Wikisource pmswikisource https://pms.wikisource.org/wiki/Intrada MediaWiki 1.44.0-wmf.2 first-letter Media Special Discussion Utent Ciaciarade Wikisource Discussion ant sla Wikisource Figura Discussion dla figura MediaWiki Discussion dla MediaWiki Stamp Discussion dlë stamp Agiut Discussion ant sl'agiut Categorìa Discussion ant sla categorìa Pàgina Discussion ëd la pàgina Tàula Discussion ëd la tàula TimedText TimedText talk Modulo Discussioni modulo 0 1886 35261 35196 2024-11-11T10:51:16Z Pcastellina 15 /* FI */ 35261 wikitext text/x-wiki {{dissionari}} {{TOCright}} == F == === FA === * '''Fabbisogno''' (sm): necessari, lòn ch'a fà da manca, bzògn. * '''Fabbrica''' (sf): fàbrica, stabiliment,. cantié, feriera, fonderìa, usin-a, fusin-a, oficina, filator, laboratòri, manifatura, fòrgia. * '''Fabbricabile''' (agg.): fabricàbil. * '''Fabbricare''' (vt): fabriché, costrùe, costruì, fé, riré sù. * '''Fabbricato''' (sm): ca, edifissi, fabricà, costrussion. * '''Fabbricazione''' (sf): fabricassion, costrussion, fàbrica. * '''Fabbro''' (sm): fré, sarajé; ('''fucinatore''') forgeiron; ('''magnano''') magnin; ('''caderaio''') raminé; ('''maniscalco''') feracaval; ('''stagnaio''') stagniné; ('''armaiolo''') armireul; armurié; ('''ottonaio''') latoné); ('''battimazza)''' batireul, batibeta); ('''brunitore''') burnior, burnidor; ('''tiramanici''') tiramàntes, , tirasofièt. * '''Faccenda''' (sf): afé, travaj, facenda. * '''Facchinaggio''' (sm): fachinagi; (fig) sfachinada, gamalada. * '''Facchino''' (sm): facchin, gamel, gamalo, porteur, cabassin. * '''Faccia''' (sf): facia; ('''volto''') visagi, frimossa, facia, facin; ('''aspetto''') aspet, cera, moro, ghigna, grinta, muso, motria. * '''Facciata''' (sf): faciada, front, frontespissi; ('''di foglio''') pàgina. * '''Faceto''' (agg.): facessios, aspiritos, schersos, frissant, burlon. * '''Facezia''' (sf): facessìa, faciarìa, folarìa, farabolada, faràbola, drolarìa; schers, barzlëtta, spiritosàgin. * '''Fachiro''' (sm): fachir. * '''Facile''' (agg.): facil, bel fé, bel fé, sempi, andant, corent.f * '''Facoltà''' (sf): facoltà. atitùdin. possibilità virtù, estro, dota; (potere) podèj, drit, dirit, autorisassion, tìtol. * '''Facoltativo''' (ag): facoltativ, lìber, a la volontà. * '''Falsificare''' (vt): faussifiché, faussé, sfaussé; (artefare) armné, manipolé, sofistiché, corompe. * '''Fama''' (sf): fama, nòm, nòmina, reputassion, stima, crédit, popolarità. * '''Familiarità''' (sf): familiarità, dimestiëssa, confidensa. * '''Famoso''' (ag) famos, avosà; '''diventare famoso''': pijé favor. * '''Fannullone''' (sm): fagnan (fr. fainéant), plandron, fingard, lifròch, lifrocon, scapa travaj (che mi i rivo), caganìvol. * '''Fare in modo che''': fé 'd sòrt che; '''fare buon viso a cattivo gioco''': fé ‘n bon moro a grama sòrt; '''non fa nulla''': a fà pa nen. '''fé 'l bulo''': galassesse. * '''Faretra''' (sf): stucc ëd la flecia. * '''Farmaco''' (sm): meisìn-a, armedi, medicament, specìfich. * '''Fase''' (sf): fase, moment, aspet, condission, temp, época, stadi. * '''Fastidioso''' (ag): fastidios, noios, stufios, pesant, grev, genant. * '''Faticare''' (vi): fatighé, travajé, strachesse, fatighesse, pené, afanesse, sforsesse, sfachiné, stanté, sudé, stragiché. * '''Faticata''' (sf): fatiga, fatigà, fachinada, tirada, corvé. * '''Faticoso''' (agg.): stracos, fatigos, fatigant, stracant, penos, grev, gravos, pesant. * '''Fatidico''' (agg.): fatidich. * '''Fatto''' (sm): fàit, fat, aveniment, afé, facenda, assion, vicenda, circostansa; (agg.) fàit, finì, complet; (accaduto) capit; '''uomo fatto''': òm fàit; '''tutto considerato''': a cont fàit; '''adatto a''': fàit a; informare: buté al fàit; '''raccontare gli avvenimenti''': conté ij fàit; '''sorprendere:''' pijé sël fàit; '''è un fatto che'''; a l’é ‘n fàit che; fàit a l'é che…; '''fatto tutto di seguito''', '''aderente''': a press fàit; fare i fatti: fé ij fàit; '''fatto sta che…''' Fàit a l’é che... * '''Fauci''' (sfp): gòla, garlòt, boca dla gola. * '''Favola''' (sf): fàula, conta (dle faje), conta faràbola. * '''Favoloso''' (ag): faulos, favolos, incredìbil, fantàstich, strasordinari, straordinari. * '''Favorevole''' (ag): favorèivol, favorévol, compiasent, complesant, propissi, bin dispòst. === FE === * '''Fecondare''' (vt): fecondé. * '''Fecondazione''' (sf): fecondassion. * '''Fecondità''' (sf): fecondità. * '''Fecondo''' (agg.): fecond, drù, fèrtil, bon, generos, ch'a rend. * '''Fede''' (sf): fej, fé, fede, religion, chërdensa, convinsion; (fiducia) fiusa, fiducia, paròla, crédit; ('''anello nuziale''') fede; malafede: malafaj, malafé, '''essere in malafede''': esse dësgiust. * '''Fedele''' (agg.): fidel, fedel; ('''fidato''') fidà, fijà, fidat, sincer, sicur, leal, s-cet, divòt, devòt. * '''Fedeltà''' (sf): fedeltà, fidelità. * '''Felice''' (ag): content, sodisfàit, alégher, giuliv, gioios, argiojissant, beà, felice. * '''Felicità''' (sf): felicità, gòj, contentëssa, alegrìa, arjoissansa, beatitùdin, boneur, letissia, bon-a fortun-a. * '''Felicitarsi''' (vr): arlegresse, felicitesse, complimentesse, congratulesse. * '''Felicitazioni''' (sfp): compliment, congratulassion, felicutassion. * '''Fenomeno''' (sm): fenòmeno, campion, fàit, manifestassion, aveniment, miracol, prodìs, portent. * '''Fermentare''' (vt): arbeuje, arbeujì. * '''Feroce''' (ag): feros, crudel, dzuman, disuman, brutal, inuman, sensa cheur. * '''Ferro''' (sm): fèr; '''(fiolo di ferro)''': filter, fil ëd fèr, filfret; '''(strumenti)''': fèr, utiss; '''(mettere ai ferri)''': buté ai fèr; '''(ferro da stiro)''': fèr da stiré; '''(ferro da maglia)''': fèr da caussèt; '''(ferro per arricciare i capelli)''': fèr da maron, da riss; '''(ferro da cavallo)''': fèr da caval; '''(ferro vecchio)''' fer rot. * '''Fertilità''' (sf):druensa, fertilità, fecondità, richëssa, bontà (dël teren). * '''Fervore''' (sm): fërvor, calor, ardor, beuj; (fig.) fërvor, ìmpit, ardor, calor, premura. * '''Festa''' (sf): festa; dì 'd festa; [fè 'd feste a un; a l'é mia festa; ancheuj a l'é festa; doman as fà festa], ('''suonare a festa''') baudëtté, soné da festa. * '''Festaiolo''' (sm): festareul, festolant. * '''Festante''' (agg.): festant. * '''Festeggiamento''' (sm) festa, festegiament, celebrassion, ricorensa. * '''Festeggiare''' (vt): festegé, fé le feste, feje la festa, fé baldòria, dèjla për ël bel temp], onoré, selebré con festa, fé festa. * '''Festicciola''' (sf): festajòla, festaròla, cita festa. * '''Festino''' (sm) festa, festin, galà. * '''Festività''' (sf): festività, festa, festa granda. * '''Festivo''' (agg.): festiv, ëd festa. * '''Festonare''' (vt): festoné, buté ij feston. * '''Festone''' (sm) feston; [a feston]. * '''Festoso''' (agg.) festos, alegher, gioios, content. * '''Fetazione''' (sf); fetassion, formassion dël creà. * '''Fetido''' (ag): spussolent, fiairos, mars, fétid, fetent. * '''Fetore''' (sm): fetor, fiàira. * '''Fetta''' (sm): fetta (:'''parte di cibo separata con un taglio, porzione''') [fé a fëtte, tajé a fëtte; na fëtta 'd tèra; un fassolèt ëd tèra]. === FI === * '''Fiacca''' (sf): fiaca, lòira [avèj la lòira, bate la lòira (:'''oziare'''), fé la lòira (''':stare in ozio''')]; flema, picondrìa. * '''Fiamma''' (sf): fiama, giòla, fiara, fera, feu. * '''Fiammata''' (sf): giolà, giòla, [fé na giolà, dè na giolà: '''accendere un fuoco breve per rompere il freddo o riscaldare una vivanda'''), vampà, vampa, fiamà, farò, falò, feu. * '''Fianco''' (sm): fianch; còsta; '''stare ai fianchi di uno''': sté a le còste (fam.) sté a le croste; '''fianco del monte''': còsta (dla montagna), a mesa còsta. * '''Fibra''' (sf): fibra, fil, filament; essere robusto: avèj na bela fibra. * '''Fidanzamento''' (sm): ampromëttiure (sfp), fidansament. * ''' Fidanzarsi '''(sr): fé j’ampromëttiure, fidansesse. . * '''Fidanzato''' (sm): fidansà, moros, ampromess/ampromëttù, sposI, (fam.) sfrincio, sfojor; fidanzata: morosa, fidansà, ampromëttua, sposa; (fam.) bela, strafognin. * '''Fidarsi '''(vr): fidesse, confidé an, conté su, fiusesse, andé /sté sla paròla, sté an sla fiusa. * '''Fidato''': fidà, fijà, fijusà, fidat, sincer, sicur, leal, s-cet, divòt, devòt. * '''Fideismo''' (sm): fideismo, > fideìstich. * '''Fideiussione''' (sm): fidejussion. * '''Fideiussore''' (sm): fidejussor. * '''Fideiussorio''' (ag): fidejussori. * '''Fiduciario''' (ag e sm): ëd fiusa, ëd fiducia, fiduciari (sm), fiusà. * '''Fiducia '''(sf): fiusa, fiducia, afidament, fidansa, crédit, fé, speransa, sicurëssa, certëssa; [vòt ëd fiusa, mossion ëd fiusa/fiducia; avèj fiusa, tradì la fiusa, dé fiusa]; '''fare affidamento''': dé fiusa, fiusé; '''fidarsi''': sté an sla fiusa; '''godere di scarsa fiducia''';: esse an pòca fiusa; '''che non ispira fiducia''': facia dësgiusta. * '''Fiducioso''' (ag): fiusos, pien ëd fiusa, fiducios. * '''Fierezza''' (sf): fierëssa, orgheuj. * '''Fiero''' (agg.): fier, orgojos, orgolios, dignitos, valoros, gajard, violent, crudel; ('''essere orgoglioso di''') andé fier; '''(altero''') fier coma n’Artaban. * '''Filone''' (sm): filon, ven-a. * '''Filtrare''' (vt): filtré, traviné, fé passé; ('''trapelare''') stissé, traviné, strassudé, macé. * '''Finanziere''' (sm): finansié; guardia 'd finansa, impiegà 'd dogan-a. * '''Fine''' (sf):fin, ciusa, compiment, conclusion, confin; ('''scopo''') fin, bu, but, scòpo, mira, intension, finalità, obietiv. * '''Fine''' (agg.): fin, sutil, squisì, grassios, mnù. * '''Finalmente''' (abb): a la fin. * '''Fingere''' (vi): fé finta, fé visa, fé mostra. * '''Finire''' (vt): finì, furnì, finì, abotì, livré, compì, cumpì, dé compiment, conclude, completé, rivé a la fin, esaurì; (vi) finì. * '''Finché''' (avv); fin a tant che, tant che, fin che. * '''Fino''': (prep): fin-a; fino a là: fin-a a là; fino all'ultimo: fin-a a l'ùltim; fino a che: a la mira che; '''fino a quando''': fin-a a quand ["fin-a a quand a l'é mòrt", "a l’era rivà a un livel ëd maestrìa che a sarà pa pì passà fin-a a quand a sarà anventà"]; '''fino a quanto''': fin ch’it veule, fino all’ultimo: fin-a a l’ùltim; fin da prima: dë 'dnans a; '''fin qui:''' fin-a a sì. * '''Finora''' (avv.): fin-a adess. * '''Finta''' (sf): finta; ('''fare finta di''') fé finta, fé visa, fé mostra; ('''far finta di niente''') fé samblan ëd nen. * '''Fintanto che''' (avv): fin tant che. * '''Fionda''' (sf): franda, flecia, fromba, gatafrust; '''tiro di fionda''': frandà, flecià, frombà. * '''Fiorire''' (vi): fiorì, dësbandì, duertesse, duvertesse. * '''Fiume''' (sm): fium. rivera; (fig) fium (fium ëd paròle). * '''Firmare''' (vt): firmé, signé, sutsigné, buté la firma, fé la firma, sotascrive, sotëscrive. * '''Fischiare''' (vi): subié, siflé; ('''del treno''') sifolé, siflé; ('''degli orecchi''') corné, subié; ('''fischiettare''') subiolé, sifloté; ('''contestare''') fé la ciabra, fis-cé; '''fischiare per chiamare gli animali all’abbeveratoio''': subié për buré le bestie. * '''Fischiata''' (sf): subiada, siflada, subià, siflà; (di contestazione) ciabra, ciabrissà, ciabrassà. * '''Flagellare''' (vt): flagelé, bate, frusté, sangé, stafilé, dé la dissiplin-a, sfersé, sangé. * '''Flagellazione''' (sf): flagellassion, dissiplina, (fam) sangiada. * '''Flagrante''' (agg.): evident, ciàir, in flagrante: sël fàit; ('''di innamorati''') sël lobiòt. === FO === * '''Focaccia''' (sf): fogassa; (focaccetta) galëtta, ofela. * '''Folla''' (sf): pòpol, mondass, trep, furfa, gent, plen-a, mond, confusion, sbërgnachëtta (d' gent), possa, scòp. * '''Fondamentale''' (ag.) fondamental, sté al fondament. * '''Fondatore''' (sm): fondator. * '''Fondo''' (sm): '''(di recipienti)''': fond, fons, (fam) cul; '''(residuo)''': fond, fondërium, fondrium; '''(del caffè)''': mare; '''(del vino):''' speuja, dëspeuja: '''(dell'olio)''': cracia; ('''dei calzoni):''' forcura; '''(di dipinti):''' sfond; '''(fondo rustico)''': fondo; '''(fondo urbano)''': ca; '''(fondo finanziario):''' capital; '''(competizione sportiva)''': fond; '''(profondità'''): profondità; '''fondo''' (ag) fond, fons, përfond, ancreus, creus; '''(pozza di acqua stagnante):''' fond mòrt; '''(fondo di fiume o fosso coperto)''': fond viv; '''(non galleggiare)''' sté a fond; '''(merce invenduta)''': fond ëd botega o 'd magazin; '''(infine, insomma, in sostanza)''' ant ffond; (mdd) [fé fondo (:'''raccogliere un gruzzolo)'''; andé a fond; fond ëd le braje; andé a fond ëd na còsa; da la sima al fond; dé fond; esse un sach sensa fond; ni riva, ni fond, ni rima (''':senza buon senso'''); a darìa fond al poss ëd San Patrissi (:'''scialacquatore''')]. * '''Fonte''' (sf): :sorgiss, sors, adoss, sorgent, fontan-a, (fig.) prinsìpi, càusa; fonte battesimale: batisteri. * '''Forare''' (vt): foré, përtusé, fé ‘l beucc, fé ‘l pertus, traforé, trapané; (di biglietti) foré, ponsoné. * '''Forca''' (sf): forca, patìbol; '''(strumento agricolo)''': forca, forcon, trent. * '''Forgiare''' (vt): forgé, (fig) modlé, sagomé, soagné, * '''Formicolare (vi)''': formiolé, furmiolé, fërmiolé, boliché, * '''Formicolio (sm:)''' formij, furmiol, formiolament, formiolada, formiolura, bolicada. * '''Forse''' (av): fórse, manaman, maraman ["Ij lion a l'han pì nen le teste, maraman përchè a stasìo ant ël cò dla pera"], miraco, s'ancàpita. vassavèj. * '''Fortuna''' (sf): fortun-a, boneur, bon-a sòrt, bon-a ventura, bon-a stèila, bel destin, providensa, bon vent; per fortuna: për boneur; la fortuna lo accompagna; la fortun-a a-j dìs. * '''Fortunato''' (agg.): fortunà, bonuros. * '''Forzare''' (vt): forsé, sforsé, oblighé; ('''sforzare'''): sforsé, forsé, fé fòrsa, violenté. * '''Fosco''' (agg.) fosch, fros, sombr, sómberm scur, nèir, nebios. * '''Fossa''' (sf): tampa; ('''per sepoltura''') tampa, fòssa, tomba; ('''scavo''') gav; ('''fosso''') fòss, fossal. === FR === * '''Frammento''' (sm): tòch, tochèt, tochetin, frament; ('''di vaso''') ciap; ('''di ferro''') rotam; ('''di cose sacre e preziose''') arlìchia; ('''di stoffa''') fris, s-cianch; ('''di grappolo''') s-cianchèt; ('''di pane''') bocon, friaja,, tochetin. * '''Francamente''' (avv.): genit, gënit, ginit. * '''Frasca''' (sf): ''frasca, fronda, branch, ram''. * '''Fratello''' (sm): frel, fradel, fratel; '''(gemello)''':binel, gemel; '''(che ha avuto il latte dalla stessa balia)''': frel (fratel) da làit. * '''Fratellanza''' (sf): fradlansa, fraternità, fratelansa. * '''Fraternità''' (sf): fradlansa, fraternità, fratelansa. * '''Fraternizzare''' (vi)): fratrernisé, anfrelesse, anfradlesse. * '''Fraterno''' (ag): fratern, fraternal, da bon fratel, da frel. * '''Freccia''' (sf): ''flecia, sajëtta, dard''. * '''Frestagliare''' (vt): ''scopé, copé, decopé;'' (fare frastagli) ''artajé, antërtajé, ciaputé, tajoché''; (a festoni) [[festoné.]] * '''Frastagliato''' (ag): ''antërtajà.'' * '''Frastaglio''' (sm): ''antërtaj, artaj, ronzìa:'' (ornamento) ''volan, farbalà, falpalà, falbalà.'' * '''Frattanto''' che (avv.): antant che, tanto che, antratant che. * '''Fregarsene''' (vr): anfotësne, ampipess-ne, ambrigness-ne, anficess-ne; fregarsene di tutto: ampipesse dij grij /dij givo. * '''Frequente''' (agg.) che a càpita sovens, frequent; ('''polso''') lest. * '''Frodare''' (vt): fraudé, dësfraudé, frodé, trocioné, trassé. * '''Fronte''' (sf): ''front''; '''a fronte di ciò''': ''a front ëd tut sossì''; '''far fronte''': ''fé front'', '''affrontarsi:''' ''sté a front;'' (avv.) '''difronte:''' ''a front.'' * '''Frontiera''' (sf): ''frontiera, confin''. * '''Frustrare''' (vt): ''rende inùtil, guasté, roviné, porté 'd pregiudissi, anterompe, fërmé, bate, anienté, dësblé, strompé, stenze.'' * '''Frustrazione''' (sf): ''stufìa, neuja, frustrassion, fastidi.'' * '''Fruttare''' (vt): ''rende, fruté, frutifiché, porté, valèj, fosoné, fé foson.'' * '''Fruttificare''' (vt): ''fruté, frutifiché, porté, fé ‘d frut.'' * '''Fruttuoso''' (ag): ''frutos, frutìfer, fosonant.'' === FU === * '''Fuggire''' (vi): scapé, filé via, core vìa; (fam.) dejla a gambe, alvé le gambe, buté la stra ant le gambe, aussé ij garèt, bate l’artreta; aussé le sole, /ël plòt /le grole; (vt) schivié, scansé. * '''Fulgore''' (sm): splendor, eclat, lus ësbalucanta. * '''Fulmine''' (sm): fùlmin, sfòrgo, lòsna, slussi, sludi. * '''Fumo''' (sm): fum, '''nube di fumo''': fuméria. * '''Funzionamento''' (sm): fonsionament, funsionament. * '''Funzionare''' (vi): fonsioné, fé, agì, operé. * '''Fuoco''' (sm): feu, feugh; ('''grande fuoco''') fogaton. '''Parti del fuoco''': giòja, fiama, farò, farlò, incendi, spluva, sbluva, faravòla, brasa, sinìsia, sënner. * '''Fuori''' (av): fòra.feura, da fòra, da feura; '''fuori luogo, a sproposito''': fòra 'd propòsit, a spropòsit. * '''Fuoribordo''' (sm): fòra-bòrd. * '''Fuorigioco''' (sm): fòra-giogh. * '''Fuorilegge''' (sm): fòra-lege. * '''Fuoriserie''' (sf): fora-série. * '''Fuoriuscito''' (sm): emigrà, pròfugh. * '''Fuorviare''' (vt): (mettere sulla strada sbagliata): fé sperde. * '''Furbacchione''' (sm): furbacion, (fam) mascon, pieuja, farinel (dla gansa). * '''Furbo''' (agg): furb, burb, drit; drito; volp, malissios, àbil, filon, bosaron. * '''Furfante''' (sm): birbant, birba, furfant, balòss. * '''Furgoncino''' (sm): forgoncin. * '''Furgone''' (sm): forgon, furgon. * '''Furia''' (sf): furia, furor, rabia, zara; (gran fretta) furia, pressa, smania. * '''Furibondo''' (agg): foribond, furios, anrabià, fòra dij feuj. * '''Furioso''' (ag): furios, furibond, anrabià, agità. * '''Furore''' (sm): furor, furia, rabia, zara, ìmpit, foga. * '''Furtivo''' (agg): dë stërmà, dë scondion, stërmà, furtiv. * '''Furtivamente''' (av): da sotman. * '''Furto''' (sm): robarissi, robarìa, roberìa, ladrarìa. * '''Fuscello''' (sm): busca. * '''Fusibile''' (ag sm) fusìbil. * '''Fusione''' (sf): fusion, fóndita, (di materia) fóndita, liquefassion. * '''Fuso''' (ag): fondù. * '''Fuso''' (sm): fus; (cocca del fuso) testa dël fus; il contenuto del fuso pieno: fusà; del gatto, fare le fusa: fé le spòle. * '''Fusoliera''' (sf): fusoliera. * '''Fustigare''' (vt): frusé, foëtté, vërghé, sangé, flagelé. * '''Fusto''' (sm): (alberi) càuss, fust; ('''di alberi tagliati''') bion; ('''tronco umano''') tronch; ('''canna della chiave, del chiodo, ecc.''') gamba; ('''contenitore di carburanti e simili'''): fust; (dim.) fustin. * '''Futile''' (agg.): inùtil, van, sensa sens, ëd gnun cont, ëd gnun-a rilevansa, ch'a në val pa la pen-a, meschin, frivol, fùtil; ('''sciocco''') fat, fad. * '''Futilità''' (sf): futilità, esse 'd gnun cont, ëd gnun-a importansa. * '''Futurismo''' (sm): futurism. * '''Futuro''' (sm): avnì, futur, doman; (agg) ëd l’avnì, ch’a vnirà. 40wse9o5wu88v7hvuzqun3z3l8zux8p 0 1887 35259 35060 2024-11-11T10:48:56Z Pcastellina 15 /* GU */ 35259 wikitext text/x-wiki {{dissionari}} {{TOCright}} == G == === GA === * '''Gabbana''' (sf): chiri, chirich. * '''Gabbare''' (vt): gabé, trassé, trocioné, ambrojé, sbefié, fé le schergne, pijé ‘d bala. * '''Gabbia''' (sf): gabia; ('''sbarre della gabbia''') barbëtte; ('''per l’uccellagione''') passarera; ('''gabbia toracica''') cassia; (dim) gabiòt, gabiëtta. * '''Gabbiano''' (sm): ochëtta, ochëtta marin-a, ochëtta ‘d mar. * '''Gabinetto''' ('''toilette''') (sm): gabinèt, cambrin, ufissi particolar; ('''latrina''') gabinèt, cess, còmod, col pòst, ('''ritirarsi per un bisogno''') andé al còmod; (bagno), bagn, toaleta. * '''Gaelico''' (agg) gaèlich. * '''Gagliardetto''' (sm): cit drapeau, gajardèt. * '''Gagliardo''' (agg): gajard, fòrt, robust, bin piantà. * '''Gaiezza''' (sf): alegrìa, festosità. * '''Gaio''' (agg): alégher, festèivol * '''Galantuomo''' (sm): galantòm, onestòm. * '''Galletta''' (sf): galëtta, pan bëscotà, pan bëscheuit. * '''Garantire''' (vt): garantì, sicuré, avalé, caussioné, rësponde. * '''Garbo''' (sm): ('''grazia''') ghëddo [dé 'l ghëddo giust: '''usare il giusto tono o garbo'''; deuit (: '''modo di agire, garbo, grazia'''); bel deuit, brut deuit (:'''sgarbatezza, sgarbo, mala grazia'''); dé deuit (:'''sistemare, assestare, mettere in ordine'''); desse deuit (:'''accingersi, apprestarsi a fare'''); dé 'd deuit (:'''dare la giusta graziosità'''); grassia, finëssa, tornura, atension; bel garbo: bel fé, bel deuit, bela grassia; mal garbo: mal fé, dësdeuitarìa, da dësdeuit. * '''Gatta''' (sf) ('''gatta da pelare''') pijesse 'n badò. === GE === * '''Gelosia''' (sf): gelosìa, invidia; '''ingelosire''': dé 'd gelosìa, angelosì. * '''Gemere''' (vi): gmme, gëmmi, lamentesse, piorassé. * '''Gemito''' (sm): gem, gëmm lament; ('''lungo gemito''') piorassera. * '''Genealogia''' (sf): genealogìa, dissemdensa. * '''Genealogico''' (ag): genealògich; '''albero genealogico''': erbo dij parent. * '''Generare''' (vt): dé vita, creé, fé, generé, prodùe; ('''cagionare''') esse motiv, esse càusa, porté. * '''Genere''' (sf): géner, sòrt, spece, qualità, natura, manera. * '''Genesi''' (sf): Génesi. * '''Genuino''' (agg.): ('''puro, schietto''') genit, gënit. * '''Genitali''' (smp): part vergognose, part dlicà. * '''Gentaglia''' (sf): furfaja. * '''Gentile''' (ag): gentil, grassios, bin costumà, bin educà, educà, caparant, afàbil, amàbil, flicà, fin, piasos, rispetos. * '''Gentilezza''' (sf) : gentilëssa, grassiosità, educasion, amabilità, bon-a creansa, bel deuit, finëssa. * '''Gentiluomo''' (sm): gentilòm. * '''Gentaglia''' (sf): gineuria. * '''Germogliare''' (vt): giché, buté, arbuté, possé, nasse; ('''sbocciare''') dësbandì, duvertesse, fiorì. * '''Germoglio''' (sm): but, gich, ('''pollone di piante''':) arbut, gëmma. * '''Gettare''' (vt): campé, rampé, tiré; ('''con violenza''') slansé, frandé; ('''con disprezzo''') sbate vìa, sbate fòra; '''versare un metallo nella forma''': colé. * '''Getto''' (sm): campà; ('''zampillo''') sbrincc; ('''vomito''') vòmit, gòmit; '''di getto''': tut an un-a vòlta; ('''di grano o simili''': '''seminare a getto''') s né a la volà.m === GI === * '''Giacché''' (cong,): da già che. * '''Giammai''' (avv.): mai, an gnun cas. * '''Gigante''' (sm): gigant. * '''Ginocchio''' (sm): ginoj, gënoj, snoj. * '''Giocare''' (vt): gieughe, giughé, giuvé, giué; ('''scommettere''') gieughe, fé andé, scomëtte, ponté; ('''trastrullarsi''') dësmoresse; ('''divertirsi''') amusesse, divertisse; ('''scherzare''') schersé, burlé, facessié. * '''Giocoliere''' (sm): prestigiator, scamoteur, ch'a fà la fìsica, ciarlatan. * '''Gioia''' (sf): gòj, argioissansa, contentëssa, letissia, alegrëssa, alegrìa, giocondità, festosità, esultansa, godiment, piasì; ('''pietra preziosa''') giòja. * '''Gioioso''' (ag): gioios, giojal, alégher, giovial; ëd bon umor, content. * '''Giorno''' (sm): di; giornà; '''giorno feriale''': ël di 'd travaj; '''giorno festivo''': la festa. * '''Giovare''' (vi): (giové), fé bon pro, vni bin, esse ùtil, vnì a taj. * '''Giovamento''' (sm): vantagi, avantagi, profit, frut, pro, utilità. * '''Gironzolare''' (vi): ('''senza meta, andare a zonzo)''' andé an gir, rablesse. * '''Giudicare''' (vt): giudiché, dé ‘n giudissi, pronunsié na sentensa, esaminé, stimé, valé, passé al val, vané; '''giudicare ad occhio e croce''': dì a stim. * '''Giunco''' (sm): gionch; ('''fiorito''') gavaboro, cavabòra; ('''tondo''') giunchin-a. * '''Giuntura''' (sf): giontura. * '''Giuramento''' (sm): giurament, sacrament, sarament, vot. * '''Giurare''' (vt): giuré, fé giurament, fé vot, fé sacrament. * '''Giuria''' (sf): giurìa, giurì. * '''Giustamente''' (av): giusta. * '''Giustappunto''': giusta. * '''Gloriarsi''' (vr): vantesse, laudesse, angloriesse, gloriesse. === GO === * '''Gongolare''' (vt): argiojì, avèj gòj, arlegresse. === GR === * '''Gradire''' (vt): agradì (:'''accogliere di buon grado, ricevere con piacere'''), gradì, aceté con piasì; ('''gustare''') gusté: ('''desiderare''') avèj piasì ëd, desideré, avèj l’anvìa ëd; (vi) piasèj, piase. * '''Gradito''' (agg.) agradì, gradì, bin acetà; benvist; piasos, agreàbil, car. * '''Gradualmente''' (avv.): pòch a la vòlta, pòch a pòch. * '''Grammatica''' (sf): gramàtica. * '''Grappolo''' (sm): rapa, rapolin, rapèt, rapëtta; '''raccogliere i grappoli rimasti dopo la vendemmia''': rapolé. * '''Grattacapo''' (sm): bren a valé. [pijesse ‘d bren a valé]. *'''Gregge''' (sm): tropèja [ëd fèje]. * '''Gridare''' (vi): crijé, crié, brajé, vosé, bramé, ('''a squarciagola''') crijé àuta ganassa, criassé, brajassé, sbrajassé, urlé; '''gridare aiuto''': crijé agiut; '''che grida vendetta''': crijant. * '''Grido''' (sm): crij, braj, bram, url, urlo; '''accorrere al richiamo''': core al crij. * '''Gruppo di gente''': trop ëd gent. * '''Gruzzolo''' (sm): (gruzzolo nascosto): maciòca, massòch. === GU === * '''Guadagnare''' (vt): vagné, guadagné. * '''Guadagno''' (sm): guadagn, profit, ùtil, vantagi, lucro, compens, dné, fortun-a, frut, interesse, tornacont, (salario): salari, stipendi, paga, giornà, quindezen-a, meisà; (profitto) prebenda, bon-aman. percentual. rèndita, utilità. * '''Guadare''' (vt): svassé [svassé 'n fium], traversé, dëstravvrsé, passé a nàpola (a svass) * '''Guai''' (inter.): guaj, guaja; gara ["gara" '''vuol dire 'Attenzione! All'erta! Come in:''' G''ara a chi toca; gara chi l'é sota'']; maleur; trist ['''come in:''' ''Trist a col ch’a dà scàndol! trist a col ch’a s’arvira! Trist a ti! Trist a col nch’a fà d’ògni erba un fass!]''. * '''Guadare''' (vt): svassé, passé a svass, traversé, dëstraversé, passé a napula. * '''Guaina''' (sf): guèrna, feuder, feudra, feuro stucc, astucc; (passante) ven-a, passant, (ventriera) pansera; sguainare la spada: dësfodré; rinfoderare la spada: anfodré la spa. * '''Guancia''' (sf): ciafela, ciafërla, giova, gioa, cara. * '''Guardare''' (vi): vardé, guardé, ardé, beiché, buché, eiché; (custodire) cudì, guardé, vardé, dé d'euj. guerné; (adocchiare) docé, ducé, aducé. * Guardarsi (vr): piesse varda, vardesse, guardesse; (astenersi) vardesse, tense; '''guardare con occhio bieco''': guardé për travers. * '''Guardia''' (sf): guardia, vardia; ('''sorvegliante''') guardia, guardion, sorveliant, ('''di pubblica sicurezza''') polissiòt, agent (ëd la poliss); (mil.) sentinela, guardia, pianton, ronda; ('''guardia civica''') cìvich; ('''guardia notturna''') guardiòt; fé la guardia 'd neuit; ('''guardia campestre''') vardacamp, guardia-camp. '''Montare la guardia''': monté la guardia, fé la guardia, sté 'd guardia; '''stare in guardia''': pijé guarda, pijesse varda, sté an avertensa; vardesse, sté an sl'avìs; '''mettere in guardia''': avertì, prevnì, buté an sl'avis. * '''Guida''' (sf): ('''in generale''') guida, scorta; ('''leader''') guida, cap, capitani, condotié. * '''Guizzare''' (vi): sghicé, sghincé, sghijé, svicé; (fig) scapé vìa; ('''dimenarsi''') sgambité, tërpigné. si671u1x3p3gryx92v9f6qvzsssuems 35260 35259 2024-11-11T10:49:24Z Pcastellina 15 /* GU */ 35260 wikitext text/x-wiki {{dissionari}} {{TOCright}} == G == === GA === * '''Gabbana''' (sf): chiri, chirich. * '''Gabbare''' (vt): gabé, trassé, trocioné, ambrojé, sbefié, fé le schergne, pijé ‘d bala. * '''Gabbia''' (sf): gabia; ('''sbarre della gabbia''') barbëtte; ('''per l’uccellagione''') passarera; ('''gabbia toracica''') cassia; (dim) gabiòt, gabiëtta. * '''Gabbiano''' (sm): ochëtta, ochëtta marin-a, ochëtta ‘d mar. * '''Gabinetto''' ('''toilette''') (sm): gabinèt, cambrin, ufissi particolar; ('''latrina''') gabinèt, cess, còmod, col pòst, ('''ritirarsi per un bisogno''') andé al còmod; (bagno), bagn, toaleta. * '''Gaelico''' (agg) gaèlich. * '''Gagliardetto''' (sm): cit drapeau, gajardèt. * '''Gagliardo''' (agg): gajard, fòrt, robust, bin piantà. * '''Gaiezza''' (sf): alegrìa, festosità. * '''Gaio''' (agg): alégher, festèivol * '''Galantuomo''' (sm): galantòm, onestòm. * '''Galletta''' (sf): galëtta, pan bëscotà, pan bëscheuit. * '''Garantire''' (vt): garantì, sicuré, avalé, caussioné, rësponde. * '''Garbo''' (sm): ('''grazia''') ghëddo [dé 'l ghëddo giust: '''usare il giusto tono o garbo'''; deuit (: '''modo di agire, garbo, grazia'''); bel deuit, brut deuit (:'''sgarbatezza, sgarbo, mala grazia'''); dé deuit (:'''sistemare, assestare, mettere in ordine'''); desse deuit (:'''accingersi, apprestarsi a fare'''); dé 'd deuit (:'''dare la giusta graziosità'''); grassia, finëssa, tornura, atension; bel garbo: bel fé, bel deuit, bela grassia; mal garbo: mal fé, dësdeuitarìa, da dësdeuit. * '''Gatta''' (sf) ('''gatta da pelare''') pijesse 'n badò. === GE === * '''Gelosia''' (sf): gelosìa, invidia; '''ingelosire''': dé 'd gelosìa, angelosì. * '''Gemere''' (vi): gmme, gëmmi, lamentesse, piorassé. * '''Gemito''' (sm): gem, gëmm lament; ('''lungo gemito''') piorassera. * '''Genealogia''' (sf): genealogìa, dissemdensa. * '''Genealogico''' (ag): genealògich; '''albero genealogico''': erbo dij parent. * '''Generare''' (vt): dé vita, creé, fé, generé, prodùe; ('''cagionare''') esse motiv, esse càusa, porté. * '''Genere''' (sf): géner, sòrt, spece, qualità, natura, manera. * '''Genesi''' (sf): Génesi. * '''Genuino''' (agg.): ('''puro, schietto''') genit, gënit. * '''Genitali''' (smp): part vergognose, part dlicà. * '''Gentaglia''' (sf): furfaja. * '''Gentile''' (ag): gentil, grassios, bin costumà, bin educà, educà, caparant, afàbil, amàbil, flicà, fin, piasos, rispetos. * '''Gentilezza''' (sf) : gentilëssa, grassiosità, educasion, amabilità, bon-a creansa, bel deuit, finëssa. * '''Gentiluomo''' (sm): gentilòm. * '''Gentaglia''' (sf): gineuria. * '''Germogliare''' (vt): giché, buté, arbuté, possé, nasse; ('''sbocciare''') dësbandì, duvertesse, fiorì. * '''Germoglio''' (sm): but, gich, ('''pollone di piante''':) arbut, gëmma. * '''Gettare''' (vt): campé, rampé, tiré; ('''con violenza''') slansé, frandé; ('''con disprezzo''') sbate vìa, sbate fòra; '''versare un metallo nella forma''': colé. * '''Getto''' (sm): campà; ('''zampillo''') sbrincc; ('''vomito''') vòmit, gòmit; '''di getto''': tut an un-a vòlta; ('''di grano o simili''': '''seminare a getto''') s né a la volà.m === GI === * '''Giacché''' (cong,): da già che. * '''Giammai''' (avv.): mai, an gnun cas. * '''Gigante''' (sm): gigant. * '''Ginocchio''' (sm): ginoj, gënoj, snoj. * '''Giocare''' (vt): gieughe, giughé, giuvé, giué; ('''scommettere''') gieughe, fé andé, scomëtte, ponté; ('''trastrullarsi''') dësmoresse; ('''divertirsi''') amusesse, divertisse; ('''scherzare''') schersé, burlé, facessié. * '''Giocoliere''' (sm): prestigiator, scamoteur, ch'a fà la fìsica, ciarlatan. * '''Gioia''' (sf): gòj, argioissansa, contentëssa, letissia, alegrëssa, alegrìa, giocondità, festosità, esultansa, godiment, piasì; ('''pietra preziosa''') giòja. * '''Gioioso''' (ag): gioios, giojal, alégher, giovial; ëd bon umor, content. * '''Giorno''' (sm): di; giornà; '''giorno feriale''': ël di 'd travaj; '''giorno festivo''': la festa. * '''Giovare''' (vi): (giové), fé bon pro, vni bin, esse ùtil, vnì a taj. * '''Giovamento''' (sm): vantagi, avantagi, profit, frut, pro, utilità. * '''Gironzolare''' (vi): ('''senza meta, andare a zonzo)''' andé an gir, rablesse. * '''Giudicare''' (vt): giudiché, dé ‘n giudissi, pronunsié na sentensa, esaminé, stimé, valé, passé al val, vané; '''giudicare ad occhio e croce''': dì a stim. * '''Giunco''' (sm): gionch; ('''fiorito''') gavaboro, cavabòra; ('''tondo''') giunchin-a. * '''Giuntura''' (sf): giontura. * '''Giuramento''' (sm): giurament, sacrament, sarament, vot. * '''Giurare''' (vt): giuré, fé giurament, fé vot, fé sacrament. * '''Giuria''' (sf): giurìa, giurì. * '''Giustamente''' (av): giusta. * '''Giustappunto''': giusta. * '''Gloriarsi''' (vr): vantesse, laudesse, angloriesse, gloriesse. === GO === * '''Gongolare''' (vt): argiojì, avèj gòj, arlegresse. === GR === * '''Gradire''' (vt): agradì (:'''accogliere di buon grado, ricevere con piacere'''), gradì, aceté con piasì; ('''gustare''') gusté: ('''desiderare''') avèj piasì ëd, desideré, avèj l’anvìa ëd; (vi) piasèj, piase. * '''Gradito''' (agg.) agradì, gradì, bin acetà; benvist; piasos, agreàbil, car. * '''Gradualmente''' (avv.): pòch a la vòlta, pòch a pòch. * '''Grammatica''' (sf): gramàtica. * '''Grappolo''' (sm): rapa, rapolin, rapèt, rapëtta; '''raccogliere i grappoli rimasti dopo la vendemmia''': rapolé. * '''Grattacapo''' (sm): bren a valé. [pijesse ‘d bren a valé]. *'''Gregge''' (sm): tropèja [ëd fèje]. * '''Gridare''' (vi): crijé, crié, brajé, vosé, bramé, ('''a squarciagola''') crijé àuta ganassa, criassé, brajassé, sbrajassé, urlé; '''gridare aiuto''': crijé agiut; '''che grida vendetta''': crijant. * '''Grido''' (sm): crij, braj, bram, url, urlo; '''accorrere al richiamo''': core al crij. * '''Gruppo di gente''': trop ëd gent. * '''Gruzzolo''' (sm): (gruzzolo nascosto): maciòca, massòch. === GU === * '''Guadagnare''' (vt): vagné, guadagné. * '''Guadagno''' (sm): guadagn, profit, ùtil, vantagi, lucro, compens, dné, fortun-a, frut, interesse, tornacont, (salario): salari, stipendi, paga, giornà, quindezen-a, meisà; (profitto) prebenda, bon-aman. percentual. rèndita, utilità. * '''Guadare''' (vt): svassé [svassé 'n fium], traversé, dëstravërsé, passé a nàpola (a svass) * '''Guai''' (inter.): guaj, guaja; gara ["gara" '''vuol dire 'Attenzione! All'erta! Come in:''' G''ara a chi toca; gara chi l'é sota'']; maleur; trist ['''come in:''' ''Trist a col ch’a dà scàndol! trist a col ch’a s’arvira! Trist a ti! Trist a col nch’a fà d’ògni erba un fass!]''. * '''Guadare''' (vt): svassé, passé a svass, traversé, dëstraversé, passé a napula. * '''Guaina''' (sf): guèrna, feuder, feudra, feuro stucc, astucc; (passante) ven-a, passant, (ventriera) pansera; sguainare la spada: dësfodré; rinfoderare la spada: anfodré la spa. * '''Guancia''' (sf): ciafela, ciafërla, giova, gioa, cara. * '''Guardare''' (vi): vardé, guardé, ardé, beiché, buché, eiché; (custodire) cudì, guardé, vardé, dé d'euj. guerné; (adocchiare) docé, ducé, aducé. * Guardarsi (vr): piesse varda, vardesse, guardesse; (astenersi) vardesse, tense; '''guardare con occhio bieco''': guardé për travers. * '''Guardia''' (sf): guardia, vardia; ('''sorvegliante''') guardia, guardion, sorveliant, ('''di pubblica sicurezza''') polissiòt, agent (ëd la poliss); (mil.) sentinela, guardia, pianton, ronda; ('''guardia civica''') cìvich; ('''guardia notturna''') guardiòt; fé la guardia 'd neuit; ('''guardia campestre''') vardacamp, guardia-camp. '''Montare la guardia''': monté la guardia, fé la guardia, sté 'd guardia; '''stare in guardia''': pijé guarda, pijesse varda, sté an avertensa; vardesse, sté an sl'avìs; '''mettere in guardia''': avertì, prevnì, buté an sl'avis. * '''Guida''' (sf): ('''in generale''') guida, scorta; ('''leader''') guida, cap, capitani, condotié. * '''Guizzare''' (vi): sghicé, sghincé, sghijé, svicé; (fig) scapé vìa; ('''dimenarsi''') sgambité, tërpigné. l7esclxtbjohmy7zm3xtz6ay00mbf8r 0 1895 35262 35166 2024-11-11T11:07:23Z Pcastellina 15 /* RI */ 35262 wikitext text/x-wiki {{dissionari}} {{TOCright}} == R == === RA === * '''Rabarbaro''' (sm): rabarb, rubarb. * '''Rabberciare''' (vt): taconé, rangé a la bela mej, arpiassé, traplassé. * '''Rabbia''' (sf): rabia, ghignon, zara, furia; ('''idrofobia''') rabia. * '''Rabbino''' (sm): rabin. * '''Rabbioso''' (agg): rabios, ghignonà, furios. * '''Rabbonire''' (vt): pasié, calmé, ambonì. * '''Rabbrividire''' (vi): frissoné, sgiajì, avèj ij frisson, avèj sgiaj, sente sgiaj, vnì la pel d'òca. * '''Rabbuffo''' (sm): reprimenda, arbuf, arbufon, arbufada, armognada, rimpròver, strincon; (fam) cichèt, pipa, lavada 'd testa. * '''Racchiudere''' (vt): saré andrinta, saré, ten-e andrinta, conten-e. * '''Raccogliere''' (vt): cheuje, archeuje, ('''gli avanzi''') rabasté, racagné; '''(il grano''') fé ('l gran); sijé ('l gran); ('''spigolare''') mëssoné, amsoné. * '''Raccogliersi''' (vr): concentresse, saresse, artiresse. * '''Raccoglimento''' (sm): archeuje, archeujta; (dello spirito) archeujiment, racheujiment. * '''Raccolta''' (pp): cujìa; (sf) archeujta, cheujta, arcòlt, racòlt, artreta, retreta, ritirata; ('''mietitura''') amson, ('''vendemmia''') vëndumia, vandumia; ('''di francobolli o sim'''.) colession. * '''Raccolto''' (pp): cujì; (sm) arcòlt, racòlt, archeujta, cheujta. * '''Raccomandare''' (vt): buté na bon-a paròla. * '''Raccontare''' (vt): conté, dé cont, fé cont, raconté, dì, fé conòsse, dé notissia, fé la relassion (esposission). [arconté: raccontare di nuovo], proclamé, nunsié, spantié. * '''Racimolare''' (vt) [spigolare i grappoli d'uva non raccolti dal vendemmiatore] rapolé. * '''Racimolatura''' (sf): rapolura. * '''Racconto''' (sm): conta, racont, narassion, relassion, stòria, fàula, novela, legenda./ * '''Radere''' (vt): rasé, fé la barba, sbarbé, tosoné, pié, fé la testa plà; (raschiare) ras-cé, graté vìa; (rasentare) sfioré, rasenté; (con la rasiera) randé, (le pecore) tosoné, tajé la lan-a. * '''Radicare''' (vt): buté le rèis (radis), anreisesse, anradisesse, taché. * '''Radicato''' (agg): anreisà, bin anreisà, anradissà, tacà. * '''Radice''' (sf): rèis, radis. * '''Rado''' (sm): ràir; ('''capelli radi''':) cavèj ràir; > mnestra ràira. * '''Radunare''' (vt): raduné, riunì, samblé, assamblé ('''ammucchiare''') mugé, ambaroné. * '''Raggiungere''' (vt): ciapé, arciapé, angionze, arivé, guadagné, vagné, conseguì, oten-e. * '''Ragguardevole''' (agg): notàbil, armarcabil, pì amportant, ëd riguard. * '''Rallegrare''' (vt): arlegré, ralegré, arjoisé, argiovisé, argiojì, fé argiojì, fé sté alégher, arfëstié; '''rallegrarsi''' (vr): alegresse, agiojì; ('''felicitarsi''') felicitesse, arlegresse, complimentesse, congratulesse. * '''Rammaricarsi''' (vr): regreté, ringreté, armogné, lamentesse, avèj d'aringret. * '''Rammarico''' (sm): aringret, ringret, regret. * '''Rame''' (sm): aram, ram; ('''solfato di rame''') vërdaram; '''utensili da cucina fatti di rame''': l'aram da cusin-a, ramin-e. * '''Ramo''' (sm): branch, rama, ramo di ulivo: ramuliva; (fig.) ram, branch. * '''Ramoscello''' ('''d'olivo benedetto'''): Uliv benedet, ramuliva. * '''Rancore''' (sm): rancor, rancugna, rancora, amerura, animosità, malvorej. * '''Rango''' (sm): rangh, ran, ren, condission, cens; (mil) fila, riga, rangh; (mdd) '''in fila:''' an rangh; '''serrare le file''': saré ij rangh. * '''Rapare''' (vt): tosoné, rasé, tajé a ras. * '''Rapato''' (agg): tosonà; (sm) (fam.) testa plà. * '''Rapporto''' (sm): rapòrt, relassion. * '''Raramente''' (av): da ràir, rarament. * '''Rarefare''' (vt): rarefé; '''(rarefarsi''') rarefesse. * '''Rarità''' (sf): rarità. * '''Raro''' (agg) rèir, réir; '''rare volte''': da ràir; pols ràir; ('''piuttosto raro)''' rairòt; (:'''polso raso, di frequenza inferiore a la media'''); mdd. ràir coma la brava gent, ràir coma le mosche bianca. * '''Rasare''' (vt): rasé, fé ras ('''radere''') rasé tosoné; '''rendere liscio come il raso''':satiné; '''testa pelata''': toson. * '''Rasente''' (av): a brus. * '''Rasoio''' (sm): rasor; (rasoio elettrico): rasor elétrich; rasoio a lametta: rasor a machinëtta. * '''Rassegnare''' (vt): (lett.) rëscontré, controlé, censì; ('''consegnare''') rassegné, consigné, consegné, rende, restituì: '''rassegnarsi''' (vr): rassegnesse, arendse, adatesse, desse pas, pasiesse, chiné le spale. * '''Rassicurante''' (agg): sicurant, sicur. * '''Rassicurare''' (vt): sicuré, assicuré, tranquilisé, , conforté, fé coragi, fé cheur, ancoragé. * '''Ravvedersi''' (vr): pentisse, arpijesse, arlevesse, convertisse, coregg-se, emendesse. * '''Ravvedimento''' (sm): pentiment, conversion, emendassion. * '''Razza''' (sf): rassa, progenia, gent, pòpol, famija, smens, sangh, sëppa, such; procreare: fé rassa. * '''Razzia''' (sf): rassìa, ravagi; '''far razzia''': ravagé, fé ravagi. * '''Razziare''' (vr): rassié, ravagé, fé ravagi. * '''Razziatore''' (sm): ravagieur, ravaseur, brigant, predon, pirata. === RE === * '''Reagire''' (vi): reagì, arviresse, arbate,resiste, fé resistensa, contrasté. * '''Realizzare''' (vt): realisé, fé, compì, eseguì. * '''Realizzatore''' (sm):realisator, esecutor. * '''Realizzazione''' (sf): realisassion. * '''Realtà''' (sf): realtà, realità. * '''Reato''' (sm): delìt, crimin, vrìmen, colpa, contravension. * '''Reattivo''' (agg): reativ, reagent. * '''Reattore''' (sm): reator. * '''Reazionario''' (sm, agg): reassoionari. * '''Reazione''' (sf): reassion. * '''Reboante''' (agg) rumoros, arbombant (fig.) ronfant. * '''Rebus''' (sm): rébus, rébos, enìgma, misteri, ròba misteriosa, discors dificil. * '''Recalcitrante''' (agg): ch'a tira 'd càuss tanme n'aso, teston, ostinà, resistent, ch'a colàbora pòch. * '''Recalcitrare''' (vi): tiré 'd causs tanme n'aso, impontesse, ostinesse, intestesse, intestardisse, fé resistensa. * '''Recapitare''' (vt): arcapité, recapité, consegné, fé avèj. * '''Recapito''' (sm): arcàpit, recàpit, adressa, indiriss. * '''Recare''' (vt): porté, trasporté; '''recarsi''' (vr) andé, portesse. * '''Recedere''' (vi): dé andaré, artiresse, ritiresse; (fig.) arnunsié, rinunsié, lassé sté. * '''Recensione''' (sf): recension, artìcol critich, indiriss. * '''Recente''' (agg): fresch, neuv, nuviss, recent, ùltim. * '''Recintare''' (vt): cinté, recinté, saré con la cinta. * '''Recinto''' (sm): cinta, ciusa, cioenda; [fòra ‘d cinta :fuori dalla cintura daziaria]; cinta ‘d paj, palissada. * '''Reciproco''' (ag): un për l'àutr, scambiévol, vicendevol, ressìproch, comun. * '''Recitare il Rosario''' (espr): dì la coron-a. * '''Reclamare''' (vt): reclamé, protesté, contesté, fé le rimostranse. * '''Redditizio''' (ag): fosonant, ch'a rend, vantagios, util. * '''Redentore''' (sm): redentor, liberator. * '''Redenzione''' (sf): redension, liberassion, riscàt. * '''Redigere''' (vt):: buté giù, compilé, scrive, redige. * '''Redimere''' (vt): redime, riscaté, liberé, salvé, riabilité. * '''Regione''' (sf) region, valba; ('''località''') contrà, canton, borgà, quarté, bariera, ocalità, part. * '''Regola''' (sf): régola, nòrma, màassima, usansa, costuma, mzura, misura, mësura, régola, moderassion. * '''Remare''' (vi): remé, voghé, palé ant l'eva. * '''Remissione''' (sf) remission, armission, përdon, indulgensa. * '''Rendere conto''' (espr.): rende cont; ('''chiedere a uno ragione delle sue azioni''') Ciamé un a cont ëd soe assion. * '''Rendiconto''' (sm) rendicont. * '''Rendimento''' (sm): rendiment, ùtil, frut. * '''Rendita''' (sf): rèndita, benefissi, interesse, frut, provent, rédit. * '''Rene''' (sm): ren, rognon; ('''di animali''') rognon, argnun. * '''Reputazione''' (vt): arputassion, reputassion, stima, fama, (buona:) bon nòm; cattiva reputazione: brut nòm, dëscrédit, cativa reputassion, cativa nòmina. * '''Residuo ('''vt): rest, resta, rimanensa, vansum, avans, vansroj, vansoiro, lòn ch’a-i resta, lòn ch’a-i vansa. * '''Resistenza''' (sf): resistensa. * '''Resistere''' (vi): resiste, arziste, fé resistensa, duré, soporté, sosten-e, sté frem, sté ferm, nen bogé, ten-e dur, ten-e testa. * '''Resoconto''' (sm): rendicont. * '''Responsabilità''' (sf): responsabilità; ('''assumersi una difficile responsabilità''') pijesse 'n badò. * '''Restituire''' (vt): ('''ridare''') rende; dé andaré, ridé, ardé, restituì, rimborsé; (r'''endere conto''') rende cont. * '''Resto''' (sm): rest, resta, avans, òn ch’a-i resta, lòn ch’a-i vansa. * '''Restringere''' (vt): strenze; (fig.) riduve, limité, fé economìa. * '''Retroguardia''' (sf): retroguardia, scòrta, séguit. * '''Rettile''' (sm): strusant. ch'a rabasta; rettili: reptij, rétij, serpent. * '''Rettitudine''' (sf): giustissia, condission d'òm giust ch'osserva la lej, dritura, onestà, retitùdin, franchëssa, galantomism, lealtà. === RI === * '''Rialzare''' (vt): rialvé, riarlevé, riaussé, aussé torna, torné a aussé; ('''di prezzo''') aumenté, aussé, arcaré, rincaré, * '''Rialzo''' (sm): àussa, riàuss, arcar, rincar. * '''Rianimare''' (vt): rianimé, ardé vita; (fig) arvivé, arcissé. * '''Rianimarsi''' (vr) arviscolesse, arvivifichesse. * '''Riassumere''' (vt): arsume, arpijé a servissi, arpijé an càrich, arpijé, ringagé; (compendiare) riassume, archeje, compendié, arcapitolé, ricapitolé. * '''Riassunto''' (sm): sunt, arsunt, compendi, sìntesi, ricapitolassion, abresé. * '''Ribaltare''' (vt): arvërsé, ranversé, sversé, ambussé, ribalté, stravaché; fé basculé. * '''Ribellarsi''' (vr): arviresse; arvoltesse; solevesse; contesté (vt). * '''Ribelle''' (sm): (sm) rivoltos; arviros; rivolussionari; contestator; (indocile) ostinà, difìcil; flon, dzubidient, indomàbil. * '''Ribellione''' (sf): arvira, rivolussion, arvòlta, rivòlta; insurression; amutinament, amotinassion, solevassion. * '''Ricambiare''' (vt): arcambié, ricambié, contracambié, scambié; (fig) arcompensé, arpaghé. * '''Ricercato''' (agg): arsercà, pressios; ('''affettato''') pistin, pien ëd sagna, sagneur, blagheur, bërlicà, lùcid, seulu; (fam) tirà al bur; ('''elegante''') elegant, soagnà; dot, erudì, * '''Richiamo''' (s,): arciam; ('''ammonimento''') arpròcc, rimpròcc, avertiment; ('''postilla''') nòta, arciam, armand; ('''reclamo''') rimostransa. * '''Richiedere''' (vt): ciamé, domandé, preghé, pretende. * '''Ricchezza''' (sf) richëssa, richisìa, abondansa, sostanse. * '''Ricco''' (ag e sm): sgno, rich; (accr) sgnoron, ricon, milionari, miliardari, stramilionari. * '''Ricompensa''' (sf): arcompensa, compens, onorari, armérit, retribussion, paga, ricompensa. * '''Ricompensare''' (vt): arcompensé, armerité, contracabié, premié, arpaghé, retribuì. * '''Ricoprire''' (vt): quaté, cheurve, curvì; ('''nascondere''') stërmé, sconde, nasconde; '''ricoprirsi''' (vr) quatesse, vestisse, butesse 'l capel. * '''Ricorrente''' (agg): ch'a ricor, che a torna mincatant, arcorent, ricorent, che a fà ricors; (sm) arcorent, reclamant, apelant, ricorent. * '''Ricorrenza''' (sf): ricorensa, arcorensa, data memoràbil,. * '''Ricorrere''' (vi): arcore, ricore, fé ricors, reclamé; ('''una data''') avèje ricors; '''presentare un ricorso''': dé un ricors; '''ritornare spesso''': artorné, ricore, arcore, arvene; ricorrere a: fé ricors a..., adressesse a..., servisse de…, dovré. * '''Ricorso''' (sm): arcors, ricors, apel, reclam; ricorsi storici: artorn ëstòrich. * '''Ricostruire''' (vt): arcostruve, arcostruì, ricostruve, arfé, rifabriché, arfabriché. * '''Ricostruzione''' (sf): ricostrussion, arcostrussion. * '''Riconciliarsi''' (vr): arconciliesse, butesse d'accord, arfé la pas con. * '''Riconciliazione''' (sf): riconciliassion, arconciliassion. * '''Ricordare''' (vt): arcordé, ricordé, arciamé a la ment (a memòria), ('''far menzione)''' mensioné, mansioné, nomoné, memorié, comemoré; '''ricordarsi''' (vi): arcordesse, visesse, avisesse, arsovnisse. * '''Ridere''' (vi): rìe, grigné, ghigné; '''(sorridere)''': soride; '''(rallegrarsi)''': arlegresse, argiojì; '''(deridere)''': sbefié, sbërfié; '''(scoppio di risa)''': eclàt ëd rije; '''(morir dal ridere)''': eclaté 'd rije. * '''Ridicolo''' (ag): ridìcol, ridicolos, '''(strano)''': dròlo. * '''Ridire''' (vt): ridì, torné a dì, dì torna, ripete, arpete; ['''trovar da ridire a qualcuno''': trové da dì a un]. * '''Ridondante''' (agg) bondos, abondant, fosonant. * '''Ridosso''' (avv.) ['''a ridosso di''']: dapara '''(dietro un albero''': dapara a 'n erbo), '''(davanti al lume''': dapara al ciàir), ('''mettersi dietro la porta''': butesse dapara dla pòrta), ('''davanti a lui''': dapara 'd chiel). * '''Ridurre''' (vt): ridùe, diminuì, calé, strenze, scursé, tajé; ('''ricondurre''') arporté, fé torné, artorné, armné, armené; '''ridurre in cenere''': ardùe an sënner. * '''Riedificare''' (vt): ricostruve, arcostruve, arcostrùe, ricostruì, arcostruì, torné a costrùe, arfé, rifabriché. * '''Riempire''' (vt): ampinì, anoì, ampì, (cuc) farsì. * '''Riferimento''' (sm): riferiment, riferta; '''in riferimento a''': an rësguard, për rësguard a; '''punto di riferimento''': punt ëd riferta (ëd riferiment); '''fare riferimento''': arfesse a. * '''Riferire''' (vt): riferì, conté, dì, fé savèj, rivelé; fé la spìa, fé rapòrt; ('''far riferimento''') arfesse, fé riferiment, arciamesse; ('''ascrivere''') atribuì, arconòsse, arporté, riporté a; '''riferire in modo errato''': arporté le còse për travers. * '''Riferimento''': riferiment, riferta; ('''fare riferimento''') arfesse a. * '''Rifiutare''' (vt): arfudé, rifudé, arfusé, dì che 'd nò, neghé, arnunsié. * '''Riflettere''' (vi): ('''di luce''') arbate, riflete; ('''pensare''') riflete, pensé ansima, medité, misuré bin, peisé bin, ponderé, fé na riflession; ('''concernere''') rësguardé, riguardé, arfesse a, * '''Rigagnolo''' (sm): arianòt. * '''Rigenerare''' (vt): argeneré, rigeneré, regeneré, arnové. * '''Rigenerazione''' (sf): rigenerassion, neuva nàscita, neuv nassiment. * '''Rigido''' (ag): rigid, dur, goregn,cru, sever, rudi, cru, rigoros, auster, esigent '''(di clima)''': frèid, gelà. * '''Rigoglioso''' (ag): fiorì, viv, vigoros, spompos, pompos, esuberant. * '''Rigoroso''' (ag): rigoros, rigid, sever, auster, pistin, pedant. * '''Riguardare''' (vt) riguardé, rësguardé, argoardé, torna guardé, torné a guardé; ('''aver riguardo''') avèj riguard, avèj d’atension, guerné, guardé, riguardé, cudì; ('''concernere''') riguardé, avèj da fé con, antajesse (vr); '''riguardarsi''' (vr) guardesse, vardesse, pijesse varda, pijesse guarda; sté a la lontan-a. * '''Riguardo''' (sm): rësguard; (avv.) riguardo a: riguard a, al rësguard de, ansìma; ('''per quel che mi concerne''') riguard a mi; ('''aver riguardo''') aveje riguard; ('''non aver riguardo per nessuno''') aveje ‘d riguard a gnun; ('''aversi riguardo''') aveisse ‘d riguard; ('''in considerazione di''') për riguard; ('''per dovuta considerazione''') për ògni bon riguard; ('''in considerazione di''') për riguard; (i'''n quanto a quell’affare''') riguard a col afé; ('''senza rispetto''') sensa riguard. * '''Rilasciare''' (vi) lassé andé, lassé, liberé [dé camin], publiché, rende pùblich, fé cognosse. * '''Rilevante''' (agg) rilevant, nòtèivol, important, përtinent, ch'a s'afà. * '''Rilevare''' (vt): arlevé, riaussé, torné a ‘lvé; (fig) arlevé, spiché, evidensié, buté an evidensa, risalé, osservé. * '''Rilevazione''' (sf): rilevassion, osservassion, nòta. * '''Rilievo''' (sm): arlev, (scult) riliev, bass-riliev, àut-riliev; (fig) evidensa, arlev, riliev, spich, importansa; (osservazione) osservassion, rimpròcc. === RIM === * '''Rimanere''' (vi): resté, sté. * '''Rimbombo''' (sm): arbomb, rimbomb, arson, strun, strum. * '''Rimediare''' (vi): armedié, rimedié, buté armedi /rimedi, rangé, taconé, riparé, meisiné, comodé. * '''Rimettere''' (vt): arbité, buté torna, torna buté; ('''restituire''') armëtte, artorné, armandé, ritorné; ('''mettere via con cura''') ardrissé; ('''scapitare, perdere''') gioneje, perde; '''(mandare''') spedì, mandé; ('''condonare''') përdoné, dëscancelé ‘l débit; ('''rigermogliare''') arbuté, argiché, argité; ('''restaurare''') rangé, restauré, comodé, riparé; ('''vomitare)''': campé vìa, gumité, rigeté. * '''Rimproverare''' (vt): arprocé, rimprocé, rimproveré, crijé, brajé, rusé, arbufé, arbrufé, arbrusché, maltraté, aussé la vos, mortifiché, (fam) pentné, lavé la testa. * '''Rimuovere''' (vt) tramué, tramuvé, bogé, dësplassé, sposté; (deporre) licensié, lassé liber; (togliere) gavé. * '''Rincasare''' (vi): torness-ne a ca; rincasare tardi: bate la diana. * '''Rincorrere''' (vt): core da press (dapress) a un. * '''Rincrescere''' (vi): dëspiasèj, rinchërse, ringreté, argreté, regreté; quanto mi dispiace: s’am rincress! * '''Rincrescimento''' (sm): rinchërsiment, dëspiasì, ringret, aringret, regret. * '''Rimpatriare''' (vt) rimpatrié; artorné an patria (al pais). * '''Rimpatrio''' (sm): rimpatriament. * '''Rimproverare''' (vt): arprocé, rimprocé, crijé, brajé, rusé, arbufé, arbrufé, arbrusché, maltraté, aussé la vos, mortifiché, (fam) pentné, lavé la testa. * '''Rinfrescare''' (vt); arfrësché, rinfrësché; '''rinfrescarsi''': rinfrëschesse, rinfranchesse. * '''Ringhiare''' (vi): grogné, argrigné (ij dent). * '''Rinomato''' (agg): avosà, conossù, bin cognossù, famos, arnomà, arnominà. * '''Rinsecchire''' (vt): sëcché, arsëcché, arsëcchì; (di persona) vnì màire, vnì në stech, stëcchisse. * '''Riparo''' (sm): arpar, ripar, difèisa, protession, sosta; (fig) armedi, rimedi. ('''Al riparo''') a l'abrì, a la sosta. * '''Ripercussione''' (sf): arbat,arson, (fig) conseguensa, influensa, pèis. * '''Ripetere''' (vt): arpete, ripete, arfé, rifé, tornè a dì; ('''duplicare''') ardobié, rindoblé. * '''Ripido''' (agg): drit, precipitos, rìpid, dur da monté. * '''Riportare''' (vt): arporté, torna porté, porté andaré, restituì; torna mné, armné, armené; ('''riferire''') riferì, conté, (iron.) subié, fé ‘l pòrta pachèt; ('''conseguire''') oten-e, otnì; guadagné, vagné; (mat.) porté. * '''Riposare''' (vi): arposé, riposé; (vr) arposesse, riposesse. * '''Riposato''' (ag): arposà, riposà. * '''Riposo''' (sm): arpòs, ripòs, rechie, arlass; ('''mandare in pensione''') a ripòs, an pension, buté a ripòs; '''intervallo di riposo:''' arlass, rescamp; '''un breve riposo''': arfial, arfiaj. * '''Riprendere''' (vt): arpijé, ripié, torné a pijé, torna pijé; ('''cine''') pijè, giré; ('''rimproverare''') arprocé, rimprocé, rimproveré, crijé, brajé, rusé; ('''ristabilire''') ristabilì. * '''Ripudiare''' (vt): arpudié, ripudié, ardudé, rifudé, arneghé. * '''Risalire''' (vt): armonté, rimonté, torna monté, trové soa origin. * '''Risaltare''' (vi): arsauté, rissauté, torné a sauté; ('''distinguersi''') risalté, spiché, arlevé, rilevé, fé spich; dëstachesse. * '''Risalto''' (sm): risalt, arlev, riliev, spich, dëstach. * '''Risanare''' (vt): arsanì, guarì, varì; ('''bonificare''') arsanì, bonifiché. * '''Riscattare''' (vt): riscaté, liberé, svincolé, dëspoteghé, dësampegné, riavèj, ricompré, ricaté, arcaté; '''riscattarsi''' (vr): arfesse, riscatesse, redimse. * '''Riscatto''' (sm): riscat, redension, liberassion, svincol; '''trattare il riscatto dei prigionieri''': traté ‘l riscat dij përzoné. * '''Risolversi''' (vr): ciapé la risolussion, decidse, desse ardriss. * '''Riscattare''' (vi): riscaté, redime, liberé, svincolé, dëspoteghé, riavèj, ricompré, ricatè, arcatà. riscattarsi (vr): arfesse, riscatesse, redimse. * '''Rischiare''' (vt): arzighé, risighé, asaresse, asardesse. * '''Rischio '''(sm): arzigh, risigh, asar, asard. * '''Rischioso''' (agg): arzigos, risigos, asaros, asardos. * '''Rischiarare''' (vt): fé ciàir, fé cèir, s-ciairì, anluminé, fé lus; ars-ciairé, (fig) s-ciairì, spieghé. * '''Riscossione''' (sf): esassion, incass, ancass. * '''Riscuotere''' (vt): ('''incassare''') ancassé, incassé, ritiré, artiré, pijé, ; fé l'esator; (fig) oten-e, otnì, merité. * '''Risentimento''' (sm): fot, arsentiment, risentiment, ameror (f.). * '''Risentirsi''' (vr): arsentisse, ofendse, pijess-la, pijess-la mal, avèiss-la a mal. * '''Risentito''' (agg): arsentì, ofèis, anrabià. * '''Riserva''' (sf) (di caccia) bandìa. * '''Riservare''' (vt): riservé; ('''serbare''') guerné, conservé, buté da banda. * '''Risiedere''' (vi): sté, avej la cà, logé. * '''Risoluzione''' (sf): risolussion, rissolussion, arsolussion. * '''Risolvere''' (vt): risòlve, decide, definé, stabilì; (vr) decidse, desse ardriss; pijé na risolussion; ('''di malattia)''' pijé na bon-a piega (na piega grama). * '''Risparmiare''' (vt): sparmié, risparmié, fé dë sparmi, fé 'd risparm, buté da part. * '''Rispettare''' (vt): rispeté, porté rispet, avèj ‘d riguard, riverì, onoré, rende onor, esse rispetos ëd, * '''Rispettivo''' (ag) usare: "sò"; ch'a riguarda, ch'a concern. * '''Rispetto''' (sm): rispet, riguard. rispetto a: visavì ëd; '''con rispetto parlando''': con rispet parland, parland con bon rispet, con bon rispet parland; '''rispetto umano''': rispet uman; ('''saluto''') ij mè rispet. * '''Risplendere''' (vi): risplende, splende, luse, arluse, splendrì. * '''Rispondere''' (vt) rësponde, risponde; repliché, rëscontré; ('''rispondere al saluto''') rende ‘l salùt. * '''Ristabilire''' (vt): ristabilì; ('''restituire''') rende, dé andaré, restituì, ridé, ardé; ('''ristabilirsi'''): guarì, varì, arpijesse, ristabilisse. * '''Ristorare''' (vt): arpaté, sodisfé; (vr) arpatesse, arpatinesse. * '''Ristoro''' (sm): ristòr, confòrt, solièv, arpòs, arlass, respir. * '''Risvegliare''' (vt): dësvijé. * '''Risveglio''' (sm): dësvij, dësvijesse; (fig.) arpijesse. * '''Ritegno''' (sm): gena, artegm, ritegn, mzura, discression, '''senza ritegno:''' (da) sfacià. * '''Ritenere''' (vt):arten-e, artnì, ten-e, tnì; ('''ricordare''') arcordé, ricordé, ten-e a ment (a memòria); ('''Giudicare, stimare''') giudiché, stimé, reputé, fé cont., pensé, consideré. * '''Ritoccare''' (vt): artoché, ritoché, modifiché, corege. * '''Ritocco''' (sm): artòch, ritòch, cita modìfica, coression. * '''Ritrattazione''' (sf): artreta, artratassion, ritratassion. * '''Rituale''' (agg e sm): ritual, sirimònia. * '''Riunire ('''vt): riunì; ('''ricongiungere''') artaché, riunì; ('''adunare''') raduné, riunì, cheuje ansema, buté ansema. * '''Riuscire''' (vt): ('''aver successo''') riesse, ariesse, rivé; ('''di uscire''') arseurte, torné a seurte, torné fòra, torna andé fòra; '''riuscire a...''': esse bon a… * '''Riva''' (sf): riva, rivera, arvera, sponda, bòrd, broa. * '''Rivelare''' (sm): arvelé, rivelé. * '''Rivolgere''' (vt): arviré, argiré, arvolté, bolversé; ('''indirizzare''') adressé, indirissé; andé vers, arviaré. * '''Rivolta''' (sf): arvira. * '''Rivelarsi''' (vr): arvelesse. === RO === * '''Rogo''' (sm): ro, farò, falò. * '''Rompere''' (vt): brisé, rumpe, ronte, fracassé, s-ciapé, cassé. * '''Rondine''' (sf): róndola, ràndola, rióndola. * '''Rondone''' (sm): pivi, piva, rondon. * '''Rosicchiare''' (vt): rusié, smangé; ('''di topi''') raté. * '''Rotolare''' (vi): rotolé, anrotolé, anrolé, rolé; '''cadere rotoloni''': robaté, rubaté. * '''Rotolo''' (sm): ròtol, ròl, ròlo, rolò; (cuc) rolada; '''rotolo di pergamena:''' ròl ëd bërgamin-a. * '''Rotto''' (agg): rot, s-ciapà, a tòch; ('''di persona resistente''') faità, abituà; '''per il rotto della cuffia''': për ël përtus ëd la seratura. * '''Rovesciare''' (vt): anvërsé, ranvërsé, vërsé ('''di barca o veicoli''') de 'l gir, capoté, ('''di pioggia''') vnì a verse, arversesse. * '''Rovescio (a)''': arvers. * '''Rovina''' (sf): rovin-a; ruin-a; '''in rovina''': a rabel. * '''Rovinare''' (vt): ruiné, guasté, vasté, s-ciapé, fé a tòch, dësblé, mandé 'n malora; ('''sciupare''') sgairé; (crollare): droché, crolé, prové, tombé. * '''Rovistare''' (vt): sgaté, rumé, armus-cé. * '''Rovo''' (sm): rovij, rovèj, ronza; ('''frutto di rovo''') mora. === RU === * '''Rubare''' (vt): robé; [robé sël pèis; robé ‘l cheur; robé ‘l mesté]. * '''Ruberia''' (sf): ladrarìa, robarìa, roberìa, mangiarìa, mangerìa. * '''Rudimenti''' (smp): rudiment, prima dreta; '''non conoscere i rudimenti di qualcosa''': Nen savèj l'abecé. * '''Ruggine''' (sf): ruso (dël fer) ; ('''malattia del frumento''') carbon, ruso; '''arrugginirsi''': pijé la ruso; ('''della pelle''') ruso dla pel, lola. * '''Ruggire''' (vi): breugé, brajé. * '''Ruggito''' (sm): breugg, braj. * '''Rumoroso''' (agg): rumoros, tapagé. * '''Ruolo''' (sm): ròl, ròlo. dlb21ws92amecyjlz93xb8yfbno0m0a 0 1896 35263 35194 2024-11-11T11:24:23Z Pcastellina 15 /* SP */ 35263 wikitext text/x-wiki {{dissionari}} {{TOCright}} == S == === SA === * '''Sabato''' (sm): saba; ('''sabato con il pomeriggio festivo''') saba inglèis, (s'''abato non lavorativo'''): saba dla sman-a curta, saba festiv. * '''Sabaudo''' (agg): dla Savoja, savojard, sabàud. * '''Sabbatico''' (agg): sabàtich; '''anno sabbatico:''' ann sabàtich. * '''Sabbia''' (sf): sabia, sabiëtta, sabion. * '''Sabbiare''' (vt): sabié. * '''Sabbiatura''' (sf): sabiura, sabiatura; bagn ëd sabia. * '''Sabbioso''' (agg): sabios. * '''Sabotaggio''' (sm): sabotagi. * '''Sabotare''' (vt): saboté, fé ‘d sabotagi. * '''Sabotatore''' (sm): sabotator, saboteur. * '''Sacca''' (sf): sach, taschèt, taschëtta, sacàcia da viagi, bërsach, sach, sach sa spala, sacapan; ('''insenatura''') ansa, ansen; ('''di acqua ferma''') lama, meuja, armeuj, (mil.) saca, ambotiadura; ('''d’aria''') gòla, veuid. * '''Saccarina''' (sf): sacarin-a. * '''Saccarosio''' (sm): sacaròsi; sùcher. * '''Saccente''' (sm): savantin, savantuss, savù, cacam; '''darsi delle arie:''' fé ij cacam. * '''Saccheggiare''' (vt): sachëzzé, sachegé, ravagé, dëstrùe, ruviné ‘d pianta, rasé; (mil) buté a sach. * '''Saccheggio''' (sm): saches, sachegg, ravagi, dëstrussion, distrussion, ruvin-a. * '''Sacco''' (sm): sach; (dim) sachèti; taschìt, ('''da montagna''') sach a montagna, bërsach, sach da spala, zàin; ('''sacco a pelo''') sach plissà; sach a pèil; ('''gran quantità''') baron, sach, mugg. * '''Sacerdotale''' (agg): sacerdotal, da prèive, dël prèive. * '''Sacerdote''' (sm): sacerdòt, prèive, preve. * '''Sacerdotessa''' (sf): sacerdotëssa, prèiva. * '''Sacerdozio''' (sm): sacerdossi, caràter sacerdotal. * '''Sacrale''' (agg): sacral, sacrè, sant; (sm) rit, serimònia sacral. * '''Sacramentale''' (agg): sacramental; [grassia sacramental]; sacramentali: sacramentaj. * '''Sacramentare''' (vi): dé ij sacrament, aministré ij sacrament; ('''giurare''') giuré, fé sacrament; ('''bestemmiare''') sacramenté, bëstëmmié. * '''Sacramento''' (sm): sacrament; i due sacramenti: ij doi sacramentI: [batésim; Sin-a ‘d Nosgnor, o Santa Sin-a]; '''i sette sacramenti''' (cattol.) ij set sacrament [batésim, crésima, eucaristìa (comunion), penitensa (confession), estrema onsion, órdin (sacerdossi), matrimòni]; '''accostarsi ai sacramenti''': pijé ij sacrament; ('''giuramento''') sacrament, sarament, giurament. * '''Sacrario''' (sm) sacrari, santuari; [sacrari ‘d famija]. * '''Sacrificare''' (vt): sacrifiché; (vr) sacrifichesse. * '''Sacrificio''' (sm) sacrifissi; [fé ‘d sacrifissi]. * '''Sacrilegio''' (sm): sacrilegi, profanassion. * '''Sacrilego''' (agg): sacrilegh, profanator. * '''Sacro''' (agg): sacrà, sant, sàcr, sàcher; [ël sacr e ‘l profan]. * '''Sacrosanto''' (agg): sacrossant, sachërsant, sacrosant, sacrà, santissim: '''la sacrosanta verità''': la pura verità. * '''Saetta''' (sf): sajëtta, saetta; ('''freccia''') frecia; ('''fulmine''') sforgo, fùlmin, lòsna. * '''Saggio''' (sm) assagg, atast, campion, preuva, provin, esame, esperiment; ('''scolastico'''): sagi; '''saggio di ginnastica''': sagi ‘d ginastica; (letter.) studi, monografia, sagi leterari. * '''Sagace''' (agg): (fig.) antivist, averì, furb, sutil, adret. * '''Sagacia''' (sf): furbissia, finëssa, malissia. * '''Saggezza''' (sf): saviëssa, sapiensa. * '''Saggiare''' (vt): sagé, assagé, prové; ('''saggiare le intenzioni'''); sondé j’intension; ('''assaggiare''') tasté, sagé. * '''Saggiatore''' (sm): sagieur, sagiator, assagiator. * '''Saggio''' (ag. sm): savi, sapient, prudent; dësciolà (:'''capace, svelto, pronto'''). * '''Saggista''' (sm): sagista. * '''Saggistico''' (agg): sagìstich. * '''Sagoma''' (sf): sàgoma, sagma, model, fòrma, profil. * '''Sagomare''' (vt): sagomé, dé la sàgoma, dé la forma, modlé, profilé. * '''Sagra''' (sf): festa patronal, festa. * '''Sagrato''' (sm): sagrà, sacrà. * '''Sagrestano''' (sm): sacrista, sacrestan. * '''Saio''' (sm): còta da frà (da mònio, da mònia), vesta, sach da frà (da mònio, da mònia). * '''Sala''' (sf): sala; ('''da pranzo''') stansia a mangé; sala a mangé; ('''del consiglio comunale''') sala. * '''Salace''' (agg): salà, pontù, cissant, trivial, salòp, grossé. * '''Salacità''' (sf): trivialità, saloparìam salopada. * '''Saldare''' (vt): saldé, paghé (antregh); (vr) saldesse; saldare i debiti: saldé ij débit. * '''Saldo''' (sm): sald, saldo; ('''attivo o passivo''') sald ativ o passiv; ('''fare il saldo, la quietanza'''): fé ‘l saldo. * '''Salita''' (sf): montà, rampa, còsta, monta. * '''Saltare''' (vt): sauté; '''saltare di palo in frasca''': sauté d'an val an corbela. * '''Salutare''' (agg): salutar, ch'a fà bin a la salute, san, igiénich, util, ch'a serv. ['''saluti:'''] Ciao! Ciau! Adiù! Adieu! éila!, bondi! bon-a sèira! bon-a neuit! it saluto! alégher! alegra! Arvëdse! A l'arvìsta! Cerea! Cereja! * '''Salutare''' (vt): saluté; dé ‘l salut, fé ij salut, porté ij salut, arsoné; ('''rispondere al saluto''') rende’l salùt; ('''salutare a alta voce''') arsoné; '''salutare con la mano''': fé ‘l salut; '''togliere il salut'''o: gavé ‘l salut; ('''al mattino''') dè ‘l bon dì; ('''alla sera''') dé la bon-a sèira; ('''andando a dormire''') dé la bon-a neuit; (prov.) saluté a l’é cortesìa, rësponde a l’é òbligh. * '''Salute''' (sf): salute, sanità; ('''nei brindisi)''' bon pro; '''essere sanissimo''': scopié ‘d salute; ('''a chi starnutisce'''): Salute! Salve! '''Avere salute da vendere''': avèj ëd salute da vende; '''brindare''': bèive a la salute; '''crepa di salute''': quant a salute a podr’ìa ampiché ‘l bòja. * '''Saluto''' (sm): salut, salutassion; ('''a chiusura delle lettere''') tanti bej salut. '''(I più conosciuti'''): ciào, cerea, cereja, bondì, bon-a sèira, bon-a neuit; alégher, alegra, salve, Dio at salva, adiù, adieu, arvëdse, a l’arvista, sta bin, it salut, bin ëvnù, bon viagi, bon travaj, bon arpòs, salute, bon pro, përmess, con përmess, alé, andoma. * '''Salva''' (sf) (sparo): salva. * '''Salvacondotto''' (sm): salvacondot. * '''Salvagente''' (sm): salvagent; ('''marciapiede''') marciapé. * '''Salvaguardare''' (vt): guerné, cudì, guardé, difende, riparé. * '''Salvaguardia''' (sf): guerna, guardia, difèisa; ('''riparo''') sosta. * '''Salvare''' (vt): salvé; (preservare) guerné, difende, dësfende; (vr) salvesse, scampé; '''Si salvi chi può''': Salva, salva! - Chi ch’a peul salvesse ch’as salva. * '''Salvataggio''' (sm): salvatagi, salvament. * '''Salvatore''' (sm): salvator; ël Salvator. * '''Salve!''' (escl.) cerea, ciào, ciau, alégher, alegra! * '''Salvezza''' (sf): salvëssa, salvament, salvassion, salute. * '''Salvo''' (agg e sm): salv; in salvo: al sicur essere in salvo: esse an salv; sano e salvo: san e salv; trarre in salvo: salvé. * '''Salvo''' (prep. e cong.) salv, foravìa ‘d, foravìa che, meno che, salvand, fasend ecession. * '''Sandalo''' (sm): ('''calzature''') sàndola, sàndala; (smp) le sàndole; (imbarcazione) sàndal, sàndalo; sandalino: sandalin. * '''Sangue''' (sm): sangh; '''trasfondere il sangue''' dé'l sangh; '''togliere il sangue, salassare:''' sagné, fé la sagnìa (la sanìa); '''perdere sangue dal naso: ''' sagné 'l nas; '''crucciarsi:''' vastesse 'l sangh, ruvinesse 'l fidich; '''rimescolarsi il sangue:''' arvërsesse 'l sangh, avèj 'l sangh arvers, arviresse 'l sangh andrinta, giré 'l sangh, dé 'l gir al sangh; '''siero del sangue:''' serum, sierum. * '''Sanguigno''' (agg): sanghin, sanguign; '''colore''': color dël sangh, ross-sangh. * '''Sanguinante''' (agg): sagnant, sagnos, sangonant. * '''Sano''' (agg): san, bin dispòst, bon, ardì, robust; ('''onesto''') san, onest, brav; ('''integro''') san, anter, antregh, tut d’un tòch; '''sano di mente''': an santor, an sentor. * '''Satana''' (sm): Satan, satanass. * '''Satanico''' (agg): satànich. === SB === * '''Sbagliare''' (vt): sbalié, falì, manché, sgaré, fé ‘d boro, pijé ‘n bàilo, pijé në scapuss; '''sbagliarsi''' (vr): sbaliesse, falisse ['''(si sbaglia''':) as falìss]; fé maron, manché la bòta. * '''Sbaglio''' (sm): eror, fala, sbalio, svista, boro, scapuss, bàilo, cantonà, fota. * '''Sbarrare''' (vt): baré, sbaré, buté la bara, saré, stopé, ambarassé; ('''barricare''') bariché, baricadé; '''sbarrare gli occhi''': spalanché j'euj, sbalassé j'euj, slarghé j'euj. * '''Sberleffo''' (sm): svërgna. * '''Sbottare''' (vi): s-ciopé, scopié, s-cionfé. * '''Sbrigare''' (vr): dësbrighé, sbrighé, dësbrojé, finì, fé; '''Sbrigarsi''' (vr): dësgagesse, desse da fé, fé lest, dësciolesse ; '''sbrigati!''' dësgàgëte! dësgàite! === SC === * '''Scagliare''' (vt):tiré, slansé, campé; '''(colla fionda o con violenza)''' frandé, fianché; '''(lanciare)''': slansé. * '''Scalare''' ('''arrampicarsi''') (vt): rampié. * '''Scalatore''' (sm): grimpeur. * '''Scacciare''' (vt): mandé via, scassé, taparé fòra, taparé via, fé core. * '''Scala a chiocciola''': scala lumassòria. * '''Scambio''' (sm): cambi, scambi, barata, contracambi; ('''ferrovia e tram''') gucia, agucia, scambi. * '''Scampare''' (vi): seurte san, seurte san e salv, seurte viv, scampé, gavesla; ('''rifugiarsi''') scapé, stëmesse; '''scampare all'estero:''' scapé, stërmesse an... (vt) salvè, difende, dësfende, guardé; '''Dio ci scampi:''' Giusfenda! * '''Scapito''' (sm): dëscapit, discapit, scapit, darmagi, andarmagi, dësvantagi, dzavantagi, svantagi, dann. * '''Scarabocchiare''' (vi/vt): babocé, sbabocé, scarabocé, fé dë scarabòcc. * '''Scarpata''' (sf): ('''pendio''') scarpà, scarpa; ('''in pendenza, in pendio''') a scarpa. * '''Scarsamente''' (avv.) scars. * '''Scartare''' (vt): scarté, lassé da banda; ('''togliere dalla carta''') dëscarté; ('''deviare''') scarté, viré, giré; ('''scansare''') scarté, schivié; ('''al calcio''') scarté, driblé. * '''Scatenare''' (vt): dëscadné, gavé la caden-a; ('''fig. per aizzare''') ''cissé, larghé; ('''sfogare''')'' dé sfògh, sfoghé. * '''Scaturire''' (vi): sorzì, seurte, nasse, sauté fòra, spricé, s-cionfé fòra, sgorghé. * '''Scavalcare''' (vt): dësmonté da caval, calé giù da caval; campé giù da caval, dëscavalché, dzarsoné, disarsoné; ('''passare davanti''') scavalché, èassé prima; ('''valicare''') dscavalché, scavalché, travërsé, dëstraversé, passé da l'àutra. * '''Scavare''' (vt): scavé, angavé; ('''liberare dalla terra''') dëssotré; ('''fig. per ecogitare''') anventé, trové, dëscheurve. * '''Scegliere''' (vt): serne, soasì, fé la sernìa, tiré le busche. * '''Scelta''' (sf): sernìa, sèrnita, fior, selession, val. * '''Scettro''' (sm): cavija real, baston real, setro, setr. * '''Schematico''' (agg): schematich, essensial. * '''Schernire''' (vt): sghergné, schergné, schernì, fé le schergne (svergne), svergné, sbefié, fé le sbefie, pijé an gir, dëspresié, rije dapress. * '''Schernitore''' (sm): schërnidor, schërnitor, svergnos, sbefios. * '''Scherno''' (sm): sghergn, scherni, schergna, svergna, dëspresia. '''Avere il danno e le beffe''': avèj ël dann e le sghergne. * '''Scherzare''' (vi) schersé, facessié, badiné, ('''divertirsi''') amusesse, divertisse; '''non scherzare''': fé sël serio. * '''Scherzo''' (sm): schers, facessia, burla, badinagi; '''per scherzo''': për rije, për finta. * '''Schiacciare''' (vt): crasé, sgnaché, sbërgnaché, fiaché, cassé, rompe, s-ciapé. * '''Schiantarsi''' (sr): (fig) fracassesse, meuire. * '''Schiavitù''' (sf): s-ciavitù, (fig) s-ciavensa (= '''dipendenza, cura del podere altrui a pagamento'''). * '''Schieramento''' (sm): formassion, disposission. * '''Schiera''' (sf); trop, strop, (mil) tropa, (fam.) banda. * '''schierare''' (vt): buté an fila, ordiné a trop, ('''schierarsi''') (fig). butesse da la part ëd, butesse con, pijé le part ëd. * '''Sciamare''' (vi): ('''delle api''') gité; (fig.) svantajesse. * '''Sciame''' (sm): scòp (d’avije), bocc, strop. * '''Scienza''' (sf): siensa. * '''Scienzato''' (sm): òm d siensa, savant, sapient. * '''Scintilla''' (sf): splùa, sblùa, spluva, faravosca, faravòsca, faravòja. * '''Sciocco''' (agg): aso, burich, oloch, babeo, folitro, teston, testa veuida, beté. * '''Sciogliere''' (vi): ('''liquefare''') fonde, slingué, sleivé, slaivé, dëslaivé, deslingué, dëslùe, dësluve; ('''disfare''') dësfé, dësgropé, dëslié, dësblé; ('''sciogliere la lingua''') dëslié la lenga; ('''sciogliere un contratto''') rompe ‘n contrat; ('''sciogliere l’assemblea''') alvé la ciambréa (la radunansa). * '''Scivolare''' (vi) sghijé, schijé, sglissé, glissé, scaré, squaré; '''(per divertimento''') scariolé, scariolesse; sghijé, fé la sghijaròla; (s'''ugli sci''') schijé, sghijé. * '''Scivolatata''' (sf): sghijada, sglissada, sghijà, sglissà. * '''Scivolo''' (sm): sghijaròla; ('''piano inclinato''') sghijon, ramblé. * '''Scivolone''' (sm): sghijon. * '''Scivoloso''' (agg): sglissant, glissant, sgijos, ch’a sgjija; ch’a fà sghijé. * '''Scogliera''' (sf): scheuj (smpl), rochera. * '''Scoiattolo''' (sm): Schërieul. * '''Scompiglio''' (sm): sconquass, bolversament, angarboj, trambust, disòrdin, pastiss, paciòch, patoj. * '''Sconcertato''' (agg): dëstornà, dësconcertà, stravirà, sbalordì, sturnicà, stupì; (imbarazzato) ambarassà, genà. * '''Sconosciuto''': dësconossù. * '''Sconfiggere''' (vt): dësblé, dësfé, anienté (:'''annientare'''); bate, vince, buté an dërota * '''Sconfitta''' (sf) dërota, dirota, rota, dësfàita. * '''Scongiurare''': scongiuré, esorcisé, rompe 'l ghignon; (supplicare) supliché, scongiuré, preghé, strapreghé. * '''Sconsiderato''' (agg): svantà, sconsiderà, malprudent; '''parlare sconsideratamente''': dì për drit e për travers. * '''Scontare''' (vt): sconté, dësconté, fé lë scont; ('''espiare''') spurghé, paghela, sconté (la pen-a). * '''Sconto''' (sm): scont; ('''di prezzo''') redussion; ('''bancario''') scont bancari. * '''Sconveniente''' (agg): dësconvenient, sconvenient, nen convenient, ch'a conven nen. * '''Sconvolgere''' (vt): bolversé, buté sot dzura, dësquinterné, ravagé, tarabasché. * '''Sconvolgimento''' (sm): bolversaman, ravagi. * '''Sconvolto''' (agg e p. p.): bolversà, arversà; ('''di persona''') arvers, stravirà. * '''Scopo''' (sm): but, bu, motiv, fin, mira, propòsit; allo scopo di: a fin ëd. * '''Scoppiare''' (vi): s-ciopé, chërpé, scopié, s-ciaté; (in risa o in lacrime) s-cionfé; (disaccoppiare) dëscobié, dëscompagné. * '''Scoprire''' (vt): dëscheurve, dësquaté, dëscurvì; (togliere il coperchio) dëscuercé; (fare una scoperta) dëscheurve, dëscurvì, trové, inventé. * '''Scoraggiamento''' (sm): dëscorament, dëscoragiament. * '''Scoraggiante''' (agg): dëscoragiant. * '''Scoraggiare''' (vt): dëscoragé, demoralisé, sfreidé, svilì. * '''Scorciatoia''' (sf): scursa, traversa; prendere la scorciatoia: passé travers. * '''Scorgere''' (vt): s-ciairé, vëdde, veje, voghe, veghi: (distinguere) disserne, distingue. * '''Scorretto''' (agg): pien d’eror, sbalià, difetos; (fam.) maleducà, malgrassios, malgarbà, dësdeuit, dzadeuit, sensa deuit; ('''disonesto'''): disonest, dzonest, malonest. dësleal, pèrfid, pervers, malign. * '''Scorso''' (agg): passà [l'ani passà (l'anno scorso)]. * '''Scosceso''' (agg): ràpid, drit, difìcil. * '''Scossone''' (sm): sopaton, socrolon; ('''sussulto''') arsàut, arbit; ('''di tremore)''' tramolon, tramolass, tërmolon, tërmolass. * '''Scottante''' (ag e pp): foà, afoà, ch'a brusa, bujent, brus; '''argomento scottante''': argoment pressant (grev, cissant, important). * '''Scottare''' (vi): brusé; '''scottarsi''' (vr) brusesse. * '''Scritto''' (agg): scrit; (part. pass.) scrivù; (sm) scrit, scritura. * '''Scrollare''' (vt): socrolé, scrolé, sopaté, ('''le spalle)''' aussé le spale. * '''Scrollata''' (sf): sopatà, sopatament, [Na sopatà d’orije e ‘l gieugh a l’é fàit]. * '''Scrupolo''' (sm): scrùpol; (esitare) fesse scrùpol; senza tanti scrupoli: sensa tanti scrùpoj; nen fesse scrupoj ëd gnente; scrupoli inutili: scrupol dij beatej. * '''Scrupoloso''' (agg): scrupolos, pien dë scrupoj, dë strèita oservansa; [esse tut àutr che scrupolos]. * '''Scuotere''' (vt): sopaté, ('''scrollare''') socrolé; ('''dare strattoni''') strincuné, s-cinconé, s-cianconé; ('''i panni''') sbate, sopaté; [sopaté le spale, la testa, ij brass; sopata la testa an segn ëd negassion]. * '''Scure''' (sf): àpia, apiòt, piòla, piolèt, piolòt, assul, sul. * '''Scuro''' (agg): scur, sombr, sòmber; (sm) scur, scurità, oscurità. * '''Sdraiato''' (agg): strojassà. === SE === * '''Se''' (cong.) se; ('''se mai''') ëd vòlte mai, se ‘d vòlte mai; s'''e no:''' se nò, se dësnò; se non ('''eccetto'''): fòra che. * '''Sebbene''' (cong.): quand bin che, bin che, contut che, a rispet. * '''Seccare''' (vt/vi): sëcché, fé sëcché; ('''annoiare''') nojosé, fastidié. * '''Seccatura''' (sf) sëccadura, sëccura, ('''noia''') fastidi, neuja, incòmod ('''grattacapo, molestia'''): “Bren a valé”. * '''Secolare''' (ag): secolar, nen religios; (sm) secolar, làich. * '''Seconda''' (sf): ('''auto''') sconda, seconda, sgonda; (ferr.) sconda (classe); '''a seconda di''': second, conforma. * '''Secondo''' (agg): scond, second; (sm) second. * '''Secondo''' (prep. avv.) conforma, conform, second; secondo che: conforma, fors; secondo me: a mè avìs. * '''Sedere''' (vi): seté, sté (vi): setesse, stesse, astesse, ansetesse, assetesse. * '''Sedere''' (sm): cul, col pòst. * '''Seducente''' (ag): sedusent, anciarmant, piasos, grassios, provocant. * '''Sedurre''' (vt): anciarmé, sedùe, ancanté; ('''traviare'''): dëstradé, guasté, vasté. * '''Seduttore''' (sm): sedutor. * '''Seduzione''' (sf): sedussion. * '''Segretariato''' (sm): segretarià. * '''Segretario''' (sm): segretari, secretari, sechërtari; '''sottosegretario''' (sm) sotsegretari. * '''Segreto''' (sm e agg): segret; (arcano) misteri, mascheugn. * '''Seguente''' (agg): ch’a ven dòp, ch’a ven, ch’a séguito. * '''Seguire''' (vt): andé dapress, andé daré, ten-e dapress, ('''accompagnare''') compagné; ('''continuare''') seguité, continué, andé anans. * '''Seguito''' (sm): séguit; ('''continuazione''') continuassion, prosecussion, conseguensa; ('''codazzo''') séguir, compagnament, scòrta, companìa. (avv.) an séguit, apress /dòp ēd lòn, an càusa 'd, an dipendensa da, a parte da, sùbit dòp. * '''Selvatico''' (ag.): selvàtich, servaj, sarvaj. * '''Sembrare''' (vt): smijé, parësse. * '''Seme''' (sm): smens; ('''di cereali''') gran-a; ('''di frutta''') òss, ninsola; ('''delle cucurbitacee''') grumela; ('''delle carte''') smersa. * '''Semmai''' (avv.): ëd vòlte mai, se ‘d vòlte mai, pitòst, * '''Semplificazione''' (sf): semplificassion. * '''Sempre''' (avv.): sempre, sèmper, sèmpe, tavòta; ('''una volta per sempre''': na vira për sempe). ["Tavòta" a l'é l'abreviassion ëd "tute le vòlte che", "tute le vòte". L'espression: "na vòta o tavòta", na vòta o sempe]. * '''Sentiero''' (sm): senté, santé, vieul, violèt, viëtta; ('''sentiero di montagna''') mulatera, carera. * '''Sentire''' (vt): sente, sentì; chërde [i chërdo che it esàgere la situassion], [im sento strach]; ('''intendere''') capì, antende; ('''ascoltare''') scoté, sente, fé atension; ('''consultare''') sente, informesse, consulté; '''l'ho sentito con le mie proprie orecchie''': i l'hai sentù pròpri con mie orije; ('''rendersi conto''') sente [chièl a sent gnun regret për soa veja cà], përcepì [i l'hai përcepì che chièl a fussa pitòst anrabià], rend-se cont, avèj la sensassion che; ('''al tatto''') avèj la sensassion al toch, toché, tasté, impression, [toca com a l'é grotolù sto papé] * '''Sentire''' (sm): sensibilità. * '''Sentitamente''' (avv.): ëd cheur. * '''Senza''' (prep): sensa; '''senz'altro''': sens'àutr; '''senza contare che:''' a part; '''senza senso alcuno''': sensa gnun costrut; '''senza valore''': a rub e quìndes; '''senza dubbio''': pa privo. * '''Separare''' (vt): separé, divide, dësgionté, dësgionze, dëstaché, dëssamblé, slontané; (separarsi) slontanesse, separesse, dividse, lassesse; ('''di innamorati''') piantesse. * '''Sepolcro''' (sm): tomba, sepolcr, sepulcro, sepolcro. * '''Sepoltura''' (sf): sepoltura, seportura, funeral; suonare le campane per la sepoltura: soné la ‘lvà, soné da mòrt, soné la compagnà. * '''Serio''' (agg) seri, serio, serios, posà; sul serio: sël serio; (severo) sever, seri, rudi. * '''Sermone''' (sm): Sermon, omelìa, prédica, discors, ('''predicozzo''') rimprocc, arpròcc, rimpròver, prédica. * '''Serrato''' (agg): strèit, ravzinà, fòrt. * '''Servire''' (vt): serve, servè, esse a servissi; ('''occorrere''') avèj da manca, serve, servì; (vr) servisse; ('''adoperare''') dovré. * '''Servo''' (sm): servidor, servitor, sërvent, servent, domesti, creada, domestich; ('''di fatica'''): òm; (della gleba) serv. * '''Servizio''' (sm): servissi; '''essere a servizio''': esse a servissi; '''persona di servizio''': përson-a ‘d servissi; '''porta di servizio''': pòrta ‘d servissi; '''servizio di piatti''': servissi ‘d piat; '''servizi igienici:''' servissi; '''area di servizio''': stassion ëd servissi; '''fuori servizio''': fòra servissi. * '''Sete''' (sf): sèj; '''aver molta sete''': esse mòrt ëd sèj, esse assià, meuire ‘d sèj. * '''Sezione''' (sf): session; ('''parte''') part, setor; ('''divisione''') division, spartission. * '''Sfaldarsi''' (vi): sfrisesse, sfrangesse, dëscajesse, sfojesse. * '''Sfaldatura''' (sf): dësfeuja, scajora, sfrangiament. * '''Sfamare''' (vt) gavé la fam, dësfamé; (fam.) gavé la pì gròssa; sfamarsi: gavesse la fam. * '''Sfida''' (sf): dësfida, sfida. * '''Sfidare''' (v.) dësfidé, sfidé; cimenté; (rifl) sfidesse, cimentesse; [mdd: '''sfido io, bella forza''':] sfido mi. * '''Sfinimento''' (sm): sfiniment, esauriment, debolëssa, strachità. * '''Sfinire''' (vt): sfinì, esaurì, fé perde la fòrse. * '''Sfoggio''' (sm): blaga, pompa, svass, lusso, sagna, parada, patuss, spatuss; '''fare sfoggio:''' fé 'd patuss, fé dë spatuss, patussé. * '''Sfortunatamente''' (avv.): maleureusman. * '''Sfortunato''' (agg): dësfortunà, sfortunà, maluros, dësgrassià, scarognà, cativ [na cativa man, na cativa fin, un cativ incontr]. * '''Sfrontato''' ('''essere'''): avèj un bel topé. * '''Sfruttamento''' (sm): sfrutament. * '''Sfruttare''' (vt): sfruté; aprofité, fé rende, fé fruté. * '''Sfuggire''' (vi): scapé, andé vìa, passé; '''sfuggire dalla memoria''': scapé da 'n ment, passé da 'n ment; schivié, schivé, evité, scansé. * '''Sgabello''' (sm): scagn, scagnet, taborèt. * '''Sgarbatezza''' (sf): bru deuit * '''Sgoccioli''' (smp): '''essere agli sgoccioli''': esse a l'ablativ. * '''Sgomento''' (sm): spavent, sparm, sburdiment, sbalordiment, stupiment, sbeuj, stupor, sgoment (:sconveniente), sbalordiment. * '''Sgorgare''' (vt): sgorghé, sboché, dësboché, buté, campé, dé fòra; (fam.) pissé. * '''Sgradevole''' (agg): dzagreàbil, dësgustos. * '''Sguainare''' (vt): dësfodré la spa; tiré fòra la spa da (soa); '''rinfoderare la spada''': anfodré la spa. * '''Sguardo''' (sm): sguard, uciada, ociada, guardà, vardà, beicà, bucà; '''dare uno sguardo''': dé n’euj; '''al primo sguardo''': a prima vista; ('''occhi, vista)''': euj, vista. === SI === * '''Sì''' (avv.): é, éh, si, sé, òhi, già, bòh, bò, bin. * Sia ... sia; sia ... tant, tant ... coma, sia ... che; e sia: nah! * Si dice: as dìs. * '''Siccità''' (sf): suitin-a, sech, arsuv, s cura.c * '''Sicché''' (cong.): tant che, parèj che, a l'é për lòn (sòn, lolì, lolà) che, donca. * '''Siccome''' (cong): sicoma, sicom, da pòsto che, dal moment che, da già che. * '''Sicurezza''' (sf): sicurëssa, sicur; ('''certezza''') certëssa; '''per sicurezza''': për tranquilità, për bon-a régola. * '''Sicuro''' (ag): sicur, cert, franch, decis, sicur, sicurëssa; (av): sicur, bin sicur, sicurament. * '''Siepe''' (sf) (e '''cespuglio'''): bussonà '''(incolta'''), cioenda, sev, cinta, spalera, * '''Siffatto''' (agg) parèj, fàit parèj. * '''Sigillare''' (vt): sigilé, cacëttté, buté (ampronté) 'l sigil (ij sigij); ('''di piombo''') ampiombé. * '''Sigillatura''' (sf): sigil, amprontura dij sigij. * '''Sigillo''' (sm): sigi, cacèt, bol, piomb, timber, stamp. * '''Significare''' (vt): significhé, vorèj dì, dimostré, valèj, esprime, indiché. * '''Significativo''' (agg): significativ, espressiv, significant, ch’a l’ha ‘d pèis, ch’a val la pen-a, ëd manera significanta. * '''Significato''' (sm): significà, significassion, sens; ('''valore'''): valor, concet, espression, sentiment; ('''importanza''') importansa. * '''Silenzio''' (sm): silensi; ('''pace''') pas, rechie, chiete, calma, alass; '''stare in silenzio''' sté ciuto, sté chiet. * '''Silenzioso''' (agg): silensios, chiet, ciuto; (fig) mutin, mut. * '''Simboleggiar'''e (vt): simbolisé, simbolegé, figuré, significhé, rapresenté, virêj dì. valèj; (fam.) fé për finta. * '''Simbolico ('''agg): simbòlich. alegòrich. * '''Simbolismo''' (sm): simbolism. * '''Simbolo''' (sm): simbol, figura, figurassion. segn, alegorìa. * '''Simile''' (agg): sìmil, squasi l'istess, squasi parèj, squasi midem, ch'a smija, conform, compagn; '''essere simile a''': smijé; (sm) simil. * '''Simmetria''' (sf): simitrìa, simetrìa, corispondensa, rëscontr; ('''cosa posta in simmetria con un'altra''', '''riscontro''') fé pandan. * '''Simmetrico''' (agg) simétrich, con simitrìa, ch'a fà pandan con. * '''Simpatia''' (sf): simpatìa, propension, atrassion, afét, grinor; avèj un débol për un. * '''Simpatico''' (agg): simpàtich, piasos, agreàbil, agradévol, grassios, cordial, ëd bel deuit. * '''Simpatizzare''' (vi): simpatisé, fé amicissia con, fraternisé, antendse con, sente n'atrassion për, esse d'acòrdi con. * '''Sincerarsi''' (vr): sicuresse, sinceresse, acertesse. * '''Sincerità''' (sf): sincerità, franchëssa, lealtà. * '''Sincero''' (agg); sincer, franch, leal, s-cet, (genuino) genit, genuin, pur. * '''Sincretismo''' (sm): sincretism, mës-ciada 'd religion (diverse). * '''Sinedrio''' (sm): sinedri, sinèdrio, consistori, consèj; [esse dël sinèdrio: '''essere della lega, del partito'''; fé consistori: '''radunarsi''']. * '''Singolare''' (sm): (gramm.) singolàr; (agg): singolàr, ùnich, ràir, special, original, dròlo. * '''Sinistra''' (sf): mancin-a, snistra, gàucia. * '''Sinora''' (avv): fin-adess, fin-a adess, fin-a sì, fin-a ancheuj; '''sin da prima di''': dë 'dnans a. * '''Sintesi''' (sf): sìntesi, sunt, arsunt, compendi; ('''in sintesi'''): për arsume, për arcapitolé. * '''Sintetizzare''' (vt): sintetisé, arsumé, riassume, compendié. * '''Sissignore''' (escl): sì-sgnor. * '''Sistemare''' (vt) rangé, ('''mettere in ordine'''): dé deuit. '''sistemare con un impiego''': buté al pòst, dé deuit. * '''Situare''' (vt): situé, sistemé, coloché, piassé, posté, buté, posé. * '''Slacciare''' (vt): dësboclé (na coreja). * '''Sleale''' (ag): dësleal, nen leal, fion, infedel, pèrfid, disonest. * '''Slogare''' (vt): ('''delle ossa del corpo'''): dësloghé, dësloé, sloé. * '''Smodato''' (agg): smoderà, fòra 'd misura, ecesiv, dësformà, dësbordà, dësfassonà, (fig) dëdeuit, dzadeuit. * '''Smorfia''' (sf): bòba, svërgna, schergna, smòrfia, grimassa; ('''sberleffo'''): vërgnassa. * '''Smorfioso''' (agg) smorfios, smorflos, schifignos, bërnufi, sbefios. * '''Snodare''' (vt): dësgropé, dësié; ('''slogare''') dësloé; '''snodarsi''' (vr): (fig) dësdesse, dësrolesse, dësliesse. === SO === * '''Sobillare''' (vt): përturbé, cissé, issé, ansighé, soborné, sturniché, agité. * '''Sobrio''' (agg): moderà, misurà, mzurà, sòbri, ch'as ten. * '''Soccorrere''' (vt): giuté, socore, dé d’agiut, dé na man. * '''Soccorritore''' (sm): socoritor, ch’a pòrta agiut. ch’a dà na man. * '''Soccorso''' (sm): agiut, socors; pronto soccorso: pront intervent, pront socors. * '''Sociale''' (agg): social, sossial. * '''Socio''' (sm): (compagno) somà. * '''Soddisfacente''' (agg) sodisfacent, sodisfasent. * '''Soddisfare''' (vt) sodisfé, dé ‘d sodisfassion, contenté; [sodisfé a j’impegn]. * '''Soddisfatto''' (agg): sodisfàit. * '''Soddisfazione''' (sf): sodisfassion; [pijesse la sodisfassion]. * '''Sofferenza''' (sf): soferensa, patiment. * '''Soffermarsi''' (vr): fërmesse ‘n moment, bëstandé. * '''Soffiare''' (vt): sofié, bofé, bufé; soffiarsi il naso: sofiesse 'l nas; mochesse 'l nas. * '''Soffio''' (sm): sofi, bof, buf, bufà. * '''Soggezione''' (sm): sogession, dipendensa, sotomission; (i'''mbarazzo''') gena, ambarass, sogession; ('''porre in soggezione''') gené. * '''Sogghignare''' (Vi) ghigné, grigné. * '''Soggiornare''' (vi): sogiorné, passé (fërmesse) dontrè dì, antërtense dontrè di. * '''Soglia''' (sf): seuja, (est) intrada, pòrta; [seuja dla pòrta]; '''appoggio per le botti''': taca da botal. * '''Solcare''' (vt): lauré, ansorghé, fé ‘d sorgh; solcare il mare: sorghé ‘l mar. * '''Solo''' (avv.): mach, pen-a, pa mach che, solament, nen pì che, nen àutr che; non solo ... ma anche: nen mach ... ma' dcò. * '''Solamente''' (avv): mach. * '''Solenne''' (agg): grandios, grand, pompos, important, magnifich, famos; messa solenne; mëssa granda, mëssa cantà; encomio solenne: làuda pùblica. * '''Solennemente''' (avv.) solenement; con na fòrma strasordinària /pomposa /sfarsosa. * '''Solennità''' (sf): solenità, festa granda, festa gròssa, festa; cerimònia, solenità. * '''Solennizzare''' (vt): fé festa, fé festa granda, solenisé. * '''Solere''' (vi): esse sòlit. * '''Solidale''' (ag): solidal, solidari, unì, concòrdi, d'acòrdi. * '''Solidità''' (sf): solidità, robustëssa, stabilità. * '''Solitario''' (agg e sm): solitari, sol; ('''soliloquio''') solitari; ('''gioco delle carte''') solitari, passiensa. * '''Solito''' (agg): sòlit, ordinari, comun; ('''medesimo''') midem, medesim, l'istess; '''secondo il solito''': coma 'l sòlit, coma as costuma, conforma a la costuma; ëd sòlit, solitament; (sm): ('''consuetudine''') costuma, consuetùdin. * '''Sollevare''' (vt): aussé, alvé, lvé, lev, solevé; ('''alleggerire''') dësgrevé, dëscarié, arlamé, legerì, solevé; (dare sollievo) arlassé, dé d’arlass, dé respr, solevé, giuté, dé na man; solagé. * '''Sollevazione''' (sf): solevassion, solevament, * '''Sollievo''' (sm): soliev, confòrt, arlass, respir, solagi. * '''Solo (non - ... ma anche...)''' (cong) nen mach ... ma 'dcò; se fosse solo per... A fussa mach ëd [A fussa mach ëd chièl i sarìo mal ciapà = fosse solo per lui, saremmo mal messi (letteralm. fosse solo di lui saremmo mal presi)]. * '''Somiglianza''' (sf): smijansa, simijansa. * '''Sommario''' (sm): tàula, somari; abresé (agg) aprossimativ, a truch e branca, a trabucà. * '''Sommergere''' (vt): fonghé, inondé, cheurve, quaté. * '''Sonno''' (sm): seugn; '''avere sonno''': avèj seugn, avèj na seugn; '''morire di sonno''': robaté da la seugn; '''un attacco di sonn'''o: na ramà ‘d seugn; '''fregarsi gli occhi dal sonno''': fërtesse j’euj da la seugn; '''essere cotto dal sonn'''o: esse cheuit da la seugn; '''mi ha preso sonno''': a l’é ciapame seugn; la seugn a l’ha guadagname; '''essere nelle prime ore del sonno''': esse ant ël prim seugn; '''conciliare il sonn'''o: fé vnì seugn. * '''Sonnolento''' (agg) ansugnochì, sugnocù, (fig.) meusi. * '''Sonnolenza''' (sf): seugn, andurmìa, sugnolensa. * '''Sontuosità''' (sf): sontosità, sontuosità, fastosità, richëssa, richisia, lusso, pompa, spatuss. * '''Sontuoso''' (agg): sontos, sontuos, fastos, sfarsos, grandios, lussos, pompos, spatussant, da sgnor. * '''Sopra''' (avv.) ansima ('d), dzura ('d). * '''Sopraffazione''' (sf): crasament, violensa, prepotensa. * '''Sopraggiungere''' (vt): dzurven-e, dzurëvnì, capité, rivé. * '''Soprappiù:''' sul pat, an sla paciara. * '''Soprattutto''': dzortut, dzoratut, sovratut. * '''Sopportare''' (vt): soporté, sosten-e, ten-e, toleré, resiste. * '''Soppressione''' (sf): sopression, anulament, abolission. * '''Sopprimere''' (vt): crasé, sofoché, fé fòra; ('''uccidere''') massé. * '''Sordità''' (sf): ciorgnerìa, ciorgnision, sordision, sordità. * '''Sordo''' (agg): ciòrgn, sord, dur d’orija; '''rumore sordo''': rumor mut (sord). * '''Sorella''' (sf): seur. * '''Sorgere''' (vi): alvesse, lvesse, levesse, aussesse; (fig) nasse, seurte, seurte fòra; ('''del sole e della luna''') sponté. * '''Sorpassare''' (vt): sorpassé, oltrepassé, passé danans, superé, vantagesse- * '''Sorpassato''' (agg): surpassà, superà; (fig): fòra 'd mòda, vej. * '''Sorpasso''' (sm): sorpass. * '''Sorprendere''' (vt): pijé (ciapé) a l'improvista; ('''meraviglia''') stupì; maravijé, anciarmé, ancanté, fé sorprèisa. * '''Sorprendente''' (agg): sorprendent. * '''Sorpresa''' (sf): sorprèisa, sovraprèisa, improvisà, improvisada; ('''stupore''') stupor, maravija; '''di sorpresa''': a l'improvista. '''Fare una sorpresa''': fé na sorprèisa. * '''Sorpreso''' (agg): sorprèis. * '''Sospinto''' (agg): ('''ad ogni pié sospinto'''): viravoltà. * '''Sospirare''' (vi): sospiré, tiré 'd sospir; (vt): ('''bramare''') sospirè, desiderè, avèj l'anvìa, sosté, sugné; ('''rimpiangere''') sospiré, ringreté, regreté. [A bzògna pensé prima, për nen sospiré dòp]. * '''Sospiro''' (sm): sospir; [mandé 'd sospir]; ('''morire''') mandé l'ùltim sospir. * '''Sostenere''' (vt): sosten-e; ten-e sù; sostnì; (fig.) giuté, agiuté, manten-e, sostenté; ('''affermare''') fortì, sosten-e, confermé; ('''tollerare''') soporté, sosten-e, porté. '''Sostenere le spese''': sosten-e le spèise; '''sostenere le proprie idee''': sosten-e soe idèje; ('''interpretare la parte'''): sosten-e la part. * '''Sostentamento''' (sm): sostentament, sostenta, sussistensa. * '''Sostituire''' (vt): scambié, cambié, baraté; ('''prendere il posto di un altro''') sostituì, buté al pòst, pijé 'l pòst, arlevé 'l pòst (l'incàrich), pijé 'l pòst. * '''Sottana''' (sf): camisòla, combineus; ('''gonna''') cotin; (eccl.) vesta, còta. * '''Sottolineare''' (vt): sotligné, sotsigné, (fig.) buté an evidensa, arciamé. * '''Sottomettere''' (vt): sogeté, buté sota, sotmëtte; ('''soggiogare''') dominé, conquisté. * '''Sottomettersi''' (vr): sogetesse, assogetesse, arendse, rendse, cede, armëtse. * '''Sottosopra''' (av): sotzora. * '''Sottoterra''' (av.): sot-tèra. * '''Sottovalutare''' (vt): sotvaluté, sotëstimé. * '''Sottoveste''' (sf): combineus, camisòla, * '''Sottovoce, piano''', avv. piàn. * '''Sovente''' (av): sovens, soens, sovens, spess, dë spess; [es.“As artreuvo soens ij midem përsonage ant le conte”]; '''soventissimo''' [tutti i momenti, ad ogni pié sospinto]: viravoltà, ògni man virà. * '''Sovrappiù''' (sm): ('''in sovrappiù, in regalo'''): sul pat, an sla paciara. * '''Sovvenire''' (vi): provëdde, fornì, procuré, munì, rimedité, ven-e ancontra. * '''Sovvertire''' (vt): ranvërsé, arvërsé, sovertì, rivolussioné. === SP === * '''Spalla''' (sf): spala; ('''della camicia''') spalòt, spala, spalëtta; [alzare le spalle:] fé spalëtta; socrolé le spale; [portare a cavalluccio sulle spalle:] porté a baticòle; [mettere con le spalle al muro:] pijé un a le strèite. * '''Spallata''' (sf): spalà, còlp dë spala; socrolada dë spale. * Spandere il fieno: sbardé 'l fen. * '''Spargere''' (vt): spataré, spantié, sbardé, sbardié; spargere la voce: sparpajé la vos. * '''Sparire''' (vi): sparì, dësparì, scomparì, dëscomparì; dissolversi: svanì. * '''Sparpagliare''' (vt): sparpajé, dësparpajé, spanti*, spataré, sbardé. * '''Spartire''' (vt): spartì, fé le part; (di beni, di eredità) fé le spartingaje, fé le spartiore, divide, spartì; ('''separare''') spartì, separé, dëstaché, divide. * '''Spauracchio''' (sm): buatass, buracio, burabecio, ('''per i bambini''') babàu. * '''Spavento''' (sm): sbaruv, spa vent, sburdiment, sparm, teror, afr. * '''Spaventoso''' (agg): fros, afros, spaventos, pauros, oribil. * '''Spavalderia''' (sf): baldansa, sicurëssa, blagada, sfrontarìa. * '''Spavaldo''' (ag): blagheur, sfacià, sfrontà, franch, sicur. * '''Spazzatura''' (sf): mnis, ramassura, rumenta, spassadura, ramassìe; cassetta della spazzatura: portamnis; cassiëtta dle mnis; deposito della spazzatura: mnisera. * '''Specchio''' (sm): specc; specchio d'acqua: lòja (leuja). * '''Speciale''' (agg): special, original, particolar, caraterìstich, foravia. * '''Specie''' (sf): specie, sòrt, qualità, rassa; ('''apparenza''') fòrma, aspet; fa specie: a stupiss; '''la specie umana''': la specie uman-a; ('''cambiare genere''') cambié specie. * '''Specialmente''' (avv.): surtut, dzortut, an manera particular. * '''Spelare''' (vt): plé. * '''Spegnere''' (vt): dëstissé, dësmorté, smorté, smorsé; ('''la radio, la tv'''): dëstaché, dëstissé; ('''spegnere la calce'''): bagné la caussin-a. * '''Spergiurare''' (vi): spërgiuré, giuré ‘l fàuss. * '''Spergiuro''' (sm): spergiurament; ('''spergiuratore''') spergiur, ch’a giura ‘l fàuss, fàuss, busiard. * '''Sperimentare''' (vt): sperimenté, esperimenté, fé l'esperiment, fé d'esperiment, fé l'esperiensa, prové, cimenté. * '''Spesso''' (agg): spèss; (folto) satì, s-ciass, strèit. (avv): sovens, soèns, spèss, dëspess; minca pòch; '''molto spesso''': viravoltà. * '''Spettegolare''' (vi): mné la bërtavela, tajé ij colet. * '''Spettinato''' (agg): scarpentà. * '''Spezzare''' (vt): s-ciapé, rompe; (in modo irreparabile) fracassé, dësblé; (di noci ecc.) cassé. * '''Spezzatino''' (sm): fricandolin; pietanza di spezzatini: fricandò. * '''Spezzettare''' (vt): tajoché, tajëtté, tajé an tanti tòch; ('''tritare''') ciapolé. * '''Spezzone''' (sm): spesson. * '''Spia''' (sf): spion (m). * '''Spiccare''' (vt): '''(staccare'''): dëstaché; ('''un salto'''): schincé 'n sàut; ('''in volo)''': alvesse; ('''fare spicco'''): risalté, spiché, arlevé, dëstaché, fé d'eclàt, eclaté; '''(distinguersi)''': fé figura, figuré, risalté, arlevé. * '''Spiga''' (sf): spì. * '''Spigolare''' (vt): mëssoné, amsoné, tajé ‘l gran. * '''Spigolatore''' (sm) mëssonor; (sf) mëssonera, mëssonòira. * '''Spigolatura''' (sf): mëssonora, amsonora, mësson. * '''Spinta''' (sf): possa, andi, possà, [fig] possa. * '''Spintone''' (sm): arbuton, posson, spinton, boronà. * '''Spionaggio''' (sm) spionagi. * '''Spioncino''' (sm): sghicèt, spia, spioncin, giudin. * '''Splendido''' (agg): splendid, splendent, splendrient, maravijos, magnifich. * '''Splendore''' (sm): splendor, splendrior, lusentor, luminosità, (fig) magnificensa. * '''Spogliare''' (vt): dëspojé, dësvestì; ('''completamente''') dëspatanué; '''spogliarsi''' (vr) dëspojesse, dësvestisse; ('''per il bagno''') dëspatanuesse, gavesse tut (da còl). * '''Spoglio''' (agg): dëspojà, dësvestì, patanù, biot; (sm) speuj, dëspeuja; ('''delle schede'''): dëspeuj, dëpojament, speuj. * '''Sponda''' (sf): riva, rivera, sponda; '''(bordo)''': broa, bòrd, sponda. * '''Spontaneo''' (ag.) natural, istintiv, spòtich, ch'a l'é surtì daspërchiel; (genuin:) genit. * '''Sporcizia''' (sf): anflura, sporcissia, porcherìa, saloparìa, scarosarìa; ('''immondizia''') mnis, ramassìa, ramassura. * '''Sporco''' (agg): cuncc, gilard, maunèt, salòp, spòrch, tenc, voit. * '''Sporgere''' (vt): spòrze, seurte fòra, buté fòra; (offrire) spòrze, eufre, ufrì, ofrì, smon-e; sporgersi: spòrz-se, sporzisse; (alla finestra) butesse a la fnestra, fesse a la fnestra; (dal balcone) pendse. * '''Sposarsi''' (vr): mariesse, maridesse, sposesse; '''stare per sposarsi''': porté le busche. * '''Spostare''' (vt): sposté; tramudé; tramuvé; dëspiassé; buté fòra 'd pòst; ('''differire''':) rimandé. * '''Sprecare''' (vt): sgairé, sgheiré; [sgairé ij sòld]. * '''Spreco''' (sm): sgàir, sghèir, pèrdita. * '''Sprecone''' (sm): sgairon. * '''Spregevole''' (agg): meprisabil, dëspresiabil, da dëspresié, ihmòbil. * '''Sprezzante''' (agg): meprisan, dësfidant. * '''Sprofondare''' (vt): spërfondé, përfondé, tombé andrinta, abimé, bimé; ('''affondare''') fonghé, anfonghé; ('''sfondare)''' sfondé, dësfonfé. * '''Sproposito''' (sm): spropòsit; (sbaglio) eror, sbalio, spropòsit, (fam.) bestialità; dire uno sproposito: dila gròssa; prezzo eccessivo: spropòsit, esagerassion. * '''Spuntare''' (vt): ('''rompere la punta''') sponté, dësponté, moché la ponta; ('''staccare una cosa appuntita''') dësponté; ('''superare''') fèjla, riussì, spontela; ('''nascere''') sponté, nasse, alvesse, seurte fòra; '''allo spuntare del giorno''': a la ponta dël dì. * '''Spunto''' (sm): ispirassion, ocasion, moment bon, sugeriment; (dé ocasion). * '''Squama''' (sm): scaja. * '''Squadra''' (sf): squadra, echip, echipag; caposquadra: capësquadra; ('''arnese di misura'''): squadra, squara, squadrëtta; squadra zoppa: squadra fàussa; ('''ad angolo retto''') a squadra. * '''Squadrone''' (sm): squadron. * '''Squilibrato''' (ag. e sm. ): mat, fòl, ch'a l'ha pa la testa a pòst. * '''Squilibrio''' (sm): dësquilibri, dëschilibri. * '''Squillo''' (sm): arson, arbomb, son. === ST === * '''Stabilire''' (vt): stabilì, fissé, determiné, definì; ('''decidere''') decide, dispon-e; (vr) stabilisse, pijé residensa. * '''Stagnante''' (agg): armeuj, stagnant; '''acqua stagnante''': eva mòrta, aqua mòrta. * '''Stagno''' (sm): (acqua) armeuj, eva mòrta, aqua mòrta, baciass, rëstagn. * '''Stalla''': Stala, Stabi (sm) * '''Stamane''' (avv): stamatin. * '''Stampella''' (sf): cròssa * '''Stancare''' (vt): straché, fatighé, stanché; ('''estenuare''') sbate, bate, fiaché, sfinì; (i'''nfastidire''') straché, stufié, nojosé, dé fastidi, fé perde la passiensa. * '''Stanchezza''' (sf): strachità, strachëssa, stanchëssa, fatiga. * '''Stanco''' (agg): strach, fatigà, stanch; ('''estenuato''') sbatù, sbatù, fiacà, sfinì; ('''infastidito, annoiato'''= stofi, strach; (fam) vóit, òit. * '''Stanziare''' (vt) stansié, stabilì, buté an bilansi; (vr) stabilisse, avèj stansia, sogiorné. * '''Stappare''' (vt): dëstopé, ['''stappare una bottiglia:''' dëstopé na bota]. * '''Stare''' (vi): sté; ('''restare''') resté, sté; ('''abitare''') sté, sté ‘d ca; [('''azione progressiva''') esse an camin a fé; '''vedasi anche con''' sté o andé + gerundio]. '''Stare accanto''': sté dacant. '''Stare ai fianchi di uno''': sté a le còste, sté sle croste. '''Stare in ozio''': gratesse ij ginoj. '''Stare in pensiero''': sté malsuà, esse inchiet. '''Stare per finire qualcosa''': Esse tòst al bon. '''Sta pur certo che...''' : Sagrinte nen che... * '''Stassera''' (av): stassèira. * '''Stella''' (sf): stèila; stella mattutina: stèila matinera; stella della sera: stèila dël vèsper, stèila boera, stèila dël bërgé; stella cadente: stèila robatà, drocà, cascà; stella polare: stèila timon, stèila polar. * '''Stendere''' (vt): stende, dëstende, dësdoblé, ('''allentare''') arlamé; ('''le gambe''') slunghé; ('''il bucato al sole''') stende, dëstende, slarghé; ('''redigere''') buté giù, compilé, scrive, redige. * '''Steppa''' (sf): vàuda. * '''Stesso '''(agg) istess, l’istess, midem, medésim; io stesso: bele mi;, pròpi mi, mi da sol. Lo stesso: tutun; ('''se gli piacesse lo stesso''': se a-j piasèissa tutun). * '''Stirpe''' (sf): rassa, progenia, progenie, sangh, gent, dissendensa, stirpe, sëppa, such. * '''Stoccata''' (sf): stocà; '''(frecciata)''':cissà, ponta, sàtira, svergna, schergna. * '''Storpiare''' (vt): stropié, stërpié. * '''Storpio''' (ag.): Stropi; (fig.) fàit con la piòla, fàit an pressa, mal dësgrossà, mal fàit, mal forgià, dësdeuit, sbiesà. * '''Stolto''' (agg): fabiòch, tòrto, torolo, stupid, folitro, pataloch. * '''Storto''' (agg): gàucc, ghercc, sbiess, stòrt. * '''Stoviglie''' (sf): ciapamenta, ciaparìa. * '''Strada''' (sf) stra, via, contrà; '''alberata''':leja, lea, vnùa, vial; '''sentiero''': senté, violèt, vieul; '''carrareccia''': carzà, carera; '''mulattiera''': mulatera, carera; '''rotabile''': rotàbil, carossàbil, camionàbil; '''autostrada''': autostrà; '''strada traversa''': traversa, scursa; '''strada ferrata''': ferovìa. stra frà (ëd fer); '''tagliare la strada''': tajé la stra; '''strada maestra''': stra gròssa, stra real; '''strada secondaria''': stra batùa; '''strada impervia''': stra da camòss; '''strada arcuata''': stra a schin-a d'aso; '''sbagliare strada''': falisse dë stra. * '''Strangolare''' (vt): strangolé, strossé; ('''soffocare''') stenze, sofoché. * '''Straniero''' (sm e agg): strangé, forësté. * '''Strano''' (agg): dròlo, bisar, stramb, stran, stravis, dëstravis. * '''Straordinario''' (agg): strasordinari, straordinari. * '''Strappare''' (vt): s-cianché; ('''sradicare''') dësreisé, sreisé, dësradisé, sradisé; ('''squarciare''') ranché, ranché vìa, gavé. * '''Strappo''' (sm): s-cianch, s-ciancon; ('''squarcio''') squars, squarson, sgarbel; ('''strattone''') s-cincon, s-ciancon; ('''strappo muscolare'''): stirament, (fig) ecession, * '''Strascicare''' (vt): rablé, ('''i piedi''') rabasté ij pé. * '''Stratagemma''' (sm): stratagema, astussia, nalissia, truch, tràpola, trabucèt. * '''Stremo''' (sm): fin, ponta, estrem. * '''Stretto''' (agg): strèit, cit, scars; ('''pigiato''') satì, scars. * '''Stretto''' (sm): (geogr) brass ëd mar, strèita [es. Streita 'd Messina]. * '''Strettoia''' (sf): streitura, strèit; ('''fascia o altra legatura'') strenzaj, strenzin; (fig) tribulassion. * '''Strisciare''' (vt): rabasté për tèra, strusé, fërté; '''strisciare i piedi''': rabasté ij pé; '''rasentare:''' rasenté, sfioré, ras-cé, rasaté, fërté; (fam. '''per adulare''') bërliché ij pé, fërté le scarpe, rabastesse dnans. * '''Stringere''' (vt): strenze, saré; '''stringere al muro''': pussé contra la muraja; '''stringere nel mezzo''': sancré; '''stringere il vestito alla vita''': sancré la vesta (la giaca); '''dell'abito che tira da una parte perché stretto''': scantiré; '''stringersi nelle spalle''': strenze le spale; '''alzare le spalle:''' aussé le spale, strenz-se /strenzisse: '''stringersi, restringersi: stringersi intorno:''' strenz-se dantorn. '''Il tempo stringe''': ël temp a l'é contà; ël temp a pressa. * '''Stritolare''' (vt): sfrisé, sfërvajé, trié, fé a tòch, fé a frise; ('''annientare''') crasé, anienté, dësblé. * '''Strizzare''' (vt): spërme, schissé; '''strizzare l’occhio''': sghicé l’euj, nicé; '''strizzare il bucato''': stòrze. * '''Studente''' (sm): student (studentëssa); ('''delle elementari''') scolé (scolera). * '''Studentesco''' (agg) djë student, dj’ëstudent, studentesch. * '''Studiare''' (vt.): studié. * '''Studio''' (sm): studi. * '''Studioso''' (sm. e agg) studios. * '''Stupefacente''' (agg) anciarmant, ancantévol, amiràbil, ch'a fà stupì, sbalorditiv, strasordinari, frapant, sbalorditiv, incredibil. * '''Stupefazione''' (sf): stupor, surprèisa, anciarm, ancant. * '''Stupido''' (ag): stùpid, beté, abeté. * '''Stupendo''' (agg): stupend, maravijos, magnifich, grandios, superbi. * '''Stupire''' (vt): stupì, maravijé, ancanté, anciarmé; (far stupire, allibire) fé resté 'd carta pista. * '''Stupirsi''' (vr): stupisse, maravijesse; [a venta mai stupisse ‘d gnente]. * '''Stupito''' (agg) stupì, maravijà, ancantà, anciarmà; (fam.) sbërlondì. === SU === * '''Su''' (prep): su, ansima. '''1. Stato in luogo''' (esse an sla tor); '''2. Moto a luogo''' (monté sël cioché); '''3. Tempo''' (a l'é an sij trant'ani); '''4. Argomento''' (a l'ha parlà sla poesìa). * '''Subbio''' (sm): sobi da tëssior. * '''Subbuglio''' (sm): batibeuj, arbeuj, confusion, trambust, rabel, ciadk. * '''Subire''' (vt): patì, seufre, soporté, rassegnesse. * '''Subitamente''' (av): zichin zichet. * '''Subito, presto''' (av): don-a, sùbit., ëd longh, dlongh, a l'improvista. * '''Sublimare''' (vt): (chim.) sublimé; (fig.) esalté, magnifiché, porté a lë stèile, sublimé, orienté ij nòstri sentiment anvers quaicòsa 'd pì àut, ch'an consola e ch'an fà sente meno pesant, doloros, lòn ch'i l'oma da passé ancheuj. * '''Sublimazione''' (sf): sublimassion. * '''Sublime''' (agg): sublìm, magnìfich, grand; straordinari; dzur tut, dzor tuti. * '''Succedere''' (vi): pijé ‘l pòst, sucede, ardité, vnì dòp, arlevé; (accadere) rivé, capité, sucede. * '''Successione''' (sf): sucession, sequensa. * '''Successivo''' (agg): ch’a ven dòp, sucessiv; '''il giorno successivo''': ël dì dòp. * '''Successo''' (sm): sucess, riussìa, ésit; (buon successo) bon-a riussìa, bon sucess, bon ésit. * '''Suddividere''' (vt): rispartì, sudivide. * '''Suddivisione''' (sf): rispartission. sudivision. * '''Sudicio''' (agg): maunèt, spòrch, anflà, salòp, lurid. * '''Sudicione''' (sm): salòp, crin, porcacion, sporcacion, scroson, gërlon, gërlé. * '''Sufficiente''' (ag): suficient, bastant, bastévol, pro. * '''Sufficienza''' (a ~) (av): pro; "Na tempesta a l'era pro për mandé 'n malora l'arcòrt e magara dovèj fé San Martin"]. * '''Suggellare''' (vt): sigilé, sugelé, sarà con ël sigil (cacèt). * '''Suggerimento''' (sm): sugeriment, consej. * '''Suggerire''' (vt): sugerì, dé ‘d sugeriment, consijé, dé ‘d consèj, propon-e. * '''Suggeritore''' (sm): sugeritor. * '''Suocera''' (sf): madòna. * '''Suocero''' (sm): mëssé, l'amsé. * '''Suolo''' (sm): tèra, seul, teren; '''suolo pubblico''': teren pùblich, seul pùblich; '''cadere al suolo''': robaté për tèra, tombé. * '''Superbia''' (sf): superbia, bòria, babìa. orgheuj, prosopopea. * '''Superbo''' (agg): superbi, superbios, borios, orgojos, orgolios; pien ëd babìa, pien ëd prosopopea; àut a la man; (essere superbo) avèj j’arie àute. * '''Superficie''' (sf): surfassa. * '''Superstite''' (agg): scampà, sorvivù, sopravivù, supersti, supèrstit, supesti. * '''Supino''' (agg): arvers * '''Supplicare''' (vt): supliché (dë), preghé, imploré, scongiuré, arcomandesse. * '''Supplire''' (vt): suplì, sostituì. * '''Supporre''' (vi): ('''fare una congettura''') pensé, giudiché, chërde, figuresse, supon-e, fé cont, buté 'l cas. * '''Surriscaldamento''' (sm): afoagi, foagi, sovra-scaudament, suscaudament. * '''Suscettibile''' (agg): sussetibil; ('''facile all’offesa)''' përmalos, moschin, sussetìbil, ombros. * '''Suscettibilità''' (sf): përmalosità, ombrosità. * '''Suscitare''' (vt): dësvijé, anvisché, arlevé, cissé, ansighé, fé nasse, sussité, sturniché, provoché. * '''Sussistenza''' (sf): sussistensa. * '''Sussurrar'''e (vi): ciosoné, clusioné, ciusié, bësbijé. * '''Sussurro''' (sm): ciusij, ciosion, clusion, bësbij. === SV === * '''Svantaggio''' (agg): dësvantagi, dzavantagi, disavantagi, dëscàpit. * '''Svariato''' (agg) vari, svarià, dësvarì, dësvarià; (pl.) vàire, tanti, diversi; (ho comperato svariati libri: i l’hai catà vàire lìber). * '''Svegliare''' (vt): dësvijé; dësagé, dës-ciolé, dësgioghé, cissé, issé, ansighé. * '''Sveglio''' (agg): dësvij, dësvijà, dësgagià, ardì, svicc, arbiciolù, pront. * '''Svendere''' (vt): svende, dësvende, liquidé, vende al cost, vende sot cost. * '''Svendita''' (sf) dësvèndita, svèndita, liquidassion; '''svendita di fine stagione''': fé 'l sald ëd fin ëstagion. * '''Svettare''' (vi): ('''agitare la vetta, detto di alberi''') svanté la ponta /la sima; ('''ergersi''') alvesse, ausesse, spiché; ('''tagliare la cima di un albero''') scarvé, scalvé, scopé, scamoté, moché. * '''Sviare''' (vt): dëstravié, dëstorné, devié, buté an sla cativa strà, fé perde la strà. * '''Svolazzare''' (vi): svolaté, volaté, voltolé, virolé. * '''Svolazzo''' (sm): svolatament, svolassà, vòl, vòli; ('''di vestiti''') volan; ('''di calligrafia''') svolass, fris, ricam. * '''Svolgere''' (vt): ('''sciogliere''') dëslié, dëslupé, dësvërtojé; ('''di matassa''') dësdavané; ('''di gomitolo''') dësgrumislé; ('''di pacco''') dëspachëtté, dësfé, dësblé; ('''di rotolo''') dësrolé; ('''dispiegare''') dësfoblé; ('''svolgere un argomento''') traté; ('''una missione''') compì, porté anans. * '''Svolgimento''' (sm): dësvilup, svilup; ('''di tema e azione scenica''') svolgiment. * '''Svolta''' (sf): curva, svòlta, gir; ('''tornante''') torna, torniché, tornant; ('''complesso di tornanti''') scala; ('''voltata'''), voltà, girà, voltada, girada, svòlta, virament, girament. * '''Svuotare''': sveuidé, dësveuidé, veuidé ('''svuotare la casa''') dësbarassé ca. a79rae8h1f0knoh9qkdvgf4aqp4ypav 0 5204 35247 35241 2024-11-11T07:50:18Z 93.150.255.3 /* Silensi e paròle */ 35247 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]] | author = | section = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]] | previous = | next = | notes = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sirach/Introdussion|Introdussion]] }} {{TOCright}} = Sirach = == Ël pròlogh == Vàire a son j’ansegnament ch’a l’han dane la Lege, ij Profeta e j’àutri scrit e për lor as dev laudesse Israel tant ‘me pòpol instruì e savant. Përchè a l’é necessari che ij letor as contento nen ëd vnì a esse competent mach për lor midem, ma che ij savant e dcò ij profan a vado a gratifichesse d’utilità con la paròla e jë scrit ëd mè cé Jesù, an dedicàndse motobin a la letura dla Lege, dij Profeta e dj’àutri lìber dj'antich, e, avendie conseguì na competensa notévola, possà a scrive cheicòsa a riguard dl’educassion e dla saviëssa, përchè col che a l’ha a car ël savèj, na vira ch’a l’àbia assimilalo, a peuda andé anans ant na condòta conform a la Lege. Donch, i seve anvità a fene na letura con atension e binvolensa e, combin l’angage butà ant la tradussion, a perdonene se a smijerà ch’i sio pa stàit bon a rende serte espression con vigor. E nen mach st’euvra, ma dcò la Lege istessa, ij Profeta e d’àutri lìber a l’han un vantage pa cit ant l’original. Dl’ani ch’a fa tranteut, ëd rè Everget, i son rivà n’Egit e fermame motobin ambelelì; dòp d’avèj trovà che ës ëscrit a l’era ëd valor grand e educativ, dcò mi i l’hai pensà ch’a fussa necessari buteme a fene la tradussion con fatiga e diligensa. Dòp d’avèj spendù un foson ëd vijà e studià për tut col temp, i l’hai finì ës lìber, che i pùblico adess për tuti coj che an pais forësté a veulo conformesse scond le costume dla Lege. == 1 == {{chapter|1}} === Elògi dla Saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=1}}Tuta saviëssa a ven da Nosgnor<ref>As presenta parèj dl'achit dij Proverbi.