma cola neuit a l’è rivaie tanta ‘d cola fiòca da nen podèisse bogé. Anlora a l’ha smobilità ‘l campament e a l’è adressasse vers ël pais ëd Ghilead. {{verse|chapter=13|verse=23}}Rivà a Bascama, a l’ha fàit sassiné Giònata e falo sotré ambelelà. {{verse|chapter=13|verse=24}}Peui a l’é tornasne a sò pais. 

=== La toma 'd Giònatan ===

{{verse|chapter=13|verse=25}}Simon a l’ha mandà a pijé ‘l còrp ëd sò frel Giònata e a l’ha daje seportura a Modine, la sità dij sò cé. {{verse|chapter=13|verse=26}}Tut Israel a l’ha fàit complenta për la mòrt ëd Giònata e a l’é restà an deul për vàire di. {{verse|chapter=13|verse=27}}Simon a l’ha fàit aussé la tomba ‘d sò pare e dij sò frej e a l’ha butala bin an vista con pere seulie dë 'dnans e daré. {{verse|chapter=13|verse=28}}Apress a l’ha drissà set piràmid, un-a tacà a l’àutra, an onor ëd sò pare, ëd soa mare e dij sò quat frej. {{verse|chapter=13|verse=29}}A l’ha peui archincaje con ëd gròsse colòne con ëd trionf d’arme ansima e dcò dacant ëd trofé ëd nav scurpìe, ëd manera ch’as podèisso vëdze dai navigant an mes al mar. {{verse|chapter=13|verse=30}}A l’é costì ël monument edificà a Modine e ch’as conserva anco al di d’ancheuj. 

{{verse|chapter=13|verse=31}}An tut ës temp, Trifon a l’ comportasse da traditor con ël rè giovo Antìoch, fin-a che a l’ha sassinalo. {{verse|chapter=13|verse=32}}Fasse rè a sò pòst, a l’è dcò ancoronasse con la coron-a d’Asia, an causànd ëd gròss maleur al pais. {{verse|chapter=13|verse=33}}Simon, da soa part, a l’han completà le piasse-fòrt ëd Giudea, butàndie ‘d tor àute e ‘d gran rampar con pòrte, bare, froj e d’arserve ‘d provision. {{verse|chapter=13|verse=34}}Peui a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje da rè Demetrio për otnì d’esension al pais, da già che Trifon a l’avìa mach rapinà la Giudea. {{verse|chapter=13|verse=35}}E Demetrio, an rëspòsta a l’ha scrivù sta litra: {{verse|chapter=13|verse=36}}“Rè Demetrio a Simon, gran sacerdòt e amis dël rè, e a j’ansian dël pòpol giudé, salut! {{verse|chapter=13|verse=37}}Con piasì i l’oma arseivù la coron-a d’òr e la palma ch’i l’eve mandane. I soma pronta fé con voi na pas ëd pianta e a prescrive a nòsti fonsionari ‘d concédve j’esension da le taje. {{verse|chapter=13|verse=38}}Nòst but për vojàutri a l’é franch confermà. Dcò le sitadele ch’i l’eve drissà a saran mach vòstre. {{verse|chapter=13|verse=39}}A saran përdonà a vojàutri le betise e le mancanse comëttùe fin-a ‘l di d’ancheuj; parèj che d’or’anans i l’avreve pa pì paghé gnun-a ‘mpòste real o d’àutri tribut ch’a grevavo an sla sità ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=13|verse=40}}Se an tra ‘d vojàutri a-i é  cheicadun qualificà a ‘nquadrarse an nòstra vardia përsonal a sarà bin acetà. Ch’a-i sia an tra ‘d noi pas ëd pianta!”.

{{verse|chapter=13|verse=41}}Dl’ani ch’a fa 170, Israel a l’era liberà dal giov dij pagan. {{verse|chapter=13|verse=42}}E la gent a l’ha ‘ncaminà a daité ij document e ij contrat përparèj: “Ann prim ëd Simon, grand e àut sacerdòt, general e cap dij Giudé”.

=== Simon a conquista Gheser === 

{{verse|chapter=13|verse=43}}E an col’época midema, Simon a l’ha assedià la sità ‘d Gheser con soa armeja. A l’ staita drissà na tor mòbila ch’andasìa a pogesse a le muraje dla sità. {{verse|chapter=13|verse=44}}Ij soldà a son sautà da sta tor e a son intrà an sità. Tuti j’abitant a son stàit sesì da la pau, {{verse|chapter=13|verse=45}}a son montà an sle muraje con fomne e masnà, a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a crijé an suplicand Simon ëd fé pas con lor. {{verse|chapter=13|verse=46}}A disìo: “Va pa a tratene conform a nòstra gramissia: misericòrdia për nojàutri!”. {{verse|chapter=13|verse=47}}Simon a l’ha acetà la pas e a l’ha p’ nen atacaje. Contut a l’ha taparaje via e a l’ha purificà le ca andova a-i j’ero ‘d mistà pagan-e, Parèj ch’a l’é intrà an sità an tra cant e aclamassion. {{verse|chapter=13|verse=48}}48 La sità a l’é staita purificà ‘d pianta e Simon a l’ha lassaie d’òm ëd la lege ‘d Mosè. Peui a l’ha fortificà la sità e për chiel a l’é fasse costrue na ca. 

=== Simon a conquista la sitadela 'd Gerusalem ===

{{verse|chapter=13|verse=49}}Tutun ij nemis a ocupavo anco la Fortëssa ‘d Gerusalem, ma a në podìo pa seurte. A podìo gnanca andé për la region a caté o a vende. A l’avìo sempe pì fam e già cheicadun a l’era mòrt për lòn. {{verse|chapter=13|verse=50}}Anlora a son adressasse a Simon për otnì la pas e Simon a l’ha concedùjla. Contut a l’ha mandaje via d’ambelelà e a l’ha purificà la Sitadela da tut lòn ch’a l’antamnava. {{verse|chapter=13|verse=51}}Dël di ch’a fà vintetre dl’ëscond mèis dl’ani 171 a son intrà ant la Sitadela con branch ëd palma an tra cant ëd làuda e son d’àrpe, cìmbali e lire, con inn e càntich, përchè un nemis gròss a l’era stàit mandà via da Israel. {{verse|chapter=13|verse=52}}Su disposission ëd Simon minca n’ani a sarìa staita selebrà costa festa: ël mont dël templ peui, ch’a l’è da para dla Sitadela, a l’é stàit fortificà e Simon a l’é andàit a steie con ij sò. {{verse|chapter=13|verse=53}}Ant ël moment che Simon a l’ha vëddù che sò fieul Gioann  a l’era giumai n’òm, a l’ha falo cap  ëd tuta l’armeja, con residensa a Gheser.

== 14 ==
{{chapter|14}}
=== La catura 'd Demetrio ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}Dl’ani ch’a fa 172, rè Demetrio a l’ha mobilisà soe fòrse e a lè’ha marchia ant la Media a sërché d’agiut për la guera contra ‘d Trifon. {{verse|chapter=14|verse=2}}Arsace, rè ‘d Persia e ‘d Media, an savend che Demetrio a l’era intrà an sò teritòri, a l’ha mandà un dij sò generaj con l’ordin ëd ciapelo viv. {{verse|chapter=14|verse=3}}Ël general a l’ha fàit parèj, a l’ha butà an dërota l’esércit ëd Demetrio e a l’ha fàit përzoné ‘l rè. Peui a l’ha portalo da Arsace ch’a l’ha falo buté  an tafusa.

=== Panegiri 'd Simon ===

{{verse|chapter=14|verse=4}}Fin-a che Simon a l’ha vivù, ël pais ëd Giuda a l’é stàit an pas. {{verse|chapter=14|verse=5}}Chiel a l’ha mach sempe sërcà ël bin për so agent e tut ël pòpol a l’é stane gratificà për soa manera ‘d governé e dla glòria ch’a cuija di për di. 5 An tra j’amprèise pì avosà: la conquista ‘d Giafa e ‘d so pòrt, parèj da dovertesse un pòst an sël mar gròss. {{verse|chapter=14|verse=6}}Peui a l’ha slargà ij finagi ëd soa nassion an tnend frem an man ël pais. {{verse|chapter=14|verse=7}}Vaire ostage e përzoné a son ëstàit dësangagià, a l’ha conquistà Gheser, Bet-Sur e la Fortëssa ‘d Gerusalem. Gnun a podìa fërmelo, a l’ha purificà ‘l teritòri da tute le contaminassion. {{verse|chapter=14|verse=8}}Ij campagnin a podìo coltivé pasi sò fond: ij camp a dasio ëd bon amson, e ant la pian-a j’erbo a dasìo tanta fruta. {{verse|chapter=14|verse=9}}Tùit ij vej ch’a stasìo setà an sle piasse a parlavo mach ëd bin-esse, antramentre che ij giovo a portavo fiamenghe divise da guera. {{verse|chapter=14|verse=10}}Simon a l’ha pa lassà manché ‘d proviande e d’armament a le sità e an soe difèisa a l’ha costruì ëd fortësse për la difèisa: a l’è stàit avosà fin-a a j’estrem ëd la tèra. {{verse|chapter=14|verse=11}}A l’ha torna stabilì la pas an sò pais, e la gòj d’Israel a l’é staita sensa lìmit. {{verse|chapter=14|verse=12}}Mincadun a podìa sté setà sota soa vigna o sò fié, gnun a podìa mnasselo. {{verse|chapter=14|verse=13}}Tuti j’aversari a-i j’ero pì nen; ij rè nemis a l’ero stàit butà an dërota. {{verse|chapter=14|verse=14}}Simon a l’ha giutà tùit ij pòver ëd soa gent. Chiel a l’ha fàit rispeté la Lege 'd Dé, e taparà via ij Giudé gram e ij përvers. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ël santuari a l’é tornà a sò splendor e a son moltiplicasse j’utiss sacrà.

=== Diplomassia con Roma e Sparta === 

{{verse|chapter=14|verse=16}}A Roma, parèj dë Sparta, a l’é savusse la neuva dla mòrt ëd Giònata e a l’é stàit ringretà motobin. {{verse|chapter=14|verse=17}}Ma jë Spartan a l’han dcò savù che ‘l frel ëd Giònata, Simon, a l’era sucedùje ant la càrica ‘d gran sacerdòt e ch’a dominava la campagna e le sità dla Giudèa. {{verse|chapter=14|verse=18}}Anlora a l’han scrivuje na litra gravà dzora ‘d tàulëtte ‘d bronz, për arnové con tratà d’amicissia l’aleansa ch’a l’avìo fàit con so frej giudé e Giònata. {{verse|chapter=14|verse=19}}Ël document a l’é stàit lesù dë 'dnans ëd la ciambreja dël pòpol, a Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=20}}Costa a l’é la còpia dla litra mandà da jë Spartan:

«Ij magistrà e la sità dë Sparta al frel Simon, gran sacerdòt, a j’ansian e ai prèive e tuta la gent giudèa, salut! {{verse|chapter=14|verse=21}}Vòstri ambassador a l’han fane savèj ch’i seve na nassion reputà e rëspetà. Motobin ëd piasì a l’ha fane soa vìsita {{verse|chapter=14|verse=22}}i l’oma fin-a trascrivù soe propòste ant ël registr ufussial ëd nòstra nassion, an costi termo: ‘Numeni, fieul d’Antìoch, e Antipater, fieul ëd Giàson, a son vnùit an qualità d’ambassador dj’Ebreo për fé torna neuva l’amicissia con nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=23}}La gent dë Sparta a l’ha vorsù acheuje sti òm con grand onor e a l’ha decidù ëd guerné ant j’archiv ël test ëd sò dëscors. Përparèj ël pòpol spartan a na consërvrà la memòria. Na còpia d’ës decret a l’é scrivùa dcò për ël gran sacerdòt Simon&quot;».

{{verse|chapter=14|verse=24}}Dòp ëd sòn, Simon a l’ha mandà a Roma Numeni, con un grand ëscù d’òr ëd valor ëstrasordinari.

=== Onor uffisial për Simon === 

{{verse|chapter=14|verse=25}}Cand che ij Giudé a son vnùit a conòsse sti fàit, a son disse: Còs podom-ne fé për testimonié arconossensa a Simon e a sò fieuj? {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel e sò frej e tuta la ca ‘d sò pare a son mostrasse vajant combatent contra ij nemis d’Israel e a l’han dane la libertà!». Anlora a l’han gravà un test dzora ‘d taulëtte ‘d bronz ch’a l’han peui fissà tanme stelean sël mont Sion.

{{verse|chapter=14|verse=27}}Costì a l’é na còpia dël test :

«A l’era ‘l di ch’a fa disdeut dël mèis d’Elul dl’ani 172, ch’a corispond al ters ani ëd Simon gran sacerdòt. Ant l’Asaramel, {{verse|chapter=14|verse=281}}la gran ciambreja dij sacerdòt, dël pòpol, dj’autorità dla nassion e dj’ansian dël pais a l’ stàit publicà ës decret: {{verse|chapter=14|verse=29}}&quot;A son staie vàire guere an nòstra region, ma Simon, fieul ëd Matatia e dëssendent ëd la famija sacerdotal ëd Joarib, e sò frej,  a l’han risigà la vita e resistù ai nemis ëd so agent për defende ‘l templ e la lege ‘d Mosè: a ncosta manera a l’han procurà glòria granda a costa nassion. {{verse|chapter=14|verse=30}}Giònata a l’ha daje unità a soa gent e a l’é vnùit a esse gran sacerdòt. Ma peui a l’é mòrt {{verse|chapter=14|verse=31}}e ij nemis d’Israel a l’han sërcà d’anvade ‘l pais për vastelo  e ravagene ‘l templ. {{verse|chapter=14|verse=32}}Contut Simon a l’ha ciapà ‘l pòst dël frel e a l’ha combatù an favor ëd sò pais, angagiand bon-a part ëd sò patrimòni për armé l’esércit ëd la nassion e pagheje ‘l sòld. {{verse|chapter=14|verse=33}}Chiel a l’ha fortificà le sità dla Giudèa, parèj ëd Bet-Sur, ai finagi dël pais, andova che ‘l nemis a l’avìa un depòsit d’arme e a l’ha lassaie na guarnison d’Ebreo. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dcò Giafa an sla còsta meridional e Gheser ch’a confin-a con Asdod a son ëstàite fortificà, tute sità che ‘l nemis a vorìa fé soe: Simon a l’ha butaie ‘d soldà giudé con tut lòn ch’a podìa serve për vive.

{{verse|chapter=14|verse=35}}La gent a l’ha vëddù la fedeltà ‘d Simon e la glòria ch’a vorìa deje a soa nassion, për lòn a l’han nominalo cap e gran sacerdòt an arconossensa ‘d tute soe amprèise. A vorìo arconòsse an fasson pùblica soa giusta condòta e lealtà con so agent e sò angagg costant ëd portela a la glòria. {{verse|chapter=14|verse=36}}An soa vita, a l’ha faila a dësraisé ij pagan da la Giudèa, dcò coj ch’a l’ero ant la sità ‘d David a Gerusalem. Lor a l’ero fin-a fasse na Fortëssa e d’ambelelì a surtìo për profané tut lòn ch’a l’é d’antorn dël santuari për dëssacrelo. {{verse|chapter=14|verse=37}}Simon a l’ha fàit intré ant la fortëssa ‘d soldà giudé e a l’ha fortificala për la sicurëssa dla region e dla sità. Chiel a l’ha dcò fàit pì àute le muraje ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=38}}&quot;Për tut sòn rè Demetrio a l’ha confermà sò gran sacerdòssi, {{verse|chapter=14|verse=39}}an consideràndlo un dij sò amis e concedéndje grand onor.

{{verse|chapter=14|verse=40}}Ël rè a savìa, an efet, che ij Roman a tratavo j’Ebreo parèj d’amis d’aleà e ‘d frej e ch’a l’avìo arseivù j’ambassador ëd Simon con tuti j’onor, {{verse|chapter=14|verse=41}}e che ij Giudé e ij sò sacerdòt a l’avìo acetà Simon tanme cap e gran sacerdòt an spetand ch’a rivèissa un profeta degn ëd fé. {{verse|chapter=14|verse=42}}Demetrio a l’era dcò al corent  che a Simon, general an cap, a l’avìo dcò fidaje ël soèn dël santuari, con ël but ëd serne ij responsàbij dij travaj, dl’aministrassion dël pais, dl’armeja e dle sitadele. {{verse|chapter=14|verse=43}}A Simon tùit a dovìo ubidije e tùit ij document dël pais a dovìo avèj soa aprovassion: chiel a podìa porté la porpra e j’ansegne d’òr. {{verse|chapter=14|verse=44}}Gnun mèmber dël pòpol a podìa contradì o arpossé d’ordin o decision ëd Simon: &quot;an tuta la region as podrà fé gnun-a ciambreja sensa sò përmess e gnun a podrà porté porpra o la bocla d’òr. {{verse|chapter=14|verse=45}}A saran considerà colpevoj coj ch’a violeran ste dësposission’. {{verse|chapter=14|verse=46}}Tuta la gent a l’era pì che d’acòrdi ëd deje a Simon tuti sti podèj. {{verse|chapter=14|verse=47}}E Simon a l’ha acetà e giudicà sò dovèj l’esse, gran sacerdòt, general e cap dij Giudé e dij prèive e d’esse anans ëd tut ël pòpol&quot;». 

{{verse|chapter=14|verse=48}}Donch a son ëstaite sislà tute ste paròle dzora ‘d taulëtte ‘d bronz da butesse ant la cinta dël santueari e bin an vista, com a l’era decidusse dal pòpol giudé. {{verse|chapter=14|verse=49}}Nopà na còpia a divìa esse ant la sala dël tesòr, a disposission ëd Simon e dij sò fieuj.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== Litra d'Antioch VII ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Antìoch, fieul ëd rè Demetrio, a l’ha mandà a Simon, sacerdòt e cap dij Giudé, e a tuta la nassion ebràica, na litra-papé da j’ìsole dël mar, ch’a disìa:

{{verse|chapter=15|verse=1}}«Rè Antìoch a saluta ‘l gran sacerdòt e cap dij Giudé Simon, e tuta la nassion. {{verse|chapter=15|verse=3}}Ëd traditor a son fasse padron dël regn dij mè cé e mi i veui fé arconòsse ij mè dirit dzora ‘s regn përchè a peuda torné a sò padron d’antan. I l’hai recrutà vàire trope ed equipagià nav da guera. {{verse|chapter=15|verse=4}}I l’hai decidù dë sbarché ant la region për castijé coj ch’a l’han ruinà nòst pais e dëvastà vàire sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=5}}Ore, i confermo tute j’esension tributàire ch’a l’avìo concedù ij rè a mi antecessor. {{verse|chapter=15|verse=6}}I autoriso a bate moneda pròpia ‘d cors legal an Giudèa. {{verse|chapter=15|verse=7}}I confermo la libertà për Gerusalem e sò Templ. Tuti j’armament ch’it l’has fabricà, e le fortësse costruìe e ocupà, i diciaro ch’a resto ëd toa proprietà. {{verse|chapter=15|verse=8}}At son peui abonì tùit ij débit e ‘l dovù al rè da adess e ant l’avnì për sempe. {{verse|chapter=15|verse=9}}Ant ël moment ch’i l’avroma torna pijà possession ëd nòst regn, ti ‘t saras na vira pì onorà, con toa gent e ‘l santuari: tuti j’onor possìbij parèj che vòstra glòria a sia manifestà për tut ël mond!”. 

{{verse|chapter=15|verse=10}}Dl’ani ch’a fà 174, Antìoch a l’é ambarcasse për la tèra dij sò cé. Tute le trope a son schierasse con chiel, ëd manera ch’a son restà an pòchi con Trifon. {{verse|chapter=15|verse=11}}Antìoch a l’ha seguitalo e chiel-lì, an scapand, a l’é rivà a Dor an sël mar, {{verse|chapter=15|verse=12}}përchè as rendìa bin cont che ij maleur a s’ambaronavo dzora ‘d chiel e dël contemp a l’era chità da l’armeja.

{{verse|chapter=15|verse=13}}Antìoch a l’ha butà campament aranda ‘d Dor con sentevintmila fantassin e eutmila sivalié. {{verse|chapter=15|verse=14}}A l’ha butà assedi a la sità antramentre che le nav a lo blocavo për mar. Parèj ch'a tenìa la sità sircondà për mar e për tèra an lassand nì intré nì seurte gnun.

=== Roma a dà n'apògg ai Giudé ===

{{verse|chapter=15|verse=15}}Antant, a son tornà da Roma Numeni e camrada, an portand document e litre  për ij rè da vàire pais. Ij papé a l’ero redat an cost tenor: {{verse|chapter=15|verse=16}}«Lucio, cònsol ëd Roma, a saluta rè Tolomé. {{verse|chapter=15|verse=17}}J’ambassador ëd j’Ebreo a son rivà da nojàutri tanme nòstri amis e aleà, për fè neuva l’amicissia d’antan e l’aleansa : lor a son ëstàit mandà da Simon, gran sacerdòt, e dal pòpol dij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=18}}A l’han portà n’ëscù d’òr dal valor ëd sincsent chilo d’argent. {{verse|chapter=15|verse=19}}Për lòn a l’é smijane bin scrive ai rè ‘d vàire nassion, përchè a-j faseisso pa dël mal, nì ch’a faso ëd guera a soe sità o a soa region, nì ch’a faso aleansa con ij sò nemis. {{verse|chapter=15|verse=20}}E a l’é smijane bin d’aceté sò scu d’òr. 21 Se përtant ëd traditor a son scapà da sò pais dacant ëd voi, consigneje a Simon, gran sacerdòt, përchè a në fasa giustissia conform a soa lege”. 

{{verse|chapter=15|verse=22}}La midema litra  a l’é staita  adressà a rè Demetrio, rè Atal, rè Ariarate e rè Arsace {{verse|chapter=15|verse=23}}e a tuti sti pais: Samsame, Sparta, Delòs, Mindos, Sicione, Caria, Samos, Panfilia, Licia, Alicarnass, Ròdi, Faselis, Cos, Side, Arad, Gortin-a, Cnidos, Cipro e Cirene. {{verse|chapter=15|verse=24}}Na còpia dël papé a l’é dcò staita adressà al gran sacerdòt Simon.

=== Antìoch VII a mnassa Simon ===

{{verse|chapter=15|verse=25}}Donch, Antìoch, già da doi di a l’avìa ‘l campament contra la sità ‘d Dor, e sensa rechie a-j sfrandava le trope contra, sèmper an fabricand màchine d’assedi : përparèj dcò për Trifon a-i j’era gnun-a ciansa ‘d seurte o intré. {{verse|chapter=15|verse=26}}Anlora Simon a l’ha mandà un socors ëd doimila soldà vajant e dcò d’argent d’òr  e vàire echipagiament. {{verse|chapter=15|verse=27}}Meno che Antìoch a l’ha nen vorsù aceté nen, e a l’ha fin-a gavaje le concession faite anans an mostràndze nemis ëd Simon. {{verse|chapter=15|verse=28}}Peui a l’ha mandaje Atenòbi, un dij ‘’amis dël rè’’,  a traté con chiel an costa fasson : «Vojàutri i òcupe anco Gafa, Gheser e la Fortëssa ‘d Gerusalem, tute sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=29}}I l’eve vastà sò teritòri e provocà ruin-a gròssa ant ël pais an pijàndve  vàire leu ëd mè regn. {{verse|chapter=15|verse=30}}Ore, donch, torneme mie sità ch’i l’eve ocupà, ansema a le taje dij leu ch’i l’eve ciapà fòra dal teritòri giudé, {{verse|chapter=15|verse=31}}opura dene an cambi tërdsemila chilo d’argent al pòst ëd cole sità, pì sincsent talent d’andenis për ij maleur e ij dani ch’i l’eve provocà, dësnò nojàutri intreroma an guera con voi».

{{verse|chapter=15|verse=32}}Cand che Atenòbi, amis dël rè, a l’é rivà a Gerusalem e a l’ha vëddù la glòria ‘d Simon, ë j’asi sislà d’òr e d’argent e sò gran spatuss: a l’é restane bele ambajà. Peui a l’ha arferije le paròle dël rè, {{verse|chapter=15|verse=33}}ma Simon a l’ha rësponduje: « noi i l’oma pa ocupà ‘d tèra strangera e i l’oma nen butà le man dzora ‘d lòn ch’a l’é d’àutri, ma ant l’ardità dij nòstri grand, che d’antan nòstri nemis a l’avìo ocupà sensa avèine dirit. {{verse|chapter=15|verse=34}}Nojàutri, donch, i l’oma profità dl’ocasion ëd recuperé l’ardità dij nòstri cé. {{verse|chapter=15|verse=35}}Për lòn ch’a riguarda Giafa e Gheser: la gent ëd coste doe sità a causavo ëd maleur gròss a nòst pòpol e a nòstr teritòri: për lòn i soma dispòst ëd pagheve l’equivalent ëd sent talent për le doe sità». Atenòbi a l’ha nen replicà na paròla. {{verse|chapter=15|verse=36}}Chiel a l’é tornà tut anrabià dal rè, che cand a l’é stàit anformà dla glòria ‘d Simon e tut lòn ch’a l’avìa vëddù a l’é dcò anrabiasne motobin.

=== Vitòria dzora Cendebeu === 

{{verse|chapter=15|verse=37}}Antant Trifon, a l’é scapà për mar a Ortosia, {{verse|chapter=15|verse=38}}e Rè Antìoch a l’ha nominà Cendebeu governator general ëd la region ëd la còsta e a l’ha butà sota sò comand fòrse ‘d fanterìa e ‘d cavalarìa, {{verse|chapter=15|verse=39}}con l’ordin ëd ëstabilì sò campament ai finagi ëd la Giudèa, arcostruì Cedron, fortifichene le pòrte e anandié la guera contra ij Giudé. Antant ël rè a l’avrìa portà anans l’inseguiment ëd Trifon. {{verse|chapter=15|verse=40}}Cendebeu da soa part a l’é portasse a Jamnia e a l’ha ‘ncaminà a provoché la gent, peui a l’ha ‘nvadù la Giudèa, e a l’ha fàit ëd përzoné an tra ‘l pòpol che peui a l’ha butà a mòrt. {{verse|chapter=15|verse=41}}Donch, a l’ha arcostruì Cedron, andova ch’a l’ha dëstacà  cavalarìa e armeja, përchè a podèisso fé d’ancursion an sle stra dla Giudèa, com a l’avìa comandaje ‘l rè.

== 16 ==
{{chapter|16}}
{{verse|chapter=16|verse=1}}Gioann a l’é rivà a Gheser për anformé sò pare Simon ëd lòn che Cedebeu a l’era darera ‘d fé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Simon a l’ha  convocà ij sò doi fieuj grand, Giuda e Gioann, e a l’ha dije: “Mè frej e mi, parèj che tuta la famija ‘d mè pare, i l’oma combatù ij nemis d’Israel, da nòstra gioventura fin-a ‘l di d’ancheuj, e con nòstri sfòrs i l’oma fàila soèns ant l’amprèisa ‘d salvé pì che na vira Israel. {{verse|chapter=16|verse=3}}Ore, mi son vnùit vej, ma contut vojàutri, për la misericòrdia ‘d Dé, i seve ant ël pien ëd la vita. Ocupé mè pòst e col ëd mè frel e feve anans a combate për vòstra gent e che l’agiut ëd Dé a sia con voi!”.

{{verse|chapter=16|verse=4}}Anlora Gioann  a l’ha reclutà ant ël pais vintmila òm vajant e sivalié, e lor a l’han marcià contra ‘d Cendebeu. A l’han passà la neuit a Modine, {{verse|chapter=16|verse=5}}e, alvasse la matin, a son andàit anans ant la vàuda e varda-lì, n’armeja gròssa ‘d fantassin e cavalarìa: un let ëd torent a separava ij doi esercit. {{verse|chapter=16|verse=16}}Gioann e ij sò a l’han piàit posission an facia ai nemis. Ma a son ancorsùsne che ij sò soldà a l’avìo tëmma ‘d passé ‘l torent; anlora Gioann a l’é passà për prim e ij sò òm a l’han travërsà darera ‘d chiel. {{verse|chapter=16|verse=17}}Gioann a l’ha dividù soa armeja e butà la cavalarìa an mes ëd la fanterìa, përchè ij sivalié nemis a l’ero motobin bondos. {{verse|chapter=16|verse=18}}Le trombe a l’han dàit ël segnal ëd l’atach: Cendebeu a l’é stàit batù e an derota. Vàire ‘d lor a son ëstàit ferì e j’ëscampà a son arfugiasse ant la sitadela ‘d Cedron. 
{{verse|chapter=16|verse=9}}A l’era stàit anlora che Giuda, frel ëd Gioann a l’é stàit ferì. Nopà Gioann a l’ha seguità ij nemis fin-a a Cedron, la sitadela che Cedebeo a l’avìa fàit arcostruve. {{verse|chapter=16|verse=10}}Cheicadun a l’é scapà fin-a a le tor ch’as treuvo ant la campagna d’Asdod, ma Gioann a l’ha daje feu a tuta la sità, an causand la mòrt d’un doimila nemis. Apress Gioann a l’é tornasne an pas an Giudèa. 

=== Amassidi 'd Simon e dij sò fieuj  ===      

{{verse|chapter=16|verse=11}}Tolomé, fieul d’Abub, a l’era vnùit governator ëd la pian-a ‘d Gérico, chiel a l’avìa argent e òr a caterve {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè a l’era ‘l gënner dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=16|verse=13}}Për ambission a l’avìa maitass ëd fesse padron dël pais, e ‘d conseguensa a vorìa eliminé për tradiment Simon e sò fieuj. {{verse|chapter=16|verse=14}}Ant un viage fàit për le sità dël pais, con ël but d’ocupesse dle necessità e dj'aministrassion ëd cole sità, Simon a l’era andàit a Gérico con Matatia e Giuda, sò fieuj. J’ero dl’ani ch’a fà 177, ël penùltim, valadì dël mèis ëd Shebat. {{verse|chapter=16|verse=15}}Ël fieul d’Abub a l’ha arseivùje con fàussa cortesìa ant na fortëssa ciamà Doch ch’a l’avìa costruì. A l’ha prontaje un gran disné, antramentre che ‘d sassin a stasìo a l’avàit. {{verse|chapter=16|verse=16}}E cand che Simon e sò fieuj a l’era cioch, Tolomé e ij sò a son alvasse, a l’han ciapà j’arme e a son campasse su Simon ant la sala da mangé, A l’han massà Simon e ij sò fieuj con caichedun dij sërvent. {{verse|chapter=16|verse=17}}Ël comportament ëd Tolomé a l’é stàit da traditor ëd pianta ch’a l’ha dait mal për bin.

=== Gioann a suced a Simon ===

{{verse|chapter=16|verse=1}}Tolomé a l’ha fin-a compilà un rapòrt ëd lòn ch’a l’era capità e a l’ha spedìjlo al rè, an sperand ant n’agiut con l’armeja e ‘l comand ëd tut ël pais  e dla sità {{verse|chapter=16|verse=19}}Apress, a l’ha mandà a Gheser ‘d soldà për massé Gioann. Ai generaj a l’ha mandà ‘d litre për feje vnì da chiel con promësse d’òr, d’argent e d’àutri present. {{verse|chapter=16|verse=20}}A la fin d’àutre trope a son ëstàite mandà a ocupé Gerusalem e ‘l mont ëd sò Santuari. {{verse|chapter=16|verse=21}}Për boneur a-i é  staie chi a l’ha precedù ij soldà a Ghesere a l’ha faje savèj a Gioann che sò pare  e ij frej a l’ero mòrt  e Tolomé a sërcava ‘d gent për sassiné dcò chiel. {{verse|chapter=16|verse=22}}A costa neuva Gioann a l’é stane bolversà. Vnùit a savèj ch’a vorìo sassiné dcò chiel, a l’ha fàit ciapé e massé ij sicari.

{{verse|chapter=16|verse=23}}Lòn ch’a resta dla Stòria ‘d Gioann, ij sò combatiment e vajantise fàite, ij rampar drissà e tute j’àutre ‘mprèise: {{verse|chapter=16|verse=24}}Tut a l’é scrivù ant la Crònaca ‘d sò pontificà, dal di ch’a l’é vùit a esse gran sacerdòt al pòst ëd sò pare.


[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>acqvmfwnroqobukt6v35okymrpy0163</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34587</id>
      <parentid>34586</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Antìoch VII a mnassa Simon */</comment>
      <origin>34587</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163889" sha1="s9d5xbkihqaefingwh078rz5b0ieosh" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Prim Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}

= Prim Lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==

=== Lissànder e ij Diadòch ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Tut sòn a l’era ‘ncapità da dòp che Lissànder ël Macedon, fieul ëd Flip, a l’era surtì da la region dij Chitim e a l’avìa batù  Dario, rè dij Persian e dij Medi, e, ancaminand dzora dla Grecia a l’ha regnà a sò pòst. {{verse|chapter=1|verse=2}}A l’é butasse an tren ëd tante guere, a l’é fasse padron ëd fortësse e e massà ij rè dla tèra. {{verse|chapter=1|verse=3}}an rivand fin-a ai finagi dla tèra a l’é andàit a cheuje lòn ch’a restava ‘d vàire gent. La tèra a l’é ardovusse al silensi dë 'dnans ëd chiel; sò cheur a l’é esaltasse an gonfiàndse d’orgheuj. {{verse|chapter=1|verse=4}}An assembland n’armeja bonben fòrta a l’ha conquistà 'd provìnse, gent e tiran, ch’a son vnùit a esse sò tributari. {{verse|chapter=1|verse=5}}Dòp ëd sòn a l’é tombà malavi e a l’ha capì che a stasìa për meuire. {{verse|chapter=1|verse=6}}Anlora, convocà ij sò leughtenent pì eminent, coj ch’a l’ero chërsù con chiel fin-a da la gioventura, ancora viv, a l’ha spartì an tra ‘d lor sò regn. 

{{verse|chapter=1|verse=7}}Donca Lissànder a l’ha regnà dódes agn e peui a l’é mòrt. {{verse|chapter=1|verse=8}}ij sò subaltern, mincadun da soa region a l’han ciapà ‘l podèj, {{verse|chapter=1|verse=9}}e dòp che Lissànder a l’é mòrt tùit a son ancoronasse e dòp ëd lor ij sò fieuj për vàire ann e parèj che ij maleur an sla tèra a son moltiplicasse.

=== Antìoch Epìfane e j'arnegà giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}E na rèis përversa a l’é s-ciodùa da col-lì: Antìoch Epìfane, fieul dl’Antìoch ch’a l’era stàit an ostage a Roma, e dl’ann ch’a fa sentetrantesèt dël regn dij Grech, chiel a l’ha ciapà ‘l domini. {{verse|chapter=1|verse=11}}An coj di, a l’ero surtì da Israel ëd fieuj përvers che a l’han përsuadù vàire përson-e an disend: “Doma, foma lega con le gent dj’anviron, përchè a l’é tombane a còl un foson ëd maleur dal moment ch’i soma separasse da lor”. {{verse|chapter=1|verse=12}}Cost rasonament a l’é smijaje pì che bon; {{verse|chapter=1|verse=13}}cheicadun ëd la gent a l’ha ciapà l’andi ëd vorèj andé dal rè, ch’a l’ha daje mojen ëd fé intré j’istitussion dij pagan. {{verse|chapter=1|verse=14}}Scond le costume dle gent, lor a l’han drissà un gimnasi a Gerusalem, {{verse|chapter=1|verse=15}}e, an ëscanceland le marche dla sirconcision a l’ero slontanasse da l’Aleansa santa: a son butasse con le nassion pagan-e e, an fasend ël mal a son vendusse.

=== Antìoch an Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=16}}Fàit frem ël podèj, Antìoch  a l’ha vorsù conquisté l’Egit për vagné doi regn: {{verse|chapter=1|verse=17}}a l’é intrà n’Egit con na tropada d’armeja, con ëd chèr e d’elefant, ëd sivalié e un foson ëd flòta, {{verse|chapter=1|verse=18}}e a l’é intrà an bataja con Tolomé rè d’Egit. Tolomé a l’é stàit batù e a l’ha dovù scapé da chiel: vàire a son tombà, frapà a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=19}}A l’han ocupà le piassefòrt d’Egit e Antìoch a l’ha ravagià ‘l pais d’Egit.

=== La përsecussion dij Giudé ===

{{verse|chapter=1|verse=20}}Për lòn, dl’ann ch’a fa sentequarantetré, batù l’Egit, Antìoch a l’é tornà andré e a l’é montà contra d'Israel adressandse contra  Gerusalem con n’esèrcit amponent. {{verse|chapter=1|verse=21}}Pien ëd sagna a l’é intrà ant ël santuari, a l’ha asportane l’autar d’òr e ‘l candlé dij lum con tùit ij sò asi {{verse|chapter=1|verse=22}}e la tàula ‘d proposission e ij vas për libassion, cope e turìboj, la cortin-a, coron-e e decorassion d’òr ch’a l’ero an sla faciada dël templ: a l’ha rablà tut.

{{verse|chapter=1|verse=23}}A l’ha ciapà peui l’argent, l’òr, j’utiss pressios e portà via ij tesòr stërmà ch’a l’avìa fàila a trové. {{verse|chapter=1|verse=24}}Për lòn, ravagià tut a l’é tornasne a sò pais. A l’avìa fàit massacré vàire përson-e e parlà con sagna granda. {{verse|chapter=1|verse=25}}Anlora an tuti j’anviron d’Israel a-i é staie un deul gròss, {{verse|chapter=1|verse=26}}Cap e ansian a gëmmìo, giovo e fiëtte a perdìo ëd fòrsa e la blëssa dle fomne a l’era perdusse. {{verse|chapter=1|verse=27}}Tuti jë spos a l’han alvà ‘d plente e la sposa setà an sël let ëd nòsse a l’é vestisse ‘d deul. {{verse|chapter=1|verse=28}}La tèra a l’ha tramblà për soa gent e a l’é arvestisse d’onta tuta la casà ‘d Giacòb.

=== L'ocupassion ëd Gerusalem ===

{{verse|chapter=1|verse=29}}Ant ël vir ëd doi ann, ël rè a l’avìa mandà un dzorantendent a le taje ant le sità ‘d Giuda compagnà da bonben ëd  fòrse militar.
{{verse|chapter=1|verse=30}}E con fausserìa ‘d paròle ‘d pas, a l’é adressasse a lor ch’a l’han daje da ment. Mach che a l’amprovista a l’é sfrandasse an sla sità, a l’ha batula con gramissia e massà vàire përson-e an Israel. {{verse|chapter=1|verse=31}}A l’ha brusà e ravagià la sità, campand a tèra abitassion e muraje d’antorn. {{verse|chapter=1|verse=32}}Anlora a l’han butà n’ës-ciavensa fomne e masnà e a son fasse padron dj'ëstrop. {{verse|chapter=1|verse=33}}Peui a l’han drissà d’antorn ëd la Sità ‘d David na muraja fòrta e granda, con ëd tor pì che  freme, e costa a l’é vnùita a esse na sitadela. 

{{verse|chapter=1|verse=34}}A l’avìo butà ‘d nassion ëd pecador, òm përvers che a son fasse ‘d fortilissi. {{verse|chapter=1|verse=35}}A l’han ambaronaie d’arm e ‘d proviande e , butà ansema la pijàita ‘d Gerusalem, a l’han depositala ambelelà an vnisend a esse un trabucèt gròss; {{verse|chapter=1|verse=36}}sòn a l’era stàit n’ansìdia për ël santuari , e un nemis malegn për Israel, për vàire. {{verse|chapter=1|verse=37}}Ël leu sant a l’é stàit profanà e a l’han dàit ël vir a ‘d sangh nossent d’antorn dël Santuari.

{{verse|chapter=1|verse=38}}Për cost motiv la gent ëd Gerusalem a l’é scapà: la sità a l’é vnùita esse residensa d’ëstrangé. Sò fieuj a l’han chitala e a l’é vnùita forëstera a sò nativ. {{verse|chapter=1|verse=39}} Tant ‘me un desert sò Santuari a l’era stàit desolà, soe feste a l’han virà al deul, ij sò sabat a l’onta, sò onor al dëspresi. {{verse|chapter=1|verse=40}}Sò dzonor a l’era stàit tant ‘me soa glòria passà: sò splendrior a l’é cangiasse an deul.

=== La paganisassion dël templi ===

{{verse|chapter=1|verse=41}}Peui l rè a l’ha emanà 'n decret a tut sò regn, che a fùisso tui na gent sola e che mincadun a chitèissa soa legislassion: {{verse|chapter=1|verse=42}}tute nassion a l’han acetà ‘d conformesse ai comand dël rè. {{verse|chapter=1|verse=43}}Dcò vàire Israelita a l’han acetà sò cult an profanand ël sabat. {{verse|chapter=1|verse=44}}E ‘l rè a l’ha spedì 'd litre për mojen dij messagé a Gerusalem e a le sità ‘d Giuda, an prescrivend ëd seghité legislassion strangere al pais, {{verse|chapter=1|verse=45}}e d’esclude j’olocàust ant ël templ, ij sacrifissi e le libassion, an profanand ij sabat e le feste, {{verse|chapter=1|verse=46}}e d’antamné santuari e sò sant fedej, {{verse|chapter=1|verse=47}}e drissé d’autar, templ, edìcole, sacrifiché ‘d crin e d’àutre bestie pa pure, {{verse|chapter=1|verse=48}}ëd lassé che ij pròpi fieuj midem, nen sirconcis, a s’antamnèisso con minca sòrt d’ampurità e profanassion, {{verse|chapter=1|verse=49}}përparèj da dësmentié la lege e cangé tute j’istitussion: {{verse|chapter=1|verse=50}}“Tuti coj ch’a l’avèisso pa agì conform ai decret dël rè a saran butà a mòrt!” {{verse|chapter=1|verse=51}}Scond sti órdin a l’han scrivù a tut ël regn, an stabilend d’ispetor dzora ‘d tuta la gent e obligand le sità ‘d Giuda ‘d sacrifiché tute, sità për sità. {{verse|chapter=1|verse=52}}E vàire dël pòpol a son butasse ansema ‘d lor, tùit traditor ëd la lege, an fasend dël mal ant la region {{verse|chapter=1|verse=53}}e obligand Israel a stërmesse andova che a podìa.

{{verse|chapter=1|verse=54}}Dl’ann ch’a fa sentequarantessich, ël quìndes dël mèis ëd Chislev, ël rè a l’ha drissà na mistà pagan-a an sl’autar e a l’han aussane dcò le sità ‘d Giuda ant j’anviron, {{verse|chapter=1|verse=55}}an brusand d’ancens an sle pòrte dle ca e ant le piasse. {{verse|chapter=1|verse=56}}Tùit ij lìber sacrà che a l’é stàit possìbil d’artrové a son ëstàit s-ciancà e brusà. {{verse|chapter=1|verse=57}}A l’era pro che cheicadun a fussa trovà con na còpia dël lìber dl’aleansa e ch’a l’avèissa pa ubidì a la lege: la sentensa dël rè a lo condanava a mòrt. {{verse|chapter=1|verse=58}}Tùit ij mèis d’Israelita a vnisìo dëscuvertà ant le sità e tratà con violensa. {{verse|chapter=1|verse=59}}Ël vintessinch dël meis, an specie, cora che a l’ero an camin ëd fé ij sò sacrifissi sacrà an sl’autar: {{verse|chapter=1|verse=60}}a vnisìo butà a mòrt, conform j’ordinanse, fin-a le fomne ch’a l’avìo fàit sirconcide sò fieuj. {{verse|chapter=1|verse=61}}A-j pendìo le masnà al còl e a vnisio massà dcò ij mohel. {{verse|chapter=1|verse=62}}Contut, an Israel, vàire a son restà frem a fesse fòrsa un con l’àutr a nen mangé d’ampurità {{verse|chapter=1|verse=63}}e a acetavo fin-a ‘d meuire pitòst d’antamnese con lòn che a l’è pa mond e dzonoré l’aleansa santa. {{verse|chapter=1|verse=64}}Ël ghignon contra Israel a l’era sensa fin.

== 2 ==
{{chapter|2}}

=== Matatìa e ij sò fieuj ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}An col’época, un prèivi dla famija ‘d Joiarib, Matatia, fieul ëd Gioann e novod ëd Simeon, a l’ha decidù ‘d chité Gerusalem për andé a sté a Modin. {{verse|chapter=2|verse=2}}A tenìa sinch fieuj: Gioann, ciamà dcò Gadì; {{verse|chapter=2|verse=3}}Simon dë stranòm Tassì; {{verse|chapter=2|verse=4}}Giuda ciamà Macabé; {{verse|chapter=2|verse=5}} Eleasar ciamà dcò Avaran, e Giònata stranomà Afus. {{verse|chapter=2|verse=6}}Donch, Matatia, an vëddend i sacrilegi comëttù an Giuda e a Gerusalem, {{verse|chapter=2|verse=7}}a l’ha dit: “Aidemì! Son-ne nassù për vëdde la ruin-a ‘d mia gent e dla sità santa? Hai-ne da sté setà ambelessì antramentre che la sità a l’é an podèj dij nemis e sò santuari an man dë strangé? {{verse|chapter=2|verse=8}}Ël templ a l’é giumai tanme  n’òm d’abominassion, {{verse|chapter=2|verse=9}}tut lòn ch’a-i j’era drinta, soa glòria, a l’é stàit portà via parèj ‘d pijàita, le masnà a son stàite massà an piassa e ij fieuj a son tombà sota la spa nemisa. {{verse|chapter=2|verse=10}}Tute le nassion pagan-e a son fasse padron-e dla sità, sensa ecession, e a son portasse via ij sò tesòr. {{verse|chapter=2|verse=11}}A l’han rancà via, tùit ij sò ornament, lìbera com a l’era, adess a l’é s-ciava! {{verse|chapter=2|verse=12}}Vardé: nòst santuari vastà, parèj come nòsta blëssa, nòsta glòria! Nassion pagan-e a l’han profanaje. {{verse|chapter=2|verse=13}}Còs va-lo vive ancora?”. {{verse|chapter=2|verse=14}}Matatia e ij sò fieuj a l’ero s-ciancasse le vestimente, a son vestisse ‘d tërliss ëd sach e a l’han fàit deul d’amaritùdin.

=== Ël cult pagan a l'é arfudà ===

{{verse|chapter=2|verse=15}}Ore, ij funsionari dël rè, ancaricà ‘d forsé a l’apostasìa, a son presentasse a Modin për oblighé la gent a smon-e ‘d sacrifissi pagan.
{{verse|chapter=2|verse=16}}Vàire Israelita a l’ero rivà. Nopà Matatìa e ij sò fieuj a son restà ‘nsema a formé na partìa da banda. {{verse|chapter=2|verse=17}}Ij funsionari reaj a l’han dije a Matatia: “Ti ‘t ses n’òm d'amportansa paticolar, stimà da sta gent e sostnù da fieuj e frej. {{verse|chapter=2|verse=18}}Sah, it l’has da esse ‘l prim për adempì l’edit dël rè, coma ch’a l’han fàit tùit ij pòpoj e ij Giudé e coj restà a Gerusalem. Përparèj ti e ij tò fieuj i fareve part dj’amis dël rè: i l’avreve onor e present d’argent e d’òr a caterve”. {{verse|chapter=2|verse=19}}Contut Matatia a l’ha rësponduje a vos gròssa: “ Dcò se tuta la gent ch’a son sota ‘l podèj dël rè a lo scotèisso e tùit a chitèisso la religion dij cé e a vorèisso aderì a soe arceste, {{verse|chapter=2|verse=20}}mi, ij mè fieuj e ij mè frej i marceroma ant l’aleansa dij nòstri grand. {{verse|chapter=2|verse=21}}Ch’a sia mai ch’i androma a chité la Lege e le tradission. {{verse|chapter=2|verse=22}}I scotroma pa ij comand dël rè për scarté nòsta religion nì a drita nì a gàucia!”. {{verse|chapter=2|verse=23}}Pròpi cand ch’a l’avìa finì ëd parlé, un Giudé a l’é fasse anans, a la vista ‘d tuti, për ësmon-e un sacrifissi an sl’autar pagan ëd Modin, conform j’ordin reaj. {{verse|chapter=2|verse=24}}Matatia, vëddulo, a l’ha avù un fërmisson d’andignassion. Tut an trambland d'un giust bischiss, a l’é fasse anans ëd corsa e a l’ha sgorsalo an sl’autar. {{verse|chapter=2|verse=25}}E dël midem temp a l’ha massà ‘l nunsi dël rè, ch’a cissava la gent a smon-e ‘d sacrifissi e a l’ha dàit ël gir a l’autar. {{verse|chapter=2|verse=26}}Sò ardor a dëfende la lege ‘d Mosè a smijava a col che Pincas a l’avìa mostrà an massand Zimri fieul ëd Salu.

{{verse|chapter=2|verse=27}}Peui la vos ëd Matatia a l’é stàita parèj d’un tron an sità: “Tuti coj ch’a son për la Lej ‘d Mosè e a rispeto l’aleansa ch’am ven-o d’apress!”. {{verse|chapter=2|verse=28}}Peui a l’é scapà con sò fieuj an montagna, an chitand an sità tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=2|verse=29}}Anlora vàire ch’arsërcavo la giustissia e ‘l dirit a son calà ant ël desert, {{verse|chapter=2|verse=30}}për steie con fieuj, fomne e cabial, për motiv dël maleur ch’a l’avìa acablàje. {{verse|chapter=2|verse=31}}Mach che a l’é stàit arportà ai funsionari dël rè e a le milìssie ch’a stasìo a Gerusalem, ant la sità ‘d David, che ambelelà, an leu stërmà dël desert, a l’ero assemblasse d’òm ch’a l’avìo arpossà l’edit dël rè. {{verse|chapter=2|verse=32}}Për sòn a son dësgagiasse a përseguiteje, e, rivand da lor, a l’han butaie camp an fàcia an prontàndze a dé bataja ‘nt ël di ëd sabat. {{verse|chapter=2|verse=33}}A-j disìo: “Pro! Vnì fòra e ubidì a j’ordin dël rè e i salvereve la vita”. {{verse|chapter=2|verse=34}}Ma coj-lì a rëspondìo: “I vniroma pa fòra da sì e i faroma nen ubidiensa al comand dël rè, an violand ël di ëd sabat”. {{verse|chapter=2|verse=35}}Anlora ij soldà a son andaje contra. {{verse|chapter=2|verse=36}}Ma ij Giudé a son arfudasse ‘d resiste: nen na pera a l’é stàita prassà contra dl’armeja, e gnanca l’intrada dj’ëstermaj a l’era staita blocà. {{verse|chapter=2|verse=37}}A l’han dit: “I meuiroma tuti con na cossiensa pura. I l’oma cel e tèra testimòni: vojàutri i andreve a massene fòra ‘d tut lòn ch’a l’é giust”. {{verse|chapter=2|verse=38}}Parèj che ij soldà a son sfrandasse contra ‘d lor ëd sabat, e lor a son mòrt con fomne, fieuj e sò bestiam. Almanch na milen-a ‘d përson-e a son ëstàite massà.

{{verse|chapter=2|verse=39}}Cora che Matatia e ij sò amis a l’han savulo a l’han fane un gran’ deul. {{verse|chapter=2|verse=40}}Contut a son disse an tra ‘d lor: «S’i dovèisso fé tuti com a l’han fàit  nòstri frej e i  combatèisso pa ij pagan për nòstra vita e për nòstre legi, as farìa an pressa a fene sparì da la surfassa dla tèra». {{verse|chapter=2|verse=41}}Anlora col midem di a l’han ciapà costa decision: “I combatroma contra tuti coj ch’andran a tachene ‘d sabat. I l’oma pa da meuire com a son mòrt ij nòstri frej da stërmà”. {{verse|chapter=2|verse=42}}Anlora a son butasse ‘nsema ‘l grup dij Cassidé, Israelita vajant, tùit angagià a la difèisa dla lege‘d Mosè. {{verse|chapter=2|verse=43}}Nen mach, ma coj ch’a scampavo dai maleur a vnisìo a giontesse an aumentand ël bon dij rinfòrs ëd Matatia. {{verse|chapter=2|verse=44}}A l’é stàit parèj ch’a l’é organisasse un contingent ëd fòrse che, con andignassion granda a colpivo ij Giudé colpèvoj d’esse 'nfedel a la lege. Coj ch’a scampavo da lor a trovavo sosta an tra le gent pagan-e. {{verse|chapter=2|verse=45}}Matatia peui, e ij sò amis andasìo an gir a droché j’autar {{verse|chapter=2|verse=46}}e a fasìo a fòrsa sirconcide tute le masnà ch’a trovavo ant ël teritòri d’Israel. {{verse|chapter=2|verse=47}}A l’han përseguì tuti j’arogant, e l’amprèisa a l’é riussìa ‘d pianta. {{verse|chapter=2|verse=48}}A l’han salvà la lege 'd Mosè da la prepotensa dle gent dij rè e a l’han pa dàila vinta ai pecador.

=== Paròle dariere 'd Matatia ===

{{verse|chapter=2|verse=49}}Përantant a s'avzinava ‘l moment ëd meuire për Matatia e chiel a l’ha dije ai sò fieuj: “Për adess a dòmino dëspresi e ‘ngiustissia, a l’é temp ëd dëstrussion e ‘d violensa sfrandà. {{verse|chapter=2|verse=50}}Ore, car ij mè fieuj, a l’é vnùit ël moment ëd defende con zel la Lej 'd Mosè, e ‘d dé vòstre vite për l’aleansa che Dé a l’ha fàit con nòstri cé.{{verse|chapter=2|verse=51}}Avisévne dj’assion compìe da nòstri grand a sò temp: seguitene l’esempi, i l’avreve na glòria granda e un nòm etern. {{verse|chapter=2|verse=52}}Ha-lo pa trovasse Abraham fedel ant la tentassion e sòn a l’é nen ëstàit la preuva ch’a l’era n’òm giust? {{verse|chapter=2|verse=53}}Giusèp, ant l’ora dël perìcol, a l’ha guernà la Lej e a l’ vnùit a esse sgnor d’Egit. {{verse|chapter=2|verse=54}}Pincas, nòst antich, për sò ardor afoà a l’ha conseguì l’aleansa dël sacerdòssi sensa fin. {{verse|chapter=2|verse=55}}Giosuè, an ubidiend a l’ha paròla ‘d Dé, a l’é vnùit a esse giùdes dj’Israel. {{verse|chapter=2|verse=56}}Caleb, an testimoniand ant la ciambreja a l’ha avù an sòrt part ëd teritòri an proprietà. {{verse|chapter=2|verse=57}}David, për soa fedeltà, a l’ha ‘rdità un tròno real.

{{verse|chapter=2|verse=58}}Elia, ch’a l’era pien ëd zel për la Lege a l’é stàit assont al cel. {{verse|chapter=2|verse=59}}Anania, Asaria e Misael për soa Fej a son ëstàit salvà dal feu. {{verse|chapter=2|verse=60}}Daniel an soa nocensa, a l’é stàit liberà da la gola dij leon. {{verse|chapter=2|verse=61}}Parèj, na generassion apress l’àutra: andran pa a meuire coj ch’a buto soa speransa an Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=62}}Gnun-a pau dël përvers, përchè soa glòria andrà a finì a l’ëmnis e ai verm. {{verse|chapter=2|verse=63}}Ancheuj a l’é esaltà, doman a sparirà,përchè a ‘rtornerà a la póer e sò but a saran a dzoneus. {{verse|chapter=2|verse=64}}Vojàutri, car ij mè fieuj, esse fòrt e coragios për defende la Lej 'd Dé. La glòria i l’avreve da chila”. {{verse|chapter=2|verse=65}}Vardè-sì vòst frel Simon: mi i sai ch’a l’é n’òm savi, scotelo sempe e chiel a sarà vòst pare. {{verse|chapter=2|verse=66}}Giuda Macabé, guerié vajant da soa gioventura, a sarà cap ëd vòstra armeja e ‘v portrà an guera contra le gent. {{verse|chapter=2|verse=67}}Buté ansema, tuti coj ch’a son osservant ëd la Lej e arvangé vòstra gent. {{verse|chapter=2|verse=68}}Réndje ‘l mal ai pagan e ubidì sèmper a l’ordinament ëd la lege. {{verse|chapter=2|verse=69}}Peui a l’ha benedije, e a l’é tornasne ai sò antich. {{verse|chapter=2|verse=70}}Matatia a l’é mòrt dl’ann ch’a fa sentequarantesses e a l’é stàit sotrà ant la tomba dij sò pare a Modin. Tut Israel, an deul grand, a l’ha pioralo.

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Le prime vitòrie 'd Giuda ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}Giudà, ciamà Macabé, a l’é suceduje a sò pare Matatia. {{verse|chapter=3|verse=2}} Tùit ij sò frej e tùit ij partisan ‘d sò pare a l’han giutalo, an portand anans con argiojissansa la lòta a favor d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=3}}Giuda a l’ha ‘rchërsù la glòria ‘d soa gent, arvestisse dla corassa parèj d’un gigant, sandrasse l’armura ‘d guera, a l’ha pijàit soe arme e butasse a combate an protegend soe trope con la spa. {{verse|chapter=3|verse=4}}An soe amprèise a l'é stàit tanme un leon, e parèj d’un lionòt ch’a brama ansima soa pijàita. {{verse|chapter=3|verse=5}}Chiel a sërcava, a seguitava e a cassava le gent pa fedej a la Lej. E a l’ha dëstrovù con feu ij përturbator dël pòpol. {{verse|chapter=3|verse=6}}Për pau ëd Giuda, tuti coj ch’a contestavo la lej a savìo pa come viresse e la salvëssa a l’é staita an sla bon-a stra për mojen ëd chiel. {{verse|chapter=3|verse=7}}A l’ha daje vita dura a vàire rè, arlegrand Giacòb con soe gesta. Ch’a sia benedìa an etern soa memòria. {{verse|chapter=3|verse=8}}A l’ha përcorù le sità dla Giudèa an sterminand j’arnegà e la rabia ‘d Dé a l’ha dëstornà da Israel. {{verse|chapter=3|verse=9}}A l’é stàit avosà fin-a ai finagi dla tèra  e coj ch’a l’ero sbardlasse a l’ha butaje torna ansema.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Apolòni a l’ha mobilità n’armeja gròssa formà da Samaritan e pagan për combate contra Israel. {{verse|chapter=3|verse=11}}Giuda a l’é vnùne a conossensa e a l’é andaje contra, a l’ha batulo e massalo. A son mòrt vàire nemis, e ij survivù a son scapà. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ij Giudé a l’han ravagià la pijàita e Macabé a l’é arservasse la spa d’Apolòni e a l’ha dovrala an guera për tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Seron, comandant ëd l’armeja ‘d Siria, a l’avìa sentù a dì che Giuda a l’avìa torna butà ansema un contingent e che d’antorn ëd chiel a j’era ‘d gent costumà a la guera. {{verse|chapter=3|verse=14}}Seron a l’ha dit: “Im farai un nòm e sarai onorà ant ël regn, i combatrai Giuda e soa gent ch’a l’ha dëspresià ‘l comand dël rè”. {{verse|chapter=3|verse=15}}Anlora a l’é partì; a l’era compagnà da na fòrta tropa ‘d gent sensa fede nì lege, për giutelo a fesse arvangia dij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=3|verse=16}}Seron a l’é portasse fin-a a la montà ‘d Bet-Oron e Giuda a l’é andaje contra con na pugnà d’òm. {{verse|chapter=3|verse=17}}Costissì cand che a l’han vëddù l’ëschierament ch’a vnisìa anans contra ‘d lor, a l’han dije a Giuda: “I soma an pòchi. Com farom-ne a combate contra na moltitùdin fòrta parèj? I soma strach e ancheuj i l’oma gnanca mangià!”.

{{verse|chapter=3|verse=18}}Ma Giuda a l’ha replicà: “A l’é nen ch’a sia peui tant difìcil che na cita tropa a l’àbia la mej dzora ‘d na gròssa. A j’euj ëd Dé, an efet, a-i é pa diferensa an tra oten-e vitòria për mojen ëd pòca gent o tanta. {{verse|chapter=3|verse=19}}Ël sucess an guera a dipend nen dal nùmer ëd le fòrse, përchè a l’é dal Cel ch’a ven la potensa. {{verse|chapter=3|verse=20}}Nòstri nemis a rivo contra ‘d nojàutri pien d’orgheuj e ‘d gramissia; lor a veulo massene tuti con nòstre fomne e nòstre masnà e ravagé lòn che l’oma. {{verse|chapter=3|verse=22}}Nojàutri, an cambi, i combatoma për nòstre vite e nòstre legi. 22 A sarà Dé a crasé nòstri nemis dë 'dnans ëd nojàutri: gnun-e tëmme!”.

{{verse|chapter=3|verse=23}}Finì ëd parlé a l’é sfrandasse a l’atach a l’amprovista e Seron con sò esércit a l’é stàit dësblà. {{verse|chapter=3|verse=24}}A l’han ancora seguitalo ant la calà ëd Bet-oron fin-a a la pian-a: a son tombà truch e branca eutzent òm, d’àutri a son scampà ant ël teritòri filisté. {{verse|chapter=3|verse=25}}Parèj a l’é ancaminà a  spantiesse la tëmma ‘d Giuda e dij sò frej e le gent dj’anviron a l’ero sesìe da l’ësparm. {{verse|chapter=3|verse=26}}La reputassion ëd Giuda a l’é rivà fin-a a rè Antìoch. E le popolasson pagan-e a comentavo soe amprèise.

=== La polìtica d'Antìoch ===

{{verse|chapter=3|verse=27}}Savù tut lòn ch’as contava, rè Antìoch, a l’é vnùit fòl ëd flin-a. E a l’ha comandà ‘d buté ansema tute soe trope ch’a-i j’ero an sò regn a formé n’armeja motobin potenta. {{verse|chapter=3|verse=28}}A l’ha dovertà sò tesòr  e a l’ha pagà ‘l salari ëd n’ann a tùit ij sò soldà, con l’ordin  ëd preparesse a tute j’emergense. {{verse|chapter=3|verse=29}}Mach che a l’é antajasne che le riserve ‘d soe cassie a l’ero pa pro e pòche j’intrade dël pais, për motiv ëd le sedission e dla famin-a ch’a-i j’era ant la region, për estirpé le tradission an vigor d’antan. {{verse|chapter=3|verse=30}}Antìoch a l’avìa tëmma ‘d nen avèj, come d’autre vire ant ël passà, d’arsorse për spèise e present, ch’a fasìa con le man forà, an superand ij rè precedent. {{verse|chapter=3|verse=32}}A l’ha avune un sagrin gròss e a l’é decidusse d’anvade la Persia, për avèj 'd taje dcò da cole provinse e ambaroné d’argent.

{{verse|chapter=3|verse=32}}Chiel a l’ha lassà Lisia, òm d’amportansa e d’ëstirp real, a la diression dj’afé dël rè, da l’Eufrate fin-a ai finagi d’Egit, {{verse|chapter=3|verse=33}}e con ël but ëd guerné sò fieul Antìoch an soa educassion fin-a ch’a fùissa tornà. {{verse|chapter=3|verse=34}}A l’ha fidaje la mità dl’armeja e j’elefant,  an daséndje istrussion për tut an soa escussion; për lòn ch’a riguardava la gent  ëd la Giudèa e ‘d Gerusalem {{verse|chapter=3|verse=35}}a l’ha comandà ‘d mandeje contra ëd milissie, për dëstruve e eliminé le fòrse d’Israel e lòn ch’a restava a Gerusalem e scancelé soa memòria da la region, {{verse|chapter=3|verse=36}}chiel a dovìa trasferì dë strangé dzora ‘d tute soe montagne e ‘d  ripartì soe tère. {{verse|chapter=3|verse=37}}Dl’ann sentequarantessèt, ël rè a l’é partì da Antiòchia, capital dël regn, con l’àutra mità dl’armeja. A l’ha traversà ël fium Eufrate e passà ‘nt l’Àut-Pais.

=== Preparassion dla bataja ===

{{verse|chapter=3|verse=38}}Lisia a l’ha sernù Tolomé, fieul ëd Dorimene, Nicànore e Gorgia, gent avosà, an tra j’amis dël rè, {{verse|chapter=3|verse=39}}e a l’ha mandaje con quarantamila òm ëd fanterìa e sètmila ‘d cavalerìa an tèra ‘d Giuda, për vastela conform j’ordin dël rè. {{verse|chapter=3|verse=40}}Ij tre comandant a son butasse an marcia con tut sò esércit. Rivà a la pian-a aranda d’Emaus, lor a l’han stabilì sò campament. {{verse|chapter=3|verse=41}}Cand che ij mercant ëd la region a l’han savù la neuva, a son presentasse al campament con na gròssa quantità d’òr, d’argent e ‘d caden-e, për catë d’ ës-ciav ant ël moment che j'Israelita a fùsso fàit përzoné. L’armeja d’invasion a l’avia peui arseivù ëd fòrse da la Siria  e da la Filistìa. 

{{verse|chapter=3|verse=43}}Giuda e ij sò frej a l’han vëddù ël mal ch’a grevava na vira ‘d pì e che l’esercit a l’avìa butà camp an sò teritòri. A son vnùit a savèj che ‘l rè a l’avìa ordinà ‘d ruiné e ‘d dësblé ‘d pianta j’Ebreo. Anlora a son disse un con l’àutr: “Salvoma nòstra gent da la ruin-a completa! Combatoma për nòst pòpol e për ël Templ!”. {{verse|chapter=3|verse=44}}Anlora, la ciambreja  dla gent a l’é radunasse për prontesse a la guera, për preghé e ciamé misericòrdia e pietà.

{{verse|chapter=3|verse=45}}Gerusalem a l’era dëspoplà parèj d’un desert,  gnun dij sò fieuj a intrava o a surtìa, ël santuari a l’era scarpisà, jë strangé a l’ero ant la Fortëssa, andova a stasìo tùit ij pagan. Giacòb a l’avìa pì gnun-e gòj, pa pì son ëd fluta e ‘d lira. {{verse|chapter=3|verse=46}}Ij Giudé a son assemblasse e a son andàit a Mispa dë 'dnans ëd Gerusalem, përchè d’antan la gent d’Israel andasìa a preghè a Mispa. {{verse|chapter=3|verse=47}}Lor a l’han fàit un di ëd digiun: a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a còl tërliss ëd sach e sënner an sël cupiss. {{verse|chapter=3|verse=48}}A l’han dovertà ‘l Lìber ëd la Lej për consultelo, dla midema manera che ij pagan a sërcavo ‘d savèj dai vaticini d’ìdoj. {{verse|chapter=3|verse=49}}A l’han portà vestimente litùrgiche, primissie e décime e a l’han fàit vnì anans ij nasiré, che a l’avìo chità ij di ëd sò vot, {{verse|chapter=3|verse=50}}e a l’han bramà àut vers ël cel an crijand: “ Còs farom-ne ‘d coste oferte e andova porterom-ne sta gent, {{verse|chapter=3|verse=51}}ore che tò santuari a l’é profanà  e scarpisà e ij tò sacerdòt a son an deul e ant l’umiliassion? {{verse|chapter=3|verse=52}}Varda le nassion pagan-e com a son aleasse contra ‘d nojàutri për dësblene: ti ‘t ses a conossensa ‘d lòn ch’a son an tren ëd fé. {{verse|chapter=3|verse=53}}Com i podroma arziste an facia ‘d lor, s’a rivrà pa tò agiut?”. {{verse|chapter=3|verse=54}}Anlora a son butasse a soné le trombe e a brajé a gran vos. {{verse|chapter=3|verse=55}}Dòp ëd sòn, Giuda a l’ha stabilì ij cap-militar dël pòpol, ij comandant ëd milen-e, senten-e, sinquanten-e e desen-e ‘d soldà. {{verse|chapter=3|verse=56}}Conform a la lege, a coj che a l’ero an tren ëd construve na ca o che a stasìo për mariesse, o ancó che a fasìo n’ampiant ëd taragne o ch’a l’ero dcò mach pauros a l’ha dije ‘d tornesne pura a ca. {{verse|chapter=3|verse=57}}Apress a l’ha alvà ‘l campament e a son rangiasse a mesdì d’Emaus. {{verse|chapter=3|verse=58}}Giuda a l’ha comandà: “ Sandreve j’arme, e esse fòrt e  pront për primalba ‘d doman a deje bataja  a sti pagan, ch’a son aleasse pë dëstruve noi e nòst santuari. {{verse|chapter=3|verse=59}}Mej meuire an combatend, che vëdde ruiné nòst pòpol e nòst templ. 60 Contut, lòn ch’a sarà ant la volontà ‘d Nosgnor a sarà compì!”.

== 4 ==
{{chapter|4}}
=== La bataja d'Emaus ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Gorgia a l’é butasse an marcia ‘d neuit con un contingent ëd sincmila soldà fantassin e mila sivalié sernù, {{verse|chapter=4|verse=2}}con ël but ëd sorprende ‘l camp dij Giudé e vagné a l’amprovista ’n sl’armeja ebràica: j’òm ëd la Fortëssa a-j fasìo da guida. {{verse|chapter=4|verse=3}}Contut, cand che Giuda l’é vnùit a savèilo, a l’é butasse dun-a ‘n marcia con ij sò vajant për  dësblé le fòrse dël rè ch’a l’avìo sosta a Emaus, {{verse|chapter=4|verse=4}}an profitand dël fàit  che ij soldà nemis a l’ero ‘ncora leugn dal campament. {{verse|chapter=4|verse=5}}Nopà Gorgia, dël midem temp a l’é rivà al camp dij Giudé, ma a l’ha trovaie gnun. A l’ha pensà ch’a fùsso scapà an montagna, andova ch’a l’é butasse a sërcheje an disend: “ Costissì a scapo dë 'dnans ëd nojàutri!”.

{{verse|chapter=4|verse=6}}A l’alvesse dël di, Giuda a l’é presentasse ant la vàuda con tremila soldà: tutun a l’ero sensa corasse nì spa, ma a l’avrìo bin vorsuje. {{verse|chapter=4|verse=7}}A l’han s-ceirà ‘l camp dij pagan bin difèis e fortifià, con la cavalerìa tuta d’antorn, tuti bin armà e espert ëd guera. {{verse|chapter=4|verse=8}}Ma Giuda a l’ha dije a soa gent: “Gnun-e tëmme dël nùmer, e gnun-a pau cand ch’a ‘tacran! {{verse|chapter=4|verse=9}}Avisévne che ij nòstri cé a son ëstàit salvà ant ël Mar Ross, cand Faraon a-j përseguitava con soa armeja. {{verse|chapter=4|verse=10}}Alvoma nòstra vos al Cel, përchè a l’àbia binvolensa e ch’as arcòrda dl’aleansa con nòsti grand e ch’a veula campé giù ës schierament che ancheuj i l’oma dë 'dnans. {{verse|chapter=4|verse=11}}Tute le gent a ‘rconosran ch’a-i é col ch'a rëscata e a salva Israel”.

{{verse|chapter=4|verse=12}}Jë strangè pagan a l’han aussà j’euj e a l’han vëdduje vnì contra ‘d lor: {{verse|chapter=4|verse=13}}për lòn a son surtì da sò campament për dé bataja, {{verse|chapter=4|verse=14}}J’Ebreo a l’han sonà dle trombe {{verse|chapter=4|verse=14}} e a l’han tacà. Ij nemis a son ëstàit dësblà e a son scapà vers la baragia, {{verse|chapter=4|verse=15}}ma coj ch’a l’ero ant la retroguardia a son ëstàit tuti massà. A son staje d’apress fin-a a Gheser, ant le vàude dl’Idumea, d’Asdod e d’Jamnia. A son tombane cheicòsa parèj ëd tremila. {{verse|chapter=4|verse=16}}Tornà da l’inseguiment con soa tropa, {{verse|chapter=4|verse=17}}Giuda a l’ha dije ai sò òm: “ preocupeve pa dla pijàita, përchè a n’ëspeta n’àutr combatiment. {{verse|chapter=4|verse=18}}Gorgia con soa tropa a son an sla montagna randa ‘d nojàutri. Ore, sté pront a tnì bon contra ij nemis e bàtve contra ‘d lor: apress, i podreve marodé ‘l botin con tut vòst soèn”. {{verse|chapter=4|verse=19}}Tut giust che Giuda l’era ‘ncor’an tren ëd parlé, che n’ëstrop ëd soldà a l’ha fàit babòja, an vaciand da la montagna. {{verse|chapter=4|verse=20}}Ant ël vëdde che ij sò a l’ero ciampairasse e d’àutri a dasìo feu al campament: {{verse|chapter=4|verse=22}}ël fum ch’as ës-cèirava a marcava da bin tut lòn ch’a l’era ‘ncapità, {{verse|chapter=4|verse=21}}ij nemis a son antajàsne dla situassion motobin e, an vëddend ant la pian-a l’armeja giudèa parà për taché, a son tuti scapà an Filistìa. {{verse|chapter=4|verse=23}}anlora Macabé a l’é tornà  për ravagé ‘l camp nemis e a l’ha ‘mbaronà d’òr e d’argent a caterve e tëssù ëd porpra violëtta e ‘d porpra marin-a e bonben ëd richësse. {{verse|chapter=4|verse=24}}An tornand, a benedìo e a laudavo Nosgnor e an cantand a disìo: “ Përchè soa binvolensa për noi a l’é granda! E sò grinor a dura për sempe”. {{verse|chapter=4|verse=25}}Col-lì a l’é stàit un di ëd marca për la liberassion d’Israel. 

{{verse|chapter=4|verse=26}}Coj marèt ch’a l’ero scampà, an presentàndze a Lisia, a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ‘ncapità. {{verse|chapter=4|verse=27}}Ste neuve a l’ha sbaruvà e dëscoragià motobin Lisia: tut a l’era pa andàit coma ch’a l’avrìa vorsù e l’ésit a l’era tut a l’ancontrari ëd lòn che ‘l rè a l’avìa ordinà.

=== Prima campagna 'd Lisia ===

{{verse|chapter=4|verse=28}}L’ani apress, Lisia a l’ha rassemblà sessantamila òm sernù e sincmila sivalié për combate contra ij Giudé. {{verse|chapter=4|verse=29}}A son andàit n’Idumea e a l’han butà camp a Bet-Sur. Giuda a l’ha marciaje contra con desmila òm. {{verse|chapter=4|verse=30}}Ant ël vëdde l’amponensa ‘d col esércit, a l’ha alvà costa preghiera: “Ch’it sie laudà Salvator d’Israel! It ses stàit ti che, për man ëd tò sërvent David, it l’has sfrisà l’atach  dël gigant Golìa. Ti ‘t l’has fàit tombé l’armeja dij Filisté ant le man ëd Giònata, fieul ëd Saul, e ‘d sò scudé. {{verse|chapter=4|verse=32}}Dla midema manera fà tombé st’armeja ant le man d’Israel, toa gent, e parèj costi pagan a saran coatà d’onta a dispet ëd la fòrsa ‘d sò fant e ‘d sò cavaj. Ch’a sio tnajà dal pànich! Dësbla la fiusa an soa fòrsa. Ch’a sio travarcà da soa derota. {{verse|chapter=4|verse=33}}Càmpie giù con la spa dij tò divòt. Ch’at lòdo con ëd cant tuti coj ch’arconòsso tò nòm”.{{verse|chapter=4|verse=34}} Apress l’atach a l’é stàit da le doe part, combatiment còrp a còrp, e dë 'dnans dij Giudè a son tombà sincmila òm dl’esercit ëd Lisia. {{verse|chapter=4|verse=35}} L’istess Lisia a l’ha podù constaté la vajantisa ‘d Giuda e dij sò, e esse testimòni dla dësfàita ‘d soa armeja. Anlora a l’é tornàsne a Antiòchia andova che a l’ha anrolà na caterva ‘d mersenari da podèj anvade torna la Giudèa con n’armeja na vira pì gròssa.

=== Purificassion e dedicassion dël Templi ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}Antant Giuda e ij sò frej a l’han dit: “Vardé, nòstri nemis a son ëstàit dësblà: ‘ndoma a purifiché ‘l santuari e a consacrelo torna”. {{verse|chapter=4|verse=37}}Parèj che tut l’esércit a l’é assemblasse e a son montà ‘n sël mont Sion. {{verse|chapter=4|verse=38}}Mach che a l’han trovà ‘l templ vastà, l’autar profanà e le pòrte brusà. L’erba a l’era chërsùa ant le cort, parèj d’un bòsch o un leu sarvaj qualsëssìa: le dipendense dël santuari a l’ero an ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=39}}Tùit a l’han fàit un gran deul, a son s-ciancasse le vestimenta, a l’han fàit plenta, a son coatasse ‘l cupiss ëd  sënner, {{verse|chapter=4|verse=40}}a son prosternasse la facia për tèra, dàit segnal con son ëd tromba e alvà ‘d braj al Dé dël Cel. 
{{verse|chapter=4|verse=41}}Peui Giuda a l’ha comandà ai sò soldà ‘d ten-e angagià coj dla Fortëssa, fin-a che ‘l templ a fùssa stàit purificà. {{verse|chapter=4|verse=42}}Apress a l’ha designà ‘d sacerdòt ireprensìbij e guernant dla lege ‘d Mosè, {{verse|chapter=4|verse=43}}ch’a l’han purificà ‘l templ e portà le pere profanà ant un leu ëd dëscària. {{verse|chapter=4|verse=44}}A l’han tenù consèj për decide lòn ch’a ventava fé a riguard dj’autar dj’olocàust, ch’a l’era stàit profanà. {{verse|chapter=4|verse=45}}A son peui rivà a la bon-a determinassion ‘d campelo giù, përchè a fùssa pa d’onta  për lor, da già ch’a l’era stàit profanà dai pagan. Përparèj ch’a l’han demolì l’autar {{verse|chapter=4|verse=46}}e a l’han ambaronà le pere an sël mont dël santuari ant un leu apòsta an aspetand che a sorgièissa un profeta a rësòlve la question. {{verse|chapter=4|verse=47}}Apress, con ëd pere mach dësgrossà, com a prescriv la Lege, a l’é costruisse  n’autar neuv, parèj ëd col ëd prima. {{verse|chapter=4|verse=48}}A l’han restaurà ‘l templ e consacrà la part interna dël santuari e le cort. {{verse|chapter=4|verse=49}} A l’han torna fàit j’utiss sacrà e butà la girindòla, l’autar dj’ancens e la tàula ant ël santuari. {{verse|chapter=4|verse=50}}Peui a l’han brusà l’ancens an sl’autar e viscà an sël grand candlé le lampie ch’anlumino ël templi. {{verse|chapter=4|verse=51}}A l’han ancora butà ij pan an sla tàula e dëstendù le cortin-e. Parèj a son ëstaite completà tute j’euvre ancaminà.

{{verse|chapter=4|verse=52}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, dl’ani 148, a son assemblasse tùit ëd primamatin, bonora, {{verse|chapter=4|verse=53}}e a l’han smonù ël sacrifissi conform la lege an sël neuv autar ch’a l’era stàit drissà  pr’ ij sacrifissi complet. {{verse|chapter=4|verse=54}}Ant la midema stagion e l’istess di che tut a l’era stàit profanà dai pagan, a l’é stàit  torna consacrà an tra inn compagnà da cìmbaj, arpe e setre. {{verse|chapter=4|verse=55}}Tuta la gent a l’é prosternasse con la facia për tèra, e a l’han adorà e benedì ël Cel ch’a l’avìa portaje a la vitòria. {{verse|chapter=4|verse=56}}Për eut di a l’han selebrà la dedicassion dl’autar an smonend d’olocaust con argiojissansa e sacrificand ëd vìtime ëd ringrassiament e ‘d lauda. Peui a l’han decorà la fassada dël santuari con coron-e d’òr e cit ëscù. {{verse|chapter=4|verse=57}}A l’han torna restaurà j’andron e le cele sacrà, an butàndie ‘d pòrte. {{verse|chapter=4|verse=58}}La gent a l’ha respirà na gòj imensa, përchè la vërgògna dij pagan a l’era staita scancelà. {{verse|chapter=4|verse=59}}Giuda, ij sò frej e tuta la ciambreja d’Israel, peui, a l’han stabilì ch’as selebrèisso ij di dla dedicassion dl’autar an soa arcorensa, minca n’ani, për eut di, an ancaminand dal di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, con gòj e esultansa. {{verse|chapter=4|verse=60}}An col temp a l’han dcò edificà, d’antorn dël mont Sion, muraje àute e tor freme, përchè tut a fùssa pa scarpisà com a l’era stàit anans për man dij pagan. {{verse|chapter=4|verse=61}}Giuda a l’ha peui stabilì na guarnigion për diféndlo. Dcò Bet-Sur a l’é stàt fortifià për doté ‘l pòpol ëd na fortëssa ‘d difèisa contra la banda d’Idumea.

== 5 ==
{{chapter|5}}
=== Guère contra 'd pòpoj confinant ===

{{verse|chapter=5|verse=1}}Cand che le gent a son vnùite a savèj che ij Giudé a l’avìo arcostruì l’autar e a l'avìo torna fàit la dedicassion dël santuari, a son anrabiasse motobin {{verse|chapter=5|verse=2}}e a l’han decidù d’eliminé coj dla dissendensa ‘d Giacòb ch’as trovavo an mes ëd lor, e a l’han ‘ncaminà a massé gent ëd nòst pòpol con  ël but d’ësterminela.

{{verse|chapter=5|verse=3}}Giuda a l’é andàit a combate contra ij fieuj d’Esaù ant l’Idumea e ant l’Acrabaten-a. J’Idumé a l’avìo assedià j’Israelita, tutun Giuda a l’ha daje na gròssa dësfàita, a l’ha umiliaje e fasse padron ëd tut lòn ch’a l’avìo.

{{verse|chapter=5|verse=4}}Apress a l’é avisasne dla gramissia dla gent ëd Bean, ch’a l’ero sempe stàit a l’avàit an sle stra dël pòpol: na liassa e n’ostàcol për la gent d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=5}}Chiel a l’ha saraje ant le tor, a l’é acampasse contra ‘d lor, peui a l’ha sacraje a l’ëstermini dasendie feu a le tor con lor andrinta. {{verse|chapter=5|verse=6}}Peui a l’é passà da j’Amonita e a l’ha trovà n’armeja fòrta e ‘d bon nùmer a j’órdin ëd Timot. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contra ‘d lor a l’ha organisà vàire combatiment an butàndje an derota ‘d pianta. 8 A l’é fasse padron ëdcò ëd  Jaser con ij vilage a soe dipendense, apress a l’é tornasne an Giudèa.

=== Liberassion dij Giudé dla Galilea ===

{{verse|chapter=5|verse=9}}Ij pagan ch’a stan ant la region ëd Ghilead a son butasse ‘nsema për ësterminé j’Israelita ch’a vivìo an sël sò teritòri. Tutun costissì a son scapà a Datema, ant la sitadela, {{verse|chapter=5|verse=10}}e a l’han mandà  costa litra a Giuda e ai sò frej: “Ij pagan dj’anviron a son aleasse contra ‘d nojàutri për  ësterminene {{verse|chapter=5|verse=11}}e as pronto për vnì a l’assàut ëd la sitasela dova che i l’oma trovà sosta. Timot a l’ comandant ëd soa armeja. {{verse|chapter=5|verse=12}}Ven an pressa, donch, a liberene da soe man, përchè vàire dij nòstri a son tombà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Tùit  ij nòstri frej ch’a vivo ant ël pais ëd Tob a son ëstàt sassinà e soe fomne con sò fieuj e tut lòn ch’a l’avìo a son mòrt: na milen-a d’òm”.

{{verse|chapter=5|verse=14}}A l’ero ancora lì ch’a lesìo la litra, ch’a son presentasse d’àutri nunsi da la Galilea con ij vestì s-ciancà, ch’a nunsiavo le mideme ciòse. {{verse|chapter=5|verse=15}}A disìo: “La gent ëd la Tolemaida, ëd Tir e ‘d Sidon e tuta la Galilea dij marèt a son butasse ansema contra ‘d noi për dësblene”. {{verse|chapter=5|verse=16}}Cand che Giuda e  ‘l pòpol a l’han sentù tut sòn, na ciambreja gròssa a l’é assemblasse për decide  lòn che fé për sò frej butà ant la tribulassion e tacà dai nemis. {{verse|chapter=5|verse=17}}Giuda a l’ha dije a Simon, sò frel: “ Sernte d’òm e cor a liberé tò frej dla Galilea; mi e mè frel Giònata i androma ant la region dël Ghilead”. 

{{verse|chapter=5|verse=18}}La rimanensa dle fòrse Giuda a l’ha lassaje a Giusèp Fieul ëd  Zacaria, e ad Asaria, governator dël pòpol, përchè a sicurèisso la difèisa dla Giudèa.

{{verse|chapter=5|verse=19}}Chiel a l’ha daje st’ordin: “Guerné la gent, ma angagé pa ‘d combatiment contra le nassion fin-a ch’i sia tornà”.

{{verse|chapter=5|verse=20}}A Simon a l’ha assegnaje tremila òm për andé an Galilea; Giuda a n'avìa eutmila për la region dël Ghilead.

{{verse|chapter=5|verse=21}}Simon a l‘é portasse an Galilea e a l’ha sfrandà vàire atach contra ij pagan e costi a son ëstàit dësblà ‘d pianta dë 'dnans ëd chiel; {{verse|chapter=5|verse=22}}Peui a l’ha seguitaje  fin-a a le pòrte ‘d Tolemaida. A l’avìo lassà an sël teren tremila òm e Simon a l’ha esportane via le dëspeuje. {{verse|chapter=5|verse=23}}Apress j’Israelita ch’a l’ero an Galilea e ant l’Arbata a son ëstàit portà an Giudèa con gran argiojissansa, e a-i j’ero dcò soe fomne, fieuj e tuti sò avèj.

{{verse|chapter=5|verse=24}}Giuda Macabé e sò frel Giònata a l’han passà ël Giordan e marcià për tre di ant ël desert. {{verse|chapter=5|verse=25}}A l’han rëscontrà ij Nabaté, ch’a son vnùje ancontra con sentiment pasi  e a l’han contaje tut lòn ch’a l’era ancapità ai sò frej ant la region ëd Ghilead: {{verse|chapter=5|verse=26}}valadì che vàire ‘d lor a l’ero assedià a Bosra e a Bòsor, a d’Alema e a Casfo, a Mached e a Carnaim, tute sità gròsse e fòrte; {{verse|chapter=5|verse=27}}a l’han dije ancora che d’àutri a l’ero sarà ant le sità dël Ghilead, e che për ël di apress a l’era stabilì d’assauté le fortësse, ëd pijeje e d’eliminé tùit ant l’istess di. 

{{verse|chapter=5|verse=28}}Ëd bòt an blan, Giuda con soa armeja a l’é tornà dun-a andaré për la stra dël desert anvers ëd Bosra: a l’ha ciapà la sità e passà a fil d’ëspà tùit ij mas-cc, peui a l’é pijàsse soe dëspeuje e a l’ha daje feu a la sità. {{verse|chapter=5|verse=29}}Ant la neuit a l’han marcià fin-a a la sitadela giudèa ‘d Datema. {{verse|chapter=5|verse=30}}Partì da là vers matin bonora  a l’han alvà j’euj e varda-lì na furfa sensa nùmer che a montava d’ëscale e màchine d’assedi për espugné la fortëssa ch’a stasìo ‘tacand. 

{{verse|chapter=5|verse=31}}An vëddend che la bataja a l’era anandiasse e che ‘l rabel imèns a rivava fin-a al cel, për ël son ëd le trombe e ij crij auss ëd la sità, {{verse|chapter=5|verse=32}}Giuda a l’ha dije ai soldà ‘d soa armeja: “Ancheuj venta ch’i combate për vòstri frej!”.

{{verse|chapter=5|verse=33}}E a l’ha fàit  rivé tre colòne d’òm a le spale dij nemis, an dasend fià a le trombe  e con crij e anvocassion àute. {{verse|chapter=5|verse=34}}Le trope ëd Timot a l’han arconossù ch’a-i j’era ‘l Macabé e a son scapaje dë 'dnans. Chiel a l’ha sfiancaje na dësfàita gròssa: col di a son tombà an sël teren eutmila òm. 

{{verse|chapter=5|verse=35}}An séguit a l’é adressasse contra Alema: a l’ha conquistà la sità, e, apress d’avèj massà tuti j'òm, a l’ha ravagiala e peui a l’ha faie dé feu. {{verse|chapter=5|verse=36}}Peui a l’ha gavà campament da lì e a l’é fasse padron ëd Casfo,  Mached,  Bòsor e j’àutre sità dël Ghilead. 

{{verse|chapter=5|verse=37}}Apress tut sòn, Timot a l’ha assemblà n’àutr esercit e a l’é acampasse dë 'dnans ëd Rafon, da l’àutra banda dël torent. {{verse|chapter=5|verse=38}}Giuda a l’ha mandà d’ëspie a ispessioné ‘l camp nemis, e a l’han arferije përparèj: “ Con Timot a-i son tute le nassion pagan-e d’antorn: a son n’armeja motobin ëd bon nùmer.

{{verse|chapter=5|verse=39}}A son ëstàit assoldà tanme mersenari dcò j’Arab. Lor a l’han campament da l’àutra banda dël torent e dispòst a fete guera”.
E Giuda a l’é butasse an tren ëd marceje contra. {{verse|chapter=5|verse=40}}Ma Timot, antramentre che Giuda e soa armeja a s’avzinavo al torent, a l’ha dije  ai so ufissiaj: “Se Macabé as pija l’inissiativa ‘d passé da l’àutra part dël torent, nojàutri i-j podroma pa resìstje: a vagnerà sicura. {{verse|chapter=5|verse=41}}Nopà se as mostrà antërdovà e a butrà campament dëdlà dël fium, anlora i saroma noi a ‘ndeje contra e për nojàutri a sarà mej”. {{verse|chapter=5|verse=42}}Ant ël moment che Giuda a l’era avzinasse al cors d’eva, chiel a l’ha dëspòst j’ufissiaj d’aministrassion arlongh dël torent e a l’ha ordinaje: “Venta che gnun dij nòstri a vada acampesse ambelessì: ch’a vado tùit a combate!”. {{verse|chapter=5|verse=431}}Parèj a l’é campasse për prim contra ij nemis e tuta la gent a l’era darera ‘d chiel. A l’han daje ‘l gir a le nassion pagan-e e dë 'dnans ëd Giuda a son scapà ant ël templ ëd Carnaim. {{verse|chapter=5|verse=44}}Ma ij Giudé a l’han conquistà la sità e daje feu al templi con tuti coj ch’a l’ero drinta. A l’é stàit parèj che Carnaim a l’é staita sversà e giumai a l’avrìa pa pì podù arziste dë 'dnans ëd Giuda.

=== Artorn a Gerusalem ===

{{verse|chapter=5|verse=45}}Apress Macabé a l’ha butà ansema tuti j’Israelita ch’a l’ero ant ël Ghilead, dal pì cit al pì grand con tute soe fomne, fieuj e lòn ch’a l’avìo: na gròssa caravan-a, për andé an Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=46}}Rivà a Efron, gròssa sità an sël përcors, motobin fortificà, che da gnun-a banda as podìa scartesse e ventava passeie an mes për fòrsa, {{verse|chapter=5|verse=47}}la gent d’Efron a l’avìa saraje ‘l passagi an sbarand le pòrte con gròsse pere. {{verse|chapter=5|verse=48}}Giuda a l’ha mandaje ‘d propòste ‘d pas: “I traversroma vòst teritòri mach për tornesne a nòst pais: gnun av farà dël mal, i faroma nen d’àutr che passé a pé”.

Mach che coj-lì a l’han pa vorsù doverteje. {{verse|chapter=5|verse=49}}Anlora Giuda a l’ha faje dì a la tropa ‘d buté camp andova ch’a l’ero. {{verse|chapter=5|verse=50}}Ij soldà a son fërmasse e a l’han dàit l’assàut a la sità për tut col di e cola neuit, parèj che la sità a l’é consegnasse al podèj ëd lor. {{verse|chapter=5|verse=51}}Tùit ij mas-cc a son stàit passà a fil d’ëspà, la sità a l’é staita dësblà ‘d pianta e ravagià. Peui a l’han dëstraversala an passand dzora dij cadàver.

{{verse|chapter=5|verse=52}}Peui a l’han passà ‘l Giordan anvers la gran barasa an facia ‘d Bet-Sean. {{verse|chapter=5|verse=53}}Giuda ancoragiava coj ch’a restavo andaré e a dasìa confòrt a tuta la gent durant ël viage, fin-a che a son rivà a la Giudèa. {{verse|chapter=5|verse=54}}Con argiojissansa e letissia a son montà an sël mont Sion e a l’han smonù sacrifissi, përchè a l’era tombà gnun ëd lor, e a l’ero tornà an pas.

{{verse|chapter=5|verse=55}}Antramentre che Giuda e Giònata a l’ero restà ant ël Ghilead, e Simon, sò frel a l’era an Galilea an facia a Tolemaida, {{verse|chapter=5|verse=56}}Giusèp, fieul ëd Zacaria, e Asaria cap ëd l’armeja ‘d Giudèa a l’ero vnùit a savèj dj’amprèise e dle bataje gloriose compìe, e a son disse: {{verse|chapter=5|verse=57}}“Fomse dcò nojàutri un nòm! Andoma fòra a combate contra le gent pagan-e ch’i l’oma d’antorn”.

{{verse|chapter=5|verse=58}}Parèj ch’a l’han comandà a soe trope ‘d marcé contra ‘d Jamnia. {{verse|chapter=5|verse=59}}Meno che Gorgia a l’é surtì da la sità con soa gent contra ‘d lor për atacheje. {{verse|chapter=5|verse=60}}Giusèp e Asaria a l’han subì na dësfàita e a son stàit seguità fin-a al teritòri giudé: an col di doimila soldà dël pòpol d’Israel a l’é tombà. {{verse|chapter=5|verse=61}}Ël fàit ëd nen avèj scotà Giuda e sò frej e la pretèisa ‘d compì cheicòsa d’eròich a l’avia pregiudicà tut: ël pòpol a l’é stàit  bolversà da la derota. {{verse|chapter=5|verse=62}}Costissì a fasio pa part ëd la categorìa dj’òm predestinà a la salvëssa d’Israel. {{verse|chapter=5|verse=63}}Ël vajant Giuda e sò frej a chërsio an fama granda për tut Israel e dacant  ëd tute le gent andova a rivava la neuva ‘d sò nòm. {{verse|chapter=5|verse=64}}La furfa as pressava d’antorn ëd lor për aclameje.