</ref>, e a l’é sempe con chiel. {{verse|chapter=1|verse=2}}La sabia dël mar, le stisse dla pieuva e ij di dël mond, chi é-lo ch’a podrà conteje? {{verse|chapter=1|verse=3}}L’autëssa dël cel, com a s’ëslàrga la tèra, la përfondità dl’abim chi podralo esplorela? {{verse|chapter=1|verse=4}}Ma la Saviëssa, chila, a l’é staita creà anans ëd tut, l’Anteligensa e la Prudensa a ven-o da l’eternità. {{verse|chapter=1|verse=5}} La rèis ëd la Saviëssa, a l’é staita arvelà për chi? Col ch’a l’é ch'a conòss ij sò but? {{verse|chapter=1|verse=6}}Ëd savi, a-i në j’é mach un: avèine tëmma cand a l’é astà an sël tròno. {{verse|chapter=1|verse=7}}A l’é stàit Nosgnor che a l’ha creà la saviëssa: vëddùa e misurà e spantià dzora ‘d tute soe euvre, {{verse|chapter=1|verse=8}}conform ij don che a l’ha fane a minca carn. Chiel a l’ha elargine a coj ch’a l’han grinor ëd chiel. {{verse|chapter=1|verse=9}}La tëmma për Nosgnor a l’é glòria e vajantisa, gòj e coron-a d’argiojissansa. {{verse|chapter=1|verse=10}}La tëmma për Nosgnor arlama ‘l cheur e a dà contentëssa, gòj e vita longa. === La tëmma 'd Nosgnor a l'é vera saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=11}}Për col che a l’ha tëmma dël Signor a la fin a andrà tut bin, a sarà benedì ant ël di ëd soa mòrt. {{verse|chapter=1|verse=12}}La tëmma ‘d Nosgnor a l’é prinsipi ëd saviëssa ch’a l’é staita creà con ij fedej ant ël sen matern. {{verse|chapter=1|verse=13}}La saviëssa a l’ha fàit ël ni an tra j’òm, fondament sensa fin; e a restrà an fideltà con tùit ij sò dissendent. {{verse|chapter=1|verse=14}}La tëmma për Nosgnor a l’é saviëssa ‘d pianta: ij so divòt a s’arpato dij frut. {{verse|chapter=1|verse=15}}Ëd lòn ch’a n’han pì anvia a sarà ampinìa la ca ‘d lor, ij magasin dij sò frut. {{verse|chapter=1|verse=16}}La tëmma për Nosgnor a l’é coron-a ‘d saviëssa: a fa fiorì pas e boneur. {{verse|chapter=1|verse=17}}Dé a l’ha vëddù e mzurà la saviëssa; a l’ha fàit pieuve siensa e lum d’anteligensa; a l’ha esaltà la glòria possedùa dai sapient. {{verse|chapter=1|verse=18}}La tëmma për Nosgnor a l’é rèis ëd saviëssa: ij sò branch a son ëd vita longa. {{verse|chapter=1|verse=19}}Gnun-a giustificassion për ël fot nen giust: ël dé ‘l gir ëd soa passion a sarà soa ruin-a. {{verse|chapter=1|verse=20}}Col ch’a l’ha passiensa a soporterà për un pòch ëd temp, ma a la fin a s-cionferà soa gòj; {{verse|chapter=1|verse=21}}për pòch temp a tnirà stërmà le paròle e ij làver ëd vaire përson-e a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=22}}Për vàire a soporterà col ch’a l’ha passiensa, ma a la fin soa gòj a s-cionferà; {{verse|chapter=1|verse=23}}e për un pòch ëd temp a tnirà stërmà paròle e ij làver ëd tanta gent a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=24}}Ij proverbi d’istrussion a son tesòr ëd la saviëssa, ma la misericòrdia a l’é n’abomìni për ël pecador! {{verse|chapter=1|verse=25}}Se ‘t l’has anvìa dla saviëssa: guerna ij comandament; antlora a sarà concedùa a ti da Nosgnor. {{verse|chapter=1|verse=26}}La tëmma ‘d Nosgnor a mostra e a dà saviëssa: as dà compiasensa d’esse òm pasi e ‘d fiusa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Gnun-a dzubidiensa a la tëmma për Nosgnor: va mai a avzinete a chiel con fausserìa ‘d cheur. {{verse|chapter=1|verse=28}}Venta pa esse fard dë 'dnans ëd la gent: guerna toe paròle. {{verse|chapter=1|verse=29}}Esse pa n'ipòcrita dë 'dnans a j'àutri, për nen tombé e për pa tirete d’apress ël dzonor. {{verse|chapter=1|verse=30}}Nosgnor a gavrà da la strem ij tò secret: ti ‘t saras umilià an facia dla ciambreja, {{verse|chapter=1|verse=31}}da già ch’it l’has pa ‘rsercà la tëmma për Nosgnor e tò cheur a l’é pien d’ambreuj. == 2 == {{chapter|2}} === Ëd dovej anvers Dé === {{verse|chapter=2|verse=1}}Car ël mè fieul, prónta toa ànima a la preuva se ‘t presente për servì Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=2}}Fate un cheur ëd dritura e ‘d costansa, va pa a pérdte ant ël temp ëd la sedussion. {{verse|chapter=2|verse=3}}Stà ansema a Chiel sensa scarté, përchè ti ‘t sie ant la prosperità ant ij tò di darié. {{verse|chapter=2|verse=4}}Tut lòn ch’ancàpita, ti acétlo, e pòrta passiensa ‘nt lòn che a podrìa umiliete. {{verse|chapter=2|verse=5}}Përchè a l’é con ël feu ch’as preuva l’òr, e con ël griseul dl’umiliassion as preuvo j’òm bin acetà da Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=6}}Avèj fiusa an Chiel e it saras giutà: séghita la stra ‘d dritura e spera an Chiel. {{verse|chapter=2|verse=7}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speté soa misericòrdia: scarté pa da la stra për nen tombé. {{verse|chapter=2|verse=8}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, avèj fiusa an Chiel: e vòstra arcompensa a vnirà pa a manch. {{verse|chapter=2|verse=9}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speré ant ij sò benefissi: argiojissansa sensa fin e misericòrdia. {{verse|chapter=2|verse=10}}Consideré le generassion passà e penséie: é-lo delodù col ch’a l’ha avù fiusa ant ël Signor? O a l’é stàit bandonà chi a l’ha vivù an soa tëmma? É-lo stàit trascurà col ch’a l’ha anvocalo? {{verse|chapter=2|verse=11}}Përchè Nosgnor a l’é clement e misericordios, arleva ij pëccà e a sàlva ant ël moment ëd la tribulassion. {{verse|chapter=2|verse=12}}Maleur a coj ch’a l’han ël cheur ant la pau e le man andolénte, e al pecador ch’a marcia an doe stra! {{verse|chapter=2|verse=13}}Maleur al cheur fagnan përchè sensa Fej: për sòn a sarà sensa protession! {{verse|chapter=2|verse=14}}Maleur a vojàutri che i l’eve përdù la përseverànsa: còs fareve cand ch’a-i rivrà Nosgnor! {{verse|chapter=2|verse=15}}Coj ch’a l’han tëmma 'd Nosgnor a s’arviro pa a soe paròle, e a séghito soe stra coj ch’a l’han grinor ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=16}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a sërco ‘d piaséje, e a s’arpato ‘d soa Lej coj ch’a l’han grinor ëd Chiel<ref>As podrìa fin-a confrontesse con ël Talmud: Pirqê Abôt 1,3.</ref>. {{verse|chapter=2|verse=17}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a pronto ‘l cheur e a umìlio soa ànima dë 'dnans ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=18}}"Campómse ant ij brass ëd Nosgnor e pa ant le man dj’òm! Përchè com a l’é soa grandëssa, parèj a sarà soa misericòrdia!”. == 3 == {{chapter|3}} === Dovej anvers pare e mare === {{verse|chapter=3|verse=1}}Car ij mè fieuj, scoté ij consèj ëd vòst pare, seguitéje e i sareve salvà dai maleur; {{verse|chapter=3|verse=2}}përchè Nosgnor a veul onorà ël pare dai fieuj e a conférma l’autorità dla mare dzora ‘d lor. {{verse|chapter=3|verse=3}}Col ch’a onóra ‘l pare a fà espiassion dij sò pecà. {{verse|chapter=3|verse=4}}Col ch’a riveriss la mare a l’é tant ‘me chi a ‘mbaron-a un tesòr. {{verse|chapter=3|verse=5}}Col ch’a onóra ‘l pare a l’avrà ‘d gòj dai pròpi fieuj, e soa orassion a sarà scotà. {{verse|chapter=3|verse=6}}Col ch’a riveriss ël pare a l’avrà vita longa, col ch’a obediss a Nosgnor a darà consolassion a soa mare. {{verse|chapter=3|verse=7}}Col ch’a l’ha tëmma ‘d Nosgnor a rispeta ‘l pare, e a serv ël pare e la mare tanme ‘d padron. {{verse|chapter=3|verse=8}}Onóra tò pare ‘d fàit e ‘d paròla e it podras otnì soa benedission. {{verse|chapter=3|verse=9}}La benedission dël pare a fà fòrta la ca dij fieuj, nopà la maledission ëd la mare a në dëscàussa le fondamenta. {{verse|chapter=3|verse=10}}Gnun-a blaga dël dzonor ëd tò pare; përchè sò dëscrédit a l’é pa motiv ëd glòria për ti. {{verse|chapter=3|verse=11}}La glòria ‘d n’òm a dipend da l’onor dël pare, na mare dzonorà a l’é onta dij fieuj. {{verse|chapter=3|verse=12}}Car ël mè fieul, ven an socors ëd tò pare cand a sarà vej, daje nen tristëssa arlongh soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Dcò s’a dovèissa perde la testa, esse comprensiv; dëspreslio pa antramentre che ti ‘t treuve ant ël pien ëd le fòrse. {{verse|chapter=3|verse=14}}Përchè Dé a dësmentierà mai la misericòrdia vers tò pare, e as tnirà cont a scont dij tò pecà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ant ël di ëd toa tribulassion Dé as n’aviserà ‘d ti, e ij tò pecà a slingueran tant ‘me giassa al sol. {{verse|chapter=3|verse=16}}Col ch’a chita ‘l pare a l’é parèj dël bestëmiador, col ch’ansulta soa mare a sarà maledì da Nosgnor. === Umilità === {{verse|chapter=3|verse=17}}Mè car fieul, esse modest an lòn ch’it fase e it saras stima për òm generos. Pì 't saras amportant, tant pì fate ùmil, përparèj dë 'dnans ëd Nosgnor it l’avras grassia da chiel, {{verse|chapter=3|verse=18}}përchè a son na caterva ij supèrb e ij pien ëd sagna, {{verse|chapter=3|verse=19}}tutun ël Signor a ‘rvela mach a j’ùmij ij sò secret. {{verse|chapter=3|verse=20}}An efet, Nosgnor a l’é tut potent e a son j’ùmij ch’a lo glorìfico. {{verse|chapter=3|verse=21}}Va pa an serca ‘d lòn ch’a l’é tròp àut për ti, va pa a ‘nvestighé ‘d lòn ch’a l’é dzora ‘d toe fòrse. {{verse|chapter=3|verse=22}}Pensa da bin a lòn ch’a l’é state ordinà, përchè it ses nen obligà a ‘ngagete an lòn ch’a l’é mister. {{verse|chapter=3|verse=23}}Sfòrste nen an lòn ch’a trassend toa capacità; përchè it l’has amprendù ‘d pì ëd lòn che l’òm a peul comprende. {{verse|chapter=3|verse=24}}Speculassion filosòfiche a l’han sbardlane vàire; suposission fàrde a l’han dëstradà ij pensé. {{verse|chapter=3|verse=25}}L’òm ostinà a tombrà ant ël mal, col ch’a l’ha anvìa ‘d privo a perdrà soa vita. {{verse|chapter=3|verse=26}}L’òm ostinà as cària ‘d pen-e, e ‘l pecador ambaron-a pecà su pecà. {{verse|chapter=3|verse=27}}La dësgrassia a variss pa l’òm ëd sagna, përchè l’erba grama a s’anrèisa an chiel. {{verse|chapter=3|verse=28}}L’òm ëd sust a médita ij provérbi, ël but dël savi a l’é savèj scoté. === L’almòsna === {{verse|chapter=3|verse=29}}L’eva a dëstissa un feu ch’a branda, l’almòsna fa espiassion dij pecà. {{verse|chapter=3|verse=30}}Arcambié favor <ref> A ven pa precisà s'a l'é mach arcambié bin con d'àutr bin, o 'l mal con ël bin.</ref>a l’é providensa dl’avnì: ël di 'd soa croa a trovrà agiut. == 4 == {{chapter|4}} === Ij dover anvers dij pòver e dij crasà === {{verse|chapter=4|verse=1}}Fieul mè, gàvie pa al pòver lòn ch’a l’ha da manca për vive, sërca d’esse sensìbil al bèich ëd ij bzognos. {{verse|chapter=4|verse=2}}Fa nen seufre l’òm ch’a l’ha fam e gnanca esasperé un ch’a l'é già ant j’ambreuj. {{verse|chapter=4|verse=3}}Cària pa la situassion ëd n’òm già svers, nega nen n’agiut a col ch’a l’ha necessità. {{verse|chapter=4|verse=4}}Arpossa pa la domanda d’un pòver, vìrte nen da l’àutra banda për ël mìser. {{verse|chapter=4|verse=5}}A col ch’a ciama, gàvje pa l’atension a jë bzògn, smon nen a gnun la ciansa ‘d maledite, {{verse|chapter=4|verse=6}}përchè, s’at maledisso con amaritùdin, ël Creator a scotrà soa arcesta. {{verse|chapter=4|verse=7}}Fate nopà vorèj bin da tuti e sbassa la testa a l’autorità.{{verse|chapter=4|verse=8}}Scota con deuit ël pòver e rëspónd con grinor a sò salut. {{verse|chapter=4|verse=9}}Lìbera ël crasà da l’opressor: sërca pa d’esse pusil ant ël fé giustissia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Për j’òrfo venta esse tanme un pare e për soa mare parèj d’un marì: it saras fieul dël Pì Àut, e Chiel a t’amerà dl’amor ëd cola ch’a l’ha generate. === L'arcompensa dla saviëssa === {{verse|chapter=4|verse=11}}La Saviëssa a onora motobin ij sò fieuj e a soagna tuti coj ch'a van an serca ‘d chila. {{verse|chapter=4|verse=12}}Stimé Saviëssa a l’é stimé la vita; coj ch’a la sërco bonora dla matin a saran arpatà ‘d gòj. {{verse|chapter=4|verse=13}}Col ch’a riva d’avèjla arditrà’d glòria, Nosgnor a benedirà tut lòn ch’andrà anandié. {{verse|chapter=4|verse=14}}Venerela a l’é tanme deje cult al Dé Sant; estimela a veul dì esse stimà da Nosgnor. {{verse|chapter=4|verse=15}}Scotela, a darà giudissi ëd sust e d’equità, avzinéssie a sarà vive sicur. {{verse|chapter=4|verse=16}}Col ch’a n’ha fiusa a l’avrà n’ardità, e ij sò dëssendent a në saran sempe padron. {{verse|chapter=4|verse=17}}Dël prinsipi a-j mnerà an leu torzù, a-j farà ven-e tëmma e sparm, s-cinconàndlo con soa dissiplin-a, ma a sarà mach për oten-e soa fiusa e buté a la preuva soe esigense. {{verse|chapter=4|verse=18}}Contut, peui a lo portrà al vieul pì drit an manifestàndje ij sò secret. {{verse|chapter=4|verse=19}}Se un a dovèissa dëstradesse da sò camin, la saviëssa a lo bandonerà a soa perdission. {{verse|chapter=4|verse=1}}Car ël mè fieul, fà tension a le situassion e tente san dal mal: a l’é la manera ‘d mai vërgognete ‘d ti. {{verse|chapter=4|verse=21}} Përchè a-i é n’ónta ch’a pòrta al pecà, antramentre ch’a -i é na vërgògna tut onor e glòria. {{verse|chapter=4|verse=22}}Deuvra mai ‘d riguard a tò dann e gnun-a vërgògna a toa ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=23}}Gnun-a omission dël parlé al moment bon, stërma mai toa saviëssa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Përchè a l’é da toe paròle ch’as conosrà toa sapiensa e da lòn ch’it diras toa istrussion. {{verse|chapter=4|verse=25}}Gnun-a contradission ëd vrità, nopà sèmper ónta ‘d toa ignoransa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Gnun-a gena ‘d confessé ij tò pecà, it peule pa opónte a la corent dël fium<ref>Pì belfé fërmé un fium, che stërmé ij pecà a Nosgnor.</ref>. {{verse|chapter=4|verse=27}}Gnun-a sotmission ai tomon, gnun-a preferensa a favor d'un potent. {{verse|chapter=4|verse=28}}Lòta për la vrità fin-a la mòrt: Dé tò Signor a combatrà për ti. {{verse|chapter=4|verse=29}}Gnun-a arogansa cand ch'it l’avras da parlé: mai strach o fagnan ant j’euvre. {{verse|chapter=4|verse=30}}A ca toa it saras mai parèj d’un leon, comportàndte da sospetos con tò dipendent. {{verse|chapter=4|verse=31}}Toa man a sarà mai tendùa për ciapé nì a sarà për dé. == 5 == {{chapter|5}} === Dij precèt për la vita 'd minca di === {{verse|chapter=5|verse=1}}Gnun-a fiusa an toe richësse e pensa mai: “Sòn a l’é pro për mi!”. {{verse|chapter=5|verse=2}}Séguita pa l’anvìa 'd vive conform le passion ëd tò cheur. {{verse|chapter=5|verse=3}}Venta mai dì: “Gnun a podrà domineme!”, përchè Nosgnor a farà giustissia sicura. {{verse|chapter=5|verse=4}}Dì mai: “I l’hai pecà, e bin: còs é-lo capitame?”, përchè Nosgnor a sà speté vàire <ref>Venta mai esse malchërdent an sla giustissia 'd Nosgnor. </ref>. {{verse|chapter=5|verse=5}}S’i comëtte un pecà darera dl’àutr, sie pa tant sicur dël perdon. {{verse|chapter=5|verse=6}}Dì nen: “Granda soa misericòrdia, am perdonerà tùit ij pecà ch’i l’hai fàit!”. {{verse|chapter=5|verse=7}}Speta pa a convertite a Nosgnor e rimanda nen un di për l’àutr, përchè soa flin-a a peul flambé a l’amprovista e ti ant ël di dël castigh it saras perdù. {{verse|chapter=5|verse=8}}Gnun-a fiusa ant ij beni mal-vagnà përchè ant ël di dla dësgrassia at serviran a nen. {{verse|chapter=5|verse=9}}Bat pa ‘l gran a tùit ij vent e marcia nen për qualsëssìa senté. {{verse|chapter=5|verse=10}}Ch’it sie costant an toe convinsion, e ch’it l’àbie na paròla sola. {{verse|chapter=5|verse=11}}Sempe pront a scoté, ma tarda a dé na rëspòsta. {{verse|chapter=5|verse=12}}S’it conòsse cheicòsa, rëspond a col ch’a l’ha domandate; d’àutra part: ten la boca sarà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Parlé a peul dé glòria, ma dcò dzonor, përchè a l’é la lenga la perdission ëd l’òm. {{verse|chapter=5|verse=14}}Che gnun a peuda dete dël caluniator e che toa lenga a vada pa a buté ‘d trabucèt, përchè se la vërgògna a l’é për ël làder, për l’òm ëd la lenga dobia la condana a l’é severa. {{verse|chapter=5|verse=15}}Fà mai ël mal, nì pòch nì tant, o fete d’amis con coj ch’it j’ere nemis. == 6 == {{chapter|6}} {{verse|chapter=6|verse=1}}Ven pa a esse ‘l nemis dël tò amis, përchè na bruta riputassion a pòrta mach onta e dëspresi: a l’é la sòrt ëd l’òm ëd lenga dobia. {{verse|chapter=6|verse=2}}Laste pa andé a toa anvia, dësnò soa fòrsa at dësblerà tanme un tòr dëscadnà; {{verse|chapter=6|verse=3}}E ‘d ti, a-i restrà mach pì n’erbo sëccà, dëspojà dle feuje e privà dij frut. {{verse|chapter=6|verse=4}}La passion grama a men-a l’òm a la ruin-a për gòj e svergna da part dij sò nemis. === Amicissia vera e fàussa === {{verse|chapter=6|verse=5}}Con na lenga gentil, un as fa un baron d’amis, e na paròla ‘d deuit a favoris ëd bon-e relassion. {{verse|chapter=6|verse=6}}Ch’a-i sia pro motobin ëd gent da saluté, ma ‘d consèj: un su mila. {{verse|chapter=6|verse=7}}Anans ëd fete n’amis, butlo a la preuva, acòrda pa tròp vitman toa fiusa. {{verse|chapter=6|verse=8}}Përchè a-i é l’amis ëd conveniensa Ch’at chita ant ël di dël maleur. {{verse|chapter=6|verse=9}}A-i é l’amis ch’a ven a esse nemis, ch’at ësvergognerà an dësquatand vòste ruse. {{verse|chapter=6|verse=10}}A-i é col ch’a ven a mangé a toa tàula, ma ch’at lasrà da sol ant ël di dla malora. {{verse|chapter=6|verse=11}}Se tut a va bin, a sarà n’àutr ti-midem, ch’a pijerà fin-a autorità con ij tò sërvent. {{verse|chapter=6|verse=12}}Ma ‘nt l’umiliassion at sarà contra e it lo vëdras pa pì. {{verse|chapter=6|verse=13}}Slontànte dai tò aversari e pijte varda dai tò pretendù amis. {{verse|chapter=6|verse=14}}N’amis fidà a l’é tanme na sosta sicura, col ch’a l’ha trovalo a l’ha trovà na perla. {{verse|chapter=6|verse=15}}N’amis fidà a l’ha pa d’equivalent, sò valor as peul pa butesse an sla balansa. {{verse|chapter=6|verse=16}}A l’é parèj ëd n’armedi ëd vita trovà da coj ch’a l’han tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=6|verse=17}}Col ch’a vénera l’autorità dël Signor a sà bin serne ij sò amis, përchè com a l’é chiel, parèj a saran ij sò cambrada. === Le benedission ëd la saviëssa === {{verse|chapter=6|verse=18}}Car ël mè fieul, làste instruì da toa prima gioventura; përparèj it trovras Saviëssa fin-a a l’età dij cavèj bianch. {{verse|chapter=6|verse=19}}Avzìnte a la Saviëssa parèj d’un lauràu o d’un sëmneur, ch’a spera ant na bon-a cujìa. It dovras tribulé na frisa a coltivela <ref>Opura:coltìvla.</ref>, ma dun-a it në mangeras ij sò frut. {{verse|chapter=6|verse=20}}Saviëssa a podrìa esse rùdia për coj ch’a son pa stàit a soa scòla, e abiterà nen an chila l’òm fòl. {{verse|chapter=6|verse=21}}La saviëssa a sarà greva për chiel parèj ëd na pera da aussé, për preuva ‘d fòrsa, ch’a tardrà nen a lassela tombé a tèra. {{verse|chapter=6|verse=22}}Përchè Saviëssa a l’é com a dis sò nòm: as manifésta pa con ciairëssa a vàire. {{verse|chapter=6|verse=23}}Car ël mè fieul, scota e aceta mè avertiment, possa pa andaré mè consèj. {{verse|chapter=6|verse=24}}Buta ij tò pé ant ij sò sep, e tò còl an soa caden-a ‘d giov. {{verse|chapter=6|verse=25}}Cària sò fardò ansima a toa schin-a, pòrta passiensa ‘d soe liasse. {{verse|chapter=6|verse=26}}Avzìnte a chila con tuta toa passion e màrcia dzora ‘d soe pianà con tute toe fòrse. {{verse|chapter=6|verse=27}}Sërcla, séguita sò trassament, chila as farà conòsse; e na vira ch’it l’has pijala, làsla mai pì scapé. {{verse|chapter=6|verse=28}}A la fin, ti ‘t trovras l’arpòs da para ‘d chila, e toa arserca as convertirà an gòj për ti. {{verse|chapter=6|verse=29}}Anlora ij sò sep a saran na protession frema, e sò giov, na vestimenta ‘d glòria splendrienta. {{verse|chapter=6|verse=30}}A sarà parèj d’òr archincà, brodà con lambel ëd porpra; {{verse|chapter=6|verse=31}}it la portras parèj ëd na vestimenta d’onor, it në sandras tant ‘me un diadema ‘d vitòria. {{verse|chapter=6|verse=32}}S’it lo veule, car ël mè fieul, ti ‘t saras savi, e s’it angageras ëd pianta, vniras esse arvià. {{verse|chapter=6|verse=33}}S’it l’avras car a scoté, t’amprendras; s’it faras atension, it dventras savant. {{verse|chapter=6|verse=34}}Stà ‘nsema a la gent d’esperiensa, fà profit ëd soa sapiensa. {{verse|chapter=6|verse=35}}Scota con soèn tute le paròle ch’a rivo da Dé: ch’a t’ëscapo pa ij mot ëd bon sens. {{verse|chapter=6|verse=36}}Se i dovèisse mai trové n’òm d’anteligensa, valo a trové ‘d bon-a veuja. Venta che tò pé a frusta j’ëscalin ëd soa pòrta. {{verse|chapter=6|verse=37}}Médita ij comandament ëd Nosgnor, buta ‘n pràtica di e neuit ij sò precet. Chiel midem a darà fòrsa a tò cheur e at darà la sapiensa ch'it veule. == 7 == {{chapter|7}} === Vàire consèj === {{verse|chapter=7|verse=1}}Se ti ‘t fase pa dël mal, ël mal a l’avrà nen prèisa dzora ‘d ti! {{verse|chapter=7|verse=2}}Pijte varda da la përversità e costa as tnirà leugn da ti. {{verse|chapter=7|verse=3}}Sëmna pa ant le preus ëd l’angiustissia për andé nen a cheuje sèt vire tant. {{verse|chapter=7|verse=4}}Ciàmje pa ‘l podèj a Nosgnor, nì un pòst onorìfich al rè. {{verse|chapter=7|verse=5}}Fà nen visa ‘d giustifichete dë 'dnans ëd Nosgnor, e gnanca ‘l savi an facia al rè. {{verse|chapter=7|verse=6}}Gnun-e anvìe d’ëvnì giùdes se peui it ses pa bon ëd ranché via l’angiustissia. Përchè an col cas, it l’avrìe tëmma dël potent e it butrìe an privo toa dritura. {{verse|chapter=7|verse=7}}Mai ofende la ciambreja dla sità e mai dëgradesse an facia ‘d tuti! {{verse|chapter=7|verse=8}}Che ‘l pecà a vada mai a rampignete për doi vire ‘d fila, a l’è pro un për fete colpéivol. {{verse|chapter=7|verse=9}}Va mai a dì: “ Dè a vardrà a la bondosità dij don che i l’hai faje: e cand che i farai l’oferta al Dé pì Àut a sarà acetà”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Gnun-e gene ant l’orassion, e dësmentia mai ëd fè almòsna ai pòver. {{verse|chapter=7|verse=11}}Derid pa l’òm an soferensa, përchè Dé a umìlia e àussa. {{verse|chapter=7|verse=12}}Sërca nen ëd busiardarìe contra ‘d tò frel e gnanca contra ‘l tò amis. {{verse|chapter=7|verse=13}}Guernte ‘d pianta da la busiardarìa, andé anans a busiardé a pòrta a nen ëd bon. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al consèj dj’ansian parla nen tròp, parla mai a tòrt o d’ësbies, e che toa orassion a sia pa mach ripetitiva. Dëspresia nen ël travaj fatigos o ël lauré dij camp: {{verse|chapter=7|verse=15}} a l’é ‘l Dé pì Àut midem ch’a l’ha creàje për nojàutri. {{verse|chapter=7|verse=16}}But-te pa ‘nsema a ‘d gent sensa fej nì lege, përché a l’é pa leugn ël fot ëd Nosgnor, avìsnte! {{verse|chapter=7|verse=17}}Umìlia ancreus tò orgheuj, përchè l’avnì dl’òm a l’é d’esse mangià dai verm, e ‘l feu a l’é ‘l castigh ëd ël përvers. === Relassion con j'àutri === {{verse|chapter=7|verse=18}}Sacrìfica nen n’amis ai tò interess, nì un ver frel fedel, gnanca për tut l’òr pì pur. {{verse|chapter=7|verse=19}}Consìdera <ref>Opura: gnun-a esitassion a marié...</ref> pa na sposa brava e sàvia nen dégna, përchè soa grassia a val ëd pì dl’òr. {{verse|chapter=7|verse=20}}S-cincon-a nen n’ës-ciav ch’a travaja con fidelità, nì n’ovrié ch’a-i buta l’ànima a lòn ch’a fa. {{verse|chapter=7|verse=21}}Stìma con tut tò cheur un sërvent ëd sust, e arfùdje pa la libertà. {{verse|chapter=7|verse=22}}Has-to ëd béstie? Vìja dzora ‘d lor, e guernje s’at dan ëd profit. {{verse|chapter=7|verse=23}}Has-to ëd masnà? Daje n’educassion, ch’a sio costumà a la dissiplin-a fin-a da cit. {{verse|chapter=7|verse=24}}Has-to ëd fije? Guerna soa verginità. Nen tròpa ‘ndulgensa con lor. {{verse|chapter=7|verse=25}}Mària toa fija, e a sarà për ti euvra bon-a! Ma bèica ‘d mariela con n’òm ëd sust. {{verse|chapter=7|verse=26}}Has-to na fomna conform a tò cheur? Divòrsia nen; nopà fidt-te pa ‘d cola ch’it l’has an ghignon. {{verse|chapter=7|verse=27}}Ëd tut tò cheur, onora tò pare, e dësméntia pa le soferense che toa mare a l’ha patì për ti. {{verse|chapter=7|verse=28}}Arcòrdte ch’a son ëstàit lor a generete: còs podrìes-to deje an càmbi ëd lòn ch’a l’han donate? {{verse|chapter=7|verse=29}}Vénera Nosgnor con tuta toa ànima, e rispéta ij sò sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=30}}Àma tò Creator con tute toe fòrse e trascura pa ij sò ofissiant. {{verse|chapter=7|verse=31}}Arconòss l’autorità ‘d Nosgnor e onora ‘l sacerdòt, daje soa part, com a l’ha prescrivù Dé: primìssie, sacrifissi d’espiassion, oférta ‘d spale ‘d béstie sacrificà, rimanensa d’oferta vegetal e ij pì bon prodòt sant e arservà a Dé. {{verse|chapter=7|verse=32}}Smon sempe con generosità al pòver, për podèj esse benedì ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=33}}Esse generos con tùit, al viv com al mòrt arfuda pa toa carità. {{verse|chapter=7|verse=34}}Va nen a dëstornete da coj ch’a son an deul, ma pija part a soa tristëssa. {{verse|chapter=7|verse=35}}Ésita pa ‘d visité ij malavi, an fasend përparèj ti ‘t saras stimà. {{verse|chapter=7|verse=36}}An tut lòn ch’it fase pensa a tò darié destin e it tomberas mai ant ël pecà. == 8 == {{chapter|8}} === Prudensa e bon sens === {{verse|chapter=8|verse=1}}Rusa nen con na përson-a ch’a l’àbia ‘l podèj, për pa tombé an soe man. {{verse|chapter=8|verse=2}}Rusa pa an process con n’òm rich : përchè ‘l rìsigh a l’é ‘d pa peisé pèi sò dné. Vàire a son ëstàit corompù da l’òr, e fin-a ‘l cheur ëd quaiche rè a l’é stane devià. {{verse|chapter=8|verse=3}}Rusa nen con chi a sà pa ten-e soa lenga a pòst, dzortut: gionta nen d’àutra eva a sò mulin. Badin-a pa con n’òm grossé, përchè a sio nen ansultà ij tò bcé. {{verse|chapter=8|verse=5}}Rimpròcia nen col ch’arconòss ij sò pecà: avìstne ch’i soma tuti degn ëd castigh. {{verse|chapter=8|verse=7}}Dëspresia nen chi a ven vej, përchè dcò an tra nojàutri cheidun anvejerà. {{verse|chapter=8|verse=7}}Argiojiss pa ‘d la mòrt ëd cheicadun; arcòrdte ch’i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=8|verse=8}}Dësdegna nen ij dëscors dij savant, pitòst médita soe massime. Da lor, an efet, t’aprendras l’istrussion e l’art d’esse a servissi dj’autorità. {{verse|chapter=8|verse=9}}Daje da ment a l’esperiensa dij vej, përchè a soa vira a l’han arseivùla dai sò grand. A l’é da lor ch'i t’aprendras l’acorgiment e l’art ëd rësponde a temp dovù<ref>An pràtica as parla dla lege nen scrivùa ch'a vnirà esse la "Misnà": a sarà motobin tnùa 'n considerassion dai rabin.</ref>. {{verse|chapter=8|verse=10}}Cimenta pa ‘l pecador sensa lege, it podrìe brusete a soa istessa fiama. {{verse|chapter=8|verse=11}}Cimenta nen ël violent, a podrìa mnete a dì lòn ch’it pense pa. {{verse|chapter=8|verse=12}}Ampresta pa ‘d dné a col ch’a l’é pì potent che ti, e s’it lo fase considera l’argent perdù. {{verse|chapter=8|verse=13}}Pòrta pa ‘d garansie dëdlà ‘d toe possibilità, ma s’it l’has garantì venta pensé come paghé. {{verse|chapter=8|verse=14}}Fà mai càusa a’n giùdes, soa istessa essensa ‘d giùdes a fausserìa ‘l process. {{verse|chapter=8|verse=15}}Va pa an viage con un temerari, a podrìa complichete la vita; chiel a farà tut ëd soa testa e për colpa ‘d chiel it podras andé ‘n ruin-a. {{verse|chapter=8|verse=16}}Rusa nen con n’òm violent, e compàgnlo pa ant un desert, përchè ai sò euj el sangh a l’é nen, e ‘ndrà a massete andova a-i é pa possibilità d’agiut. {{verse|chapter=8|verse=17}}Fa nen con ël fòl: a podrìa gnanca mantnì un vòst secret. {{verse|chapter=8|verse=18}}Dë 'dnans a n’ëstrangé: nen d'ëstërmà, it sas pa com a podrìa esse soa reassion. {{verse|chapter=8|verse=19}}Doverta nen tò cheur con cheicadun basta ch’a sia: n’avras gnun-a arconossensa. == 9 == {{chapter|9}} === Ëd consèj riguard a le fomne === {{verse|chapter=9|verse=1}}S’it-j veule bin a toa fomna sospétla pa, dësnò la malissia a podrìa esse contra ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=2}}Date mai ëd pianta a gnun-a fomna, o con soa fòrsa a podrìa ‘mpónse dzora ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=3}}Gnun rëscontr con na meretris, për nen tombé an soe liasse. {{verse|chapter=9|verse=4}}Passa pa ‘l temp con n’artista, it podrìe esse ciapà da soe art. {{verse|chapter=9|verse=5}}Fissa nen tò bèich ansima a na fiëtta, përchè a podrìa costé motobin a ti com a chila. {{verse|chapter=9|verse=6}}Dà pa toa ànima a ’d bagasse: it podrìe perde tut lòn ch’it l’has. {{verse|chapter=9|verse=7}}Gnun-a curiosità ant le contrà dla sità, e bamblin-a pa për leu solitari. {{verse|chapter=9|verse=8}}Dëstorna j’euj da na bela fomna, beica pa na blëssa ch’a l’é pa toa. Vàire a son perdusse për la blëssa ‘d na fomna: sò amor a brusa parèj dël feu. {{verse|chapter=9|verse=9}}Stà mai setà aranda ‘d na fomna marià e perd pa ‘d temp a bèive con chila. Përchè as fasa nen padron-a ‘d tò cheur e për la passion ëd chila ti 't vade pa a sghijé an ruin-a. === Serne j'amis === {{verse|chapter=9|verse=10}}Chita pa un vej amis, përchè n’amis neuv a peul nen arpiasselo. L’amis neuv a l’é parèj dël vin neuv: it podras apressielo cora ch’a sarà ‘nvejà. {{verse|chapter=9|verse=11}}Gnun-e anvie dla glòria dël pecador: it sas nen cola ch’a sarà soa fin. {{verse|chapter=9|verse=12}}Fate pa ‘nciarmé dal trionf dij përvers: soa punission a sarà ‘ncora anans dl’infern. {{verse|chapter=9|verse=13}}Tente a distansa da l’òm ch’a l’ha ‘l podèj ëd massé, esperimenta pa la tëmma dla mòrt. S’it avzin-e, pijte varda ‘d nen falì, a podrìa gavete la vita. Venta ch’it sàpie ch’it marce an mes dij bers, e a l’é coma bogesse an sij merlet ëd le muraje sitadin-e.<ref> E për lòn esponù a le flece dij nemis: ma 'l test a l'é antamnà.</ref> {{verse|chapter=9|verse=14}}Fà ‘l possìbil për andé d’acòrdi con tùit, e pija consèj da coj ch’a son savi. {{verse|chapter=9|verse=15}}Fà conversassion con gent ëd sust, e che toe riflession a sio ispirà da la lej dël Pì Àut. {{verse|chapter=9|verse=16}}Che coj ch’a mangio con ti a sio d’òm giust, e tò orgheuj la tëmma ëd Nosgnor. === Riguard ai governant === {{verse|chapter=9|verse=17}}As làuda sèmper ël travaj ëd man adrëtte, e la saviëssa dël parlé ‘d n’òm dë Stat. {{verse|chapter=9|verse=18}}Un ch’a parla tròp a l’é detestà an soa sità: a-i sarà tëmma për col ch’a sà pa controlé soe paròle. == 10 == {{chapter|10}} {{verse|chapter=10|verse=1}}Un savi giùdes a ten soa gent ant la dissiplin-a; s’a l’ha ‘d sust a ciadlerà soa autorità. {{verse|chapter=10|verse=1}}Com a l’é ‘l cap dë Stat, parèj a saran ij sò ministr, com a l’é ‘l governator ëd la sità acsì a saran ij sò aministrà. {{verse|chapter=10|verse=3}}Un rè ‘gnorant, a l’é la ruin-a ‘d sò pòpol; a l’é për ël sust ëd ij governant che la sità a prospererà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Nosgnor a l’ha ‘nt le man l’autorità dla tèra e a s-ciodrà l’òm giust a la giusta mira. {{verse|chapter=10|verse=5}}Ël Signor a ten an man dcò ‘l boneur ëd n’òm: a disponrà ‘d soa autorità ‘l legislator. === Ël pecà d'orgheuj === {{verse|chapter=10|verse=6}}Beica pa con ghignon col ch’a l’ha fate un tòrt, s’it ses frapà dal fot fà e dis nen. {{verse|chapter=10|verse=7}}L’arogansan a l’é odiosa a Dé e a j’òm. L’un e j’àutri a l’han an ghignon l’angiustissia. {{verse|chapter=10|verse=8}}Orgheuj, violensa e anvìa a fan passé la sovranità da na nassion a l’àutra. {{verse|chapter=10|verse=9}}L’òm a l’é mach sënner e póer, përchè desse ‘d sagna? Dcò da viv sò còrp a fà scheur! {{verse|chapter=10|verse=10}}La maladìa a l’é longa e as në rij ël médich, ancheuj it ses un rè e doman it saras mòrt. {{verse|chapter=10|verse=11}}Na vira che l’òm a meuir, a-i resta mach pì 'd verm, bòje e béstie ferose. {{verse|chapter=10|verse=12}}L’orgheuj ëd l’òm ancamin-a ant ël moment ch’a së slontan-a da Nosgnor, e che sò cheur a pensa pa pì a sò Creator. {{verse|chapter=10|verse=13}}A l’é an arfudand l’autorità ‘d Dé ch’a l’ha orìgin ël pecà d’orgheuj. E as fortiss për ësta stra, an provocànd na bùria d’aveniment afros. Për lòn Nosgnor a frapa ij superb ëd pen-e esemplar e, a la fin, a lo pòrta a l’ëstermini. {{verse|chapter=10|verse=14}}Nosgnor a fà droché ij potent da sò tròno; a sò pòst a fa sté j’ùmij. {{verse|chapter=10|verse=15}}Ël Signor a l’ha dësreisà ëd nassion e piantà a sò pòst ëd gent sensa pretèise. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha vastà tère ‘d gent pagan-e e dësblàje da le fondamenta pì ancreuse. {{verse|chapter=10|verse=17}}Chiel a l’ha anientaje, rancaje da la carta dël mond a la mira che ‘d lor a son pa guernasse ‘d memòrie. {{verse|chapter=10|verse=18}}Dé a l’ha pa fàit j’òm për esse pretensios, a son pa nassù për arogansa violenta. === Coj ch'a mérito d'esse onorà === {{verse|chapter=10|verse=19}}Che rassa a l’é degna d’esse onorà? Cola dj’òm, cand ch’arconòsso l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=20}}Che rassa a l’é pa degna d’onor? La rassa dj’òm, coj ch’a trasgredisso ij comandament. {{verse|chapter=10|verse=21}}Un cap a l’é onorà an tra soa gent, ma chiel istess a onora coj ch’a rispeto Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ch’it sie rich, onorà o pòver buta tò orgheuj ant la tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=23}}A l’é n’angiustissia dëspresié n’òm ëd sust ma pòver; e a conven pa esalté n’òm pecador. {{verse|chapter=10|verse=24}}As onora la gent amportanta, ij governant e ij potent. Tutun gnun a l’é pì amportant ëd coj ch’a rispeto l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=25}}D’òm lìber a serviran un sërvent savant, e gnun òm d’anteligensa a troverà da dì<ref>Cfr San Pàul: Galat 3:28;Colossèis 3:11.</ref>. === A riguard ëd l'umilità === {{verse|chapter=10|verse=26}}Fà pa ‘l fàuss savant ant ël travaj, date pa d’amportansa ant ël bzogn. {{verse|chapter=10|verse=27}}Mej travajé e esse bondos an tut che blaghé an gir combin an mancand dël necessari. {{verse|chapter=10|verse=28}}Car ël mè fieul, con stima moderà glorìfica toa ànima e daje onor conform sò mérit. {{verse|chapter=10|verse=29}}Gnun a darà rason a un ch’as dà tòrt, e gnun a stimrà un ch'as dëspresia!{{verse|chapter=10|verse=30}} Un pòver a peul esse onorà për sò savèj, ma ‘n rich a sarà onorà mach për soa richëssa. {{verse|chapter=10|verse=31}}E se un a sarà onorà ant la povertà, a lo sarà motobin ëd pì ant la richëssa! Contut se un a l’é dëspresià ant la richëssa, saralo nen meprisà motobin ëd pì ant la miséria? == 11 == {{chapter|11}} {{verse|chapter=11|verse=1}}Un pòver, s’a l’é savi, a peul andé con la testa bin àuta e stesse an tra la gent d’amportansa. === J'aparense a peulo angané === {{verse|chapter=11|verse=2}}Làuda pa cheicadun për soa blëssa e dëspresia nen na përson-a për soa aparensa. {{verse|chapter=11|verse=3}}L’avija a l’é bin cita, comparà a d’àutre bestie ch’a vòlo, contut sò amel a l’é ‘l pì doss ch’a-i sia. {{verse|chapter=11|verse=4}}Gnun-a blaga për la vestimenta ch’a pòrta e derid pa col ch’a l’é ant la pen-a, përchè l’assion ëd Nosgnor a l’é sorprendenta, e gnun a peul prevëdde lòn ch’a farà. {{verse|chapter=11|verse=5}}Vàire rè a son artrovasse ant la póer e d’ësconossù a l’han pijàit soa coron-a. {{verse|chapter=11|verse=6}}Vàire potent a son ëstàit dzonorà e ‘d gent famosa a son ëvnùita esse s-ciava. === Deliberassion e prudensa === {{verse|chapter=11|verse=7}}Ancamin-a a’nformete anans ëd critiché; venta prima osservé e mach an séguit condané. {{verse|chapter=11|verse=8}}Anans ëd rësponde, scota da bin, e copa nen la paròla ‘d col ch’a pàrla. {{verse|chapter=11|verse=9}}Intra pa an ruse ch’a son pa tò afé, e fà pa d’antërvent an debà ‘d mala gent. {{verse|chapter=11|verse=10}}Car ël mè fieul, fà pa tròp ansema, s’it esàgere, podrìe pì nen surtìne. A tròp core daspërtut, as rivrà da gnun-e part; dëspérde ij tò sfòrs, a l’é robaté a la ruin-a. {{verse|chapter=11|verse=11}}A-i é col ch’a travaja, ch’a fatìga e a s’afan-a, pura, a restà l’istess andaré. {{verse|chapter=11|verse=12}}A-i é chi ch’a l’é débol e a l’ha sempe da manca d’agiut; col ch’a manca ‘d mojen e a l’é bondos mach an povertà: pura Nosgnor a lo guerna con binvolensa e a lo arleva da soa miseria {{verse|chapter=11|verse=13}}e a lo fà andé a testa àuta: vàire a në resto ambajà. {{verse|chapter=11|verse=14}}Bin e mal; vita e mòrt, miseria e richëssa, tut a riva da Nosgnor. {{verse|chapter=11|verse=15}}Saviëssa, sust, conossensa dla lege a ven-o dal Signor, l’amor e la dritura a son un sò don. {{verse|chapter=11|verse=16}}Ël top e l’eror a son për ij përvers, e ‘l mal a l’é mach për ij gram. {{verse|chapter=11|verse=17}}Lòn che Nosgnor a dà a l’é sicur për ij sò fedej, e sò favor a-j farà prosperé sèmper e an sij camin pì belfé. {{verse|chapter=11|verse=18}}A-i é col ch’a ven rich a fòrsa ‘d risparm e d'economìa, contut costa a l’é soa arcompensa: {{verse|chapter=11|verse=19}}cand a diran : « I l’hai trovà d’arlass, adess i podrai gòde ‘d lòn ch’i l’hai”<ref>Cfr: paràbola 'd Luca12:16-21.</ref>, as sà pa vàire temp a j’andrà: a lasrà tut a d’àutri anans ëd meuire. {{verse|chapter=11|verse=20}}Tente frem a tò angage e fane toa vita, ven vej an compiend tò travaj! {{verse|chapter=11|verse=21}}Fate pa ‘mpressioné dai sucess dij pecador; fà fiusa an Nosgnor e tente bon an tò but, përchè a l’é fàcil për Nosgnor fé vnì tut d’un colp un pòver rich. {{verse|chapter=11|verse=22}}L’arcompensa dël fedel a l’é la benedission ëd Nosgnor: an pòch ëd temp tute soe speranse as realiso. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dì nen : « Ëd còsa l’avrai-ne da manca? E ‘d che beni i podrai dëspon-e ant l’avnì ?”. {{verse|chapter=11|verse=24}}E va gnanca a dì: “I l’hai tut lòn ch’i n’hai pro! Che maleur podrìa-lo capiteme ‘ncora? {{verse|chapter=11|verse=25}}Ant ël boneur as pensa pa a la malora e ant le brute giornà, as dësmentia la prosperità. {{verse|chapter=11|verse=25}}Për Nosgnor a l’é belfé rende a l’òm conform soa condòta ant ël di ëd soa mòrt. Un brut moment a fà dësmentiè ij piasì ëd tuta na vita. A la mòrt ëd n’òm a ven-o fòra soe euvre. {{verse|chapter=11|verse=28}}Ciama gnun beà anans ëd soa mòrt, n’òm as conòss dabon mach a la fin. === Savèj serne j'amis === {{verse|chapter=11|verse=29}}Pòrta pa a ca toa na përson-a basta ch’a sia, përchè l’òm fàuss a l’ha tante furbarìe. {{verse|chapter=11|verse=30}}L’orgojos a l’é parèj ëd na pernis da arciam an gàbia, tanme na spia a speta toa crova. {{verse|chapter=11|verse=31}}An cangian ël bin an mal a sarà a l’avàit a trové difèt dcò ant ij pì bej gest. {{verse|chapter=11|verse=321}}Con na spluva ‘d feu a s’ampiniss ël brasé, l’òm sensa fej nì lej a buta ‘d bers mortaj. {{verse|chapter=11|verse=33}}Pijte varda dai gram: lor a fàbrico ‘l mal e a peulo antamnete dcò ti për sempe. {{verse|chapter=11|verse=34}}Daje obergi a n’ëstrangé, e at bolversrà tut an butand coj ëd ca toa contra ‘d ti. == 12 == {{chapter|12}} {{verse|chapter=12|verse=1}}S’it veule che la gent a agradissa lòn ch’it fas, ch’it sie bin cossient a chi ti ‘t fase dël bin. {{verse|chapter=12|verse=2}}Faje dël bin al fedel e it në saras arcompensà, se nen da chiel, dal Pì Àut sicura. {{verse|chapter=12|verse=3}}Nen ëd bon a col ch’a përsévera ant ël mal nì a chi ch'as nega ‘d fé almòsna. {{verse|chapter=12|verse=4}}Don-a ai fedej e giuta pa ‘l pecador <ref>Cfr Mt 5:43-48, Lc 6:27-36, 12:20.</ref>. {{verse|chapter=12|verse=5}}Faje dël bin al pòver e dón-je nen a coj ch’a dëspresio Dé: ch’as daga gnanca un trocion ëd pan e ti dàine nen al përvers, përchè a podrìa dovrelo për dominete, e ti ‘t sarìe doi vire mal pagà për tùit ij favor ch’it l’avrìe faje. {{verse|chapter=12|verse=6}}Ël Pì Àut a veul pa le gent sensa fede nì lege, e a farà giustissia ‘d lòn ch’as mérito. {{verse|chapter=12|verse=7}}Dà a la brava gent e giuta pa ‘l pecador. {{verse|chapter=12|verse=8}}Ant la prosperità, it podras nen savèj col ch'a l’é tò amis; ma ‘l nemis stà sicur che as ëstermrà pa ant ël maleur! {{verse|chapter=12|verse=9}}Se n’òm a l’é prosperos, ij sò nemis a son sagrinà; contut ël dësgrassià a l’é chità fin-a da sò amis. {{verse|chapter=12|verse=10}}Gnun-e fiuse an tò nemis, përchè soa gramissia a l’é parèj dl’aram ch’as cheurv ëd ruso. {{verse|chapter=12|verse=11}}Dcò se un a s’ësbassa e a marcia a testa bassa, pijte varda da chiel; venta tratelo parèj com it polidèisse në specc: sò ruso a ten pa për vàire. {{verse|chapter=12|verse=12}}Bùtlo pa aranda ‘d ti, a podrìa fete robaté e butesse a tò pòst. Falo nen sté a toa drita, a podrìa arsërché toa careja; vëddras che a la fin it capiras mie paròle e t’aprovras lòn ch’i diso. {{verse|chapter=12|verse=13}}Chi é-lo ch’a l’avrà compassion ëd un fachir s’a l’è mordù da ‘n serpent, o dij domator ch’as avzin-o a le bestie ferose? {{verse|chapter=12|verse=14}}E gnanca compassion ëd col ch’a frequenta ‘n pecador e as treuva vìtima angagià dai sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ël gram a restrà con ti për un moment, ma s’it tombe, at lasrà crové: at tnirà pa pì. {{verse|chapter=12|verse=16}}Ël nemis a l’é anmlà cora ch’at parla, ma ‘nt ël cheur a pensa ‘d campete ant la tampa; a podrìa avèj le lerme a j’euj, ma s’a treuva la ciansa, a s’anciocrà ‘d tò sangh. {{verse|chapter=12|verse=17}}A rivèissa mai un maleur, ël nemis a sarìa ‘l prim a esse ambelelà e, sota pretest ëd giutete, at ciaprà për ël garèt. {{verse|chapter=12|verse=18}}Chiel an mostrand sò ver visagi, a sopatrà la testa, a farà s-ciopaté le man, e an mormorand për vàire at mostrerà soa fausserìa. == 13 == {{chapter|13}} === Prudensa a riguard ëd nòstri somà === {{verse|chapter=13|verse=1}}A-i é d’anflesse le man a toché l’apeis; e col ch’a va con un blagheur a va a smijeje. {{verse|chapter=13|verse=2}}Va pa a cariete d’un peis tròp grev, e va nen a butete ansema a col ch’a l’é pì fòrt e pì rich che ti. A sarìa parèj ëd buté ansema n’ola ‘d teracheuita davzin a na caudera ‘d fèr: pen-a tocà da la caudera l’ola andrà ‘n frise! {{verse|chapter=13|verse=3}}Un rich a fà un tòrt a cheidun e a protesta ‘ncora con chiel-lì; un pòver a l’é tratà malgiust e venta ‘ncora ch’a s’ëscusa. {{verse|chapter=13|verse=4}}Se ti ‘t-j serve a 'n rich, chiel as n’aprofiterà ‘d ti; s’a l’avrà pa pì da manca ‘d ti, e ti ‘t l’avras pì nen ëd pianta, it saras chità. {{verse|chapter=13|verse=5}}Se ti ‘t l’has cheicòsa, chiel a vivrà a toe spèise, at gavrà tut sensa ch’a-j remòrda la cossiensa. {{verse|chapter=13|verse=6}}S’a l’ha da manca ‘d ti a t’angabiolerà: a farà ‘l rufian con ti e at darà na speransa, con bele paròle at ciamrà: “ ëd còs aves-to da manca?”. {{verse|chapter=13|verse=7}}At farà svërgogné anvitàndte ai sò festin, fin-a che a l’avrà ruinate për doi o tre vire an dovend réndje j’anvit. A la fin a grignerà ‘d ti, an sopatànd la testa an facia ‘d ti. Peui a farà visa ëd nen vëdte. {{verse|chapter=13|verse=8}}Fà ‘tension, fate pa ‘mbrojé, fate nen umilié da torolo<ref>Opura: Umilié da toa 'nsipiensa; lat. sir. e grech a l'han "toa gòj".</ref>. {{verse|chapter=13|verse=9}}Se a t’anvita n’òm anfluent, declin-a sò anvit: combin chiel andrà anans a ‘nvitete con ansistensa. {{verse|chapter=13|verse=10}}Gnun-a ‘nvadensa për nen esse arpossà, ma gnanca sté tròp da leugn për pa esse dësmentià. {{verse|chapter=13|verse=11}}Pensa pa ‘d podèj traté a l’istess livel con chiel, e gnun-a fiusa ‘d sò largh dëscors; {{verse|chapter=13|verse=12}}con le mideme paròle at butrà a la preuva e, an pijànte an gir a podrà esaminete. {{verse|chapter=13|verse=13}}It podras esse sicur ch’a trovrà sensa misericòrdia ij tò secret, e ti ‘t saras pa bon a scampé malagràssie e fin-a përzon. {{verse|chapter=13|verse=14}}Donca, fà bin atension e pijte varda: ti 't marce an brova d’un balatron. {{verse|chapter=13|verse=15}}Tute bestie a stimo soa midema specie; e l’òm agiss l’istess anvers a col ch'a l’ha davzin. {{verse|chapter=13|verse=16}}Tuti j’esse vivent a frequento sò sìmil e l’òm as cóbia con sò congéner, an sërcand contat ëd soa spécie. {{verse|chapter=13|verse=17}}Cosa-i é-lo an comun an tra ‘l luv e ‘l bero an tra gent sensa fede nì lege e ij fedej? {{verse|chapter=13|verse=18}}A peulo sté an pas la jena e ‘l can? As peul avèj antèisa an tra ‘l rich e ‘l pòver ? {{verse|chapter=13|verse=19}}Ij borich servaj a son preja dij leon ant ël desert: përparèj ij pòver a son pastura dij rich. {{verse|chapter=13|verse=20}}L’arogant a l’ha oror ëd la vita ùmila. Parèj l’òm rich a l’ha oror dël pòver. {{verse|chapter=13|verse=21}}S’a trambla ‘l rich, ij sò amis a lo sosten-o, tutun se ‘l pòver a crova, a l’é arpossà dcò da j’amis. {{verse|chapter=13|verse=22}}Se un rich a fà n’eror, vàire a ven-o a deje 'd protession, s’a dis ëd gavade, a-j dan rason. S’a l’é ‘l pòver a fé l’eror, a ven arprocià. S’a dis cheicòsa ‘d sensà, a-j dan pa da ment. {{verse|chapter=13|verse=23}}S’a parla un rich, tut ël mond a stà ciuto, e a esàlto a le nìvole sò dëscors. S’a l’é un pòver a parlé a diso: “Chi é-lo chiel-sì?". S’a s’antrapa ‘l pòver, a lo giuto a tombé. {{verse|chapter=13|verse=24}}Bon-a a l’é richëssa, s’a l’é sensa corussion; nopà për ël përvers la povertà a l’é sempe grama. {{verse|chapter=13|verse=25}}Lòn che n’òm a l’ha ant ël cheur a càmbia sò visage an bin o an mal. {{verse|chapter=13|verse=26}}Un moro sorident a segnala un cheur bin dispòst: trové ‘d proverbi bin pensà a ciama motobin ëd riflession. == 14 == {{chapter|14}} {{verse|chapter=14|verse=1}}A l’ha ‘d boneur col ch’a sà tnì soe paròle e donch a l’é pa tormentà da la tristëssa ‘d soe fote! {{verse|chapter=14|verse=2}}A l’ha ‘d boneur col che a l’é pa acusà da soa cossiensa e ch’a l’ha pa perdù la speransa! === Utilisassion responsabil ëd le richesse === {{verse|chapter=14|verse=3}}Còs serv-lo ël boneur econòmich, se un a l’é avar? Për còs a l’é bon-a la richëssa, se a-i é esitassion a dovrela? {{verse|chapter=14|verse=4}}Col ch’ambaron-a a fòrsa ‘d privassion, a travaja mach për d’àutri: ëd soe richësse a saran ëd forësté a fé festa. {{verse|chapter=14|verse=5}}Se un a l’é dur fin-a con chiel midem, con chi sara-lo generos? An tute le manere a sarà pa bon d’argiojì dël sò! {{verse|chapter=14|verse=6}}Nen ëd pes che col che trata mal chiel midem: costa la paga ‘d soa gramissia. {{verse|chapter=14|verse=7}}Se ‘l rancin a fà dël bin, a l’é mach ecession: a la fin as vëdrà sempe sò vissi. {{verse|chapter=14|verse=8}} Con l’anvìa ‘d sò sguard, chiel a l’é bon a nen: a fà visa ‘d pa vëdde la gent e a dëspresia le përson-e. {{verse|chapter=14|verse=9}}Sò euj avid <ref> A la létera: "euj gram".</ref> a l’é mai sodisfàit ëd na part sola: l’angiustissia a-j fà sëcché ‘l cheur! {{verse|chapter=14|verse=10}}Sò euj gram a son gelos dcò ëd sò pan, pròpi lòn ch’a-j manca fin-a a soa tàula! {{verse|chapter=14|verse=11}}Car ël mè fieul, ant la mzura ch’it peule, fate pa manché ‘l necessari, e presenta a Nosgnor j’oferte dovùe. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dësmentia mai che la mòrt a tarderà pa, e che ti ‘t conòsse nen ël di ëd marca. {{verse|chapter=14|verse=13}}Anans ëd meuire faje dël bin a tò pròssim, conform ij tò mojen : esse generos con chiel. {{verse|chapter=14|verse=14}}Vate pa a privé d’un di ‘d boneur ch’a passa, perd nen l’ocasion ëd sodisfé un desideri legìtim. {{verse|chapter=14|verse=15}}An efet, ti ‘t sas bin, ch’it l’avras da lassé a d’àutri ël frut dij tò afann, e che toe sostanse a saran ëspartìe an tra j’ardité! {{verse|chapter=14|verse=16}}Dà e arsèiv: viv la vita, përchè ant ël pais dij mòrt a-i é gnun-a sodisfassion d’arsërché! {{verse|chapter=14|verse=17}}La vita as frusta, parèj ëd na vesta; a l'ha la Lege eterna: “It l’avras da meuire!”. {{verse|chapter=14|verse=18}}Dzora ‘d n’erbo nen sbrolà: ëd feuje a crovo, d’àutre a gico. L’istess për le generassion ëd carn e sangh: un-a a meuir e l’àutra a nass. {{verse|chapter=14|verse=19}}Tut lòn ch’as fà a vnirà esse póer, e col ch’a l’ha fàit a dësparirà con soa euvra. === La gòj 'd cudì la saviëssa === {{verse|chapter=14|verse=20}}A l’ha ‘d boneur l’òm ch’as dèdica a la saviëssa e a rason-a an dovrand soa ‘nteligensa! {{verse|chapter=14|verse=21}}Se as ciama an cheur cola ch’a l’é soa stra, a riflet dcò a l’esigensa dla sapiensa: ij sò secret. {{verse|chapter=14|verse=22}}Chiel a la séguita an soe pianà, parèj d’un veneur, e as buta a l’avàit an sël vieul andova ch’a l’ha da passé. {{verse|chapter=14|verse=23}}A vàita travers soe fnestre e a starà a scoté a soe pòrte. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel as fërma aranda ‘d la ca dla saviëssa, e a treuvrà sosta da para ‘d soe muraje. {{verse|chapter=14|verse=25}}A pianta soa tenda davzin, e a trovrà arfugi ant l’òsto dël boneur. {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel a farà ‘l ni ant ij sò branch, e andrà a vive ant la sosta dël boneur: {{verse|chapter=14|verse=27}}a l’avrà tuta la protession da la càud, e a sarà entà an soa presensa gloriosa! == 15 == {{chapter|15}} {{verse|chapter=15|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor as comporterà përparèj, e chi a fà soa la lege a l’avrà saviëssa. {{verse|chapter=15|verse=2}}Parèj ëd na mare la Saviëssa andrà a sò rëscontr; a-j farà acoliensa parèj ëd na sposa vérgin. {{verse|chapter=15|verse=3}}A-j darà da mangé ‘l pan dël bon sens, e da beive l’eva dla sapiensa. {{verse|chapter=15|verse=4}}Se l’òm a farà pontel dzora ‘d chila, sensa tramblé, s’a l’avrà fiusa: a restrà pa confondù. {{verse|chapter=15|verse=5}}La saviëssa a darà un leu d’onor an tra soa gent e an mes ëd la ciambreja a-j butrà le paròle an boca. {{verse|chapter=15|verse=6}}Chiel a sarà ‘ncoronà da na gòj dësbordanta, e sò nòm a l’avrà fama eterna. {{verse|chapter=15|verse=7}}Ij fòj a andran mai a rìsigh d’otnì saviëssa, e ij pecador a la vedran mai. {{verse|chapter=15|verse=8}}La saviëssa as ten leugn dai pretensios, e ij busiard as n’aviso mai ëd chila. {{verse|chapter=15|verse=9}}La làuda për chila as peul pa pensesse ant la boca dël pecador, përchè Nosgnor a l’ha nen concedùila. {{verse|chapter=15|verse=10}}A l’é mach la saviëssa ch’a possa n’òm a laudé Nosgnor, përchè a l’é ‘l Signor midem a ispirela. === Libertà 'd sernia === {{verse|chapter=15|verse=11}}Va pa a dì: “I son dëstradame për colpa ‘d Nosgnor”, va nen a fé lòn che pròpi a detésta! {{verse|chapter=15|verse=12}}Dis nen: “Chiel a l’ha portame ant l’eror”, përchè chiel a l’ha pa da manca ‘d gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=15|verse=13}}Nosgnor a l’ha ‘n ghignon tute forme dël mal, e për ij sò fedej a l’é l’istess. 14 Ant ël prinsipi chiel a l’ha creà l’esse uman, {{verse|chapter=15|verse=14}} e a l’ha lassalo magìster ëd soe decision<ref>Dotrin-a dla libertà o dël lìber arbitri.</ref>. {{verse|chapter=15|verse=15}}S’it veule, donch it seguitras la lege; mantnite fedel a dipend mach da ti. {{verse|chapter=15|verse=16}}Chiel a l’ha butate dë 'dnans ël feu e l’eva: a ti ël serne ‘ndova stende la man! {{verse|chapter=15|verse=17}}An facia a l’òm a l’ha butà la vita e la mòrt, a mincadun a sarà dàit lòn ch’a l’ha decidù. {{verse|chapter=15|verse=18}}Përchè la Saviëssa ‘d Nosgnor a l’é inmènsa, sò podèj a l’é sensa fin e a vëdd tut. {{verse|chapter=15|verse=19}}Ij sò euj a son dzora ‘d coj ch’a l’han tëmma ‘d chiel, Chiel ch’a conòss tut lòn ch’a fan j’òm. {{verse|chapter=15|verse=20}}A gnun a l’ha comandaje d’esse përvers, e a gnun a l’ha daje ‘l përmess ëd pëcché. == 16 == {{chapter|16}} === Dé a castija ij pecador === {{verse|chapter=16|verse=1}}Gnun-e anvìe ‘d na caterva ‘d fieuj ch’a servo a nen, argiojiss nen ëd fieuj ch’a dëspresio Dé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Gnun-a gòj s’a chërso ëd nùmer, s’a rispeto pa l’autorità dël Signor. {{verse|chapter=16|verse=3}}Gnun-a fiusa ch’a vivo vàire ann e fonga pa toa speransa ansima a sò avnì. Mej un fieul ùnich rispetos ëd Nosgnor che mila bon a nen. A l’é mej meuire sensa avèj avù ‘d famija che avèine avù ëd përvers. {{verse|chapter=16|verse=4}}N’òm ëd sust a l’é pro për fè prosperé na sità, ma na gëneuria ‘d ligere a la rend un desert. {{verse|chapter=16|verse=5}}Ij mè euj a l’han vëddù motobin d’esempi, e mie orije a l’han sentune ‘d pì greve ‘ncora. {{verse|chapter=16|verse=6}}Ant ël campament dij pecador a l’é viscasse ‘l feu ëd Dé, sò fot a consuma na gent arvirosa. {{verse|chapter=16|verse=7}}Dé a l’ha pa scusà ij gigant d’antan, ch’as chërdio pro fòrt da podèisse arviré. {{verse|chapter=16|verse=8}}A l’ha nen risparmià ij consitadin ëd Lòt: a l’avìa oror ëd sò orgheuj. {{verse|chapter=16|verse=9}}E gnun-a misericòrdia an sij Canané, sto pòpol destinà a la ruin-a, eliminà për ij sò crìmen<ref> Le "nassion ëd perdission" an Canan.</ref>. {{verse|chapter=16|verse=10}}Midema sòrt a l’é rivaje a sessentmila Israelita, mòrt për l’ostinassion ëd sò cheur. {{verse|chapter=16|verse=11}}S’a-i fussa dcò mach n’òm arviros, a sarìa dròlo ch’a restèissa sensa castigh, {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè Flin-a e Misericòrdia a son ëd Nosgnor, e chiel a l'é poderos ant ël përdon e cand ësversa sò fot. {{verse|chapter=16|verse=13}}Soa misericòrdia a l’é granda parèj ëd soa severità; chiel a giudicherà l’òm për lòn ch’a fa. {{verse|chapter=16|verse=14}}A scamperà pa ‘l colpèivol con soa pijàita, ma gnanca la passiensa dël giust a sarà confondùa. {{verse|chapter=16|verse=15}}Chiel a farà pòst a tuta soa generosità; mincadun a sarà tratà conform a soe euvre. {{verse|chapter=16|verse=16}}Dì nen: “I më stermerai a Nosgnor! Ambelelà ant ël cel gnun a penserà a mi!". {{verse|chapter=16|verse=17}}Mi i passo sconossù an mes ëd la furfa. Còs son-ne mi, ant ël cheur ëd la creassion sensa fin? {{verse|chapter=16|verse=18}}Vàrda: ël cel e ‘l cel dij cej, la tèra e ‘l balatron dij mar a tramblo an soa aparission. {{verse|chapter=16|verse=19}}Dcò le montagne e le fondamenta dla tèra, a sò bèich as buto a tërmolé. {{verse|chapter=16|verse=20}}Ma l’òm a-j dà pa da ment, col ch’a l’é ch’a riflet an sle stra ‘d Nosgnor? {{verse|chapter=16|verse=1}}S’i faso ël mal, gnun am vëdrà; o se i mentìsso dë stermà, gnun a lo savrà. {{verse|chapter=16|verse=22}}«Chi é-lo ch’a nunsierà j’euvre ‘d giustissia? E còs peus-ne speré an osservand soa lege?”. {{verse|chapter=16|verse=23}}Sòn a l’é lòn ch’a pensa ‘l fòl! L’òm ch’a l’ha pa d’anteligensa, a ciapa ‘d bailo an pensand ëd gavade! === La saviëssa 'd Dé a l'é arvelà ant la creassion === {{verse|chapter=16|verse=24}}Car ël mè fieul, scótme e amprend mè savèj, àplica toa ‘tension a lòn ch’i diso. {{verse|chapter=16|verse=25}}I manifesterai con gran’ deuit mia giusta dotrin-a, i soagnerai për ti na conossensa ‘d siensa. {{verse|chapter=16|verse=26}}A l’é ant ël prinsipi che an soa Creassion Nosgnor a l’ha fàit soe euvre, e a l’ha ripartì sò pòst e leu a tut. {{verse|chapter=16|verse=27}}Chiel a l’ha ciadlà tut lòn ch’a l’ha fàit për l’eternità, e a l’ha stabilì l’atività dle generassion ëd l’avnì, ch'a l’han mai conossù fam nì strachità, nì a l’han mai chità sò but. {{verse|chapter=16|verse=28}}Gnun ëd lor a l’ha mai arbutà sò pròssim nì dësubidì ai comand ëd Dé. {{verse|chapter=16|verse=29}}Peui Nosgnor a l’ha vaità torna la tèra e a l’ha ‘mpinila ‘d tut sò bin. {{verse|chapter=16|verse=30}}La surfassa dël mond a l’é stàita coatà da tute sòrt ëd bestie vivente che, a la mòrt ëd lor, a torneran a la tèra. == 17 == {{chapter|17}} {{verse|chapter=17|verse=1}}Nosgnor a l’ha creà l’òm da la tèra e a la tèra a lo fà torné. {{verse|chapter=17|verse=2}}A l’ha stabilì un temp limità ‘d vita, a l’ha fissà për lor n’época da vive e daje fiusa për governé dzora a tut lòn che a-i é an sla tèra. {{verse|chapter=17|verse=3}}Conform a soa natura a l’ha ‘rvestije ‘d fòrsa, a l’ha formaje a soa imàgine. {{verse|chapter=17|verse=4}}Për governé bestie e osej e che tut lòn ch’a viv a l’avèissa tëmma dl’òm. {{verse|chapter=17|verse=5}}''A l'han arseivù 'l podèj ëd dovré le sinch euvre dël Signor, e, coma la sesta a l'ha conceduje 'l don ëd la rason, e coma sétima la paròla, antërpret ëd soe euvre''<ref>Sinch "podèj" o "euvre": mëraco na glòssa stòica.</ref>. {{verse|chapter=17|verse=6}}Dësserniment, lenga, euj, orije e cheur, e a l’ha daje ‘d servel për pensé. {{verse|chapter=17|verse=7}}A l’ha ‘mpinìje ‘d savèj e d’anteligensa e a l’ha mostraje dcò ‘l bin e ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=8}}An sò cheur, a l’ha butaje un pòch ëd soa lus, për feje conòsse l’inmensità ‘d soa euvra: ''e a l'ha përmetuje 'd gloriesse ant ij sécoj ëd soe maravije'' {{verse|chapter=17|verse=9}}Donch, a peulo laudelo, sò nòm sant, {{verse|chapter=17|verse=10}}an contand daspërtut la grandëssa ‘d soe euvre, {{verse|chapter=17|verse=11}}Nosgnor a l’ha nen mach donaje la conossensa a j’òm ma dcò an ardità la lege dla vita, ''e lolì përchè ch'arconossèisso ch'a son mortaj coj che adess a esisto''. {{verse|chapter=17|verse=12}}Chiel a l’ha fissà con lor n’aleansa sensa fin e a l’ha faje conòsse ij sò decret. {{verse|chapter=17|verse=13}}Anlora ij sò euj a l’han vëddù la maestosità ‘d soa glòria, e soe orije a l’han scotà soa vos poderosa. {{verse|chapter=17|verse=14}}«Pijeve varda,- a l’ha dije-, ëd tute j’angiustissie!» e a l’ha daje a mincadun ëd precet anvers ël pròssim. {{verse|chapter=17|verse=15}}Nosgnor a vëdd sempe lòn ch’a fan j’uman, nen a resta stërmà a chiel. {{verse|chapter=17|verse=16}}''Fin-a da soa gioventura soe vie 'd lor a van anvers ël mal e a san nen cangié ij sò cheur ëd pera an cheur ëd carn. {{verse|chapter=17|verse=17}}Ant ël divide ij pòpoj ëd tuta la tèra'' a l’ha butà un cap për tute le gent, ma Israel a l’é porsion dël Signor, {{verse|chapter=17|verse=18}}''che, coma prim-gènit, chiel a nuriss an dotrinandlo e, dëspensàndje la lus ëd sò amor, a lo chita mai''. {{verse|chapter=17|verse=19}}Për Nosgnor tut lòn ch’a fan j’òm a l’é tanme ‘l sol, ij sò euj a vëddo sempe soa condota. {{verse|chapter=17|verse=20}}Gnun-a ‘ngiustissia a sarà stërmà a chiel, tute le betise dl’umanità a son dë 'dnans ëd Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=21}}''Ma 'l Signor a l'é bon con tute soe creature, a-j dësbla pa nì a-j chita, ma a-j sparmia''. {{verse|chapter=17|verse=22}}L’almòsna ch’a fà l’òm a l’é un cacèt për Chiel e un gest ëd generosità a sarà stimà da Nosgnor pressios parèj dël lumèt ëd sò euj. ''Ai sò fieuj e fije a-j conced la conversion''. {{verse|chapter=17|verse=23}}A la fin, un di chiel a s’alverà e a-j rendrà l’arcompensa, sversàndje ansima ‘l contracambi. {{verse|chapter=17|verse=24}}Contut, a col ch’as pentiss, a j’ësmon l’ocasion ëd torné a chiel e a darà coragi a coj ch’as perdo 'd coragi. === Apel a la conversion === {{verse|chapter=17|verse=25}}Torna a Nosgnor e chita ‘d fé dël mal, s’it preghe a diminuirà toa colpa. {{verse|chapter=17|verse=26}}Torna al Pì Àut, e vira le spale a l’angiustissia, ''chiel, an efet, at ëmrà dal top a la lus ëd la salvassion''. Detésta ‘d pianta ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=27}}Ant ël mond dij mòrt, chi a lauderà ‘l Pì Àut? Son coj ch’a son viv a doveilo celebré! {{verse|chapter=17|verse=28}}Da un ch’a l’é mòrt, ch’a-i è pa pì, l’arconossensa as perd, mach col ch’a l’é viv e san a làuda Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=29}}La misericòrdia ‘d Nosgnor a l’é sensa fin, e dcò sò perdon për coj ch’a torno a chiel! {{verse|chapter=17|verse=30}} L’òm a peul pa avèj tut, përchè a l’é nen inmortal ël fieul ëd l’òm. {{verse|chapter=17|verse=31}}Còs é-lo pì luminos dël sol? Pura dcò ‘l sol as dëstissa. Përparèj l’esse uman a médita ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=32}}Dé a ciama cont a j’armeje dël cel, ma j’òm a son tuti tèra e sënner. == 18 == {{chapter|18}} === La majestà 'd Dé === {{verse|chapter=18|verse=1}}Nosgnor a viv da sèmper e për sempe: tut a l’é stàit creà da chiel, gnun-a ecession. {{verse|chapter=18|verse=2}}Mach chiel a l’ha ‘l dirit d’esse proclamà giust. {{verse|chapter=18|verse=3}}Chiel a governa la tèra mach con un gest ëd soa man, e tut a obedis a soa volontà, përchè a dòmina tut con sò podèj, e a separa ‘l sacrà dal profan. {{verse|chapter=18|verse=4}}La potensa ‘d soa majestà chi é-lo ch’a podrà mzurela? Ëd pì, dëscheuvre e conté soe misericòrdie? {{verse|chapter=18|verse=5}}A-i é nen da gavé e nen da gionté: pa possìbil dëscheuvre ij secret maravijos ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=6}}Cora che as chërd d’avèj finì, antlora ‘l travaj ancamin-a; se as fërma: a resta antërduvà. {{verse|chapter=18|verse=7}}Còs é-lo l’òm? Còs serv-lo? Col ch’a l’é sò bin e qual ch'a l’é sò mal? {{verse|chapter=18|verse=8}}S’a viv sent ann a son già pro. {{verse|chapter=18|verse=9}}Ma comparà a l’eternità a son na stissa d’eva ant ël mar e na gran-a ‘d sabia. {{verse|chapter=18|verse=10}}Për lòn Nosgnor a l’ha passiensa ‘nvers j’uman e a spàntia dzora ‘d lor soa misericòrdia. {{verse|chapter=18|verse=11}}Chiel a vëdd e a sà da bin cola ch’a l’é sòrt e fin, për lòn a l’é bondos ant ël perdon. {{verse|chapter=18|verse=12}}La misericòrdia dl’òm a riguarda ‘l pròssim, ma Nosgnor a l’ha misericòrdia ‘nvers tuti j’esse ch'a vivo <ref> Misericòrdia 'ncreusa e universal ëd Nosgnor, con sò caràter pedagògich.</ref>. {{verse|chapter=18|verse=13}}A rimpròcia, éduca, a mostra, a men-a torna a chiel col ch’a l’é perdusse tanme un bërgé për sò moton perdù. {{verse|chapter=18|verse=14}}A l’ha misericòrdia ‘d coj ch’as lasso instruve e ch’as afan-o d’ëscoté soe decision. === Lë spirit giust ëd fé d'almosne === {{verse|chapter=18|verse=15}}Car ël mè fieul, s’it fase dël bin a cheidun, umìlia pa con ij rimpròcc. S’i t’ësmon-e un regal, gionta nen paròle ch’a ferisso. {{verse|chapter=18|verse=16}}Na paròla bon-a a val pì d’un regal: a l’é parèj dla rosà ch’a leiniss la càud. {{verse|chapter=18|verse=17}}Òhi! A l’é sicur che na paròla bon-a a vala ëd pì che ‘n bel regal, l’òm generos a smon tùit ëdoi ansema. {{verse|chapter=18|verse=18}}Ël fòl a rimpròcia sensa deuit; e l’anvidios, cora ch’a dà cheicòsa, a fà pioré. === I l'oma da bin arflete e d'avèj padronansa=== {{verse|chapter=18|verse=19}}Stùdia la question, apress pàrla; anans ëd tombé malavi, pijte soèn ëd ti. {{verse|chapter=18|verse=20}}Esàmina ti midem anans che Nosgnor at giùdica, e it trovras përdon ant ël moment ëd rende cont. {{verse|chapter=18|verse=21}}Speta pa d’esse malavi për arconòsse da ùmil tò tòrt, e s’it l’has pëccà, mostra tò pentiment. {{verse|chapter=18|verse=22}}S’it fase na promëssa a Nosgnor, che nen a t’ampedissa 'd compìlo a sò temp, speta pa ‘l di dla mòrt për buté a régola tò vot. {{verse|chapter=18|verse=23}}Pronte ti midem anans ëd fé un vot, fa nen parèj ëd coj ch’a buto an tentassion Nosgnor. {{verse|chapter=18|verse=24}}Avistne s’it mérite soa ‘ndignassion ant ij darié moment dël di dla mòrt, cand che Chiel a dëstornerà sò visagi da ti. {{verse|chapter=18|verse=25}}Ant ël temp ëd la bondosità dël mangé, venta memorié ‘l temp ëd la famin-a; ant ël temp ëd la richëssa, dësmentia pa ch’it podrìe vnì pòver e an miséria. {{verse|chapter=18|verse=26}}Da matin a vespr, ël temp a peul cangé, tut a passa vit dë 'dnans ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=27}}L’òm savi a pija soe precaussion an tut, ant ël temp dël pecà: a évita ‘d fé dël mal. {{verse|chapter=18|verse=28}}Tuti j’òm ëd sust a arconòsso la saviëssa e a onoro col ch’a l’ha trovala. {{verse|chapter=18|verse=29}}Coj ch’a san parlé a mostro d’esse savant, e a spàntio, tanme pieuva, ëd provérbi bin trovà. === Padronansa === {{verse|chapter=18|verse=30}}Fate nen dominé da toe anvìe, fid-te pa tròp ëd toe passion. {{verse|chapter=18|verse=31}}S’it cede a sodisfé tùit ij tò but, it faras tò maleur, e it saras la svergna dij tò nemis, {{verse|chapter=18|verse=32}}Buta pa toa gòj a mné na vita ‘d piasì, përchè soa conseguensa a podrìa esse ‘l paghé motobin car. {{verse|chapter=18|verse=33}}Ven nen pòver an fasend feste e disné con ëd dné amprontà, cand ch’it l’has pa nen an borsa. == 19 == {{chapter|19}} {{verse|chapter=19|verse=1}}N’ovrié ch’a bèiv a vnirà mai rich, e col ch’a dëspresia ‘l pòch ch’a l’ha, a drocherà an pressa. {{verse|chapter=19|verse=2}}Desse al vin e core d’apress a le fomne a fan sgaré fin-a ij pì savant, e col ch’a va con meretris a l’é ‘ncora pes. {{verse|chapter=19|verse=3}}Për soa temerarietà a sarà eliminà a mòrt, e ij verm a ‘rditran sò còrp <ref> Valadì: sò castigh a sarà la mòrt anans ëd sò temp.</ref>. === Contra la maldicensa === {{verse|chapter=19|verse=4}}Chërde tròp an pressa a lòn ch’av diso a l’é da spìrit leger. Col ch’a pëcca a fà dël tòrt a chiel midem. {{verse|chapter=19|verse=5}} Col ch’as pija piasì dël mal a sarà condanà. {{verse|chapter=19|verse=6}}Col ch’a òdia la calunia a scampa dal mal. {{verse|chapter=19|verse=7}}Mai ripete cheicòsa ch’it l’has sentù dì, e it n’avras gnun darmage. {{verse|chapter=19|verse=8}} Nen parlene nì con l’amis che ‘l nemis; arvela nen ëd la diciarìa: a meno che l'ësté ciuto at fasa colpèivol. {{verse|chapter=19|verse=9}}Përchè col ch’a t’ëscota, a l’avrà pa fiusa an ti, e a la prima ocasion a t’avrà an ghignon. {{verse|chapter=19|verse=10}}Has-to sentù na petegolada? Sótrla drinta ‘d ti! Stà tranquil: at farà pa s-ciopé! {{verse|chapter=19|verse=11}}Na paròla sentùa a fà patì ël badòla, parèj dij dolor dëscobi dla partorient. {{verse|chapter=19|verse=12}}Ël gadan ch’a guerna un secret, a l’é com a l’avèissa na flecia ant la cheussa. {{verse|chapter=19|verse=13}}S’it sente parlé mal ëd n’amis, ciàmje anans ëd tut a chiel: nen ëd pì fàcil ch’a në sàpia nen; e s’a l’avèissa fàit cheicòsa, procura ch’a lo fasa pa pì. {{verse|chapter=19|verse=14}}S’a ven acusà tò avsin ëd calunié, ciàmje anans ëd tut a chiel: peul d’esse ch’a l’àbia dit nen; e s’a l’avèissa dit: ch’a lo disa mai pì! {{verse|chapter=19|verse=15}}A-i é tante ‘d cole lenghe grame! Anteroga pitòst tò amis e chërd pa a lòn che d’àutri a conto. {{verse|chapter=19|verse=16}}A capita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma sensa ‘ntension grama. Ha-lo mai cheicadun pa pëccà con soa lenga? {{verse|chapter=19|verse=17}}A càpita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma ti anteroga tò pròssim, anans ëd condanelo: fà ‘ntërvnì la lege dël pì Àut. === Saviëssa vera e saviëssa fàussa === {{verse|chapter=19|verse=18}}Tuta saviëssa a l’é Tëmma ‘d Dé, e minca sapiensa a l’é pràtica dla Lege. {{verse|chapter=19|verse=19}}A-i é pa saviëssa ant la conossensa dël mal; gnun-a prudensa ant ël consèj dij pecador.{{verse|chapter=19|verse=20}}A-i son d’abilità ch’a son detestàbile; e col ch’a manca ‘d saviëssa a l’é peui mach un torolo. {{verse|chapter=19|verse=21}}A val ëd pì n’òm curt d’anteligensa ma ch’a rispeta Nosgnor che n’anteligent ch’a dëspresia la lege. {{verse|chapter=19|verse=22}}A esist n’ingegn motobin fin për fé d’angiustissie. As trata ‘d dovré d’amicissie për prevalej an giudissi. {{verse|chapter=19|verse=23}}A-i é ‘l gram ch’a va tut curv an soa tristëssa, ma che drinta ‘d chiel a l’é pien d’angann, {{verse|chapter=19|verse=24}}chiel a sbassa ‘l moro e a fà visa d’esse ciòrni, ma, pen-a sbassà për ti la guardia, as pija l’avantagi dzora ‘d ti. {{verse|chapter=19|verse=25}}E s’a-i la fà pa a fé dël mal për carensa ‘d fòrsa, a la prima ocasion as n’aprofiterà. {{verse|chapter=19|verse=26}}Venta vëdlo n’òm për savèj chi ch’a l’é, e venta rëscontrelo për esse sicur ch’a l’àbia ‘d bon sens. {{verse|chapter=19|verse=27}}La manera ‘d vestisse, ëd rije, ëd marcé, arvelo che géner d’òm ch’a sia. == 20 == {{chapter|20}} === Silensi e paròle === {{verse|chapter=20|verse=1}}A-i é ‘d rimpròcc ch’a son fòra temp; a-i é col ch’a stà ciuto e a mostra d’esse prudent. {{verse|chapter=20|verse=2}}Sempe mej rimprocé che cové 'l ghignon! {{verse|chapter=20|verse=3}}Col ch’arconòss ij sò tòrt a évita l’umiliassion. {{verse|chapter=20|verse=4}}Col ch’a veul rende giustissia con la fòrsa a fà pensé a n’eunuch ch’a veul dësforsé na fija. {{verse|chapter=20|verse=5}}A-i é cheicadun ch’a l’é considerà savi përchè a stà ciuto, d’àutri ch’a son pijà d'ëstracheur përchè a parlo tròp. {{verse|chapter=20|verse=6}}Ma a peul d’essie un ch’a tas mach përchè a sà pa cos dì, o n’àutr che a parla nen, përchè a conòss ël moment bon. {{verse|chapter=20|verse=7}}L’òm savi a speta la bon-a ocasion për parlé, ma ‘l farfo e l’òm sensa sust a la lassa passé. {{verse|chapter=20|verse=8}}As peul pa soportesse ‘l ciaciaron ma a l’é detestà dcò col ch’as n’ancala pa a parlé. === Ëd paradòss === {{verse|chapter=20|verse=9}}Dle vire, un maleur a peul serve a cheicadun, d’àutre vagné a peul esse na pérdita. {{verse|chapter=20|verse=10}}Dle vire, toa generosità a peul avèj gnun efet, opura a peul réndte ‘l dobi. {{verse|chapter=20|verse=11}}Dle vire, la glòria a peul sbassete n’umiliassion convertisse an onor. {{verse|chapter=20|verse=12}}A-i é col ch’a cata tant con pòch d’argent, e col ch’a paga sèt vire sò valor. {{verse|chapter=20|verse=13}}Con pòche paròle ‘l savi as fà stimé, antramentre che ‘l gasépio a sgheira soe amabilità. {{verse|chapter=20|verse=14}}At servirà a nen ël present ëd ël fòl, përchè chiel a l’ha mach anvìa d’arsèive pì che ‘d dé. {{verse|chapter=20|verse=16}}A darà pòch, ma a pretendrà vàire; a dovertrà soa boca parèj d’un bateur ëd mercà. L’òm odios, ancheuj at fa un préstit e doman at lo reclama. {{verse|chapter=20|verse=16}}L’ëstordì a dis: "I l’hai pa d’amis, gnun arconòss lòn ch’i faso e coj ch’a mangio a mia tàula a son lenghe ‘d sùcher!". {{verse|chapter=20|verse=17}}Ma tùit a rijo a spèise ‘d n’òm përparèj. === Un parlé ch'a va nen bin === {{verse|chapter=20|verse=18}}Mèj sghijé an sl’ësternì che con la lenga! Për sòn la crova dij tavërro a riva vit e brutala. {{verse|chapter=20|verse=19}}N’òm sensa grassia a l’é parèj d’un dëscors fòra ‘d leu: a seurt sempe da la boca dij baquass. {{verse|chapter=20|verse=19}}A l’é pa apressià un proverbi ch’a seurt da la boca d’un fòl, përchè a në parla sempe fòra temp. {{verse|chapter=20|verse=21}}A-i é ‘d gent tròp pòvra për fé dël mal e ch’a l’ha pa ringret o rimors cand a deurm. {{verse|chapter=20|verse=22}}Ma a-i é col ch’as ruin-a për rispet uman o për la facia d’un baquaro, përchè as n’ancala nen a dije che ‘d nò; {{verse|chapter=20|verse=23}}d’àutri, përchè as n’ancalo pa d'arfudé cheicòsa a n’amis, e parèj, sensa rason, as në fan un nemis. === Busiardé === {{verse|chapter=20|verse=24}}Bruta màcia për l'òm la busiardarìa, ch'a l’é sèmper an sla boca dle ciole. {{verse|chapter=20|verse=25}}A l’é mej un làder che un busiard ostinà, combin che tùit e doi a condivido la malora. {{verse|chapter=20|verse=26}}L’arlìa ‘d mentì a l’é dzonor e a cheurv ël busiard ëd n’onta sensa fin. === Dit proverbiaj === {{verse|chapter=20|verse=27}}Un savi, a l’é pa ch’a l’àbia da manca ‘d tant për fesse apressié, l’òm ëd sust a-j pias a j’autorità. {{verse|chapter=20|verse=28}}Col ch’a travaja da bin la tèra a farà un baron ëd gran, e col ch’a-j pias a la gent amportanta a podrà fesse perdoné n’angiustissia. {{verse|chapter=20|verse=29}}Regaj, present, a sbòrgno j’euj dij savi, a l’é parèj d’un musel an sla boca ch’a sòfoca le crìtiche. {{verse|chapter=20|verse=30}}La saviëssa stërmà a l’é tesòr sotrà, còs serv-lo l’un e l’àutr? {{verse|chapter=20|verse=31}}Përchè l’òm ch’a stërma soe betise a l’é mej ëd col ch’a stërma soa saviëssa. == 21 == {{chapter|21}} === Vàire pecà === {{verse|chapter=21|verse=1}}Car ël mè fieul, s’it ses butate da la part dël tòrt, falo pa pì, e ciama përdon për le fote passà. {{verse|chapter=21|verse=2}}Scapa dë 'dnans dël pecà com as ëscapa da na serp: se t’avzin-e a podrà mòrdte. Ij sò dent a son tanme dent ëd leon: a ranco la vita dl’òm. {{verse|chapter=21|verse=3}}La dësobediensa a la lege a l’é na lama a doi taj ch’a lassa na fërleca ch’as peul pa varì. {{verse|chapter=21|verse=4}}Violensa e orgheuj a pòrta a la ruin-a; përparèj a saran vastà le ca dij pretensios, con tute soe famije. {{verse|chapter=21|verse=5}}La preghiera dël pòver a va da soa boca a j’istesse orije ‘d Dé, a sò favor a sarà ‘l giudissi. {{verse|chapter=21|verse=6}}Col ch’arfudo ‘l rimpròcc a marcio an sle pianà dël pecador, ma col ch’arconòss l’autorità ‘d Nosgnor as convertrà dël cheur. {{verse|chapter=21|verse=}}Da leugn t’arconòsse ‘l ciaciaron, ma s’a dis ëd betise, l’òm ëd sust a j’arconòs. {{verse|chapter=21|verse=8}}Constrùve soa ca con richësse dj’àutri, a l’é ambaroné pere për l’invern. {{verse|chapter=21|verse=9}}La ciambreja ‘d coj ch’a vivo an brova dla lege divin-a a l’é parèj d’un baron ëd d’ëstóbia: soa fin a l’é na giolà ‘d feu. {{verse|chapter=21|verse=10}}La stra dij pecador a l’é an pian e sensa pere, ma sò but a l’é ‘l balatron dij mòrt. === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=21|verse=11}}Col ch’a ubidiss a la lege a resta magìster dij sò pensé. Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor a pòrta a la saviëssa. {{verse|chapter=21|verse=12}}As peul pa educhesse col ch’a l’é nen bon a fé; nopà a-i é dcò n’abilità ch’a fà chërse l’amaritùdin. {{verse|chapter=21|verse=13}}Ël savèj dël savi a l’é parèj d’un fium an chërsùa e ij sò consèj parèj ëd n’adoss d’eva viva. {{verse|chapter=21|verse=14}}Ël cheur dël badaloch a l’é parèj d’un vas falèt, nen bon a contnì na mìnima conossensa. {{verse|chapter=21|verse=15}}Se n’òm istruì a sent na paròla sàvia, a l’apressia e ancor a l’aprofondis; ma ‘l beté as në dëspias e a la campa a j’ortije. {{verse|chapter=21|verse=16}}J’esplicassion d'un torolo a l’é greva parèj d’un badò da porté ant un viage. Nopà che an sij làver dl’anteligent as treuva grassia daspërtut. {{verse|chapter=21|verse=17}}Volonté ant le ciambreje a së scotrà lòn ch’a dis l’òm sensà, për podèj peui medité soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=18}}La sapiensa dël beté a l’é tanme na ca ‘n ruin-a, e ‘l savèj d’un sempi a son dëscors ancomprensìbij. {{verse|chapter=21|verse=19}}L’educassion a l’é për l’insensà parèj ëd caden-e ai pé e manëtte a le man. {{verse|chapter=21|verse=20}}Ël baquaro a grigna àut e fòrt, ël savi a grigna con dosseur e an silensi. {{verse|chapter=21|verse=21}}Për l’òm ëd bel deuit l’educassion a l’é na parura d’òr, o un brassalèt a la man drita. {{verse|chapter=21|verse=22}}Ël maleducà a intra sfrandà drinta ‘d na ca, ma l’òm d’esperiensa ‘d vita as presenta discret. {{verse|chapter=21|verse=23}}L’òm sensa bon sens a spia da la pòrta drinta ‘d ca, l’òm bin educà as në resta fòra. {{verse|chapter=21|verse=24}}Pa educà scoté a le pòrte: che dzonor për l’òm prudent! {{verse|chapter=21|verse=25}}Coj ch’a parlo tant a ‘rpeto le tavanade sentùe, ma la gent prudenta a pèisa soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=26}}Ij gasepio anans a parlo e apress a penso, ij savant anans a penso e apress a parlo. {{verse|chapter=21|verse=27}}Se ‘l përvers a maledis l’aversari a maledis se midem. {{verse|chapter=21|verse=28}}La malalenga antàmna se istess e as fà detesté an sò ambient! == 22 == {{chapter|22}} === Ij fagnan === {{verse|chapter=22|verse=1}}1 Ël fagnan a smija a na pera coatà d’escrement, che tùit a slontan-o con dëspresi. {{verse|chapter=22|verse=2}}Opura a peul smijeje a ‘n baron ëd liam: col ch’a lo toca as polida la man. === Ij fieuj mal educà === {{verse|chapter=22|verse=3}}Che d’onta pr un pare, d’avèj un fieul malcreà! E s’a l’è na fija: pes ancora. {{verse|chapter=22|verse=4}}Na fija ‘d sust a sarà un tesòr pr ël marì, ma na fija dësvergognà a causerà tristëssa a sò pare! {{verse|chapter=22|verse=5}}Na fomna ‘nsolenta a l’é ónta për pare e marì, a sarà dëspresià da tùit ëdoi. {{verse|chapter=22|verse=6}}Ij dëscors fòra ‘d leu a son parèj dla mùsica ant ël temp ëd deul: nopà foèt e dissiplin-a strèita a saran sempe saviëssa! === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=22|verse=7}}Eduché un fòl a l’è tanme taché ‘nsema ij ciap: dësvija na marmòta da la seugn pì ancreusa. {{verse|chapter=22|verse=8}}Vorèj mostreje a ‘n fòl a l’é parèj che rasoné con un deurmiard: a la fin a dirà: “Còs i é-lo?”. {{verse|chapter=22|verse=9}}Piora ‘n s’un mòrt: a l’ha pa pì la lus. Ma piora pì ancora për un fòl: chiel a l’ha përdù l’anteligensa. {{verse|chapter=22|verse=10}}Përchè a l’é manch trist che pioré për un mòrt:chiel a l’ha trovà rechie. Ma la vita ‘d n’ëstùpid a l’é pes che la mòrt.{{verse|chapter=22|verse=11}}Për un mòrt as conta na sman-a ‘d deul, {{verse|chapter=22|verse=12}}Combin për un përvers stùpid tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=22|verse=12}}Sghèira pa vàire temp con ël fòl, e stà nen an companìa con un toblan. {{verse|chapter=22|verse=13}}Pijte varda da chiel, për pa avèj dësgust e antamnete con soa frequentassion. Slontànte da chiel e t’artrorvras la pas e it saras pa pì nojosà da soe betise. {{verse|chapter=22|verse=14}}Còs a pèisa pì dël piomb? A-i é mach na rëspòsta: “ël beté!”. {{verse|chapter=22|verse=15}}A l’é pì belfé ‘l porté ‘d sabia, sal o bare ‘d fèr che soporté n’òm sensa bon sens. {{verse|chapter=22|verse=16}}Na carpentarìa bin frema ‘d na ca a peul resiste fin-a a ‘n taramòt; përparèj col ch’a pija na decision ëd madura riflession a tramblerà pa ant l’ora dla vrità. {{verse|chapter=22|verse=17}}Na decision ch’as pògia su rasonament anteligent a l’é parèj ëd n’arisadura ansima a na muraja bin ras-cià. {{verse|chapter=22|verse=18}}Ij paloch butà dzora ‘d na muraja a peulo pa resiste an facia ‘l vent. Parèj un cheur meschinòt, ch’as pògia dzora ‘d fantasìe stùpide a resist pa an facia ‘d qualsëssìa tëmma. === La preservassion ëd l'amicissia === {{verse|chapter=22|verse=19}}Un crèp an sl’euj a fà larmé, un crèp al cheur a fà pioré. {{verse|chapter=22|verse=20}}Campé ‘d pere a j’osèj a-j fà scapé; critiché n’amis a s-ciapa l’amicissia. {{verse|chapter=22|verse=21}}Se ti ‘t mnàsse l’amis con tò cotel, gnun-e tëmme, a l’é n’eror ch’as peul rimedié. {{verse|chapter=22|verse=22}}S’it doverte boca contra ‘d n’amis, a-i é sempe la ciansa d’arconciliesse. Ma n’angiùria fàita con arogansa, un secret arvelà o un tradiment a le spale, tut sòn a slontanerà qualsëssìa amicissia. {{verse|chapter=22|verse=23}}Vàgna la fiusa ‘d tò avzin antramentre ch’a viv an soa povërtà, për argiojì con chiel al temp ëd soa prosperità. Staje fedel, cora ch’a l’é ant la pen-a: it l’avras part a soa ardità. {{verse|chapter=22|verse=24}}Anans dël feu : vapor e fum. Përparèj an sentend d’ansult, it sas che ‘l colé dël sangh a l’é pa leugn. {{verse|chapter=22|verse=25}}I l’avrai mai pau a dëfende n’amis, m’ëstermerai mai dë 'dnans ëd chiel. {{verse|chapter=22|verse=26}}Tutun s’am rivran neuje për colpa soa, tuti coj ch’a lo savran a difideran ëd chiel. === Na preghiera d'agiùt contra 'l pëccà === {{verse|chapter=22|verse=27}}I vorerìa un guardian, ch’a vija dzora ‘d mia boca e ch’a fërma a ciav la pòrta dij mè làver. Anlora mi i risicherai pa ‘d condaneme për mie paròle, e ‘d pèrdme për lòn che i dirai. == 23 == {{chapter|23}} {{verse|chapter=23|verse=1}}Nosgnor, Pare e Magìster ëd mia vita, chìtme pa al caprissi dij mè làver e làsme nen anandieme vers la tombà. {{verse|chapter=23|verse=2}}Sotmèt mè pensé a toa coression e mè cheur a l’educassion ëd la saviëssa, con ël but ëd lassé pa passé nì j’eror nen cossient, nì ij pecà ch’a podrìo réndme colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=3}}Parèj i ambaronerai pa j’eror, e i farai pì nen un pecà apress l’àutr, i croverai pa dë'dnans ai mè nemis, sensa lasseje la gòj d’avèime dominà. {{verse|chapter=23|verse=4}}Nosgnor, Pare e Dé ‘d mia vita, bùtme pa an podèj d’ësguard sfrontairon. {{verse|chapter=23|verse=5}}Dëstorna leugn da mi tute j’anvìe grame. {{verse|chapter=23|verse=6}}Che la lussuria e ij piasì sensuaj as faso pa padron ëd mi! Bandómne nen a passion scrose. === Dissiplin-a dla lenga === {{verse|chapter=23|verse=7}}Car ij mè fieuj, venta amprende a mzuré vòstre paròle. Col ch’aplicherà costi ansegnament a risigherà nen d’esse ciapà an difèt. {{verse|chapter=23|verse=8}}Ël caluniator e l’orgojos a s’antrapo ant ël bers dle pròpie paròle, parèj dël pecador. {{verse|chapter=23|verse=9}}Va pa a costumete a giuré e nominé ‘l nòm dël Dé sant. {{verse|chapter=23|verse=10}}Lë s-ciav d'un magìster esigent a sarà sempe pien ëd nisson parèj col ch’a giura sèmper e a l’ha ‘l nòm ëd Dé minca istant an sij làver a sarà mai sensa pecà. {{verse|chapter=23|verse=11}}L’òm ch’a giura soèns a moltìplica l’ocasion ëd violé la lege, e ‘l castigh a s’ëslontanerà pa da soa casà. S’a lo fà sensa penseie a l’é colpèivol; s’a lo fà espress a pëcca doe vire. S’a giura ‘l fàuss, a sarà condanà E soa famija a l’avrà ‘d brut moment da vive. {{verse|chapter=23|verse=12}}A-i é na manera ‘d parlé comparàbila a la mòrt: a dovrìa mai trovesse an tra ij dissendent ëd Giacòb! Ij fedej ëd Dé venta ch’a në faso astinensa e ch’a vado pa a raviolesse ant ij pecà. {{verse|chapter=23|verse=13}}Che toa boca a vada pa a costumesse a ’d volgarità grossiere: a sario ocasion ëd fete colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=14}}Pensa a tò pare e a toa mare, cora ch’it ses setà an tra gent amportanta; desmentje mai dë'dnans a costissì e dì pa ‘d gavade për costuma: përchè it podrìe avèj anvìa d’esse mai nà e it maledirìe ‘l di ëd toa nassensa. {{verse|chapter=23|verse=15}}N’òm asdà a ‘n langage scros a podrà mai amprende la bon-a educassion. === Pecà sessuaj === {{verse|chapter=23|verse=16}}Doi spécie ’d colpe a moltìplico ij pecà, la tersa a pròvoca flin-a ‘d Dé: {{verse|chapter=23|verse=17}}na passion anvisca tanme un grand feu as dëstisrà pa anans d’esse consumà. L’òm sfacià an sò còrp a chiterà mach ant ël moment d’esse brusà; l’òm ampur a l’ha aptit për tùit ij tòch ëd pan mach la mòrt a lo fërmrà. {{verse|chapter=23|verse=18}}A-i é dcò l’òm infedel a soa fomna ch’a dis an tra ‘d chiel:”Chi podria vëdme? La neuit a s’ëslàrga d’antorn ëd mi, i son ëstermà da muraje, gnun a peul s-ceireme: gnun-e tëmme, ël Pì Àut as n’aviserà pa dij mè pecà! {{verse|chapter=23|verse=19}}La tëmma d’ëst’òm a l’é mach për j’euj dj’àutri òm, chiel a sà nen che j’euj ëd Nosgnor a son milen-e ‘d vire pì luminos dël sol: a s-cèiro tut lòn che j’òm a l’han fàit e a fan brecia dij pòst pì stërmà. {{verse|chapter=23|verse=20}}Nosgnor a conossìa tut già anans e apress ëd la creassion. {{verse|chapter=23|verse=21}}L’òm an colpa a sarà punì ant le piasse pùbliche, përchè a sarà atrapà ‘n sël fàit cand che meno as l’aspeta. {{verse|chapter=23|verse=22}}Midema sòrt a l’é për la fomna pa fidela a sò marì ch’a-j dà d’ardité consepì con n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=23}}Anans ëd tut chila a l’ha dësubidì a la lege dël Pì Àut. Peui a l’ha faje un tòrt a sò mari. Për finì a l’è prostituisse e a l’ha fàit intré ant ëcà fieuj ëd n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=24}}Donch, chila a sarà portà ‘dnans ëd la ciambreja dël pòpol e as farà n’ancesta dzora dij sò fieuj. {{verse|chapter=23|verse=25}}E ij sò fieuj a saran esclodù da la comunità e tuta la dissendensa a l’avrà pa pì un dirit. {{verse|chapter=23|verse=26}} Ël dzonor ëd costa fomna a sarà mai dëscancelà e, apress soa mòrt, as maledirà ‘ncora soa memòria. {{verse|chapter=23|verse=27}}Coj ch’a vivran dòp ëd chila a savran che a-i é nen ëd mej ch’arconòsse l’autorità ‘d Nosgnor e che ‘l seguité ij sò comandament a l’é lòn ch’a-i é ‘d pì doss al mond. == 24 == {{chapter|24}} === Làuda dla saviëssa === {{verse|chapter=24|verse=1}}La Saviëssa a fà elògi ëd chila midema, soa gent istëssa a proclama soa glòria. {{verse|chapter=24|verse=2}}A pija paròla ant la ciambreja dël Pì Àut, as glorìfica dë 'dnans ëd sò podèj. {{verse|chapter=24|verse=3}}A dis:” I son surtìa da la boca dël Pì Àut e i l’hai coatà la tèra parèj ëd na nìvola. {{verse|chapter=24|verse=4}}I l’hai drissà mia tenda ‘mbelelà dzora, i l’avìa tròno ansima a na colòna ‘d nìvole. {{verse|chapter=24|verse=5}}Mi i l’hai fàit ël gir ëd l’archengh da sola, e i son portame fin-a al fond pì ancreus dij mar pì gròss. {{verse|chapter=24|verse=6}}Mè podèj a s’ëstendìa an sj’onde dël mar e dzora dla tèra ‘ntrega, ansima a tute le gent e nassion. {{verse|chapter=24|verse=7}}An tra tùit, i sërcava un leu për arlameme, un possediment për stabilime. {{verse|chapter=24|verse=8}}Anlora ël Creator dl’Univers a l’ha dame n’órdin, col ch’a l’ha creame a l’ha fame buté la tenda e a l’ha dime: “Va a sté an tra ij dissendent ëd Giacòb, pija an ardità Israel!”. {{verse|chapter=24|verse=9}}Chiel a l’ha creame fin-a dal prinsipi, anans che ‘l mond midem a esistèissa e che ‘l temp ancaminèissa a l’ha creame, mi i j’era e i sarai për sèmper! {{verse|chapter=24|verse=10}}I son mi ch’i ufissiava ant ël Tabërnàcol Sant an facia al Pì Àut,peui an sël mont Sion, andova i son ëstabilime. {{verse|chapter=24|verse=11}}Parèj a l’ha fame sté a Gerusalem, la sità andova a l’é mè podèj. {{verse|chapter=24|verse=12}}I son anreisame ant un pòpol glorios, ant la porsion ëd Nosgnor, soa ardità. {{verse|chapter=24|verse=13}}I son chërsùa tanme un séder an sël Liban parèj ëd n’arsipress an sla montagna dl’Ermon, {{verse|chapter=24|verse=14}}coma na palmera ant l’oasi d’En-Gadi, o tant ‘me n’erbo ëd reuse a Gérico, o përparèj ëd n’uliv majestos ant la pian-a, i son chërsùa àuta com un plajo. {{verse|chapter=24|verse=25}}i l’hai spantià mè përfum parèj dla canela, tanme bàlsam ëd ginéster aromàtich, o përparèj dla mërra sernùa, la përsin-a përfumà ‘d gàlban, òniss e storach, tant ‘me fum d’ancens ant la tenda sacrà. {{verse|chapter=24|verse=26}}I son parèj ëd na rol, ch’a slonga ij sò branch, e ij mè branch a son gràssia e blëssa. {{verse|chapter=24|verse=17}}I son parèj ëd na vigna dai brombo elegant, andova che mie fior a son bondose e spléndide. {{verse|chapter=24|verse=18}}“Avzineve, vojàutri ch’i l’eve anvìa ‘d mi, arsassieve dij frut ch’i smon-o. {{verse|chapter=24|verse=19}}Përchè pensé a mi a l’é pì doss che l’amel, avèjme a l’é un piasì pì doss che ‘l coté d’amel. {{verse|chapter=24|verse=20}}Coj ch’as nurisso ‘d mi a n’avran na vira pì fam, chi ch’am bèiv a l’avrà ‘ncora sèj ëd mi. {{verse|chapter=24|verse=21}}Col ch’a m’obedis a sarà pa confondù, chi a travajerà për mi a pëccherà nen. === La saviëssa e la lege 'd Dé === {{verse|chapter=24|verse=22}}Tut sòn a l’é ‘l lìber ëd l’aleansa dël Pì Àut, la Lege stabilìa da Mosè, l’ardità dle comunità dij dissendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=24|verse=23}}La Lege a dësborda ‘d sapiensa parèj d’un fium, ël Pishon o ‘l Tigris ant la prima. {{verse|chapter=24|verse=24}}A fà s-cionfé l’anteligensa parèj dl’Eufrate, o tanme ‘l Giordan al temp ëd l’amson. {{verse|chapter=24|verse=25}}Përparèj dël Nil a spàntia l’ansegnament, o com ël Ghicon ai temp ëd la vëndumia. {{verse|chapter=24|verse=26}}Ël prim a l’ha mai pì finì ëd conòsla, e ‘l darié ‘d rivene al fond. {{verse|chapter=24|verse=27}}An efet, la Saviëssa, a l’ha ‘d pensé pì slargà dël mar e ij sò consèj a l’han la përfondità dël balatron ëd ël mar gròss. {{verse|chapter=24|verse=28}}Mi, la Saviëssa, i son përparèj d'un fossal ch’a pija l’eva d’un ri, opura ‘d n’aquedot ch’a la pòrta a ‘n parch, {{verse|chapter=24|verse=29}}i son dime: «Aroserai mè giardin, i portrai d’eva a mie màndole». E varda lì, mè fossal a l’é vnùit a esse un torent, e mè fium un mar. {{verse|chapter=24|verse=30}}Anlora i farai ancor splendrì mè ‘nsegnament tanme l’aurora ch’i farai bërluse motobin da leugn. {{verse|chapter=24|verse=31}}I spantierai tanme na professìa mè ‘nsegnament, për lassèilo a le generassion ch’a ven-o. {{verse|chapter=24|verse=32}}Vëdde bin, a l’é pa mach për mi ch’i l’hai penà, ma për tuti coj ch’a van an sërcand sapiensa. == 25 == {{chapter|25}} === Coj ch'a son degn ëd fiusa === {{verse|chapter=25|verse=1}}Vardé tre ciòse,che mi la Saviëssa, i n’hai pròpi anvìa e ch’a l’è motobin apressià tant da Nosgnor che da j’òm: frèj ch’as veulo bin, avzin ch’a vivo ant l’amicissia e la bon-a ‘ntèisa an tra fomna e marì. {{verse|chapter=25|verse=2}}Contut a-i é tre sòrt ëd gent ch’i peus pa soporté, e che sò comportament i l’hai n’oror: un pòver pien ëd babìa, un rich busiard e un vej fòl ch’as dà a l’adulteri. {{verse|chapter=25|verse=3}}Se cheuje nen da giovo, coma podras-to trové cheicòsa da vej? {{verse|chapter=25|verse=4}}La gent dij cavèj bianch a l’ha criteri ‘d giudissi! E coma ch’a san ij vej dé ‘d consèj bon! {{verse|chapter=25|verse=1}}Com a l’é bon-a, la saviëssa dla gent d'età e la riflession e ‘l bon sens a j’òm amportant. {{verse|chapter=25|verse=6}}Coron-a dij vej a l’é soa esperiensa, ma a l’é la venerassion ëd Nosgnor, soa pì granda motivassion ëd glòria. {{verse|chapter=25|verse=7}}I l’hai ant lë spìrit neuv esempi ëd boneur ver, ma i fortirai an sël décim. A l’han ëd boneur coj ch’argiojisso dij sò fieuj, e l’òm ancor an vita da vëdde la crova dij sò nemis! {{verse|chapter=25|verse=8}}A l’ha ‘d boneur col ch’a viv con na fomna ‘d sust! Col ch’a sà tnì a pòst soa lenga, e l’òm ch’a l’ha pa dovù serve un magìster meno competent che chiel! {{verse|chapter=25|verse=9}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’ha trovà ‘l bon sens, e col ch’a s’adressa a’d gent ch’a scota! {{verse|chapter=25|verse=10}}Pì ‘d boneur ancor a l’ha col ch’a l'ha trovà la Saviëssa, ma gnun a sorpassa l’òm ch’a vénera l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=25|verse=11}}La venerassion dël Signor a l’é pì che tut; chi podriesto comparé a col che a n’a l’è padron? === Vàire forme estreme 'd mal === {{verse|chapter=25|verse=12}}Tute le ferìe as peulo soportesse ma nen la ferìa ‘d cheur; tute le gramissie ma pa la gramissia ‘d na fomna! {{verse|chapter=25|verse=13}}Tùit ij maleur, ma nen ij maleur causà da j’aversari; qualsissìa arvangia, ma pa l’arvangia causà dai nemis. {{verse|chapter=25|verse=14}}Gnun tòssi pes che ‘l tòssi dël serpent, ma gnun furor pes che ‘l furor ëd na fomna. {{verse|chapter=25|verse=15}}Mej vive sota ‘l midem tèit con un leon o un dragon che ansema a na fomna grama. === Na fomna grama === {{verse|chapter=25|verse=16}}La gramissia ‘d na fomna a-j deforma ‘l visage e a la rend afrosa tanme n’ors. {{verse|chapter=25|verse=17}}Sò marì a va a mangé con j’avzin e, scotàndje, a piora mèr. {{verse|chapter=25|verse=18}}Tute malissie a son nen, comparà a na fomna malegna: che la sòrt dël pecador a peuda tombeje a còl! {{verse|chapter=25|verse=19}}Për n’òm pasi, na fomna bavarda a l’é parèj ëd na montà sabjin-a për ij pé d’un vej. {{verse|chapter=25|verse=29}}Va pa a socombe a l’anciarm ëd na fomna, va nen a brusete ‘d passion. {{verse|chapter=25|verse=21}}Për n’òm, esse mantnù da na fomna a l’é sorgiss ëd rimpròcc, dëspresi e d’ónta granda. {{verse|chapter=25|verse=22}}Umiliassion, visagi scur e fërleca 'd cheur: costa l’euvra ‘d na fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=23}}Brass e ginoj sensa fòrsa: costa la sòrt ëd sò marì. {{verse|chapter=25|verse=24}}A l’é për motiv ëd na fomna ch’a l’è ‘ncaminasse 'l pecà, për colpa soa i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=25|verse=25}}Fà pa scapé l’eva da toa sisterna nì libertà ‘d parlé a la fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=26}}Se chila a ubidiss pa a toa man, gàvla da toa presensa. == 26 == {{chapter|26}} === Boneur ëd l'òm bin marià === {{verse|chapter=26|verse=1}}A l’ha ‘d boneur l’òm marià da bin: Ël dobi dij di a sarà soa vita. {{verse|chapter=26|verse=2}}Na fomna vajanta a fa la gòj ëd sò marì; an grassia ‘d chila, chiel a pasrà an pas tuta soa vita. {{verse|chapter=26|verse=3}}Che ciansa d’esse bin marià! A ven assignà da Nosgnor a coj ch’arconòsso soa autorità. {{verse|chapter=26|verse=4}}A fà pa vàire che st’òm a sia rich o pòver, chiel a l’ha cheur content e ‘l visage seren an tute sircostanse. === Ël pes dij tùit ij mal: na fomna grama === {{verse|chapter=26|verse=5}}I l’hai tëmma për tre ròbe, ma a l’é la quarta ch’am fa pròpi pau: a l’é la calunia pùblica, na furfa ‘d gent e n’acusa fàussa. Tut sòn a l’é pes che meuire. {{verse|chapter=26|verse=6}}Ma pì pes ancora a l’é vëdde na fomna malegna e con na grama lenga, gelosa ‘d n’àutra. {{verse|chapter=26|verse=7}}La fomna grama a l’é tanme un giov mal rangià an sël còl d’un beu;vorèj dominela a l’é parèj d'ambranché për la coa n’ëscorpion. {{verse|chapter=26|verse=8}}La fomna ciocaton-a a càusa 'ndegnità, dzonor ch’as peul pa stërmesse. {{verse|chapter=26|verse=9}}L’imoralità ‘d na fomna a l’é ant l’ecitassion dj’ësguard, a s’arconòss dai beich e dai gieugh ëd parpèile. {{verse|chapter=26|verse=10}}Fà bon-a vigilansa a na fija libertin-a, as n’aprofiterìa ‘d tute toe distrassion. {{verse|chapter=26|verse=11}}Pijte varda ‘d n’euj sfrontà, gnun-e maravije se at possa al mal. {{verse|chapter=26|verse=12}}Un viagiator ch’a meuir ëd sèj a l’é pront ëd bèive la prima eva ch’a riva; la fomna grama a sarà stà dë 'dnans ëd tùit ij paloch e a doverta sò turcass a la prima flecia. === Na brava fomna a l'é na benedission === {{verse|chapter=26|verse=13}}La grassia ‘d na fomna a l’é l’argiojissansa ëd sò marì e sò bon sens a lo guerna an bon-a forma. {{verse|chapter=26|verse=14}}Na fomna ch’a parla pòch a l’é don ëd Nosgnor, cola educà a l’é ‘d gran pressi. {{verse|chapter=26|verse=15}}La fomna modesta a l’ha tut sò anciarm, as peul pa valutesse ‘l pèis dël pudor. {{verse|chapter=26|verse=16}}Drinta na ca bin ciadlà, na fomna bela e brava a l’é tanme ‘l sol ch’a s’alva ant ël pì àut dël cel. {{verse|chapter=26|verse=17}}Visagi grassios dzora d’un còrp bin fàit a smija a ‘l lum dël chinché sacrà. {{verse|chapter=26|verse=18}}Doe bele gambe ansima a ‘d cavije fërme a son colòne d’òr dzora ‘d basament d’argent. === Consèj ai fieuj === {{verse|chapter=26|verse=10}}I son antristì da doe situassion, la tersa am fa ‘nrabié: un soldà ch’a viv an miseria, d’òm savi tratà con dëspresi, ma dzortut col ch’a chita la giustissia për ël malfé: che Nosgnor a peuda riserveje na mòrt violenta! === Le tentassion dël comersi === {{verse|chapter=26|verse=20}}Difìcil che ‘n mercant a sia esent da operassion dzoneste e un comerciant dal pecà. == 27 == {{chapter|27}} {{verse|chapter=27|verse=1}}Për vagné pì,'d dné, vàire a pëcco. Col ch’a veul anrichisse a veul pa savèine ‘d nen d’àutr. {{verse|chapter=27|verse=2}}Përparèj com as buta un paloch ancreus an tra doi père, dla midema manera ‘l pecà a sglissa an tra col ch’a cata e col ch’a vend. {{verse|chapter=27|verse=3}}Se ti t’àpliche nen a rëspeté ‘d pianta l’autorità ‘d Nosgnor, toa ca a farà an pressa andé an ruin-a. === Le preuve dla vita === {{verse|chapter=27|verse=4}}Cand ch’as passa cheicòsa a la siassa, a-i resto mach pì j’ampurità; dla midema manera, ij difèt ëd l’òm a ven-o fòra cora ch’as buta a parlé. {{verse|chapter=27|verse=5}}La fornasa a preuva la qualità dël vas fàit dal tupiné; an efèt la preuva dl’òm a stà an soa conversassion. {{verse|chapter=27|verse=6}}La produssion ëd n’erbo da fruta a mostra com a l’é stàit coltivà, tanme an ëscotand un òm a parlé, as peul savèisse lòn ch’a pensa ant l’ancreus ëd chiel midem. {{verse|chapter=27|verse=7}}fà pa l’elògi ëd na përson-a anans ch’a sia esprimusse, përchè a l’é an ëscotàndlo ch’it amprende sò valor. {{verse|chapter=27|verse=8}}S’it vade darera a la giustissia, ti’t podras trovela e arvestite coma d’un mantel onorìfich. {{verse|chapter=27|verse=9}}J’osej dla midema specie as buto ansema për arlamesse; përparèj, pratiché la vrità assembla coj ch’a la pràtico. {{verse|chapter=27|verse=10}}Ël leon a stà a l’avàit ëd la pijàita, ël pecà avàita coj ch’a fan ël mal. === Ëd varietà 'd parlé === {{verse|chapter=27|verse=11}}L’espression ëd ël fedel a l’é sempe marcà da la saviëssa, ma l’òm sensa bon sens a l’è cangiant tanme la lun-a. {{verse|chapter=27|verse=12}}Perd pa ‘d temp an tra ij falurco, avàita ‘l moment bon, ma pijte tut tò temp an tra ij savant. {{verse|chapter=27|verse=13}}Ij dëscors dij martuf, an tra le dësbauce dël pecà, a agàsso mal. {{verse|chapter=27|verse=14}}Ij proponiment ëd coj ch’abuso dij giurament a fan drissé ij cavèj an testa e, ant le dìspute, venta stopesse j’orije. {{verse|chapter=27|verse=15}}Le ruse dj’orgojos a finisso për fé colé ‘l sangh, e a l’é malfé scoté sò dëscors. === Ëd segret nen mantnù === {{verse|chapter=27|verse=16}}Col ch’arvela un segret a perd la fiusa ch’as avìa an chiel e a trovrà pa pì d’amis. {{verse|chapter=27|verse=17}}Stima tò amis e réstje fedel, ma s’it dësvele ij segret ch’a l’avìa confidate sërca pa pì d’artrové soa amicissia: {{verse|chapter=27|verse=18}}përchè, parèj com as perd na përson-a cand a meuir, parèj it l’avras perdù l’amicissia ‘d tò pròssim. {{verse|chapter=27|verse=19}}Tanme n’osel ch’it lasse scapé d’an man, ti ‘t l’avras perdù l’amis sensa ‘rtrovelo mai pì. {{verse|chapter=27|verse=20}}Vaje pa darera, a sarà giumai leugn: coma na gasela scampà da la liassa. {{verse|chapter=27|verse=21}}Përchè na fërleca as peul bindela e për n’ansult arconciliesse, tutun col ch’arleva segret a l’ha pa pì speransa. === Ipocrisìa e retribussion === {{verse|chapter=27|verse=22}}Col ch’a sghicia dl’euj a l’ha d’antension grame. Dovèisse trovelo, tenlo da banda. {{verse|chapter=27|verse=23}}An facia ‘d ti sò dëscors a l’é tut sùcher e amel, chiel a sarà pien ëd maravija për toe paròle, ma da darera ‘d toa schin-a a cangerà ‘d langage e a butrà d’antrap a toe paròle. {{verse|chapter=27|verse=24}}Vàire a son le ciòse ch’i l’hai an ghignon, ma gnun-a coma cola rassa d’òm, e dcò Nosgnor a peul nen s-ceireje. {{verse|chapter=27|verse=25}}Col ch’a campa na pera për ària a l’arseivrà an testa. Un colp a tradiment a frapa ‘l traditor. {{verse|chapter=27|verse=26}}Col ch’a drissa un bers a sò pròssim o a-j’ëscàva na tampa, a sarà ciapà chiel anans ëd tùit. {{verse|chapter=27|verse=27}}Tut ël mal ch’it fase a t’artombrà dzora, e it n’antajeras gnanca d’andova ch’a l’é rivà. {{verse|chapter=27|verse=28}}Ël pretensios a-j fà le svergne a j’àutri opura a j’ansulta: ma l’arvangia, tanme un leon a l’avàit a lo speta. {{verse|chapter=27|verse=29}}Coj ch’as argiojisso dël maleur dij fedej a saran ciapà al bers e anans ëd soa mòrt a saran consumà dai sagrin. {{verse|chapter=27|verse=30}}Rancor e flin-a, vardé d’àutre abominassion detestàbile. L’òm sensa fede nì lege a l’è magìster an sòn. == 28 == {{chapter|28}} === Zara e vendeta === {{verse|chapter=28|verse=1}}Coj ch’as pijo arvangia arsèivran lor midem l’arvangia ‘d Nosgnor: gnun-a ‘d soe fote a saran lassà passé. {{verse|chapter=28|verse=2}}Përdon-a tò pròssim ij sò tòrt anvers ëd ti midem; anlora, cant ch’it pregheras për ti, Nosgnor a scancelerà toe colpe. {{verse|chapter=28|verse=3}}Se ti vade anans a bisché drinta ‘d ti për cheidun, coma podes-to ciamé a Nosgnor d’acordete soa grassia? {{verse|chapter=28|verse=4}}Com it peule ciamé ‘d fete përdoné toe fote, se it l’has pa misericòrdia për l’òm, tò sìmil? {{verse|chapter=28|verse=5}}Ti, ch’it ses mach ëd carn,s'it guerne rancor, chi podrà-lo anulé ij tò eror? {{verse|chapter=28|verse=6}}Pensa a toa fin e chita ‘l ghignon; pensa a la mòrt, a soa corussion, e resta fedel ai comandament ëd Dé. {{verse|chapter=28|verse=7}}Avisnte dij comandament, ëd l’aleansa con ël Pì Àut sërca ‘d mai esse an bischiss anvers tò pròssim e fà gnun cont dl’ofèisa ch’a l’han fate. {{verse|chapter=28|verse=8}}Pijte varda dle ruse e it saras leugn dal pecà, përchè n’òm ëd passion a cimenta la dìsputa. {{verse|chapter=28|verse=9}}L’òm pecador a sëmna zizania an tra j’amis e a spatara calunie an tra la gent ch’a viv an pas. {{verse|chapter=28|verse=10}}10 Pì as buta bòsch al feu, pì a son vive le fiame; pì la rusa a va anans, pì a ven velenosa. Pì fòrt a l’é l’òm, pì gròssa a l’é soa violensa e sò bischiss a chërsrà conform a soa richëssa. {{verse|chapter=28|verse=11}}un dësacòrd soens a peul anvisché ‘s feu, e cand a flamba ‘l furor, a cola ‘l sangh. {{verse|chapter=28|verse=12}}A sofié an sla brasa s’arvìscola la fiama, ma s’it-j spuve ansima, as dëstissa e a l’é con toa boca ch’as fan le doe operassion. === Malelenghe === {{verse|chapter=28|verse=13}}Ch’a sia maledì l’òm da la lenga dobia e ‘l delator! Lor a fan meuire vaire përson-e ch’a vivo an pas. {{verse|chapter=28|verse=14}}Le grame lenghe a l’han ruinà vàire përson-e ‘d bon-a reputassion e obligà soe vìtime a scapè da soa patria; a l’ha dësblà ‘d sità potente e bolversà famije amportante. {{verse|chapter=28|verse=15}}A l’han fàit arpudié ‘d fomne oneste, an dëspojàndje dël frut ëd soe fatighe. {{verse|chapter=28|verse=16}}Col ch’a scota le grame lenghe a trovrà pa pì rechie e a podrà pì nen vive an pas. {{verse|chapter=28|verse=17}}Un colp ëd foèt a pròvoca na fërleca, ma ‘n colp portà con la lenga a dësbla la përsonalità. {{verse|chapter=28|verse=18}}Vàire a son tombà a fil d’ëspà, ma pì ancora coj ch’a son mòrt për colpa dle grame lenghe. {{verse|chapter=28|verse=19}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é a la sosta da lor, e ch’a l’é pa esponù a sò furor! A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é mai stàit crasà dal giov ëd sò podèj e mai a l’é stàit përzoné ‘d soe caden-e, {{verse|chapter=28|verse=20}}përchè sò giov a l’é ‘d fèr, e soe caden-e a son ëd bronz! {{verse|chapter=28|verse=21}}Afrosa a l’é la mòrt ch’a procura, a l’é mej la tomba che vive an sò podèj! {{verse|chapter=28|verse=22}}Ma la grame lenghe a peulo nen contra ij fedej: costissì a brusran mai a soa fiama. {{verse|chapter=28|verse=23}}Coj ch’a chito Nosgnor a-i cadran andrinta, e an tra costissì avamperà sensa dëstissesse. Tanme un leon as camperà contra ‘d lor e parèj ëd na pantera a-j farà a tòch. {{verse|chapter=28|verse=24}}Se ti ‘t ciòde tò camp con na ciusa d’ëspin-e, fèrma dcò toa boca con un froi. {{verse|chapter=28|verse=25}}S’it pije soèn ëd tò argent e tò òr, soagna dcò ël pèis ëd toe paròle. {{verse|chapter=28|verse=26}}Pijte varda che toa lenga a vada pa a portete ant la colpa e che ti ’t vade nen a tombé dë 'dnans ëd col ch’a l’é a l’avàit për ti. == 29 == {{chapter|29}} === J'amprestit === {{verse|chapter=29|verse=1}}L’òm generos a conced amprèstit a sò pròssim. A portéje socors, a l’é seguité ij comandament ëd Dé. {{verse|chapter=29|verse=2}}Acéta donch ëd presté a tò pròssim, cand ch’as treuva an pen-a, ma ti a toa vira, rend a temp lòn ch’it l’has ampërmuà. {{verse|chapter=29|verse=3}}Manten toa bon-a paròla, përchè a-i sia fiusa an ti: anlora ti ‘t trovras , an tute sircostanse, lòn ch’it l’has da manca. {{verse|chapter=29|verse=4}}Vàire a penso che l’ampërmud a sia cheicòsa ‘d trovà ch’as peul conservé an dasend fastudi a coj ch’a l’han giutaje. {{verse|chapter=29|verse=5}}Anans d’ampërmudé, as baso le man dël creditor, faséndse ùmil për otnì. Ma al moment ëd rende andaré, as cerca ‘d vagné temp an dasend la colpa a le sircostànse. {{verse|chapter=29|verse=6}}Se col ch’a l’ha ‘rseivù ël prestit a riess a paghé ‘l creditor, costì, sa va bin, a l’avrà boneur a ‘rsèive na cita metà dl’ampërmudà. Desnò ël creditor a sarà fraudà dël sò, e sensa motivassion a sarà fasse un neuv nemis, ch’a-j restituirà mach d’angiurie e maledission, an pagand con dëspresi nopà d’onorelo. {{verse|chapter=29|verse=7}}A l’é për lòn che vàire, a son contrari a presté për nen risighé d’esse dëspojà sensa motiv. . {{verse|chapter=29|verse=8}}Contut, venta esse generos con la gent pòvra, e pa feje speté tròp l’almòsna. {{verse|chapter=29|verse=9}}9 Për ubidì al comandament ëd Dé, venta che ti ‘t pense dcò ai pòver. Conform soa necessità: màndlo mai andaré a man veuide. {{verse|chapter=29|verse=10}}But-te pura a rìsigh ëd perde ‘l dné për n’amis o un frel: che l’argent a vada pa a fé ‘l ruso sota na pera. {{verse|chapter=29|verse=11}}Utilisa toe richësse coma che ‘l Pì Àut a l’ha comandate: a l’é pì d’avantage che guerné tò òr. {{verse|chapter=29|verse=12}}Fate n'arserva d’almòsna për ij pòver: it saras preservà da tùit ij maleur, {{verse|chapter=29|verse=13}}e at difendrà dal nemis pì che da n’ëscù massiss o na lansa fòrta. === Fesse garant === {{verse|chapter=29|verse=14}}N’òm da bin aceta ‘d fesse garant për sò pròssim, nopà a perd soa dignità col ch’a l'abandon-a. {{verse|chapter=29|verse=15}}Dësmentia mai ël caussionari ch’a l’é fasse garant ëd ti, përchè chiel a l’é angagiasse për ti. {{verse|chapter=29|verse=16}}Mach n’òm sensa fede nì lege abusa dij ben ëd sò garant. Mach n’ingrat a podrìa chité espress col ch’a l’ha salvalo. {{verse|chapter=29|verse=17}}La caussion a l’ha ruinà vàire gent onesta, a l’ha cigojaje tanme onda dël mar. {{verse|chapter=29|verse=18}}A l’ha mandà n’esili d’òm potent, obligà a raminghé an tra gent strangera. {{verse|chapter=29|verse=19}}Un pecador ch’a sia portasse caussionari a sarà vìtima ‘d lòn ch’a l’avrà fàit, e s’a sërca un profit esagerà, a sarà vìtima dla giustissia. {{verse|chapter=29|verse=20}}Giuta tò pròssim conform ai tò mojen, ma pijte varda ‘d nen crové ti midem. === Ospitalità === {{verse|chapter=29|verse=21}}Për vive a l’é fondamental ël pan, l’eva, un vestì e na ca ch’a fasa da sosta. {{verse|chapter=29|verse=22}}Mej mangé da pòver sota ‘n tèit ëd plance, che fé spatuss ant le ca dj’àutri. {{verse|chapter=29|verse=231}}Ch’it l’àbie pòch o tant, venta esse sodisfàit ëd lòn ch’it l’has, e it saras mai dëspresià tanme strangé. {{verse|chapter=29|verse=24}}Vita malfé a l’é andé ‘d ca an ca, it dovras sempe sté ciuto, parèj d’un forësté. {{verse|chapter=29|verse=25}}it serviras da mangé e da bèive sensa che gnun at ringràssia, e it sentiras mach ëd paròle mère: {{verse|chapter=29|verse=26}}«Sah, strangé, para la tàula! S’a-i é cheicòsa da mangé dàmlo…». {{verse|chapter=29|verse=27}}“Fòra da sì, forësté ! I l’hai n’anvità ‘d marca: mè frel am farà vìsita, i l’hai da manca dla ca!”