=== Bon ésit a Ebron e Filistìa ===

{{verse|chapter=5|verse=65}}Macabé a l’é ancora surtì con sò frej për combate ij fieuj d’Esaù ant ël meridion dël pais e a l’ha colpì Ebron  e sò anviron, dëstrovù soe sitadele e daje feu a soe tor tut d’antorn. {{verse|chapter=5|verse=66}}Peui a l’ha gavà camp e a l’é andàit ant ël pais dij Filisté an traversand la veja sità ‘d Maresca. {{verse|chapter=5|verse=671}}An col-di a l’ero tombà an bataja fin-a ‘d sacerdòt che, con anvìa d’eroism, a l’ero surtì a combate da sensa sust. {{verse|chapter=5|verse=68}}An seguit, Giuda Macabé a l’é adressasse anvers d'Asdod, pais dij Filisté: e a l’ha campà giù ij sò autar, brusà le statue ‘d soe divinità e ravagià le sità, peui a l’é tornasne an Giudèa.

== 6 ==
{{chapter|6}}
=== Ij di darié d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Antramentre, che rè Antìoch a përcorìa le provinse dël nòrd, a l’avìa sentù che a-i j’era an Persia la sità d’Elimaida, avosà për sò tesòr d’argent e d’òr. {{verse|chapter=6|verse=2}}Motobin rich a l’era sò templ, andova ch’as trovavo d’armure d’òr, corasse e d’arme, lassà ambelelà da Lissànder ël Grand, fieul ëd Flip, rè ‘d Macedònia, che për prim a l’era stàit rè ‘d tuta la Grecia. {{verse|chapter=6|verse=3}}Anlora a l’é andaie e  a sërcava ‘d fesse padron ëd la sita e ‘d ravagela, ma a l’ha pa faila, përchè sò but  a l’era a conossensa dla gent ëd la sità,  {{verse|chapter=6|verse=4}}ch’a l’han contrastalo con j’arme; parèj chiel a l’é scapà e a l’ha dovù artiresse an diression ëd Babilònia, trist e sconsolà. {{verse|chapter=6|verse=5}}Dòp sòn a l’era rivaje un nunsi an Persia ch’a l’ha daje le neuve dla dësfàita 'd soe armeje ch’a l’avìa mandà contra ‘d Giuda: {{verse|chapter=6|verse=6}}Lisia a l’era bogiasse con un dj’esercit pì combativ, ma ij Giudé a l’avìo sbërgiairalo, an rinforsàndze con la pijàita d’arme e d’àutr, ch’a l’avìo gavà a le trope vinciùe,valadì cole ‘d Lisia, {{verse|chapter=6|verse=7}}e nen mach, ma l’avìo dcò drocà l’abomini ch’a l’era stàit drissà an sl’autar a Gerusalem, a l’avìo rinforsà le muraje, parèj d’anans, ël templ e Bet-Sur, ch’a l’era na soa sità. 

{{verse|chapter=6|verse=8}}A coste neuve, ël rè, bolversà d’ëstupor, a l’é stàit sesì da n’agitassion violenta: a l’é campasse an sël let e a l’é tombà malavi ëd sagrin për ël fàit che tut a l’era pa andàit conform a sò vorèj. {{verse|chapter=6|verse=9}}E a l’é stàit parèj për vàire di, përchè n’angossa ancreusa a tornava a frapelo e a chërdìa ‘d meuire ‘d melancolìa. {{verse|chapter=6|verse=10}}A l’ha convocà tùit ij sò amis an diséndje: “La seugn a scapa da mie parpèile e l’arlìa am crasa për ij sagrin. {{verse|chapter=6|verse=11}}An mè cheur i son dime: a che tribulassion i son rivà, an che angossa afrosa i son crovà, mi ch’i j’era pien  ëd boneur e binvolù dzora ‘d mè tròno! {{verse|chapter=6|verse=12}}Contut im n’aviso dij maleur ch’i l’hai fàit a Gerusalem, an portand via tuti j’asi sacrà d’òr e d’argent ch’as trovavo e an mandand a sassiné la gent ëd Giuda sensa na rason. {{verse|chapter=6|verse=13}}I arconòsso ch’a l’é për lòn ch’i son acablà da sti maleur: vardé, i meuiro ant la malora pì ancreusa ant un pais strangé”. 

{{verse|chapter=6|verse=14}}Peui a l’ha ciamà Flip, un dij sò somà, e a l’ha daje la regensa ‘d tut ël regn {{verse|chapter=6|verse=15}}a l’ha daje la coron-a, soa vestimenta e l’anel, con ël but ëd guerné Antìoch, so fieul, e d’educhelo al regn. {{verse|chapter=6|verse=16}}An col leu midem ël rè a l’é mòrt ëd l’ani sentequaranteneuv. {{verse|chapter=6|verse=17}}Tutun Lisia a la neuva ‘d soa mòrt a l’ha dësponù che a fùissa Antìoch V, ël fieul dël rè a sucede, da già che fin-a da masnà a l’era stàit educà: e a l’han ciamalo Eupator.

=== Atach arnovà da la Siria ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Coj ch’a ocupavo la Sitadela ‘d Gerusalem a blocavo ël passage dj’Israelita d’antorn dël santuari e a sërcavo ëd feje dël mal an fasend le part dij pagan. {{verse|chapter=6|verse=19}}Për sòn Giuda a l’é proponusse d’elimineje e a l’ha butà ansema an ciambreja tuta ël pòpol për sandrelo d’assedi. {{verse|chapter=6|verse=20}}Donch, a son organisasse e a l’han butà assedi d’antorn ëd la Sitadela dl’ani sentes

sinquanta, e Giuda a l’ha fàit scavé ‘d terapien, e construve  ëd catapulte e ‘d màchine da guera. {{verse|chapter=6|verse=21}}Mach che cheicadun a l’è scampà a l’assedi e, a lor a son giontasse d’arnegà d’Israel {{verse|chapter=6|verse=22}}ch’a son andàit ansema dal rè a dije: “Fin-a che mira  faras-to pa giustissia e arvangia dij nòstri amis? {{verse|chapter=6|verse=231}}Volonté noi i l’oma servì tò pare e i soma portasse conform a sò comand e i l’oma ubidì a sò decret. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për sòn ij fieuj ëd nòst pòpol a l’han assedià la fortëssa e an trato da nemis, Ma pì ancor a masso coj ch’a-j ancàpito sota e as divido ij nòstri avèj. {{verse|chapter=6|verse=25}}E nen mach a l’han portà soa man contra ‘d noi ma dcò ansima a tut tò teritòri. {{verse|chapter=6|verse=26}}Varda, adess a ten-o la sitadela assedià a Gerusalem,  con ël but d’espugnela e a l’han fàit pì fòrt ël santuari e Bet-Sur. {{verse|chapter=6|verse=27}}Se ti ‘t faras nen pì che an pressa a prevénije, a faran pes ancor e it podras pa pì fërmeje”.

{{verse|chapter=6|verse=28}}A sente tut lòn, ël rè a l’é anfuriasse. A l’é andàit a riunì &quot;j’amis dël rè&quot;, j’ufissiaj ëd soa armeja e ij comandant ëd la cavalerìa. {{verse|chapter=6|verse=29}}An pì, a l’ha fàit rivé ‘d trope mersenarie da d’àutri regn e da vàire ìsole greche. {{verse|chapter=6|verse=30}}Soe fòrse a l’ero ëd sentmila soldà ‘d fanterìa, vintmila sivalié e trantedoi elefant da combatiment. {{verse|chapter=6|verse=31}}A son passà da l’Idumea e a l’han butà campament contra ‘d Bet-Sur. Për vàire di a son ëstàit a l’atach e a l’han alestì ëd màchine da guera, ma ij Giudè a fasìo d surtìe e a-j dasìo feu, an contratacand con valor. 

=== La bataja 'd Betsacaria ===

{{verse|chapter=6|verse=32}}Anlora Giuda a l’ha gavà camp da la sitadela e a l’ha butalo a Betsacaria, an facia dël camp dël rè. {{verse|chapter=6|verse=33}}Ant l’andoman, a primalba, ël rè a l’ha bogià soa armeja pì che an pressa arlongh ël camin ëd Betsacaria: le trope a l’han formà órdin ëd bataja e a l’han sonà dle trombe.

{{verse|chapter=6|verse=34}}J’elefant a l’ero busticà al combatiment an butàndje anans ëd giuss d’uva e ‘d more. {{verse|chapter=6|verse=35}}Le bestie a son staite distribuije an tra le falange e për minca elefant a-i j’ero mila òm, mincadun corassà ‘d còta ‘d maja e con caschèt ëd bronz an testa, sensa conté sincsent sivalié d’elite sernù d’antorn a tute le bestie: {{verse|chapter=6|verse=36}}costissì a anticipavo  ij moviment dl’elefant e a lo compagnavo cand ch’a s’ëspostava sensa mai slontanesne. {{verse|chapter=6|verse=37}}Dzora ‘d tuti j’elefant a-i j’ero, tanme aparà difensiv, ëd  torëtte ‘d bòsch bin  fërmà con ëd coreje, d’andova quatr arcé a sfrandavo ‘d flece. Un ‘’còrnach’’ indian a guidava la béstia. 

{{verse|chapter=6|verse=38}}La rimanensa dla cavalarìa ‘l rè a l’avìa butala da na banda e da l’àutra dij doi fianch ëd l’ëschierament, për protession ëd le falangi e për sburdì ij nemis. {{verse|chapter=6|verse=39}}Cora che ‘l sol a sbërlusava an sj’ëscù d’òr e ‘d bronz, fin-a le montagne arbatìo dë sluss parèj ëd flambò ëd feu. {{verse|chapter=6|verse=40}}Peui, un dëstacament ëd trope dël rè a l’é dësponusse an sle bëcche dle montagne, n’àutr ant la vàuda e andasìo anans an formassion frema e an ordin. {{verse|chapter=6|verse=41}}Tuti coj ch’a sentìo l’arson ëd cola moltitùdin an marcia e ‘l rabel dj’arme a tramblavo da l’ësbaruv: a l’era pròpi n’armeja granda e poderosa!

{{verse|chapter=6|verse=42}}Giuda e soe trope a son avzinasse për taché bataja e dun-a sessent òm ëd l’armeja dël rè a son mòrt. {{verse|chapter=6|verse=43}}Eleasar, ciamà Avaran, a l’ha vëddù un dj’elefant, ch’a l’era pì àut ëd j’àutri e con corassament regal, e për lòn a l’ha pensà bin che ansima a-i fùssa ‘l rè; {{verse|chapter=6|verse=44}}e a l’ha vorsù sacrifichesse për salvé soa gent e fesse un nòm për l’eternità. {{verse|chapter=6|verse=45}}Donch, Eleasar, a l’ campasse con ardiment  travers ëd la falange nemisa, an patland a drita e a gaucc, antramentre che ‘l nemis a s’artirava da na banda e da l’àutra. {{verse|chapter=6|verse=46}}Rivà sota l’elefant a l’ha daje un colp mortal. La béstia a l’é crovaje a còl an massàndlo ëd colp. {{verse|chapter=6|verse=47}}Contut ij Giudé a son artirasse, an vëddend le fòrse dël rè e l’ìmpit ëd le trope.

=== Assedi dël Templi ===

{{verse|chapter=6|verse=48}}Anlora l’esércit dël rè a l’é montà a Gerusalem për taché an fàcia  j’Ebreo. Ël rè a l’ha adressà soe fòrse contra la Giudèa e ‘l mont Sion. {{verse|chapter=6|verse=49}}Con coj ëd Bet-Sur a l’ha fàit pas, e costissì a son  surtì da la sità, da già che për l’assedi a l’avìo pa pì da mangé: an efet ël teren a l’era ant l’arpòs sabàtich. {{verse|chapter=6|verse=50}}Donch ël rè a l’é fasse padron ëd Bet-Sur e a l’ha butaje un presidi ëd vàrdia. {{verse|chapter=6|verse=51}}Për vàire di a l’ha assedià ‘l santuari con piataforme e màchine da guera, angign lansa-fiame e arbaléstre, ‘scorpion' për flece e lanse, e frande. {{verse|chapter=6|verse=52}}Dcò ij difensor a l’han contraponù soe màchine an fàcia ‘d cole dj’assediant e ij combatiment a l’han mantnù la lòta për vàire di. {{verse|chapter=6|verse=53}}Mach che a-i j’ero pì nen proviande ant ij magasin, përchè a l’era n’ani sabàtich e coj ch’a l’ero rivà anGiudèa për scampé dai pagan a l’avìo consumà la resta dle provigion disponìbij. {{verse|chapter=6|verse=54}}Ant ël leu sant  a son lassasse pòchi òm përchè a l’ero sesì da la famin-a; j’àutri a son sbardlasse mincadun an sò pais.

=== La Siria a establiss ij termo ===

{{verse|chapter=6|verse=55}}Peui Lisia a l’è vnùit a savèj che Flip, dont rè Antìoch ël vej, ancor an vita, a l’avìa fidaje l’ancàrich d’eduché so fieul Antìoch an vista dël tròno, {{verse|chapter=6|verse=56}}a l’era tornà da la Persia e da la Media con le trope ch’a l’avìo compagnà ‘l rè e che chiel istess a sërcava ‘d ciapé ‘l podèj. {{verse|chapter=6|verse=57}}Anlora a l’é pressasse ‘d parte e a l’ha dije al rè e ai generaj dl’armeja  e ai soldà: “Nojàutri di për di i soma na vira pì déboj: ël mangé a l’é sempe pì màire e ‘l leu assedià  bin fortificà. D’àutra banda, j’afé dël regn a ciamo nòstra atension. {{verse|chapter=6|verse=58}}Donca, smonómje nòstra man drita a sta gent, foma pas con lor e con tut sò pòpol {{verse|chapter=6|verse=591}} lassómje seguité soe costume, parèj d’anans, përchè a l’é pròpi për coste tradission, che noi i l’oma sërcà ‘d dëstruve, che lor a son butasse an sla difensiva e a l’han provocà tut sòn”.

{{verse|chapter=6|verse=60}}Ël rè e ij generaj a l’han aprovà l’ideja e Lisia a l’ha mandaje ai Giudé na propòsta ‘d pas, che lor a l’han acetà. {{verse|chapter=6|verse=61}}Ël rè e ij cap a l’han ratificà tut con un giurament. E con costa garansia, j’Ebreo a l’han chità la sitadela e a son surtì. {{verse|chapter=6|verse=62}}Meno che, cand che ‘l rè a l’é montà an sël mont Sion e a l’ha beicà le fortificassion dël leu, a l’ha tradì ël giurament ch’a l’avìa fàit e a l’ha comandà dë smantlè tuta la muraja ‘d cinta. {{verse|chapter=6|verse=63}}Apress a l’é tornà pì che an pressa a Antiòchia, andova ch’a l’ha trovà Flip magìster ëd la sità. Ël rè a l’ha tacà bataja an pijàndse torna Antiòchia con la fòrsa.

== 7 ==
{{chapter|7}}
=== Spedission ëd Bachide e Alcino ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}Dl’agn ch’a fa sente-sinquantun, Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’é partisne da Roma, e a l’é sbarcà con pòca gent ant na sità dla còsta dova a l’é proclamasse rè. {{verse|chapter=7|verse=2}}Antramentre ch’a tornava al palass real dij sò cé, le trope a l’han fàit përzoné Antìoch e Lisia për consegneje. {{verse|chapter=7|verse=3}}Cand ch’a l’ha savulo, Demetrio a l’ha dit: “I veui gnanca vëddje!”. {{verse|chapter=7|verse=4}}Për lòn i soldà a l’han massaje, e Demetrio a l’é assicurasse ‘l tròno. {{verse|chapter=7|verse=4}}Anlora a son presentasse al rè tuta la gent pì përversa e j’arnegà d’Israel, guidà da Alchim, ch’a vorìa esse grand sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=5}}dë 'dnans ëd Demetrio lor a l’han portà cost’acusa contra ‘l pòpol :’’ Giuda e sò frej a l’ha massà tùit ij tò amis e a l’ha sbardlaje da nòst pais. {{verse|chapter=7|verse=6}}Ore, donca, manda n’òm ëd fiusa ch’a ven-a a pijé vision ëd la ruin-a general procurà da chiel a nojàutri e ai domini dël rè e përchè a castija Giuda, ij sò frej e tuti coj ch’a-j sosten-o”.

{{verse|chapter=7|verse=8}}Demetrio a l’ha sernù Bachides, un dj’amis dël rè, governador ëd la Transeufratin-a. A l’era n’òm d’amportansa dël regn e a l’avìa  la fiusa dël rè. {{verse|chapter=7|verse=9}} Donca, Demetrio, a l’avìa mandalo con ël përvers Alchim, e a l’ha atribuije a chiel-sì ël gran sacerdòssi, an comandand ëd fé arvangia dj’Israelita. {{verse|chapter=7|verse=10}}Parèj che Bachides e Alchim a son partì con bon nùmer d’armeja. Rivà an Giudèa a l’han spedije a Giuda e a sò frej ëd nunsi con fàusse propòste ‘d pas. {{verse|chapter=7|verse=11}}11 Contut ij Giudé a l’han pa chërdù a soe paròle: a l’avìo vëddù che lor a l’ero rivà con un gròss esercit e a l’han  arfudà soe propòste për lòn. {{verse|chapter=7|verse=12}}Contut na comission ëd magìster ëd la Lege a l’é trovasse da Alchim e Bachides për trové na solussion giusta. {{verse|chapter=7|verse=13}}An tra j’Israelita, ij prim a ciamé la pas a l’ero stàit ij Cassidé. {{verse|chapter=7|verse=14}}An efet a disìo: “ Un sacerdòt ëd la stìrp d’Aron a l’é an tra ij soldà: an faran pa dël mal!”. {{verse|chapter=7|verse=15}}E Alchim an dovrand paròle ‘d pas a l’ha giurà: «I faroma gnun mal nì a vojàutri nì ai vòstri amis ». {{verse|chapter=7|verse=1}}E coj-lì a l’han fin-a chërduje: Alchim a l’ha ciapane na sessanten-a ‘d lor e a l’ha massaje tùit ant un di, pròpi com a stà scrit: {{verse|chapter=7|verse=17}}“Le carn dij tò fedej e sò sangh a l’han dàit ël gir ant j’anviron ëd Gerusalem e gnun a-j sotrava”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Anlora la pau e ‘l tërmolass a son spantiasse an tra tut ël pòpol, përchè a disìo: “Gnun-a vrità nì giustissia an lor, përchè a l’han violà ‘l pat e ‘l giurament ch’a l’avìo fàit”. Peui Bachides a l’ha gavà ‘l camp da Gerusalem e a l’é acampasse a Beit-Zait. Chiel a l’ha mandà ad aresté vàire përson-e ch’a l’ero passà da soa part e cheicadun dël pòpol: e a l’ha faje massè e campé drinta un pos ancreus. {{verse|chapter=7|verse=20}}A l’ha daje an guerna ël pais a Alchim an lassand un contingent ch’a-j dèissa supòrt. Apress Bachides a l’é tornasne dal rè. 

{{verse|chapter=7|verse=21}}Antant Alchim a lotava për fesse arconòsse për ël gran sacerdòssi; {{verse|chapter=7|verse=22}}contut j’agita-pòpol a son butasse ansema a chiel, a son fasse padron ëd la Giudèa e a l’han causà motobin ëd maleur a Israel. {{verse|chapter=7|verse=23}}Giuda a l’ha vëddù che Alchim e ij sò partigian a fasìo pì mal a j’Israelita che ij pagan, {{verse|chapter=7|verse=24}}anlora  a l’é surtì ant le region d’antorn ëd la Giudèa, e a l’ha fàit arvangia dij traditor  e dij disertor ch’a ravagiavo ël pais. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ant ël moment che Alchim a l’é rendusse cont che Giuda e ij sò partigian a l’ero fasse fòrt e ch’a podìa pa resìstje, anlora a l’é tornà dal rè e a l’ha acusà Giuda ëd tut lòn ch’a j’era 'd pì brut.

=== Nicànore in Judea ===     

{{verse|chapter=7|verse=26}}Ël rè a l’ha mandà Nicànore, un dij sò generaj, considerà un dij cap pì avosà dël regn e ch’a l’era nemis mortal d’Israel. L’ordin che ‘l rè a l’avìa daje a l’era d’ësterminé tuta cola gent. {{verse|chapter=7|verse=27}}Për parèj che Nicànore a l’é rivà  a Gerusalem con n’armeja gròssa, a l’ha mandà ës message a Giuda e a sò frej con propòste farde ‘d pas: {{verse|chapter=7|verse=28}}“A-i sarà pa guera an tra mi e vojàutre. I vnirai con na cita scòrta për rescontreme con voi an pas”. {{verse|chapter=7|verse=29}}Parèj che a l’é andàit da Giuda e a son salutasse un con l’àutr scasi da amis. Tutun a-i j'era 'd nemis a l’avait pront a sequestré Giuda. {{verse|chapter=7|verse=30}}Anlora Giuda antajàndze e anformà dl’angann, a l’ha avune tëmma e a l’ha pa pì vorsulo vëdde. {{verse|chapter=7|verse=31}}Nicànore, da part soa, arconossù che sò progèt a l’era dësvelà, a l’é surtì da Gerusalem për presenté bataja da le bande ‘d  Cafarsalamà. {{verse|chapter=7|verse=32}}Ant ël combatiment, Nicànore a l’ha perdù truch e branca sincsent òm; apress la tropa ch’a restava a l’é artirasse ant la sità ‘d David.

=== Nicànore a mnassa 'l Templ ===

{{verse|chapter=7|verse=33}}Apress costi aveniment, Nicànore a l’é montà al mont Sion e a son vnùje ancontra dal templi n’ëstrop ëd sacerdòt con càiche ansian dël pòpol, për salutelo con espression ëd pas e mostreje l’olocàust smonù për ël rè. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma chiel a l’ha pa pijaje an sël serio, nen mach, ma a l’ha deridùje e ansultaje an proferend ëd paròle arogante. {{verse|chapter=7|verse=35}}E con ràbia a l’ha pronunsià cost giurament: “S'am sarà pa consëgnà Giuda e soa armeja an mie man, cand ch’i tornerai a guera finìa, i darai feu a cost santuari”. E a l’andasne tanme na furia. {{verse|chapter=7|verse=36}}Ij sacerdòt a son torna intrà ant ël santuari e, an fërmàndze dë 'dnans ëd l’autar dël temp a l’han dit  piorand: {{verse|chapter=7|verse=37}}“Ti ‘t l’has sernù ës templi, përchè a-i fussa anvocà tò nòm e a fussa na ca d’orassion e ‘d sùplica për toa gent. 38 Ore, fà arvangia ‘d st’òm e ‘d soe trope: ch’a sio massà d’ëspà! Arcòrdte ‘d soe bëstëmmie: làssje pa survive!”.

=== La mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=7|verse=39}}Nicànore a l’é surtì da Gerusalem, a l’ha butà camp a Bet-Oron e l’armeja dla Siria a l’é vnùita a giutelo. 40 Nopà Giuda a l’é acampasse an Adasà con tremila òm e a l’ha pregà parèj: {{verse|chapter=7|verse=41}}“Cand che j’ambassador dël rè assir a l’avìo bëstëmmià, a l’é rivaie tò angel e a l’ha campane giù senteotantessincmila: {{verse|chapter=7|verse=42}}fà tombé dla midema manera st’armeja dë 'dnans ëd noi ancheuj; Nicànore a l’ha parlà con përversità contra ‘d tò templi: faje giùdissi conform a soa gramissia. E ch’a lo sàpio dcò ij survivù d’Israel&quot;.

{{verse|chapter=7|verse=43}}Ël di ch’a fa tërdes dël meis d’Adar j’armeje a son scontrasse e l’esercit ëd Nicànore a l’é stàit vinciù, nen mach, ma Nicànore a l’é stàit an tra ij prim a tombé. {{verse|chapter=7|verse=44}}Ij  sò soldà, ant ël vëdde che Nicànore a l’era crovà, a l’han campà via j’arme e a son scapà. 
{{verse|chapter=7|verse=45}}Ij Giudé a l’han seguitaje për tut ël di, da Adasà fin-a a Gheser, an sonand trombe darera ëd lor. {{verse|chapter=7|verse=46}}Anlora da tùit ij vilage ebràich dj’anviron ëd la Giudèa  a son surtì d’òm ch’a l’han anserciaje, faséndje fin-a scontré un con l’àutr e tùit a son tombà d’ëspà: gnanca un a l’é scampà. {{verse|chapter=7|verse=47}}Arcojù pijàita e dëspeuje da part dij Giudé, a l’han tajaje testa e man ëd drita ‘d Nicànore, la man che chiel con protervia a l’avìa adressà, e tut a l’é stàit portà e esponù an vìsta ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=7|verse=48}}La gent a l’era pien-a ‘d gòj e a l’ha festegià col di parèj ëd na gran giornà d’argiojissansa. {{verse|chapter=7|verse=49}}Peui a l’han decretà che minca n’ani an cost di a sarìa selebrasse ‘l di ch’a fa tërdess d’Adar. {{verse|chapter=7|verse=50}}E ‘l pais ëd Giuda a l’é restà an pas për un pòch ëd temp.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Elògi dij Roman ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Ore, Giuda a l’ha sentù parlé dij Roman. As disìa ch’a fusso potent e ch’andèisso a favorì tuti coj ch’as tacavo a soa càusa, an acordand soa amicissia a tuti coj a s’adressèisso a lor. {{verse|chapter=8|verse=2}}A l’han contaje tute le guere e j’amprèise che ij Roman a l’avìo compì an tra ij Galat e com a l’avèisso sotmëttùje e obligaje a paghé tribùt.

{{verse|chapter=8|verse=3}}Tut lòn ch’a l’avìo fàit ant ij pais d’Espagna për fesse padron ëd le min-e d’argent e d’òr ch’as trovavo, 
{{verse|chapter=8|verse=4}}e ‘d com a l’avìo sotmëttù tut ël pais grassie a la determinassion e la costansa ‘d lor, combin ch’as trovèissa motobin leugn da Roma. A l’avìo vinciù ij rè ch’a l’ero vnùit contra ‘d lor dai finagi dla tèra: a l’avìo vagnàje e colpìje, antramentre che j’àutri a pagavo un tribùt tùit j’an. {{verse|chapter=8|verse=5}}Peui a l’avìo vinciù e sotmëttù an guera Flip e Perseo, rè ‘d Macedònia, e tuti coj ch’a l’ero arvirasse contra ‘d lor.
{{verse|chapter=8|verse=6}}Ij Roman a l’avìo dcò butà an derota Antìoch ël Grand, rè d’Asia, ch’a l’era calà a combàtje con sentevint elefant, cavalarìa, chèr ëd guera e con n’armeja bin poderosa. {{verse|chapter=8|verse=8}}E a l’avìo pijàit viv Antìoch, an angagiàndlo, chiel e sucessor, con na taja nen da pòch d’ostagi e ‘d dé andaré India, Media  e Lidia, con ij teritòri pì bon ëd sò amperi, teritòri che, gavà da chiel a son ëstàit consegnà a rè Eumene. 

{{verse|chapter=8|verse=9}}Ij Grech, da soa banda, a l’avìo decidù d’afronteje na vira për tute, {{verse|chapter=8|verse=10}}ma, savùsse la facenda, ij Roman a l’han mandaje contra mach un general, rivà a bataja contra ‘d lor e vàire a l’ero tombà mòrt. Le fomne e ij fieuj a l’ero stàit deportà s-ciav, e tut lòn ch’a l’avìo a l’era stàit ravagià; peui a l’avìo conquistà ‘l pais e drocà soe fortësse. Ancora al di d’ancheuj ij Grech a son an ës-ciavensa.

{{verse|chapter=8|verse=11}}A-i j’era nen staie regn ant ël continent o ìsola che, oponéndze a lor, a fussa pa stàit sogiogà. Nopà con ij sò amis e con coj ch’a l’ero butasse sota soa protession a l’han mantnù amicissia. {{verse|chapter=8|verse=12}}Rè davzin e lontan a l’ero stàit dominà, e coj ch’a sentìo sò nòm, a n’avìo tëmma. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj che lor a vorìo giuté e fé regné, a regnavo. Coj che lor a vorìo pa: a l'ero deponù. Lor a l'ero a la mira pì àuta ‘d sò podèj. {{verse|chapter=8|verse=14}}Contut, mai gnun ëd lor a l’era amponusse la coron-a nì a l’arvestisse ‘d porpra për avèine d’avantage. {{verse|chapter=8|verse=15}}Lor a l’avìo costituisse un Senat ëd tërzentevint membr, che tùit ij di as consulto për  ël bin comun dël pòpol. {{verse|chapter=8|verse=16}}Ël comand e ‘l govern ëd tùit ij sò domini a l’era fidà a un ëd lor për n’ani e tùit a ubidisso mach a chiel sensa ‘nvidia nì gelosìa.

=== N'aleansa con Roma ===

{{verse|chapter=8|verse=17}}Giuda a l’ha sernù Eupolem, fieul ëd Gioann, fieul ëd Cos, e Giàson, fieul d’Eleasar, e a l’ha mandaje a Roma për un pat d’amicissia e d’aleansa, {{verse|chapter=8|verse=18}}e për liberesse dël giov ëd la Siria, përchè Giuda a vëddìa che ‘l regn dij Grech a portava Israel an ës-ciavensa. {{verse|chapter=8|verse=19}}Për lòn a son andàit fin-a a Roma con un viage motobin longh, a son intrà an senat e a l’han ancaminà a dì:

{{verse|chapter=8|verse=20}}“Giuda Macabé,  sò frej  e ‘l pòpol dij Giudé a l’han mandane a vojàutri, për conclude n’aleansa ‘d pas  e për podèj esse an tra vòstri amis e aleà”. {{verse|chapter=8|verse=21}}E ‘l senat a l’ha acetà la propòsta. {{verse|chapter=8|verse=22}}Costa-sì a la còpia dla litra ch’a l’han trascrivù su tavlëtte ‘d bronz e mandà a Gerusalem, përchè a restèissa tanme document ch’a servèissa da memorial ‘d pas e aleansa: {{verse|chapter=8|verse=23}}«Ai Roman e a la nassion dij Giudé, che l’ésit a-j compagna sempe për mar e për tèra! Leugn da lor la spa nemisa! {{verse|chapter=8|verse=24}}S’a-i fussa mai na guera a mnassé prim ëd tut Roma, opura un ëd qualsëssìa dij sò aleà an tut ël teritòri ch’a dòmina, {{verse|chapter=8|verse=25}}la nassion giudèa  a combatrà a sò fianch ëd bon comand com a reclamerà la situassion. {{verse|chapter=8|verse=26}}Coma che Roma a l’ha decretà, ij Giudé a daran pa agiut  al nemis nì a forniran pa ‘d gran, d’arme, argent o nav, e a osserveran costi acòrd sensa contrapartìa. {{verse|chapter=8|verse=27}}Dla midema manera, s’a dovèissa riveje anans na guera contra ij Giudé, ij Roman a combatran con lor ëd tut sò ànim, com a përmëtran le sircostanse. {{verse|chapter=8|verse=28}}Ij Roman a daran pa a j’aversari nì gran, nì d’arme, dné, nav, conform lòn che Roma a l’avìa stabilì, e a guerneran st’impegn sensa angann. {{verse|chapter=8|verse=29}}Coste a son le clàusole dël pat an tra ij Roman e ‘l pòpol giudé.

{{verse|chapter=8|verse=30}}Se apress ste decision da na banda o da l’àutra as vorèissa gionté o gavé cheicòsa, a sarà fàit d’acòrd comun e tut lòn ch’a sarà gavasse o giontasse a sarà vàlid. {{verse|chapter=8|verse=31}}Për peui lòn ch’a riguarda ‘l mal che rè Demetrio a compiss ai dani dij Giudé, i-j l’oma scrivuje: &quot;Për che motiv greves-to ‘l giov dzora dj’Ebreo, nòstri amis e aleà? {{verse|chapter=8|verse=32}}S’a dovèisso apelesse ancora contra ‘d ti, noi i difendroma ij sò dirit e ‘t combatroma për mar e për tèra&quot;’»

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== Bachides a artorna an Giudea ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Contut Demetrio, cand a l’ha savù che Nicànore a l’era mòrt e che soa armeja a l’era stàita dësblà, a l’ha decidù ëd mandé torna Bachides e Alchim an Giudèa e l’ala drita dl’esercit con lor. {{verse|chapter=9|verse=2}}Costissì a l’han ciapà la stra dla Galilea e a l’han assedià Mesalòt ant ël teritòri d’Arbela e, dòp d’avèila ocupà a l’han massà un nùmer gròss ëd gent. {{verse|chapter=9|verse=3}}Ant ël prim mèis ëd l’ani ch’a fa sente-sinquantedoi lor a son acampasse an facia ‘d Gerusalem. 

{{verse|chapter=9|verse=4}}Peui a l’han gavà camp e a son portasse a Beer-Zeth con vintmila fantassin e doimila sivalié. {{verse|chapter=9|verse=5}}Giuda a l’era acampà a Eleasa con tremila òm sernù. {{verse|chapter=9|verse=6}}Cand a l’han vëddù la massa ‘d n’armeja tant ëd bon nùmer, a son restane ciapà da sparm e vàir a son scapà dal camp ëd manera ch’a son restane mach eutzent òm. {{verse|chapter=9|verse=7}}Giuda a l’avìa vëddù che soa armeja as dësgregava antramentre che la bataja a pressava pì fòrta: a l’é sentusse ‘l cheur an frise, përchè a l’avìa pa la ciansa ‘d buté torna ‘nsema ij sò, {{verse|chapter=9|verse=8}}e tut svers a l’ha dije ai survivù: “Alvómse, e andoma  contra nòstri nemis, ant la speransa ‘d podeje ancora combate!”. {{verse|chapter=9|verse=9}}Ma a sërcavo ‘d dëstornelo an disend: “Për ël moment i podoma fé nen d’àutr che salvesse, ma i podoma torné con nòstri frej e combate contra ij pagan: da soj i soma tròp pòchi për felo!”. {{verse|chapter=9|verse=10}}Ma Giuda a l’ha ‘rbatù: “ Mai i faroma përparèj: scapé da nòstri nemis! S’a l’é rivà nòstra ora, alora ‘ndoma a meuire da vajant për nòstri frej e batómse contra ‘d lor an lassand pa d’ombre a nòstra glòria”.

=== La bataja dariera 'd Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=11}}L’armeja nemisa a l’ surtìa dal campament, e a l’é fërmasse an fàcia a j’Ebreo: la cavalarìa a l’é bëssonasse an doi ale e j’arcé e ij frandieur a ‘ndasìo anans ëd l’ëschierament; ij pì vajant a l’ero tùit an riga dë 'dnans, e Bachides as tenìa an sl’ala ‘d drita. {{verse|chapter=9|verse=12}}La falange a l’é bogiasse andasend anans da doe bande, al son ëd trombe: e dcò ij Giudé a l’han sonà soe trombe. {{verse|chapter=9|verse=13}}La tèra a l’é tramblasse dal rabel dj’armeje. Ël combatiment a l’é durà da primalba fin-a a vespr. {{verse|chapter=9|verse=14}}Giuda a l’avìa notà che l’ala pì fòrta dl’esércit nemis a l’era a drita: anlora ij pì coragios a son butasse ansema ‘d chiel {{verse|chapter=9|verse=15}}e la banda ‘d drità a l’é staita crasà ‘d pianta e Giuda a l’é staie a le còst fin-a a la montagna d’Asara. {{verse|chapter=9|verse=16}}Ma coj dl’ala gàucia an vëddend che l’àutra banda a l’era dësblà a son adressasse an sle mideme pianà ‘d Giuda e ‘d so agent an ciapàndje a le spale. {{verse|chapter=9|verse=17}}Përparèj ch’a l’ dëscadnasse la bataja e vàire a son tombà mòrt o ferì, da na part o da l’àutra. {{verse|chapter=9|verse=18}}E dcò Giuda a l’é mòrt e j’àutri a son scampà. 

{{verse|chapter=9|verse=19}}Giònata e Simon a l’han arlevà sò frel Giuda, e a l’han sotralo ant la tomba dij sò cé, a Modine. {{verse|chapter=9|verse=20}}Tut Israel a l’ha fàit plenta: a l’é stàit deul gròss e gran complente për vàire di a son sentùsse. A Sclamavo: {{verse|chapter=9|verse=21}}&quot;Com é-lo podù tombé ‘l vajant ch’a l’ha salvà Israel?”. {{verse|chapter=9|verse=22}}La resta dj’amprèise ‘d Giuda e dle guere, dle vajantise ch’a l’é stàit bon ëd fé e ij sò tìtoj ëd glòria a son pa stàit scrivù: a l’ero tròpi!

=== Iònata a sucèd a Giuda ===

{{verse|chapter=9|verse=23}}Apress ëd la mòrt ëd Giuda a son torna vnùit fora ij campion d’iniquità, ij sensa-lege an tut ël teritòri d’israel e a son s-ciodù tuti j’operator d’ingiustissia. {{verse|chapter=9|verse=24}}An coj di-lì a l’é dzoravnùa na famin-a afrosa e coj istess ch’a stasìo ant la region a son passà da la part dij përvers. {{verse|chapter=9|verse=25}}Bachides a l’ha sernù d’òm arnegà e a l’ha faje padron dël pais. {{verse|chapter=9|verse=26}}A son dasse a ‘rsërché e përseguité j’amis ëd Giuda e a-j portavo da Bachides, ch’as piava arvangia ‘d lor e a j‘ëschergnìa. {{verse|chapter=9|verse=27}}Na tribulassion gròssa a l’é staie an Israel, com a l’era mai pì s-cèirasse da cand ch’a l’era pì nen comparì un profeta an mes ëd lor. {{verse|chapter=9|verse=28}}Anlora tuti j’amis ëd Giuda a son torna butasse ansema e a l’han dije a giònata: {{verse|chapter=9|verse=29}}“ Dal moment che tò frel Giuda a l’é mòrt, noi i l’oma pa trovà n’àutr tanme chiel ch’agissa contra ij pagan e Bachides, e contra ij nemis ëd nòstra nassion. {{verse|chapter=9|verse=30}}Ore, nojàutri i l’oma sernù ti a esse nòst cap e guida a sò pòst, për combate nòstre guere!”. {{verse|chapter=9|verse=31}}A l’ stàit an cola ocasion che Giònata a l’é ansomasse ‘l comand e a l’ha ciapà ‘l pòst ëd Giuda s frel.

=== Le campagne 'd Giònata ===

{{verse|chapter=9|verse=32}}Bachides, avune la neuva a sërcava ‘d masselo. {{verse|chapter=9|verse=33}}Ma Giònata e Simon, sò frel, con tùit ij sò cambrada, a son antajàsne e a son scapà ant ël desert ëd Tecoa an butand campment a la sisterna d’Asfar. {{verse|chapter=9|verse=34}}Tutun Bachides a l’é vnùit a savèilo pròpi ant ël di ‘d sabat e a l’ha dcò chiel portà soa armejà dëdlà dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=35}}Giònata a l’ha mandà sò frel, cap ëd la tropa, a ciamé ai Nabaté, sò amis, ëd podèj deposité dacant ëd lor tùit ij sò armament, ch’a l’ero bondos. {{verse|chapter=9|verse=36}}Ma ij Bene-Amrai ch’a stasìo a Medaba, dopà dj’àutri Nabaté, a l’han fàit un ravagi e a l’ha ciapà Gioann con tut lòn ch’a l’avìa e a l’han portaje via tut. {{verse|chapter=9|verse=37}}Dòp ëd sòn a l’han arferije a Giònata e a Simon sò frel: “Ij Bene-Amrai a sélebro n agra festa ‘d mariagi e a pòrto la sposa da Nabata, la fija d’un gròss particolar ëd Canan, con na coalera granda e avosà ‘d gent. {{verse|chapter=9|verse=38}}Giònata e Simon, a sona visàsne anlora ‘d sò frel Gioann, e për lòn a son bogiasse e butasse a l’avàit ant na balma dla montagna. {{verse|chapter=9|verse=39}}E varda-lì, na partìa ‘d pòpol ëd bon nùmer arfestiant e l’ëspos con frej e amis, ch’andasìa a sò rëscontr, con tambass e cìmbaj e n’aparà da guera {{verse|chapter=9|verse=40}}Ij Giudé a son sfrandasse ansima ‘d lor d’an dova ch’as trovavo e a l’han massacraje: vàire a son tombà frapà a mòrt antramentre che ij survivù a scampavo an sla montagna: peui a son arpijasse tute le speuje. {{verse|chapter=9|verse=41}}Le nòsse a son vnùite a esse un deul e j’arson ëd le mùsiche na plenta. {{verse|chapter=9|verse=42}}Parèj a son pijasse arvangia dël sangh ëd so frel e a son tornà ant ij mojiss dël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=43}}Bachides a l’ha savune la neuva e a l’é vnùit an di ‘d sabat fin-a ‘n sij rivass dël Giordan con n’armeja gròssa.

{{verse|chapter=9|verse=44}}Giònata a l’ha dije ai sò: “Alvómse e batiómse për nòstra vita, përchè ancheuj a l’é pa  parèj ëd jer e jer passà. {{verse|chapter=9|verse=45}}Vardé, i l’oma ij nemis an fàcia e darera, da na banda a l’àutra i l’oma l’eva dël Giordan, ij mojiss e la bruera: gnun-e cianse d’ëscampé. {{verse|chapter=9|verse=46}}Për sòn, alvé vòstri braj ëd sùplica al Cel, për podèive salvè da vòstri nemis!”. {{verse|chapter=9|verse=47}}E a l’é ‘tacasse combatiment. Giònata a l’ha slongà ‘l brass për colpì Bachides, ma chiel-sì a l’è  tirasse andaré e a l’ha schivialo. {{verse|chapter=9|verse=48}}Anlora Giònata e so agent  a son campasse ant ël Giordan e andasend al nov a l’han tocà l’àutra riva. J’àutri a l’han nen sërcà ‘d seguiteje  an passand  ël Giordan. {{verse|chapter=9|verse=49}}Col di Bachides a l’ha përdù cheicòsa parèj ëd mila òm.

{{verse|chapter=9|verse=50}}Peui bachides a l’ tornà a Gersalem e a l’ha drissà ‘d sitadele an tuta la Giudèa: le fortësse ‘d Gérico. Em(m)aus,Bet-Oron, Betel, Piraton, Tamnata e Tefon, con muraje àute, pòrte e stànghe e gròssi froj, e {{verse|chapter=9|verse=51}}a l’ha butaie ‘d garnison ch’a servèisso contra Israel. {{verse|chapter=9|verse=52}}A l’ha dcò fortifià Bet-Sur, Gheser e la Fortëssa an butàndie d’òm armà e ‘d provigion. {{verse|chapter=9|verse=53}}ij fieuj dij cap dël pais a son ëstàit sequestrà tanme ostage e butà ant la Fortëssa a Gerusalem.

{{verse|chapter=9|verse=54}}Dl’ani ch’a fà sente-sinquantetré, ant l’ëscond mèis, Alchim  a l’ha comandà ‘d campé giù la muraja dla cort drinta al santuari : parèj për dësblé l’euvra material  dij profeta. E a l’ ancaminasse a demolì. {{verse|chapter=9|verse=55}}Anlora Alchim a l’ha avù un colp e ‘l cantié a l’é fërmasse. Soa boca a l’é restà rèida e paralisà. A podìa pap ì parlé nì dé disposission për ca soa. {{verse|chapter=9|verse=56}}Parèj che Alchim a l’é mòrt an col temp con gran torment. {{verse|chapter=9|verse=57}}Bachides, an vëddend ch’a l’era mòrt Alchim, a l’é tornasne dacant dël rè a Gerusalem, e la Giudèa a l’é restà an pas për doi ann. 

=== La fin ëd la guèra ===

{{verse|chapter=9|verse=58}}Tùit ij përvers a l’han tenù consèj: « Vardé, Giònata e soa gent a vivo pasi e sicur. Për lòn nojàuri i faroma vnì Bachides che dcò mach ant na neuit a-j ciaprà tùit ». {{verse|chapter=9|verse=59}}E a son andàit da chiel për deliberé ansema. {{verse|chapter=9|verse=60}}E chiel a l’é bogiasse për vnì con n’armeja fòrta e d’ëstërmà a l’ha mandà ‘d litre a tùit ij sò aleà ant la Giudèa për ciapé Giònata e ij sò. Ma a l’han pa fàila përchè ij Giudé a l’ero antajàsne dël but. {{verse|chapter=9|verse=61}}Ma j'Ebreo a l'han ciapà na sinquanten-a d'òm, an tra ij pì gròss promotor ëd gramissie ant ël pais e a l'han giustissiaje. {{verse|chapter=9|verse=62}}Peui Giònata e Simon con soa gent a l'han trovà sosta a Bet-Bassi ant ël desert, a l'han arcostruì dzora 'd soe ruin-e e fortificà. {{verse|chapter=9|verse=63}}Bachides a l'é vnùit a savèilo; a l'ha ambaronà soa gusaja e butà an sl'avis ij Giudé.

{{verse|chapter=9|verse=64}}Apress a l’é andàit a buté camp d’antorn ëd Bet-Bassi, a l’ha assediala pët vàire di con ël mojen ëdcò ëd màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=65}}Giònata a l’ha lassà Simon, sò frel, ant la sità e a l’é surtì da la region, an travërsàndla con n’ëstrop d’armà. {{verse|chapter=9|verse=66}}A l’ha batù Odomerà con sò frej e ij fieuj ëd Fasiron an sò acampament ëd tende. Parèj ch’a l’han ancaminà ij combatiment e a son chërsùve la fòrse. {{verse|chapter=9|verse=67}}Simon, a soa vira, a l’ha fàit con ij sò na surtìa da la sità e a l’han daje feu a le màchine da guera. {{verse|chapter=9|verse=68}}Apress a l’han atacà Bachides, ch’a l’é stàit vinciù da lor, e a l’han butalo ant n’arlìa ancreusa, përchè sò pian e soa amprèisa a l’era stàit a dzoneus. {{verse|chapter=9|verse=69}}Bachides a l’é adressasse con foton contra soa gusaje ch’a l’vìo daje consèj d’ëvnì an cola region, e a l’ha mandane a mòrt vàire; peui a l’é decidusse ‘d torné an soa tèra. {{verse|chapter=9|verse=70}}Giònata a l’ha savulo e a l’ha mandaje ‘d nunsi për stipolé na pas e dëscambié përzoné. {{verse|chapter=9|verse=71}}Chiel a l’ha acetà e a l’ha fàit conform a soe paròle, an faséndje giurament ëd mai pì feje dël mal për ël rest ëd soa vita. {{verse|chapter=9|verse=72}}A l’ha renduje ij përzoné che a l’ero stàit ciapà anans an Giudèa e, butasse an sla stra dl’artorn, a l’é andasne an soa tèra  e a l’ha mai pì vorsù torné an col teritòri. {{verse|chapter=9|verse=73}}A l’é stàit parèj che la spa a l’é pasiasse an Israel. Giònata a l’ andàit a sté a Micmas e a l’ha ‘ncaminà a governé soa gent  e fé dësparì j’arnegà da Israel.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Arvira 'l Lissànder Epifane ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Dl’ani ch’a fa sentessessanta Lissànder Epifane, fieul d’Antìoch, a l’é ambarcasse  e a l’ha ocupà Tolemaida, andova a l’ha arseivù acoliensa e a l’ha ‘ncaminà a regné. {{verse|chapter=10|verse=2}}Savulo, rè Demetrio a l’ha butà ansema n’armeja motobin gròssa e a l’ha bogiaje contra për feje guera. {{verse|chapter=10|verse=3}}Demetrio a l’ha dcò mandà ‘d litre a Giònata, con espression d’amicissia për avèj binvolensa. {{verse|chapter=10|verse=4}}An efet as disia: &quot;Foma ‘n pressa a pasiesse con Giònata, anans che chiel a fasa aleansa contra ‘d nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=5}}Sicura, ch’as n’aviserà ‘d tute le gramissie ch’i l’oma fait a chiel, sò frej e a soa  gent&quot;. {{verse|chapter=10|verse=6}}A l’ha conceduje facoltà d’assemblé milissie, ëd pronté d’arme e consideresse sò aleà, e a l’ha restituije j’ostagg ch’a l’ero ant la fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=7}}Giònata a l’é vnùit a Gerusalem e a l’ha lesù tute le litre dë 'dnans al pòpol e a coj dla fortëssa. {{verse|chapter=10|verse=8}}Costissì a l’avìo avù na gran tëmma  cant che a l’han sentù che ‘l rè a-j dasìa la possibilità d’anrolé milissia. {{verse|chapter=10|verse=9}}Për lòn, coj dla fortëssa a l’han daje andaré ij përzoné a Giònata, ch’a l’ha restituije ai sò parent. {{verse|chapter=10|verse=10}}Giònata a l’é andàit a sté a Gerusalem e a l’ butasse arcostruve e a restauré la sità. {{verse|chapter=10|verse=11}}A l’ha comandà an particolar a j’impresari dij travaj ëd drissé torna ij bastion e d’ansercé ‘l mont Sion con pere da taj për fortificassion: lòn ch’a l’é fasse. {{verse|chapter=10|verse=12}}J’ëstrangé ch’a stasìo ant le sitadele costruve da Bachides a l’ero scapà: {{verse|chapter=10|verse=13}}mincadun an chitand sò pòst për tornesne a sò pais. {{verse|chapter=10|verse=14}}Mach a Bet-Sur a l’era restà cheicadun ëd coj ch’a l’avìo tradì la Lege e ij precet: ambelelì a l’avìo trovà sosta.