. {{verse|chapter=29|verse=28}}Për na përson-a ‘d sust tut sòn a l’é grev: rimpròcc d’esse n’aprofitator e fesse traté da intrus. == 30 == {{chapter|30}} === Le masnà === {{verse|chapter=30|verse=1}}Col ch’a-j veul bin a sò fieul a deuvra soens ël foèt. Pì tard, sò fieul a sarà sorgiss ëd gòj. {{verse|chapter=30|verse=2}}Col ch’a éduca da bin sò fieul a n’avrà vantagi e a sarà sodisfassion con ij conossent. {{verse|chapter=30|verse=3}}Col ch’a istruiss sò pròpi fieul a farà ‘nghicio ai sò nemis, e dë 'dnans dj’amis a dësbordrà d’argiojissansa. {{verse|chapter=30|verse=4}}A meuir ël pare? A l’é com a fùissa nen mòrt: a lasrà un sò sìmil apress ëd chiel. {{verse|chapter=30|verse=5}}Da viv, a l’era content ëd vëdde sò fieul; al moment ëd meuire: pa d’aringret, {{verse|chapter=30|verse=6}}përchè a lassa cheicadun ch’as pijerà arvangia dij sò nemis an mostrand a j’amis soa arconossensa. {{verse|chapter=30|verse=7}}Col ch’a vìssia sò fieul a në fasrà peui tute le ferìe, e sò cheur a në sarà bolversà për tùit ij pì cit crij. {{verse|chapter=30|verse=8}}Un caval mal dressà a vnirà dur da monté, un fieul lassà tròp lìber a l’é soens svantà. {{verse|chapter=30|verse=}}Papòta tò fieul e chiel at causerà ‘d brute sorprèise; pija part a sò geugh e chiel at farà pioré. {{verse|chapter=30|verse=10}}But-te pa a rije con chiel për evité ‘d dovèj seufre për soe fote e a la fin fé schërziné ij dent. {{verse|chapter=30|verse=11}}'Tant ch’a l’é giovo, laslo pa lìber, e ciapa nen a la legera ij sò difèt. {{verse|chapter=30|verse=12}}Fràpje le còste antramentre ch’a l’é giovo, për ampedì ‘d ven-e disubidient e testass. {{verse|chapter=30|verse=13}}Për lòn, date da fé a educhelo për avèj peui pa da seufre për soa ‘nsolensa. {{verse|chapter=30|verse=14}}A l’é mej pòver ma robust e san che rich e malaviucc! {{verse|chapter=30|verse=15}}Salute e bon-a costitussion a valo ‘d pì che tut l’òr dël mond, e pitòst che na fortun-a sensa fin mej un temperament vigoros. {{verse|chapter=30|verse=16}}A-i é pa richëssa mej che un còrp an bon-a sanità, e la gòj dël cheur a l’é ‘l pì pressios benesse. {{verse|chapter=30|verse=17}}Mej la mòrt che na vita ‘d maleur, l’arpòs etern a na maladia sensa fin! === Ël damangé === {{verse|chapter=30|verse=18}}Galuparìe dzora ‘d na boca sarà, coste a son j’oferte ansima a na tomba. {{verse|chapter=30|verse=19}}Còs servlo smon-e tut sòn a na mistà pagan-a? A nen, përchè a mangia pa nì a l’ha anast: përparèj ël malavi ferì da Nosgnor. {{verse|chapter=30|verse=20}}Ël malavi a bèica lòn ch’a s’ësmon e a gëmm, tanme n’eunuch ch’ambrassa na fija. {{verse|chapter=30|verse=21}}Lass-te pa andé a la tristëssa e va nen a fete ‘d sagrin da sol. {{verse|chapter=30|verse=22}}L’òm, për vive, a deuv avèj cheur content: a l’é la gòj ch’a farà pì longa soa vita. {{verse|chapter=30|verse=23}}Consóla tò cheur, date ‘d corage, schin-a tristëssa, përchè vàire malinconios a son perdusse e la tristëssa serv a nen. {{verse|chapter=30|verse=24}}Anvìa e bischiss a scurso ij di, ij sagrin a pòrto veciaja prima dël temp. {{verse|chapter=30|verse=25}}S’it l’avras un cheur seren, l’aptit a sarà mej ancor, e it mangeras ëd gust. == 31 == {{chapter|31}} === Un contegn giust dë 'dnans a le richësse === {{verse|chapter=31|verse=1}}Le preocupassion ëd la richëssa a fan pa deurme l’òm ch’a l’àbia ëd dné, e l’insomnìa a frusta le fòrse. {{verse|chapter=31|verse=2}}L’afann ëd ël vijé a ten leugn la seugn: maladìa greva nen fèila a deurme. {{verse|chapter=31|verse=3}}Për un rich a l’é fatiga ambaroné ‘d richësse e s’a chita, a tomba ant la dësbàucia. {{verse|chapter=31|verse=4}}Ël pòver a fatiga ‘nt le privassion dël vive, e s’a chita, a dròca ant la miseria. {{verse|chapter=31|verse=5}}Col ch’a stima l’òr as mantnirà pa nossent, col ch’a séguita ‘l guadagn a andrà dëstradesse. {{verse|chapter=31|verse=6}}Vàire a son ruinasse për colpa dl’òr: a son trovasse an facia dël disastr. {{verse|chapter=31|verse=7}}L’òr a l’é un bers për j’apassionà, tùit ij dëssenà a-i tombo drinta. {{verse|chapter=31|verse=8}}A l’ha ‘d boneur ël rich, ch’as artreuva sensa macia e a l’ha pa da manca ‘d core d’apress ëd l’òr. {{verse|chapter=31|verse=9}}Chi é-lo chiel-sì ? I lo proclameroma beà: an efet chiel a l’ha compì ‘d maravije an tra soa gent! {{verse|chapter=31|verse=10}}A l’é surtì ant la perfession col ch’a l’ha subì la preuva? Për chiel a sarà motiv ëd glòria! Col ch’a l’é ch’a podìa trasgredì e a l’ha pa trasgredì? Chi é-lo ch’a l’avrìa podù fé dël mal e a l’ha nen falo? {{verse|chapter=31|verse=11}}Lòn ch’a l’ha a sarà sicur e la ciambreja pùblica a proclamerà soa misericòrdia. === Bel deuit a tàula === {{verse|chapter=31|verse=12}}Ses-to stà a na tàula fiamenga? Slarga pa toa boca e dì nen: “Che baron ëd ròba ch'a-i é ambelessì!”. {{verse|chapter=31|verse=13}} Avisnte che l’euj gram a l’é un mal. An tra ‘l creà còs é-lo pes che l’euj? Për lòn l’euj a piora soens. {{verse|chapter=31|verse=14}}Dëstend pa la man andova che n’àutr a varda: rabasta nen ël fojòt ansema ‘d chiel. {{verse|chapter=31|verse=15}}Giùdica j’esigense ‘d tò pròssim da le toe: pensa da bin dzora ‘d tut. {{verse|chapter=31|verse=16}}Mangia da òm educà lòn ch’it l’has ëdnans, e va pa a sbalafré për nen fete pijé an ghignon. {{verse|chapter=31|verse=17}}Për galateo, chita ti për prim: fà pa ‘l goliard për nen fete dëspresié. {{verse|chapter=31|verse=18}}S’it ses setà an tra vàire d’àutri, ch’it sie pa ‘l prim a slonghé la man. {{verse|chapter=31|verse=19}}L’òm bin educà a n’ha pro dël pòch, parèj che cand a va a cogesse as sent pa sofoché. {{verse|chapter=31|verse=20}}Con n’ëstòmi bin regolà e na seugn ch’arsaniss, a s’àussa a la matin con l’ëspìrit lìber. Carcaveje ‘d seugn, còliche e gumit a son tìpich ëd l’òm galup. {{verse|chapter=31|verse=21}}S’it l’has sforsà toa alimentassion, àlvte, va a gumité e ‘t sentiras mej. {{verse|chapter=31|verse=22}}Scótme, car ël mè fieul, dëspresia pa lòn ch'i diso, a la fin it comprendras ch’i l’hai rason. Sie moderà an tut e vniras nen malavi. {{verse|chapter=31|verse=23}}Contut, làuda l’anfitrion generos e daje testimoniansa a soa munificénsa. {{verse|chapter=31|verse=24}}Përchè la sità antrega a peul critiché col ch’a l’é rancin ant ij disné e a-j darà na testimoniansa pistin-a ‘d soa avarissia. === Moderassion ant ël bèive 'd vin === {{verse|chapter=31|verse=25}}Fa pa l’erlo con ël vin: a l’ha perdune vàire. {{verse|chapter=31|verse=26}}Ant la fornasa as preuva la tempra dl’assel, përparèj ël vin a preuva ij cheur ant na sfida d’arogant. {{verse|chapter=31|verse=27}}Ël vin a l’é parèj dla vita për j’òm, l’amportant a l’é bèive con moderassion. Che vita a sarìa sensa ‘l vin? A l’è stàit creà da Nosgnor për la gòj dj’òm. {{verse|chapter=31|verse=28}}Se beivù a temp e mzura a dà argiojissansa al cheur e gòj a l’ànima. {{verse|chapter=31|verse=29}}Tutun, beivù an quantità a dà amaritùdin ëd l’ànima, ecitassion e a possa la gent a dësfidesse. {{verse|chapter=31|verse=30}}La cioca a fà chërse la flin-a e a ruin-a l’ëstrafalon, peui a lo fa vnì débol e a la fin a-j fà dël mal. {{verse|chapter=31|verse=31}}Ma ‘nt un disné convivial, s’a-i é ’d vin bon, rimpròcia pa tò avzin, dëspresia nen soa gòj, dije gnanca na paròla d’arpròcc. E se a dovèissa esse tò debitor: s-cincónlo pa an col moment. == 32 == {{chapter|32}} === Bel deuit a 'n disné gròss === {{verse|chapter=32|verse=1}}S’a l’han fate cap-tàula, blaga nen; va a comportete parèj dj’àutri. Cudiss j’àutri convità e but-te con lor a tàula. {{verse|chapter=32|verse=2}}Fàit tut lòn ch’i dovìe fé, arpòste e sélebra la festa con lor për peui arsèive la coron-a për toa bela cortesìa. {{verse|chapter=32|verse=3}}Prend la paròla, com as conven a n’ansian, ma sempe con deuit e sensa gené la mùsica. {{verse|chapter=32|verse=4}}Se t’ëscote, va pa a pérdte an slargand ij dëscors e blaga nen ëd fé ‘l savant fòra ‘d leu. {{verse|chapter=32|verse=5}}Un concert musical ant un disné a l’é parèj d’un cacet ëd rubin ansima a n’ornament d’òr. {{verse|chapter=32|verse=6}}Cacet ëd ësmerald ëdzora ‘d na montadura d’òr a lé un cant armonios ant la dosseur dël vin. {{verse|chapter=32|verse=7}}Giovo, parla mach ant ël necessari, ma mach un pàira ‘d vire se anterogà. {{verse|chapter=32|verse=8}}Esse concis, sërca ‘d dì tant con pòche paròle, compòrte parèj d’un ch’a sà ma a stà ciuto. {{verse|chapter=32|verse=9}}Va pa a chërdte a livel ëd gent amportanta, pòca bërtavela se n’àutr a parla. {{verse|chapter=32|verse=10}}Com a ven la lòsna anans dël tron, la grassia s’avansa dë 'dnans l’òm vërgognos. {{verse|chapter=32|verse=11}}Ant ël moment giust, àlvte, resta pa andaré, cor a ca toa pì che ‘n pressa. {{verse|chapter=32|verse=12}}Ambelelà, dësmórte e fà lòn ch’it veule, ma pëcca nen con paròle d’orgheuj. {{verse|chapter=32|verse=13}}Nopà, ti ringràssia tò Creator, ch’a t'arpata ‘d soa grassia. === La providensa 'd Dé === {{verse|chapter=32|verse=14}}Col ch’a vénera Nosgnor acéta d’esse educà, coj ch’a lo arsërco a trovran sò favor. {{verse|chapter=32|verse=15}}Coj ch’a sërco la legj a në saran arpatà, tutun l’ipòcrita a trovrà mach motivassio d’ëscàndol. {{verse|chapter=32|verse=16}}Col ch’a vénera Nosgnor a sërcrà lòn ch’a l’è giust, e soa anvìa për la giustissia a sbërlusrà tanme un far. {{verse|chapter=32|verse=17}}Un pecador arfuda l‘arpròcc e a trovrà sempe d’escuse për fé soa coveniensa. {{verse|chapter=32|verse=18}}l’òm ëd sust a trascura pa la riflession, ël marèt e l’orgojos a preuvo gnun-a tëmma. {{verse|chapter=32|verse=19}}Fà nen sensa penseie ‘nsima: it l’avras gnun pentiment d’avèilo fàit. {{verse|chapter=32|verse=20}}Marcia pa për vieuj scabros e va nen a ‘ntrapete contra le pere. {{verse|chapter=32|verse=21}}Gnun-e fiuse ‘d na stra sensa antrap, {{verse|chapter=32|verse=22}}e guernte dcò da tò fieuj. {{verse|chapter=32|verse=23}}23 An tut lòn ch’it fase : fiusa an ti midem. Dcò sòn a l’é guerné ij comandament. {{verse|chapter=32|verse=24}}24 Col ch’a l’é fedel a la lege a guerna ij comandament, chi ch'a l’ha fiusa an Nosgnor a tëmm pa ‘d delusion. == 33 == {{chapter|33}} {{verse|chapter=33|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor a l’avrà pa ‘d maleur, e s’a-i rivrà la preuva a në sarà peui tornà liberà. {{verse|chapter=33|verse=12}}L’òm savi a dëspresia pa la lege ëd Dé; nopà l’ipòcrita a sò rësguard a l’é tanme na nav ant la bùria. {{verse|chapter=33|verse=3}}L’òm ëd sust a l’ha fiusa ant la lege, për chiel a l’é tant degna ‘d fede che na rspòsta d’oràcol. {{verse|chapter=33|verse=4}}S’it veule fete scoté, prepara lòn ch’it l’has da dì, sintetisa da bin lòn ch’it sas e peui rëspond. {{verse|chapter=33|verse=5}}Ël sentiment dl’ëstordì as bogia parèj dla roa d’un chèr; e sò rasonament a l’é tan’ me n’assal ch’a vira. {{verse|chapter=33|verse=6}}N’amis gadan a l’é përparèj a n’ëstalon ch’a susniss a tùit ij sivalié ch’a lo monto. === Diferense an natura e ant l'umanità === {{verse|chapter=33|verse=7}}Tùit ij di dl’ann arsèivo la lus ëd ël sol: përchè un di dovrìa-lo esse pì ëd marca ‘d n’àutr? {{verse|chapter=33|verse=8}}A l’é che Nosgnor a l’ha concepije diferent, fasend distinsion an tra stagion e feste. {{verse|chapter=33|verse=9}}A l’ha esaltà càiche di ant la categorìa dij Sant, d’àutri a l’ha lassaie ant la serie ‘d tùit ij di. {{verse|chapter=33|verse=10}}E dcò tuti j’òm a rivo da la póer përchè Adam a l’é stàit creà da la tèra, {{verse|chapter=33|verse=11}}Nosgnor, an soa gran saviëssa, a l’ha fàit diferent n’òm da l’àutr e a l’ha butaje dzora ‘d camin divers: {{verse|chapter=33|verse=12}} {{verse|chapter=33|verse=12}}cheicadun a l’ha esaltalo, a l’ha sacrane d’àutri e avzinaje a chiel; tutun a l’ha maledine e umiliane d’àutri ancora an taparàndje d’andova ch’a stan. {{verse|chapter=33|verse=13}}Parèj dla creja ant le man dël tupiné ch’a-j modelà a sò piasì, an cola manera j’òm ant le man ëd col ch’a l’ha creaje: a son butà dë 'dnans ëd le sòrt che Dé a l’ha daje. {{verse|chapter=33|verse=14}}An facia al mal a-i é ‘l bin, an facia a la mòrt, la vita; parèj ël pecador dë 'dnans a l’òm fedel. {{verse|chapter=33|verse=15}}Considera dcò tute j’euvre dël Pì Àut: a van tute a doi a doi, un-a an facia a l’àutra. {{verse|chapter=33|verse=16}}Mi i son ël darié vnùit për ëstudié, com un rapoleur darera dij vignolant. {{verse|chapter=33|verse=17}}Ma, grassie a Nosgnor ch’a l’ha benedime, i son rivà a mè but,tanme un vëndumior i l’ha empì mia tin-a. {{verse|chapter=33|verse=18}}Ore, arconossé da bin, ch’i l’hai travajà pa mach për mi, ma dcò për tuti coj ch’arsërco istrussion. {{verse|chapter=33|verse=19}}Donch, scoteme, voi, dirigent polìtich, e dcò vojàutri president ëd ciambreja. === Ij vantagi dl'andependensa === {{verse|chapter=33|verse=1}}Antant ch’it vive, daje gnun podèj dzora ‘d ti nì al fieul, nì a toa fomna, nì al frel, nì a l’amis. Fà gnun-a donassion ëd tò avèj a n’àutr, da nen da dovèj ringreté e ciameje peui andré. {{verse|chapter=33|verse=21}}Tant ch’it l’has ancor un sofi ëd vita, lassa che gnun a l’àbia podèj ansima ‘d ti. {{verse|chapter=33|verse=22}}A l’é mej ch’a sio ij fieuj a preghete pitòst che ti't l’àbie da dipende da lor. {{verse|chapter=33|verse=23}}An tut lòn ch’it fase fate sente superior, përmët pa che toa reputassion a sia ofendùa. {{verse|chapter=33|verse=24}}A l’é a la fin dij tò di, al moment ëd la mòrt, ch’it assegneras l’ardità. === Tratament djë s-ciav === {{verse|chapter=33|verse=25}}Foragi, baròt e cària për ël borich; pan, dissiplin-a e travaj për l’ës-ciav. {{verse|chapter=33|verse=26}}S’it faras travajè tò sërvent, it l’avras arpòs, lassa ch’a fasa lòn ch’a veul e a sërcrà d’evade. {{verse|chapter=33|verse=27}}Giov e cavëssa a piego ‘l cupiss d’un beu; a l’ës-ciav fagnan: baròt e castigh. {{verse|chapter=33|verse=28}}possa tò s-ciav al travaj përchè a staga pa osios, {{verse|chapter=33|verse=29}}përchè a son vàire le gramissie mostrà da la fagnanerìa. {{verse|chapter=33|verse=30}}Tutun esàgera con gnun, fa nen sensa giustissia. {{verse|chapter=33|verse=31}}S’it l’has mach un servidor, tràtlo parèj ëd ti: it l’has catalo con ël sangh. {{verse|chapter=33|verse=32}}S’it l’has n’ës-ciav, tràtlo da frel: it n'avras da manca parèj ëd toa vita. {{verse|chapter=33|verse=1}}S’it lo s-cincon-e a scaprà da ti: për che stra t’andras a sërchelo? == 34 == {{chapter|34}} === Ij seugn a son d'ilusion === {{verse|chapter=34|verse=1}}Ilusion e fantasie a fan esse sicur l’òm fòl: ij seugn a dan j’ale ai torolo. {{verse|chapter=34|verse=2}}Parèj d’un ch’a sesiss l’ombra e a séguita ‘l vent, ëd l’istessa manera col ch’a ten cont dij seugn. {{verse|chapter=34|verse=3}}Lòn ch’as vëdd ant ij seugn a l’é mach rifless pur, a l’é mistà nen reala ant në specc. {{verse|chapter=34|verse=4}}Da cheicòsa d’ampur a peul seurte ‘l pur? E da la busiardarìa, miraco a peul seurte la vrità? {{verse|chapter=34|verse=5}}Oràcoj, seugn, vision: a l’é tut ilusion a dzoneus, a son carcaveje ‘d na fomna ‘nt ij dolor dëscobi. {{verse|chapter=34|verse=6}}Daje mai da ment, gavà la possibilità, e mach cola, ch’a sio mandà dal Pì Àut! {{verse|chapter=34|verse=7}}Ij seugn a l’han dëstradà motobin ëd gent, coj ch’a l’avìo butà soe speranse a lòn ch’a l’avìo sugnà. {{verse|chapter=34|verse=8}}La lege ëd Dé as compiss leugn da coste ilusion, e la saviëssa proclamà da j’òm fedej a l’é vrità e perfession an chila midema. === L'esperiensa a l'é na magistra === {{verse|chapter=34|verse=9}}L’òm ch’a l’ha viagià a l’ha ‘mprendù vàire: a l’é col ch’a l’ha motobin d’esperiensa ch’a s’esprim con d’anteligensa. {{verse|chapter=34|verse=10}}Col ch’a l’ha pa passà ‘d preuve, a conòss pòch, {{verse|chapter=34|verse=11}}tutun col ch’a l’ha viagià a l’é ‘nrichisse ‘d competense. {{verse|chapter=34|verse=12}}Ant ël cors dij mè viagi i l’hai amprendù pì ëd lòn ch’i savrìa dì. {{verse|chapter=34|verse=13}}Soens i l’hai risigà ‘d meuire: i son salvame grassie a mia esperiensa. === Ël timor ëd Dio === {{verse|chapter=34|verse=14}}Rispetè l’autorità ‘d Nosgnor, a veul dì assicuresse ‘d vive për vàire: {{verse|chapter=34|verse=15}}përchè a së spera 'nt ël Salvator. 16 Col ch’a vénera Nosgnor a l’ha gnun-e tëmme: a spera an Dé, a l’ha pau ëd nen. {{verse|chapter=34|verse=17}}A l’ha ‘d boneur col ch’a rispeta Nosgnor! {{verse|chapter=34|verse=18}}Chi é-lo sò apògg? Col ch’a l’é sò sostegn? {{verse|chapter=34|verse=19}}J’euj ëd Nosgnor a son dzora ‘d coj ch’a-j veulo bin. Chiel a l’é protetor potent, pontel frem, sosta contra ‘l vent afoà, ombra sota ‘l ruin dël sol, difèisa contra j’antrap, agiut ant la crova. {{verse|chapter=34|verse=20}}Chiel arlama ‘l moral e a fà splende j’euj, a dà salute, vita e benedission. === Smon-e 'd sacrifissi === {{verse|chapter=34|verse=21}}A l’é pijè an gir Nosgnor sacrifiché ‘l frut ëd n’angiustissia, {{verse|chapter=34|verse=22}}përchè Nosgnor agradiss pa j’oferte dij gram. {{verse|chapter=34|verse=23}}Ël Pì Àut a l’ha pa piesì dj’oferte ‘d coj ch’a despresio ‘l cult e ‘l perdon dij pecà a dipend nen dal nùmer ëd le bestie sacrificà. {{verse|chapter=34|verse=24}}A l’é tant’me smon-e ‘l sacrifissi dël fieul an facia al pare lë smon-e sacrifissi còn lòn ch’a l’é dij pòver. {{verse|chapter=34|verse=25}}Ël pòver a l’ha da manca d’un crocion ëd pan për vive, gavèilo a l’é criminal. {{verse|chapter=34|verse=26}}A l’é massé sò pròssim ël pijeje ij mojen dl’esistensa. {{verse|chapter=34|verse=27}}A versa dël sangh col ch’arfuda ‘l salari a l’ovrié. {{verse|chapter=34|verse=28}}An efet, un a edìfica e l’àutr a dròca: tuti doi a son dasse pen-a për nen. {{verse|chapter=34|verse=29}}Un a prega, l’àutr a malediss; chi é-lo dij doi ch’a sarà scotà da Nosgnor? {{verse|chapter=34|verse=30}}Arsentesse apress d’avèj tocà un mòrt, peui tochelo torna: còs serv-lo? {{verse|chapter=34|verse=31}}Përparèj l’òm ch’a pràtica ‘l digiun për otnì perdon dij sò pecà e peui a torna a pëcché. Chi scotra-lo soa orassion? Che utilità an soa umiliassion? == 35 == {{chapter|35}} === La lege e ij sacrifissi === {{verse|chapter=35|verse=1}}Seguité la lege ëd Nosgnor a val tant parèj dë smon-e vàire oferte. {{verse|chapter=35|verse=2}}Ubidì ai comandament a l’é tanme un sacrifissi ëd comunion. {{verse|chapter=35|verse=3}}Fé dël bin a l’é coma n’oferta ‘d pur fior ëd farin-a. {{verse|chapter=35|verse=4}}N’almòsna acordà a ‘n pòver a l’é n’oferta ‘d làuda a Nosgnor. {{verse|chapter=35|verse=5}}Asténse dal mal a l’é lòn che ‘l Signor agradiss, fé pa d’angiustissie a l’é sacrifissi d’espiassion. {{verse|chapter=35|verse=6}}Contut, va nen a presentete a Nosgnor a man veuide, {{verse|chapter=35|verse=7}}përchè a l’ha ordinane tuti costi sacrifissi. {{verse|chapter=35|verse=8}}l’oferta dël giust a l’é perfession: a fà rich l’autar e sò profum a riva fin-a al Pì Àut. {{verse|chapter=35|verse=9}}Ël sacrifissi smonù da l’òm giust a-j pias a Nosgnor: sò memorial a lo dësmentierà mai. {{verse|chapter=35|verse=10}}Venta esse generos cand t’onore Nosgnor, an portand primissie dij tò camp sensa avarissia. {{verse|chapter=35|verse=11}}Smon j’oferte con moro alégher, consàcra con gòj la décima. {{verse|chapter=35|verse=12}}Dà al Pì Àut conform a lòn ch’a l’ha date; falo con cheur generos scond lòn ch’it dispon-e. {{verse|chapter=35|verse=1}}Përchè Nosgnor a sà arcompensé e at rendrà sèt vire lòn che ti ‘t l’has daje. === Giustissia divin-a === {{verse|chapter=35|verse=14}}Va pa a sërché ‘d tentélo con ëd present: Chiel arfudrà ij tò don. {{verse|chapter=35|verse=15}}Sërca nen d’ësmon-e cheicòsa ‘d nen giust, përchè Nosgnor a l’é giùdes e a fà pa 'd preferense ‘d prestigi ëd përson-e. {{verse|chapter=35|verse=16}}Chiel a l’é nen ëd part con gnun contra ‘l pòver, nen mach, ma a scota pròpi la preghiera dël crasà. {{verse|chapter=35|verse=17}}Chiel a dëspresia pa la sùplica dl’orfanin, nì la vidoa ch’espon soa plenta, {{verse|chapter=35|verse=18}}ma a s-cèira dcò le larme ch’a coro an sle ciafërle dla vidoa {{verse|chapter=35|verse=19}}e a sent ij bram ëd chila contra col ch’a la fa pioré! {{verse|chapter=35|verse=20}}Col ch’a vénera Nosgnor a trovrà binvolensa e soa domanda arivrà fin-a ‘n cel. {{verse|chapter=35|verse=21}}Òhi, la preghiera dl’ùmil a traversa le nìvole e a treuva consolassion mach cand a sia rivà, an ritiràndze nen dal Pì Àut fin-a ch’a sia ‘ntërvenù {{verse|chapter=35|verse=22}}e a l’àbia fàit giustissia a favor dël nossent. A tardrà pa Nosgnor, e a l’avrà pa passiensa con j’opressor ëd la gent an dasend sodisfassion ai giust e an stabilend torna l’equità. === Al riguard ëd la discriminassion === {{verse|chapter=35|verse=23}}E ‘l castigh a rivrà a j’àutre nassion, fin-a a la mira che a eliminerà e a s-ciaprà soa potensa nen giusta. {{verse|chapter=35|verse=24}}Fin-a che a l’avrà daje a mincadun lòn ch’a mérita dij sò fàit, e a l’avrà giudicà soe euvre conform soe ‘ntension. {{verse|chapter=35|verse=25}}A la fin a giudicrà la càusa ‘d soa gent, e pien d’amor për lor, a-j rendrà l’argiojissansa. {{verse|chapter=35|verse=26}}La misericòrdia ‘d Dé al temp dla tribulassion a l’ha tanta ‘d cola oportunità parèj dle nìvole ch’a pòrto pieuva ant ël temp ëd suitin-a. == 36 == {{chapter|36}} === N'orassion për ël pòpol ëd Dé === {{verse|chapter=36|verse=1}}Misericòrdia ‘d nojàutri, Nosgnor, Dé dl’Univers, {{verse|chapter=36|verse=2}}àussa toa man an sle gent strangere, përch’a vëddo toa potensa. {{verse|chapter=36|verse=3}}Com ai sò euj it ses mostrate sant an mes ëd nojàutri, parèj a nòstri euj fate vëdde grand an mes ëd lor. {{verse|chapter=36|verse=4}}Ch’at arconòsso, tanme noi i l’oma arconossù ch’a-i é pa n’àutr dio fòra ‘d ti. {{verse|chapter=36|verse=5}}Fà torna neuv ij segn e d’àutri portent, glorìfica toa man e tò brass ëd drita. {{verse|chapter=36|verse=6}}Desvija lë sdegn e sversa la flin-a, dësbla l’aversari e tampa giù ël nemis. {{verse|chapter=36|verse=7}}Pressa ‘l temp e avìsnte dël giurament: che toe maravije a sio contà. {{verse|chapter=36|verse=8}}Ch’a sia consumà dal feu col ch’a veul scampé, ch’a vado an perdission coj ch’a fan dël mal a toa gent. {{verse|chapter=36|verse=9}}Sgniaca le teste dij governant nemis ch’a diso:”A-i é gnun fòra ‘d nojàutri!”. {{verse|chapter=36|verse=10}}Assembla tute le tribù ‘d Giacòb, daje soa possession com a l’era ant ël prinsipi. {{verse|chapter=36|verse=11}}Pietà Nosgnor, ëd la gent ch’a pòrta tò nòm, d’Israel ch’it l’has tratà com a fùssa tò primnassù. {{verse|chapter=36|verse=12}}Pietà ‘d toa sità santa, ëd Gerusalem, andova che ti ‘t ëstàghe. {{verse|chapter=36|verse=13}}Che Sion a sia ‘mpinìa ‘d gent celebrànta, toa gent ëd toa glòria. {{verse|chapter=36|verse=14}}Testimònia a favor ëd tò pòpol ch’a l’é stàit creà fin-a dal prinsipi, compiss le promësse fàite an tò nòm dai profeta. {{verse|chapter=36|verse=15}}Daje arcompensa a coj ch’a spero an ti, che ij tò profeta a sio trovà degn ëd crédit. {{verse|chapter=36|verse=16}}Nosgnor, scota la preghiera dij tò sërvent conform la benedission ëd Aron për toa gent, {{verse|chapter=36|verse=17}}përchè, an sla tèra, tut ël mond a ‘rconòssa che ti ‘t ses ël Signor, ëd Dé ‘d tùit. {{verse|chapter=36|verse=18}}Lë stòmi a peul digerì tute sòrt d’aliment, pura, a-i é ‘d mangé mej che d’àutr. {{verse|chapter=36|verse=19}}Ël palà ‘rconòss ël gust d’un piat ëd servagin-a, parèj në spìrit ëd sust arconòss ij dëscors busiard. {{verse|chapter=36|verse=20}}Në spìrit torzù a pòrta disgust, tutun l’òm d’esperiensa a dà lòn ch’a mérita. === Serne na fomna === {{verse|chapter=36|verse=21}}Na fomna venta ch’aceta l’òm ch’a-j presento, ma serte fije mariòire a son mej che d’àutre. {{verse|chapter=36|verse=22}}La blessa ‘d na fomna a dà argiojissansa a sò marì: a peul pa desideré nen ëd mej. {{verse|chapter=36|verse=23}}Se peui a sà dcò parlé con dosseur e bontà, a-i sarà pa un marì pì boneuros che col-lì. {{verse|chapter=36|verse=24}}Pijesse na sposa a l’é la pì bon-a dj’aquisission: agiut e apògg për sò òm. {{verse|chapter=36|verse=25}}Ambelelà dova a-i è nen cioenda, tut a peul esse ravagià, andova a-i é pa fomna l’òm a gëmm solengh. {{verse|chapter=36|verse=26}}As dà pa fiusa a ‘n làder vagabond, ch’a passa da borgh an borgh! {{verse|chapter=36|verse=27}}Përparèj dl’òm sensa famija ch’as cogia basta ch’a sia. == 37 == {{chapter|37}} === Amis fàuss === {{verse|chapter=37|verse=1}}Tùit a peulo dì: «I son dcò mi tò amis!»; m’a-i é ëd gent ch’a son amis mach ëd nòm. {{verse|chapter=37|verse=2}}Che tristëssa mortal a l’é n’amis ch’a ven a esse nemis! {{verse|chapter=37|verse=3}}D’andova seurt-la sta ‘nclinassion grama, che adoss a l’ha, da cheurve la tèra con toa malissia? {{verse|chapter=37|verse=4}}A-i é mach ël camrada ch’argiojiss ëd tò boneur, mach che ant ël di dël maleur a s’adresrà contra ‘d ti. {{verse|chapter=37|verse=5}}L’amis a sarà pront a partagé toe pen-e tant ch’a-i sia da mangé, tutun, ant ël moment ëd la malora at sarà nemis. {{verse|chapter=37|verse=6}}Che tò cheur a vada mai a dësmentié l’amis, avìsnte ‘d chiel ant ël bin-esse. === Prudensa cand ch'as arsèiv ëd consèj === {{verse|chapter=37|verse=7}}Minca consilié a sugeriss sò consèj, mach che a-i é col ch’a dà consèj a pròpi profit. {{verse|chapter=37|verse=8}}Pijte varda da coj ch’a dan consèj: venta sëmper anformesse ‘d cole ch’a son soe vere necessità - chiel ant ël dé consèj a penserà a sò anteresse - përchè a vada pa a campé la sòrt dzora ‘d ti {{verse|chapter=37|verse=9}}e a disa:” It l’has sernù un bon camin”, peui as tnirà aranda për vëdde lòn ch’at ancapiterà. {{verse|chapter=37|verse=10}} 10 Vate pa a consijé con coj ch’at beico dë sbies, stërma lòn ch’it veule fé con coj ch’at anvìdio. {{verse|chapter=37|verse=11}}Va mai a pijé consèj da na fomna an sla soa rival. nì da un tëmros an sla guera, nì d’un negossiant an sël mercà, nì d’un comprador an sël pressi ëd véndita, nì da n’anvidios an sl’arconossensa, nì d’un sensa cheur an sla bontà, nì d’un fagnan an sël travaj, nì d’un salarià an sl’amson, nì d’un sërvent pìgher an s’un grand travaj; dipend mai da costissì për gnun consèj. {{verse|chapter=37|verse=12}}Nopà frequenta soens n’òm ëd fede, conossù da ti tant ‘me osservant dij comandament e ch’a l’àbia ij midem sentiment ëd ti: s’i dovèisse tombé, a savrà compatite. {{verse|chapter=37|verse=13}}Séguita ‘l consèj ëd tò cheur, përchè gnun a sarà pì fedel che chiel. {{verse|chapter=37|verse=14}}La cossiensa ‘d n’òm tavòta a peul avertì mej che sèt sentinele butà ant na tor për vaité. {{verse|chapter=37|verse=15}}Tutun, prèga pì che tut, ël Pì Àut, përchè at guerna an tò camin vers la vrità. === Saviëssa vera e fàussa === {{verse|chapter=37|verse=16}}La rason a l’é prinsipi ëd tut: bon-a riflession anans ëd qualsëssìa assion. {{verse|chapter=37|verse=17}}A l’é ant lë spìrit che ij pensé a l’han soa rèis; a në rivo sti quat branch-sì: {{verse|chapter=37|verse=18}}bin, mal, vita e mòrt, ma cola ch’a dòmina dzortut a l’é tavòta la lenga. {{verse|chapter=37|verse=19}}A peul d’essie n’òm magìster ëd vàire d’àutri, meno che, a l’é pa bon a dësbrojesse da sol. {{verse|chapter=37|verse=20}}A -i é col dotà ‘d bërtavela e ch’a fà visa d’esse savi: a sarà ‘n ghignon a tùit e a l’avrà gnanca da mangé, {{verse|chapter=37|verse=21}}përchè a l’avìa pa avù la grassia da Nosgnor, e a l’è giun ëd tuta saviëssa. {{verse|chapter=37|verse=22}}D’àutri a son savant ma mach për lor: dzora ‘d sò làver ij frut sicur a rivo da soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=37|verse=23}}Nompà, l’òm savi a dà saviëssa për soa gent, e ij frut ëd soa anteligensa a son degn ëd fiusa. {{verse|chapter=37|verse=24}}Ël savi a sarà colm ëd benedission e considerà beà da tuti coj ch’a lo vëddo. {{verse|chapter=37|verse=25}}ij di dla vita dl’òm as peulo contesse, tutun ij di d’Israel a son sensa nùmer. {{verse|chapter=37|verse=26}}Ël savi a otnirà fiusa da sò pòpol tant ‘me n’ardità e sò nòm a vivrà për sempe. === Al riguard ëd la moderassion === {{verse|chapter=37|verse=27}}Car ël mè fieul, tut arlongh toa vita, but-te a la preuva: arconòss lòn ch’a l’é mal për ti e sàpie arfudelo. {{verse|chapter=37|verse=28}}An efet, pa tut a conven a tùit e nen tuti apressio tut. {{verse|chapter=37|verse=29}}Venta mai esse tròp goliard a tute le galuparìe, vate mai a campé an sij piasì e an sël mangé, {{verse|chapter=37|verse=30}}përchè mangé tròp a l’è sorgiss ëd maladìe e l’ecess a l’é scheur nausios. {{verse|chapter=37|verse=31}}Vàire a son mòrt për intemperansa: col ch’as contròla a farà pì longa soa vita. == 38 == {{chapter|38}} === Riguard a 'd medich e salute === {{verse|chapter=38|verse=1}}Onóra ‘l médich për sò servissi: dcò chiel a l’é stàit creà da Nosgnor. {{verse|chapter=38|verse=2}}L’art ëd la varigion a ven dal Pì Àut, e dcò dal rè a s’arsèiv ëd gràssie. {{verse|chapter=38|verse=2}}Ma ‘l médich a peul esse fier ëd sò savèj: chiel a l’ha l’amirassion ëdcò an tra ij grand. {{verse|chapter=38|verse=4}}Nosgnor a fà s-ciòde d’èrbe meisinòire da la tèra e l’òm ëd sust a-j dëspresia nen. {{verse|chapter=38|verse=5}}I lo savoma bin: a l’é gràssie a ‘n tòch ëd bòsch che Mosè a l’ha fàit vnì bon-a da bèive l’eva: an gràssia d’un bion a l’è arconossusse ‘l podèj ëd Dé! {{verse|chapter=38|verse=6}}Dé a l’ha daje a l’òm la siensa përchè a glorifichèisso soe maravije: {{verse|chapter=38|verse=7}}con le piante ël dotor a soagna e a gava ‘l dolor, e lë spessiari a pronta ‘d melangi. {{verse|chapter=38|verse=8}}Ma a l’é da Nosgnor ch’a-i riva ‘l benesse dla tèra: soe euvre a vniran mai a manch! {{verse|chapter=38|verse=9}}Car ël mè fieul, dovèisse mai tombé malavi, perdte pa an malinconìa ma prega ‘l Signor e chiel at varirà! {{verse|chapter=38|verse=10}}Tente leugn da toe fote, purìfica cheur e man da tute le colpe. {{verse|chapter=38|verse=11}}S’it peule felo: smon a Nosgnor na brancà ‘d farin-a volàira compagnà d’ancens e euli. {{verse|chapter=38|verse=12}}Peui lassa ch’antërven-a ‘l médich, dcò chiel a riva da Nosgnor, ch’a staga pa leugn da ti: it n’has da manca. {{verse|chapter=38|verse=13}}A-i son peui ëd cas, che gnanca ‘l dotor a riess a varite: {{verse|chapter=38|verse=1}}a l’é antlora ch’it l’has da preghé ‘l Signor ch’at conceda d’arlamete ant la tribulassion e d’otnì l’arsaniment e ‘d conservete an vita. {{verse|chapter=38|verse=5}}Col ch’a pëcca dë 'dnans ëd sò Creator a mérita ‘d tombé ant le man ëd un mèdich! === Seurte dal deul === {{verse|chapter=38|verse=16}}Car ël mè fieul, piora ‘l mòrt ch’a l’era car a ti, ancamin-a ‘l deul e sfòga tò dolor. Daje seportura conform a soa volontà e soagna soa tomba. {{verse|chapter=38|verse=17}}Che toa plenta a peuda esprime l’amarëssa! Frapa tò cheur con ardor. Pòrta ‘l deul për tut ël temp ch’ai n’a-i é da manca : ch’a sia proporsionà a soa dignità, evité tute maldicense e peui, sërca ‘d consolete ‘d tò sagrin. {{verse|chapter=38|verse=18}}As peul meuire ‘d soferensa e la pen-a dël cheur a consuma le fòrse. {{verse|chapter=38|verse=19}}Ël maleur gròss a slonga ‘l sagrin e l’angossa sensa fin a pòrta a na vita ‘d maledission e miséria. {{verse|chapter=38|verse=20}}Laste pa andè a la tristëssa, bùtla da banda e pensa a tò avnì. {{verse|chapter=38|verse=21}}Dësmentia mai: da la mòrt as torna nen, tò grand sagrin a servirà pa nì a ti nì a col ch’a l’é mòrt e at farà mach dël mal. {{verse|chapter=38|verse=22}}Avìsnte che soa sòrt a sarà dcò la toa: “Ier a mi, ancheuj a ti”. {{verse|chapter=38|verse=23}}Cand che n’òm a intra ant ël darié arpòs, a l’é dcò la memòria dël mòrt ch’a l’ha dirit a la rechie; consolassion ëd chiel adess che sò spìrit a l’é partì. === Comersi e artisanat === {{verse|chapter=38|verse=24}}Për vnì a esse un savant, un magìster ëd saviëssa, venta avèj motobin ëd moment ëd rechie. Col ch’a l’ha pòca ocupassion manual a vnirà esse savi.{{verse|chapter=38|verse=25}}Com a podria-lo vnì savi ël lauràur. A l’ha mach n’orgheuj: dovré l’avuja, fé andé anans ij beu, passé soa vita al ritm ëd sò travaj e sò bocin. {{verse|chapter=38|verse=26}}Tut ël but a stà ant ij sorch e le preus e as deurm nen la neuit për deje da mangé a le vache. {{verse|chapter=38|verse=27}}L’artisan e l’artista ch’a passo la neuit tanme ‘l di, e a gravo ‘d gravure an sij cacèt, a buto tut ël deuit a varié le figure; tùit aplicà a la riprodussion dël model a stan dësvij a compì da bin ël travaj. {{verse|chapter=38|verse=28}}Parèj ël fré, setà dë 'dnans ëd l’ancuso: as concentra an sël fèr da travajé. Ël flambé dël feu a lo coata ‘d sudor, e con ël calor ëd la fòrgia a dev loté. Ël rabel dël martel a jë struniss j’orije, e ij sò euj a stan pontà ‘n sël model d’arproduve, tut ciapà dal perfessionament ëd soa euvra e a passa la neuit a otimisela. {{verse|chapter=38|verse=29}}L’istess ël tupiné, setà a sò travaj: a fa viré sò torn con ij pé. Tavòta preocupà ‘d finì l’euvra, a buta tùit ij sò sfòrs a la riprodussion d'un gran nùmer ëd tòch. {{verse|chapter=38|verse=30}}Con le man a modela la creja antramentre che con ij pé a në contràsta la resistensa: tut angagià a na vernisadura a la perfession a stà dësvij për polidé ‘l forn. {{verse|chapter=38|verse=31}}Tuta sta gent-sì a l’ha fiusa an soe man e mincadun a l’é espert ëd so mesté. {{verse|chapter=38|verse=32}}Na sità, sensa ‘d lor as podrìa pa drissesse, nì j’òm a-i podrìo sté o andé an gir. Ma ‘l consèj ëd palass-sità a-j ciama pa sò avis, {{verse|chapter=38|verse=33}}nì a l’han pòst ant la ciambreja. Lor a pijo nen pòst an slë scagn da giùdes përchè a capisso nen la lege o ël dirit. {{verse|chapter=38|verse=34}}Nì a comparisso an tra j’autor dij proverbi. Contut lor a sosten-o j’euvre materiaj e soa preghiera a l’é për mej esercité sò mesté. === L'atività dlë scriba === Bin divers a l’é col ch’a s’àplica a medité la lege dël Pì Àut. == 39 == {{chapter|39}} {{verse|chapter=39|verse=1}}Chiel a studia la saviëssa dij magìster antich e a medité ‘l message dij profeta. {{verse|chapter=39|verse=2}}Chiel a guerna le memòrie dj’òm famos e ‘d lòn ch’as conta dj’òm avosà e a intra ‘ndrinta a le sutilità dij proverbi. {{verse|chapter=39|verse=3}}Arsërca ij segret ëd le paràbole, j’enìgma dij proverbi e tuta soa vita a l’é ocupà da le màssime dla sapiensa. {{verse|chapter=39|verse=4}}A peul përparèj rende servissi a ‘d gent amportanta, aranda dij dirigent ëd govern. A chiel as dan d’ancàrich a viagé an tèra strangera, përchè a l’ha esperiensa dël bin e dël mal ëd l’òm. {{verse|chapter=39|verse=5}}Tute le matin a s’alva bonora për dedichesse a Nosgnor ch’a l’ha crealo, e preghé an presensa dël Pì Àut. Chiel a doverta ij sò làver e a ‘ncamin-a l’orassion, an ciamand përdon dij pecà comëttù. {{verse|chapter=39|verse=6}}A prega Nosgnor, ël Grand Dé, ‘d vorèije inspiré d’anteligensa ;anlora dcò chiel a podrà spantié ël message ‘d soa saviëssa e, con l’orassion, ringrassié ‘l Signor. {{verse|chapter=39|verse=7}}Parèj ël savi adressa soa volontà e sò savèj, an meditand ij misteri divin. {{verse|chapter=39|verse=8}}Ël savi a mostra l’educassion fiamenga ch’a l’han mostraje, as glorierà ant la lege, régola dl’aleansa ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=39|verse=9}}Tùit a vanteran soa ‘nteligensa e a sarà mai dësmentià; soa memòria a sarà mai perdùa e sò nòm a restrà viv fin-a a la dariera generassion dl’òm. {{verse|chapter=39|verse=10}}Le nassion a conteran ëd soa sapiensa e la ciambreja a proclamerà sò elògi. {{verse|chapter=39|verse=11}}An soa vita, as lasrà darera un nòm pì glorios che mila d’àutri e cand ch’a rivrà soa ora , a podrà meuire sodisfàit. === N'inn ëd làuda a Nosgnor === {{verse|chapter=39|verse=12}}I veui ancor espon-e mie riflession, i jë smijo a la lun-a ant ël sò pien ëd metà mèis, i son ampinime d’ideje che i veui esprime. {{verse|chapter=39|verse=13}}Scoteme fieuj sant, e chërse tanme na pianta ‘d reuse an brova dl’eva. {{verse|chapter=39|verse=14}}Parèj dl’ancens spantié bon profum, e com ël liri ch’as cheurv ëd fior. Antoné un càntich e cantelo an còro, ringrassié Nosgnor për tut lòn ch’a l’ha fàit. {{verse|chapter=39|verse=15}}Proclamé sò grand Nòm, fé conòsse soa làuda e con vòsti cant al son ëd l’àrpa. Celebrelo parèj: {{verse|chapter=39|verse=16}}«Magnìfiche j’euvre ‘d Nosgnor! A sò temp tute soe euvre a saran realisà. {{verse|chapter=39|verse=17}}Venta pa ciamesse: "Përchè sòn?Còs serv-lo lòn?". Al moment bon tute le domande a l’avran rispòsta. Dé a l’ha mach da dì na paròla, e j’eve as fërmo tanme ant na diga; basta ch’a lo disa e le cisterne a s’ampinisso. {{verse|chapter=39|verse=19}}Chiel a dà n’órdin e tut as compiss com a veul; gnun a peul buté d’antrap a soa salvëssa. {{verse|chapter=39|verse=19}}dë 'dnans ëd j’euj a l’ha tut lòn ch’a fan ij mortaj, e a peul scapé nen a sò bèich. {{verse|chapter=39|verse=20}}Sò colp d’euj a sesiss ël prinsipi e la fin dij temp: për chiel nen a l’é strasordinari. {{verse|chapter=39|verse=21}}Venta pa ciamesse: “Còs é-lo sòn? E lòn, còs serv-lo?”, përchè tut a l’è creà con un but precis. {{verse|chapter=39|verse=22}}Soa benedission a dësbòrda tanme un fium, parèj ëd na bùria ch’a va inondé la tèra. {{verse|chapter=39|verse=23}}Contut le nassion a sperimenteran soa flin-a, parèj com a l’avìa trasformà j’eve ant un desert salà. {{verse|chapter=39|verse=24}}Soe stra a son drite për ij sant, ma pien-e d’antrap për ij sensa-lege. {{verse|chapter=39|verse=25}}Tut lòn ch’a l’é bel e bon a l’é stàit creà dal prinsipi, com ëdcò ij maleur për ij pecador. {{verse|chapter=39|verse=26}}Për vive, jë bzògn ëd prima necessità për l’òm a son: eva, feu, fèr e la sal, farin-a ‘d gran, làit e amel, vin, jus d’uva, euli e vestì. {{verse|chapter=39|verse=27}}Tut sòn a l’é un bin për ij fedej, ma a ven a esse nociv për la gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=39|verse=28}}A-i son ëd vent creà për castigh che con sò furor a grevo na vira ‘d pì e a l’ora dël giudissi, a s-ciodran tuta soa violensa an pasiand parèj lë sdegn dël Creator. {{verse|chapter=39|verse=29}}Feu, grela, famin-a e mòrt, tut sòn a l’è stàit creà për ël castigh. {{verse|chapter=39|verse=30}} Dent a cròch ëd le bestie ferose, scorpion, vìpre, spa d’arvangia contra j’infedej, {{verse|chapter=39|verse=31}}tuti costissì a esulteran d’ubidì a sò comand. Pront an sla tèra për tùit ij bzògn, A sò temp a trasgrediran pa la paròla. {{verse|chapter=39|verse=32}}Tut sòn për mi a l’é ciàir dal prinsipi. Donch, i l’hai pensaie ansima e butalo për ëscrit: {{verse|chapter=39|verse=33}}“Tut lòn ch’a fa Nosgnor a l’é bon, ant lë bsògn chiel a provëdrà a lòn ch’a manca”. {{verse|chapter=39|verse=34}}Venta nen dì: “ Sòn a l’é pes che lòn!”. Përchè a-i rivrà ‘l temp che tut a sarà arconossù tanme bon! {{verse|chapter=39|verse=35}}E adess canté con tut vòst cheur e a vos rionda e benedì ël nòm ëd Nosgnor”. == 40 == {{chapter|40}} === Miseria dl'òm === {{verse|chapter=40|verse=1}}Tuti j’òm a son sotmetù a fastudi, un giov grev a pèisa an sij fieuj d’Adam, dal di ch’a seurto da le ventraje ëd soa mare fin-a a cand a torno a la mare-tèra ’d tùit. {{verse|chapter=40|verse=2}}lòn ch’a-j rùmia ant ij pensé e a-j fa pau, lòn ch’a speto con aprension, a l’é ‘l di ëd soa fin. {{verse|chapter=40|verse=3}}A son tuti butà parèj, a ‘ncaminé dal rè ch’a l’è stà dzora ‘d sò tròno, fin-a ‘l darié sò sùdit setà për tèra ant la snìsia, {{verse|chapter=40|verse=4}}da col ch’a pòrta ‘l mantel ross e la coron-a fin-a a col vestì mach ëd tèila. {{verse|chapter=40|verse=5}}A conòsso tuti la ràbia e la gelosìa, ël turbament e l’anchietùdin, la pau dla mòrt, ël rancor e la dëscòrdia. E s’a van a cogesse për trovè d’arlass, la seugn ëd la neuit a dësvija soe angosse. {{verse|chapter=40|verse=6}}A s’arlama për pòch, scasi nen, peui ant ël seugn, parèj d’un di ëd vardia, a l’é bolversà da le carcaveje ‘d sò cheur, com a fussa scampà dal front ëd bataja. {{verse|chapter=40|verse=7}}E antramentre che ‘nt ël seugn a stà për butesse an salv, as dësvija, an maravijàndze dla tëmma nen real. {{verse|chapter=40|verse=8}}Costa a l’é la situassion ëd tùit ij vivent, da l’òm a la bestia; contut, për ël pecador a l’é sét vire pes: {{verse|chapter=40|verse=9}}mòrt, sangh, dëscòrdia e guere, malora, famin-a, ruin-a e disàstr. {{verse|chapter=40|verse=10}}Tuti sti maleur a son ëstàit creà për ij gram, e sempe për lor ch’a l’é rivane la grand inondassion. {{verse|chapter=40|verse=11}}Tut lòn ch’a ven da la tèra, a-i tornerà; j’eve a torno sèmper al mar. === L'angiustissia a trionferà pa === {{verse|chapter=40|verse=12}}A spariran tùit ij present fàit për corompe ij giùdes e j’angiustissie: mach la lealtà a restrà etérna. {{verse|chapter=40|verse=13}}Le richësse 'ngiùste a sëccheran parèj d’un torent, as perdran com artron-a ant na buria un tron ch’a struniss. {{verse|chapter=40|verse=14}}Ij trasgressor a ‘ndran an ruin-a përparèj coma 'l nen giust a s’arpatrà an dovertand le man. {{verse|chapter=40|verse=15}}La dëssendensa dij përvers a butrà pa pì d’àutri branch, le rèis pa pure a saran dzora ‘d na pera dura sensa teren. {{verse|chapter=40|verse=16}}Ij goré ch’a chërso aranda dl’eva o an brova d’un ri, a saran tajà anans ëd tute j’àutre erbe. {{verse|chapter=40|verse=17}}Contut la generosità a l’é un paradis benedì e l’almòsna a dura sempe. === Le gòj ëd la vita === {{verse|chapter=40|verse=18}}Dossa a sarà la vita dl’ovrié e ‘d col ch’a basta a chiel istess, ma pì ancor a lo sarà për col ch’a treuva un tesòr. {{verse|chapter=40|verse=19}}Un nòm a l’é assicurà da vàire fieuj o da la fondassion ëd na sità, ma na fomna ireprensìbila a sarà pì stimà ancor. {{verse|chapter=40|verse=20}}Vin e mùsica arlamo ël cheur, ma l’amor dla saviëssa pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=21}}La fluta e l’arpa a fan na bela melodìa, ma na paròla gentila a l’é pì dossa ancor. {{verse|chapter=40|verse=22}}L’euj a l’ha anvìa ‘d grassia e blëssa, ma dël verd ëd la campagna pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=23}}L’amis e ‘l cambrada as treuvo sèmper al moment giust, tutun fomna e marì pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=24}}Ij frej e n’agiut a servo ant ij brut moment, ma la carità a salverà pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=25}}L’òr e l’argent a dan na posission sicura, ma ‘n bon consèj a ven apressià pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=26}}Richëssa e potensa a dan fiusa al cheur, ma la tëmma ‘d Nosgnor a la dà pì ancor. S’it vénere ‘l Signor, at mancrà nen; con Chiel it l’avras pa da manca ‘d ciamé d’agiut. {{verse|chapter=40|verse=27}}La venerassion ëd Nosgnor a l’é un paradis benedì, e soa protession a val ëd pì che tute j’àutre glòrie. === La dësgrassia 'd mendiché === {{verse|chapter=40|verse=28}}Car ël mè fieul, va pa a limosné: a l’é mej meuire che mendiché. {{verse|chapter=40|verse=29}}L’òm ch’a bèica sèmper a la tàula dj’àutri a viv na vita da nen: andrà antamnesse con ëd mangé forësté, l’òm savi e educà as në pijerà varda. {{verse|chapter=40|verse=30}}Për l’òm sensa vergògna ‘l pan almosnà, a smijerà doss a sò palà, ma ‘n soe ventraje a l’avrà l’efet dël feu. == 41 == '''{{chapter|41}} === Riguard ëd la mòrt === {{verse|chapter=41|verse=1}}Mòrt! Com a l’é mèr pensé a ti, për l’òm ch’a viv pasi an tra soe richësse, cand che l’òm a l’ha nen fastudi e boneur an tut, ancora bon a apressié ij piasì! {{verse|chapter=41|verse=2}}Òh mòrt, com it ses binëvnùa, për l’òm ant la necessità e sensa fòrse, për l’òm tròp vej, acablà da pensé, për l’arviros ch’a l’ha pa pì passiensa! {{verse|chapter=41|verse=3}}Gnun-a tëmme ‘d sentensa dla mòrt, pensa a coj ch’a l’ero anans ëd ti e a coj ch’a vniran apress. {{verse|chapter=41|verse=4}}Meuire a l’é ‘l destin che Nosgnor ampon a tuti j’esse vivent. Donca, përchè arfudè lòn che ‘l Pì Àut a l’ha giudicà bon për tùit? Che toa vita a l’àbia da duré, des ann, o sent o mila, ant ël mond dij mòrt as në ten pa cont ëd pianta. === Ël destin dij pecador === {{verse|chapter=41|verse=5}}Ij fieuj dij pecador a son n’abominassion, na rassa grama ch’a frequenta le ca dij përvers. {{verse|chapter=41|verse=6}} L’ardità dij fieuj dij pecador a ‘ndrà perdùa e soa dëssendensa andrà anans ant ël dzonor. {{verse|chapter=41|verse=7}}Un pare sensa religion a sarà rimprocià da sò fieuj, përchè as sento dëspresià a càusa ‘d chiel. {{verse|chapter=41|verse=8}}Maleur a vojàutri, gent sensa religion ch’i chite la Lej dël Pì Àut! {{verse|chapter=41|verse=9}} Se voi ‘v moltìpliche, tut a sarà për la ruin-a; se i seve nassù, a l’é për la maledission e, cand i meuire i l’eve l’ardità dël maledet. {{verse|chapter=41|verse=10}}Tut lòn ch’a seurt da la tèra, a la tèra a torna; parèj ëd gent sensa religion: da la maledission a la ruin-a. {{verse|chapter=41|verse=11}}As fà deul an facia dij cadàver dij pecador, contut sò nòm a sarà dëscancelà. {{verse|chapter=41|verse=12}}Guerna tò nòm, përchè at survivrà: pì che mila tesòr d’òr. {{verse|chapter=41|verse=13}}La vita ‘d na brava përson-a a l’ha ij di contà, tutun un bon nòm a l’é etern. {{verse|chapter=41|verse=14}}Car ël mè fieul, guerna an pas l’educassion arseivùa. Ma saviëssa stërmà e tesòr sotrà: còs sérv-lo? === Na série 'd contrast === {{verse|chapter=41|verse=15}}N’òm ch’a stërma soa folairà a val pì ëd col ch’a stërma soa saviëssa. {{verse|chapter=41|verse=16}}Adess, prové onta mach dë 'dnans ëd mia paròla, përchè a va pa bin vërgognesse ‘d tute j’onte basta ch’a sia, e d’àutra part, ant ël mond a-i è pa ‘l midem apressiament për lòn ch’a càpita. {{verse|chapter=41|verse=17}}Ëd sòn vojàutri i l’eve d’avèj onta: dë 'dnans ai pare, ëd vive da dësbaucià; dë 'dnans ëd la gent ëd govern, la busiardarìa; {{verse|chapter=41|verse=18}}dë 'dnans ai magistrà, ël delit; dë 'dnans a la ciambreja dël pòpol, la violassion ëd la lege ëd Dé; dë 'dnans ëd un compagn o n’amis, ël fé dël mal; {{verse|chapter=41|verse=19}}dë 'dnans vòstri avzin, d’esse ëd làder. Venta vërgognesse d’ës-ciapé un giurament o un pat, ëd fé ‘l mendich o d’arfudé lòn che giustament a ven ciamà, {{verse|chapter=41|verse=20}}o ‘d pa rësponde a ‘n salut genit. Venta avèj onta dl’anvìa për na meretriss, {{verse|chapter=41|verse=21}}e ‘d disinteressesse d’un compatriòta, o d’apropiesse ‘d n’ardità o na donassion. O ancora dl’anvìa për na fomna ‘d n’àutr, {{verse|chapter=41|verse=22}}ëd vorèj avèj relassion con la pròpia s-ciava, e, pes ancor, vorèj avzinesse a sò let. Àbie d’onta d’ansulté vòstri amis o ëd rinfaceje d’avèj lòn che voi i l’eve daje. == 42 == {{chapter|42}} {{verse|chapter=42|verse=1}}Àbie onta d’arpete lòn ch’i l’eve sentù e ‘d dësvelé ‘d segret. A l’é mach ëd lòn, ch’i l’eve d’avèj pròpi vërgògna e tùit a v’aproveran. Vardé-sì j’ocasion andova a l’é pa necessari d’avèj vërgògna nì ëd séntse colpévol për rispèt uman. {{verse|chapter=42|verse=2}}Gnun-a onta d’esse sotmëttù dla lege dël Pì Àut nì ëd soa aleansa; nì d’assòlve un pagan se a l’é nossent, {{verse|chapter=42|verse=3}}nì ëd ten-e cont con n’amis o con un compagn ëd viage, nì ëd partagé toa ardità con d’àutri; {{verse|chapter=42|verse=4}}nì d’avèj na balansa e ‘d pèis giust, nì ëd cheuje un profit, cit o grand, {{verse|chapter=42|verse=5}}o d’un benefissi comercial. Gnun-a vërgògna ëd rimprocé con severità tò fieuj, nì ëd foëtté a sangh la schin-a ‘d në s-ciav fagnan. {{verse|chapter=42|verse=6}}Se toa fomna a l’é grama opura dova ch’a-i son tròpe man, gnun-e tëmme ‘d dovré ciav e cacèt. {{verse|chapter=42|verse=7}}Conta e pèisa tut lòn ch’it bute an depòsit; ch’a sia tut scrivu: dé e avèj. {{verse|chapter=42|verse=8}}Gnun-a onta ‘d rimprocé ‘l fòl, lë stordi o ël vej acusà d’adulteri. It podras parèj mostrete tanme n’òm genit educà,e it saras apressià da tùit. === Fije e pare === {{verse|chapter=42|verse=9}}Na fija, a l’è për un pare, n’adoss ëd n'anchietùdin segreta, na preocupassion ch’a slontan-a la seugn: cand a l’é giovo, përchè a vada pa a passé l’età da trové da mariesse; e na vira acasà ch’a peuda esse arpudià. {{verse|chapter=42|verse=10}}Da fiëtta, la tëmma a l’é ch’a vada nen a fesse sedùe e vnì pajòla sota ‘l tèit dël pare. S’a l’é con ël marì, ch’a croa an colpa, acasà ch’a sia pa bon-a a caté ‘d cit. {{verse|chapter=42|verse=11}}Donca, se la vérgin a l’é pa ‘d bon comand, ti fà pì fòrta la vigilansa, përchè at fasa nen esse svergna dij tò nemis, a fasa parlé la gent ëd la sità e a në sia la fàula, parèj da fete vërgogné dë 'dnans ëd tùit. {{verse|chapter=42|verse=12}}Toa fija venta pa ch’a mostra soa blëssa a tuti, nì ch’a frequenta tròp ël ciancium ëd le fomne, {{verse|chapter=42|verse=13}}përchè la malissia dle fomne a ven fòra parèj dle càmole dai vestì. {{verse|chapter=42|verse=14}}Mej la gramìssia ‘d n’òm che la bontà ‘d na fomna! Na fija svërgognà a dzonora sò pare. === J'euvre 'd Dé ant la natura === {{verse|chapter=42|verse=15}}Ore, i veui memorié tut lòn che Nosgnor a l’ha fàit; veuj conté lòn ch’i l’hai vëddù. Nosgnor a l’ha creà tut për mojen ëd soa paròla, e a l’é sò but ch'a l’é compisse për l’acòrd con soa volontà. {{verse|chapter=42|verse=16}}Përparèj com as vëdd ël sol che con sò splendor a fà vëdde tut, j’euvre ‘d Nosgnor a son satìe ‘d soa glòria. {{verse|chapter=42|verse=17}}Gnanca j’àngej sant dël Signor a peulo conté tute soe maravije: Nosgnor Onipotent a l’ha stabilì tut su base fërme, përchè tut ël mond antregh a ten-a bon an soa gloriosa presensa. {{verse|chapter=42|verse=18}}Dé a pénetra sò beich fin-a ‘l fond dël mar e fin-a ant ël balatron dij cheur: chiel a conòss ij sò segret. Ël Pì Àut, a peul savèj tut. Chiel a scrùta da bin ij segn ch’a marco ij temp. {{verse|chapter=42|verse=19}}A dësvela passà e avnì e arvela ‘l fond dij segret. {{verse|chapter=42|verse=20}}Ti ‘t peule pa stërmeje ij tò pensé e gnun-a ‘d toe paròle a peul scampeie. {{verse|chapter=42|verse=21}}Con saviëssa a l’ha ciadlà soe euvre grande, arlongh tut ël cors dij sécoj. Chiel a l’é da sèmper e a restrà për sempe, e ‘d soa euvra as peul giontesse o gavesse nen: e a l’ha pa da manca ‘d consijé. {{verse|chapter=42|verse=22}}Ah! Com a son bele soe euvre, dcò se i në s-ceiroma mach në spluva! {{verse|chapter=42|verse=23}}Frem e ùtil a l’é tut lòn ch’a l’ha fàit e ‘l but ëd Nosgnor as realisa sempe. {{verse|chapter=42|verse=24}}Tut a va a parija, e as corispondo, le ciòse, un-a a l’àutra: l’imperfession a l’ha pa creala. {{verse|chapter=42|verse=25}}Na ciòsa a fa pì fòrt ël valor ëd n’àutra. La contemplassion ëd soa glòria a va mai pì a la fin! == 43 == {{chapter|43}} === Lë splendrior dël sol === {{verse|chapter=43|verse=1}}Com a l’é anciarmant vacé j’autësse dël pì sclin firmament! Che spetàcol ëd glòria a smon a jë sguard! {{verse|chapter=43|verse=2}}A s’alva, a l’archengh, ël sol, e a smijerìa fin-a nunsié la glòria fiamenga dl’euvra dël Pì Àut. {{verse|chapter=43|verse=3}}Ma a mesdì ël sol a suva la campagna. Chi peul-lo antlora ten-e soa calura? {{verse|chapter=43|verse=4}}A s’arvìscola ‘l feu për ij travaj ëd fòrgia ma ‘l sol a l’é tre vire pì càud, ël sol ch’a brusa le montagne: ch’a manda sofi ëd feu, e a sbòrgna j’euj con ij sò ragg. {{verse|chapter=43|verse=5}}E com a l’é grand Nosgnor! Ël grand ch’a l’ha creà ‘l sol e a n’adressa la corsa con soa paròla! === Lë splendrior ëd la lun-a === {{verse|chapter=43|verse=6}}La lun-a, dcò chila, a s’àlva a soa ora, a marca ‘l temp ch’a passa, andicàndne la durada. {{verse|chapter=43|verse=7}}Astr ch’a cala fin-a a dësparì, la lun-a a serv a marché la dàita dle feste. {{verse|chapter=43|verse=8}}Dcò ‘l mèis a ciapa sò nòm da la lun-a, maravija ch’a càngia e as buta torna a chërse, lum dl’armeja dël cel ch’a sbërlus an sël firmament. === La glòria dle stèile e dl'arcancel === {{verse|chapter=43|verse=9}}lë splendor ëd le stèile a fa la blëssa dël cel: l’ornament rajant dj’autësse ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=43|verse=10}}A ubidisso a j’órdin dël Dé ùnich, an stasend andova a l’ha butaie e sensa chité sò pòst ëd guardia. {{verse|chapter=43|verse=11}}Vàrda l’arcancel e benedis col ch’a l’ha falo: eclatan an tuta soa blëssa. {{verse|chapter=43|verse=12}}A fà la trassa ant ël cel con n’arch ëd lus: a l’ha tendulo ël Pì Àut con soe man. === Le maravije dla natura === {{verse|chapter=43|verse=13}}Nosgnor a fa tombé le grele ‘d tempesta, peui, sò vorèj a sfranda ‘l lòsne; {{verse|chapter=43|verse=14}}a doverta le riserve d’eva dël cel e le nìvole a vòlo tanme d’osèj. {{verse|chapter=43|verse=15}}Soa potensa a s-ciassa le nìvole che peui as ësfriso an grele ‘d tempesta. {{verse|chapter=43|verse=16}}Ël rabel ëd sò tron a fà tramblé la tèra, ch’a seufr tanme na fomna an pajòla. L’arson dël tron a dësbogia le montagne e s’a lo veul, Nosgnor a fà possé ‘l vent marin, {{verse|chapter=43|verse=17}}o la tramontan-a e vent impetuos a sófio, opura a fà tombé la fiòca parèj d’osèj ch’as pòso an sël teren e përparèj a cheurv ij camp parèj ëd në scop ëd aliòstre. {{verse|chapter=43|verse=18}}Soa bianchëssa fiamenga a smaravija j’euj, e ‘l cheur a l’é ambajà a vëdde tut sòn. {{verse|chapter=43|verse=19}}Nosgnor a spantia la brin-a tanme la sal, nopà s’a gèila, la galavèrna ‘s cristalisa ant j’agucin. {{verse|chapter=43|verse=20}}Bufa la bisa, an sl’eva as condensa la giassa; che as pòsa dzora ‘d tuta la massa d’eva, ch’as arvest parèj ëd n’armura. {{verse|chapter=43|verse=21}}Ël vent marin a dvora le montagne e a brusa ‘l desert; tanme a fussa feu a dësbla l’erba. {{verse|chapter=43|verse=22}}Armedi ëd tut a l’é na nivoren-a a l’amprovista, l’arivé dla rosà ch’arlama da la càud. {{verse|chapter=43|verse=23}}Con soa paròla chiel a l’ha domà ‘l balatron ëd ël mar e a l’ha piantaie j’ìsole. {{verse|chapter=43|verse=24}}Coj ch’a nàvigo an sël mar a në conto ij privo, a séntje con nòstre orije i në restoma bele ambajà. {{verse|chapter=43|verse=251}}Ambelelà a-i é tut lòn ch’a l’é dròlo e stupend, esse viv ëd tute sòrt e ‘d mostro marin. {{verse|chapter=43|verse=26}}Për chiel sò nunsi a compiss ël viage ant un bon pòrt, a l’é pro na paròla për regolé tut. {{verse|chapter=43|verse=27}}I podrìo dì ancor vàire e finì mai pì, ma la sara dël dëscors ch’a sia: “Nosgnor a l’é tut!”. {{verse|chapter=43|verse=281}}Coma podrio-ne avèj la fòrsa për laudelo? Chiel an efet, ël Grand, a l’é dëdzora ‘d tute soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=29}}Afros a l’é Nosgnor e motobin grand, soa potensa a l’é na maravija. {{verse|chapter=43|verse=30}}Ant ël glorifiché ‘l Signor, esaltelo pì che peule, përchè a lo sarà mai pro. Ant l’esaltelo moltipliché vòstra fòrsa, stracheve mai, përchè i finireve mai. {{verse|chapter=43|verse=31}}Chi é-lo ch’a l’ha vëddù Nosgnor e chi a podrà celebrelo? Chi a peul magnifichelo com a l’é? {{verse|chapter=43|verse=32}}A-i son vàire euvre stërmà pì grande che coste: nojàutri contemploma mach na part ëd soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=33}}Nosgnor a l’ha fàit tut e a l’ha daje saviëssa a coj che a-j veul bin. == 44 == {{chapter|44}} === N'inn an onor dij nòstri antich === {{verse|chapter=44|verse=1}}Foma adess l’elògi dj’òm avosà, dij nòstri pare an soe generassion. {{verse|chapter=44|verse=2}}Nosgnor a l’ha creaje motobin glorios: sò grandeur a l’é da sempe. {{verse|chapter=44|verse=3}}Sgnor ant ij sò regn, a l’é për soa potensa ch’as conossìa sò nòm, consijé famos për soa ‘nteligensa, e messagé ‘d professìe. {{verse|chapter=44|verse=4}}Cap dël pòpol con soe decision e con l’anteligensa dla saviëssa popolar; dëscors savi a-i j’ero an sò ‘nsegnament. {{verse|chapter=44|verse=5}}Compositor ëd melodìe musicaj e autor ëd poem cantà. {{verse|chapter=44|verse=6}}Gent potenta për soa richëssa e ch’a vivìo pasi an soe ca. {{verse|chapter=44|verse=7}}Tuti costissì a l’ero stàit onorà ai sò temp, an soa vita a l’ero stàit avosà. {{verse|chapter=44|verse=8}}Cheicadun ëd lor a l’avìa lassà un nòm, përchè as në selebrèissa la làuda. {{verse|chapter=44|verse=9}}D’àutri a-i é pa pì memòria, passà com a fusso mai esistù, a l’ero stàit com a fusso mai stàit, e dcò sò fieuj apress ëd lor. {{verse|chapter=44|verse=10}}Nopà costissì a son ëstàit òm ëd fede, e soe euvre giuste a son pa dësmentià. {{verse|chapter=44|verse=11}}An soa dëssendensa as conserva na bela ardità: ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=12}}Soa dëssendensa a resta fedel a j’aleanse e grassie a lor dcò ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=13}}Për sèmper a restrà soa dëssendensa e soa glòria a sarà pa ‘scurà. {{verse|chapter=44|verse=14}}Ij sò còrp a s’arpòso an pas ant la tomba, ma sò nòm a l’é viv për sempe. {{verse|chapter=44|verse=15}}Tute le nassion a parleran ëd soa saviëssa e la ciambreja dla gent a në farà l’elògi. === Enòch === {{verse|chapter=44|verse=16}}Enòch a l’era piasù a Nosgnor e a l’é stàit rapì, esempi ëd conversion për tute le generassion. === Noè === {{verse|chapter=44|verse=17}}Noè a l’é stàit trovà përfet e giust, al temp ëd la zara a l’é stàit segn d' arconciliassion; për sò mojen na rimanensa a l’era survivùa an sla tèra, al temp dël diluvi. {{verse|chapter=44|verse=18}}Aleanse sensa fin a son fissasse con chiel, përchè con ël diluvi a fusso pa dësblà tùit ij vivent. === Abraham === {{verse|chapter=44|verse=19}}Ël grand Abraham a l’é stàit pare ‘d na caterva ‘d nassion, gnun a l’é stàit mai pì trovà parèj ëd chiel ant la glòria. {{verse|chapter=44|verse=201}}Chiel a l’ha guernà la Lege dël Pì Àut: a l’é intrà con chiel an aleansa. An soa pròpia carn a l’é fissasse st’aleansa e a l’é stàit trovà degn ëd Fej ant la preuva. {{verse|chapter=44|verse=21}}Për sòn Dé a l’ha promëttuje con giurament ëd benedì le gent ëd soa dëssendensa, ëd felo ëd bon nùmer tant ‘me la póer ëd la tèra, e d’alvé soa posterità parèj dj’astr e ‘d deje n’ardità da mar a mar e dal fium fin-a ai finagi dla tèra. === Isach e Giacòb === {{verse|chapter=44|verse=22}}Për grinor d’Abraham, ël pare, Nosgnor a l’ha fàit la midema promëssa a sò fieul, Isach. Peui a l’ha designà Giacòb tanme depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission për tuti j’òm. {{verse|chapter=44|verse=23}}Peui a l’ha designà (an sla testa d’Israel)/Giacòb, coma depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission dël drit ëd primogenitura për tuti j’òm. A l’ha confermaje soa benedission e a l’ha daje ‘l pais an proprietà. A l’ha fane dódes part ch’a l’ha ‘rpartì an tra le dódes tribù. == 45 == {{chapter|45}} === Mosè === {{verse|chapter=45|verse=1}}(An tra ij dëssendent ëd Giacòb) Mosè, amà da Dé e da j’òm: soa memòria a l’é na benedission. {{verse|chapter=45|verse=2}}A l’ha daje glòria parija a cola dij Sant e a l’ha falo grand an tra ij teror dij nemis. {{verse|chapter=45|verse=3}}Për soe paròle a l’ha fàit chité ij portent e a l’ha glorificalo dëdnans ai rè; a l’ha daje autorità dzora ‘d soa gent e a l’ha mostraje part ëd soa glòria. {{verse|chapter=45|verse=4}}A l’ha santificalo ant la fedeltà e ant l’umiltà, a l’ha sernulo an tra tuti j’òm. {{verse|chapter=45|verse=5}}A l’ha faje sente soa vos, a l’ha falo intré ant la nìvola scura e a l’ha daje visavì ij comandament, Lege 'd vita e d’anteligensa, përchè a mostrèissa a Giacòb l’aleansa, ij sò decret a Israel. === Aron === {{verse|chapter=45|verse=6}}A l’ha alvà Aron, sant parèj ëd chiel e sò frel, ëd la tribù ëd Levi. {{verse|chapter=45|verse=7}}A l’ha stabilì con chiel n’aleansa etérna an faséndlo sacerdòt për ël pòpol. A l’ha onoralo ëd bej ornamente a l’ha faje porté na vestimenta ‘d glòria. {{verse|chapter=45|verse=8}}A l’ha ‘rvestilo con j’onor pì spléndid, ancoronàndlo con parament ëd podèj: braje, tùnica, efod. {{verse|chapter=45|verse=9}}Dzora ‘d sò mantel a l’ha decorà ‘d pomgranà e na sonajera d’òr tut d’antorn, e ‘d sonaj ch’a ciochinèisso mach al bogé ‘d sò pass, an spantiand un tintin ant ël templi tanme memorial për ij fieuj ëd soa gent. {{verse|chapter=45|verse=10}}Nosgnor a l’ha ‘nvlupatà Aron ëd na vestimenta sacrà d’òr, porpra vermeja e violëtta, euvra brodà d’artista; a l’avìa peui un petoral con le sòrt sacrà dj’Urim e Tumim, marche ‘d vrità, {{verse|chapter=45|verse=11}}brodà con fil ëscarlat, euvra d’artësan, con ëd pere pressiose gravà parèj ëd cacèt, ageminà d’òr, euvra ‘d giojelié; a portava n’iscrission gravà ch’a memoriava mincadun-a dle tribù d’Israel. {{verse|chapter=45|verse=12}}Dzora dël turban a l’ha butaie na coron-a d’òr con n’incision sacrà, ansigna d’onor, travaj vigoros: tute le decorassion a l’ero na delissia për j’euj. {{verse|chapter=45|verse=13}}A l’era mai pì vëddusse ‘d ròba parija, tant bela, mai në strangé a l’era vëstisse përparèj, ma mach ij sò fieuj e ij sò dëssendent për sempe. {{verse|chapter=45|verse=14}}Tùit ij sò olocàust a ven-o brusà ‘d pianta, doe vire al di, sensa fërmesse. {{verse|chapter=45|verse=15}}Mosè a l’ha ‘nvestilo sacerdòt e consacralo con d’euli sant. Costa a l’é vnùita esse n’aleansa sensa fin për chiel e për sò dëssendent, un dirit për sempe: presiede al sacerdòssi e benedì ël pòpol an sò nòm. {{verse|chapter=45|verse=16}}Nosgnor a l’ha sernù Aron an tra tuti, përchè a smonièissa ‘d sacrifissi, ancens e përfum tanme memorial e përchè a fèissa ‘l rit d’espiassion a favor ëd ël pòpol. {{verse|chapter=45|verse=17}}A l’ha daje ‘l podèj d’antërpreté ij comandament e ‘d pronunsié giudissi, për mostreje a Giacòb soe testimonianse e ‘nluminé Israel ant la pràtica ‘d soa Lege. {{verse|chapter=45|verse=18}}Ant ël desert, d’òm strangé a l’ero stàit gelos ëd chiel: a l’ero coj ëd Datan e Abiram e ij partigian ëd Còre, tùit pien ëd bischiss e furor. {{verse|chapter=45|verse=19}}Tutun Nosgnor a l’ha vëddù e a l’ha reagì an manera afrosa: dësblàndje con la fùria dël feu e ‘l portent ëd soa fiama. {{verse|chapter=45|verse=20}}E a l’é chërsùa sempe ‘d pì la glòria d’Aron, a l’ha conceduje n’ardità special: daséndje na part ëd le primìssie dij frut ëd la tèra e dzortut pan a foson. {{verse|chapter=45|verse=21}}An efet, ij sacerdòt a s’alimento dij sacrifissi smonù al Signor: a l’era un privilegi për Aron a ij sò dëssendent. {{verse|chapter=45|verse=22}}Për contra, gnun-a ardità ant la tèra dël pòpol, gnun-a porsion an mes a la gent për chiel, përchè a l’é Nosgnor soa part e sò patrimòni. === Pincas === {{verse|chapter=45|verse=23}}Pincas, fieul ëd Eleasar, a l’é stàit ël ters ant la glòria, përchè zelant ant la tëmma ‘d Dé, e për soa fermëssa ant j’arvire dla gent, e për sò corage e noblëssa d’ànima: chiel a l’ha fàit espiassion për Israel. {{verse|chapter=45|verse=24}}Për sòn a l’è stabilisse con chiel n’aleansa ‘d pas, e a l’é stàit designà cap dël santuari ëd soa gent. Parèj che la dignità dël grand-sacerdòssi a l’é staita arservà a chiel e a soa dëssendensa për sempe. {{verse|chapter=45|verse=25}}Chiel a l’é angagiasse dcò con David fieul ëd Iesse, dla tribù ‘d Giuda, an promëtténdje che l’ardità real a sarìa passà mach da pare a’n fieul nopà l’ardità sacerdotal d’Aron a passava a tuta soa dëssendensa. {{verse|chapter=45|verse=26}}Fieuj d’Aron, che Dé a v’ampinissa ‘l cheur ëd saviëssa, për giudiché soa gent con giustissia e përchè i vade mai a perde, ant l’avnì la prosperità e l’onor ch’av ven. == 46 == {{chapter|46}} === Giosuè e Caleb === {{verse|chapter=46|verse=1}}Vajant an guera a l’é stàit Giosuè fieul ëd Nun. Chiel a l’é sucedù a Mosè ant la dignità ‘d profeta. A pòrta bin sò nòm, përchè Nosgnor a l’ha fàit ëd chiel ël grand salvator dël pòpol ch’a l’avìa sernù. A l’ha compì arvangia an sij nemis adressà contra ‘d chiel, an butand Israel an possess ëd sò teritòri. {{verse|chapter=46|verse=2}}Che glòria, cand a aussava ij sò brass e a’mbrancava soa spa contra le sità! {{verse|chapter=46|verse=3}}Chi é-lo, anans ëd chiel, frem përparèj? Chiel mnava ‘l combatiment ëd Nosgnor! {{verse|chapter=46|verse=4}}É-lo pa fermasse ‘l sol a sò comand, për un di ch’a l’é smijàne doi? {{verse|chapter=46|verse=5}}Ant ël moment che ij nemis a lo s-ciassavo da tute bande, chiel a l’era apelasse al pì Àut poderos, e Nosgnor, ch’a l’é grand, a l’ha scotalo an mandand na tempesta afrosa ‘d pere. {{verse|chapter=46|verse=6}}Giosuè a l’è sfrandasse an sl’armeja nemisa e a l’ha dësblà j’aversari ant la cala ‘d Bet-Coron. Ventava, an efet, che le nassion pagan-e ch’a l’avìo fàit guera a Nosgnor, a conosseisso tuta la disponibilità d’arme ‘d Giosuè, përchè chiel a seguitava ij comand dël Magìster. {{verse|chapter=46|verse=7}}E ant ël temp ëd Mosè, Giosuè, parèj ëd Caleb fieul ëd Iefune, a l’avìo mostrà soa fidelità, an oponéndze a la ciambreja dël pòpol, për ampedì ch’as arvirèisso, an pasiand mormorassion malegne. {{verse|chapter=46|verse=8}}Mach lor doi a l’ero salvasse an fra ij sessentmila soldà, për fé intré la gent ant l’ardità, ant la tèra ‘ndova a scor làit e amel. {{verse|chapter=46|verse=9}}A Caleb Nosgnor a l’avìa daje un gran vigor, ch’a l’é duraje fina soa veciaja, përchè a conquistèissa la region ëd montagna dël pais; parèj che soa dëssendensa a l’ha conservala an ardità. {{verse|chapter=46|verse=10}}Parèj tuti j’Israelita a l’han podù vëdde com a l’era mej seguité Nosgnor. === Ij Giùdes === {{verse|chapter=46|verse=11}}Venta dcò parlé dij Giùdes: mincadun famos a soa manera. Coj ch’a son sempe stàit fedej e coj ch’a son mai slontanasse da Nosgnor. {{verse|chapter=46|verse=12}}Ch’a vado arfiorì ij sò òss ant la tomba, e che ij fieuj ëd costi òm glorios a vado a fé neuv l’onor ch’a mérito ij sò pare! === Samuel === {{verse|chapter=46|verse=13}}Samuel, stimà da Nosgnor, profeta dël Signor, a l’ha stabilì la monarchìa e onsù coj ch’a l’avìo da comandé dzora ‘d sò pòpol. {{verse|chapter=46|verse=14}}A l’era stàit giùdes ëd la gent an acòrdi ëd la Lej ëd Nosgnor, e për sòn Nosgnor a l’ha vijà an sij dëssendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=46|verse=15}}An rason ëd soa fidelità, Samuel a l’ha dàit preuva d’esse un ver profeta e lòn ch’a nunsiava a l’era arconossù coma degn ëd la fej d’un vëggent. {{verse|chapter=46|verse=16}}Chiel a l’avìa ‘nvocà Nosgnor, Onipotent, ant ël moment che ij nemis a lo sciassavo tut d’antorn: e chiel a l’ha smonù un babero da làit. Che soa memòria a sia benedìa! {{verse|chapter=46|verse=17}}Anlora, da l’àut dël cel Nosgnor a l’ha tronà e con grand ëstrépit a l’ha fàit sente soa vos. {{verse|chapter=46|verse=18}}A l’ha fàit ësterminé ij cap ëd la sità ‘d Tir e tùit ij magistrà filisté. {{verse|chapter=46|verse=19}}Anans d’andurmisse ant la mòrt, a l’ha fortì dë 'dnans ëd ël Signor e ‘d sò onsù: “Mi i l’hai mai acetà nì dné nì sàndole da cheicadun”, e gnun a podìa dì ël contrari. {{verse|chapter=46|verse=20}}Fin-a dòp esse andurmisse për sèmper, a l’ha ‘ncora profetisà, an nunsiand al rè soa fin. Soa vos a rivava da l’ancreus ëd la tèra, chiel a parlava ‘ncora për Nosgnor e për scancelé na colpa ‘d soa gent. == 47 == {{chapter|47}} === Natan e David === {{verse|chapter=47|verse=1}}Dòp ëd Samuel a l’é scioduie Natan, ch’a l’ stàit profeta ai temp ëd David. {{verse|chapter=47|verse=2}}Tant ‘me ant le vìtime ‘d comunion, la grassa, la part pì bon-a, arservà a Nosgnor a l’é butà da part, parèj David a l’é stàit sernù, a part, an tra ij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=47|verse=3}}David, ch’as dësmorava con leon coma con cravòt, con d’ors com a fusso ‘d babero. {{verse|chapter=47|verse=4}}Ha-lo pa David, an soa gioventura, massà un gigant e arvangiasse dl’ofèisa fàita a Israel, a n’ambrancànd soa franda munìa ‘d pera, e, fasend droché l’arogansa ‘d Golìa? {{verse|chapter=47|verse=5}}David a l’avìa fàit apel a Nosgnor, ël Pì Àut, ch’a l’ha fàit soa man drita motobin fòrta da eliminé un guerié ‘d mesté e arlevé la potensa ‘d soa gent. {{verse|chapter=47|verse=6}} Për lòn a l’han atribuije la glòria d’avèj massà desmila nemis, an laudàndlo ant le benedission al Signor e smonéndje la coron-a real, {{verse|chapter=47|verse=7}}përchè a l’avìa sotmëttù ij nemis ant j’anviron, e ardovù a nen ij Filisté, sò aversari an dësblàndne la fòrsa fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=47|verse=8}}An tut lòn ch’a fasìa, chiel a selebrava ‘l Dé, l’Ùnich, ël Pì Àut, e proclamà soa glòria con tut ël cheur, an antonand ëd salm e amand sò Creator. {{verse|chapter=47|verse=9}}A l’ha ‘nstituì ëd cantor e arpìsta dëdnans ëd l’autar përchè a fèisso arsoné ‘d melodìe, le pì dosse. Parèj mica di ancor al di d’ancheuj lor a làudo Nosgnor con soe mùsiche.{{verse|chapter=47|verse=10}}A l’ha daje splendor a le feste, e organisà fin-a ai pì cit particolar le Solenità: ël nòm sant ëd Nosgnor a l’era laudà e fin-a da le prime ore ‘d primalba arsonava ‘d mùsica cantà. {{verse|chapter=47|verse=11}}Nosgnor a l’ha perdonaje ij sò pecà a David e a l’ha fàit pì fòrt sò podèj për sempe; a l’ha conceduje n’aleansa real e faje sicur un tròno glorios a Gerusalem an Israel. === Salomon === {{verse|chapter=47|verse=12}}Apress David,a l’é s-cioduie un fieul savi pogià an sël tròno, ch’a l’ha vivù ant la prosperità grassie a sò pare. {{verse|chapter=47|verse=13}}Ël regn ëd Salomon a l’é stàit ant un temp ëd pas; ël Signor a l’ha assicuraje tranquilità për tute bande, përchè a drissèissa un templi dedicà al sant nòm ëd Nosgnor për sempe. {{verse|chapter=47|verse=14}}Ah! Salomon, che savant it ses ëstàit an toa gioventura! It j’ere tanme un ri pien d’eva: bondos d’anteligensa. {{verse|chapter=47|verse=15}}La fama ‘d tò savèj a coatava tuta la tèra che ti ‘t l’has ampinì ëd màssime përfonde. {{verse|chapter=47|verse=16}} Tò nòm a l’é stàit selebrà fin-a ‘nt j’ìsole pì lontan-e, e vàire t’ëstimavo për la pas ch’a procurava. {{verse|chapter=47|verse=17}}Ël mond antregh a ‘mirava ij tò cant, tò proverbi, toe sentense e ij tò respons. {{verse|chapter=47|verse=18}} Ant ël nòm ëd Nosgnor Dé, ch’a l’é ciamà Dé d’Israel, it l’has ambaronà d’òr tanme a fussa stagn, mugià d’argent parèj ëd piomb. {{verse|chapter=47|verse=19}}Contut, it l’has smonù tò còrp a le fomne, an faséndte s-ciav ëd lor. {{verse|chapter=47|verse=20}}Toa glòria a l’é antamnasse e toa dëssendensa profanasse, parèj che l’ësdegn divin a l’é tombà dzora dij tò fieuj, ch’a l’han pro ringretà toe folairà. {{verse|chapter=47|verse=21}}Përparèj che la monarchìa a l’é dividusse e da Efraim a l’é s-cioduje un regn d’arvira. {{verse|chapter=47|verse=22}}Tutun Nosgnor a l’ha pa ‘rnegà soa misericòrdia, an lassand pa crové gnun-a ‘d soe paròle: la posterità dël sò elegiù a l’é nen mòrta e pa dësblà la stirp dël bin-amà. Na resta a l’é concedusse a Giacòb e a David a l’é naje un gich. === Roboam e Geroboam === {{verse|chapter=47|verse=23}}Mòrt Salomon e sotrà con ij sò cé, chiel a l’ha lassà an sël tròno un dëssendent, curt d’antendiment e sensa sust: Roboam, che con soe decision a l’ha provocà l’arvira dla gent. Dcò Geroboam, fieul ëd Nebat, a l’ha fàit pëcchè Israel e butà ‘l regn d’Efraim an sla stra dël mal. {{verse|chapter=47|verse=24}}Le colpe ‘d lor a son moltiplicasse fin-a a feje esilié da sò pais.{{verse|chapter=47|verse=251}} A son dasse a tante ‘d cole gramissie, fin-a a fè rivé l’arvangia dzora ‘d lor. == 48 == {{chapter|48}} === Elia === {{verse|chapter=48|verse=1}}Anlora a l’é rivaie Elia: a l’era parèj d’un feu, e soa paròla a brusava parèj ëd na fiama. {{verse|chapter=48|verse=2}}Chiel a l’ha ciamà ‘l castigh ëd la famin-a an sj’Israelita, parèj che ‘l pòpol a l’é ardovusse a pòca gent. {{verse|chapter=48|verse=3}}Su órdin ëd Nosgnor, a l’ha sarà ‘l cel, parèj ch’a l’é rivaie la suitin-a e ‘l feu a l’é tombà për tre vire dal cel. {{verse|chapter=48|verse=4}}Ah! Elia, it ses fate pròpi un nòm con tùit ij tò portent! Mai pì gnun parèj ëd ti! {{verse|chapter=48|verse=5}}Con la paròla dël Pì Àut, it l’has torna mnà un mòrt a la vita, an rancàndlo dal pais dij mòrt. {{verse|chapter=48|verse=6}}Ti ‘t l’has fàit crové ‘d rè ant la ruin-a, e meuire an sò let ëd gent avosà. {{verse|chapter=48|verse=7}}Al Sinai, an sla montagna dl’Horeb, ti’t l’has scotà Nosgnor adressete d’arpròcc e giudissi sever. {{verse|chapter=48|verse=8}}It l’has sacrà ‘d rè për arpiassene d’àutri, e ‘d profeta tanme sucessor. {{verse|chapter=48|verse=9}}Ti ‘t ses stàit alvà al cel ant un turbij ëd feu, dzora d’un chèr ëd cavaj fiamant. {{verse|chapter=48|verse=10}}Conform j’Ëscriture, ti ‘t ses designà për torné ant ël temp dl'avnì për pasié la rabia divin-a anans ch’avampa, për concilié torna ‘l pare con ël fieul e për stabilì n’àutra vira le tribù ëd Giacòb. {{verse|chapter=48|verse=11}}A l’avran ëd boneur coj ch’at vëdran a che l’amor ëd Dé a guernerà ant la seugn ëd la mòrt! Përchè nojàutri, parèj ëd lor i vivroma. === Elisé === {{verse|chapter=48|verse=12}}Cand che Elia a l’era sparì ant ël turbij, Elisé a l’é stàit ampinì ëd sò spìrit. An tuta soa vita chiel a l’ha mai tramblà de 'dnans ëd gnun prinsi e gnun a l’ha mai fàila a dominelo. 13 Nen a l’é mai stàit tròp difìcil për chiel e fin-a ‘nt la tomba sò còrp a l’ha profetisà. {{verse|chapter=48|verse=14}}Da viv, a l’avìa realisà ‘d portent: mòrt, a l’ha fàit maravije. {{verse|chapter=48|verse=15}}Contut, la gent a l’é pa convertisse, e a l’ha nen arnegà ij sò pecà, fin-a ch'a sia pa deportà da sò pais, e sbardlà dzora ‘d tuta la tèra. A l’é mach pì restaie na cita rimanensa e un prinsi dla casà ‘d David. {{verse|chapter=48|verse=16}}Càiche rè ‘d Giuda a l’avìa fàit lòn ch’a pias a Dé, tutun d’àutri a l’han anbaronà ij pecà. === Rè Esechia e 'l profeta Isaia === {{verse|chapter=48|verse=17}}Esechia a l’ha fortifià soa capital an faséndje porté drinta l’eva: a l’ha fàit scavé con ël pich un canal ant la pera e drissà d’arserve d’eva. {{verse|chapter=48|verse=18}}A sò temp, Senacherib a l’ha vorsù taché Gerusalem, an mandand sò agiut ëd camp e gran copé ch’a l’ha aussà soa man contra ‘d Sion e mostrà con blaga soa arogansa. {{verse|chapter=48|verse=19}}Anlora, a Gerusalem, ij cheur e ij brass a son ëstàit ciapà da tramblament coma pijà da dolor dëscobi. {{verse|chapter=48|verse=20}}Ma a l’han adressà soa preghiera a Nosgnor ëd misericòrdia, an slongand anvers ëd chiel le man. E ‘l Dé Sant, dal cel, a l’ha dun-a scotaje e për mojen d’Isaia a l’ha liberaje. {{verse|chapter=48|verse=21}}Nosgnor a l’ha tacà ‘l camp dj’Assir, ch’a son ëstàit ësterminà da sò àngel. {{verse|chapter=48|verse=22}}Përchè Esechia a l’avìa fàit lòn ch’a l’era gradì al Signor, e frem a l’avìa seguità l’esempi ëd David sò cé, com a l’avia arcomandaje Isaia, gran profeta dj’arvelassion sicure. {{verse|chapter=48|verse=23}}Antlora, ël sol a l’é tornà andaré an slongàndje la vita al rè, {{verse|chapter=48|verse=23}}che, sota potenta ispirassion dlë Spìrit, a l’ha ‘ncor vëddù ij darié temp e confortà coj ch’a portavo ël deul ëd Sion. {{verse|chapter=48|verse=25}}Chiel a l’ha fàit antravëdde la fin dij temp, e j’aveniment stërmà anans ch’a rivèisso. == 49 == {{chapter|49}} === Giosia === {{verse|chapter=49|verse=1}}La memòria ‘d Giosia a l’é na mës-cia aromàtica d’ancens prontà da bin dal përfumista. An tute le boche a l’é doss parèj dl’amel, tanme mùsica ant un disné. {{verse|chapter=49|verse=2}}Chiel a l’é dovrasse a l’arforma dël pòpol e dësraisà j’abominassion dij përvers. {{verse|chapter=49|verse=3}}A l’ha dressà sò cheur anvers ëd Nosgnor, ant un temp ëd përversità a l’ha fortì la vera religion. === Ij rè 'd Giuda e 'l profeta Geremia === {{verse|chapter=49|verse=4}}Gavà David, Esechia e Giosia, ij darié rè ‘d Giuda a l’han fàit dël mal e a son dësparì, përchè a l’avìo chità la lege dël Pì Àut. {{verse|chapter=49|verse=5}}An efet a l’avìo lassaje sò podèj a d’àutri e sò onor a na nassion ëstrangera. {{verse|chapter=49|verse=6}}Ij nemis a l’han daje feu a la sità elegiuva dël Santuari, an fasend soe contrà deserte. {{verse|chapter=49|verse=7}}A l’é lòn ch’a l’avìa nunsià Geremìa, ch’a l’era stàit tratà mal, fin-a chiel, ch’a l’era stàt consacrà profeta fin-a dal sen ëd soa mare, për ranché, dëstruve e ruiné, contut ëdcò për pianté e construe,coma che chiel a l’avìa fàit. === Esechiel === {{verse|chapter=49|verse=8}}Esechiel a l’ha contemplà an vision la glòria ‘d Dé, ch’a l’é manifestasse an s’un chèr ëd cherubin. {{verse|chapter=49|verse=9}}Chiel a l’é avisàsne dij nemis ant ël vaticini dla tempesta e a l’ha fàit dël bin a coj ch’a seguitavo la stra pì drita. === Ii dódes profeta pì cit === {{verse|chapter=49|verse=10}}Ch’a ‘rfiorisso ant la tomba j’òss dij dódes profeta, e che Dé a vada arviscolé ‘d sucessor! Përchè a l’han daje corage a la gent ëd Giacòb dësangagiàndje con speransa e fiusa. === Zorobabel e Giosuè === {{verse|chapter=49|verse=11}}Com podriom-ne selebré Zorobabel? Chiel a l’é parèj d’un cacèt ch’as pòrta a man drita! {{verse|chapter=49|verse=12}}E dcò ‘d Giosuè, ël fieul ëd Iosadach. Lor an tuta soa vita a l’han rëcostruì ël templ, an drissàndje un santuari sacrà a Nosgnor, destinà a la glòria sensa fin. === Neemìa === {{verse|chapter=49|verse=13}}Dcò Neemìa, dcò chiel, a l’ha lassà n’arcòrd gròss. Chiel a l’ha torna aussà le muraje crovà ‘d nòsta sità, e rëstabilì pòrte, stanghe e froj: a l’ha alvà nòste ca d’abitassion. === Le figure grande dij temp antich === {{verse|chapter=49|verse=14}}An tra tuti coj che Nosgnor a l’ha creà an sla tèra, gnun a l’é stàit tanme Enòch, col ch’a l’é stàit portà via da costa tèra. {{verse|chapter=49|verse=15}}Ma a l’é nassuie mai gnun parèj ëd Giusèp, cap ëd sò frej e sostègn ëd soa gent. Fin-a ij sò òss a son stàit onorà. {{verse|chapter=49|verse=16}}Sem e Seth a son ëstàit glorificà an tra j’òm, combin che Adam a resta superior a tuti coj che ‘l Signor a l’ha creà. == 50 == {{chapter|50}} === Giosia === === Simon, gran sacerdòt === {{verse|chapter=50|verse=1}}Simon, grand sacerdòt, fieul d’Onia ch’a l’avìa restaurà la ca ‘d Nosgnor: a l’é ‘n sò temp ch’a l’ha fàit frem ël santuari. {{verse|chapter=50|verse=2}}Chiel a l’ha fàit posé le fondamenta dla muraja dóbia, e l’àut ampeduss ëd la cinta dël templi. {{verse|chapter=50|verse=3}}An sò temp a l’é fasse na vira pì ancreusa la risèrva dj’eve, un bassin ëd le mideme dimension dël gran mar dël vej templ. {{verse|chapter=50|verse=4}}Pressà d’evité la malora a soa gent, a l’ha fortificà la sità ‘n prevision d’assedi. {{verse|chapter=50|verse=5}}Che glòria ch’a l’avìa cand a surtìa dal leu pì sant da darera dël vel! {{verse|chapter=50|verse=6}}Parèj dla stèila dla matin d’an mes ëd le nìvole, o lun-a pien-a ant ël moment ëd la festa; {{verse|chapter=50|verse=7}}o parèj dël sol sbërlusant an sël templi dël Pì Àut,o tant ‘me arcancel splendent andrinta a nìvole ‘d glòria. {{verse|chapter=50|verse=8}}A l’era bel coma reusa fiorìa ant la prima,o liri aranda ‘d na sorgiss, o gich dël Liban ant ij di d’istà. {{verse|chapter=50|verse=9}}A fasìa pensé a l’ancens ch’a brusa an sl’autar, o un vas d’òr decorà ‘d tute sòrt ëd pere pressiose. {{verse|chapter=50|verse=10}}A sarìa disse n’olivé carià d’ulive, o n’arsipress, ch’a sventaja an tra le nìvole. {{verse|chapter=50|verse=11}}An vestend ij parament da grand sacerdòt, cand a portava soa fiamenga parura e a montava a l’autar ëd Dé, chiel ampinìa ‘d glòria ‘l santuari antregh. {{verse|chapter=50|verse=12}}An pé davzin al brasé dl’autar, arsèivìa da le man dij sacerdòt, ij tòch da sacrifiché: d’antorn ëd chiel ij frej a-j fasìo coron-a, parèj ëd n’ampiant ëd séder dël Liban, tuti d’antorn coma ‘n sercc ëd palme. {{verse|chapter=50|verse=13}}Tùit ij fieuj d’Aron, an soa glòria, a l’ero là, e an man a tenìo j’oferte për Nosgnor dë 'dnans ëd tuta la ciambreja d’Israel. {{verse|chapter=50|verse=14}}Simon a compìa d’ofissié a j’autar an prontand j’oferte për ël Dé Pì Àut, Signor dl’Univers. {{verse|chapter=50|verse=15}}Chiel a butava anans la man anvers ëd la copa e, an versand ël vin, ël sangh ëd vigna, a lo spantiava ai pé dl’autar con përfom ëd bon odor pr ël Pì Àut, rè ‘d tut. {{verse|chapter=50|verse=16}}Anlora ij fieuj d’Aron a crijavo, an sonand trombëtte ‘d metal travajà e fasend sente un braj potent për arciamé ‘l pòpol a la memòria dël Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=17}}Dun-a, la gent, as pressava tùit ansema prosternàndze fin-a tèra, la front ant la póer, pr' adoré Nosgnor. Dé Onipotent e Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=18}} Peui ij cantor antonavo ‘d càntich, ëd còro grandios ch’arsonavo pien ëd dosseur ant ël templ.19 Ël pòpol a suplicava Nosgnor, ël Pì Àut,an restand n’orassion ëdnans dël Misericordios, fin-a che a fùssa compìa la cerimònia ‘d Nosgnor e finì ël servissi divin. {{verse|chapter=50|verse=20}}Anlora Simon a calava da l’autar, alvand le man dzora ‘d tuta la ciambreja d’Israel, e a-j dasìa con ij sò làver la benedission dël Signor. Chiel përparèj as gloriava ‘d pronunsié ‘l Nòm. {{verse|chapter=50|verse=21}}Tùit anlora as prosternavo torna pr' arsèive la benedission dël Pì Àut. === Orassion ëd benedission === {{verse|chapter=50|verse=22}}“Ringrassié ‘l Dé dl’Univers, ch’a compiss daspërtut ëd gran portent, ch’a fà chërse nòstri di fin-a da nòstra nassensa e agiss anvers ëd noi conform soa misericòrdia. {{verse|chapter=50|verse=23}}Ch’an buta la gòj ant ël cheur e che, an nòstra vita, a fà regné la pas parèj d’antan an Israel! {{verse|chapter=50|verse=24}}Che soa bontà a sia assicurà për nojàutri e an lìbera tùit ij di ëd nòstra vita!”. === Tre pòpoj detestà === {{verse|chapter=50|verse=25}}I son anghignonà con doi pòpoj, e un ters ch’a l’é gnanca na gent: {{verse|chapter=50|verse=26}} a son coj ch’a stan an sël mont ëd Samaria e ij Filisté, j’àutri a son ëd folitro ch’a vivo a Sichem. === Conclusion: l'autor e sò liber === {{verse|chapter=50|verse=27}}A l’é Iesù, fieul ëd Sirach e novod ëd Eleasar ëd Gerusalem,ch’a l’ha butà an cost lìber n’ansegnament pien ëd sust e ‘d savèj. Chiel a l’ha spantià, tanme pieuva, la saviëssa dont sò cheur a l’é pien. {{verse|chapter=50|verse=28}}Ch’a l’àbia ‘d boneur col ch’a médita tut sòn e col che, an fissàndje an sò cheur, a vnirà savi! {{verse|chapter=50|verse=29}}Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor: a l’é la vita. A col che a l’é fedel Chiel a dà sapiensa. Benedet Nosgnor për sèmper. Amen, amen! == 51 == === GIONTA === === ORASSION ËD IESÙ FIEUL ËD SIRACH === 1 I veui ringrassiete, Nosgnor, Rè, e veui laudete òh Dé, mè salvator. It ses ti, an përson-a ch’i veui ringrassié, 2 përchè it ses stàit ti mè difensor, ti ‘t ses vnùme an socors, ti ‘t l’has rancame via da la mòrt, ti ‘t l’has liberame da le liasse dla calunia, da coj ch’a costruisso ‘d busiardarìe. An facia a coj ch’a m’acusavo, ti ‘t ses vnùme n’agiut. 3 E it l’has liberame conform a toa inmensa misericòrdia e’d tò nòm, dai mordion ch’a stasìo për dvoreme, da la man ëd coj ch’a vorìo mia mòrt e da le vàire tribulassion ch’i l’hai patì. 4 D’un sercc ëd feu ch’am sofocava e da feu ch’i l’avìa pa viscà. 5 Ti ‘t l’has fame scapé dal sen ancreus dël mond dij mòrt, dai but malegn e da le paròle fàusse, 6 da le flece ‘d na lenga disonesta. Mia vita a s’avzinava a la tampa dla mòrt, i l’avìa già un pé ant lë Sheòl; 7 ij mè aversari m’assautavo da tute bande e gnun am giutava: mi i son adressame al socors dj’òm, ma a-i j’era nen. 8 Antlora, Nosgnor, i son avisàmne ‘d toa misericòrdia, e dij tò benefissi da sempe, përchè ti ‘t lìbere coj ch’a conto dzora ‘d ti e ‘t daghe salvëssa dal podèj dij nemis. 9 E da costa tèra, i l’hai fàit alvé vers ëd ti mia sùplica e i l’hai pregà për la liberassion da la mòrt. 10 I l’hai crijà: “ Nosgnor, pare ‘d mè Sgnor, chìtme pa ant ij di dla tribulassion, cand ch’i sarai sensa socors, ant ël temp dl’arogansa. 11 Mi i chiterai mai pì ‘d laudé tò nòm, i canterai d’inn d’assion ëd grassie.” e ti ‘t l’has scotà mia sùplica: 12 it l’has salvame da la ruin-a e it l’has gavame da la malora. Për sòn it lauderai e canterai për ti e i benedirai ël nòm ëd Nosgnor. === A L’ARSERCA DLA SAVIËSSA === 13 Cand ch’i j’era giovo, anans d’andé ramingh, i l’hai arsërcà da bin la saviëssa an mia preghiera, adressàndme a Dé. 14 Dëdnans al templ i l’hai pregà për otnila e i la sërcrai fin-a ‘l finagi ëd mia vita. 15 Cand ch'a l’era an tren ëd meiré, tanme j’anvairèt dl’uva, mè cheur a l’ha ‘rgiojì. Mè pé a l’é ‘ncaminasse për la stra pì drita, fin-a da giovo i l’hai seguità soa pianà.16 I l’hai sporzù na frisa l’orija e i l’hai arseivù për mi n’istrussion bondosa. 17 Grassie a la saviëssa i son ëstàit bon ëd fé progress. Për sòn i son arconossent a col ch’a l’ha mostràmla. 18 I son decidume ‘d butela an pràtica, i l’hai arsërcà ‘l bin e i n’hai pa vërgògna. 19 I l’hai combatù për guernè sapiensa, i son ëstàit rigoros a pratiché la Lej. Sovens i l’hai pregà, con mie man anvers al cel An confessand d’avèj ignorà saviëssa. 20 Ma i son peui sèmper orientame vers ëd chila E i l’hai artrovà la purëssa. Fin-a dal prinsipi i l’hai vagnà ‘d sust, për sòn i la chiterai mai. 21 I l’avìa tanta ‘d col’anvìa ‘d tacheme a chila, che për lòn i son catame cheicòsa ‘d pressios. 22 Nosgnor a l’ha dame tanme arcompensa ‘d savèj parlé, e con mia lenga i chiterai mai ëd laudelo. 23 Avzineve a mi, vojàutri ch’i seve sensa istrussion, pijé residensa a la scòla dla Saviëssa. 24 Përchè priveve ‘d coste richësse, antant che vòstre ànime a meuiro ‘d sèj? 25 I diciaro con solenità : « A l’é pa con ij dné ch’i l’avreve saviëssa. 26 Dobié vòst còl a sò giov për arsèive soa istrussion: la saviëssa a l’é davzin-a a col ch’a la sërca. 27 Constaté ch’a l’é peui pa na gran fatiga e i trovreve sodisfassion ëd pianta. 28 Arsèive mia istrussion, deje un pressi, e grassie a chila , i vagnereve un tesòr. 29 Arlegreve dla misericòrdia ‘d Nosgnor, gnun-a onta ‘d laudelo”. 30 Compì vòstra euvra për temp, e chiel, a sò temp, a v’arcompensrà! [[Category:Bibia]] [[Category:Testament Vej]] [[Category:Deuterocanònich]] {{itravajoma}} 734jkcy0m6pkvtntrlqxsbz45oslb1n 35248 35247 2024-11-11T07:54:30Z 93.150.255.3 /* Ëd paradòss */ 35248 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]] | author = | section = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]] | previous = | next = | notes = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sirach/Introdussion|Introdussion]] }} {{TOCright}} = Sirach = == Ël pròlogh == Vàire a son j’ansegnament ch’a l’han dane la Lege, ij Profeta e j’àutri scrit e për lor as dev laudesse Israel tant ‘me pòpol instruì e savant. Përchè a l’é necessari che ij letor as contento nen ëd vnì a esse competent mach për lor midem, ma che ij savant e dcò ij profan a vado a gratifichesse d’utilità con la paròla e jë scrit ëd mè cé Jesù, an dedicàndse motobin a la letura dla Lege, dij Profeta e dj’àutri lìber dj'antich, e, avendie conseguì na competensa notévola, possà a scrive cheicòsa a riguard dl’educassion e dla saviëssa, përchè col che a l’ha a car ël savèj, na vira ch’a l’àbia assimilalo, a peuda andé anans ant na condòta conform a la Lege. Donch, i seve anvità a fene na letura con atension e binvolensa e, combin l’angage butà ant la tradussion, a perdonene se a smijerà ch’i sio pa stàit bon a rende serte espression con vigor. E nen mach st’euvra, ma dcò la Lege istessa, ij Profeta e d’àutri lìber a l’han un vantage pa cit ant l’original. Dl’ani ch’a fa tranteut, ëd rè Everget, i son rivà n’Egit e fermame motobin ambelelì; dòp d’avèj trovà che ës ëscrit a l’era ëd valor grand e educativ, dcò mi i l’hai pensà ch’a fussa necessari buteme a fene la tradussion con fatiga e diligensa. Dòp d’avèj spendù un foson ëd vijà e studià për tut col temp, i l’hai finì ës lìber, che i pùblico adess për tuti coj che an pais forësté a veulo conformesse scond le costume dla Lege. == 1 == {{chapter|1}} === Elògi dla Saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=1}}Tuta saviëssa a ven da Nosgnor<ref>As presenta parèj dl'achit dij Proverbi.</ref>, e a l’é sempe con chiel. {{verse|chapter=1|verse=2}}La sabia dël mar, le stisse dla pieuva e ij di dël mond, chi é-lo ch’a podrà conteje? {{verse|chapter=1|verse=3}}L’autëssa dël cel, com a s’ëslàrga la tèra, la përfondità dl’abim chi podralo esplorela? {{verse|chapter=1|verse=4}}Ma la Saviëssa, chila, a l’é staita creà anans ëd tut, l’Anteligensa e la Prudensa a ven-o da l’eternità. {{verse|chapter=1|verse=5}} La rèis ëd la Saviëssa, a l’é staita arvelà për chi? Col ch’a l’é ch'a conòss ij sò but? {{verse|chapter=1|verse=6}}Ëd savi, a-i në j’é mach un: avèine tëmma cand a l’é astà an sël tròno. {{verse|chapter=1|verse=7}}A l’é stàit Nosgnor che a l’ha creà la saviëssa: vëddùa e misurà e spantià dzora ‘d tute soe euvre, {{verse|chapter=1|verse=8}}conform ij don che a l’ha fane a minca carn. Chiel a l’ha elargine a coj ch’a l’han grinor ëd chiel. {{verse|chapter=1|verse=9}}La tëmma për Nosgnor a l’é glòria e vajantisa, gòj e coron-a d’argiojissansa. {{verse|chapter=1|verse=10}}La tëmma për Nosgnor arlama ‘l cheur e a dà contentëssa, gòj e vita longa. === La tëmma 'd Nosgnor a l'é vera saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=11}}Për col che a l’ha tëmma dël Signor a la fin a andrà tut bin, a sarà benedì ant ël di ëd soa mòrt. {{verse|chapter=1|verse=12}}La tëmma ‘d Nosgnor a l’é prinsipi ëd saviëssa ch’a l’é staita creà con ij fedej ant ël sen matern. {{verse|chapter=1|verse=13}}La saviëssa a l’ha fàit ël ni an tra j’òm, fondament sensa fin; e a restrà an fideltà con tùit ij sò dissendent. {{verse|chapter=1|verse=14}}La tëmma për Nosgnor a l’é saviëssa ‘d pianta: ij so divòt a s’arpato dij frut. {{verse|chapter=1|verse=15}}Ëd lòn ch’a n’han pì anvia a sarà ampinìa la ca ‘d lor, ij magasin dij sò frut. {{verse|chapter=1|verse=16}}La tëmma për Nosgnor a l’é coron-a ‘d saviëssa: a fa fiorì pas e boneur. {{verse|chapter=1|verse=17}}Dé a l’ha vëddù e mzurà la saviëssa; a l’ha fàit pieuve siensa e lum d’anteligensa; a l’ha esaltà la glòria possedùa dai sapient. {{verse|chapter=1|verse=18}}La tëmma për Nosgnor a l’é rèis ëd saviëssa: ij sò branch a son ëd vita longa. {{verse|chapter=1|verse=19}}Gnun-a giustificassion për ël fot nen giust: ël dé ‘l gir ëd soa passion a sarà soa ruin-a. {{verse|chapter=1|verse=20}}Col ch’a l’ha passiensa a soporterà për un pòch ëd temp, ma a la fin a s-cionferà soa gòj; {{verse|chapter=1|verse=21}}për pòch temp a tnirà stërmà le paròle e ij làver ëd vaire përson-e a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=22}}Për vàire a soporterà col ch’a l’ha passiensa, ma a la fin soa gòj a s-cionferà; {{verse|chapter=1|verse=23}}e për un pòch ëd temp a tnirà stërmà paròle e ij làver ëd tanta gent a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=24}}Ij proverbi d’istrussion a son tesòr ëd la saviëssa, ma la misericòrdia a l’é n’abomìni për ël pecador! {{verse|chapter=1|verse=25}}Se ‘t l’has anvìa dla saviëssa: guerna ij comandament; antlora a sarà concedùa a ti da Nosgnor. {{verse|chapter=1|verse=26}}La tëmma ‘d Nosgnor a mostra e a dà saviëssa: as dà compiasensa d’esse òm pasi e ‘d fiusa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Gnun-a dzubidiensa a la tëmma për Nosgnor: va mai a avzinete a chiel con fausserìa ‘d cheur. {{verse|chapter=1|verse=28}}Venta pa esse fard dë 'dnans ëd la gent: guerna toe paròle. {{verse|chapter=1|verse=29}}Esse pa n'ipòcrita dë 'dnans a j'àutri, për nen tombé e për pa tirete d’apress ël dzonor. {{verse|chapter=1|verse=30}}Nosgnor a gavrà da la strem ij tò secret: ti ‘t saras umilià an facia dla ciambreja, {{verse|chapter=1|verse=31}}da già ch’it l’has pa ‘rsercà la tëmma për Nosgnor e tò cheur a l’é pien d’ambreuj. == 2 == {{chapter|2}} === Ëd dovej anvers Dé === {{verse|chapter=2|verse=1}}Car ël mè fieul, prónta toa ànima a la preuva se ‘t presente për servì Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=2}}Fate un cheur ëd dritura e ‘d costansa, va pa a pérdte ant ël temp ëd la sedussion. {{verse|chapter=2|verse=3}}Stà ansema a Chiel sensa scarté, përchè ti ‘t sie ant la prosperità ant ij tò di darié. {{verse|chapter=2|verse=4}}Tut lòn ch’ancàpita, ti acétlo, e pòrta passiensa ‘nt lòn che a podrìa umiliete. {{verse|chapter=2|verse=5}}Përchè a l’é con ël feu ch’as preuva l’òr, e con ël griseul dl’umiliassion as preuvo j’òm bin acetà da Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=6}}Avèj fiusa an Chiel e it saras giutà: séghita la stra ‘d dritura e spera an Chiel. {{verse|chapter=2|verse=7}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speté soa misericòrdia: scarté pa da la stra për nen tombé. {{verse|chapter=2|verse=8}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, avèj fiusa an Chiel: e vòstra arcompensa a vnirà pa a manch. {{verse|chapter=2|verse=9}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speré ant ij sò benefissi: argiojissansa sensa fin e misericòrdia. {{verse|chapter=2|verse=10}}Consideré le generassion passà e penséie: é-lo delodù col ch’a l’ha avù fiusa ant ël Signor? O a l’é stàit bandonà chi a l’ha vivù an soa tëmma? É-lo stàit trascurà col ch’a l’ha anvocalo? {{verse|chapter=2|verse=11}}Përchè Nosgnor a l’é clement e misericordios, arleva ij pëccà e a sàlva ant ël moment ëd la tribulassion. {{verse|chapter=2|verse=12}}Maleur a coj ch’a l’han ël cheur ant la pau e le man andolénte, e al pecador ch’a marcia an doe stra! {{verse|chapter=2|verse=13}}Maleur al cheur fagnan përchè sensa Fej: për sòn a sarà sensa protession! {{verse|chapter=2|verse=14}}Maleur a vojàutri che i l’eve përdù la përseverànsa: còs fareve cand ch’a-i rivrà Nosgnor! {{verse|chapter=2|verse=15}}Coj ch’a l’han tëmma 'd Nosgnor a s’arviro pa a soe paròle, e a séghito soe stra coj ch’a l’han grinor ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=16}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a sërco ‘d piaséje, e a s’arpato ‘d soa Lej coj ch’a l’han grinor ëd Chiel<ref>As podrìa fin-a confrontesse con ël Talmud: Pirqê Abôt 1,3.</ref>. {{verse|chapter=2|verse=17}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a pronto ‘l cheur e a umìlio soa ànima dë 'dnans ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=18}}"Campómse ant ij brass ëd Nosgnor e pa ant le man dj’òm! Përchè com a l’é soa grandëssa, parèj a sarà soa misericòrdia!”. == 3 == {{chapter|3}} === Dovej anvers pare e mare === {{verse|chapter=3|verse=1}}Car ij mè fieuj, scoté ij consèj ëd vòst pare, seguitéje e i sareve salvà dai maleur; {{verse|chapter=3|verse=2}}përchè Nosgnor a veul onorà ël pare dai fieuj e a conférma l’autorità dla mare dzora ‘d lor. {{verse|chapter=3|verse=3}}Col ch’a onóra ‘l pare a fà espiassion dij sò pecà. {{verse|chapter=3|verse=4}}Col ch’a riveriss la mare a l’é tant ‘me chi a ‘mbaron-a un tesòr. {{verse|chapter=3|verse=5}}Col ch’a onóra ‘l pare a l’avrà ‘d gòj dai pròpi fieuj, e soa orassion a sarà scotà. {{verse|chapter=3|verse=6}}Col ch’a riveriss ël pare a l’avrà vita longa, col ch’a obediss a Nosgnor a darà consolassion a soa mare. {{verse|chapter=3|verse=7}}Col ch’a l’ha tëmma ‘d Nosgnor a rispeta ‘l pare, e a serv ël pare e la mare tanme ‘d padron. {{verse|chapter=3|verse=8}}Onóra tò pare ‘d fàit e ‘d paròla e it podras otnì soa benedission. {{verse|chapter=3|verse=9}}La benedission dël pare a fà fòrta la ca dij fieuj, nopà la maledission ëd la mare a në dëscàussa le fondamenta. {{verse|chapter=3|verse=10}}Gnun-a blaga dël dzonor ëd tò pare; përchè sò dëscrédit a l’é pa motiv ëd glòria për ti. {{verse|chapter=3|verse=11}}La glòria ‘d n’òm a dipend da l’onor dël pare, na mare dzonorà a l’é onta dij fieuj. {{verse|chapter=3|verse=12}}Car ël mè fieul, ven an socors ëd tò pare cand a sarà vej, daje nen tristëssa arlongh soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Dcò s’a dovèissa perde la testa, esse comprensiv; dëspreslio pa antramentre che ti ‘t treuve ant ël pien ëd le fòrse. {{verse|chapter=3|verse=14}}Përchè Dé a dësmentierà mai la misericòrdia vers tò pare, e as tnirà cont a scont dij tò pecà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ant ël di ëd toa tribulassion Dé as n’aviserà ‘d ti, e ij tò pecà a slingueran tant ‘me giassa al sol. {{verse|chapter=3|verse=16}}Col ch’a chita ‘l pare a l’é parèj dël bestëmiador, col ch’ansulta soa mare a sarà maledì da Nosgnor. === Umilità === {{verse|chapter=3|verse=17}}Mè car fieul, esse modest an lòn ch’it fase e it saras stima për òm generos. Pì 't saras amportant, tant pì fate ùmil, përparèj dë 'dnans ëd Nosgnor it l’avras grassia da chiel, {{verse|chapter=3|verse=18}}përchè a son na caterva ij supèrb e ij pien ëd sagna, {{verse|chapter=3|verse=19}}tutun ël Signor a ‘rvela mach a j’ùmij ij sò secret. {{verse|chapter=3|verse=20}}An efet, Nosgnor a l’é tut potent e a son j’ùmij ch’a lo glorìfico. {{verse|chapter=3|verse=21}}Va pa an serca ‘d lòn ch’a l’é tròp àut për ti, va pa a ‘nvestighé ‘d lòn ch’a l’é dzora ‘d toe fòrse. {{verse|chapter=3|verse=22}}Pensa da bin a lòn ch’a l’é state ordinà, përchè it ses nen obligà a ‘ngagete an lòn ch’a l’é mister. {{verse|chapter=3|verse=23}}Sfòrste nen an lòn ch’a trassend toa capacità; përchè it l’has amprendù ‘d pì ëd lòn che l’òm a peul comprende. {{verse|chapter=3|verse=24}}Speculassion filosòfiche a l’han sbardlane vàire; suposission fàrde a l’han dëstradà ij pensé. {{verse|chapter=3|verse=25}}L’òm ostinà a tombrà ant ël mal, col ch’a l’ha anvìa ‘d privo a perdrà soa vita. {{verse|chapter=3|verse=26}}L’òm ostinà as cària ‘d pen-e, e ‘l pecador ambaron-a pecà su pecà. {{verse|chapter=3|verse=27}}La dësgrassia a variss pa l’òm ëd sagna, përchè l’erba grama a s’anrèisa an chiel. {{verse|chapter=3|verse=28}}L’òm ëd sust a médita ij provérbi, ël but dël savi a l’é savèj scoté. === L’almòsna === {{verse|chapter=3|verse=29}}L’eva a dëstissa un feu ch’a branda, l’almòsna fa espiassion dij pecà. {{verse|chapter=3|verse=30}}Arcambié favor <ref> A ven pa precisà s'a l'é mach arcambié bin con d'àutr bin, o 'l mal con ël bin.</ref>a l’é providensa dl’avnì: ël di 'd soa croa a trovrà agiut. == 4 == {{chapter|4}} === Ij dover anvers dij pòver e dij crasà === {{verse|chapter=4|verse=1}}Fieul mè, gàvie pa al pòver lòn ch’a l’ha da manca për vive, sërca d’esse sensìbil al bèich ëd ij bzognos. {{verse|chapter=4|verse=2}}Fa nen seufre l’òm ch’a l’ha fam e gnanca esasperé un ch’a l'é già ant j’ambreuj. {{verse|chapter=4|verse=3}}Cària pa la situassion ëd n’òm già svers, nega nen n’agiut a col ch’a l’ha necessità. {{verse|chapter=4|verse=4}}Arpossa pa la domanda d’un pòver, vìrte nen da l’àutra banda për ël mìser. {{verse|chapter=4|verse=5}}A col ch’a ciama, gàvje pa l’atension a jë bzògn, smon nen a gnun la ciansa ‘d maledite, {{verse|chapter=4|verse=6}}përchè, s’at maledisso con amaritùdin, ël Creator a scotrà soa arcesta. {{verse|chapter=4|verse=7}}Fate nopà vorèj bin da tuti e sbassa la testa a l’autorità.{{verse|chapter=4|verse=8}}Scota con deuit ël pòver e rëspónd con grinor a sò salut. {{verse|chapter=4|verse=9}}Lìbera ël crasà da l’opressor: sërca pa d’esse pusil ant ël fé giustissia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Për j’òrfo venta esse tanme un pare e për soa mare parèj d’un marì: it saras fieul dël Pì Àut, e Chiel a t’amerà dl’amor ëd cola ch’a l’ha generate. === L'arcompensa dla saviëssa === {{verse|chapter=4|verse=11}}La Saviëssa a onora motobin ij sò fieuj e a soagna tuti coj ch'a van an serca ‘d chila. {{verse|chapter=4|verse=12}}Stimé Saviëssa a l’é stimé la vita; coj ch’a la sërco bonora dla matin a saran arpatà ‘d gòj. {{verse|chapter=4|verse=13}}Col ch’a riva d’avèjla arditrà’d glòria, Nosgnor a benedirà tut lòn ch’andrà anandié. {{verse|chapter=4|verse=14}}Venerela a l’é tanme deje cult al Dé Sant; estimela a veul dì esse stimà da Nosgnor. {{verse|chapter=4|verse=15}}Scotela, a darà giudissi ëd sust e d’equità, avzinéssie a sarà vive sicur. {{verse|chapter=4|verse=16}}Col ch’a n’ha fiusa a l’avrà n’ardità, e ij sò dëssendent a në saran sempe padron. {{verse|chapter=4|verse=17}}Dël prinsipi a-j mnerà an leu torzù, a-j farà ven-e tëmma e sparm, s-cinconàndlo con soa dissiplin-a, ma a sarà mach për oten-e soa fiusa e buté a la preuva soe esigense. {{verse|chapter=4|verse=18}}Contut, peui a lo portrà al vieul pì drit an manifestàndje ij sò secret. {{verse|chapter=4|verse=19}}Se un a dovèissa dëstradesse da sò camin, la saviëssa a lo bandonerà a soa perdission. {{verse|chapter=4|verse=1}}Car ël mè fieul, fà tension a le situassion e tente san dal mal: a l’é la manera ‘d mai vërgognete ‘d ti. {{verse|chapter=4|verse=21}} Përchè a-i é n’ónta ch’a pòrta al pecà, antramentre ch’a -i é na vërgògna tut onor e glòria. {{verse|chapter=4|verse=22}}Deuvra mai ‘d riguard a tò dann e gnun-a vërgògna a toa ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=23}}Gnun-a omission dël parlé al moment bon, stërma mai toa saviëssa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Përchè a l’é da toe paròle ch’as conosrà toa sapiensa e da lòn ch’it diras toa istrussion. {{verse|chapter=4|verse=25}}Gnun-a contradission ëd vrità, nopà sèmper ónta ‘d toa ignoransa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Gnun-a gena ‘d confessé ij tò pecà, it peule pa opónte a la corent dël fium<ref>Pì belfé fërmé un fium, che stërmé ij pecà a Nosgnor.