{{verse|chapter=10|verse=15}}Rè Lissànder a l’é vnùit a savèj le promësse che Demetrio a l’avìa fàit a Giònata. A l’han dcò contaje dle guere e dle vajantise che chiel e sò frej a l’avìo compì e ij sagrin ch’a l’avìo soportà. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha dit: “ Troverom-ne n’àutr parèj ëd chiel? Fómslo amis e nòstr aleà!”. {{verse|chapter=10|verse=17}}Anlora a l’ha scrivuje na litra ch’a l’ha spedije formulà ‘n costi termo:

=== Giònata a dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=10|verse=18}}Rè Lissànder a sò frel Giònata, salut! {{verse|chapter=10|verse=19}}I soma vnùit a savèj për lòn ch’at rësguarda, che ti ‘t ses n’òmo potent e ch’it mérite d’esse nòstr amis. {{verse|chapter=10|verse=20}}Parèj che d’ancheuj nojàutri ‘t ëstabilioma tanme gran sacerdòt ëd toa  gent e amis dël rè – e a l’avìo dcò mandaje la porpra e na coron-a d’òr- con ël but che ti ‘t ambrasse nòst partì e it guerne nòstra amicissia!”.

{{verse|chapter=10|verse=21}}Giònata a l’ha vestì le vestimenta sacrà ant ël sétim mèis dl’ani ch’a fa sentessessanta, për la festa dle Bënne, e a l’ha ‘nrolà soldà e preparà vàire arme. {{verse|chapter=10|verse=22}}Demetrio a l’ vnùit a savèj tut sòn e sagrinà a l’ha dit: {{verse|chapter=10|verse=23}}“Përchè l’om-ne lassà che Lissànder a rivèissa anans  d nojàutri ant ël piijesse l’amicissia dij Giudé për chiel? {{verse|chapter=10|verse=24}}I scriverai dcò mi paròle për anvitelo con propòste d’onor e ‘d don, përchè am sio d’agiut!”. {{verse|chapter=10|verse=25}}Anlora a l’ha scrivù përparèj:

=== Letra 'd Demètrio a Giònata ===

“Rè Demetrio a la nassion dij Giudé,salut! {{verse|chapter=10|verse=26}}I l’eve guernà nòstre aleanse, i seve restà an nòstra amicissia sensa passé a nòstri nemis: i l’oma    savulo e i në soma bin content. {{verse|chapter=10|verse=27}}Andé donch anans a mantnì vòstra fidelità e noi j’arcambieroma con ëd favor lòn ch’i fareve për nojàutri. {{verse|chapter=10|verse=28}}Iv concedoma d’inmonità gròsse  e ‘v mandroma ‘d present. {{verse|chapter=10|verse=29}}Fin-a d’adess voi i l’eve la dispensa e tuti ij Giudé a son esonerà dal tribut e da la taja dla sal e dle coron-e. {{verse|chapter=10|verse=30}}E dël ters ëd j’amson e dla metà dla fruta dj’erbo cuija ch’a dovrìa torneme, a part dal di d’ancheuj mi ‘v në dëspenso ëd pianta tant ant ël pais ëd Giuda coma nt ij tre distret ch’a-j son anetù, valadì da la Samaria e da la Galilea. {{verse|chapter=10|verse=31}}E ch’a sia considerà santa la sità ‘d Gerusalem e, con tùit ij sò anviron, a sia esénte da décime e contrubussion. 

{{verse|chapter=10|verse=32}}Mi i faso dcò arnunsia a mia giurisdission an sla Fortëssa ‘d Gerusalem ; a sarà butà sota l’autorità d’un gran sacerdòt ch’a la farà guerné da ‘d soldà ch’a sernrà. {{verse|chapter=10|verse=33}}A tùit ij Giudé fàit përzoné fòra dal pais ëd Giuda ant tut ël teritòri ëd mè regn, mi i-j buto lìber sensa dësangagg e ch’a sio tuti dispensà da le taje, comprèise cole dël bestiam. {{verse|chapter=10|verse=34}}Che tute le solenità, ij sabat, le lun-e neuve e ‘l triduo anans e apress ëd le feste gròsse: ch’a sio tuti di ëd remission, esension e imunità për tuti j’Ebreo ch’a vivo an mè regn. 

{{verse|chapter=10|verse=35}}An costi di gnun  a podrà, contra ‘d lor,  fé càusa për un pagament o d’anchieté për cheicòsa ch’a sia. {{verse|chapter=10|verse=36}}Fin-a a trantamila soldà giudé a podran esse anrolà ant l’armeja real an arsèivend ël midem sòld d’àutre trope dël rè. {{verse|chapter=10|verse=37}}Ëd costissì, cheicadun a sarà dëstacà ant le pì ghròsse sitadele reaj o nominà an pòst ëd fiusa ant ël regn. Sò ufissiaj e cap a saran sernù an tra ‘d lor e a podran vive conform soe usanse, tut com a l’ha ordinà ‘l rè për ël teritòri ëd Giuda. {{verse|chapter=10|verse=38}}Ij tre distret giudé ch’a l’ero stàit dësmembrà da la SamarSamaria, a formeran tut un sol teritòri dla Giudèa sota l’autorità dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=10|verse=39}}Tolemaida e sò anviron a son mia donassion al santuari ëd Gerusalem, për sovensioné le spèise pròpie dël cult.
{{verse|chapter=10|verse=40}}Ëd pì, mi ‘m compromëtto a regalé tuti j’ann quìndesmila pesse d’argent ciapà da mie arsorse ‘d réndita tanme rè. {{verse|chapter=10|verse=41}}E tuta la resta, che miraco a sio pa stàit versà dai fonsionari dle nassion com a l’vìo versaje dj’ann passà, d’ora anans a saran destinà a l’Euvra dël Templ.

{{verse|chapter=10|verse=42}}Nen mach, ma ‘ncora ij sincmila sicl ch’a vnisìo prelevà da j’intrade anuaj dl santuari, a saran condonà përchè a servo ai sacerdòt che a presto servissi. {{verse|chapter=10|verse=43}}Tuti coj ch’a trovran arfugi ant ël templ ëd Gerusalem e an sò teritòri a podran pa esse arestà combin a fusso debitor d’argent a la cassia real o për d’àutri débit e a-i sarà nen confisca ‘d sò avèj an mè regn. {{verse|chapter=10|verse=44}}Le spèise dij travaj d’arcostrussion e restaur dël santuari a saran sostnuve an sël con dël rè. {{verse|chapter=10|verse=45}}E la midema cassia real a pagherà l’arcostrussion ëd le muraje ‘d Gerusalem e ij rinfòrs ëd cinte e rampar, parèj dl’edificassion dij mur an Giudèa”.

=== Mòrt ëd Demètrio ===

{{verse|chapter=10|verse=46}}Ma cand che Giònata e la gent a l’han sentù coste propòste, a l’han pa chërduje nì daje da ment. Lor as n’avisavo anco dij maleur gròss che Demetrio a l’avìa daje a Israel e dla soferensa ch’a l’era derivà da na dura repression. {{verse|chapter=10|verse=47}}Nopà a l’han avù pì car ëd deje fiusa a Lissànder ; chiel-sì an efet, a l’era stàit ël prim a fé ëd genite proposission ëd pas: ij Giudé a son restà sò costant aleà fin-a tant ch’a l’ha vivù.
{{verse|chapter=10|verse=48}}Rè Lissànder a l’ha butà ansem un fòrt contingent ëd trope an ciapand posission contra ‘d Demetrio. {{verse|chapter=10|verse=49}}Ij doi rè a l’han angagià ‘l combatiment, ma ij soldà ‘d Lissànder a son artirasse. Demetrio a l’ha seguitaje an avantagiàndze ansima ‘d lor. {{verse|chapter=10|verse=50}}La bataja a l’é seguità sensa rechie fin-a ‘l cogesse dël sol, ma Demetyrio a l’é tombà massà an col istess di.

=== Tratà 'd Tolomé e Lissànder ===

{{verse|chapter=10|verse=51}}A l’é stàit anlora che Lissànder a l’ha mandà a Tolomé VI, rè d’Egit, d’ambassador con ës messagi: {{verse|chapter=10|verse=52}}«Vardeme ambelessì tornà an mè regn e astà an sël tròno dij mè cé. I son arpijame ‘l podèj e i l’hai sconfigiù Demetrio anfaséndme padron ëd nòstra region. {{verse|chapter=10|verse=53}}I l’hai an efet angagià bataja contra ‘d Demetrio : i l’oma butalo an dërota ‘d pianta con soa armeja, mi e mè soldà, e mi son montà an sël tròno ‘d soa regalità. {{verse|chapter=10|verse=54}}Ore, marcoma n’aleansa, un con l’àutr, un tratà d’amicissia. Dame dcò toa fija për sposa. mi i sarai tò gënner e’v darai, a ti parèj ëd chila, ëd present degn ëd tò rangh”.

{{verse|chapter=10|verse=55}}Rè Tolomé a l'ha rësponduje përparèj: &quot;A l'é un di ch'a marca argiojissansa costì, përchè ti 't ses tornà ant la tèra dij tò antich e it ses state an sël tròno ëd sò regn! {{verse|chapter=10|verse=56}}Mi i aceto le proposission ch'it am fase an toa litra,contut, ti vénme a rëscontré a Tolemaida, përchè i podoma vëdse, e mi i sarai tò msé, com it l'has ciamame&quot;.

{{verse|chapter=10|verse=57}}Tolomé a l'é partì da l'Egit con soa fija Cleopatra e a l'é portasse a Tolemaida dl'ani sent e sessantedoi. {{verse|chapter=10|verse=58}}Rè Lissànder a l'ha rëscontralo. Tolomé a l'ha acordaje la man ëd soa fija, e a l'han selebrà mariagi a Tolemaida, con gran spatuss a la manera ch'a conven ai rè. {{verse|chapter=10|verse=59}}Rè lissànder a l’ha scrivuje a Giònata ch’a vnèissa a trovelo a Tolemaida. {{verse|chapter=10|verse=60}}Giònata a l’é presentasse an pompa magna a Tolemaida, an rëscontràndze con tuti doi ij rè: a l’ha smonuje a lor e ai sò amis d’òr e d’argent e vàire present, an vagnandze  parèj soa binvolensa.

{{verse|chapter=10|verse=61}}Contut ëd Giudé traditor e përvers, onta d’Israel, a son acordasse për acuselo; ma rè Lissànder a l’ha pa scotaje. {{verse|chapter=10|verse=62}}Nopà a l’ha comandà ‘d fé chité a Giònata soe vestimenta ordinarie për felo vestì ëd porpra, e l’ordin  a l’é stàit eseguì. {{verse|chapter=10|verse=63}}Ël rè a l’ha falo sté dacant ëd chiel e a l’ha dit ai grand ëd soa cort: “Andé fòra an sentr-sità e proclamé che gnun a vada ‘d porté d’acuse contra ‘d chiel, për gnun motiv, e ch’as daga pa ‘d molestie an gnun-a manera”. {{verse|chapter=10|verse=64}}A l’é stàit anlora che coj ch’a l’avìo acusalo, an vëddend j’onor ch’arseivìa, com a proclamava ‘l bateur, a son scapà tuti. {{verse|chapter=10|verse=65}}Peui Giònata a l’é stàit na vira ‘d pì onorà dal rè, cand ch'a l’é stàit ascrivù an tra &quot;j'amis dël rè&quot; e costituì stratega e governator ëd la provinsa. {{verse|chapter=10|verse=66}}Parèj che Giònata, pien ëd gòj a l’é tornasne an pas a Gerusalem.

=== Apollonio a l'é batù da Giònata ===

{{verse|chapter=10|verse=67}}Dl’ani sente-sessante-sinch, Demetrio II, fieul ëd Demetrio I, a l’é rivà da Creta ant la tèra dij sò cé. {{verse|chapter=10|verse=68}}A costa neuva, rè Lissànder a l’é preocupasse e a l’ tornà ad Antiòchia. {{verse|chapter=10|verse=69}}Demetrio a l’ha fidaje ‘l govern ëd la Celesiria ad Apolòni, che, assemblà n’armeja gròssa, a l’ha butà campament taca ‘d Jamnia e a l’ha mandaje ‘s messagi al gran sacerdòt Giònata:
{{verse|chapter=10|verse=70}}&quot;Sicura, it ses mach ti ch’it ses arvirate contra ‘d nojùtri, e mi për tò motiv i son vnùit a esse ogèt ëd ësvergna. Për che rason mostres-to tò podèj ant le montagne contra ‘d noi? {{verse|chapter=10|verse=71}}Ore, s’it l’has tuta sta fiusa an toe fòrse, cala giù a combate ant la vàuda, da  mia banda i l’hai la potensa dle sità dla còsta. {{verse|chapter=10|verse=72}}Vate anformé, e it savras ch’i son mi e còsa ch’a son j’àutri ch’am giuto. At diran: &quot;Peule pa tnì pé frem dë 'dnans ëd nojàutri, përchè già doe vire ij tò grand a l’ero stàit arpossà an soa tèra&quot;. {{verse|chapter=10|verse=73}}A l’é fòra ‘d discussion ch’it l’àbie la ciansa ‘d resiste a nòsta cavalarìa e a n’armeja gròssa parèj dla nòstra ant la pian-a, andova ch’a-i  é pa pera nì priòch da trové sosta!”. 

{{verse|chapter=10|verse=74}}Giònata, a l’é anrabiasse motobin për ël message d’Apolòni: a l’ha sernù mila òm e a l’é surtì da Gerusalem. Sò frel Simon a l’ pressasse a vnìje ancontra a giutelo con trope ‘d socors. {{verse|chapter=10|verse=75}}Giònata a l’ha butà camp an facia ‘d Giafa, mach che la gent a l’avìa sarà la sità, da già ch’a-i j’era un pressidi d’Apolòni. Ij Giudé a l’han assautala {{verse|chapter=10|verse=76}}e ij sitadin, sbaruvà, a l’han dovertà. Parèj che Giònata a l’é fasse padron ëd la sità.

{{verse|chapter=10|verse=77}}Cand a l’ha savulo, Apolòni a l’ha butà an camp tremila sivalié e na tropa ‘d bon nùmer ëd soldà, peui a l’é portasse anans anvers d’Asdod, an dasend scasi l’ampression d’artiresse an traversand ël pais. Nopà an efet chiel a s’adressava vers la barasa përchè a l’avìa motobin fiusa an soa cavalarìa. {{verse|chapter=10|verse=78}}Giònata a l’ha seguitalo da la part d’Asdod e le doe armeje a son rivà a le man. {{verse|chapter=10|verse=79}}Apolòni a l’avìa lassà na milen-a ‘d sivalié stërmà darera ‘d soe retrovie. {{verse|chapter=10|verse=80}}Meno che Giònata a l’era antajàsne ch’a-i fùssa n’apostament darera ‘d chiel. E coj-lì a l’han ansercià soe trope e a l’han sfrandà ‘d frecie contra l’armeja giudea da matin fin-a sèira. {{verse|chapter=10|verse=81}}Ma l’esércit a l’ha tenù bon,  com a l’era racomandasse Giònata, antramentre che ij cavaj dël nemis a l’ero strach.

{{verse|chapter=10|verse=82}}Anlora Simon, an vëddend la cavalarìa dij nemis sversa e sensa fòrse, a l’ha fàit vnì anans so atropa d’apògg ch’a l’ha tacà la fanterìa sirian-a e a l’ha faje scapé an dërota. {{verse|chapter=10|verse=83}}Ij sivalié a son sbardlasse ant la vàuda e ij fugitiv an rivan ad Asdod a l’han sërcà d’ëscampé ant ël templ  ëd Dagon, so ìdol. {{verse|chapter=10|verse=84}}Anlora Giònata a l’ha daje feu ad Asdod  e a le sità dj’anviron, a l’ha pijàit le speuje ‘d lor e a l’ha brusà ‘l Bet-Dagon con ij nemis andrinta. {{verse|chapter=10|verse=85}}A son contasse scasi eutmila mòrt an tra brusà e massà dë spà. {{verse|chapter=10|verse=86}}Apress Giònata a l’ha gavà ‘l camp da là e a l’ha butalo an facia d’Ascalon, e ij sitadin a son vnùje ancontra con grand onor. {{verse|chapter=10|verse=87}}A l’é stàit parèj che Giònata a l’è tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=10|verse=88}}Rè Lissànder, sentend ste neuve, a l’ha chërsù anco j’onor për Giònata. {{verse|chapter=10|verse=88}}Lissànder a l’ha fin-a regalaje na fìbula d’òr , un present ch’as costumava për gratifiché ij parent dël rè e a l’ha daje an proprietà Acaron con tut sò teritòri.

== 11 ==
{{chapter|1}}
=== Tolomé a òcupa la Siria ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Tolomé rè d’Egit a l’ha butà ‘nsema n’armeja sensa nùmer parèj dla sabia ch’a l’é an sla brova dël mar, e vàire nav, e a l’ha sërcà ‘d fesse padron con l'angann dël regn ëd Lissànder  për anglobéslo an sò regn. {{verse|chapter=11|verse=2}}Donch a l’é rivà an Siria con dimostrassion ëd pas e tute le sità a-j dovertavo le pòrte e la gent a-j’andasìa ‘ncontra për comand ë rè Lissànder, da già che Tolomé a l’era sò mëssé. {{verse|chapter=11|verse=3}}Contut, a mzura che Tolomé a intrava ‘nt le sità,chiel a lassava ‘d dëstacament  ëd soldà a guerneie. {{verse|chapter=11|verse=4}} Rivà a Asdod, j’abitant a l’han mostraje ‘l templ ëd Dagon brusà, la sità e so anviron an ruin-a, ij cadàver spatarà e lòn ch’a restava ‘d coj ch’a l’ero stàit carbonisà ant la guera: a l’ero stàit ambaronà an sla stra. {{verse|chapter=11|verse=5}}E a l’han contaje al rè lòn che Giònata a l’avìa fàit, për andispónlo contra ‘d chiel, ël rè tutun a l’avìa pa comentà. {{verse|chapter=11|verse=6}}Giònata a l’ presentasse con gran pompa a Giafa për trovesse con ël rè. Lor a son salutasse e a l’han passà la neuit. {{verse|chapter=11|verse=7}}Peui Giònata a l’ha compagnà ‘l rè fin-a al ri ciamà Eleuter, peui a l’é tornasne a Gerusalem. {{verse|chapter=11|verse=8}}Da soa part, rè Tolomé a l’ha ciapà tute le sità dël litoral fin-a a Seleucia Marin-a, an meditand ëd but gram contra Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=9}}Chiel a l’ha mandà d’ambassador a rè Demetrio, për dije: “ Ven, foma aleansa ansema e mi ‘t darai mia fija, che adess a l’é fomna ‘d Lissànder, e ti’t torneras an sël tròno ëd tò pare. {{verse|chapter=11|verse=10}}mi i son pentime d’avèje dàit mia fija, përchè a l’ha sërcà ‘d masseme!”. {{verse|chapter=11|verse=11}}Tolomé a difamava parèj Lissànder përchè a l’avìa anvia ‘d pijeje ‘l regn. {{verse|chapter=11|verse=12}}Donch, a l’é andàit a ‘rpijesse soa fija për dèila a Demetrio. An tranciand përparèj le relassion con Lissànder l’inimicissia a l’é staita pùblica. {{verse|chapter=11|verse=13}}Tolomé a l’ha fàit soa intrada a Antiòchia e a l’ha pijàit ël diadema d’Asia, parèj a l’avìa doe coron-e an testa: cola d’Asia dzora a cola d’Egit. {{verse|chapter=11|verse=14}}14 Lissànder an col temp-là as trovava an Cilicia, përchè la gent ëd cole bande a l’era arvirasse. {{verse|chapter=11|verse=15}}Pen-a ch’a l’ha savù dël tradiment ëd sò mëssé, Lissànder a l’ha anandià la guera contra ‘d Tolomé. Contut rè Tolomé a l’ha dëspiegà soa armeja, a l’é marciaje contra con gròsse fòrse e a l’ha butalo an dërota. {{verse|chapter=11|verse=16}}Lissànder a l’é arfugiasse an Arabia për scampela. Rè Tolomé a l’é rivà al cò ëd sò podèj. {{verse|chapter=11|verse=17}}Zabdiel, l’Arab, a l’ha tajà la testa ‘d Lissànder e a l’ha mandala a Tolomé. {{verse|chapter=11|verse=18}} Mach che, dël ters di, dcò Tolomé a l’é mòrt e j’Egissian ch’as trovavo ant le sitadele a son ëstàit massà da j’istess sò abitant.
{{verse|chapter=11|verse=19}}Parèj che Demetrio a l’ vnùit a esse rè, dl’ann 167.

=== La diplomassìa 'd Giònata ===

{{verse|chapter=11|verse=20}}Anlora, Giònata a l’ha concentrà j’òm ëd la Giudèa për fesse padron ëd la Fortëssa ‘d Gerusalem, e a l’ha adressaje contra ‘d màchine d’assedi. {{verse|chapter=11|verse=21}}Anlora, cheicadun ëd coj ch’a vivo an brova dla Lege ‘d Mosè, nemis ëd soa pròpia nassion, a son presentasse da rè Demetrio an denunsiand Giònata d’assedié la fortëssa. {{verse|chapter=11|verse=22}}An sentend lolì, ël rè a l’é anfuriasse; confermà la ciòsa a l’é butasse dun-a an viage, e an rivand a Tolemaida a l’ha scrivuje a Giònata ‘d chité l’assedi e d’andeje pì an pressa possìbil ancontra a Tolemaida për rëscontresse. {{verse|chapter=11|verse=23}}Arseivùa sta litra, Giònata a l’ha comandà d’andé anans ant l’assedi e, sernù për compagnelo caiche ansian d’israel e vàire sacerdòt a l’ha decidù d’esponse al privo. {{verse|chapter=11|verse=24}}Chiel a l’avìa pijasse motobin d’òr, argent, ëd vestimente e vàire d’àutri present, e con lòn a l’é presentasse da rè Demetrio an vagnand sò favor. {{verse|chapter=11|verse=1}}Tutun, a-i j’era staie d’arnegà israelita ch’a l’avìo vorsù acusé Giònata. {{verse|chapter=11|verse=26}}Ma ‘l rè a l’avìa tratalo parèj com a l’era stàit tratà da sò antecessor: carialo d’onor dë 'dnans ëd tùit ij sò amis, {{verse|chapter=11|verse=27}}confermaje ‘l gran sacerdòssi e tute le distinsion ch’a l’avìa anans e a l’ha stabilì ch’a fussa ‘nscrivù an tra ij prim amis dël rè. {{verse|chapter=11|verse=28}}Giònata a l’ha ‘nco ciamà al rè l’esension da le taje për la Giudea, le tre topàrchie e la Samaria, an promëttendje tërzent talent an cambi. {{verse|chapter=11|verse=29}}E ‘l rè a l’ha consentì, an sporzéndje a Giònata un document  fassonà përparèj:

{{verse|chapter=11|verse=30}}«Rè Demetrio a saluta sò frel Giònata e la nassion dij Giudé. {{verse|chapter=11|verse=31}}Nòst parentMandoma dcò a vojàutri na còpia dla litra ch’i l’oma scrivuje a Lastene, nòst parent,   për lò ch’a peul riguardeve, pijene conossensa. {{verse|chapter=11|verse=321}}&quot;Rè Demetrio a Lastene, sò pare veneràbil, salut! {{verse|chapter=11|verse=331}}Con atension ai bon sentiment che la gent giudea a l’ha mostrane, i l’oma decidù: ëd favorije tanme nòstri amis, com a son, rispetos dij nòstri dirit, për soa binvolensa anti j nòstri riguard. {{verse|chapter=11|verse=34}}A son donca confermà ij dirit an sla Giudèa e ij tre distret  d’Aferema, Lida e Ramataim saran giontà a la Giudèa da la Samaria con sò anviron: tut sossì an favor ëd coj ch’a smon-o sacrifissi a Gerusalem, an compens  dij dirit che ‘l rè a prelevava d’antan minca n’ani da lor an sij frut ëd la tèra e dj’erbo. {{verse|chapter=11|verse=35}}D’ore ‘nans, tùit ij dirit an sle décime e taje a nojàutri dovùe, parèj dle salin-e e dij tribut reaj speciaj: tut a l’é condonà a lor. {{verse|chapter=11|verse=36}}Gnun-a déroga o révoca a dovrà esse mai fàita, d’ancheuj  e për sempe. {{verse|chapter=11|verse=37}}Venta ch’a sia vòst soèn ëd pronté n’àutra còpia ‘d cost decret e ch’a sia dàit a Giònata, përchè a sia  piassà bin an vista an sël mont sacrà&quot;».

=== J'antrigh ëd Trifon  ===

{{verse|chapter=11|verse=38}}Rè Demetrio, an vëddend che ‘l pais a restava pasi sota ‘d chiel e che gnun a-j fasìa oposission, a l’ha congedà tuta soa armeja përchè mincadun a podèissa tornesne a ca soa, gavà le fòrse strangere mersenarie assoldà da j’ìsole dij pagan. A l’é stàit anlora che tute cole trope ‘d sò pare  a l’han pijalo an ghignon. {{verse|chapter=11|verse=39}}Ore, Trifon, che na vira a l’era stàit un dij partisan ëd Lissànder, an vëddend che tuta l’armeja a barbotava contra ‘d Demetrio, a l’é andàit a trové Iamlicou, l’Arab, ch’a l’era precetor d’Antìoch, fieul giovo ëd Lissànder. {{verse|chapter=11|verse=40}}E a l’ha ciamaje con ansistensa ‘d consegneilo, con la promëssa ‘f felo vnì rè al pòst ëd sò pare. Peui a l’ha butà Iamlicou al corent dj’ordin ëd Demetrio e ‘d com a l’era fasse anghignoné da soe trope. E a l’é restà vàire di con chiel.

{{verse|chapter=11|verse=41}}Perantant Giònata a l’ha mandà a ciamé a rè Demetrio ëd ritiré le trope ch’a l’ero ant la fortëssa ‘d Gerusalem e drinta d’àutre dla Giudèa, përchè a fasio guera a Israel. {{verse|chapter=11|verse=42}}Demetrio a l’ha faje rësponde a Giònata: ”Mi i farai nen mach sòn për ti e toa nassion, ma i veuj  ‘rpatete d’onor, ti e toa nassion, pen-a ch’am përmëtto le sircostanse. {{verse|chapter=11|verse=43}}Tutun për ël moment ti ‘t faras bin  a mandene d’òm d’apògg, përchè tut mè esércit a l’ha fame defession”. {{verse|chapter=11|verse=44}}Anlora Giònata a l’ha mandaje tremila òm ad Antiòchia dij pì coragios: lor a son portasse dal rè  ch’a l’é arlegrasse  motobin ch’a fùisso rivà. 

{{verse|chapter=11|verse=45}}Ma la sitadinansa, cheicòsa parèj ëd sentevintmila òm, a son concentrasse ant ël mes ëd la sità për massé Demetrio. {{verse|chapter=11|verse=46}}Ël rè a l’era scapà ant ël palass, e j’abitant a l’avìo ocupà le stra dla sità e ancaminà a combate. {{verse|chapter=11|verse=47}}Alora ‘l rè a l’ha ciamà ij Giudé a sò socors: tùit ansema a son butasse d’antorn ëd chiel. Apress a son spatarasse për la sità e ‘d col di a l’han massà sentmila sitadin. {{verse|chapter=11|verse=48}}Peui j’Ebreo a l’han daje feu a la sità, an col di-lì a l’han fàit na pijàita nen da pòch e a l’han salvà ‘l rè. {{verse|chapter=11|verse=49}}An vëddend che ij Giudé a l’ero fasse determinà e padron ëd la sità, j’abitant a son përdusse ‘d corage e a son andàit dal rè a suplichelo: {{verse|chapter=11|verse=50}}“Foma la pas, e che j’Ebreo a chito ëd combate nojàutri e nòstra sità!”. {{verse|chapter=11|verse=51}}Lor a l’han campà j’arme e fàit pas. Parèj che ij Giudé a l’han vagnà ‘d glòria dë 'dnans al rè e a tut sò regn, e a son tornasne a Gerusalem carià ‘d pijàita. {{verse|chapter=11|verse=52}}Mach che cand Demetrio a l’ha vëddù che sò tròno a l’era frem e che ‘l pais a l’era pasiasse, {{verse|chapter=11|verse=53}}a l’ha pa pì mantnù soe promësse e a l’é butasse contra ‘d Giònata sensa gnun-a arconossensa për ij servissi rendù. A l’ha fin-a ‘ncaminà a deje vàire fastudi.

=== Trifon a pija 'l podèj ===

{{verse|chapter=11|verse=54}}Apress ëd lòn a l’é tornà  Trifon con Antìoch, un fiolin, ch’a l’é stàit proclamà rè e a l’han ancoronalo. {{verse|chapter=11|verse=55}}E tute le trope che Demetrio a l’avìa congedà a son butasse ansema d’antorn dël neuv rè, e Demetrio a l’é stàit  butà an dërota e a l’é scapà via. {{verse|chapter=11|verse=56}}Trifon, da soa part, a l’é fasse padron dj’elefant e dla sità d’Antiòchia.

{{verse|chapter=11|verse=57}}E a l’ stàit anlora che  Antìoch ël giovo a l’ha scrivuje na litra a Giònata ch’a disìa : «  Ti ‘t ses confermà da mi ant ël sacerdòssi e stabilì dzora ‘d quat teritòri, dàndte ‘l rangh d’amis dël rè». {{verse|chapter=11|verse=58}}A l’ha dcò mandaje ‘d vas d’òr e un servissi da tàula, con l’autorisassion ëd bèive da na copa d’òr, vestisse ‘d porpra e porté na bocla d’òr. {{verse|chapter=11|verse=59}}Nopà Simon, frel ëd Giònata, a l’ stàit sernù tanme comandant dle region ch’a van da La Scala ‘d Tir ai finagi con l’Egit. 

=== Campagna 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=11|verse=60}}Anlora Giònata a l’é surtì e a l’é butasse a përcore  ij pais e le sità da l’àutra banda dël fium Eufrate. E d’antorn ëd chiel a s’assemblavo për combate con chiel, tute le trope ‘d Siria. Apress a l’ portasse ant la sità d’Ascalon, andova che la gent a l’é vnùje dë 'dnans con grand onor d’acoliensa. {{verse|chapter=11|verse=61}}Da ’mbelelà a l’é passà a Gasa. Mach che j’abitant a l’han saraie le pòrte: chiel a l’ha ‘nlora assedià la sità, brusane j’anviron e ravagiaje. {{verse|chapter=11|verse=62}}Anlora la popolassion ëd Gasa a l’ha ciamà la pas, e Giònata a l’h’acordàila; ma a l’ha pijàit ostage ij fieuj dij prinsipaj e a l’ha mdanaje a Gerusalem. Peui a l’ha traversà cola region fin-a a Damasch. {{verse|chapter=11|verse=63}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio as trovavo a Cades an Galilea, a la testa ‘d n’armeja gròssa. Sò but a l’era che Giònata as dstornèissa dal compiment ëd soa mission. {{verse|chapter=11|verse=64}}Anlora apress d’avèj lassà sò frel Simon an Giudèa, Giònata a l’é andàit a combate contra ‘d lor. {{verse|chapter=11|verse=65}}Antant Simon a l’é andàit a buté campament aranda ‘d Bet-Sur: a l’ha ‘nserciala e assediala për vàire di. {{verse|chapter=11|verse=66}}A la fin j’abitant a l’han ciamaje la pas e Simon a l’ha acordàila. Contut a l’ha taparaje via da la sità, che a l’ha ocupà e butaie un presidi për controlela. {{verse|chapter=11|verse=67}}Antant Giònata e soa armeja a l’ero acampasse dacant dël lagh ëd Genesaret, e ‘l di apress, a primalba a son intrà ant la pian-a d’Asor. {{verse|chapter=11|verse=68}}E varda-lì, che l’armeja nemisa a vnisìa già anans contra ‘d lor ant la pian-a. A l’avìo fin-a organisasse a stërmesse a l’avàit contra ‘d Giònata su an montagna. Parèj che cand ch’a l’é bogiasse {{verse|chapter=11|verse=69}}ij nemis a son sautà fòra an amboscada d’andova a l’ero stërmà e a l’han angagià combatiment: {{verse|chapter=11|verse=70}}tùit ij soldà giudé a son scapà e chiel a l’ restà da sol con doi cap ëd l’armeja,ch’a l’ero Matatia fieul d’Absalom e Giuda fieul ëd  Calfi. {{verse|chapter=11|verse=71}}Anlora Giònata, disperà, a l’é s-ciancasse ij vestì, butasse ‘d póer an sël cupiss e a l’ha pregà; {{verse|chapter=11|verse=72}}peui, tornà a combate contra ij sò nemis, a l’ha butaje ‘n dërota e faje scapé. {{verse|chapter=11|verse=73}}A l’é stàit anlora che ij soldà ‘d Giònata, coh ch’a l’ero sbërgiairasse, a son tornà da chiel. Ansema a l’han seguità ij nemis fin-a a sò campament ant la sità ‘d Cades. Ambelelì a son fërmasse. {{verse|chapter=11|verse=74}}Le pèrdite nemise  a son staite an col di-là ëd truch e branca tremila soldà. An séguit, Giònata a l’é tornasne a Gerusalem

== 12 ==

{{chapter|12}}
=== Alianse con Roma e Sparta ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}An vëddend Giònata che j’aveniment a l’ero proèpissi, a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje a Roma për confermé e fé neuva l’amicissia dij Giudé con ij Roman. {{verse|chapter=12|verse=2}}Con ël midem but, a l’ha dcò adressà ‘d message a Sparta e d’àutre sità. {{verse|chapter=12|verse=3}}Ij nunsi ëd Giònata a son portasse a Roma, a son intrà ant ël senat e a l’han dit : « Ël gran sacerdòt Giònata e la nassion dij Giudé a l’han mandane për arnové l’amicissia e l’aleansa tanme la prima vira ». {{verse|chapter=12|verse=4}}E ij senator roman a l’han consegnaje na litra a la gent ëd Giònata për j’autorità ‘d cole sità ch’a l’ero an sla stra për torné an Giudèa: as racomandava un viage pacìfich.

{{verse|chapter=12|verse=5}}Nopà costassì a l’é la còpia dla litra che Giònata a l’avìa scrivù a j’Ëspartan: {{verse|chapter=12|verse=6}}“Giònata, ël gran sacerdòt, ël senat ëd la nassion, ij sacerdòt e la resta dla gent giudèa, a j’Ëspartan sò frej, salut!  {{verse|chapter=12|verse=7}}Già ‘nt ël temp passà, na litra a l’era stàita mandà a Onia, gran sacerdòt, da part d’Ariòs ch’a regnava dzora ‘d vojàutri, e ch’a diciarava d’esse vojàutri nòstri frej, com a fa fede la còpia sì-sota. {{verse|chapter=12|verse=8}}Onia a l’avìa arseivù con onor l’òm ch’i l’avìe mandà, e arseivù la litra ‘ndova ch’as parlava ciàir d’aleansa e amicissia. {{verse|chapter=12|verse=9}}Nojàutri, donch, an vrità i l’avrìo pa da manca ‘d sòn, përchè i l’oma a nòstra disposission ij lìber sant ch’an fan corage, {{verse|chapter=12|verse=10}}ma për pa vnì a esse strangé un con l’àutr, i l’oma provà a mandeve cheicadun për arnové con voi nòstra fradlansa e nòstra amicissia. An efet a l’é giumai passaie motobin ëd temp da cand ch’i l’eve mnane vòstri rapresentant. {{verse|chapter=12|verse=11}}Nojàutri, donch, an tute le vire ch’i foma ‘d sacrifissi e ch’i pregoma, is n’avisoma ‘d vojàutri. I lo foma soèns e sensa chité : a l’é giust e convenient, ant le feste e ant ij di 
stabilì, memorié ij pròpi frej. {{verse|chapter=12|verse=12}}Contut noi is congratuloma con voi përchè i seve mortobin avosà. {{verse|chapter=12|verse=13}}Nopà nojàutri i vivoma an mes a guere e calamità për j’agression ch’an fan ij rè dj’anviron. {{verse|chapter=12|verse=14}}Tutun, an coste guere i l’oma mai 
vorsù angagé nì vojàutri, nì d’àutri aleà e gnanca nòstri amis. {{verse|chapter=12|verse=15}}Përchè nòst socors  a riva dal cel, e noi i soma stàit liberà e 
nòstri nemis umilià. {{verse|chapter=12|verse=16}}Për lòn i l’oma sernù Numeni, fieul d’Antìoch e Antipater, fieul ëd Giason, e noi i l’oma mandaje dai Roman për fé neuva la veja amicissia e l’aleansa antica. {{verse|chapter=12|verse=17}}Noi i l’oma comandà a nòstri ambassador ëd portesse da vojàutri, e ‘d saluteve e porteve nòstra litra: i voroma fé neuva nòstra fradlansa. {{verse|chapter=12|verse=18}}Ore, ‘v ciamoma ‘d dine lòn ch’i penseve ‘d nòstre propòste!”. 

{{verse|chapter=12|verse=19}}Nopà, costa a l’ la litra che j’Ëspartan a l’han mandà a Onia:

“Ariòs, rè dj’Ëspartan, al gran sacerdòt Onia, salut! Nojàutri i l’oma trovà un document ch’a parla dj’Ëspartan e dj’Ebreo, e ch’atesta che nojàutri i soma frej e che nòstri doi pòpoj a son dla rassa d’Abraham. {{verse|chapter=12|verse=22}}Adess che i savoma lòn, noi i sarìo content che vojàutri an daghe ‘d neuve ‘d vòstra situassion. {{verse|chapter=12|verse=23}}Dcò nojàutri a nòstra vira ‘v scrivoma. Nòst bestiam e nòst avèj a l’ vòstr, parèj coma che vòst cabial e vòstre richësse a son nòstre, për lòn i voroma ch’i sie anformà ‘d coste diciarassion”.

=== D'àutre campagne 'd Giònata e Simon ===

{{verse|chapter=12|verse=24}}Giònata a l’é vnùit a savèj che ij generaj ëd Demetrio a l’ero tornà a ‘tachelo con ëd trope pì  ëd bon nùmer che anans. {{verse|chapter=12|verse=25}}Për lòn a l’ha lassà Gerusalem e a l’é andaje contra ant la region d’Amat për pa lasseje passé a ‘nvade la Giudèa. {{verse|chapter=12|verse=26}}Peui a l’ha mandà d’ëspie an sò campament. Coste a son tornà e a l’han arferije che ij nemis a l’ero arzolù ëd sorprendlo e atachelo ëd neuit. {{verse|chapter=12|verse=27}}Calà ‘l sol, Giònata a l’ha comandà ai sò ëd vijé e ‘d tense parà an arme tuta la neuit, pront a combate, e a l’ha dëstacà ëd sentinele d’antorn a tut ël camp. {{verse|chapter=12|verse=28}}Ma ij nemis cand a l’han savù che Giònata e ij sò as tenìo pronta al combatiment, a son ëstàit sesì da l’ësparm, a l’han tramblà drinta ‘d s cheur, a l’han viscà ‘d feu an sò campament e a son scapà. {{verse|chapter=12|verse=29}}Giònata e ij sò soldà an vëddend ij feu anvisch, a son pa antajàsne ch’a l’ero scapà, fin-a la matin. {{verse|chapter=12|verse=30}}A son butasse a l’inseguiment m’a l’han pa podù ciapeje përchè a l’avìo già traversà ‘l fium Eleuter. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giònata a l’é virasse a ‘taché na tribù araba ciamà ‘’ij Zabadé’’, a l’ha batuje e depredaje.

{{verse|chapter=12|verse=32}}Da là a l’ha smobilità tut ël campament e a l’é andàit vers Damasch an traversand tuta la region. {{verse|chapter=12|verse=33}}Dcò Simon, da part soa a l’è rivà fina ad Ascalon e a le sitadele davzin-e, peui a l’ha piegà vers Giafa e a l’ha ocupala. {{verse|chapter=12|verse=34}}An efet a l’avìa sentù dì, che j’abitant a vorìo cede costa sitadela ai partisan ëd Demetrio. Për lòn a l’ha lassà càiche soldà për controlé la sità.

{{verse|chapter=12|verse=35}}An tornand a Gerusalem, Giònata a l’ha convocà j’ansian dël pòpol e ansema a l’han decidù ëd fortifiché tuta la Giudèa, {{verse|chapter=12|verse=36}}ëd riaussé le muraje ‘d Gerusalem e ‘d drissé na muraja ch’a fèissa da barriera an tra la Fòrtëssa e la sità, parèj che ij nemis ch’a l’avèisso ocupà la sitadela  a sarìo restà isolà sensa pa pì podèj avèj contat con fòra.

{{verse|chapter=12|verse=37}}Donca d’ovrié a son dësgagiasse për arcostruve la sità : ventava restauré na part ëd la muraja ch’a l’era crovà a orient dzora dël torent Cedron ; Giònata a l’avìa fàit arcostruve la part ciamà Cafenata. {{verse|chapter=12|verse=38}}Nopà da part soa Simon a l’ha fàit arcostruve la sità d’Adida ant la barasa ‘d Sefela. A l’ha fortifiala e dotala ‘d pòrte sprangà con froj.

=== Trifon a catura Giònatan ===

{{verse|chapter=12|verse=39}}Përantant Trifon a l’avìa anvìa dla coron-a d’Asia, valadì ëd regné an sla Grand-Siria e për lòn dësbarassesse ‘d rè Antìoch. {{verse|chapter=12|verse=40}}Contut a l’avìa tëmma d’esse contrastà da  Giònata e ‘d conseguensa a sërcava la manera ‘d felo përzoné e masselo. Donch a l’é partì  e a l’é andàit a Bet-Sean. {{verse|chapter=12|verse=41}}Ambelelà Trifon a l’é rescontrasse con Giònata e quarantamila òm sernù. {{verse|chapter=12|verse=42}}Cand ch’a l’ha vëddù la grand armeja ch’a compagnava Giònata, Trifon a l’é pa ancalasne d‘atachelo. {{verse|chapter=12|verse=43}}Bin al contrari, a l’ha arseivulo con tuti j’onor an presentàndlo ai sò colaborator; a l’ha smonuje ‘d present e comandà a soe trope d‘ubidilo coma fùissa chiel midem. {{verse|chapter=12|verse=44}}Peui a l’ha dije a Giònata: “ Për che motiv has-to tut st’esércit se a-i è pa motiv ëd guera an tra nojàutri? {{verse|chapter=12|verse=45}}Faje torné a ca ; tente mach pòchi soldà d’ëscòrta, apress ven con mi a Tolemaida: it darai cola sità e d’àutre sitadele e a tò ordin a-i saran d’àutre trope e tùit ij fonsionari. Mi peui ‘m në tornerai andaré përchè i j’era vnùit mach con ësto but”. 

{{verse|chapter=12|verse=47}}Giònata a l’ha chërduje e a l’ha fàit com a l’avìa dije: a l’ha mandà a ca l’armeja ch’a l’é tornasne an Giudèa. 47 Con chiel a l’ha tenù mach tremila òm, dont doimila a l’ha lassaie an Galilea e a l’è tnùsne mila con chiel. {{verse|chapter=12|verse=48}}Belavans, Giònata a l’era pen-a intra a Tolemaida, che j’abitant a l’han sarà le pòrte, a l’han falo përzoné e massà tuti coj ch’a l’ero con chiel. {{verse|chapter=12|verse=49}}dël midem temp Trifon a l’ha spedì n’armeja e ‘d sivalié an Galilea e ant la vàuda gròssa, për massacré tùit ij soldà ‘d Giònata. {{verse|chapter=12|verse=50}}Ma costissì a l’ero già antajàsne che Giònata a fùissa përzoné e a pensavo fin-a ch’a l’avèisso massalo con ij so òm. Për lòn, faséndze corage, a son andàit anans schierà e pront al combatiment. {{verse|chapter=12|verse=51}}Coj ch’a-j seguitavo, an vëddend che j’Ebreo a l’ero pront a dësféndze fin-a a la mòrt, a son tornasne andaré.
{{verse|chapter=12|verse=52}}Përparèj che lòn ch’a restava dl’armeja ‘d Gònata, tornà an Giudèa e sesì da na tëmma gròssa a l’han fàit un gran deul. {{verse|chapter=12|verse=53}}E tute le gent dj’anviron a sercavo ëd dësbarassesse e dëstruve ij Giudé, përchè a disìo: “A-i é pì gnun a guideje e giuteje; atacomje e dësblomje: sbardloma sò nòm da la surfassa dla tèra!”.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Simon a pija 'l contròl ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Simon a l’era vnùit a savèj che Trifon a l’avìa butà ansema n’armeja gròssa për anvade ‘l pais ëd Giuda e vastelo. {{verse|chapter=13|verse=2}}Contut a l’era dcò ancorsusne che la gent a l’avìa pau e a l’ero bolversà dal pànich. A l’é stàit anlora ch’a l’ha convocà na ciambreja {{verse|chapter=13|verse=3}}e a l’ha esortaje parèj: “Vojàutri i seve bin tut lòn che ij mè frej e mi, tuta mia famija, i l’oma fàit për dësfende nòste legi e ‘l templ. I conòsse da bin j’arlie, le guere e j’angosse ch’i l’oma conossù. {{verse|chapter=13|verse=4}}A l’é për  ës motiv, për dësfende Israel, ch’a son tombà tùit ij mè frej. I son restà sol. {{verse|chapter=13|verse=5}}E bin, i veuj pa salveme la vita dë 'dnans ai privo! I son pa mej che ij mè frej. {{verse|chapter=13|verse=6}}Nopà, i l’hai pì car ëd dësfende mia gent, mè santuari, vòstre fomne e vòstre masnà. An efet noi i soma ‘l ghignon ëd tute le gent pagan-e ch’a son butasse ansema për ësterminene”. 

{{verse|chapter=13|verse=7}}L’ëspìrit dël pòpol a l’ arlamasse ‘d corage a le paròle ‘d Simon,{{verse|chapter=13|verse=8}}e tùit a l’han rëspondù për aclamassion: “It ses ti nòst cap, al pòst  ëd Giuda e ‘d Giònata, tò frej!”. {{verse|chapter=13|verse=9}}Ti ‘t combatras con nojàutri e noi i faroma lòn ch’it n’ordine”. {{verse|chapter=13|verse=10}}Anlora Simon a l’ha radunà tuti j’òm ëd guera e a l’é pressasse a fé avèj fin a l’arcostrussion dij bastion ëd Gerusalem e dla fortificassion dj’anviron ëd la sità. {{verse|chapter=13|verse=11}}Apress a l’ha mandà Giònatan, fieul d’Absalom, a Giafa con un bon nùmer ëd trope, e Giònatan a l’ha taparà via coj dla sità e a l’é ‘nstalasne. 

=== Angann e tradiment ëd Trifon ===

{{verse|chapter=13|verse=12}}Antant Trifon a l’é surtì da Tolemaida con n’armeja gròssa adressà vers ël pais ëd Giuda. A mnava përzoné Giònata, frel ëd Simon. {{verse|chapter=13|verse=13}}Da soa banda Simon a l’ha butà campament aranda d’Adida, an facia dla pian-a. {{verse|chapter=13|verse=14}}Ant ël moment che Trifon a l’ha savù che Simon a l’avìa pijàit ël pòst ëd sò frel për  atachelo, a l’ha mandaje ‘d nunsi për dije: {{verse|chapter=13|verse=15}}A l’é për  motiv dl’argent che tò frel a l’è debitor al tesòr real ch’i l’oma n’ostage. {{verse|chapter=13|verse=16}}Ore, s’it t’an mande trantessinch quintaj d’argent e doi dij sò fieuj tanme përzoné nojàutri i lo lasroma lìber: i voroma esse sicur che na vira liberà a vada pa a butesse torna contra ‘d noi”.

{{verse|chapter=13|verse=17}}Simon a l’avìa già antajàsne ch’a j’era pa d’avèj fiusa ‘d lor, pura, a l’ha fàit consegné l’argent e ij fieuj, dcò për nen fesse nemis ël pòpol, {{verse|chapter=13|verse=18}}ch’a l’avrìa podù dì: “ Simon a l’ha pa mandà a Trifon ël dné e ij fieuj: për sòn Giònata a l’ mòrt!”. {{verse|chapter=13|verse=19}}Për lòn Simon a l’ha mandà ij fieuj e ij trantessinch quintaj d’argent, ma Trifon a l’é pa stàit ëd paròla e a l’ha nen liberà Giònata. {{verse|chapter=13|verse=20}}Apress Trifon a l’é butasse an marcia për anvade tuta la region e vastela, a deviava d’ëstrà soèns e a l’ adressasse a Adora ma Simon con soa armeja as butava contra da qualsëssìa banda a passèissa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Antant coj ch’a l’ero ant la Fortëssa ‘d Gerusalem a l’han mandà ‘d messagé a Trifon, an pregàndlo ëd mandé dun-a ‘d proviànde e ‘d rivé n’agiut për la stra dël desert. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për lòn Trifon a l’ha fàit prontè tuta soa cavalarìa për butesse an viage. Ma cola neuit a l’è rivaie tanta ‘d cola fiòca da nen podèisse bogé. Anlora a l’ha smobilità ‘l campament e a l’è adressasse vers ël pais ëd Ghilead. {{verse|chapter=13|verse=23}}Rivà a Bascama, a l’ha fàit sassiné Giònata e falo sotré ambelelà. {{verse|chapter=13|verse=24}}Peui a l’é tornasne a sò pais. 

=== La toma 'd Giònatan ===

{{verse|chapter=13|verse=25}}Simon a l’ha mandà a pijé ‘l còrp ëd sò frel Giònata e a l’ha daje seportura a Modine, la sità dij sò cé. {{verse|chapter=13|verse=26}}Tut Israel a l’ha fàit complenta për la mòrt ëd Giònata e a l’é restà an deul për vàire di. {{verse|chapter=13|verse=27}}Simon a l’ha fàit aussé la tomba ‘d sò pare e dij sò frej e a l’ha butala bin an vista con pere seulie dë 'dnans e daré. {{verse|chapter=13|verse=28}}Apress a l’ha drissà set piràmid, un-a tacà a l’àutra, an onor ëd sò pare, ëd soa mare e dij sò quat frej. {{verse|chapter=13|verse=29}}A l’ha peui archincaje con ëd gròsse colòne con ëd trionf d’arme ansima e dcò dacant ëd trofé ëd nav scurpìe, ëd manera ch’as podèisso vëdze dai navigant an mes al mar. {{verse|chapter=13|verse=30}}A l’é costì ël monument edificà a Modine e ch’as conserva anco al di d’ancheuj. 

{{verse|chapter=13|verse=31}}An tut ës temp, Trifon a l’ comportasse da traditor con ël rè giovo Antìoch, fin-a che a l’ha sassinalo. {{verse|chapter=13|verse=32}}Fasse rè a sò pòst, a l’è dcò ancoronasse con la coron-a d’Asia, an causànd ëd gròss maleur al pais. {{verse|chapter=13|verse=33}}Simon, da soa part, a l’han completà le piasse-fòrt ëd Giudea, butàndie ‘d tor àute e ‘d gran rampar con pòrte, bare, froj e d’arserve ‘d provision. {{verse|chapter=13|verse=34}}Peui a l’ha sernù d’òm e a l’ha mandaje da rè Demetrio për otnì d’esension al pais, da già che Trifon a l’avìa mach rapinà la Giudea. {{verse|chapter=13|verse=35}}E Demetrio, an rëspòsta a l’ha scrivù sta litra: {{verse|chapter=13|verse=36}}“Rè Demetrio a Simon, gran sacerdòt e amis dël rè, e a j’ansian dël pòpol giudé, salut! {{verse|chapter=13|verse=37}}Con piasì i l’oma arseivù la coron-a d’òr e la palma ch’i l’eve mandane. I soma pronta fé con voi na pas ëd pianta e a prescrive a nòsti fonsionari ‘d concédve j’esension da le taje. {{verse|chapter=13|verse=38}}Nòst but për vojàutri a l’é franch confermà. Dcò le sitadele ch’i l’eve drissà a saran mach vòstre. {{verse|chapter=13|verse=39}}A saran përdonà a vojàutri le betise e le mancanse comëttùe fin-a ‘l di d’ancheuj; parèj che d’or’anans i l’avreve pa pì paghé gnun-a ‘mpòste real o d’àutri tribut ch’a grevavo an sla sità ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=13|verse=40}}Se an tra ‘d vojàutri a-i é  cheicadun qualificà a ‘nquadrarse an nòstra vardia përsonal a sarà bin acetà. Ch’a-i sia an tra ‘d noi pas ëd pianta!”.

{{verse|chapter=13|verse=41}}Dl’ani ch’a fa 170, Israel a l’era liberà dal giov dij pagan. {{verse|chapter=13|verse=42}}E la gent a l’ha ‘ncaminà a daité ij document e ij contrat përparèj: “Ann prim ëd Simon, grand e àut sacerdòt, general e cap dij Giudé”.

=== Simon a conquista Gheser === 

{{verse|chapter=13|verse=43}}E an col’época midema, Simon a l’ha assedià la sità ‘d Gheser con soa armeja. A l’ staita drissà na tor mòbila ch’andasìa a pogesse a le muraje dla sità. {{verse|chapter=13|verse=44}}Ij soldà a son sautà da sta tor e a son intrà an sità. Tuti j’abitant a son stàit sesì da la pau, {{verse|chapter=13|verse=45}}a son montà an sle muraje con fomne e masnà, a son s-ciancasse ij vestì e a son butasse a crijé an suplicand Simon ëd fé pas con lor. {{verse|chapter=13|verse=46}}A disìo: “Va pa a tratene conform a nòstra gramissia: misericòrdia për nojàutri!”. {{verse|chapter=13|verse=47}}Simon a l’ha acetà la pas e a l’ha p’ nen atacaje. Contut a l’ha taparaje via e a l’ha purificà le ca andova a-i j’ero ‘d mistà pagan-e, Parèj ch’a l’é intrà an sità an tra cant e aclamassion. {{verse|chapter=13|verse=48}}48 La sità a l’é staita purificà ‘d pianta e Simon a l’ha lassaie d’òm ëd la lege ‘d Mosè. Peui a l’ha fortificà la sità e për chiel a l’é fasse costrue na ca. 

=== Simon a conquista la sitadela 'd Gerusalem ===

{{verse|chapter=13|verse=49}}Tutun ij nemis a ocupavo anco la Fortëssa ‘d Gerusalem, ma a në podìo pa seurte. A podìo gnanca andé për la region a caté o a vende. A l’avìo sempe pì fam e già cheicadun a l’era mòrt për lòn. {{verse|chapter=13|verse=50}}Anlora a son adressasse a Simon për otnì la pas e Simon a l’ha concedùjla. Contut a l’ha mandaje via d’ambelelà e a l’ha purificà la Sitadela da tut lòn ch’a l’antamnava. {{verse|chapter=13|verse=51}}Dël di ch’a fà vintetre dl’ëscond mèis dl’ani 171 a son intrà ant la Sitadela con branch ëd palma an tra cant ëd làuda e son d’àrpe, cìmbali e lire, con inn e càntich, përchè un nemis gròss a l’era stàit mandà via da Israel. {{verse|chapter=13|verse=52}}Su disposission ëd Simon minca n’ani a sarìa staita selebrà costa festa: ël mont dël templ peui, ch’a l’è da para dla Sitadela, a l’é stàit fortificà e Simon a l’é andàit a steie con ij sò. {{verse|chapter=13|verse=53}}Ant ël moment che Simon a l’ha vëddù che sò fieul Gioann  a l’era giumai n’òm, a l’ha falo cap  ëd tuta l’armeja, con residensa a Gheser.

== 14 ==
{{chapter|14}}
=== La catura 'd Demetrio ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}Dl’ani ch’a fa 172, rè Demetrio a l’ha mobilisà soe fòrse e a lè’ha marchia ant la Media a sërché d’agiut për la guera contra ‘d Trifon. {{verse|chapter=14|verse=2}}Arsace, rè ‘d Persia e ‘d Media, an savend che Demetrio a l’era intrà an sò teritòri, a l’ha mandà un dij sò generaj con l’ordin ëd ciapelo viv. {{verse|chapter=14|verse=3}}Ël general a l’ha fàit parèj, a l’ha butà an dërota l’esércit ëd Demetrio e a l’ha fàit përzoné ‘l rè. Peui a l’ha portalo da Arsace ch’a l’ha falo buté  an tafusa.

=== Panegiri 'd Simon ===

{{verse|chapter=14|verse=4}}Fin-a che Simon a l’ha vivù, ël pais ëd Giuda a l’é stàit an pas. {{verse|chapter=14|verse=5}}Chiel a l’ha mach sempe sërcà ël bin për so agent e tut ël pòpol a l’é stane gratificà për soa manera ‘d governé e dla glòria ch’a cuija di për di. 5 An tra j’amprèise pì avosà: la conquista ‘d Giafa e ‘d so pòrt, parèj da dovertesse un pòst an sël mar gròss. {{verse|chapter=14|verse=6}}Peui a l’ha slargà ij finagi ëd soa nassion an tnend frem an man ël pais. {{verse|chapter=14|verse=7}}Vaire ostage e përzoné a son ëstàit dësangagià, a l’ha conquistà Gheser, Bet-Sur e la Fortëssa ‘d Gerusalem. Gnun a podìa fërmelo, a l’ha purificà ‘l teritòri da tute le contaminassion. {{verse|chapter=14|verse=8}}Ij campagnin a podìo coltivé pasi sò fond: ij camp a dasio ëd bon amson, e ant la pian-a j’erbo a dasìo tanta fruta. {{verse|chapter=14|verse=9}}Tùit ij vej ch’a stasìo setà an sle piasse a parlavo mach ëd bin-esse, antramentre che ij giovo a portavo fiamenghe divise da guera. {{verse|chapter=14|verse=10}}Simon a l’ha pa lassà manché ‘d proviande e d’armament a le sità e an soe difèisa a l’ha costruì ëd fortësse për la difèisa: a l’è stàit avosà fin-a a j’estrem ëd la tèra. {{verse|chapter=14|verse=11}}A l’ha torna stabilì la pas an sò pais, e la gòj d’Israel a l’é staita sensa lìmit. {{verse|chapter=14|verse=12}}Mincadun a podìa sté setà sota soa vigna o sò fié, gnun a podìa mnasselo. {{verse|chapter=14|verse=13}}Tuti j’aversari a-i j’ero pì nen; ij rè nemis a l’ero stàit butà an dërota. {{verse|chapter=14|verse=14}}Simon a l’ha giutà tùit ij pòver ëd soa gent. Chiel a l’ha fàit rispeté la Lege 'd Dé, e taparà via ij Giudé gram e ij përvers. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ël santuari a l’é tornà a sò splendor e a son moltiplicasse j’utiss sacrà.

=== Diplomassia con Roma e Sparta === 

{{verse|chapter=14|verse=16}}A Roma, parèj dë Sparta, a l’é savusse la neuva dla mòrt ëd Giònata e a l’é stàit ringretà motobin. {{verse|chapter=14|verse=17}}Ma jë Spartan a l’han dcò savù che ‘l frel ëd Giònata, Simon, a l’era sucedùje ant la càrica ‘d gran sacerdòt e ch’a dominava la campagna e le sità dla Giudèa. {{verse|chapter=14|verse=18}}Anlora a l’han scrivuje na litra gravà dzora ‘d tàulëtte ‘d bronz, për arnové con tratà d’amicissia l’aleansa ch’a l’avìo fàit con so frej giudé e Giònata. {{verse|chapter=14|verse=19}}Ël document a l’é stàit lesù dë 'dnans ëd la ciambreja dël pòpol, a Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=20}}Costa a l’é la còpia dla litra mandà da jë Spartan:

«Ij magistrà e la sità dë Sparta al frel Simon, gran sacerdòt, a j’ansian e ai prèive e tuta la gent giudèa, salut! {{verse|chapter=14|verse=21}}Vòstri ambassador a l’han fane savèj ch’i seve na nassion reputà e rëspetà. Motobin ëd piasì a l’ha fane soa vìsita {{verse|chapter=14|verse=22}}i l’oma fin-a trascrivù soe propòste ant ël registr ufussial ëd nòstra nassion, an costi termo: ‘Numeni, fieul d’Antìoch, e Antipater, fieul ëd Giàson, a son vnùit an qualità d’ambassador dj’Ebreo për fé torna neuva l’amicissia con nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=23}}La gent dë Sparta a l’ha vorsù acheuje sti òm con grand onor e a l’ha decidù ëd guerné ant j’archiv ël test ëd sò dëscors. Përparèj ël pòpol spartan a na consërvrà la memòria. Na còpia d’ës decret a l’é scrivùa dcò për ël gran sacerdòt Simon&quot;».

{{verse|chapter=14|verse=24}}Dòp ëd sòn, Simon a l’ha mandà a Roma Numeni, con un grand ëscù d’òr ëd valor ëstrasordinari.

=== Onor uffisial për Simon === 

{{verse|chapter=14|verse=25}}Cand che ij Giudé a son vnùit a conòsse sti fàit, a son disse: Còs podom-ne fé për testimonié arconossensa a Simon e a sò fieuj? {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel e sò frej e tuta la ca ‘d sò pare a son mostrasse vajant combatent contra ij nemis d’Israel e a l’han dane la libertà!». Anlora a l’han gravà un test dzora ‘d taulëtte ‘d bronz ch’a l’han peui fissà tanme stelean sël mont Sion.

{{verse|chapter=14|verse=27}}Costì a l’é na còpia dël test :

«A l’era ‘l di ch’a fa disdeut dël mèis d’Elul dl’ani 172, ch’a corispond al ters ani ëd Simon gran sacerdòt. Ant l’Asaramel, {{verse|chapter=14|verse=281}}la gran ciambreja dij sacerdòt, dël pòpol, dj’autorità dla nassion e dj’ansian dël pais a l’ stàit publicà ës decret: {{verse|chapter=14|verse=29}}&quot;A son staie vàire guere an nòstra region, ma Simon, fieul ëd Matatia e dëssendent ëd la famija sacerdotal ëd Joarib, e sò frej,  a l’han risigà la vita e resistù ai nemis ëd so agent për defende ‘l templ e la lege ‘d Mosè: a ncosta manera a l’han procurà glòria granda a costa nassion. {{verse|chapter=14|verse=30}}Giònata a l’ha daje unità a soa gent e a l’é vnùit a esse gran sacerdòt. Ma peui a l’é mòrt {{verse|chapter=14|verse=31}}e ij nemis d’Israel a l’han sërcà d’anvade ‘l pais për vastelo  e ravagene ‘l templ. {{verse|chapter=14|verse=32}}Contut Simon a l’ha ciapà ‘l pòst dël frel e a l’ha combatù an favor ëd sò pais, angagiand bon-a part ëd sò patrimòni për armé l’esércit ëd la nassion e pagheje ‘l sòld. {{verse|chapter=14|verse=33}}Chiel a l’ha fortificà le sità dla Giudèa, parèj ëd Bet-Sur, ai finagi dël pais, andova che ‘l nemis a l’avìa un depòsit d’arme e a l’ha lassaie na guarnison d’Ebreo. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dcò Giafa an sla còsta meridional e Gheser ch’a confin-a con Asdod a son ëstàite fortificà, tute sità che ‘l nemis a vorìa fé soe: Simon a l’ha butaie ‘d soldà giudé con tut lòn ch’a podìa serve për vive.

{{verse|chapter=14|verse=35}}La gent a l’ha vëddù la fedeltà ‘d Simon e la glòria ch’a vorìa deje a soa nassion, për lòn a l’han nominalo cap e gran sacerdòt an arconossensa ‘d tute soe amprèise. A vorìo arconòsse an fasson pùblica soa giusta condòta e lealtà con so agent e sò angagg costant ëd portela a la glòria. {{verse|chapter=14|verse=36}}An soa vita, a l’ha faila a dësraisé ij pagan da la Giudèa, dcò coj ch’a l’ero ant la sità ‘d David a Gerusalem. Lor a l’ero fin-a fasse na Fortëssa e d’ambelelì a surtìo për profané tut lòn ch’a l’é d’antorn dël santuari për dëssacrelo. {{verse|chapter=14|verse=37}}Simon a l’ha fàit intré ant la fortëssa ‘d soldà giudé e a l’ha fortificala për la sicurëssa dla region e dla sità. Chiel a l’ha dcò fàit pì àute le muraje ‘d Gerusalem. {{verse|chapter=14|verse=38}}&quot;Për tut sòn rè Demetrio a l’ha confermà sò gran sacerdòssi, {{verse|chapter=14|verse=39}}an consideràndlo un dij sò amis e concedéndje grand onor.

{{verse|chapter=14|verse=40}}Ël rè a savìa, an efet, che ij Roman a tratavo j’Ebreo parèj d’amis d’aleà e ‘d frej e ch’a l’avìo arseivù j’ambassador ëd Simon con tuti j’onor, {{verse|chapter=14|verse=41}}e che ij Giudé e ij sò sacerdòt a l’avìo acetà Simon tanme cap e gran sacerdòt an spetand ch’a rivèissa un profeta degn ëd fé. {{verse|chapter=14|verse=42}}Demetrio a l’era dcò al corent  che a Simon, general an cap, a l’avìo dcò fidaje ël soèn dël santuari, con ël but ëd serne ij responsàbij dij travaj, dl’aministrassion dël pais, dl’armeja e dle sitadele. {{verse|chapter=14|verse=43}}A Simon tùit a dovìo ubidije e tùit ij document dël pais a dovìo avèj soa aprovassion: chiel a podìa porté la porpra e j’ansegne d’òr. {{verse|chapter=14|verse=44}}Gnun mèmber dël pòpol a podìa contradì o arpossé d’ordin o decision ëd Simon: &quot;an tuta la region as podrà fé gnun-a ciambreja sensa sò përmess e gnun a podrà porté porpra o la bocla d’òr. {{verse|chapter=14|verse=45}}A saran considerà colpevoj coj ch’a violeran ste dësposission’. {{verse|chapter=14|verse=46}}Tuta la gent a l’era pì che d’acòrdi ëd deje a Simon tuti sti podèj. {{verse|chapter=14|verse=47}}E Simon a l’ha acetà e giudicà sò dovèj l’esse, gran sacerdòt, general e cap dij Giudé e dij prèive e d’esse anans ëd tut ël pòpol&quot;». 

{{verse|chapter=14|verse=48}}Donch a son ëstaite sislà tute ste paròle dzora ‘d taulëtte ‘d bronz da butesse ant la cinta dël santueari e bin an vista, com a l’era decidusse dal pòpol giudé. {{verse|chapter=14|verse=49}}Nopà na còpia a divìa esse ant la sala dël tesòr, a disposission ëd Simon e dij sò fieuj.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== Litra d'Antioch VII ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Antìoch, fieul ëd rè Demetrio, a l’ha mandà a Simon, sacerdòt e cap dij Giudé, e a tuta la nassion ebràica, na litra-papé da j’ìsole dël mar, ch’a disìa:

{{verse|chapter=15|verse=1}}«Rè Antìoch a saluta ‘l gran sacerdòt e cap dij Giudé Simon, e tuta la nassion. {{verse|chapter=15|verse=3}}Ëd traditor a son fasse padron dël regn dij mè cé e mi i veui fé arconòsse ij mè dirit dzora ‘s regn përchè a peuda torné a sò padron d’antan. I l’hai recrutà vàire trope ed equipagià nav da guera. {{verse|chapter=15|verse=4}}I l’hai decidù dë sbarché ant la region për castijé coj ch’a l’han ruinà nòst pais e dëvastà vàire sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=5}}Ore, i confermo tute j’esension tributàire ch’a l’avìo concedù ij rè a mi antecessor. {{verse|chapter=15|verse=6}}I autoriso a bate moneda pròpia ‘d cors legal an Giudèa. {{verse|chapter=15|verse=7}}I confermo la libertà për Gerusalem e sò Templ. Tuti j’armament ch’it l’has fabricà, e le fortësse costruìe e ocupà, i diciaro ch’a resto ëd toa proprietà. {{verse|chapter=15|verse=8}}At son peui abonì tùit ij débit e ‘l dovù al rè da adess e ant l’avnì për sempe. {{verse|chapter=15|verse=9}}Ant ël moment ch’i l’avroma torna pijà possession ëd nòst regn, ti ‘t saras na vira pì onorà, con toa gent e ‘l santuari: tuti j’onor possìbij parèj che vòstra glòria a sia manifestà për tut ël mond!”. 

{{verse|chapter=15|verse=10}}Dl’ani ch’a fà 174, Antìoch a l’é ambarcasse për la tèra dij sò cé. Tute le trope a son schierasse con chiel, ëd manera ch’a son restà an pòchi con Trifon. {{verse|chapter=15|verse=11}}Antìoch a l’ha seguitalo e chiel-lì, an scapand, a l’é rivà a Dor an sël mar, {{verse|chapter=15|verse=12}}përchè as rendìa bin cont che ij maleur a s’ambaronavo dzora ‘d chiel e dël contemp a l’era chità da l’armeja.

{{verse|chapter=15|verse=13}}Antìoch a l’ha butà campament aranda ‘d Dor con sentevintmila fantassin e eutmila sivalié. {{verse|chapter=15|verse=14}}A l’ha butà assedi a la sità antramentre che le nav a lo blocavo për mar. Parèj ch'a tenìa la sità sircondà për mar e për tèra an lassand nì intré nì seurte gnun.

=== Roma a dà n'apògg ai Giudé ===

{{verse|chapter=15|verse=15}}Antant, a son tornà da Roma Numeni e camrada, an portand document e litre  për ij rè da vàire pais. Ij papé a l’ero redat an cost tenor: {{verse|chapter=15|verse=16}}«Lucio, cònsol ëd Roma, a saluta rè Tolomé. {{verse|chapter=15|verse=17}}J’ambassador ëd j’Ebreo a son rivà da nojàutri tanme nòstri amis e aleà, për fè neuva l’amicissia d’antan e l’aleansa : lor a son ëstàit mandà da Simon, gran sacerdòt, e dal pòpol dij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=18}}A l’han portà n’ëscù d’òr dal valor ëd sincsent chilo d’argent. {{verse|chapter=15|verse=19}}Për lòn a l’é smijane bin scrive ai rè ‘d vàire nassion, përchè a-j faseisso pa dël mal, nì ch’a faso ëd guera a soe sità o a soa region, nì ch’a faso aleansa con ij sò nemis. {{verse|chapter=15|verse=20}}E a l’é smijane bin d’aceté sò scu d’òr. 21 Se përtant ëd traditor a son scapà da sò pais dacant ëd voi, consigneje a Simon, gran sacerdòt, përchè a në fasa giustissia conform a soa lege”. 

{{verse|chapter=15|verse=22}}La midema litra  a l’é staita  adressà a rè Demetrio, rè Atal, rè Ariarate e rè Arsace {{verse|chapter=15|verse=23}}e a tuti sti pais: Samsame, Sparta, Delòs, Mindos, Sicione, Caria, Samos, Panfilia, Licia, Alicarnass, Ròdi, Faselis, Cos, Side, Arad, Gortin-a, Cnidos, Cipro e Cirene. {{verse|chapter=15|verse=24}}Na còpia dël papé a l’é dcò staita adressà al gran sacerdòt Simon.

=== Antìoch VII a mnassa Simon ===

{{verse|chapter=15|verse=25}}Donch, Antìoch, già da doi di a l’avìa ‘l campament contra la sità ‘d Dor, e sensa rechie a-jë sfrandava le trope contra, sèmper an fabricand ëd màchine d’assedi : përparèj dcò për Trifon a-i j’era gnun-a ciansa ‘d seurte o intré. {{verse|chapter=15|verse=26}}Anlora Simon a l’ha mandà un socors ëd doimila soldà vajant e dcò d’argent d’òr  e vàire echipagiament. {{verse|chapter=15|verse=27}}Meno che Antìoch a l’ha nen vorsù aceté nen, e a l’ha fin-a gavaje le concession faite anans an mostràndze nemis ëd Simon. {{verse|chapter=15|verse=28}}Peui a l’ha mandaje Atenòbi, un dij ‘’amis dël rè’’,  a traté con chiel an costa fasson : «Vojàutri i òcupe ancó Gafa, Gheser e la Fortëssa ‘d Gerusalem, tute sità ‘d mè regn. {{verse|chapter=15|verse=29}}I l’eve vastà sò teritòri e provocà ruin-a gròssa ant ël pais an pijàndve  vàire leu ëd mè regn. {{verse|chapter=15|verse=30}}Ore, donch, torneme mie sità ch’i l’eve ocupà, ansema a le taje dij leu ch’i l’eve ciapà fòra dal teritòri giudé, {{verse|chapter=15|verse=31}}opura dene an cambi tërdsemila chilo d’argent al pòst ëd cole sità, pì sincsent talent d’andenis për ij maleur e ij dani ch’i l’eve provocà, dësnò nojàutri intreroma an guera con voi».

{{verse|chapter=15|verse=32}}Cand che Atenòbi, amis dël rè, a l’é rivà a Gerusalem e a l’ha vëddù la glòria ‘d Simon, ë j’asi sislà d’òr e d’argent e sò gran spatuss: a l’é restane bele ambajà. Peui a l’ha arferije le paròle dël rè, {{verse|chapter=15|verse=33}}ma Simon a l’ha rësponduje: « noi i l’oma pa ocupà ‘d tèra strangera e i l’oma nen butà le man dzora ‘d lòn ch’a l’é d’àutri, ma ant l’ardità dij nòstri grand, che d’antan nòstri nemis a l’avìo ocupà sensa avèine dirit. {{verse|chapter=15|verse=34}}Nojàutri, donch, i l’oma profità dl’ocasion ëd recuperé l’ardità dij nòstri cé. {{verse|chapter=15|verse=35}}Për lòn ch’a riguarda Giafa e Gheser: la gent ëd coste doe sità a causavo ëd maleur gròss a nòst pòpol e a nòstr teritòri: për lòn i soma dispòst ëd pagheve l’equivalent ëd sent talent për le doe sità». Atenòbi a l’ha nen replicà na paròla. {{verse|chapter=15|verse=36}}Chiel a l’é tornà tut anrabià dal rè, che cand a l’é stàit anformà dla glòria ‘d Simon e tut lòn ch’a l’avìa vëddù a l’é dcò anrabiasne motobin.

=== Vitòria dzora Cendebeu === 

{{verse|chapter=15|verse=37}}Antant Trifon, a l’é scapà për mar a Ortosia, {{verse|chapter=15|verse=38}}e Rè Antìoch a l’ha nominà Cendebeu governator general ëd la region ëd la còsta e a l’ha butà sota sò comand fòrse ‘d fanterìa e ‘d cavalarìa, {{verse|chapter=15|verse=39}}con l’ordin ëd ëstabilì sò campament ai finagi ëd la Giudèa, arcostruì Cedron, fortifichene le pòrte e anandié la guera contra ij Giudé. Antant ël rè a l’avrìa portà anans l’inseguiment ëd Trifon. {{verse|chapter=15|verse=40}}Cendebeu da soa part a l’é portasse a Jamnia e a l’ha ‘ncaminà a provoché la gent, peui a l’ha ‘nvadù la Giudèa, e a l’ha fàit ëd përzoné an tra ‘l pòpol che peui a l’ha butà a mòrt. {{verse|chapter=15|verse=41}}Donch, a l’ha arcostruì Cedron, andova ch’a l’ha dëstacà  cavalarìa e armeja, përchè a podèisso fé d’ancursion an sle stra dla Giudèa, com a l’avìa comandaje ‘l rè.

== 16 ==
{{chapter|16}}
{{verse|chapter=16|verse=1}}Gioann a l’é rivà a Gheser për anformé sò pare Simon ëd lòn che Cedebeu a l’era darera ‘d fé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Simon a l’ha  convocà ij sò doi fieuj grand, Giuda e Gioann, e a l’ha dije: “Mè frej e mi, parèj che tuta la famija ‘d mè pare, i l’oma combatù ij nemis d’Israel, da nòstra gioventura fin-a ‘l di d’ancheuj, e con nòstri sfòrs i l’oma fàila soèns ant l’amprèisa ‘d salvé pì che na vira Israel. {{verse|chapter=16|verse=3}}Ore, mi son vnùit vej, ma contut vojàutri, për la misericòrdia ‘d Dé, i seve ant ël pien ëd la vita. Ocupé mè pòst e col ëd mè frel e feve anans a combate për vòstra gent e che l’agiut ëd Dé a sia con voi!”.

{{verse|chapter=16|verse=4}}Anlora Gioann  a l’ha reclutà ant ël pais vintmila òm vajant e sivalié, e lor a l’han marcià contra ‘d Cendebeu. A l’han passà la neuit a Modine, {{verse|chapter=16|verse=5}}e, alvasse la matin, a son andàit anans ant la vàuda e varda-lì, n’armeja gròssa ‘d fantassin e cavalarìa: un let ëd torent a separava ij doi esercit. {{verse|chapter=16|verse=16}}Gioann e ij sò a l’han piàit posission an facia ai nemis. Ma a son ancorsùsne che ij sò soldà a l’avìo tëmma ‘d passé ‘l torent; anlora Gioann a l’é passà për prim e ij sò òm a l’han travërsà darera ‘d chiel. {{verse|chapter=16|verse=17}}Gioann a l’ha dividù soa armeja e butà la cavalarìa an mes ëd la fanterìa, përchè ij sivalié nemis a l’ero motobin bondos. {{verse|chapter=16|verse=18}}Le trombe a l’han dàit ël segnal ëd l’atach: Cendebeu a l’é stàit batù e an derota. Vàire ‘d lor a son ëstàit ferì e j’ëscampà a son arfugiasse ant la sitadela ‘d Cedron. 
{{verse|chapter=16|verse=9}}A l’era stàit anlora che Giuda, frel ëd Gioann a l’é stàit ferì. Nopà Gioann a l’ha seguità ij nemis fin-a a Cedron, la sitadela che Cedebeo a l’avìa fàit arcostruve. {{verse|chapter=16|verse=10}}Cheicadun a l’é scapà fin-a a le tor ch’as treuvo ant la campagna d’Asdod, ma Gioann a l’ha daje feu a tuta la sità, an causand la mòrt d’un doimila nemis. Apress Gioann a l’é tornasne an pas an Giudèa. 

=== Amassidi 'd Simon e dij sò fieuj  ===      

{{verse|chapter=16|verse=11}}Tolomé, fieul d’Abub, a l’era vnùit governator ëd la pian-a ‘d Gérico, chiel a l’avìa argent e òr a caterve {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè a l’era ‘l gënner dël gran sacerdòt. {{verse|chapter=16|verse=13}}Për ambission a l’avìa maitass ëd fesse padron dël pais, e ‘d conseguensa a vorìa eliminé për tradiment Simon e sò fieuj. {{verse|chapter=16|verse=14}}Ant un viage fàit për le sità dël pais, con ël but d’ocupesse dle necessità e dj'aministrassion ëd cole sità, Simon a l’era andàit a Gérico con Matatia e Giuda, sò fieuj. J’ero dl’ani ch’a fà 177, ël penùltim, valadì dël mèis ëd Shebat. {{verse|chapter=16|verse=15}}Ël fieul d’Abub a l’ha arseivùje con fàussa cortesìa ant na fortëssa ciamà Doch ch’a l’avìa costruì. A l’ha prontaje un gran disné, antramentre che ‘d sassin a stasìo a l’avàit. {{verse|chapter=16|verse=16}}E cand che Simon e sò fieuj a l’era cioch, Tolomé e ij sò a son alvasse, a l’han ciapà j’arme e a son campasse su Simon ant la sala da mangé, A l’han massà Simon e ij sò fieuj con caichedun dij sërvent. {{verse|chapter=16|verse=17}}Ël comportament ëd Tolomé a l’é stàit da traditor ëd pianta ch’a l’ha dait mal për bin.

=== Gioann a suced a Simon ===

{{verse|chapter=16|verse=1}}Tolomé a l’ha fin-a compilà un rapòrt ëd lòn ch’a l’era capità e a l’ha spedìjlo al rè, an sperand ant n’agiut con l’armeja e ‘l comand ëd tut ël pais  e dla sità {{verse|chapter=16|verse=19}}Apress, a l’ha mandà a Gheser ‘d soldà për massé Gioann. Ai generaj a l’ha mandà ‘d litre për feje vnì da chiel con promësse d’òr, d’argent e d’àutri present. {{verse|chapter=16|verse=20}}A la fin d’àutre trope a son ëstàite mandà a ocupé Gerusalem e ‘l mont ëd sò Santuari. {{verse|chapter=16|verse=21}}Për boneur a-i é  staie chi a l’ha precedù ij soldà a Ghesere a l’ha faje savèj a Gioann che sò pare  e ij frej a l’ero mòrt  e Tolomé a sërcava ‘d gent për sassiné dcò chiel. {{verse|chapter=16|verse=22}}A costa neuva Gioann a l’é stane bolversà. Vnùit a savèj ch’a vorìo sassiné dcò chiel, a l’ha fàit ciapé e massé ij sicari.

{{verse|chapter=16|verse=23}}Lòn ch’a resta dla Stòria ‘d Gioann, ij sò combatiment e vajantise fàite, ij rampar drissà e tute j’àutre ‘mprèise: {{verse|chapter=16|verse=24}}Tut a l’é scrivù ant la Crònaca ‘d sò pontificà, dal di ch’a l’é vùit a esse gran sacerdòt al pòst ëd sò pare.


[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>s9d5xbkihqaefingwh078rz5b0ieosh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5202</id>
    <revision>
      <id>34561</id>
      <parentid>34546</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:06:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Purificassion dël Templi */</comment>
      <origin>34561</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120102" sha1="150tuhbsprq9zrrp4o5ktp2wvsk7knm" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna darièra d'Antìoch Epìfane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivò da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antioch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antioch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timòt ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d poèr an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse ‘’nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’ ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment dì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidandze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. 38 Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>150tuhbsprq9zrrp4o5ktp2wvsk7knm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34562</id>
      <parentid>34561</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:15:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Giuda a bat Timòt */</comment>
      <origin>34562</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120126" sha1="6u64w4fepkpa20jbxzyv634f9nvj14z" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna darièra d'Antìoch Epìfane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivò da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antioch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antioch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>6u64w4fepkpa20jbxzyv634f9nvj14z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34563</id>
      <parentid>34562</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:16:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* La litra d'Antioch e soa mòrt */</comment>
      <origin>34563</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120127" sha1="8iqa1b02tnbqb610cv3f46uel7etfsd" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna darièra d'Antìoch Epìfane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivò da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antioch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>8iqa1b02tnbqb610cv3f46uel7etfsd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34564</id>
      <parentid>34563</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:16:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Antioch a fà na promëssa a Nosgnor */</comment>
      <origin>34564</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120128" sha1="062jr15o9fceyex9jljkwic8hxsk690" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna darièra d'Antìoch Epìfane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivò da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>062jr15o9fceyex9jljkwic8hxsk690</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34565</id>
      <parentid>34564</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:17:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* La campagna darièra d'Antìoch Epìfane */</comment>
      <origin>34565</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120128" sha1="ajuwrs64fqxq34zkzezsv6ketd8ja4i" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna darièra d'Antìoch Epìfane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivà da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>ajuwrs64fqxq34zkzezsv6ketd8ja4i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34566</id>
      <parentid>34565</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* La campagna darièra d'Antìoch Epìfane */</comment>
      <origin>34566</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120127" sha1="njfrj3m5jaax0pw30i9lrtn2aqz0b84" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna darièra d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivà da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>njfrj3m5jaax0pw30i9lrtn2aqz0b84</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34567</id>
      <parentid>34566</parentid>
      <timestamp>2024-10-13T14:22:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.255.193</ip>
      </contributor>
      <comment>/* La campagna darièra d'Antìoch Epifane */</comment>
      <origin>34567</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120126" sha1="f9d617mwkx71u3jqafvoj3aqlw22isl" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna dariera d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivà da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e anàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva so chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà j’entraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa. A pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, so tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>f9d617mwkx71u3jqafvoj3aqlw22isl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34582</id>
      <parentid>34567</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:01:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* La campagna dariera d'Antìoch Epifane */</comment>
      <origin>34582</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120129" sha1="4gn6ygq71bws1auvxazbz7nw2h7cp64" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna dariera d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivà da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e andàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva sò chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà le ventraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa, a pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, sò tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé-e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>4gn6ygq71bws1auvxazbz7nw2h7cp64</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34583</id>
      <parentid>34582</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:03:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor */</comment>
      <origin>34583</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120130" sha1="rf119j8xtaf8qzpplwiap78qte09nbq" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna dariera d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivà da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e andàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva sò chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà le ventraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa, a pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, sò tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé- e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra bin-volensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme. Për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra che i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>rf119j8xtaf8qzpplwiap78qte09nbq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>34584</id>
      <parentid>34583</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:07:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* La litra d'Antìoch e soa mòrt */</comment>
      <origin>34584</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120128" sha1="8a6yrlvgoj1u5d0s5bgz2o6tdz5hgm1" xml:space="preserve">{{header
 | title    = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]]
 | author   =
 | section  = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]]
 | previous = 
 | next     = 
 | notes    = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Scond Macabé/Introdussion|Introdussion]]
}}
{{TOCright}}
= Scond lìber dij Macabé =
{{chapter|1}}
== 1 ==
=== Na litra ai Giudé d'Egit ===

{{verse|chapter=1|verse=1}}Ij Giudé an Gerusalem e coj ch'a stan ant la tèra 'd Giudèa, ai sò frej an Egit. Salut e pas vera. {{verse|chapter=1|verse=2}}Che Dé 'v 
fasa dël bin e che as n'avisa ‘d soa Aleansa con Abraham, Isach e Giacòb sò servitor fedej. {{verse|chapter=1|verse=3}}Ch’a conceda a tuti vojàutri volontà d’adorelo e ‘d compì soa volontà con cheur generos e ànim pront. {{verse|chapter=1|verse=4}}Ch’av doverta ‘l cheur për comprende soa Lege, ij sò decret, e volontà ‘d pas. {{verse|chapter=1|verse=5}}Che vòste preghiere a sio scotà e ch’av sìa propìssi an tut sensa mai chiteve ant l’ora dla malora. {{verse|chapter=1|verse=6}} Pròpi për vojàutri noi i pregoma espress ambelessì.

{{verse|chapter=1|verse=7}}Cora che dl’ann sentessentaneuv a regnava Demetrio, nojàutri ij Giudé i l’avìo scrivuve parèj: 'Ant j’angosse e le tribulassion ch’a l’han frapane ant ësti agn da cand che Giason e ij sò partisan a l’han apostatà da la sità santa e dal regn, {{verse|chapter=1|verse=8}}an dasendje feu al porton e sversand ëd sangh nossent, noi i l’oma pregà Nosgnor e i soma stàit esaudì. Për lòn i l’oma pijàit l’oferta dle vìtime e dla fior ëd farin-a, i l’oma visca le lampie  e smonù ij pan'. {{verse|chapter=1|verse=9}}Con la present iv esortoma a a selebré la Festa dle Bënne ant ël mèis ëd Chislev ant l'ann sent e otanteut&quot;.

=== Na litra a Aristòbul ===

{{verse|chapter=1|verse=10}}La gent ëd Gerusalem e dla Giudèa, ansema al Senat dj’ansian e Giuda, a Aristòbul, ch'a l'é dla famija dij sacerdòt consacrà, magìster ëd rè Tolomé, e ai Giudé ch’a stan n’Egit. Salut e prosperità!

{{verse|chapter=1|verse=11}}Nosgnor a l'ha salvane da 'd perìcoj grev e i lo ringrassioma 'd cheur për esse stàit da nòstra part contra 'l rè. {{verse|chapter=1|verse=12}}Përchè chiel midem a l’ha arpossà le fòrse ch'a l'ero butasse an formassion contra dla Sità Santa. {{verse|chapter=1|verse=13}}Portasse an Persia, sò cap e con chiel l’armeja ch’as chërdìa ‘nvincìbil, a l’é stàit massà ant ël templi dla dea Nanea, për j’angann ch’a l’avìo fàit ij sacerdòt ëd Nanea. {{verse|chapter=1|verse=14}}Con ël pretest ëd mariesse con chila, Antìoch con ij sò amis a l’era portasse an sël pòst për gavene motobin ëd richësse për tìtol ëd dòta. {{verse|chapter=1|verse=15}}Dòp che ij sacerdòt dël templ ëd Nanea a l’avìo faje vëdde, chiel a l’era intrà për pòche minute con d’àutri ant la cinta sacrà e coj-lì, sarà ‘l templ a le spale d’Antìoch {{verse|chapter=1|verse=16}} e dovertà na pòrta stërmà ant ël plafòn, a l’han ciapaje a prassà e massà ‘l cap e ij sò. Peui a l’han faje a tòch e tajàndje soe teste a l’han campaje a coj che stasìo fòra. {{verse|chapter=1|verse=17}}Che an tut a sia benedì nòst Dé, ch’a l’ha consignà a la mòrt ij përvers.

=== Ël feu a consuma 'l sacrifissi 'd Neemìa ===

{{verse|chapter=1|verse=18}}Ël di ch’a fa vintessinch dël mèis ëd Chislev, an selebrand nojàutri la purificassion dël templi, i l'oma chërdù bin ëd deve dë spiegassion, përchè vojàutri i peule selebré la Festa dle Bënne, e dël  feu, ch'a l'era comparì ant ël temp che Neemìa a l’avìa smonù ‘d sacrifissi apress l’arcostrussion dël templi e dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=19}}An efet, cand che ij nòstri pare a l’ero stàit deportà an Persia, ij sacerdòt fedej d’antlora, ciapà ‘l feu dl’autar, a l’han stërmalo con deuit ant ël creus d’un pos ch’a l’avìa ël fond sùit, e ambelelà a l’han butalo a la sosta, ëd manera che gnun a savèissa dova ch’a l’era. {{verse|chapter=1|verse=20}}Passà bonben d’agn, a Dé piaséndje, Neemìa,  mandà torna dal rè dij Persian, a l’ha anviarà ij dissendent ëd coj sacerdòt ch’a l’avìo stërmà ‘l feu, a fene arserca; cora che lor a l’han arferine ch’a l’avìo pa trovà ‘l feu ma d’eva grassa, a l’ha ordinaje ‘d tirene e portene. {{verse|chapter=1|verse=21}}Peui a l’avìo portà j’oferte për ij sacrifissi e Neemìa a l’ha comandà che vnèissa spricià ‘l bòsch con cola eva e tut lòn ch’a-i j’era ansima. {{verse|chapter=1|verse=22}}Përparèj a l’é fasse, e dòp un pòch ëd temp ël sol, che anans a l’era quatà ‘d nìvole, a l’ha ‘ncaminasse a bërluse e a l’ha flambà un farò gròss, con maravija granda ‘d tuti.

{{verse|chapter=1|verse=23}}Anlora ij sacerdòt a son butasse an orassion, antramentre che ‘l sacrifissi a vnisìa consumà, e con ij sacerdòt tuti j’àutri: Giònata antonava e j’àutri andasìo anans an còr ansema a Neemìa. {{verse|chapter=1|verse=24}}La preghiera a l’era formulà an costa manera: 'Nosgnor, Signor Dé, Creator  ëd  tut, afros e potent, giust e misericordios, ti ‘t ses Rè e bontà an përson-a; {{verse|chapter=1|verse=25}}mach ti ‘t ses generos, mach ti giust e tutpotent ed etern, ch’it salve Israel da minca mal, ch’it l’has fàit dij nòstri cé, l’ogèt d’elession e santificassion: {{verse|chapter=1|verse=26}}agradiss ël sacrifissi smonù për Israel toa gent, guerna toa porsion e fala santa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Archeuj ij nòstri dësperdù, lìbera coj ch’a son ës-ciav an man dij pagan, varda binvolent ij dëspresià e j’oltragià; che ij pagan a sàpio che ti ‘t ses nòst Dé. {{verse|chapter=1|verse=28}}Dà ‘d  punission a coj ch’an craso e a n'angiùrio con superbia. {{verse|chapter=1|verse=29}}Concédje a toa gent d’anreisesse ant ël tò Leu Sant, com a l’avìa dit Mosè'. {{verse|chapter=1|verse=30}}Ij sacerdòt a soa vira a cantavo d’inn. {{verse|chapter=1|verse=31}}Peui le vìtime dël sacrifissi a son ëstàite consumà e Neemìa a l’ha comandà che lòn ch’a restava dl’eva a fussa svërsà ansima a le pere pì gròsse. {{verse|chapter=1|verse=32}}Fàit sòn, a l’é anviscasse na giòla, che contut, a l’é stàita surbìa dal feu anvisch dl’autar. {{verse|chapter=1|verse=33}}Savusse an gir, e nunsià al rè dij Persian che ant ël leugh andova che ij sacerdòt deportà a l’avìo stërmà ‘l feu a fussa comparìje l’eva e che ij sacerdòt al séghit ëd Neemìa a l’avìo con st’aqua purificà tut lòn ch’a l’era necessari al sacrifissi; {{verse|chapter=1|verse=34}}ël rè a l’ha fàit cinté ‘l leu diciaràndlo sacrà, dòp che ‘l fàit a l’era stàit acertà. {{verse|chapter=1|verse=35}}Ël rè a l’ha dcò arseivù vàire present da coj che a l’ero stàit favorì e a soa vira a l’ha ‘rgalane. {{verse|chapter=1|verse=36}}ij somà ‘d Neemìa a l’han ciamà col pòst Neftar o Neftai, ch’a vorìa dì “purificassion”; ma la pì part dël pòpol a ciamava ël leu: “Nàfta”!