</ref>. {{verse|chapter=4|verse=27}}Gnun-a sotmission ai tomon, gnun-a preferensa a favor d'un potent. {{verse|chapter=4|verse=28}}Lòta për la vrità fin-a la mòrt: Dé tò Signor a combatrà për ti. {{verse|chapter=4|verse=29}}Gnun-a arogansa cand ch'it l’avras da parlé: mai strach o fagnan ant j’euvre. {{verse|chapter=4|verse=30}}A ca toa it saras mai parèj d’un leon, comportàndte da sospetos con tò dipendent. {{verse|chapter=4|verse=31}}Toa man a sarà mai tendùa për ciapé nì a sarà për dé. == 5 == {{chapter|5}} === Dij precèt për la vita 'd minca di === {{verse|chapter=5|verse=1}}Gnun-a fiusa an toe richësse e pensa mai: “Sòn a l’é pro për mi!”. {{verse|chapter=5|verse=2}}Séguita pa l’anvìa 'd vive conform le passion ëd tò cheur. {{verse|chapter=5|verse=3}}Venta mai dì: “Gnun a podrà domineme!”, përchè Nosgnor a farà giustissia sicura. {{verse|chapter=5|verse=4}}Dì mai: “I l’hai pecà, e bin: còs é-lo capitame?”, përchè Nosgnor a sà speté vàire <ref>Venta mai esse malchërdent an sla giustissia 'd Nosgnor. </ref>. {{verse|chapter=5|verse=5}}S’i comëtte un pecà darera dl’àutr, sie pa tant sicur dël perdon. {{verse|chapter=5|verse=6}}Dì nen: “Granda soa misericòrdia, am perdonerà tùit ij pecà ch’i l’hai fàit!”. {{verse|chapter=5|verse=7}}Speta pa a convertite a Nosgnor e rimanda nen un di për l’àutr, përchè soa flin-a a peul flambé a l’amprovista e ti ant ël di dël castigh it saras perdù. {{verse|chapter=5|verse=8}}Gnun-a fiusa ant ij beni mal-vagnà përchè ant ël di dla dësgrassia at serviran a nen. {{verse|chapter=5|verse=9}}Bat pa ‘l gran a tùit ij vent e marcia nen për qualsëssìa senté. {{verse|chapter=5|verse=10}}Ch’it sie costant an toe convinsion, e ch’it l’àbie na paròla sola. {{verse|chapter=5|verse=11}}Sempe pront a scoté, ma tarda a dé na rëspòsta. {{verse|chapter=5|verse=12}}S’it conòsse cheicòsa, rëspond a col ch’a l’ha domandate; d’àutra part: ten la boca sarà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Parlé a peul dé glòria, ma dcò dzonor, përchè a l’é la lenga la perdission ëd l’òm. {{verse|chapter=5|verse=14}}Che gnun a peuda dete dël caluniator e che toa lenga a vada pa a buté ‘d trabucèt, përchè se la vërgògna a l’é për ël làder, për l’òm ëd la lenga dobia la condana a l’é severa. {{verse|chapter=5|verse=15}}Fà mai ël mal, nì pòch nì tant, o fete d’amis con coj ch’it j’ere nemis. == 6 == {{chapter|6}} {{verse|chapter=6|verse=1}}Ven pa a esse ‘l nemis dël tò amis, përchè na bruta riputassion a pòrta mach onta e dëspresi: a l’é la sòrt ëd l’òm ëd lenga dobia. {{verse|chapter=6|verse=2}}Laste pa andé a toa anvia, dësnò soa fòrsa at dësblerà tanme un tòr dëscadnà; {{verse|chapter=6|verse=3}}E ‘d ti, a-i restrà mach pì n’erbo sëccà, dëspojà dle feuje e privà dij frut. {{verse|chapter=6|verse=4}}La passion grama a men-a l’òm a la ruin-a për gòj e svergna da part dij sò nemis. === Amicissia vera e fàussa === {{verse|chapter=6|verse=5}}Con na lenga gentil, un as fa un baron d’amis, e na paròla ‘d deuit a favoris ëd bon-e relassion. {{verse|chapter=6|verse=6}}Ch’a-i sia pro motobin ëd gent da saluté, ma ‘d consèj: un su mila. {{verse|chapter=6|verse=7}}Anans ëd fete n’amis, butlo a la preuva, acòrda pa tròp vitman toa fiusa. {{verse|chapter=6|verse=8}}Përchè a-i é l’amis ëd conveniensa Ch’at chita ant ël di dël maleur. {{verse|chapter=6|verse=9}}A-i é l’amis ch’a ven a esse nemis, ch’at ësvergognerà an dësquatand vòste ruse. {{verse|chapter=6|verse=10}}A-i é col ch’a ven a mangé a toa tàula, ma ch’at lasrà da sol ant ël di dla malora. {{verse|chapter=6|verse=11}}Se tut a va bin, a sarà n’àutr ti-midem, ch’a pijerà fin-a autorità con ij tò sërvent. {{verse|chapter=6|verse=12}}Ma ‘nt l’umiliassion at sarà contra e it lo vëdras pa pì. {{verse|chapter=6|verse=13}}Slontànte dai tò aversari e pijte varda dai tò pretendù amis. {{verse|chapter=6|verse=14}}N’amis fidà a l’é tanme na sosta sicura, col ch’a l’ha trovalo a l’ha trovà na perla. {{verse|chapter=6|verse=15}}N’amis fidà a l’ha pa d’equivalent, sò valor as peul pa butesse an sla balansa. {{verse|chapter=6|verse=16}}A l’é parèj ëd n’armedi ëd vita trovà da coj ch’a l’han tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=6|verse=17}}Col ch’a vénera l’autorità dël Signor a sà bin serne ij sò amis, përchè com a l’é chiel, parèj a saran ij sò cambrada. === Le benedission ëd la saviëssa === {{verse|chapter=6|verse=18}}Car ël mè fieul, làste instruì da toa prima gioventura; përparèj it trovras Saviëssa fin-a a l’età dij cavèj bianch. {{verse|chapter=6|verse=19}}Avzìnte a la Saviëssa parèj d’un lauràu o d’un sëmneur, ch’a spera ant na bon-a cujìa. It dovras tribulé na frisa a coltivela <ref>Opura:coltìvla.</ref>, ma dun-a it në mangeras ij sò frut. {{verse|chapter=6|verse=20}}Saviëssa a podrìa esse rùdia për coj ch’a son pa stàit a soa scòla, e abiterà nen an chila l’òm fòl. {{verse|chapter=6|verse=21}}La saviëssa a sarà greva për chiel parèj ëd na pera da aussé, për preuva ‘d fòrsa, ch’a tardrà nen a lassela tombé a tèra. {{verse|chapter=6|verse=22}}Përchè Saviëssa a l’é com a dis sò nòm: as manifésta pa con ciairëssa a vàire. {{verse|chapter=6|verse=23}}Car ël mè fieul, scota e aceta mè avertiment, possa pa andaré mè consèj. {{verse|chapter=6|verse=24}}Buta ij tò pé ant ij sò sep, e tò còl an soa caden-a ‘d giov. {{verse|chapter=6|verse=25}}Cària sò fardò ansima a toa schin-a, pòrta passiensa ‘d soe liasse. {{verse|chapter=6|verse=26}}Avzìnte a chila con tuta toa passion e màrcia dzora ‘d soe pianà con tute toe fòrse. {{verse|chapter=6|verse=27}}Sërcla, séguita sò trassament, chila as farà conòsse; e na vira ch’it l’has pijala, làsla mai pì scapé. {{verse|chapter=6|verse=28}}A la fin, ti ‘t trovras l’arpòs da para ‘d chila, e toa arserca as convertirà an gòj për ti. {{verse|chapter=6|verse=29}}Anlora ij sò sep a saran na protession frema, e sò giov, na vestimenta ‘d glòria splendrienta. {{verse|chapter=6|verse=30}}A sarà parèj d’òr archincà, brodà con lambel ëd porpra; {{verse|chapter=6|verse=31}}it la portras parèj ëd na vestimenta d’onor, it në sandras tant ‘me un diadema ‘d vitòria. {{verse|chapter=6|verse=32}}S’it lo veule, car ël mè fieul, ti ‘t saras savi, e s’it angageras ëd pianta, vniras esse arvià. {{verse|chapter=6|verse=33}}S’it l’avras car a scoté, t’amprendras; s’it faras atension, it dventras savant. {{verse|chapter=6|verse=34}}Stà ‘nsema a la gent d’esperiensa, fà profit ëd soa sapiensa. {{verse|chapter=6|verse=35}}Scota con soèn tute le paròle ch’a rivo da Dé: ch’a t’ëscapo pa ij mot ëd bon sens. {{verse|chapter=6|verse=36}}Se i dovèisse mai trové n’òm d’anteligensa, valo a trové ‘d bon-a veuja. Venta che tò pé a frusta j’ëscalin ëd soa pòrta. {{verse|chapter=6|verse=37}}Médita ij comandament ëd Nosgnor, buta ‘n pràtica di e neuit ij sò precet. Chiel midem a darà fòrsa a tò cheur e at darà la sapiensa ch'it veule. == 7 == {{chapter|7}} === Vàire consèj === {{verse|chapter=7|verse=1}}Se ti ‘t fase pa dël mal, ël mal a l’avrà nen prèisa dzora ‘d ti! {{verse|chapter=7|verse=2}}Pijte varda da la përversità e costa as tnirà leugn da ti. {{verse|chapter=7|verse=3}}Sëmna pa ant le preus ëd l’angiustissia për andé nen a cheuje sèt vire tant. {{verse|chapter=7|verse=4}}Ciàmje pa ‘l podèj a Nosgnor, nì un pòst onorìfich al rè. {{verse|chapter=7|verse=5}}Fà nen visa ‘d giustifichete dë 'dnans ëd Nosgnor, e gnanca ‘l savi an facia al rè. {{verse|chapter=7|verse=6}}Gnun-e anvìe d’ëvnì giùdes se peui it ses pa bon ëd ranché via l’angiustissia. Përchè an col cas, it l’avrìe tëmma dël potent e it butrìe an privo toa dritura. {{verse|chapter=7|verse=7}}Mai ofende la ciambreja dla sità e mai dëgradesse an facia ‘d tuti! {{verse|chapter=7|verse=8}}Che ‘l pecà a vada mai a rampignete për doi vire ‘d fila, a l’è pro un për fete colpéivol. {{verse|chapter=7|verse=9}}Va mai a dì: “ Dè a vardrà a la bondosità dij don che i l’hai faje: e cand che i farai l’oferta al Dé pì Àut a sarà acetà”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Gnun-e gene ant l’orassion, e dësmentia mai ëd fè almòsna ai pòver. {{verse|chapter=7|verse=11}}Derid pa l’òm an soferensa, përchè Dé a umìlia e àussa. {{verse|chapter=7|verse=12}}Sërca nen ëd busiardarìe contra ‘d tò frel e gnanca contra ‘l tò amis. {{verse|chapter=7|verse=13}}Guernte ‘d pianta da la busiardarìa, andé anans a busiardé a pòrta a nen ëd bon. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al consèj dj’ansian parla nen tròp, parla mai a tòrt o d’ësbies, e che toa orassion a sia pa mach ripetitiva. Dëspresia nen ël travaj fatigos o ël lauré dij camp: {{verse|chapter=7|verse=15}} a l’é ‘l Dé pì Àut midem ch’a l’ha creàje për nojàutri. {{verse|chapter=7|verse=16}}But-te pa ‘nsema a ‘d gent sensa fej nì lege, përché a l’é pa leugn ël fot ëd Nosgnor, avìsnte! {{verse|chapter=7|verse=17}}Umìlia ancreus tò orgheuj, përchè l’avnì dl’òm a l’é d’esse mangià dai verm, e ‘l feu a l’é ‘l castigh ëd ël përvers. === Relassion con j'àutri === {{verse|chapter=7|verse=18}}Sacrìfica nen n’amis ai tò interess, nì un ver frel fedel, gnanca për tut l’òr pì pur. {{verse|chapter=7|verse=19}}Consìdera <ref>Opura: gnun-a esitassion a marié...</ref> pa na sposa brava e sàvia nen dégna, përchè soa grassia a val ëd pì dl’òr. {{verse|chapter=7|verse=20}}S-cincon-a nen n’ës-ciav ch’a travaja con fidelità, nì n’ovrié ch’a-i buta l’ànima a lòn ch’a fa. {{verse|chapter=7|verse=21}}Stìma con tut tò cheur un sërvent ëd sust, e arfùdje pa la libertà. {{verse|chapter=7|verse=22}}Has-to ëd béstie? Vìja dzora ‘d lor, e guernje s’at dan ëd profit. {{verse|chapter=7|verse=23}}Has-to ëd masnà? Daje n’educassion, ch’a sio costumà a la dissiplin-a fin-a da cit. {{verse|chapter=7|verse=24}}Has-to ëd fije? Guerna soa verginità. Nen tròpa ‘ndulgensa con lor. {{verse|chapter=7|verse=25}}Mària toa fija, e a sarà për ti euvra bon-a! Ma bèica ‘d mariela con n’òm ëd sust. {{verse|chapter=7|verse=26}}Has-to na fomna conform a tò cheur? Divòrsia nen; nopà fidt-te pa ‘d cola ch’it l’has an ghignon. {{verse|chapter=7|verse=27}}Ëd tut tò cheur, onora tò pare, e dësméntia pa le soferense che toa mare a l’ha patì për ti. {{verse|chapter=7|verse=28}}Arcòrdte ch’a son ëstàit lor a generete: còs podrìes-to deje an càmbi ëd lòn ch’a l’han donate? {{verse|chapter=7|verse=29}}Vénera Nosgnor con tuta toa ànima, e rispéta ij sò sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=30}}Àma tò Creator con tute toe fòrse e trascura pa ij sò ofissiant. {{verse|chapter=7|verse=31}}Arconòss l’autorità ‘d Nosgnor e onora ‘l sacerdòt, daje soa part, com a l’ha prescrivù Dé: primìssie, sacrifissi d’espiassion, oférta ‘d spale ‘d béstie sacrificà, rimanensa d’oferta vegetal e ij pì bon prodòt sant e arservà a Dé. {{verse|chapter=7|verse=32}}Smon sempe con generosità al pòver, për podèj esse benedì ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=33}}Esse generos con tùit, al viv com al mòrt arfuda pa toa carità. {{verse|chapter=7|verse=34}}Va nen a dëstornete da coj ch’a son an deul, ma pija part a soa tristëssa. {{verse|chapter=7|verse=35}}Ésita pa ‘d visité ij malavi, an fasend përparèj ti ‘t saras stimà. {{verse|chapter=7|verse=36}}An tut lòn ch’it fase pensa a tò darié destin e it tomberas mai ant ël pecà. == 8 == {{chapter|8}} === Prudensa e bon sens === {{verse|chapter=8|verse=1}}Rusa nen con na përson-a ch’a l’àbia ‘l podèj, për pa tombé an soe man. {{verse|chapter=8|verse=2}}Rusa pa an process con n’òm rich : përchè ‘l rìsigh a l’é ‘d pa peisé pèi sò dné. Vàire a son ëstàit corompù da l’òr, e fin-a ‘l cheur ëd quaiche rè a l’é stane devià. {{verse|chapter=8|verse=3}}Rusa nen con chi a sà pa ten-e soa lenga a pòst, dzortut: gionta nen d’àutra eva a sò mulin. Badin-a pa con n’òm grossé, përchè a sio nen ansultà ij tò bcé. {{verse|chapter=8|verse=5}}Rimpròcia nen col ch’arconòss ij sò pecà: avìstne ch’i soma tuti degn ëd castigh. {{verse|chapter=8|verse=7}}Dëspresia nen chi a ven vej, përchè dcò an tra nojàutri cheidun anvejerà. {{verse|chapter=8|verse=7}}Argiojiss pa ‘d la mòrt ëd cheicadun; arcòrdte ch’i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=8|verse=8}}Dësdegna nen ij dëscors dij savant, pitòst médita soe massime. Da lor, an efet, t’aprendras l’istrussion e l’art d’esse a servissi dj’autorità. {{verse|chapter=8|verse=9}}Daje da ment a l’esperiensa dij vej, përchè a soa vira a l’han arseivùla dai sò grand. A l’é da lor ch'i t’aprendras l’acorgiment e l’art ëd rësponde a temp dovù<ref>An pràtica as parla dla lege nen scrivùa ch'a vnirà esse la "Misnà": a sarà motobin tnùa 'n considerassion dai rabin.</ref>. {{verse|chapter=8|verse=10}}Cimenta pa ‘l pecador sensa lege, it podrìe brusete a soa istessa fiama. {{verse|chapter=8|verse=11}}Cimenta nen ël violent, a podrìa mnete a dì lòn ch’it pense pa. {{verse|chapter=8|verse=12}}Ampresta pa ‘d dné a col ch’a l’é pì potent che ti, e s’it lo fase considera l’argent perdù. {{verse|chapter=8|verse=13}}Pòrta pa ‘d garansie dëdlà ‘d toe possibilità, ma s’it l’has garantì venta pensé come paghé. {{verse|chapter=8|verse=14}}Fà mai càusa a’n giùdes, soa istessa essensa ‘d giùdes a fausserìa ‘l process. {{verse|chapter=8|verse=15}}Va pa an viage con un temerari, a podrìa complichete la vita; chiel a farà tut ëd soa testa e për colpa ‘d chiel it podras andé ‘n ruin-a. {{verse|chapter=8|verse=16}}Rusa nen con n’òm violent, e compàgnlo pa ant un desert, përchè ai sò euj el sangh a l’é nen, e ‘ndrà a massete andova a-i é pa possibilità d’agiut. {{verse|chapter=8|verse=17}}Fa nen con ël fòl: a podrìa gnanca mantnì un vòst secret. {{verse|chapter=8|verse=18}}Dë 'dnans a n’ëstrangé: nen d'ëstërmà, it sas pa com a podrìa esse soa reassion. {{verse|chapter=8|verse=19}}Doverta nen tò cheur con cheicadun basta ch’a sia: n’avras gnun-a arconossensa. == 9 == {{chapter|9}} === Ëd consèj riguard a le fomne === {{verse|chapter=9|verse=1}}S’it-j veule bin a toa fomna sospétla pa, dësnò la malissia a podrìa esse contra ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=2}}Date mai ëd pianta a gnun-a fomna, o con soa fòrsa a podrìa ‘mpónse dzora ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=3}}Gnun rëscontr con na meretris, për nen tombé an soe liasse. {{verse|chapter=9|verse=4}}Passa pa ‘l temp con n’artista, it podrìe esse ciapà da soe art. {{verse|chapter=9|verse=5}}Fissa nen tò bèich ansima a na fiëtta, përchè a podrìa costé motobin a ti com a chila. {{verse|chapter=9|verse=6}}Dà pa toa ànima a ’d bagasse: it podrìe perde tut lòn ch’it l’has. {{verse|chapter=9|verse=7}}Gnun-a curiosità ant le contrà dla sità, e bamblin-a pa për leu solitari. {{verse|chapter=9|verse=8}}Dëstorna j’euj da na bela fomna, beica pa na blëssa ch’a l’é pa toa. Vàire a son perdusse për la blëssa ‘d na fomna: sò amor a brusa parèj dël feu. {{verse|chapter=9|verse=9}}Stà mai setà aranda ‘d na fomna marià e perd pa ‘d temp a bèive con chila. Përchè as fasa nen padron-a ‘d tò cheur e për la passion ëd chila ti 't vade pa a sghijé an ruin-a. === Serne j'amis === {{verse|chapter=9|verse=10}}Chita pa un vej amis, përchè n’amis neuv a peul nen arpiasselo. L’amis neuv a l’é parèj dël vin neuv: it podras apressielo cora ch’a sarà ‘nvejà. {{verse|chapter=9|verse=11}}Gnun-e anvie dla glòria dël pecador: it sas nen cola ch’a sarà soa fin. {{verse|chapter=9|verse=12}}Fate pa ‘nciarmé dal trionf dij përvers: soa punission a sarà ‘ncora anans dl’infern. {{verse|chapter=9|verse=13}}Tente a distansa da l’òm ch’a l’ha ‘l podèj ëd massé, esperimenta pa la tëmma dla mòrt. S’it avzin-e, pijte varda ‘d nen falì, a podrìa gavete la vita. Venta ch’it sàpie ch’it marce an mes dij bers, e a l’é coma bogesse an sij merlet ëd le muraje sitadin-e.<ref> E për lòn esponù a le flece dij nemis: ma 'l test a l'é antamnà.</ref> {{verse|chapter=9|verse=14}}Fà ‘l possìbil për andé d’acòrdi con tùit, e pija consèj da coj ch’a son savi. {{verse|chapter=9|verse=15}}Fà conversassion con gent ëd sust, e che toe riflession a sio ispirà da la lej dël Pì Àut. {{verse|chapter=9|verse=16}}Che coj ch’a mangio con ti a sio d’òm giust, e tò orgheuj la tëmma ëd Nosgnor. === Riguard ai governant === {{verse|chapter=9|verse=17}}As làuda sèmper ël travaj ëd man adrëtte, e la saviëssa dël parlé ‘d n’òm dë Stat. {{verse|chapter=9|verse=18}}Un ch’a parla tròp a l’é detestà an soa sità: a-i sarà tëmma për col ch’a sà pa controlé soe paròle. == 10 == {{chapter|10}} {{verse|chapter=10|verse=1}}Un savi giùdes a ten soa gent ant la dissiplin-a; s’a l’ha ‘d sust a ciadlerà soa autorità. {{verse|chapter=10|verse=1}}Com a l’é ‘l cap dë Stat, parèj a saran ij sò ministr, com a l’é ‘l governator ëd la sità acsì a saran ij sò aministrà. {{verse|chapter=10|verse=3}}Un rè ‘gnorant, a l’é la ruin-a ‘d sò pòpol; a l’é për ël sust ëd ij governant che la sità a prospererà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Nosgnor a l’ha ‘nt le man l’autorità dla tèra e a s-ciodrà l’òm giust a la giusta mira. {{verse|chapter=10|verse=5}}Ël Signor a ten an man dcò ‘l boneur ëd n’òm: a disponrà ‘d soa autorità ‘l legislator. === Ël pecà d'orgheuj === {{verse|chapter=10|verse=6}}Beica pa con ghignon col ch’a l’ha fate un tòrt, s’it ses frapà dal fot fà e dis nen. {{verse|chapter=10|verse=7}}L’arogansan a l’é odiosa a Dé e a j’òm. L’un e j’àutri a l’han an ghignon l’angiustissia. {{verse|chapter=10|verse=8}}Orgheuj, violensa e anvìa a fan passé la sovranità da na nassion a l’àutra. {{verse|chapter=10|verse=9}}L’òm a l’é mach sënner e póer, përchè desse ‘d sagna? Dcò da viv sò còrp a fà scheur! {{verse|chapter=10|verse=10}}La maladìa a l’é longa e as në rij ël médich, ancheuj it ses un rè e doman it saras mòrt. {{verse|chapter=10|verse=11}}Na vira che l’òm a meuir, a-i resta mach pì 'd verm, bòje e béstie ferose. {{verse|chapter=10|verse=12}}L’orgheuj ëd l’òm ancamin-a ant ël moment ch’a së slontan-a da Nosgnor, e che sò cheur a pensa pa pì a sò Creator. {{verse|chapter=10|verse=13}}A l’é an arfudand l’autorità ‘d Dé ch’a l’ha orìgin ël pecà d’orgheuj. E as fortiss për ësta stra, an provocànd na bùria d’aveniment afros. Për lòn Nosgnor a frapa ij superb ëd pen-e esemplar e, a la fin, a lo pòrta a l’ëstermini. {{verse|chapter=10|verse=14}}Nosgnor a fà droché ij potent da sò tròno; a sò pòst a fa sté j’ùmij. {{verse|chapter=10|verse=15}}Ël Signor a l’ha dësreisà ëd nassion e piantà a sò pòst ëd gent sensa pretèise. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha vastà tère ‘d gent pagan-e e dësblàje da le fondamenta pì ancreuse. {{verse|chapter=10|verse=17}}Chiel a l’ha anientaje, rancaje da la carta dël mond a la mira che ‘d lor a son pa guernasse ‘d memòrie. {{verse|chapter=10|verse=18}}Dé a l’ha pa fàit j’òm për esse pretensios, a son pa nassù për arogansa violenta. === Coj ch'a mérito d'esse onorà === {{verse|chapter=10|verse=19}}Che rassa a l’é degna d’esse onorà? Cola dj’òm, cand ch’arconòsso l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=20}}Che rassa a l’é pa degna d’onor? La rassa dj’òm, coj ch’a trasgredisso ij comandament. {{verse|chapter=10|verse=21}}Un cap a l’é onorà an tra soa gent, ma chiel istess a onora coj ch’a rispeto Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ch’it sie rich, onorà o pòver buta tò orgheuj ant la tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=23}}A l’é n’angiustissia dëspresié n’òm ëd sust ma pòver; e a conven pa esalté n’òm pecador. {{verse|chapter=10|verse=24}}As onora la gent amportanta, ij governant e ij potent. Tutun gnun a l’é pì amportant ëd coj ch’a rispeto l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=25}}D’òm lìber a serviran un sërvent savant, e gnun òm d’anteligensa a troverà da dì<ref>Cfr San Pàul: Galat 3:28;Colossèis 3:11.</ref>. === A riguard ëd l'umilità === {{verse|chapter=10|verse=26}}Fà pa ‘l fàuss savant ant ël travaj, date pa d’amportansa ant ël bzogn. {{verse|chapter=10|verse=27}}Mej travajé e esse bondos an tut che blaghé an gir combin an mancand dël necessari. {{verse|chapter=10|verse=28}}Car ël mè fieul, con stima moderà glorìfica toa ànima e daje onor conform sò mérit. {{verse|chapter=10|verse=29}}Gnun a darà rason a un ch’as dà tòrt, e gnun a stimrà un ch'as dëspresia!{{verse|chapter=10|verse=30}} Un pòver a peul esse onorà për sò savèj, ma ‘n rich a sarà onorà mach për soa richëssa. {{verse|chapter=10|verse=31}}E se un a sarà onorà ant la povertà, a lo sarà motobin ëd pì ant la richëssa! Contut se un a l’é dëspresià ant la richëssa, saralo nen meprisà motobin ëd pì ant la miséria? == 11 == {{chapter|11}} {{verse|chapter=11|verse=1}}Un pòver, s’a l’é savi, a peul andé con la testa bin àuta e stesse an tra la gent d’amportansa. === J'aparense a peulo angané === {{verse|chapter=11|verse=2}}Làuda pa cheicadun për soa blëssa e dëspresia nen na përson-a për soa aparensa. {{verse|chapter=11|verse=3}}L’avija a l’é bin cita, comparà a d’àutre bestie ch’a vòlo, contut sò amel a l’é ‘l pì doss ch’a-i sia. {{verse|chapter=11|verse=4}}Gnun-a blaga për la vestimenta ch’a pòrta e derid pa col ch’a l’é ant la pen-a, përchè l’assion ëd Nosgnor a l’é sorprendenta, e gnun a peul prevëdde lòn ch’a farà. {{verse|chapter=11|verse=5}}Vàire rè a son artrovasse ant la póer e d’ësconossù a l’han pijàit soa coron-a. {{verse|chapter=11|verse=6}}Vàire potent a son ëstàit dzonorà e ‘d gent famosa a son ëvnùita esse s-ciava. === Deliberassion e prudensa === {{verse|chapter=11|verse=7}}Ancamin-a a’nformete anans ëd critiché; venta prima osservé e mach an séguit condané. {{verse|chapter=11|verse=8}}Anans ëd rësponde, scota da bin, e copa nen la paròla ‘d col ch’a pàrla. {{verse|chapter=11|verse=9}}Intra pa an ruse ch’a son pa tò afé, e fà pa d’antërvent an debà ‘d mala gent. {{verse|chapter=11|verse=10}}Car ël mè fieul, fà pa tròp ansema, s’it esàgere, podrìe pì nen surtìne. A tròp core daspërtut, as rivrà da gnun-e part; dëspérde ij tò sfòrs, a l’é robaté a la ruin-a. {{verse|chapter=11|verse=11}}A-i é col ch’a travaja, ch’a fatìga e a s’afan-a, pura, a restà l’istess andaré. {{verse|chapter=11|verse=12}}A-i é chi ch’a l’é débol e a l’ha sempe da manca d’agiut; col ch’a manca ‘d mojen e a l’é bondos mach an povertà: pura Nosgnor a lo guerna con binvolensa e a lo arleva da soa miseria {{verse|chapter=11|verse=13}}e a lo fà andé a testa àuta: vàire a në resto ambajà. {{verse|chapter=11|verse=14}}Bin e mal; vita e mòrt, miseria e richëssa, tut a riva da Nosgnor. {{verse|chapter=11|verse=15}}Saviëssa, sust, conossensa dla lege a ven-o dal Signor, l’amor e la dritura a son un sò don. {{verse|chapter=11|verse=16}}Ël top e l’eror a son për ij përvers, e ‘l mal a l’é mach për ij gram. {{verse|chapter=11|verse=17}}Lòn che Nosgnor a dà a l’é sicur për ij sò fedej, e sò favor a-j farà prosperé sèmper e an sij camin pì belfé. {{verse|chapter=11|verse=18}}A-i é col ch’a ven rich a fòrsa ‘d risparm e d'economìa, contut costa a l’é soa arcompensa: {{verse|chapter=11|verse=19}}cand a diran : « I l’hai trovà d’arlass, adess i podrai gòde ‘d lòn ch’i l’hai”<ref>Cfr: paràbola 'd Luca12:16-21.</ref>, as sà pa vàire temp a j’andrà: a lasrà tut a d’àutri anans ëd meuire. {{verse|chapter=11|verse=20}}Tente frem a tò angage e fane toa vita, ven vej an compiend tò travaj! {{verse|chapter=11|verse=21}}Fate pa ‘mpressioné dai sucess dij pecador; fà fiusa an Nosgnor e tente bon an tò but, përchè a l’é fàcil për Nosgnor fé vnì tut d’un colp un pòver rich. {{verse|chapter=11|verse=22}}L’arcompensa dël fedel a l’é la benedission ëd Nosgnor: an pòch ëd temp tute soe speranse as realiso. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dì nen : « Ëd còsa l’avrai-ne da manca? E ‘d che beni i podrai dëspon-e ant l’avnì ?”. {{verse|chapter=11|verse=24}}E va gnanca a dì: “I l’hai tut lòn ch’i n’hai pro! Che maleur podrìa-lo capiteme ‘ncora? {{verse|chapter=11|verse=25}}Ant ël boneur as pensa pa a la malora e ant le brute giornà, as dësmentia la prosperità. {{verse|chapter=11|verse=25}}Për Nosgnor a l’é belfé rende a l’òm conform soa condòta ant ël di ëd soa mòrt. Un brut moment a fà dësmentiè ij piasì ëd tuta na vita. A la mòrt ëd n’òm a ven-o fòra soe euvre. {{verse|chapter=11|verse=28}}Ciama gnun beà anans ëd soa mòrt, n’òm as conòss dabon mach a la fin. === Savèj serne j'amis === {{verse|chapter=11|verse=29}}Pòrta pa a ca toa na përson-a basta ch’a sia, përchè l’òm fàuss a l’ha tante furbarìe. {{verse|chapter=11|verse=30}}L’orgojos a l’é parèj ëd na pernis da arciam an gàbia, tanme na spia a speta toa crova. {{verse|chapter=11|verse=31}}An cangian ël bin an mal a sarà a l’avàit a trové difèt dcò ant ij pì bej gest. {{verse|chapter=11|verse=321}}Con na spluva ‘d feu a s’ampiniss ël brasé, l’òm sensa fej nì lej a buta ‘d bers mortaj. {{verse|chapter=11|verse=33}}Pijte varda dai gram: lor a fàbrico ‘l mal e a peulo antamnete dcò ti për sempe. {{verse|chapter=11|verse=34}}Daje obergi a n’ëstrangé, e at bolversrà tut an butand coj ëd ca toa contra ‘d ti. == 12 == {{chapter|12}} {{verse|chapter=12|verse=1}}S’it veule che la gent a agradissa lòn ch’it fas, ch’it sie bin cossient a chi ti ‘t fase dël bin. {{verse|chapter=12|verse=2}}Faje dël bin al fedel e it në saras arcompensà, se nen da chiel, dal Pì Àut sicura. {{verse|chapter=12|verse=3}}Nen ëd bon a col ch’a përsévera ant ël mal nì a chi ch'as nega ‘d fé almòsna. {{verse|chapter=12|verse=4}}Don-a ai fedej e giuta pa ‘l pecador <ref>Cfr Mt 5:43-48, Lc 6:27-36, 12:20.</ref>. {{verse|chapter=12|verse=5}}Faje dël bin al pòver e dón-je nen a coj ch’a dëspresio Dé: ch’as daga gnanca un trocion ëd pan e ti dàine nen al përvers, përchè a podrìa dovrelo për dominete, e ti ‘t sarìe doi vire mal pagà për tùit ij favor ch’it l’avrìe faje. {{verse|chapter=12|verse=6}}Ël Pì Àut a veul pa le gent sensa fede nì lege, e a farà giustissia ‘d lòn ch’as mérito. {{verse|chapter=12|verse=7}}Dà a la brava gent e giuta pa ‘l pecador. {{verse|chapter=12|verse=8}}Ant la prosperità, it podras nen savèj col ch'a l’é tò amis; ma ‘l nemis stà sicur che as ëstermrà pa ant ël maleur! {{verse|chapter=12|verse=9}}Se n’òm a l’é prosperos, ij sò nemis a son sagrinà; contut ël dësgrassià a l’é chità fin-a da sò amis. {{verse|chapter=12|verse=10}}Gnun-e fiuse an tò nemis, përchè soa gramissia a l’é parèj dl’aram ch’as cheurv ëd ruso. {{verse|chapter=12|verse=11}}Dcò se un a s’ësbassa e a marcia a testa bassa, pijte varda da chiel; venta tratelo parèj com it polidèisse në specc: sò ruso a ten pa për vàire. {{verse|chapter=12|verse=12}}Bùtlo pa aranda ‘d ti, a podrìa fete robaté e butesse a tò pòst. Falo nen sté a toa drita, a podrìa arsërché toa careja; vëddras che a la fin it capiras mie paròle e t’aprovras lòn ch’i diso. {{verse|chapter=12|verse=13}}Chi é-lo ch’a l’avrà compassion ëd un fachir s’a l’è mordù da ‘n serpent, o dij domator ch’as avzin-o a le bestie ferose? {{verse|chapter=12|verse=14}}E gnanca compassion ëd col ch’a frequenta ‘n pecador e as treuva vìtima angagià dai sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ël gram a restrà con ti për un moment, ma s’it tombe, at lasrà crové: at tnirà pa pì. {{verse|chapter=12|verse=16}}Ël nemis a l’é anmlà cora ch’at parla, ma ‘nt ël cheur a pensa ‘d campete ant la tampa; a podrìa avèj le lerme a j’euj, ma s’a treuva la ciansa, a s’anciocrà ‘d tò sangh. {{verse|chapter=12|verse=17}}A rivèissa mai un maleur, ël nemis a sarìa ‘l prim a esse ambelelà e, sota pretest ëd giutete, at ciaprà për ël garèt. {{verse|chapter=12|verse=18}}Chiel an mostrand sò ver visagi, a sopatrà la testa, a farà s-ciopaté le man, e an mormorand për vàire at mostrerà soa fausserìa. == 13 == {{chapter|13}} === Prudensa a riguard ëd nòstri somà === {{verse|chapter=13|verse=1}}A-i é d’anflesse le man a toché l’apeis; e col ch’a va con un blagheur a va a smijeje. {{verse|chapter=13|verse=2}}Va pa a cariete d’un peis tròp grev, e va nen a butete ansema a col ch’a l’é pì fòrt e pì rich che ti. A sarìa parèj ëd buté ansema n’ola ‘d teracheuita davzin a na caudera ‘d fèr: pen-a tocà da la caudera l’ola andrà ‘n frise! {{verse|chapter=13|verse=3}}Un rich a fà un tòrt a cheidun e a protesta ‘ncora con chiel-lì; un pòver a l’é tratà malgiust e venta ‘ncora ch’a s’ëscusa. {{verse|chapter=13|verse=4}}Se ti ‘t-j serve a 'n rich, chiel as n’aprofiterà ‘d ti; s’a l’avrà pa pì da manca ‘d ti, e ti ‘t l’avras pì nen ëd pianta, it saras chità. {{verse|chapter=13|verse=5}}Se ti ‘t l’has cheicòsa, chiel a vivrà a toe spèise, at gavrà tut sensa ch’a-j remòrda la cossiensa. {{verse|chapter=13|verse=6}}S’a l’ha da manca ‘d ti a t’angabiolerà: a farà ‘l rufian con ti e at darà na speransa, con bele paròle at ciamrà: “ ëd còs aves-to da manca?”. {{verse|chapter=13|verse=7}}At farà svërgogné anvitàndte ai sò festin, fin-a che a l’avrà ruinate për doi o tre vire an dovend réndje j’anvit. A la fin a grignerà ‘d ti, an sopatànd la testa an facia ‘d ti. Peui a farà visa ëd nen vëdte. {{verse|chapter=13|verse=8}}Fà ‘tension, fate pa ‘mbrojé, fate nen umilié da torolo<ref>Opura: Umilié da toa 'nsipiensa; lat. sir. e grech a l'han "toa gòj".</ref>. {{verse|chapter=13|verse=9}}Se a t’anvita n’òm anfluent, declin-a sò anvit: combin chiel andrà anans a ‘nvitete con ansistensa. {{verse|chapter=13|verse=10}}Gnun-a ‘nvadensa për nen esse arpossà, ma gnanca sté tròp da leugn për pa esse dësmentià. {{verse|chapter=13|verse=11}}Pensa pa ‘d podèj traté a l’istess livel con chiel, e gnun-a fiusa ‘d sò largh dëscors; {{verse|chapter=13|verse=12}}con le mideme paròle at butrà a la preuva e, an pijànte an gir a podrà esaminete. {{verse|chapter=13|verse=13}}It podras esse sicur ch’a trovrà sensa misericòrdia ij tò secret, e ti ‘t saras pa bon a scampé malagràssie e fin-a përzon. {{verse|chapter=13|verse=14}}Donca, fà bin atension e pijte varda: ti 't marce an brova d’un balatron. {{verse|chapter=13|verse=15}}Tute bestie a stimo soa midema specie; e l’òm agiss l’istess anvers a col ch'a l’ha davzin. {{verse|chapter=13|verse=16}}Tuti j’esse vivent a frequento sò sìmil e l’òm as cóbia con sò congéner, an sërcand contat ëd soa spécie. {{verse|chapter=13|verse=17}}Cosa-i é-lo an comun an tra ‘l luv e ‘l bero an tra gent sensa fede nì lege e ij fedej? {{verse|chapter=13|verse=18}}A peulo sté an pas la jena e ‘l can? As peul avèj antèisa an tra ‘l rich e ‘l pòver ? {{verse|chapter=13|verse=19}}Ij borich servaj a son preja dij leon ant ël desert: përparèj ij pòver a son pastura dij rich. {{verse|chapter=13|verse=20}}L’arogant a l’ha oror ëd la vita ùmila. Parèj l’òm rich a l’ha oror dël pòver. {{verse|chapter=13|verse=21}}S’a trambla ‘l rich, ij sò amis a lo sosten-o, tutun se ‘l pòver a crova, a l’é arpossà dcò da j’amis. {{verse|chapter=13|verse=22}}Se un rich a fà n’eror, vàire a ven-o a deje 'd protession, s’a dis ëd gavade, a-j dan rason. S’a l’é ‘l pòver a fé l’eror, a ven arprocià. S’a dis cheicòsa ‘d sensà, a-j dan pa da ment. {{verse|chapter=13|verse=23}}S’a parla un rich, tut ël mond a stà ciuto, e a esàlto a le nìvole sò dëscors. S’a l’é un pòver a parlé a diso: “Chi é-lo chiel-sì?". S’a s’antrapa ‘l pòver, a lo giuto a tombé. {{verse|chapter=13|verse=24}}Bon-a a l’é richëssa, s’a l’é sensa corussion; nopà për ël përvers la povertà a l’é sempe grama. {{verse|chapter=13|verse=25}}Lòn che n’òm a l’ha ant ël cheur a càmbia sò visage an bin o an mal. {{verse|chapter=13|verse=26}}Un moro sorident a segnala un cheur bin dispòst: trové ‘d proverbi bin pensà a ciama motobin ëd riflession. == 14 == {{chapter|14}} {{verse|chapter=14|verse=1}}A l’ha ‘d boneur col ch’a sà tnì soe paròle e donch a l’é pa tormentà da la tristëssa ‘d soe fote! {{verse|chapter=14|verse=2}}A l’ha ‘d boneur col che a l’é pa acusà da soa cossiensa e ch’a l’ha pa perdù la speransa! === Utilisassion responsabil ëd le richesse === {{verse|chapter=14|verse=3}}Còs serv-lo ël boneur econòmich, se un a l’é avar? Për còs a l’é bon-a la richëssa, se a-i é esitassion a dovrela? {{verse|chapter=14|verse=4}}Col ch’ambaron-a a fòrsa ‘d privassion, a travaja mach për d’àutri: ëd soe richësse a saran ëd forësté a fé festa. {{verse|chapter=14|verse=5}}Se un a l’é dur fin-a con chiel midem, con chi sara-lo generos? An tute le manere a sarà pa bon d’argiojì dël sò! {{verse|chapter=14|verse=6}}Nen ëd pes che col che trata mal chiel midem: costa la paga ‘d soa gramissia. {{verse|chapter=14|verse=7}}Se ‘l rancin a fà dël bin, a l’é mach ecession: a la fin as vëdrà sempe sò vissi. {{verse|chapter=14|verse=8}} Con l’anvìa ‘d sò sguard, chiel a l’é bon a nen: a fà visa ‘d pa vëdde la gent e a dëspresia le përson-e. {{verse|chapter=14|verse=9}}Sò euj avid <ref> A la létera: "euj gram".</ref> a l’é mai sodisfàit ëd na part sola: l’angiustissia a-j fà sëcché ‘l cheur! {{verse|chapter=14|verse=10}}Sò euj gram a son gelos dcò ëd sò pan, pròpi lòn ch’a-j manca fin-a a soa tàula! {{verse|chapter=14|verse=11}}Car ël mè fieul, ant la mzura ch’it peule, fate pa manché ‘l necessari, e presenta a Nosgnor j’oferte dovùe. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dësmentia mai che la mòrt a tarderà pa, e che ti ‘t conòsse nen ël di ëd marca. {{verse|chapter=14|verse=13}}Anans ëd meuire faje dël bin a tò pròssim, conform ij tò mojen : esse generos con chiel. {{verse|chapter=14|verse=14}}Vate pa a privé d’un di ‘d boneur ch’a passa, perd nen l’ocasion ëd sodisfé un desideri legìtim. {{verse|chapter=14|verse=15}}An efet, ti ‘t sas bin, ch’it l’avras da lassé a d’àutri ël frut dij tò afann, e che toe sostanse a saran ëspartìe an tra j’ardité! {{verse|chapter=14|verse=16}}Dà e arsèiv: viv la vita, përchè ant ël pais dij mòrt a-i é gnun-a sodisfassion d’arsërché! {{verse|chapter=14|verse=17}}La vita as frusta, parèj ëd na vesta; a l'ha la Lege eterna: “It l’avras da meuire!”. {{verse|chapter=14|verse=18}}Dzora ‘d n’erbo nen sbrolà: ëd feuje a crovo, d’àutre a gico. L’istess për le generassion ëd carn e sangh: un-a a meuir e l’àutra a nass. {{verse|chapter=14|verse=19}}Tut lòn ch’as fà a vnirà esse póer, e col ch’a l’ha fàit a dësparirà con soa euvra. === La gòj 'd cudì la saviëssa === {{verse|chapter=14|verse=20}}A l’ha ‘d boneur l’òm ch’as dèdica a la saviëssa e a rason-a an dovrand soa ‘nteligensa! {{verse|chapter=14|verse=21}}Se as ciama an cheur cola ch’a l’é soa stra, a riflet dcò a l’esigensa dla sapiensa: ij sò secret. {{verse|chapter=14|verse=22}}Chiel a la séguita an soe pianà, parèj d’un veneur, e as buta a l’avàit an sël vieul andova ch’a l’ha da passé. {{verse|chapter=14|verse=23}}A vàita travers soe fnestre e a starà a scoté a soe pòrte. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel as fërma aranda ‘d la ca dla saviëssa, e a treuvrà sosta da para ‘d soe muraje. {{verse|chapter=14|verse=25}}A pianta soa tenda davzin, e a trovrà arfugi ant l’òsto dël boneur. {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel a farà ‘l ni ant ij sò branch, e andrà a vive ant la sosta dël boneur: {{verse|chapter=14|verse=27}}a l’avrà tuta la protession da la càud, e a sarà entà an soa presensa gloriosa! == 15 == {{chapter|15}} {{verse|chapter=15|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor as comporterà përparèj, e chi a fà soa la lege a l’avrà saviëssa. {{verse|chapter=15|verse=2}}Parèj ëd na mare la Saviëssa andrà a sò rëscontr; a-j farà acoliensa parèj ëd na sposa vérgin. {{verse|chapter=15|verse=3}}A-j darà da mangé ‘l pan dël bon sens, e da beive l’eva dla sapiensa. {{verse|chapter=15|verse=4}}Se l’òm a farà pontel dzora ‘d chila, sensa tramblé, s’a l’avrà fiusa: a restrà pa confondù. {{verse|chapter=15|verse=5}}La saviëssa a darà un leu d’onor an tra soa gent e an mes ëd la ciambreja a-j butrà le paròle an boca. {{verse|chapter=15|verse=6}}Chiel a sarà ‘ncoronà da na gòj dësbordanta, e sò nòm a l’avrà fama eterna. {{verse|chapter=15|verse=7}}Ij fòj a andran mai a rìsigh d’otnì saviëssa, e ij pecador a la vedran mai. {{verse|chapter=15|verse=8}}La saviëssa as ten leugn dai pretensios, e ij busiard as n’aviso mai ëd chila. {{verse|chapter=15|verse=9}}La làuda për chila as peul pa pensesse ant la boca dël pecador, përchè Nosgnor a l’ha nen concedùila. {{verse|chapter=15|verse=10}}A l’é mach la saviëssa ch’a possa n’òm a laudé Nosgnor, përchè a l’é ‘l Signor midem a ispirela. === Libertà 'd sernia === {{verse|chapter=15|verse=11}}Va pa a dì: “I son dëstradame për colpa ‘d Nosgnor”, va nen a fé lòn che pròpi a detésta! {{verse|chapter=15|verse=12}}Dis nen: “Chiel a l’ha portame ant l’eror”, përchè chiel a l’ha pa da manca ‘d gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=15|verse=13}}Nosgnor a l’ha ‘n ghignon tute forme dël mal, e për ij sò fedej a l’é l’istess. 14 Ant ël prinsipi chiel a l’ha creà l’esse uman, {{verse|chapter=15|verse=14}} e a l’ha lassalo magìster ëd soe decision<ref>Dotrin-a dla libertà o dël lìber arbitri.</ref>. {{verse|chapter=15|verse=15}}S’it veule, donch it seguitras la lege; mantnite fedel a dipend mach da ti. {{verse|chapter=15|verse=16}}Chiel a l’ha butate dë 'dnans ël feu e l’eva: a ti ël serne ‘ndova stende la man! {{verse|chapter=15|verse=17}}An facia a l’òm a l’ha butà la vita e la mòrt, a mincadun a sarà dàit lòn ch’a l’ha decidù. {{verse|chapter=15|verse=18}}Përchè la Saviëssa ‘d Nosgnor a l’é inmènsa, sò podèj a l’é sensa fin e a vëdd tut. {{verse|chapter=15|verse=19}}Ij sò euj a son dzora ‘d coj ch’a l’han tëmma ‘d chiel, Chiel ch’a conòss tut lòn ch’a fan j’òm. {{verse|chapter=15|verse=20}}A gnun a l’ha comandaje d’esse përvers, e a gnun a l’ha daje ‘l përmess ëd pëcché. == 16 == {{chapter|16}} === Dé a castija ij pecador === {{verse|chapter=16|verse=1}}Gnun-e anvìe ‘d na caterva ‘d fieuj ch’a servo a nen, argiojiss nen ëd fieuj ch’a dëspresio Dé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Gnun-a gòj s’a chërso ëd nùmer, s’a rispeto pa l’autorità dël Signor. {{verse|chapter=16|verse=3}}Gnun-a fiusa ch’a vivo vàire ann e fonga pa toa speransa ansima a sò avnì. Mej un fieul ùnich rispetos ëd Nosgnor che mila bon a nen. A l’é mej meuire sensa avèj avù ‘d famija che avèine avù ëd përvers. {{verse|chapter=16|verse=4}}N’òm ëd sust a l’é pro për fè prosperé na sità, ma na gëneuria ‘d ligere a la rend un desert. {{verse|chapter=16|verse=5}}Ij mè euj a l’han vëddù motobin d’esempi, e mie orije a l’han sentune ‘d pì greve ‘ncora. {{verse|chapter=16|verse=6}}Ant ël campament dij pecador a l’é viscasse ‘l feu ëd Dé, sò fot a consuma na gent arvirosa. {{verse|chapter=16|verse=7}}Dé a l’ha pa scusà ij gigant d’antan, ch’as chërdio pro fòrt da podèisse arviré. {{verse|chapter=16|verse=8}}A l’ha nen risparmià ij consitadin ëd Lòt: a l’avìa oror ëd sò orgheuj. {{verse|chapter=16|verse=9}}E gnun-a misericòrdia an sij Canané, sto pòpol destinà a la ruin-a, eliminà për ij sò crìmen<ref> Le "nassion ëd perdission" an Canan.</ref>. {{verse|chapter=16|verse=10}}Midema sòrt a l’é rivaje a sessentmila Israelita, mòrt për l’ostinassion ëd sò cheur. {{verse|chapter=16|verse=11}}S’a-i fussa dcò mach n’òm arviros, a sarìa dròlo ch’a restèissa sensa castigh, {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè Flin-a e Misericòrdia a son ëd Nosgnor, e chiel a l'é poderos ant ël përdon e cand ësversa sò fot. {{verse|chapter=16|verse=13}}Soa misericòrdia a l’é granda parèj ëd soa severità; chiel a giudicherà l’òm për lòn ch’a fa. {{verse|chapter=16|verse=14}}A scamperà pa ‘l colpèivol con soa pijàita, ma gnanca la passiensa dël giust a sarà confondùa. {{verse|chapter=16|verse=15}}Chiel a farà pòst a tuta soa generosità; mincadun a sarà tratà conform a soe euvre. {{verse|chapter=16|verse=16}}Dì nen: “I më stermerai a Nosgnor! Ambelelà ant ël cel gnun a penserà a mi!". {{verse|chapter=16|verse=17}}Mi i passo sconossù an mes ëd la furfa. Còs son-ne mi, ant ël cheur ëd la creassion sensa fin? {{verse|chapter=16|verse=18}}Vàrda: ël cel e ‘l cel dij cej, la tèra e ‘l balatron dij mar a tramblo an soa aparission. {{verse|chapter=16|verse=19}}Dcò le montagne e le fondamenta dla tèra, a sò bèich as buto a tërmolé. {{verse|chapter=16|verse=20}}Ma l’òm a-j dà pa da ment, col ch’a l’é ch’a riflet an sle stra ‘d Nosgnor? {{verse|chapter=16|verse=1}}S’i faso ël mal, gnun am vëdrà; o se i mentìsso dë stermà, gnun a lo savrà. {{verse|chapter=16|verse=22}}«Chi é-lo ch’a nunsierà j’euvre ‘d giustissia? E còs peus-ne speré an osservand soa lege?”. {{verse|chapter=16|verse=23}}Sòn a l’é lòn ch’a pensa ‘l fòl! L’òm ch’a l’ha pa d’anteligensa, a ciapa ‘d bailo an pensand ëd gavade! === La saviëssa 'd Dé a l'é arvelà ant la creassion === {{verse|chapter=16|verse=24}}Car ël mè fieul, scótme e amprend mè savèj, àplica toa ‘tension a lòn ch’i diso. {{verse|chapter=16|verse=25}}I manifesterai con gran’ deuit mia giusta dotrin-a, i soagnerai për ti na conossensa ‘d siensa. {{verse|chapter=16|verse=26}}A l’é ant ël prinsipi che an soa Creassion Nosgnor a l’ha fàit soe euvre, e a l’ha ripartì sò pòst e leu a tut. {{verse|chapter=16|verse=27}}Chiel a l’ha ciadlà tut lòn ch’a l’ha fàit për l’eternità, e a l’ha stabilì l’atività dle generassion ëd l’avnì, ch'a l’han mai conossù fam nì strachità, nì a l’han mai chità sò but. {{verse|chapter=16|verse=28}}Gnun ëd lor a l’ha mai arbutà sò pròssim nì dësubidì ai comand ëd Dé. {{verse|chapter=16|verse=29}}Peui Nosgnor a l’ha vaità torna la tèra e a l’ha ‘mpinila ‘d tut sò bin. {{verse|chapter=16|verse=30}}La surfassa dël mond a l’é stàita coatà da tute sòrt ëd bestie vivente che, a la mòrt ëd lor, a torneran a la tèra. == 17 == {{chapter|17}} {{verse|chapter=17|verse=1}}Nosgnor a l’ha creà l’òm da la tèra e a la tèra a lo fà torné. {{verse|chapter=17|verse=2}}A l’ha stabilì un temp limità ‘d vita, a l’ha fissà për lor n’época da vive e daje fiusa për governé dzora a tut lòn che a-i é an sla tèra. {{verse|chapter=17|verse=3}}Conform a soa natura a l’ha ‘rvestije ‘d fòrsa, a l’ha formaje a soa imàgine. {{verse|chapter=17|verse=4}}Për governé bestie e osej e che tut lòn ch’a viv a l’avèissa tëmma dl’òm. {{verse|chapter=17|verse=5}}''A l'han arseivù 'l podèj ëd dovré le sinch euvre dël Signor, e, coma la sesta a l'ha conceduje 'l don ëd la rason, e coma sétima la paròla, antërpret ëd soe euvre''<ref>Sinch "podèj" o "euvre": mëraco na glòssa stòica.</ref>. {{verse|chapter=17|verse=6}}Dësserniment, lenga, euj, orije e cheur, e a l’ha daje ‘d servel për pensé. {{verse|chapter=17|verse=7}}A l’ha ‘mpinìje ‘d savèj e d’anteligensa e a l’ha mostraje dcò ‘l bin e ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=8}}An sò cheur, a l’ha butaje un pòch ëd soa lus, për feje conòsse l’inmensità ‘d soa euvra: ''e a l'ha përmetuje 'd gloriesse ant ij sécoj ëd soe maravije'' {{verse|chapter=17|verse=9}}Donch, a peulo laudelo, sò nòm sant, {{verse|chapter=17|verse=10}}an contand daspërtut la grandëssa ‘d soe euvre, {{verse|chapter=17|verse=11}}Nosgnor a l’ha nen mach donaje la conossensa a j’òm ma dcò an ardità la lege dla vita, ''e lolì përchè ch'arconossèisso ch'a son mortaj coj che adess a esisto''. {{verse|chapter=17|verse=12}}Chiel a l’ha fissà con lor n’aleansa sensa fin e a l’ha faje conòsse ij sò decret. {{verse|chapter=17|verse=13}}Anlora ij sò euj a l’han vëddù la maestosità ‘d soa glòria, e soe orije a l’han scotà soa vos poderosa. {{verse|chapter=17|verse=14}}«Pijeve varda,- a l’ha dije-, ëd tute j’angiustissie!» e a l’ha daje a mincadun ëd precet anvers ël pròssim. {{verse|chapter=17|verse=15}}Nosgnor a vëdd sempe lòn ch’a fan j’uman, nen a resta stërmà a chiel. {{verse|chapter=17|verse=16}}''Fin-a da soa gioventura soe vie 'd lor a van anvers ël mal e a san nen cangié ij sò cheur ëd pera an cheur ëd carn. {{verse|chapter=17|verse=17}}Ant ël divide ij pòpoj ëd tuta la tèra'' a l’ha butà un cap për tute le gent, ma Israel a l’é porsion dël Signor, {{verse|chapter=17|verse=18}}''che, coma prim-gènit, chiel a nuriss an dotrinandlo e, dëspensàndje la lus ëd sò amor, a lo chita mai''. {{verse|chapter=17|verse=19}}Për Nosgnor tut lòn ch’a fan j’òm a l’é tanme ‘l sol, ij sò euj a vëddo sempe soa condota. {{verse|chapter=17|verse=20}}Gnun-a ‘ngiustissia a sarà stërmà a chiel, tute le betise dl’umanità a son dë 'dnans ëd Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=21}}''Ma 'l Signor a l'é bon con tute soe creature, a-j dësbla pa nì a-j chita, ma a-j sparmia''. {{verse|chapter=17|verse=22}}L’almòsna ch’a fà l’òm a l’é un cacèt për Chiel e un gest ëd generosità a sarà stimà da Nosgnor pressios parèj dël lumèt ëd sò euj. ''Ai sò fieuj e fije a-j conced la conversion''. {{verse|chapter=17|verse=23}}A la fin, un di chiel a s’alverà e a-j rendrà l’arcompensa, sversàndje ansima ‘l contracambi. {{verse|chapter=17|verse=24}}Contut, a col ch’as pentiss, a j’ësmon l’ocasion ëd torné a chiel e a darà coragi a coj ch’as perdo 'd coragi. === Apel a la conversion === {{verse|chapter=17|verse=25}}Torna a Nosgnor e chita ‘d fé dël mal, s’it preghe a diminuirà toa colpa. {{verse|chapter=17|verse=26}}Torna al Pì Àut, e vira le spale a l’angiustissia, ''chiel, an efet, at ëmrà dal top a la lus ëd la salvassion''. Detésta ‘d pianta ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=27}}Ant ël mond dij mòrt, chi a lauderà ‘l Pì Àut? Son coj ch’a son viv a doveilo celebré! {{verse|chapter=17|verse=28}}Da un ch’a l’é mòrt, ch’a-i è pa pì, l’arconossensa as perd, mach col ch’a l’é viv e san a làuda Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=29}}La misericòrdia ‘d Nosgnor a l’é sensa fin, e dcò sò perdon për coj ch’a torno a chiel! {{verse|chapter=17|verse=30}} L’òm a peul pa avèj tut, përchè a l’é nen inmortal ël fieul ëd l’òm. {{verse|chapter=17|verse=31}}Còs é-lo pì luminos dël sol? Pura dcò ‘l sol as dëstissa. Përparèj l’esse uman a médita ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=32}}Dé a ciama cont a j’armeje dël cel, ma j’òm a son tuti tèra e sënner. == 18 == {{chapter|18}} === La majestà 'd Dé === {{verse|chapter=18|verse=1}}Nosgnor a viv da sèmper e për sempe: tut a l’é stàit creà da chiel, gnun-a ecession. {{verse|chapter=18|verse=2}}Mach chiel a l’ha ‘l dirit d’esse proclamà giust. {{verse|chapter=18|verse=3}}Chiel a governa la tèra mach con un gest ëd soa man, e tut a obedis a soa volontà, përchè a dòmina tut con sò podèj, e a separa ‘l sacrà dal profan. {{verse|chapter=18|verse=4}}La potensa ‘d soa majestà chi é-lo ch’a podrà mzurela? Ëd pì, dëscheuvre e conté soe misericòrdie? {{verse|chapter=18|verse=5}}A-i é nen da gavé e nen da gionté: pa possìbil dëscheuvre ij secret maravijos ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=6}}Cora che as chërd d’avèj finì, antlora ‘l travaj ancamin-a; se as fërma: a resta antërduvà. {{verse|chapter=18|verse=7}}Còs é-lo l’òm? Còs serv-lo? Col ch’a l’é sò bin e qual ch'a l’é sò mal? {{verse|chapter=18|verse=8}}S’a viv sent ann a son già pro. {{verse|chapter=18|verse=9}}Ma comparà a l’eternità a son na stissa d’eva ant ël mar e na gran-a ‘d sabia. {{verse|chapter=18|verse=10}}Për lòn Nosgnor a l’ha passiensa ‘nvers j’uman e a spàntia dzora ‘d lor soa misericòrdia. {{verse|chapter=18|verse=11}}Chiel a vëdd e a sà da bin cola ch’a l’é sòrt e fin, për lòn a l’é bondos ant ël perdon. {{verse|chapter=18|verse=12}}La misericòrdia dl’òm a riguarda ‘l pròssim, ma Nosgnor a l’ha misericòrdia ‘nvers tuti j’esse ch'a vivo <ref> Misericòrdia 'ncreusa e universal ëd Nosgnor, con sò caràter pedagògich.</ref>. {{verse|chapter=18|verse=13}}A rimpròcia, éduca, a mostra, a men-a torna a chiel col ch’a l’é perdusse tanme un bërgé për sò moton perdù. {{verse|chapter=18|verse=14}}A l’ha misericòrdia ‘d coj ch’as lasso instruve e ch’as afan-o d’ëscoté soe decision. === Lë spirit giust ëd fé d'almosne === {{verse|chapter=18|verse=15}}Car ël mè fieul, s’it fase dël bin a cheidun, umìlia pa con ij rimpròcc. S’i t’ësmon-e un regal, gionta nen paròle ch’a ferisso. {{verse|chapter=18|verse=16}}Na paròla bon-a a val pì d’un regal: a l’é parèj dla rosà ch’a leiniss la càud. {{verse|chapter=18|verse=17}}Òhi! A l’é sicur che na paròla bon-a a vala ëd pì che ‘n bel regal, l’òm generos a smon tùit ëdoi ansema. {{verse|chapter=18|verse=18}}Ël fòl a rimpròcia sensa deuit; e l’anvidios, cora ch’a dà cheicòsa, a fà pioré. === I l'oma da bin arflete e d'avèj padronansa=== {{verse|chapter=18|verse=19}}Stùdia la question, apress pàrla; anans ëd tombé malavi, pijte soèn ëd ti. {{verse|chapter=18|verse=20}}Esàmina ti midem anans che Nosgnor at giùdica, e it trovras përdon ant ël moment ëd rende cont. {{verse|chapter=18|verse=21}}Speta pa d’esse malavi për arconòsse da ùmil tò tòrt, e s’it l’has pëccà, mostra tò pentiment. {{verse|chapter=18|verse=22}}S’it fase na promëssa a Nosgnor, che nen a t’ampedissa 'd compìlo a sò temp, speta pa ‘l di dla mòrt për buté a régola tò vot. {{verse|chapter=18|verse=23}}Pronte ti midem anans ëd fé un vot, fa nen parèj ëd coj ch’a buto an tentassion Nosgnor. {{verse|chapter=18|verse=24}}Avistne s’it mérite soa ‘ndignassion ant ij darié moment dël di dla mòrt, cand che Chiel a dëstornerà sò visagi da ti. {{verse|chapter=18|verse=25}}Ant ël temp ëd la bondosità dël mangé, venta memorié ‘l temp ëd la famin-a; ant ël temp ëd la richëssa, dësmentia pa ch’it podrìe vnì pòver e an miséria. {{verse|chapter=18|verse=26}}Da matin a vespr, ël temp a peul cangé, tut a passa vit dë 'dnans ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=27}}L’òm savi a pija soe precaussion an tut, ant ël temp dël pecà: a évita ‘d fé dël mal. {{verse|chapter=18|verse=28}}Tuti j’òm ëd sust a arconòsso la saviëssa e a onoro col ch’a l’ha trovala. {{verse|chapter=18|verse=29}}Coj ch’a san parlé a mostro d’esse savant, e a spàntio, tanme pieuva, ëd provérbi bin trovà. === Padronansa === {{verse|chapter=18|verse=30}}Fate nen dominé da toe anvìe, fid-te pa tròp ëd toe passion. {{verse|chapter=18|verse=31}}S’it cede a sodisfé tùit ij tò but, it faras tò maleur, e it saras la svergna dij tò nemis, {{verse|chapter=18|verse=32}}Buta pa toa gòj a mné na vita ‘d piasì, përchè soa conseguensa a podrìa esse ‘l paghé motobin car. {{verse|chapter=18|verse=33}}Ven nen pòver an fasend feste e disné con ëd dné amprontà, cand ch’it l’has pa nen an borsa. == 19 == {{chapter|19}} {{verse|chapter=19|verse=1}}N’ovrié ch’a bèiv a vnirà mai rich, e col ch’a dëspresia ‘l pòch ch’a l’ha, a drocherà an pressa. {{verse|chapter=19|verse=2}}Desse al vin e core d’apress a le fomne a fan sgaré fin-a ij pì savant, e col ch’a va con meretris a l’é ‘ncora pes. {{verse|chapter=19|verse=3}}Për soa temerarietà a sarà eliminà a mòrt, e ij verm a ‘rditran sò còrp <ref> Valadì: sò castigh a sarà la mòrt anans ëd sò temp.</ref>. === Contra la maldicensa === {{verse|chapter=19|verse=4}}Chërde tròp an pressa a lòn ch’av diso a l’é da spìrit leger. Col ch’a pëcca a fà dël tòrt a chiel midem. {{verse|chapter=19|verse=5}} Col ch’as pija piasì dël mal a sarà condanà. {{verse|chapter=19|verse=6}}Col ch’a òdia la calunia a scampa dal mal. {{verse|chapter=19|verse=7}}Mai ripete cheicòsa ch’it l’has sentù dì, e it n’avras gnun darmage. {{verse|chapter=19|verse=8}} Nen parlene nì con l’amis che ‘l nemis; arvela nen ëd la diciarìa: a meno che l'ësté ciuto at fasa colpèivol. {{verse|chapter=19|verse=9}}Përchè col ch’a t’ëscota, a l’avrà pa fiusa an ti, e a la prima ocasion a t’avrà an ghignon. {{verse|chapter=19|verse=10}}Has-to sentù na petegolada? Sótrla drinta ‘d ti! Stà tranquil: at farà pa s-ciopé! {{verse|chapter=19|verse=11}}Na paròla sentùa a fà patì ël badòla, parèj dij dolor dëscobi dla partorient. {{verse|chapter=19|verse=12}}Ël gadan ch’a guerna un secret, a l’é com a l’avèissa na flecia ant la cheussa. {{verse|chapter=19|verse=13}}S’it sente parlé mal ëd n’amis, ciàmje anans ëd tut a chiel: nen ëd pì fàcil ch’a në sàpia nen; e s’a l’avèissa fàit cheicòsa, procura ch’a lo fasa pa pì. {{verse|chapter=19|verse=14}}S’a ven acusà tò avsin ëd calunié, ciàmje anans ëd tut a chiel: peul d’esse ch’a l’àbia dit nen; e s’a l’avèissa dit: ch’a lo disa mai pì! {{verse|chapter=19|verse=15}}A-i é tante ‘d cole lenghe grame! Anteroga pitòst tò amis e chërd pa a lòn che d’àutri a conto. {{verse|chapter=19|verse=16}}A capita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma sensa ‘ntension grama. Ha-lo mai cheicadun pa pëccà con soa lenga? {{verse|chapter=19|verse=17}}A càpita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma ti anteroga tò pròssim, anans ëd condanelo: fà ‘ntërvnì la lege dël pì Àut. === Saviëssa vera e saviëssa fàussa === {{verse|chapter=19|verse=18}}Tuta saviëssa a l’é Tëmma ‘d Dé, e minca sapiensa a l’é pràtica dla Lege. {{verse|chapter=19|verse=19}}A-i é pa saviëssa ant la conossensa dël mal; gnun-a prudensa ant ël consèj dij pecador.{{verse|chapter=19|verse=20}}A-i son d’abilità ch’a son detestàbile; e col ch’a manca ‘d saviëssa a l’é peui mach un torolo. {{verse|chapter=19|verse=21}}A val ëd pì n’òm curt d’anteligensa ma ch’a rispeta Nosgnor che n’anteligent ch’a dëspresia la lege. {{verse|chapter=19|verse=22}}A esist n’ingegn motobin fin për fé d’angiustissie. As trata ‘d dovré d’amicissie për prevalej an giudissi. {{verse|chapter=19|verse=23}}A-i é ‘l gram ch’a va tut curv an soa tristëssa, ma che drinta ‘d chiel a l’é pien d’angann, {{verse|chapter=19|verse=24}}chiel a sbassa ‘l moro e a fà visa d’esse ciòrni, ma, pen-a sbassà për ti la guardia, as pija l’avantagi dzora ‘d ti. {{verse|chapter=19|verse=25}}E s’a-i la fà pa a fé dël mal për carensa ‘d fòrsa, a la prima ocasion as n’aprofiterà. {{verse|chapter=19|verse=26}}Venta vëdlo n’òm për savèj chi ch’a l’é, e venta rëscontrelo për esse sicur ch’a l’àbia ‘d bon sens. {{verse|chapter=19|verse=27}}La manera ‘d vestisse, ëd rije, ëd marcé, arvelo che géner d’òm ch’a sia. == 20 == {{chapter|20}} === Silensi e paròle === {{verse|chapter=20|verse=1}}A-i é ‘d rimpròcc ch’a son fòra temp; a-i é col ch’a stà ciuto e a mostra d’esse prudent. {{verse|chapter=20|verse=2}}Sempe mej rimprocé che cové 'l ghignon! {{verse|chapter=20|verse=3}}Col ch’arconòss ij sò tòrt a évita l’umiliassion. {{verse|chapter=20|verse=4}}Col ch’a veul rende giustissia con la fòrsa a fà pensé a n’eunuch ch’a veul dësforsé na fija. {{verse|chapter=20|verse=5}}A-i é cheicadun ch’a l’é considerà savi përchè a stà ciuto, d’àutri ch’a son pijà d'ëstracheur përchè a parlo tròp. {{verse|chapter=20|verse=6}}Ma a peul d’essie un ch’a tas mach përchè a sà pa cos dì, o n’àutr che a parla nen, përchè a conòss ël moment bon. {{verse|chapter=20|verse=7}}L’òm savi a speta la bon-a ocasion për parlé, ma ‘l farfo e l’òm sensa sust a la lassa passé. {{verse|chapter=20|verse=8}}As peul pa soportesse ‘l ciaciaron ma a l’é detestà dcò col ch’as n’ancala pa a parlé. === Ëd paradòss === {{verse|chapter=20|verse=9}}Dle vire, un maleur a peul serve a cheicadun, d’àutre vagné a peul esse na pérdita. {{verse|chapter=20|verse=10}}Dle vire, toa generosità a peul avèj gnun efet, opura a peul réndte ‘l dobi. {{verse|chapter=20|verse=11}}Dle vire, la glòria a peul sbassete, e n’umiliassion convertisse an onor. {{verse|chapter=20|verse=12}}A-i é col ch’a cata tant con pòch d’argent, e col ch’a paga sèt vire sò valor. {{verse|chapter=20|verse=13}}Con pòche paròle ‘l savi as fà stimé, antramentre che ‘l gasépio a sgheira soe amabilità. {{verse|chapter=20|verse=14}}At servirà a nen ël present ëd ël fòl, përchè chiel a l’ha mach anvìa d’arsèive pì che ‘d dé<ref> A la létera: i sò euj a son vàire pitòst che un.</ref>. {{verse|chapter=20|verse=15}}A darà pòch, ma a pretendrà tant; a dovertrà soa boca parèj d’un bateur ëd mercà. L’òm odios, ancheuj at fa un préstit e doman at lo reclama. {{verse|chapter=20|verse=16}}L’ëstordì a dis: "I l’hai pa d’amis, gnun arconòss lòn ch’i faso e coj ch’a mangio a mia tàula a son lenghe ‘d sùcher!". {{verse|chapter=20|verse=17}}Ma tùit a rijo a spèise ‘d n’òm përparèj. === Un parlé ch'a va nen bin === {{verse|chapter=20|verse=18}}Mèj sghijé an sl’ësternì che con la lenga! Për sòn la crova dij tavërro a riva vit e brutala. {{verse|chapter=20|verse=19}}N’òm sensa grassia a l’é parèj d’un dëscors fòra ‘d leu: a seurt sempe da la boca dij baquass. {{verse|chapter=20|verse=19}}A l’é pa apressià un proverbi ch’a seurt da la boca d’un fòl, përchè a në parla sempe fòra temp. {{verse|chapter=20|verse=21}}A-i é ‘d gent tròp pòvra për fé dël mal e ch’a l’ha pa ringret o rimors cand a deurm. {{verse|chapter=20|verse=22}}Ma a-i é col ch’as ruin-a për rispet uman o për la facia d’un baquaro, përchè as n’ancala nen a dije che ‘d nò; {{verse|chapter=20|verse=23}}d’àutri, përchè as n’ancalo pa d'arfudé cheicòsa a n’amis, e parèj, sensa rason, as në fan un nemis. === Busiardé === {{verse|chapter=20|verse=24}}Bruta màcia për l'òm la busiardarìa, ch'a l’é sèmper an sla boca dle ciole. {{verse|chapter=20|verse=25}}A l’é mej un làder che un busiard ostinà, combin che tùit e doi a condivido la malora. {{verse|chapter=20|verse=26}}L’arlìa ‘d mentì a l’é dzonor e a cheurv ël busiard ëd n’onta sensa fin. === Dit proverbiaj === {{verse|chapter=20|verse=27}}Un savi, a l’é pa ch’a l’àbia da manca ‘d tant për fesse apressié, l’òm ëd sust a-j pias a j’autorità. {{verse|chapter=20|verse=28}}Col ch’a travaja da bin la tèra a farà un baron ëd gran, e col ch’a-j pias a la gent amportanta a podrà fesse perdoné n’angiustissia. {{verse|chapter=20|verse=29}}Regaj, present, a sbòrgno j’euj dij savi, a l’é parèj d’un musel an sla boca ch’a sòfoca le crìtiche. {{verse|chapter=20|verse=30}}La saviëssa stërmà a l’é tesòr sotrà, còs serv-lo l’un e l’àutr? {{verse|chapter=20|verse=31}}Përchè l’òm ch’a stërma soe betise a l’é mej ëd col ch’a stërma soa saviëssa. == 21 == {{chapter|21}} === Vàire pecà === {{verse|chapter=21|verse=1}}Car ël mè fieul, s’it ses butate da la part dël tòrt, falo pa pì, e ciama përdon për le fote passà. {{verse|chapter=21|verse=2}}Scapa dë 'dnans dël pecà com as ëscapa da na serp: se t’avzin-e a podrà mòrdte. Ij sò dent a son tanme dent ëd leon: a ranco la vita dl’òm. {{verse|chapter=21|verse=3}}La dësobediensa a la lege a l’é na lama a doi taj ch’a lassa na fërleca ch’as peul pa varì. {{verse|chapter=21|verse=4}}Violensa e orgheuj a pòrta a la ruin-a; përparèj a saran vastà le ca dij pretensios, con tute soe famije. {{verse|chapter=21|verse=5}}La preghiera dël pòver a va da soa boca a j’istesse orije ‘d Dé, a sò favor a sarà ‘l giudissi. {{verse|chapter=21|verse=6}}Col ch’arfudo ‘l rimpròcc a marcio an sle pianà dël pecador, ma col ch’arconòss l’autorità ‘d Nosgnor as convertrà dël cheur. {{verse|chapter=21|verse=}}Da leugn t’arconòsse ‘l ciaciaron, ma s’a dis ëd betise, l’òm ëd sust a j’arconòs. {{verse|chapter=21|verse=8}}Constrùve soa ca con richësse dj’àutri, a l’é ambaroné pere për l’invern. {{verse|chapter=21|verse=9}}La ciambreja ‘d coj ch’a vivo an brova dla lege divin-a a l’é parèj d’un baron ëd d’ëstóbia: soa fin a l’é na giolà ‘d feu. {{verse|chapter=21|verse=10}}La stra dij pecador a l’é an pian e sensa pere, ma sò but a l’é ‘l balatron dij mòrt. === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=21|verse=11}}Col ch’a ubidiss a la lege a resta magìster dij sò pensé. Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor a pòrta a la saviëssa. {{verse|chapter=21|verse=12}}As peul pa educhesse col ch’a l’é nen bon a fé; nopà a-i é dcò n’abilità ch’a fà chërse l’amaritùdin. {{verse|chapter=21|verse=13}}Ël savèj dël savi a l’é parèj d’un fium an chërsùa e ij sò consèj parèj ëd n’adoss d’eva viva. {{verse|chapter=21|verse=14}}Ël cheur dël badaloch a l’é parèj d’un vas falèt, nen bon a contnì na mìnima conossensa. {{verse|chapter=21|verse=15}}Se n’òm istruì a sent na paròla sàvia, a l’apressia e ancor a l’aprofondis; ma ‘l beté as në dëspias e a la campa a j’ortije. {{verse|chapter=21|verse=16}}J’esplicassion d'un torolo a l’é greva parèj d’un badò da porté ant un viage. Nopà che an sij làver dl’anteligent as treuva grassia daspërtut. {{verse|chapter=21|verse=17}}Volonté ant le ciambreje a së scotrà lòn ch’a dis l’òm sensà, për podèj peui medité soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=18}}La sapiensa dël beté a l’é tanme na ca ‘n ruin-a, e ‘l savèj d’un sempi a son dëscors ancomprensìbij. {{verse|chapter=21|verse=19}}L’educassion a l’é për l’insensà parèj ëd caden-e ai pé e manëtte a le man. {{verse|chapter=21|verse=20}}Ël baquaro a grigna àut e fòrt, ël savi a grigna con dosseur e an silensi. {{verse|chapter=21|verse=21}}Për l’òm ëd bel deuit l’educassion a l’é na parura d’òr, o un brassalèt a la man drita. {{verse|chapter=21|verse=22}}Ël maleducà a intra sfrandà drinta ‘d na ca, ma l’òm d’esperiensa ‘d vita as presenta discret. {{verse|chapter=21|verse=23}}L’òm sensa bon sens a spia da la pòrta drinta ‘d ca, l’òm bin educà as në resta fòra. {{verse|chapter=21|verse=24}}Pa educà scoté a le pòrte: che dzonor për l’òm prudent! {{verse|chapter=21|verse=25}}Coj ch’a parlo tant a ‘rpeto le tavanade sentùe, ma la gent prudenta a pèisa soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=26}}Ij gasepio anans a parlo e apress a penso, ij savant anans a penso e apress a parlo. {{verse|chapter=21|verse=27}}Se ‘l përvers a maledis l’aversari a maledis se midem. {{verse|chapter=21|verse=28}}La malalenga antàmna se istess e as fà detesté an sò ambient! == 22 == {{chapter|22}} === Ij fagnan === {{verse|chapter=22|verse=1}}1 Ël fagnan a smija a na pera coatà d’escrement, che tùit a slontan-o con dëspresi. {{verse|chapter=22|verse=2}}Opura a peul smijeje a ‘n baron ëd liam: col ch’a lo toca as polida la man. === Ij fieuj mal educà === {{verse|chapter=22|verse=3}}Che d’onta pr un pare, d’avèj un fieul malcreà! E s’a l’è na fija: pes ancora. {{verse|chapter=22|verse=4}}Na fija ‘d sust a sarà un tesòr pr ël marì, ma na fija dësvergognà a causerà tristëssa a sò pare! {{verse|chapter=22|verse=5}}Na fomna ‘nsolenta a l’é ónta për pare e marì, a sarà dëspresià da tùit ëdoi. {{verse|chapter=22|verse=6}}Ij dëscors fòra ‘d leu a son parèj dla mùsica ant ël temp ëd deul: nopà foèt e dissiplin-a strèita a saran sempe saviëssa! === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=22|verse=7}}Eduché un fòl a l’è tanme taché ‘nsema ij ciap: dësvija na marmòta da la seugn pì ancreusa. {{verse|chapter=22|verse=8}}Vorèj mostreje a ‘n fòl a l’é parèj che rasoné con un deurmiard: a la fin a dirà: “Còs i é-lo?”. {{verse|chapter=22|verse=9}}Piora ‘n s’un mòrt: a l’ha pa pì la lus. Ma piora pì ancora për un fòl: chiel a l’ha përdù l’anteligensa. {{verse|chapter=22|verse=10}}Përchè a l’é manch trist che pioré për un mòrt:chiel a l’ha trovà rechie. Ma la vita ‘d n’ëstùpid a l’é pes che la mòrt.{{verse|chapter=22|verse=11}}Për un mòrt as conta na sman-a ‘d deul, {{verse|chapter=22|verse=12}}Combin për un përvers stùpid tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=22|verse=12}}Sghèira pa vàire temp con ël fòl, e stà nen an companìa con un toblan. {{verse|chapter=22|verse=13}}Pijte varda da chiel, për pa avèj dësgust e antamnete con soa frequentassion. Slontànte da chiel e t’artrorvras la pas e it saras pa pì nojosà da soe betise. {{verse|chapter=22|verse=14}}Còs a pèisa pì dël piomb? A-i é mach na rëspòsta: “ël beté!”. {{verse|chapter=22|verse=15}}A l’é pì belfé ‘l porté ‘d sabia, sal o bare ‘d fèr che soporté n’òm sensa bon sens. {{verse|chapter=22|verse=16}}Na carpentarìa bin frema ‘d na ca a peul resiste fin-a a ‘n taramòt; përparèj col ch’a pija na decision ëd madura riflession a tramblerà pa ant l’ora dla vrità. {{verse|chapter=22|verse=17}}Na decision ch’as pògia su rasonament anteligent a l’é parèj ëd n’arisadura ansima a na muraja bin ras-cià. {{verse|chapter=22|verse=18}}Ij paloch butà dzora ‘d na muraja a peulo pa resiste an facia ‘l vent. Parèj un cheur meschinòt, ch’as pògia dzora ‘d fantasìe stùpide a resist pa an facia ‘d qualsëssìa tëmma. === La preservassion ëd l'amicissia === {{verse|chapter=22|verse=19}}Un crèp an sl’euj a fà larmé, un crèp al cheur a fà pioré. {{verse|chapter=22|verse=20}}Campé ‘d pere a j’osèj a-j fà scapé; critiché n’amis a s-ciapa l’amicissia. {{verse|chapter=22|verse=21}}Se ti ‘t mnàsse l’amis con tò cotel, gnun-e tëmme, a l’é n’eror ch’as peul rimedié. {{verse|chapter=22|verse=22}}S’it doverte boca contra ‘d n’amis, a-i é sempe la ciansa d’arconciliesse. Ma n’angiùria fàita con arogansa, un secret arvelà o un tradiment a le spale, tut sòn a slontanerà qualsëssìa amicissia. {{verse|chapter=22|verse=23}}Vàgna la fiusa ‘d tò avzin antramentre ch’a viv an soa povërtà, për argiojì con chiel al temp ëd soa prosperità. Staje fedel, cora ch’a l’é ant la pen-a: it l’avras part a soa ardità. {{verse|chapter=22|verse=24}}Anans dël feu : vapor e fum. Përparèj an sentend d’ansult, it sas che ‘l colé dël sangh a l’é pa leugn. {{verse|chapter=22|verse=25}}I l’avrai mai pau a dëfende n’amis, m’ëstermerai mai dë 'dnans ëd chiel. {{verse|chapter=22|verse=26}}Tutun s’am rivran neuje për colpa soa, tuti coj ch’a lo savran a difideran ëd chiel. === Na preghiera d'agiùt contra 'l pëccà === {{verse|chapter=22|verse=27}}I vorerìa un guardian, ch’a vija dzora ‘d mia boca e ch’a fërma a ciav la pòrta dij mè làver. Anlora mi i risicherai pa ‘d condaneme për mie paròle, e ‘d pèrdme për lòn che i dirai. == 23 == {{chapter|23}} {{verse|chapter=23|verse=1}}Nosgnor, Pare e Magìster ëd mia vita, chìtme pa al caprissi dij mè làver e làsme nen anandieme vers la tombà. {{verse|chapter=23|verse=2}}Sotmèt mè pensé a toa coression e mè cheur a l’educassion ëd la saviëssa, con ël but ëd lassé pa passé nì j’eror nen cossient, nì ij pecà ch’a podrìo réndme colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=3}}Parèj i ambaronerai pa j’eror, e i farai pì nen un pecà apress l’àutr, i croverai pa dë'dnans ai mè nemis, sensa lasseje la gòj d’avèime dominà. {{verse|chapter=23|verse=4}}Nosgnor, Pare e Dé ‘d mia vita, bùtme pa an podèj d’ësguard sfrontairon. {{verse|chapter=23|verse=5}}Dëstorna leugn da mi tute j’anvìe grame. {{verse|chapter=23|verse=6}}Che la lussuria e ij piasì sensuaj as faso pa padron ëd mi! Bandómne nen a passion scrose. === Dissiplin-a dla lenga === {{verse|chapter=23|verse=7}}Car ij mè fieuj, venta amprende a mzuré vòstre paròle. Col ch’aplicherà costi ansegnament a risigherà nen d’esse ciapà an difèt. {{verse|chapter=23|verse=8}}Ël caluniator e l’orgojos a s’antrapo ant ël bers dle pròpie paròle, parèj dël pecador. {{verse|chapter=23|verse=9}}Va pa a costumete a giuré e nominé ‘l nòm dël Dé sant. {{verse|chapter=23|verse=10}}Lë s-ciav d'un magìster esigent a sarà sempe pien ëd nisson parèj col ch’a giura sèmper e a l’ha ‘l nòm ëd Dé minca istant an sij làver a sarà mai sensa pecà. {{verse|chapter=23|verse=11}}L’òm ch’a giura soèns a moltìplica l’ocasion ëd violé la lege, e ‘l castigh a s’ëslontanerà pa da soa casà. S’a lo fà sensa penseie a l’é colpèivol; s’a lo fà espress a pëcca doe vire. S’a giura ‘l fàuss, a sarà condanà E soa famija a l’avrà ‘d brut moment da vive. {{verse|chapter=23|verse=12}}A-i é na manera ‘d parlé comparàbila a la mòrt: a dovrìa mai trovesse an tra ij dissendent ëd Giacòb! Ij fedej ëd Dé venta ch’a në faso astinensa e ch’a vado pa a raviolesse ant ij pecà. {{verse|chapter=23|verse=13}}Che toa boca a vada pa a costumesse a ’d volgarità grossiere: a sario ocasion ëd fete colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=14}}Pensa a tò pare e a toa mare, cora ch’it ses setà an tra gent amportanta; desmentje mai dë'dnans a costissì e dì pa ‘d gavade për costuma: përchè it podrìe avèj anvìa d’esse mai nà e it maledirìe ‘l di ëd toa nassensa. {{verse|chapter=23|verse=15}}N’òm asdà a ‘n langage scros a podrà mai amprende la bon-a educassion. === Pecà sessuaj === {{verse|chapter=23|verse=16}}Doi spécie ’d colpe a moltìplico ij pecà, la tersa a pròvoca flin-a ‘d Dé: {{verse|chapter=23|verse=17}}na passion anvisca tanme un grand feu as dëstisrà pa anans d’esse consumà. L’òm sfacià an sò còrp a chiterà mach ant ël moment d’esse brusà; l’òm ampur a l’ha aptit për tùit ij tòch ëd pan mach la mòrt a lo fërmrà. {{verse|chapter=23|verse=18}}A-i é dcò l’òm infedel a soa fomna ch’a dis an tra ‘d chiel:”Chi podria vëdme? La neuit a s’ëslàrga d’antorn ëd mi, i son ëstermà da muraje, gnun a peul s-ceireme: gnun-e tëmme, ël Pì Àut as n’aviserà pa dij mè pecà! {{verse|chapter=23|verse=19}}La tëmma d’ëst’òm a l’é mach për j’euj dj’àutri òm, chiel a sà nen che j’euj ëd Nosgnor a son milen-e ‘d vire pì luminos dël sol: a s-cèiro tut lòn che j’òm a l’han fàit e a fan brecia dij pòst pì stërmà. {{verse|chapter=23|verse=20}}Nosgnor a conossìa tut già anans e apress ëd la creassion. {{verse|chapter=23|verse=21}}L’òm an colpa a sarà punì ant le piasse pùbliche, përchè a sarà atrapà ‘n sël fàit cand che meno as l’aspeta. {{verse|chapter=23|verse=22}}Midema sòrt a l’é për la fomna pa fidela a sò marì ch’a-j dà d’ardité consepì con n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=23}}Anans ëd tut chila a l’ha dësubidì a la lege dël Pì Àut. Peui a l’ha faje un tòrt a sò mari. Për finì a l’è prostituisse e a l’ha fàit intré ant ëcà fieuj ëd n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=24}}Donch, chila a sarà portà ‘dnans ëd la ciambreja dël pòpol e as farà n’ancesta dzora dij sò fieuj. {{verse|chapter=23|verse=25}}E ij sò fieuj a saran esclodù da la comunità e tuta la dissendensa a l’avrà pa pì un dirit. {{verse|chapter=23|verse=26}} Ël dzonor ëd costa fomna a sarà mai dëscancelà e, apress soa mòrt, as maledirà ‘ncora soa memòria. {{verse|chapter=23|verse=27}}Coj ch’a vivran dòp ëd chila a savran che a-i é nen ëd mej ch’arconòsse l’autorità ‘d Nosgnor e che ‘l seguité ij sò comandament a l’é lòn ch’a-i é ‘d pì doss al mond. == 24 == {{chapter|24}} === Làuda dla saviëssa === {{verse|chapter=24|verse=1}}La Saviëssa a fà elògi ëd chila midema, soa gent istëssa a proclama soa glòria. {{verse|chapter=24|verse=2}}A pija paròla ant la ciambreja dël Pì Àut, as glorìfica dë 'dnans ëd sò podèj. {{verse|chapter=24|verse=3}}A dis:” I son surtìa da la boca dël Pì Àut e i l’hai coatà la tèra parèj ëd na nìvola. {{verse|chapter=24|verse=4}}I l’hai drissà mia tenda ‘mbelelà dzora, i l’avìa tròno ansima a na colòna ‘d nìvole. {{verse|chapter=24|verse=5}}Mi i l’hai fàit ël gir ëd l’archengh da sola, e i son portame fin-a al fond pì ancreus dij mar pì gròss. {{verse|chapter=24|verse=6}}Mè podèj a s’ëstendìa an sj’onde dël mar e dzora dla tèra ‘ntrega, ansima a tute le gent e nassion. {{verse|chapter=24|verse=7}}An tra tùit, i sërcava un leu për arlameme, un possediment për stabilime. {{verse|chapter=24|verse=8}}Anlora ël Creator dl’Univers a l’ha dame n’órdin, col ch’a l’ha creame a l’ha fame buté la tenda e a l’ha dime: “Va a sté an tra ij dissendent ëd Giacòb, pija an ardità Israel!”. {{verse|chapter=24|verse=9}}Chiel a l’ha creame fin-a dal prinsipi, anans che ‘l mond midem a esistèissa e che ‘l temp ancaminèissa a l’ha creame, mi i j’era e i sarai për sèmper! {{verse|chapter=24|verse=10}}I son mi ch’i ufissiava ant ël Tabërnàcol Sant an facia al Pì Àut,peui an sël mont Sion, andova i son ëstabilime. {{verse|chapter=24|verse=11}}Parèj a l’ha fame sté a Gerusalem, la sità andova a l’é mè podèj. {{verse|chapter=24|verse=12}}I son anreisame ant un pòpol glorios, ant la porsion ëd Nosgnor, soa ardità. {{verse|chapter=24|verse=13}}I son chërsùa tanme un séder an sël Liban parèj ëd n’arsipress an sla montagna dl’Ermon, {{verse|chapter=24|verse=14}}coma na palmera ant l’oasi d’En-Gadi, o tant ‘me n’erbo ëd reuse a Gérico, o përparèj ëd n’uliv majestos ant la pian-a, i son chërsùa àuta com un plajo. {{verse|chapter=24|verse=25}}i l’hai spantià mè përfum parèj dla canela, tanme bàlsam ëd ginéster aromàtich, o përparèj dla mërra sernùa, la përsin-a përfumà ‘d gàlban, òniss e storach, tant ‘me fum d’ancens ant la tenda sacrà. {{verse|chapter=24|verse=26}}I son parèj ëd na rol, ch’a slonga ij sò branch, e ij mè branch a son gràssia e blëssa. {{verse|chapter=24|verse=17}}I son parèj ëd na vigna dai brombo elegant, andova che mie fior a son bondose e spléndide. {{verse|chapter=24|verse=18}}“Avzineve, vojàutri ch’i l’eve anvìa ‘d mi, arsassieve dij frut ch’i smon-o. {{verse|chapter=24|verse=19}}Përchè pensé a mi a l’é pì doss che l’amel, avèjme a l’é un piasì pì doss che ‘l coté d’amel. {{verse|chapter=24|verse=20}}Coj ch’as nurisso ‘d mi a n’avran na vira pì fam, chi ch’am bèiv a l’avrà ‘ncora sèj ëd mi. {{verse|chapter=24|verse=21}}Col ch’a m’obedis a sarà pa confondù, chi a travajerà për mi a pëccherà nen. === La saviëssa e la lege 'd Dé === {{verse|chapter=24|verse=22}}Tut sòn a l’é ‘l lìber ëd l’aleansa dël Pì Àut, la Lege stabilìa da Mosè, l’ardità dle comunità dij dissendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=24|verse=23}}La Lege a dësborda ‘d sapiensa parèj d’un fium, ël Pishon o ‘l Tigris ant la prima. {{verse|chapter=24|verse=24}}A fà s-cionfé l’anteligensa parèj dl’Eufrate, o tanme ‘l Giordan al temp ëd l’amson. {{verse|chapter=24|verse=25}}Përparèj dël Nil a spàntia l’ansegnament, o com ël Ghicon ai temp ëd la vëndumia. {{verse|chapter=24|verse=26}}Ël prim a l’ha mai pì finì ëd conòsla, e ‘l darié ‘d rivene al fond. {{verse|chapter=24|verse=27}}An efet, la Saviëssa, a l’ha ‘d pensé pì slargà dël mar e ij sò consèj a l’han la përfondità dël balatron ëd ël mar gròss. {{verse|chapter=24|verse=28}}Mi, la Saviëssa, i son përparèj d'un fossal ch’a pija l’eva d’un ri, opura ‘d n’aquedot ch’a la pòrta a ‘n parch, {{verse|chapter=24|verse=29}}i son dime: «Aroserai mè giardin, i portrai d’eva a mie màndole». E varda lì, mè fossal a l’é vnùit a esse un torent, e mè fium un mar. {{verse|chapter=24|verse=30}}Anlora i farai ancor splendrì mè ‘nsegnament tanme l’aurora ch’i farai bërluse motobin da leugn. {{verse|chapter=24|verse=31}}I spantierai tanme na professìa mè ‘nsegnament, për lassèilo a le generassion ch’a ven-o. {{verse|chapter=24|verse=32}}Vëdde bin, a l’é pa mach për mi ch’i l’hai penà, ma për tuti coj ch’a van an sërcand sapiensa. == 25 == {{chapter|25}} === Coj ch'a son degn ëd fiusa === {{verse|chapter=25|verse=1}}Vardé tre ciòse,che mi la Saviëssa, i n’hai pròpi anvìa e ch’a l’è motobin apressià tant da Nosgnor che da j’òm: frèj ch’as veulo bin, avzin ch’a vivo ant l’amicissia e la bon-a ‘ntèisa an tra fomna e marì. {{verse|chapter=25|verse=2}}Contut a-i é tre sòrt ëd gent ch’i peus pa soporté, e che sò comportament i l’hai n’oror: un pòver pien ëd babìa, un rich busiard e un vej fòl ch’as dà a l’adulteri. {{verse|chapter=25|verse=3}}Se cheuje nen da giovo, coma podras-to trové cheicòsa da vej? {{verse|chapter=25|verse=4}}La gent dij cavèj bianch a l’ha criteri ‘d giudissi! E coma ch’a san ij vej dé ‘d consèj bon! {{verse|chapter=25|verse=1}}Com a l’é bon-a, la saviëssa dla gent d'età e la riflession e ‘l bon sens a j’òm amportant. {{verse|chapter=25|verse=6}}Coron-a dij vej a l’é soa esperiensa, ma a l’é la venerassion ëd Nosgnor, soa pì granda motivassion ëd glòria. {{verse|chapter=25|verse=7}}I l’hai ant lë spìrit neuv esempi ëd boneur ver, ma i fortirai an sël décim. A l’han ëd boneur coj ch’argiojisso dij sò fieuj, e l’òm ancor an vita da vëdde la crova dij sò nemis! {{verse|chapter=25|verse=8}}A l’ha ‘d boneur col ch’a viv con na fomna ‘d sust! Col ch’a sà tnì a pòst soa lenga, e l’òm ch’a l’ha pa dovù serve un magìster meno competent che chiel! {{verse|chapter=25|verse=9}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’ha trovà ‘l bon sens, e col ch’a s’adressa a’d gent ch’a scota! {{verse|chapter=25|verse=10}}Pì ‘d boneur ancor a l’ha col ch’a l'ha trovà la Saviëssa, ma gnun a sorpassa l’òm ch’a vénera l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=25|verse=11}}La venerassion dël Signor a l’é pì che tut; chi podriesto comparé a col che a n’a l’è padron? === Vàire forme estreme 'd mal === {{verse|chapter=25|verse=12}}Tute le ferìe as peulo soportesse ma nen la ferìa ‘d cheur; tute le gramissie ma pa la gramissia ‘d na fomna! {{verse|chapter=25|verse=13}}Tùit ij maleur, ma nen ij maleur causà da j’aversari; qualsissìa arvangia, ma pa l’arvangia causà dai nemis. {{verse|chapter=25|verse=14}}Gnun tòssi pes che ‘l tòssi dël serpent, ma gnun furor pes che ‘l furor ëd na fomna. {{verse|chapter=25|verse=15}}Mej vive sota ‘l midem tèit con un leon o un dragon che ansema a na fomna grama. === Na fomna grama === {{verse|chapter=25|verse=16}}La gramissia ‘d na fomna a-j deforma ‘l visage e a la rend afrosa tanme n’ors. {{verse|chapter=25|verse=17}}Sò marì a va a mangé con j’avzin e, scotàndje, a piora mèr. {{verse|chapter=25|verse=18}}Tute malissie a son nen, comparà a na fomna malegna: che la sòrt dël pecador a peuda tombeje a còl! {{verse|chapter=25|verse=19}}Për n’òm pasi, na fomna bavarda a l’é parèj ëd na montà sabjin-a për ij pé d’un vej. {{verse|chapter=25|verse=29}}Va pa a socombe a l’anciarm ëd na fomna, va nen a brusete ‘d passion. {{verse|chapter=25|verse=21}}Për n’òm, esse mantnù da na fomna a l’é sorgiss ëd rimpròcc, dëspresi e d’ónta granda. {{verse|chapter=25|verse=22}}Umiliassion, visagi scur e fërleca 'd cheur: costa l’euvra ‘d na fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=23}}Brass e ginoj sensa fòrsa: costa la sòrt ëd sò marì. {{verse|chapter=25|verse=24}}A l’é për motiv ëd na fomna ch’a l’è ‘ncaminasse 'l pecà, për colpa soa i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=25|verse=25}}Fà pa scapé l’eva da toa sisterna nì libertà ‘d parlé a la fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=26}}Se chila a ubidiss pa a toa man, gàvla da toa presensa. == 26 == {{chapter|26}} === Boneur ëd l'òm bin marià === {{verse|chapter=26|verse=1}}A l’ha ‘d boneur l’òm marià da bin: Ël dobi dij di a sarà soa vita. {{verse|chapter=26|verse=2}}Na fomna vajanta a fa la gòj ëd sò marì; an grassia ‘d chila, chiel a pasrà an pas tuta soa vita. {{verse|chapter=26|verse=3}}Che ciansa d’esse bin marià! A ven assignà da Nosgnor a coj ch’arconòsso soa autorità. {{verse|chapter=26|verse=4}}A fà pa vàire che st’òm a sia rich o pòver, chiel a l’ha cheur content e ‘l visage seren an tute sircostanse. === Ël pes dij tùit ij mal: na fomna grama === {{verse|chapter=26|verse=5}}I l’hai tëmma për tre ròbe, ma a l’é la quarta ch’am fa pròpi pau: a l’é la calunia pùblica, na furfa ‘d gent e n’acusa fàussa. Tut sòn a l’é pes che meuire. {{verse|chapter=26|verse=6}}Ma pì pes ancora a l’é vëdde na fomna malegna e con na grama lenga, gelosa ‘d n’àutra. {{verse|chapter=26|verse=7}}La fomna grama a l’é tanme un giov mal rangià an sël còl d’un beu;vorèj dominela a l’é parèj d'ambranché për la coa n’ëscorpion. {{verse|chapter=26|verse=8}}La fomna ciocaton-a a càusa 'ndegnità, dzonor ch’as peul pa stërmesse. {{verse|chapter=26|verse=9}}L’imoralità ‘d na fomna a l’é ant l’ecitassion dj’ësguard, a s’arconòss dai beich e dai gieugh ëd parpèile. {{verse|chapter=26|verse=10}}Fà bon-a vigilansa a na fija libertin-a, as n’aprofiterìa ‘d tute toe distrassion. {{verse|chapter=26|verse=11}}Pijte varda ‘d n’euj sfrontà, gnun-e maravije se at possa al mal. {{verse|chapter=26|verse=12}}Un viagiator ch’a meuir ëd sèj a l’é pront ëd bèive la prima eva ch’a riva; la fomna grama a sarà stà dë 'dnans ëd tùit ij paloch e a doverta sò turcass a la prima flecia. === Na brava fomna a l'é na benedission === {{verse|chapter=26|verse=13}}La grassia ‘d na fomna a l’é l’argiojissansa ëd sò marì e sò bon sens a lo guerna an bon-a forma. {{verse|chapter=26|verse=14}}Na fomna ch’a parla pòch a l’é don ëd Nosgnor, cola educà a l’é ‘d gran pressi. {{verse|chapter=26|verse=15}}La fomna modesta a l’ha tut sò anciarm, as peul pa valutesse ‘l pèis dël pudor. {{verse|chapter=26|verse=16}}Drinta na ca bin ciadlà, na fomna bela e brava a l’é tanme ‘l sol ch’a s’alva ant ël pì àut dël cel. {{verse|chapter=26|verse=17}}Visagi grassios dzora d’un còrp bin fàit a smija a ‘l lum dël chinché sacrà. {{verse|chapter=26|verse=18}}Doe bele gambe ansima a ‘d cavije fërme a son colòne d’òr dzora ‘d basament d’argent. === Consèj ai fieuj === {{verse|chapter=26|verse=10}}I son antristì da doe situassion, la tersa am fa ‘nrabié: un soldà ch’a viv an miseria, d’òm savi tratà con dëspresi, ma dzortut col ch’a chita la giustissia për ël malfé: che Nosgnor a peuda riserveje na mòrt violenta! === Le tentassion dël comersi === {{verse|chapter=26|verse=20}}Difìcil che ‘n mercant a sia esent da operassion dzoneste e un comerciant dal pecà. == 27 == {{chapter|27}} {{verse|chapter=27|verse=1}}Për vagné pì,'d dné, vàire a pëcco. Col ch’a veul anrichisse a veul pa savèine ‘d nen d’àutr. {{verse|chapter=27|verse=2}}Përparèj com as buta un paloch ancreus an tra doi père, dla midema manera ‘l pecà a sglissa an tra col ch’a cata e col ch’a vend. {{verse|chapter=27|verse=3}}Se ti t’àpliche nen a rëspeté ‘d pianta l’autorità ‘d Nosgnor, toa ca a farà an pressa andé an ruin-a. === Le preuve dla vita === {{verse|chapter=27|verse=4}}Cand ch’as passa cheicòsa a la siassa, a-i resto mach pì j’ampurità; dla midema manera, ij difèt ëd l’òm a ven-o fòra cora ch’as buta a parlé. {{verse|chapter=27|verse=5}}La fornasa a preuva la qualità dël vas fàit dal tupiné; an efèt la preuva dl’òm a stà an soa conversassion. {{verse|chapter=27|verse=6}}La produssion ëd n’erbo da fruta a mostra com a l’é stàit coltivà, tanme an ëscotand un òm a parlé, as peul savèisse lòn ch’a pensa ant l’ancreus ëd chiel midem. {{verse|chapter=27|verse=7}}fà pa l’elògi ëd na përson-a anans ch’a sia esprimusse, përchè a l’é an ëscotàndlo ch’it amprende sò valor. {{verse|chapter=27|verse=8}}S’it vade darera a la giustissia, ti’t podras trovela e arvestite coma d’un mantel onorìfich. {{verse|chapter=27|verse=9}}J’osej dla midema specie as buto ansema për arlamesse; përparèj, pratiché la vrità assembla coj ch’a la pràtico. {{verse|chapter=27|verse=10}}Ël leon a stà a l’avàit ëd la pijàita, ël pecà avàita coj ch’a fan ël mal. === Ëd varietà 'd parlé === {{verse|chapter=27|verse=11}}L’espression ëd ël fedel a l’é sempe marcà da la saviëssa, ma l’òm sensa bon sens a l’è cangiant tanme la lun-a. {{verse|chapter=27|verse=12}}Perd pa ‘d temp an tra ij falurco, avàita ‘l moment bon, ma pijte tut tò temp an tra ij savant. {{verse|chapter=27|verse=13}}Ij dëscors dij martuf, an tra le dësbauce dël pecà, a agàsso mal. {{verse|chapter=27|verse=14}}Ij proponiment ëd coj ch’abuso dij giurament a fan drissé ij cavèj an testa e, ant le dìspute, venta stopesse j’orije. {{verse|chapter=27|verse=15}}Le ruse dj’orgojos a finisso për fé colé ‘l sangh, e a l’é malfé scoté sò dëscors. === Ëd segret nen mantnù === {{verse|chapter=27|verse=16}}Col ch’arvela un segret a perd la fiusa ch’as avìa an chiel e a trovrà pa pì d’amis. {{verse|chapter=27|verse=17}}Stima tò amis e réstje fedel, ma s’it dësvele ij segret ch’a l’avìa confidate sërca pa pì d’artrové soa amicissia: {{verse|chapter=27|verse=18}}përchè, parèj com as perd na përson-a cand a meuir, parèj it l’avras perdù l’amicissia ‘d tò pròssim. {{verse|chapter=27|verse=19}}Tanme n’osel ch’it lasse scapé d’an man, ti ‘t l’avras perdù l’amis sensa ‘rtrovelo mai pì. {{verse|chapter=27|verse=20}}Vaje pa darera, a sarà giumai leugn: coma na gasela scampà da la liassa. {{verse|chapter=27|verse=21}}Përchè na fërleca as peul bindela e për n’ansult arconciliesse, tutun col ch’arleva segret a l’ha pa pì speransa. === Ipocrisìa e retribussion === {{verse|chapter=27|verse=22}}Col ch’a sghicia dl’euj a l’ha d’antension grame. Dovèisse trovelo, tenlo da banda. {{verse|chapter=27|verse=23}}An facia ‘d ti sò dëscors a l’é tut sùcher e amel, chiel a sarà pien ëd maravija për toe paròle, ma da darera ‘d toa schin-a a cangerà ‘d langage e a butrà d’antrap a toe paròle. {{verse|chapter=27|verse=24}}Vàire a son le ciòse ch’i l’hai an ghignon, ma gnun-a coma cola rassa d’òm, e dcò Nosgnor a peul nen s-ceireje. {{verse|chapter=27|verse=25}}Col ch’a campa na pera për ària a l’arseivrà an testa. Un colp a tradiment a frapa ‘l traditor. {{verse|chapter=27|verse=26}}Col ch’a drissa un bers a sò pròssim o a-j’ëscàva na tampa, a sarà ciapà chiel anans ëd tùit. {{verse|chapter=27|verse=27}}Tut ël mal ch’it fase a t’artombrà dzora, e it n’antajeras gnanca d’andova ch’a l’é rivà. {{verse|chapter=27|verse=28}}Ël pretensios a-j fà le svergne a j’àutri opura a j’ansulta: ma l’arvangia, tanme un leon a l’avàit a lo speta. {{verse|chapter=27|verse=29}}Coj ch’as argiojisso dël maleur dij fedej a saran ciapà al bers e anans ëd soa mòrt a saran consumà dai sagrin. {{verse|chapter=27|verse=30}}Rancor e flin-a, vardé d’àutre abominassion detestàbile. L’òm sensa fede nì lege a l’è magìster an sòn. == 28 == {{chapter|28}} === Zara e vendeta === {{verse|chapter=28|verse=1}}Coj ch’as pijo arvangia arsèivran lor midem l’arvangia ‘d Nosgnor: gnun-a ‘d soe fote a saran lassà passé. {{verse|chapter=28|verse=2}}Përdon-a tò pròssim ij sò tòrt anvers ëd ti midem; anlora, cant ch’it pregheras për ti, Nosgnor a scancelerà toe colpe. {{verse|chapter=28|verse=3}}Se ti vade anans a bisché drinta ‘d ti për cheidun, coma podes-to ciamé a Nosgnor d’acordete soa grassia? {{verse|chapter=28|verse=4}}Com it peule ciamé ‘d fete përdoné toe fote, se it l’has pa misericòrdia për l’òm, tò sìmil? {{verse|chapter=28|verse=5}}Ti, ch’it ses mach ëd carn,s'it guerne rancor, chi podrà-lo anulé ij tò eror? {{verse|chapter=28|verse=6}}Pensa a toa fin e chita ‘l ghignon; pensa a la mòrt, a soa corussion, e resta fedel ai comandament ëd Dé. {{verse|chapter=28|verse=7}}Avisnte dij comandament, ëd l’aleansa con ël Pì Àut sërca ‘d mai esse an bischiss anvers tò pròssim e fà gnun cont dl’ofèisa ch’a l’han fate. {{verse|chapter=28|verse=8}}Pijte varda dle ruse e it saras leugn dal pecà, përchè n’òm ëd passion a cimenta la dìsputa. {{verse|chapter=28|verse=9}}L’òm pecador a sëmna zizania an tra j’amis e a spatara calunie an tra la gent ch’a viv an pas. {{verse|chapter=28|verse=10}}10 Pì as buta bòsch al feu, pì a son vive le fiame; pì la rusa a va anans, pì a ven velenosa. Pì fòrt a l’é l’òm, pì gròssa a l’é soa violensa e sò bischiss a chërsrà conform a soa richëssa. {{verse|chapter=28|verse=11}}un dësacòrd soens a peul anvisché ‘s feu, e cand a flamba ‘l furor, a cola ‘l sangh. {{verse|chapter=28|verse=12}}A sofié an sla brasa s’arvìscola la fiama, ma s’it-j spuve ansima, as dëstissa e a l’é con toa boca ch’as fan le doe operassion. === Malelenghe === {{verse|chapter=28|verse=13}}Ch’a sia maledì l’òm da la lenga dobia e ‘l delator! Lor a fan meuire vaire përson-e ch’a vivo an pas. {{verse|chapter=28|verse=14}}Le grame lenghe a l’han ruinà vàire përson-e ‘d bon-a reputassion e obligà soe vìtime a scapè da soa patria; a l’ha dësblà ‘d sità potente e bolversà famije amportante. {{verse|chapter=28|verse=15}}A l’han fàit arpudié ‘d fomne oneste, an dëspojàndje dël frut ëd soe fatighe. {{verse|chapter=28|verse=16}}Col ch’a scota le grame lenghe a trovrà pa pì rechie e a podrà pì nen vive an pas. {{verse|chapter=28|verse=17}}Un colp ëd foèt a pròvoca na fërleca, ma ‘n colp portà con la lenga a dësbla la përsonalità. {{verse|chapter=28|verse=18}}Vàire a son tombà a fil d’ëspà, ma pì ancora coj ch’a son mòrt për colpa dle grame lenghe. {{verse|chapter=28|verse=19}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é a la sosta da lor, e ch’a l’é pa esponù a sò furor! A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é mai stàit crasà dal giov ëd sò podèj e mai a l’é stàit përzoné ‘d soe caden-e, {{verse|chapter=28|verse=20}}përchè sò giov a l’é ‘d fèr, e soe caden-e a son ëd bronz! {{verse|chapter=28|verse=21}}Afrosa a l’é la mòrt ch’a procura, a l’é mej la tomba che vive an sò podèj! {{verse|chapter=28|verse=22}}Ma la grame lenghe a peulo nen contra ij fedej: costissì a brusran mai a soa fiama. {{verse|chapter=28|verse=23}}Coj ch’a chito Nosgnor a-i cadran andrinta, e an tra costissì avamperà sensa dëstissesse. Tanme un leon as camperà contra ‘d lor e parèj ëd na pantera a-j farà a tòch. {{verse|chapter=28|verse=24}}Se ti ‘t ciòde tò camp con na ciusa d’ëspin-e, fèrma dcò toa boca con un froi. {{verse|chapter=28|verse=25}}S’it pije soèn ëd tò argent e tò òr, soagna dcò ël pèis ëd toe paròle. {{verse|chapter=28|verse=26}}Pijte varda che toa lenga a vada pa a portete ant la colpa e che ti ’t vade nen a tombé dë 'dnans ëd col ch’a l’é a l’avàit për ti. == 29 == {{chapter|29}} === J'amprestit === {{verse|chapter=29|verse=1}}L’òm generos a conced amprèstit a sò pròssim. A portéje socors, a l’é seguité ij comandament ëd Dé. {{verse|chapter=29|verse=2}}Acéta donch ëd presté a tò pròssim, cand ch’as treuva an pen-a, ma ti a toa vira, rend a temp lòn ch’it l’has ampërmuà. {{verse|chapter=29|verse=3}}Manten toa bon-a paròla, përchè a-i sia fiusa an ti: anlora ti ‘t trovras , an tute sircostanse, lòn ch’it l’has da manca. {{verse|chapter=29|verse=4}}Vàire a penso che l’ampërmud a sia cheicòsa ‘d trovà ch’as peul conservé an dasend fastudi a coj ch’a l’han giutaje. {{verse|chapter=29|verse=5}}Anans d’ampërmudé, as baso le man dël creditor, faséndse ùmil për otnì. Ma al moment ëd rende andaré, as cerca ‘d vagné temp an dasend la colpa a le sircostànse. {{verse|chapter=29|verse=6}}Se col ch’a l’ha ‘rseivù ël prestit a riess a paghé ‘l creditor, costì, sa va bin, a l’avrà boneur a ‘rsèive na cita metà dl’ampërmudà. Desnò ël creditor a sarà fraudà dël sò, e sensa motivassion a sarà fasse un neuv nemis, ch’a-j restituirà mach d’angiurie e maledission, an pagand con dëspresi nopà d’onorelo. {{verse|chapter=29|verse=7}}A l’é për lòn che vàire, a son contrari a presté për nen risighé d’esse dëspojà sensa motiv. . {{verse|chapter=29|verse=8}}Contut, venta esse generos con la gent pòvra, e pa feje speté tròp l’almòsna. {{verse|chapter=29|verse=9}}9 Për ubidì al comandament ëd Dé, venta che ti ‘t pense dcò ai pòver. Conform soa necessità: màndlo mai andaré a man veuide. {{verse|chapter=29|verse=10}}But-te pura a rìsigh ëd perde ‘l dné për n’amis o un frel: che l’argent a vada pa a fé ‘l ruso sota na pera. {{verse|chapter=29|verse=11}}Utilisa toe richësse coma che ‘l Pì Àut a l’ha comandate: a l’é pì d’avantage che guerné tò òr. {{verse|chapter=29|verse=12}}Fate n'arserva d’almòsna për ij pòver: it saras preservà da tùit ij maleur, {{verse|chapter=29|verse=13}}e at difendrà dal nemis pì che da n’ëscù massiss o na lansa fòrta. === Fesse garant === {{verse|chapter=29|verse=14}}N’òm da bin aceta ‘d fesse garant për sò pròssim, nopà a perd soa dignità col ch’a l'abandon-a. {{verse|chapter=29|verse=15}}Dësmentia mai ël caussionari ch’a l’é fasse garant ëd ti, përchè chiel a l’é angagiasse për ti. {{verse|chapter=29|verse=16}}Mach n’òm sensa fede nì lege abusa dij ben ëd sò garant. Mach n’ingrat a podrìa chité espress col ch’a l’ha salvalo. {{verse|chapter=29|verse=17}}La caussion a l’ha ruinà vàire gent onesta, a l’ha cigojaje tanme onda dël mar. {{verse|chapter=29|verse=18}}A l’ha mandà n’esili d’òm potent, obligà a raminghé an tra gent strangera. {{verse|chapter=29|verse=19}}Un pecador ch’a sia portasse caussionari a sarà vìtima ‘d lòn ch’a l’avrà fàit, e s’a sërca un profit esagerà, a sarà vìtima dla giustissia. {{verse|chapter=29|verse=20}}Giuta tò pròssim conform ai tò mojen, ma pijte varda ‘d nen crové ti midem. === Ospitalità === {{verse|chapter=29|verse=21}}Për vive a l’é fondamental ël pan, l’eva, un vestì e na ca ch’a fasa da sosta. {{verse|chapter=29|verse=22}}Mej mangé da pòver sota ‘n tèit ëd plance, che fé spatuss ant le ca dj’àutri. {{verse|chapter=29|verse=231}}Ch’it l’àbie pòch o tant, venta esse sodisfàit ëd lòn ch’it l’has, e it saras mai dëspresià tanme strangé. {{verse|chapter=29|verse=24}}Vita malfé a l’é andé ‘d ca an ca, it dovras sempe sté ciuto, parèj d’un forësté. {{verse|chapter=29|verse=25}}it serviras da mangé e da bèive sensa che gnun at ringràssia, e it sentiras mach ëd paròle mère: {{verse|chapter=29|verse=26}}«Sah, strangé, para la tàula! S’a-i é cheicòsa da mangé dàmlo…». {{verse|chapter=29|verse=27}}“Fòra da sì, forësté ! I l’hai n’anvità ‘d marca: mè frel am farà vìsita, i l’hai da manca dla ca!”. {{verse|chapter=29|verse=28}}Për na përson-a ‘d sust tut sòn a l’é grev: rimpròcc d’esse n’aprofitator e fesse traté da intrus. == 30 == {{chapter|30}} === Le masnà === {{verse|chapter=30|verse=1}}Col ch’a-j veul bin a sò fieul a deuvra soens ël foèt. Pì tard, sò fieul a sarà sorgiss ëd gòj. {{verse|chapter=30|verse=2}}Col ch’a éduca da bin sò fieul a n’avrà vantagi e a sarà sodisfassion con ij conossent. {{verse|chapter=30|verse=3}}Col ch’a istruiss sò pròpi fieul a farà ‘nghicio ai sò nemis, e dë 'dnans dj’amis a dësbordrà d’argiojissansa. {{verse|chapter=30|verse=4}}A meuir ël pare? A l’é com a fùissa nen mòrt: a lasrà un sò sìmil apress ëd chiel. {{verse|chapter=30|verse=5}}Da viv, a l’era content ëd vëdde sò fieul; al moment ëd meuire: pa d’aringret, {{verse|chapter=30|verse=6}}përchè a lassa cheicadun ch’as pijerà arvangia dij sò nemis an mostrand a j’amis soa arconossensa. {{verse|chapter=30|verse=7}}Col ch’a vìssia sò fieul a në fasrà peui tute le ferìe, e sò cheur a në sarà bolversà për tùit ij pì cit crij. {{verse|chapter=30|verse=8}}Un caval mal dressà a vnirà dur da monté, un fieul lassà tròp lìber a l’é soens svantà. {{verse|chapter=30|verse=}}Papòta tò fieul e chiel at causerà ‘d brute sorprèise; pija part a sò geugh e chiel at farà pioré. {{verse|chapter=30|verse=10}}But-te pa a rije con chiel për evité ‘d dovèj seufre për soe fote e a la fin fé schërziné ij dent. {{verse|chapter=30|verse=11}}'Tant ch’a l’é giovo, laslo pa lìber, e ciapa nen a la legera ij sò difèt. {{verse|chapter=30|verse=12}}Fràpje le còste antramentre ch’a l’é giovo, për ampedì ‘d ven-e disubidient e testass. {{verse|chapter=30|verse=13}}Për lòn, date da fé a educhelo për avèj peui pa da seufre për soa ‘nsolensa. {{verse|chapter=30|verse=14}}A l’é mej pòver ma robust e san che rich e malaviucc! {{verse|chapter=30|verse=15}}Salute e bon-a costitussion a valo ‘d pì che tut l’òr dël mond, e pitòst che na fortun-a sensa fin mej un temperament vigoros. {{verse|chapter=30|verse=16}}A-i é pa richëssa mej che un còrp an bon-a sanità, e la gòj dël cheur a l’é ‘l pì pressios benesse. {{verse|chapter=30|verse=17}}Mej la mòrt che na vita ‘d maleur, l’arpòs etern a na maladia sensa fin! === Ël damangé === {{verse|chapter=30|verse=18}}Galuparìe dzora ‘d na boca sarà, coste a son j’oferte ansima a na tomba. {{verse|chapter=30|verse=19}}Còs servlo smon-e tut sòn a na mistà pagan-a? A nen, përchè a mangia pa nì a l’ha anast: përparèj ël malavi ferì da Nosgnor. {{verse|chapter=30|verse=20}}Ël malavi a bèica lòn ch’a s’ësmon e a gëmm, tanme n’eunuch ch’ambrassa na fija. {{verse|chapter=30|verse=21}}Lass-te pa andé a la tristëssa e va nen a fete ‘d sagrin da sol. {{verse|chapter=30|verse=22}}L’òm, për vive, a deuv avèj cheur content: a l’é la gòj ch’a farà pì longa soa vita. {{verse|chapter=30|verse=23}}Consóla tò cheur, date ‘d corage, schin-a tristëssa, përchè vàire malinconios a son perdusse e la tristëssa serv a nen. {{verse|chapter=30|verse=24}}Anvìa e bischiss a scurso ij di, ij sagrin a pòrto veciaja prima dël temp. {{verse|chapter=30|verse=25}}S’it l’avras un cheur seren, l’aptit a sarà mej ancor, e it mangeras ëd gust. == 31 == {{chapter|31}} === Un contegn giust dë 'dnans a le richësse === {{verse|chapter=31|verse=1}}Le preocupassion ëd la richëssa a fan pa deurme l’òm ch’a l’àbia ëd dné, e l’insomnìa a frusta le fòrse. {{verse|chapter=31|verse=2}}L’afann ëd ël vijé a ten leugn la seugn: maladìa greva nen fèila a deurme. {{verse|chapter=31|verse=3}}Për un rich a l’é fatiga ambaroné ‘d richësse e s’a chita, a tomba ant la dësbàucia. {{verse|chapter=31|verse=4}}Ël pòver a fatiga ‘nt le privassion dël vive, e s’a chita, a dròca ant la miseria. {{verse|chapter=31|verse=5}}Col ch’a stima l’òr as mantnirà pa nossent, col ch’a séguita ‘l guadagn a andrà dëstradesse. {{verse|chapter=31|verse=6}}Vàire a son ruinasse për colpa dl’òr: a son trovasse an facia dël disastr. {{verse|chapter=31|verse=7}}L’òr a l’é un bers për j’apassionà, tùit ij dëssenà a-i tombo drinta. {{verse|chapter=31|verse=8}}A l’ha ‘d boneur ël rich, ch’as artreuva sensa macia e a l’ha pa da manca ‘d core d’apress ëd l’òr. {{verse|chapter=31|verse=9}}Chi é-lo chiel-sì ? I lo proclameroma beà: an efet chiel a l’ha compì ‘d maravije an tra soa gent! {{verse|chapter=31|verse=10}}A l’é surtì ant la perfession col ch’a l’ha subì la preuva? Për chiel a sarà motiv ëd glòria! Col ch’a l’é ch’a podìa trasgredì e a l’ha pa trasgredì? Chi é-lo ch’a l’avrìa podù fé dël mal e a l’ha nen falo? {{verse|chapter=31|verse=11}}Lòn ch’a l’ha a sarà sicur e la ciambreja pùblica a proclamerà soa misericòrdia. === Bel deuit a tàula === {{verse|chapter=31|verse=12}}Ses-to stà a na tàula fiamenga? Slarga pa toa boca e dì nen: “Che baron ëd ròba ch'a-i é ambelessì!”. {{verse|chapter=31|verse=13}} Avisnte che l’euj gram a l’é un mal. An tra ‘l creà còs é-lo pes che l’euj? Për lòn l’euj a piora soens. {{verse|chapter=31|verse=14}}Dëstend pa la man andova che n’àutr a varda: rabasta nen ël fojòt ansema ‘d chiel. {{verse|chapter=31|verse=15}}Giùdica j’esigense ‘d tò pròssim da le toe: pensa da bin dzora ‘d tut. {{verse|chapter=31|verse=16}}Mangia da òm educà lòn ch’it l’has ëdnans, e va pa a sbalafré për nen fete pijé an ghignon. {{verse|chapter=31|verse=17}}Për galateo, chita ti për prim: fà pa ‘l goliard për nen fete dëspresié. {{verse|chapter=31|verse=18}}S’it ses setà an tra vàire d’àutri, ch’it sie pa ‘l prim a slonghé la man. {{verse|chapter=31|verse=19}}L’òm bin educà a n’ha pro dël pòch, parèj che cand a va a cogesse as sent pa sofoché. {{verse|chapter=31|verse=20}}Con n’ëstòmi bin regolà e na seugn ch’arsaniss, a s’àussa a la matin con l’ëspìrit lìber. Carcaveje ‘d seugn, còliche e gumit a son tìpich ëd l’òm galup. {{verse|chapter=31|verse=21}}S’it l’has sforsà toa alimentassion, àlvte, va a gumité e ‘t sentiras mej. {{verse|chapter=31|verse=22}}Scótme, car ël mè fieul, dëspresia pa lòn ch'i diso, a la fin it comprendras ch’i l’hai rason. Sie moderà an tut e vniras nen malavi. {{verse|chapter=31|verse=23}}Contut, làuda l’anfitrion generos e daje testimoniansa a soa munificénsa. {{verse|chapter=31|verse=24}}Përchè la sità antrega a peul critiché col ch’a l’é rancin ant ij disné e a-j darà na testimoniansa pistin-a ‘d soa avarissia. === Moderassion ant ël bèive 'd vin === {{verse|chapter=31|verse=25}}Fa pa l’erlo con ël vin: a l’ha perdune vàire. {{verse|chapter=31|verse=26}}Ant la fornasa as preuva la tempra dl’assel, përparèj ël vin a preuva ij cheur ant na sfida d’arogant. {{verse|chapter=31|verse=27}}Ël vin a l’é parèj dla vita për j’òm, l’amportant a l’é bèive con moderassion. Che vita a sarìa sensa ‘l vin? A l’è stàit creà da Nosgnor për la gòj dj’òm. {{verse|chapter=31|verse=28}}Se beivù a temp e mzura a dà argiojissansa al cheur e gòj a l’ànima. {{verse|chapter=31|verse=29}}Tutun, beivù an quantità a dà amaritùdin ëd l’ànima, ecitassion e a possa la gent a dësfidesse. {{verse|chapter=31|verse=30}}La cioca a fà chërse la flin-a e a ruin-a l’ëstrafalon, peui a lo fa vnì débol e a la fin a-j fà dël mal. {{verse|chapter=31|verse=31}}Ma ‘nt un disné convivial, s’a-i é ’d vin bon, rimpròcia pa tò avzin, dëspresia nen soa gòj, dije gnanca na paròla d’arpròcc. E se a dovèissa esse tò debitor: s-cincónlo pa an col moment. == 32 == {{chapter|32}} === Bel deuit a 'n disné gròss === {{verse|chapter=32|verse=1}}S’a l’han fate cap-tàula, blaga nen; va a comportete parèj dj’àutri. Cudiss j’àutri convità e but-te con lor a tàula. {{verse|chapter=32|verse=2}}Fàit tut lòn ch’i dovìe fé, arpòste e sélebra la festa con lor për peui arsèive la coron-a për toa bela cortesìa. {{verse|chapter=32|verse=3}}Prend la paròla, com as conven a n’ansian, ma sempe con deuit e sensa gené la mùsica. {{verse|chapter=32|verse=4}}Se t’ëscote, va pa a pérdte an slargand ij dëscors e blaga nen ëd fé ‘l savant fòra ‘d leu. {{verse|chapter=32|verse=5}}Un concert musical ant un disné a l’é parèj d’un cacet ëd rubin ansima a n’ornament d’òr. {{verse|chapter=32|verse=6}}Cacet ëd ësmerald ëdzora ‘d na montadura d’òr a lé un cant armonios ant la dosseur dël vin. {{verse|chapter=32|verse=7}}Giovo, parla mach ant ël necessari, ma mach un pàira ‘d vire se anterogà. {{verse|chapter=32|verse=8}}Esse concis, sërca ‘d dì tant con pòche paròle, compòrte parèj d’un ch’a sà ma a stà ciuto. {{verse|chapter=32|verse=9}}Va pa a chërdte a livel ëd gent amportanta, pòca bërtavela se n’àutr a parla. {{verse|chapter=32|verse=10}}Com a ven la lòsna anans dël tron, la grassia s’avansa dë 'dnans l’òm vërgognos. {{verse|chapter=32|verse=11}}Ant ël moment giust, àlvte, resta pa andaré, cor a ca toa pì che ‘n pressa. {{verse|chapter=32|verse=12}}Ambelelà, dësmórte e fà lòn ch’it veule, ma pëcca nen con paròle d’orgheuj. {{verse|chapter=32|verse=13}}Nopà, ti ringràssia tò Creator, ch’a t'arpata ‘d soa grassia. === La providensa 'd Dé === {{verse|chapter=32|verse=14}}Col ch’a vénera Nosgnor acéta d’esse educà, coj ch’a lo arsërco a trovran sò favor. {{verse|chapter=32|verse=15}}Coj ch’a sërco la legj a në saran arpatà, tutun l’ipòcrita a trovrà mach motivassio d’ëscàndol. {{verse|chapter=32|verse=16}}Col ch’a vénera Nosgnor a sërcrà lòn ch’a l’è giust, e soa anvìa për la giustissia a sbërlusrà tanme un far. {{verse|chapter=32|verse=17}}Un pecador arfuda l‘arpròcc e a trovrà sempe d’escuse për fé soa coveniensa. {{verse|chapter=32|verse=18}}l’òm ëd sust a trascura pa la riflession, ël marèt e l’orgojos a preuvo gnun-a tëmma. {{verse|chapter=32|verse=19}}Fà nen sensa penseie ‘nsima: it l’avras gnun pentiment d’avèilo fàit. {{verse|chapter=32|verse=20}}Marcia pa për vieuj scabros e va nen a ‘ntrapete contra le pere. {{verse|chapter=32|verse=21}}Gnun-e fiuse ‘d na stra sensa antrap, {{verse|chapter=32|verse=22}}e guernte dcò da tò fieuj. {{verse|chapter=32|verse=23}}23 An tut lòn ch’it fase : fiusa an ti midem. Dcò sòn a l’é guerné ij comandament. {{verse|chapter=32|verse=24}}24 Col ch’a l’é fedel a la lege a guerna ij comandament, chi ch'a l’ha fiusa an Nosgnor a tëmm pa ‘d delusion. == 33 == {{chapter|33}} {{verse|chapter=33|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor a l’avrà pa ‘d maleur, e s’a-i rivrà la preuva a në sarà peui tornà liberà. {{verse|chapter=33|verse=12}}L’òm savi a dëspresia pa la lege ëd Dé; nopà l’ipòcrita a sò rësguard a l’é tanme na nav ant la bùria. {{verse|chapter=33|verse=3}}L’òm ëd sust a l’ha fiusa ant la lege, për chiel a l’é tant degna ‘d fede che na rspòsta d’oràcol. {{verse|chapter=33|verse=4}}S’it veule fete scoté, prepara lòn ch’it l’has da dì, sintetisa da bin lòn ch’it sas e peui rëspond. {{verse|chapter=33|verse=5}}Ël sentiment dl’ëstordì as bogia parèj dla roa d’un chèr; e sò rasonament a l’é tan’ me n’assal ch’a vira. {{verse|chapter=33|verse=6}}N’amis gadan a l’é përparèj a n’ëstalon ch’a susniss a tùit ij sivalié ch’a lo monto. === Diferense an natura e ant l'umanità === {{verse|chapter=33|verse=7}}Tùit ij di dl’ann arsèivo la lus ëd ël sol: përchè un di dovrìa-lo esse pì ëd marca ‘d n’àutr? {{verse|chapter=33|verse=8}}A l’é che Nosgnor a l’ha concepije diferent, fasend distinsion an tra stagion e feste. {{verse|chapter=33|verse=9}}A l’ha esaltà càiche di ant la categorìa dij Sant, d’àutri a l’ha lassaie ant la serie ‘d tùit ij di. {{verse|chapter=33|verse=10}}E dcò tuti j’òm a rivo da la póer përchè Adam a l’é stàit creà da la tèra, {{verse|chapter=33|verse=11}}Nosgnor, an soa gran saviëssa, a l’ha fàit diferent n’òm da l’àutr e a l’ha butaje dzora ‘d camin divers: {{verse|chapter=33|verse=12}} {{verse|chapter=33|verse=12}}cheicadun a l’ha esaltalo, a l’ha sacrane d’àutri e avzinaje a chiel; tutun a l’ha maledine e umiliane d’àutri ancora an taparàndje d’andova ch’a stan. {{verse|chapter=33|verse=13}}Parèj dla creja ant le man dël tupiné ch’a-j modelà a sò piasì, an cola manera j’òm ant le man ëd col ch’a l’ha creaje: a son butà dë 'dnans ëd le sòrt che Dé a l’ha daje. {{verse|chapter=33|verse=14}}An facia al mal a-i é ‘l bin, an facia a la mòrt, la vita; parèj ël pecador dë 'dnans a l’òm fedel. {{verse|chapter=33|verse=15}}Considera dcò tute j’euvre dël Pì Àut: a van tute a doi a doi, un-a an facia a l’àutra. {{verse|chapter=33|verse=16}}Mi i son ël darié vnùit për ëstudié, com un rapoleur darera dij vignolant. {{verse|chapter=33|verse=17}}Ma, grassie a Nosgnor ch’a l’ha benedime, i son rivà a mè but,tanme un vëndumior i l’ha empì mia tin-a. {{verse|chapter=33|verse=18}}Ore, arconossé da bin, ch’i l’hai travajà pa mach për mi, ma dcò për tuti coj ch’arsërco istrussion. {{verse|chapter=33|verse=19}}Donch, scoteme, voi, dirigent polìtich, e dcò vojàutri president ëd ciambreja. === Ij vantagi dl'andependensa === {{verse|chapter=33|verse=1}}Antant ch’it vive, daje gnun podèj dzora ‘d ti nì al fieul, nì a toa fomna, nì al frel, nì a l’amis. Fà gnun-a donassion ëd tò avèj a n’àutr, da nen da dovèj ringreté e ciameje peui andré. {{verse|chapter=33|verse=21}}Tant ch’it l’has ancor un sofi ëd vita, lassa che gnun a l’àbia podèj ansima ‘d ti. {{verse|chapter=33|verse=22}}A l’é mej ch’a sio ij fieuj a preghete pitòst che ti't l’àbie da dipende da lor. {{verse|chapter=33|verse=23}}An tut lòn ch’it fase fate sente superior, përmët pa che toa reputassion a sia ofendùa. {{verse|chapter=33|verse=24}}A l’é a la fin dij tò di, al moment ëd la mòrt, ch’it assegneras l’ardità. === Tratament djë s-ciav === {{verse|chapter=33|verse=25}}Foragi, baròt e cària për ël borich; pan, dissiplin-a e travaj për l’ës-ciav. {{verse|chapter=33|verse=26}}S’it faras travajè tò sërvent, it l’avras arpòs, lassa ch’a fasa lòn ch’a veul e a sërcrà d’evade. {{verse|chapter=33|verse=27}}Giov e cavëssa a piego ‘l cupiss d’un beu; a l’ës-ciav fagnan: baròt e castigh. {{verse|chapter=33|verse=28}}possa tò s-ciav al travaj përchè a staga pa osios, {{verse|chapter=33|verse=29}}përchè a son vàire le gramissie mostrà da la fagnanerìa. {{verse|chapter=33|verse=30}}Tutun esàgera con gnun, fa nen sensa giustissia. {{verse|chapter=33|verse=31}}S’it l’has mach un servidor, tràtlo parèj ëd ti: it l’has catalo con ël sangh. {{verse|chapter=33|verse=32}}S’it l’has n’ës-ciav, tràtlo da frel: it n'avras da manca parèj ëd toa vita. {{verse|chapter=33|verse=1}}S’it lo s-cincon-e a scaprà da ti: për che stra t’andras a sërchelo? == 34 == {{chapter|34}} === Ij seugn a son d'ilusion === {{verse|chapter=34|verse=1}}Ilusion e fantasie a fan esse sicur l’òm fòl: ij seugn a dan j’ale ai torolo. {{verse|chapter=34|verse=2}}Parèj d’un ch’a sesiss l’ombra e a séguita ‘l vent, ëd l’istessa manera col ch’a ten cont dij seugn. {{verse|chapter=34|verse=3}}Lòn ch’as vëdd ant ij seugn a l’é mach rifless pur, a l’é mistà nen reala ant në specc. {{verse|chapter=34|verse=4}}Da cheicòsa d’ampur a peul seurte ‘l pur? E da la busiardarìa, miraco a peul seurte la vrità? {{verse|chapter=34|verse=5}}Oràcoj, seugn, vision: a l’é tut ilusion a dzoneus, a son carcaveje ‘d na fomna ‘nt ij dolor dëscobi. {{verse|chapter=34|verse=6}}Daje mai da ment, gavà la possibilità, e mach cola, ch’a sio mandà dal Pì Àut! {{verse|chapter=34|verse=7}}Ij seugn a l’han dëstradà motobin ëd gent, coj ch’a l’avìo butà soe speranse a lòn ch’a l’avìo sugnà. {{verse|chapter=34|verse=8}}La lege ëd Dé as compiss leugn da coste ilusion, e la saviëssa proclamà da j’òm fedej a l’é vrità e perfession an chila midema. === L'esperiensa a l'é na magistra === {{verse|chapter=34|verse=9}}L’òm ch’a l’ha viagià a l’ha ‘mprendù vàire: a l’é col ch’a l’ha motobin d’esperiensa ch’a s’esprim con d’anteligensa. {{verse|chapter=34|verse=10}}Col ch’a l’ha pa passà ‘d preuve, a conòss pòch, {{verse|chapter=34|verse=11}}tutun col ch’a l’ha viagià a l’é ‘nrichisse ‘d competense. {{verse|chapter=34|verse=12}}Ant ël cors dij mè viagi i l’hai amprendù pì ëd lòn ch’i savrìa dì. {{verse|chapter=34|verse=13}}Soens i l’hai risigà ‘d meuire: i son salvame grassie a mia esperiensa. === Ël timor ëd Dio === {{verse|chapter=34|verse=14}}Rispetè l’autorità ‘d Nosgnor, a veul dì assicuresse ‘d vive për vàire: {{verse|chapter=34|verse=15}}përchè a së spera 'nt ël Salvator. 