{{chapter|2}}

== 2 ==

=== Geremìa a stërma la Tenda, l'Èrca, e l'Autar ===

{{verse|chapter=2|verse=1}}As treuva ant  ij document che Geremìa, ël profeta, a l’avìa comandà ai deportà ‘d ciapé ‘d feu, com a l’era stàit significà, {{verse|chapter=2|verse=2}}e che ‘l profeta midem a l’avìa consegnà la Lege ai deportà an racomandàndze ‘d pa dësmentiesse dij comandament ëd Nosgnor e ‘d nen lassesse përvertì ant j’ideje, an vëddend ij simulacr ëd le mistà d’òr e d’argent e lë spatuss dont a l’ero ansercià, {{verse|chapter=2|verse=3}}e che con d’àutre espression parija a j’esortava a arpudié pa la Lege an so cheur. {{verse|chapter=2|verse=4}}A l’era  stàit scrivù parèj sota n’antervension oracolar, che ‘l profeta a l’avìa comandà che a lo compagnèisso con la Tenda e l’Èrca. Rivà dacant dël mont andova che Mosè a l’era montà  an contempland l’ardità ‘d Dé, {{verse|chapter=2|verse=5}}Geremìa a l’era montà a soa vira e a l’ha trovà un van a forma ‘d balma andova a l’ha podù buté Tenda, Èrca e l’autar dij përfum. Peui, a l’ha sbarane l’intrada. {{verse|chapter=2|verse=6}}E, ant ël moment che cheidun ëd so seguit a l’era tornà për marché la stra fàita con ëd segn, a l’han pa pì podù trové ‘l pòst. {{verse|chapter=2|verse=7}}Geremìa cand a l’ha savulo, a l’ha arprocià coj ch’a l’avìo compagnalo an disend:” Ës leugh a restrà dësconossù fin-a al di che Nosgnor  a l’avrà mostrà soa misericòrdia an butand torna ‘nsema sò pòpol. {{verse|chapter=2|verse=8}}Anlora ‘l Signor a mostrerà torna tute le còse, e la glòria ‘d Nosgnor as farà vëdde con la nìvola, parèj com as manifestava dël temp ëd Mosè e cora che Salomon a l’ha pregà përchè ‘l Leu fussa sacrà con solenità. {{verse|chapter=2|verse=9}}As disìa dcò che Salomon, òm ëd saviëssa granda, a l’avèissa smonù ‘d sacrifissi për la dedicassion dël santuarì completà. {{verse|chapter=2|verse=10}}Mosè, dla midema manera, a l’avìa pregà Nosgnor e un feu a l’era calà dal cel për consumé ‘l sacrifissi; e parèj a l’ha pregà Salomon e un feu dal cel a l’avìa brusà j’olocàust. {{verse|chapter=2|verse=11}}Mosè a l’avìa dit, da già che l’oferta për ël pecà a l’è nen ëstàita mangià, la vìtima a l’è stàita consumà. {{verse|chapter=2|verse=12}}E dla midema manera Salomon a l’ha selebrà j’eut di ëd festa.

=== La prefassion dël redator ===

{{verse|chapter=2|verse=13}}As dëscrivìo le mideme còse ant ij document  e ant le memòrie ‘d Neemìa e coma che chiel, fondà na biblioteca, a l’ha soagnà l'archeuita dij lìber dij rè, dij profeta e ‘d David e le lìtre dij rè për lòn ch’a riguarda  le regalìe. {{verse|chapter=2|verse=14}}Dcò Giuda a l’è andàit a cheuje tùit ij lìber ch’a l’ero andàit perdù ant la guèra ch’i l’oma avù, e adess as treuvo dacant ëd nojàutri. {{verse|chapter=2|verse=15}}Se i n’avèisse mai da manca, mandé cheidun con l’ancàrich ëd portévje. {{verse|chapter=2|verse=16}}I l’oma scrivuve antramentre che i stoma për selebré la purificassion; i fareve bin  se 'dcò vojàutri i selebrereve ant ësti di. {{verse|chapter=2|verse=17}}Përchè Dé a l’ha salvà tut sò pòpol e a l’ha conceduje a tuti l’ardità, e dcò ‘l regn, ël sacerdòssi e la santificassion. {{verse|chapter=2|verse=18}}Com a l’avìa promëttù për mojen ëd la Lege, nojàutri i butoma speransa an Dé ch’a vada a dovrene misericòrdia an pressa e ch’a veuja dun-a assemblene, da minca region sota ‘l cel, an leu sant; an efet chiel a l’ha liberane da maleur gròss e purificà ‘l Leu Sant”.
{{verse|chapter=2|verse=19}}Lòn ch’a riguarda Giuda Macabé e sò frej, la purificassion dël grand santuari, la dedicassion dl’autar, {{verse|chapter=2|verse=20}}le guere contra d’Antioch Epifane e sò fieul Eupator, {{verse|chapter=2|verse=21}}e dcò j’aparission rivà dal cel ansima a coj che a l’avìo batusse con vajantisa për ël giudaism, a la mira che, pòchi guerié a l’ero fasse padron ëd tuta la region e taparà via un foson ëd bàrbar, {{verse|chapter=2|verse=22}}a fesse torna padron dël santuari pì famos dël mond, për liberé la sità e stabilì torna con fërmessa le lege che a stasìo për esse abrogà, ant ël moment che Nosgnor a l’è fasse dësponìbil a lor con tut sò grinor: {{verse|chapter=2|verse=23}}tut sòn a l’è stàit contà da Giason da Cirene. Nojàutri i sërcroma ‘d resumeje drinta na compilassion sola. {{verse|chapter=2|verse=24}}Ëd fàit, an considerand la caterva ‘d gifre e la dificoltà genìta ‘d coj ch’as veulo angagé ant le conte dla stòria, dàit ël foson ëd la materia, {{verse|chapter=2|verse=25}}nojàutri i l’oma pensà bin che ‘s volum a sia agradì për coj che as contento ëd na letura sèmpia,  comodità për chi a l’ha car ëd memorié lòn ch’a l’è ‘ncapità e utilità për coj che a lesran cole pàgine.

{{verse|chapter=2|verse=26}}Sicura che noi, ch’i soma pijasse ‘l badò ëd resume, is trovoma n’amprèisa pa bel fé: a j’andran ëd sudor e ‘d vijà, {{verse|chapter=2|verse=27}}parèj com a l’è mal fé pronté un disné e contenté j’esigense dj’àutri. Contut che, për fé lòn ch’a pias a vàire an sarà amusant soporté la fatiga, {{verse|chapter=2|verse=28}}daséndje a l’autor ël soèn ëd mostré tute le càuse për podèj butè an tren, nojàutri ij contorn d’un resumé. {{verse|chapter=2|verse=29}}Përchè coma che n’architet ëd na ca neuva a-j toca pensé a tuta la costrussion e fondassion d’ansema, antramentre che col ch’a l’è ‘ncaricà dl’arissadura e dla decorassion a frèsch venta che a pensa mach a l’ornamentassion, parèj, a më smija, a l’è për noi. {{verse|chapter=2|verse=30}}Intré ant l’argoment e ‘nventarié ij fàit, fasend brecia dij particolar, a speta a lë stòrich; {{verse|chapter=2|verse=31}}ma soagné l’esposission sensa deje da ment ai detaj a l’è për chi a l’ha concision espressiva. {{verse|chapter=2|verse=32}}Donch, ancamineroma nòsta conta, sensa gionté nen a la prefassion: a sarìa tròp a la bon-a esse bondos ant ij preliminari për peui scursé la narassion ëstòrica. 

== 3 ==
{{chapter|3}}
=== Eliodòr a riva a Gerusalem ===

{{verse|chapter=3|verse=1}}La sità santa a godia ‘d pas  total e le legi a l’ero guernà a la përfession për la pì bon-a grassia e la misericòrdia dël grand sacerdòt Onia e për soa aversion al mal. {{verse|chapter=3|verse=2}}Ancapitava che ij rè midem a l’avìo la costuma d’onoré ël leu sant e ‘d glorifiché ‘l santuari con don ij pì avosà. {{verse|chapter=3|verse=3}}Parèj che Seleuch, rè d’Asia, a sufragava dël sò tute le spèise ch’a riguardavo ël servissi dij sacrifissi.
{{verse|chapter=3|verse=4}}Meno che, un sèrt Simon, sacerdòt dël grup ëd Bilga, ch’a l’era carià dla responsabilità dël templi. Chiel a l’era stàit an dësacòrdi con ël gran sacerdòt Onia a propòsit ëd l’ispession dij mercà dla sità.

{{verse|chapter=3|verse=5}}Coma ch’a podìa nen ampónse a Onia, a l’é andàit a trové Apolòni ëd Tars, ch’a l’era antlora governator ëd la Celesiria e dla Fenicia. 
{{verse|chapter=3|verse=6}}Simon a l’ha contaje che ‘l tesòr dël templi, a Gerusalem, a l’era satì ëd richësse da nen chërde: ambelelà a-i sarìa stàita na massa d’argent ch’as podìa pa calculesse e sproporsionà a le spèise për ij sacrifissi. E a sarìa stàit possìbil fé passé tut ant le man dël rè.

{{verse|chapter=3|verse=7}}Apolòni, ant un rëscontr con ël rè, a l’ha butalo al corent con le përzonte richësse dont a l’era stàit anformà. {{verse|chapter=3|verse=8}}Anlora ‘l rè a l’ha ‘ncaricà sò prim ministr Eliodòr d’andé a Gerusalem con d’istrussion precise ‘d trasferì cole richësse al tesòr real.

{{verse|chapter=3|verse=9}}Eliodòr a l’é dun-a portasse a Gerusalem, sota pretest d’ispessioné le sità dla Gran-Siria e dla Fenicia; tutun an realtà për porté anans ël but dël rè. Rivà a Gerusalem a l’ha avù acoliensa e deferensa da part d’Onia e dla gent ëd la sità e a l’ha esponuje la consigna arseivùa an diséndje ciàir la motivassion ëd soa vnùa: a ciamava peui se j’anformassion a fusso reaj.

{{verse|chapter=3|verse=10}}Ël gran sacerdòt a l’ha spiegaje che ij depòsit a l’ero për le vìdoe e j’orfanin, {{verse|chapter=3|verse=11}}e na part a l’ero 'd proprietà d’Ircan, fieul ëd Tobia, përsonagi d’àuta posission; l’anformassion dël malfidà Simon a l’era donca na calunia espressa; ël total a l’era an tut  cheicòsa come 400 talent d’argent e dosent d’òr. {{verse|chapter=3|verse=12}}Ëd pì, a l’era pa concepìbil ëd gavene cheicòsa, përchè a sarìa staita n’angiustissia greva për coj ch’a l’avìo avù fiusa ant la santità dël leu, ant la majestà e la nen violabilità  d’un templ rispetà da tùit.

=== Eliodòr a progeta 'd dërobé 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=13}}Contut Eliodòr, an rason dj’órdin arseivù dal rè, a fortìa che cole richësse a dovìo esse confiscà a profit dël tesòr real.
{{verse|chapter=3|verse=14}}Ant un di fissà da chiel, a l’é intrà ant ël templi për fé n’inventari, antramentre che tuta la sità a l’era motobin bolversà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ij sacerdòt, arvestì ‘d sò parament sacrà, a l’ero prosternasse Dë 'dnans dl’autar e alvavo ‘d sùpliche al Cel ch’a l’avìa dàit na Lege an sij depòsit, ëd conservé ‘d pianta coste richësse për coj che a l’avìo depositaie.

{{verse|chapter=3|verse=16}}A costava ‘l sangh dël cheur vëdde Onia gran sacerdòt: soa angossa a l’era manifestà dal cangiament ëd color ëd sò visagi. {{verse|chapter=3|verse=17}}Tuta soa përson-a a l’era traversà da la pau e dël tërmolé ‘d sò còrp ch’a mostravo, a chi a vardava, l’arlìa dël cheur. {{verse|chapter=3|verse=18}}La gent a surtìa an furfa da le ca për na preghiera pùblica, për ël dzonor ch’a mnassava ‘l leu sant. {{verse|chapter=3|verse=19}}Le fomne, sandrà ëd tërliss ëd sach an sla stòmi e vestìe ‘d deul a ‘mpinìo le contrà. Le fijëtte, costumà a nen seurte d’antëcà, a corìo a le pòrte, o an sle muraje, o d’àutre ancor an le fnestre. {{verse|chapter=3|verse=20}}Tùit a ‘lvavo ij brass al cel, an suplicand l’agiut divin. {{verse|chapter=3|verse=21}}A fasìa  pen-a cola multitùdin, prostrà a la giarada për tèra, e ‘l grand sacerdòt tormentà da l’angossa.

=== Ël Signor a guerna 'l Templi ===

{{verse|chapter=3|verse=22}}Ant ël mentre ch’anvocavo Nosgnor Onipotent përchè a protegèissa sicur e antregh ij depòsit për coj ch’a l’avìo daje an guerna ambelelà, {{verse|chapter=3|verse=23}}Eliodòr, da soa part, a butava n’esecussion sò but. {{verse|chapter=3|verse=24}}Mach che, pen-a rivà an sël pòst con ij sò soldà, ant la sala dël tesòr, Nosgnor dj’ëspìrit celest e ‘d tùit ij podèj a l’é manifestasse con n'aparission strasordinària. Anlora tuti coj ch’a l’ero ancalàsne d’intré, frapà da la potensa ‘d Dé, a son trovasse svers e sesì da la pau. {{verse|chapter=3|verse=26}}A l’han an efet vëddù comparì n’ëstalon, ambardà ‘d manera fiamenga, e montà d’un sivalié afros e arvestì da n’armura d’òr, ch’a son campasse con ìmpit contra d’Eliodòr con ëd piotassà dë 'dnans dël caval. 26E a son ëdcò  comparì doi giovo ‘d na fòrsa  ‘mpressionanta e ‘d na blëssa eclatanta, vestì ‘d manera maravijosa che a son butasse  un da na banda e l’àutr da l’àutra d’Eliodòr a foatelo sensa remission, a colp ardobià. {{verse|chapter=3|verse=27}}Ant un moment, Eliodòr a l’é tombà a tèra, nen cossient ëd pianta. Anlora soa scòrta a l’ha pijalo e butalo an su na sivera, ch’a l’avrìa dovù serve a porté via l’argent e l’òr.

{{verse|chapter=3|verse=28}}Parèj st’òm, che a l’era stàit a la mira d’intré ant la sala dël tesòr con motobin d’ëscòrta, ora a l’era portà via, pa pì bon a fé cheicòsa, apress d’avèj constatà la sovranità ‘d Dé. {{verse|chapter=3|verse=29}}Përparèj che, antramentre che Eliodòr, acablà da la potensa divin-a, a l’era stendù sensa paròla e sensa speransa ‘d seurtne viv, {{verse|chapter=3|verse=30}}la gent ëd Gerusalem a benedìa Nosgnor, ch’a l’avìa difendù con glòria sò leu sant. Col templi, che fin-a pòch temp anans a l’era satì ‘d comossion e ‘d confusion, adess a dësbordava ‘d na gòj granda për l’antervent ëd Nosgnor Onipotent.

{{verse|chapter=3|verse=31}}Dun-a, j’amis d’Eliodòr  a l’han pregà Onia ch’a suplichèissa ‘l Pì Àut dla grassia ‘d vive për col ch’a l’era a la mira ‘d rende ‘l darié sospir. {{verse|chapter=3|verse=32}}E an tëmmend ël grand sacerdòt che ‘l rè a sospetèissa  che ij Giudé a l’avèisso atentà contra Eliodòr, a l’ha smonù un sacrifissi për soa sanità. {{verse|chapter=3|verse=33}}E antramentre che ‘l grand sacerdòt a ufrìa ‘l sacrifissi d’espiassion, a son torna comparije a Eliodòr coj giovo, vestì dla midema manera. An pé an facia ‘d chiel a l’han dije:  “Ti ‘t peule ringrassé motobin Onia, grand sacerdòt, përchè a l’é për soa ‘ntërcession che Nosgnor at conced torna ‘d vive. {{verse|chapter=3|verse=34}}Ti ch’it l’has sperimentà costa bon-a coression arseivùa da Dé, nùnsia a tuti sò grand podèj”. E dit sòn a son sparì.

=== La conversion d'Eliodòr ===

{{verse|chapter=3|verse=35}}Anlora Eliodòr a l’ha smonù un sacrifissi a Nosgnor an alvand ëd promësse ‘d don, përchè a l’avìa conservalo an vita: {{verse|chapter=3|verse=36}}a l’ congedasse da Onia e  a l’é tornà dal rè con soe trope.36 An fàcia ‘d tuti, chiel a dasìa testimoniansa ‘d tut lòn che ‘l Dé Pì Grand a l’avìa contemplà con sò pròpi euj. {{verse|chapter=3|verse=37}}Ant ël moment che ‘l rè a l’avìa ciamaje a Eliodòr col ch’a l’avrìa ‘ncora podù mandé a Gerusalem n’àutra vira, chiel a l’ha dije: {{verse|chapter=3|verse=38}}“S’it l’avèisse ‘d nemis o cheicadun ch’a conspira contra ‘d tò govern, màndlo pura ‘mbelelà: s’a surviv, a tornerà da ti patlà ‘d colp, përchè an col leu a agiss n’evidenta potensa divin-a. {{verse|chapter=3|verse=39}}Ël Dé ch’a stà ant ij cej, ch'a guerna e a vija dzora ‘d col templ e a-j dà protession, an frapand a mòrt coj ch’a intro con ëd but gram”. {{verse|chapter=3|verse=40}}Donch, a l’é stàit sòn ch’a l’é ‘ncapitaje a Eliodòr ant la preservassion dël ravagi dël tesòr ëd ël templ.

== 4 ==
{{chapter|4}}

=== Simon a acusa Onia ===

{{verse|chapter=4|verse=1}}Pròpi col Simon, ch’a l’avìa tradì soa agent e ‘nformà  Apolòni dël tesòr ëd ël templ. E bin, pròpi col midem Simon a l’é butasse a calunié Onia an disend: “A l’é chiel ch’a l’ha patlà Eliodòr e ch’a pòrta la responsabilità dij so maleur. {{verse|chapter=4|verse=2}}A l’avìa avù fin-a ‘l topé d’acusé Onia ‘d cospiré contra l’ëstat, Onia, ch’a l’era ‘l benefator ëd la sità, ël protetor dij sò conassionaj e ch’a pijava ‘d grand soèn a guerné le legi. {{verse|chapter=4|verse=3}}Ël ghignon a l’era rivà a la mira ch’a l’ero stàite massà ‘d përson-e daj partigian ëd Simon.

{{verse|chapter=4|verse=4}}Anlora Onia, an vëddend ël rìsigh ch’a comportava costa rivalità, e che Apolòni, fieul ëd Menesteo e governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, ancoragiava la malissia ‘d Simon, {{verse|chapter=4|verse=5}}donch, Onia a l’é portasse dal rè, ma nen për acusé ij sò consitadin, ma për provëdde al bin comun ëd la gent e dij particolar. {{verse|chapter=4|verse=6}}Chiel a capìa che, sensa l’antervent ëd ël rè, a sarìa pa stàit possìbil stabilì torna la pas, da già che Simon a chitava nen soa matan-a.

=== J'arforme 'd Jason ===

{{verse|chapter=4|verse=7}}Meno che, càiche temp apress, rè Seleuch a l’era mòrt e Antìoch, stranomà Epifane, a l’é suceduje. E a l’é stàit antlora che Giàson, frel d’Onia a l’ha usurpà la fonsion ëd grand-sacerdòssi, {{verse|chapter=4|verse=8}}e, che, ant un rëscontr con ël rè, a l’avìa promëttuje desmila chilo d’argent d’intrade e d’àutri  doimiladosent da gionté con n’àutra taja. {{verse|chapter=4|verse=9}}Nen mach, ma Giàson a s’angagiava a pagheje ‘ncora l’equivalent ëd quatmila chilo d’argent, se a fussa staje concedùa l’autorità a ‘n gimnasi e a n’efebìa e ‘d podèj anregistré d’abitant ëd Gerusalem tanme sitadin d’Antiòchia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Ël rè a l’ha acetà coste proposission. Da lòn, Giàson, otnù ël podèj, a l’ha obligà ij so consitadin a l’adossion dla manera ‘d vive greca. {{verse|chapter=4|verse=11}}Chiel a l’ha parèj anulà ij favor concedù dai rè ai Giudé për euvra ‘d Gioann, pare ‘d col Eupolem ch’a l’avìa compì n’ambasserìa d’aleansa e amicissia con ij Roman. Giàson a l’ha anulà tùit ij privilegi generos e legìtim, e an anstaurand ëd costume contrarie a la Lege ëd Mosè. {{verse|chapter=4|verse=12}}A l’é butasse a costruve ‘l gimnasi con deuit malegn pròpi ai pé dla colin-a dël templ e a l’ha animà ij giovo pì qualificà a quatesse la testa con ël petasi.

{{verse|chapter=4|verse=13}}Sòn a vorìa dì ‘d rivé al corm d’elenisassion e ‘d passé ‘d pianta a’d costume strangere, e sòn për l’assion ëd Giàson, ël përvers, nen amis ëd Dé e tut fòra che sacerdòt.

{{verse|chapter=4|verse=14}}Për lòn ij sacerdòt a l’avìo pa pì deuit al servissi dl’autar, nen mach, ma dëspresiand ël santuari e trascurand ij sacrifissi, as pressavo a pijé part a ‘d spetàcoj ant la paléstra contrari a la lege, valadì vàire esercissi sportiv. {{verse|chapter=4|verse=15}}Parèj, an dasend pì nen da ment a le pràtiche rispetà dai sò antich, a stimavo motobin pì nòbij le glòrie greche.

{{verse|chapter=4|verse=16}}Ma, pròpi për lòn a son restà sesì da na greva situassion ch’a l’ha butaje tanme aversari e nemis pròpi coj che a vorìo imité an tut e ‘d pianta. {{verse|chapter=4|verse=17}}Col ch’as compòrta mal anvers le legi divin-e a l’avrà sò castigh! Ël seguit ëd la stòria a lo proverà. 

=== Jason a fà intré 'd costume greche ===

{{verse|chapter=4|verse=18}}Minca quatr ann, as organisavo ant la sità ‘d Tir ëd competission sportive con l’antërvent dël rè. {{verse|chapter=4|verse=19}}Cola ligera ‘d Giàson a l’ha mnà tanme rapresentan ufissiaj d’òm ëd Gerusalem ch’a l’avìo ‘l tìtol ëd sitadin d’Antiòchia, con tërzent dracme d’argent për ij sacrifissi d’ Eracles. Ma coj ch’a-j portavo a l’han pensà ch’a fussa pa  convenient dovreje për ël sacrifiss e a l’han pensà a d’àutra spèisa. {{verse|chapter=4|verse=20}}Parèj che, ël dné ch’a dovìa serve për ël sacrifissi a Eracles për inissiativa ‘d Giàson a l’é stàit ampiegà për la costrussion ëd nav da combatiment da part ëd coj ch’a lo portavo. {{verse|chapter=4|verse=21}}Antìoch, an avend mandà Apolòni, fieul ëd Menesteo, an Egit për l’incoronassion ëd rè Filometor, a l’é vnùit a savèj che chiel-sì a l’era contrari a soa polìtica e për lòn a l’ha pensà bin ëd difende soe sicurëssa. Për lòn a l’era andàit  a Giafa, e peui da là, a Gerusalem. {{verse|chapter=4|verse=22}}Giàson e La popolassion a l’han faje acoliensa entusiàsta con luminàrie e aclamassion. Apress Antìoch a l’é tornasne an Fenicia con soa armeja.

=== Menelao e dventa Gran Sacerdòt ===

{{verse|chapter=4|verse=23}}Tre ann apress, Giàson a l’ha mandà Menelao, frel ëd ël mensionà Simon, a porté ‘d dné al rè e për otnì decision ansima a d’afé d’amportansa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Ma cand che Menelao a l’ presentasse dal rè a l’ha fàila a otnì për chiel istess la fonsion ëd grand-sacerdòt, dasénse motobin ëd sagna e smonend për lòn eutmila chilo d’argent an pì che l’oferta ‘d Giàson. {{verse|chapter=4|verse=25}}Parèj che Menelao a l’é presentasse, an tornand, con le credensiaj dël rè ma sensa gnente ch’a fussa degn ëd ël grand-sacerdòssi, se nen mach le manìe tiràniche e ‘l furor ëd na bestia ferosa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Parèj che Giàson, ch’a l’avìa tradì sò pròpi frel, a soa vira a l’é stàit tradì da n’àutr e a l’é stàit obligà a esiliesse ant l’Amanitide.

{{verse|chapter=4|verse=27}}Da part soa Menelao a l’é fasse padron ëd ël podèj, ma a l’ha  pa pì antajàsne dël dné promëttù al rè, {{verse|chapter=4|verse=28}}combin che Sostrat a l’avèissa fàine arcesta, da già che costì a l’era comandant ëd l’acròpoli e a l’avèissa l’ancàrich ëd le riscossion d’impòste: për lòn, tùit e doi a son ëstàit convocà dal rè. {{verse|chapter=4|verse=29}}Menelao a l’ha lassà tanme sostitù ant ël grand sacerdòssi Lisimach, so frel; Sostrat nopà a l’é fasse sostituì da Crate, cap dij Cipriòta.

=== L'amassidi d'Onìa ===

{{verse|chapter=4|verse=30}}An cole sircostanse la gent ëd Tarsis e ‘d Malos a son arvirasse, përchè ‘l rè a l’avìa donaje coste sità a Antiochis, soa concubin-a. {{verse|chapter=4|verse=31}}Ël rè a l’ha fàit an pressa a porté torna a l’ordin la situassion, an lassand tanme regent Andrònich, un dij sò ministr. {{verse|chapter=4|verse=32}}Anlora Menelao a l’ha pensà bin d’avèj trovà na bon-a ocasion: a l’ha portà via d’asi d’òr dal templ e a l’ha fane un  present a Andrònich. D’àutri utiss d’òr a l’ha venduie a Tir e ant le sità dj’anviron. {{verse|chapter=4|verse=33}}Cand che Onia a l’ha savulo, an biasimànd Menelao, a l’é stàit obligà a scapé e a trové sosta ant na sità d’arfugi a Dafne, ant un templi davzin d’Antiòchia. 

{{verse|chapter=4|verse=34}}Për sòn Menelao, ancontrasse an segret con Andrònich, a l’ha solecitalo ìd  massé Onia.  Col-lì, andàit a trové onia e otnune con l’angann la fiusa, an daséndje la drita e convinciulo con giurament, combin che Onia a l’avèissa pa slontanà tùit ij sospet, ëd seurte dal templ e peui felo massé sensa gnun rispet për la giustissia. {{verse|chapter=4|verse=35}}Për sòn, nen mach ij Giudé, ma dcò vàire d’àutre nassion a son restane arvirà, bolversà e magonà për col bàrbar amassidi. 

=== Andrònich a l'é castigà ===

{{verse|chapter=4|verse=36}}E tornà ‘l rè da la Cilicia, a son presentasse da chiel tùit ij Giudé dla sità, ansema con ij Grech ch’a condividìo l’esecrassion për l’assassini arbitrari d’Onia.

{{verse|chapter=4|verse=37}}Rè Antìoch a l’ha provane un sagrin real, na tristëssa ancreusa al fond ëd l’ànima: a l’avìa le larme a j’euj an pensand a la saviëssa e a la gran’ dritura dël mòrt. {{verse|chapter=4|verse=38}}Peui, anviscà d’andignassion, a l’ha dun-a comandà ‘d gaveje la porpra cerimonial a Andrònich, a l’ha fàit s-cianché soe vestimente e    falo marcé për tuta la sità fin-a ‘ndova ch’a l’avìa massà con sacrilegi Onia, e an col midem pòst a l’ha fàit esecuté ‘s miseràbil sassin. Përparèj Nosgnor a l’ha renduje sò merità castigh. 

=== Lisìmaco e Menelao a son inpopular ===

{{verse|chapter=4|verse=39}}D’àutra banda, Lisimach a l’avìa comëttù vàire robarìe sacrìleghe al templ ëd Gerusalem, con la complicità ‘d Menelao, sò frel. An costa manera vàire utiss d’òr a l’ero sbardlasse. Savùlo an sità, la gent a l’é arvirasse contra ‘d Lisimach. {{verse|chapter=4|verse=40}}An vëddend cola furfa esasperà e pien-a ‘d ràbia, Lisimach  a l’ha armà tremila òm për sofoché l’arvira con violensa. Costa tropa a stasìaa j’ordin d’un tal Auran , òm già d’età e sensa sust. {{verse|chapter=4|verse=41}}Ma la gent, antajàndze d’esse atacà da la gusaje ‘d Lisimach, a l’han ambaronà ‘d pere, baròt gròss e fin-a la povèr dij sacrifissi, e a son campasse tuti contra ‘d Lisimach e so armà. {{verse|chapter=4|verse=42}}An costa manera a l’ha ferine vàire, massane cheicadun e faje scapé tùit,  an butand a mòrt ël midem ravagieur ëd  ël templi dacant dla sala dël tesòr. 

{{verse|chapter=4|verse=}}Tut sòn a l’ha motivà un process contra ‘d Menelao. 44 Rivà ‘l rè ‘d Tir, ij tre òm mandà dal consèj dj’ansian a l’han presentà l’acusassion. {{verse|chapter=4|verse=45}}An vëddendze perdù, Menelao a l’ha promëttuje na bon-a soma ‘d dné a Tolomé fieeul ëd Dorimene, përchè a rasonèissa ‘l rè a sò favor. {{verse|chapter=4|verse=46}}Donca,  Tolomé a l’ha ‘nvità ‘l rè sota d’un pòrti, con la scusa ‘d pijé ‘l fresch, e a l’ha faje cangé d’avis. {{verse|chapter=4|verse=47}}Parèj che ‘l rè a l’ha diciarà Menelao nossent da tute j’acuse, combin a fùssa càusa ‘d tùit ij maleur. Nen mach, ma a l’ha condanà a mòrt ij tre disgrassià dij delegà, che fin-a ij bàrbar Sita a l’avrìo diciarà nossent. {{verse|chapter=4|verse=48}}An costa manera, sensa perde temp, coj ch’a l’avìo difendù sità, pòpol e asi sacrà a son ëstàit massà sensa giustissia. {{verse|chapter=4|verse=49}}Për sòn, a son ëstaie ‘d sitadin ëd Tir che, scandalisà da la vicénda, a l’han contribuì an manera fiamengh aai funeraj dle pòvre vìtime. {{verse|chapter=4|verse=50}}Nopà Menelao, grassie a l’avarissia dij governant, a l’ha mantnù ël podèj, an chërsend sèmper ëd pì an gramissia e converténdze ant ël pes nemis dij sò consitadin.

== 5 ==
{{chapter|5}}

=== Jason a preuva d'arpijé 'l contròl ===

{{verse|chapter=5|verse=}}An col midem temp, Antìoch a l’é  butasse a pronté soa sconda campàgna  contra dl’Egit. {{verse|chapter=5|verse=2}}Ore, për quaranta di, a son staie d’aparission a Gerusalem: ëd sivalié con mantèj brodà d’òr ch’a galopavo an cel e ‘d trope d’armà ch’a sventajavo lanse e spa, {{verse|chapter=5|verse=3}}e squadron ëd cavalerìa rangià a bataja, d’atach e ‘d contr-atachë, rabel d’ëscù, cioende ëd lanse, flece sfrandà, sluss ëd bardure e tute sòrt d’armore e corasse. {{verse|chapter=5|verse=4}}Tuta la gent ëd la sità a pregava che coste vision a fùsso ‘d bon auguri e pa ‘d maleur. 

{{verse|chapter=5|verse=5}}Apress a l’é spantiasse la fàussa neuva dla mòrt d’Antìoch, e Giason ciapà con chiel na milen-a d’òm, a l’amprovista a l’ha ‘tacà Gerusalem : ij difensor ëd le muraje a son ëstàit arpossà  e la sità ocupà. Menelao a l’ha trovà sosta ant la sitadela. {{verse|chapter=5|verse=6}}Giason a l’ha massacrà sensa misericòrdia ij sò consitadin, sensa désne che un sucess contra soa pròpia gent a l’era già un dësastr, an chërdend ëd trionfé dzora ‘d nemis ch’a l’ero mach sò pòpol. {{verse|chapter=5|verse=7}}Contut, a l’ha pa fàila a fesse padron dël podèj, e a na serta mira con ël peis ëd l’onta dël tradiment a l’ha torna dovù parte n’esili ant ël teritòri d’Aman.

{{verse|chapter=5|verse=8}}Soa condòta criminal a l’ stàita dësastrosa. Ampërzona anans ëd tut da Areta, rè dj’Arab, scapà peui ëd sità an sità, përseguità da tùit e an ghignon parèj ëd traditor ëd le legi da sò pòpol , considerà tant ‘me un bòja e odià da la pàtria e dai consitadin, a l’ andàit a finì n’Egit. {{verse|chapter=5|verse=9}}Da là s’ambarcà për la Grecia: st’òm ch’a l’avìa mandà n’esili, vàire përson-e ‘d soa patria, a l’è mòrt peui a Sparta, andova ch’a l’avìa sperà ‘d trové solidarietà squasi an nòm ëd la midema rèis comun-a. {{verse|chapter=5|verse=10}}Parèj col ch’a l’avìa lassà da sotré bonben ëd gent, a l’é finì piorà da gnun, sensa funeral e fòra da la tomba dij sò cé.

{{verse|chapter=5|verse=11}}Cand che ‘l rè a l’è vnùit a savèj tut sòn, a l’ha chërdù che la Giudea a vorèissa arviresse contra’d chiel. Për lòn, tornà da l’Egit, pien ëd flin-a ferosa, a l’ha ocupà Gerusalem con la fòrsa dj’arme, {{verse|chapter=5|verse=12}}e a l’ha dàit l’ordin ai sò soldà ‘d massé sensa misericòrdia tuti coj ch’a trovavo e d'ësgorzé coj ch’a scapavo ant ëcà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Giovo e vej a son ëstàit massacrà, ësterminà òm, fomne, masnà, massà spose con ij cit. {{verse|chapter=5|verse=14}}Mach an tre di la sità a l’ha perdù otantamila abitant: quaranta mila sassinà e j’àutri vendù s-ciav. 

=== Sachegg dël Templi ===

{{verse|chapter=5|verse=15}}Nen content ëd lòn, Antìoch a l’é ancalàsne fin-a d’intré ant ël templi pì sant ëd tuta la tèra,  e col ch’a l’ha falo intré a l’è stàit Menelao, col ch’a l’ha tradì legi e pàtria. {{verse|chapter=5|verse=16}}Antìoch a l’é portasse via con soe man maunëtte j’asi sacrà, e a l’ha ravagià con soe man sacrìleghe lòn che da j’àutri rè a l’era stàit butà për blëssa e për deje glòria e onor a col leu sant.

{{verse|chapter=5|verse=17}}Antìoch a l’ vnùit sempe pì pien ëd sagna, sensa capì che Nosgnor a l’era sdegnasse da temp për motiv dij pecà dla sità e për lòn col leu a l’era stàit chità. {{verse|chapter=5|verse=18}}Se lor a fùsso nen stàit angagià an tuti coj pecà, com a l’era ‘ncapità con Eliodòr, mandà da rè Seleuch a ispessioné la stansia dël tesòr, dcò chiel, pen-a rivà, a sarìa dun-a foëttà e dëstradà da soa ‘mprèisa fòla. {{verse|chapter=5|verse=19}}Ma l’elession a l’era  ëd col leu  për motiv ëd soa gent nopà dël pòpol a càusa dël leugh. {{verse|chapter=5|verse=20}}Për lòn, ëdcò col pòst, apress esse stàit angagià anti j maleur tombà an sla popolassion, a la fin a l’ha avune ‘d benefissi: për lë sdegn ëd l’Onipotent a l’avìa sperimentà l’abandon, e për l’arconciliassion ëd ël grand Signor a l’é stàit restaurà an tuta soa glòria.  

{{verse|chapter=5|verse=21}}Antìoch a l’é portasse via dal templi l’equivalent ëd 1800 talent d’argent; a l’ha fàit an pressa l’artorn a Antiòchia, convinciù an soa blaga d’avèj rendù la tèra navigàbila e dovertà ‘nt  ël mar dë stra. {{verse|chapter=5|verse=22}}Darera ‘d chiel a l’ha lassà ‘d delegà për crasé na vira ‘d pì la gent giudèa. A Gerusalem  a i j’era Flip ëd rassa frìgia, da le manere anor pì malgrassiose ‘d col ch’a l’avìa nominà. {{verse|chapter=5|verse=23}}An sël Garisim Andrònich; oltre a lor a-i j’era Menelao, ch’a acablava ij sò consitadin giudé con na gramìssia pes ëd cola dj’àutri.

{{verse|chapter=5|verse=24}}A Gerusalem a-i j’era dcò Apolòni, cap dij mersenari ëd Misia, con n’armeja ‘d vintedoimila soldà: con l’ordin ëd massé tuti j’òm ëd la sità e ‘d vende fomne e masnà. {{verse|chapter=5|verse=25}}Chiel-sì, cand a l’era rivà a Gerusalem a l’avìa fàit visa d’avèj ëd but pacìfich e a l’é tenusse chiet fin-a al di sacrà dël sabat. Anlora, antramentre che j’Ebreo a l’ero n’arpòs, chiel a l’ha organisà na parada militar {{verse|chapter=5|verse=26}}e a l’ha massacrà tuti coj ch’a surtìo për assiste a la festa, apress, sfrandasse con ij soldà an sità a l’ha massà vàire përson-e.

{{verse|chapter=5|verse=27}}Ma Giuda, ciamà Macabé, ch’a fasìa part ëd na tropa ‘d des òm, a l’ artirasse an montagna an mes a un desert, e vivend parèj dle bestie sarvaje. An resistend, a mangiavo mach d’erbe e’d verdura për nen antamnesse.

== 6 ==
{{chapter|6}}

=== La sopression dël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=1}}Nen vàire temp apress, ël rè a l’ha mandà ‘l vej atenièis Geront përchè a oblighèissa ij Giudé dë slontanesse da le legj dij grand e a pa pì governesse conform a le Lege ëd Dé. {{verse|chapter=6|verse=2}}E nen mach, ma për profané ‘l templ d’òrge sfrandà, Geront a dovìa fé dediché ‘l santuari ëd Gerusalem a Zeus Olìmpich e col an sël Garisim a Zeus Ospital, conform a la volontà dj’abitant ëd cola region.

{{verse|chapter=6|verse=3}}L’aplicassion ëd coste mzure ‘d maleur a l’ha portà al dilaghé dël mal për tuta la gent. {{verse|chapter=6|verse=4}}An efet, ij pagan a ‘mpinivo ‘l templ ëd soe dësbàucie e disórdin : lor a s’amusavo con ëd meretris e a tenìo ëd relassion con lor drinta ‘l sagrà dij pòrti, an fasend intré ‘d pràtiche proibìe. {{verse|chapter=6|verse=5}}L’autar a l’era satì ëd vìtime nen pure, antërdìe da la lege ‘d Dé. {{verse|chapter=6|verse=6}}As podìa pa pì guerné ‘l saba, nì osservé le feste tradissionaj dël mèis, e gnanca mach diciaresse d’esse Giudé.

{{verse|chapter=6|verse=7}}Tùit ij mèis, ant ël di natalissi dël rè, ventava për fòrsa  pijé part al disné sacrifical, ë cand a rivavo le feste an onor ëd Dionisos, ventava andé an procession coronà ‘d brassabòsch al cortege dionisìach. {{verse|chapter=6|verse=8}}Për istigassion ëd Tolomé, a l’é surtìje un decret ch’a estendìa a le sità elenìstiche dj’anviron le mideme disposission  contra ij Giudé, an obligàndje a mangé carn dij sacrifissi pagan {{verse|chapter=6|verse=9}}an obligand ëd buté a mòrt coj ch’acetavo nen le costume greche: a l’era fàcil prevëdde ‘l maleur ch’a sarìa rivane! {{verse|chapter=6|verse=10}}Tant për esempi, a l’ero stàite denunsià doe fomne ch’a l’avìo sirconcidù soe masnà: a l’han penduje ij cit a lë stòmi, e apress d’avèje portà an gir për la sità, a l’han pressipitaje giù da le muraje.

{{verse|chapter=6|verse=11}}D’àutri a l’ero butasse ansema ant le balme davzin-e për la selebrassion ëd ël sabat. Denunsià da Flip, a l’han tuti brusaje viv andrinta, da già che ij Giudé a podìo pa diféndse ant ël di ‘d sabat. 

=== Significassion providensial ëd ël Giudaism ===

{{verse|chapter=6|verse=12}}Adess, mi i vorìa preghé ij letor ëd cost  lìber ëd nen fesse dëscoragé da ste malore, ma ‘d pensé ai castigh nen tanme distrussion, ma con ël but d’eduché ‘l pòpol e pa sò anientament. {{verse|chapter=6|verse=13}}Për lòn, Dé a mostra grand misericòrdia vers coj ch’a sio arviràssje contra, ant ël dé pì che an pressa un castigh, nopà ‘d risparmieje për vàire. {{verse|chapter=6|verse=14}}Përchè Nosgnor as propon nen ëd fé con nojàutri com a fa con d’àutre nassion, an spetand ël temp giust për la punission, cand ch’a sio rivà al corm dij so pecà.  {{verse|chapter=6|verse=15}}Chiel a l’ha pa përmëttù ch’i rivèisso fin-a ‘l fond ëd nòstre colpe e punine ant ël darié moment. {{verse|chapter=6|verse=16}}Për lòn chiel an gava mai soa misericòrdia, ma, an mandand ëd preuve a so agent për dene coression con le calamità, chiel a chita nen sò pòpol. {{verse|chapter=6|verse=17}}Sòn as dis mach për memorié sta vrità. Ore, tornoma a la narassion.

=== Martiri d'Eliasar ===

{{verse|chapter=6|verse=18}}Un tal Eleasar, un djë scrivan pì avosà, òm già d’età e rigoros ant la përson-a, a l’era obligà a doverté la boca e a travonde carn ëd crin. {{verse|chapter=6|verse=19}}Contut, chiel, ëstimand mèj na mòrt gloriosa che na vita ant l’onta, a l’é ancaminasse ‘d soa volontà vers ël suplissi, {{verse|chapter=6|verse=20}}an spuvand ël bocon ëd carn e comportàndze com a conven a coj ch’a son pront a slontanesse da lòn ch’a l’é pa giust gusté për atacament a soa pròpria vita. 

{{verse|chapter=6|verse=21}}J’òm ancaricà d’ampon-e ‘s banchèt sacrifical contrari a la lege, a conossìo Eleasar da temp. A l’han pijalo an dëspart e a l’han pregalo ‘d fesse porté ‘d carn autorisà da la lege, prontà espress për chiel: a convenìa fé visa ‘d mangé com a fùssa ‘d carn sacrificà amponùa dal rè, {{verse|chapter=6|verse=22}}përchè, an costa manera a sarìa scampà a la mòrt grassie a la veja amicissia ch’a j’era an tra lor e chiel. {{verse|chapter=6|verse=23}}Ma Eleasar a l’ha ciapà na decision nòbila, degna ‘d soa età e dël prestigi dla veciaia, dij sò cavèj bianch e dla condòta sensa macia tenùa fin-a da masnà, ma an specie  dle legi sante stabilìe da Nosgnor: a l’ha rëspondù ch’a lo mandèisso pura a la mòrt. {{verse|chapter=6|verse=24}}Për ël fàit, a disìa, -“ch’a l’é pa bela na finsion ch’a daga na testimoniansa fàussa a vàire giovo, an pensand che a novant’ann Eleasar a sia passà a costume strangere, {{verse|chapter=6|verse=25}}a soa vira, për colpa ‘d mia finsion, për mach un pòch pì ‘d vita, ëd giovo a vado a perdze për colpa mia e parèj che mi ‘m procura dzonor a mia veciaia. {{verse|chapter=6|verse=26}}E peui, se dcò i scampèissa dal castigh dj’òm, i scamperìa pa, nì viv nì mòrt a le man dl’Onipotent. {{verse|chapter=6|verse=27}}Për lòn s’i chito da vajant sta vita, im mostrerai con un comportament degn ëd mia bela età, {{verse|chapter=6|verse=28}}an lassand a la gioventura n’esempi nòbil ‘d mòrt volontària e generosa për le legi sante e venerànde”. Dit sòn a l’è ancaminasse pì che an pressa al suplissi. {{verse|chapter=6|verse=29}}E coj ch’a lo portavo, e anans a l’avìo mostrà binvolensa, adess a l’ero anghignonà con chiel, an pensand che soe paròle a fusso da mat. {{verse|chapter=6|verse=30}}A disìa an gëmmend sota i colp, mentre a stasìa për meuire: “Nosgnor ëd la santa sapiensa, a sa bin che, an potend scampé a la mòrt, contut i seufro ant ël còrp ëd dolor afros sota ij foèt, ma ‘nt l’ànima i sopòrto volonté tut sòn për la tëmma ‘d Chiel”. {{verse|chapter=6|verse=31}}Parèj che Eleasar a l’é mòrt, amn lassand soa mòrt tanme n’esempi d’eroism e na memòria eterna ‘d virtù nen mach për ij giovo ma dcò për la pì part ëd soa gent.

== 7 ==
{{chapter|7}}

=== Ël martiri dij set frej ===

{{verse|chapter=7|verse=1}}N’àutra ocasion, sèt frej e soa mare a l’ero stàit arestà. Ël rè a vorìa forséje a mangé carn ëd crin, proibìa da la lege ‘d Dé; për sòn a l’ha faje bate a colp ëd foèt e ‘d nerv ëd beu. {{verse|chapter=7|verse=2}}Un ëd lor, a nòm ëd tuti j’àutri a l’ha dije al rè: «Còs speres-to d’otnì da nojàutri an tratàndne përparèj». Venta ch’it sàpie che noi i soma pront a meuire pitòst che violè le legi dij nòstri antich». {{verse|chapter=7|verse=3}}Ël rè a l’é stàit sesì da na flin-a violenta; e a l’ha comandà ‘d buté an sël feu ëd pèile e ‘d ciodron. {{verse|chapter=7|verse=4}}Pen-a che coste a son vnùite afoà, ël rè a l’ha ordinà ‘d tajeje la lenga a col ch’a l’era fasse pòrtavos, d’ëscortielo e ‘d mutilelo dle man e dij pé, tut sòn a dovìa esse sota j’euj dij frej e ‘d soa mare. {{verse|chapter=7|verse=5}}E parèj  che dòp d’avèje tajà j’estremità, ël rè a l’ha ordinà ch’a lo butèisso al feu e ‘d rostìlo  ch’a respirava ‘ncora. Antramentre che ‘l tuf e l’odor ëd carn brusatà a s’ëspantiava, j’àutri frej e la mare as fasìo corage un con l’àutr a meuire da vajant, e a disìo: {{verse|chapter=7|verse=6}}“Nosgnor Dé an vëdd da l’àut  a l’avrà misericòrdia ‘d nojàutri sicura. Coma ch’a l’ha diciarà Mosè ant ël càntich ch’acusa sò pòpol an disend: &quot;Nosgnor a sarà sensìbil a la sòrt dij sò servitor’“.