16 Col ch’a vénera Nosgnor a l’ha gnun-e tëmme: a spera an Dé, a l’ha pau ëd nen. {{verse|chapter=34|verse=17}}A l’ha ‘d boneur col ch’a rispeta Nosgnor! {{verse|chapter=34|verse=18}}Chi é-lo sò apògg? Col ch’a l’é sò sostegn? {{verse|chapter=34|verse=19}}J’euj ëd Nosgnor a son dzora ‘d coj ch’a-j veulo bin. Chiel a l’é protetor potent, pontel frem, sosta contra ‘l vent afoà, ombra sota ‘l ruin dël sol, difèisa contra j’antrap, agiut ant la crova. {{verse|chapter=34|verse=20}}Chiel arlama ‘l moral e a fà splende j’euj, a dà salute, vita e benedission. === Smon-e 'd sacrifissi === {{verse|chapter=34|verse=21}}A l’é pijè an gir Nosgnor sacrifiché ‘l frut ëd n’angiustissia, {{verse|chapter=34|verse=22}}përchè Nosgnor agradiss pa j’oferte dij gram. {{verse|chapter=34|verse=23}}Ël Pì Àut a l’ha pa piesì dj’oferte ‘d coj ch’a despresio ‘l cult e ‘l perdon dij pecà a dipend nen dal nùmer ëd le bestie sacrificà. {{verse|chapter=34|verse=24}}A l’é tant’me smon-e ‘l sacrifissi dël fieul an facia al pare lë smon-e sacrifissi còn lòn ch’a l’é dij pòver. {{verse|chapter=34|verse=25}}Ël pòver a l’ha da manca d’un crocion ëd pan për vive, gavèilo a l’é criminal. {{verse|chapter=34|verse=26}}A l’é massé sò pròssim ël pijeje ij mojen dl’esistensa. {{verse|chapter=34|verse=27}}A versa dël sangh col ch’arfuda ‘l salari a l’ovrié. {{verse|chapter=34|verse=28}}An efet, un a edìfica e l’àutr a dròca: tuti doi a son dasse pen-a për nen. {{verse|chapter=34|verse=29}}Un a prega, l’àutr a malediss; chi é-lo dij doi ch’a sarà scotà da Nosgnor? {{verse|chapter=34|verse=30}}Arsentesse apress d’avèj tocà un mòrt, peui tochelo torna: còs serv-lo? {{verse|chapter=34|verse=31}}Përparèj l’òm ch’a pràtica ‘l digiun për otnì perdon dij sò pecà e peui a torna a pëcché. Chi scotra-lo soa orassion? Che utilità an soa umiliassion? == 35 == {{chapter|35}} === La lege e ij sacrifissi === {{verse|chapter=35|verse=1}}Seguité la lege ëd Nosgnor a val tant parèj dë smon-e vàire oferte. {{verse|chapter=35|verse=2}}Ubidì ai comandament a l’é tanme un sacrifissi ëd comunion. {{verse|chapter=35|verse=3}}Fé dël bin a l’é coma n’oferta ‘d pur fior ëd farin-a. {{verse|chapter=35|verse=4}}N’almòsna acordà a ‘n pòver a l’é n’oferta ‘d làuda a Nosgnor. {{verse|chapter=35|verse=5}}Asténse dal mal a l’é lòn che ‘l Signor agradiss, fé pa d’angiustissie a l’é sacrifissi d’espiassion. {{verse|chapter=35|verse=6}}Contut, va nen a presentete a Nosgnor a man veuide, {{verse|chapter=35|verse=7}}përchè a l’ha ordinane tuti costi sacrifissi. {{verse|chapter=35|verse=8}}l’oferta dël giust a l’é perfession: a fà rich l’autar e sò profum a riva fin-a al Pì Àut. {{verse|chapter=35|verse=9}}Ël sacrifissi smonù da l’òm giust a-j pias a Nosgnor: sò memorial a lo dësmentierà mai. {{verse|chapter=35|verse=10}}Venta esse generos cand t’onore Nosgnor, an portand primissie dij tò camp sensa avarissia. {{verse|chapter=35|verse=11}}Smon j’oferte con moro alégher, consàcra con gòj la décima. {{verse|chapter=35|verse=12}}Dà al Pì Àut conform a lòn ch’a l’ha date; falo con cheur generos scond lòn ch’it dispon-e. {{verse|chapter=35|verse=1}}Përchè Nosgnor a sà arcompensé e at rendrà sèt vire lòn che ti ‘t l’has daje. === Giustissia divin-a === {{verse|chapter=35|verse=14}}Va pa a sërché ‘d tentélo con ëd present: Chiel arfudrà ij tò don. {{verse|chapter=35|verse=15}}Sërca nen d’ësmon-e cheicòsa ‘d nen giust, përchè Nosgnor a l’é giùdes e a fà pa 'd preferense ‘d prestigi ëd përson-e. {{verse|chapter=35|verse=16}}Chiel a l’é nen ëd part con gnun contra ‘l pòver, nen mach, ma a scota pròpi la preghiera dël crasà. {{verse|chapter=35|verse=17}}Chiel a dëspresia pa la sùplica dl’orfanin, nì la vidoa ch’espon soa plenta, {{verse|chapter=35|verse=18}}ma a s-cèira dcò le larme ch’a coro an sle ciafërle dla vidoa {{verse|chapter=35|verse=19}}e a sent ij bram ëd chila contra col ch’a la fa pioré! {{verse|chapter=35|verse=20}}Col ch’a vénera Nosgnor a trovrà binvolensa e soa domanda arivrà fin-a ‘n cel. {{verse|chapter=35|verse=21}}Òhi, la preghiera dl’ùmil a traversa le nìvole e a treuva consolassion mach cand a sia rivà, an ritiràndze nen dal Pì Àut fin-a ch’a sia ‘ntërvenù {{verse|chapter=35|verse=22}}e a l’àbia fàit giustissia a favor dël nossent. A tardrà pa Nosgnor, e a l’avrà pa passiensa con j’opressor ëd la gent an dasend sodisfassion ai giust e an stabilend torna l’equità. === Al riguard ëd la discriminassion === {{verse|chapter=35|verse=23}}E ‘l castigh a rivrà a j’àutre nassion, fin-a a la mira che a eliminerà e a s-ciaprà soa potensa nen giusta. {{verse|chapter=35|verse=24}}Fin-a che a l’avrà daje a mincadun lòn ch’a mérita dij sò fàit, e a l’avrà giudicà soe euvre conform soe ‘ntension. {{verse|chapter=35|verse=25}}A la fin a giudicrà la càusa ‘d soa gent, e pien d’amor për lor, a-j rendrà l’argiojissansa. {{verse|chapter=35|verse=26}}La misericòrdia ‘d Dé al temp dla tribulassion a l’ha tanta ‘d cola oportunità parèj dle nìvole ch’a pòrto pieuva ant ël temp ëd suitin-a. == 36 == {{chapter|36}} === N'orassion për ël pòpol ëd Dé === {{verse|chapter=36|verse=1}}Misericòrdia ‘d nojàutri, Nosgnor, Dé dl’Univers, {{verse|chapter=36|verse=2}}àussa toa man an sle gent strangere, përch’a vëddo toa potensa. {{verse|chapter=36|verse=3}}Com ai sò euj it ses mostrate sant an mes ëd nojàutri, parèj a nòstri euj fate vëdde grand an mes ëd lor. {{verse|chapter=36|verse=4}}Ch’at arconòsso, tanme noi i l’oma arconossù ch’a-i é pa n’àutr dio fòra ‘d ti. {{verse|chapter=36|verse=5}}Fà torna neuv ij segn e d’àutri portent, glorìfica toa man e tò brass ëd drita. {{verse|chapter=36|verse=6}}Desvija lë sdegn e sversa la flin-a, dësbla l’aversari e tampa giù ël nemis. {{verse|chapter=36|verse=7}}Pressa ‘l temp e avìsnte dël giurament: che toe maravije a sio contà. {{verse|chapter=36|verse=8}}Ch’a sia consumà dal feu col ch’a veul scampé, ch’a vado an perdission coj ch’a fan dël mal a toa gent. {{verse|chapter=36|verse=9}}Sgniaca le teste dij governant nemis ch’a diso:”A-i é gnun fòra ‘d nojàutri!”. {{verse|chapter=36|verse=10}}Assembla tute le tribù ‘d Giacòb, daje soa possession com a l’era ant ël prinsipi. {{verse|chapter=36|verse=11}}Pietà Nosgnor, ëd la gent ch’a pòrta tò nòm, d’Israel ch’it l’has tratà com a fùssa tò primnassù. {{verse|chapter=36|verse=12}}Pietà ‘d toa sità santa, ëd Gerusalem, andova che ti ‘t ëstàghe. {{verse|chapter=36|verse=13}}Che Sion a sia ‘mpinìa ‘d gent celebrànta, toa gent ëd toa glòria. {{verse|chapter=36|verse=14}}Testimònia a favor ëd tò pòpol ch’a l’é stàit creà fin-a dal prinsipi, compiss le promësse fàite an tò nòm dai profeta. {{verse|chapter=36|verse=15}}Daje arcompensa a coj ch’a spero an ti, che ij tò profeta a sio trovà degn ëd crédit. {{verse|chapter=36|verse=16}}Nosgnor, scota la preghiera dij tò sërvent conform la benedission ëd Aron për toa gent, {{verse|chapter=36|verse=17}}përchè, an sla tèra, tut ël mond a ‘rconòssa che ti ‘t ses ël Signor, ëd Dé ‘d tùit. {{verse|chapter=36|verse=18}}Lë stòmi a peul digerì tute sòrt d’aliment, pura, a-i é ‘d mangé mej che d’àutr. {{verse|chapter=36|verse=19}}Ël palà ‘rconòss ël gust d’un piat ëd servagin-a, parèj në spìrit ëd sust arconòss ij dëscors busiard. {{verse|chapter=36|verse=20}}Në spìrit torzù a pòrta disgust, tutun l’òm d’esperiensa a dà lòn ch’a mérita. === Serne na fomna === {{verse|chapter=36|verse=21}}Na fomna venta ch’aceta l’òm ch’a-j presento, ma serte fije mariòire a son mej che d’àutre. {{verse|chapter=36|verse=22}}La blessa ‘d na fomna a dà argiojissansa a sò marì: a peul pa desideré nen ëd mej. {{verse|chapter=36|verse=23}}Se peui a sà dcò parlé con dosseur e bontà, a-i sarà pa un marì pì boneuros che col-lì. {{verse|chapter=36|verse=24}}Pijesse na sposa a l’é la pì bon-a dj’aquisission: agiut e apògg për sò òm. {{verse|chapter=36|verse=25}}Ambelelà dova a-i è nen cioenda, tut a peul esse ravagià, andova a-i é pa fomna l’òm a gëmm solengh. {{verse|chapter=36|verse=26}}As dà pa fiusa a ‘n làder vagabond, ch’a passa da borgh an borgh! {{verse|chapter=36|verse=27}}Përparèj dl’òm sensa famija ch’as cogia basta ch’a sia. == 37 == {{chapter|37}} === Amis fàuss === {{verse|chapter=37|verse=1}}Tùit a peulo dì: «I son dcò mi tò amis!»; m’a-i é ëd gent ch’a son amis mach ëd nòm. {{verse|chapter=37|verse=2}}Che tristëssa mortal a l’é n’amis ch’a ven a esse nemis! {{verse|chapter=37|verse=3}}D’andova seurt-la sta ‘nclinassion grama, che adoss a l’ha, da cheurve la tèra con toa malissia? {{verse|chapter=37|verse=4}}A-i é mach ël camrada ch’argiojiss ëd tò boneur, mach che ant ël di dël maleur a s’adresrà contra ‘d ti. {{verse|chapter=37|verse=5}}L’amis a sarà pront a partagé toe pen-e tant ch’a-i sia da mangé, tutun, ant ël moment ëd la malora at sarà nemis. {{verse|chapter=37|verse=6}}Che tò cheur a vada mai a dësmentié l’amis, avìsnte ‘d chiel ant ël bin-esse. === Prudensa cand ch'as arsèiv ëd consèj === {{verse|chapter=37|verse=7}}Minca consilié a sugeriss sò consèj, mach che a-i é col ch’a dà consèj a pròpi profit. {{verse|chapter=37|verse=8}}Pijte varda da coj ch’a dan consèj: venta sëmper anformesse ‘d cole ch’a son soe vere necessità - chiel ant ël dé consèj a penserà a sò anteresse - përchè a vada pa a campé la sòrt dzora ‘d ti {{verse|chapter=37|verse=9}}e a disa:” It l’has sernù un bon camin”, peui as tnirà aranda për vëdde lòn ch’at ancapiterà. {{verse|chapter=37|verse=10}} 10 Vate pa a consijé con coj ch’at beico dë sbies, stërma lòn ch’it veule fé con coj ch’at anvìdio. {{verse|chapter=37|verse=11}}Va mai a pijé consèj da na fomna an sla soa rival. nì da un tëmros an sla guera, nì d’un negossiant an sël mercà, nì d’un comprador an sël pressi ëd véndita, nì da n’anvidios an sl’arconossensa, nì d’un sensa cheur an sla bontà, nì d’un fagnan an sël travaj, nì d’un salarià an sl’amson, nì d’un sërvent pìgher an s’un grand travaj; dipend mai da costissì për gnun consèj. {{verse|chapter=37|verse=12}}Nopà frequenta soens n’òm ëd fede, conossù da ti tant ‘me osservant dij comandament e ch’a l’àbia ij midem sentiment ëd ti: s’i dovèisse tombé, a savrà compatite. {{verse|chapter=37|verse=13}}Séguita ‘l consèj ëd tò cheur, përchè gnun a sarà pì fedel che chiel. {{verse|chapter=37|verse=14}}La cossiensa ‘d n’òm tavòta a peul avertì mej che sèt sentinele butà ant na tor për vaité. {{verse|chapter=37|verse=15}}Tutun, prèga pì che tut, ël Pì Àut, përchè at guerna an tò camin vers la vrità. === Saviëssa vera e fàussa === {{verse|chapter=37|verse=16}}La rason a l’é prinsipi ëd tut: bon-a riflession anans ëd qualsëssìa assion. {{verse|chapter=37|verse=17}}A l’é ant lë spìrit che ij pensé a l’han soa rèis; a në rivo sti quat branch-sì: {{verse|chapter=37|verse=18}}bin, mal, vita e mòrt, ma cola ch’a dòmina dzortut a l’é tavòta la lenga. {{verse|chapter=37|verse=19}}A peul d’essie n’òm magìster ëd vàire d’àutri, meno che, a l’é pa bon a dësbrojesse da sol. {{verse|chapter=37|verse=20}}A -i é col dotà ‘d bërtavela e ch’a fà visa d’esse savi: a sarà ‘n ghignon a tùit e a l’avrà gnanca da mangé, {{verse|chapter=37|verse=21}}përchè a l’avìa pa avù la grassia da Nosgnor, e a l’è giun ëd tuta saviëssa. {{verse|chapter=37|verse=22}}D’àutri a son savant ma mach për lor: dzora ‘d sò làver ij frut sicur a rivo da soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=37|verse=23}}Nompà, l’òm savi a dà saviëssa për soa gent, e ij frut ëd soa anteligensa a son degn ëd fiusa. {{verse|chapter=37|verse=24}}Ël savi a sarà colm ëd benedission e considerà beà da tuti coj ch’a lo vëddo. {{verse|chapter=37|verse=25}}ij di dla vita dl’òm as peulo contesse, tutun ij di d’Israel a son sensa nùmer. {{verse|chapter=37|verse=26}}Ël savi a otnirà fiusa da sò pòpol tant ‘me n’ardità e sò nòm a vivrà për sempe. === Al riguard ëd la moderassion === {{verse|chapter=37|verse=27}}Car ël mè fieul, tut arlongh toa vita, but-te a la preuva: arconòss lòn ch’a l’é mal për ti e sàpie arfudelo. {{verse|chapter=37|verse=28}}An efet, pa tut a conven a tùit e nen tuti apressio tut. {{verse|chapter=37|verse=29}}Venta mai esse tròp goliard a tute le galuparìe, vate mai a campé an sij piasì e an sël mangé, {{verse|chapter=37|verse=30}}përchè mangé tròp a l’è sorgiss ëd maladìe e l’ecess a l’é scheur nausios. {{verse|chapter=37|verse=31}}Vàire a son mòrt për intemperansa: col ch’as contròla a farà pì longa soa vita. == 38 == {{chapter|38}} === Riguard a 'd medich e salute === {{verse|chapter=38|verse=1}}Onóra ‘l médich për sò servissi: dcò chiel a l’é stàit creà da Nosgnor. {{verse|chapter=38|verse=2}}L’art ëd la varigion a ven dal Pì Àut, e dcò dal rè a s’arsèiv ëd gràssie. {{verse|chapter=38|verse=2}}Ma ‘l médich a peul esse fier ëd sò savèj: chiel a l’ha l’amirassion ëdcò an tra ij grand. {{verse|chapter=38|verse=4}}Nosgnor a fà s-ciòde d’èrbe meisinòire da la tèra e l’òm ëd sust a-j dëspresia nen. {{verse|chapter=38|verse=5}}I lo savoma bin: a l’é gràssie a ‘n tòch ëd bòsch che Mosè a l’ha fàit vnì bon-a da bèive l’eva: an gràssia d’un bion a l’è arconossusse ‘l podèj ëd Dé! {{verse|chapter=38|verse=6}}Dé a l’ha daje a l’òm la siensa përchè a glorifichèisso soe maravije: {{verse|chapter=38|verse=7}}con le piante ël dotor a soagna e a gava ‘l dolor, e lë spessiari a pronta ‘d melangi. {{verse|chapter=38|verse=8}}Ma a l’é da Nosgnor ch’a-i riva ‘l benesse dla tèra: soe euvre a vniran mai a manch! {{verse|chapter=38|verse=9}}Car ël mè fieul, dovèisse mai tombé malavi, perdte pa an malinconìa ma prega ‘l Signor e chiel at varirà! {{verse|chapter=38|verse=10}}Tente leugn da toe fote, purìfica cheur e man da tute le colpe. {{verse|chapter=38|verse=11}}S’it peule felo: smon a Nosgnor na brancà ‘d farin-a volàira compagnà d’ancens e euli. {{verse|chapter=38|verse=12}}Peui lassa ch’antërven-a ‘l médich, dcò chiel a riva da Nosgnor, ch’a staga pa leugn da ti: it n’has da manca. {{verse|chapter=38|verse=13}}A-i son peui ëd cas, che gnanca ‘l dotor a riess a varite: {{verse|chapter=38|verse=1}}a l’é antlora ch’it l’has da preghé ‘l Signor ch’at conceda d’arlamete ant la tribulassion e d’otnì l’arsaniment e ‘d conservete an vita. {{verse|chapter=38|verse=5}}Col ch’a pëcca dë 'dnans ëd sò Creator a mérita ‘d tombé ant le man ëd un mèdich! === Seurte dal deul === {{verse|chapter=38|verse=16}}Car ël mè fieul, piora ‘l mòrt ch’a l’era car a ti, ancamin-a ‘l deul e sfòga tò dolor. Daje seportura conform a soa volontà e soagna soa tomba. {{verse|chapter=38|verse=17}}Che toa plenta a peuda esprime l’amarëssa! Frapa tò cheur con ardor. Pòrta ‘l deul për tut ël temp ch’ai n’a-i é da manca : ch’a sia proporsionà a soa dignità, evité tute maldicense e peui, sërca ‘d consolete ‘d tò sagrin. {{verse|chapter=38|verse=18}}As peul meuire ‘d soferensa e la pen-a dël cheur a consuma le fòrse. {{verse|chapter=38|verse=19}}Ël maleur gròss a slonga ‘l sagrin e l’angossa sensa fin a pòrta a na vita ‘d maledission e miséria. {{verse|chapter=38|verse=20}}Laste pa andè a la tristëssa, bùtla da banda e pensa a tò avnì. {{verse|chapter=38|verse=21}}Dësmentia mai: da la mòrt as torna nen, tò grand sagrin a servirà pa nì a ti nì a col ch’a l’é mòrt e at farà mach dël mal. {{verse|chapter=38|verse=22}}Avìsnte che soa sòrt a sarà dcò la toa: “Ier a mi, ancheuj a ti”. {{verse|chapter=38|verse=23}}Cand che n’òm a intra ant ël darié arpòs, a l’é dcò la memòria dël mòrt ch’a l’ha dirit a la rechie; consolassion ëd chiel adess che sò spìrit a l’é partì. === Comersi e artisanat === {{verse|chapter=38|verse=24}}Për vnì a esse un savant, un magìster ëd saviëssa, venta avèj motobin ëd moment ëd rechie. Col ch’a l’ha pòca ocupassion manual a vnirà esse savi.{{verse|chapter=38|verse=25}}Com a podria-lo vnì savi ël lauràur. A l’ha mach n’orgheuj: dovré l’avuja, fé andé anans ij beu, passé soa vita al ritm ëd sò travaj e sò bocin. {{verse|chapter=38|verse=26}}Tut ël but a stà ant ij sorch e le preus e as deurm nen la neuit për deje da mangé a le vache. {{verse|chapter=38|verse=27}}L’artisan e l’artista ch’a passo la neuit tanme ‘l di, e a gravo ‘d gravure an sij cacèt, a buto tut ël deuit a varié le figure; tùit aplicà a la riprodussion dël model a stan dësvij a compì da bin ël travaj. {{verse|chapter=38|verse=28}}Parèj ël fré, setà dë 'dnans ëd l’ancuso: as concentra an sël fèr da travajé. Ël flambé dël feu a lo coata ‘d sudor, e con ël calor ëd la fòrgia a dev loté. Ël rabel dël martel a jë struniss j’orije, e ij sò euj a stan pontà ‘n sël model d’arproduve, tut ciapà dal perfessionament ëd soa euvra e a passa la neuit a otimisela. {{verse|chapter=38|verse=29}}L’istess ël tupiné, setà a sò travaj: a fa viré sò torn con ij pé. Tavòta preocupà ‘d finì l’euvra, a buta tùit ij sò sfòrs a la riprodussion d'un gran nùmer ëd tòch. {{verse|chapter=38|verse=30}}Con le man a modela la creja antramentre che con ij pé a në contràsta la resistensa: tut angagià a na vernisadura a la perfession a stà dësvij për polidé ‘l forn. {{verse|chapter=38|verse=31}}Tuta sta gent-sì a l’ha fiusa an soe man e mincadun a l’é espert ëd so mesté. {{verse|chapter=38|verse=32}}Na sità, sensa ‘d lor as podrìa pa drissesse, nì j’òm a-i podrìo sté o andé an gir. Ma ‘l consèj ëd palass-sità a-j ciama pa sò avis, {{verse|chapter=38|verse=33}}nì a l’han pòst ant la ciambreja. Lor a pijo nen pòst an slë scagn da giùdes përchè a capisso nen la lege o ël dirit. {{verse|chapter=38|verse=34}}Nì a comparisso an tra j’autor dij proverbi. Contut lor a sosten-o j’euvre materiaj e soa preghiera a l’é për mej esercité sò mesté. === L'atività dlë scriba === Bin divers a l’é col ch’a s’àplica a medité la lege dël Pì Àut. == 39 == {{chapter|39}} {{verse|chapter=39|verse=1}}Chiel a studia la saviëssa dij magìster antich e a medité ‘l message dij profeta. {{verse|chapter=39|verse=2}}Chiel a guerna le memòrie dj’òm famos e ‘d lòn ch’as conta dj’òm avosà e a intra ‘ndrinta a le sutilità dij proverbi. {{verse|chapter=39|verse=3}}Arsërca ij segret ëd le paràbole, j’enìgma dij proverbi e tuta soa vita a l’é ocupà da le màssime dla sapiensa. {{verse|chapter=39|verse=4}}A peul përparèj rende servissi a ‘d gent amportanta, aranda dij dirigent ëd govern. A chiel as dan d’ancàrich a viagé an tèra strangera, përchè a l’ha esperiensa dël bin e dël mal ëd l’òm. {{verse|chapter=39|verse=5}}Tute le matin a s’alva bonora për dedichesse a Nosgnor ch’a l’ha crealo, e preghé an presensa dël Pì Àut. Chiel a doverta ij sò làver e a ‘ncamin-a l’orassion, an ciamand përdon dij pecà comëttù. {{verse|chapter=39|verse=6}}A prega Nosgnor, ël Grand Dé, ‘d vorèije inspiré d’anteligensa ;anlora dcò chiel a podrà spantié ël message ‘d soa saviëssa e, con l’orassion, ringrassié ‘l Signor. {{verse|chapter=39|verse=7}}Parèj ël savi adressa soa volontà e sò savèj, an meditand ij misteri divin. {{verse|chapter=39|verse=8}}Ël savi a mostra l’educassion fiamenga ch’a l’han mostraje, as glorierà ant la lege, régola dl’aleansa ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=39|verse=9}}Tùit a vanteran soa ‘nteligensa e a sarà mai dësmentià; soa memòria a sarà mai perdùa e sò nòm a restrà viv fin-a a la dariera generassion dl’òm. {{verse|chapter=39|verse=10}}Le nassion a conteran ëd soa sapiensa e la ciambreja a proclamerà sò elògi. {{verse|chapter=39|verse=11}}An soa vita, as lasrà darera un nòm pì glorios che mila d’àutri e cand ch’a rivrà soa ora , a podrà meuire sodisfàit. === N'inn ëd làuda a Nosgnor === {{verse|chapter=39|verse=12}}I veui ancor espon-e mie riflession, i jë smijo a la lun-a ant ël sò pien ëd metà mèis, i son ampinime d’ideje che i veui esprime. {{verse|chapter=39|verse=13}}Scoteme fieuj sant, e chërse tanme na pianta ‘d reuse an brova dl’eva. {{verse|chapter=39|verse=14}}Parèj dl’ancens spantié bon profum, e com ël liri ch’as cheurv ëd fior. Antoné un càntich e cantelo an còro, ringrassié Nosgnor për tut lòn ch’a l’ha fàit. {{verse|chapter=39|verse=15}}Proclamé sò grand Nòm, fé conòsse soa làuda e con vòsti cant al son ëd l’àrpa. Celebrelo parèj: {{verse|chapter=39|verse=16}}«Magnìfiche j’euvre ‘d Nosgnor! A sò temp tute soe euvre a saran realisà. {{verse|chapter=39|verse=17}}Venta pa ciamesse: "Përchè sòn?Còs serv-lo lòn?". Al moment bon tute le domande a l’avran rispòsta. Dé a l’ha mach da dì na paròla, e j’eve as fërmo tanme ant na diga; basta ch’a lo disa e le cisterne a s’ampinisso. {{verse|chapter=39|verse=19}}Chiel a dà n’órdin e tut as compiss com a veul; gnun a peul buté d’antrap a soa salvëssa. {{verse|chapter=39|verse=19}}dë 'dnans ëd j’euj a l’ha tut lòn ch’a fan ij mortaj, e a peul scapé nen a sò bèich. {{verse|chapter=39|verse=20}}Sò colp d’euj a sesiss ël prinsipi e la fin dij temp: për chiel nen a l’é strasordinari. {{verse|chapter=39|verse=21}}Venta pa ciamesse: “Còs é-lo sòn? E lòn, còs serv-lo?”, përchè tut a l’è creà con un but precis. {{verse|chapter=39|verse=22}}Soa benedission a dësbòrda tanme un fium, parèj ëd na bùria ch’a va inondé la tèra. {{verse|chapter=39|verse=23}}Contut le nassion a sperimenteran soa flin-a, parèj com a l’avìa trasformà j’eve ant un desert salà. {{verse|chapter=39|verse=24}}Soe stra a son drite për ij sant, ma pien-e d’antrap për ij sensa-lege. {{verse|chapter=39|verse=25}}Tut lòn ch’a l’é bel e bon a l’é stàit creà dal prinsipi, com ëdcò ij maleur për ij pecador. {{verse|chapter=39|verse=26}}Për vive, jë bzògn ëd prima necessità për l’òm a son: eva, feu, fèr e la sal, farin-a ‘d gran, làit e amel, vin, jus d’uva, euli e vestì. {{verse|chapter=39|verse=27}}Tut sòn a l’é un bin për ij fedej, ma a ven a esse nociv për la gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=39|verse=28}}A-i son ëd vent creà për castigh che con sò furor a grevo na vira ‘d pì e a l’ora dël giudissi, a s-ciodran tuta soa violensa an pasiand parèj lë sdegn dël Creator. {{verse|chapter=39|verse=29}}Feu, grela, famin-a e mòrt, tut sòn a l’è stàit creà për ël castigh. {{verse|chapter=39|verse=30}} Dent a cròch ëd le bestie ferose, scorpion, vìpre, spa d’arvangia contra j’infedej, {{verse|chapter=39|verse=31}}tuti costissì a esulteran d’ubidì a sò comand. Pront an sla tèra për tùit ij bzògn, A sò temp a trasgrediran pa la paròla. {{verse|chapter=39|verse=32}}Tut sòn për mi a l’é ciàir dal prinsipi. Donch, i l’hai pensaie ansima e butalo për ëscrit: {{verse|chapter=39|verse=33}}“Tut lòn ch’a fa Nosgnor a l’é bon, ant lë bsògn chiel a provëdrà a lòn ch’a manca”. {{verse|chapter=39|verse=34}}Venta nen dì: “ Sòn a l’é pes che lòn!”. Përchè a-i rivrà ‘l temp che tut a sarà arconossù tanme bon! {{verse|chapter=39|verse=35}}E adess canté con tut vòst cheur e a vos rionda e benedì ël nòm ëd Nosgnor”. == 40 == {{chapter|40}} === Miseria dl'òm === {{verse|chapter=40|verse=1}}Tuti j’òm a son sotmetù a fastudi, un giov grev a pèisa an sij fieuj d’Adam, dal di ch’a seurto da le ventraje ëd soa mare fin-a a cand a torno a la mare-tèra ’d tùit. {{verse|chapter=40|verse=2}}lòn ch’a-j rùmia ant ij pensé e a-j fa pau, lòn ch’a speto con aprension, a l’é ‘l di ëd soa fin. {{verse|chapter=40|verse=3}}A son tuti butà parèj, a ‘ncaminé dal rè ch’a l’è stà dzora ‘d sò tròno, fin-a ‘l darié sò sùdit setà për tèra ant la snìsia, {{verse|chapter=40|verse=4}}da col ch’a pòrta ‘l mantel ross e la coron-a fin-a a col vestì mach ëd tèila. {{verse|chapter=40|verse=5}}A conòsso tuti la ràbia e la gelosìa, ël turbament e l’anchietùdin, la pau dla mòrt, ël rancor e la dëscòrdia. E s’a van a cogesse për trovè d’arlass, la seugn ëd la neuit a dësvija soe angosse. {{verse|chapter=40|verse=6}}A s’arlama për pòch, scasi nen, peui ant ël seugn, parèj d’un di ëd vardia, a l’é bolversà da le carcaveje ‘d sò cheur, com a fussa scampà dal front ëd bataja. {{verse|chapter=40|verse=7}}E antramentre che ‘nt ël seugn a stà për butesse an salv, as dësvija, an maravijàndze dla tëmma nen real. {{verse|chapter=40|verse=8}}Costa a l’é la situassion ëd tùit ij vivent, da l’òm a la bestia; contut, për ël pecador a l’é sét vire pes: {{verse|chapter=40|verse=9}}mòrt, sangh, dëscòrdia e guere, malora, famin-a, ruin-a e disàstr. {{verse|chapter=40|verse=10}}Tuti sti maleur a son ëstàit creà për ij gram, e sempe për lor ch’a l’é rivane la grand inondassion. {{verse|chapter=40|verse=11}}Tut lòn ch’a ven da la tèra, a-i tornerà; j’eve a torno sèmper al mar. === L'angiustissia a trionferà pa === {{verse|chapter=40|verse=12}}A spariran tùit ij present fàit për corompe ij giùdes e j’angiustissie: mach la lealtà a restrà etérna. {{verse|chapter=40|verse=13}}Le richësse 'ngiùste a sëccheran parèj d’un torent, as perdran com artron-a ant na buria un tron ch’a struniss. {{verse|chapter=40|verse=14}}Ij trasgressor a ‘ndran an ruin-a përparèj coma 'l nen giust a s’arpatrà an dovertand le man. {{verse|chapter=40|verse=15}}La dëssendensa dij përvers a butrà pa pì d’àutri branch, le rèis pa pure a saran dzora ‘d na pera dura sensa teren. {{verse|chapter=40|verse=16}}Ij goré ch’a chërso aranda dl’eva o an brova d’un ri, a saran tajà anans ëd tute j’àutre erbe. {{verse|chapter=40|verse=17}}Contut la generosità a l’é un paradis benedì e l’almòsna a dura sempe. === Le gòj ëd la vita === {{verse|chapter=40|verse=18}}Dossa a sarà la vita dl’ovrié e ‘d col ch’a basta a chiel istess, ma pì ancor a lo sarà për col ch’a treuva un tesòr. {{verse|chapter=40|verse=19}}Un nòm a l’é assicurà da vàire fieuj o da la fondassion ëd na sità, ma na fomna ireprensìbila a sarà pì stimà ancor. {{verse|chapter=40|verse=20}}Vin e mùsica arlamo ël cheur, ma l’amor dla saviëssa pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=21}}La fluta e l’arpa a fan na bela melodìa, ma na paròla gentila a l’é pì dossa ancor. {{verse|chapter=40|verse=22}}L’euj a l’ha anvìa ‘d grassia e blëssa, ma dël verd ëd la campagna pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=23}}L’amis e ‘l cambrada as treuvo sèmper al moment giust, tutun fomna e marì pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=24}}Ij frej e n’agiut a servo ant ij brut moment, ma la carità a salverà pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=25}}L’òr e l’argent a dan na posission sicura, ma ‘n bon consèj a ven apressià pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=26}}Richëssa e potensa a dan fiusa al cheur, ma la tëmma ‘d Nosgnor a la dà pì ancor. S’it vénere ‘l Signor, at mancrà nen; con Chiel it l’avras pa da manca ‘d ciamé d’agiut. {{verse|chapter=40|verse=27}}La venerassion ëd Nosgnor a l’é un paradis benedì, e soa protession a val ëd pì che tute j’àutre glòrie. === La dësgrassia 'd mendiché === {{verse|chapter=40|verse=28}}Car ël mè fieul, va pa a limosné: a l’é mej meuire che mendiché. {{verse|chapter=40|verse=29}}L’òm ch’a bèica sèmper a la tàula dj’àutri a viv na vita da nen: andrà antamnesse con ëd mangé forësté, l’òm savi e educà as në pijerà varda. {{verse|chapter=40|verse=30}}Për l’òm sensa vergògna ‘l pan almosnà, a smijerà doss a sò palà, ma ‘n soe ventraje a l’avrà l’efet dël feu. == 41 == '''{{chapter|41}} === Riguard ëd la mòrt === {{verse|chapter=41|verse=1}}Mòrt! Com a l’é mèr pensé a ti, për l’òm ch’a viv pasi an tra soe richësse, cand che l’òm a l’ha nen fastudi e boneur an tut, ancora bon a apressié ij piasì! {{verse|chapter=41|verse=2}}Òh mòrt, com it ses binëvnùa, për l’òm ant la necessità e sensa fòrse, për l’òm tròp vej, acablà da pensé, për l’arviros ch’a l’ha pa pì passiensa! {{verse|chapter=41|verse=3}}Gnun-a tëmme ‘d sentensa dla mòrt, pensa a coj ch’a l’ero anans ëd ti e a coj ch’a vniran apress. {{verse|chapter=41|verse=4}}Meuire a l’é ‘l destin che Nosgnor ampon a tuti j’esse vivent. Donca, përchè arfudè lòn che ‘l Pì Àut a l’ha giudicà bon për tùit? Che toa vita a l’àbia da duré, des ann, o sent o mila, ant ël mond dij mòrt as në ten pa cont ëd pianta. === Ël destin dij pecador === {{verse|chapter=41|verse=5}}Ij fieuj dij pecador a son n’abominassion, na rassa grama ch’a frequenta le ca dij përvers. {{verse|chapter=41|verse=6}} L’ardità dij fieuj dij pecador a ‘ndrà perdùa e soa dëssendensa andrà anans ant ël dzonor. {{verse|chapter=41|verse=7}}Un pare sensa religion a sarà rimprocià da sò fieuj, përchè as sento dëspresià a càusa ‘d chiel. {{verse|chapter=41|verse=8}}Maleur a vojàutri, gent sensa religion ch’i chite la Lej dël Pì Àut! {{verse|chapter=41|verse=9}} Se voi ‘v moltìpliche, tut a sarà për la ruin-a; se i seve nassù, a l’é për la maledission e, cand i meuire i l’eve l’ardità dël maledet. {{verse|chapter=41|verse=10}}Tut lòn ch’a seurt da la tèra, a la tèra a torna; parèj ëd gent sensa religion: da la maledission a la ruin-a. {{verse|chapter=41|verse=11}}As fà deul an facia dij cadàver dij pecador, contut sò nòm a sarà dëscancelà. {{verse|chapter=41|verse=12}}Guerna tò nòm, përchè at survivrà: pì che mila tesòr d’òr. {{verse|chapter=41|verse=13}}La vita ‘d na brava përson-a a l’ha ij di contà, tutun un bon nòm a l’é etern. {{verse|chapter=41|verse=14}}Car ël mè fieul, guerna an pas l’educassion arseivùa. Ma saviëssa stërmà e tesòr sotrà: còs sérv-lo? === Na série 'd contrast === {{verse|chapter=41|verse=15}}N’òm ch’a stërma soa folairà a val pì ëd col ch’a stërma soa saviëssa. {{verse|chapter=41|verse=16}}Adess, prové onta mach dë 'dnans ëd mia paròla, përchè a va pa bin vërgognesse ‘d tute j’onte basta ch’a sia, e d’àutra part, ant ël mond a-i è pa ‘l midem apressiament për lòn ch’a càpita. {{verse|chapter=41|verse=17}}Ëd sòn vojàutri i l’eve d’avèj onta: dë 'dnans ai pare, ëd vive da dësbaucià; dë 'dnans ëd la gent ëd govern, la busiardarìa; {{verse|chapter=41|verse=18}}dë 'dnans ai magistrà, ël delit; dë 'dnans a la ciambreja dël pòpol, la violassion ëd la lege ëd Dé; dë 'dnans ëd un compagn o n’amis, ël fé dël mal; {{verse|chapter=41|verse=19}}dë 'dnans vòstri avzin, d’esse ëd làder. Venta vërgognesse d’ës-ciapé un giurament o un pat, ëd fé ‘l mendich o d’arfudé lòn che giustament a ven ciamà, {{verse|chapter=41|verse=20}}o ‘d pa rësponde a ‘n salut genit. Venta avèj onta dl’anvìa për na meretriss, {{verse|chapter=41|verse=21}}e ‘d disinteressesse d’un compatriòta, o d’apropiesse ‘d n’ardità o na donassion. O ancora dl’anvìa për na fomna ‘d n’àutr, {{verse|chapter=41|verse=22}}ëd vorèj avèj relassion con la pròpia s-ciava, e, pes ancor, vorèj avzinesse a sò let. Àbie d’onta d’ansulté vòstri amis o ëd rinfaceje d’avèj lòn che voi i l’eve daje. == 42 == {{chapter|42}} {{verse|chapter=42|verse=1}}Àbie onta d’arpete lòn ch’i l’eve sentù e ‘d dësvelé ‘d segret. A l’é mach ëd lòn, ch’i l’eve d’avèj pròpi vërgògna e tùit a v’aproveran. Vardé-sì j’ocasion andova a l’é pa necessari d’avèj vërgògna nì ëd séntse colpévol për rispèt uman. {{verse|chapter=42|verse=2}}Gnun-a onta d’esse sotmëttù dla lege dël Pì Àut nì ëd soa aleansa; nì d’assòlve un pagan se a l’é nossent, {{verse|chapter=42|verse=3}}nì ëd ten-e cont con n’amis o con un compagn ëd viage, nì ëd partagé toa ardità con d’àutri; {{verse|chapter=42|verse=4}}nì d’avèj na balansa e ‘d pèis giust, nì ëd cheuje un profit, cit o grand, {{verse|chapter=42|verse=5}}o d’un benefissi comercial. Gnun-a vërgògna ëd rimprocé con severità tò fieuj, nì ëd foëtté a sangh la schin-a ‘d në s-ciav fagnan. {{verse|chapter=42|verse=6}}Se toa fomna a l’é grama opura dova ch’a-i son tròpe man, gnun-e tëmme ‘d dovré ciav e cacèt. {{verse|chapter=42|verse=7}}Conta e pèisa tut lòn ch’it bute an depòsit; ch’a sia tut scrivu: dé e avèj. {{verse|chapter=42|verse=8}}Gnun-a onta ‘d rimprocé ‘l fòl, lë stordi o ël vej acusà d’adulteri. It podras parèj mostrete tanme n’òm genit educà,e it saras apressià da tùit. === Fije e pare === {{verse|chapter=42|verse=9}}Na fija, a l’è për un pare, n’adoss ëd n'anchietùdin segreta, na preocupassion ch’a slontan-a la seugn: cand a l’é giovo, përchè a vada pa a passé l’età da trové da mariesse; e na vira acasà ch’a peuda esse arpudià. {{verse|chapter=42|verse=10}}Da fiëtta, la tëmma a l’é ch’a vada nen a fesse sedùe e vnì pajòla sota ‘l tèit dël pare. S’a l’é con ël marì, ch’a croa an colpa, acasà ch’a sia pa bon-a a caté ‘d cit. {{verse|chapter=42|verse=11}}Donca, se la vérgin a l’é pa ‘d bon comand, ti fà pì fòrta la vigilansa, përchè at fasa nen esse svergna dij tò nemis, a fasa parlé la gent ëd la sità e a në sia la fàula, parèj da fete vërgogné dë 'dnans ëd tùit. {{verse|chapter=42|verse=12}}Toa fija venta pa ch’a mostra soa blëssa a tuti, nì ch’a frequenta tròp ël ciancium ëd le fomne, {{verse|chapter=42|verse=13}}përchè la malissia dle fomne a ven fòra parèj dle càmole dai vestì. {{verse|chapter=42|verse=14}}Mej la gramìssia ‘d n’òm che la bontà ‘d na fomna! Na fija svërgognà a dzonora sò pare. === J'euvre 'd Dé ant la natura === {{verse|chapter=42|verse=15}}Ore, i veui memorié tut lòn che Nosgnor a l’ha fàit; veuj conté lòn ch’i l’hai vëddù. Nosgnor a l’ha creà tut për mojen ëd soa paròla, e a l’é sò but ch'a l’é compisse për l’acòrd con soa volontà. {{verse|chapter=42|verse=16}}Përparèj com as vëdd ël sol che con sò splendor a fà vëdde tut, j’euvre ‘d Nosgnor a son satìe ‘d soa glòria. {{verse|chapter=42|verse=17}}Gnanca j’àngej sant dël Signor a peulo conté tute soe maravije: Nosgnor Onipotent a l’ha stabilì tut su base fërme, përchè tut ël mond antregh a ten-a bon an soa gloriosa presensa. {{verse|chapter=42|verse=18}}Dé a pénetra sò beich fin-a ‘l fond dël mar e fin-a ant ël balatron dij cheur: chiel a conòss ij sò segret. Ël Pì Àut, a peul savèj tut. Chiel a scrùta da bin ij segn ch’a marco ij temp. {{verse|chapter=42|verse=19}}A dësvela passà e avnì e arvela ‘l fond dij segret. {{verse|chapter=42|verse=20}}Ti ‘t peule pa stërmeje ij tò pensé e gnun-a ‘d toe paròle a peul scampeie. {{verse|chapter=42|verse=21}}Con saviëssa a l’ha ciadlà soe euvre grande, arlongh tut ël cors dij sécoj. Chiel a l’é da sèmper e a restrà për sempe, e ‘d soa euvra as peul giontesse o gavesse nen: e a l’ha pa da manca ‘d consijé. {{verse|chapter=42|verse=22}}Ah! Com a son bele soe euvre, dcò se i në s-ceiroma mach në spluva! {{verse|chapter=42|verse=23}}Frem e ùtil a l’é tut lòn ch’a l’ha fàit e ‘l but ëd Nosgnor as realisa sempe. {{verse|chapter=42|verse=24}}Tut a va a parija, e as corispondo, le ciòse, un-a a l’àutra: l’imperfession a l’ha pa creala. {{verse|chapter=42|verse=25}}Na ciòsa a fa pì fòrt ël valor ëd n’àutra. La contemplassion ëd soa glòria a va mai pì a la fin! == 43 == {{chapter|43}} === Lë splendrior dël sol === {{verse|chapter=43|verse=1}}Com a l’é anciarmant vacé j’autësse dël pì sclin firmament! Che spetàcol ëd glòria a smon a jë sguard! {{verse|chapter=43|verse=2}}A s’alva, a l’archengh, ël sol, e a smijerìa fin-a nunsié la glòria fiamenga dl’euvra dël Pì Àut. {{verse|chapter=43|verse=3}}Ma a mesdì ël sol a suva la campagna. Chi peul-lo antlora ten-e soa calura? {{verse|chapter=43|verse=4}}A s’arvìscola ‘l feu për ij travaj ëd fòrgia ma ‘l sol a l’é tre vire pì càud, ël sol ch’a brusa le montagne: ch’a manda sofi ëd feu, e a sbòrgna j’euj con ij sò ragg. {{verse|chapter=43|verse=5}}E com a l’é grand Nosgnor! Ël grand ch’a l’ha creà ‘l sol e a n’adressa la corsa con soa paròla! === Lë splendrior ëd la lun-a === {{verse|chapter=43|verse=6}}La lun-a, dcò chila, a s’àlva a soa ora, a marca ‘l temp ch’a passa, andicàndne la durada. {{verse|chapter=43|verse=7}}Astr ch’a cala fin-a a dësparì, la lun-a a serv a marché la dàita dle feste. {{verse|chapter=43|verse=8}}Dcò ‘l mèis a ciapa sò nòm da la lun-a, maravija ch’a càngia e as buta torna a chërse, lum dl’armeja dël cel ch’a sbërlus an sël firmament. === La glòria dle stèile e dl'arcancel === {{verse|chapter=43|verse=9}}lë splendor ëd le stèile a fa la blëssa dël cel: l’ornament rajant dj’autësse ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=43|verse=10}}A ubidisso a j’órdin dël Dé ùnich, an stasend andova a l’ha butaie e sensa chité sò pòst ëd guardia. {{verse|chapter=43|verse=11}}Vàrda l’arcancel e benedis col ch’a l’ha falo: eclatan an tuta soa blëssa. {{verse|chapter=43|verse=12}}A fà la trassa ant ël cel con n’arch ëd lus: a l’ha tendulo ël Pì Àut con soe man. === Le maravije dla natura === {{verse|chapter=43|verse=13}}Nosgnor a fa tombé le grele ‘d tempesta, peui, sò vorèj a sfranda ‘l lòsne; {{verse|chapter=43|verse=14}}a doverta le riserve d’eva dël cel e le nìvole a vòlo tanme d’osèj. {{verse|chapter=43|verse=15}}Soa potensa a s-ciassa le nìvole che peui as ësfriso an grele ‘d tempesta. {{verse|chapter=43|verse=16}}Ël rabel ëd sò tron a fà tramblé la tèra, ch’a seufr tanme na fomna an pajòla. L’arson dël tron a dësbogia le montagne e s’a lo veul, Nosgnor a fà possé ‘l vent marin, {{verse|chapter=43|verse=17}}o la tramontan-a e vent impetuos a sófio, opura a fà tombé la fiòca parèj d’osèj ch’as pòso an sël teren e përparèj a cheurv ij camp parèj ëd në scop ëd aliòstre. {{verse|chapter=43|verse=18}}Soa bianchëssa fiamenga a smaravija j’euj, e ‘l cheur a l’é ambajà a vëdde tut sòn. {{verse|chapter=43|verse=19}}Nosgnor a spantia la brin-a tanme la sal, nopà s’a gèila, la galavèrna ‘s cristalisa ant j’agucin. {{verse|chapter=43|verse=20}}Bufa la bisa, an sl’eva as condensa la giassa; che as pòsa dzora ‘d tuta la massa d’eva, ch’as arvest parèj ëd n’armura. {{verse|chapter=43|verse=21}}Ël vent marin a dvora le montagne e a brusa ‘l desert; tanme a fussa feu a dësbla l’erba. {{verse|chapter=43|verse=22}}Armedi ëd tut a l’é na nivoren-a a l’amprovista, l’arivé dla rosà ch’arlama da la càud. {{verse|chapter=43|verse=23}}Con soa paròla chiel a l’ha domà ‘l balatron ëd ël mar e a l’ha piantaie j’ìsole. {{verse|chapter=43|verse=24}}Coj ch’a nàvigo an sël mar a në conto ij privo, a séntje con nòstre orije i në restoma bele ambajà. {{verse|chapter=43|verse=251}}Ambelelà a-i é tut lòn ch’a l’é dròlo e stupend, esse viv ëd tute sòrt e ‘d mostro marin. {{verse|chapter=43|verse=26}}Për chiel sò nunsi a compiss ël viage ant un bon pòrt, a l’é pro na paròla për regolé tut. {{verse|chapter=43|verse=27}}I podrìo dì ancor vàire e finì mai pì, ma la sara dël dëscors ch’a sia: “Nosgnor a l’é tut!”. {{verse|chapter=43|verse=281}}Coma podrio-ne avèj la fòrsa për laudelo? Chiel an efet, ël Grand, a l’é dëdzora ‘d tute soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=29}}Afros a l’é Nosgnor e motobin grand, soa potensa a l’é na maravija. {{verse|chapter=43|verse=30}}Ant ël glorifiché ‘l Signor, esaltelo pì che peule, përchè a lo sarà mai pro. Ant l’esaltelo moltipliché vòstra fòrsa, stracheve mai, përchè i finireve mai. {{verse|chapter=43|verse=31}}Chi é-lo ch’a l’ha vëddù Nosgnor e chi a podrà celebrelo? Chi a peul magnifichelo com a l’é? {{verse|chapter=43|verse=32}}A-i son vàire euvre stërmà pì grande che coste: nojàutri contemploma mach na part ëd soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=33}}Nosgnor a l’ha fàit tut e a l’ha daje saviëssa a coj che a-j veul bin. == 44 == {{chapter|44}} === N'inn an onor dij nòstri antich === {{verse|chapter=44|verse=1}}Foma adess l’elògi dj’òm avosà, dij nòstri pare an soe generassion. {{verse|chapter=44|verse=2}}Nosgnor a l’ha creaje motobin glorios: sò grandeur a l’é da sempe. {{verse|chapter=44|verse=3}}Sgnor ant ij sò regn, a l’é për soa potensa ch’as conossìa sò nòm, consijé famos për soa ‘nteligensa, e messagé ‘d professìe. {{verse|chapter=44|verse=4}}Cap dël pòpol con soe decision e con l’anteligensa dla saviëssa popolar; dëscors savi a-i j’ero an sò ‘nsegnament. {{verse|chapter=44|verse=5}}Compositor ëd melodìe musicaj e autor ëd poem cantà. {{verse|chapter=44|verse=6}}Gent potenta për soa richëssa e ch’a vivìo pasi an soe ca. {{verse|chapter=44|verse=7}}Tuti costissì a l’ero stàit onorà ai sò temp, an soa vita a l’ero stàit avosà. {{verse|chapter=44|verse=8}}Cheicadun ëd lor a l’avìa lassà un nòm, përchè as në selebrèissa la làuda. {{verse|chapter=44|verse=9}}D’àutri a-i é pa pì memòria, passà com a fusso mai esistù, a l’ero stàit com a fusso mai stàit, e dcò sò fieuj apress ëd lor. {{verse|chapter=44|verse=10}}Nopà costissì a son ëstàit òm ëd fede, e soe euvre giuste a son pa dësmentià. {{verse|chapter=44|verse=11}}An soa dëssendensa as conserva na bela ardità: ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=12}}Soa dëssendensa a resta fedel a j’aleanse e grassie a lor dcò ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=13}}Për sèmper a restrà soa dëssendensa e soa glòria a sarà pa ‘scurà. {{verse|chapter=44|verse=14}}Ij sò còrp a s’arpòso an pas ant la tomba, ma sò nòm a l’é viv për sempe. {{verse|chapter=44|verse=15}}Tute le nassion a parleran ëd soa saviëssa e la ciambreja dla gent a në farà l’elògi. === Enòch === {{verse|chapter=44|verse=16}}Enòch a l’era piasù a Nosgnor e a l’é stàit rapì, esempi ëd conversion për tute le generassion. === Noè === {{verse|chapter=44|verse=17}}Noè a l’é stàit trovà përfet e giust, al temp ëd la zara a l’é stàit segn d' arconciliassion; për sò mojen na rimanensa a l’era survivùa an sla tèra, al temp dël diluvi. {{verse|chapter=44|verse=18}}Aleanse sensa fin a son fissasse con chiel, përchè con ël diluvi a fusso pa dësblà tùit ij vivent. === Abraham === {{verse|chapter=44|verse=19}}Ël grand Abraham a l’é stàit pare ‘d na caterva ‘d nassion, gnun a l’é stàit mai pì trovà parèj ëd chiel ant la glòria. {{verse|chapter=44|verse=201}}Chiel a l’ha guernà la Lege dël Pì Àut: a l’é intrà con chiel an aleansa. An soa pròpia carn a l’é fissasse st’aleansa e a l’é stàit trovà degn ëd Fej ant la preuva. {{verse|chapter=44|verse=21}}Për sòn Dé a l’ha promëttuje con giurament ëd benedì le gent ëd soa dëssendensa, ëd felo ëd bon nùmer tant ‘me la póer ëd la tèra, e d’alvé soa posterità parèj dj’astr e ‘d deje n’ardità da mar a mar e dal fium fin-a ai finagi dla tèra. === Isach e Giacòb === {{verse|chapter=44|verse=22}}Për grinor d’Abraham, ël pare, Nosgnor a l’ha fàit la midema promëssa a sò fieul, Isach. Peui a l’ha designà Giacòb tanme depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission për tuti j’òm. {{verse|chapter=44|verse=23}}Peui a l’ha designà (an sla testa d’Israel)/Giacòb, coma depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission dël drit ëd primogenitura për tuti j’òm. A l’ha confermaje soa benedission e a l’ha daje ‘l pais an proprietà. A l’ha fane dódes part ch’a l’ha ‘rpartì an tra le dódes tribù. == 45 == {{chapter|45}} === Mosè === {{verse|chapter=45|verse=1}}(An tra ij dëssendent ëd Giacòb) Mosè, amà da Dé e da j’òm: soa memòria a l’é na benedission. {{verse|chapter=45|verse=2}}A l’ha daje glòria parija a cola dij Sant e a l’ha falo grand an tra ij teror dij nemis. {{verse|chapter=45|verse=3}}Për soe paròle a l’ha fàit chité ij portent e a l’ha glorificalo dëdnans ai rè; a l’ha daje autorità dzora ‘d soa gent e a l’ha mostraje part ëd soa glòria. {{verse|chapter=45|verse=4}}A l’ha santificalo ant la fedeltà e ant l’umiltà, a l’ha sernulo an tra tuti j’òm. {{verse|chapter=45|verse=5}}A l’ha faje sente soa vos, a l’ha falo intré ant la nìvola scura e a l’ha daje visavì ij comandament, Lege 'd vita e d’anteligensa, përchè a mostrèissa a Giacòb l’aleansa, ij sò decret a Israel. === Aron === {{verse|chapter=45|verse=6}}A l’ha alvà Aron, sant parèj ëd chiel e sò frel, ëd la tribù ëd Levi. {{verse|chapter=45|verse=7}}A l’ha stabilì con chiel n’aleansa etérna an faséndlo sacerdòt për ël pòpol. A l’ha onoralo ëd bej ornamente a l’ha faje porté na vestimenta ‘d glòria. {{verse|chapter=45|verse=8}}A l’ha ‘rvestilo con j’onor pì spléndid, ancoronàndlo con parament ëd podèj: braje, tùnica, efod. {{verse|chapter=45|verse=9}}Dzora ‘d sò mantel a l’ha decorà ‘d pomgranà e na sonajera d’òr tut d’antorn, e ‘d sonaj ch’a ciochinèisso mach al bogé ‘d sò pass, an spantiand un tintin ant ël templi tanme memorial për ij fieuj ëd soa gent. {{verse|chapter=45|verse=10}}Nosgnor a l’ha ‘nvlupatà Aron ëd na vestimenta sacrà d’òr, porpra vermeja e violëtta, euvra brodà d’artista; a l’avìa peui un petoral con le sòrt sacrà dj’Urim e Tumim, marche ‘d vrità, {{verse|chapter=45|verse=11}}brodà con fil ëscarlat, euvra d’artësan, con ëd pere pressiose gravà parèj ëd cacèt, ageminà d’òr, euvra ‘d giojelié; a portava n’iscrission gravà ch’a memoriava mincadun-a dle tribù d’Israel. {{verse|chapter=45|verse=12}}Dzora dël turban a l’ha butaie na coron-a d’òr con n’incision sacrà, ansigna d’onor, travaj vigoros: tute le decorassion a l’ero na delissia për j’euj. {{verse|chapter=45|verse=13}}A l’era mai pì vëddusse ‘d ròba parija, tant bela, mai në strangé a l’era vëstisse përparèj, ma mach ij sò fieuj e ij sò dëssendent për sempe. {{verse|chapter=45|verse=14}}Tùit ij sò olocàust a ven-o brusà ‘d pianta, doe vire al di, sensa fërmesse. {{verse|chapter=45|verse=15}}Mosè a l’ha ‘nvestilo sacerdòt e consacralo con d’euli sant. Costa a l’é vnùita esse n’aleansa sensa fin për chiel e për sò dëssendent, un dirit për sempe: presiede al sacerdòssi e benedì ël pòpol an sò nòm. {{verse|chapter=45|verse=16}}Nosgnor a l’ha sernù Aron an tra tuti, përchè a smonièissa ‘d sacrifissi, ancens e përfum tanme memorial e përchè a fèissa ‘l rit d’espiassion a favor ëd ël pòpol. {{verse|chapter=45|verse=17}}A l’ha daje ‘l podèj d’antërpreté ij comandament e ‘d pronunsié giudissi, për mostreje a Giacòb soe testimonianse e ‘nluminé Israel ant la pràtica ‘d soa Lege. {{verse|chapter=45|verse=18}}Ant ël desert, d’òm strangé a l’ero stàit gelos ëd chiel: a l’ero coj ëd Datan e Abiram e ij partigian ëd Còre, tùit pien ëd bischiss e furor. {{verse|chapter=45|verse=19}}Tutun Nosgnor a l’ha vëddù e a l’ha reagì an manera afrosa: dësblàndje con la fùria dël feu e ‘l portent ëd soa fiama. {{verse|chapter=45|verse=20}}E a l’é chërsùa sempe ‘d pì la glòria d’Aron, a l’ha conceduje n’ardità special: daséndje na part ëd le primìssie dij frut ëd la tèra e dzortut pan a foson. {{verse|chapter=45|verse=21}}An efet, ij sacerdòt a s’alimento dij sacrifissi smonù al Signor: a l’era un privilegi për Aron a ij sò dëssendent. {{verse|chapter=45|verse=22}}Për contra, gnun-a ardità ant la tèra dël pòpol, gnun-a porsion an mes a la gent për chiel, përchè a l’é Nosgnor soa part e sò patrimòni. === Pincas === {{verse|chapter=45|verse=23}}Pincas, fieul ëd Eleasar, a l’é stàit ël ters ant la glòria, përchè zelant ant la tëmma ‘d Dé, e për soa fermëssa ant j’arvire dla gent, e për sò corage e noblëssa d’ànima: chiel a l’ha fàit espiassion për Israel. {{verse|chapter=45|verse=24}}Për sòn a l’è stabilisse con chiel n’aleansa ‘d pas, e a l’é stàit designà cap dël santuari ëd soa gent. Parèj che la dignità dël grand-sacerdòssi a l’é staita arservà a chiel e a soa dëssendensa për sempe. {{verse|chapter=45|verse=25}}Chiel a l’é angagiasse dcò con David fieul ëd Iesse, dla tribù ‘d Giuda, an promëtténdje che l’ardità real a sarìa passà mach da pare a’n fieul nopà l’ardità sacerdotal d’Aron a passava a tuta soa dëssendensa. {{verse|chapter=45|verse=26}}Fieuj d’Aron, che Dé a v’ampinissa ‘l cheur ëd saviëssa, për giudiché soa gent con giustissia e përchè i vade mai a perde, ant l’avnì la prosperità e l’onor ch’av ven. == 46 == {{chapter|46}} === Giosuè e Caleb === {{verse|chapter=46|verse=1}}Vajant an guera a l’é stàit Giosuè fieul ëd Nun. Chiel a l’é sucedù a Mosè ant la dignità ‘d profeta. A pòrta bin sò nòm, përchè Nosgnor a l’ha fàit ëd chiel ël grand salvator dël pòpol ch’a l’avìa sernù. A l’ha compì arvangia an sij nemis adressà contra ‘d chiel, an butand Israel an possess ëd sò teritòri. {{verse|chapter=46|verse=2}}Che glòria, cand a aussava ij sò brass e a’mbrancava soa spa contra le sità! {{verse|chapter=46|verse=3}}Chi é-lo, anans ëd chiel, frem përparèj? Chiel mnava ‘l combatiment ëd Nosgnor! {{verse|chapter=46|verse=4}}É-lo pa fermasse ‘l sol a sò comand, për un di ch’a l’é smijàne doi? {{verse|chapter=46|verse=5}}Ant ël moment che ij nemis a lo s-ciassavo da tute bande, chiel a l’era apelasse al pì Àut poderos, e Nosgnor, ch’a l’é grand, a l’ha scotalo an mandand na tempesta afrosa ‘d pere. {{verse|chapter=46|verse=6}}Giosuè a l’è sfrandasse an sl’armeja nemisa e a l’ha dësblà j’aversari ant la cala ‘d Bet-Coron. Ventava, an efet, che le nassion pagan-e ch’a l’avìo fàit guera a Nosgnor, a conosseisso tuta la disponibilità d’arme ‘d Giosuè, përchè chiel a seguitava ij comand dël Magìster. {{verse|chapter=46|verse=7}}E ant ël temp ëd Mosè, Giosuè, parèj ëd Caleb fieul ëd Iefune, a l’avìo mostrà soa fidelità, an oponéndze a la ciambreja dël pòpol, për ampedì ch’as arvirèisso, an pasiand mormorassion malegne. {{verse|chapter=46|verse=8}}Mach lor doi a l’ero salvasse an fra ij sessentmila soldà, për fé intré la gent ant l’ardità, ant la tèra ‘ndova a scor làit e amel. {{verse|chapter=46|verse=9}}A Caleb Nosgnor a l’avìa daje un gran vigor, ch’a l’é duraje fina soa veciaja, përchè a conquistèissa la region ëd montagna dël pais; parèj che soa dëssendensa a l’ha conservala an ardità. {{verse|chapter=46|verse=10}}Parèj tuti j’Israelita a l’han podù vëdde com a l’era mej seguité Nosgnor. === Ij Giùdes === {{verse|chapter=46|verse=11}}Venta dcò parlé dij Giùdes: mincadun famos a soa manera. Coj ch’a son sempe stàit fedej e coj ch’a son mai slontanasse da Nosgnor. {{verse|chapter=46|verse=12}}Ch’a vado arfiorì ij sò òss ant la tomba, e che ij fieuj ëd costi òm glorios a vado a fé neuv l’onor ch’a mérito ij sò pare! === Samuel === {{verse|chapter=46|verse=13}}Samuel, stimà da Nosgnor, profeta dël Signor, a l’ha stabilì la monarchìa e onsù coj ch’a l’avìo da comandé dzora ‘d sò pòpol. {{verse|chapter=46|verse=14}}A l’era stàit giùdes ëd la gent an acòrdi ëd la Lej ëd Nosgnor, e për sòn Nosgnor a l’ha vijà an sij dëssendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=46|verse=15}}An rason ëd soa fidelità, Samuel a l’ha dàit preuva d’esse un ver profeta e lòn ch’a nunsiava a l’era arconossù coma degn ëd la fej d’un vëggent. {{verse|chapter=46|verse=16}}Chiel a l’avìa ‘nvocà Nosgnor, Onipotent, ant ël moment che ij nemis a lo sciassavo tut d’antorn: e chiel a l’ha smonù un babero da làit. Che soa memòria a sia benedìa! {{verse|chapter=46|verse=17}}Anlora, da l’àut dël cel Nosgnor a l’ha tronà e con grand ëstrépit a l’ha fàit sente soa vos. {{verse|chapter=46|verse=18}}A l’ha fàit ësterminé ij cap ëd la sità ‘d Tir e tùit ij magistrà filisté. {{verse|chapter=46|verse=19}}Anans d’andurmisse ant la mòrt, a l’ha fortì dë 'dnans ëd ël Signor e ‘d sò onsù: “Mi i l’hai mai acetà nì dné nì sàndole da cheicadun”, e gnun a podìa dì ël contrari. {{verse|chapter=46|verse=20}}Fin-a dòp esse andurmisse për sèmper, a l’ha ‘ncora profetisà, an nunsiand al rè soa fin. Soa vos a rivava da l’ancreus ëd la tèra, chiel a parlava ‘ncora për Nosgnor e për scancelé na colpa ‘d soa gent. == 47 == {{chapter|47}} === Natan e David === {{verse|chapter=47|verse=1}}Dòp ëd Samuel a l’é scioduie Natan, ch’a l’ stàit profeta ai temp ëd David. {{verse|chapter=47|verse=2}}Tant ‘me ant le vìtime ‘d comunion, la grassa, la part pì bon-a, arservà a Nosgnor a l’é butà da part, parèj David a l’é stàit sernù, a part, an tra ij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=47|verse=3}}David, ch’as dësmorava con leon coma con cravòt, con d’ors com a fusso ‘d babero. {{verse|chapter=47|verse=4}}Ha-lo pa David, an soa gioventura, massà un gigant e arvangiasse dl’ofèisa fàita a Israel, a n’ambrancànd soa franda munìa ‘d pera, e, fasend droché l’arogansa ‘d Golìa? {{verse|chapter=47|verse=5}}David a l’avìa fàit apel a Nosgnor, ël Pì Àut, ch’a l’ha fàit soa man drita motobin fòrta da eliminé un guerié ‘d mesté e arlevé la potensa ‘d soa gent. {{verse|chapter=47|verse=6}} Për lòn a l’han atribuije la glòria d’avèj massà desmila nemis, an laudàndlo ant le benedission al Signor e smonéndje la coron-a real, {{verse|chapter=47|verse=7}}përchè a l’avìa sotmëttù ij nemis ant j’anviron, e ardovù a nen ij Filisté, sò aversari an dësblàndne la fòrsa fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=47|verse=8}}An tut lòn ch’a fasìa, chiel a selebrava ‘l Dé, l’Ùnich, ël Pì Àut, e proclamà soa glòria con tut ël cheur, an antonand ëd salm e amand sò Creator. {{verse|chapter=47|verse=9}}A l’ha ‘nstituì ëd cantor e arpìsta dëdnans ëd l’autar përchè a fèisso arsoné ‘d melodìe, le pì dosse. Parèj mica di ancor al di d’ancheuj lor a làudo Nosgnor con soe mùsiche.{{verse|chapter=47|verse=10}}A l’ha daje splendor a le feste, e organisà fin-a ai pì cit particolar le Solenità: ël nòm sant ëd Nosgnor a l’era laudà e fin-a da le prime ore ‘d primalba arsonava ‘d mùsica cantà. {{verse|chapter=47|verse=11}}Nosgnor a l’ha perdonaje ij sò pecà a David e a l’ha fàit pì fòrt sò podèj për sempe; a l’ha conceduje n’aleansa real e faje sicur un tròno glorios a Gerusalem an Israel. === Salomon === {{verse|chapter=47|verse=12}}Apress David,a l’é s-cioduie un fieul savi pogià an sël tròno, ch’a l’ha vivù ant la prosperità grassie a sò pare. {{verse|chapter=47|verse=13}}Ël regn ëd Salomon a l’é stàit ant un temp ëd pas; ël Signor a l’ha assicuraje tranquilità për tute bande, përchè a drissèissa un templi dedicà al sant nòm ëd Nosgnor për sempe. {{verse|chapter=47|verse=14}}Ah! Salomon, che savant it ses ëstàit an toa gioventura! It j’ere tanme un ri pien d’eva: bondos d’anteligensa. {{verse|chapter=47|verse=15}}La fama ‘d tò savèj a coatava tuta la tèra che ti ‘t l’has ampinì ëd màssime përfonde. {{verse|chapter=47|verse=16}} Tò nòm a l’é stàit selebrà fin-a ‘nt j’ìsole pì lontan-e, e vàire t’ëstimavo për la pas ch’a procurava. {{verse|chapter=47|verse=17}}Ël mond antregh a ‘mirava ij tò cant, tò proverbi, toe sentense e ij tò respons. {{verse|chapter=47|verse=18}} Ant ël nòm ëd Nosgnor Dé, ch’a l’é ciamà Dé d’Israel, it l’has ambaronà d’òr tanme a fussa stagn, mugià d’argent parèj ëd piomb. {{verse|chapter=47|verse=19}}Contut, it l’has smonù tò còrp a le fomne, an faséndte s-ciav ëd lor. {{verse|chapter=47|verse=20}}Toa glòria a l’é antamnasse e toa dëssendensa profanasse, parèj che l’ësdegn divin a l’é tombà dzora dij tò fieuj, ch’a l’han pro ringretà toe folairà. {{verse|chapter=47|verse=21}}Përparèj che la monarchìa a l’é dividusse e da Efraim a l’é s-cioduje un regn d’arvira. {{verse|chapter=47|verse=22}}Tutun Nosgnor a l’ha pa ‘rnegà soa misericòrdia, an lassand pa crové gnun-a ‘d soe paròle: la posterità dël sò elegiù a l’é nen mòrta e pa dësblà la stirp dël bin-amà. Na resta a l’é concedusse a Giacòb e a David a l’é naje un gich. === Roboam e Geroboam === {{verse|chapter=47|verse=23}}Mòrt Salomon e sotrà con ij sò cé, chiel a l’ha lassà an sël tròno un dëssendent, curt d’antendiment e sensa sust: Roboam, che con soe decision a l’ha provocà l’arvira dla gent. Dcò Geroboam, fieul ëd Nebat, a l’ha fàit pëcchè Israel e butà ‘l regn d’Efraim an sla stra dël mal. {{verse|chapter=47|verse=24}}Le colpe ‘d lor a son moltiplicasse fin-a a feje esilié da sò pais.{{verse|chapter=47|verse=251}} A son dasse a tante ‘d cole gramissie, fin-a a fè rivé l’arvangia dzora ‘d lor. == 48 == {{chapter|48}} === Elia === {{verse|chapter=48|verse=1}}Anlora a l’é rivaie Elia: a l’era parèj d’un feu, e soa paròla a brusava parèj ëd na fiama. {{verse|chapter=48|verse=2}}Chiel a l’ha ciamà ‘l castigh ëd la famin-a an sj’Israelita, parèj che ‘l pòpol a l’é ardovusse a pòca gent. {{verse|chapter=48|verse=3}}Su órdin ëd Nosgnor, a l’ha sarà ‘l cel, parèj ch’a l’é rivaie la suitin-a e ‘l feu a l’é tombà për tre vire dal cel. {{verse|chapter=48|verse=4}}Ah! Elia, it ses fate pròpi un nòm con tùit ij tò portent! Mai pì gnun parèj ëd ti! {{verse|chapter=48|verse=5}}Con la paròla dël Pì Àut, it l’has torna mnà un mòrt a la vita, an rancàndlo dal pais dij mòrt. {{verse|chapter=48|verse=6}}Ti ‘t l’has fàit crové ‘d rè ant la ruin-a, e meuire an sò let ëd gent avosà. {{verse|chapter=48|verse=7}}Al Sinai, an sla montagna dl’Horeb, ti’t l’has scotà Nosgnor adressete d’arpròcc e giudissi sever. {{verse|chapter=48|verse=8}}It l’has sacrà ‘d rè për arpiassene d’àutri, e ‘d profeta tanme sucessor. {{verse|chapter=48|verse=9}}Ti ‘t ses stàit alvà al cel ant un turbij ëd feu, dzora d’un chèr ëd cavaj fiamant. {{verse|chapter=48|verse=10}}Conform j’Ëscriture, ti ‘t ses designà për torné ant ël temp dl'avnì për pasié la rabia divin-a anans ch’avampa, për concilié torna ‘l pare con ël fieul e për stabilì n’àutra vira le tribù ëd Giacòb. {{verse|chapter=48|verse=11}}A l’avran ëd boneur coj ch’at vëdran a che l’amor ëd Dé a guernerà ant la seugn ëd la mòrt! Përchè nojàutri, parèj ëd lor i vivroma. === Elisé === {{verse|chapter=48|verse=12}}Cand che Elia a l’era sparì ant ël turbij, Elisé a l’é stàit ampinì ëd sò spìrit. An tuta soa vita chiel a l’ha mai tramblà de 'dnans ëd gnun prinsi e gnun a l’ha mai fàila a dominelo. 13 Nen a l’é mai stàit tròp difìcil për chiel e fin-a ‘nt la tomba sò còrp a l’ha profetisà. {{verse|chapter=48|verse=14}}Da viv, a l’avìa realisà ‘d portent: mòrt, a l’ha fàit maravije. {{verse|chapter=48|verse=15}}Contut, la gent a l’é pa convertisse, e a l’ha nen arnegà ij sò pecà, fin-a ch'a sia pa deportà da sò pais, e sbardlà dzora ‘d tuta la tèra. A l’é mach pì restaie na cita rimanensa e un prinsi dla casà ‘d David. {{verse|chapter=48|verse=16}}Càiche rè ‘d Giuda a l’avìa fàit lòn ch’a pias a Dé, tutun d’àutri a l’han anbaronà ij pecà. === Rè Esechia e 'l profeta Isaia === {{verse|chapter=48|verse=17}}Esechia a l’ha fortifià soa capital an faséndje porté drinta l’eva: a l’ha fàit scavé con ël pich un canal ant la pera e drissà d’arserve d’eva. {{verse|chapter=48|verse=18}}A sò temp, Senacherib a l’ha vorsù taché Gerusalem, an mandand sò agiut ëd camp e gran copé ch’a l’ha aussà soa man contra ‘d Sion e mostrà con blaga soa arogansa. {{verse|chapter=48|verse=19}}Anlora, a Gerusalem, ij cheur e ij brass a son ëstàit ciapà da tramblament coma pijà da dolor dëscobi. {{verse|chapter=48|verse=20}}Ma a l’han adressà soa preghiera a Nosgnor ëd misericòrdia, an slongand anvers ëd chiel le man. E ‘l Dé Sant, dal cel, a l’ha dun-a scotaje e për mojen d’Isaia a l’ha liberaje. {{verse|chapter=48|verse=21}}Nosgnor a l’ha tacà ‘l camp dj’Assir, ch’a son ëstàit ësterminà da sò àngel. {{verse|chapter=48|verse=22}}Përchè Esechia a l’avìa fàit lòn ch’a l’era gradì al Signor, e frem a l’avìa seguità l’esempi ëd David sò cé, com a l’avia arcomandaje Isaia, gran profeta dj’arvelassion sicure. {{verse|chapter=48|verse=23}}Antlora, ël sol a l’é tornà andaré an slongàndje la vita al rè, {{verse|chapter=48|verse=23}}che, sota potenta ispirassion dlë Spìrit, a l’ha ‘ncor vëddù ij darié temp e confortà coj ch’a portavo ël deul ëd Sion. {{verse|chapter=48|verse=25}}Chiel a l’ha fàit antravëdde la fin dij temp, e j’aveniment stërmà anans ch’a rivèisso. == 49 == {{chapter|49}} === Giosia === {{verse|chapter=49|verse=1}}La memòria ‘d Giosia a l’é na mës-cia aromàtica d’ancens prontà da bin dal përfumista. An tute le boche a l’é doss parèj dl’amel, tanme mùsica ant un disné. {{verse|chapter=49|verse=2}}Chiel a l’é dovrasse a l’arforma dël pòpol e dësraisà j’abominassion dij përvers. {{verse|chapter=49|verse=3}}A l’ha dressà sò cheur anvers ëd Nosgnor, ant un temp ëd përversità a l’ha fortì la vera religion. === Ij rè 'd Giuda e 'l profeta Geremia === {{verse|chapter=49|verse=4}}Gavà David, Esechia e Giosia, ij darié rè ‘d Giuda a l’han fàit dël mal e a son dësparì, përchè a l’avìo chità la lege dël Pì Àut. {{verse|chapter=49|verse=5}}An efet a l’avìo lassaje sò podèj a d’àutri e sò onor a na nassion ëstrangera. {{verse|chapter=49|verse=6}}Ij nemis a l’han daje feu a la sità elegiuva dël Santuari, an fasend soe contrà deserte. {{verse|chapter=49|verse=7}}A l’é lòn ch’a l’avìa nunsià Geremìa, ch’a l’era stàit tratà mal, fin-a chiel, ch’a l’era stàt consacrà profeta fin-a dal sen ëd soa mare, për ranché, dëstruve e ruiné, contut ëdcò për pianté e construe,coma che chiel a l’avìa fàit. === Esechiel === {{verse|chapter=49|verse=8}}Esechiel a l’ha contemplà an vision la glòria ‘d Dé, ch’a l’é manifestasse an s’un chèr ëd cherubin. {{verse|chapter=49|verse=9}}Chiel a l’é avisàsne dij nemis ant ël vaticini dla tempesta e a l’ha fàit dël bin a coj ch’a seguitavo la stra pì drita. === Ii dódes profeta pì cit === {{verse|chapter=49|verse=10}}Ch’a ‘rfiorisso ant la tomba j’òss dij dódes profeta, e che Dé a vada arviscolé ‘d sucessor! Përchè a l’han daje corage a la gent ëd Giacòb dësangagiàndje con speransa e fiusa. === Zorobabel e Giosuè === {{verse|chapter=49|verse=11}}Com podriom-ne selebré Zorobabel? Chiel a l’é parèj d’un cacèt ch’as pòrta a man drita! {{verse|chapter=49|verse=12}}E dcò ‘d Giosuè, ël fieul ëd Iosadach. Lor an tuta soa vita a l’han rëcostruì ël templ, an drissàndje un santuari sacrà a Nosgnor, destinà a la glòria sensa fin. === Neemìa === {{verse|chapter=49|verse=13}}Dcò Neemìa, dcò chiel, a l’ha lassà n’arcòrd gròss. Chiel a l’ha torna aussà le muraje crovà ‘d nòsta sità, e rëstabilì pòrte, stanghe e froj: a l’ha alvà nòste ca d’abitassion. === Le figure grande dij temp antich === {{verse|chapter=49|verse=14}}An tra tuti coj che Nosgnor a l’ha creà an sla tèra, gnun a l’é stàit tanme Enòch, col ch’a l’é stàit portà via da costa tèra. {{verse|chapter=49|verse=15}}Ma a l’é nassuie mai gnun parèj ëd Giusèp, cap ëd sò frej e sostègn ëd soa gent. Fin-a ij sò òss a son stàit onorà. {{verse|chapter=49|verse=16}}Sem e Seth a son ëstàit glorificà an tra j’òm, combin che Adam a resta superior a tuti coj che ‘l Signor a l’ha creà. == 50 == {{chapter|50}} === Giosia === === Simon, gran sacerdòt === {{verse|chapter=50|verse=1}}Simon, grand sacerdòt, fieul d’Onia ch’a l’avìa restaurà la ca ‘d Nosgnor: a l’é ‘n sò temp ch’a l’ha fàit frem ël santuari. {{verse|chapter=50|verse=2}}Chiel a l’ha fàit posé le fondamenta dla muraja dóbia, e l’àut ampeduss ëd la cinta dël templi. {{verse|chapter=50|verse=3}}An sò temp a l’é fasse na vira pì ancreusa la risèrva dj’eve, un bassin ëd le mideme dimension dël gran mar dël vej templ. {{verse|chapter=50|verse=4}}Pressà d’evité la malora a soa gent, a l’ha fortificà la sità ‘n prevision d’assedi. {{verse|chapter=50|verse=5}}Che glòria ch’a l’avìa cand a surtìa dal leu pì sant da darera dël vel! {{verse|chapter=50|verse=6}}Parèj dla stèila dla matin d’an mes ëd le nìvole, o lun-a pien-a ant ël moment ëd la festa; {{verse|chapter=50|verse=7}}o parèj dël sol sbërlusant an sël templi dël Pì Àut,o tant ‘me arcancel splendent andrinta a nìvole ‘d glòria. {{verse|chapter=50|verse=8}}A l’era bel coma reusa fiorìa ant la prima,o liri aranda ‘d na sorgiss, o gich dël Liban ant ij di d’istà. {{verse|chapter=50|verse=9}}A fasìa pensé a l’ancens ch’a brusa an sl’autar, o un vas d’òr decorà ‘d tute sòrt ëd pere pressiose. {{verse|chapter=50|verse=10}}A sarìa disse n’olivé carià d’ulive, o n’arsipress, ch’a sventaja an tra le nìvole. {{verse|chapter=50|verse=11}}An vestend ij parament da grand sacerdòt, cand a portava soa fiamenga parura e a montava a l’autar ëd Dé, chiel ampinìa ‘d glòria ‘l santuari antregh. {{verse|chapter=50|verse=12}}An pé davzin al brasé dl’autar, arsèivìa da le man dij sacerdòt, ij tòch da sacrifiché: d’antorn ëd chiel ij frej a-j fasìo coron-a, parèj ëd n’ampiant ëd séder dël Liban, tuti d’antorn coma ‘n sercc ëd palme. {{verse|chapter=50|verse=13}}Tùit ij fieuj d’Aron, an soa glòria, a l’ero là, e an man a tenìo j’oferte për Nosgnor dë 'dnans ëd tuta la ciambreja d’Israel. {{verse|chapter=50|verse=14}}Simon a compìa d’ofissié a j’autar an prontand j’oferte për ël Dé Pì Àut, Signor dl’Univers. {{verse|chapter=50|verse=15}}Chiel a butava anans la man anvers ëd la copa e, an versand ël vin, ël sangh ëd vigna, a lo spantiava ai pé dl’autar con përfom ëd bon odor pr ël Pì Àut, rè ‘d tut. {{verse|chapter=50|verse=16}}Anlora ij fieuj d’Aron a crijavo, an sonand trombëtte ‘d metal travajà e fasend sente un braj potent për arciamé ‘l pòpol a la memòria dël Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=17}}Dun-a, la gent, as pressava tùit ansema prosternàndze fin-a tèra, la front ant la póer, pr' adoré Nosgnor. Dé Onipotent e Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=18}} Peui ij cantor antonavo ‘d càntich, ëd còro grandios ch’arsonavo pien ëd dosseur ant ël templ.19 Ël pòpol a suplicava Nosgnor, ël Pì Àut,an restand n’orassion ëdnans dël Misericordios, fin-a che a fùssa compìa la cerimònia ‘d Nosgnor e finì ël servissi divin. {{verse|chapter=50|verse=20}}Anlora Simon a calava da l’autar, alvand le man dzora ‘d tuta la ciambreja d’Israel, e a-j dasìa con ij sò làver la benedission dël Signor. Chiel përparèj as gloriava ‘d pronunsié ‘l Nòm. {{verse|chapter=50|verse=21}}Tùit anlora as prosternavo torna pr' arsèive la benedission dël Pì Àut. === Orassion ëd benedission === {{verse|chapter=50|verse=22}}“Ringrassié ‘l Dé dl’Univers, ch’a compiss daspërtut ëd gran portent, ch’a fà chërse nòstri di fin-a da nòstra nassensa e agiss anvers ëd noi conform soa misericòrdia. {{verse|chapter=50|verse=23}}Ch’an buta la gòj ant ël cheur e che, an nòstra vita, a fà regné la pas parèj d’antan an Israel! {{verse|chapter=50|verse=24}}Che soa bontà a sia assicurà për nojàutri e an lìbera tùit ij di ëd nòstra vita!”. === Tre pòpoj detestà === {{verse|chapter=50|verse=25}}I son anghignonà con doi pòpoj, e un ters ch’a l’é gnanca na gent: {{verse|chapter=50|verse=26}} a son coj ch’a stan an sël mont ëd Samaria e ij Filisté, j’àutri a son ëd folitro ch’a vivo a Sichem. === Conclusion: l'autor e sò liber === {{verse|chapter=50|verse=27}}A l’é Iesù, fieul ëd Sirach e novod ëd Eleasar ëd Gerusalem,ch’a l’ha butà an cost lìber n’ansegnament pien ëd sust e ‘d savèj. Chiel a l’ha spantià, tanme pieuva, la saviëssa dont sò cheur a l’é pien. {{verse|chapter=50|verse=28}}Ch’a l’àbia ‘d boneur col ch’a médita tut sòn e col che, an fissàndje an sò cheur, a vnirà savi! {{verse|chapter=50|verse=29}}Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor: a l’é la vita. A col che a l’é fedel Chiel a dà sapiensa. Benedet Nosgnor për sèmper. Amen, amen! == 51 == === GIONTA === === ORASSION ËD IESÙ FIEUL ËD SIRACH === 1 I veui ringrassiete, Nosgnor, Rè, e veui laudete òh Dé, mè salvator. It ses ti, an përson-a ch’i veui ringrassié, 2 përchè it ses stàit ti mè difensor, ti ‘t ses vnùme an socors, ti ‘t l’has rancame via da la mòrt, ti ‘t l’has liberame da le liasse dla calunia, da coj ch’a costruisso ‘d busiardarìe. An facia a coj ch’a m’acusavo, ti ‘t ses vnùme n’agiut. 3 E it l’has liberame conform a toa inmensa misericòrdia e’d tò nòm, dai mordion ch’a stasìo për dvoreme, da la man ëd coj ch’a vorìo mia mòrt e da le vàire tribulassion ch’i l’hai patì. 4 D’un sercc ëd feu ch’am sofocava e da feu ch’i l’avìa pa viscà. 5 Ti ‘t l’has fame scapé dal sen ancreus dël mond dij mòrt, dai but malegn e da le paròle fàusse, 6 da le flece ‘d na lenga disonesta. Mia vita a s’avzinava a la tampa dla mòrt, i l’avìa già un pé ant lë Sheòl; 7 ij mè aversari m’assautavo da tute bande e gnun am giutava: mi i son adressame al socors dj’òm, ma a-i j’era nen. 8 Antlora, Nosgnor, i son avisàmne ‘d toa misericòrdia, e dij tò benefissi da sempe, përchè ti ‘t lìbere coj ch’a conto dzora ‘d ti e ‘t daghe salvëssa dal podèj dij nemis. 9 E da costa tèra, i l’hai fàit alvé vers ëd ti mia sùplica e i l’hai pregà për la liberassion da la mòrt. 10 I l’hai crijà: “ Nosgnor, pare ‘d mè Sgnor, chìtme pa ant ij di dla tribulassion, cand ch’i sarai sensa socors, ant ël temp dl’arogansa. 11 Mi i chiterai mai pì ‘d laudé tò nòm, i canterai d’inn d’assion ëd grassie.” e ti ‘t l’has scotà mia sùplica: 12 it l’has salvame da la ruin-a e it l’has gavame da la malora. Për sòn it lauderai e canterai për ti e i benedirai ël nòm ëd Nosgnor. === A L’ARSERCA DLA SAVIËSSA === 13 Cand ch’i j’era giovo, anans d’andé ramingh, i l’hai arsërcà da bin la saviëssa an mia preghiera, adressàndme a Dé. 14 Dëdnans al templ i l’hai pregà për otnila e i la sërcrai fin-a ‘l finagi ëd mia vita. 15 Cand ch'a l’era an tren ëd meiré, tanme j’anvairèt dl’uva, mè cheur a l’ha ‘rgiojì. Mè pé a l’é ‘ncaminasse për la stra pì drita, fin-a da giovo i l’hai seguità soa pianà.16 I l’hai sporzù na frisa l’orija e i l’hai arseivù për mi n’istrussion bondosa. 17 Grassie a la saviëssa i son ëstàit bon ëd fé progress. Për sòn i son arconossent a col ch’a l’ha mostràmla. 18 I son decidume ‘d butela an pràtica, i l’hai arsërcà ‘l bin e i n’hai pa vërgògna. 19 I l’hai combatù për guernè sapiensa, i son ëstàit rigoros a pratiché la Lej. Sovens i l’hai pregà, con mie man anvers al cel An confessand d’avèj ignorà saviëssa. 20 Ma i son peui sèmper orientame vers ëd chila E i l’hai artrovà la purëssa. Fin-a dal prinsipi i l’hai vagnà ‘d sust, për sòn i la chiterai mai. 21 I l’avìa tanta ‘d col’anvìa ‘d tacheme a chila, che për lòn i son catame cheicòsa ‘d pressios. 22 Nosgnor a l’ha dame tanme arcompensa ‘d savèj parlé, e con mia lenga i chiterai mai ëd laudelo. 23 Avzineve a mi, vojàutri ch’i seve sensa istrussion, pijé residensa a la scòla dla Saviëssa. 24 Përchè priveve ‘d coste richësse, antant che vòstre ànime a meuiro ‘d sèj? 25 I diciaro con solenità : « A l’é pa con ij dné ch’i l’avreve saviëssa. 26 Dobié vòst còl a sò giov për arsèive soa istrussion: la saviëssa a l’é davzin-a a col ch’a la sërca. 27 Constaté ch’a l’é peui pa na gran fatiga e i trovreve sodisfassion ëd pianta. 28 Arsèive mia istrussion, deje un pressi, e grassie a chila , i vagnereve un tesòr. 29 Arlegreve dla misericòrdia ‘d Nosgnor, gnun-a onta ‘d laudelo”. 30 Compì vòstra euvra për temp, e chiel, a sò temp, a v’arcompensrà! [[Category:Bibia]] [[Category:Testament Vej]] [[Category:Deuterocanònich]] {{itravajoma}} 1109dvexi778oyszv7e9a376qa875qo 35249 35248 2024-11-11T07:57:45Z 93.150.255.3 /* Dit proverbiaj */ 35249 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]] | author = | section = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]] | previous = | next = | notes = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sirach/Introdussion|Introdussion]] }} {{TOCright}} = Sirach = == Ël pròlogh == Vàire a son j’ansegnament ch’a l’han dane la Lege, ij Profeta e j’àutri scrit e për lor as dev laudesse Israel tant ‘me pòpol instruì e savant. Përchè a l’é necessari che ij letor as contento nen ëd vnì a esse competent mach për lor midem, ma che ij savant e dcò ij profan a vado a gratifichesse d’utilità con la paròla e jë scrit ëd mè cé Jesù, an dedicàndse motobin a la letura dla Lege, dij Profeta e dj’àutri lìber dj'antich, e, avendie conseguì na competensa notévola, possà a scrive cheicòsa a riguard dl’educassion e dla saviëssa, përchè col che a l’ha a car ël savèj, na vira ch’a l’àbia assimilalo, a peuda andé anans ant na condòta conform a la Lege. Donch, i seve anvità a fene na letura con atension e binvolensa e, combin l’angage butà ant la tradussion, a perdonene se a smijerà ch’i sio pa stàit bon a rende serte espression con vigor. E nen mach st’euvra, ma dcò la Lege istessa, ij Profeta e d’àutri lìber a l’han un vantage pa cit ant l’original. Dl’ani ch’a fa tranteut, ëd rè Everget, i son rivà n’Egit e fermame motobin ambelelì; dòp d’avèj trovà che ës ëscrit a l’era ëd valor grand e educativ, dcò mi i l’hai pensà ch’a fussa necessari buteme a fene la tradussion con fatiga e diligensa. Dòp d’avèj spendù un foson ëd vijà e studià për tut col temp, i l’hai finì ës lìber, che i pùblico adess për tuti coj che an pais forësté a veulo conformesse scond le costume dla Lege. == 1 == {{chapter|1}} === Elògi dla Saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=1}}Tuta saviëssa a ven da Nosgnor<ref>As presenta parèj dl'achit dij Proverbi.</ref>, e a l’é sempe con chiel. {{verse|chapter=1|verse=2}}La sabia dël mar, le stisse dla pieuva e ij di dël mond, chi é-lo ch’a podrà conteje? {{verse|chapter=1|verse=3}}L’autëssa dël cel, com a s’ëslàrga la tèra, la përfondità dl’abim chi podralo esplorela? {{verse|chapter=1|verse=4}}Ma la Saviëssa, chila, a l’é staita creà anans ëd tut, l’Anteligensa e la Prudensa a ven-o da l’eternità. {{verse|chapter=1|verse=5}} La rèis ëd la Saviëssa, a l’é staita arvelà për chi? Col ch’a l’é ch'a conòss ij sò but? {{verse|chapter=1|verse=6}}Ëd savi, a-i në j’é mach un: avèine tëmma cand a l’é astà an sël tròno. {{verse|chapter=1|verse=7}}A l’é stàit Nosgnor che a l’ha creà la saviëssa: vëddùa e misurà e spantià dzora ‘d tute soe euvre, {{verse|chapter=1|verse=8}}conform ij don che a l’ha fane a minca carn. Chiel a l’ha elargine a coj ch’a l’han grinor ëd chiel. {{verse|chapter=1|verse=9}}La tëmma për Nosgnor a l’é glòria e vajantisa, gòj e coron-a d’argiojissansa. {{verse|chapter=1|verse=10}}La tëmma për Nosgnor arlama ‘l cheur e a dà contentëssa, gòj e vita longa. === La tëmma 'd Nosgnor a l'é vera saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=11}}Për col che a l’ha tëmma dël Signor a la fin a andrà tut bin, a sarà benedì ant ël di ëd soa mòrt. {{verse|chapter=1|verse=12}}La tëmma ‘d Nosgnor a l’é prinsipi ëd saviëssa ch’a l’é staita creà con ij fedej ant ël sen matern. {{verse|chapter=1|verse=13}}La saviëssa a l’ha fàit ël ni an tra j’òm, fondament sensa fin; e a restrà an fideltà con tùit ij sò dissendent. {{verse|chapter=1|verse=14}}La tëmma për Nosgnor a l’é saviëssa ‘d pianta: ij so divòt a s’arpato dij frut. {{verse|chapter=1|verse=15}}Ëd lòn ch’a n’han pì anvia a sarà ampinìa la ca ‘d lor, ij magasin dij sò frut. {{verse|chapter=1|verse=16}}La tëmma për Nosgnor a l’é coron-a ‘d saviëssa: a fa fiorì pas e boneur. {{verse|chapter=1|verse=17}}Dé a l’ha vëddù e mzurà la saviëssa; a l’ha fàit pieuve siensa e lum d’anteligensa; a l’ha esaltà la glòria possedùa dai sapient. {{verse|chapter=1|verse=18}}La tëmma për Nosgnor a l’é rèis ëd saviëssa: ij sò branch a son ëd vita longa. {{verse|chapter=1|verse=19}}Gnun-a giustificassion për ël fot nen giust: ël dé ‘l gir ëd soa passion a sarà soa ruin-a. {{verse|chapter=1|verse=20}}Col ch’a l’ha passiensa a soporterà për un pòch ëd temp, ma a la fin a s-cionferà soa gòj; {{verse|chapter=1|verse=21}}për pòch temp a tnirà stërmà le paròle e ij làver ëd vaire përson-e a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=22}}Për vàire a soporterà col ch’a l’ha passiensa, ma a la fin soa gòj a s-cionferà; {{verse|chapter=1|verse=23}}e për un pòch ëd temp a tnirà stërmà paròle e ij làver ëd tanta gent a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=24}}Ij proverbi d’istrussion a son tesòr ëd la saviëssa, ma la misericòrdia a l’é n’abomìni për ël pecador! {{verse|chapter=1|verse=25}}Se ‘t l’has anvìa dla saviëssa: guerna ij comandament; antlora a sarà concedùa a ti da Nosgnor. {{verse|chapter=1|verse=26}}La tëmma ‘d Nosgnor a mostra e a dà saviëssa: as dà compiasensa d’esse òm pasi e ‘d fiusa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Gnun-a dzubidiensa a la tëmma për Nosgnor: va mai a avzinete a chiel con fausserìa ‘d cheur. {{verse|chapter=1|verse=28}}Venta pa esse fard dë 'dnans ëd la gent: guerna toe paròle. {{verse|chapter=1|verse=29}}Esse pa n'ipòcrita dë 'dnans a j'àutri, për nen tombé e për pa tirete d’apress ël dzonor. {{verse|chapter=1|verse=30}}Nosgnor a gavrà da la strem ij tò secret: ti ‘t saras umilià an facia dla ciambreja, {{verse|chapter=1|verse=31}}da già ch’it l’has pa ‘rsercà la tëmma për Nosgnor e tò cheur a l’é pien d’ambreuj. == 2 == {{chapter|2}} === Ëd dovej anvers Dé === {{verse|chapter=2|verse=1}}Car ël mè fieul, prónta toa ànima a la preuva se ‘t presente për servì Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=2}}Fate un cheur ëd dritura e ‘d costansa, va pa a pérdte ant ël temp ëd la sedussion. {{verse|chapter=2|verse=3}}Stà ansema a Chiel sensa scarté, përchè ti ‘t sie ant la prosperità ant ij tò di darié. {{verse|chapter=2|verse=4}}Tut lòn ch’ancàpita, ti acétlo, e pòrta passiensa ‘nt lòn che a podrìa umiliete. {{verse|chapter=2|verse=5}}Përchè a l’é con ël feu ch’as preuva l’òr, e con ël griseul dl’umiliassion as preuvo j’òm bin acetà da Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=6}}Avèj fiusa an Chiel e it saras giutà: séghita la stra ‘d dritura e spera an Chiel. {{verse|chapter=2|verse=7}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speté soa misericòrdia: scarté pa da la stra për nen tombé. {{verse|chapter=2|verse=8}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, avèj fiusa an Chiel: e vòstra arcompensa a vnirà pa a manch. {{verse|chapter=2|verse=9}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speré ant ij sò benefissi: argiojissansa sensa fin e misericòrdia. {{verse|chapter=2|verse=10}}Consideré le generassion passà e penséie: é-lo delodù col ch’a l’ha avù fiusa ant ël Signor? O a l’é stàit bandonà chi a l’ha vivù an soa tëmma? É-lo stàit trascurà col ch’a l’ha anvocalo? {{verse|chapter=2|verse=11}}Përchè Nosgnor a l’é clement e misericordios, arleva ij pëccà e a sàlva ant ël moment ëd la tribulassion. {{verse|chapter=2|verse=12}}Maleur a coj ch’a l’han ël cheur ant la pau e le man andolénte, e al pecador ch’a marcia an doe stra! {{verse|chapter=2|verse=13}}Maleur al cheur fagnan përchè sensa Fej: për sòn a sarà sensa protession! {{verse|chapter=2|verse=14}}Maleur a vojàutri che i l’eve përdù la përseverànsa: còs fareve cand ch’a-i rivrà Nosgnor! {{verse|chapter=2|verse=15}}Coj ch’a l’han tëmma 'd Nosgnor a s’arviro pa a soe paròle, e a séghito soe stra coj ch’a l’han grinor ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=16}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a sërco ‘d piaséje, e a s’arpato ‘d soa Lej coj ch’a l’han grinor ëd Chiel<ref>As podrìa fin-a confrontesse con ël Talmud: Pirqê Abôt 1,3.</ref>. {{verse|chapter=2|verse=17}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a pronto ‘l cheur e a umìlio soa ànima dë 'dnans ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=18}}"Campómse ant ij brass ëd Nosgnor e pa ant le man dj’òm! Përchè com a l’é soa grandëssa, parèj a sarà soa misericòrdia!”. == 3 == {{chapter|3}} === Dovej anvers pare e mare === {{verse|chapter=3|verse=1}}Car ij mè fieuj, scoté ij consèj ëd vòst pare, seguitéje e i sareve salvà dai maleur; {{verse|chapter=3|verse=2}}përchè Nosgnor a veul onorà ël pare dai fieuj e a conférma l’autorità dla mare dzora ‘d lor. {{verse|chapter=3|verse=3}}Col ch’a onóra ‘l pare a fà espiassion dij sò pecà. {{verse|chapter=3|verse=4}}Col ch’a riveriss la mare a l’é tant ‘me chi a ‘mbaron-a un tesòr. {{verse|chapter=3|verse=5}}Col ch’a onóra ‘l pare a l’avrà ‘d gòj dai pròpi fieuj, e soa orassion a sarà scotà. {{verse|chapter=3|verse=6}}Col ch’a riveriss ël pare a l’avrà vita longa, col ch’a obediss a Nosgnor a darà consolassion a soa mare. {{verse|chapter=3|verse=7}}Col ch’a l’ha tëmma ‘d Nosgnor a rispeta ‘l pare, e a serv ël pare e la mare tanme ‘d padron. {{verse|chapter=3|verse=8}}Onóra tò pare ‘d fàit e ‘d paròla e it podras otnì soa benedission. {{verse|chapter=3|verse=9}}La benedission dël pare a fà fòrta la ca dij fieuj, nopà la maledission ëd la mare a në dëscàussa le fondamenta. {{verse|chapter=3|verse=10}}Gnun-a blaga dël dzonor ëd tò pare; përchè sò dëscrédit a l’é pa motiv ëd glòria për ti. {{verse|chapter=3|verse=11}}La glòria ‘d n’òm a dipend da l’onor dël pare, na mare dzonorà a l’é onta dij fieuj. {{verse|chapter=3|verse=12}}Car ël mè fieul, ven an socors ëd tò pare cand a sarà vej, daje nen tristëssa arlongh soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Dcò s’a dovèissa perde la testa, esse comprensiv; dëspreslio pa antramentre che ti ‘t treuve ant ël pien ëd le fòrse. {{verse|chapter=3|verse=14}}Përchè Dé a dësmentierà mai la misericòrdia vers tò pare, e as tnirà cont a scont dij tò pecà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ant ël di ëd toa tribulassion Dé as n’aviserà ‘d ti, e ij tò pecà a slingueran tant ‘me giassa al sol. {{verse|chapter=3|verse=16}}Col ch’a chita ‘l pare a l’é parèj dël bestëmiador, col ch’ansulta soa mare a sarà maledì da Nosgnor. === Umilità === {{verse|chapter=3|verse=17}}Mè car fieul, esse modest an lòn ch’it fase e it saras stima për òm generos. Pì 't saras amportant, tant pì fate ùmil, përparèj dë 'dnans ëd Nosgnor it l’avras grassia da chiel, {{verse|chapter=3|verse=18}}përchè a son na caterva ij supèrb e ij pien ëd sagna, {{verse|chapter=3|verse=19}}tutun ël Signor a ‘rvela mach a j’ùmij ij sò secret. {{verse|chapter=3|verse=20}}An efet, Nosgnor a l’é tut potent e a son j’ùmij ch’a lo glorìfico. {{verse|chapter=3|verse=21}}Va pa an serca ‘d lòn ch’a l’é tròp àut për ti, va pa a ‘nvestighé ‘d lòn ch’a l’é dzora ‘d toe fòrse. {{verse|chapter=3|verse=22}}Pensa da bin a lòn ch’a l’é state ordinà, përchè it ses nen obligà a ‘ngagete an lòn ch’a l’é mister. {{verse|chapter=3|verse=23}}Sfòrste nen an lòn ch’a trassend toa capacità; përchè it l’has amprendù ‘d pì ëd lòn che l’òm a peul comprende. {{verse|chapter=3|verse=24}}Speculassion filosòfiche a l’han sbardlane vàire; suposission fàrde a l’han dëstradà ij pensé. {{verse|chapter=3|verse=25}}L’òm ostinà a tombrà ant ël mal, col ch’a l’ha anvìa ‘d privo a perdrà soa vita. {{verse|chapter=3|verse=26}}L’òm ostinà as cària ‘d pen-e, e ‘l pecador ambaron-a pecà su pecà. {{verse|chapter=3|verse=27}}La dësgrassia a variss pa l’òm ëd sagna, përchè l’erba grama a s’anrèisa an chiel. {{verse|chapter=3|verse=28}}L’òm ëd sust a médita ij provérbi, ël but dël savi a l’é savèj scoté. === L’almòsna === {{verse|chapter=3|verse=29}}L’eva a dëstissa un feu ch’a branda, l’almòsna fa espiassion dij pecà. {{verse|chapter=3|verse=30}}Arcambié favor <ref> A ven pa precisà s'a l'é mach arcambié bin con d'àutr bin, o 'l mal con ël bin.</ref>a l’é providensa dl’avnì: ël di 'd soa croa a trovrà agiut. == 4 == {{chapter|4}} === Ij dover anvers dij pòver e dij crasà === {{verse|chapter=4|verse=1}}Fieul mè, gàvie pa al pòver lòn ch’a l’ha da manca për vive, sërca d’esse sensìbil al bèich ëd ij bzognos. {{verse|chapter=4|verse=2}}Fa nen seufre l’òm ch’a l’ha fam e gnanca esasperé un ch’a l'é già ant j’ambreuj. {{verse|chapter=4|verse=3}}Cària pa la situassion ëd n’òm già svers, nega nen n’agiut a col ch’a l’ha necessità. {{verse|chapter=4|verse=4}}Arpossa pa la domanda d’un pòver, vìrte nen da l’àutra banda për ël mìser. {{verse|chapter=4|verse=5}}A col ch’a ciama, gàvje pa l’atension a jë bzògn, smon nen a gnun la ciansa ‘d maledite, {{verse|chapter=4|verse=6}}përchè, s’at maledisso con amaritùdin, ël Creator a scotrà soa arcesta. {{verse|chapter=4|verse=7}}Fate nopà vorèj bin da tuti e sbassa la testa a l’autorità.{{verse|chapter=4|verse=8}}Scota con deuit ël pòver e rëspónd con grinor a sò salut. {{verse|chapter=4|verse=9}}Lìbera ël crasà da l’opressor: sërca pa d’esse pusil ant ël fé giustissia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Për j’òrfo venta esse tanme un pare e për soa mare parèj d’un marì: it saras fieul dël Pì Àut, e Chiel a t’amerà dl’amor ëd cola ch’a l’ha generate. === L'arcompensa dla saviëssa === {{verse|chapter=4|verse=11}}La Saviëssa a onora motobin ij sò fieuj e a soagna tuti coj ch'a van an serca ‘d chila. {{verse|chapter=4|verse=12}}Stimé Saviëssa a l’é stimé la vita; coj ch’a la sërco bonora dla matin a saran arpatà ‘d gòj. {{verse|chapter=4|verse=13}}Col ch’a riva d’avèjla arditrà’d glòria, Nosgnor a benedirà tut lòn ch’andrà anandié. {{verse|chapter=4|verse=14}}Venerela a l’é tanme deje cult al Dé Sant; estimela a veul dì esse stimà da Nosgnor. {{verse|chapter=4|verse=15}}Scotela, a darà giudissi ëd sust e d’equità, avzinéssie a sarà vive sicur. {{verse|chapter=4|verse=16}}Col ch’a n’ha fiusa a l’avrà n’ardità, e ij sò dëssendent a në saran sempe padron. {{verse|chapter=4|verse=17}}Dël prinsipi a-j mnerà an leu torzù, a-j farà ven-e tëmma e sparm, s-cinconàndlo con soa dissiplin-a, ma a sarà mach për oten-e soa fiusa e buté a la preuva soe esigense. {{verse|chapter=4|verse=18}}Contut, peui a lo portrà al vieul pì drit an manifestàndje ij sò secret. {{verse|chapter=4|verse=19}}Se un a dovèissa dëstradesse da sò camin, la saviëssa a lo bandonerà a soa perdission. {{verse|chapter=4|verse=1}}Car ël mè fieul, fà tension a le situassion e tente san dal mal: a l’é la manera ‘d mai vërgognete ‘d ti. {{verse|chapter=4|verse=21}} Përchè a-i é n’ónta ch’a pòrta al pecà, antramentre ch’a -i é na vërgògna tut onor e glòria. {{verse|chapter=4|verse=22}}Deuvra mai ‘d riguard a tò dann e gnun-a vërgògna a toa ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=23}}Gnun-a omission dël parlé al moment bon, stërma mai toa saviëssa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Përchè a l’é da toe paròle ch’as conosrà toa sapiensa e da lòn ch’it diras toa istrussion. {{verse|chapter=4|verse=25}}Gnun-a contradission ëd vrità, nopà sèmper ónta ‘d toa ignoransa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Gnun-a gena ‘d confessé ij tò pecà, it peule pa opónte a la corent dël fium<ref>Pì belfé fërmé un fium, che stërmé ij pecà a Nosgnor.</ref>. {{verse|chapter=4|verse=27}}Gnun-a sotmission ai tomon, gnun-a preferensa a favor d'un potent. {{verse|chapter=4|verse=28}}Lòta për la vrità fin-a la mòrt: Dé tò Signor a combatrà për ti. {{verse|chapter=4|verse=29}}Gnun-a arogansa cand ch'it l’avras da parlé: mai strach o fagnan ant j’euvre. {{verse|chapter=4|verse=30}}A ca toa it saras mai parèj d’un leon, comportàndte da sospetos con tò dipendent. {{verse|chapter=4|verse=31}}Toa man a sarà mai tendùa për ciapé nì a sarà për dé. == 5 == {{chapter|5}} === Dij precèt për la vita 'd minca di === {{verse|chapter=5|verse=1}}Gnun-a fiusa an toe richësse e pensa mai: “Sòn a l’é pro për mi!”. {{verse|chapter=5|verse=2}}Séguita pa l’anvìa 'd vive conform le passion ëd tò cheur. {{verse|chapter=5|verse=3}}Venta mai dì: “Gnun a podrà domineme!”, përchè Nosgnor a farà giustissia sicura. {{verse|chapter=5|verse=4}}Dì mai: “I l’hai pecà, e bin: còs é-lo capitame?”, përchè Nosgnor a sà speté vàire <ref>Venta mai esse malchërdent an sla giustissia 'd Nosgnor. </ref>. {{verse|chapter=5|verse=5}}S’i comëtte un pecà darera dl’àutr, sie pa tant sicur dël perdon. {{verse|chapter=5|verse=6}}Dì nen: “Granda soa misericòrdia, am perdonerà tùit ij pecà ch’i l’hai fàit!”. {{verse|chapter=5|verse=7}}Speta pa a convertite a Nosgnor e rimanda nen un di për l’àutr, përchè soa flin-a a peul flambé a l’amprovista e ti ant ël di dël castigh it saras perdù. {{verse|chapter=5|verse=8}}Gnun-a fiusa ant ij beni mal-vagnà përchè ant ël di dla dësgrassia at serviran a nen. {{verse|chapter=5|verse=9}}Bat pa ‘l gran a tùit ij vent e marcia nen për qualsëssìa senté. {{verse|chapter=5|verse=10}}Ch’it sie costant an toe convinsion, e ch’it l’àbie na paròla sola. {{verse|chapter=5|verse=11}}Sempe pront a scoté, ma tarda a dé na rëspòsta. {{verse|chapter=5|verse=12}}S’it conòsse cheicòsa, rëspond a col ch’a l’ha domandate; d’àutra part: ten la boca sarà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Parlé a peul dé glòria, ma dcò dzonor, përchè a l’é la lenga la perdission ëd l’òm. {{verse|chapter=5|verse=14}}Che gnun a peuda dete dël caluniator e che toa lenga a vada pa a buté ‘d trabucèt, përchè se la vërgògna a l’é për ël làder, për l’òm ëd la lenga dobia la condana a l’é severa. {{verse|chapter=5|verse=15}}Fà mai ël mal, nì pòch nì tant, o fete d’amis con coj ch’it j’ere nemis. == 6 == {{chapter|6}} {{verse|chapter=6|verse=1}}Ven pa a esse ‘l nemis dël tò amis, përchè na bruta riputassion a pòrta mach onta e dëspresi: a l’é la sòrt ëd l’òm ëd lenga dobia. {{verse|chapter=6|verse=2}}Laste pa andé a toa anvia, dësnò soa fòrsa at dësblerà tanme un tòr dëscadnà; {{verse|chapter=6|verse=3}}E ‘d ti, a-i restrà mach pì n’erbo sëccà, dëspojà dle feuje e privà dij frut. {{verse|chapter=6|verse=4}}La passion grama a men-a l’òm a la ruin-a për gòj e svergna da part dij sò nemis. === Amicissia vera e fàussa === {{verse|chapter=6|verse=5}}Con na lenga gentil, un as fa un baron d’amis, e na paròla ‘d deuit a favoris ëd bon-e relassion. {{verse|chapter=6|verse=6}}Ch’a-i sia pro motobin ëd gent da saluté, ma ‘d consèj: un su mila. {{verse|chapter=6|verse=7}}Anans ëd fete n’amis, butlo a la preuva, acòrda pa tròp vitman toa fiusa. {{verse|chapter=6|verse=8}}Përchè a-i é l’amis ëd conveniensa Ch’at chita ant ël di dël maleur. {{verse|chapter=6|verse=9}}A-i é l’amis ch’a ven a esse nemis, ch’at ësvergognerà an dësquatand vòste ruse. {{verse|chapter=6|verse=10}}A-i é col ch’a ven a mangé a toa tàula, ma ch’at lasrà da sol ant ël di dla malora. {{verse|chapter=6|verse=11}}Se tut a va bin, a sarà n’àutr ti-midem, ch’a pijerà fin-a autorità con ij tò sërvent. {{verse|chapter=6|verse=12}}Ma ‘nt l’umiliassion at sarà contra e it lo vëdras pa pì. {{verse|chapter=6|verse=13}}Slontànte dai tò aversari e pijte varda dai tò pretendù amis. {{verse|chapter=6|verse=14}}N’amis fidà a l’é tanme na sosta sicura, col ch’a l’ha trovalo a l’ha trovà na perla. {{verse|chapter=6|verse=15}}N’amis fidà a l’ha pa d’equivalent, sò valor as peul pa butesse an sla balansa. {{verse|chapter=6|verse=16}}A l’é parèj ëd n’armedi ëd vita trovà da coj ch’a l’han tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=6|verse=17}}Col ch’a vénera l’autorità dël Signor a sà bin serne ij sò amis, përchè com a l’é chiel, parèj a saran ij sò cambrada. === Le benedission ëd la saviëssa === {{verse|chapter=6|verse=18}}Car ël mè fieul, làste instruì da toa prima gioventura; përparèj it trovras Saviëssa fin-a a l’età dij cavèj bianch. {{verse|chapter=6|verse=19}}Avzìnte a la Saviëssa parèj d’un lauràu o d’un sëmneur, ch’a spera ant na bon-a cujìa. It dovras tribulé na frisa a coltivela <ref>Opura:coltìvla.</ref>, ma dun-a it në mangeras ij sò frut. {{verse|chapter=6|verse=20}}Saviëssa a podrìa esse rùdia për coj ch’a son pa stàit a soa scòla, e abiterà nen an chila l’òm fòl. {{verse|chapter=6|verse=21}}La saviëssa a sarà greva për chiel parèj ëd na pera da aussé, për preuva ‘d fòrsa, ch’a tardrà nen a lassela tombé a tèra. {{verse|chapter=6|verse=22}}Përchè Saviëssa a l’é com a dis sò nòm: as manifésta pa con ciairëssa a vàire. {{verse|chapter=6|verse=23}}Car ël mè fieul, scota e aceta mè avertiment, possa pa andaré mè consèj. {{verse|chapter=6|verse=24}}Buta ij tò pé ant ij sò sep, e tò còl an soa caden-a ‘d giov. {{verse|chapter=6|verse=25}}Cària sò fardò ansima a toa schin-a, pòrta passiensa ‘d soe liasse. {{verse|chapter=6|verse=26}}Avzìnte a chila con tuta toa passion e màrcia dzora ‘d soe pianà con tute toe fòrse. {{verse|chapter=6|verse=27}}Sërcla, séguita sò trassament, chila as farà conòsse; e na vira ch’it l’has pijala, làsla mai pì scapé. {{verse|chapter=6|verse=28}}A la fin, ti ‘t trovras l’arpòs da para ‘d chila, e toa arserca as convertirà an gòj për ti. {{verse|chapter=6|verse=29}}Anlora ij sò sep a saran na protession frema, e sò giov, na vestimenta ‘d glòria splendrienta. {{verse|chapter=6|verse=30}}A sarà parèj d’òr archincà, brodà con lambel ëd porpra; {{verse|chapter=6|verse=31}}it la portras parèj ëd na vestimenta d’onor, it në sandras tant ‘me un diadema ‘d vitòria. {{verse|chapter=6|verse=32}}S’it lo veule, car ël mè fieul, ti ‘t saras savi, e s’it angageras ëd pianta, vniras esse arvià. {{verse|chapter=6|verse=33}}S’it l’avras car a scoté, t’amprendras; s’it faras atension, it dventras savant. {{verse|chapter=6|verse=34}}Stà ‘nsema a la gent d’esperiensa, fà profit ëd soa sapiensa. {{verse|chapter=6|verse=35}}Scota con soèn tute le paròle ch’a rivo da Dé: ch’a t’ëscapo pa ij mot ëd bon sens. {{verse|chapter=6|verse=36}}Se i dovèisse mai trové n’òm d’anteligensa, valo a trové ‘d bon-a veuja. Venta che tò pé a frusta j’ëscalin ëd soa pòrta. {{verse|chapter=6|verse=37}}Médita ij comandament ëd Nosgnor, buta ‘n pràtica di e neuit ij sò precet. Chiel midem a darà fòrsa a tò cheur e at darà la sapiensa ch'it veule. == 7 == {{chapter|7}} === Vàire consèj === {{verse|chapter=7|verse=1}}Se ti ‘t fase pa dël mal, ël mal a l’avrà nen prèisa dzora ‘d ti! {{verse|chapter=7|verse=2}}Pijte varda da la përversità e costa as tnirà leugn da ti. {{verse|chapter=7|verse=3}}Sëmna pa ant le preus ëd l’angiustissia për andé nen a cheuje sèt vire tant. {{verse|chapter=7|verse=4}}Ciàmje pa ‘l podèj a Nosgnor, nì un pòst onorìfich al rè. {{verse|chapter=7|verse=5}}Fà nen visa ‘d giustifichete dë 'dnans ëd Nosgnor, e gnanca ‘l savi an facia al rè. {{verse|chapter=7|verse=6}}Gnun-e anvìe d’ëvnì giùdes se peui it ses pa bon ëd ranché via l’angiustissia. Përchè an col cas, it l’avrìe tëmma dël potent e it butrìe an privo toa dritura. {{verse|chapter=7|verse=7}}Mai ofende la ciambreja dla sità e mai dëgradesse an facia ‘d tuti! {{verse|chapter=7|verse=8}}Che ‘l pecà a vada mai a rampignete për doi vire ‘d fila, a l’è pro un për fete colpéivol. {{verse|chapter=7|verse=9}}Va mai a dì: “ Dè a vardrà a la bondosità dij don che i l’hai faje: e cand che i farai l’oferta al Dé pì Àut a sarà acetà”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Gnun-e gene ant l’orassion, e dësmentia mai ëd fè almòsna ai pòver. {{verse|chapter=7|verse=11}}Derid pa l’òm an soferensa, përchè Dé a umìlia e àussa. {{verse|chapter=7|verse=12}}Sërca nen ëd busiardarìe contra ‘d tò frel e gnanca contra ‘l tò amis. {{verse|chapter=7|verse=13}}Guernte ‘d pianta da la busiardarìa, andé anans a busiardé a pòrta a nen ëd bon. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al consèj dj’ansian parla nen tròp, parla mai a tòrt o d’ësbies, e che toa orassion a sia pa mach ripetitiva. Dëspresia nen ël travaj fatigos o ël lauré dij camp: {{verse|chapter=7|verse=15}} a l’é ‘l Dé pì Àut midem ch’a l’ha creàje për nojàutri. {{verse|chapter=7|verse=16}}But-te pa ‘nsema a ‘d gent sensa fej nì lege, përché a l’é pa leugn ël fot ëd Nosgnor, avìsnte! {{verse|chapter=7|verse=17}}Umìlia ancreus tò orgheuj, përchè l’avnì dl’òm a l’é d’esse mangià dai verm, e ‘l feu a l’é ‘l castigh ëd ël përvers. === Relassion con j'àutri === {{verse|chapter=7|verse=18}}Sacrìfica nen n’amis ai tò interess, nì un ver frel fedel, gnanca për tut l’òr pì pur. {{verse|chapter=7|verse=19}}Consìdera <ref>Opura: gnun-a esitassion a marié...</ref> pa na sposa brava e sàvia nen dégna, përchè soa grassia a val ëd pì dl’òr. {{verse|chapter=7|verse=20}}S-cincon-a nen n’ës-ciav ch’a travaja con fidelità, nì n’ovrié ch’a-i buta l’ànima a lòn ch’a fa. {{verse|chapter=7|verse=21}}Stìma con tut tò cheur un sërvent ëd sust, e arfùdje pa la libertà. {{verse|chapter=7|verse=22}}Has-to ëd béstie? Vìja dzora ‘d lor, e guernje s’at dan ëd profit. {{verse|chapter=7|verse=23}}Has-to ëd masnà? Daje n’educassion, ch’a sio costumà a la dissiplin-a fin-a da cit. {{verse|chapter=7|verse=24}}Has-to ëd fije? Guerna soa verginità. Nen tròpa ‘ndulgensa con lor. {{verse|chapter=7|verse=25}}Mària toa fija, e a sarà për ti euvra bon-a! Ma bèica ‘d mariela con n’òm ëd sust. {{verse|chapter=7|verse=26}}Has-to na fomna conform a tò cheur? Divòrsia nen; nopà fidt-te pa ‘d cola ch’it l’has an ghignon. {{verse|chapter=7|verse=27}}Ëd tut tò cheur, onora tò pare, e dësméntia pa le soferense che toa mare a l’ha patì për ti. {{verse|chapter=7|verse=28}}Arcòrdte ch’a son ëstàit lor a generete: còs podrìes-to deje an càmbi ëd lòn ch’a l’han donate? {{verse|chapter=7|verse=29}}Vénera Nosgnor con tuta toa ànima, e rispéta ij sò sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=30}}Àma tò Creator con tute toe fòrse e trascura pa ij sò ofissiant. {{verse|chapter=7|verse=31}}Arconòss l’autorità ‘d Nosgnor e onora ‘l sacerdòt, daje soa part, com a l’ha prescrivù Dé: primìssie, sacrifissi d’espiassion, oférta ‘d spale ‘d béstie sacrificà, rimanensa d’oferta vegetal e ij pì bon prodòt sant e arservà a Dé. {{verse|chapter=7|verse=32}}Smon sempe con generosità al pòver, për podèj esse benedì ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=33}}Esse generos con tùit, al viv com al mòrt arfuda pa toa carità. {{verse|chapter=7|verse=34}}Va nen a dëstornete da coj ch’a son an deul, ma pija part a soa tristëssa. {{verse|chapter=7|verse=35}}Ésita pa ‘d visité ij malavi, an fasend përparèj ti ‘t saras stimà. {{verse|chapter=7|verse=36}}An tut lòn ch’it fase pensa a tò darié destin e it tomberas mai ant ël pecà. == 8 == {{chapter|8}} === Prudensa e bon sens === {{verse|chapter=8|verse=1}}Rusa nen con na përson-a ch’a l’àbia ‘l podèj, për pa tombé an soe man. {{verse|chapter=8|verse=2}}Rusa pa an process con n’òm rich : përchè ‘l rìsigh a l’é ‘d pa peisé pèi sò dné. Vàire a son ëstàit corompù da l’òr, e fin-a ‘l cheur ëd quaiche rè a l’é stane devià. {{verse|chapter=8|verse=3}}Rusa nen con chi a sà pa ten-e soa lenga a pòst, dzortut: gionta nen d’àutra eva a sò mulin. Badin-a pa con n’òm grossé, përchè a sio nen ansultà ij tò bcé. {{verse|chapter=8|verse=5}}Rimpròcia nen col ch’arconòss ij sò pecà: avìstne ch’i soma tuti degn ëd castigh. {{verse|chapter=8|verse=7}}Dëspresia nen chi a ven vej, përchè dcò an tra nojàutri cheidun anvejerà. {{verse|chapter=8|verse=7}}Argiojiss pa ‘d la mòrt ëd cheicadun; arcòrdte ch’i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=8|verse=8}}Dësdegna nen ij dëscors dij savant, pitòst médita soe massime. Da lor, an efet, t’aprendras l’istrussion e l’art d’esse a servissi dj’autorità. {{verse|chapter=8|verse=9}}Daje da ment a l’esperiensa dij vej, përchè a soa vira a l’han arseivùla dai sò grand. A l’é da lor ch'i t’aprendras l’acorgiment e l’art ëd rësponde a temp dovù<ref>An pràtica as parla dla lege nen scrivùa ch'a vnirà esse la "Misnà": a sarà motobin tnùa 'n considerassion dai rabin.</ref>. {{verse|chapter=8|verse=10}}Cimenta pa ‘l pecador sensa lege, it podrìe brusete a soa istessa fiama. {{verse|chapter=8|verse=11}}Cimenta nen ël violent, a podrìa mnete a dì lòn ch’it pense pa. {{verse|chapter=8|verse=12}}Ampresta pa ‘d dné a col ch’a l’é pì potent che ti, e s’it lo fase considera l’argent perdù. {{verse|chapter=8|verse=13}}Pòrta pa ‘d garansie dëdlà ‘d toe possibilità, ma s’it l’has garantì venta pensé come paghé. {{verse|chapter=8|verse=14}}Fà mai càusa a’n giùdes, soa istessa essensa ‘d giùdes a fausserìa ‘l process. {{verse|chapter=8|verse=15}}Va pa an viage con un temerari, a podrìa complichete la vita; chiel a farà tut ëd soa testa e për colpa ‘d chiel it podras andé ‘n ruin-a. {{verse|chapter=8|verse=16}}Rusa nen con n’òm violent, e compàgnlo pa ant un desert, përchè ai sò euj el sangh a l’é nen, e ‘ndrà a massete andova a-i é pa possibilità d’agiut. {{verse|chapter=8|verse=17}}Fa nen con ël fòl: a podrìa gnanca mantnì un vòst secret. {{verse|chapter=8|verse=18}}Dë 'dnans a n’ëstrangé: nen d'ëstërmà, it sas pa com a podrìa esse soa reassion. {{verse|chapter=8|verse=19}}Doverta nen tò cheur con cheicadun basta ch’a sia: n’avras gnun-a arconossensa. == 9 == {{chapter|9}} === Ëd consèj riguard a le fomne === {{verse|chapter=9|verse=1}}S’it-j veule bin a toa fomna sospétla pa, dësnò la malissia a podrìa esse contra ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=2}}Date mai ëd pianta a gnun-a fomna, o con soa fòrsa a podrìa ‘mpónse dzora ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=3}}Gnun rëscontr con na meretris, për nen tombé an soe liasse. {{verse|chapter=9|verse=4}}Passa pa ‘l temp con n’artista, it podrìe esse ciapà da soe art. {{verse|chapter=9|verse=5}}Fissa nen tò bèich ansima a na fiëtta, përchè a podrìa costé motobin a ti com a chila. {{verse|chapter=9|verse=6}}Dà pa toa ànima a ’d bagasse: it podrìe perde tut lòn ch’it l’has. {{verse|chapter=9|verse=7}}Gnun-a curiosità ant le contrà dla sità, e bamblin-a pa për leu solitari. {{verse|chapter=9|verse=8}}Dëstorna j’euj da na bela fomna, beica pa na blëssa ch’a l’é pa toa. Vàire a son perdusse për la blëssa ‘d na fomna: sò amor a brusa parèj dël feu. {{verse|chapter=9|verse=9}}Stà mai setà aranda ‘d na fomna marià e perd pa ‘d temp a bèive con chila. Përchè as fasa nen padron-a ‘d tò cheur e për la passion ëd chila ti 't vade pa a sghijé an ruin-a. === Serne j'amis === {{verse|chapter=9|verse=10}}Chita pa un vej amis, përchè n’amis neuv a peul nen arpiasselo. L’amis neuv a l’é parèj dël vin neuv: it podras apressielo cora ch’a sarà ‘nvejà. {{verse|chapter=9|verse=11}}Gnun-e anvie dla glòria dël pecador: it sas nen cola ch’a sarà soa fin. {{verse|chapter=9|verse=12}}Fate pa ‘nciarmé dal trionf dij përvers: soa punission a sarà ‘ncora anans dl’infern. {{verse|chapter=9|verse=13}}Tente a distansa da l’òm ch’a l’ha ‘l podèj ëd massé, esperimenta pa la tëmma dla mòrt. S’it avzin-e, pijte varda ‘d nen falì, a podrìa gavete la vita. Venta ch’it sàpie ch’it marce an mes dij bers, e a l’é coma bogesse an sij merlet ëd le muraje sitadin-e.<ref> E për lòn esponù a le flece dij nemis: ma 'l test a l'é antamnà.</ref> {{verse|chapter=9|verse=14}}Fà ‘l possìbil për andé d’acòrdi con tùit, e pija consèj da coj ch’a son savi. {{verse|chapter=9|verse=15}}Fà conversassion con gent ëd sust, e che toe riflession a sio ispirà da la lej dël Pì Àut. {{verse|chapter=9|verse=16}}Che coj ch’a mangio con ti a sio d’òm giust, e tò orgheuj la tëmma ëd Nosgnor. === Riguard ai governant === {{verse|chapter=9|verse=17}}As làuda sèmper ël travaj ëd man adrëtte, e la saviëssa dël parlé ‘d n’òm dë Stat. {{verse|chapter=9|verse=18}}Un ch’a parla tròp a l’é detestà an soa sità: a-i sarà tëmma për col ch’a sà pa controlé soe paròle. == 10 == {{chapter|10}} {{verse|chapter=10|verse=1}}Un savi giùdes a ten soa gent ant la dissiplin-a; s’a l’ha ‘d sust a ciadlerà soa autorità. {{verse|chapter=10|verse=1}}Com a l’é ‘l cap dë Stat, parèj a saran ij sò ministr, com a l’é ‘l governator ëd la sità acsì a saran ij sò aministrà. {{verse|chapter=10|verse=3}}Un rè ‘gnorant, a l’é la ruin-a ‘d sò pòpol; a l’é për ël sust ëd ij governant che la sità a prospererà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Nosgnor a l’ha ‘nt le man l’autorità dla tèra e a s-ciodrà l’òm giust a la giusta mira. {{verse|chapter=10|verse=5}}Ël Signor a ten an man dcò ‘l boneur ëd n’òm: a disponrà ‘d soa autorità ‘l legislator. === Ël pecà d'orgheuj === {{verse|chapter=10|verse=6}}Beica pa con ghignon col ch’a l’ha fate un tòrt, s’it ses frapà dal fot fà e dis nen. {{verse|chapter=10|verse=7}}L’arogansan a l’é odiosa a Dé e a j’òm. L’un e j’àutri a l’han an ghignon l’angiustissia. {{verse|chapter=10|verse=8}}Orgheuj, violensa e anvìa a fan passé la sovranità da na nassion a l’àutra. {{verse|chapter=10|verse=9}}L’òm a l’é mach sënner e póer, përchè desse ‘d sagna? Dcò da viv sò còrp a fà scheur! {{verse|chapter=10|verse=10}}La maladìa a l’é longa e as në rij ël médich, ancheuj it ses un rè e doman it saras mòrt. {{verse|chapter=10|verse=11}}Na vira che l’òm a meuir, a-i resta mach pì 'd verm, bòje e béstie ferose. {{verse|chapter=10|verse=12}}L’orgheuj ëd l’òm ancamin-a ant ël moment ch’a së slontan-a da Nosgnor, e che sò cheur a pensa pa pì a sò Creator. {{verse|chapter=10|verse=13}}A l’é an arfudand l’autorità ‘d Dé ch’a l’ha orìgin ël pecà d’orgheuj. E as fortiss për ësta stra, an provocànd na bùria d’aveniment afros. Për lòn Nosgnor a frapa ij superb ëd pen-e esemplar e, a la fin, a lo pòrta a l’ëstermini. {{verse|chapter=10|verse=14}}Nosgnor a fà droché ij potent da sò tròno; a sò pòst a fa sté j’ùmij. {{verse|chapter=10|verse=15}}Ël Signor a l’ha dësreisà ëd nassion e piantà a sò pòst ëd gent sensa pretèise. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha vastà tère ‘d gent pagan-e e dësblàje da le fondamenta pì ancreuse. {{verse|chapter=10|verse=17}}Chiel a l’ha anientaje, rancaje da la carta dël mond a la mira che ‘d lor a son pa guernasse ‘d memòrie. {{verse|chapter=10|verse=18}}Dé a l’ha pa fàit j’òm për esse pretensios, a son pa nassù për arogansa violenta. === Coj ch'a mérito d'esse onorà === {{verse|chapter=10|verse=19}}Che rassa a l’é degna d’esse onorà? Cola dj’òm, cand ch’arconòsso l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=20}}Che rassa a l’é pa degna d’onor? La rassa dj’òm, coj ch’a trasgredisso ij comandament. {{verse|chapter=10|verse=21}}Un cap a l’é onorà an tra soa gent, ma chiel istess a onora coj ch’a rispeto Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ch’it sie rich, onorà o pòver buta tò orgheuj ant la tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=23}}A l’é n’angiustissia dëspresié n’òm ëd sust ma pòver; e a conven pa esalté n’òm pecador. {{verse|chapter=10|verse=24}}As onora la gent amportanta, ij governant e ij potent. Tutun gnun a l’é pì amportant ëd coj ch’a rispeto l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=25}}D’òm lìber a serviran un sërvent savant, e gnun òm d’anteligensa a troverà da dì<ref>Cfr San Pàul: Galat 3:28;Colossèis 3:11.</ref>. === A riguard ëd l'umilità === {{verse|chapter=10|verse=26}}Fà pa ‘l fàuss savant ant ël travaj, date pa d’amportansa ant ël bzogn. {{verse|chapter=10|verse=27}}Mej travajé e esse bondos an tut che blaghé an gir combin an mancand dël necessari. {{verse|chapter=10|verse=28}}Car ël mè fieul, con stima moderà glorìfica toa ànima e daje onor conform sò mérit. {{verse|chapter=10|verse=29}}Gnun a darà rason a un ch’as dà tòrt, e gnun a stimrà un ch'as dëspresia!{{verse|chapter=10|verse=30}} Un pòver a peul esse onorà për sò savèj, ma ‘n rich a sarà onorà mach për soa richëssa. {{verse|chapter=10|verse=31}}E se un a sarà onorà ant la povertà, a lo sarà motobin ëd pì ant la richëssa! Contut se un a l’é dëspresià ant la richëssa, saralo nen meprisà motobin ëd pì ant la miséria? == 11 == {{chapter|11}} {{verse|chapter=11|verse=1}}Un pòver, s’a l’é savi, a peul andé con la testa bin àuta e stesse an tra la gent d’amportansa. === J'aparense a peulo angané === {{verse|chapter=11|verse=2}}Làuda pa cheicadun për soa blëssa e dëspresia nen na përson-a për soa aparensa. {{verse|chapter=11|verse=3}}L’avija a l’é bin cita, comparà a d’àutre bestie ch’a vòlo, contut sò amel a l’é ‘l pì doss ch’a-i sia. {{verse|chapter=11|verse=4}}Gnun-a blaga për la vestimenta ch’a pòrta e derid pa col ch’a l’é ant la pen-a, përchè l’assion ëd Nosgnor a l’é sorprendenta, e gnun a peul prevëdde lòn ch’a farà. {{verse|chapter=11|verse=5}}Vàire rè a son artrovasse ant la póer e d’ësconossù a l’han pijàit soa coron-a. {{verse|chapter=11|verse=6}}Vàire potent a son ëstàit dzonorà e ‘d gent famosa a son ëvnùita esse s-ciava. === Deliberassion e prudensa === {{verse|chapter=11|verse=7}}Ancamin-a a’nformete anans ëd critiché; venta prima osservé e mach an séguit condané. {{verse|chapter=11|verse=8}}Anans ëd rësponde, scota da bin, e copa nen la paròla ‘d col ch’a pàrla. {{verse|chapter=11|verse=9}}Intra pa an ruse ch’a son pa tò afé, e fà pa d’antërvent an debà ‘d mala gent. {{verse|chapter=11|verse=10}}Car ël mè fieul, fà pa tròp ansema, s’it esàgere, podrìe pì nen surtìne. A tròp core daspërtut, as rivrà da gnun-e part; dëspérde ij tò sfòrs, a l’é robaté a la ruin-a. {{verse|chapter=11|verse=11}}A-i é col ch’a travaja, ch’a fatìga e a s’afan-a, pura, a restà l’istess andaré. {{verse|chapter=11|verse=12}}A-i é chi ch’a l’é débol e a l’ha sempe da manca d’agiut; col ch’a manca ‘d mojen e a l’é bondos mach an povertà: pura Nosgnor a lo guerna con binvolensa e a lo arleva da soa miseria {{verse|chapter=11|verse=13}}e a lo fà andé a testa àuta: vàire a në resto ambajà. {{verse|chapter=11|verse=14}}Bin e mal; vita e mòrt, miseria e richëssa, tut a riva da Nosgnor. {{verse|chapter=11|verse=15}}Saviëssa, sust, conossensa dla lege a ven-o dal Signor, l’amor e la dritura a son un sò don. {{verse|chapter=11|verse=16}}Ël top e l’eror a son për ij përvers, e ‘l mal a l’é mach për ij gram. {{verse|chapter=11|verse=17}}Lòn che Nosgnor a dà a l’é sicur për ij sò fedej, e sò favor a-j farà prosperé sèmper e an sij camin pì belfé. {{verse|chapter=11|verse=18}}A-i é col ch’a ven rich a fòrsa ‘d risparm e d'economìa, contut costa a l’é soa arcompensa: {{verse|chapter=11|verse=19}}cand a diran : « I l’hai trovà d’arlass, adess i podrai gòde ‘d lòn ch’i l’hai”<ref>Cfr: paràbola 'd Luca12:16-21.</ref>, as sà pa vàire temp a j’andrà: a lasrà tut a d’àutri anans ëd meuire. {{verse|chapter=11|verse=20}}Tente frem a tò angage e fane toa vita, ven vej an compiend tò travaj! {{verse|chapter=11|verse=21}}Fate pa ‘mpressioné dai sucess dij pecador; fà fiusa an Nosgnor e tente bon an tò but, përchè a l’é fàcil për Nosgnor fé vnì tut d’un colp un pòver rich. {{verse|chapter=11|verse=22}}L’arcompensa dël fedel a l’é la benedission ëd Nosgnor: an pòch ëd temp tute soe speranse as realiso. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dì nen : « Ëd còsa l’avrai-ne da manca? E ‘d che beni i podrai dëspon-e ant l’avnì ?”. {{verse|chapter=11|verse=24}}E va gnanca a dì: “I l’hai tut lòn ch’i n’hai pro! Che maleur podrìa-lo capiteme ‘ncora? {{verse|chapter=11|verse=25}}Ant ël boneur as pensa pa a la malora e ant le brute giornà, as dësmentia la prosperità. {{verse|chapter=11|verse=25}}Për Nosgnor a l’é belfé rende a l’òm conform soa condòta ant ël di ëd soa mòrt. Un brut moment a fà dësmentiè ij piasì ëd tuta na vita. A la mòrt ëd n’òm a ven-o fòra soe euvre. {{verse|chapter=11|verse=28}}Ciama gnun beà anans ëd soa mòrt, n’òm as conòss dabon mach a la fin. === Savèj serne j'amis === {{verse|chapter=11|verse=29}}Pòrta pa a ca toa na përson-a basta ch’a sia, përchè l’òm fàuss a l’ha tante furbarìe. {{verse|chapter=11|verse=30}}L’orgojos a l’é parèj ëd na pernis da arciam an gàbia, tanme na spia a speta toa crova. {{verse|chapter=11|verse=31}}An cangian ël bin an mal a sarà a l’avàit a trové difèt dcò ant ij pì bej gest. {{verse|chapter=11|verse=321}}Con na spluva ‘d feu a s’ampiniss ël brasé, l’òm sensa fej nì lej a buta ‘d bers mortaj. {{verse|chapter=11|verse=33}}Pijte varda dai gram: lor a fàbrico ‘l mal e a peulo antamnete dcò ti për sempe. {{verse|chapter=11|verse=34}}Daje obergi a n’ëstrangé, e at bolversrà tut an butand coj ëd ca toa contra ‘d ti. == 12 == {{chapter|12}} {{verse|chapter=12|verse=1}}S’it veule che la gent a agradissa lòn ch’it fas, ch’it sie bin cossient a chi ti ‘t fase dël bin. {{verse|chapter=12|verse=2}}Faje dël bin al fedel e it në saras arcompensà, se nen da chiel, dal Pì Àut sicura. {{verse|chapter=12|verse=3}}Nen ëd bon a col ch’a përsévera ant ël mal nì a chi ch'as nega ‘d fé almòsna. {{verse|chapter=12|verse=4}}Don-a ai fedej e giuta pa ‘l pecador <ref>Cfr Mt 5:43-48, Lc 6:27-36, 12:20.</ref>. {{verse|chapter=12|verse=5}}Faje dël bin al pòver e dón-je nen a coj ch’a dëspresio Dé: ch’as daga gnanca un trocion ëd pan e ti dàine nen al përvers, përchè a podrìa dovrelo për dominete, e ti ‘t sarìe doi vire mal pagà për tùit ij favor ch’it l’avrìe faje. {{verse|chapter=12|verse=6}}Ël Pì Àut a veul pa le gent sensa fede nì lege, e a farà giustissia ‘d lòn ch’as mérito. {{verse|chapter=12|verse=7}}Dà a la brava gent e giuta pa ‘l pecador. {{verse|chapter=12|verse=8}}Ant la prosperità, it podras nen savèj col ch'a l’é tò amis; ma ‘l nemis stà sicur che as ëstermrà pa ant ël maleur! {{verse|chapter=12|verse=9}}Se n’òm a l’é prosperos, ij sò nemis a son sagrinà; contut ël dësgrassià a l’é chità fin-a da sò amis. {{verse|chapter=12|verse=10}}Gnun-e fiuse an tò nemis, përchè soa gramissia a l’é parèj dl’aram ch’as cheurv ëd ruso. {{verse|chapter=12|verse=11}}Dcò se un a s’ësbassa e a marcia a testa bassa, pijte varda da chiel; venta tratelo parèj com it polidèisse në specc: sò ruso a ten pa për vàire. {{verse|chapter=12|verse=12}}Bùtlo pa aranda ‘d ti, a podrìa fete robaté e butesse a tò pòst. Falo nen sté a toa drita, a podrìa arsërché toa careja; vëddras che a la fin it capiras mie paròle e t’aprovras lòn ch’i diso. {{verse|chapter=12|verse=13}}Chi é-lo ch’a l’avrà compassion ëd un fachir s’a l’è mordù da ‘n serpent, o dij domator ch’as avzin-o a le bestie ferose? {{verse|chapter=12|verse=14}}E gnanca compassion ëd col ch’a frequenta ‘n pecador e as treuva vìtima angagià dai sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ël gram a restrà con ti për un moment, ma s’it tombe, at lasrà crové: at tnirà pa pì. {{verse|chapter=12|verse=16}}Ël nemis a l’é anmlà cora ch’at parla, ma ‘nt ël cheur a pensa ‘d campete ant la tampa; a podrìa avèj le lerme a j’euj, ma s’a treuva la ciansa, a s’anciocrà ‘d tò sangh. {{verse|chapter=12|verse=17}}A rivèissa mai un maleur, ël nemis a sarìa ‘l prim a esse ambelelà e, sota pretest ëd giutete, at ciaprà për ël garèt. {{verse|chapter=12|verse=18}}Chiel an mostrand sò ver visagi, a sopatrà la testa, a farà s-ciopaté le man, e an mormorand për vàire at mostrerà soa fausserìa. == 13 == {{chapter|13}} === Prudensa a riguard ëd nòstri somà === {{verse|chapter=13|verse=1}}A-i é d’anflesse le man a toché l’apeis; e col ch’a va con un blagheur a va a smijeje. {{verse|chapter=13|verse=2}}Va pa a cariete d’un peis tròp grev, e va nen a butete ansema a col ch’a l’é pì fòrt e pì rich che ti. A sarìa parèj ëd buté ansema n’ola ‘d teracheuita davzin a na caudera ‘d fèr: pen-a tocà da la caudera l’ola andrà ‘n frise! {{verse|chapter=13|verse=3}}Un rich a fà un tòrt a cheidun e a protesta ‘ncora con chiel-lì; un pòver a l’é tratà malgiust e venta ‘ncora ch’a s’ëscusa. {{verse|chapter=13|verse=4}}Se ti ‘t-j serve a 'n rich, chiel as n’aprofiterà ‘d ti; s’a l’avrà pa pì da manca ‘d ti, e ti ‘t l’avras pì nen ëd pianta, it saras chità. {{verse|chapter=13|verse=5}}Se ti ‘t l’has cheicòsa, chiel a vivrà a toe spèise, at gavrà tut sensa ch’a-j remòrda la cossiensa. {{verse|chapter=13|verse=6}}S’a l’ha da manca ‘d ti a t’angabiolerà: a farà ‘l rufian con ti e at darà na speransa, con bele paròle at ciamrà: “ ëd còs aves-to da manca?”. {{verse|chapter=13|verse=7}}At farà svërgogné anvitàndte ai sò festin, fin-a che a l’avrà ruinate për doi o tre vire an dovend réndje j’anvit. A la fin a grignerà ‘d ti, an sopatànd la testa an facia ‘d ti. Peui a farà visa ëd nen vëdte. {{verse|chapter=13|verse=8}}Fà ‘tension, fate pa ‘mbrojé, fate nen umilié da torolo<ref>Opura: Umilié da toa 'nsipiensa; lat. sir. e grech a l'han "toa gòj".</ref>. {{verse|chapter=13|verse=9}}Se a t’anvita n’òm anfluent, declin-a sò anvit: combin chiel andrà anans a ‘nvitete con ansistensa. {{verse|chapter=13|verse=10}}Gnun-a ‘nvadensa për nen esse arpossà, ma gnanca sté tròp da leugn për pa esse dësmentià. {{verse|chapter=13|verse=11}}Pensa pa ‘d podèj traté a l’istess livel con chiel, e gnun-a fiusa ‘d sò largh dëscors; {{verse|chapter=13|verse=12}}con le mideme paròle at butrà a la preuva e, an pijànte an gir a podrà esaminete. {{verse|chapter=13|verse=13}}It podras esse sicur ch’a trovrà sensa misericòrdia ij tò secret, e ti ‘t saras pa bon a scampé malagràssie e fin-a përzon. {{verse|chapter=13|verse=14}}Donca, fà bin atension e pijte varda: ti 't marce an brova d’un balatron. {{verse|chapter=13|verse=15}}Tute bestie a stimo soa midema specie; e l’òm agiss l’istess anvers a col ch'a l’ha davzin. {{verse|chapter=13|verse=16}}Tuti j’esse vivent a frequento sò sìmil e l’òm as cóbia con sò congéner, an sërcand contat ëd soa spécie. {{verse|chapter=13|verse=17}}Cosa-i é-lo an comun an tra ‘l luv e ‘l bero an tra gent sensa fede nì lege e ij fedej? {{verse|chapter=13|verse=18}}A peulo sté an pas la jena e ‘l can? As peul avèj antèisa an tra ‘l rich e ‘l pòver ? {{verse|chapter=13|verse=19}}Ij borich servaj a son preja dij leon ant ël desert: përparèj ij pòver a son pastura dij rich. {{verse|chapter=13|verse=20}}L’arogant a l’ha oror ëd la vita ùmila. Parèj l’òm rich a l’ha oror dël pòver. {{verse|chapter=13|verse=21}}S’a trambla ‘l rich, ij sò amis a lo sosten-o, tutun se ‘l pòver a crova, a l’é arpossà dcò da j’amis. {{verse|chapter=13|verse=22}}Se un rich a fà n’eror, vàire a ven-o a deje 'd protession, s’a dis ëd gavade, a-j dan rason. S’a l’é ‘l pòver a fé l’eror, a ven arprocià. S’a dis cheicòsa ‘d sensà, a-j dan pa da ment. {{verse|chapter=13|verse=23}}S’a parla un rich, tut ël mond a stà ciuto, e a esàlto a le nìvole sò dëscors. S’a l’é un pòver a parlé a diso: “Chi é-lo chiel-sì?". S’a s’antrapa ‘l pòver, a lo giuto a tombé. {{verse|chapter=13|verse=24}}Bon-a a l’é richëssa, s’a l’é sensa corussion; nopà për ël përvers la povertà a l’é sempe grama. {{verse|chapter=13|verse=25}}Lòn che n’òm a l’ha ant ël cheur a càmbia sò visage an bin o an mal. {{verse|chapter=13|verse=26}}Un moro sorident a segnala un cheur bin dispòst: trové ‘d proverbi bin pensà a ciama motobin ëd riflession. == 14 == {{chapter|14}} {{verse|chapter=14|verse=1}}A l’ha ‘d boneur col ch’a sà tnì soe paròle e donch a l’é pa tormentà da la tristëssa ‘d soe fote! {{verse|chapter=14|verse=2}}A l’ha ‘d boneur col che a l’é pa acusà da soa cossiensa e ch’a l’ha pa perdù la speransa! === Utilisassion responsabil ëd le richesse === {{verse|chapter=14|verse=3}}Còs serv-lo ël boneur econòmich, se un a l’é avar? Për còs a l’é bon-a la richëssa, se a-i é esitassion a dovrela? {{verse|chapter=14|verse=4}}Col ch’ambaron-a a fòrsa ‘d privassion, a travaja mach për d’àutri: ëd soe richësse a saran ëd forësté a fé festa. {{verse|chapter=14|verse=5}}Se un a l’é dur fin-a con chiel midem, con chi sara-lo generos? An tute le manere a sarà pa bon d’argiojì dël sò! {{verse|chapter=14|verse=6}}Nen ëd pes che col che trata mal chiel midem: costa la paga ‘d soa gramissia. {{verse|chapter=14|verse=7}}Se ‘l rancin a fà dël bin, a l’é mach ecession: a la fin as vëdrà sempe sò vissi. {{verse|chapter=14|verse=8}} Con l’anvìa ‘d sò sguard, chiel a l’é bon a nen: a fà visa ‘d pa vëdde la gent e a dëspresia le përson-e. {{verse|chapter=14|verse=9}}Sò euj avid <ref> A la létera: "euj gram".</ref> a l’é mai sodisfàit ëd na part sola: l’angiustissia a-j fà sëcché ‘l cheur! {{verse|chapter=14|verse=10}}Sò euj gram a son gelos dcò ëd sò pan, pròpi lòn ch’a-j manca fin-a a soa tàula! {{verse|chapter=14|verse=11}}Car ël mè fieul, ant la mzura ch’it peule, fate pa manché ‘l necessari, e presenta a Nosgnor j’oferte dovùe. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dësmentia mai che la mòrt a tarderà pa, e che ti ‘t conòsse nen ël di ëd marca. {{verse|chapter=14|verse=13}}Anans ëd meuire faje dël bin a tò pròssim, conform ij tò mojen : esse generos con chiel. {{verse|chapter=14|verse=14}}Vate pa a privé d’un di ‘d boneur ch’a passa, perd nen l’ocasion ëd sodisfé un desideri legìtim. {{verse|chapter=14|verse=15}}An efet, ti ‘t sas bin, ch’it l’avras da lassé a d’àutri ël frut dij tò afann, e che toe sostanse a saran ëspartìe an tra j’ardité! {{verse|chapter=14|verse=16}}Dà e arsèiv: viv la vita, përchè ant ël pais dij mòrt a-i é gnun-a sodisfassion d’arsërché! {{verse|chapter=14|verse=17}}La vita as frusta, parèj ëd na vesta; a l'ha la Lege eterna: “It l’avras da meuire!”. {{verse|chapter=14|verse=18}}Dzora ‘d n’erbo nen sbrolà: ëd feuje a crovo, d’àutre a gico. L’istess për le generassion ëd carn e sangh: un-a a meuir e l’àutra a nass. {{verse|chapter=14|verse=19}}Tut lòn ch’as fà a vnirà esse póer, e col ch’a l’ha fàit a dësparirà con soa euvra. === La gòj 'd cudì la saviëssa === {{verse|chapter=14|verse=20}}A l’ha ‘d boneur l’òm ch’as dèdica a la saviëssa e a rason-a an dovrand soa ‘nteligensa! {{verse|chapter=14|verse=21}}Se as ciama an cheur cola ch’a l’é soa stra, a riflet dcò a l’esigensa dla sapiensa: ij sò secret. {{verse|chapter=14|verse=22}}Chiel a la séguita an soe pianà, parèj d’un veneur, e as buta a l’avàit an sël vieul andova ch’a l’ha da passé. {{verse|chapter=14|verse=23}}A vàita travers soe fnestre e a starà a scoté a soe pòrte. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel as fërma aranda ‘d la ca dla saviëssa, e a treuvrà sosta da para ‘d soe muraje. {{verse|chapter=14|verse=25}}A pianta soa tenda davzin, e a trovrà arfugi ant l’òsto dël boneur. {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel a farà ‘l ni ant ij sò branch, e andrà a vive ant la sosta dël boneur: {{verse|chapter=14|verse=27}}a l’avrà tuta la protession da la càud, e a sarà entà an soa presensa gloriosa! == 15 == {{chapter|15}} {{verse|chapter=15|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor as comporterà përparèj, e chi a fà soa la lege a l’avrà saviëssa. {{verse|chapter=15|verse=2}}Parèj ëd na mare la Saviëssa andrà a sò rëscontr; a-j farà acoliensa parèj ëd na sposa vérgin. {{verse|chapter=15|verse=3}}A-j darà da mangé ‘l pan dël bon sens, e da beive l’eva dla sapiensa. {{verse|chapter=15|verse=4}}Se l’òm a farà pontel dzora ‘d chila, sensa tramblé, s’a l’avrà fiusa: a restrà pa confondù. {{verse|chapter=15|verse=5}}La saviëssa a darà un leu d’onor an tra soa gent e an mes ëd la ciambreja a-j butrà le paròle an boca. {{verse|chapter=15|verse=6}}Chiel a sarà ‘ncoronà da na gòj dësbordanta, e sò nòm a l’avrà fama eterna. {{verse|chapter=15|verse=7}}Ij fòj a andran mai a rìsigh d’otnì saviëssa, e ij pecador a la vedran mai. {{verse|chapter=15|verse=8}}La saviëssa as ten leugn dai pretensios, e ij busiard as n’aviso mai ëd chila. {{verse|chapter=15|verse=9}}La làuda për chila as peul pa pensesse ant la boca dël pecador, përchè Nosgnor a l’ha nen concedùila. {{verse|chapter=15|verse=10}}A l’é mach la saviëssa ch’a possa n’òm a laudé Nosgnor, përchè a l’é ‘l Signor midem a ispirela. === Libertà 'd sernia === {{verse|chapter=15|verse=11}}Va pa a dì: “I son dëstradame për colpa ‘d Nosgnor”, va nen a fé lòn che pròpi a detésta! {{verse|chapter=15|verse=12}}Dis nen: “Chiel a l’ha portame ant l’eror”, përchè chiel a l’ha pa da manca ‘d gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=15|verse=13}}Nosgnor a l’ha ‘n ghignon tute forme dël mal, e për ij sò fedej a l’é l’istess. 14 Ant ël prinsipi chiel a l’ha creà l’esse uman, {{verse|chapter=15|verse=14}} e a l’ha lassalo magìster ëd soe decision<ref>Dotrin-a dla libertà o dël lìber arbitri.</ref>. {{verse|chapter=15|verse=15}}S’it veule, donch it seguitras la lege; mantnite fedel a dipend mach da ti. {{verse|chapter=15|verse=16}}Chiel a l’ha butate dë 'dnans ël feu e l’eva: a ti ël serne ‘ndova stende la man! {{verse|chapter=15|verse=17}}An facia a l’òm a l’ha butà la vita e la mòrt, a mincadun a sarà dàit lòn ch’a l’ha decidù. {{verse|chapter=15|verse=18}}Përchè la Saviëssa ‘d Nosgnor a l’é inmènsa, sò podèj a l’é sensa fin e a vëdd tut. {{verse|chapter=15|verse=19}}Ij sò euj a son dzora ‘d coj ch’a l’han tëmma ‘d chiel, Chiel ch’a conòss tut lòn ch’a fan j’òm. {{verse|chapter=15|verse=20}}A gnun a l’ha comandaje d’esse përvers, e a gnun a l’ha daje ‘l përmess ëd pëcché. == 16 == {{chapter|16}} === Dé a castija ij pecador === {{verse|chapter=16|verse=1}}Gnun-e anvìe ‘d na caterva ‘d fieuj ch’a servo a nen, argiojiss nen ëd fieuj ch’a dëspresio Dé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Gnun-a gòj s’a chërso ëd nùmer, s’a rispeto pa l’autorità dël Signor. {{verse|chapter=16|verse=3}}Gnun-a fiusa ch’a vivo vàire ann e fonga pa toa speransa ansima a sò avnì. Mej un fieul ùnich rispetos ëd Nosgnor che mila bon a nen. A l’é mej meuire sensa avèj avù ‘d famija che avèine avù ëd përvers. {{verse|chapter=16|verse=4}}N’òm ëd sust a l’é pro për fè prosperé na sità, ma na gëneuria ‘d ligere a la rend un desert. {{verse|chapter=16|verse=5}}Ij mè euj a l’han vëddù motobin d’esempi, e mie orije a l’han sentune ‘d pì greve ‘ncora. {{verse|chapter=16|verse=6}}Ant ël campament dij pecador a l’é viscasse ‘l feu ëd Dé, sò fot a consuma na gent arvirosa. {{verse|chapter=16|verse=7}}Dé a l’ha pa scusà ij gigant d’antan, ch’as chërdio pro fòrt da podèisse arviré. {{verse|chapter=16|verse=8}}A l’ha nen risparmià ij consitadin ëd Lòt: a l’avìa oror ëd sò orgheuj. {{verse|chapter=16|verse=9}}E gnun-a misericòrdia an sij Canané, sto pòpol destinà a la ruin-a, eliminà për ij sò crìmen<ref> Le "nassion ëd perdission" an Canan.</ref>. {{verse|chapter=16|verse=10}}Midema sòrt a l’é rivaje a sessentmila Israelita, mòrt për l’ostinassion ëd sò cheur. {{verse|chapter=16|verse=11}}S’a-i fussa dcò mach n’òm arviros, a sarìa dròlo ch’a restèissa sensa castigh, {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè Flin-a e Misericòrdia a son ëd Nosgnor, e chiel a l'é poderos ant ël përdon e cand ësversa sò fot. {{verse|chapter=16|verse=13}}Soa misericòrdia a l’é granda parèj ëd soa severità; chiel a giudicherà l’òm për lòn ch’a fa. {{verse|chapter=16|verse=14}}A scamperà pa ‘l colpèivol con soa pijàita, ma gnanca la passiensa dël giust a sarà confondùa. {{verse|chapter=16|verse=15}}Chiel a farà pòst a tuta soa generosità; mincadun a sarà tratà conform a soe euvre. {{verse|chapter=16|verse=16}}Dì nen: “I më stermerai a Nosgnor! Ambelelà ant ël cel gnun a penserà a mi!". {{verse|chapter=16|verse=17}}Mi i passo sconossù an mes ëd la furfa. Còs son-ne mi, ant ël cheur ëd la creassion sensa fin? {{verse|chapter=16|verse=18}}Vàrda: ël cel e ‘l cel dij cej, la tèra e ‘l balatron dij mar a tramblo an soa aparission. {{verse|chapter=16|verse=19}}Dcò le montagne e le fondamenta dla tèra, a sò bèich as buto a tërmolé. {{verse|chapter=16|verse=20}}Ma l’òm a-j dà pa da ment, col ch’a l’é ch’a riflet an sle stra ‘d Nosgnor? {{verse|chapter=16|verse=1}}S’i faso ël mal, gnun am vëdrà; o se i mentìsso dë stermà, gnun a lo savrà. {{verse|chapter=16|verse=22}}«Chi é-lo ch’a nunsierà j’euvre ‘d giustissia? E còs peus-ne speré an osservand soa lege?”. {{verse|chapter=16|verse=23}}Sòn a l’é lòn ch’a pensa ‘l fòl! L’òm ch’a l’ha pa d’anteligensa, a ciapa ‘d bailo an pensand ëd gavade! === La saviëssa 'd Dé a l'é arvelà ant la creassion === {{verse|chapter=16|verse=24}}Car ël mè fieul, scótme e amprend mè savèj, àplica toa ‘tension a lòn ch’i diso. {{verse|chapter=16|verse=25}}I manifesterai con gran’ deuit mia giusta dotrin-a, i soagnerai për ti na conossensa ‘d siensa. {{verse|chapter=16|verse=26}}A l’é ant ël prinsipi che an soa Creassion Nosgnor a l’ha fàit soe euvre, e a l’ha ripartì sò pòst e leu a tut. {{verse|chapter=16|verse=27}}Chiel a l’ha ciadlà tut lòn ch’a l’ha fàit për l’eternità, e a l’ha stabilì l’atività dle generassion ëd l’avnì, ch'a l’han mai conossù fam nì strachità, nì a l’han mai chità sò but. {{verse|chapter=16|verse=28}}Gnun ëd lor a l’ha mai arbutà sò pròssim nì dësubidì ai comand ëd Dé. {{verse|chapter=16|verse=29}}Peui Nosgnor a l’ha vaità torna la tèra e a l’ha ‘mpinila ‘d tut sò bin. {{verse|chapter=16|verse=30}}La surfassa dël mond a l’é stàita coatà da tute sòrt ëd bestie vivente che, a la mòrt ëd lor, a torneran a la tèra. == 17 == {{chapter|17}} {{verse|chapter=17|verse=1}}Nosgnor a l’ha creà l’òm da la tèra e a la tèra a lo fà torné. {{verse|chapter=17|verse=2}}A l’ha stabilì un temp limità ‘d vita, a l’ha fissà për lor n’época da vive e daje fiusa për governé dzora a tut lòn che a-i é an sla tèra. {{verse|chapter=17|verse=3}}Conform a soa natura a l’ha ‘rvestije ‘d fòrsa, a l’ha formaje a soa imàgine. {{verse|chapter=17|verse=4}}Për governé bestie e osej e che tut lòn ch’a viv a l’avèissa tëmma dl’òm. {{verse|chapter=17|verse=5}}''A l'han arseivù 'l podèj ëd dovré le sinch euvre dël Signor, e, coma la sesta a l'ha conceduje 'l don ëd la rason, e coma sétima la paròla, antërpret ëd soe euvre''<ref>Sinch "podèj" o "euvre": mëraco na glòssa stòica.</ref>. {{verse|chapter=17|verse=6}}Dësserniment, lenga, euj, orije e cheur, e a l’ha daje ‘d servel për pensé. {{verse|chapter=17|verse=7}}A l’ha ‘mpinìje ‘d savèj e d’anteligensa e a l’ha mostraje dcò ‘l bin e ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=8}}An sò cheur, a l’ha butaje un pòch ëd soa lus, për feje conòsse l’inmensità ‘d soa euvra: ''e a l'ha përmetuje 'd gloriesse ant ij sécoj ëd soe maravije'' {{verse|chapter=17|verse=9}}Donch, a peulo laudelo, sò nòm sant, {{verse|chapter=17|verse=10}}an contand daspërtut la grandëssa ‘d soe euvre, {{verse|chapter=17|verse=11}}Nosgnor a l’ha nen mach donaje la conossensa a j’òm ma dcò an ardità la lege dla vita, ''e lolì përchè ch'arconossèisso ch'a son mortaj coj che adess a esisto''. {{verse|chapter=17|verse=12}}Chiel a l’ha fissà con lor n’aleansa sensa fin e a l’ha faje conòsse ij sò decret. {{verse|chapter=17|verse=13}}Anlora ij sò euj a l’han vëddù la maestosità ‘d soa glòria, e soe orije a l’han scotà soa vos poderosa. {{verse|chapter=17|verse=14}}«Pijeve varda,- a l’ha dije-, ëd tute j’angiustissie!» e a l’ha daje a mincadun ëd precet anvers ël pròssim. {{verse|chapter=17|verse=15}}Nosgnor a vëdd sempe lòn ch’a fan j’uman, nen a resta stërmà a chiel. {{verse|chapter=17|verse=16}}''Fin-a da soa gioventura soe vie 'd lor a van anvers ël mal e a san nen cangié ij sò cheur ëd pera an cheur ëd carn. {{verse|chapter=17|verse=17}}Ant ël divide ij pòpoj ëd tuta la tèra'' a l’ha butà un cap për tute le gent, ma Israel a l’é porsion dël Signor, {{verse|chapter=17|verse=18}}''che, coma prim-gènit, chiel a nuriss an dotrinandlo e, dëspensàndje la lus ëd sò amor, a lo chita mai''. {{verse|chapter=17|verse=19}}Për Nosgnor tut lòn ch’a fan j’òm a l’é tanme ‘l sol, ij sò euj a vëddo sempe soa condota. {{verse|chapter=17|verse=20}}Gnun-a ‘ngiustissia a sarà stërmà a chiel, tute le betise dl’umanità a son dë 'dnans ëd Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=21}}''Ma 'l Signor a l'é bon con tute soe creature, a-j dësbla pa nì a-j chita, ma a-j sparmia''. {{verse|chapter=17|verse=22}}L’almòsna ch’a fà l’òm a l’é un cacèt për Chiel e un gest ëd generosità a sarà stimà da Nosgnor pressios parèj dël lumèt ëd sò euj. ''Ai sò fieuj e fije a-j conced la conversion''. {{verse|chapter=17|verse=23}}A la fin, un di chiel a s’alverà e a-j rendrà l’arcompensa, sversàndje ansima ‘l contracambi. {{verse|chapter=17|verse=24}}Contut, a col ch’as pentiss, a j’ësmon l’ocasion ëd torné a chiel e a darà coragi a coj ch’as perdo 'd coragi. === Apel a la conversion === {{verse|chapter=17|verse=25}}Torna a Nosgnor e chita ‘d fé dël mal, s’it preghe a diminuirà toa colpa. {{verse|chapter=17|verse=26}}Torna al Pì Àut, e vira le spale a l’angiustissia, ''chiel, an efet, at ëmrà dal top a la lus ëd la salvassion''. Detésta ‘d pianta ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=27}}Ant ël mond dij mòrt, chi a lauderà ‘l Pì Àut? Son coj ch’a son viv a doveilo celebré! {{verse|chapter=17|verse=28}}Da un ch’a l’é mòrt, ch’a-i è pa pì, l’arconossensa as perd, mach col ch’a l’é viv e san a làuda Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=29}}La misericòrdia ‘d Nosgnor a l’é sensa fin, e dcò sò perdon për coj ch’a torno a chiel! {{verse|chapter=17|verse=30}} L’òm a peul pa avèj tut, përchè a l’é nen inmortal ël fieul ëd l’òm. {{verse|chapter=17|verse=31}}Còs é-lo pì luminos dël sol? Pura dcò ‘l sol as dëstissa. Përparèj l’esse uman a médita ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=32}}Dé a ciama cont a j’armeje dël cel, ma j’òm a son tuti tèra e sënner. == 18 == {{chapter|18}} === La majestà 'd Dé === {{verse|chapter=18|verse=1}}Nosgnor a viv da sèmper e për sempe: tut a l’é stàit creà da chiel, gnun-a ecession. {{verse|chapter=18|verse=2}}Mach chiel a l’ha ‘l dirit d’esse proclamà giust. {{verse|chapter=18|verse=3}}Chiel a governa la tèra mach con un gest ëd soa man, e tut a obedis a soa volontà, përchè a dòmina tut con sò podèj, e a separa ‘l sacrà dal profan. {{verse|chapter=18|verse=4}}La potensa ‘d soa majestà chi é-lo ch’a podrà mzurela? Ëd pì, dëscheuvre e conté soe misericòrdie? {{verse|chapter=18|verse=5}}A-i é nen da gavé e nen da gionté: pa possìbil dëscheuvre ij secret maravijos ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=6}}Cora che as chërd d’avèj finì, antlora ‘l travaj ancamin-a; se as fërma: a resta antërduvà. {{verse|chapter=18|verse=7}}Còs é-lo l’òm? Còs serv-lo? Col ch’a l’é sò bin e qual ch'a l’é sò mal? {{verse|chapter=18|verse=8}}S’a viv sent ann a son già pro. {{verse|chapter=18|verse=9}}Ma comparà a l’eternità a son na stissa d’eva ant ël mar e na gran-a ‘d sabia. {{verse|chapter=18|verse=10}}Për lòn Nosgnor a l’ha passiensa ‘nvers j’uman e a spàntia dzora ‘d lor soa misericòrdia. {{verse|chapter=18|verse=11}}Chiel a vëdd e a sà da bin cola ch’a l’é sòrt e fin, për lòn a l’é bondos ant ël perdon. {{verse|chapter=18|verse=12}}La misericòrdia dl’òm a riguarda ‘l pròssim, ma Nosgnor a l’ha misericòrdia ‘nvers tuti j’esse ch'a vivo <ref> Misericòrdia 'ncreusa e universal ëd Nosgnor, con sò caràter pedagògich.</ref>. {{verse|chapter=18|verse=13}}A rimpròcia, éduca, a mostra, a men-a torna a chiel col ch’a l’é perdusse tanme un bërgé për sò moton perdù. {{verse|chapter=18|verse=14}}A l’ha misericòrdia ‘d coj ch’as lasso instruve e ch’as afan-o d’ëscoté soe decision. === Lë spirit giust ëd fé d'almosne === {{verse|chapter=18|verse=15}}Car ël mè fieul, s’it fase dël bin a cheidun, umìlia pa con ij rimpròcc. S’i t’ësmon-e un regal, gionta nen paròle ch’a ferisso. {{verse|chapter=18|verse=16}}Na paròla bon-a a val pì d’un regal: a l’é parèj dla rosà ch’a leiniss la càud. {{verse|chapter=18|verse=17}}Òhi! A l’é sicur che na paròla bon-a a vala ëd pì che ‘n bel regal, l’òm generos a smon tùit ëdoi ansema. {{verse|chapter=18|verse=18}}Ël fòl a rimpròcia sensa deuit; e l’anvidios, cora ch’a dà cheicòsa, a fà pioré. === I l'oma da bin arflete e d'avèj padronansa=== {{verse|chapter=18|verse=19}}Stùdia la question, apress pàrla; anans ëd tombé malavi, pijte soèn ëd ti. {{verse|chapter=18|verse=20}}Esàmina ti midem anans che Nosgnor at giùdica, e it trovras përdon ant ël moment ëd rende cont. {{verse|chapter=18|verse=21}}Speta pa d’esse malavi për arconòsse da ùmil tò tòrt, e s’it l’has pëccà, mostra tò pentiment. {{verse|chapter=18|verse=22}}S’it fase na promëssa a Nosgnor, che nen a t’ampedissa 'd compìlo a sò temp, speta pa ‘l di dla mòrt për buté a régola tò vot. {{verse|chapter=18|verse=23}}Pronte ti midem anans ëd fé un vot, fa nen parèj ëd coj ch’a buto an tentassion Nosgnor. {{verse|chapter=18|verse=24}}Avistne s’it mérite soa ‘ndignassion ant ij darié moment dël di dla mòrt, cand che Chiel a dëstornerà sò visagi da ti. {{verse|chapter=18|verse=25}}Ant ël temp ëd la bondosità dël mangé, venta memorié ‘l temp ëd la famin-a; ant ël temp ëd la richëssa, dësmentia pa ch’it podrìe vnì pòver e an miséria. {{verse|chapter=18|verse=26}}Da matin a vespr, ël temp a peul cangé, tut a passa vit dë 'dnans ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=27}}L’òm savi a pija soe precaussion an tut, ant ël temp dël pecà: a évita ‘d fé dël mal. {{verse|chapter=18|verse=28}}Tuti j’òm ëd sust a arconòsso la saviëssa e a onoro col ch’a l’ha trovala. {{verse|chapter=18|verse=29}}Coj ch’a san parlé a mostro d’esse savant, e a spàntio, tanme pieuva, ëd provérbi bin trovà. === Padronansa === {{verse|chapter=18|verse=30}}Fate nen dominé da toe anvìe, fid-te pa tròp ëd toe passion. {{verse|chapter=18|verse=31}}S’it cede a sodisfé tùit ij tò but, it faras tò maleur, e it saras la svergna dij tò nemis, {{verse|chapter=18|verse=32}}Buta pa toa gòj a mné na vita ‘d piasì, përchè soa conseguensa a podrìa esse ‘l paghé motobin car. {{verse|chapter=18|verse=33}}Ven nen pòver an fasend feste e disné con ëd dné amprontà, cand ch’it l’has pa nen an borsa. == 19 == {{chapter|19}} {{verse|chapter=19|verse=1}}N’ovrié ch’a bèiv a vnirà mai rich, e col ch’a dëspresia ‘l pòch ch’a l’ha, a drocherà an pressa. {{verse|chapter=19|verse=2}}Desse al vin e core d’apress a le fomne a fan sgaré fin-a ij pì savant, e col ch’a va con meretris a l’é ‘ncora pes. {{verse|chapter=19|verse=3}}Për soa temerarietà a sarà eliminà a mòrt, e ij verm a ‘rditran sò còrp <ref> Valadì: sò castigh a sarà la mòrt anans ëd sò temp.</ref>. === Contra la maldicensa === {{verse|chapter=19|verse=4}}Chërde tròp an pressa a lòn ch’av diso a l’é da spìrit leger. Col ch’a pëcca a fà dël tòrt a chiel midem. {{verse|chapter=19|verse=5}} Col ch’as pija piasì dël mal a sarà condanà. {{verse|chapter=19|verse=6}}Col ch’a òdia la calunia a scampa dal mal. {{verse|chapter=19|verse=7}}Mai ripete cheicòsa ch’it l’has sentù dì, e it n’avras gnun darmage. {{verse|chapter=19|verse=8}} Nen parlene nì con l’amis che ‘l nemis; arvela nen ëd la diciarìa: a meno che l'ësté ciuto at fasa colpèivol. {{verse|chapter=19|verse=9}}Përchè col ch’a t’ëscota, a l’avrà pa fiusa an ti, e a la prima ocasion a t’avrà an ghignon. {{verse|chapter=19|verse=10}}Has-to sentù na petegolada? Sótrla drinta ‘d ti! Stà tranquil: at farà pa s-ciopé! {{verse|chapter=19|verse=11}}Na paròla sentùa a fà patì ël badòla, parèj dij dolor dëscobi dla partorient. {{verse|chapter=19|verse=12}}Ël gadan ch’a guerna un secret, a l’é com a l’avèissa na flecia ant la cheussa. {{verse|chapter=19|verse=13}}S’it sente parlé mal ëd n’amis, ciàmje anans ëd tut a chiel: nen ëd pì fàcil ch’a në sàpia nen; e s’a l’avèissa fàit cheicòsa, procura ch’a lo fasa pa pì. {{verse|chapter=19|verse=14}}S’a ven acusà tò avsin ëd calunié, ciàmje anans ëd tut a chiel: peul d’esse ch’a l’àbia dit nen; e s’a l’avèissa dit: ch’a lo disa mai pì! {{verse|chapter=19|verse=15}}A-i é tante ‘d cole lenghe grame! Anteroga pitòst tò amis e chërd pa a lòn che d’àutri a conto. {{verse|chapter=19|verse=16}}A capita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma sensa ‘ntension grama. Ha-lo mai cheicadun pa pëccà con soa lenga? {{verse|chapter=19|verse=17}}A càpita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma ti anteroga tò pròssim, anans ëd condanelo: fà ‘ntërvnì la lege dël pì Àut. === Saviëssa vera e saviëssa fàussa === {{verse|chapter=19|verse=18}}Tuta saviëssa a l’é Tëmma ‘d Dé, e minca sapiensa a l’é pràtica dla Lege. {{verse|chapter=19|verse=19}}A-i é pa saviëssa ant la conossensa dël mal; gnun-a prudensa ant ël consèj dij pecador.{{verse|chapter=19|verse=20}}A-i son d’abilità ch’a son detestàbile; e col ch’a manca ‘d saviëssa a l’é peui mach un torolo. {{verse|chapter=19|verse=21}}A val ëd pì n’òm curt d’anteligensa ma ch’a rispeta Nosgnor che n’anteligent ch’a dëspresia la lege. {{verse|chapter=19|verse=22}}A esist n’ingegn motobin fin për fé d’angiustissie. As trata ‘d dovré d’amicissie për prevalej an giudissi. {{verse|chapter=19|verse=23}}A-i é ‘l gram ch’a va tut curv an soa tristëssa, ma che drinta ‘d chiel a l’é pien d’angann, {{verse|chapter=19|verse=24}}chiel a sbassa ‘l moro e a fà visa d’esse ciòrni, ma, pen-a sbassà për ti la guardia, as pija l’avantagi dzora ‘d ti. {{verse|chapter=19|verse=25}}E s’a-i la fà pa a fé dël mal për carensa ‘d fòrsa, a la prima ocasion as n’aprofiterà. {{verse|chapter=19|verse=26}}Venta vëdlo n’òm për savèj chi ch’a l’é, e venta rëscontrelo për esse sicur ch’a l’àbia ‘d bon sens. {{verse|chapter=19|verse=27}}La manera ‘d vestisse, ëd rije, ëd marcé, arvelo che géner d’òm ch’a sia. == 20 == {{chapter|20}} === Silensi e paròle === {{verse|chapter=20|verse=1}}A-i é ‘d rimpròcc ch’a son fòra temp; a-i é col ch’a stà ciuto e a mostra d’esse prudent. {{verse|chapter=20|verse=2}}Sempe mej rimprocé che cové 'l ghignon! {{verse|chapter=20|verse=3}}Col ch’arconòss ij sò tòrt a évita l’umiliassion. {{verse|chapter=20|verse=4}}Col ch’a veul rende giustissia con la fòrsa a fà pensé a n’eunuch ch’a veul dësforsé na fija. {{verse|chapter=20|verse=5}}A-i é cheicadun ch’a l’é considerà savi përchè a stà ciuto, d’àutri ch’a son pijà d'ëstracheur përchè a parlo tròp. {{verse|chapter=20|verse=6}}Ma a peul d’essie un ch’a tas mach përchè a sà pa cos dì, o n’àutr che a parla nen, përchè a conòss ël moment bon. {{verse|chapter=20|verse=7}}L’òm savi a speta la bon-a ocasion për parlé, ma ‘l farfo e l’òm sensa sust a la lassa passé. {{verse|chapter=20|verse=8}}As peul pa soportesse ‘l ciaciaron ma a l’é detestà dcò col ch’as n’ancala pa a parlé. === Ëd paradòss === {{verse|chapter=20|verse=9}}Dle vire, un maleur a peul serve a cheicadun, d’àutre vagné a peul esse na pérdita. {{verse|chapter=20|verse=10}}Dle vire, toa generosità a peul avèj gnun efet, opura a peul réndte ‘l dobi. {{verse|chapter=20|verse=11}}Dle vire, la glòria a peul sbassete, e n’umiliassion convertisse an onor. {{verse|chapter=20|verse=12}}A-i é col ch’a cata tant con pòch d’argent, e col ch’a paga sèt vire sò valor. {{verse|chapter=20|verse=13}}Con pòche paròle ‘l savi as fà stimé, antramentre che ‘l gasépio a sgheira soe amabilità. {{verse|chapter=20|verse=14}}At servirà a nen ël present ëd ël fòl, përchè chiel a l’ha mach anvìa d’arsèive pì che ‘d dé<ref> A la létera: i sò euj a son vàire pitòst che un.</ref>. {{verse|chapter=20|verse=15}}A darà pòch, ma a pretendrà tant; a dovertrà soa boca parèj d’un bateur ëd mercà. L’òm odios, ancheuj at fa un préstit e doman at lo reclama. {{verse|chapter=20|verse=16}}L’ëstordì a dis: "I l’hai pa d’amis, gnun arconòss lòn ch’i faso e coj ch’a mangio a mia tàula a son lenghe ‘d sùcher!". {{verse|chapter=20|verse=17}}Ma tùit a rijo a spèise ‘d n’òm përparèj. === Un parlé ch'a va nen bin === {{verse|chapter=20|verse=18}}Mèj sghijé an sl’ësternì che con la lenga! Për sòn la crova dij tavërro a riva vit e brutala. {{verse|chapter=20|verse=19}}N’òm sensa grassia a l’é parèj d’un dëscors fòra ‘d leu: a seurt sempe da la boca dij baquass. {{verse|chapter=20|verse=19}}A l’é pa apressià un proverbi ch’a seurt da la boca d’un fòl, përchè a në parla sempe fòra temp. {{verse|chapter=20|verse=21}}A-i é ‘d gent tròp pòvra për fé dël mal e ch’a l’ha pa ringret o rimors cand a deurm. {{verse|chapter=20|verse=22}}Ma a-i é col ch’as ruin-a për rispet uman o për la facia d’un baquaro, përchè as n’ancala nen a dije che ‘d nò; {{verse|chapter=20|verse=23}}d’àutri, përchè as n’ancalo pa d'arfudé cheicòsa a n’amis, e parèj, sensa rason, as në fan un nemis. === Busiardé === {{verse|chapter=20|verse=24}}Bruta màcia për l'òm la busiardarìa, ch'a l’é sèmper an sla boca dle ciole. {{verse|chapter=20|verse=25}}A l’é mej un làder che un busiard ostinà, combin che tùit e doi a condivido la malora. {{verse|chapter=20|verse=26}}L’arlìa ‘d mentì a l’é dzonor e a cheurv ël busiard ëd n’onta sensa fin. === Dit proverbiaj === {{verse|chapter=20|verse=27}}Un savi, a l’é pa ch’a l’àbia da manca ‘d vàire për fesse apressié, l’òm ëd sust a-j pias a j’autorità. {{verse|chapter=20|verse=28}}Col ch’a travaja da bin la tèra a farà un baron ëd gran, e col ch’a-j pias a la gent amportanta a podrà fesse perdoné n’angiustissia. {{verse|chapter=20|verse=29}}Regaj, present, a sbòrgno j’euj dij savi, a l’é parèj d’un musel an sla boca ch’a sòfoca le crìtiche. {{verse|chapter=20|verse=30}}La saviëssa stërmà a l’é tesòr sotrà, còs serv-lo l’un e l’àutr? {{verse|chapter=20|verse=31}}Përchè l’òm ch’a stërma soe betise a l’é mej ëd col ch’a stërma soa saviëssa. == 21 == {{chapter|21}} === Vàire pecà === {{verse|chapter=21|verse=1}}Car ël mè fieul, s’it ses butate da la part dël tòrt, falo pa pì, e ciama përdon për le fote passà. {{verse|chapter=21|verse=2}}Scapa dë 'dnans dël pecà com as ëscapa da na serp: se t’avzin-e a podrà mòrdte. Ij sò dent a son tanme dent ëd leon: a ranco la vita dl’òm. {{verse|chapter=21|verse=3}}La dësobediensa a la lege a l’é na lama a doi taj ch’a lassa na fërleca ch’as peul pa varì. {{verse|chapter=21|verse=4}}Violensa e orgheuj a pòrta a la ruin-a; përparèj a saran vastà le ca dij pretensios, con tute soe famije. {{verse|chapter=21|verse=5}}La preghiera dël pòver a va da soa boca a j’istesse orije ‘d Dé, a sò favor a sarà ‘l giudissi. {{verse|chapter=21|verse=6}}Col ch’arfudo ‘l rimpròcc a marcio an sle pianà dël pecador, ma col ch’arconòss l’autorità ‘d Nosgnor as convertrà dël cheur. {{verse|chapter=21|verse=}}Da leugn t’arconòsse ‘l ciaciaron, ma s’a dis ëd betise, l’òm ëd sust a j’arconòs. {{verse|chapter=21|verse=8}}Constrùve soa ca con richësse dj’àutri, a l’é ambaroné pere për l’invern. {{verse|chapter=21|verse=9}}La ciambreja ‘d coj ch’a vivo an brova dla lege divin-a a l’é parèj d’un baron ëd d’ëstóbia: soa fin a l’é na giolà ‘d feu. {{verse|chapter=21|verse=10}}La stra dij pecador a l’é an pian e sensa pere, ma sò but a l’é ‘l balatron dij mòrt. === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=21|verse=11}}Col ch’a ubidiss a la lege a resta magìster dij sò pensé. Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor a pòrta a la saviëssa. {{verse|chapter=21|verse=12}}As peul pa educhesse col ch’a l’é nen bon a fé; nopà a-i é dcò n’abilità ch’a fà chërse l’amaritùdin. {{verse|chapter=21|verse=13}}Ël savèj dël savi a l’é parèj d’un fium an chërsùa e ij sò consèj parèj ëd n’adoss d’eva viva. {{verse|chapter=21|verse=14}}Ël cheur dël badaloch a l’é parèj d’un vas falèt, nen bon a contnì na mìnima conossensa. {{verse|chapter=21|verse=15}}Se n’òm istruì a sent na paròla sàvia, a l’apressia e ancor a l’aprofondis; ma ‘l beté as në dëspias e a la campa a j’ortije. {{verse|chapter=21|verse=16}}J’esplicassion d'un torolo a l’é greva parèj d’un badò da porté ant un viage. Nopà che an sij làver dl’anteligent as treuva grassia daspërtut. {{verse|chapter=21|verse=17}}Volonté ant le ciambreje a së scotrà lòn ch’a dis l’òm sensà, për podèj peui medité soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=18}}La sapiensa dël beté a l’é tanme na ca ‘n ruin-a, e ‘l savèj d’un sempi a son dëscors ancomprensìbij. {{verse|chapter=21|verse=19}}L’educassion a l’é për l’insensà parèj ëd caden-e ai pé e manëtte a le man. {{verse|chapter=21|verse=20}}Ël baquaro a grigna àut e fòrt, ël savi a grigna con dosseur e an silensi. {{verse|chapter=21|verse=21}}Për l’òm ëd bel deuit l’educassion a l’é na parura d’òr, o un brassalèt a la man drita. {{verse|chapter=21|verse=22}}Ël maleducà a intra sfrandà drinta ‘d na ca, ma l’òm d’esperiensa ‘d vita as presenta discret. {{verse|chapter=21|verse=23}}L’òm sensa bon sens a spia da la pòrta drinta ‘d ca, l’òm bin educà as në resta fòra. {{verse|chapter=21|verse=24}}Pa educà scoté a le pòrte: che dzonor për l’òm prudent! {{verse|chapter=21|verse=25}}Coj ch’a parlo tant a ‘rpeto le tavanade sentùe, ma la gent prudenta a pèisa soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=26}}Ij gasepio anans a parlo e apress a penso, ij savant anans a penso e apress a parlo. {{verse|chapter=21|verse=27}}Se ‘l përvers a maledis l’aversari a maledis se midem. {{verse|chapter=21|verse=28}}La malalenga antàmna se istess e as fà detesté an sò ambient! == 22 == {{chapter|22}} === Ij fagnan === {{verse|chapter=22|verse=1}}1 Ël fagnan a smija a na pera coatà d’escrement, che tùit a slontan-o con dëspresi. {{verse|chapter=22|verse=2}}Opura a peul smijeje a ‘n baron ëd liam: col ch’a lo toca as polida la man. === Ij fieuj mal educà === {{verse|chapter=22|verse=3}}Che d’onta pr un pare, d’avèj un fieul malcreà! E s’a l’è na fija: pes ancora. {{verse|chapter=22|verse=4}}Na fija ‘d sust a sarà un tesòr pr ël marì, ma na fija dësvergognà a causerà tristëssa a sò pare! {{verse|chapter=22|verse=5}}Na fomna ‘nsolenta a l’é ónta për pare e marì, a sarà dëspresià da tùit ëdoi. {{verse|chapter=22|verse=6}}Ij dëscors fòra ‘d leu a son parèj dla mùsica ant ël temp ëd deul: nopà foèt e dissiplin-a strèita a saran sempe saviëssa! === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=22|verse=7}}Eduché un fòl a l’è tanme taché ‘nsema ij ciap: dësvija na marmòta da la seugn pì ancreusa. {{verse|chapter=22|verse=8}}Vorèj mostreje a ‘n fòl a l’é parèj che rasoné con un deurmiard: a la fin a dirà: “Còs i é-lo?”. {{verse|chapter=22|verse=9}}Piora ‘n s’un mòrt: a l’ha pa pì la lus. Ma piora pì ancora për un fòl: chiel a l’ha përdù l’anteligensa. {{verse|chapter=22|verse=10}}Përchè a l’é manch trist che pioré për un mòrt:chiel a l’ha trovà rechie. Ma la vita ‘d n’ëstùpid a l’é pes che la mòrt.{{verse|chapter=22|verse=11}}Për un mòrt as conta na sman-a ‘d deul, {{verse|chapter=22|verse=12}}Combin për un përvers stùpid tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=22|verse=12}}Sghèira pa vàire temp con ël fòl, e stà nen an companìa con un toblan. {{verse|chapter=22|verse=13}}Pijte varda da chiel, për pa avèj dësgust e antamnete con soa frequentassion. Slontànte da chiel e t’artrorvras la pas e it saras pa pì nojosà da soe betise. {{verse|chapter=22|verse=14}}Còs a pèisa pì dël piomb? A-i é mach na rëspòsta: “ël beté!”. {{verse|chapter=22|verse=15}}A l’é pì belfé ‘l porté ‘d sabia, sal o bare ‘d fèr che soporté n’òm sensa bon sens. {{verse|chapter=22|verse=16}}Na carpentarìa bin frema ‘d na ca a peul resiste fin-a a ‘n taramòt; përparèj col ch’a pija na decision ëd madura riflession a tramblerà pa ant l’ora dla vrità. {{verse|chapter=22|verse=17}}Na decision ch’as pògia su rasonament anteligent a l’é parèj ëd n’arisadura ansima a na muraja bin ras-cià. {{verse|chapter=22|verse=18}}Ij paloch butà dzora ‘d na muraja a peulo pa resiste an facia ‘l vent. Parèj un cheur meschinòt, ch’as pògia dzora ‘d fantasìe stùpide a resist pa an facia ‘d qualsëssìa tëmma. === La preservassion ëd l'amicissia === {{verse|chapter=22|verse=19}}Un crèp an sl’euj a fà larmé, un crèp al cheur a fà pioré. {{verse|chapter=22|verse=20}}Campé ‘d pere a j’osèj a-j fà scapé; critiché n’amis a s-ciapa l’amicissia. {{verse|chapter=22|verse=21}}Se ti ‘t mnàsse l’amis con tò cotel, gnun-e tëmme, a l’é n’eror ch’as peul rimedié. {{verse|chapter=22|verse=22}}S’it doverte boca contra ‘d n’amis, a-i é sempe la ciansa d’arconciliesse. Ma n’angiùria fàita con arogansa, un secret arvelà o un tradiment a le spale, tut sòn a slontanerà qualsëssìa amicissia. {{verse|chapter=22|verse=23}}Vàgna la fiusa ‘d tò avzin antramentre ch’a viv an soa povërtà, për argiojì con chiel al temp ëd soa prosperità. Staje fedel, cora ch’a l’é ant la pen-a: it l’avras part a soa ardità. {{verse|chapter=22|verse=24}}Anans dël feu : vapor e fum. Përparèj an sentend d’ansult, it sas che ‘l colé dël sangh a l’é pa leugn. {{verse|chapter=22|verse=25}}I l’avrai mai pau a dëfende n’amis, m’ëstermerai mai dë 'dnans ëd chiel. {{verse|chapter=22|verse=26}}Tutun s’am rivran neuje për colpa soa, tuti coj ch’a lo savran a difideran ëd chiel. === Na preghiera d'agiùt contra 'l pëccà === {{verse|chapter=22|verse=27}}I vorerìa un guardian, ch’a vija dzora ‘d mia boca e ch’a fërma a ciav la pòrta dij mè làver. Anlora mi i risicherai pa ‘d condaneme për mie paròle, e ‘d pèrdme për lòn che i dirai. == 23 == {{chapter|23}} {{verse|chapter=23|verse=1}}Nosgnor, Pare e Magìster ëd mia vita, chìtme pa al caprissi dij mè làver e làsme nen anandieme vers la tombà. {{verse|chapter=23|verse=2}}Sotmèt mè pensé a toa coression e mè cheur a l’educassion ëd la saviëssa, con ël but ëd lassé pa passé nì j’eror nen cossient, nì ij pecà ch’a podrìo réndme colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=3}}Parèj i ambaronerai pa j’eror, e i farai pì nen un pecà apress l’àutr, i croverai pa dë'dnans ai mè nemis, sensa lasseje la gòj d’avèime dominà. {{verse|chapter=23|verse=4}}Nosgnor, Pare e Dé ‘d mia vita, bùtme pa an podèj d’ësguard sfrontairon. {{verse|chapter=23|verse=5}}Dëstorna leugn da mi tute j’anvìe grame. {{verse|chapter=23|verse=6}}Che la lussuria e ij piasì sensuaj as faso pa padron ëd mi! Bandómne nen a passion scrose. === Dissiplin-a dla lenga === {{verse|chapter=23|verse=7}}Car ij mè fieuj, venta amprende a mzuré vòstre paròle. Col ch’aplicherà costi ansegnament a risigherà nen d’esse ciapà an difèt. {{verse|chapter=23|verse=8}}Ël caluniator e l’orgojos a s’antrapo ant ël bers dle pròpie paròle, parèj dël pecador. {{verse|chapter=23|verse=9}}Va pa a costumete a giuré e nominé ‘l nòm dël Dé sant. {{verse|chapter=23|verse=10}}Lë s-ciav d'un magìster esigent a sarà sempe pien ëd nisson parèj col ch’a giura sèmper e a l’ha ‘l nòm ëd Dé minca istant an sij làver a sarà mai sensa pecà. {{verse|chapter=23|verse=11}}L’òm ch’a giura soèns a moltìplica l’ocasion ëd violé la lege, e ‘l castigh a s’ëslontanerà pa da soa casà. S’a lo fà sensa penseie a l’é colpèivol; s’a lo fà espress a pëcca doe vire. S’a giura ‘l fàuss, a sarà condanà E soa famija a l’avrà ‘d brut moment da vive. {{verse|chapter=23|verse=12}}A-i é na manera ‘d parlé comparàbila a la mòrt: a dovrìa mai trovesse an tra ij dissendent ëd Giacòb! Ij fedej ëd Dé venta ch’a në faso astinensa e ch’a vado pa a raviolesse ant ij pecà. {{verse|chapter=23|verse=13}}Che toa boca a vada pa a costumesse a ’d volgarità grossiere: a sario ocasion ëd fete colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=14}}Pensa a tò pare e a toa mare, cora ch’it ses setà an tra gent amportanta; desmentje mai dë'dnans a costissì e dì pa ‘d gavade për costuma: përchè it podrìe avèj anvìa d’esse mai nà e it maledirìe ‘l di ëd toa nassensa. {{verse|chapter=23|verse=15}}N’òm asdà a ‘n langage scros a podrà mai amprende la bon-a educassion. === Pecà sessuaj === {{verse|chapter=23|verse=16}}Doi spécie ’d colpe a moltìplico ij pecà, la tersa a pròvoca flin-a ‘d Dé: {{verse|chapter=23|verse=17}}na passion anvisca tanme un grand feu as dëstisrà pa anans d’esse consumà. L’òm sfacià an sò còrp a chiterà mach ant ël moment d’esse brusà; l’òm ampur a l’ha aptit për tùit ij tòch ëd pan mach la mòrt a lo fërmrà. {{verse|chapter=23|verse=18}}A-i é dcò l’òm infedel a soa fomna ch’a dis an tra ‘d chiel:”Chi podria vëdme? La neuit a s’ëslàrga d’antorn ëd mi, i son ëstermà da muraje, gnun a peul s-ceireme: gnun-e tëmme, ël Pì Àut as n’aviserà pa dij mè pecà! {{verse|chapter=23|verse=19}}La tëmma d’ëst’òm a l’é mach për j’euj dj’àutri òm, chiel a sà nen che j’euj ëd Nosgnor a son milen-e ‘d vire pì luminos dël sol: a s-cèiro tut lòn che j’òm a l’han fàit e a fan brecia dij pòst pì stërmà. {{verse|chapter=23|verse=20}}Nosgnor a conossìa tut già anans e apress ëd la creassion. {{verse|chapter=23|verse=21}}L’òm an colpa a sarà punì ant le piasse pùbliche, përchè a sarà atrapà ‘n sël fàit cand che meno as l’aspeta. {{verse|chapter=23|verse=22}}Midema sòrt a l’é për la fomna pa fidela a sò marì ch’a-j dà d’ardité consepì con n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=23}}Anans ëd tut chila a l’ha dësubidì a la lege dël Pì Àut. Peui a l’ha faje un tòrt a sò mari. Për finì a l’è prostituisse e a l’ha fàit intré ant ëcà fieuj ëd n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=24}}Donch, chila a sarà portà ‘dnans ëd la ciambreja dël pòpol e as farà n’ancesta dzora dij sò fieuj. {{verse|chapter=23|verse=25}}E ij sò fieuj a saran esclodù da la comunità e tuta la dissendensa a l’avrà pa pì un dirit. {{verse|chapter=23|verse=26}} Ël dzonor ëd costa fomna a sarà mai dëscancelà e, apress soa mòrt, as maledirà ‘ncora soa memòria. {{verse|chapter=23|verse=27}}Coj ch’a vivran dòp ëd chila a savran che a-i é nen ëd mej ch’arconòsse l’autorità ‘d Nosgnor e che ‘l seguité ij sò comandament a l’é lòn ch’a-i é ‘d pì doss al mond. == 24 == {{chapter|24}} === Làuda dla saviëssa === {{verse|chapter=24|verse=1}}La Saviëssa a fà elògi ëd chila midema, soa gent istëssa a proclama soa glòria. {{verse|chapter=24|verse=2}}A pija paròla ant la ciambreja dël Pì Àut, as glorìfica dë 'dnans ëd sò podèj. {{verse|chapter=24|verse=3}}A dis:” I son surtìa da la boca dël Pì Àut e i l’hai coatà la tèra parèj ëd na nìvola. {{verse|chapter=24|verse=4}}I l’hai drissà mia tenda ‘mbelelà dzora, i l’avìa tròno ansima a na colòna ‘d nìvole. {{verse|chapter=24|verse=5}}Mi i l’hai fàit ël gir ëd l’archengh da sola, e i son portame fin-a al fond pì ancreus dij mar pì gròss. {{verse|chapter=24|verse=6}}Mè podèj a s’ëstendìa an sj’onde dël mar e dzora dla tèra ‘ntrega, ansima a tute le gent e nassion. {{verse|chapter=24|verse=7}}An tra tùit, i sërcava un leu për arlameme, un possediment për stabilime. {{verse|chapter=24|verse=8}}Anlora ël Creator dl’Univers a l’ha dame n’órdin, col ch’a l’ha creame a l’ha fame buté la tenda e a l’ha dime: “Va a sté an tra ij dissendent ëd Giacòb, pija an ardità Israel!”. {{verse|chapter=24|verse=9}}Chiel a l’ha creame fin-a dal prinsipi, anans che ‘l mond midem a esistèissa e che ‘l temp ancaminèissa a l’ha creame, mi i j’era e i sarai për sèmper! {{verse|chapter=24|verse=10}}I son mi ch’i ufissiava ant ël Tabërnàcol Sant an facia al Pì Àut,peui an sël mont Sion, andova i son ëstabilime. {{verse|chapter=24|verse=11}}Parèj a l’ha fame sté a Gerusalem, la sità andova a l’é mè podèj. {{verse|chapter=24|verse=12}}I son anreisame ant un pòpol glorios, ant la porsion ëd Nosgnor, soa ardità. {{verse|chapter=24|verse=13}}I son chërsùa tanme un séder an sël Liban parèj ëd n’arsipress an sla montagna dl’Ermon, {{verse|chapter=24|verse=14}}coma na palmera ant l’oasi d’En-Gadi, o tant ‘me n’erbo ëd reuse a Gérico, o përparèj ëd n’uliv majestos ant la pian-a, i son chërsùa àuta com un plajo. {{verse|chapter=24|verse=25}}i l’hai spantià mè përfum parèj dla canela, tanme bàlsam ëd ginéster aromàtich, o përparèj dla mërra sernùa, la përsin-a përfumà ‘d gàlban, òniss e storach, tant ‘me fum d’ancens ant la tenda sacrà. {{verse|chapter=24|verse=26}}I son parèj ëd na rol, ch’a slonga ij sò branch, e ij mè branch a son gràssia e blëssa. {{verse|chapter=24|verse=17}}I son parèj ëd na vigna dai brombo elegant, andova che mie fior a son bondose e spléndide. {{verse|chapter=24|verse=18}}“Avzineve, vojàutri ch’i l’eve anvìa ‘d mi, arsassieve dij frut ch’i smon-o. {{verse|chapter=24|verse=19}}Përchè pensé a mi a l’é pì doss che l’amel, avèjme a l’é un piasì pì doss che ‘l coté d’amel. {{verse|chapter=24|verse=20}}Coj ch’as nurisso ‘d mi a n’avran na vira pì fam, chi ch’am bèiv a l’avrà ‘ncora sèj ëd mi. {{verse|chapter=24|verse=21}}Col ch’a m’obedis a sarà pa confondù, chi a travajerà për mi a pëccherà nen. === La saviëssa e la lege 'd Dé === {{verse|chapter=24|verse=22}}Tut sòn a l’é ‘l lìber ëd l’aleansa dël Pì Àut, la Lege stabilìa da Mosè, l’ardità dle comunità dij dissendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=24|verse=23}}La Lege a dësborda ‘d sapiensa parèj d’un fium, ël Pishon o ‘l Tigris ant la prima. {{verse|chapter=24|verse=24}}A fà s-cionfé l’anteligensa parèj dl’Eufrate, o tanme ‘l Giordan al temp ëd l’amson. {{verse|chapter=24|verse=25}}Përparèj dël Nil a spàntia l’ansegnament, o com ël Ghicon ai temp ëd la vëndumia. {{verse|chapter=24|verse=26}}Ël prim a l’ha mai pì finì ëd conòsla, e ‘l darié ‘d rivene al fond. {{verse|chapter=24|verse=27}}An efet, la Saviëssa, a l’ha ‘d pensé pì slargà dël mar e ij sò consèj a l’han la përfondità dël balatron ëd ël mar gròss. {{verse|chapter=24|verse=28}}Mi, la Saviëssa, i son përparèj d'un fossal ch’a pija l’eva d’un ri, opura ‘d n’aquedot ch’a la pòrta a ‘n parch, {{verse|chapter=24|verse=29}}i son dime: «Aroserai mè giardin, i portrai d’eva a mie màndole». E varda lì, mè fossal a l’é vnùit a esse un torent, e mè fium un mar. {{verse|chapter=24|verse=30}}Anlora i farai ancor splendrì mè ‘nsegnament tanme l’aurora ch’i farai bërluse motobin da leugn. {{verse|chapter=24|verse=31}}I spantierai tanme na professìa mè ‘nsegnament, për lassèilo a le generassion ch’a ven-o. {{verse|chapter=24|verse=32}}Vëdde bin, a l’é pa mach për mi ch’i l’hai penà, ma për tuti coj ch’a van an sërcand sapiensa. == 25 == {{chapter|25}} === Coj ch'a son degn ëd fiusa === {{verse|chapter=25|verse=1}}Vardé tre ciòse,che mi la Saviëssa, i n’hai pròpi anvìa e ch’a l’è motobin apressià tant da Nosgnor che da j’òm: frèj ch’as veulo bin, avzin ch’a vivo ant l’amicissia e la bon-a ‘ntèisa an tra fomna e marì. {{verse|chapter=25|verse=2}}Contut a-i é tre sòrt ëd gent ch’i peus pa soporté, e che sò comportament i l’hai n’oror: un pòver pien ëd babìa, un rich busiard e un vej fòl ch’as dà a l’adulteri. {{verse|chapter=25|verse=3}}Se cheuje nen da giovo, coma podras-to trové cheicòsa da vej? {{verse|chapter=25|verse=4}}La gent dij cavèj bianch a l’ha criteri ‘d giudissi! E coma ch’a san ij vej dé ‘d consèj bon! {{verse|chapter=25|verse=1}}Com a l’é bon-a, la saviëssa dla gent d'età e la riflession e ‘l bon sens a j’òm amportant. {{verse|chapter=25|verse=6}}Coron-a dij vej a l’é soa esperiensa, ma a l’é la venerassion ëd Nosgnor, soa pì granda motivassion ëd glòria. {{verse|chapter=25|verse=7}}I l’hai ant lë spìrit neuv esempi ëd boneur ver, ma i fortirai an sël décim. A l’han ëd boneur coj ch’argiojisso dij sò fieuj, e l’òm ancor an vita da vëdde la crova dij sò nemis! {{verse|chapter=25|verse=8}}A l’ha ‘d boneur col ch’a viv con na fomna ‘d sust! Col ch’a sà tnì a pòst soa lenga, e l’òm ch’a l’ha pa dovù serve un magìster meno competent che chiel! {{verse|chapter=25|verse=9}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’ha trovà ‘l bon sens, e col ch’a s’adressa a’d gent ch’a scota! {{verse|chapter=25|verse=10}}Pì ‘d boneur ancor a l’ha col ch’a l'ha trovà la Saviëssa, ma gnun a sorpassa l’òm ch’a vénera l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=25|verse=11}}La venerassion dël Signor a l’é pì che tut; chi podriesto comparé a col che a n’a l’è padron? === Vàire forme estreme 'd mal === {{verse|chapter=25|verse=12}}Tute le ferìe as peulo soportesse ma nen la ferìa ‘d cheur; tute le gramissie ma pa la gramissia ‘d na fomna! {{verse|chapter=25|verse=13}}Tùit ij maleur, ma nen ij maleur causà da j’aversari; qualsissìa arvangia, ma pa l’arvangia causà dai nemis. {{verse|chapter=25|verse=14}}Gnun tòssi pes che ‘l tòssi dël serpent, ma gnun furor pes che ‘l furor ëd na fomna. {{verse|chapter=25|verse=15}}Mej vive sota ‘l midem tèit con un leon o un dragon che ansema a na fomna grama. === Na fomna grama === {{verse|chapter=25|verse=16}}La gramissia ‘d na fomna a-j deforma ‘l visage e a la rend afrosa tanme n’ors. {{verse|chapter=25|verse=17}}Sò marì a va a mangé con j’avzin e, scotàndje, a piora mèr. {{verse|chapter=25|verse=18}}Tute malissie a son nen, comparà a na fomna malegna: che la sòrt dël pecador a peuda tombeje a còl! {{verse|chapter=25|verse=19}}Për n’òm pasi, na fomna bavarda a l’é parèj ëd na montà sabjin-a për ij pé d’un vej. {{verse|chapter=25|verse=29}}Va pa a socombe a l’anciarm ëd na fomna, va nen a brusete ‘d passion. {{verse|chapter=25|verse=21}}Për n’òm, esse mantnù da na fomna a l’é sorgiss ëd rimpròcc, dëspresi e d’ónta granda. {{verse|chapter=25|verse=22}}Umiliassion, visagi scur e fërleca 'd cheur: costa l’euvra ‘d na fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=23}}Brass e ginoj sensa fòrsa: costa la sòrt ëd sò marì. {{verse|chapter=25|verse=24}}A l’é për motiv ëd na fomna ch’a l’è ‘ncaminasse 'l pecà, për colpa soa i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=25|verse=25}}Fà pa scapé l’eva da toa sisterna nì libertà ‘d parlé a la fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=26}}Se chila a ubidiss pa a toa man, gàvla da toa presensa. == 26 == {{chapter|26}} === Boneur ëd l'òm bin marià === {{verse|chapter=26|verse=1}}A l’ha ‘d boneur l’òm marià da bin: Ël dobi dij di a sarà soa vita. {{verse|chapter=26|verse=2}}Na fomna vajanta a fa la gòj ëd sò marì; an grassia ‘d chila, chiel a pasrà an pas tuta soa vita. {{verse|chapter=26|verse=3}}Che ciansa d’esse bin marià! A ven assignà da Nosgnor a coj ch’arconòsso soa autorità. {{verse|chapter=26|verse=4}}A fà pa vàire che st’òm a sia rich o pòver, chiel a l’ha cheur content e ‘l visage seren an tute sircostanse. === Ël pes dij tùit ij mal: na fomna grama === {{verse|chapter=26|verse=5}}I l’hai tëmma për tre ròbe, ma a l’é la quarta ch’am fa pròpi pau: a l’é la calunia pùblica, na furfa ‘d gent e n’acusa fàussa. Tut sòn a l’é pes che meuire. {{verse|chapter=26|verse=6}}Ma pì pes ancora a l’é vëdde na fomna malegna e con na grama lenga, gelosa ‘d n’àutra. {{verse|chapter=26|verse=7}}La fomna grama a l’é tanme un giov mal rangià an sël còl d’un beu;vorèj dominela a l’é parèj d'ambranché për la coa n’ëscorpion. {{verse|chapter=26|verse=8}}La fomna ciocaton-a a càusa 'ndegnità, dzonor ch’as peul pa stërmesse. {{verse|chapter=26|verse=9}}L’imoralità ‘d na fomna a l’é ant l’ecitassion dj’ësguard, a s’arconòss dai beich e dai gieugh ëd parpèile. {{verse|chapter=26|verse=10}}Fà bon-a vigilansa a na fija libertin-a, as n’aprofiterìa ‘d tute toe distrassion. {{verse|chapter=26|verse=11}}Pijte varda ‘d n’euj sfrontà, gnun-e maravije se at possa al mal. {{verse|chapter=26|verse=12}}Un viagiator ch’a meuir ëd sèj a l’é pront ëd bèive la prima eva ch’a riva; la fomna grama a sarà stà dë 'dnans ëd tùit ij paloch e a doverta sò turcass a la prima flecia. === Na brava fomna a l'é na benedission === {{verse|chapter=26|verse=13}}La grassia ‘d na fomna a l’é l’argiojissansa ëd sò marì e sò bon sens a lo guerna an bon-a forma. {{verse|chapter=26|verse=14}}Na fomna ch’a parla pòch a l’é don ëd Nosgnor, cola educà a l’é ‘d gran pressi. {{verse|chapter=26|verse=15}}La fomna modesta a l’ha tut sò anciarm, as peul pa valutesse ‘l pèis dël pudor. {{verse|chapter=26|verse=16}}Drinta na ca bin ciadlà, na fomna bela e brava a l’é tanme ‘l sol ch’a s’alva ant ël pì àut dël cel. {{verse|chapter=26|verse=17}}Visagi grassios dzora d’un còrp bin fàit a smija a ‘l lum dël chinché sacrà. {{verse|chapter=26|verse=18}}Doe bele gambe ansima a ‘d cavije fërme a son colòne d’òr dzora ‘d basament d’argent. === Consèj ai fieuj === {{verse|chapter=26|verse=10}}I son antristì da doe situassion, la tersa am fa ‘nrabié: un soldà ch’a viv an miseria, d’òm savi tratà con dëspresi, ma dzortut col ch’a chita la giustissia për ël malfé: che Nosgnor a peuda riserveje na mòrt violenta! === Le tentassion dël comersi === {{verse|chapter=26|verse=20}}Difìcil che ‘n mercant a sia esent da operassion dzoneste e un comerciant dal pecà. == 27 == {{chapter|27}} {{verse|chapter=27|verse=1}}Për vagné pì,'d dné, vàire a pëcco. Col ch’a veul anrichisse a veul pa savèine ‘d nen d’àutr. {{verse|chapter=27|verse=2}}Përparèj com as buta un paloch ancreus an tra doi père, dla midema manera ‘l pecà a sglissa an tra col ch’a cata e col ch’a vend. {{verse|chapter=27|verse=3}}Se ti t’àpliche nen a rëspeté ‘d pianta l’autorità ‘d Nosgnor, toa ca a farà an pressa andé an ruin-a. === Le preuve dla vita === {{verse|chapter=27|verse=4}}Cand ch’as passa cheicòsa a la siassa, a-i resto mach pì j’ampurità; dla midema manera, ij difèt ëd l’òm a ven-o fòra cora ch’as buta a parlé. {{verse|chapter=27|verse=5}}La fornasa a preuva la qualità dël vas fàit dal tupiné; an efèt la preuva dl’òm a stà an soa conversassion. {{verse|chapter=27|verse=6}}La produssion ëd n’erbo da fruta a mostra com a l’é stàit coltivà, tanme an ëscotand un òm a parlé, as peul savèisse lòn ch’a pensa ant l’ancreus ëd chiel midem. {{verse|chapter=27|verse=7}}fà pa l’elògi ëd na përson-a anans ch’a sia esprimusse, përchè a l’é an ëscotàndlo ch’it amprende sò valor. {{verse|chapter=27|verse=8}}S’it vade darera a la giustissia, ti’t podras trovela e arvestite coma d’un mantel onorìfich. {{verse|chapter=27|verse=9}}J’osej dla midema specie as buto ansema për arlamesse; përparèj, pratiché la vrità assembla coj ch’a la pràtico. {{verse|chapter=27|verse=10}}Ël leon a stà a l’avàit ëd la pijàita, ël pecà avàita coj ch’a fan ël mal. === Ëd varietà 'd parlé === {{verse|chapter=27|verse=11}}L’espression ëd ël fedel a l’é sempe marcà da la saviëssa, ma l’òm sensa bon sens a l’è cangiant tanme la lun-a. {{verse|chapter=27|verse=12}}Perd pa ‘d temp an tra ij falurco, avàita ‘l moment bon, ma pijte tut tò temp an tra ij savant. {{verse|chapter=27|verse=13}}Ij dëscors dij martuf, an tra le dësbauce dël pecà, a agàsso mal. {{verse|chapter=27|verse=14}}Ij proponiment ëd coj ch’abuso dij giurament a fan drissé ij cavèj an testa e, ant le dìspute, venta stopesse j’orije. {{verse|chapter=27|verse=15}}Le ruse dj’orgojos a finisso për fé colé ‘l sangh, e a l’é malfé scoté sò dëscors. === Ëd segret nen mantnù === {{verse|chapter=27|verse=16}}Col ch’arvela un segret a perd la fiusa ch’as avìa an chiel e a trovrà pa pì d’amis. {{verse|chapter=27|verse=17}}Stima tò amis e réstje fedel, ma s’it dësvele ij segret ch’a l’avìa confidate sërca pa pì d’artrové soa amicissia: {{verse|chapter=27|verse=18}}përchè, parèj com as perd na përson-a cand a meuir, parèj it l’avras perdù l’amicissia ‘d tò pròssim. {{verse|chapter=27|verse=19}}Tanme n’osel ch’it lasse scapé d’an man, ti ‘t l’avras perdù l’amis sensa ‘rtrovelo mai pì. {{verse|chapter=27|verse=20}}Vaje pa darera, a sarà giumai leugn: coma na gasela scampà da la liassa. {{verse|chapter=27|verse=21}}Përchè na fërleca as peul bindela e për n’ansult arconciliesse, tutun col ch’arleva segret a l’ha pa pì speransa. === Ipocrisìa e retribussion === {{verse|chapter=27|verse=22}}Col ch’a sghicia dl’euj a l’ha d’antension grame. Dovèisse trovelo, tenlo da banda. {{verse|chapter=27|verse=23}}An facia ‘d ti sò dëscors a l’é tut sùcher e amel, chiel a sarà pien ëd maravija për toe paròle, ma da darera ‘d toa schin-a a cangerà ‘d langage e a butrà d’antrap a toe paròle. {{verse|chapter=27|verse=24}}Vàire a son le ciòse ch’i l’hai an ghignon, ma gnun-a coma cola rassa d’òm, e dcò Nosgnor a peul nen s-ceireje. {{verse|chapter=27|verse=25}}Col ch’a campa na pera për ària a l’arseivrà an testa. Un colp a tradiment a frapa ‘l traditor. {{verse|chapter=27|verse=26}}Col ch’a drissa un bers a sò pròssim o a-j’ëscàva na tampa, a sarà ciapà chiel anans ëd tùit. {{verse|chapter=27|verse=27}}Tut ël mal ch’it fase a t’artombrà dzora, e it n’antajeras gnanca d’andova ch’a l’é rivà. {{verse|chapter=27|verse=28}}Ël pretensios a-j fà le svergne a j’àutri opura a j’ansulta: ma l’arvangia, tanme un leon a l’avàit a lo speta. {{verse|chapter=27|verse=29}}Coj ch’as argiojisso dël maleur dij fedej a saran ciapà al bers e anans ëd soa mòrt a saran consumà dai sagrin. {{verse|chapter=27|verse=30}}Rancor e flin-a, vardé d’àutre abominassion detestàbile. L’òm sensa fede nì lege a l’è magìster an sòn. == 28 == {{chapter|28}} === Zara e vendeta === {{verse|chapter=28|verse=1}}Coj ch’as pijo arvangia arsèivran lor midem l’arvangia ‘d Nosgnor: gnun-a ‘d soe fote a saran lassà passé. {{verse|chapter=28|verse=2}}Përdon-a tò pròssim ij sò tòrt anvers ëd ti midem; anlora, cant ch’it pregheras për ti, Nosgnor a scancelerà toe colpe. {{verse|chapter=28|verse=3}}Se ti vade anans a bisché drinta ‘d ti për cheidun, coma podes-to ciamé a Nosgnor d’acordete soa grassia? {{verse|chapter=28|verse=4}}Com it peule ciamé ‘d fete përdoné toe fote, se it l’has pa misericòrdia për l’òm, tò sìmil? {{verse|chapter=28|verse=5}}Ti, ch’it ses mach ëd carn,s'it guerne rancor, chi podrà-lo anulé ij tò eror? {{verse|chapter=28|verse=6}}Pensa a toa fin e chita ‘l ghignon; pensa a la mòrt, a soa corussion, e resta fedel ai comandament ëd Dé. {{verse|chapter=28|verse=7}}Avisnte dij comandament, ëd l’aleansa con ël Pì Àut sërca ‘d mai esse an bischiss anvers tò pròssim e fà gnun cont dl’ofèisa ch’a l’han fate. {{verse|chapter=28|verse=8}}Pijte varda dle ruse e it saras leugn dal pecà, përchè n’òm ëd passion a cimenta la dìsputa. {{verse|chapter=28|verse=9}}L’òm pecador a sëmna zizania an tra j’amis e a spatara calunie an tra la gent ch’a viv an pas. {{verse|chapter=28|verse=10}}10 Pì as buta bòsch al feu, pì a son vive le fiame; pì la rusa a va anans, pì a ven velenosa. Pì fòrt a l’é l’òm, pì gròssa a l’é soa violensa e sò bischiss a chërsrà conform a soa richëssa. {{verse|chapter=28|verse=11}}un dësacòrd soens a peul anvisché ‘s feu, e cand a flamba ‘l furor, a cola ‘l sangh. {{verse|chapter=28|verse=12}}A sofié an sla brasa s’arvìscola la fiama, ma s’it-j spuve ansima, as dëstissa e a l’é con toa boca ch’as fan le doe operassion. === Malelenghe === {{verse|chapter=28|verse=13}}Ch’a sia maledì l’òm da la lenga dobia e ‘l delator! Lor a fan meuire vaire përson-e ch’a vivo an pas. {{verse|chapter=28|verse=14}}Le grame lenghe a l’han ruinà vàire përson-e ‘d bon-a reputassion e obligà soe vìtime a scapè da soa patria; a l’ha dësblà ‘d sità potente e bolversà famije amportante. {{verse|chapter=28|verse=15}}A l’han fàit arpudié ‘d fomne oneste, an dëspojàndje dël frut ëd soe fatighe. {{verse|chapter=28|verse=16}}Col ch’a scota le grame lenghe a trovrà pa pì rechie e a podrà pì nen vive an pas. {{verse|chapter=28|verse=17}}Un colp ëd foèt a pròvoca na fërleca, ma ‘n colp portà con la lenga a dësbla la përsonalità. {{verse|chapter=28|verse=18}}Vàire a son tombà a fil d’ëspà, ma pì ancora coj ch’a son mòrt për colpa dle grame lenghe. {{verse|chapter=28|verse=19}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é a la sosta da lor, e ch’a l’é pa esponù a sò furor! A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é mai stàit crasà dal giov ëd sò podèj e mai a l’é stàit përzoné ‘d soe caden-e, {{verse|chapter=28|verse=20}}përchè sò giov a l’é ‘d fèr, e soe caden-e a son ëd bronz! {{verse|chapter=28|verse=21}}Afrosa a l’é la mòrt ch’a procura, a l’é mej la tomba che vive an sò podèj! {{verse|chapter=28|verse=22}}Ma la grame lenghe a peulo nen contra ij fedej: costissì a brusran mai a soa fiama. {{verse|chapter=28|verse=23}}Coj ch’a chito Nosgnor a-i cadran andrinta, e an tra costissì avamperà sensa dëstissesse. Tanme un leon as camperà contra ‘d lor e parèj ëd na pantera a-j farà a tòch. {{verse|chapter=28|verse=24}}Se ti ‘t ciòde tò camp con na ciusa d’ëspin-e, fèrma dcò toa boca con un froi. {{verse|chapter=28|verse=25}}S’it pije soèn ëd tò argent e tò òr, soagna dcò ël pèis ëd toe paròle. {{verse|chapter=28|verse=26}}Pijte varda che toa lenga a vada pa a portete ant la colpa e che ti ’t vade nen a tombé dë 'dnans ëd col ch’a l’é a l’avàit për ti. == 29 == {{chapter|29}} === J'amprestit === {{verse|chapter=29|verse=1}}L’òm generos a conced amprèstit a sò pròssim. A portéje socors, a l’é seguité ij comandament ëd Dé. {{verse|chapter=29|verse=2}}Acéta donch ëd presté a tò pròssim, cand ch’as treuva an pen-a, ma ti a toa vira, rend a temp lòn ch’it l’has ampërmuà. {{verse|chapter=29|verse=3}}Manten toa bon-a paròla, përchè a-i sia fiusa an ti: anlora ti ‘t trovras , an tute sircostanse, lòn ch’it l’has da manca. {{verse|chapter=29|verse=4}}Vàire a penso che l’ampërmud a sia cheicòsa ‘d trovà ch’as peul conservé an dasend fastudi a coj ch’a l’han giutaje. {{verse|chapter=29|verse=5}}Anans d’ampërmudé, as baso le man dël creditor, faséndse ùmil për otnì. Ma al moment ëd rende andaré, as cerca ‘d vagné temp an dasend la colpa a le sircostànse. {{verse|chapter=29|verse=6}}Se col ch’a l’ha ‘rseivù ël prestit a riess a paghé ‘l creditor, costì, sa va bin, a l’avrà boneur a ‘rsèive na cita metà dl’ampërmudà. Desnò ël creditor a sarà fraudà dël sò, e sensa motivassion a sarà fasse un neuv nemis, ch’a-j restituirà mach d’angiurie e maledission, an pagand con dëspresi nopà d’onorelo. {{verse|chapter=29|verse=7}}A l’é për lòn che vàire, a son contrari a presté për nen risighé d’esse dëspojà sensa motiv. . {{verse|chapter=29|verse=8}}Contut, venta esse generos con la gent pòvra, e pa feje speté tròp l’almòsna. {{verse|chapter=29|verse=9}}9 Për ubidì al comandament ëd Dé, venta che ti ‘t pense dcò ai pòver. Conform soa necessità: màndlo mai andaré a man veuide. {{verse|chapter=29|verse=10}}But-te pura a rìsigh ëd perde ‘l dné për n’amis o un frel: che l’argent a vada pa a fé ‘l ruso sota na pera. {{verse|chapter=29|verse=11}}Utilisa toe richësse coma che ‘l Pì Àut a l’ha comandate: a l’é pì d’avantage che guerné tò òr. {{verse|chapter=29|verse=12}}Fate n'arserva d’almòsna për ij pòver: it saras preservà da tùit ij maleur, {{verse|chapter=29|verse=13}}e at difendrà dal nemis pì che da n’ëscù massiss o na lansa fòrta. === Fesse garant === {{verse|chapter=29|verse=14}}N’òm da bin aceta ‘d fesse garant për sò pròssim, nopà a perd soa dignità col ch’a l'abandon-a. {{verse|chapter=29|verse=15}}Dësmentia mai ël caussionari ch’a l’é fasse garant ëd ti, përchè chiel a l’é angagiasse për ti. {{verse|chapter=29|verse=16}}Mach n’òm sensa fede nì lege abusa dij ben ëd sò garant. Mach n’ingrat a podrìa chité espress col ch’a l’ha salvalo. {{verse|chapter=29|verse=17}}La caussion a l’ha ruinà vàire gent onesta, a l’ha cigojaje tanme onda dël mar. {{verse|chapter=29|verse=18}}A l’ha mandà n’esili d’òm potent, obligà a raminghé an tra gent strangera. {{verse|chapter=29|verse=19}}Un pecador ch’a sia portasse caussionari a sarà vìtima ‘d lòn ch’a l’avrà fàit, e s’a sërca un profit esagerà, a sarà vìtima dla giustissia. {{verse|chapter=29|verse=20}}Giuta tò pròssim conform ai tò mojen, ma pijte varda ‘d nen crové ti midem. === Ospitalità === {{verse|chapter=29|verse=21}}Për vive a l’é fondamental ël pan, l’eva, un vestì e na ca ch’a fasa da sosta. {{verse|chapter=29|verse=22}}Mej mangé da pòver sota ‘n tèit ëd plance, che fé spatuss ant le ca dj’àutri. {{verse|chapter=29|verse=231}}Ch’it l’àbie pòch o tant, venta esse sodisfàit ëd lòn ch’it l’has, e it saras mai dëspresià tanme strangé. {{verse|chapter=29|verse=24}}Vita malfé a l’é andé ‘d ca an ca, it dovras sempe sté ciuto, parèj d’un forësté. {{verse|chapter=29|verse=25}}it serviras da mangé e da bèive sensa che gnun at ringràssia, e it sentiras mach ëd paròle mère: {{verse|chapter=29|verse=26}}«Sah, strangé, para la tàula! S’a-i é cheicòsa da mangé dàmlo…». {{verse|chapter=29|verse=27}}“Fòra da sì, forësté ! I l’hai n’anvità ‘d marca: mè frel am farà vìsita, i l’hai da manca dla ca!”. {{verse|chapter=29|verse=28}}Për na përson-a ‘d sust tut sòn a l’é grev: rimpròcc d’esse n’aprofitator e fesse traté da intrus. == 30 == {{chapter|30}} === Le masnà === {{verse|chapter=30|verse=1}}Col ch’a-j veul bin a sò fieul a deuvra soens ël foèt. Pì tard, sò fieul a sarà sorgiss ëd gòj. {{verse|chapter=30|verse=2}}Col ch’a éduca da bin sò fieul a n’avrà vantagi e a sarà sodisfassion con ij conossent. {{verse|chapter=30|verse=3}}Col ch’a istruiss sò pròpi fieul a farà ‘nghicio ai sò nemis, e dë 'dnans dj’amis a dësbordrà d’argiojissansa. {{verse|chapter=30|verse=4}}A meuir ël pare? A l’é com a fùissa nen mòrt: a lasrà un sò sìmil apress ëd chiel. {{verse|chapter=30|verse=5}}Da viv, a l’era content ëd vëdde sò fieul; al moment ëd meuire: pa d’aringret, {{verse|chapter=30|verse=6}}përchè a lassa cheicadun ch’as pijerà arvangia dij sò nemis an mostrand a j’amis soa arconossensa. {{verse|chapter=30|verse=7}}Col ch’a vìssia sò fieul a në fasrà peui tute le ferìe, e sò cheur a në sarà bolversà për tùit ij pì cit crij. {{verse|chapter=30|verse=8}}Un caval mal dressà a vnirà dur da monté, un fieul lassà tròp lìber a l’é soens svantà. {{verse|chapter=30|verse=}}Papòta tò fieul e chiel at causerà ‘d brute sorprèise; pija part a sò geugh e chiel at farà pioré. {{verse|chapter=30|verse=10}}But-te pa a rije con chiel për evité ‘d dovèj seufre për soe fote e a la fin fé schërziné ij dent. {{verse|chapter=30|verse=11}}'Tant ch’a l’é giovo, laslo pa lìber, e ciapa nen a la legera ij sò difèt. {{verse|chapter=30|verse=12}}Fràpje le còste antramentre ch’a l’é giovo, për ampedì ‘d ven-e disubidient e testass. {{verse|chapter=30|verse=13}}Për lòn, date da fé a educhelo për avèj peui pa da seufre për soa ‘nsolensa. {{verse|chapter=30|verse=14}}A l’é mej pòver ma robust e san che rich e malaviucc! {{verse|chapter=30|verse=15}}Salute e bon-a costitussion a valo ‘d pì che tut l’òr dël mond, e pitòst che na fortun-a sensa fin mej un temperament vigoros. {{verse|chapter=30|verse=16}}A-i é pa richëssa mej che un còrp an bon-a sanità, e la gòj dël cheur a l’é ‘l pì pressios benesse. {{verse|chapter=30|verse=17}}Mej la mòrt che na vita ‘d maleur, l’arpòs etern a na maladia sensa fin! === Ël damangé === {{verse|chapter=30|verse=18}}Galuparìe dzora ‘d na boca sarà, coste a son j’oferte ansima a na tomba. {{verse|chapter=30|verse=19}}Còs servlo smon-e tut sòn a na mistà pagan-a? A nen, përchè a mangia pa nì a l’ha anast: përparèj ël malavi ferì da Nosgnor. {{verse|chapter=30|verse=20}}Ël malavi a bèica lòn ch’a s’ësmon e a gëmm, tanme n’eunuch ch’ambrassa na fija. {{verse|chapter=30|verse=21}}Lass-te pa andé a la tristëssa e va nen a fete ‘d sagrin da sol. {{verse|chapter=30|verse=22}}L’òm, për vive, a deuv avèj cheur content: a l’é la gòj ch’a farà pì longa soa vita. {{verse|chapter=30|verse=23}}Consóla tò cheur, date ‘d corage, schin-a tristëssa, përchè vàire malinconios a son perdusse e la tristëssa serv a nen. {{verse|chapter=30|verse=24}}Anvìa e bischiss a scurso ij di, ij sagrin a pòrto veciaja prima dël temp. {{verse|chapter=30|verse=25}}S’it l’avras un cheur seren, l’aptit a sarà mej ancor, e it mangeras ëd gust. == 31 == {{chapter|31}} === Un contegn giust dë 'dnans a le richësse === {{verse|chapter=31|verse=1}}Le preocupassion ëd la richëssa a fan pa deurme l’òm ch’a l’àbia ëd dné, e l’insomnìa a frusta le fòrse. {{verse|chapter=31|verse=2}}L’afann ëd ël vijé a ten leugn la seugn: maladìa greva nen fèila a deurme. {{verse|chapter=31|verse=3}}Për un rich a l’é fatiga ambaroné ‘d richësse e s’a chita, a tomba ant la dësbàucia. {{verse|chapter=31|verse=4}}Ël pòver a fatiga ‘nt le privassion dël vive, e s’a chita, a dròca ant la miseria. {{verse|chapter=31|verse=5}}Col ch’a stima l’òr as mantnirà pa nossent, col ch’a séguita ‘l guadagn a andrà dëstradesse. {{verse|chapter=31|verse=6}}Vàire a son ruinasse për colpa dl’òr: a son trovasse an facia dël disastr. {{verse|chapter=31|verse=7}}L’òr a l’é un bers për j’apassionà, tùit ij dëssenà a-i tombo drinta. {{verse|chapter=31|verse=8}}A l’ha ‘d boneur ël rich, ch’as artreuva sensa macia e a l’ha pa da manca ‘d core d’apress ëd l’òr. {{verse|chapter=31|verse=9}}Chi é-lo chiel-sì ? I lo proclameroma beà: an efet chiel a l’ha compì ‘d maravije an tra soa gent! {{verse|chapter=31|verse=10}}A l’é surtì ant la perfession col ch’a l’ha subì la preuva? Për chiel a sarà motiv ëd glòria! Col ch’a l’é ch’a podìa trasgredì e a l’ha pa trasgredì? Chi é-lo ch’a l’avrìa podù fé dël mal e a l’ha nen falo? {{verse|chapter=31|verse=11}}Lòn ch’a l’ha a sarà sicur e la ciambreja pùblica a proclamerà soa misericòrdia. === Bel deuit a tàula === {{verse|chapter=31|verse=12}}Ses-to stà a na tàula fiamenga? Slarga pa toa boca e dì nen: “Che baron ëd ròba ch'a-i é ambelessì!”. {{verse|chapter=31|verse=13}} Avisnte che l’euj gram a l’é un mal. An tra ‘l creà còs é-lo pes che l’euj? Për lòn l’euj a piora soens. {{verse|chapter=31|verse=14}}Dëstend pa la man andova che n’àutr a varda: rabasta nen ël fojòt ansema ‘d chiel. {{verse|chapter=31|verse=15}}Giùdica j’esigense ‘d tò pròssim da le toe: pensa da bin dzora ‘d tut. {{verse|chapter=31|verse=16}}Mangia da òm educà lòn ch’it l’has ëdnans, e va pa a sbalafré për nen fete pijé an ghignon. {{verse|chapter=31|verse=17}}Për galateo, chita ti për prim: fà pa ‘l goliard për nen fete dëspresié. {{verse|chapter=31|verse=18}}S’it ses setà an tra vàire d’àutri, ch’it sie pa ‘l prim a slonghé la man. {{verse|chapter=31|verse=19}}L’òm bin educà a n’ha pro dël pòch, parèj che cand a va a cogesse as sent pa sofoché. {{verse|chapter=31|verse=20}}Con n’ëstòmi bin regolà e na seugn ch’arsaniss, a s’àussa a la matin con l’ëspìrit lìber. Carcaveje ‘d seugn, còliche e gumit a son tìpich ëd l’òm galup. {{verse|chapter=31|verse=21}}S’it l’has sforsà toa alimentassion, àlvte, va a gumité e ‘t sentiras mej. {{verse|chapter=31|verse=22}}Scótme, car ël mè fieul, dëspresia pa lòn ch'i diso, a la fin it comprendras ch’i l’hai rason. Sie moderà an tut e vniras nen malavi. {{verse|chapter=31|verse=23}}Contut, làuda l’anfitrion generos e daje testimoniansa a soa munificénsa. {{verse|chapter=31|verse=24}}Përchè la sità antrega a peul critiché col ch’a l’é rancin ant ij disné e a-j darà na testimoniansa pistin-a ‘d soa avarissia. === Moderassion ant ël bèive 'd vin === {{verse|chapter=31|verse=25}}Fa pa l’erlo con ël vin: a l’ha perdune vàire. {{verse|chapter=31|verse=26}}Ant la fornasa as preuva la tempra dl’assel, përparèj ël vin a preuva ij cheur ant na sfida d’arogant. {{verse|chapter=31|verse=27}}Ël vin a l’é parèj dla vita për j’òm, l’amportant a l’é bèive con moderassion. Che vita a sarìa sensa ‘l vin? A l’è stàit creà da Nosgnor për la gòj dj’òm. {{verse|chapter=31|verse=28}}Se beivù a temp e mzura a dà argiojissansa al cheur e gòj a l’ànima. {{verse|chapter=31|verse=29}}Tutun, beivù an quantità a dà amaritùdin ëd l’ànima, ecitassion e a possa la gent a dësfidesse. {{verse|chapter=31|verse=30}}La cioca a fà chërse la flin-a e a ruin-a l’ëstrafalon, peui a lo fa vnì débol e a la fin a-j fà dël mal. {{verse|chapter=31|verse=31}}Ma ‘nt un disné convivial, s’a-i é ’d vin bon, rimpròcia pa tò avzin, dëspresia nen soa gòj, dije gnanca na paròla d’arpròcc. E se a dovèissa esse tò debitor: s-cincónlo pa an col moment. == 32 == {{chapter|32}} === Bel deuit a 'n disné gròss === {{verse|chapter=32|verse=1}}S’a l’han fate cap-tàula, blaga nen; va a comportete parèj dj’àutri. Cudiss j’àutri convità e but-te con lor a tàula. {{verse|chapter=32|verse=2}}Fàit tut lòn ch’i dovìe fé, arpòste e sélebra la festa con lor për peui arsèive la coron-a për toa bela cortesìa. {{verse|chapter=32|verse=3}}Prend la paròla, com as conven a n’ansian, ma sempe con deuit e sensa gené la mùsica. {{verse|chapter=32|verse=4}}Se t’ëscote, va pa a pérdte an slargand ij dëscors e blaga nen ëd fé ‘l savant fòra ‘d leu. {{verse|chapter=32|verse=5}}Un concert musical ant un disné a l’é parèj d’un cacet ëd rubin ansima a n’ornament d’òr. {{verse|chapter=32|verse=6}}Cacet ëd ësmerald ëdzora ‘d na montadura d’òr a lé un cant armonios ant la dosseur dël vin. {{verse|chapter=32|verse=7}}Giovo, parla mach ant ël necessari, ma mach un pàira ‘d vire se anterogà. {{verse|chapter=32|verse=8}}Esse concis, sërca ‘d dì tant con pòche paròle, compòrte parèj d’un ch’a sà ma a stà ciuto. {{verse|chapter=32|verse=9}}Va pa a chërdte a livel ëd gent amportanta, pòca bërtavela se n’àutr a parla. {{verse|chapter=32|verse=10}}Com a ven la lòsna anans dël tron, la grassia s’avansa dë 'dnans l’òm vërgognos. {{verse|chapter=32|verse=11}}Ant ël moment giust, àlvte, resta pa andaré, cor a ca toa pì che ‘n pressa. {{verse|chapter=32|verse=12}}Ambelelà, dësmórte e fà lòn ch’it veule, ma pëcca nen con paròle d’orgheuj. {{verse|chapter=32|verse=13}}Nopà, ti ringràssia tò Creator, ch’a t'arpata ‘d soa grassia. === La providensa 'd Dé === {{verse|chapter=32|verse=14}}Col ch’a vénera Nosgnor acéta d’esse educà, coj ch’a lo arsërco a trovran sò favor. {{verse|chapter=32|verse=15}}Coj ch’a sërco la legj a në saran arpatà, tutun l’ipòcrita a trovrà mach motivassio d’ëscàndol. {{verse|chapter=32|verse=16}}Col ch’a vénera Nosgnor a sërcrà lòn ch’a l’è giust, e soa anvìa për la giustissia a sbërlusrà tanme un far. {{verse|chapter=32|verse=17}}Un pecador arfuda l‘arpròcc e a trovrà sempe d’escuse për fé soa coveniensa. {{verse|chapter=32|verse=18}}l’òm ëd sust a trascura pa la riflession, ël marèt e l’orgojos a preuvo gnun-a tëmma. {{verse|chapter=32|verse=19}}Fà nen sensa penseie ‘nsima: it l’avras gnun pentiment d’avèilo fàit. {{verse|chapter=32|verse=20}}Marcia pa për vieuj scabros e va nen a ‘ntrapete contra le pere. {{verse|chapter=32|verse=21}}Gnun-e fiuse ‘d na stra sensa antrap, {{verse|chapter=32|verse=22}}e guernte dcò da tò fieuj. {{verse|chapter=32|verse=23}}23 An tut lòn ch’it fase : fiusa an ti midem. Dcò sòn a l’é guerné ij comandament. {{verse|chapter=32|verse=24}}24 Col ch’a l’é fedel a la lege a guerna ij comandament, chi ch'a l’ha fiusa an Nosgnor a tëmm pa ‘d delusion. == 33 == {{chapter|33}} {{verse|chapter=33|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor a l’avrà pa ‘d maleur, e s’a-i rivrà la preuva a në sarà peui tornà liberà. {{verse|chapter=33|verse=12}}L’òm savi a dëspresia pa la lege ëd Dé; nopà l’ipòcrita a sò rësguard a l’é tanme na nav ant la bùria. {{verse|chapter=33|verse=3}}L’òm ëd sust a l’ha fiusa ant la lege, për chiel a l’é tant degna ‘d fede che na rspòsta d’oràcol. {{verse|chapter=33|verse=4}}S’it veule fete scoté, prepara lòn ch’it l’has da dì, sintetisa da bin lòn ch’it sas e peui rëspond. {{verse|chapter=33|verse=5}}Ël sentiment dl’ëstordì as bogia parèj dla roa d’un chèr; e sò rasonament a l’é tan’ me n’assal ch’a vira. {{verse|chapter=33|verse=6}}N’amis gadan a l’é përparèj a n’ëstalon ch’a susniss a tùit ij sivalié ch’a lo monto. === Diferense an natura e ant l'umanità === {{verse|chapter=33|verse=7}}Tùit ij di dl’ann arsèivo la lus ëd ël sol: përchè un di dovrìa-lo esse pì ëd marca ‘d n’àutr? {{verse|chapter=33|verse=8}}A l’é che Nosgnor a l’ha concepije diferent, fasend distinsion an tra stagion e feste. {{verse|chapter=33|verse=9}}A l’ha esaltà càiche di ant la categorìa dij Sant, d’àutri a l’ha lassaie ant la serie ‘d tùit ij di. {{verse|chapter=33|verse=10}}E dcò tuti j’òm a rivo da la póer përchè Adam a l’é stàit creà da la tèra, {{verse|chapter=33|verse=11}}Nosgnor, an soa gran saviëssa, a l’ha fàit diferent n’òm da l’àutr e a l’ha butaje dzora ‘d camin divers: {{verse|chapter=33|verse=12}} {{verse|chapter=33|verse=12}}cheicadun a l’ha esaltalo, a l’ha sacrane d’àutri e avzinaje a chiel; tutun a l’ha maledine e umiliane d’àutri ancora an taparàndje d’andova ch’a stan. {{verse|chapter=33|verse=13}}Parèj dla creja ant le man dël tupiné ch’a-j modelà a sò piasì, an cola manera j’òm ant le man ëd col ch’a l’ha creaje: a son butà dë 'dnans ëd le sòrt che Dé a l’ha daje. {{verse|chapter=33|verse=14}}An facia al mal a-i é ‘l bin, an facia a la mòrt, la vita; parèj ël pecador dë 'dnans a l’òm fedel. {{verse|chapter=33|verse=15}}Considera dcò tute j’euvre dël Pì Àut: a van tute a doi a doi, un-a an facia a l’àutra. {{verse|chapter=33|verse=16}}Mi i son ël darié vnùit për ëstudié, com un rapoleur darera dij vignolant. {{verse|chapter=33|verse=17}}Ma, grassie a Nosgnor ch’a l’ha benedime, i son rivà a mè but,tanme un vëndumior i l’ha empì mia tin-a. {{verse|chapter=33|verse=18}}Ore, arconossé da bin, ch’i l’hai travajà pa mach për mi, ma dcò për tuti coj ch’arsërco istrussion. {{verse|chapter=33|verse=19}}Donch, scoteme, voi, dirigent polìtich, e dcò vojàutri president ëd ciambreja. === Ij vantagi dl'andependensa === {{verse|chapter=33|verse=1}}Antant ch’it vive, daje gnun podèj dzora ‘d ti nì al fieul, nì a toa fomna, nì al frel, nì a l’amis. Fà gnun-a donassion ëd tò avèj a n’àutr, da nen da dovèj ringreté e ciameje peui andré. {{verse|chapter=33|verse=21}}Tant ch’it l’has ancor un sofi ëd vita, lassa che gnun a l’àbia podèj ansima ‘d ti. {{verse|chapter=33|verse=22}}A l’é mej ch’a sio ij fieuj a preghete pitòst che ti't l’àbie da dipende da lor. {{verse|chapter=33|verse=23}}An tut lòn ch’it fase fate sente superior, përmët pa che toa reputassion a sia ofendùa. {{verse|chapter=33|verse=24}}A l’é a la fin dij tò di, al moment ëd la mòrt, ch’it assegneras l’ardità. === Tratament djë s-ciav === {{verse|chapter=33|verse=25}}Foragi, baròt e cària për ël borich; pan, dissiplin-a e travaj për l’ës-ciav. {{verse|chapter=33|verse=26}}S’it faras travajè tò sërvent, it l’avras arpòs, lassa ch’a fasa lòn ch’a veul e a sërcrà d’evade. {{verse|chapter=33|verse=27}}Giov e cavëssa a piego ‘l cupiss d’un beu; a l’ës-ciav fagnan: baròt e castigh. {{verse|chapter=33|verse=28}}possa tò s-ciav al travaj përchè a staga pa osios, {{verse|chapter=33|verse=29}}përchè a son vàire le gramissie mostrà da la fagnanerìa. {{verse|chapter=33|verse=30}}Tutun esàgera con gnun, fa nen sensa giustissia. {{verse|chapter=33|verse=31}}S’it l’has mach un servidor, tràtlo parèj ëd ti: it l’has catalo con ël sangh. {{verse|chapter=33|verse=32}}S’it l’has n’ës-ciav, tràtlo da frel: it n'avras da manca parèj ëd toa vita. {{verse|chapter=33|verse=1}}S’it lo s-cincon-e a scaprà da ti: për che stra t’andras a sërchelo? == 34 == {{chapter|34}} === Ij seugn a son d'ilusion === {{verse|chapter=34|verse=1}}Ilusion e fantasie a fan esse sicur l’òm fòl: ij seugn a dan j’ale ai torolo. {{verse|chapter=34|verse=2}}Parèj d’un ch’a sesiss l’ombra e a séguita ‘l vent, ëd l’istessa manera col ch’a ten cont dij seugn. {{verse|chapter=34|verse=3}}Lòn ch’as vëdd ant ij seugn a l’é mach rifless pur, a l’é mistà nen reala ant në specc. {{verse|chapter=34|verse=4}}Da cheicòsa d’ampur a peul seurte ‘l pur? E da la busiardarìa, miraco a peul seurte la vrità? {{verse|chapter=34|verse=5}}Oràcoj, seugn, vision: a l’é tut ilusion a dzoneus, a son carcaveje ‘d na fomna ‘nt ij dolor dëscobi. {{verse|chapter=34|verse=6}}Daje mai da ment, gavà la possibilità, e mach cola, ch’a sio mandà dal Pì Àut! {{verse|chapter=34|verse=7}}Ij seugn a l’han dëstradà motobin ëd gent, coj ch’a l’avìo butà soe speranse a lòn ch’a l’avìo sugnà. {{verse|chapter=34|verse=8}}La lege ëd Dé as compiss leugn da coste ilusion, e la saviëssa proclamà da j’òm fedej a l’é vrità e perfession an chila midema. === L'esperiensa a l'é na magistra === {{verse|chapter=34|verse=9}}L’òm ch’a l’ha viagià a l’ha ‘mprendù vàire: a l’é col ch’a l’ha motobin d’esperiensa ch’a s’esprim con d’anteligensa. {{verse|chapter=34|verse=10}}Col ch’a l’ha pa passà ‘d preuve, a conòss pòch, {{verse|chapter=34|verse=11}}tutun col ch’a l’ha viagià a l’é ‘nrichisse ‘d competense. {{verse|chapter=34|verse=12}}Ant ël cors dij mè viagi i l’hai amprendù pì ëd lòn ch’i savrìa dì. {{verse|chapter=34|verse=13}}Soens i l’hai risigà ‘d meuire: i son salvame grassie a mia esperiensa. === Ël timor ëd Dio === {{verse|chapter=34|verse=14}}Rispetè l’autorità ‘d Nosgnor, a veul dì assicuresse ‘d vive për vàire: {{verse|chapter=34|verse=15}}përchè a së spera 'nt ël Salvator. 16 Col ch’a vénera Nosgnor a l’ha gnun-e tëmme: a spera an Dé, a l’ha pau ëd nen. {{verse|chapter=34|verse=17}}A l’ha ‘d boneur col ch’a rispeta Nosgnor! {{verse|chapter=34|verse=18}}Chi é-lo sò apògg? Col ch’a l’é sò sostegn? {{verse|chapter=34|verse=19}}J’euj ëd Nosgnor a son dzora ‘d coj ch’a-j veulo bin. Chiel a l’é protetor potent, pontel frem, sosta contra ‘l vent afoà, ombra sota ‘l ruin dël sol, difèisa contra j’antrap, agiut ant la crova. {{verse|chapter=34|verse=20}}Chiel arlama ‘l moral e a fà splende j’euj, a dà salute, vita e benedission. === Smon-e 'd sacrifissi === {{verse|chapter=34|verse=21}}A l’é pijè an gir Nosgnor sacrifiché ‘l frut ëd n’angiustissia, {{verse|chapter=34|verse=22}}përchè Nosgnor agradiss pa j’oferte dij gram. {{verse|chapter=34|verse=23}}Ël Pì Àut a l’ha pa piesì dj’oferte ‘d coj ch’a despresio ‘l cult e ‘l perdon dij pecà a dipend nen dal nùmer ëd le bestie sacrificà. {{verse|chapter=34|verse=24}}A l’é tant’me smon-e ‘l sacrifissi dël fieul an facia al pare lë smon-e sacrifissi còn lòn ch’a l’é dij pòver. {{verse|chapter=34|verse=25}}Ël pòver a l’ha da manca d’un crocion ëd pan për vive, gavèilo a l’é criminal. {{verse|chapter=34|verse=26}}A l’é massé sò pròssim ël pijeje ij mojen dl’esistensa. {{verse|chapter=34|verse=27}}A versa dël sangh col ch’arfuda ‘l salari a l’ovrié. {{verse|chapter=34|verse=28}}An efet, un a edìfica e l’àutr a dròca: tuti doi a son dasse pen-a për nen. {{verse|chapter=34|verse=29}}Un a prega, l’àutr a malediss; chi é-lo dij doi ch’a sarà scotà da Nosgnor? {{verse|chapter=34|verse=30}}Arsentesse apress d’avèj tocà un mòrt, peui tochelo torna: còs serv-lo? {{verse|chapter=34|verse=31}}Përparèj l’òm ch’a pràtica ‘l digiun për otnì perdon dij sò pecà e peui a torna a pëcché. Chi scotra-lo soa orassion? Che utilità an soa umiliassion? == 35 == {{chapter|35}} === La lege e ij sacrifissi === {{verse|chapter=35|verse=1}}Seguité la lege ëd Nosgnor a val tant parèj dë smon-e vàire oferte. {{verse|chapter=35|verse=2}}Ubidì ai comandament a l’é tanme un sacrifissi ëd comunion. {{verse|chapter=35|verse=3}}Fé dël bin a l’é coma n’oferta ‘d pur fior ëd farin-a. {{verse|chapter=35|verse=4}}N’almòsna acordà a ‘n pòver a l’é n’oferta ‘d làuda a Nosgnor. {{verse|chapter=35|verse=5}}Asténse dal mal a l’é lòn che ‘l Signor agradiss, fé pa d’angiustissie a l’é sacrifissi d’espiassion. {{verse|chapter=35|verse=6}}Contut, va nen a presentete a Nosgnor a man veuide, {{verse|chapter=35|verse=7}}përchè a l’ha ordinane tuti costi sacrifissi. {{verse|chapter=35|verse=8}}l’oferta dël giust a l’é perfession: a fà rich l’autar e sò profum a riva fin-a al Pì Àut. {{verse|chapter=35|verse=9}}Ël sacrifissi smonù da l’òm giust a-j pias a Nosgnor: sò memorial a lo dësmentierà mai. {{verse|chapter=35|verse=10}}Venta esse generos cand t’onore Nosgnor, an portand primissie dij tò camp sensa avarissia. {{verse|chapter=35|verse=11}}Smon j’oferte con moro alégher, consàcra con gòj la décima. {{verse|chapter=35|verse=12}}Dà al Pì Àut conform a lòn ch’a l’ha date; falo con cheur generos scond lòn ch’it dispon-e. {{verse|chapter=35|verse=1}}Përchè Nosgnor a sà arcompensé e at rendrà sèt vire lòn che ti ‘t l’has daje. === Giustissia divin-a === {{verse|chapter=35|verse=14}}Va pa a sërché ‘d tentélo con ëd present: Chiel arfudrà ij tò don. {{verse|chapter=35|verse=15}}Sërca nen d’ësmon-e cheicòsa ‘d nen giust, përchè Nosgnor a l’é giùdes e a fà pa 'd preferense ‘d prestigi ëd përson-e. {{verse|chapter=35|verse=16}}Chiel a l’é nen ëd part con gnun contra ‘l pòver, nen mach, ma a scota pròpi la preghiera dël crasà. {{verse|chapter=35|verse=17}}Chiel a dëspresia pa la sùplica dl’orfanin, nì la vidoa ch’espon soa plenta, {{verse|chapter=35|verse=18}}ma a s-cèira dcò le larme ch’a coro an sle ciafërle dla vidoa {{verse|chapter=35|verse=19}}e a sent ij bram ëd chila contra col ch’a la fa pioré! {{verse|chapter=35|verse=20}}Col ch’a vénera Nosgnor a trovrà binvolensa e soa domanda arivrà fin-a ‘n cel. {{verse|chapter=35|verse=21}}Òhi, la preghiera dl’ùmil a traversa le nìvole e a treuva consolassion mach cand a sia rivà, an ritiràndze nen dal Pì Àut fin-a ch’a sia ‘ntërvenù {{verse|chapter=35|verse=22}}e a l’àbia fàit giustissia a favor dël nossent. A tardrà pa Nosgnor, e a l’avrà pa passiensa con j’opressor ëd la gent an dasend sodisfassion ai giust e an stabilend torna l’equità. === Al riguard ëd la discriminassion === {{verse|chapter=35|verse=23}}E ‘l castigh a rivrà a j’àutre nassion, fin-a a la mira che a eliminerà e a s-ciaprà soa potensa nen giusta. {{verse|chapter=35|verse=24}}Fin-a che a l’avrà daje a mincadun lòn ch’a mérita dij sò fàit, e a l’avrà giudicà soe euvre conform soe ‘ntension. {{verse|chapter=35|verse=25}}A la fin a giudicrà la càusa ‘d soa gent, e pien d’amor për lor, a-j rendrà l’argiojissansa. {{verse|chapter=35|verse=26}}La misericòrdia ‘d Dé al temp dla tribulassion a l’ha tanta ‘d cola oportunità parèj dle nìvole ch’a pòrto pieuva ant ël temp ëd suitin-a. == 36 == {{chapter|36}} === N'orassion për ël pòpol ëd Dé === {{verse|chapter=36|verse=1}}Misericòrdia ‘d nojàutri, Nosgnor, Dé dl’Univers, {{verse|chapter=36|verse=2}}àussa toa man an sle gent strangere, përch’a vëddo toa potensa. {{verse|chapter=36|verse=3}}Com ai sò euj it ses mostrate sant an mes ëd nojàutri, parèj a nòstri euj fate vëdde grand an mes ëd lor. {{verse|chapter=36|verse=4}}Ch’at arconòsso, tanme noi i l’oma arconossù ch’a-i é pa n’àutr dio fòra ‘d ti. {{verse|chapter=36|verse=5}}Fà torna neuv ij segn e d’àutri portent, glorìfica toa man e tò brass ëd drita. {{verse|chapter=36|verse=6}}Desvija lë sdegn e sversa la flin-a, dësbla l’aversari e tampa giù ël nemis. {{verse|chapter=36|verse=7}}Pressa ‘l temp e avìsnte dël giurament: che toe maravije a sio contà. {{verse|chapter=36|verse=8}}Ch’a sia consumà dal feu col ch’a veul scampé, ch’a vado an perdission coj ch’a fan dël mal a toa gent. {{verse|chapter=36|verse=9}}Sgniaca le teste dij governant nemis ch’a diso:”A-i é gnun fòra ‘d nojàutri!”. {{verse|chapter=36|verse=10}}Assembla tute le tribù ‘d Giacòb, daje soa possession com a l’era ant ël prinsipi. {{verse|chapter=36|verse=11}}Pietà Nosgnor, ëd la gent ch’a pòrta tò nòm, d’Israel ch’it l’has tratà com a fùssa tò primnassù. {{verse|chapter=36|verse=12}}Pietà ‘d toa sità santa, ëd Gerusalem, andova che ti ‘t ëstàghe. {{verse|chapter=36|verse=13}}Che Sion a sia ‘mpinìa ‘d gent celebrànta, toa gent ëd toa glòria. {{verse|chapter=36|verse=14}}Testimònia a favor ëd tò pòpol ch’a l’é stàit creà fin-a dal prinsipi, compiss le promësse fàite an tò nòm dai profeta. {{verse|chapter=36|verse=15}}Daje arcompensa a coj ch’a spero an ti, che ij tò profeta a sio trovà degn ëd crédit. {{verse|chapter=36|verse=16}}Nosgnor, scota la preghiera dij tò sërvent conform la benedission ëd Aron për toa gent, {{verse|chapter=36|verse=17}}përchè, an sla tèra, tut ël mond a ‘rconòssa che ti ‘t ses ël Signor, ëd Dé ‘d tùit. {{verse|chapter=36|verse=18}}Lë stòmi a peul digerì tute sòrt d’aliment, pura, a-i é ‘d mangé mej che d’àutr. {{verse|chapter=36|verse=19}}Ël palà ‘rconòss ël gust d’un piat ëd servagin-a, parèj në spìrit ëd sust arconòss ij dëscors busiard. {{verse|chapter=36|verse=20}}Në spìrit torzù a pòrta disgust, tutun l’òm d’esperiensa a dà lòn ch’a mérita. === Serne na fomna === {{verse|chapter=36|verse=21}}Na fomna venta ch’aceta l’òm ch’a-j presento, ma serte fije mariòire a son mej che d’àutre. {{verse|chapter=36|verse=22}}La blessa ‘d na fomna a dà argiojissansa a sò marì: a peul pa desideré nen ëd mej. {{verse|chapter=36|verse=23}}Se peui a sà dcò parlé con dosseur e bontà, a-i sarà pa un marì pì boneuros che col-lì. {{verse|chapter=36|verse=24}}Pijesse na sposa a l’é la pì bon-a dj’aquisission: agiut e apògg për sò òm. {{verse|chapter=36|verse=25}}Ambelelà dova a-i è nen cioenda, tut a peul esse ravagià, andova a-i é pa fomna l’òm a gëmm solengh. {{verse|chapter=36|verse=26}}As dà pa fiusa a ‘n làder vagabond, ch’a passa da borgh an borgh! {{verse|chapter=36|verse=27}}Përparèj dl’òm sensa famija ch’as cogia basta ch’a sia. == 37 == {{chapter|37}} === Amis fàuss === {{verse|chapter=37|verse=1}}Tùit a peulo dì: «I son dcò mi tò amis!»; m’a-i é ëd gent ch’a son amis mach ëd nòm. {{verse|chapter=37|verse=2}}Che tristëssa mortal a l’é n’amis ch’a ven a esse nemis! {{verse|chapter=37|verse=3}}D’andova seurt-la sta ‘nclinassion grama, che adoss a l’ha, da cheurve la tèra con toa malissia? {{verse|chapter=37|verse=4}}A-i é mach ël camrada ch’argiojiss ëd tò boneur, mach che ant ël di dël maleur a s’adresrà contra ‘d ti. {{verse|chapter=37|verse=5}}L’amis a sarà pront a partagé toe pen-e tant ch’a-i sia da mangé, tutun, ant ël moment ëd la malora at sarà nemis. {{verse|chapter=37|verse=6}}Che tò cheur a vada mai a dësmentié l’amis, avìsnte ‘d chiel ant ël bin-esse. === Prudensa cand ch'as arsèiv ëd consèj === {{verse|chapter=37|verse=7}}Minca consilié a sugeriss sò consèj, mach che a-i é col ch’a dà consèj a pròpi profit. {{verse|chapter=37|verse=8}}Pijte varda da coj ch’a dan consèj: venta sëmper anformesse ‘d cole ch’a son soe vere necessità - chiel ant ël dé consèj a penserà a sò anteresse - përchè a vada pa a campé la sòrt dzora ‘d ti {{verse|chapter=37|verse=9}}e a disa:” It l’has sernù un bon camin”, peui as tnirà aranda për vëdde lòn ch’at ancapiterà. {{verse|chapter=37|verse=10}} 10 Vate pa a consijé con coj ch’at beico dë sbies, stërma lòn ch’it veule fé con coj ch’at anvìdio. {{verse|chapter=37|verse=11}}Va mai a pijé consèj da na fomna an sla soa rival. nì da un tëmros an sla guera, nì d’un negossiant an sël mercà, nì d’un comprador an sël pressi ëd véndita, nì da n’anvidios an sl’arconossensa, nì d’un sensa cheur an sla bontà, nì d’un fagnan an sël travaj, nì d’un salarià an sl’amson, nì d’un sërvent pìgher an s’un grand travaj; dipend mai da costissì për gnun consèj. {{verse|chapter=37|verse=12}}Nopà frequenta soens n’òm ëd fede, conossù da ti tant ‘me osservant dij comandament e ch’a l’àbia ij midem sentiment ëd ti: s’i dovèisse tombé, a savrà compatite. {{verse|chapter=37|verse=13}}Séguita ‘l consèj ëd tò cheur, përchè gnun a sarà pì fedel che chiel. {{verse|chapter=37|verse=14}}La cossiensa ‘d n’òm tavòta a peul avertì mej che sèt sentinele butà ant na tor për vaité. {{verse|chapter=37|verse=15}}Tutun, prèga pì che tut, ël Pì Àut, përchè at guerna an tò camin vers la vrità. === Saviëssa vera e fàussa === {{verse|chapter=37|verse=16}}La rason a l’é prinsipi ëd tut: bon-a riflession anans ëd qualsëssìa assion. {{verse|chapter=37|verse=17}}A l’é ant lë spìrit che ij pensé a l’han soa rèis; a në rivo sti quat branch-sì: {{verse|chapter=37|verse=18}}bin, mal, vita e mòrt, ma cola ch’a dòmina dzortut a l’é tavòta la lenga. {{verse|chapter=37|verse=19}}A peul d’essie n’òm magìster ëd vàire d’àutri, meno che, a l’é pa bon a dësbrojesse da sol. {{verse|chapter=37|verse=20}}A -i é col dotà ‘d bërtavela e ch’a fà visa d’esse savi: a sarà ‘n ghignon a tùit e a l’avrà gnanca da mangé, {{verse|chapter=37|verse=21}}përchè a l’avìa pa avù la grassia da Nosgnor, e a l’è giun ëd tuta saviëssa. {{verse|chapter=37|verse=22}}D’àutri a son savant ma mach për lor: dzora ‘d sò làver ij frut sicur a rivo da soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=37|verse=23}}Nompà, l’òm savi a dà saviëssa për soa gent, e ij frut ëd soa anteligensa a son degn ëd fiusa. {{verse|chapter=37|verse=24}}Ël savi a sarà colm ëd benedission e considerà beà da tuti coj ch’a lo vëddo. {{verse|chapter=37|verse=25}}ij di dla vita dl’òm as peulo contesse, tutun ij di d’Israel a son sensa nùmer. {{verse|chapter=37|verse=26}}Ël savi a otnirà fiusa da sò pòpol tant ‘me n’ardità e sò nòm a vivrà për sempe. === Al riguard ëd la moderassion === {{verse|chapter=37|verse=27}}Car ël mè fieul, tut arlongh toa vita, but-te a la preuva: arconòss lòn ch’a l’é mal për ti e sàpie arfudelo. {{verse|chapter=37|verse=28}}An efet, pa tut a conven a tùit e nen tuti apressio tut. {{verse|chapter=37|verse=29}}Venta mai esse tròp goliard a tute le galuparìe, vate mai a campé an sij piasì e an sël mangé, {{verse|chapter=37|verse=30}}përchè mangé tròp a l’è sorgiss ëd maladìe e l’ecess a l’é scheur nausios. {{verse|chapter=37|verse=31}}Vàire a son mòrt për intemperansa: col ch’as contròla a farà pì longa soa vita. == 38 == {{chapter|38}} === Riguard a 'd medich e salute === {{verse|chapter=38|verse=1}}Onóra ‘l médich për sò servissi: dcò chiel a l’é stàit creà da Nosgnor. {{verse|chapter=38|verse=2}}L’art ëd la varigion a ven dal Pì Àut, e dcò dal rè a s’arsèiv ëd gràssie. {{verse|chapter=38|verse=2}}Ma ‘l médich a peul esse fier ëd sò savèj: chiel a l’ha l’amirassion ëdcò an tra ij grand. {{verse|chapter=38|verse=4}}Nosgnor a fà s-ciòde d’èrbe meisinòire da la tèra e l’òm ëd sust a-j dëspresia nen. {{verse|chapter=38|verse=5}}I lo savoma bin: a l’é gràssie a ‘n tòch ëd bòsch che Mosè a l’ha fàit vnì bon-a da bèive l’eva: an gràssia d’un bion a l’è arconossusse ‘l podèj ëd Dé! {{verse|chapter=38|verse=6}}Dé a l’ha daje a l’òm la siensa përchè a glorifichèisso soe maravije: {{verse|chapter=38|verse=7}}con le piante ël dotor a soagna e a gava ‘l dolor, e lë spessiari a pronta ‘d melangi. {{verse|chapter=38|verse=8}}Ma a l’é da Nosgnor ch’a-i riva ‘l benesse dla tèra: soe euvre a vniran mai a manch! {{verse|chapter=38|verse=9}}Car ël mè fieul, dovèisse mai tombé malavi, perdte pa an malinconìa ma prega ‘l Signor e chiel at varirà! {{verse|chapter=38|verse=10}}Tente leugn da toe fote, purìfica cheur e man da tute le colpe. {{verse|chapter=38|verse=11}}S’it peule felo: smon a Nosgnor na brancà ‘d farin-a volàira compagnà d’ancens e euli. {{verse|chapter=38|verse=12}}Peui lassa ch’antërven-a ‘l médich, dcò chiel a riva da Nosgnor, ch’a staga pa leugn da ti: it n’has da manca. {{verse|chapter=38|verse=13}}A-i son peui ëd cas, che gnanca ‘l dotor a riess a varite: {{verse|chapter=38|verse=1}}a l’é antlora ch’it l’has da preghé ‘l Signor ch’at conceda d’arlamete ant la tribulassion e d’otnì l’arsaniment e ‘d conservete an vita. {{verse|chapter=38|verse=5}}Col ch’a pëcca dë 'dnans ëd sò Creator a mérita ‘d tombé ant le man ëd un mèdich! === Seurte dal deul === {{verse|chapter=38|verse=16}}Car ël mè fieul, piora ‘l mòrt ch’a l’era car a ti, ancamin-a ‘l deul e sfòga tò dolor. Daje seportura conform a soa volontà e soagna soa tomba. {{verse|chapter=38|verse=17}}Che toa plenta a peuda esprime l’amarëssa! Frapa tò cheur con ardor. Pòrta ‘l deul për tut ël temp ch’ai n’a-i é da manca : ch’a sia proporsionà a soa dignità, evité tute maldicense e peui, sërca ‘d consolete ‘d tò sagrin. {{verse|chapter=38|verse=18}}As peul meuire ‘d soferensa e la pen-a dël cheur a consuma le fòrse. {{verse|chapter=38|verse=19}}Ël maleur gròss a slonga ‘l sagrin e l’angossa sensa fin a pòrta a na vita ‘d maledission e miséria. {{verse|chapter=38|verse=20}}Laste pa andè a la tristëssa, bùtla da banda e pensa a tò avnì. {{verse|chapter=38|verse=21}}Dësmentia mai: da la mòrt as torna nen, tò grand sagrin a servirà pa nì a ti nì a col ch’a l’é mòrt e at farà mach dël mal. {{verse|chapter=38|verse=22}}Avìsnte che soa sòrt a sarà dcò la toa: “Ier a mi, ancheuj a ti”. {{verse|chapter=38|verse=23}}Cand che n’òm a intra ant ël darié arpòs, a l’é dcò la memòria dël mòrt ch’a l’ha dirit a la rechie; consolassion ëd chiel adess che sò spìrit a l’é partì. === Comersi e artisanat === {{verse|chapter=38|verse=24}}Për vnì a esse un savant, un magìster ëd saviëssa, venta avèj motobin ëd moment ëd rechie. Col ch’a l’ha pòca ocupassion manual a vnirà esse savi.{{verse|chapter=38|verse=25}}Com a podria-lo vnì savi ël lauràur. A l’ha mach n’orgheuj: dovré l’avuja, fé andé anans ij beu, passé soa vita al ritm ëd sò travaj e sò bocin. {{verse|chapter=38|verse=26}}Tut ël but a stà ant ij sorch e le preus e as deurm nen la neuit për deje da mangé a le vache. {{verse|chapter=38|verse=27}}L’artisan e l’artista ch’a passo la neuit tanme ‘l di, e a gravo ‘d gravure an sij cacèt, a buto tut ël deuit a varié le figure; tùit aplicà a la riprodussion dël model a stan dësvij a compì da bin ël travaj. {{verse|chapter=38|verse=28}}Parèj ël fré, setà dë 'dnans ëd l’ancuso: as concentra an sël fèr da travajé. Ël flambé dël feu a lo coata ‘d sudor, e con ël calor ëd la fòrgia a dev loté. Ël rabel dël martel a jë struniss j’orije, e ij sò euj a stan pontà ‘n sël model d’arproduve, tut ciapà dal perfessionament ëd soa euvra e a passa la neuit a otimisela. {{verse|chapter=38|verse=29}}L’istess ël tupiné, setà a sò travaj: a fa viré sò torn con ij pé. Tavòta preocupà ‘d finì l’euvra, a buta tùit ij sò sfòrs a la riprodussion d'un gran nùmer ëd tòch. {{verse|chapter=38|verse=30}}Con le man a modela la creja antramentre che con ij pé a në contràsta la resistensa: tut angagià a na vernisadura a la perfession a stà dësvij për polidé ‘l forn. {{verse|chapter=38|verse=31}}Tuta sta gent-sì a l’ha fiusa an soe man e mincadun a l’é espert ëd so mesté. {{verse|chapter=38|verse=32}}Na sità, sensa ‘d lor as podrìa pa drissesse, nì j’òm a-i podrìo sté o andé an gir. Ma ‘l consèj ëd palass-sità a-j ciama pa sò avis, {{verse|chapter=38|verse=33}}nì a l’han pòst ant la ciambreja. Lor a pijo nen pòst an slë scagn da giùdes përchè a capisso nen la lege o ël dirit. {{verse|chapter=38|verse=34}}Nì a comparisso an tra j’autor dij proverbi. Contut lor a sosten-o j’euvre materiaj e soa preghiera a l’é për mej esercité sò mesté. === L'atività dlë scriba === Bin divers a l’é col ch’a s’àplica a medité la lege dël Pì Àut. == 39 == {{chapter|39}} {{verse|chapter=39|verse=1}}Chiel a studia la saviëssa dij magìster antich e a medité ‘l message dij profeta. {{verse|chapter=39|verse=2}}Chiel a guerna le memòrie dj’òm famos e ‘d lòn ch’as conta dj’òm avosà e a intra ‘ndrinta a le sutilità dij proverbi. {{verse|chapter=39|verse=3}}Arsërca ij segret ëd le paràbole, j’enìgma dij proverbi e tuta soa vita a l’é ocupà da le màssime dla sapiensa. {{verse|chapter=39|verse=4}}A peul përparèj rende servissi a ‘d gent amportanta, aranda dij dirigent ëd govern. A chiel as dan d’ancàrich a viagé an tèra strangera, përchè a l’ha esperiensa dël bin e dël mal ëd l’òm. {{verse|chapter=39|verse=5}}Tute le matin a s’alva bonora për dedichesse a Nosgnor ch’a l’ha crealo, e preghé an presensa dël Pì Àut. Chiel a doverta ij sò làver e a ‘ncamin-a l’orassion, an ciamand përdon dij pecà comëttù. {{verse|chapter=39|verse=6}}A prega Nosgnor, ël Grand Dé, ‘d vorèije inspiré d’anteligensa ;anlora dcò chiel a podrà spantié ël message ‘d soa saviëssa e, con l’orassion, ringrassié ‘l Signor. {{verse|chapter=39|verse=7}}Parèj ël savi adressa soa volontà e sò savèj, an meditand ij misteri divin. {{verse|chapter=39|verse=8}}Ël savi a mostra l’educassion fiamenga ch’a l’han mostraje, as glorierà ant la lege, régola dl’aleansa ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=39|verse=9}}Tùit a vanteran soa ‘nteligensa e a sarà mai dësmentià; soa memòria a sarà mai perdùa e sò nòm a restrà viv fin-a a la dariera generassion dl’òm. {{verse|chapter=39|verse=10}}Le nassion a conteran ëd soa sapiensa e la ciambreja a proclamerà sò elògi. {{verse|chapter=39|verse=11}}An soa vita, as lasrà darera un nòm pì glorios che mila d’àutri e cand ch’a rivrà soa ora , a podrà meuire sodisfàit. === N'inn ëd làuda a Nosgnor === {{verse|chapter=39|verse=12}}I veui ancor espon-e mie riflession, i jë smijo a la lun-a ant ël sò pien ëd metà mèis, i son ampinime d’ideje che i veui esprime. {{verse|chapter=39|verse=13}}Scoteme fieuj sant, e chërse tanme na pianta ‘d reuse an brova dl’eva. {{verse|chapter=39|verse=14}}Parèj dl’ancens spantié bon profum, e com ël liri ch’as cheurv ëd fior. Antoné un càntich e cantelo an còro, ringrassié Nosgnor për tut lòn ch’a l’ha fàit. {{verse|chapter=39|verse=15}}Proclamé sò grand Nòm, fé conòsse soa làuda e con vòsti cant al son ëd l’àrpa. Celebrelo parèj: {{verse|chapter=39|verse=16}}«Magnìfiche j’euvre ‘d Nosgnor! A sò temp tute soe euvre a saran realisà. {{verse|chapter=39|verse=17}}Venta pa ciamesse: "Përchè sòn?Còs serv-lo lòn?". Al moment bon tute le domande a l’avran rispòsta. Dé a l’ha mach da dì na paròla, e j’eve as fërmo tanme ant na diga; basta ch’a lo disa e le cisterne a s’ampinisso. {{verse|chapter=39|verse=19}}Chiel a dà n’órdin e tut as compiss com a veul; gnun a peul buté d’antrap a soa salvëssa. {{verse|chapter=39|verse=19}}dë 'dnans ëd j’euj a l’ha tut lòn ch’a fan ij mortaj, e a peul scapé nen a sò bèich. {{verse|chapter=39|verse=20}}Sò colp d’euj a sesiss ël prinsipi e la fin dij temp: për chiel nen a l’é strasordinari. {{verse|chapter=39|verse=21}}Venta pa ciamesse: “Còs é-lo sòn? E lòn, còs serv-lo?”, përchè tut a l’è creà con un but precis. {{verse|chapter=39|verse=22}}Soa benedission a dësbòrda tanme un fium, parèj ëd na bùria ch’a va inondé la tèra. {{verse|chapter=39|verse=23}}Contut le nassion a sperimenteran soa flin-a, parèj com a l’avìa trasformà j’eve ant un desert salà. {{verse|chapter=39|verse=24}}Soe stra a son drite për ij sant, ma pien-e d’antrap për ij sensa-lege. {{verse|chapter=39|verse=25}}Tut lòn ch’a l’é bel e bon a l’é stàit creà dal prinsipi, com ëdcò ij maleur për ij pecador. {{verse|chapter=39|verse=26}}Për vive, jë bzògn ëd prima necessità për l’òm a son: eva, feu, fèr e la sal, farin-a ‘d gran, làit e amel, vin, jus d’uva, euli e vestì. {{verse|chapter=39|verse=27}}Tut sòn a l’é un bin për ij fedej, ma a ven a esse nociv për la gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=39|verse=28}}A-i son ëd vent creà për castigh che con sò furor a grevo na vira ‘d pì e a l’ora dël giudissi, a s-ciodran tuta soa violensa an pasiand parèj lë sdegn dël Creator. {{verse|chapter=39|verse=29}}Feu, grela, famin-a e mòrt, tut sòn a l’è stàit creà për ël castigh. {{verse|chapter=39|verse=30}} Dent a cròch ëd le bestie ferose, scorpion, vìpre, spa d’arvangia contra j’infedej, {{verse|chapter=39|verse=31}}tuti costissì a esulteran d’ubidì a sò comand. Pront an sla tèra për tùit ij bzògn, A sò temp a trasgrediran pa la paròla. {{verse|chapter=39|verse=32}}Tut sòn për mi a l’é ciàir dal prinsipi. Donch, i l’hai pensaie ansima e butalo për ëscrit: {{verse|chapter=39|verse=33}}“Tut lòn ch’a fa Nosgnor a l’é bon, ant lë bsògn chiel a provëdrà a lòn ch’a manca”. {{verse|chapter=39|verse=34}}Venta nen dì: “ Sòn a l’é pes che lòn!”. Përchè a-i rivrà ‘l temp che tut a sarà arconossù tanme bon! {{verse|chapter=39|verse=35}}E adess canté con tut vòst cheur e a vos rionda e benedì ël nòm ëd Nosgnor”. == 40 == {{chapter|40}} === Miseria dl'òm === {{verse|chapter=40|verse=1}}Tuti j’òm a son sotmetù a fastudi, un giov grev a pèisa an sij fieuj d’Adam, dal di ch’a seurto da le ventraje ëd soa mare fin-a a cand a torno a la mare-tèra ’d tùit. {{verse|chapter=40|verse=2}}lòn ch’a-j rùmia ant ij pensé e a-j fa pau, lòn ch’a speto con aprension, a l’é ‘l di ëd soa fin. {{verse|chapter=40|verse=3}}A son tuti butà parèj, a ‘ncaminé dal rè ch’a l’è stà dzora ‘d sò tròno, fin-a ‘l darié sò sùdit setà për tèra ant la snìsia, {{verse|chapter=40|verse=4}}da col ch’a pòrta ‘l mantel ross e la coron-a fin-a a col vestì mach ëd tèila. {{verse|chapter=40|verse=5}}A conòsso tuti la ràbia e la gelosìa, ël turbament e l’anchietùdin, la pau dla mòrt, ël rancor e la dëscòrdia. E s’a van a cogesse për trovè d’arlass, la seugn ëd la neuit a dësvija soe angosse. {{verse|chapter=40|verse=6}}A s’arlama për pòch, scasi nen, peui ant ël seugn, parèj d’un di ëd vardia, a l’é bolversà da le carcaveje ‘d sò cheur, com a fussa scampà dal front ëd bataja. {{verse|chapter=40|verse=7}}E antramentre che ‘nt ël seugn a stà për butesse an salv, as dësvija, an maravijàndze dla tëmma nen real. {{verse|chapter=40|verse=8}}Costa a l’é la situassion ëd tùit ij vivent, da l’òm a la bestia; contut, për ël pecador a l’é sét vire pes: {{verse|chapter=40|verse=9}}mòrt, sangh, dëscòrdia e guere, malora, famin-a, ruin-a e disàstr. {{verse|chapter=40|verse=10}}Tuti sti maleur a son ëstàit creà për ij gram, e sempe për lor ch’a l’é rivane la grand inondassion. {{verse|chapter=40|verse=11}}Tut lòn ch’a ven da la tèra, a-i tornerà; j’eve a torno sèmper al mar. === L'angiustissia a trionferà pa === {{verse|chapter=40|verse=12}}A spariran tùit ij present fàit për corompe ij giùdes e j’angiustissie: mach la lealtà a restrà etérna. {{verse|chapter=40|verse=13}}Le richësse 'ngiùste a sëccheran parèj d’un torent, as perdran com artron-a ant na buria un tron ch’a struniss. {{verse|chapter=40|verse=14}}Ij trasgressor a ‘ndran an ruin-a përparèj coma 'l nen giust a s’arpatrà an dovertand le man. {{verse|chapter=40|verse=15}}La dëssendensa dij përvers a butrà pa pì d’àutri branch, le rèis pa pure a saran dzora ‘d na pera dura sensa teren. {{verse|chapter=40|verse=16}}Ij goré ch’a chërso aranda dl’eva o an brova d’un ri, a saran tajà anans ëd tute j’àutre erbe. {{verse|chapter=40|verse=17}}Contut la generosità a l’é un paradis benedì e l’almòsna a dura sempe. === Le gòj ëd la vita === {{verse|chapter=40|verse=18}}Dossa a sarà la vita dl’ovrié e ‘d col ch’a basta a chiel istess, ma pì ancor a lo sarà për col ch’a treuva un tesòr. {{verse|chapter=40|verse=19}}Un nòm a l’é assicurà da vàire fieuj o da la fondassion ëd na sità, ma na fomna ireprensìbila a sarà pì stimà ancor. {{verse|chapter=40|verse=20}}Vin e mùsica arlamo ël cheur, ma l’amor dla saviëssa pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=21}}La fluta e l’arpa a fan na bela melodìa, ma na paròla gentila a l’é pì dossa ancor. {{verse|chapter=40|verse=22}}L’euj a l’ha anvìa ‘d grassia e blëssa, ma dël verd ëd la campagna pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=23}}L’amis e ‘l cambrada as treuvo sèmper al moment giust, tutun fomna e marì pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=24}}Ij frej e n’agiut a servo ant ij brut moment, ma la carità a salverà pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=25}}L’òr e l’argent a dan na posission sicura, ma ‘n bon consèj a ven apressià pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=26}}Richëssa e potensa a dan fiusa al cheur, ma la tëmma ‘d Nosgnor a la dà pì ancor. S’it vénere ‘l Signor, at mancrà nen; con Chiel it l’avras pa da manca ‘d ciamé d’agiut. {{verse|chapter=40|verse=27}}La venerassion ëd Nosgnor a l’é un paradis benedì, e soa protession a val ëd pì che tute j’àutre glòrie. === La dësgrassia 'd mendiché === {{verse|chapter=40|verse=28}}Car ël mè fieul, va pa a limosné: a l’é mej meuire che mendiché. {{verse|chapter=40|verse=29}}L’òm ch’a bèica sèmper a la tàula dj’àutri a viv na vita da nen: andrà antamnesse con ëd mangé forësté, l’òm savi e educà as në pijerà varda. {{verse|chapter=40|verse=30}}Për l’òm sensa vergògna ‘l pan almosnà, a smijerà doss a sò palà, ma ‘n soe ventraje a l’avrà l’efet dël feu. == 41 == '''{{chapter|41}} === Riguard ëd la mòrt === {{verse|chapter=41|verse=1}}Mòrt! Com a l’é mèr pensé a ti, për l’òm ch’a viv pasi an tra soe richësse, cand che l’òm a l’ha nen fastudi e boneur an tut, ancora bon a apressié ij piasì! {{verse|chapter=41|verse=2}}Òh mòrt, com it ses binëvnùa, për l’òm ant la necessità e sensa fòrse, për l’òm tròp vej, acablà da pensé, për l’arviros ch’a l’ha pa pì passiensa! {{verse|chapter=41|verse=3}}Gnun-a tëmme ‘d sentensa dla mòrt, pensa a coj ch’a l’ero anans ëd ti e a coj ch’a vniran apress. {{verse|chapter=41|verse=4}}Meuire a l’é ‘l destin che Nosgnor ampon a tuti j’esse vivent. Donca, përchè arfudè lòn che ‘l Pì Àut a l’ha giudicà bon për tùit? Che toa vita a l’àbia da duré, des ann, o sent o mila, ant ël mond dij mòrt as në ten pa cont ëd pianta. === Ël destin dij pecador === {{verse|chapter=41|verse=5}}Ij fieuj dij pecador a son n’abominassion, na rassa grama ch’a frequenta le ca dij përvers. {{verse|chapter=41|verse=6}} L’ardità dij fieuj dij pecador a ‘ndrà perdùa e soa dëssendensa andrà anans ant ël dzonor. {{verse|chapter=41|verse=7}}Un pare sensa religion a sarà rimprocià da sò fieuj, përchè as sento dëspresià a càusa ‘d chiel. {{verse|chapter=41|verse=8}}Maleur a vojàutri, gent sensa religion ch’i chite la Lej dël Pì Àut! {{verse|chapter=41|verse=9}} Se voi ‘v moltìpliche, tut a sarà për la ruin-a; se i seve nassù, a l’é për la maledission e, cand i meuire i l’eve l’ardità dël maledet. {{verse|chapter=41|verse=10}}Tut lòn ch’a seurt da la tèra, a la tèra a torna; parèj ëd gent sensa religion: da la maledission a la ruin-a. {{verse|chapter=41|verse=11}}As fà deul an facia dij cadàver dij pecador, contut sò nòm a sarà dëscancelà. {{verse|chapter=41|verse=12}}Guerna tò nòm, përchè at survivrà: pì che mila tesòr d’òr. {{verse|chapter=41|verse=13}}La vita ‘d na brava përson-a a l’ha ij di contà, tutun un bon nòm a l’é etern. {{verse|chapter=41|verse=14}}Car ël mè fieul, guerna an pas l’educassion arseivùa. Ma saviëssa stërmà e tesòr sotrà: còs sérv-lo? === Na série 'd contrast === {{verse|chapter=41|verse=15}}N’òm ch’a stërma soa folairà a val pì ëd col ch’a stërma soa saviëssa. {{verse|chapter=41|verse=16}}Adess, prové onta mach dë 'dnans ëd mia paròla, përchè a va pa bin vërgognesse ‘d tute j’onte basta ch’a sia, e d’àutra part, ant ël mond a-i è pa ‘l midem apressiament për lòn ch’a càpita. {{verse|chapter=41|verse=17}}Ëd sòn vojàutri i l’eve d’avèj onta: dë 'dnans ai pare, ëd vive da dësbaucià; dë 'dnans ëd la gent ëd govern, la busiardarìa; {{verse|chapter=41|verse=18}}dë 'dnans ai magistrà, ël delit; dë 'dnans a la ciambreja dël pòpol, la violassion ëd la lege ëd Dé; dë 'dnans ëd un compagn o n’amis, ël fé dël mal; {{verse|chapter=41|verse=19}}dë 'dnans vòstri avzin, d’esse ëd làder. Venta vërgognesse d’ës-ciapé un giurament o un pat, ëd fé ‘l mendich o d’arfudé lòn che giustament a ven ciamà, {{verse|chapter=41|verse=20}}o ‘d pa rësponde a ‘n salut genit. Venta avèj onta dl’anvìa për na meretriss, {{verse|chapter=41|verse=21}}e ‘d disinteressesse d’un compatriòta, o d’apropiesse ‘d n’ardità o na donassion. O ancora dl’anvìa për na fomna ‘d n’àutr, {{verse|chapter=41|verse=22}}ëd vorèj avèj relassion con la pròpia s-ciava, e, pes ancor, vorèj avzinesse a sò let. Àbie d’onta d’ansulté vòstri amis o ëd rinfaceje d’avèj lòn che voi i l’eve daje. == 42 == {{chapter|42}} {{verse|chapter=42|verse=1}}Àbie onta d’arpete lòn ch’i l’eve sentù e ‘d dësvelé ‘d segret. A l’é mach ëd lòn, ch’i l’eve d’avèj pròpi vërgògna e tùit a v’aproveran. Vardé-sì j’ocasion andova a l’é pa necessari d’avèj vërgògna nì ëd séntse colpévol për rispèt uman. {{verse|chapter=42|verse=2}}Gnun-a onta d’esse sotmëttù dla lege dël Pì Àut nì ëd soa aleansa; nì d’assòlve un pagan se a l’é nossent, {{verse|chapter=42|verse=3}}nì ëd ten-e cont con n’amis o con un compagn ëd viage, nì ëd partagé toa ardità con d’àutri; {{verse|chapter=42|verse=4}}nì d’avèj na balansa e ‘d pèis giust, nì ëd cheuje un profit, cit o grand, {{verse|chapter=42|verse=5}}o d’un benefissi comercial. Gnun-a vërgògna ëd rimprocé con severità tò fieuj, nì ëd foëtté a sangh la schin-a ‘d në s-ciav fagnan. {{verse|chapter=42|verse=6}}Se toa fomna a l’é grama opura dova ch’a-i son tròpe man, gnun-e tëmme ‘d dovré ciav e cacèt. {{verse|chapter=42|verse=7}}Conta e pèisa tut lòn ch’it bute an depòsit; ch’a sia tut scrivu: dé e avèj. {{verse|chapter=42|verse=8}}Gnun-a onta ‘d rimprocé ‘l fòl, lë stordi o ël vej acusà d’adulteri. It podras parèj mostrete tanme n’òm genit educà,e it saras apressià da tùit. === Fije e pare === {{verse|chapter=42|verse=9}}Na fija, a l’è për un pare, n’adoss ëd n'anchietùdin segreta, na preocupassion ch’a slontan-a la seugn: cand a l’é giovo, përchè a vada pa a passé l’età da trové da mariesse; e na vira acasà ch’a peuda esse arpudià. {{verse|chapter=42|verse=10}}Da fiëtta, la tëmma a l’é ch’a vada nen a fesse sedùe e vnì pajòla sota ‘l tèit dël pare. S’a l’é con ël marì, ch’a croa an colpa, acasà ch’a sia pa bon-a a caté ‘d cit. {{verse|chapter=42|verse=11}}Donca, se la vérgin a l’é pa ‘d bon comand, ti fà pì fòrta la vigilansa, përchè at fasa nen esse svergna dij tò nemis, a fasa parlé la gent ëd la sità e a në sia la fàula, parèj da fete vërgogné dë 'dnans ëd tùit. {{verse|chapter=42|verse=12}}Toa fija venta pa ch’a mostra soa blëssa a tuti, nì ch’a frequenta tròp ël ciancium ëd le fomne, {{verse|chapter=42|verse=13}}përchè la malissia dle fomne a ven fòra parèj dle càmole dai vestì. {{verse|chapter=42|verse=14}}Mej la gramìssia ‘d n’òm che la bontà ‘d na fomna! Na fija svërgognà a dzonora sò pare. === J'euvre 'd Dé ant la natura === {{verse|chapter=42|verse=15}}Ore, i veui memorié tut lòn che Nosgnor a l’ha fàit; veuj conté lòn ch’i l’hai vëddù. Nosgnor a l’ha creà tut për mojen ëd soa paròla, e a l’é sò but ch'a l’é compisse për l’acòrd con soa volontà. {{verse|chapter=42|verse=16}}Përparèj com as vëdd ël sol che con sò splendor a fà vëdde tut, j’euvre ‘d Nosgnor a son satìe ‘d soa glòria. {{verse|chapter=42|verse=17}}Gnanca j’àngej sant dël Signor a peulo conté tute soe maravije: Nosgnor Onipotent a l’ha stabilì tut su base fërme, përchè tut ël mond antregh a ten-a bon an soa gloriosa presensa. {{verse|chapter=42|verse=18}}Dé a pénetra sò beich fin-a ‘l fond dël mar e fin-a ant ël balatron dij cheur: chiel a conòss ij sò segret. Ël Pì Àut, a peul savèj tut. Chiel a scrùta da bin ij segn ch’a marco ij temp. {{verse|chapter=42|verse=19}}A dësvela passà e avnì e arvela ‘l fond dij segret. {{verse|chapter=42|verse=20}}Ti ‘t peule pa stërmeje ij tò pensé e gnun-a ‘d toe paròle a peul scampeie. {{verse|chapter=42|verse=21}}Con saviëssa a l’ha ciadlà soe euvre grande, arlongh tut ël cors dij sécoj. Chiel a l’é da sèmper e a restrà për sempe, e ‘d soa euvra as peul giontesse o gavesse nen: e a l’ha pa da manca ‘d consijé. {{verse|chapter=42|verse=22}}Ah! Com a son bele soe euvre, dcò se i në s-ceiroma mach në spluva! {{verse|chapter=42|verse=23}}Frem e ùtil a l’é tut lòn ch’a l’ha fàit e ‘l but ëd Nosgnor as realisa sempe. {{verse|chapter=42|verse=24}}Tut a va a parija, e as corispondo, le ciòse, un-a a l’àutra: l’imperfession a l’ha pa creala. {{verse|chapter=42|verse=25}}Na ciòsa a fa pì fòrt ël valor ëd n’àutra. La contemplassion ëd soa glòria a va mai pì a la fin! == 43 == {{chapter|43}} === Lë splendrior dël sol === {{verse|chapter=43|verse=1}}Com a l’é anciarmant vacé j’autësse dël pì sclin firmament! Che spetàcol ëd glòria a smon a jë sguard! {{verse|chapter=43|verse=2}}A s’alva, a l’archengh, ël sol, e a smijerìa fin-a nunsié la glòria fiamenga dl’euvra dël Pì Àut. {{verse|chapter=43|verse=3}}Ma a mesdì ël sol a suva la campagna. Chi peul-lo antlora ten-e soa calura? {{verse|chapter=43|verse=4}}A s’arvìscola ‘l feu për ij travaj ëd fòrgia ma ‘l sol a l’é tre vire pì càud, ël sol ch’a brusa le montagne: ch’a manda sofi ëd feu, e a sbòrgna j’euj con ij sò ragg. {{verse|chapter=43|verse=5}}E com a l’é grand Nosgnor! Ël grand ch’a l’ha creà ‘l sol e a n’adressa la corsa con soa paròla! === Lë splendrior ëd la lun-a === {{verse|chapter=43|verse=6}}La lun-a, dcò chila, a s’àlva a soa ora, a marca ‘l temp ch’a passa, andicàndne la durada. {{verse|chapter=43|verse=7}}Astr ch’a cala fin-a a dësparì, la lun-a a serv a marché la dàita dle feste. {{verse|chapter=43|verse=8}}Dcò ‘l mèis a ciapa sò nòm da la lun-a, maravija ch’a càngia e as buta torna a chërse, lum dl’armeja dël cel ch’a sbërlus an sël firmament. === La glòria dle stèile e dl'arcancel === {{verse|chapter=43|verse=9}}lë splendor ëd le stèile a fa la blëssa dël cel: l’ornament rajant dj’autësse ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=43|verse=10}}A ubidisso a j’órdin dël Dé ùnich, an stasend andova a l’ha butaie e sensa chité sò pòst ëd guardia. {{verse|chapter=43|verse=11}}Vàrda l’arcancel e benedis col ch’a l’ha falo: eclatan an tuta soa blëssa. {{verse|chapter=43|verse=12}}A fà la trassa ant ël cel con n’arch ëd lus: a l’ha tendulo ël Pì Àut con soe man. === Le maravije dla natura === {{verse|chapter=43|verse=13}}Nosgnor a fa tombé le grele ‘d tempesta, peui, sò vorèj a sfranda ‘l lòsne; {{verse|chapter=43|verse=14}}a doverta le riserve d’eva dël cel e le nìvole a vòlo tanme d’osèj. {{verse|chapter=43|verse=15}}Soa potensa a s-ciassa le nìvole che peui as ësfriso an grele ‘d tempesta. {{verse|chapter=43|verse=16}}Ël rabel ëd sò tron a fà tramblé la tèra, ch’a seufr tanme na fomna an pajòla. L’arson dël tron a dësbogia le montagne e s’a lo veul, Nosgnor a fà possé ‘l vent marin, {{verse|chapter=43|verse=17}}o la tramontan-a e vent impetuos a sófio, opura a fà tombé la fiòca parèj d’osèj ch’as pòso an sël teren e përparèj a cheurv ij camp parèj ëd në scop ëd aliòstre. {{verse|chapter=43|verse=18}}Soa bianchëssa fiamenga a smaravija j’euj, e ‘l cheur a l’é ambajà a vëdde tut sòn. {{verse|chapter=43|verse=19}}Nosgnor a spantia la brin-a tanme la sal, nopà s’a gèila, la galavèrna ‘s cristalisa ant j’agucin. {{verse|chapter=43|verse=20}}Bufa la bisa, an sl’eva as condensa la giassa; che as pòsa dzora ‘d tuta la massa d’eva, ch’as arvest parèj ëd n’armura. {{verse|chapter=43|verse=21}}Ël vent marin a dvora le montagne e a brusa ‘l desert; tanme a fussa feu a dësbla l’erba. {{verse|chapter=43|verse=22}}Armedi ëd tut a l’é na nivoren-a a l’amprovista, l’arivé dla rosà ch’arlama da la càud. {{verse|chapter=43|verse=23}}Con soa paròla chiel a l’ha domà ‘l balatron ëd ël mar e a l’ha piantaie j’ìsole. {{verse|chapter=43|verse=24}}Coj ch’a nàvigo an sël mar a në conto ij privo, a séntje con nòstre orije i në restoma bele ambajà. {{verse|chapter=43|verse=251}}Ambelelà a-i é tut lòn ch’a l’é dròlo e stupend, esse viv ëd tute sòrt e ‘d mostro marin. {{verse|chapter=43|verse=26}}Për chiel sò nunsi a compiss ël viage ant un bon pòrt, a l’é pro na paròla për regolé tut. {{verse|chapter=43|verse=27}}I podrìo dì ancor vàire e finì mai pì, ma la sara dël dëscors ch’a sia: “Nosgnor a l’é tut!”. {{verse|chapter=43|verse=281}}Coma podrio-ne avèj la fòrsa për laudelo? Chiel an efet, ël Grand, a l’é dëdzora ‘d tute soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=29}}Afros a l’é Nosgnor e motobin grand, soa potensa a l’é na maravija. {{verse|chapter=43|verse=30}}Ant ël glorifiché ‘l Signor, esaltelo pì che peule, përchè a lo sarà mai pro. Ant l’esaltelo moltipliché vòstra fòrsa, stracheve mai, përchè i finireve mai. {{verse|chapter=43|verse=31}}Chi é-lo ch’a l’ha vëddù Nosgnor e chi a podrà celebrelo? Chi a peul magnifichelo com a l’é? {{verse|chapter=43|verse=32}}A-i son vàire euvre stërmà pì grande che coste: nojàutri contemploma mach na part ëd soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=33}}Nosgnor a l’ha fàit tut e a l’ha daje saviëssa a coj che a-j veul bin. == 44 == {{chapter|44}} === N'inn an onor dij nòstri antich === {{verse|chapter=44|verse=1}}Foma adess l’elògi dj’òm avosà, dij nòstri pare an soe generassion. {{verse|chapter=44|verse=2}}Nosgnor a l’ha creaje motobin glorios: sò grandeur a l’é da sempe. {{verse|chapter=44|verse=3}}Sgnor ant ij sò regn, a l’é për soa potensa ch’as conossìa sò nòm, consijé famos për soa ‘nteligensa, e messagé ‘d professìe. {{verse|chapter=44|verse=4}}Cap dël pòpol con soe decision e con l’anteligensa dla saviëssa popolar; dëscors savi a-i j’ero an sò ‘nsegnament. {{verse|chapter=44|verse=5}}Compositor ëd melodìe musicaj e autor ëd poem cantà. {{verse|chapter=44|verse=6}}Gent potenta për soa richëssa e ch’a vivìo pasi an soe ca. {{verse|chapter=44|verse=7}}Tuti costissì a l’ero stàit onorà ai sò temp, an soa vita a l’ero stàit avosà. {{verse|chapter=44|verse=8}}Cheicadun ëd lor a l’avìa lassà un nòm, përchè as në selebrèissa la làuda. {{verse|chapter=44|verse=9}}D’àutri a-i é pa pì memòria, passà com a fusso mai esistù, a l’ero stàit com a fusso mai stàit, e dcò sò fieuj apress ëd lor. {{verse|chapter=44|verse=10}}Nopà costissì a son ëstàit òm ëd fede, e soe euvre giuste a son pa dësmentià. {{verse|chapter=44|verse=11}}An soa dëssendensa as conserva na bela ardità: ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=12}}Soa dëssendensa a resta fedel a j’aleanse e grassie a lor dcò ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=13}}Për sèmper a restrà soa dëssendensa e soa glòria a sarà pa ‘scurà. {{verse|chapter=44|verse=14}}Ij sò còrp a s’arpòso an pas ant la tomba, ma sò nòm a l’é viv për sempe. {{verse|chapter=44|verse=15}}Tute le nassion a parleran ëd soa saviëssa e la ciambreja dla gent a në farà l’elògi. === Enòch === {{verse|chapter=44|verse=16}}Enòch a l’era piasù a Nosgnor e a l’é stàit rapì, esempi ëd conversion për tute le generassion. === Noè === {{verse|chapter=44|verse=17}}Noè a l’é stàit trovà përfet e giust, al temp ëd la zara a l’é stàit segn d' arconciliassion; për sò mojen na rimanensa a l’era survivùa an sla tèra, al temp dël diluvi. {{verse|chapter=44|verse=18}}Aleanse sensa fin a son fissasse con chiel, përchè con ël diluvi a fusso pa dësblà tùit ij vivent. === Abraham === {{verse|chapter=44|verse=19}}Ël grand Abraham a l’é stàit pare ‘d na caterva ‘d nassion, gnun a l’é stàit mai pì trovà parèj ëd chiel ant la glòria. {{verse|chapter=44|verse=201}}Chiel a l’ha guernà la Lege dël Pì Àut: a l’é intrà con chiel an aleansa. An soa pròpia carn a l’é fissasse st’aleansa e a l’é stàit trovà degn ëd Fej ant la preuva. {{verse|chapter=44|verse=21}}Për sòn Dé a l’ha promëttuje con giurament ëd benedì le gent ëd soa dëssendensa, ëd felo ëd bon nùmer tant ‘me la póer ëd la tèra, e d’alvé soa posterità parèj dj’astr e ‘d deje n’ardità da mar a mar e dal fium fin-a ai finagi dla tèra. === Isach e Giacòb === {{verse|chapter=44|verse=22}}Për grinor d’Abraham, ël pare, Nosgnor a l’ha fàit la midema promëssa a sò fieul, Isach. Peui a l’ha designà Giacòb tanme depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission për tuti j’òm. {{verse|chapter=44|verse=23}}Peui a l’ha designà (an sla testa d’Israel)/Giacòb, coma depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission dël drit ëd primogenitura për tuti j’òm. A l’ha confermaje soa benedission e a l’ha daje ‘l pais an proprietà. A l’ha fane dódes part ch’a l’ha ‘rpartì an tra le dódes tribù. == 45 == {{chapter|45}} === Mosè === {{verse|chapter=45|verse=1}}(An tra ij dëssendent ëd Giacòb) Mosè, amà da Dé e da j’òm: soa memòria a l’é na benedission. {{verse|chapter=45|verse=2}}A l’ha daje glòria parija a cola dij Sant e a l’ha falo grand an tra ij teror dij nemis. {{verse|chapter=45|verse=3}}Për soe paròle a l’ha fàit chité ij portent e a l’ha glorificalo dëdnans ai rè; a l’ha daje autorità dzora ‘d soa gent e a l’ha mostraje part ëd soa glòria. {{verse|chapter=45|verse=4}}A l’ha santificalo ant la fedeltà e ant l’umiltà, a l’ha sernulo an tra tuti j’òm. {{verse|chapter=45|verse=5}}A l’ha faje sente soa vos, a l’ha falo intré ant la nìvola scura e a l’ha daje visavì ij comandament, Lege 'd vita e d’anteligensa, përchè a mostrèissa a Giacòb l’aleansa, ij sò decret a Israel. === Aron === {{verse|chapter=45|verse=6}}A l’ha alvà Aron, sant parèj ëd chiel e sò frel, ëd la tribù ëd Levi. {{verse|chapter=45|verse=7}}A l’ha stabilì con chiel n’aleansa etérna an faséndlo sacerdòt për ël pòpol. A l’ha onoralo ëd bej ornamente a l’ha faje porté na vestimenta ‘d glòria. {{verse|chapter=45|verse=8}}A l’ha ‘rvestilo con j’onor pì spléndid, ancoronàndlo con parament ëd podèj: braje, tùnica, efod. {{verse|chapter=45|verse=9}}Dzora ‘d sò mantel a l’ha decorà ‘d pomgranà e na sonajera d’òr tut d’antorn, e ‘d sonaj ch’a ciochinèisso mach al bogé ‘d sò pass, an spantiand un tintin ant ël templi tanme memorial për ij fieuj ëd soa gent. {{verse|chapter=45|verse=10}}Nosgnor a l’ha ‘nvlupatà Aron ëd na vestimenta sacrà d’òr, porpra vermeja e violëtta, euvra brodà d’artista; a l’avìa peui un petoral con le sòrt sacrà dj’Urim e Tumim, marche ‘d vrità, {{verse|chapter=45|verse=11}}brodà con fil ëscarlat, euvra d’artësan, con ëd pere pressiose gravà parèj ëd cacèt, ageminà d’òr, euvra ‘d giojelié; a portava n’iscrission gravà ch’a memoriava mincadun-a dle tribù d’Israel. {{verse|chapter=45|verse=12}}Dzora dël turban a l’ha butaie na coron-a d’òr con n’incision sacrà, ansigna d’onor, travaj vigoros: tute le decorassion a l’ero na delissia për j’euj. {{verse|chapter=45|verse=13}}A l’era mai pì vëddusse ‘d ròba parija, tant bela, mai në strangé a l’era vëstisse përparèj, ma mach ij sò fieuj e ij sò dëssendent për sempe. {{verse|chapter=45|verse=14}}Tùit ij sò olocàust a ven-o brusà ‘d pianta, doe vire al di, sensa fërmesse. {{verse|chapter=45|verse=15}}Mosè a l’ha ‘nvestilo sacerdòt e consacralo con d’euli sant. Costa a l’é vnùita esse n’aleansa sensa fin për chiel e për sò dëssendent, un dirit për sempe: presiede al sacerdòssi e benedì ël pòpol an sò nòm. {{verse|chapter=45|verse=16}}Nosgnor a l’ha sernù Aron an tra tuti, përchè a smonièissa ‘d sacrifissi, ancens e përfum tanme memorial e përchè a fèissa ‘l rit d’espiassion a favor ëd ël pòpol. {{verse|chapter=45|verse=17}}A l’ha daje ‘l podèj d’antërpreté ij comandament e ‘d pronunsié giudissi, për mostreje a Giacòb soe testimonianse e ‘nluminé Israel ant la pràtica ‘d soa Lege. {{verse|chapter=45|verse=18}}Ant ël desert, d’òm strangé a l’ero stàit gelos ëd chiel: a l’ero coj ëd Datan e Abiram e ij partigian ëd Còre, tùit pien ëd bischiss e furor. {{verse|chapter=45|verse=19}}Tutun Nosgnor a l’ha vëddù e a l’ha reagì an manera afrosa: dësblàndje con la fùria dël feu e ‘l portent ëd soa fiama. {{verse|chapter=45|verse=20}}E a l’é chërsùa sempe ‘d pì la glòria d’Aron, a l’ha conceduje n’ardità special: daséndje na part ëd le primìssie dij frut ëd la tèra e dzortut pan a foson. {{verse|chapter=45|verse=21}}An efet, ij sacerdòt a s’alimento dij sacrifissi smonù al Signor: a l’era un privilegi për Aron a ij sò dëssendent. {{verse|chapter=45|verse=22}}Për contra, gnun-a ardità ant la tèra dël pòpol, gnun-a porsion an mes a la gent për chiel, përchè a l’é Nosgnor soa part e sò patrimòni. === Pincas === {{verse|chapter=45|verse=23}}Pincas, fieul ëd Eleasar, a l’é stàit ël ters ant la glòria, përchè zelant ant la tëmma ‘d Dé, e për soa fermëssa ant j’arvire dla gent, e për sò corage e noblëssa d’ànima: chiel a l’ha fàit espiassion për Israel. {{verse|chapter=45|verse=24}}Për sòn a l’è stabilisse con chiel n’aleansa ‘d pas, e a l’é stàit designà cap dël santuari ëd soa gent. Parèj che la dignità dël grand-sacerdòssi a l’é staita arservà a chiel e a soa dëssendensa për sempe. {{verse|chapter=45|verse=25}}Chiel a l’é angagiasse dcò con David fieul ëd Iesse, dla tribù ‘d Giuda, an promëtténdje che l’ardità real a sarìa passà mach da pare a’n fieul nopà l’ardità sacerdotal d’Aron a passava a tuta soa dëssendensa. {{verse|chapter=45|verse=26}}Fieuj d’Aron, che Dé a v’ampinissa ‘l cheur ëd saviëssa, për giudiché soa gent con giustissia e përchè i vade mai a perde, ant l’avnì la prosperità e l’onor ch’av ven. == 46 == {{chapter|46}} === Giosuè e Caleb === {{verse|chapter=46|verse=1}}Vajant an guera a l’é stàit Giosuè fieul ëd Nun. Chiel a l’é sucedù a Mosè ant la dignità ‘d profeta. A pòrta bin sò nòm, përchè Nosgnor a l’ha fàit ëd chiel ël grand salvator dël pòpol ch’a l’avìa sernù. A l’ha compì arvangia an sij nemis adressà contra ‘d chiel, an butand Israel an possess ëd sò teritòri. {{verse|chapter=46|verse=2}}Che glòria, cand a aussava ij sò brass e a’mbrancava soa spa contra le sità! {{verse|chapter=46|verse=3}}Chi é-lo, anans ëd chiel, frem përparèj? Chiel mnava ‘l combatiment ëd Nosgnor! {{verse|chapter=46|verse=4}}É-lo pa fermasse ‘l sol a sò comand, për un di ch’a l’é smijàne doi? {{verse|chapter=46|verse=5}}Ant ël moment che ij nemis a lo s-ciassavo da tute bande, chiel a l’era apelasse al pì Àut poderos, e Nosgnor, ch’a l’é grand, a l’ha scotalo an mandand na tempesta afrosa ‘d pere. {{verse|chapter=46|verse=6}}Giosuè a l’è sfrandasse an sl’armeja nemisa e a l’ha dësblà j’aversari ant la cala ‘d Bet-Coron. Ventava, an efet, che le nassion pagan-e ch’a l’avìo fàit guera a Nosgnor, a conosseisso tuta la disponibilità d’arme ‘d Giosuè, përchè chiel a seguitava ij comand dël Magìster. {{verse|chapter=46|verse=7}}E ant ël temp ëd Mosè, Giosuè, parèj ëd Caleb fieul ëd Iefune, a l’avìo mostrà soa fidelità, an oponéndze a la ciambreja dël pòpol, për ampedì ch’as arvirèisso, an pasiand mormorassion malegne. {{verse|chapter=46|verse=8}}Mach lor doi a l’ero salvasse an fra ij sessentmila soldà, për fé intré la gent ant l’ardità, ant la tèra ‘ndova a scor làit e amel. {{verse|chapter=46|verse=9}}A Caleb Nosgnor a l’avìa daje un gran vigor, ch’a l’é duraje fina soa veciaja, përchè a conquistèissa la region ëd montagna dël pais; parèj che soa dëssendensa a l’ha conservala an ardità. {{verse|chapter=46|verse=10}}Parèj tuti j’Israelita a l’han podù vëdde com a l’era mej seguité Nosgnor. === Ij Giùdes === {{verse|chapter=46|verse=11}}Venta dcò parlé dij Giùdes: mincadun famos a soa manera. Coj ch’a son sempe stàit fedej e coj ch’a son mai slontanasse da Nosgnor. {{verse|chapter=46|verse=12}}Ch’a vado arfiorì ij sò òss ant la tomba, e che ij fieuj ëd costi òm glorios a vado a fé neuv l’onor ch’a mérito ij sò pare! === Samuel === {{verse|chapter=46|verse=13}}Samuel, stimà da Nosgnor, profeta dël Signor, a l’ha stabilì la monarchìa e onsù coj ch’a l’avìo da comandé dzora ‘d sò pòpol. {{verse|chapter=46|verse=14}}A l’era stàit giùdes ëd la gent an acòrdi ëd la Lej ëd Nosgnor, e për sòn Nosgnor a l’ha vijà an sij dëssendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=46|verse=15}}An rason ëd soa fidelità, Samuel a l’ha dàit preuva d’esse un ver profeta e lòn ch’a nunsiava a l’era arconossù coma degn ëd la fej d’un vëggent. {{verse|chapter=46|verse=16}}Chiel a l’avìa ‘nvocà Nosgnor, Onipotent, ant ël moment che ij nemis a lo sciassavo tut d’antorn: e chiel a l’ha smonù un babero da làit. Che soa memòria a sia benedìa! {{verse|chapter=46|verse=17}}Anlora, da l’àut dël cel Nosgnor a l’ha tronà e con grand ëstrépit a l’ha fàit sente soa vos. {{verse|chapter=46|verse=18}}A l’ha fàit ësterminé ij cap ëd la sità ‘d Tir e tùit ij magistrà filisté. {{verse|chapter=46|verse=19}}Anans d’andurmisse ant la mòrt, a l’ha fortì dë 'dnans ëd ël Signor e ‘d sò onsù: “Mi i l’hai mai acetà nì dné nì sàndole da cheicadun”, e gnun a podìa dì ël contrari. {{verse|chapter=46|verse=20}}Fin-a dòp esse andurmisse për sèmper, a l’ha ‘ncora profetisà, an nunsiand al rè soa fin. Soa vos a rivava da l’ancreus ëd la tèra, chiel a parlava ‘ncora për Nosgnor e për scancelé na colpa ‘d soa gent. == 47 == {{chapter|47}} === Natan e David === {{verse|chapter=47|verse=1}}Dòp ëd Samuel a l’é scioduie Natan, ch’a l’ stàit profeta ai temp ëd David. {{verse|chapter=47|verse=2}}Tant ‘me ant le vìtime ‘d comunion, la grassa, la part pì bon-a, arservà a Nosgnor a l’é butà da part, parèj David a l’é stàit sernù, a part, an tra ij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=47|verse=3}}David, ch’as dësmorava con leon coma con cravòt, con d’ors com a fusso ‘d babero. {{verse|chapter=47|verse=4}}Ha-lo pa David, an soa gioventura, massà un gigant e arvangiasse dl’ofèisa fàita a Israel, a n’ambrancànd soa franda munìa ‘d pera, e, fasend droché l’arogansa ‘d Golìa? {{verse|chapter=47|verse=5}}David a l’avìa fàit apel a Nosgnor, ël Pì Àut, ch’a l’ha fàit soa man drita motobin fòrta da eliminé un guerié ‘d mesté e arlevé la potensa ‘d soa gent. {{verse|chapter=47|verse=6}} Për lòn a l’han atribuije la glòria d’avèj massà desmila nemis, an laudàndlo ant le benedission al Signor e smonéndje la coron-a real, {{verse|chapter=47|verse=7}}përchè a l’avìa sotmëttù ij nemis ant j’anviron, e ardovù a nen ij Filisté, sò aversari an dësblàndne la fòrsa fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=47|verse=8}}An tut lòn ch’a fasìa, chiel a selebrava ‘l Dé, l’Ùnich, ël Pì Àut, e proclamà soa glòria con tut ël cheur, an antonand ëd salm e amand sò Creator. {{verse|chapter=47|verse=9}}A l’ha ‘nstituì ëd cantor e arpìsta dëdnans ëd l’autar përchè a fèisso arsoné ‘d melodìe, le pì dosse. Parèj mica di ancor al di d’ancheuj lor a làudo Nosgnor con soe mùsiche.{{verse|chapter=47|verse=10}}A l’ha daje splendor a le feste, e organisà fin-a ai pì cit particolar le Solenità: ël nòm sant ëd Nosgnor a l’era laudà e fin-a da le prime ore ‘d primalba arsonava ‘d mùsica cantà. {{verse|chapter=47|verse=11}}Nosgnor a l’ha perdonaje ij sò pecà a David e a l’ha fàit pì fòrt sò podèj për sempe; a l’ha conceduje n’aleansa real e faje sicur un tròno glorios a Gerusalem an Israel. === Salomon === {{verse|chapter=47|verse=12}}Apress David,a l’é s-cioduie un fieul savi pogià an sël tròno, ch’a l’ha vivù ant la prosperità grassie a sò pare. {{verse|chapter=47|verse=13}}Ël regn ëd Salomon a l’é stàit ant un temp ëd pas; ël Signor a l’ha assicuraje tranquilità për tute bande, përchè a drissèissa un templi dedicà al sant nòm ëd Nosgnor për sempe. {{verse|chapter=47|verse=14}}Ah! Salomon, che savant it ses ëstàit an toa gioventura! It j’ere tanme un ri pien d’eva: bondos d’anteligensa. {{verse|chapter=47|verse=15}}La fama ‘d tò savèj a coatava tuta la tèra che ti ‘t l’has ampinì ëd màssime përfonde. {{verse|chapter=47|verse=16}} Tò nòm a l’é stàit selebrà fin-a ‘nt j’ìsole pì lontan-e, e vàire t’ëstimavo për la pas ch’a procurava. {{verse|chapter=47|verse=17}}Ël mond antregh a ‘mirava ij tò cant, tò proverbi, toe sentense e ij tò respons. {{verse|chapter=47|verse=18}} Ant ël nòm ëd Nosgnor Dé, ch’a l’é ciamà Dé d’Israel, it l’has ambaronà d’òr tanme a fussa stagn, mugià d’argent parèj ëd piomb. {{verse|chapter=47|verse=19}}Contut, it l’has smonù tò còrp a le fomne, an faséndte s-ciav ëd lor. {{verse|chapter=47|verse=20}}Toa glòria a l’é antamnasse e toa dëssendensa profanasse, parèj che l’ësdegn divin a l’é tombà dzora dij tò fieuj, ch’a l’han pro ringretà toe folairà. {{verse|chapter=47|verse=21}}Përparèj che la monarchìa a l’é dividusse e da Efraim a l’é s-cioduje un regn d’arvira. {{verse|chapter=47|verse=22}}Tutun Nosgnor a l’ha pa ‘rnegà soa misericòrdia, an lassand pa crové gnun-a ‘d soe paròle: la posterità dël sò elegiù a l’é nen mòrta e pa dësblà la stirp dël bin-amà. Na resta a l’é concedusse a Giacòb e a David a l’é naje un gich. === Roboam e Geroboam === {{verse|chapter=47|verse=23}}Mòrt Salomon e sotrà con ij sò cé, chiel a l’ha lassà an sël tròno un dëssendent, curt d’antendiment e sensa sust: Roboam, che con soe decision a l’ha provocà l’arvira dla gent. Dcò Geroboam, fieul ëd Nebat, a l’ha fàit pëcchè Israel e butà ‘l regn d’Efraim an sla stra dël mal. {{verse|chapter=47|verse=24}}Le colpe ‘d lor a son moltiplicasse fin-a a feje esilié da sò pais.{{verse|chapter=47|verse=251}} A son dasse a tante ‘d cole gramissie, fin-a a fè rivé l’arvangia dzora ‘d lor. == 48 == {{chapter|48}} === Elia === {{verse|chapter=48|verse=1}}Anlora a l’é rivaie Elia: a l’era parèj d’un feu, e soa paròla a brusava parèj ëd na fiama. {{verse|chapter=48|verse=2}}Chiel a l’ha ciamà ‘l castigh ëd la famin-a an sj’Israelita, parèj che ‘l pòpol a l’é ardovusse a pòca gent. {{verse|chapter=48|verse=3}}Su órdin ëd Nosgnor, a l’ha sarà ‘l cel, parèj ch’a l’é rivaie la suitin-a e ‘l feu a l’é tombà për tre vire dal cel. {{verse|chapter=48|verse=4}}Ah! Elia, it ses fate pròpi un nòm con tùit ij tò portent! Mai pì gnun parèj ëd ti! {{verse|chapter=48|verse=5}}Con la paròla dël Pì Àut, it l’has torna mnà un mòrt a la vita, an rancàndlo dal pais dij mòrt. {{verse|chapter=48|verse=6}}Ti ‘t l’has fàit crové ‘d rè ant la ruin-a, e meuire an sò let ëd gent avosà. {{verse|chapter=48|verse=7}}Al Sinai, an sla montagna dl’Horeb, ti’t l’has scotà Nosgnor adressete d’arpròcc e giudissi sever. {{verse|chapter=48|verse=8}}It l’has sacrà ‘d rè për arpiassene d’àutri, e ‘d profeta tanme sucessor. {{verse|chapter=48|verse=9}}Ti ‘t ses stàit alvà al cel ant un turbij ëd feu, dzora d’un chèr ëd cavaj fiamant. {{verse|chapter=48|verse=10}}Conform j’Ëscriture, ti ‘t ses designà për torné ant ël temp dl'avnì për pasié la rabia divin-a anans ch’avampa, për concilié torna ‘l pare con ël fieul e për stabilì n’àutra vira le tribù ëd Giacòb. {{verse|chapter=48|verse=11}}A l’avran ëd boneur coj ch’at vëdran a che l’amor ëd Dé a guernerà ant la seugn ëd la mòrt! Përchè nojàutri, parèj ëd lor i vivroma. === Elisé === {{verse|chapter=48|verse=12}}Cand che Elia a l’era sparì ant ël turbij, Elisé a l’é stàit ampinì ëd sò spìrit. An tuta soa vita chiel a l’ha mai tramblà de 'dnans ëd gnun prinsi e gnun a l’ha mai fàila a dominelo. 13 Nen a l’é mai stàit tròp difìcil për chiel e fin-a ‘nt la tomba sò còrp a l’ha profetisà. {{verse|chapter=48|verse=14}}Da viv, a l’avìa realisà ‘d portent: mòrt, a l’ha fàit maravije. {{verse|chapter=48|verse=15}}Contut, la gent a l’é pa convertisse, e a l’ha nen arnegà ij sò pecà, fin-a ch'a sia pa deportà da sò pais, e sbardlà dzora ‘d tuta la tèra. A l’é mach pì restaie na cita rimanensa e un prinsi dla casà ‘d David. {{verse|chapter=48|verse=16}}Càiche rè ‘d Giuda a l’avìa fàit lòn ch’a pias a Dé, tutun d’àutri a l’han anbaronà ij pecà. === Rè Esechia e 'l profeta Isaia === {{verse|chapter=48|verse=17}}Esechia a l’ha fortifià soa capital an faséndje porté drinta l’eva: a l’ha fàit scavé con ël pich un canal ant la pera e drissà d’arserve d’eva. {{verse|chapter=48|verse=18}}A sò temp, Senacherib a l’ha vorsù taché Gerusalem, an mandand sò agiut ëd camp e gran copé ch’a l’ha aussà soa man contra ‘d Sion e mostrà con blaga soa arogansa. {{verse|chapter=48|verse=19}}Anlora, a Gerusalem, ij cheur e ij brass a son ëstàit ciapà da tramblament coma pijà da dolor dëscobi. {{verse|chapter=48|verse=20}}Ma a l’han adressà soa preghiera a Nosgnor ëd misericòrdia, an slongand anvers ëd chiel le man. E ‘l Dé Sant, dal cel, a l’ha dun-a scotaje e për mojen d’Isaia a l’ha liberaje. {{verse|chapter=48|verse=21}}Nosgnor a l’ha tacà ‘l camp dj’Assir, ch’a son ëstàit ësterminà da sò àngel. {{verse|chapter=48|verse=22}}Përchè Esechia a l’avìa fàit lòn ch’a l’era gradì al Signor, e frem a l’avìa seguità l’esempi ëd David sò cé, com a l’avia arcomandaje Isaia, gran profeta dj’arvelassion sicure. {{verse|chapter=48|verse=23}}Antlora, ël sol a l’é tornà andaré an slongàndje la vita al rè, {{verse|chapter=48|verse=23}}che, sota potenta ispirassion dlë Spìrit, a l’ha ‘ncor vëddù ij darié temp e confortà coj ch’a portavo ël deul ëd Sion. {{verse|chapter=48|verse=25}}Chiel a l’ha fàit antravëdde la fin dij temp, e j’aveniment stërmà anans ch’a rivèisso. == 49 == {{chapter|49}} === Giosia === {{verse|chapter=49|verse=1}}La memòria ‘d Giosia a l’é na mës-cia aromàtica d’ancens prontà da bin dal përfumista. An tute le boche a l’é doss parèj dl’amel, tanme mùsica ant un disné. {{verse|chapter=49|verse=2}}Chiel a l’é dovrasse a l’arforma dël pòpol e dësraisà j’abominassion dij përvers. {{verse|chapter=49|verse=3}}A l’ha dressà sò cheur anvers ëd Nosgnor, ant un temp ëd përversità a l’ha fortì la vera religion. === Ij rè 'd Giuda e 'l profeta Geremia === {{verse|chapter=49|verse=4}}Gavà David, Esechia e Giosia, ij darié rè ‘d Giuda a l’han fàit dël mal e a son dësparì, përchè a l’avìo chità la lege dël Pì Àut. {{verse|chapter=49|verse=5}}An efet a l’avìo lassaje sò podèj a d’àutri e sò onor a na nassion ëstrangera. {{verse|chapter=49|verse=6}}Ij nemis a l’han daje feu a la sità elegiuva dël Santuari, an fasend soe contrà deserte. {{verse|chapter=49|verse=7}}A l’é lòn ch’a l’avìa nunsià Geremìa, ch’a l’era stàit tratà mal, fin-a chiel, ch’a l’era stàt consacrà profeta fin-a dal sen ëd soa mare, për ranché, dëstruve e ruiné, contut ëdcò për pianté e construe,coma che chiel a l’avìa fàit. === Esechiel === {{verse|chapter=49|verse=8}}Esechiel a l’ha contemplà an vision la glòria ‘d Dé, ch’a l’é manifestasse an s’un chèr ëd cherubin. {{verse|chapter=49|verse=9}}Chiel a l’é avisàsne dij nemis ant ël vaticini dla tempesta e a l’ha fàit dël bin a coj ch’a seguitavo la stra pì drita. === Ii dódes profeta pì cit === {{verse|chapter=49|verse=10}}Ch’a ‘rfiorisso ant la tomba j’òss dij dódes profeta, e che Dé a vada arviscolé ‘d sucessor! Përchè a l’han daje corage a la gent ëd Giacòb dësangagiàndje con speransa e fiusa. === Zorobabel e Giosuè === {{verse|chapter=49|verse=11}}Com podriom-ne selebré Zorobabel? Chiel a l’é parèj d’un cacèt ch’as pòrta a man drita! {{verse|chapter=49|verse=12}}E dcò ‘d Giosuè, ël fieul ëd Iosadach. Lor an tuta soa vita a l’han rëcostruì ël templ, an drissàndje un santuari sacrà a Nosgnor, destinà a la glòria sensa fin. === Neemìa === {{verse|chapter=49|verse=13}}Dcò Neemìa, dcò chiel, a l’ha lassà n’arcòrd gròss. Chiel a l’ha torna aussà le muraje crovà ‘d nòsta sità, e rëstabilì pòrte, stanghe e froj: a l’ha alvà nòste ca d’abitassion. === Le figure grande dij temp antich === {{verse|chapter=49|verse=14}}An tra tuti coj che Nosgnor a l’ha creà an sla tèra, gnun a l’é stàit tanme Enòch, col ch’a l’é stàit portà via da costa tèra. {{verse|chapter=49|verse=15}}Ma a l’é nassuie mai gnun parèj ëd Giusèp, cap ëd sò frej e sostègn ëd soa gent. Fin-a ij sò òss a son stàit onorà. {{verse|chapter=49|verse=16}}Sem e Seth a son ëstàit glorificà an tra j’òm, combin che Adam a resta superior a tuti coj che ‘l Signor a l’ha creà. == 50 == {{chapter|50}} === Giosia === === Simon, gran sacerdòt === {{verse|chapter=50|verse=1}}Simon, grand sacerdòt, fieul d’Onia ch’a l’avìa restaurà la ca ‘d Nosgnor: a l’é ‘n sò temp ch’a l’ha fàit frem ël santuari. {{verse|chapter=50|verse=2}}Chiel a l’ha fàit posé le fondamenta dla muraja dóbia, e l’àut ampeduss ëd la cinta dël templi. {{verse|chapter=50|verse=3}}An sò temp a l’é fasse na vira pì ancreusa la risèrva dj’eve, un bassin ëd le mideme dimension dël gran mar dël vej templ. {{verse|chapter=50|verse=4}}Pressà d’evité la malora a soa gent, a l’ha fortificà la sità ‘n prevision d’assedi. {{verse|chapter=50|verse=5}}Che glòria ch’a l’avìa cand a surtìa dal leu pì sant da darera dël vel! {{verse|chapter=50|verse=6}}Parèj dla stèila dla matin d’an mes ëd le nìvole, o lun-a pien-a ant ël moment ëd la festa; {{verse|chapter=50|verse=7}}o parèj dël sol sbërlusant an sël templi dël Pì Àut,o tant ‘me arcancel splendent andrinta a nìvole ‘d glòria. {{verse|chapter=50|verse=8}}A l’era bel coma reusa fiorìa ant la prima,o liri aranda ‘d na sorgiss, o gich dël Liban ant ij di d’istà. {{verse|chapter=50|verse=9}}A fasìa pensé a l’ancens ch’a brusa an sl’autar, o un vas d’òr decorà ‘d tute sòrt ëd pere pressiose. {{verse|chapter=50|verse=10}}A sarìa disse n’olivé carià d’ulive, o n’arsipress, ch’a sventaja an tra le nìvole. {{verse|chapter=50|verse=11}}An vestend ij parament da grand sacerdòt, cand a portava soa fiamenga parura e a montava a l’autar ëd Dé, chiel ampinìa ‘d glòria ‘l santuari antregh. {{verse|chapter=50|verse=12}}An pé davzin al brasé dl’autar, arsèivìa da le man dij sacerdòt, ij tòch da sacrifiché: d’antorn ëd chiel ij frej a-j fasìo coron-a, parèj ëd n’ampiant ëd séder dël Liban, tuti d’antorn coma ‘n sercc ëd palme. {{verse|chapter=50|verse=13}}Tùit ij fieuj d’Aron, an soa glòria, a l’ero là, e an man a tenìo j’oferte për Nosgnor dë 'dnans ëd tuta la ciambreja d’Israel. {{verse|chapter=50|verse=14}}Simon a compìa d’ofissié a j’autar an prontand j’oferte për ël Dé Pì Àut, Signor dl’Univers. {{verse|chapter=50|verse=15}}Chiel a butava anans la man anvers ëd la copa e, an versand ël vin, ël sangh ëd vigna, a lo spantiava ai pé dl’autar con përfom ëd bon odor pr ël Pì Àut, rè ‘d tut. {{verse|chapter=50|verse=16}}Anlora ij fieuj d’Aron a crijavo, an sonand trombëtte ‘d metal travajà e fasend sente un braj potent për arciamé ‘l pòpol a la memòria dël Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=17}}Dun-a, la gent, as pressava tùit ansema prosternàndze fin-a tèra, la front ant la póer, pr' adoré Nosgnor. Dé Onipotent e Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=18}} Peui ij cantor antonavo ‘d càntich, ëd còro grandios ch’arsonavo pien ëd dosseur ant ël templ.19 Ël pòpol a suplicava Nosgnor, ël Pì Àut,an restand n’orassion ëdnans dël Misericordios, fin-a che a fùssa compìa la cerimònia ‘d Nosgnor e finì ël servissi divin. {{verse|chapter=50|verse=20}}Anlora Simon a calava da l’autar, alvand le man dzora ‘d tuta la ciambreja d’Israel, e a-j dasìa con ij sò làver la benedission dël Signor. Chiel përparèj as gloriava ‘d pronunsié ‘l Nòm. {{verse|chapter=50|verse=21}}Tùit anlora as prosternavo torna pr' arsèive la benedission dël Pì Àut. === Orassion ëd benedission === {{verse|chapter=50|verse=22}}“Ringrassié ‘l Dé dl’Univers, ch’a compiss daspërtut ëd gran portent, ch’a fà chërse nòstri di fin-a da nòstra nassensa e agiss anvers ëd noi conform soa misericòrdia. {{verse|chapter=50|verse=23}}Ch’an buta la gòj ant ël cheur e che, an nòstra vita, a fà regné la pas parèj d’antan an Israel! {{verse|chapter=50|verse=24}}Che soa bontà a sia assicurà për nojàutri e an lìbera tùit ij di ëd nòstra vita!”. === Tre pòpoj detestà === {{verse|chapter=50|verse=25}}I son anghignonà con doi pòpoj, e un ters ch’a l’é gnanca na gent: {{verse|chapter=50|verse=26}} a son coj ch’a stan an sël mont ëd Samaria e ij Filisté, j’àutri a son ëd folitro ch’a vivo a Sichem. === Conclusion: l'autor e sò liber === {{verse|chapter=50|verse=27}}A l’é Iesù, fieul ëd Sirach e novod ëd Eleasar ëd Gerusalem,ch’a l’ha butà an cost lìber n’ansegnament pien ëd sust e ‘d savèj. Chiel a l’ha spantià, tanme pieuva, la saviëssa dont sò cheur a l’é pien. {{verse|chapter=50|verse=28}}Ch’a l’àbia ‘d boneur col ch’a médita tut sòn e col che, an fissàndje an sò cheur, a vnirà savi! {{verse|chapter=50|verse=29}}Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor: a l’é la vita. A col che a l’é fedel Chiel a dà sapiensa. Benedet Nosgnor për sèmper. Amen, amen! == 51 == === GIONTA === === ORASSION ËD IESÙ FIEUL ËD SIRACH === 1 I veui ringrassiete, Nosgnor, Rè, e veui laudete òh Dé, mè salvator. It ses ti, an përson-a ch’i veui ringrassié, 2 përchè it ses stàit ti mè difensor, ti ‘t ses vnùme an socors, ti ‘t l’has rancame via da la mòrt, ti ‘t l’has liberame da le liasse dla calunia, da coj ch’a costruisso ‘d busiardarìe. An facia a coj ch’a m’acusavo, ti ‘t ses vnùme n’agiut. 3 E it l’has liberame conform a toa inmensa misericòrdia e’d tò nòm, dai mordion ch’a stasìo për dvoreme, da la man ëd coj ch’a vorìo mia mòrt e da le vàire tribulassion ch’i l’hai patì. 4 D’un sercc ëd feu ch’am sofocava e da feu ch’i l’avìa pa viscà. 5 Ti ‘t l’has fame scapé dal sen ancreus dël mond dij mòrt, dai but malegn e da le paròle fàusse, 6 da le flece ‘d na lenga disonesta. Mia vita a s’avzinava a la tampa dla mòrt, i l’avìa già un pé ant lë Sheòl; 7 ij mè aversari m’assautavo da tute bande e gnun am giutava: mi i son adressame al socors dj’òm, ma a-i j’era nen. 8 Antlora, Nosgnor, i son avisàmne ‘d toa misericòrdia, e dij tò benefissi da sempe, përchè ti ‘t lìbere coj ch’a conto dzora ‘d ti e ‘t daghe salvëssa dal podèj dij nemis. 9 E da costa tèra, i l’hai fàit alvé vers ëd ti mia sùplica e i l’hai pregà për la liberassion da la mòrt. 10 I l’hai crijà: “ Nosgnor, pare ‘d mè Sgnor, chìtme pa ant ij di dla tribulassion, cand ch’i sarai sensa socors, ant ël temp dl’arogansa. 11 Mi i chiterai mai pì ‘d laudé tò nòm, i canterai d’inn d’assion ëd grassie.” e ti ‘t l’has scotà mia sùplica: 12 it l’has salvame da la ruin-a e it l’has gavame da la malora. Për sòn it lauderai e canterai për ti e i benedirai ël nòm ëd Nosgnor. === A L’ARSERCA DLA SAVIËSSA === 13 Cand ch’i j’era giovo, anans d’andé ramingh, i l’hai arsërcà da bin la saviëssa an mia preghiera, adressàndme a Dé. 14 Dëdnans al templ i l’hai pregà për otnila e i la sërcrai fin-a ‘l finagi ëd mia vita. 15 Cand ch'a l’era an tren ëd meiré, tanme j’anvairèt dl’uva, mè cheur a l’ha ‘rgiojì. Mè pé a l’é ‘ncaminasse për la stra pì drita, fin-a da giovo i l’hai seguità soa pianà.16 I l’hai sporzù na frisa l’orija e i l’hai arseivù për mi n’istrussion bondosa. 17 Grassie a la saviëssa i son ëstàit bon ëd fé progress. Për sòn i son arconossent a col ch’a l’ha mostràmla. 18 I son decidume ‘d butela an pràtica, i l’hai arsërcà ‘l bin e i n’hai pa vërgògna. 19 I l’hai combatù për guernè sapiensa, i son ëstàit rigoros a pratiché la Lej. Sovens i l’hai pregà, con mie man anvers al cel An confessand d’avèj ignorà saviëssa. 20 Ma i son peui sèmper orientame vers ëd chila E i l’hai artrovà la purëssa. Fin-a dal prinsipi i l’hai vagnà ‘d sust, për sòn i la chiterai mai. 21 I l’avìa tanta ‘d col’anvìa ‘d tacheme a chila, che për lòn i son catame cheicòsa ‘d pressios. 22 Nosgnor a l’ha dame tanme arcompensa ‘d savèj parlé, e con mia lenga i chiterai mai ëd laudelo. 23 Avzineve a mi, vojàutri ch’i seve sensa istrussion, pijé residensa a la scòla dla Saviëssa. 24 Përchè priveve ‘d coste richësse, antant che vòstre ànime a meuiro ‘d sèj? 25 I diciaro con solenità : « A l’é pa con ij dné ch’i l’avreve saviëssa. 26 Dobié vòst còl a sò giov për arsèive soa istrussion: la saviëssa a l’é davzin-a a col ch’a la sërca. 27 Constaté ch’a l’é peui pa na gran fatiga e i trovreve sodisfassion ëd pianta. 28 Arsèive mia istrussion, deje un pressi, e grassie a chila , i vagnereve un tesòr. 29 Arlegreve dla misericòrdia ‘d Nosgnor, gnun-a onta ‘d laudelo”. 30 Compì vòstra euvra për temp, e chiel, a sò temp, a v’arcompensrà! [[Category:Bibia]] [[Category:Testament Vej]] [[Category:Deuterocanònich]] {{itravajoma}} bvfzkr3zuo96e31yth8qb4z89cvz0qm 35250 35249 2024-11-11T08:10:50Z 93.150.255.3 /* Vàire pecà */ 35250 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]] | author = | section = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]] | previous = | next = | notes = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sirach/Introdussion|Introdussion]] }} {{TOCright}} = Sirach = == Ël pròlogh == Vàire a son j’ansegnament ch’a l’han dane la Lege, ij Profeta e j’àutri scrit e për lor as dev laudesse Israel tant ‘me pòpol instruì e savant. Përchè a l’é necessari che ij letor as contento nen ëd vnì a esse competent mach për lor midem, ma che ij savant e dcò ij profan a vado a gratifichesse d’utilità con la paròla e jë scrit ëd mè cé Jesù, an dedicàndse motobin a la letura dla Lege, dij Profeta e dj’àutri lìber dj'antich, e, avendie conseguì na competensa notévola, possà a scrive cheicòsa a riguard dl’educassion e dla saviëssa, përchè col che a l’ha a car ël savèj, na vira ch’a l’àbia assimilalo, a peuda andé anans ant na condòta conform a la Lege. Donch, i seve anvità a fene na letura con atension e binvolensa e, combin l’angage butà ant la tradussion, a perdonene se a smijerà ch’i sio pa stàit bon a rende serte espression con vigor. E nen mach st’euvra, ma dcò la Lege istessa, ij Profeta e d’àutri lìber a l’han un vantage pa cit ant l’original. Dl’ani ch’a fa tranteut, ëd rè Everget, i son rivà n’Egit e fermame motobin ambelelì; dòp d’avèj trovà che ës ëscrit a l’era ëd valor grand e educativ, dcò mi i l’hai pensà ch’a fussa necessari buteme a fene la tradussion con fatiga e diligensa. Dòp d’avèj spendù un foson ëd vijà e studià për tut col temp, i l’hai finì ës lìber, che i pùblico adess për tuti coj che an pais forësté a veulo conformesse scond le costume dla Lege. == 1 == {{chapter|1}} === Elògi dla Saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=1}}Tuta saviëssa a ven da Nosgnor<ref>As presenta parèj dl'achit dij Proverbi.</ref>, e a l’é sempe con chiel. {{verse|chapter=1|verse=2}}La sabia dël mar, le stisse dla pieuva e ij di dël mond, chi é-lo ch’a podrà conteje? {{verse|chapter=1|verse=3}}L’autëssa dël cel, com a s’ëslàrga la tèra, la përfondità dl’abim chi podralo esplorela? {{verse|chapter=1|verse=4}}Ma la Saviëssa, chila, a l’é staita creà anans ëd tut, l’Anteligensa e la Prudensa a ven-o da l’eternità. {{verse|chapter=1|verse=5}} La rèis ëd la Saviëssa, a l’é staita arvelà për chi? Col ch’a l’é ch'a conòss ij sò but? {{verse|chapter=1|verse=6}}Ëd savi, a-i në j’é mach un: avèine tëmma cand a l’é astà an sël tròno. {{verse|chapter=1|verse=7}}A l’é stàit Nosgnor che a l’ha creà la saviëssa: vëddùa e misurà e spantià dzora ‘d tute soe euvre, {{verse|chapter=1|verse=8}}conform ij don che a l’ha fane a minca carn. Chiel a l’ha elargine a coj ch’a l’han grinor ëd chiel. {{verse|chapter=1|verse=9}}La tëmma për Nosgnor a l’é glòria e vajantisa, gòj e coron-a d’argiojissansa. {{verse|chapter=1|verse=10}}La tëmma për Nosgnor arlama ‘l cheur e a dà contentëssa, gòj e vita longa. === La tëmma 'd Nosgnor a l'é vera saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=11}}Për col che a l’ha tëmma dël Signor a la fin a andrà tut bin, a sarà benedì ant ël di ëd soa mòrt. {{verse|chapter=1|verse=12}}La tëmma ‘d Nosgnor a l’é prinsipi ëd saviëssa ch’a l’é staita creà con ij fedej ant ël sen matern. {{verse|chapter=1|verse=13}}La saviëssa a l’ha fàit ël ni an tra j’òm, fondament sensa fin; e a restrà an fideltà con tùit ij sò dissendent. {{verse|chapter=1|verse=14}}La tëmma për Nosgnor a l’é saviëssa ‘d pianta: ij so divòt a s’arpato dij frut. {{verse|chapter=1|verse=15}}Ëd lòn ch’a n’han pì anvia a sarà ampinìa la ca ‘d lor, ij magasin dij sò frut. {{verse|chapter=1|verse=16}}La tëmma për Nosgnor a l’é coron-a ‘d saviëssa: a fa fiorì pas e boneur. {{verse|chapter=1|verse=17}}Dé a l’ha vëddù e mzurà la saviëssa; a l’ha fàit pieuve siensa e lum d’anteligensa; a l’ha esaltà la glòria possedùa dai sapient. {{verse|chapter=1|verse=18}}La tëmma për Nosgnor a l’é rèis ëd saviëssa: ij sò branch a son ëd vita longa. {{verse|chapter=1|verse=19}}Gnun-a giustificassion për ël fot nen giust: ël dé ‘l gir ëd soa passion a sarà soa ruin-a. {{verse|chapter=1|verse=20}}Col ch’a l’ha passiensa a soporterà për un pòch ëd temp, ma a la fin a s-cionferà soa gòj; {{verse|chapter=1|verse=21}}për pòch temp a tnirà stërmà le paròle e ij làver ëd vaire përson-e a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=22}}Për vàire a soporterà col ch’a l’ha passiensa, ma a la fin soa gòj a s-cionferà; {{verse|chapter=1|verse=23}}e për un pòch ëd temp a tnirà stërmà paròle e ij làver ëd tanta gent a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=24}}Ij proverbi d’istrussion a son tesòr ëd la saviëssa, ma la misericòrdia a l’é n’abomìni për ël pecador! {{verse|chapter=1|verse=25}}Se ‘t l’has anvìa dla saviëssa: guerna ij comandament; antlora a sarà concedùa a ti da Nosgnor. {{verse|chapter=1|verse=26}}La tëmma ‘d Nosgnor a mostra e a dà saviëssa: as dà compiasensa d’esse òm pasi e ‘d fiusa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Gnun-a dzubidiensa a la tëmma për Nosgnor: va mai a avzinete a chiel con fausserìa ‘d cheur. {{verse|chapter=1|verse=28}}Venta pa esse fard dë 'dnans ëd la gent: guerna toe paròle. {{verse|chapter=1|verse=29}}Esse pa n'ipòcrita dë 'dnans a j'àutri, për nen tombé e për pa tirete d’apress ël dzonor. {{verse|chapter=1|verse=30}}Nosgnor a gavrà da la strem ij tò secret: ti ‘t saras umilià an facia dla ciambreja, {{verse|chapter=1|verse=31}}da già ch’it l’has pa ‘rsercà la tëmma për Nosgnor e tò cheur a l’é pien d’ambreuj. == 2 == {{chapter|2}} === Ëd dovej anvers Dé === {{verse|chapter=2|verse=1}}Car ël mè fieul, prónta toa ànima a la preuva se ‘t presente për servì Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=2}}Fate un cheur ëd dritura e ‘d costansa, va pa a pérdte ant ël temp ëd la sedussion. {{verse|chapter=2|verse=3}}Stà ansema a Chiel sensa scarté, përchè ti ‘t sie ant la prosperità ant ij tò di darié. {{verse|chapter=2|verse=4}}Tut lòn ch’ancàpita, ti acétlo, e pòrta passiensa ‘nt lòn che a podrìa umiliete. {{verse|chapter=2|verse=5}}Përchè a l’é con ël feu ch’as preuva l’òr, e con ël griseul dl’umiliassion as preuvo j’òm bin acetà da Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=6}}Avèj fiusa an Chiel e it saras giutà: séghita la stra ‘d dritura e spera an Chiel. {{verse|chapter=2|verse=7}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speté soa misericòrdia: scarté pa da la stra për nen tombé. {{verse|chapter=2|verse=8}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, avèj fiusa an Chiel: e vòstra arcompensa a vnirà pa a manch. {{verse|chapter=2|verse=9}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speré ant ij sò benefissi: argiojissansa sensa fin e misericòrdia. {{verse|chapter=2|verse=10}}Consideré le generassion passà e penséie: é-lo delodù col ch’a l’ha avù fiusa ant ël Signor? O a l’é stàit bandonà chi a l’ha vivù an soa tëmma? É-lo stàit trascurà col ch’a l’ha anvocalo? {{verse|chapter=2|verse=11}}Përchè Nosgnor a l’é clement e misericordios, arleva ij pëccà e a sàlva ant ël moment ëd la tribulassion. {{verse|chapter=2|verse=12}}Maleur a coj ch’a l’han ël cheur ant la pau e le man andolénte, e al pecador ch’a marcia an doe stra! {{verse|chapter=2|verse=13}}Maleur al cheur fagnan përchè sensa Fej: për sòn a sarà sensa protession! {{verse|chapter=2|verse=14}}Maleur a vojàutri che i l’eve përdù la përseverànsa: còs fareve cand ch’a-i rivrà Nosgnor! {{verse|chapter=2|verse=15}}Coj ch’a l’han tëmma 'd Nosgnor a s’arviro pa a soe paròle, e a séghito soe stra coj ch’a l’han grinor ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=16}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a sërco ‘d piaséje, e a s’arpato ‘d soa Lej coj ch’a l’han grinor ëd Chiel<ref>As podrìa fin-a confrontesse con ël Talmud: Pirqê Abôt 1,3.</ref>. {{verse|chapter=2|verse=17}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a pronto ‘l cheur e a umìlio soa ànima dë 'dnans ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=18}}"Campómse ant ij brass ëd Nosgnor e pa ant le man dj’òm! Përchè com a l’é soa grandëssa, parèj a sarà soa misericòrdia!”. == 3 == {{chapter|3}} === Dovej anvers pare e mare === {{verse|chapter=3|verse=1}}Car ij mè fieuj, scoté ij consèj ëd vòst pare, seguitéje e i sareve salvà dai maleur; {{verse|chapter=3|verse=2}}përchè Nosgnor a veul onorà ël pare dai fieuj e a conférma l’autorità dla mare dzora ‘d lor. {{verse|chapter=3|verse=3}}Col ch’a onóra ‘l pare a fà espiassion dij sò pecà. {{verse|chapter=3|verse=4}}Col ch’a riveriss la mare a l’é tant ‘me chi a ‘mbaron-a un tesòr. {{verse|chapter=3|verse=5}}Col ch’a onóra ‘l pare a l’avrà ‘d gòj dai pròpi fieuj, e soa orassion a sarà scotà. {{verse|chapter=3|verse=6}}Col ch’a riveriss ël pare a l’avrà vita longa, col ch’a obediss a Nosgnor a darà consolassion a soa mare. {{verse|chapter=3|verse=7}}Col ch’a l’ha tëmma ‘d Nosgnor a rispeta ‘l pare, e a serv ël pare e la mare tanme ‘d padron. {{verse|chapter=3|verse=8}}Onóra tò pare ‘d fàit e ‘d paròla e it podras otnì soa benedission. {{verse|chapter=3|verse=9}}La benedission dël pare a fà fòrta la ca dij fieuj, nopà la maledission ëd la mare a në dëscàussa le fondamenta. {{verse|chapter=3|verse=10}}Gnun-a blaga dël dzonor ëd tò pare; përchè sò dëscrédit a l’é pa motiv ëd glòria për ti. {{verse|chapter=3|verse=11}}La glòria ‘d n’òm a dipend da l’onor dël pare, na mare dzonorà a l’é onta dij fieuj. {{verse|chapter=3|verse=12}}Car ël mè fieul, ven an socors ëd tò pare cand a sarà vej, daje nen tristëssa arlongh soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Dcò s’a dovèissa perde la testa, esse comprensiv; dëspreslio pa antramentre che ti ‘t treuve ant ël pien ëd le fòrse. {{verse|chapter=3|verse=14}}Përchè Dé a dësmentierà mai la misericòrdia vers tò pare, e as tnirà cont a scont dij tò pecà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ant ël di ëd toa tribulassion Dé as n’aviserà ‘d ti, e ij tò pecà a slingueran tant ‘me giassa al sol. {{verse|chapter=3|verse=16}}Col ch’a chita ‘l pare a l’é parèj dël bestëmiador, col ch’ansulta soa mare a sarà maledì da Nosgnor. === Umilità === {{verse|chapter=3|verse=17}}Mè car fieul, esse modest an lòn ch’it fase e it saras stima për òm generos. Pì 't saras amportant, tant pì fate ùmil, përparèj dë 'dnans ëd Nosgnor it l’avras grassia da chiel, {{verse|chapter=3|verse=18}}përchè a son na caterva ij supèrb e ij pien ëd sagna, {{verse|chapter=3|verse=19}}tutun ël Signor a ‘rvela mach a j’ùmij ij sò secret. {{verse|chapter=3|verse=20}}An efet, Nosgnor a l’é tut potent e a son j’ùmij ch’a lo glorìfico. {{verse|chapter=3|verse=21}}Va pa an serca ‘d lòn ch’a l’é tròp àut për ti, va pa a ‘nvestighé ‘d lòn ch’a l’é dzora ‘d toe fòrse. {{verse|chapter=3|verse=22}}Pensa da bin a lòn ch’a l’é state ordinà, përchè it ses nen obligà a ‘ngagete an lòn ch’a l’é mister. {{verse|chapter=3|verse=23}}Sfòrste nen an lòn ch’a trassend toa capacità; përchè it l’has amprendù ‘d pì ëd lòn che l’òm a peul comprende. {{verse|chapter=3|verse=24}}Speculassion filosòfiche a l’han sbardlane vàire; suposission fàrde a l’han dëstradà ij pensé. {{verse|chapter=3|verse=25}}L’òm ostinà a tombrà ant ël mal, col ch’a l’ha anvìa ‘d privo a perdrà soa vita. {{verse|chapter=3|verse=26}}L’òm ostinà as cària ‘d pen-e, e ‘l pecador ambaron-a pecà su pecà. {{verse|chapter=3|verse=27}}La dësgrassia a variss pa l’òm ëd sagna, përchè l’erba grama a s’anrèisa an chiel. {{verse|chapter=3|verse=28}}L’òm ëd sust a médita ij provérbi, ël but dël savi a l’é savèj scoté. === L’almòsna === {{verse|chapter=3|verse=29}}L’eva a dëstissa un feu ch’a branda, l’almòsna fa espiassion dij pecà. {{verse|chapter=3|verse=30}}Arcambié favor <ref> A ven pa precisà s'a l'é mach arcambié bin con d'àutr bin, o 'l mal con ël bin.</ref>a l’é providensa dl’avnì: ël di 'd soa croa a trovrà agiut. == 4 == {{chapter|4}} === Ij dover anvers dij pòver e dij crasà === {{verse|chapter=4|verse=1}}Fieul mè, gàvie pa al pòver lòn ch’a l’ha da manca për vive, sërca d’esse sensìbil al bèich ëd ij bzognos. {{verse|chapter=4|verse=2}}Fa nen seufre l’òm ch’a l’ha fam e gnanca esasperé un ch’a l'é già ant j’ambreuj. {{verse|chapter=4|verse=3}}Cària pa la situassion ëd n’òm già svers, nega nen n’agiut a col ch’a l’ha necessità. {{verse|chapter=4|verse=4}}Arpossa pa la domanda d’un pòver, vìrte nen da l’àutra banda për ël mìser. {{verse|chapter=4|verse=5}}A col ch’a ciama, gàvje pa l’atension a jë bzògn, smon nen a gnun la ciansa ‘d maledite, {{verse|chapter=4|verse=6}}përchè, s’at maledisso con amaritùdin, ël Creator a scotrà soa arcesta. {{verse|chapter=4|verse=7}}Fate nopà vorèj bin da tuti e sbassa la testa a l’autorità.{{verse|chapter=4|verse=8}}Scota con deuit ël pòver e rëspónd con grinor a sò salut. {{verse|chapter=4|verse=9}}Lìbera ël crasà da l’opressor: sërca pa d’esse pusil ant ël fé giustissia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Për j’òrfo venta esse tanme un pare e për soa mare parèj d’un marì: it saras fieul dël Pì Àut, e Chiel a t’amerà dl’amor ëd cola ch’a l’ha generate. === L'arcompensa dla saviëssa === {{verse|chapter=4|verse=11}}La Saviëssa a onora motobin ij sò fieuj e a soagna tuti coj ch'a van an serca ‘d chila. {{verse|chapter=4|verse=12}}Stimé Saviëssa a l’é stimé la vita; coj ch’a la sërco bonora dla matin a saran arpatà ‘d gòj. {{verse|chapter=4|verse=13}}Col ch’a riva d’avèjla arditrà’d glòria, Nosgnor a benedirà tut lòn ch’andrà anandié. {{verse|chapter=4|verse=14}}Venerela a l’é tanme deje cult al Dé Sant; estimela a veul dì esse stimà da Nosgnor. {{verse|chapter=4|verse=15}}Scotela, a darà giudissi ëd sust e d’equità, avzinéssie a sarà vive sicur. {{verse|chapter=4|verse=16}}Col ch’a n’ha fiusa a l’avrà n’ardità, e ij sò dëssendent a në saran sempe padron. {{verse|chapter=4|verse=17}}Dël prinsipi a-j mnerà an leu torzù, a-j farà ven-e tëmma e sparm, s-cinconàndlo con soa dissiplin-a, ma a sarà mach për oten-e soa fiusa e buté a la preuva soe esigense. {{verse|chapter=4|verse=18}}Contut, peui a lo portrà al vieul pì drit an manifestàndje ij sò secret. {{verse|chapter=4|verse=19}}Se un a dovèissa dëstradesse da sò camin, la saviëssa a lo bandonerà a soa perdission. {{verse|chapter=4|verse=1}}Car ël mè fieul, fà tension a le situassion e tente san dal mal: a l’é la manera ‘d mai vërgognete ‘d ti. {{verse|chapter=4|verse=21}} Përchè a-i é n’ónta ch’a pòrta al pecà, antramentre ch’a -i é na vërgògna tut onor e glòria. {{verse|chapter=4|verse=22}}Deuvra mai ‘d riguard a tò dann e gnun-a vërgògna a toa ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=23}}Gnun-a omission dël parlé al moment bon, stërma mai toa saviëssa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Përchè a l’é da toe paròle ch’as conosrà toa sapiensa e da lòn ch’it diras toa istrussion. {{verse|chapter=4|verse=25}}Gnun-a contradission ëd vrità, nopà sèmper ónta ‘d toa ignoransa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Gnun-a gena ‘d confessé ij tò pecà, it peule pa opónte a la corent dël fium<ref>Pì belfé fërmé un fium, che stërmé ij pecà a Nosgnor.</ref>. {{verse|chapter=4|verse=27}}Gnun-a sotmission ai tomon, gnun-a preferensa a favor d'un potent. {{verse|chapter=4|verse=28}}Lòta për la vrità fin-a la mòrt: Dé tò Signor a combatrà për ti. {{verse|chapter=4|verse=29}}Gnun-a arogansa cand ch'it l’avras da parlé: mai strach o fagnan ant j’euvre. {{verse|chapter=4|verse=30}}A ca toa it saras mai parèj d’un leon, comportàndte da sospetos con tò dipendent. {{verse|chapter=4|verse=31}}Toa man a sarà mai tendùa për ciapé nì a sarà për dé. == 5 == {{chapter|5}} === Dij precèt për la vita 'd minca di === {{verse|chapter=5|verse=1}}Gnun-a fiusa an toe richësse e pensa mai: “Sòn a l’é pro për mi!”. {{verse|chapter=5|verse=2}}Séguita pa l’anvìa 'd vive conform le passion ëd tò cheur. {{verse|chapter=5|verse=3}}Venta mai dì: “Gnun a podrà domineme!”, përchè Nosgnor a farà giustissia sicura. {{verse|chapter=5|verse=4}}Dì mai: “I l’hai pecà, e bin: còs é-lo capitame?”, përchè Nosgnor a sà speté vàire <ref>Venta mai esse malchërdent an sla giustissia 'd Nosgnor. </ref>. {{verse|chapter=5|verse=5}}S’i comëtte un pecà darera dl’àutr, sie pa tant sicur dël perdon. {{verse|chapter=5|verse=6}}Dì nen: “Granda soa misericòrdia, am perdonerà tùit ij pecà ch’i l’hai fàit!”. {{verse|chapter=5|verse=7}}Speta pa a convertite a Nosgnor e rimanda nen un di për l’àutr, përchè soa flin-a a peul flambé a l’amprovista e ti ant ël di dël castigh it saras perdù. {{verse|chapter=5|verse=8}}Gnun-a fiusa ant ij beni mal-vagnà përchè ant ël di dla dësgrassia at serviran a nen. {{verse|chapter=5|verse=9}}Bat pa ‘l gran a tùit ij vent e marcia nen për qualsëssìa senté. {{verse|chapter=5|verse=10}}Ch’it sie costant an toe convinsion, e ch’it l’àbie na paròla sola. {{verse|chapter=5|verse=11}}Sempe pront a scoté, ma tarda a dé na rëspòsta. {{verse|chapter=5|verse=12}}S’it conòsse cheicòsa, rëspond a col ch’a l’ha domandate; d’àutra part: ten la boca sarà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Parlé a peul dé glòria, ma dcò dzonor, përchè a l’é la lenga la perdission ëd l’òm. {{verse|chapter=5|verse=14}}Che gnun a peuda dete dël caluniator e che toa lenga a vada pa a buté ‘d trabucèt, përchè se la vërgògna a l’é për ël làder, për l’òm ëd la lenga dobia la condana a l’é severa. {{verse|chapter=5|verse=15}}Fà mai ël mal, nì pòch nì tant, o fete d’amis con coj ch’it j’ere nemis. == 6 == {{chapter|6}} {{verse|chapter=6|verse=1}}Ven pa a esse ‘l nemis dël tò amis, përchè na bruta riputassion a pòrta mach onta e dëspresi: a l’é la sòrt ëd l’òm ëd lenga dobia. {{verse|chapter=6|verse=2}}Laste pa andé a toa anvia, dësnò soa fòrsa at dësblerà tanme un tòr dëscadnà; {{verse|chapter=6|verse=3}}E ‘d ti, a-i restrà mach pì n’erbo sëccà, dëspojà dle feuje e privà dij frut. {{verse|chapter=6|verse=4}}La passion grama a men-a l’òm a la ruin-a për gòj e svergna da part dij sò nemis. === Amicissia vera e fàussa === {{verse|chapter=6|verse=5}}Con na lenga gentil, un as fa un baron d’amis, e na paròla ‘d deuit a favoris ëd bon-e relassion. {{verse|chapter=6|verse=6}}Ch’a-i sia pro motobin ëd gent da saluté, ma ‘d consèj: un su mila. {{verse|chapter=6|verse=7}}Anans ëd fete n’amis, butlo a la preuva, acòrda pa tròp vitman toa fiusa. {{verse|chapter=6|verse=8}}Përchè a-i é l’amis ëd conveniensa Ch’at chita ant ël di dël maleur. {{verse|chapter=6|verse=9}}A-i é l’amis ch’a ven a esse nemis, ch’at ësvergognerà an dësquatand vòste ruse. {{verse|chapter=6|verse=10}}A-i é col ch’a ven a mangé a toa tàula, ma ch’at lasrà da sol ant ël di dla malora. {{verse|chapter=6|verse=11}}Se tut a va bin, a sarà n’àutr ti-midem, ch’a pijerà fin-a autorità con ij tò sërvent. {{verse|chapter=6|verse=12}}Ma ‘nt l’umiliassion at sarà contra e it lo vëdras pa pì. {{verse|chapter=6|verse=13}}Slontànte dai tò aversari e pijte varda dai tò pretendù amis. {{verse|chapter=6|verse=14}}N’amis fidà a l’é tanme na sosta sicura, col ch’a l’ha trovalo a l’ha trovà na perla. {{verse|chapter=6|verse=15}}N’amis fidà a l’ha pa d’equivalent, sò valor as peul pa butesse an sla balansa. {{verse|chapter=6|verse=16}}A l’é parèj ëd n’armedi ëd vita trovà da coj ch’a l’han tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=6|verse=17}}Col ch’a vénera l’autorità dël Signor a sà bin serne ij sò amis, përchè com a l’é chiel, parèj a saran ij sò cambrada. === Le benedission ëd la saviëssa === {{verse|chapter=6|verse=18}}Car ël mè fieul, làste instruì da toa prima gioventura; përparèj it trovras Saviëssa fin-a a l’età dij cavèj bianch. {{verse|chapter=6|verse=19}}Avzìnte a la Saviëssa parèj d’un lauràu o d’un sëmneur, ch’a spera ant na bon-a cujìa. It dovras tribulé na frisa a coltivela <ref>Opura:coltìvla.</ref>, ma dun-a it në mangeras ij sò frut. {{verse|chapter=6|verse=20}}Saviëssa a podrìa esse rùdia për coj ch’a son pa stàit a soa scòla, e abiterà nen an chila l’òm fòl. {{verse|chapter=6|verse=21}}La saviëssa a sarà greva për chiel parèj ëd na pera da aussé, për preuva ‘d fòrsa, ch’a tardrà nen a lassela tombé a tèra. {{verse|chapter=6|verse=22}}Përchè Saviëssa a l’é com a dis sò nòm: as manifésta pa con ciairëssa a vàire. {{verse|chapter=6|verse=23}}Car ël mè fieul, scota e aceta mè avertiment, possa pa andaré mè consèj. {{verse|chapter=6|verse=24}}Buta ij tò pé ant ij sò sep, e tò còl an soa caden-a ‘d giov. {{verse|chapter=6|verse=25}}Cària sò fardò ansima a toa schin-a, pòrta passiensa ‘d soe liasse. {{verse|chapter=6|verse=26}}Avzìnte a chila con tuta toa passion e màrcia dzora ‘d soe pianà con tute toe fòrse. {{verse|chapter=6|verse=27}}Sërcla, séguita sò trassament, chila as farà conòsse; e na vira ch’it l’has pijala, làsla mai pì scapé. {{verse|chapter=6|verse=28}}A la fin, ti ‘t trovras l’arpòs da para ‘d chila, e toa arserca as convertirà an gòj për ti. {{verse|chapter=6|verse=29}}Anlora ij sò sep a saran na protession frema, e sò giov, na vestimenta ‘d glòria splendrienta. {{verse|chapter=6|verse=30}}A sarà parèj d’òr archincà, brodà con lambel ëd porpra; {{verse|chapter=6|verse=31}}it la portras parèj ëd na vestimenta d’onor, it në sandras tant ‘me un diadema ‘d vitòria. {{verse|chapter=6|verse=32}}S’it lo veule, car ël mè fieul, ti ‘t saras savi, e s’it angageras ëd pianta, vniras esse arvià. {{verse|chapter=6|verse=33}}S’it l’avras car a scoté, t’amprendras; s’it faras atension, it dventras savant. {{verse|chapter=6|verse=34}}Stà ‘nsema a la gent d’esperiensa, fà profit ëd soa sapiensa. {{verse|chapter=6|verse=35}}Scota con soèn tute le paròle ch’a rivo da Dé: ch’a t’ëscapo pa ij mot ëd bon sens. {{verse|chapter=6|verse=36}}Se i dovèisse mai trové n’òm d’anteligensa, valo a trové ‘d bon-a veuja. Venta che tò pé a frusta j’ëscalin ëd soa pòrta. {{verse|chapter=6|verse=37}}Médita ij comandament ëd Nosgnor, buta ‘n pràtica di e neuit ij sò precet. Chiel midem a darà fòrsa a tò cheur e at darà la sapiensa ch'it veule. == 7 == {{chapter|7}} === Vàire consèj === {{verse|chapter=7|verse=1}}Se ti ‘t fase pa dël mal, ël mal a l’avrà nen prèisa dzora ‘d ti! {{verse|chapter=7|verse=2}}Pijte varda da la përversità e costa as tnirà leugn da ti. {{verse|chapter=7|verse=3}}Sëmna pa ant le preus ëd l’angiustissia për andé nen a cheuje sèt vire tant. {{verse|chapter=7|verse=4}}Ciàmje pa ‘l podèj a Nosgnor, nì un pòst onorìfich al rè. {{verse|chapter=7|verse=5}}Fà nen visa ‘d giustifichete dë 'dnans ëd Nosgnor, e gnanca ‘l savi an facia al rè. {{verse|chapter=7|verse=6}}Gnun-e anvìe d’ëvnì giùdes se peui it ses pa bon ëd ranché via l’angiustissia. Përchè an col cas, it l’avrìe tëmma dël potent e it butrìe an privo toa dritura. {{verse|chapter=7|verse=7}}Mai ofende la ciambreja dla sità e mai dëgradesse an facia ‘d tuti! {{verse|chapter=7|verse=8}}Che ‘l pecà a vada mai a rampignete për doi vire ‘d fila, a l’è pro un për fete colpéivol. {{verse|chapter=7|verse=9}}Va mai a dì: “ Dè a vardrà a la bondosità dij don che i l’hai faje: e cand che i farai l’oferta al Dé pì Àut a sarà acetà”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Gnun-e gene ant l’orassion, e dësmentia mai ëd fè almòsna ai pòver. {{verse|chapter=7|verse=11}}Derid pa l’òm an soferensa, përchè Dé a umìlia e àussa. {{verse|chapter=7|verse=12}}Sërca nen ëd busiardarìe contra ‘d tò frel e gnanca contra ‘l tò amis. {{verse|chapter=7|verse=13}}Guernte ‘d pianta da la busiardarìa, andé anans a busiardé a pòrta a nen ëd bon. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al consèj dj’ansian parla nen tròp, parla mai a tòrt o d’ësbies, e che toa orassion a sia pa mach ripetitiva. Dëspresia nen ël travaj fatigos o ël lauré dij camp: {{verse|chapter=7|verse=15}} a l’é ‘l Dé pì Àut midem ch’a l’ha creàje për nojàutri. {{verse|chapter=7|verse=16}}But-te pa ‘nsema a ‘d gent sensa fej nì lege, përché a l’é pa leugn ël fot ëd Nosgnor, avìsnte! {{verse|chapter=7|verse=17}}Umìlia ancreus tò orgheuj, përchè l’avnì dl’òm a l’é d’esse mangià dai verm, e ‘l feu a l’é ‘l castigh ëd ël përvers. === Relassion con j'àutri === {{verse|chapter=7|verse=18}}Sacrìfica nen n’amis ai tò interess, nì un ver frel fedel, gnanca për tut l’òr pì pur. {{verse|chapter=7|verse=19}}Consìdera <ref>Opura: gnun-a esitassion a marié...</ref> pa na sposa brava e sàvia nen dégna, përchè soa grassia a val ëd pì dl’òr. {{verse|chapter=7|verse=20}}S-cincon-a nen n’ës-ciav ch’a travaja con fidelità, nì n’ovrié ch’a-i buta l’ànima a lòn ch’a fa. {{verse|chapter=7|verse=21}}Stìma con tut tò cheur un sërvent ëd sust, e arfùdje pa la libertà. {{verse|chapter=7|verse=22}}Has-to ëd béstie? Vìja dzora ‘d lor, e guernje s’at dan ëd profit. {{verse|chapter=7|verse=23}}Has-to ëd masnà? Daje n’educassion, ch’a sio costumà a la dissiplin-a fin-a da cit. {{verse|chapter=7|verse=24}}Has-to ëd fije? Guerna soa verginità. Nen tròpa ‘ndulgensa con lor. {{verse|chapter=7|verse=25}}Mària toa fija, e a sarà për ti euvra bon-a! Ma bèica ‘d mariela con n’òm ëd sust. {{verse|chapter=7|verse=26}}Has-to na fomna conform a tò cheur? Divòrsia nen; nopà fidt-te pa ‘d cola ch’it l’has an ghignon. {{verse|chapter=7|verse=27}}Ëd tut tò cheur, onora tò pare, e dësméntia pa le soferense che toa mare a l’ha patì për ti. {{verse|chapter=7|verse=28}}Arcòrdte ch’a son ëstàit lor a generete: còs podrìes-to deje an càmbi ëd lòn ch’a l’han donate? {{verse|chapter=7|verse=29}}Vénera Nosgnor con tuta toa ànima, e rispéta ij sò sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=30}}Àma tò Creator con tute toe fòrse e trascura pa ij sò ofissiant. {{verse|chapter=7|verse=31}}Arconòss l’autorità ‘d Nosgnor e onora ‘l sacerdòt, daje soa part, com a l’ha prescrivù Dé: primìssie, sacrifissi d’espiassion, oférta ‘d spale ‘d béstie sacrificà, rimanensa d’oferta vegetal e ij pì bon prodòt sant e arservà a Dé. {{verse|chapter=7|verse=32}}Smon sempe con generosità al pòver, për podèj esse benedì ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=33}}Esse generos con tùit, al viv com al mòrt arfuda pa toa carità. {{verse|chapter=7|verse=34}}Va nen a dëstornete da coj ch’a son an deul, ma pija part a soa tristëssa. {{verse|chapter=7|verse=35}}Ésita pa ‘d visité ij malavi, an fasend përparèj ti ‘t saras stimà. {{verse|chapter=7|verse=36}}An tut lòn ch’it fase pensa a tò darié destin e it tomberas mai ant ël pecà. == 8 == {{chapter|8}} === Prudensa e bon sens === {{verse|chapter=8|verse=1}}Rusa nen con na përson-a ch’a l’àbia ‘l podèj, për pa tombé an soe man. {{verse|chapter=8|verse=2}}Rusa pa an process con n’òm rich : përchè ‘l rìsigh a l’é ‘d pa peisé pèi sò dné. Vàire a son ëstàit corompù da l’òr, e fin-a ‘l cheur ëd quaiche rè a l’é stane devià. {{verse|chapter=8|verse=3}}Rusa nen con chi a sà pa ten-e soa lenga a pòst, dzortut: gionta nen d’àutra eva a sò mulin. Badin-a pa con n’òm grossé, përchè a sio nen ansultà ij tò bcé. {{verse|chapter=8|verse=5}}Rimpròcia nen col ch’arconòss ij sò pecà: avìstne ch’i soma tuti degn ëd castigh. {{verse|chapter=8|verse=7}}Dëspresia nen chi a ven vej, përchè dcò an tra nojàutri cheidun anvejerà. {{verse|chapter=8|verse=7}}Argiojiss pa ‘d la mòrt ëd cheicadun; arcòrdte ch’i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=8|verse=8}}Dësdegna nen ij dëscors dij savant, pitòst médita soe massime. Da lor, an efet, t’aprendras l’istrussion e l’art d’esse a servissi dj’autorità. {{verse|chapter=8|verse=9}}Daje da ment a l’esperiensa dij vej, përchè a soa vira a l’han arseivùla dai sò grand. A l’é da lor ch'i t’aprendras l’acorgiment e l’art ëd rësponde a temp dovù<ref>An pràtica as parla dla lege nen scrivùa ch'a vnirà esse la "Misnà": a sarà motobin tnùa 'n considerassion dai rabin.</ref>. {{verse|chapter=8|verse=10}}Cimenta pa ‘l pecador sensa lege, it podrìe brusete a soa istessa fiama. {{verse|chapter=8|verse=11}}Cimenta nen ël violent, a podrìa mnete a dì lòn ch’it pense pa. {{verse|chapter=8|verse=12}}Ampresta pa ‘d dné a col ch’a l’é pì potent che ti, e s’it lo fase considera l’argent perdù. {{verse|chapter=8|verse=13}}Pòrta pa ‘d garansie dëdlà ‘d toe possibilità, ma s’it l’has garantì venta pensé come paghé. {{verse|chapter=8|verse=14}}Fà mai càusa a’n giùdes, soa istessa essensa ‘d giùdes a fausserìa ‘l process. {{verse|chapter=8|verse=15}}Va pa an viage con un temerari, a podrìa complichete la vita; chiel a farà tut ëd soa testa e për colpa ‘d chiel it podras andé ‘n ruin-a. {{verse|chapter=8|verse=16}}Rusa nen con n’òm violent, e compàgnlo pa ant un desert, përchè ai sò euj el sangh a l’é nen, e ‘ndrà a massete andova a-i é pa possibilità d’agiut. {{verse|chapter=8|verse=17}}Fa nen con ël fòl: a podrìa gnanca mantnì un vòst secret. {{verse|chapter=8|verse=18}}Dë 'dnans a n’ëstrangé: nen d'ëstërmà, it sas pa com a podrìa esse soa reassion. {{verse|chapter=8|verse=19}}Doverta nen tò cheur con cheicadun basta ch’a sia: n’avras gnun-a arconossensa. == 9 == {{chapter|9}} === Ëd consèj riguard a le fomne === {{verse|chapter=9|verse=1}}S’it-j veule bin a toa fomna sospétla pa, dësnò la malissia a podrìa esse contra ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=2}}Date mai ëd pianta a gnun-a fomna, o con soa fòrsa a podrìa ‘mpónse dzora ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=3}}Gnun rëscontr con na meretris, për nen tombé an soe liasse. {{verse|chapter=9|verse=4}}Passa pa ‘l temp con n’artista, it podrìe esse ciapà da soe art. {{verse|chapter=9|verse=5}}Fissa nen tò bèich ansima a na fiëtta, përchè a podrìa costé motobin a ti com a chila. {{verse|chapter=9|verse=6}}Dà pa toa ànima a ’d bagasse: it podrìe perde tut lòn ch’it l’has. {{verse|chapter=9|verse=7}}Gnun-a curiosità ant le contrà dla sità, e bamblin-a pa për leu solitari. {{verse|chapter=9|verse=8}}Dëstorna j’euj da na bela fomna, beica pa na blëssa ch’a l’é pa toa. Vàire a son perdusse për la blëssa ‘d na fomna: sò amor a brusa parèj dël feu. {{verse|chapter=9|verse=9}}Stà mai setà aranda ‘d na fomna marià e perd pa ‘d temp a bèive con chila. Përchè as fasa nen padron-a ‘d tò cheur e për la passion ëd chila ti 't vade pa a sghijé an ruin-a. === Serne j'amis === {{verse|chapter=9|verse=10}}Chita pa un vej amis, përchè n’amis neuv a peul nen arpiasselo. L’amis neuv a l’é parèj dël vin neuv: it podras apressielo cora ch’a sarà ‘nvejà. {{verse|chapter=9|verse=11}}Gnun-e anvie dla glòria dël pecador: it sas nen cola ch’a sarà soa fin. {{verse|chapter=9|verse=12}}Fate pa ‘nciarmé dal trionf dij përvers: soa punission a sarà ‘ncora anans dl’infern. {{verse|chapter=9|verse=13}}Tente a distansa da l’òm ch’a l’ha ‘l podèj ëd massé, esperimenta pa la tëmma dla mòrt. S’it avzin-e, pijte varda ‘d nen falì, a podrìa gavete la vita. Venta ch’it sàpie ch’it marce an mes dij bers, e a l’é coma bogesse an sij merlet ëd le muraje sitadin-e.<ref> E për lòn esponù a le flece dij nemis: ma 'l test a l'é antamnà.</ref> {{verse|chapter=9|verse=14}}Fà ‘l possìbil për andé d’acòrdi con tùit, e pija consèj da coj ch’a son savi. {{verse|chapter=9|verse=15}}Fà conversassion con gent ëd sust, e che toe riflession a sio ispirà da la lej dël Pì Àut. {{verse|chapter=9|verse=16}}Che coj ch’a mangio con ti a sio d’òm giust, e tò orgheuj la tëmma ëd Nosgnor. === Riguard ai governant === {{verse|chapter=9|verse=17}}As làuda sèmper ël travaj ëd man adrëtte, e la saviëssa dël parlé ‘d n’òm dë Stat. {{verse|chapter=9|verse=18}}Un ch’a parla tròp a l’é detestà an soa sità: a-i sarà tëmma për col ch’a sà pa controlé soe paròle. == 10 == {{chapter|10}} {{verse|chapter=10|verse=1}}Un savi giùdes a ten soa gent ant la dissiplin-a; s’a l’ha ‘d sust a ciadlerà soa autorità. {{verse|chapter=10|verse=1}}Com a l’é ‘l cap dë Stat, parèj a saran ij sò ministr, com a l’é ‘l governator ëd la sità acsì a saran ij sò aministrà. {{verse|chapter=10|verse=3}}Un rè ‘gnorant, a l’é la ruin-a ‘d sò pòpol; a l’é për ël sust ëd ij governant che la sità a prospererà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Nosgnor a l’ha ‘nt le man l’autorità dla tèra e a s-ciodrà l’òm giust a la giusta mira. {{verse|chapter=10|verse=5}}Ël Signor a ten an man dcò ‘l boneur ëd n’òm: a disponrà ‘d soa autorità ‘l legislator. === Ël pecà d'orgheuj === {{verse|chapter=10|verse=6}}Beica pa con ghignon col ch’a l’ha fate un tòrt, s’it ses frapà dal fot fà e dis nen. {{verse|chapter=10|verse=7}}L’arogansan a l’é odiosa a Dé e a j’òm. L’un e j’àutri a l’han an ghignon l’angiustissia. {{verse|chapter=10|verse=8}}Orgheuj, violensa e anvìa a fan passé la sovranità da na nassion a l’àutra. {{verse|chapter=10|verse=9}}L’òm a l’é mach sënner e póer, përchè desse ‘d sagna? Dcò da viv sò còrp a fà scheur! {{verse|chapter=10|verse=10}}La maladìa a l’é longa e as në rij ël médich, ancheuj it ses un rè e doman it saras mòrt. {{verse|chapter=10|verse=11}}Na vira che l’òm a meuir, a-i resta mach pì 'd verm, bòje e béstie ferose. {{verse|chapter=10|verse=12}}L’orgheuj ëd l’òm ancamin-a ant ël moment ch’a së slontan-a da Nosgnor, e che sò cheur a pensa pa pì a sò Creator. {{verse|chapter=10|verse=13}}A l’é an arfudand l’autorità ‘d Dé ch’a l’ha orìgin ël pecà d’orgheuj. E as fortiss për ësta stra, an provocànd na bùria d’aveniment afros. Për lòn Nosgnor a frapa ij superb ëd pen-e esemplar e, a la fin, a lo pòrta a l’ëstermini. {{verse|chapter=10|verse=14}}Nosgnor a fà droché ij potent da sò tròno; a sò pòst a fa sté j’ùmij. {{verse|chapter=10|verse=15}}Ël Signor a l’ha dësreisà ëd nassion e piantà a sò pòst ëd gent sensa pretèise. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha vastà tère ‘d gent pagan-e e dësblàje da le fondamenta pì ancreuse. {{verse|chapter=10|verse=17}}Chiel a l’ha anientaje, rancaje da la carta dël mond a la mira che ‘d lor a son pa guernasse ‘d memòrie. {{verse|chapter=10|verse=18}}Dé a l’ha pa fàit j’òm për esse pretensios, a son pa nassù për arogansa violenta. === Coj ch'a mérito d'esse onorà === {{verse|chapter=10|verse=19}}Che rassa a l’é degna d’esse onorà? Cola dj’òm, cand ch’arconòsso l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=20}}Che rassa a l’é pa degna d’onor? La rassa dj’òm, coj ch’a trasgredisso ij comandament. {{verse|chapter=10|verse=21}}Un cap a l’é onorà an tra soa gent, ma chiel istess a onora coj ch’a rispeto Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ch’it sie rich, onorà o pòver buta tò orgheuj ant la tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=23}}A l’é n’angiustissia dëspresié n’òm ëd sust ma pòver; e a conven pa esalté n’òm pecador. {{verse|chapter=10|verse=24}}As onora la gent amportanta, ij governant e ij potent. Tutun gnun a l’é pì amportant ëd coj ch’a rispeto l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=25}}D’òm lìber a serviran un sërvent savant, e gnun òm d’anteligensa a troverà da dì<ref>Cfr San Pàul: Galat 3:28;Colossèis 3:11.</ref>. === A riguard ëd l'umilità === {{verse|chapter=10|verse=26}}Fà pa ‘l fàuss savant ant ël travaj, date pa d’amportansa ant ël bzogn. {{verse|chapter=10|verse=27}}Mej travajé e esse bondos an tut che blaghé an gir combin an mancand dël necessari. {{verse|chapter=10|verse=28}}Car ël mè fieul, con stima moderà glorìfica toa ànima e daje onor conform sò mérit. {{verse|chapter=10|verse=29}}Gnun a darà rason a un ch’as dà tòrt, e gnun a stimrà un ch'as dëspresia!{{verse|chapter=10|verse=30}} Un pòver a peul esse onorà për sò savèj, ma ‘n rich a sarà onorà mach për soa richëssa. {{verse|chapter=10|verse=31}}E se un a sarà onorà ant la povertà, a lo sarà motobin ëd pì ant la richëssa! Contut se un a l’é dëspresià ant la richëssa, saralo nen meprisà motobin ëd pì ant la miséria? == 11 == {{chapter|11}} {{verse|chapter=11|verse=1}}Un pòver, s’a l’é savi, a peul andé con la testa bin àuta e stesse an tra la gent d’amportansa. === J'aparense a peulo angané === {{verse|chapter=11|verse=2}}Làuda pa cheicadun për soa blëssa e dëspresia nen na përson-a për soa aparensa. {{verse|chapter=11|verse=3}}L’avija a l’é bin cita, comparà a d’àutre bestie ch’a vòlo, contut sò amel a l’é ‘l pì doss ch’a-i sia. {{verse|chapter=11|verse=4}}Gnun-a blaga për la vestimenta ch’a pòrta e derid pa col ch’a l’é ant la pen-a, përchè l’assion ëd Nosgnor a l’é sorprendenta, e gnun a peul prevëdde lòn ch’a farà. {{verse|chapter=11|verse=5}}Vàire rè a son artrovasse ant la póer e d’ësconossù a l’han pijàit soa coron-a. {{verse|chapter=11|verse=6}}Vàire potent a son ëstàit dzonorà e ‘d gent famosa a son ëvnùita esse s-ciava. === Deliberassion e prudensa === {{verse|chapter=11|verse=7}}Ancamin-a a’nformete anans ëd critiché; venta prima osservé e mach an séguit condané. {{verse|chapter=11|verse=8}}Anans ëd rësponde, scota da bin, e copa nen la paròla ‘d col ch’a pàrla. {{verse|chapter=11|verse=9}}Intra pa an ruse ch’a son pa tò afé, e fà pa d’antërvent an debà ‘d mala gent. {{verse|chapter=11|verse=10}}Car ël mè fieul, fà pa tròp ansema, s’it esàgere, podrìe pì nen surtìne. A tròp core daspërtut, as rivrà da gnun-e part; dëspérde ij tò sfòrs, a l’é robaté a la ruin-a. {{verse|chapter=11|verse=11}}A-i é col ch’a travaja, ch’a fatìga e a s’afan-a, pura, a restà l’istess andaré. {{verse|chapter=11|verse=12}}A-i é chi ch’a l’é débol e a l’ha sempe da manca d’agiut; col ch’a manca ‘d mojen e a l’é bondos mach an povertà: pura Nosgnor a lo guerna con binvolensa e a lo arleva da soa miseria {{verse|chapter=11|verse=13}}e a lo fà andé a testa àuta: vàire a në resto ambajà. {{verse|chapter=11|verse=14}}Bin e mal; vita e mòrt, miseria e richëssa, tut a riva da Nosgnor. {{verse|chapter=11|verse=15}}Saviëssa, sust, conossensa dla lege a ven-o dal Signor, l’amor e la dritura a son un sò don. {{verse|chapter=11|verse=16}}Ël top e l’eror a son për ij përvers, e ‘l mal a l’é mach për ij gram. {{verse|chapter=11|verse=17}}Lòn che Nosgnor a dà a l’é sicur për ij sò fedej, e sò favor a-j farà prosperé sèmper e an sij camin pì belfé. {{verse|chapter=11|verse=18}}A-i é col ch’a ven rich a fòrsa ‘d risparm e d'economìa, contut costa a l’é soa arcompensa: {{verse|chapter=11|verse=19}}cand a diran : « I l’hai trovà d’arlass, adess i podrai gòde ‘d lòn ch’i l’hai”<ref>Cfr: paràbola 'd Luca12:16-21.</ref>, as sà pa vàire temp a j’andrà: a lasrà tut a d’àutri anans ëd meuire. {{verse|chapter=11|verse=20}}Tente frem a tò angage e fane toa vita, ven vej an compiend tò travaj! {{verse|chapter=11|verse=21}}Fate pa ‘mpressioné dai sucess dij pecador; fà fiusa an Nosgnor e tente bon an tò but, përchè a l’é fàcil për Nosgnor fé vnì tut d’un colp un pòver rich. {{verse|chapter=11|verse=22}}L’arcompensa dël fedel a l’é la benedission ëd Nosgnor: an pòch ëd temp tute soe speranse as realiso. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dì nen : « Ëd còsa l’avrai-ne da manca? E ‘d che beni i podrai dëspon-e ant l’avnì ?”. {{verse|chapter=11|verse=24}}E va gnanca a dì: “I l’hai tut lòn ch’i n’hai pro! Che maleur podrìa-lo capiteme ‘ncora? {{verse|chapter=11|verse=25}}Ant ël boneur as pensa pa a la malora e ant le brute giornà, as dësmentia la prosperità. {{verse|chapter=11|verse=25}}Për Nosgnor a l’é belfé rende a l’òm conform soa condòta ant ël di ëd soa mòrt. Un brut moment a fà dësmentiè ij piasì ëd tuta na vita. A la mòrt ëd n’òm a ven-o fòra soe euvre. {{verse|chapter=11|verse=28}}Ciama gnun beà anans ëd soa mòrt, n’òm as conòss dabon mach a la fin. === Savèj serne j'amis === {{verse|chapter=11|verse=29}}Pòrta pa a ca toa na përson-a basta ch’a sia, përchè l’òm fàuss a l’ha tante furbarìe. {{verse|chapter=11|verse=30}}L’orgojos a l’é parèj ëd na pernis da arciam an gàbia, tanme na spia a speta toa crova. {{verse|chapter=11|verse=31}}An cangian ël bin an mal a sarà a l’avàit a trové difèt dcò ant ij pì bej gest. {{verse|chapter=11|verse=321}}Con na spluva ‘d feu a s’ampiniss ël brasé, l’òm sensa fej nì lej a buta ‘d bers mortaj. {{verse|chapter=11|verse=33}}Pijte varda dai gram: lor a fàbrico ‘l mal e a peulo antamnete dcò ti për sempe. {{verse|chapter=11|verse=34}}Daje obergi a n’ëstrangé, e at bolversrà tut an butand coj ëd ca toa contra ‘d ti. == 12 == {{chapter|12}} {{verse|chapter=12|verse=1}}S’it veule che la gent a agradissa lòn ch’it fas, ch’it sie bin cossient a chi ti ‘t fase dël bin. {{verse|chapter=12|verse=2}}Faje dël bin al fedel e it në saras arcompensà, se nen da chiel, dal Pì Àut sicura. {{verse|chapter=12|verse=3}}Nen ëd bon a col ch’a përsévera ant ël mal nì a chi ch'as nega ‘d fé almòsna. {{verse|chapter=12|verse=4}}Don-a ai fedej e giuta pa ‘l pecador <ref>Cfr Mt 5:43-48, Lc 6:27-36, 12:20.</ref>. {{verse|chapter=12|verse=5}}Faje dël bin al pòver e dón-je nen a coj ch’a dëspresio Dé: ch’as daga gnanca un trocion ëd pan e ti dàine nen al përvers, përchè a podrìa dovrelo për dominete, e ti ‘t sarìe doi vire mal pagà për tùit ij favor ch’it l’avrìe faje. {{verse|chapter=12|verse=6}}Ël Pì Àut a veul pa le gent sensa fede nì lege, e a farà giustissia ‘d lòn ch’as mérito. {{verse|chapter=12|verse=7}}Dà a la brava gent e giuta pa ‘l pecador. {{verse|chapter=12|verse=8}}Ant la prosperità, it podras nen savèj col ch'a l’é tò amis; ma ‘l nemis stà sicur che as ëstermrà pa ant ël maleur! {{verse|chapter=12|verse=9}}Se n’òm a l’é prosperos, ij sò nemis a son sagrinà; contut ël dësgrassià a l’é chità fin-a da sò amis. {{verse|chapter=12|verse=10}}Gnun-e fiuse an tò nemis, përchè soa gramissia a l’é parèj dl’aram ch’as cheurv ëd ruso. {{verse|chapter=12|verse=11}}Dcò se un a s’ësbassa e a marcia a testa bassa, pijte varda da chiel; venta tratelo parèj com it polidèisse në specc: sò ruso a ten pa për vàire. {{verse|chapter=12|verse=12}}Bùtlo pa aranda ‘d ti, a podrìa fete robaté e butesse a tò pòst. Falo nen sté a toa drita, a podrìa arsërché toa careja; vëddras che a la fin it capiras mie paròle e t’aprovras lòn ch’i diso. {{verse|chapter=12|verse=13}}Chi é-lo ch’a l’avrà compassion ëd un fachir s’a l’è mordù da ‘n serpent, o dij domator ch’as avzin-o a le bestie ferose? {{verse|chapter=12|verse=14}}E gnanca compassion ëd col ch’a frequenta ‘n pecador e as treuva vìtima angagià dai sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ël gram a restrà con ti për un moment, ma s’it tombe, at lasrà crové: at tnirà pa pì. {{verse|chapter=12|verse=16}}Ël nemis a l’é anmlà cora ch’at parla, ma ‘nt ël cheur a pensa ‘d campete ant la tampa; a podrìa avèj le lerme a j’euj, ma s’a treuva la ciansa, a s’anciocrà ‘d tò sangh. {{verse|chapter=12|verse=17}}A rivèissa mai un maleur, ël nemis a sarìa ‘l prim a esse ambelelà e, sota pretest ëd giutete, at ciaprà për ël garèt. {{verse|chapter=12|verse=18}}Chiel an mostrand sò ver visagi, a sopatrà la testa, a farà s-ciopaté le man, e an mormorand për vàire at mostrerà soa fausserìa. == 13 == {{chapter|13}} === Prudensa a riguard ëd nòstri somà === {{verse|chapter=13|verse=1}}A-i é d’anflesse le man a toché l’apeis; e col ch’a va con un blagheur a va a smijeje. {{verse|chapter=13|verse=2}}Va pa a cariete d’un peis tròp grev, e va nen a butete ansema a col ch’a l’é pì fòrt e pì rich che ti. A sarìa parèj ëd buté ansema n’ola ‘d teracheuita davzin a na caudera ‘d fèr: pen-a tocà da la caudera l’ola andrà ‘n frise! {{verse|chapter=13|verse=3}}Un rich a fà un tòrt a cheidun e a protesta ‘ncora con chiel-lì; un pòver a l’é tratà malgiust e venta ‘ncora ch’a s’ëscusa. {{verse|chapter=13|verse=4}}Se ti ‘t-j serve a 'n rich, chiel as n’aprofiterà ‘d ti; s’a l’avrà pa pì da manca ‘d ti, e ti ‘t l’avras pì nen ëd pianta, it saras chità. {{verse|chapter=13|verse=5}}Se ti ‘t l’has cheicòsa, chiel a vivrà a toe spèise, at gavrà tut sensa ch’a-j remòrda la cossiensa. {{verse|chapter=13|verse=6}}S’a l’ha da manca ‘d ti a t’angabiolerà: a farà ‘l rufian con ti e at darà na speransa, con bele paròle at ciamrà: “ ëd còs aves-to da manca?”. {{verse|chapter=13|verse=7}}At farà svërgogné anvitàndte ai sò festin, fin-a che a l’avrà ruinate për doi o tre vire an dovend réndje j’anvit. A la fin a grignerà ‘d ti, an sopatànd la testa an facia ‘d ti. Peui a farà visa ëd nen vëdte. {{verse|chapter=13|verse=8}}Fà ‘tension, fate pa ‘mbrojé, fate nen umilié da torolo<ref>Opura: Umilié da toa 'nsipiensa; lat. sir. e grech a l'han "toa gòj".</ref>. {{verse|chapter=13|verse=9}}Se a t’anvita n’òm anfluent, declin-a sò anvit: combin chiel andrà anans a ‘nvitete con ansistensa. {{verse|chapter=13|verse=10}}Gnun-a ‘nvadensa për nen esse arpossà, ma gnanca sté tròp da leugn për pa esse dësmentià. {{verse|chapter=13|verse=11}}Pensa pa ‘d podèj traté a l’istess livel con chiel, e gnun-a fiusa ‘d sò largh dëscors; {{verse|chapter=13|verse=12}}con le mideme paròle at butrà a la preuva e, an pijànte an gir a podrà esaminete. {{verse|chapter=13|verse=13}}It podras esse sicur ch’a trovrà sensa misericòrdia ij tò secret, e ti ‘t saras pa bon a scampé malagràssie e fin-a përzon. {{verse|chapter=13|verse=14}}Donca, fà bin atension e pijte varda: ti 't marce an brova d’un balatron. {{verse|chapter=13|verse=15}}Tute bestie a stimo soa midema specie; e l’òm agiss l’istess anvers a col ch'a l’ha davzin. {{verse|chapter=13|verse=16}}Tuti j’esse vivent a frequento sò sìmil e l’òm as cóbia con sò congéner, an sërcand contat ëd soa spécie. {{verse|chapter=13|verse=17}}Cosa-i é-lo an comun an tra ‘l luv e ‘l bero an tra gent sensa fede nì lege e ij fedej? {{verse|chapter=13|verse=18}}A peulo sté an pas la jena e ‘l can? As peul avèj antèisa an tra ‘l rich e ‘l pòver ? {{verse|chapter=13|verse=19}}Ij borich servaj a son preja dij leon ant ël desert: përparèj ij pòver a son pastura dij rich. {{verse|chapter=13|verse=20}}L’arogant a l’ha oror ëd la vita ùmila. Parèj l’òm rich a l’ha oror dël pòver. {{verse|chapter=13|verse=21}}S’a trambla ‘l rich, ij sò amis a lo sosten-o, tutun se ‘l pòver a crova, a l’é arpossà dcò da j’amis. {{verse|chapter=13|verse=22}}Se un rich a fà n’eror, vàire a ven-o a deje 'd protession, s’a dis ëd gavade, a-j dan rason. S’a l’é ‘l pòver a fé l’eror, a ven arprocià. S’a dis cheicòsa ‘d sensà, a-j dan pa da ment. {{verse|chapter=13|verse=23}}S’a parla un rich, tut ël mond a stà ciuto, e a esàlto a le nìvole sò dëscors. S’a l’é un pòver a parlé a diso: “Chi é-lo chiel-sì?". S’a s’antrapa ‘l pòver, a lo giuto a tombé. {{verse|chapter=13|verse=24}}Bon-a a l’é richëssa, s’a l’é sensa corussion; nopà për ël përvers la povertà a l’é sempe grama. {{verse|chapter=13|verse=25}}Lòn che n’òm a l’ha ant ël cheur a càmbia sò visage an bin o an mal. {{verse|chapter=13|verse=26}}Un moro sorident a segnala un cheur bin dispòst: trové ‘d proverbi bin pensà a ciama motobin ëd riflession. == 14 == {{chapter|14}} {{verse|chapter=14|verse=1}}A l’ha ‘d boneur col ch’a sà tnì soe paròle e donch a l’é pa tormentà da la tristëssa ‘d soe fote! {{verse|chapter=14|verse=2}}A l’ha ‘d boneur col che a l’é pa acusà da soa cossiensa e ch’a l’ha pa perdù la speransa! === Utilisassion responsabil ëd le richesse === {{verse|chapter=14|verse=3}}Còs serv-lo ël boneur econòmich, se un a l’é avar? Për còs a l’é bon-a la richëssa, se a-i é esitassion a dovrela? {{verse|chapter=14|verse=4}}Col ch’ambaron-a a fòrsa ‘d privassion, a travaja mach për d’àutri: ëd soe richësse a saran ëd forësté a fé festa. {{verse|chapter=14|verse=5}}Se un a l’é dur fin-a con chiel midem, con chi sara-lo generos? An tute le manere a sarà pa bon d’argiojì dël sò! {{verse|chapter=14|verse=6}}Nen ëd pes che col che trata mal chiel midem: costa la paga ‘d soa gramissia. {{verse|chapter=14|verse=7}}Se ‘l rancin a fà dël bin, a l’é mach ecession: a la fin as vëdrà sempe sò vissi. {{verse|chapter=14|verse=8}} Con l’anvìa ‘d sò sguard, chiel a l’é bon a nen: a fà visa ‘d pa vëdde la gent e a dëspresia le përson-e. {{verse|chapter=14|verse=9}}Sò euj avid <ref> A la létera: "euj gram".</ref> a l’é mai sodisfàit ëd na part sola: l’angiustissia a-j fà sëcché ‘l cheur! {{verse|chapter=14|verse=10}}Sò euj gram a son gelos dcò ëd sò pan, pròpi lòn ch’a-j manca fin-a a soa tàula! {{verse|chapter=14|verse=11}}Car ël mè fieul, ant la mzura ch’it peule, fate pa manché ‘l necessari, e presenta a Nosgnor j’oferte dovùe. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dësmentia mai che la mòrt a tarderà pa, e che ti ‘t conòsse nen ël di ëd marca. {{verse|chapter=14|verse=13}}Anans ëd meuire faje dël bin a tò pròssim, conform ij tò mojen : esse generos con chiel. {{verse|chapter=14|verse=14}}Vate pa a privé d’un di ‘d boneur ch’a passa, perd nen l’ocasion ëd sodisfé un desideri legìtim. {{verse|chapter=14|verse=15}}An efet, ti ‘t sas bin, ch’it l’avras da lassé a d’àutri ël frut dij tò afann, e che toe sostanse a saran ëspartìe an tra j’ardité! {{verse|chapter=14|verse=16}}Dà e arsèiv: viv la vita, përchè ant ël pais dij mòrt a-i é gnun-a sodisfassion d’arsërché! {{verse|chapter=14|verse=17}}La vita as frusta, parèj ëd na vesta; a l'ha la Lege eterna: “It l’avras da meuire!”. {{verse|chapter=14|verse=18}}Dzora ‘d n’erbo nen sbrolà: ëd feuje a crovo, d’àutre a gico. L’istess për le generassion ëd carn e sangh: un-a a meuir e l’àutra a nass. {{verse|chapter=14|verse=19}}Tut lòn ch’as fà a vnirà esse póer, e col ch’a l’ha fàit a dësparirà con soa euvra. === La gòj 'd cudì la saviëssa === {{verse|chapter=14|verse=20}}A l’ha ‘d boneur l’òm ch’as dèdica a la saviëssa e a rason-a an dovrand soa ‘nteligensa! {{verse|chapter=14|verse=21}}Se as ciama an cheur cola ch’a l’é soa stra, a riflet dcò a l’esigensa dla sapiensa: ij sò secret. {{verse|chapter=14|verse=22}}Chiel a la séguita an soe pianà, parèj d’un veneur, e as buta a l’avàit an sël vieul andova ch’a l’ha da passé. {{verse|chapter=14|verse=23}}A vàita travers soe fnestre e a starà a scoté a soe pòrte. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel as fërma aranda ‘d la ca dla saviëssa, e a treuvrà sosta da para ‘d soe muraje. {{verse|chapter=14|verse=25}}A pianta soa tenda davzin, e a trovrà arfugi ant l’òsto dël boneur. {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel a farà ‘l ni ant ij sò branch, e andrà a vive ant la sosta dël boneur: {{verse|chapter=14|verse=27}}a l’avrà tuta la protession da la càud, e a sarà entà an soa presensa gloriosa! == 15 == {{chapter|15}} {{verse|chapter=15|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor as comporterà përparèj, e chi a fà soa la lege a l’avrà saviëssa. {{verse|chapter=15|verse=2}}Parèj ëd na mare la Saviëssa andrà a sò rëscontr; a-j farà acoliensa parèj ëd na sposa vérgin. {{verse|chapter=15|verse=3}}A-j darà da mangé ‘l pan dël bon sens, e da beive l’eva dla sapiensa. {{verse|chapter=15|verse=4}}Se l’òm a farà pontel dzora ‘d chila, sensa tramblé, s’a l’avrà fiusa: a restrà pa confondù. {{verse|chapter=15|verse=5}}La saviëssa a darà un leu d’onor an tra soa gent e an mes ëd la ciambreja a-j butrà le paròle an boca. {{verse|chapter=15|verse=6}}Chiel a sarà ‘ncoronà da na gòj dësbordanta, e sò nòm a l’avrà fama eterna. {{verse|chapter=15|verse=7}}Ij fòj a andran mai a rìsigh d’otnì saviëssa, e ij pecador a la vedran mai. {{verse|chapter=15|verse=8}}La saviëssa as ten leugn dai pretensios, e ij busiard as n’aviso mai ëd chila. {{verse|chapter=15|verse=9}}La làuda për chila as peul pa pensesse ant la boca dël pecador, përchè Nosgnor a l’ha nen concedùila. {{verse|chapter=15|verse=10}}A l’é mach la saviëssa ch’a possa n’òm a laudé Nosgnor, përchè a l’é ‘l Signor midem a ispirela. === Libertà 'd sernia === {{verse|chapter=15|verse=11}}Va pa a dì: “I son dëstradame për colpa ‘d Nosgnor”, va nen a fé lòn che pròpi a detésta! {{verse|chapter=15|verse=12}}Dis nen: “Chiel a l’ha portame ant l’eror”, përchè chiel a l’ha pa da manca ‘d gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=15|verse=13}}Nosgnor a l’ha ‘n ghignon tute forme dël mal, e për ij sò fedej a l’é l’istess. 14 Ant ël prinsipi chiel a l’ha creà l’esse uman, {{verse|chapter=15|verse=14}} e a l’ha lassalo magìster ëd soe decision<ref>Dotrin-a dla libertà o dël lìber arbitri.