{{verse|chapter=7|verse=7}}Apress che ‘l prim a l’era stàit massà an costa manera, a l’han mnà l’ëscond për maltratelo anans dël suplissi. Antramentre ch’a lo scalpàvo rancàndje la pel dël cupiss con ij cavèj, a-j ciamavo: “ Ses-to dispòst a mangé carn ëd crin, anans che tò còrp a sia dësblà an vàire tòch? “. {{verse|chapter=7|verse=8}}“Nò!” A l’ha rësponduje ant la lenga dij sò cé. “I mangerai pa!”.

Për lòn a l’ha subì la midema série ‘d torture dël prim. {{verse|chapter=7|verse9=}}Al moment d’esalé ‘l darié sospir, a l’ha dije al rè: “ Criminal! Ti t’an ranche da costa vita, contut ël Rè dël mond, apress ch'i saroma mòrt, për soe legi an farà arsussité a vita neuva sensa fin”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Apress ëd cost, ël midem tratament a l’é andàit al ters. Cand a l’han comandaje ‘d presenté soa lenga, chiel a l’ha fàit parèj an slongand ëdcò le man sensa tramblé. {{verse|chapter=7|verse=11}}A l’ha diciarà con fermëssa: “ Da Dé i l’hai arseivù sti mèmber; për amor ëd soe legi i veuj ësne privà, përchè i son sicur ch’a më rendrà”. {{verse|chapter=7|verse=12}}Ël rè midem e coj cha j’ëstasìo d’antorn a son restà bele ambajà për ël corage ‘d sto fiolin, ch’a smijava ten-e ‘d gnun cont ij torment.

{{verse|chapter=7|verse=13}}Mòrt ëdcò costì, a l’han aplicà al quart le mideme torture crudej. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al pont ëd meuire a l’ha dije al rè : « Mèj meuire për man ëd j’òm, cand che da Dé i l’oma la speransa d'esse da chiel torna arsussità! Ma, për ti, a-i sarà pa d’arsuression, gnun-a vita neuva». {{verse|chapter=7|verse=15}}Dun-a apress,  a l’han mnà ‘l quint al suplissi.

{{verse|chapter=7|verse=16}}Ma chiel, an beicànd ël rè, a disìa: “Ti ‘t l’has podèj an sj’òm e, combin mortal, it fase lòn ch’at pias; ma chërd pa che nòstra gent a sia chità da Dé. {{verse|chapter=7|verse=17}}Për lòn ch’at riguarda, speta e it comtempleras com a l’é grand sò podèj cand ch’it saras ti a esse tormentà con toa dissendensa”. {{verse|chapter=7|verse=18}}Dòp ëd chiel a l’han ciapà ‘l sest che, mentre ch’a stasìa për meuire, a l’ha dit: “Gnun-a ilusion da sensa sust. Nojàutri i patioma tut sòn për nòstra càusa, përchè i l’oma pëccà contra nòst Dé; për lòn a n'ancàpito ëd maleur ch’a bogio a maravija. {{verse|chapter=7|verse=19}}Ma chërd pa d’esse sensa punission : it ses ancalàtne a conbate contra ‘d Dé”.

{{verse|chapter=7|verse=20}}Dzortut la mare a l’era amirèivola e a mérita bin d’avisésne ‘d chila. Ant l’ëspassi d’un di sol, chila a l’avìa vëddù meuire sèt fieuj, an soportand tut con serenità për le speranse an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=21}}A animava mincadun ëd lor ant la lenga dij cé, pien-a ‘d sentiment nòbij e, an temprand la sensibilità feminin-a con corage masculin, a-j disìa: {{verse|chapter=7|verse=22}}”Mi i sai nen coma che vòstra esistensa a l’é ancaminà ant  ël mè sen. I son pa mi ch’i l’hai dave buf ëd vita, nì i l’hai daje forma ai mèmber ëd mincadun ëd vojàutri. {{verse|chapter=7|verse=23}}A l’é ‘l Creator dël mond ël prinsipi ëd tut, col ch’a l’ha plasmà j’uman da sò concepiment. E bin, a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri e ‘v rendrà ‘l buf ëd vita, përchè adess voi i acete d’esne privà për resté fedej a soe legi”.

{{verse|chapter=7|verse=24}}Antìoch, a chërdìa d’esse stàit dëspresià e a sospetava che col lengage  a fussa sbefios, për lòn a esortava ‘l pì giovo ch’a l’era ‘ncora viv ; e nen mach a paròle, ma con giurament andova a promëttìa ch’a l’avrìa falo rich e pien ëd boneur, se, an chitand le tradission dij grand, a l’avrìa podù esse « amis dël rè» e con soa fiusa për d’ancàrich amportant. {{verse|chapter=7|verse=25}}Ma ‘l fiolin a-j dasìa pa da ment a coste paròle, parèj che ‘l rè, ciamà la mare, a la esortava a fesse consijera ‘d salvëssa për ël fieul. {{verse|chapter=7|verse=26}}Chiel  a l’ha ‘nsistù për vàire e a la fin chila a l’ha acetà ‘d parlé a sò fieul. {{verse|chapter=7|verse=27}}An cinàndse  vers ëd chiel a l’ha fàila ambrojé ‘l tiran crudel an pronunsiand coste paròle ant la lenga dj’antich: « Car  ël mè fieul, àbie compassion ëd mi, ch’i l’hai portate an sen për neuv mèis e i l’hai date ‘l làit për tre ann. I son pijame soèn ëd ti e i l’hai nurite e anlevate fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=7|verse=28}}It në prego, cara la mia masnà, contémpla ‘l cel e la tèra, vard a tut lòn ch’a-i é. Arconòss ch’a l’é stàit Dé a fé tut sòn a partì dal nen e che j’uman a son ëstàit creà dla midema fasson. {{verse|chapter=7|verse=29}}Gnun-a tëmma d’ësto bòja, ma aceta ‘d meuire con ël corage ‘d tò frej. Parèj i podrai artrovete, con tò frej, cand che Dé an manifesterà soa bontà».

{{verse|chapter=7|verse=30}}A l’avìa pa ‘ncora finì ‘d parlé che ‘l giovnòt a l’é butasse a crijé: “ Còs spetes-to vojàutri? Mi ubidirai pa al comand dël rè, ma i scoto ij comandament ëd la Lege che Dé a l’ha daje ai nòstri cé për mojen ëd Mosè. {{verse|chapter=7|verse=31}}Për lòn ch’at riguarda, rè Antìoch, ch’it ses fate autor ëd tùit ij maleur contra j’Ebreo, ti t’ëscapras pa a la man ëd Dé! {{verse|chapter=7|verse=32}}Për lòn ch’a riguarda nojàutri, noi i l’oma pëccà e a l’é për lòn ch’i l’oma da seufre adess. {{verse|chapter=7|verse=33}}Nosgnor, Dé viv, an farà sente soa flin-a për peu ‘d temp, ma peui a s’arconcilierà torna con ij sò sërvent. {{verse|chapter=7|verse=34}}Ma ti, nemis dël Signor, e pì përvers ëd tuti j’òm, va pa a esaltete a dzoneus, an alimentand ëd ësperanse segrete, antramentre ch’it àusse la man contra ij fieuj dël Cel, {{verse|chapter=7|verse=35}}përchè it ses nen ancor al sicur dal giudisse ‘d Dé Onipotent ch’a scèira tut! {{verse|chapter=7|verse=36}}Già ij mè frej, apress avèj sofert për un moment, a son intrà an aleansa con Dé ant la vita eterna. Nopà ti, it saras giudicà da Dé ch’at darà la giusta condana che toa arogansa a mérita. {{verse|chapter=7|verse=37}}Tut parèj dij mè frej, i son pront a sacrifiché mè còrp e mia vita për le legi dij mè antich. I ciamo a Dé d’avèj compassion ëd mia gent, ma che për ti, an tra torment e foèt, a l’àbia la volontà d’ëmnete a prové e arconòsse che mach chiel a l’é Dé. {{verse|chapter=7|verse=38}}Nopà con mi e mè frej ch’a peuda chité ‘l Bischiss dl’Onipotent, dëscàdnà giustament dzora a tut nòst pòpol!”.

{{verse|chapter=7|verse=39}}Ël rè a l’ha ciapà bin mal ste paròle, e pien ëd ràbia a l’é sfogasse na vira con pì gramissia ansima al pòr fiolin, an senténdze antossià da le svergne. {{verse|chapter=7|verse=40}}Përparèj che dcò ‘l darié fieul a l’é passà a l’àutra vita da pur, con fiusa ‘d pianta an Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=41}}Apress ij fieuj, dcò la mare a l’ha ‘ncontrà la mòrt. {{verse|chapter=7|verse=42}}Ma adess i l’hai dit pro ansima ij disné sacrificaj e le torture e crudeltà conseguente.

== 8 ==
{{chapter|8}}
=== Arvira 'd Giuda Macabé ===

{{verse|chapter=8|verse=1}}Giuda Macabé, con ij sò , a s’anfiltrava dë stermà da ‘n vilage a l’àutr. A convocava sò frej ëd rassa ch’a lo seguitèisso, a a cujìa coj ch’a l’ero restà fedej a la Fej giudé, fin-a la mira ‘d buté ansema apopré sesmila òm. {{verse|chapter=8|verse=2}}Lor a ‘nvocavo Nosgnor përchè a socorèissa soa gent acablà da tùit, e ch’a l’avèissa misericòrdia dël templi profanà dai pagan. {{verse|chapter=8|verse=3}}A ciamavo dcò d’esse sensìbil a la sòrt ëd la sità vastà e a la mira d’esse rasà a tèra, e d’ëspòrse orija al sangh ch’a crijava an facia ‘d chiel, {{verse|chapter=8|verse=4}}nen dësmentiàndze l’ëstermini criminal ‘d masnà nossente e le blasfémie pronunsià contra ‘d sò nòm e ‘d mostré flin-a contra ‘d la përversità. {{verse|chapter=8|verse=5}}Macabé, butasse an testa dla tropa, a l’ha fàit an manera che ij pagan a podìo pa pì fé nen contra, antramentre che la ràbia ‘d Nosgnor a vnisìa a esse misericòrdia. {{verse|chapter=8|verse=6}}Giuda a tacava a l’amprovista sità e vilage, a-j dasìa feu, peui ocupand ëd posission stratégiche a fasìa scapé ij nemis. {{verse|chapter=8|verse=7}}Për sfrandé coste assion as contava dzortut ant la complicità dla neuit. E la neuva ‘d sò valor a s’ëspantiava d’aspërtut.  

{{verse|chapter=8|verse=8}}Flip, delegà real an Giudèa, an osservand che Giuda pòch për vòlta a otnìa d’amportansa e andasìa ‘d vitòria an vitòria, a l’ha scrivuje a Tolomé, governator ëd la Celesiria e dla Fenicia, përchè a dèissa supòrt a j’anteresse dël rè. {{verse|chapter=8|verse=9}}Dun-a Tolomé a l’ha designà Nicànore fieul ëd Patroclo, un dij pì amportant an tra j’avosà « amis ëd ël rè», e l’ha mnalo a la testa ‘d n’armeja d’almanch vintmila òm ëd vàire nassionalità, për podèj ësterminé l’antregh pòpol giudé. E a l’ha butaie ansema Gorgia, general ëd gròssa esperiensa ‘d guera. {{verse|chapter=8|verse=10}}Nicànore a l’é proponusse ‘d paghé ‘l tribut che ‘l rè a-j dovìa ai Roman, ch’a l’era ‘d doimila talent, an vendend j’ës-ciav giudé. {{verse|chapter=8|verse=11}}Nen mach, a l’ha sùbit spedì a le sità dla còsta marìtima l’anvit a caté d’ës-ciav giudé, an promëttend ëd deje an cambi novanta përzoné për un talent: chiel a pensava pa che l’arvangia dl’Onipotent a stasìa për tombeie ansima !

=== Preparassion për la bataja ===

{{verse|chapter=8|verse=12}}La neuva dla spedission ëd Nicànore a l’é rivaje a Giuda ch’a l’ha dun-a ‘nformà ij sò òm ëd l’avzinesse dl’armeja nemisa. {{verse|chapter=8|verse=13}}Coj ch'a l'avìo pau e a mancavo ëd fiusa ant la giustissia 'd Dé a son scapà an portàndze leugn da lì. {{verse|chapter=8|verse=14}}D'àutri a vendìo tut lòn ch'a l'era restaje e ansem' a pregavo Nosgnor ëd salvé coj che 'l përvers Nicànore a l'avìa butà an véndita anans d'angagé la bataja. {{verse|chapter=8|verse=15}}A suplicavo 'd libereje, nen mach për lor, ma dzortut për j'aleanse fàite con ij sò cé e për ël nòm ëd Nosgnor, august e pien ëd majestà.

{{verse|chapter=8|verse=16}}Giuda Macabé, donch a l'ha concentrà ij sò òm an nùmer ëd sesmila, esortàndje  a nen sburdisse Dë 'dnans a la multitùdin dij pagan nemis che a -j vnisìo contra për ëd rason pa giuste. Nopà lor a dovìo bàtse con corage, {{verse|chapter=8|verse=17}}tnend present  le violense criminaj përpetrà contra 'l templi sant dai nemis, e 'l tratament d'umiliassion dàit a Gerusalem e la fasson  dont a l'avìo abolì le costume ebràiche. {{verse|chapter=8|verse=18}}Costissì-a l'avìa dit Giuda- a l'han fiusa an sj'arme e an soa vajantisa. Nopà nojàutri an Dé Onipotent, bon a campé giù coj ch'a van contra 'd chiel e 'l mond antregh con mach un moviment ëd testa!

{{verse|chapter=8|verse=19}}Peui Giuda a l'ha portaje ancor a la ment tute j'ocasion andova che Dé a l'era andàit an socors dij sò cé:al temp ëd Senacherib, për esempi, andova ch'a l'ero mòrt senteotantessincmila nemis; {{verse|chapter=8|verse=20}}o ant la bataja contra ij Galat a Babilònia, cand che eutmila Giudé assistì da quatmila Macedoni, a l'han afrontà sentevintmila òm, e j'òm ëd Macedònia as trovavo ant na situassion crìtica, ma j'eutmila a l'han ësterminà sentevintmila òm con l'agiut rivà dal Cel, e a l'han ëdcò fàit na gròssa pijàita.

=== Giuda a bat Nicànore ===

{{verse|chapter=8|verse=21}}Con coste paròle, Giuda a l'ha torna animà 'l corage dij sò soldà e a l'ha faje pront a meuire për la Lege ëd Dé e për soa patria. Chiel a l'ha dividù l'esercit an quat còrp, {{verse|chapter=8|verse=22}}ëd truch e branca milassincsent òm për mincadun part, a j'ordin ëd ij sò frej Simon, Giusèp e Giònata, an pì che chiel istess.

{{verse|chapter=8|verse=23}}Apress avèj ciamà a Eleasar ëd lese un passage dla sacra scritura, Giuda a l'ha dàit lë slògan &quot;Con l'agiut ëd Dé&quot;, a l'é butasse chiel midem a la testa dël prim batajon, an sfrandand l'atach contra 'd Nicànore. {{verse|chapter=8|verse=24}}Ël Dé Onipotent as tenìa aranda dij Giudé e a l'é parèj ch'a son ëstàit massacrà pì che neuvmila nemis. La pì part ëd j'àutri soldà 'd Nicànore a son ëstàit ferì o stropià e tut lòn ch'a restava dl'armeja a l'é staita obligà a scapé. {{verse|chapter=8|verse=25}}Ij Giudé a son fasse padron ëd l'argent ëd coj ch'a l'ero vnùit për cateje s-ciav e a l'han seguità ij nemis për vàire, fin-a che, rivà la sèira a son tornà andré. {{verse|chapter=8|verse=26}}A l'era la vijà dël sabat e për costa rason a son pa andàit anans a seguiteje. {{verse|chapter=8|verse=27}}Ramassà ch'a l'han j'àrme e j'arsorse 'd guèra pijàite ai cadàver, a l'han passà 'l sabat an benedisend con fervor grand e ringrassiand Nosgnor ch'a l'avìa salvaje an col di, ancaminand d'avèj misericòrdia 'd lor. {{verse|chapter=8|verse=28}}Passà ‘l di ëd saba, a l’ha distribuì la pijàita a le vìtime dla përsecussion, a le vìdoe e a j’orfanin, e lòn ch’a restava a l’é stàit ëspartì an tra lor e sò fieuj. {{verse|chapter=8|verse=29}}Fàita costa distribussion, a son torna butasse ansema për preghé, an suplicand Nosgnor misericordios d’arconciliesse ‘d pianta con ij sò sërvent.

=== Dërota ' Timòt e 'd Bachides ===

{{verse|chapter=8|verse=30}}Apress, a son scontrass  dcò con j’òm ëd Timot e ‘d Bachides, e a l’han massane pì che vintmila, a son fasse stabilment padron d’àute fortësse e a l’han dividù la pijàita  bondosa  an doi part ugual an tra ‘d lor: un-a për lor midem, ij maloros, l’àutra për le vìtime përseguità: vìdoe, orfanin e dcò ij vej. {{verse|chapter=8|verse=31}}Peui con deuit a l’han ambaronà j’arme dla cheuita an leu stratégich e a l’han portà la resta dl’arsorsa ‘d guera a Gerusalem. {{verse|chapter=8|verse=32}}A l’han massà l’ufissial prepòst a le vàrdie ‘d Timot, òm abominèivol, ch’a l’avìa fàit seufre motobin ij Giudé. {{verse|chapter=8|verse=33}}Antramentre ch’as selebrava la vitòria an pàtria, a l’han brusà viv coj ch’a l’avìo daje feu a le pòrte sacrà, comprèis Calistene, ch’a l’avìa trovà sosta ant na ciaborna: parèj soa përversità a l’ha avù so giust castigh.

{{verse|chapter=8|verse=34}}Col grand criminal ëd Nicànore, col ch'a l'avìa ciamà mila mercatant për vende s-ciav j'Ebreo, {{verse|chapter=8|verse=35}}umilià, con l'agiut ëd Nosgnor e da coj che chiel a reputava nen, gavasse soa fiamenga uniform, a l'é scapà tanme n'ës-ciav travers la campagna sensa pa  pì nen, a l'é rivà a Antiòchia: a l'avìa già avù fin-a tròp boneur a survive a la ruin-a 'd soa armeja. {{verse|chapter=8|verse=36ë}}Parèj col ch'a pensava 'd pagheje 'l dèbit dël rè ai Roman con la s-ciavensa dij Giudé, a confessava che j'Ebreo a l'avìo un difensor e che për sta rason as podìo pa vince, përchè a ubidìvo a le Lege prëstabilìe.

== 9 ==
{{chapter|9}}
=== La campagna dariera d'Antìoch Epifane ===

{{verse|chapter=9|verse=1}}Antìoch, an coj di, a l’era ‘rtornà con dzonor an Persia. {{verse|chapter=9|verse=2}}An efet, chiel a l’era rivà da Persepoli con l but ëd ravagé ‘l templ e ‘d fesse padron ëd la sità. Për sòn la gent, arviràndze e andàita armesse, a l’han arpossalo e parèj che Antìoch, taparà via dal pòpol, con gran onta a l’ha dovù bate l’artreta. {{verse|chapter=9|verse=3}}Antramentre ch’as trovava a Ecbatan-a, a l’é rivaje la neuva ‘d lòn ch’a l’era ‘ncapità a Nicànore e a j’òm ëd Timot. {{verse|chapter=9|verse=4}}Sesì da la ràbia, chiel a pensava d’ësfoghesse an sij Giudé dcò për l’umiliassion ch’a l’avìo causàje coj ch’a l’avìo obligalo a scapé. Për lòn a l’avìa comandaje a col ch’a mnàva sò chèr d’andé anans fin-a a la fin dël viage sensa fërmesse. Mach che giumai dzora ‘d chiel a planava ‘l giudissi dël Cel. An soa arogansa a disìa: “I farai ëd Gerusalem un simanteri d’Ebreo, pen-a ch’i rivrai. {{verse|chapter=9|verse=5}}Ma Nosgnor ch’a s-cèira tut, ël Dé d’Israel, a l’ha frapalo con na maladìa ch’as vëddìa nen e as sanava pa. A l’avìa ‘ncor nen pronunsià la frase ch’a l’ha sesilo un mal a le ventraje sensa remedi, con dolor auss ch’a-j tormentavo j’intestin. {{verse|chapter=9|verse=6}}Chiel a l’avìa bin merità cole soferense përchè a l’avìa torturà le ventraje dj’àutri con ëd torment fin-a dròlo e inusità. {{verse|chapter=9|verse=7}}Contut a l’era na vira ‘d pì pien ëd babia, gumitand feu ëd flin-a contra ij Giudé, e comandand ëd pressé la corsa. E a l’é capitaje ‘d tombé dal chèr an corsa ch’a corìa a tuta velocità e ‘d ruinesse tùit ij mèmber dël còrp. {{verse|chapter=9|verse=8}}Col che anans , an soa dzoruman-a arogansa, a pensava ‘d comandeje a j’onde dël mar, e a peisava an sla balansa ij cò dle montagne, ore, campà për tèra, a dovìa fesse porté an sivera, an rendend a tuti testimoniansa dël podèj ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=9}}A la mira che ant ël còrp ëd col dësgrassià a son formasse ‘d verm e, mentre ch’a l’era ‘ncor viv, soe carn, an tra soferensa a tombavo a tòch e l’odor che a në vnisìa as podìa pa soportesse da tuta l’armeja. {{verse|chapter=9|verse=10}}Col òm che pòch anans a chërdìa ‘d toché ‘l cel con un dil, adess gnun a podìa soportelo për la fiàira ch’a spantiava. {{verse|chapter=9|verse=11}}Anlora a la fin, malbutà com a l’era, a l’ha ‘ncaminà a buté da banda col’estrema arogansa. Svers ëd pianta e anandià al ravediment, s-ciancà dai foèt ëd la soferensa a l’ha ‘ncaminà a pijè cosiensa dël castigh ëd Dé. {{verse|chapter=9|verse=12}}E gnanca pì podend soporté, chiel midem, sò tanf, a l’ha confessà: “A l’é giust sotmëtze a Dé e pa pretende d’esse tanme Chiel, antant ch’i soma mortaj”.

=== Antìoch a fà na promëssa a Nosgnor ===

{{verse|chapter=9|verse=13}}Col òm dëspresiàbil a pregava Nosgnor, che giumai a l’avrìa pa pì avù misericòrdia ‘d chiel, e a disìa {{verse|chapter=9|verse=14}}ch’a l’avrìa diciarà lìbera la sità santa, che mach pòch anans as pressava a vorèj riveie për dësblela a ras e fene un simanteri. {{verse|chapter=9|verse=15}}Nen mach, ma a disìa ch’a l’avrìa fàit ij Giudé a la par con ij Grech, che pòch temp anans a vorìa ch’a l’avèisso gnanca seportura, ma ‘d campeje, con soe masnà, an past a le bestie servaje. {{verse|chapter=9|verse=16}}Chiel a l’avrìa decorà con fiamengh don votiv ël templi sacrà, che temp prima a l’avrìa ravagià, e as diciarava ‘ntensionà a restituì tuti j’utiss sacrà e giontàndje ancó cheicòsa ‘d sò për contribuì a j’intrade për ij sacrifissi. {{verse|chapter=9|verse=17}}Promëttìa a la fin, ch’a sarìa fasse Ebreo e ch’a sarìa portasse an tùit ij leugh abità për nunsié la potensa ‘d Dé.

{{verse|chapter=9|verse=18}}Ma da già che i dolor a chitavo pa -a l’era rivaie an efet ansima ‘d chiel ël giudissi ëd Dé- e disperand giumai ëd chiel, an scrivend la litra ai Giudé arportà  ambelessì sota, ant l’ëstil ëd na sùplica, concepìa përparèj:

=== La litra d'Antìoch e soa mòrt ===

{{verse|chapter=9|verse=19}}“Antìoch, rè e cap ëd l’esercit, a saluta ij nòbij sitadin giudé an auguràndje sanità e bin-esse. {{verse|chapter=9|verse=20}}Se vojàutri i steve bin e ij fieuj e tut lòn ch’i l’eve a va conform a vòst pensé, mi, an mia speransa ant ël Cel, {{verse|chapter=9|verse=21}}im n’aviso con grinor ëd vòst onor e ‘d vòstra binvolensa, Artornand da le provinse ‘d Persia e trovàndme colpì da na maladia che i peus pa soporté, i l’hai chërdù necessari ëd pensé a la sicurëssa ‘d tuti.

{{verse|chapter=9|verse=22}}Contut i spero ancora për  la mia situassion an avend motobin fiusa d’ëscampé a la maladia. {{verse|chapter=9|verse=23}}E an considerand d’àutra part che dcò mè pare, an fasend spedission ant le provinse setentrionaj, a designava ‘l sucessor. {{verse|chapter=9|verse=24}}Chiel a vorìa evité parèj che se a fussa ancapità cheicòsa che gnun a s’ëspetava o spantiasse la neuva ‘d càiche assident, la gent dël pais, an savend a chi a l’era stàit lassà ‘l govern a në fusso pa bolversà. {{verse|chapter=9|verse=25}}Peui, an constatand che ij sovran davzin e confinant ëd mè regn a van susnand ël moment giust për profité dla situassion e vëdde lòn ch’a peul ancapiteme: për sòn i l’hai designà mè fieul Antìoch, për mia sucession. I l’hai soèns presentalo e arcomandalo a la pì part ëd vojàutri, cand che i dovìa viagé ant le satrapìe dl’Àut-Pais. A chiel i l’hai adressà la litra ch'i trovereve an còpia ambelessì.. {{verse|chapter=9|verse=26}}Vardé donch lòn che ‘v ciamo e ‘v fortisso: avisévne dël bin arseivù, an pùblich o an privà, e i prego mincadun ‘d conservé binvolensa vers ëd mi e mè fieul. {{verse|chapter=9|verse=27}}I l’hai fiusa che chiel, an seguitand mie diretive, as comporterà con vojàutri con bontà e umanità».

{{verse|chapter=9|verse=28}}Parèj donch, ës sassin, ch’a bëstëmmiava Dé, a l’ha finì soa vita ant le soferense pì afrose ch’a smijavo a cole che chiel a l’avìa daje a j’àutri. A l’é mòrt ëd la fasson pì miseràbila, an sle montagne d’un pais strangé.. {{verse|chapter=9|verse=29}}Flip, sò compagn ëd gioventura, a l’ha soagnà ‘l traspòrt dël  cadàver. Tutun, apress, malfidà dël fieul d’Antìoch, a l’é ritirasse an Egit dacant a Tolomé Filometor.

== 10 ==
{{chapter|10}}
=== Purificassion dël Templi ===

{{verse|chapter=10|verse=1}}Grassie a Nosgnor ch’a-j guidava, Giuda Macabé e ij sò cambrada a son torna ‘rpijàsse ‘l templ e tuta la sità. {{verse|chapter=10|verse=2}}A l’han drocà j’autar che jë strangé a l’avìo drissà an sla piassa pùblica e dësblà d’àutri leugh ëd cult. {{verse|chapter=10|verse=3}}Na vira che ‘l templ a l’é stàit purificà a l’han costruì n’autar neuv. Peui a fasend dë spluve con le pere, a l’han tirane ‘l feu e smonù ëd sacrifissi, apress n’interussion ëd doi ann e prontà l’autar dj’ancens; peui a l’han parà l’autar ëd le làmpie, dij pan smonù e dj’ancens. {{verse|chapter=10|verse=4}}Fàit sòn, lor a son prosternasse a tèra, an suplicand ël Signor ch’a-j mandèissa pa pì ëd maleur parèj. Se mai a fusso stàit torna colpévoj anvers ëd chiel, d’esse coregiù con clemensa sensa esse dàit an podèj a ‘d gent blasfema e bàrbara.
{{verse|chapter=10|verse=5}}La purificassion dël santuari a l’é fasse ‘l di ch’a fà vintessinch ëd la  midema data ch’a l’era stàit profanà, valadì dël mèis ëd Chislev. {{verse|chapter=10|verse=6}}L’aveniment a l’é stàit selebrà con argiojissansa për eut di, a la manera dla festa dle Bënne. Ij Giudé as n’avisavo che mach pòch temp anans a l’avìo selebrà la festa dle Bënne an tra balme e montagne, com a fusso ‘d bestie sarvaje. {{verse|chapter=10|verse=7}}Për lòn, adess, a portavo ëd branch verd ëd palma, tut an cantand d’inn a col ch’a l’avìa portaje a la purificassion ëd sò pròpi templ. {{verse|chapter=10|verse=8}}E a l’han decretà, con n’edit confermà a votassion, che tuta la gent dij Giudé a la selebrèissa minca n’ann për eut di.

{{verse|chapter=10|verse=9}}Donch, a l’era stàit përparèj ch’a l’era mòrt Antìoch, stranomà Epifane. {{verse|chapter=10|verse=10}}Ore, i andoma a parlé D’Antìoch Eupator, ël fieul ëd cost nemis ëd Dé. Nojàutri is limiteroma a presenté un resumé dij maleur ch’a l’ha provocà con soe guere. {{verse|chapter=10|verse=11}}Chiel-sì, vnùit a esse rè, a l’ha designà un tal Lisia, governator general ëd la Gran-Siria e dla Fenicia, {{verse|chapter=10|verse=12}}al pòst ëd Tolomé, conossù con ël nòm ëd Macròn, valadì “Testa- Longa”. An efet, Tolomé a l’avìa ‘ncaminà a pratiché la giustissia vers ij Giudé, për motiv dij tòrt ch’a l’avìo faje, an sërcand d’avèj ëd relassion pacìfiche con lor. {{verse|chapter=10|verse=13}}Për lòn, “j’amis dël rè” a l’avìo acusalo ëd tradiment Dë 'dnans d’Eupator. Chiel sentendze peui ciamé traditor ëdcò për avèj chità Sipri, afidà a chiel dal rè d’Egit Filometor, e esse passà da la banda d’Antìoch Epifane, nen podend fé rispetè l’autorità ‘d soa fonsion, a l’ha finì për suicidesse con ël tòssi.

=== Campagna an Idumèa ===

{{verse|chapter=10|verse=14}}Gorgia, ch’a l’era governator militar ëd la region, a mantenìa ‘d trope mercenàrie e as n’aprofitava ‘d tute j’ocasion për ataché ij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=15}}Dël midem temp con chiel a-i j’ero dcò j’Idumé , ch’a ocupavo ëd fortësse avosà, a fasio la guera ai Giudé e, an dasend acoliensa a tùit ij fugitiv da Gerusalem, a fasìo ël possìbil për fomenté l’estat ëd guera. {{verse|chapter=10|verse=16}}Ël Macabé e soa gent a l’han adressà ‘d preghiere a Dé, an suplicand che a j’ëstèissa davzin. Peui a son butasse an marcia contra dle fortësse idumé. {{verse|chapter=10|verse=7}}Apress n’atach vajant, a son fasse padron ëd tute le posission , an arpossand coj ch’a combatìo an sle muraje e massacrand tuti coj ch’a vnisìo aranda : a l’han massane truch e branca vintmila.

{{verse|chapter=10|verse=18}}Contut, almanch neuvmila òm a l’han trovà sosta an doi tor motobin fortificà e fornìe ‘d tut lòn ch’a l’avrìa podù serve për n’assedi. {{verse|chapter=10|verse=19}}Anlora Macabé, an lassand Simon e Giusèp, Zaché e soa gent, necessari a col assedi a l’é portasse ant le bande ch’a reclamavo pì urgensa. {{verse|chapter=10|verse=20}}Ma j’òm ëd Simon, afamà d’argent, a son lassasse corompe da ‘d gent ch’a l’era ant le tor e, arseivùe stantamila dracme, a l’han lassane scapé cheicadun. {{verse|chapter=10|verse=21}}Cand che Giuda Macabé a l’é vnùit a savèilo, butà ansema ij cap dël pòpol, a l’ha acusà ij traditor  d’avèj vendù për dné ij sò frej, an butand an libertà ij sò nemis. {{verse|chapter=10|verse=22}}Sti traditor a son ëstàit condanà a mòrt e apress a l’ha espugnà le doi tor. {{verse|chapter=10|verse=23}}Chiel a l’ha butà a mòrt ant le doe fortësse pì ‘d vintmila òm: tute j’imprèise a rivavo a compiment për chiel.

=== Giuda a bat Timot ===

{{verse|chapter=10|verse=24}}Ore Timot, che ij Giudé a l’avìo già vinciù na prima vira, a l’avìa assoldà motobin ëd fòrse strangere, assemblà na bon-a part ëd la cavalarìa d’Asia e portasse anans con ël but ëd sogioghé la Giudèa con j’arme. {{verse|chapter=10|verse=25}}J’òm dël Macabé, a sò avzinesse,  a l’han adressà soa preghiera a Dé, an spantiàndze ‘d póer an sël cupiss e con ij fianch sandrà ‘d tërliss ëd sach, {{verse|chapter=10|verse=26}}peui a son prosternasse Dë 'dnans ëd l’autar e a l’han suplicà  Nosgnor d’esse favorèivol, d’esse &quot;nemis dij sò nemis e aversari dij sò aversari&quot;com atestà da la Lege.

{{verse|chapter=10|verse=27}}Finìa soa orassion, a l’han ciapà j’arme,e a son surtì da Gerusalem për un bel tòch. Rivà davzin ai nemis a son fërmasse. {{verse|chapter=10|verse=28}}Ant l’andoman, pen-a s-ciodùa la lus ëd la matin, l’atach a l’é ancaminà da tute doe le bande. Da na part con la garansìa dël sucess e dla vitòria gloriosa con la fiusa an Nosgnor, j’àutri an contand an soa ràbia tanme guida ‘d sò ardiment. {{verse|chapter=10|verse=29}}Ant ël moment pì dur ëd la bataja, a son comparì a la vista dij nemis, sinch òm sbërlusent ch’a rivavo dal Cel an montand cavaj con rëdne d’òr. Coj sivaliè a son butasse a l’avanguardia dij Giudé. {{verse|chapter=10|verse=30}}E a son butasse con Giuda Macabé ant ël mes e, faséndje scu con soe armure, a lo fasìo ‘nvolneràbil. A sfrandavo ‘d flece e lòsne contra ij nemis che, sborgnà e confondù, a son sbardlasse an grand batibeuj. {{verse|chapter=10|verse=31}}Vintmila e sincsent soldà e sessent sivalié a son ëstàit massà. {{verse|chapter=10|verse=32}}Timot a l’ha fàila a scampé drinta na fortëssa bin difendùa ciamà Gueser e comandà da Cherea. {{verse|chapter=10|verse=33}}Ma ij soldà dël Macabé a l’han assedià con otimism la fortëssa për quat di. {{verse|chapter=10|verse=34}}J’assedià, fidàndze dle fortificassion dël leu, a bëstëmmiavo an manera afrosa e ansultavo coj ch’a-j ‘tacavo. {{verse|chapter=10|verse=35}}Ma a primalba dël quint di, vint giovo dël Macabé, sdegnà da la blasfemìa, a l’han assautà le muraje con corage e, con flin-a sarvaja, an abatend tuti coj ch’a tombavo sota man. {{verse|chapter=10|verse=36}}D’àutri, atacand con maneuvra a tnaja, a l’han daje feu a le tor, e a l’han brusà viv ij bëstëmiador; d’àutri ancora l’han sfondà le pòrte e, fàita intré tuta l’armeja, a son pressasse a ciapé la sità. {{verse|chapter=10|verse=37}}Timot a l’é stàit massà antramentre ch’as ëstërmava drinta na sisterna, ansema a sò frel Cherea a Apolofane. {{verse|chapter=10|verse=38}} Apress tut sòn, con cant e làude a Nosgnor, ij Giudé a l’han ringrassà e benedì ël Signor ch’a l’avìa favorì Israel e conceduje vitòria.

== 11 ==
{{chapter|11}}
=== Lisia a buta Bet-Sur sota assedi ===

{{verse|chapter=11|verse=1}}Lisia, prim ministr, ch’a l’era tutor e ‘’parent dël Rè&quot;e cap dël govern dël regn, a l’era motobin preocupà, mal soportand lòn ch’a l’era capità, ëd tùit ij contratemp, {{verse|chapter=11|verse=2}}e chiel a l’ha assemblà n’armeja d’otantamila òm e tuta soa cavalarìa, peui a l’é partì contra ij Giudé. Sò but a l’era ‘d convertì Gerusalem an sità greca. {{verse|chapter=11|verse=3}}Chiel a vorìa gravé ‘l templ ëd na contribussion tanme cola dij cult pagan e ‘d butè an véndita, minca n’ann la càrica ‘d grand sacerdòt. {{verse|chapter=11|verse=4}}Chiel , orgojos ëd soe desen-e ‘d mila soldà ‘d fanterìa, dle milen-e ‘d sivalié e d’otanta elefant, a tenìa an gnun cont la potensa ‘d Dé. {{verse|chapter=11|verse=5}}Intrà an Giudèa e avzinàndze a Bet-Sur, ch’a l’avìa na posission fortifià apopré vint mija ant j’anviron ëd Gerusalem: a l’ha assediala. {{verse|chapter=11|verse=6}}Cand che Macabé e ij sò a son vnùit a savèj che Lisia assediava le fortësse dël pais, an tra gëmm e lerme a suplicavo Nosgnor ch’a mandèissa l’àngel bon a salvé Israel. {{verse|chapter=11|verse=7}}L’istess Macabé a l’é stàit ël prim a ciapé j’arme, a l’ha esortà j’àutri  a esponse con chiel  al perìcol pr' andé n'agiut dij sò frej: tùit ansema a son partì con corage. {{verse|chapter=11|verse=8}}A l’ero pa vàire leugn da Gerusalem, a l’é comparije Dë 'dnans ëd lor un sivalié tut vesti ëd bianch, ch’anbrancava arme d’òr. 
{{verse|chapter=11|verse=9}}Anlora, tùit ansema a l’han benedì Dé misericordios e a son sentisse animà tant ch’as sentìo bon nen mach ëd combate d’òm, ma dcò bestie sarvaje e ferose e muraje ‘d fèr. {{verse|chapter=11|verse=10}}A ‘ndasìo anans an ordin ëd bataja con col aleà dël cel che la bontà ‘d Nosgnor a l’avìa mandaje {{verse|chapter=11|verse=11}}e a son sfrandasse tanme ‘d leon contra ij nemis: a l’han butà fòra ‘d combatiment ondesmila soldà ‘d fanterìa e mila e sessent sivalié, an obligand la resta dj’àutri a scapé. {{verse|chapter=11|verse=12}}La pì part dij fugitiv a l’ero ferì e a l’avìo campà via soe arme. Lisia midem a l’era salvasse soa vita mach ëscapand con onta.

=== Lisia a fa la pas con i Giudè === 

{{verse|chapter=11|verse=13}}Contut Lisia, ch’a l’era tut àutr che fòl, an pensand a la derota subìa, a l’é rivà a la conclusion che j’ebreo as podìo pa vagnesse përchè Dé Onipotent a l’era con lor. Për sòn a l’ha mandà ‘d nunsi {{verse|chapter=11|verse=14}}për propon-e n’acòrd ëd pas fongà ‘nsima ‘d giuste condission; chiel a promëttìa dcò ëd fé pression an sël rè ‘d trateje da amis. {{verse|chapter=11|verse=15}}Macabé,  preocupà dël bin comun, a l’ha acetà tute le proposission ëd Lisia. D’àutra banda, ël rè a l’ha acordà, da soa part, tute le propòste che Macabé a l’avìa presentà për ëscrit a Lisia an favor dij Giudé.

{{verse|chapter=11|verse=16}}Lisia a l’ha scrivù costa litra ai Giudé: “Lisia a saluta ‘l pòpol giudé! {{verse|chapter=11|verse=17}}Gioann e Absalom, vòstri delegà, a l’han fame rivé ‘l document arportà sì-sota con l’arcesta ‘d ratìfica dël contnù. {{verse|chapter=11|verse=18}}Mi, da mia part, i l’hai esponù al rè lòn ch’a l’era necessari arferije e chiel a l’ha acordà lòn ch’as podìa aceté. {{verse|chapter=11|verse=19}}Donca, se vojàutri i conserve vòstre bon-e dësposission anvers ël govern, mi m’ësforsrai dcò ant l’avnì ëd contribuì a vòst bin-esse. {{verse|chapter=11|verse=20}}Dzora a detaj e particolar i l’hai comandà a vòstri rapresentant e ai mè ‘d tratene con vojàutri. {{verse|chapter=11|verse=21}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa vintequat dël mèis Zeus-Corint”

{{verse|chapter=11|verse=22}}La litra dël rè a disìa përparèj: “Rè Antìoch a saluta sò frel Lisia. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dal di che nòst pare a l’é tornà con le divinità, a l’é mia volontà che ij sitadin ëd mè regn a peudo an pas dedichesse a sò afé. {{verse|chapter=11|verse=24}}D’àutra banda, i l’hai sentù a dì che ij Giudé aceto pa ‘d lassé organisé soa vita conform ai costum grech parèj com a vorìa mè pare. Lor a l’han pì car ëd vive a soa manera e a ciamo mach ëd podèj obidì a soe legi. {{verse|chapter=11|verse=25}}An volend për lòn che dcò costa nassion  a sia lìbera da tramblament, i decretoma che ‘l templ a sia restituì a lor e ch’as governo scond le tradission dij sò cé. {{verse|chapter=11|verse=26}}Për lòn it faras bin a mandeje ‘d nunsi a sicureje ‘d nòstra volontà ‘d pas, ëd manera che, an conossend nòstre ‘ntension a peusso consacresse a sò afé an tuta tranquilità d’ëspìrit”.

{{verse|chapter=11|verse=27}}Costa a l’é la litra che ‘l rè a l’ha adressà al pòpol giudé: “Rè Antìoch a saluta ‘l consej dj’ansian e tuti j’àutri Giudé. {{verse|chapter=11|verse=28}}I spero che vojàutri i staghe bin com i voroma: dcò nojàutri i soma an bon-a salute. {{verse|chapter=11|verse=29}}Menelao a l’ha fane savèj che voi i l’avrìe car ëd torné a pijé vòstre ocupassion. {{verse|chapter=11|verse=30}}A coj che, ant ij tranta di dël mèis ëd Xantich, as butran an tren ëd torné a ca, a sarà garantìa sicurëssa e facoltà ‘d pianta. {{verse|chapter=11|verse=31}}Ij Giudé a podran seguité soe régole alimentar e soe pròpie legi, com anans, e ij cap-Giudé a saran pa pì molestà sota pretest ëd fòte comëttùe për ignoransa. {{verse|chapter=11|verse=32}}I l’hai dcò mandà Menelao për assicureve. {{verse|chapter=11|verse=33}}Steme bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

===  Litra dij Roman ai Giudé ===

{{verse|chapter=11|verse=34}}Dcò ij Roman a l’han mandaje ai Giudé sta litra: “Quint Memio e Tito Manio, delegà dij Roman, a saluto ‘l pòpol ebreo. {{verse|chapter=11|verse=35}}Nojàutri i doma ‘d pianta nòstra aprovassion a tut lòn che Lisia, ‘’parent dël rè’’, a l’ha conceduve: i soma dcò nojàutri d’acòrdi. {{verse|chapter=11|verse=36}}Nopà për coj detaj particolar che chiel a l’avìa giudicà d’arferije al rè, mandé dun-a cheicadun, che, apress d’avèje esaminà, noi i peusso arferì an fasson convenienta dcò për vojàutri. Da nòsta part, noi i soma an viagi për Antiòchia. {{verse|chapter=11|verse=37}}Donca mandé pì che an pressa ‘d nunsi për fene savèj com i la pense. {{verse|chapter=11|verse=38}}Stene bin. Dl’ann 148 dël di ch’a fa quìndes dël mèis ëd Xantich”.

== 12 ==
{{chapter|12}}
=== Assident a Joppa e Jamnia ===

{{verse|chapter=12|verse=1}}Na vira conclodù sti tratà an tra Lisia e ij Giudé, Lisia a l’é tornàsne  dacant al rè, antramentre che j’Israelita as dedicavo a la coltivassion dij camp. {{verse|chapter=12|verse=2}}Contut, ij governator ëd la region, Timot, Apolòni, fieul ëd Gheneo, Girònim e Demofont, e dcò Nicànore, cap dij mersenari cipriòta, a lassavo pa ij Giudé vive ant la calma e la pas.

{{verse|chapter=12|verse=3}}A l’é stàit antlora che  la gent ëd Giafa a l’han comëttù n’assion pròpi criminal. A l’han anvità ij Giudè ch’a stasìo con lor a monté con fomne e fieuj dzora ‘d barche prontà da lor, com s’a-i fussa gnun-a bruta ‘ntension, {{verse|chapter=12|verse=4}}ma fasend chërde ch’as tratèissa ‘d n’inissiativa dla sitadinansa. Ij Giudé a l’han acetà, con anvìa ‘d pas e sensa gnun sospet. Ma cand a son ëstàit ant ël mar dovert a l’han faje andé a fond nijàndne nen meno che dosent. 

{{verse|chapter=12|verse=5}}Savù Giuda Macabé ‘d cost crìmen compì contra ij sò conassionaj a l’ha comandà ai sò òm {{verse|chapter=12|verse=6}}e, anvocand Dé, giùdes giust, a l’é bogiasse contra ij sassin dij sò frej e ‘d neuit a l’han daje feu al pòrt, brusà le nav e massà d’ëspà tuti coj ch’a l’avìo  trovà abrì. 
{{verse|chapter=12|verse=7}}Apress, da già che le pòrte dla sità a l’ero sarasse, a l’ha chità l’amprèisa, tutun con l’intension ëd torné për ësterminé tuta la popolassion ëd Giafa. {{verse|chapter=12|verse=8}}Vnùit peui a savèj che la gent ëd Jamnia a vorìa dovré ‘l midem mojen con j’Ebreo ch’a stasìo da lor, {{verse|chapter=12|verse=9}}a l’han tacà ‘d neuit e daje feu al pòrt con tuta la flòta, parèj che l’ësberluse dle fiame as vëddìo a distansa, fin-a a Gerusalem.

=== Campagna an Ghilead ===

{{verse|chapter=12|verse=10}}Peui Giuda e soa armeja a son butasse an màrcia contra ‘d Timot. A l’ero pen-a slontanasse d’un chilòmetro e mes , che a son ëstàit atacà da n’armeja d’Arab. A l’ero nen  ëd meno che sincmila soldà e sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=11}}La bataja a l’é staita violenta, ma j’òm ëd Giuda Macabé, giutà da Dé, a son surtine vincitor ëd pianta. Vëddusse an derota, j’Arab, a l’han ciamà la pas a Giuda, an promëtténdje ‘d porteje ëd bestiam e d’andé anans a giuteje an vàire manere. 

{{verse|chapter=12|verse=12}}Macabé a l’ha stimà ch’a podìo essje ùtij da bon an vàire sircostanse; a l’é për lòn ch’a l’ha consentì a fé pas con lor. E coj-lì, confirmà l’acòrd a son tornàsne a soe tende. {{verse|chapter=12|verse=13}}Macabé a l’ha tacà n’àutra sità fortificà: Casfo. A l’avìa ‘d muraje tut d’antorn e a l’era abità da gent ëd vàire nassion. {{verse|chapter=12|verse=14}}Costa gent a l’era sicura ‘d podèj resiste grassie a la solidità ‘d soe muraje e ai depòsit ëd proviande. Anlora a son butasse a ‘nsulté Giuda e ij sò con paròle gròsse e a bramé ‘d bëstëmie afrose. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ma Giuda e ij sò soldà a l’han anvocà l’agiut  ëd Nosgnor, grand dominator dël mond che, ai temp ëd Giosuè, a l’avìa fàit tombé Gérico sensa dovré nì d’arm nì ëd màchine d’assedi. Peui a l’han sfrandà n’assaut feros a le muraje dla sità {{verse|chapter=12|verse=16}}e për vorèj ëd Dé a son fasse  padron ëd la sità. Ël carnage as peul nen disse, fin-a la mira che un mojiss ant j’anviron ëd la sità, largh truch e branca quatzent mèter, a la fin a smijava pien ëd sangh dagnà.

=== Giuda a bat l'armèja 'd Timot ===

{{verse|chapter=12|verse=17}}Slontanasse truch e branca ‘d sentetranta chilométer, Giuda e ij sò òm a son rivà a Caracs, andova a stasìo d’Ebreo ciamà Tobian. {{verse|chapter=12|verse=18}}Mach ch'a l’han pa trovà Timot përchè a l’era già partì da là. Chiel a l’era rivà a conclude nen, ma a l’avìa lassà na garnison motobin fòrta ant un presidi determinà. {{verse|chapter=12|verse=19}}Dosité e Sosipater, ofissiaj ëd Macabé, a l’han atacà cola garnison an massàndne tùit ij soldà che Timot a l’avìa lassà: pì che desmila. {{verse|chapter=12|verse=10}}Apress, ant ël contemp, Giuda a l’ha dividù soa armeja an vàire còrp, e a l’ha designà j’ofissiaj ch’a podìo comandeje, Peui a l’é campasse a seguité Timot, ch’a disponìa ‘d sentevintmila fantassin e doimila-sincsent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=21}}Anformà ‘d Macabé che a vnisìa anans, Timot a l’ha mandà fomne e masnà, parèj ëd tùit ij bagage ant un leu ciamà Carnaim. A l’era un pòst ch’as podìa pa assediesse, e a l’era dcò difìcil riveie, përchè strèit a l’ero tùit ij passage ch’a portavo ambelelà. {{verse|chapter=12|verse=22}}Përparèj che ant ël moment che ‘l prim còrp d’armeja a l’é fasse vëdde, ij nemis a son ëstàit sesì da l’ësparm, përchè Dé ch’a vëdd tut a l’era manifestasse e a l’han ancaminà a scapé an tute le diression. An cola confusion, vàire a son ferisse un con l’àutr, trapassà con ël cò dla spa. {{verse|chapter=12|verse=23}}E Giuda a l’ha seguità da ancagnì coj criminaj an massàndne almanch trantamila.

{{verse|chapter=12|verse=24}}L’istess Timot a l’é stàit ciapà dai soldà ‘d Dosité e Sosipater; chiel a l’ha suplicaje, con motobin   ëd furbarìa, ‘d lasselo andé sensa feje dël mal: chiel a pretendìa ‘d ten-e an sò podèj ij frej ëd motobin d’Ebreo, ch’a sarìo stàit condanà a mòrt se chiel maltratà. {{verse|chapter=12|verse=25}}A la fin, a l’ha garantì con caterve ‘d paròle ‘d réndje ij parent san e salv . E ij Giudé a l’han lassalo lìber për salveje la vita ai sò.

{{verse|chapter=12|verse=26}}An seguit, Macabé a l’é andàit a ocupé Carnaim e ‘l santuari dla dea Atargatis. A son ëstaite massà vintessincmila përson-e. {{verse|chapter=12|verse=27}}Apress st’afrosa dësfàita, Giuda a l’é ancaminasse con soa armeja contra Efron, na sità fortifià dova a vivìo ‘d gent ëd nassion motobin divérse. An sle muraje ‘d giovo vajant a la difendìo con corage, e ant la sità ij nemis a l’avìo na gròssa quantità d’angign ëd guera e ‘d projet. {{verse|chapter=12|verse=28}}Contut, ij Giudé, apress d’avèj anvocà Nosgnor, che con soa potensa a dësbla le formassion nemise, a l’han fàila a conquisté Efron an massàndne vintessincmila. {{verse|chapter=12|verse=29}}Da là a son adressasse vers Sitòpolis, na sità ch’a dista sentedes chilométer da Gerusalem. {{verse|chapter=12|verse=30}}Ma ij Giudé ‘d cola sità a l’han sicuraje d’esse stàit tratà bin da j’abitant e ch’a l’ero fin-a stàit giutà ant la malora. {{verse|chapter=12|verse=31}}Anlora Giuda e ij sò soldà a l’han ringrassià la gent ëd Sitòpolis e a l’han pregaje ‘d mostresse bin-dëspòst ëdcò për l’avnì. Peui a son tornàsne a Gerusalem, pen-a temp për la festa ‘d Pancòsta.

=== Giuda a bat Gòrgia ===

{{verse|chapter=12|verse=32}}Passà cola festa, ciamà dcò dle Sman-e, ij Giudé a son butasse an marcia contra ‘d Gorgia governator dl’Idumea. {{verse|chapter=12|verse=33}}Chiel-sì a l’é surtì al rëscontr con tremila fantassin e quatzent sivalié. {{verse|chapter=12|verse=34}}Ma ‘nt la bataja mach un cit nùmer ëd soldà giudé a l’é tombà. {{verse|chapter=12|verse=35}}Un tal Dosité, coragios sivalié dla tropa ‘d Bachenor, a l’avìa faila a ciapé Gorgia. A l’han pijàlo për ël mantel e a son butasse a rabastelo ëd pèis. Ël but a l’era col ëd ciapé viv col bandì. Meno che, un sivalié originari dla Tracia a l’é campasse contra 'd Dosité e con un colp a l’ha rancaje via net ël brass da la spala. A l’é stàit parèj che Gorgia a l’ha faila a scapé ant la sità ‘d Maresa. {{verse|chapter=12|verse=36}}Ij Giudé, comandà da Asaria, a l’era vaire ch’a combatìo e, a na bela mira a l’ero franch svers. Anlora Giuda Macabé a l’ha pregà Nosgnor ëd butesse a sò fianch e ‘d guideje ant la bataja. {{verse|chapter=12|verse=37}}Peui, an bramand ant la lenga dij cé ‘l crij ëd guera e d’inn, a son sfrandasse a l’amprovista contra la gent ëd  Gorgia e a l’han faje scapé.

=== Preghiera për coj ch'a son mòrt an bataja ===

{{verse|chapter=12|verse=38}}Macabé a l’ha radunà l’armeja e a l’ portasse ant la sità d’Adulam. A stasìa për ancaminé ‘l sétim di dla sman-a. Për lòn a son purificasse conform la costuma e ambelelà a l’han selebrà sabat. {{verse|chapter=12|verse=39}}A pressava giumai ëd cheuje ij cadàver dij soldà tombà mòrt. Për lòn , ant l’andoman Giuda e ij sò òm a son andàit a pijeje për sotreje ant le tombe ‘d famija ‘nsema ai sò antich. {{verse|chapter=12|verse=40}}Mach che, sota ij vestì ëd mincadun ëd lor, a son trovasse d’ogèt sacrà a j’ìdoj ëd Jamnia, ròba proibìa espress ai Giudè ‘d portesse a còl. Parèj che tùit a l’han capì përchè coj soldà a l’ero mòrt. {{verse|chapter=12|verse=41}}Anlora a l’han laudà l’euvra ‘d Nosgnor, giùdes giust ch’arvela lòn ch’a l’é stërmà. {{verse|chapter=12|verse=42}}Peui a son butasse a preghelo, për otnì përdon ëd pianta ‘d col pecà. Ël vajant Giuda a l’ha esortà soa gent a tense leugn dal mal, përchè a l’avìo vëddù con sò euj lòn ch’a l’era ‘ncapità a coj fantassin, mòrt an bataja për motiv ëd sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=43}}Apress Giuda a l’ha fàit na cotisassion an tra soa gent. La cheujta dij dné a l’ha ‘ngagià minca soldà e a son butasse ansema doimila monede d’argent, e a l’é fasse un sacrifissi për ël përdon dij pecà. A l’é stàit un bel gest ëd nobiltà, ël sò, ispirà da la fiusa ant l’arsuression. {{verse|chapter=12|verse=44}}An efet, s’a l’avèissa pa sperà che ij soldà mòrt a sarìo arsussità un di, a sarìa stàit ridìcol  e sensa sens ël preghé për lor. {{verse|chapter=12|verse=45}}Giuda a pensava che coj ch’a meuiro an grassia ‘d Nosgnor a l’avrìo arseivù n’arcompensa fiamenga. Për sòn, ispirà d’un pensé sant e nòbil, a l’ha smonù un sacrifissi për ël përdon, përchè a fusso liberà dal pecà.

== 13 ==
{{chapter|13}}
=== Menelao a l'é butà a mòrt ===

{{verse|chapter=13|verse=1}}Dl’ann 149, a l’é rivaje a Giuda e ai sò òm la neuva che Antìoch Eupator a marciava contra la Giudèa con na gròssa armeja. {{verse|chapter=13|verse=2}}Ël rè a l’era compagnà dcò da Lisia, ël prim ministr e ch’a l’avìa vijà su soa educassion tanme tutor. Mincadun ëd lor a comandava n’armeja greca ‘d sentedesmila soldà ‘d fanterìa, sinmila e tërzent sivalié, vintedoi elefant e tërzent chèr da guera con faussìe.

{{verse|chapter=13|verse=3}}Menelao a l’é giuntasse a lor e, con motobin ëd fausserìa, a l’ha ‘ncoragià ‘l rè a seguité soa marcia. A pretendìa ‘d pensé al bin ëd sò pais, antramentre che, an realtà, chiel a sperava d’esse torna stabilì an soe fonsion ëd grand sacerdòt. {{verse|chapter=13|verse=4}}Ma Nosgnor, ël Rè dij rè, a l’ha ‘rviscolà la flin-a d’Antìoch contra ‘d Menelao. Ant ël moment che Lisia a l’ha dimostrà che Menelao a l’era la càusa ‘d tùit ij sò maleur. Antlora Antìoch a l’ha comandà ‘d portè Menelao a Berea e ‘d felo meuire tanme ij condanà ‘d cole bande.

{{verse|chapter=13|verse=5}}An costa sità, a-i j’era na tor àuta vintessinch méter e pien-a ‘d sënner. An cò dla tor a-i j’era na màchina tornanta, che ‘nclinà da tùit ij canton a fasìa afondé ant la sënner sensa scampela. {{verse|chapter=13|verse=6}}A l’é ambelelà ch’a fasìo monté la gent colpévola d’avèj ravagià ‘nt ël templ e d’avèj fàit ëd crimen grev. Për feje meuire, ij condanà a vnisìo possà fin-a dzora dla tor e peui campà giù a meuire sofocà ant la sënner. {{verse|chapter=13|verse=7}}E costa a l’é staita la sòrt ëd Menelao, st’òm sensa Fej nì Lege, ch’a l’é mòrt sensa podèj esse sotrà. {{verse|chapter=13|verse=8}}Chiel a l’ha meritalo pro! A efet, a l’era rendusse colpévol ëd vàire colpe vers l’autar ëd Nosgnor, andova ch’a son sacrà ‘l feu e la sënner, e a l’é pròpi ant la sënner ch’a l’ha trovà la mòrt.

{{verse|chapter=13|verse=9}}Rè Antioch a ’ndasìa anans an soa marcia, l’ëspìrit satì ëd but bàrbar : chiel a progetava ‘d traté j’Ebreo an fasson na vira pes che coj che sò pare a l’avèissa mai pensà. {{verse|chapter=13|verse=10}}Giuda Macabé, pen-a savulo, a l’ha comandà a la gent d’anvoché Nosgnor, di e neuit sensa fërmesse. A dovìo ciameje d’agiut, com a l’avìa fàit vàire vire ant ël passà, përchè a l’ero a la mira ‘d perde tut: Lej, patria e templi sacrà. {{verse|chapter=13|verse=11}}Sò pòpol a l’era pen-a ‘rpijasse. Nosgnor a vorìa pa lasseie tombé ant le man ëd coj pagan afros.

{{verse|chapter=13|verse=12}}E tùit ansema a l’han obidì al comand ëd Macabé. Për tre di e tre neuit a son restà prostrà për tèra e a l’han fàit digiun. Sensa fërmesse, an tra gëmm, a l’han anvocà Nosgnor përchè a l’avèissa misericòrdia ‘d lor. A la fin, Giuda Macabé a l’ha fàit un dëscors d’ancoragiament e a l’ha dije ‘d tense pront a combate. {{verse|chapter=13|verse=13}}Apress d’avèj fàit un rëscontr con j’ansian, Giuda a l’ha decidù ‘d taché dun-a l’armeja real, sensa speté ‘d lassesse anvasé la Giudèa e assedié Gerusalem. A l’era sicur ëd risòlve an manera favorèivola la situassion, për la fiusa ch’a l’avìa ant l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=13|verse=14}}A l’é parèj che a l’ha ‘rmëttù al Creator istess dël mond l’ésit ëd soa ‘mprèisa. A l’ha ‘ncoragià ij sò òm a combate con vajantisa fin-a a la mòrt për difende legi, templi, patria e istitussion. Peui a l’ha fàit buté campament ant j’anviron ëd la sità ‘d Modine, {{verse|chapter=13|verse=15}}peui a l’ha daje na paròla ‘d contramarca a sò soldà « Vitòria ‘d Dé». Apress a l’ha sërnù an tra ij sò fantassin pì ëd valor càiche giovo. A l’ha pijaje con chiel e ‘d neuit a l’ha ‘tacà ‘l camp andova ch’a l’era la tenda ‘d rè  Antìoch. Lor a l’han massà doimila òm e dcò l’elefant pì gròss ch’a-i j’era  con l’òm ch’a lo guidava. {{verse|chapter=13|verse=16}}Un teror pànich a l’ha sesì l’acampament dij nemis ch’a l’era satì ‘d confusion e sburdiment, e ij Giudé a son artirasse vitorios {{verse|chapter=13|verse=17}}a l’alvé dël sol. Lor a l’avìo compì st’amprèisa  grassie a Nosgnor ch’a l’avìa protegiùje e giutàje.

=== Antìoch a fà 'n tratà con ij Giudé ===

{{verse|chapter=13|verse=18}}Costa preuva, mèra për chiel, dël corage dij Giudé a l’era pro për Antìoch. Contut a l'ha sërcà ‘d fesse padron ëd soe posission con la furbarìa. {{verse|chapter=13|verse=19}}A l’ha ‘tacà la fortëssa ‘d Bet-Sur, na piassa ebràica motobin fortifià, ma a l’é stàit arpossà e soa armeja decimà  e an dësfàita. {{verse|chapter=13|verse=20}}Ant ël fratemp, Giuda a l’avìa procurà a j’assedià tut lòn ch’a podìa serve për la resistensa. {{verse|chapter=13|verse=21}}Belavans, an tra ij soldà giudé, n'òm, ciamà Rodoch, a l’ha trasmëttù ëd segret militar al nemis. Dëscuvert, a l’é stàit arestà e giustissià. {{verse|chapter=13|verse=22}}Për la sconda vira, ël rè a l’ha mnà d’òm a parlamenté con coj ëd Bet-Sur ; chiel a l’ha fàit ëd propòste ëd pas, conclodù n’acòrd e partìsne via con soe fòrse. {{verse|chapter=13|verse=23}}Apress a l’ha ‘tacà l’armeja ‘d Giuda ma a l’é stàit vinciù. 

Ël rè a l’avìa lassà Flip a Antiòchia, con l’ancàrich ëd guerné j’afé dël regn. Cand a l’ha savù che Flip a l’era arvirasse, ël rè a l’é stane bolversà. A l’ha ‘ngagià ëd tratative ‘d pas con ij Giudé, a l’ha faje ‘d concession e giurà ‘d rispeté tùit ij sò dirit. Peui për marchè ‘s tratà a l’ha smonù un sacrifissi, an manifestand sò rispèt për ël templ e acordàndje un don d’argent generos. {{verse|chapter=13|verse=24}}E Giuda Macabé a l’é stàit arseivù con amicìssia e an cola ocasion ël rè a l’ha designà  Egemonide tanme governator ëd la region ch’a va da la sità ‘d Tolemaida fin-a ‘l teritòri dij Gheren. {{verse|chapter=13|verse=25}}Mach che cand che Antìoch a l’è portasse a Tolemaida, a l’ha trovà che la gent a l’avìa acetà d’ëstracheur ël tratà con j’Ebreo. A l’ero tant anrabià da vorèj anulelo. {{verse|chapter=13|verse=26}}Anlora Lisia a l’é montà an tribun-a për difende l’acòrdi mej ch’a podìa; chiel a l’ha faila a convince coj ch’a lo scotavo ëd pasiesse e 'd torné a pì bon sentiment. Peui a l’é partì për Antiòchia. E costa a l’é staita la stòria dl’anvasion e artreta ‘d rè Antìoch.

== 14 ==
{{chapter|14}}

=== Alchim a parla contra 'd Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=1}}An cap ëd tre ann, Giuda Macabé e ij sò òm a l’ero vnùit a savèj che Demetrio, fieul ëd Seleuch, a l’era intrà ant ël pòrt ëd trìpoli con soa flòta e n’armeja poderosa; {{verse|chapter=14|verse=2}}Chiel a l’avìa ocupà tut  ël pais e massà Antìoch e  Lisia, col ch’a l’avìa vijà an sl’educassion dël rè. {{verse|chapter=14|verse=3}}E a-i j’era un tal Alchim, che an passà a l’era stàit gran sacerdòt, ma ch’a l’avìa consentì ëd vive ant l’ampurità ritual al temp dl’arvangia. Ore, tutun, a l’era rivà a la conclusion che soa situassion a fussa d’esse scredità ‘d pianta da j’Ebreo e ch'a podìa pa pì avzinesse a l’autar sant. 4{{verse|chapter=14|verse=4}}Përparèj che, vers l’ann ch’a fa 151 dl’era greca, Alchim a l’é andàit da rè Demetrio an smonéndje na coron-a d’òr, na palma e dcò ëd branch d’uliv com as costumava ant ël templ. E për col di a l’ha pa fàit nì dit d’àutr. {{verse|chapter=14|verse=5}}La ciansa për deie cors a soa matarìa a l’é tutun rivà cand che Demetri a l’ha convocà ‘l Consèj e anvità chiel a rësponde an sle condission e ij progèt dij Giudé. {{verse|chapter=14|verse=6}}Alchim a l’ha rëspondù parèj: «Ij Cassidé, valadì j’Ebreo ch’a l’han për cap Giuda Macabé, a fomento la guera e l’arvangia e a son d’ampediment a la pas e a la stabilità an tò regn. 

{{verse|chapter=14|verse=7}}Për colpa ‘d lor, dcò mi i son ëstàit privà dla dignità ‘d mia fomsion ereditària, valadì, dla càrica ‘d gran sacerdòt, e adess i son sì për doi motivassion: {{verse|chapter=14|verse=8}}Anans ëd tut, mia preocupassion sincera a l’é për j’anteresse dël rè; contut, an scond leu, i consìdero ël bin dij mè consitadin, An efet, la mancansa ‘d sust ëd la gent memorià a fa seufre tut nòst pòpol an miseria. {{verse|chapter=14|verse=9}}E ti, rè, che adess it ses vnùit a conossensa dla situassion, venta ch’i t'antërven-e e it salve nòst pais e nòstra nassion dal privo ch’a la mnassa. E manifesta dcò vers ëd nojàutri la binvolensa e la misericòrdia ch’it l’has anvers ëd tùit. {{verse|chapter=14|verse=10}}Përchè fin-a che Giuda a sarà viv, a sarà pa possìbil a l’Ëstat ëd conòsse la pas».

{{verse|chapter=14|verse=11}}Dë 'dnans ëd coste diciarassion d’Alchim, &quot;j’amis dël Rè’’, ch’a l’ero dla midema manera nemis a lòn ch’as arferìa a Macabé, a l’han cissà na vira ‘d pì Demetrio. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dun-a, ël rè a l’ha sernù Nicànore, ch’a l’era comandant ëd le trope con j’elefant, e a l’ha nominalo governator ëd la Giudea. E a l’ha mandalo ambelelà. {{verse|chapter=14|verse=13}}A l’ha daje ordin ëd massè Giuda, ëd dësperde ij sò partisan e dë stabilì torna Alchim coma gran sacerdòt dël templi pì amportant dël mond. {{verse|chapter=14|verse=14}}Ij pagan ëd Giudea, ch’a l’ero sbardlasse Dë 'dnans ëd Giuda, a son giontasse an massa a l’armeja ‘d Nicànore, ant la speransa ‘d podèj profité dij vàire maleur ch’a l’ero tombà dzora dj’Ebreo.

=== Nicànore a fà amicissia con Giuda ===

{{verse|chapter=14|verse=15}}Ij Giudè a son vnùit a savèj che Nicànore a-j marciava contra e che ij pagan dël pais a l’ero giontasse a chiel. Anlora a son butasse la póer dla stra an testa e a l’han  suplicà Dé, ch’a l’avìa sernùje tanme sò pòpol për sèmper e ch’a chitava pa ‘d dé protession ai sò elegiù con ëd portent manifest. {{verse|chapter=14|verse=16}}Giuda Macabé, cap dj’Ebreo, a l’ha comandà che tùit a partièisso dal leu andova ch’as trovavo e a tachèisso ël nemis ant j’anviron dël vilage ‘d Dessau. {{verse|chapter=14|verse=17}}Simon, ël frel ëd Giuda, a l'avìa ancontrà Nicànore, ma a l'era stàit për ël moment frenà për càusa dla costernassion amprovisa creà dal nemis. {{verse|chapter=14|verse=18}}Nicanore, contut, apress d'avèj sentù dël valor ëd Giuda e soe trope, coma 'dcò sò corage an bataja për sò pais, a son artirasse dal decide 'd fé 'n bagn ëd sangh. {{verse|chapter=14|verse=19}}Për lòn a l'avìo mandà Posidòni, Teodot, e Matatia për dé e arsèive 'd garansìe d'amicissia.

{{verse|chapter=14|verse=20}}Apress d'avèj con soèn esaminà le propòste, ij comandant ëd le doe part a l’han anformane le trope. Ij soldà a son diciarasse a l’unanimità a favor ëd la conclusion dl’acòrdi. {{verse|chapter=14|verse=21}}A l’han fissà donch un di dova che ij cap a dovìo rëscontresse an privà. Col di le doe armeje a l’han fàit andé anans un chèr ëd guera, e ansima a l’han butaie ‘d careje d’onor. {{verse|chapter=14|verse=22}}Giuda a l’avìa apostà d’armà a l’avàit an pont stratégich, dësponéndje d’antërven-e ant ël cas che ij nemis a l’avèisso tentà un colp traditor. Ma col rëscontr a l’é finì con un tratà ‘d pas. {{verse|chapter=14|verse=23}}Peui, Nicànore a l’è fërmasse për un pòch ëd temp a Gerusalem, andova ch’a l’ha fàit nen ch’a fussa pa giust. Nen mach, ma a l’ha slontanà cola gusaja strangera ch’a l’era ‘mbaronasse d’antorn ëd chiel. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel a tenìa sempe Giuda an considerassion, an rëscontràndlo sovens, e a l’era afessionasse fin-a a chiel. {{verse|chapter=14|verse=25}}A l’avìa daje ‘l consèj ëd mariesse e fesse na famija. Parèj che Giuda a l’é mariasse e a l’ha ‘ncaminà na vita pasia da sitadin normal.

=== Nicànore as vira contra 'd Giuda === 

{{verse|chapter=14|verse=26}}Meno che, Alchim, an vëddend la bon-a ‘ntèisa  an tra Nicànore e Giuda, a l’é procurasse na còpia dël tratà d’aleansa e a l’é presentasse da Demetrio. A l’ha acusà Nicànore ‘d cospiré contra lë Stat e d’avèj fin-a designà Giuda, nemis dël regn, tanme sò sucessor an tra ‘’j’amis  dël rè’’. {{verse|chapter=14|verse=27}}Le calunie ‘d col miseràbil a l’han fàit anrabié motobin Demetrio contra ‘d Giuda. An soa flin-a a l’ha scrivù a Nicànore e Demetrio a l’ha diciaraje ‘d dësaprové ‘l tratà e  a-j comandava d’aresté Giuda Macabé  për spedilo sensa spetè a ‘d Antiòchia. {{verse|chapter=14|verse=28}}Coste neuve, a l’han contrarià motobin Nicànore; chiel a trovava sensa sens l’ideja dë s-ciapé l’acòrd fàit con n’òm ch’a l’avìa nen da rimprocé. {{verse|chapter=14|verse=29}}Ma a podìa gnanca butesse contra ‘l vorèj dël rè, e parèj che a l’é restà a speté n’ocasion favorévola an dovrand n’ëstratagema. {{verse|chapter=14|verse=30}}Macabé, a l’era ‘ncorsùsne che Nicànore a l’era sempe pì frèid anvers ëd chiel e fin-a malgrassios cand ch’a s’ancontravo. Chiel a l’ha capì che sòn a marcava nen ëd bon. Për lòn a l’ha butà ansema un bel nùmer dij sò partisan e a l’é andasse a stërmé sensa pì fesse vëdde da Nicànore. {{verse|chapter=14|verse=31}}Nicànore, antajàsne d’esse stàit ant n’ambrojada da part ëd Giuda, a l’é montà al màssim e sant templ, antramentre che ij sacerdòt a compijo ij sacrifissi ëd costuma e a l’ha comandaje ‘d consegneje col òm. {{verse|chapter=14|verse=32}}Ij sacerdòt a l’han assicurà con giurament ëd pa savèj andova a fussa l’òm ch’as sërcava. {{verse|chapter=14|verse=33}}Anlora chiel, an slongand la drita contra ‘l templ, a l’ha giurà: “S’im consignereve nen Giuda ancadnà, mi i dësblerai costa ca ‘d Dé, i lo drocherai da le fondamenta e i drisserai ambelessì un fiamengh templ a Diòniso”. {{verse|chapter=14|verse=34}}Dit sòn, a l’é andàsne. Dun-a ij sacerdòt a l’han alvà le man al cel e a l’han anvocà col ch’a l’avìa sempe protegiù nòstra gent: {{verse|chapter=14|verse=35}}«Ti, Signor, Ch’it l’avrìe da manca ‘d nen e ‘d gnun, pura it ses degnate d’ëstabilì toa ca an mes ëd nojàutri. {{verse|chapter=14|verse=36}}Nosgnor, ti ‘ch’it ses sant, adoss ëd tute santità, guerna ch’a ven-a pa pì profanà costa toa ca, che da pòch i l’oma purificà».

{{verse|chapter=14|verse=37}}An tra j’ansian ëd Gerusalem a l’era stàit denunsià un tal Rasis a Nicànore, ch’a l’era n’òm pien ëd grinor për la sità, avosà e ciamà &quot;Pare dij Giudé&quot;për soa binvolensa. {{verse|chapter=14|verse=38}}An efet, ant ij primi temp ëd l’arvira, chiel a l’era tirasse l’acusa ‘d giudaism  e da bon a l’avìa angagià còrp e ànima con generosità ‘d pianta për ël giudaism. {{verse|chapter=14|verse=39}}Nicànore, për mostré ciàir ël ghignon ch’a podìa avèi për ij Giudé, a l’ha mandà pì che sincsent soldà për arestelo. {{verse|chapter=14|verse=40}}Butand an përzon Rasis, chiel a pensava ‘d deje un bel colp a j’Ebreo. 

{{verse|chapter=14|verse=41}}1j soldà a stasìo a la mira d’ocupé la tor e a sërcavo dë sforsé la pòrta dla cort, an dasend ordin ëd dé feu a le pòrte dova che Rasis, ch’ancaminava a vëdze ansercià da tute le bande a l’ha pensà bin ëd massesse con la soa pròpia spa. {{verse|chapter=14|verse=42}}Chiel a stimava pì meuire da coragios pitòst che finì ant le man ëd coj criminaj e subì d’ansult e d’umiliassion. {{verse|chapter=14|verse=43}}Contut, nen avend portà ‘l colp mortal a segn për la pressa ant ël combatiment, antramentre che la furfa a pressava fòra dle pòrte, chiel a l’é montà con corage an sle muraje për campesse peui giù an sla gent. {{verse|chapter=14|verse=44}}Mach che costa, dasend andaré, a l’ha fàit largh e parèj che chiel a l’é tombà an mes ëd l’ëspassi veuid. {{verse|chapter=14|verse=45}}Da già ch’a respirava ‘ncora, portà da sò ardor, Rasis a l’é alvasse, antramentre che ‘l sangh a-i surtìa da le fërleche e con dolor afros daspërtut a l’é passà ‘d corsa an mes a la gent, a l’é montà an s’un priòch {{verse|chapter=14|verse=46}}e, giumai sensa sangh, a l’è s-ciancasse le ventraje e ciapàndje con le man a l’ha campaje contra la furfa, an suplicand Nosgnor-Magìster ëd la vita e dël buf ëd respir ëd torneje un di la vita. E a l’é përparèj ch’a l’é mòrt Rasis.

== 15 ==
{{chapter|15}}
=== L'arogansa 'd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=1}}Cand che Nicànore, an avend savù che ij Giudé as trovavo ant la region ëd la Samaria, a l’ha decidù ëd tacheje sensa rìsigh ant ël di d’arpòs dël sabat. {{verse|chapter=15|verse=2}}Ma ij Giudé ch’a l’ero stàit obligà a seguitelo a l’han dije: «Nò! Venta p ache ti ‘t vade a masseje ëd na fasson bàrbara  e sarvaja ! Rispeta ‘l di ch’a l’é stàit onorà e falo sant për col ch’a vëdd tut». {{verse|chapter=15|verse=3}}Ma col criminal a l’ha ciamà: “È-lo an cel col Ësgnor ch’a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sabat?”. {{verse|chapter=15|verse=4}}Lor a l’han rësponduje: “A-i é ‘l Signor ch’a viv; chiel a l’é rè dël Cel, e a l’ha comandà ‘d selebré ‘l sétim di”. {{verse|chapter=15|verse=5}}L’àutr a l’ha replicà: “E mi i son sovran an sla tèra, e i comando ëd pijé j’arme e d’eseguì le disposission  dël rè”. Contut a l’ha pa faila a realisé sò but crudel. 

=== Giuda a pronta ij Giudé për la bataja ===

{{verse|chapter=15|verse=6}}Donca, Nicànore, ch’a l’era montasse la testa con tuta soa arogansa, a l’avìa pensà ‘d drissé un monument comemorativ ëd la vitòria an sij Giudé. {{verse|chapter=15|verse=7}}Macabé a l’era frem convinciùsse e a sperava d’otnì protession ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=15|verse=8}}Për lòn a esortava ij sò òm d’avèj pa tëmma dl’atach dij pagan: ventava avèj bin present an testa dj’agiut che an passà a l’ero rivaje dal Cel e d’ëspetesse adess la vitòria ch’a sarìa staita concedùa da l’Onipotent. {{verse|chapter=15|verse=9}}Parèj che a-j confortava con le paròle dla Lege e dij profeta e an memoriand le bataje ch’a l’avìo già portà a compiment,e sòn a l’ha faje  pì vajant!

{{verse|chapter=15|verse=10}}Apress d'avèj arviscolà sò ardor, a l’ha convinciuje ‘d pianta an memoriand la malafé dij pagan e com a l’avìo violà soe promësse. {{verse|chapter=15|verse=11}}Ëd costa manera Giuda a l’ha armà mincadun dij sò òm, nen vàire con la sicurëssa ch’a podio dé j’ëscù e le lanse, ma con la fërmëssa comunicà da cole soe paròle convincente. E a la fin a l’ha contaje un seugn degn ëd fej, nen mach, ma na fin-a vision vera. {{verse|chapter=15|verse=12}}Vardé lòn che Giuda a l’avìa vëddù an sò seugn: Onia, ch’a l’era stàit gran sacerdòt, òm ëd qualità oneste e bon-e, d’aparensa modesta e ‘d caràter amàbil e ch’a l’avìa praticà tute le virtù fin-a da masnà, adess con le man dëstendùe a pregava për tut ël pòpol giudé. {{verse|chapter=15|verse=13}}Peui, a la midema fasson, a l’é comparije un përsonagi dai cavèj bianch, ëd gran dignità e ampressionant për la majestà che soa përson-a a emanava. {{verse|chapter=15|verse=14}}Onia a l’ha dije ai Giudé: «St’òm a l’é Geremìa, ël profeta ‘d Dé, l’amis dij sò frej, ch’a prega sempe për la gent e për la sità santa”. {{verse|chapter=15|verse=15}}Peui, da soa man drita, Geremìa a l’ha sporsùje a Giuda na spa d’òr. An daséndjla a-j disìa: {{verse|chapter=15|verse=16}}“Arsèiv sta spa santa tanme un don ëd Dé: con costa it dësbleras ij nemis”.

=== Derota e mòrt ëd Nicànore ===

{{verse|chapter=15|verse=17}}Ancoragià da ste paròle pì che bele, ël moral dij sò soldà a l’é armontà, an stimoland soa vajantisa e fasend vnì ël corage dij giovo parèj ëd col dj’òm madur. {{verse|chapter=15|verse=18}}La tëmma për le fomne e për ij fieuj a l’era superà da la preocupassion për ël templi sacrà. {{verse|chapter=15|verse=19}}Dcò për coj restà an sità l’angossa a l’era nen cita, da già che tùit a l’ero anchiet për l’arlìa dla bataja a camp dovert. {{verse|chapter=15|verse=20}}Tùit a spetavo mach ël moment bon, ch’a l’era davzin. L’armeja nemisa a l’era assemblasse e as rangiava ‘n ordin ëd bataja; j’elefant a l’ero mnà an posission stratégiche e la cavalarìa a l’era a protession dj’ale dl’esercit. {{verse|chapter=15|verse=21}}Giuda Macabé, apress d'avèj osservà ‘l dëspiegament ëd le trope, la varietà dj’armament e l’agressività dj’elefant, a l’ha alvà ij brass al cel e a l’ha pregà Nosgnor ch’a fà ‘d maravije. Soa convinsion a l’era ch’a sia pa possìbil vagné mach con j'arme, ma che ‘l Signor a dèissa vitòria a coj ch’a lo mérito, conform soa decision. {{verse|chapter=15|verse=22}}Giuda a pregava përparèj: «Ti, Signor, it l’avìe mandà tò àngel al temp d’Esechia, rè dla Giudèa, e chiel a l’ha fàit meuire ant ël camp ëd Senacherib senteotantessincmila përson-e. {{verse|chapter=15|verse=23}}Ore, sovran dël cel, manda n’àngel bon a sëmnéne dë 'dnans pànich e tramblament. {{verse|chapter=15|verse=24}}Con ël podèj ëd tò brass dësbla sta gent ch’a l’é ancalàsne d’ansultete e ch’a ‘taca toa gent santa». E con coste paròle a l’ha chità la preghiera.

{{verse|chapter=15|verse=25}}L’armeja ‘d Nicànore a ‘ndasia anans al son ëd trombe e cant ëd guera. {{verse|chapter=15|verse=26}}Nopà j’Ebreo a son campasse contra ‘l nemis an suplicand Dé d’acordeje sò agiut. {{verse|chapter=15|verse=27}}Combatend con ij brass e pregand Dé ‘d tut sò cheur, lor a l’han massà cheicòsa coma trantessincmila òm, argiojissandse motobin për la manifestassion dël podèj divin. {{verse|chapter=15|verse=28}}Finìa la bataja, antramentre a tornavo tuti pien ëd gòj, a l’han arconossù Nicànore tombà mòrt, con ancó tuta soa armura. {{verse|chapter=15|verse=29}}An bramand con àut clamor da l’entusiasm, lor a benedìo l’Onipotent ant la lenga dij sò cé. {{verse|chapter=15|verse=30}}Giuda, ch’a l’avìa combatù sèmper anans ëd tuti con còrp e ànima për sò compatriòt, e che, da soa gioventura a l’avìa mai chità ‘d vorèj bin a soa gent, a l’ha comandà ‘d tajeje la testa a Nicànore, parèj ëd sò brass ëd drita, e ‘d porteje a Gerusalem. {{verse|chapter=15|verse=31}}rivà a la sità, Giuda a l’ha convocà ij sò conassionaj e an fasend buté ij sacerdòt dë 'dnans ëd l’autar, a l’ha mandà a ciamé coj dla Sitadela. {{verse|chapter=15|verse=32}}A l’han mostraje a tùit ël brass che col bëstëmiador a l’avìa dëstendù contra ‘l templi dl’Onipotent e soa testa na vira aroganta’d paròle. {{verse|chapter=15|verse=33}}Për lòn a l’han tajaje la lenga ëd col sacrìlegh e peui a l’han campàila a j’osèj a tochetin: sò brass  a l’é nopà stait pendù an facia dël santuari tanme arcompensa ‘d soa matarìa. {{verse|chapter=15|verse=34}}Anlora tùit, adressandze al cel, a l’han benedì Nosgnor ëd glòria an disend: “ Ch’a sia benedì col ch’a l’ha guernà so sant templi pur da tute le maunëtterìe!”. {{verse|chapter=15|verse=35}}La testa ‘d Nicànore a l’é staita tacà a la muraja dla Sitadela, përchè tùit a podèisso vëdde ‘l segn manifest ëd l’agiut ëd Dé. {{verse|chapter=15|verse=36}}La comunità a l’ha peui decidù con vot unànime, ëd marché col di an tra coj da nen dësmentiesse, e ch’a fùissa celebrà ‘l tërdes dël mèis ch’a fa dódes, che an lenga aramàica ‘s ciama Adar,  ël di anans  ëd la festa ‘d Mardoché.

=== Armarca final dl'autor ===

{{verse|chapter=15|verse=37}}Costissì a son ij fàit ch’a riguardo Nicànore e, da già che da col temp la sità a l’é restà an man dij Giudé, dcò mi i saro ambelessì mia conta. {{verse|chapter=15|verse=38}}Se la composission a l’é staita bon-a e anteressanta, anlora mi i l’hai otnì mè but. Nopà se a l’é staita ‘d pòch cont e pa vàire ‘d valor, e bin, a l’é tut lòn ch’i l’hai podù fé. {{verse|chapter=15|verse=39}}Contut, s’a fà pa bin bèive mach d’eva o mach ëd vin, d’àutra part mës-cé vin con l’eva a peul esse un piasì ch’a podrìa agrejé. Parèj l’art ëd la conta a peul procuré un piasì a col ch’a les o ch’a scota l’euvra. E con ste paròle i saro ambelessì.

[[Category:Bibia]]
[[Category:Testament Vej]]
[[Category:Deuterocanònich]]</text>
      <sha1>8a6yrlvgoj1u5d0s5bgz2o6tdz5hgm1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5276</id>
    <revision>
      <id>34588</id>
      <parentid>34554</parentid>
      <timestamp>2024-10-14T06:51:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>93.150.246.162</ip>
      </contributor>
      <comment>/* A */</comment>
      <origin>34588</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5625" sha1="1ewxdb41clvqwwvuh4cjgyr7hzoxptf" xml:space="preserve">[[La Bibia piemontèisa|Artorn]]
----
= Glossari dij vocàboj piemontèis pì dovrà ant la Sacra Scritura an Piemontèis =

vt = verb transitiv; vi (verb intransitiv); vr (verb riflessiv); sm (sostantiv masculin); sf (sostantiv feminin); av (averbi); ag (agetiv) int (interiession).

== A ==

* '''Abandoné''' (vt): chité.
* ''' Abdòma''' (sf): pansa.
* '''Abim''' (sm): balatron, (bimé: dëstrove)
* '''Abité''' (vi): sté.
* '''Ablì''' (vt) anvité, anciarmé.
* '''Abominàbil''' (ag): abominèivol.
* '''Abortì''' (vi): sfrasé (mach për le bestie).
* '''Abresé''' (sm): compéndi.
* '''Abrevor''' (sm): leu dova ch’as boro le bestie.
* '''Abrì''' (sm): a la sosta(dal fransèis antich ‘’abrier’’) 
* '''Abrì''' (vt) scarpenté (dal prelat.BAR/BER cafass,busson, bocc, ch’a gica, brin, bron, bës-cia; opura dal celt. continental: BRINOS bachëtta)
* '''Abroghé''' (vt): fé n'abrogassion.
* '''Absent''' (sm): insens, uissens, ‘’artemisia absinthium ‘’.
* '''Abusesse''' (vr): ecéde, profité.
* '''Acablé''' (vt) crasé, fé pì grev e grav.
* '''Acampé''' (vi) buté camp, campament.
* '''Achit''' (sm) antrodussion, andi (achitesse: sdebitesse).
* '''Acrasà''' (ag): premuros.
* '''Acropisse''' (vr): coacesse.
* '''Acsan''' (sm): cadensa, acentuassion coltural e përsonal dla vos.
* '''Adreit''' (sm): sorì, andrit (Turin).
* '''Adressé'''(vt): mandé.
* '''Adret''' (ag): àbil.
* '''Adsades/adsadess''' (av): piror.
* '''Afaité''' (vt): costumesse, travajé coram e pel.
* '''Afann''' (sm): angossa,arlìa.
* '''Afarà''' (ag): ross an facia, ciapà da j'afé.
* '''Afel''' (sm): ghignon, amaritùdin.
* '''Afesse''' (vr): conformesse, adatesse, costumesse.
* '''Afr''' (sm): sbaruv, pau, frisson.
* '''Àgass''' (av): a la malaparà.
* '''Àghia''' (sf): òja.
* '''Agreàbil'''( av): piasos.
* '''Agrì''' (vi): vnì brusch.
* '''Agucé''' (vt): ujé(agucion) për beu o d'àutre bestie.
* '''Aidemì''' (int): Nosgnor giùtme!
* '''Airura''' (sf): laurura.
* '''Ajassa''' (sf): berta.
* '''Alamar''' (sm): cordon d'òr o 'd seda për liassé e angassé (da l'arab: Al-amarah, stòfa avosà).
* '''Aliòstra''' (sf): cravëtta 'd montagna.
* '''Almanch''' (av): sicura, &quot;për lo men&quot;.
* '''Alò''' (av): dun-a,an pressa.
* '''Amanà''' (ag): costumà, (a)faità.
* '''Ambajà''' (ag): sorprèis, a boca doverta, pa sarà(pòrte, fnestre)
* '''Ambarocàire''' (ag m.): rufian.
* '''Ambelelà''' (av): pròpi là, an col leu.
* '''Ambelelì''' (av): pròpi lì.
* '''Ambarboré''' (vt): ambibì ël botal për verifichene la tnùva (dal celt. BORVO:pàuta; barbotin-a: creja ambibìa d'eva)
* '''Ambò''' (inter.): ma si, bò, òhi.
* '''Ambonì''' (vt): fé bon, assion dël bateur.
* '''Ambòss''' (ag): a pansa mòla.
* '''Ambossé''' (vt): sversé, dé 'l gir.
* '''Ambòsta''' (sf): ancreus ëd le doi parmele dle man për cheuje 'd lìquid o d'àutr (vos celt.meridional)
* '''Ambreuj''' (sm): confusion, fràuda, trufa, débit (vëdde prov. a. BROLHAR: mësc-é).
* '''Amburì'''(sm): boton ëd la pansa.
* '''Àmon/Lamon'''(sm): ansin për pësché.
* '''Ampacé'''(vt): ampedì, butesse an mes(ossitan:EMPACHAR).
* '''Ampërmudé'''(vt): pijé an pèrmua.
* '''Àmpola'''(sf): &quot;rubus idaeus&quot;,lampon(dal prisco lìgur).
* '''Ambrun'''(sm): ambrunì dla matin o dla sèira(dla seren-a).
* '''Amprajì'''(vi): fé prà (cfr. savuasienne EMPRAILLI).
* '''Amusé'''(vt): fé perde temp, divertì.
* '''Anandié'''(vi): ancaminé, dé l'andi.
* '''Anans'''(av): prima.
* '''Anast'''(sm): odorà.
* '''Ancalesne'''(vi): avèj corage.
* '''Anchërna'''(sf): incision, gravura (cfr. celt. CRINARE: s-ciapé, doverté na filura dzora 'd cheic.sa)
* '''Ancheuj'''(av): &quot;hinc hodie&quot;(cfr. fr.a. ENCUI; prov.ANCOI)
* '''Anciarmé'''(vt): fé d'ancantament, ablì.
* '''Ancorpró'''(av): a l'é pa pòch.
* '''Anandié'''(vt): ancaminé (dësnandié:storné).
* '''Anflé'''(vt): sporché.
* '''Angiolivé'''(vt): fé bel,arlegresse (cfr. fr.a. jolif)
* '''Anlev''' (sm): scolé.
* '''Anorbì'''(vt): sborgné (cfr. fr.a. enorbi).
* '''Ansin'''(sm): rampin.
* '''Ansitòst'''(av): pitòst.
* '''Anslé'''(vt): buté sela.
* '''Ant''' (av): an, drinta.
* '''Antamné'''(vt): antachì.
* '''Antan(d')'''(ag): d'un temp.
* '''Antëlmentre'''(av): antërtant, an col moment (cfr. fr.a. entrementiers)
* '''Antërdoé'''(vi): esité, ambarassé.
* '''Antërpì'''(ag): pìgher, mòl, antorpidì.
* '''Antregh'''(ag): tut d'un tòch.
* '''Antren/an tren'''(sm): dësgagiura,ant l'at ëd.
* '''Anvìa'''(sf): veuja.
* '''Anviron'''(sm): dintorn,truch e branca. 
* '''(A)Parié'''(vr): avèj temp, pronté.
* '''Àpia'''(sf): assul,piòla.
* '''Apress'''(av): apreu, dòpo, aranda.
* '''Arach'''(sm): banastra, rafataja (cfr. fr. med. a rac: tàula a ras).
* '''Aranda'''(av): davzin, an brova.
* '''Arborin'''(sm): arbussel (cfr. fr.a. arbruisseau,arbroisel).
* '''Arcancel'''(sm): cabalestra(arc a balestra).
* '''Archinché'''(vt): decoré, vestì(sse) con blaga.
* '''Ardriss'''(sm): sistemassion, órdin.
* '''Arèj'''(sm): mas-cc ëd la feja, moton (cfr. delf. arei).
* '''Arèt'''(ag): atribù 'd n'ersa, rìpid.
* '''Asàire'''(sm): brusson,òstria (cfr. Val Pesio alsié: tumel).
* '''Arfëstié'''(vt): fé argiojissansa,gòj.
* '''Argal'''(sm): don (cfr. fr.a/med. galer: dësmoresse).
* '''Argaucé'''(vt): fé sversa.
* '''Argiojissansa'''(sf): gòj.
* '''Arzan'''(sm): dné.
* '''Argin-a'''(sf): regin-a.
* '''Arlan'''(sm): ruin-a 'd pianta.
* '''Arlëvé'''(vt): pijesse an càrich (arlev: vansoj dël mangé).
* '''Arlìa'''(sf): ànsia, fìsima.
* 
  

{{Galin-a}}</text>
      <sha1>1ewxdb41clvqwwvuh4cjgyr7hzoxptf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categorìa:Verìfica</title>
    <ns>14</ns>
    <id>5277</id>
    <revision>
      <id>34580</id>
      <timestamp>2024-10-14T04:10:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Валерий-Val</username>
        <id>1164</id>
      </contributor>
      <comment>[[d:Q15627006]]</comment>
      <origin>34580</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Categorìa:Validà</title>
    <ns>14</ns>
    <id>5278</id>
    <revision>
      <id>34581</id>
      <timestamp>2024-10-14T04:12:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Валерий-Val</username>
        <id>1164</id>
      </contributor>
      <comment>[[d:Q15629403]]</comment>
      <origin>34581</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>