</ref>. {{verse|chapter=15|verse=15}}S’it veule, donch it seguitras la lege; mantnite fedel a dipend mach da ti. {{verse|chapter=15|verse=16}}Chiel a l’ha butate dë 'dnans ël feu e l’eva: a ti ël serne ‘ndova stende la man! {{verse|chapter=15|verse=17}}An facia a l’òm a l’ha butà la vita e la mòrt, a mincadun a sarà dàit lòn ch’a l’ha decidù. {{verse|chapter=15|verse=18}}Përchè la Saviëssa ‘d Nosgnor a l’é inmènsa, sò podèj a l’é sensa fin e a vëdd tut. {{verse|chapter=15|verse=19}}Ij sò euj a son dzora ‘d coj ch’a l’han tëmma ‘d chiel, Chiel ch’a conòss tut lòn ch’a fan j’òm. {{verse|chapter=15|verse=20}}A gnun a l’ha comandaje d’esse përvers, e a gnun a l’ha daje ‘l përmess ëd pëcché. == 16 == {{chapter|16}} === Dé a castija ij pecador === {{verse|chapter=16|verse=1}}Gnun-e anvìe ‘d na caterva ‘d fieuj ch’a servo a nen, argiojiss nen ëd fieuj ch’a dëspresio Dé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Gnun-a gòj s’a chërso ëd nùmer, s’a rispeto pa l’autorità dël Signor. {{verse|chapter=16|verse=3}}Gnun-a fiusa ch’a vivo vàire ann e fonga pa toa speransa ansima a sò avnì. Mej un fieul ùnich rispetos ëd Nosgnor che mila bon a nen. A l’é mej meuire sensa avèj avù ‘d famija che avèine avù ëd përvers. {{verse|chapter=16|verse=4}}N’òm ëd sust a l’é pro për fè prosperé na sità, ma na gëneuria ‘d ligere a la rend un desert. {{verse|chapter=16|verse=5}}Ij mè euj a l’han vëddù motobin d’esempi, e mie orije a l’han sentune ‘d pì greve ‘ncora. {{verse|chapter=16|verse=6}}Ant ël campament dij pecador a l’é viscasse ‘l feu ëd Dé, sò fot a consuma na gent arvirosa. {{verse|chapter=16|verse=7}}Dé a l’ha pa scusà ij gigant d’antan, ch’as chërdio pro fòrt da podèisse arviré. {{verse|chapter=16|verse=8}}A l’ha nen risparmià ij consitadin ëd Lòt: a l’avìa oror ëd sò orgheuj. {{verse|chapter=16|verse=9}}E gnun-a misericòrdia an sij Canané, sto pòpol destinà a la ruin-a, eliminà për ij sò crìmen<ref> Le "nassion ëd perdission" an Canan.</ref>. {{verse|chapter=16|verse=10}}Midema sòrt a l’é rivaje a sessentmila Israelita, mòrt për l’ostinassion ëd sò cheur. {{verse|chapter=16|verse=11}}S’a-i fussa dcò mach n’òm arviros, a sarìa dròlo ch’a restèissa sensa castigh, {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè Flin-a e Misericòrdia a son ëd Nosgnor, e chiel a l'é poderos ant ël përdon e cand ësversa sò fot. {{verse|chapter=16|verse=13}}Soa misericòrdia a l’é granda parèj ëd soa severità; chiel a giudicherà l’òm për lòn ch’a fa. {{verse|chapter=16|verse=14}}A scamperà pa ‘l colpèivol con soa pijàita, ma gnanca la passiensa dël giust a sarà confondùa. {{verse|chapter=16|verse=15}}Chiel a farà pòst a tuta soa generosità; mincadun a sarà tratà conform a soe euvre. {{verse|chapter=16|verse=16}}Dì nen: “I më stermerai a Nosgnor! Ambelelà ant ël cel gnun a penserà a mi!". {{verse|chapter=16|verse=17}}Mi i passo sconossù an mes ëd la furfa. Còs son-ne mi, ant ël cheur ëd la creassion sensa fin? {{verse|chapter=16|verse=18}}Vàrda: ël cel e ‘l cel dij cej, la tèra e ‘l balatron dij mar a tramblo an soa aparission. {{verse|chapter=16|verse=19}}Dcò le montagne e le fondamenta dla tèra, a sò bèich as buto a tërmolé. {{verse|chapter=16|verse=20}}Ma l’òm a-j dà pa da ment, col ch’a l’é ch’a riflet an sle stra ‘d Nosgnor? {{verse|chapter=16|verse=1}}S’i faso ël mal, gnun am vëdrà; o se i mentìsso dë stermà, gnun a lo savrà. {{verse|chapter=16|verse=22}}«Chi é-lo ch’a nunsierà j’euvre ‘d giustissia? E còs peus-ne speré an osservand soa lege?”. {{verse|chapter=16|verse=23}}Sòn a l’é lòn ch’a pensa ‘l fòl! L’òm ch’a l’ha pa d’anteligensa, a ciapa ‘d bailo an pensand ëd gavade! === La saviëssa 'd Dé a l'é arvelà ant la creassion === {{verse|chapter=16|verse=24}}Car ël mè fieul, scótme e amprend mè savèj, àplica toa ‘tension a lòn ch’i diso. {{verse|chapter=16|verse=25}}I manifesterai con gran’ deuit mia giusta dotrin-a, i soagnerai për ti na conossensa ‘d siensa. {{verse|chapter=16|verse=26}}A l’é ant ël prinsipi che an soa Creassion Nosgnor a l’ha fàit soe euvre, e a l’ha ripartì sò pòst e leu a tut. {{verse|chapter=16|verse=27}}Chiel a l’ha ciadlà tut lòn ch’a l’ha fàit për l’eternità, e a l’ha stabilì l’atività dle generassion ëd l’avnì, ch'a l’han mai conossù fam nì strachità, nì a l’han mai chità sò but. {{verse|chapter=16|verse=28}}Gnun ëd lor a l’ha mai arbutà sò pròssim nì dësubidì ai comand ëd Dé. {{verse|chapter=16|verse=29}}Peui Nosgnor a l’ha vaità torna la tèra e a l’ha ‘mpinila ‘d tut sò bin. {{verse|chapter=16|verse=30}}La surfassa dël mond a l’é stàita coatà da tute sòrt ëd bestie vivente che, a la mòrt ëd lor, a torneran a la tèra. == 17 == {{chapter|17}} {{verse|chapter=17|verse=1}}Nosgnor a l’ha creà l’òm da la tèra e a la tèra a lo fà torné. {{verse|chapter=17|verse=2}}A l’ha stabilì un temp limità ‘d vita, a l’ha fissà për lor n’época da vive e daje fiusa për governé dzora a tut lòn che a-i é an sla tèra. {{verse|chapter=17|verse=3}}Conform a soa natura a l’ha ‘rvestije ‘d fòrsa, a l’ha formaje a soa imàgine. {{verse|chapter=17|verse=4}}Për governé bestie e osej e che tut lòn ch’a viv a l’avèissa tëmma dl’òm. {{verse|chapter=17|verse=5}}''A l'han arseivù 'l podèj ëd dovré le sinch euvre dël Signor, e, coma la sesta a l'ha conceduje 'l don ëd la rason, e coma sétima la paròla, antërpret ëd soe euvre''<ref>Sinch "podèj" o "euvre": mëraco na glòssa stòica.</ref>. {{verse|chapter=17|verse=6}}Dësserniment, lenga, euj, orije e cheur, e a l’ha daje ‘d servel për pensé. {{verse|chapter=17|verse=7}}A l’ha ‘mpinìje ‘d savèj e d’anteligensa e a l’ha mostraje dcò ‘l bin e ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=8}}An sò cheur, a l’ha butaje un pòch ëd soa lus, për feje conòsse l’inmensità ‘d soa euvra: ''e a l'ha përmetuje 'd gloriesse ant ij sécoj ëd soe maravije'' {{verse|chapter=17|verse=9}}Donch, a peulo laudelo, sò nòm sant, {{verse|chapter=17|verse=10}}an contand daspërtut la grandëssa ‘d soe euvre, {{verse|chapter=17|verse=11}}Nosgnor a l’ha nen mach donaje la conossensa a j’òm ma dcò an ardità la lege dla vita, ''e lolì përchè ch'arconossèisso ch'a son mortaj coj che adess a esisto''. {{verse|chapter=17|verse=12}}Chiel a l’ha fissà con lor n’aleansa sensa fin e a l’ha faje conòsse ij sò decret. {{verse|chapter=17|verse=13}}Anlora ij sò euj a l’han vëddù la maestosità ‘d soa glòria, e soe orije a l’han scotà soa vos poderosa. {{verse|chapter=17|verse=14}}«Pijeve varda,- a l’ha dije-, ëd tute j’angiustissie!» e a l’ha daje a mincadun ëd precet anvers ël pròssim. {{verse|chapter=17|verse=15}}Nosgnor a vëdd sempe lòn ch’a fan j’uman, nen a resta stërmà a chiel. {{verse|chapter=17|verse=16}}''Fin-a da soa gioventura soe vie 'd lor a van anvers ël mal e a san nen cangié ij sò cheur ëd pera an cheur ëd carn. {{verse|chapter=17|verse=17}}Ant ël divide ij pòpoj ëd tuta la tèra'' a l’ha butà un cap për tute le gent, ma Israel a l’é porsion dël Signor, {{verse|chapter=17|verse=18}}''che, coma prim-gènit, chiel a nuriss an dotrinandlo e, dëspensàndje la lus ëd sò amor, a lo chita mai''. {{verse|chapter=17|verse=19}}Për Nosgnor tut lòn ch’a fan j’òm a l’é tanme ‘l sol, ij sò euj a vëddo sempe soa condota. {{verse|chapter=17|verse=20}}Gnun-a ‘ngiustissia a sarà stërmà a chiel, tute le betise dl’umanità a son dë 'dnans ëd Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=21}}''Ma 'l Signor a l'é bon con tute soe creature, a-j dësbla pa nì a-j chita, ma a-j sparmia''. {{verse|chapter=17|verse=22}}L’almòsna ch’a fà l’òm a l’é un cacèt për Chiel e un gest ëd generosità a sarà stimà da Nosgnor pressios parèj dël lumèt ëd sò euj. ''Ai sò fieuj e fije a-j conced la conversion''. {{verse|chapter=17|verse=23}}A la fin, un di chiel a s’alverà e a-j rendrà l’arcompensa, sversàndje ansima ‘l contracambi. {{verse|chapter=17|verse=24}}Contut, a col ch’as pentiss, a j’ësmon l’ocasion ëd torné a chiel e a darà coragi a coj ch’as perdo 'd coragi. === Apel a la conversion === {{verse|chapter=17|verse=25}}Torna a Nosgnor e chita ‘d fé dël mal, s’it preghe a diminuirà toa colpa. {{verse|chapter=17|verse=26}}Torna al Pì Àut, e vira le spale a l’angiustissia, ''chiel, an efet, at ëmrà dal top a la lus ëd la salvassion''. Detésta ‘d pianta ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=27}}Ant ël mond dij mòrt, chi a lauderà ‘l Pì Àut? Son coj ch’a son viv a doveilo celebré! {{verse|chapter=17|verse=28}}Da un ch’a l’é mòrt, ch’a-i è pa pì, l’arconossensa as perd, mach col ch’a l’é viv e san a làuda Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=29}}La misericòrdia ‘d Nosgnor a l’é sensa fin, e dcò sò perdon për coj ch’a torno a chiel! {{verse|chapter=17|verse=30}} L’òm a peul pa avèj tut, përchè a l’é nen inmortal ël fieul ëd l’òm. {{verse|chapter=17|verse=31}}Còs é-lo pì luminos dël sol? Pura dcò ‘l sol as dëstissa. Përparèj l’esse uman a médita ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=32}}Dé a ciama cont a j’armeje dël cel, ma j’òm a son tuti tèra e sënner. == 18 == {{chapter|18}} === La majestà 'd Dé === {{verse|chapter=18|verse=1}}Nosgnor a viv da sèmper e për sempe: tut a l’é stàit creà da chiel, gnun-a ecession. {{verse|chapter=18|verse=2}}Mach chiel a l’ha ‘l dirit d’esse proclamà giust. {{verse|chapter=18|verse=3}}Chiel a governa la tèra mach con un gest ëd soa man, e tut a obedis a soa volontà, përchè a dòmina tut con sò podèj, e a separa ‘l sacrà dal profan. {{verse|chapter=18|verse=4}}La potensa ‘d soa majestà chi é-lo ch’a podrà mzurela? Ëd pì, dëscheuvre e conté soe misericòrdie? {{verse|chapter=18|verse=5}}A-i é nen da gavé e nen da gionté: pa possìbil dëscheuvre ij secret maravijos ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=6}}Cora che as chërd d’avèj finì, antlora ‘l travaj ancamin-a; se as fërma: a resta antërduvà. {{verse|chapter=18|verse=7}}Còs é-lo l’òm? Còs serv-lo? Col ch’a l’é sò bin e qual ch'a l’é sò mal? {{verse|chapter=18|verse=8}}S’a viv sent ann a son già pro. {{verse|chapter=18|verse=9}}Ma comparà a l’eternità a son na stissa d’eva ant ël mar e na gran-a ‘d sabia. {{verse|chapter=18|verse=10}}Për lòn Nosgnor a l’ha passiensa ‘nvers j’uman e a spàntia dzora ‘d lor soa misericòrdia. {{verse|chapter=18|verse=11}}Chiel a vëdd e a sà da bin cola ch’a l’é sòrt e fin, për lòn a l’é bondos ant ël perdon. {{verse|chapter=18|verse=12}}La misericòrdia dl’òm a riguarda ‘l pròssim, ma Nosgnor a l’ha misericòrdia ‘nvers tuti j’esse ch'a vivo <ref> Misericòrdia 'ncreusa e universal ëd Nosgnor, con sò caràter pedagògich.</ref>. {{verse|chapter=18|verse=13}}A rimpròcia, éduca, a mostra, a men-a torna a chiel col ch’a l’é perdusse tanme un bërgé për sò moton perdù. {{verse|chapter=18|verse=14}}A l’ha misericòrdia ‘d coj ch’as lasso instruve e ch’as afan-o d’ëscoté soe decision. === Lë spirit giust ëd fé d'almosne === {{verse|chapter=18|verse=15}}Car ël mè fieul, s’it fase dël bin a cheidun, umìlia pa con ij rimpròcc. S’i t’ësmon-e un regal, gionta nen paròle ch’a ferisso. {{verse|chapter=18|verse=16}}Na paròla bon-a a val pì d’un regal: a l’é parèj dla rosà ch’a leiniss la càud. {{verse|chapter=18|verse=17}}Òhi! A l’é sicur che na paròla bon-a a vala ëd pì che ‘n bel regal, l’òm generos a smon tùit ëdoi ansema. {{verse|chapter=18|verse=18}}Ël fòl a rimpròcia sensa deuit; e l’anvidios, cora ch’a dà cheicòsa, a fà pioré. === I l'oma da bin arflete e d'avèj padronansa=== {{verse|chapter=18|verse=19}}Stùdia la question, apress pàrla; anans ëd tombé malavi, pijte soèn ëd ti. {{verse|chapter=18|verse=20}}Esàmina ti midem anans che Nosgnor at giùdica, e it trovras përdon ant ël moment ëd rende cont. {{verse|chapter=18|verse=21}}Speta pa d’esse malavi për arconòsse da ùmil tò tòrt, e s’it l’has pëccà, mostra tò pentiment. {{verse|chapter=18|verse=22}}S’it fase na promëssa a Nosgnor, che nen a t’ampedissa 'd compìlo a sò temp, speta pa ‘l di dla mòrt për buté a régola tò vot. {{verse|chapter=18|verse=23}}Pronte ti midem anans ëd fé un vot, fa nen parèj ëd coj ch’a buto an tentassion Nosgnor. {{verse|chapter=18|verse=24}}Avistne s’it mérite soa ‘ndignassion ant ij darié moment dël di dla mòrt, cand che Chiel a dëstornerà sò visagi da ti. {{verse|chapter=18|verse=25}}Ant ël temp ëd la bondosità dël mangé, venta memorié ‘l temp ëd la famin-a; ant ël temp ëd la richëssa, dësmentia pa ch’it podrìe vnì pòver e an miséria. {{verse|chapter=18|verse=26}}Da matin a vespr, ël temp a peul cangé, tut a passa vit dë 'dnans ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=27}}L’òm savi a pija soe precaussion an tut, ant ël temp dël pecà: a évita ‘d fé dël mal. {{verse|chapter=18|verse=28}}Tuti j’òm ëd sust a arconòsso la saviëssa e a onoro col ch’a l’ha trovala. {{verse|chapter=18|verse=29}}Coj ch’a san parlé a mostro d’esse savant, e a spàntio, tanme pieuva, ëd provérbi bin trovà. === Padronansa === {{verse|chapter=18|verse=30}}Fate nen dominé da toe anvìe, fid-te pa tròp ëd toe passion. {{verse|chapter=18|verse=31}}S’it cede a sodisfé tùit ij tò but, it faras tò maleur, e it saras la svergna dij tò nemis, {{verse|chapter=18|verse=32}}Buta pa toa gòj a mné na vita ‘d piasì, përchè soa conseguensa a podrìa esse ‘l paghé motobin car. {{verse|chapter=18|verse=33}}Ven nen pòver an fasend feste e disné con ëd dné amprontà, cand ch’it l’has pa nen an borsa. == 19 == {{chapter|19}} {{verse|chapter=19|verse=1}}N’ovrié ch’a bèiv a vnirà mai rich, e col ch’a dëspresia ‘l pòch ch’a l’ha, a drocherà an pressa. {{verse|chapter=19|verse=2}}Desse al vin e core d’apress a le fomne a fan sgaré fin-a ij pì savant, e col ch’a va con meretris a l’é ‘ncora pes. {{verse|chapter=19|verse=3}}Për soa temerarietà a sarà eliminà a mòrt, e ij verm a ‘rditran sò còrp <ref> Valadì: sò castigh a sarà la mòrt anans ëd sò temp.</ref>. === Contra la maldicensa === {{verse|chapter=19|verse=4}}Chërde tròp an pressa a lòn ch’av diso a l’é da spìrit leger. Col ch’a pëcca a fà dël tòrt a chiel midem. {{verse|chapter=19|verse=5}} Col ch’as pija piasì dël mal a sarà condanà. {{verse|chapter=19|verse=6}}Col ch’a òdia la calunia a scampa dal mal. {{verse|chapter=19|verse=7}}Mai ripete cheicòsa ch’it l’has sentù dì, e it n’avras gnun darmage. {{verse|chapter=19|verse=8}} Nen parlene nì con l’amis che ‘l nemis; arvela nen ëd la diciarìa: a meno che l'ësté ciuto at fasa colpèivol. {{verse|chapter=19|verse=9}}Përchè col ch’a t’ëscota, a l’avrà pa fiusa an ti, e a la prima ocasion a t’avrà an ghignon. {{verse|chapter=19|verse=10}}Has-to sentù na petegolada? Sótrla drinta ‘d ti! Stà tranquil: at farà pa s-ciopé! {{verse|chapter=19|verse=11}}Na paròla sentùa a fà patì ël badòla, parèj dij dolor dëscobi dla partorient. {{verse|chapter=19|verse=12}}Ël gadan ch’a guerna un secret, a l’é com a l’avèissa na flecia ant la cheussa. {{verse|chapter=19|verse=13}}S’it sente parlé mal ëd n’amis, ciàmje anans ëd tut a chiel: nen ëd pì fàcil ch’a në sàpia nen; e s’a l’avèissa fàit cheicòsa, procura ch’a lo fasa pa pì. {{verse|chapter=19|verse=14}}S’a ven acusà tò avsin ëd calunié, ciàmje anans ëd tut a chiel: peul d’esse ch’a l’àbia dit nen; e s’a l’avèissa dit: ch’a lo disa mai pì! {{verse|chapter=19|verse=15}}A-i é tante ‘d cole lenghe grame! Anteroga pitòst tò amis e chërd pa a lòn che d’àutri a conto. {{verse|chapter=19|verse=16}}A capita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma sensa ‘ntension grama. Ha-lo mai cheicadun pa pëccà con soa lenga? {{verse|chapter=19|verse=17}}A càpita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma ti anteroga tò pròssim, anans ëd condanelo: fà ‘ntërvnì la lege dël pì Àut. === Saviëssa vera e saviëssa fàussa === {{verse|chapter=19|verse=18}}Tuta saviëssa a l’é Tëmma ‘d Dé, e minca sapiensa a l’é pràtica dla Lege. {{verse|chapter=19|verse=19}}A-i é pa saviëssa ant la conossensa dël mal; gnun-a prudensa ant ël consèj dij pecador.{{verse|chapter=19|verse=20}}A-i son d’abilità ch’a son detestàbile; e col ch’a manca ‘d saviëssa a l’é peui mach un torolo. {{verse|chapter=19|verse=21}}A val ëd pì n’òm curt d’anteligensa ma ch’a rispeta Nosgnor che n’anteligent ch’a dëspresia la lege. {{verse|chapter=19|verse=22}}A esist n’ingegn motobin fin për fé d’angiustissie. As trata ‘d dovré d’amicissie për prevalej an giudissi. {{verse|chapter=19|verse=23}}A-i é ‘l gram ch’a va tut curv an soa tristëssa, ma che drinta ‘d chiel a l’é pien d’angann, {{verse|chapter=19|verse=24}}chiel a sbassa ‘l moro e a fà visa d’esse ciòrni, ma, pen-a sbassà për ti la guardia, as pija l’avantagi dzora ‘d ti. {{verse|chapter=19|verse=25}}E s’a-i la fà pa a fé dël mal për carensa ‘d fòrsa, a la prima ocasion as n’aprofiterà. {{verse|chapter=19|verse=26}}Venta vëdlo n’òm për savèj chi ch’a l’é, e venta rëscontrelo për esse sicur ch’a l’àbia ‘d bon sens. {{verse|chapter=19|verse=27}}La manera ‘d vestisse, ëd rije, ëd marcé, arvelo che géner d’òm ch’a sia. == 20 == {{chapter|20}} === Silensi e paròle === {{verse|chapter=20|verse=1}}A-i é ‘d rimpròcc ch’a son fòra temp; a-i é col ch’a stà ciuto e a mostra d’esse prudent. {{verse|chapter=20|verse=2}}Sempe mej rimprocé che cové 'l ghignon! {{verse|chapter=20|verse=3}}Col ch’arconòss ij sò tòrt a évita l’umiliassion. {{verse|chapter=20|verse=4}}Col ch’a veul rende giustissia con la fòrsa a fà pensé a n’eunuch ch’a veul dësforsé na fija. {{verse|chapter=20|verse=5}}A-i é cheicadun ch’a l’é considerà savi përchè a stà ciuto, d’àutri ch’a son pijà d'ëstracheur përchè a parlo tròp. {{verse|chapter=20|verse=6}}Ma a peul d’essie un ch’a tas mach përchè a sà pa cos dì, o n’àutr che a parla nen, përchè a conòss ël moment bon. {{verse|chapter=20|verse=7}}L’òm savi a speta la bon-a ocasion për parlé, ma ‘l farfo e l’òm sensa sust a la lassa passé. {{verse|chapter=20|verse=8}}As peul pa soportesse ‘l ciaciaron ma a l’é detestà dcò col ch’as n’ancala pa a parlé. === Ëd paradòss === {{verse|chapter=20|verse=9}}Dle vire, un maleur a peul serve a cheicadun, d’àutre vagné a peul esse na pérdita. {{verse|chapter=20|verse=10}}Dle vire, toa generosità a peul avèj gnun efet, opura a peul réndte ‘l dobi. {{verse|chapter=20|verse=11}}Dle vire, la glòria a peul sbassete, e n’umiliassion convertisse an onor. {{verse|chapter=20|verse=12}}A-i é col ch’a cata tant con pòch d’argent, e col ch’a paga sèt vire sò valor. {{verse|chapter=20|verse=13}}Con pòche paròle ‘l savi as fà stimé, antramentre che ‘l gasépio a sgheira soe amabilità. {{verse|chapter=20|verse=14}}At servirà a nen ël present ëd ël fòl, përchè chiel a l’ha mach anvìa d’arsèive pì che ‘d dé<ref> A la létera: i sò euj a son vàire pitòst che un.</ref>. {{verse|chapter=20|verse=15}}A darà pòch, ma a pretendrà tant; a dovertrà soa boca parèj d’un bateur ëd mercà. L’òm odios, ancheuj at fa un préstit e doman at lo reclama. {{verse|chapter=20|verse=16}}L’ëstordì a dis: "I l’hai pa d’amis, gnun arconòss lòn ch’i faso e coj ch’a mangio a mia tàula a son lenghe ‘d sùcher!". {{verse|chapter=20|verse=17}}Ma tùit a rijo a spèise ‘d n’òm përparèj. === Un parlé ch'a va nen bin === {{verse|chapter=20|verse=18}}Mèj sghijé an sl’ësternì che con la lenga! Për sòn la crova dij tavërro a riva vit e brutala. {{verse|chapter=20|verse=19}}N’òm sensa grassia a l’é parèj d’un dëscors fòra ‘d leu: a seurt sempe da la boca dij baquass. {{verse|chapter=20|verse=19}}A l’é pa apressià un proverbi ch’a seurt da la boca d’un fòl, përchè a në parla sempe fòra temp. {{verse|chapter=20|verse=21}}A-i é ‘d gent tròp pòvra për fé dël mal e ch’a l’ha pa ringret o rimors cand a deurm. {{verse|chapter=20|verse=22}}Ma a-i é col ch’as ruin-a për rispet uman o për la facia d’un baquaro, përchè as n’ancala nen a dije che ‘d nò; {{verse|chapter=20|verse=23}}d’àutri, përchè as n’ancalo pa d'arfudé cheicòsa a n’amis, e parèj, sensa rason, as në fan un nemis. === Busiardé === {{verse|chapter=20|verse=24}}Bruta màcia për l'òm la busiardarìa, ch'a l’é sèmper an sla boca dle ciole. {{verse|chapter=20|verse=25}}A l’é mej un làder che un busiard ostinà, combin che tùit e doi a condivido la malora. {{verse|chapter=20|verse=26}}L’arlìa ‘d mentì a l’é dzonor e a cheurv ël busiard ëd n’onta sensa fin. === Dit proverbiaj === {{verse|chapter=20|verse=27}}Un savi, a l’é pa ch’a l’àbia da manca ‘d vàire për fesse apressié, l’òm ëd sust a-j pias a j’autorità. {{verse|chapter=20|verse=28}}Col ch’a travaja da bin la tèra a farà un baron ëd gran, e col ch’a-j pias a la gent amportanta a podrà fesse perdoné n’angiustissia. {{verse|chapter=20|verse=29}}Regaj, present, a sbòrgno j’euj dij savi, a l’é parèj d’un musel an sla boca ch’a sòfoca le crìtiche. {{verse|chapter=20|verse=30}}La saviëssa stërmà a l’é tesòr sotrà, còs serv-lo l’un e l’àutr? {{verse|chapter=20|verse=31}}Përchè l’òm ch’a stërma soe betise a l’é mej ëd col ch’a stërma soa saviëssa. == 21 == {{chapter|21}} === Vàire pecà === {{verse|chapter=21|verse=1}}Car ël mè fieul, s’it ses butate da la part dël tòrt, falo pa pì, e ciama përdon për le fote passà. {{verse|chapter=21|verse=2}}Scapa dë 'dnans dël pecà com as ëscapa da na serp: se t’avzin-e a podrà mòrdte. Ij sò dent a son tanme dent ëd leon: a ranco la vita dl’òm. {{verse|chapter=21|verse=3}}La dësobidiensa a la lege a l’é na lama a doi taj ch’a lassa na fërleca ch’as peul pa varì. {{verse|chapter=21|verse=4}}Violensa e orgheuj a pòrta a la ruin-a; përparèj a saran vastà le ca dij pretensios, con tute soe famije. {{verse|chapter=21|verse=5}}La preghiera dël pòver a va da soa boca a j’istesse orije ‘d Dé, a sò favor a sarà ‘l giudissi. {{verse|chapter=21|verse=6}}Coj ch’arfudo ‘l rimpròcc a marcio an sle pianà dël pecador, ma col ch’arconòss l’autorità ‘d Nosgnor as convertrà dël cheur. {{verse|chapter=21|verse=}}Da leugn t’arconòsse ‘l ciaciaron, ma s’a dis ëd betise, l’òm ëd sust as n'antaja. {{verse|chapter=21|verse=8}}Constrùve soa ca con richësse dj’àutri, a l’é ambaroné pere për l’invern <ref> Nopà d'ambaroné 'd bòsch për scaudesse.</ref>. {{verse|chapter=21|verse=9}}La ciambreja ‘d coj ch’a vivo an brova dla lege divin-a a l’é parèj d’un foson d’ëstóbia: soa fin a l’é na giolà ‘d feu. {{verse|chapter=21|verse=10}}La stra dij pecador a l’é an pian e sensa pere, ma sò but a l’é ‘l balatron dij mòrt. === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=21|verse=11}}Col ch’a ubidiss a la lege a resta magìster dij sò pensé. Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor a pòrta a la saviëssa. {{verse|chapter=21|verse=12}}As peul pa educhesse col ch’a l’é nen bon a fé; nopà a-i é dcò n’abilità ch’a fà chërse l’amaritùdin. {{verse|chapter=21|verse=13}}Ël savèj dël savi a l’é parèj d’un fium an chërsùa e ij sò consèj parèj ëd n’adoss d’eva viva. {{verse|chapter=21|verse=14}}Ël cheur dël badaloch a l’é parèj d’un vas falèt, nen bon a contnì na mìnima conossensa. {{verse|chapter=21|verse=15}}Se n’òm istruì a sent na paròla sàvia, a l’apressia e ancor a l’aprofondis; ma ‘l beté as në dëspias e a la campa a j’ortije. {{verse|chapter=21|verse=16}}J’esplicassion d'un torolo a l’é greva parèj d’un badò da porté ant un viage. Nopà che an sij làver dl’anteligent as treuva grassia daspërtut. {{verse|chapter=21|verse=17}}Volonté ant le ciambreje a së scotrà lòn ch’a dis l’òm sensà, për podèj peui medité soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=18}}La sapiensa dël beté a l’é tanme na ca ‘n ruin-a, e ‘l savèj d’un sempi a son dëscors ancomprensìbij. {{verse|chapter=21|verse=19}}L’educassion a l’é për l’insensà parèj ëd caden-e ai pé e manëtte a le man. {{verse|chapter=21|verse=20}}Ël baquaro a grigna àut e fòrt, ël savi a grigna con dosseur e an silensi. {{verse|chapter=21|verse=21}}Për l’òm ëd bel deuit l’educassion a l’é na parura d’òr, o un brassalèt a la man drita. {{verse|chapter=21|verse=22}}Ël maleducà a intra sfrandà drinta ‘d na ca, ma l’òm d’esperiensa ‘d vita as presenta discret. {{verse|chapter=21|verse=23}}L’òm sensa bon sens a spia da la pòrta drinta ‘d ca, l’òm bin educà as në resta fòra. {{verse|chapter=21|verse=24}}Pa educà scoté a le pòrte: che dzonor për l’òm prudent! {{verse|chapter=21|verse=25}}Coj ch’a parlo tant a ‘rpeto le tavanade sentùe, ma la gent prudenta a pèisa soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=26}}Ij gasepio anans a parlo e apress a penso, ij savant anans a penso e apress a parlo. {{verse|chapter=21|verse=27}}Se ‘l përvers a maledis l’aversari a maledis se midem. {{verse|chapter=21|verse=28}}La malalenga antàmna se istess e as fà detesté an sò ambient! == 22 == {{chapter|22}} === Ij fagnan === {{verse|chapter=22|verse=1}}1 Ël fagnan a smija a na pera coatà d’escrement, che tùit a slontan-o con dëspresi. {{verse|chapter=22|verse=2}}Opura a peul smijeje a ‘n baron ëd liam: col ch’a lo toca as polida la man. === Ij fieuj mal educà === {{verse|chapter=22|verse=3}}Che d’onta pr un pare, d’avèj un fieul malcreà! E s’a l’è na fija: pes ancora. {{verse|chapter=22|verse=4}}Na fija ‘d sust a sarà un tesòr pr ël marì, ma na fija dësvergognà a causerà tristëssa a sò pare! {{verse|chapter=22|verse=5}}Na fomna ‘nsolenta a l’é ónta për pare e marì, a sarà dëspresià da tùit ëdoi. {{verse|chapter=22|verse=6}}Ij dëscors fòra ‘d leu a son parèj dla mùsica ant ël temp ëd deul: nopà foèt e dissiplin-a strèita a saran sempe saviëssa! === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=22|verse=7}}Eduché un fòl a l’è tanme taché ‘nsema ij ciap: dësvija na marmòta da la seugn pì ancreusa. {{verse|chapter=22|verse=8}}Vorèj mostreje a ‘n fòl a l’é parèj che rasoné con un deurmiard: a la fin a dirà: “Còs i é-lo?”. {{verse|chapter=22|verse=9}}Piora ‘n s’un mòrt: a l’ha pa pì la lus. Ma piora pì ancora për un fòl: chiel a l’ha përdù l’anteligensa. {{verse|chapter=22|verse=10}}Përchè a l’é manch trist che pioré për un mòrt:chiel a l’ha trovà rechie. Ma la vita ‘d n’ëstùpid a l’é pes che la mòrt.{{verse|chapter=22|verse=11}}Për un mòrt as conta na sman-a ‘d deul, {{verse|chapter=22|verse=12}}Combin për un përvers stùpid tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=22|verse=12}}Sghèira pa vàire temp con ël fòl, e stà nen an companìa con un toblan. {{verse|chapter=22|verse=13}}Pijte varda da chiel, për pa avèj dësgust e antamnete con soa frequentassion. Slontànte da chiel e t’artrorvras la pas e it saras pa pì nojosà da soe betise. {{verse|chapter=22|verse=14}}Còs a pèisa pì dël piomb? A-i é mach na rëspòsta: “ël beté!”. {{verse|chapter=22|verse=15}}A l’é pì belfé ‘l porté ‘d sabia, sal o bare ‘d fèr che soporté n’òm sensa bon sens. {{verse|chapter=22|verse=16}}Na carpentarìa bin frema ‘d na ca a peul resiste fin-a a ‘n taramòt; përparèj col ch’a pija na decision ëd madura riflession a tramblerà pa ant l’ora dla vrità. {{verse|chapter=22|verse=17}}Na decision ch’as pògia su rasonament anteligent a l’é parèj ëd n’arisadura ansima a na muraja bin ras-cià. {{verse|chapter=22|verse=18}}Ij paloch butà dzora ‘d na muraja a peulo pa resiste an facia ‘l vent. Parèj un cheur meschinòt, ch’as pògia dzora ‘d fantasìe stùpide a resist pa an facia ‘d qualsëssìa tëmma. === La preservassion ëd l'amicissia === {{verse|chapter=22|verse=19}}Un crèp an sl’euj a fà larmé, un crèp al cheur a fà pioré. {{verse|chapter=22|verse=20}}Campé ‘d pere a j’osèj a-j fà scapé; critiché n’amis a s-ciapa l’amicissia. {{verse|chapter=22|verse=21}}Se ti ‘t mnàsse l’amis con tò cotel, gnun-e tëmme, a l’é n’eror ch’as peul rimedié. {{verse|chapter=22|verse=22}}S’it doverte boca contra ‘d n’amis, a-i é sempe la ciansa d’arconciliesse. Ma n’angiùria fàita con arogansa, un secret arvelà o un tradiment a le spale, tut sòn a slontanerà qualsëssìa amicissia. {{verse|chapter=22|verse=23}}Vàgna la fiusa ‘d tò avzin antramentre ch’a viv an soa povërtà, për argiojì con chiel al temp ëd soa prosperità. Staje fedel, cora ch’a l’é ant la pen-a: it l’avras part a soa ardità. {{verse|chapter=22|verse=24}}Anans dël feu : vapor e fum. Përparèj an sentend d’ansult, it sas che ‘l colé dël sangh a l’é pa leugn. {{verse|chapter=22|verse=25}}I l’avrai mai pau a dëfende n’amis, m’ëstermerai mai dë 'dnans ëd chiel. {{verse|chapter=22|verse=26}}Tutun s’am rivran neuje për colpa soa, tuti coj ch’a lo savran a difideran ëd chiel. === Na preghiera d'agiùt contra 'l pëccà === {{verse|chapter=22|verse=27}}I vorerìa un guardian, ch’a vija dzora ‘d mia boca e ch’a fërma a ciav la pòrta dij mè làver. Anlora mi i risicherai pa ‘d condaneme për mie paròle, e ‘d pèrdme për lòn che i dirai. == 23 == {{chapter|23}} {{verse|chapter=23|verse=1}}Nosgnor, Pare e Magìster ëd mia vita, chìtme pa al caprissi dij mè làver e làsme nen anandieme vers la tombà. {{verse|chapter=23|verse=2}}Sotmèt mè pensé a toa coression e mè cheur a l’educassion ëd la saviëssa, con ël but ëd lassé pa passé nì j’eror nen cossient, nì ij pecà ch’a podrìo réndme colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=3}}Parèj i ambaronerai pa j’eror, e i farai pì nen un pecà apress l’àutr, i croverai pa dë'dnans ai mè nemis, sensa lasseje la gòj d’avèime dominà. {{verse|chapter=23|verse=4}}Nosgnor, Pare e Dé ‘d mia vita, bùtme pa an podèj d’ësguard sfrontairon. {{verse|chapter=23|verse=5}}Dëstorna leugn da mi tute j’anvìe grame. {{verse|chapter=23|verse=6}}Che la lussuria e ij piasì sensuaj as faso pa padron ëd mi! Bandómne nen a passion scrose. === Dissiplin-a dla lenga === {{verse|chapter=23|verse=7}}Car ij mè fieuj, venta amprende a mzuré vòstre paròle. Col ch’aplicherà costi ansegnament a risigherà nen d’esse ciapà an difèt. {{verse|chapter=23|verse=8}}Ël caluniator e l’orgojos a s’antrapo ant ël bers dle pròpie paròle, parèj dël pecador. {{verse|chapter=23|verse=9}}Va pa a costumete a giuré e nominé ‘l nòm dël Dé sant. {{verse|chapter=23|verse=10}}Lë s-ciav d'un magìster esigent a sarà sempe pien ëd nisson parèj col ch’a giura sèmper e a l’ha ‘l nòm ëd Dé minca istant an sij làver a sarà mai sensa pecà. {{verse|chapter=23|verse=11}}L’òm ch’a giura soèns a moltìplica l’ocasion ëd violé la lege, e ‘l castigh a s’ëslontanerà pa da soa casà. S’a lo fà sensa penseie a l’é colpèivol; s’a lo fà espress a pëcca doe vire. S’a giura ‘l fàuss, a sarà condanà E soa famija a l’avrà ‘d brut moment da vive. {{verse|chapter=23|verse=12}}A-i é na manera ‘d parlé comparàbila a la mòrt: a dovrìa mai trovesse an tra ij dissendent ëd Giacòb! Ij fedej ëd Dé venta ch’a në faso astinensa e ch’a vado pa a raviolesse ant ij pecà. {{verse|chapter=23|verse=13}}Che toa boca a vada pa a costumesse a ’d volgarità grossiere: a sario ocasion ëd fete colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=14}}Pensa a tò pare e a toa mare, cora ch’it ses setà an tra gent amportanta; desmentje mai dë'dnans a costissì e dì pa ‘d gavade për costuma: përchè it podrìe avèj anvìa d’esse mai nà e it maledirìe ‘l di ëd toa nassensa. {{verse|chapter=23|verse=15}}N’òm asdà a ‘n langage scros a podrà mai amprende la bon-a educassion. === Pecà sessuaj === {{verse|chapter=23|verse=16}}Doi spécie ’d colpe a moltìplico ij pecà, la tersa a pròvoca flin-a ‘d Dé: {{verse|chapter=23|verse=17}}na passion anvisca tanme un grand feu as dëstisrà pa anans d’esse consumà. L’òm sfacià an sò còrp a chiterà mach ant ël moment d’esse brusà; l’òm ampur a l’ha aptit për tùit ij tòch ëd pan mach la mòrt a lo fërmrà. {{verse|chapter=23|verse=18}}A-i é dcò l’òm infedel a soa fomna ch’a dis an tra ‘d chiel:”Chi podria vëdme? La neuit a s’ëslàrga d’antorn ëd mi, i son ëstermà da muraje, gnun a peul s-ceireme: gnun-e tëmme, ël Pì Àut as n’aviserà pa dij mè pecà! {{verse|chapter=23|verse=19}}La tëmma d’ëst’òm a l’é mach për j’euj dj’àutri òm, chiel a sà nen che j’euj ëd Nosgnor a son milen-e ‘d vire pì luminos dël sol: a s-cèiro tut lòn che j’òm a l’han fàit e a fan brecia dij pòst pì stërmà. {{verse|chapter=23|verse=20}}Nosgnor a conossìa tut già anans e apress ëd la creassion. {{verse|chapter=23|verse=21}}L’òm an colpa a sarà punì ant le piasse pùbliche, përchè a sarà atrapà ‘n sël fàit cand che meno as l’aspeta. {{verse|chapter=23|verse=22}}Midema sòrt a l’é për la fomna pa fidela a sò marì ch’a-j dà d’ardité consepì con n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=23}}Anans ëd tut chila a l’ha dësubidì a la lege dël Pì Àut. Peui a l’ha faje un tòrt a sò mari. Për finì a l’è prostituisse e a l’ha fàit intré ant ëcà fieuj ëd n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=24}}Donch, chila a sarà portà ‘dnans ëd la ciambreja dël pòpol e as farà n’ancesta dzora dij sò fieuj. {{verse|chapter=23|verse=25}}E ij sò fieuj a saran esclodù da la comunità e tuta la dissendensa a l’avrà pa pì un dirit. {{verse|chapter=23|verse=26}} Ël dzonor ëd costa fomna a sarà mai dëscancelà e, apress soa mòrt, as maledirà ‘ncora soa memòria. {{verse|chapter=23|verse=27}}Coj ch’a vivran dòp ëd chila a savran che a-i é nen ëd mej ch’arconòsse l’autorità ‘d Nosgnor e che ‘l seguité ij sò comandament a l’é lòn ch’a-i é ‘d pì doss al mond. == 24 == {{chapter|24}} === Làuda dla saviëssa === {{verse|chapter=24|verse=1}}La Saviëssa a fà elògi ëd chila midema, soa gent istëssa a proclama soa glòria. {{verse|chapter=24|verse=2}}A pija paròla ant la ciambreja dël Pì Àut, as glorìfica dë 'dnans ëd sò podèj. {{verse|chapter=24|verse=3}}A dis:” I son surtìa da la boca dël Pì Àut e i l’hai coatà la tèra parèj ëd na nìvola. {{verse|chapter=24|verse=4}}I l’hai drissà mia tenda ‘mbelelà dzora, i l’avìa tròno ansima a na colòna ‘d nìvole. {{verse|chapter=24|verse=5}}Mi i l’hai fàit ël gir ëd l’archengh da sola, e i son portame fin-a al fond pì ancreus dij mar pì gròss. {{verse|chapter=24|verse=6}}Mè podèj a s’ëstendìa an sj’onde dël mar e dzora dla tèra ‘ntrega, ansima a tute le gent e nassion. {{verse|chapter=24|verse=7}}An tra tùit, i sërcava un leu për arlameme, un possediment për stabilime. {{verse|chapter=24|verse=8}}Anlora ël Creator dl’Univers a l’ha dame n’órdin, col ch’a l’ha creame a l’ha fame buté la tenda e a l’ha dime: “Va a sté an tra ij dissendent ëd Giacòb, pija an ardità Israel!”. {{verse|chapter=24|verse=9}}Chiel a l’ha creame fin-a dal prinsipi, anans che ‘l mond midem a esistèissa e che ‘l temp ancaminèissa a l’ha creame, mi i j’era e i sarai për sèmper! {{verse|chapter=24|verse=10}}I son mi ch’i ufissiava ant ël Tabërnàcol Sant an facia al Pì Àut,peui an sël mont Sion, andova i son ëstabilime. {{verse|chapter=24|verse=11}}Parèj a l’ha fame sté a Gerusalem, la sità andova a l’é mè podèj. {{verse|chapter=24|verse=12}}I son anreisame ant un pòpol glorios, ant la porsion ëd Nosgnor, soa ardità. {{verse|chapter=24|verse=13}}I son chërsùa tanme un séder an sël Liban parèj ëd n’arsipress an sla montagna dl’Ermon, {{verse|chapter=24|verse=14}}coma na palmera ant l’oasi d’En-Gadi, o tant ‘me n’erbo ëd reuse a Gérico, o përparèj ëd n’uliv majestos ant la pian-a, i son chërsùa àuta com un plajo. {{verse|chapter=24|verse=25}}i l’hai spantià mè përfum parèj dla canela, tanme bàlsam ëd ginéster aromàtich, o përparèj dla mërra sernùa, la përsin-a përfumà ‘d gàlban, òniss e storach, tant ‘me fum d’ancens ant la tenda sacrà. {{verse|chapter=24|verse=26}}I son parèj ëd na rol, ch’a slonga ij sò branch, e ij mè branch a son gràssia e blëssa. {{verse|chapter=24|verse=17}}I son parèj ëd na vigna dai brombo elegant, andova che mie fior a son bondose e spléndide. {{verse|chapter=24|verse=18}}“Avzineve, vojàutri ch’i l’eve anvìa ‘d mi, arsassieve dij frut ch’i smon-o. {{verse|chapter=24|verse=19}}Përchè pensé a mi a l’é pì doss che l’amel, avèjme a l’é un piasì pì doss che ‘l coté d’amel. {{verse|chapter=24|verse=20}}Coj ch’as nurisso ‘d mi a n’avran na vira pì fam, chi ch’am bèiv a l’avrà ‘ncora sèj ëd mi. {{verse|chapter=24|verse=21}}Col ch’a m’obedis a sarà pa confondù, chi a travajerà për mi a pëccherà nen. === La saviëssa e la lege 'd Dé === {{verse|chapter=24|verse=22}}Tut sòn a l’é ‘l lìber ëd l’aleansa dël Pì Àut, la Lege stabilìa da Mosè, l’ardità dle comunità dij dissendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=24|verse=23}}La Lege a dësborda ‘d sapiensa parèj d’un fium, ël Pishon o ‘l Tigris ant la prima. {{verse|chapter=24|verse=24}}A fà s-cionfé l’anteligensa parèj dl’Eufrate, o tanme ‘l Giordan al temp ëd l’amson. {{verse|chapter=24|verse=25}}Përparèj dël Nil a spàntia l’ansegnament, o com ël Ghicon ai temp ëd la vëndumia. {{verse|chapter=24|verse=26}}Ël prim a l’ha mai pì finì ëd conòsla, e ‘l darié ‘d rivene al fond. {{verse|chapter=24|verse=27}}An efet, la Saviëssa, a l’ha ‘d pensé pì slargà dël mar e ij sò consèj a l’han la përfondità dël balatron ëd ël mar gròss. {{verse|chapter=24|verse=28}}Mi, la Saviëssa, i son përparèj d'un fossal ch’a pija l’eva d’un ri, opura ‘d n’aquedot ch’a la pòrta a ‘n parch, {{verse|chapter=24|verse=29}}i son dime: «Aroserai mè giardin, i portrai d’eva a mie màndole». E varda lì, mè fossal a l’é vnùit a esse un torent, e mè fium un mar. {{verse|chapter=24|verse=30}}Anlora i farai ancor splendrì mè ‘nsegnament tanme l’aurora ch’i farai bërluse motobin da leugn. {{verse|chapter=24|verse=31}}I spantierai tanme na professìa mè ‘nsegnament, për lassèilo a le generassion ch’a ven-o. {{verse|chapter=24|verse=32}}Vëdde bin, a l’é pa mach për mi ch’i l’hai penà, ma për tuti coj ch’a van an sërcand sapiensa. == 25 == {{chapter|25}} === Coj ch'a son degn ëd fiusa === {{verse|chapter=25|verse=1}}Vardé tre ciòse,che mi la Saviëssa, i n’hai pròpi anvìa e ch’a l’è motobin apressià tant da Nosgnor che da j’òm: frèj ch’as veulo bin, avzin ch’a vivo ant l’amicissia e la bon-a ‘ntèisa an tra fomna e marì. {{verse|chapter=25|verse=2}}Contut a-i é tre sòrt ëd gent ch’i peus pa soporté, e che sò comportament i l’hai n’oror: un pòver pien ëd babìa, un rich busiard e un vej fòl ch’as dà a l’adulteri. {{verse|chapter=25|verse=3}}Se cheuje nen da giovo, coma podras-to trové cheicòsa da vej? {{verse|chapter=25|verse=4}}La gent dij cavèj bianch a l’ha criteri ‘d giudissi! E coma ch’a san ij vej dé ‘d consèj bon! {{verse|chapter=25|verse=1}}Com a l’é bon-a, la saviëssa dla gent d'età e la riflession e ‘l bon sens a j’òm amportant. {{verse|chapter=25|verse=6}}Coron-a dij vej a l’é soa esperiensa, ma a l’é la venerassion ëd Nosgnor, soa pì granda motivassion ëd glòria. {{verse|chapter=25|verse=7}}I l’hai ant lë spìrit neuv esempi ëd boneur ver, ma i fortirai an sël décim. A l’han ëd boneur coj ch’argiojisso dij sò fieuj, e l’òm ancor an vita da vëdde la crova dij sò nemis! {{verse|chapter=25|verse=8}}A l’ha ‘d boneur col ch’a viv con na fomna ‘d sust! Col ch’a sà tnì a pòst soa lenga, e l’òm ch’a l’ha pa dovù serve un magìster meno competent che chiel! {{verse|chapter=25|verse=9}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’ha trovà ‘l bon sens, e col ch’a s’adressa a’d gent ch’a scota! {{verse|chapter=25|verse=10}}Pì ‘d boneur ancor a l’ha col ch’a l'ha trovà la Saviëssa, ma gnun a sorpassa l’òm ch’a vénera l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=25|verse=11}}La venerassion dël Signor a l’é pì che tut; chi podriesto comparé a col che a n’a l’è padron? === Vàire forme estreme 'd mal === {{verse|chapter=25|verse=12}}Tute le ferìe as peulo soportesse ma nen la ferìa ‘d cheur; tute le gramissie ma pa la gramissia ‘d na fomna! {{verse|chapter=25|verse=13}}Tùit ij maleur, ma nen ij maleur causà da j’aversari; qualsissìa arvangia, ma pa l’arvangia causà dai nemis. {{verse|chapter=25|verse=14}}Gnun tòssi pes che ‘l tòssi dël serpent, ma gnun furor pes che ‘l furor ëd na fomna. {{verse|chapter=25|verse=15}}Mej vive sota ‘l midem tèit con un leon o un dragon che ansema a na fomna grama. === Na fomna grama === {{verse|chapter=25|verse=16}}La gramissia ‘d na fomna a-j deforma ‘l visage e a la rend afrosa tanme n’ors. {{verse|chapter=25|verse=17}}Sò marì a va a mangé con j’avzin e, scotàndje, a piora mèr. {{verse|chapter=25|verse=18}}Tute malissie a son nen, comparà a na fomna malegna: che la sòrt dël pecador a peuda tombeje a còl! {{verse|chapter=25|verse=19}}Për n’òm pasi, na fomna bavarda a l’é parèj ëd na montà sabjin-a për ij pé d’un vej. {{verse|chapter=25|verse=29}}Va pa a socombe a l’anciarm ëd na fomna, va nen a brusete ‘d passion. {{verse|chapter=25|verse=21}}Për n’òm, esse mantnù da na fomna a l’é sorgiss ëd rimpròcc, dëspresi e d’ónta granda. {{verse|chapter=25|verse=22}}Umiliassion, visagi scur e fërleca 'd cheur: costa l’euvra ‘d na fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=23}}Brass e ginoj sensa fòrsa: costa la sòrt ëd sò marì. {{verse|chapter=25|verse=24}}A l’é për motiv ëd na fomna ch’a l’è ‘ncaminasse 'l pecà, për colpa soa i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=25|verse=25}}Fà pa scapé l’eva da toa sisterna nì libertà ‘d parlé a la fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=26}}Se chila a ubidiss pa a toa man, gàvla da toa presensa. == 26 == {{chapter|26}} === Boneur ëd l'òm bin marià === {{verse|chapter=26|verse=1}}A l’ha ‘d boneur l’òm marià da bin: Ël dobi dij di a sarà soa vita. {{verse|chapter=26|verse=2}}Na fomna vajanta a fa la gòj ëd sò marì; an grassia ‘d chila, chiel a pasrà an pas tuta soa vita. {{verse|chapter=26|verse=3}}Che ciansa d’esse bin marià! A ven assignà da Nosgnor a coj ch’arconòsso soa autorità. {{verse|chapter=26|verse=4}}A fà pa vàire che st’òm a sia rich o pòver, chiel a l’ha cheur content e ‘l visage seren an tute sircostanse. === Ël pes dij tùit ij mal: na fomna grama === {{verse|chapter=26|verse=5}}I l’hai tëmma për tre ròbe, ma a l’é la quarta ch’am fa pròpi pau: a l’é la calunia pùblica, na furfa ‘d gent e n’acusa fàussa. Tut sòn a l’é pes che meuire. {{verse|chapter=26|verse=6}}Ma pì pes ancora a l’é vëdde na fomna malegna e con na grama lenga, gelosa ‘d n’àutra. {{verse|chapter=26|verse=7}}La fomna grama a l’é tanme un giov mal rangià an sël còl d’un beu;vorèj dominela a l’é parèj d'ambranché për la coa n’ëscorpion. {{verse|chapter=26|verse=8}}La fomna ciocaton-a a càusa 'ndegnità, dzonor ch’as peul pa stërmesse. {{verse|chapter=26|verse=9}}L’imoralità ‘d na fomna a l’é ant l’ecitassion dj’ësguard, a s’arconòss dai beich e dai gieugh ëd parpèile. {{verse|chapter=26|verse=10}}Fà bon-a vigilansa a na fija libertin-a, as n’aprofiterìa ‘d tute toe distrassion. {{verse|chapter=26|verse=11}}Pijte varda ‘d n’euj sfrontà, gnun-e maravije se at possa al mal. {{verse|chapter=26|verse=12}}Un viagiator ch’a meuir ëd sèj a l’é pront ëd bèive la prima eva ch’a riva; la fomna grama a sarà stà dë 'dnans ëd tùit ij paloch e a doverta sò turcass a la prima flecia. === Na brava fomna a l'é na benedission === {{verse|chapter=26|verse=13}}La grassia ‘d na fomna a l’é l’argiojissansa ëd sò marì e sò bon sens a lo guerna an bon-a forma. {{verse|chapter=26|verse=14}}Na fomna ch’a parla pòch a l’é don ëd Nosgnor, cola educà a l’é ‘d gran pressi. {{verse|chapter=26|verse=15}}La fomna modesta a l’ha tut sò anciarm, as peul pa valutesse ‘l pèis dël pudor. {{verse|chapter=26|verse=16}}Drinta na ca bin ciadlà, na fomna bela e brava a l’é tanme ‘l sol ch’a s’alva ant ël pì àut dël cel. {{verse|chapter=26|verse=17}}Visagi grassios dzora d’un còrp bin fàit a smija a ‘l lum dël chinché sacrà. {{verse|chapter=26|verse=18}}Doe bele gambe ansima a ‘d cavije fërme a son colòne d’òr dzora ‘d basament d’argent. === Consèj ai fieuj === {{verse|chapter=26|verse=10}}I son antristì da doe situassion, la tersa am fa ‘nrabié: un soldà ch’a viv an miseria, d’òm savi tratà con dëspresi, ma dzortut col ch’a chita la giustissia për ël malfé: che Nosgnor a peuda riserveje na mòrt violenta! === Le tentassion dël comersi === {{verse|chapter=26|verse=20}}Difìcil che ‘n mercant a sia esent da operassion dzoneste e un comerciant dal pecà. == 27 == {{chapter|27}} {{verse|chapter=27|verse=1}}Për vagné pì,'d dné, vàire a pëcco. Col ch’a veul anrichisse a veul pa savèine ‘d nen d’àutr. {{verse|chapter=27|verse=2}}Përparèj com as buta un paloch ancreus an tra doi père, dla midema manera ‘l pecà a sglissa an tra col ch’a cata e col ch’a vend. {{verse|chapter=27|verse=3}}Se ti t’àpliche nen a rëspeté ‘d pianta l’autorità ‘d Nosgnor, toa ca a farà an pressa andé an ruin-a. === Le preuve dla vita === {{verse|chapter=27|verse=4}}Cand ch’as passa cheicòsa a la siassa, a-i resto mach pì j’ampurità; dla midema manera, ij difèt ëd l’òm a ven-o fòra cora ch’as buta a parlé. {{verse|chapter=27|verse=5}}La fornasa a preuva la qualità dël vas fàit dal tupiné; an efèt la preuva dl’òm a stà an soa conversassion. {{verse|chapter=27|verse=6}}La produssion ëd n’erbo da fruta a mostra com a l’é stàit coltivà, tanme an ëscotand un òm a parlé, as peul savèisse lòn ch’a pensa ant l’ancreus ëd chiel midem. {{verse|chapter=27|verse=7}}fà pa l’elògi ëd na përson-a anans ch’a sia esprimusse, përchè a l’é an ëscotàndlo ch’it amprende sò valor. {{verse|chapter=27|verse=8}}S’it vade darera a la giustissia, ti’t podras trovela e arvestite coma d’un mantel onorìfich. {{verse|chapter=27|verse=9}}J’osej dla midema specie as buto ansema për arlamesse; përparèj, pratiché la vrità assembla coj ch’a la pràtico. {{verse|chapter=27|verse=10}}Ël leon a stà a l’avàit ëd la pijàita, ël pecà avàita coj ch’a fan ël mal. === Ëd varietà 'd parlé === {{verse|chapter=27|verse=11}}L’espression ëd ël fedel a l’é sempe marcà da la saviëssa, ma l’òm sensa bon sens a l’è cangiant tanme la lun-a. {{verse|chapter=27|verse=12}}Perd pa ‘d temp an tra ij falurco, avàita ‘l moment bon, ma pijte tut tò temp an tra ij savant. {{verse|chapter=27|verse=13}}Ij dëscors dij martuf, an tra le dësbauce dël pecà, a agàsso mal. {{verse|chapter=27|verse=14}}Ij proponiment ëd coj ch’abuso dij giurament a fan drissé ij cavèj an testa e, ant le dìspute, venta stopesse j’orije. {{verse|chapter=27|verse=15}}Le ruse dj’orgojos a finisso për fé colé ‘l sangh, e a l’é malfé scoté sò dëscors. === Ëd segret nen mantnù === {{verse|chapter=27|verse=16}}Col ch’arvela un segret a perd la fiusa ch’as avìa an chiel e a trovrà pa pì d’amis. {{verse|chapter=27|verse=17}}Stima tò amis e réstje fedel, ma s’it dësvele ij segret ch’a l’avìa confidate sërca pa pì d’artrové soa amicissia: {{verse|chapter=27|verse=18}}përchè, parèj com as perd na përson-a cand a meuir, parèj it l’avras perdù l’amicissia ‘d tò pròssim. {{verse|chapter=27|verse=19}}Tanme n’osel ch’it lasse scapé d’an man, ti ‘t l’avras perdù l’amis sensa ‘rtrovelo mai pì. {{verse|chapter=27|verse=20}}Vaje pa darera, a sarà giumai leugn: coma na gasela scampà da la liassa. {{verse|chapter=27|verse=21}}Përchè na fërleca as peul bindela e për n’ansult arconciliesse, tutun col ch’arleva segret a l’ha pa pì speransa. === Ipocrisìa e retribussion === {{verse|chapter=27|verse=22}}Col ch’a sghicia dl’euj a l’ha d’antension grame. Dovèisse trovelo, tenlo da banda. {{verse|chapter=27|verse=23}}An facia ‘d ti sò dëscors a l’é tut sùcher e amel, chiel a sarà pien ëd maravija për toe paròle, ma da darera ‘d toa schin-a a cangerà ‘d langage e a butrà d’antrap a toe paròle. {{verse|chapter=27|verse=24}}Vàire a son le ciòse ch’i l’hai an ghignon, ma gnun-a coma cola rassa d’òm, e dcò Nosgnor a peul nen s-ceireje. {{verse|chapter=27|verse=25}}Col ch’a campa na pera për ària a l’arseivrà an testa. Un colp a tradiment a frapa ‘l traditor. {{verse|chapter=27|verse=26}}Col ch’a drissa un bers a sò pròssim o a-j’ëscàva na tampa, a sarà ciapà chiel anans ëd tùit. {{verse|chapter=27|verse=27}}Tut ël mal ch’it fase a t’artombrà dzora, e it n’antajeras gnanca d’andova ch’a l’é rivà. {{verse|chapter=27|verse=28}}Ël pretensios a-j fà le svergne a j’àutri opura a j’ansulta: ma l’arvangia, tanme un leon a l’avàit a lo speta. {{verse|chapter=27|verse=29}}Coj ch’as argiojisso dël maleur dij fedej a saran ciapà al bers e anans ëd soa mòrt a saran consumà dai sagrin. {{verse|chapter=27|verse=30}}Rancor e flin-a, vardé d’àutre abominassion detestàbile. L’òm sensa fede nì lege a l’è magìster an sòn. == 28 == {{chapter|28}} === Zara e vendeta === {{verse|chapter=28|verse=1}}Coj ch’as pijo arvangia arsèivran lor midem l’arvangia ‘d Nosgnor: gnun-a ‘d soe fote a saran lassà passé. {{verse|chapter=28|verse=2}}Përdon-a tò pròssim ij sò tòrt anvers ëd ti midem; anlora, cant ch’it pregheras për ti, Nosgnor a scancelerà toe colpe. {{verse|chapter=28|verse=3}}Se ti vade anans a bisché drinta ‘d ti për cheidun, coma podes-to ciamé a Nosgnor d’acordete soa grassia? {{verse|chapter=28|verse=4}}Com it peule ciamé ‘d fete përdoné toe fote, se it l’has pa misericòrdia për l’òm, tò sìmil? {{verse|chapter=28|verse=5}}Ti, ch’it ses mach ëd carn,s'it guerne rancor, chi podrà-lo anulé ij tò eror? {{verse|chapter=28|verse=6}}Pensa a toa fin e chita ‘l ghignon; pensa a la mòrt, a soa corussion, e resta fedel ai comandament ëd Dé. {{verse|chapter=28|verse=7}}Avisnte dij comandament, ëd l’aleansa con ël Pì Àut sërca ‘d mai esse an bischiss anvers tò pròssim e fà gnun cont dl’ofèisa ch’a l’han fate. {{verse|chapter=28|verse=8}}Pijte varda dle ruse e it saras leugn dal pecà, përchè n’òm ëd passion a cimenta la dìsputa. {{verse|chapter=28|verse=9}}L’òm pecador a sëmna zizania an tra j’amis e a spatara calunie an tra la gent ch’a viv an pas. {{verse|chapter=28|verse=10}}10 Pì as buta bòsch al feu, pì a son vive le fiame; pì la rusa a va anans, pì a ven velenosa. Pì fòrt a l’é l’òm, pì gròssa a l’é soa violensa e sò bischiss a chërsrà conform a soa richëssa. {{verse|chapter=28|verse=11}}un dësacòrd soens a peul anvisché ‘s feu, e cand a flamba ‘l furor, a cola ‘l sangh. {{verse|chapter=28|verse=12}}A sofié an sla brasa s’arvìscola la fiama, ma s’it-j spuve ansima, as dëstissa e a l’é con toa boca ch’as fan le doe operassion. === Malelenghe === {{verse|chapter=28|verse=13}}Ch’a sia maledì l’òm da la lenga dobia e ‘l delator! Lor a fan meuire vaire përson-e ch’a vivo an pas. {{verse|chapter=28|verse=14}}Le grame lenghe a l’han ruinà vàire përson-e ‘d bon-a reputassion e obligà soe vìtime a scapè da soa patria; a l’ha dësblà ‘d sità potente e bolversà famije amportante. {{verse|chapter=28|verse=15}}A l’han fàit arpudié ‘d fomne oneste, an dëspojàndje dël frut ëd soe fatighe. {{verse|chapter=28|verse=16}}Col ch’a scota le grame lenghe a trovrà pa pì rechie e a podrà pì nen vive an pas. {{verse|chapter=28|verse=17}}Un colp ëd foèt a pròvoca na fërleca, ma ‘n colp portà con la lenga a dësbla la përsonalità. {{verse|chapter=28|verse=18}}Vàire a son tombà a fil d’ëspà, ma pì ancora coj ch’a son mòrt për colpa dle grame lenghe. {{verse|chapter=28|verse=19}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é a la sosta da lor, e ch’a l’é pa esponù a sò furor! A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é mai stàit crasà dal giov ëd sò podèj e mai a l’é stàit përzoné ‘d soe caden-e, {{verse|chapter=28|verse=20}}përchè sò giov a l’é ‘d fèr, e soe caden-e a son ëd bronz! {{verse|chapter=28|verse=21}}Afrosa a l’é la mòrt ch’a procura, a l’é mej la tomba che vive an sò podèj! {{verse|chapter=28|verse=22}}Ma la grame lenghe a peulo nen contra ij fedej: costissì a brusran mai a soa fiama. {{verse|chapter=28|verse=23}}Coj ch’a chito Nosgnor a-i cadran andrinta, e an tra costissì avamperà sensa dëstissesse. Tanme un leon as camperà contra ‘d lor e parèj ëd na pantera a-j farà a tòch. {{verse|chapter=28|verse=24}}Se ti ‘t ciòde tò camp con na ciusa d’ëspin-e, fèrma dcò toa boca con un froi. {{verse|chapter=28|verse=25}}S’it pije soèn ëd tò argent e tò òr, soagna dcò ël pèis ëd toe paròle. {{verse|chapter=28|verse=26}}Pijte varda che toa lenga a vada pa a portete ant la colpa e che ti ’t vade nen a tombé dë 'dnans ëd col ch’a l’é a l’avàit për ti. == 29 == {{chapter|29}} === J'amprestit === {{verse|chapter=29|verse=1}}L’òm generos a conced amprèstit a sò pròssim. A portéje socors, a l’é seguité ij comandament ëd Dé. {{verse|chapter=29|verse=2}}Acéta donch ëd presté a tò pròssim, cand ch’as treuva an pen-a, ma ti a toa vira, rend a temp lòn ch’it l’has ampërmuà. {{verse|chapter=29|verse=3}}Manten toa bon-a paròla, përchè a-i sia fiusa an ti: anlora ti ‘t trovras , an tute sircostanse, lòn ch’it l’has da manca. {{verse|chapter=29|verse=4}}Vàire a penso che l’ampërmud a sia cheicòsa ‘d trovà ch’as peul conservé an dasend fastudi a coj ch’a l’han giutaje. {{verse|chapter=29|verse=5}}Anans d’ampërmudé, as baso le man dël creditor, faséndse ùmil për otnì. Ma al moment ëd rende andaré, as cerca ‘d vagné temp an dasend la colpa a le sircostànse. {{verse|chapter=29|verse=6}}Se col ch’a l’ha ‘rseivù ël prestit a riess a paghé ‘l creditor, costì, sa va bin, a l’avrà boneur a ‘rsèive na cita metà dl’ampërmudà. Desnò ël creditor a sarà fraudà dël sò, e sensa motivassion a sarà fasse un neuv nemis, ch’a-j restituirà mach d’angiurie e maledission, an pagand con dëspresi nopà d’onorelo. {{verse|chapter=29|verse=7}}A l’é për lòn che vàire, a son contrari a presté për nen risighé d’esse dëspojà sensa motiv. . {{verse|chapter=29|verse=8}}Contut, venta esse generos con la gent pòvra, e pa feje speté tròp l’almòsna. {{verse|chapter=29|verse=9}}9 Për ubidì al comandament ëd Dé, venta che ti ‘t pense dcò ai pòver. Conform soa necessità: màndlo mai andaré a man veuide. {{verse|chapter=29|verse=10}}But-te pura a rìsigh ëd perde ‘l dné për n’amis o un frel: che l’argent a vada pa a fé ‘l ruso sota na pera. {{verse|chapter=29|verse=11}}Utilisa toe richësse coma che ‘l Pì Àut a l’ha comandate: a l’é pì d’avantage che guerné tò òr. {{verse|chapter=29|verse=12}}Fate n'arserva d’almòsna për ij pòver: it saras preservà da tùit ij maleur, {{verse|chapter=29|verse=13}}e at difendrà dal nemis pì che da n’ëscù massiss o na lansa fòrta. === Fesse garant === {{verse|chapter=29|verse=14}}N’òm da bin aceta ‘d fesse garant për sò pròssim, nopà a perd soa dignità col ch’a l'abandon-a. {{verse|chapter=29|verse=15}}Dësmentia mai ël caussionari ch’a l’é fasse garant ëd ti, përchè chiel a l’é angagiasse për ti. {{verse|chapter=29|verse=16}}Mach n’òm sensa fede nì lege abusa dij ben ëd sò garant. Mach n’ingrat a podrìa chité espress col ch’a l’ha salvalo. {{verse|chapter=29|verse=17}}La caussion a l’ha ruinà vàire gent onesta, a l’ha cigojaje tanme onda dël mar. {{verse|chapter=29|verse=18}}A l’ha mandà n’esili d’òm potent, obligà a raminghé an tra gent strangera. {{verse|chapter=29|verse=19}}Un pecador ch’a sia portasse caussionari a sarà vìtima ‘d lòn ch’a l’avrà fàit, e s’a sërca un profit esagerà, a sarà vìtima dla giustissia. {{verse|chapter=29|verse=20}}Giuta tò pròssim conform ai tò mojen, ma pijte varda ‘d nen crové ti midem. === Ospitalità === {{verse|chapter=29|verse=21}}Për vive a l’é fondamental ël pan, l’eva, un vestì e na ca ch’a fasa da sosta. {{verse|chapter=29|verse=22}}Mej mangé da pòver sota ‘n tèit ëd plance, che fé spatuss ant le ca dj’àutri. {{verse|chapter=29|verse=231}}Ch’it l’àbie pòch o tant, venta esse sodisfàit ëd lòn ch’it l’has, e it saras mai dëspresià tanme strangé. {{verse|chapter=29|verse=24}}Vita malfé a l’é andé ‘d ca an ca, it dovras sempe sté ciuto, parèj d’un forësté. {{verse|chapter=29|verse=25}}it serviras da mangé e da bèive sensa che gnun at ringràssia, e it sentiras mach ëd paròle mère: {{verse|chapter=29|verse=26}}«Sah, strangé, para la tàula! S’a-i é cheicòsa da mangé dàmlo…». {{verse|chapter=29|verse=27}}“Fòra da sì, forësté ! I l’hai n’anvità ‘d marca: mè frel am farà vìsita, i l’hai da manca dla ca!”. {{verse|chapter=29|verse=28}}Për na përson-a ‘d sust tut sòn a l’é grev: rimpròcc d’esse n’aprofitator e fesse traté da intrus. == 30 == {{chapter|30}} === Le masnà === {{verse|chapter=30|verse=1}}Col ch’a-j veul bin a sò fieul a deuvra soens ël foèt. Pì tard, sò fieul a sarà sorgiss ëd gòj. {{verse|chapter=30|verse=2}}Col ch’a éduca da bin sò fieul a n’avrà vantagi e a sarà sodisfassion con ij conossent. {{verse|chapter=30|verse=3}}Col ch’a istruiss sò pròpi fieul a farà ‘nghicio ai sò nemis, e dë 'dnans dj’amis a dësbordrà d’argiojissansa. {{verse|chapter=30|verse=4}}A meuir ël pare? A l’é com a fùissa nen mòrt: a lasrà un sò sìmil apress ëd chiel. {{verse|chapter=30|verse=5}}Da viv, a l’era content ëd vëdde sò fieul; al moment ëd meuire: pa d’aringret, {{verse|chapter=30|verse=6}}përchè a lassa cheicadun ch’as pijerà arvangia dij sò nemis an mostrand a j’amis soa arconossensa. {{verse|chapter=30|verse=7}}Col ch’a vìssia sò fieul a në fasrà peui tute le ferìe, e sò cheur a në sarà bolversà për tùit ij pì cit crij. {{verse|chapter=30|verse=8}}Un caval mal dressà a vnirà dur da monté, un fieul lassà tròp lìber a l’é soens svantà. {{verse|chapter=30|verse=}}Papòta tò fieul e chiel at causerà ‘d brute sorprèise; pija part a sò geugh e chiel at farà pioré. {{verse|chapter=30|verse=10}}But-te pa a rije con chiel për evité ‘d dovèj seufre për soe fote e a la fin fé schërziné ij dent. {{verse|chapter=30|verse=11}}'Tant ch’a l’é giovo, laslo pa lìber, e ciapa nen a la legera ij sò difèt. {{verse|chapter=30|verse=12}}Fràpje le còste antramentre ch’a l’é giovo, për ampedì ‘d ven-e disubidient e testass. {{verse|chapter=30|verse=13}}Për lòn, date da fé a educhelo për avèj peui pa da seufre për soa ‘nsolensa. {{verse|chapter=30|verse=14}}A l’é mej pòver ma robust e san che rich e malaviucc! {{verse|chapter=30|verse=15}}Salute e bon-a costitussion a valo ‘d pì che tut l’òr dël mond, e pitòst che na fortun-a sensa fin mej un temperament vigoros. {{verse|chapter=30|verse=16}}A-i é pa richëssa mej che un còrp an bon-a sanità, e la gòj dël cheur a l’é ‘l pì pressios benesse. {{verse|chapter=30|verse=17}}Mej la mòrt che na vita ‘d maleur, l’arpòs etern a na maladia sensa fin! === Ël damangé === {{verse|chapter=30|verse=18}}Galuparìe dzora ‘d na boca sarà, coste a son j’oferte ansima a na tomba. {{verse|chapter=30|verse=19}}Còs servlo smon-e tut sòn a na mistà pagan-a? A nen, përchè a mangia pa nì a l’ha anast: përparèj ël malavi ferì da Nosgnor. {{verse|chapter=30|verse=20}}Ël malavi a bèica lòn ch’a s’ësmon e a gëmm, tanme n’eunuch ch’ambrassa na fija. {{verse|chapter=30|verse=21}}Lass-te pa andé a la tristëssa e va nen a fete ‘d sagrin da sol. {{verse|chapter=30|verse=22}}L’òm, për vive, a deuv avèj cheur content: a l’é la gòj ch’a farà pì longa soa vita. {{verse|chapter=30|verse=23}}Consóla tò cheur, date ‘d corage, schin-a tristëssa, përchè vàire malinconios a son perdusse e la tristëssa serv a nen. {{verse|chapter=30|verse=24}}Anvìa e bischiss a scurso ij di, ij sagrin a pòrto veciaja prima dël temp. {{verse|chapter=30|verse=25}}S’it l’avras un cheur seren, l’aptit a sarà mej ancor, e it mangeras ëd gust. == 31 == {{chapter|31}} === Un contegn giust dë 'dnans a le richësse === {{verse|chapter=31|verse=1}}Le preocupassion ëd la richëssa a fan pa deurme l’òm ch’a l’àbia ëd dné, e l’insomnìa a frusta le fòrse. {{verse|chapter=31|verse=2}}L’afann ëd ël vijé a ten leugn la seugn: maladìa greva nen fèila a deurme. {{verse|chapter=31|verse=3}}Për un rich a l’é fatiga ambaroné ‘d richësse e s’a chita, a tomba ant la dësbàucia. {{verse|chapter=31|verse=4}}Ël pòver a fatiga ‘nt le privassion dël vive, e s’a chita, a dròca ant la miseria. {{verse|chapter=31|verse=5}}Col ch’a stima l’òr as mantnirà pa nossent, col ch’a séguita ‘l guadagn a andrà dëstradesse. {{verse|chapter=31|verse=6}}Vàire a son ruinasse për colpa dl’òr: a son trovasse an facia dël disastr. {{verse|chapter=31|verse=7}}L’òr a l’é un bers për j’apassionà, tùit ij dëssenà a-i tombo drinta. {{verse|chapter=31|verse=8}}A l’ha ‘d boneur ël rich, ch’as artreuva sensa macia e a l’ha pa da manca ‘d core d’apress ëd l’òr. {{verse|chapter=31|verse=9}}Chi é-lo chiel-sì ? I lo proclameroma beà: an efet chiel a l’ha compì ‘d maravije an tra soa gent! {{verse|chapter=31|verse=10}}A l’é surtì ant la perfession col ch’a l’ha subì la preuva? Për chiel a sarà motiv ëd glòria! Col ch’a l’é ch’a podìa trasgredì e a l’ha pa trasgredì? Chi é-lo ch’a l’avrìa podù fé dël mal e a l’ha nen falo? {{verse|chapter=31|verse=11}}Lòn ch’a l’ha a sarà sicur e la ciambreja pùblica a proclamerà soa misericòrdia. === Bel deuit a tàula === {{verse|chapter=31|verse=12}}Ses-to stà a na tàula fiamenga? Slarga pa toa boca e dì nen: “Che baron ëd ròba ch'a-i é ambelessì!”. {{verse|chapter=31|verse=13}} Avisnte che l’euj gram a l’é un mal. An tra ‘l creà còs é-lo pes che l’euj? Për lòn l’euj a piora soens. {{verse|chapter=31|verse=14}}Dëstend pa la man andova che n’àutr a varda: rabasta nen ël fojòt ansema ‘d chiel. {{verse|chapter=31|verse=15}}Giùdica j’esigense ‘d tò pròssim da le toe: pensa da bin dzora ‘d tut. {{verse|chapter=31|verse=16}}Mangia da òm educà lòn ch’it l’has ëdnans, e va pa a sbalafré për nen fete pijé an ghignon. {{verse|chapter=31|verse=17}}Për galateo, chita ti për prim: fà pa ‘l goliard për nen fete dëspresié. {{verse|chapter=31|verse=18}}S’it ses setà an tra vàire d’àutri, ch’it sie pa ‘l prim a slonghé la man. {{verse|chapter=31|verse=19}}L’òm bin educà a n’ha pro dël pòch, parèj che cand a va a cogesse as sent pa sofoché. {{verse|chapter=31|verse=20}}Con n’ëstòmi bin regolà e na seugn ch’arsaniss, a s’àussa a la matin con l’ëspìrit lìber. Carcaveje ‘d seugn, còliche e gumit a son tìpich ëd l’òm galup. {{verse|chapter=31|verse=21}}S’it l’has sforsà toa alimentassion, àlvte, va a gumité e ‘t sentiras mej. {{verse|chapter=31|verse=22}}Scótme, car ël mè fieul, dëspresia pa lòn ch'i diso, a la fin it comprendras ch’i l’hai rason. Sie moderà an tut e vniras nen malavi. {{verse|chapter=31|verse=23}}Contut, làuda l’anfitrion generos e daje testimoniansa a soa munificénsa. {{verse|chapter=31|verse=24}}Përchè la sità antrega a peul critiché col ch’a l’é rancin ant ij disné e a-j darà na testimoniansa pistin-a ‘d soa avarissia. === Moderassion ant ël bèive 'd vin === {{verse|chapter=31|verse=25}}Fa pa l’erlo con ël vin: a l’ha perdune vàire. {{verse|chapter=31|verse=26}}Ant la fornasa as preuva la tempra dl’assel, përparèj ël vin a preuva ij cheur ant na sfida d’arogant. {{verse|chapter=31|verse=27}}Ël vin a l’é parèj dla vita për j’òm, l’amportant a l’é bèive con moderassion. Che vita a sarìa sensa ‘l vin? A l’è stàit creà da Nosgnor për la gòj dj’òm. {{verse|chapter=31|verse=28}}Se beivù a temp e mzura a dà argiojissansa al cheur e gòj a l’ànima. {{verse|chapter=31|verse=29}}Tutun, beivù an quantità a dà amaritùdin ëd l’ànima, ecitassion e a possa la gent a dësfidesse. {{verse|chapter=31|verse=30}}La cioca a fà chërse la flin-a e a ruin-a l’ëstrafalon, peui a lo fa vnì débol e a la fin a-j fà dël mal. {{verse|chapter=31|verse=31}}Ma ‘nt un disné convivial, s’a-i é ’d vin bon, rimpròcia pa tò avzin, dëspresia nen soa gòj, dije gnanca na paròla d’arpròcc. E se a dovèissa esse tò debitor: s-cincónlo pa an col moment. == 32 == {{chapter|32}} === Bel deuit a 'n disné gròss === {{verse|chapter=32|verse=1}}S’a l’han fate cap-tàula, blaga nen; va a comportete parèj dj’àutri. Cudiss j’àutri convità e but-te con lor a tàula. {{verse|chapter=32|verse=2}}Fàit tut lòn ch’i dovìe fé, arpòste e sélebra la festa con lor për peui arsèive la coron-a për toa bela cortesìa. {{verse|chapter=32|verse=3}}Prend la paròla, com as conven a n’ansian, ma sempe con deuit e sensa gené la mùsica. {{verse|chapter=32|verse=4}}Se t’ëscote, va pa a pérdte an slargand ij dëscors e blaga nen ëd fé ‘l savant fòra ‘d leu. {{verse|chapter=32|verse=5}}Un concert musical ant un disné a l’é parèj d’un cacet ëd rubin ansima a n’ornament d’òr. {{verse|chapter=32|verse=6}}Cacet ëd ësmerald ëdzora ‘d na montadura d’òr a lé un cant armonios ant la dosseur dël vin. {{verse|chapter=32|verse=7}}Giovo, parla mach ant ël necessari, ma mach un pàira ‘d vire se anterogà. {{verse|chapter=32|verse=8}}Esse concis, sërca ‘d dì tant con pòche paròle, compòrte parèj d’un ch’a sà ma a stà ciuto. {{verse|chapter=32|verse=9}}Va pa a chërdte a livel ëd gent amportanta, pòca bërtavela se n’àutr a parla. {{verse|chapter=32|verse=10}}Com a ven la lòsna anans dël tron, la grassia s’avansa dë 'dnans l’òm vërgognos. {{verse|chapter=32|verse=11}}Ant ël moment giust, àlvte, resta pa andaré, cor a ca toa pì che ‘n pressa. {{verse|chapter=32|verse=12}}Ambelelà, dësmórte e fà lòn ch’it veule, ma pëcca nen con paròle d’orgheuj. {{verse|chapter=32|verse=13}}Nopà, ti ringràssia tò Creator, ch’a t'arpata ‘d soa grassia. === La providensa 'd Dé === {{verse|chapter=32|verse=14}}Col ch’a vénera Nosgnor acéta d’esse educà, coj ch’a lo arsërco a trovran sò favor. {{verse|chapter=32|verse=15}}Coj ch’a sërco la legj a në saran arpatà, tutun l’ipòcrita a trovrà mach motivassio d’ëscàndol. {{verse|chapter=32|verse=16}}Col ch’a vénera Nosgnor a sërcrà lòn ch’a l’è giust, e soa anvìa për la giustissia a sbërlusrà tanme un far. {{verse|chapter=32|verse=17}}Un pecador arfuda l‘arpròcc e a trovrà sempe d’escuse për fé soa coveniensa. {{verse|chapter=32|verse=18}}l’òm ëd sust a trascura pa la riflession, ël marèt e l’orgojos a preuvo gnun-a tëmma. {{verse|chapter=32|verse=19}}Fà nen sensa penseie ‘nsima: it l’avras gnun pentiment d’avèilo fàit. {{verse|chapter=32|verse=20}}Marcia pa për vieuj scabros e va nen a ‘ntrapete contra le pere. {{verse|chapter=32|verse=21}}Gnun-e fiuse ‘d na stra sensa antrap, {{verse|chapter=32|verse=22}}e guernte dcò da tò fieuj. {{verse|chapter=32|verse=23}}23 An tut lòn ch’it fase : fiusa an ti midem. Dcò sòn a l’é guerné ij comandament. {{verse|chapter=32|verse=24}}24 Col ch’a l’é fedel a la lege a guerna ij comandament, chi ch'a l’ha fiusa an Nosgnor a tëmm pa ‘d delusion. == 33 == {{chapter|33}} {{verse|chapter=33|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor a l’avrà pa ‘d maleur, e s’a-i rivrà la preuva a në sarà peui tornà liberà. {{verse|chapter=33|verse=12}}L’òm savi a dëspresia pa la lege ëd Dé; nopà l’ipòcrita a sò rësguard a l’é tanme na nav ant la bùria. {{verse|chapter=33|verse=3}}L’òm ëd sust a l’ha fiusa ant la lege, për chiel a l’é tant degna ‘d fede che na rspòsta d’oràcol. {{verse|chapter=33|verse=4}}S’it veule fete scoté, prepara lòn ch’it l’has da dì, sintetisa da bin lòn ch’it sas e peui rëspond. {{verse|chapter=33|verse=5}}Ël sentiment dl’ëstordì as bogia parèj dla roa d’un chèr; e sò rasonament a l’é tan’ me n’assal ch’a vira. {{verse|chapter=33|verse=6}}N’amis gadan a l’é përparèj a n’ëstalon ch’a susniss a tùit ij sivalié ch’a lo monto. === Diferense an natura e ant l'umanità === {{verse|chapter=33|verse=7}}Tùit ij di dl’ann arsèivo la lus ëd ël sol: përchè un di dovrìa-lo esse pì ëd marca ‘d n’àutr? {{verse|chapter=33|verse=8}}A l’é che Nosgnor a l’ha concepije diferent, fasend distinsion an tra stagion e feste. {{verse|chapter=33|verse=9}}A l’ha esaltà càiche di ant la categorìa dij Sant, d’àutri a l’ha lassaie ant la serie ‘d tùit ij di. {{verse|chapter=33|verse=10}}E dcò tuti j’òm a rivo da la póer përchè Adam a l’é stàit creà da la tèra, {{verse|chapter=33|verse=11}}Nosgnor, an soa gran saviëssa, a l’ha fàit diferent n’òm da l’àutr e a l’ha butaje dzora ‘d camin divers: {{verse|chapter=33|verse=12}} {{verse|chapter=33|verse=12}}cheicadun a l’ha esaltalo, a l’ha sacrane d’àutri e avzinaje a chiel; tutun a l’ha maledine e umiliane d’àutri ancora an taparàndje d’andova ch’a stan. {{verse|chapter=33|verse=13}}Parèj dla creja ant le man dël tupiné ch’a-j modelà a sò piasì, an cola manera j’òm ant le man ëd col ch’a l’ha creaje: a son butà dë 'dnans ëd le sòrt che Dé a l’ha daje. {{verse|chapter=33|verse=14}}An facia al mal a-i é ‘l bin, an facia a la mòrt, la vita; parèj ël pecador dë 'dnans a l’òm fedel. {{verse|chapter=33|verse=15}}Considera dcò tute j’euvre dël Pì Àut: a van tute a doi a doi, un-a an facia a l’àutra. {{verse|chapter=33|verse=16}}Mi i son ël darié vnùit për ëstudié, com un rapoleur darera dij vignolant. {{verse|chapter=33|verse=17}}Ma, grassie a Nosgnor ch’a l’ha benedime, i son rivà a mè but,tanme un vëndumior i l’ha empì mia tin-a. {{verse|chapter=33|verse=18}}Ore, arconossé da bin, ch’i l’hai travajà pa mach për mi, ma dcò për tuti coj ch’arsërco istrussion. {{verse|chapter=33|verse=19}}Donch, scoteme, voi, dirigent polìtich, e dcò vojàutri president ëd ciambreja. === Ij vantagi dl'andependensa === {{verse|chapter=33|verse=1}}Antant ch’it vive, daje gnun podèj dzora ‘d ti nì al fieul, nì a toa fomna, nì al frel, nì a l’amis. Fà gnun-a donassion ëd tò avèj a n’àutr, da nen da dovèj ringreté e ciameje peui andré. {{verse|chapter=33|verse=21}}Tant ch’it l’has ancor un sofi ëd vita, lassa che gnun a l’àbia podèj ansima ‘d ti. {{verse|chapter=33|verse=22}}A l’é mej ch’a sio ij fieuj a preghete pitòst che ti't l’àbie da dipende da lor. {{verse|chapter=33|verse=23}}An tut lòn ch’it fase fate sente superior, përmët pa che toa reputassion a sia ofendùa. {{verse|chapter=33|verse=24}}A l’é a la fin dij tò di, al moment ëd la mòrt, ch’it assegneras l’ardità. === Tratament djë s-ciav === {{verse|chapter=33|verse=25}}Foragi, baròt e cària për ël borich; pan, dissiplin-a e travaj për l’ës-ciav. {{verse|chapter=33|verse=26}}S’it faras travajè tò sërvent, it l’avras arpòs, lassa ch’a fasa lòn ch’a veul e a sërcrà d’evade. {{verse|chapter=33|verse=27}}Giov e cavëssa a piego ‘l cupiss d’un beu; a l’ës-ciav fagnan: baròt e castigh. {{verse|chapter=33|verse=28}}possa tò s-ciav al travaj përchè a staga pa osios, {{verse|chapter=33|verse=29}}përchè a son vàire le gramissie mostrà da la fagnanerìa. {{verse|chapter=33|verse=30}}Tutun esàgera con gnun, fa nen sensa giustissia. {{verse|chapter=33|verse=31}}S’it l’has mach un servidor, tràtlo parèj ëd ti: it l’has catalo con ël sangh. {{verse|chapter=33|verse=32}}S’it l’has n’ës-ciav, tràtlo da frel: it n'avras da manca parèj ëd toa vita. {{verse|chapter=33|verse=1}}S’it lo s-cincon-e a scaprà da ti: për che stra t’andras a sërchelo? == 34 == {{chapter|34}} === Ij seugn a son d'ilusion === {{verse|chapter=34|verse=1}}Ilusion e fantasie a fan esse sicur l’òm fòl: ij seugn a dan j’ale ai torolo. {{verse|chapter=34|verse=2}}Parèj d’un ch’a sesiss l’ombra e a séguita ‘l vent, ëd l’istessa manera col ch’a ten cont dij seugn. {{verse|chapter=34|verse=3}}Lòn ch’as vëdd ant ij seugn a l’é mach rifless pur, a l’é mistà nen reala ant në specc. {{verse|chapter=34|verse=4}}Da cheicòsa d’ampur a peul seurte ‘l pur? E da la busiardarìa, miraco a peul seurte la vrità? {{verse|chapter=34|verse=5}}Oràcoj, seugn, vision: a l’é tut ilusion a dzoneus, a son carcaveje ‘d na fomna ‘nt ij dolor dëscobi. {{verse|chapter=34|verse=6}}Daje mai da ment, gavà la possibilità, e mach cola, ch’a sio mandà dal Pì Àut! {{verse|chapter=34|verse=7}}Ij seugn a l’han dëstradà motobin ëd gent, coj ch’a l’avìo butà soe speranse a lòn ch’a l’avìo sugnà. {{verse|chapter=34|verse=8}}La lege ëd Dé as compiss leugn da coste ilusion, e la saviëssa proclamà da j’òm fedej a l’é vrità e perfession an chila midema. === L'esperiensa a l'é na magistra === {{verse|chapter=34|verse=9}}L’òm ch’a l’ha viagià a l’ha ‘mprendù vàire: a l’é col ch’a l’ha motobin d’esperiensa ch’a s’esprim con d’anteligensa. {{verse|chapter=34|verse=10}}Col ch’a l’ha pa passà ‘d preuve, a conòss pòch, {{verse|chapter=34|verse=11}}tutun col ch’a l’ha viagià a l’é ‘nrichisse ‘d competense. {{verse|chapter=34|verse=12}}Ant ël cors dij mè viagi i l’hai amprendù pì ëd lòn ch’i savrìa dì. {{verse|chapter=34|verse=13}}Soens i l’hai risigà ‘d meuire: i son salvame grassie a mia esperiensa. === Ël timor ëd Dio === {{verse|chapter=34|verse=14}}Rispetè l’autorità ‘d Nosgnor, a veul dì assicuresse ‘d vive për vàire: {{verse|chapter=34|verse=15}}përchè a së spera 'nt ël Salvator. 16 Col ch’a vénera Nosgnor a l’ha gnun-e tëmme: a spera an Dé, a l’ha pau ëd nen. {{verse|chapter=34|verse=17}}A l’ha ‘d boneur col ch’a rispeta Nosgnor! {{verse|chapter=34|verse=18}}Chi é-lo sò apògg? Col ch’a l’é sò sostegn? {{verse|chapter=34|verse=19}}J’euj ëd Nosgnor a son dzora ‘d coj ch’a-j veulo bin. Chiel a l’é protetor potent, pontel frem, sosta contra ‘l vent afoà, ombra sota ‘l ruin dël sol, difèisa contra j’antrap, agiut ant la crova. {{verse|chapter=34|verse=20}}Chiel arlama ‘l moral e a fà splende j’euj, a dà salute, vita e benedission. === Smon-e 'd sacrifissi === {{verse|chapter=34|verse=21}}A l’é pijè an gir Nosgnor sacrifiché ‘l frut ëd n’angiustissia, {{verse|chapter=34|verse=22}}përchè Nosgnor agradiss pa j’oferte dij gram. {{verse|chapter=34|verse=23}}Ël Pì Àut a l’ha pa piesì dj’oferte ‘d coj ch’a despresio ‘l cult e ‘l perdon dij pecà a dipend nen dal nùmer ëd le bestie sacrificà. {{verse|chapter=34|verse=24}}A l’é tant’me smon-e ‘l sacrifissi dël fieul an facia al pare lë smon-e sacrifissi còn lòn ch’a l’é dij pòver. {{verse|chapter=34|verse=25}}Ël pòver a l’ha da manca d’un crocion ëd pan për vive, gavèilo a l’é criminal. {{verse|chapter=34|verse=26}}A l’é massé sò pròssim ël pijeje ij mojen dl’esistensa. {{verse|chapter=34|verse=27}}A versa dël sangh col ch’arfuda ‘l salari a l’ovrié. {{verse|chapter=34|verse=28}}An efet, un a edìfica e l’àutr a dròca: tuti doi a son dasse pen-a për nen. {{verse|chapter=34|verse=29}}Un a prega, l’àutr a malediss; chi é-lo dij doi ch’a sarà scotà da Nosgnor? {{verse|chapter=34|verse=30}}Arsentesse apress d’avèj tocà un mòrt, peui tochelo torna: còs serv-lo? {{verse|chapter=34|verse=31}}Përparèj l’òm ch’a pràtica ‘l digiun për otnì perdon dij sò pecà e peui a torna a pëcché. Chi scotra-lo soa orassion? Che utilità an soa umiliassion? == 35 == {{chapter|35}} === La lege e ij sacrifissi === {{verse|chapter=35|verse=1}}Seguité la lege ëd Nosgnor a val tant parèj dë smon-e vàire oferte. {{verse|chapter=35|verse=2}}Ubidì ai comandament a l’é tanme un sacrifissi ëd comunion. {{verse|chapter=35|verse=3}}Fé dël bin a l’é coma n’oferta ‘d pur fior ëd farin-a. {{verse|chapter=35|verse=4}}N’almòsna acordà a ‘n pòver a l’é n’oferta ‘d làuda a Nosgnor. {{verse|chapter=35|verse=5}}Asténse dal mal a l’é lòn che ‘l Signor agradiss, fé pa d’angiustissie a l’é sacrifissi d’espiassion. {{verse|chapter=35|verse=6}}Contut, va nen a presentete a Nosgnor a man veuide, {{verse|chapter=35|verse=7}}përchè a l’ha ordinane tuti costi sacrifissi. {{verse|chapter=35|verse=8}}l’oferta dël giust a l’é perfession: a fà rich l’autar e sò profum a riva fin-a al Pì Àut. {{verse|chapter=35|verse=9}}Ël sacrifissi smonù da l’òm giust a-j pias a Nosgnor: sò memorial a lo dësmentierà mai. {{verse|chapter=35|verse=10}}Venta esse generos cand t’onore Nosgnor, an portand primissie dij tò camp sensa avarissia. {{verse|chapter=35|verse=11}}Smon j’oferte con moro alégher, consàcra con gòj la décima. {{verse|chapter=35|verse=12}}Dà al Pì Àut conform a lòn ch’a l’ha date; falo con cheur generos scond lòn ch’it dispon-e. {{verse|chapter=35|verse=1}}Përchè Nosgnor a sà arcompensé e at rendrà sèt vire lòn che ti ‘t l’has daje. === Giustissia divin-a === {{verse|chapter=35|verse=14}}Va pa a sërché ‘d tentélo con ëd present: Chiel arfudrà ij tò don. {{verse|chapter=35|verse=15}}Sërca nen d’ësmon-e cheicòsa ‘d nen giust, përchè Nosgnor a l’é giùdes e a fà pa 'd preferense ‘d prestigi ëd përson-e. {{verse|chapter=35|verse=16}}Chiel a l’é nen ëd part con gnun contra ‘l pòver, nen mach, ma a scota pròpi la preghiera dël crasà. {{verse|chapter=35|verse=17}}Chiel a dëspresia pa la sùplica dl’orfanin, nì la vidoa ch’espon soa plenta, {{verse|chapter=35|verse=18}}ma a s-cèira dcò le larme ch’a coro an sle ciafërle dla vidoa {{verse|chapter=35|verse=19}}e a sent ij bram ëd chila contra col ch’a la fa pioré! {{verse|chapter=35|verse=20}}Col ch’a vénera Nosgnor a trovrà binvolensa e soa domanda arivrà fin-a ‘n cel. {{verse|chapter=35|verse=21}}Òhi, la preghiera dl’ùmil a traversa le nìvole e a treuva consolassion mach cand a sia rivà, an ritiràndze nen dal Pì Àut fin-a ch’a sia ‘ntërvenù {{verse|chapter=35|verse=22}}e a l’àbia fàit giustissia a favor dël nossent. A tardrà pa Nosgnor, e a l’avrà pa passiensa con j’opressor ëd la gent an dasend sodisfassion ai giust e an stabilend torna l’equità. === Al riguard ëd la discriminassion === {{verse|chapter=35|verse=23}}E ‘l castigh a rivrà a j’àutre nassion, fin-a a la mira che a eliminerà e a s-ciaprà soa potensa nen giusta. {{verse|chapter=35|verse=24}}Fin-a che a l’avrà daje a mincadun lòn ch’a mérita dij sò fàit, e a l’avrà giudicà soe euvre conform soe ‘ntension. {{verse|chapter=35|verse=25}}A la fin a giudicrà la càusa ‘d soa gent, e pien d’amor për lor, a-j rendrà l’argiojissansa. {{verse|chapter=35|verse=26}}La misericòrdia ‘d Dé al temp dla tribulassion a l’ha tanta ‘d cola oportunità parèj dle nìvole ch’a pòrto pieuva ant ël temp ëd suitin-a. == 36 == {{chapter|36}} === N'orassion për ël pòpol ëd Dé === {{verse|chapter=36|verse=1}}Misericòrdia ‘d nojàutri, Nosgnor, Dé dl’Univers, {{verse|chapter=36|verse=2}}àussa toa man an sle gent strangere, përch’a vëddo toa potensa. {{verse|chapter=36|verse=3}}Com ai sò euj it ses mostrate sant an mes ëd nojàutri, parèj a nòstri euj fate vëdde grand an mes ëd lor. {{verse|chapter=36|verse=4}}Ch’at arconòsso, tanme noi i l’oma arconossù ch’a-i é pa n’àutr dio fòra ‘d ti. {{verse|chapter=36|verse=5}}Fà torna neuv ij segn e d’àutri portent, glorìfica toa man e tò brass ëd drita. {{verse|chapter=36|verse=6}}Desvija lë sdegn e sversa la flin-a, dësbla l’aversari e tampa giù ël nemis. {{verse|chapter=36|verse=7}}Pressa ‘l temp e avìsnte dël giurament: che toe maravije a sio contà. {{verse|chapter=36|verse=8}}Ch’a sia consumà dal feu col ch’a veul scampé, ch’a vado an perdission coj ch’a fan dël mal a toa gent. {{verse|chapter=36|verse=9}}Sgniaca le teste dij governant nemis ch’a diso:”A-i é gnun fòra ‘d nojàutri!”. {{verse|chapter=36|verse=10}}Assembla tute le tribù ‘d Giacòb, daje soa possession com a l’era ant ël prinsipi. {{verse|chapter=36|verse=11}}Pietà Nosgnor, ëd la gent ch’a pòrta tò nòm, d’Israel ch’it l’has tratà com a fùssa tò primnassù. {{verse|chapter=36|verse=12}}Pietà ‘d toa sità santa, ëd Gerusalem, andova che ti ‘t ëstàghe. {{verse|chapter=36|verse=13}}Che Sion a sia ‘mpinìa ‘d gent celebrànta, toa gent ëd toa glòria. {{verse|chapter=36|verse=14}}Testimònia a favor ëd tò pòpol ch’a l’é stàit creà fin-a dal prinsipi, compiss le promësse fàite an tò nòm dai profeta. {{verse|chapter=36|verse=15}}Daje arcompensa a coj ch’a spero an ti, che ij tò profeta a sio trovà degn ëd crédit. {{verse|chapter=36|verse=16}}Nosgnor, scota la preghiera dij tò sërvent conform la benedission ëd Aron për toa gent, {{verse|chapter=36|verse=17}}përchè, an sla tèra, tut ël mond a ‘rconòssa che ti ‘t ses ël Signor, ëd Dé ‘d tùit. {{verse|chapter=36|verse=18}}Lë stòmi a peul digerì tute sòrt d’aliment, pura, a-i é ‘d mangé mej che d’àutr. {{verse|chapter=36|verse=19}}Ël palà ‘rconòss ël gust d’un piat ëd servagin-a, parèj në spìrit ëd sust arconòss ij dëscors busiard. {{verse|chapter=36|verse=20}}Në spìrit torzù a pòrta disgust, tutun l’òm d’esperiensa a dà lòn ch’a mérita. === Serne na fomna === {{verse|chapter=36|verse=21}}Na fomna venta ch’aceta l’òm ch’a-j presento, ma serte fije mariòire a son mej che d’àutre. {{verse|chapter=36|verse=22}}La blessa ‘d na fomna a dà argiojissansa a sò marì: a peul pa desideré nen ëd mej. {{verse|chapter=36|verse=23}}Se peui a sà dcò parlé con dosseur e bontà, a-i sarà pa un marì pì boneuros che col-lì. {{verse|chapter=36|verse=24}}Pijesse na sposa a l’é la pì bon-a dj’aquisission: agiut e apògg për sò òm. {{verse|chapter=36|verse=25}}Ambelelà dova a-i è nen cioenda, tut a peul esse ravagià, andova a-i é pa fomna l’òm a gëmm solengh. {{verse|chapter=36|verse=26}}As dà pa fiusa a ‘n làder vagabond, ch’a passa da borgh an borgh! {{verse|chapter=36|verse=27}}Përparèj dl’òm sensa famija ch’as cogia basta ch’a sia. == 37 == {{chapter|37}} === Amis fàuss === {{verse|chapter=37|verse=1}}Tùit a peulo dì: «I son dcò mi tò amis!»; m’a-i é ëd gent ch’a son amis mach ëd nòm. {{verse|chapter=37|verse=2}}Che tristëssa mortal a l’é n’amis ch’a ven a esse nemis! {{verse|chapter=37|verse=3}}D’andova seurt-la sta ‘nclinassion grama, che adoss a l’ha, da cheurve la tèra con toa malissia? {{verse|chapter=37|verse=4}}A-i é mach ël camrada ch’argiojiss ëd tò boneur, mach che ant ël di dël maleur a s’adresrà contra ‘d ti. {{verse|chapter=37|verse=5}}L’amis a sarà pront a partagé toe pen-e tant ch’a-i sia da mangé, tutun, ant ël moment ëd la malora at sarà nemis. {{verse|chapter=37|verse=6}}Che tò cheur a vada mai a dësmentié l’amis, avìsnte ‘d chiel ant ël bin-esse. === Prudensa cand ch'as arsèiv ëd consèj === {{verse|chapter=37|verse=7}}Minca consilié a sugeriss sò consèj, mach che a-i é col ch’a dà consèj a pròpi profit. {{verse|chapter=37|verse=8}}Pijte varda da coj ch’a dan consèj: venta sëmper anformesse ‘d cole ch’a son soe vere necessità - chiel ant ël dé consèj a penserà a sò anteresse - përchè a vada pa a campé la sòrt dzora ‘d ti {{verse|chapter=37|verse=9}}e a disa:” It l’has sernù un bon camin”, peui as tnirà aranda për vëdde lòn ch’at ancapiterà. {{verse|chapter=37|verse=10}} 10 Vate pa a consijé con coj ch’at beico dë sbies, stërma lòn ch’it veule fé con coj ch’at anvìdio. {{verse|chapter=37|verse=11}}Va mai a pijé consèj da na fomna an sla soa rival. nì da un tëmros an sla guera, nì d’un negossiant an sël mercà, nì d’un comprador an sël pressi ëd véndita, nì da n’anvidios an sl’arconossensa, nì d’un sensa cheur an sla bontà, nì d’un fagnan an sël travaj, nì d’un salarià an sl’amson, nì d’un sërvent pìgher an s’un grand travaj; dipend mai da costissì për gnun consèj. {{verse|chapter=37|verse=12}}Nopà frequenta soens n’òm ëd fede, conossù da ti tant ‘me osservant dij comandament e ch’a l’àbia ij midem sentiment ëd ti: s’i dovèisse tombé, a savrà compatite. {{verse|chapter=37|verse=13}}Séguita ‘l consèj ëd tò cheur, përchè gnun a sarà pì fedel che chiel. {{verse|chapter=37|verse=14}}La cossiensa ‘d n’òm tavòta a peul avertì mej che sèt sentinele butà ant na tor për vaité. {{verse|chapter=37|verse=15}}Tutun, prèga pì che tut, ël Pì Àut, përchè at guerna an tò camin vers la vrità. === Saviëssa vera e fàussa === {{verse|chapter=37|verse=16}}La rason a l’é prinsipi ëd tut: bon-a riflession anans ëd qualsëssìa assion. {{verse|chapter=37|verse=17}}A l’é ant lë spìrit che ij pensé a l’han soa rèis; a në rivo sti quat branch-sì: {{verse|chapter=37|verse=18}}bin, mal, vita e mòrt, ma cola ch’a dòmina dzortut a l’é tavòta la lenga. {{verse|chapter=37|verse=19}}A peul d’essie n’òm magìster ëd vàire d’àutri, meno che, a l’é pa bon a dësbrojesse da sol. {{verse|chapter=37|verse=20}}A -i é col dotà ‘d bërtavela e ch’a fà visa d’esse savi: a sarà ‘n ghignon a tùit e a l’avrà gnanca da mangé, {{verse|chapter=37|verse=21}}përchè a l’avìa pa avù la grassia da Nosgnor, e a l’è giun ëd tuta saviëssa. {{verse|chapter=37|verse=22}}D’àutri a son savant ma mach për lor: dzora ‘d sò làver ij frut sicur a rivo da soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=37|verse=23}}Nompà, l’òm savi a dà saviëssa për soa gent, e ij frut ëd soa anteligensa a son degn ëd fiusa. {{verse|chapter=37|verse=24}}Ël savi a sarà colm ëd benedission e considerà beà da tuti coj ch’a lo vëddo. {{verse|chapter=37|verse=25}}ij di dla vita dl’òm as peulo contesse, tutun ij di d’Israel a son sensa nùmer. {{verse|chapter=37|verse=26}}Ël savi a otnirà fiusa da sò pòpol tant ‘me n’ardità e sò nòm a vivrà për sempe. === Al riguard ëd la moderassion === {{verse|chapter=37|verse=27}}Car ël mè fieul, tut arlongh toa vita, but-te a la preuva: arconòss lòn ch’a l’é mal për ti e sàpie arfudelo. {{verse|chapter=37|verse=28}}An efet, pa tut a conven a tùit e nen tuti apressio tut. {{verse|chapter=37|verse=29}}Venta mai esse tròp goliard a tute le galuparìe, vate mai a campé an sij piasì e an sël mangé, {{verse|chapter=37|verse=30}}përchè mangé tròp a l’è sorgiss ëd maladìe e l’ecess a l’é scheur nausios. {{verse|chapter=37|verse=31}}Vàire a son mòrt për intemperansa: col ch’as contròla a farà pì longa soa vita. == 38 == {{chapter|38}} === Riguard a 'd medich e salute === {{verse|chapter=38|verse=1}}Onóra ‘l médich për sò servissi: dcò chiel a l’é stàit creà da Nosgnor. {{verse|chapter=38|verse=2}}L’art ëd la varigion a ven dal Pì Àut, e dcò dal rè a s’arsèiv ëd gràssie. {{verse|chapter=38|verse=2}}Ma ‘l médich a peul esse fier ëd sò savèj: chiel a l’ha l’amirassion ëdcò an tra ij grand. {{verse|chapter=38|verse=4}}Nosgnor a fà s-ciòde d’èrbe meisinòire da la tèra e l’òm ëd sust a-j dëspresia nen. {{verse|chapter=38|verse=5}}I lo savoma bin: a l’é gràssie a ‘n tòch ëd bòsch che Mosè a l’ha fàit vnì bon-a da bèive l’eva: an gràssia d’un bion a l’è arconossusse ‘l podèj ëd Dé! {{verse|chapter=38|verse=6}}Dé a l’ha daje a l’òm la siensa përchè a glorifichèisso soe maravije: {{verse|chapter=38|verse=7}}con le piante ël dotor a soagna e a gava ‘l dolor, e lë spessiari a pronta ‘d melangi. {{verse|chapter=38|verse=8}}Ma a l’é da Nosgnor ch’a-i riva ‘l benesse dla tèra: soe euvre a vniran mai a manch! {{verse|chapter=38|verse=9}}Car ël mè fieul, dovèisse mai tombé malavi, perdte pa an malinconìa ma prega ‘l Signor e chiel at varirà! {{verse|chapter=38|verse=10}}Tente leugn da toe fote, purìfica cheur e man da tute le colpe. {{verse|chapter=38|verse=11}}S’it peule felo: smon a Nosgnor na brancà ‘d farin-a volàira compagnà d’ancens e euli. {{verse|chapter=38|verse=12}}Peui lassa ch’antërven-a ‘l médich, dcò chiel a riva da Nosgnor, ch’a staga pa leugn da ti: it n’has da manca. {{verse|chapter=38|verse=13}}A-i son peui ëd cas, che gnanca ‘l dotor a riess a varite: {{verse|chapter=38|verse=1}}a l’é antlora ch’it l’has da preghé ‘l Signor ch’at conceda d’arlamete ant la tribulassion e d’otnì l’arsaniment e ‘d conservete an vita. {{verse|chapter=38|verse=5}}Col ch’a pëcca dë 'dnans ëd sò Creator a mérita ‘d tombé ant le man ëd un mèdich! === Seurte dal deul === {{verse|chapter=38|verse=16}}Car ël mè fieul, piora ‘l mòrt ch’a l’era car a ti, ancamin-a ‘l deul e sfòga tò dolor. Daje seportura conform a soa volontà e soagna soa tomba. {{verse|chapter=38|verse=17}}Che toa plenta a peuda esprime l’amarëssa! Frapa tò cheur con ardor. Pòrta ‘l deul për tut ël temp ch’ai n’a-i é da manca : ch’a sia proporsionà a soa dignità, evité tute maldicense e peui, sërca ‘d consolete ‘d tò sagrin. {{verse|chapter=38|verse=18}}As peul meuire ‘d soferensa e la pen-a dël cheur a consuma le fòrse. {{verse|chapter=38|verse=19}}Ël maleur gròss a slonga ‘l sagrin e l’angossa sensa fin a pòrta a na vita ‘d maledission e miséria. {{verse|chapter=38|verse=20}}Laste pa andè a la tristëssa, bùtla da banda e pensa a tò avnì. {{verse|chapter=38|verse=21}}Dësmentia mai: da la mòrt as torna nen, tò grand sagrin a servirà pa nì a ti nì a col ch’a l’é mòrt e at farà mach dël mal. {{verse|chapter=38|verse=22}}Avìsnte che soa sòrt a sarà dcò la toa: “Ier a mi, ancheuj a ti”. {{verse|chapter=38|verse=23}}Cand che n’òm a intra ant ël darié arpòs, a l’é dcò la memòria dël mòrt ch’a l’ha dirit a la rechie; consolassion ëd chiel adess che sò spìrit a l’é partì. === Comersi e artisanat === {{verse|chapter=38|verse=24}}Për vnì a esse un savant, un magìster ëd saviëssa, venta avèj motobin ëd moment ëd rechie. Col ch’a l’ha pòca ocupassion manual a vnirà esse savi.{{verse|chapter=38|verse=25}}Com a podria-lo vnì savi ël lauràur. A l’ha mach n’orgheuj: dovré l’avuja, fé andé anans ij beu, passé soa vita al ritm ëd sò travaj e sò bocin. {{verse|chapter=38|verse=26}}Tut ël but a stà ant ij sorch e le preus e as deurm nen la neuit për deje da mangé a le vache. {{verse|chapter=38|verse=27}}L’artisan e l’artista ch’a passo la neuit tanme ‘l di, e a gravo ‘d gravure an sij cacèt, a buto tut ël deuit a varié le figure; tùit aplicà a la riprodussion dël model a stan dësvij a compì da bin ël travaj. {{verse|chapter=38|verse=28}}Parèj ël fré, setà dë 'dnans ëd l’ancuso: as concentra an sël fèr da travajé. Ël flambé dël feu a lo coata ‘d sudor, e con ël calor ëd la fòrgia a dev loté. Ël rabel dël martel a jë struniss j’orije, e ij sò euj a stan pontà ‘n sël model d’arproduve, tut ciapà dal perfessionament ëd soa euvra e a passa la neuit a otimisela. {{verse|chapter=38|verse=29}}L’istess ël tupiné, setà a sò travaj: a fa viré sò torn con ij pé. Tavòta preocupà ‘d finì l’euvra, a buta tùit ij sò sfòrs a la riprodussion d'un gran nùmer ëd tòch. {{verse|chapter=38|verse=30}}Con le man a modela la creja antramentre che con ij pé a në contràsta la resistensa: tut angagià a na vernisadura a la perfession a stà dësvij për polidé ‘l forn. {{verse|chapter=38|verse=31}}Tuta sta gent-sì a l’ha fiusa an soe man e mincadun a l’é espert ëd so mesté. {{verse|chapter=38|verse=32}}Na sità, sensa ‘d lor as podrìa pa drissesse, nì j’òm a-i podrìo sté o andé an gir. Ma ‘l consèj ëd palass-sità a-j ciama pa sò avis, {{verse|chapter=38|verse=33}}nì a l’han pòst ant la ciambreja. Lor a pijo nen pòst an slë scagn da giùdes përchè a capisso nen la lege o ël dirit. {{verse|chapter=38|verse=34}}Nì a comparisso an tra j’autor dij proverbi. Contut lor a sosten-o j’euvre materiaj e soa preghiera a l’é për mej esercité sò mesté. === L'atività dlë scriba === Bin divers a l’é col ch’a s’àplica a medité la lege dël Pì Àut. == 39 == {{chapter|39}} {{verse|chapter=39|verse=1}}Chiel a studia la saviëssa dij magìster antich e a medité ‘l message dij profeta. {{verse|chapter=39|verse=2}}Chiel a guerna le memòrie dj’òm famos e ‘d lòn ch’as conta dj’òm avosà e a intra ‘ndrinta a le sutilità dij proverbi. {{verse|chapter=39|verse=3}}Arsërca ij segret ëd le paràbole, j’enìgma dij proverbi e tuta soa vita a l’é ocupà da le màssime dla sapiensa. {{verse|chapter=39|verse=4}}A peul përparèj rende servissi a ‘d gent amportanta, aranda dij dirigent ëd govern. A chiel as dan d’ancàrich a viagé an tèra strangera, përchè a l’ha esperiensa dël bin e dël mal ëd l’òm. {{verse|chapter=39|verse=5}}Tute le matin a s’alva bonora për dedichesse a Nosgnor ch’a l’ha crealo, e preghé an presensa dël Pì Àut. Chiel a doverta ij sò làver e a ‘ncamin-a l’orassion, an ciamand përdon dij pecà comëttù. {{verse|chapter=39|verse=6}}A prega Nosgnor, ël Grand Dé, ‘d vorèije inspiré d’anteligensa ;anlora dcò chiel a podrà spantié ël message ‘d soa saviëssa e, con l’orassion, ringrassié ‘l Signor. {{verse|chapter=39|verse=7}}Parèj ël savi adressa soa volontà e sò savèj, an meditand ij misteri divin. {{verse|chapter=39|verse=8}}Ël savi a mostra l’educassion fiamenga ch’a l’han mostraje, as glorierà ant la lege, régola dl’aleansa ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=39|verse=9}}Tùit a vanteran soa ‘nteligensa e a sarà mai dësmentià; soa memòria a sarà mai perdùa e sò nòm a restrà viv fin-a a la dariera generassion dl’òm. {{verse|chapter=39|verse=10}}Le nassion a conteran ëd soa sapiensa e la ciambreja a proclamerà sò elògi. {{verse|chapter=39|verse=11}}An soa vita, as lasrà darera un nòm pì glorios che mila d’àutri e cand ch’a rivrà soa ora , a podrà meuire sodisfàit. === N'inn ëd làuda a Nosgnor === {{verse|chapter=39|verse=12}}I veui ancor espon-e mie riflession, i jë smijo a la lun-a ant ël sò pien ëd metà mèis, i son ampinime d’ideje che i veui esprime. {{verse|chapter=39|verse=13}}Scoteme fieuj sant, e chërse tanme na pianta ‘d reuse an brova dl’eva. {{verse|chapter=39|verse=14}}Parèj dl’ancens spantié bon profum, e com ël liri ch’as cheurv ëd fior. Antoné un càntich e cantelo an còro, ringrassié Nosgnor për tut lòn ch’a l’ha fàit. {{verse|chapter=39|verse=15}}Proclamé sò grand Nòm, fé conòsse soa làuda e con vòsti cant al son ëd l’àrpa. Celebrelo parèj: {{verse|chapter=39|verse=16}}«Magnìfiche j’euvre ‘d Nosgnor! A sò temp tute soe euvre a saran realisà. {{verse|chapter=39|verse=17}}Venta pa ciamesse: "Përchè sòn?Còs serv-lo lòn?". Al moment bon tute le domande a l’avran rispòsta. Dé a l’ha mach da dì na paròla, e j’eve as fërmo tanme ant na diga; basta ch’a lo disa e le cisterne a s’ampinisso. {{verse|chapter=39|verse=19}}Chiel a dà n’órdin e tut as compiss com a veul; gnun a peul buté d’antrap a soa salvëssa. {{verse|chapter=39|verse=19}}dë 'dnans ëd j’euj a l’ha tut lòn ch’a fan ij mortaj, e a peul scapé nen a sò bèich. {{verse|chapter=39|verse=20}}Sò colp d’euj a sesiss ël prinsipi e la fin dij temp: për chiel nen a l’é strasordinari. {{verse|chapter=39|verse=21}}Venta pa ciamesse: “Còs é-lo sòn? E lòn, còs serv-lo?”, përchè tut a l’è creà con un but precis. {{verse|chapter=39|verse=22}}Soa benedission a dësbòrda tanme un fium, parèj ëd na bùria ch’a va inondé la tèra. {{verse|chapter=39|verse=23}}Contut le nassion a sperimenteran soa flin-a, parèj com a l’avìa trasformà j’eve ant un desert salà. {{verse|chapter=39|verse=24}}Soe stra a son drite për ij sant, ma pien-e d’antrap për ij sensa-lege. {{verse|chapter=39|verse=25}}Tut lòn ch’a l’é bel e bon a l’é stàit creà dal prinsipi, com ëdcò ij maleur për ij pecador. {{verse|chapter=39|verse=26}}Për vive, jë bzògn ëd prima necessità për l’òm a son: eva, feu, fèr e la sal, farin-a ‘d gran, làit e amel, vin, jus d’uva, euli e vestì. {{verse|chapter=39|verse=27}}Tut sòn a l’é un bin për ij fedej, ma a ven a esse nociv për la gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=39|verse=28}}A-i son ëd vent creà për castigh che con sò furor a grevo na vira ‘d pì e a l’ora dël giudissi, a s-ciodran tuta soa violensa an pasiand parèj lë sdegn dël Creator. {{verse|chapter=39|verse=29}}Feu, grela, famin-a e mòrt, tut sòn a l’è stàit creà për ël castigh. {{verse|chapter=39|verse=30}} Dent a cròch ëd le bestie ferose, scorpion, vìpre, spa d’arvangia contra j’infedej, {{verse|chapter=39|verse=31}}tuti costissì a esulteran d’ubidì a sò comand. Pront an sla tèra për tùit ij bzògn, A sò temp a trasgrediran pa la paròla. {{verse|chapter=39|verse=32}}Tut sòn për mi a l’é ciàir dal prinsipi. Donch, i l’hai pensaie ansima e butalo për ëscrit: {{verse|chapter=39|verse=33}}“Tut lòn ch’a fa Nosgnor a l’é bon, ant lë bsògn chiel a provëdrà a lòn ch’a manca”. {{verse|chapter=39|verse=34}}Venta nen dì: “ Sòn a l’é pes che lòn!”. Përchè a-i rivrà ‘l temp che tut a sarà arconossù tanme bon! {{verse|chapter=39|verse=35}}E adess canté con tut vòst cheur e a vos rionda e benedì ël nòm ëd Nosgnor”. == 40 == {{chapter|40}} === Miseria dl'òm === {{verse|chapter=40|verse=1}}Tuti j’òm a son sotmetù a fastudi, un giov grev a pèisa an sij fieuj d’Adam, dal di ch’a seurto da le ventraje ëd soa mare fin-a a cand a torno a la mare-tèra ’d tùit. {{verse|chapter=40|verse=2}}lòn ch’a-j rùmia ant ij pensé e a-j fa pau, lòn ch’a speto con aprension, a l’é ‘l di ëd soa fin. {{verse|chapter=40|verse=3}}A son tuti butà parèj, a ‘ncaminé dal rè ch’a l’è stà dzora ‘d sò tròno, fin-a ‘l darié sò sùdit setà për tèra ant la snìsia, {{verse|chapter=40|verse=4}}da col ch’a pòrta ‘l mantel ross e la coron-a fin-a a col vestì mach ëd tèila. {{verse|chapter=40|verse=5}}A conòsso tuti la ràbia e la gelosìa, ël turbament e l’anchietùdin, la pau dla mòrt, ël rancor e la dëscòrdia. E s’a van a cogesse për trovè d’arlass, la seugn ëd la neuit a dësvija soe angosse. {{verse|chapter=40|verse=6}}A s’arlama për pòch, scasi nen, peui ant ël seugn, parèj d’un di ëd vardia, a l’é bolversà da le carcaveje ‘d sò cheur, com a fussa scampà dal front ëd bataja. {{verse|chapter=40|verse=7}}E antramentre che ‘nt ël seugn a stà për butesse an salv, as dësvija, an maravijàndze dla tëmma nen real. {{verse|chapter=40|verse=8}}Costa a l’é la situassion ëd tùit ij vivent, da l’òm a la bestia; contut, për ël pecador a l’é sét vire pes: {{verse|chapter=40|verse=9}}mòrt, sangh, dëscòrdia e guere, malora, famin-a, ruin-a e disàstr. {{verse|chapter=40|verse=10}}Tuti sti maleur a son ëstàit creà për ij gram, e sempe për lor ch’a l’é rivane la grand inondassion. {{verse|chapter=40|verse=11}}Tut lòn ch’a ven da la tèra, a-i tornerà; j’eve a torno sèmper al mar. === L'angiustissia a trionferà pa === {{verse|chapter=40|verse=12}}A spariran tùit ij present fàit për corompe ij giùdes e j’angiustissie: mach la lealtà a restrà etérna. {{verse|chapter=40|verse=13}}Le richësse 'ngiùste a sëccheran parèj d’un torent, as perdran com artron-a ant na buria un tron ch’a struniss. {{verse|chapter=40|verse=14}}Ij trasgressor a ‘ndran an ruin-a përparèj coma 'l nen giust a s’arpatrà an dovertand le man. {{verse|chapter=40|verse=15}}La dëssendensa dij përvers a butrà pa pì d’àutri branch, le rèis pa pure a saran dzora ‘d na pera dura sensa teren. {{verse|chapter=40|verse=16}}Ij goré ch’a chërso aranda dl’eva o an brova d’un ri, a saran tajà anans ëd tute j’àutre erbe. {{verse|chapter=40|verse=17}}Contut la generosità a l’é un paradis benedì e l’almòsna a dura sempe. === Le gòj ëd la vita === {{verse|chapter=40|verse=18}}Dossa a sarà la vita dl’ovrié e ‘d col ch’a basta a chiel istess, ma pì ancor a lo sarà për col ch’a treuva un tesòr. {{verse|chapter=40|verse=19}}Un nòm a l’é assicurà da vàire fieuj o da la fondassion ëd na sità, ma na fomna ireprensìbila a sarà pì stimà ancor. {{verse|chapter=40|verse=20}}Vin e mùsica arlamo ël cheur, ma l’amor dla saviëssa pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=21}}La fluta e l’arpa a fan na bela melodìa, ma na paròla gentila a l’é pì dossa ancor. {{verse|chapter=40|verse=22}}L’euj a l’ha anvìa ‘d grassia e blëssa, ma dël verd ëd la campagna pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=23}}L’amis e ‘l cambrada as treuvo sèmper al moment giust, tutun fomna e marì pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=24}}Ij frej e n’agiut a servo ant ij brut moment, ma la carità a salverà pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=25}}L’òr e l’argent a dan na posission sicura, ma ‘n bon consèj a ven apressià pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=26}}Richëssa e potensa a dan fiusa al cheur, ma la tëmma ‘d Nosgnor a la dà pì ancor. S’it vénere ‘l Signor, at mancrà nen; con Chiel it l’avras pa da manca ‘d ciamé d’agiut. {{verse|chapter=40|verse=27}}La venerassion ëd Nosgnor a l’é un paradis benedì, e soa protession a val ëd pì che tute j’àutre glòrie. === La dësgrassia 'd mendiché === {{verse|chapter=40|verse=28}}Car ël mè fieul, va pa a limosné: a l’é mej meuire che mendiché. {{verse|chapter=40|verse=29}}L’òm ch’a bèica sèmper a la tàula dj’àutri a viv na vita da nen: andrà antamnesse con ëd mangé forësté, l’òm savi e educà as në pijerà varda. {{verse|chapter=40|verse=30}}Për l’òm sensa vergògna ‘l pan almosnà, a smijerà doss a sò palà, ma ‘n soe ventraje a l’avrà l’efet dël feu. == 41 == '''{{chapter|41}} === Riguard ëd la mòrt === {{verse|chapter=41|verse=1}}Mòrt! Com a l’é mèr pensé a ti, për l’òm ch’a viv pasi an tra soe richësse, cand che l’òm a l’ha nen fastudi e boneur an tut, ancora bon a apressié ij piasì! {{verse|chapter=41|verse=2}}Òh mòrt, com it ses binëvnùa, për l’òm ant la necessità e sensa fòrse, për l’òm tròp vej, acablà da pensé, për l’arviros ch’a l’ha pa pì passiensa! {{verse|chapter=41|verse=3}}Gnun-a tëmme ‘d sentensa dla mòrt, pensa a coj ch’a l’ero anans ëd ti e a coj ch’a vniran apress. {{verse|chapter=41|verse=4}}Meuire a l’é ‘l destin che Nosgnor ampon a tuti j’esse vivent. Donca, përchè arfudè lòn che ‘l Pì Àut a l’ha giudicà bon për tùit? Che toa vita a l’àbia da duré, des ann, o sent o mila, ant ël mond dij mòrt as në ten pa cont ëd pianta. === Ël destin dij pecador === {{verse|chapter=41|verse=5}}Ij fieuj dij pecador a son n’abominassion, na rassa grama ch’a frequenta le ca dij përvers. {{verse|chapter=41|verse=6}} L’ardità dij fieuj dij pecador a ‘ndrà perdùa e soa dëssendensa andrà anans ant ël dzonor. {{verse|chapter=41|verse=7}}Un pare sensa religion a sarà rimprocià da sò fieuj, përchè as sento dëspresià a càusa ‘d chiel. {{verse|chapter=41|verse=8}}Maleur a vojàutri, gent sensa religion ch’i chite la Lej dël Pì Àut! {{verse|chapter=41|verse=9}} Se voi ‘v moltìpliche, tut a sarà për la ruin-a; se i seve nassù, a l’é për la maledission e, cand i meuire i l’eve l’ardità dël maledet. {{verse|chapter=41|verse=10}}Tut lòn ch’a seurt da la tèra, a la tèra a torna; parèj ëd gent sensa religion: da la maledission a la ruin-a. {{verse|chapter=41|verse=11}}As fà deul an facia dij cadàver dij pecador, contut sò nòm a sarà dëscancelà. {{verse|chapter=41|verse=12}}Guerna tò nòm, përchè at survivrà: pì che mila tesòr d’òr. {{verse|chapter=41|verse=13}}La vita ‘d na brava përson-a a l’ha ij di contà, tutun un bon nòm a l’é etern. {{verse|chapter=41|verse=14}}Car ël mè fieul, guerna an pas l’educassion arseivùa. Ma saviëssa stërmà e tesòr sotrà: còs sérv-lo? === Na série 'd contrast === {{verse|chapter=41|verse=15}}N’òm ch’a stërma soa folairà a val pì ëd col ch’a stërma soa saviëssa. {{verse|chapter=41|verse=16}}Adess, prové onta mach dë 'dnans ëd mia paròla, përchè a va pa bin vërgognesse ‘d tute j’onte basta ch’a sia, e d’àutra part, ant ël mond a-i è pa ‘l midem apressiament për lòn ch’a càpita. {{verse|chapter=41|verse=17}}Ëd sòn vojàutri i l’eve d’avèj onta: dë 'dnans ai pare, ëd vive da dësbaucià; dë 'dnans ëd la gent ëd govern, la busiardarìa; {{verse|chapter=41|verse=18}}dë 'dnans ai magistrà, ël delit; dë 'dnans a la ciambreja dël pòpol, la violassion ëd la lege ëd Dé; dë 'dnans ëd un compagn o n’amis, ël fé dël mal; {{verse|chapter=41|verse=19}}dë 'dnans vòstri avzin, d’esse ëd làder. Venta vërgognesse d’ës-ciapé un giurament o un pat, ëd fé ‘l mendich o d’arfudé lòn che giustament a ven ciamà, {{verse|chapter=41|verse=20}}o ‘d pa rësponde a ‘n salut genit. Venta avèj onta dl’anvìa për na meretriss, {{verse|chapter=41|verse=21}}e ‘d disinteressesse d’un compatriòta, o d’apropiesse ‘d n’ardità o na donassion. O ancora dl’anvìa për na fomna ‘d n’àutr, {{verse|chapter=41|verse=22}}ëd vorèj avèj relassion con la pròpia s-ciava, e, pes ancor, vorèj avzinesse a sò let. Àbie d’onta d’ansulté vòstri amis o ëd rinfaceje d’avèj lòn che voi i l’eve daje. == 42 == {{chapter|42}} {{verse|chapter=42|verse=1}}Àbie onta d’arpete lòn ch’i l’eve sentù e ‘d dësvelé ‘d segret. A l’é mach ëd lòn, ch’i l’eve d’avèj pròpi vërgògna e tùit a v’aproveran. Vardé-sì j’ocasion andova a l’é pa necessari d’avèj vërgògna nì ëd séntse colpévol për rispèt uman. {{verse|chapter=42|verse=2}}Gnun-a onta d’esse sotmëttù dla lege dël Pì Àut nì ëd soa aleansa; nì d’assòlve un pagan se a l’é nossent, {{verse|chapter=42|verse=3}}nì ëd ten-e cont con n’amis o con un compagn ëd viage, nì ëd partagé toa ardità con d’àutri; {{verse|chapter=42|verse=4}}nì d’avèj na balansa e ‘d pèis giust, nì ëd cheuje un profit, cit o grand, {{verse|chapter=42|verse=5}}o d’un benefissi comercial. Gnun-a vërgògna ëd rimprocé con severità tò fieuj, nì ëd foëtté a sangh la schin-a ‘d në s-ciav fagnan. {{verse|chapter=42|verse=6}}Se toa fomna a l’é grama opura dova ch’a-i son tròpe man, gnun-e tëmme ‘d dovré ciav e cacèt. {{verse|chapter=42|verse=7}}Conta e pèisa tut lòn ch’it bute an depòsit; ch’a sia tut scrivu: dé e avèj. {{verse|chapter=42|verse=8}}Gnun-a onta ‘d rimprocé ‘l fòl, lë stordi o ël vej acusà d’adulteri. It podras parèj mostrete tanme n’òm genit educà,e it saras apressià da tùit. === Fije e pare === {{verse|chapter=42|verse=9}}Na fija, a l’è për un pare, n’adoss ëd n'anchietùdin segreta, na preocupassion ch’a slontan-a la seugn: cand a l’é giovo, përchè a vada pa a passé l’età da trové da mariesse; e na vira acasà ch’a peuda esse arpudià. {{verse|chapter=42|verse=10}}Da fiëtta, la tëmma a l’é ch’a vada nen a fesse sedùe e vnì pajòla sota ‘l tèit dël pare. S’a l’é con ël marì, ch’a croa an colpa, acasà ch’a sia pa bon-a a caté ‘d cit. {{verse|chapter=42|verse=11}}Donca, se la vérgin a l’é pa ‘d bon comand, ti fà pì fòrta la vigilansa, përchè at fasa nen esse svergna dij tò nemis, a fasa parlé la gent ëd la sità e a në sia la fàula, parèj da fete vërgogné dë 'dnans ëd tùit. {{verse|chapter=42|verse=12}}Toa fija venta pa ch’a mostra soa blëssa a tuti, nì ch’a frequenta tròp ël ciancium ëd le fomne, {{verse|chapter=42|verse=13}}përchè la malissia dle fomne a ven fòra parèj dle càmole dai vestì. {{verse|chapter=42|verse=14}}Mej la gramìssia ‘d n’òm che la bontà ‘d na fomna! Na fija svërgognà a dzonora sò pare. === J'euvre 'd Dé ant la natura === {{verse|chapter=42|verse=15}}Ore, i veui memorié tut lòn che Nosgnor a l’ha fàit; veuj conté lòn ch’i l’hai vëddù. Nosgnor a l’ha creà tut për mojen ëd soa paròla, e a l’é sò but ch'a l’é compisse për l’acòrd con soa volontà. {{verse|chapter=42|verse=16}}Përparèj com as vëdd ël sol che con sò splendor a fà vëdde tut, j’euvre ‘d Nosgnor a son satìe ‘d soa glòria. {{verse|chapter=42|verse=17}}Gnanca j’àngej sant dël Signor a peulo conté tute soe maravije: Nosgnor Onipotent a l’ha stabilì tut su base fërme, përchè tut ël mond antregh a ten-a bon an soa gloriosa presensa. {{verse|chapter=42|verse=18}}Dé a pénetra sò beich fin-a ‘l fond dël mar e fin-a ant ël balatron dij cheur: chiel a conòss ij sò segret. Ël Pì Àut, a peul savèj tut. Chiel a scrùta da bin ij segn ch’a marco ij temp. {{verse|chapter=42|verse=19}}A dësvela passà e avnì e arvela ‘l fond dij segret. {{verse|chapter=42|verse=20}}Ti ‘t peule pa stërmeje ij tò pensé e gnun-a ‘d toe paròle a peul scampeie. {{verse|chapter=42|verse=21}}Con saviëssa a l’ha ciadlà soe euvre grande, arlongh tut ël cors dij sécoj. Chiel a l’é da sèmper e a restrà për sempe, e ‘d soa euvra as peul giontesse o gavesse nen: e a l’ha pa da manca ‘d consijé. {{verse|chapter=42|verse=22}}Ah! Com a son bele soe euvre, dcò se i në s-ceiroma mach në spluva! {{verse|chapter=42|verse=23}}Frem e ùtil a l’é tut lòn ch’a l’ha fàit e ‘l but ëd Nosgnor as realisa sempe. {{verse|chapter=42|verse=24}}Tut a va a parija, e as corispondo, le ciòse, un-a a l’àutra: l’imperfession a l’ha pa creala. {{verse|chapter=42|verse=25}}Na ciòsa a fa pì fòrt ël valor ëd n’àutra. La contemplassion ëd soa glòria a va mai pì a la fin! == 43 == {{chapter|43}} === Lë splendrior dël sol === {{verse|chapter=43|verse=1}}Com a l’é anciarmant vacé j’autësse dël pì sclin firmament! Che spetàcol ëd glòria a smon a jë sguard! {{verse|chapter=43|verse=2}}A s’alva, a l’archengh, ël sol, e a smijerìa fin-a nunsié la glòria fiamenga dl’euvra dël Pì Àut. {{verse|chapter=43|verse=3}}Ma a mesdì ël sol a suva la campagna. Chi peul-lo antlora ten-e soa calura? {{verse|chapter=43|verse=4}}A s’arvìscola ‘l feu për ij travaj ëd fòrgia ma ‘l sol a l’é tre vire pì càud, ël sol ch’a brusa le montagne: ch’a manda sofi ëd feu, e a sbòrgna j’euj con ij sò ragg. {{verse|chapter=43|verse=5}}E com a l’é grand Nosgnor! Ël grand ch’a l’ha creà ‘l sol e a n’adressa la corsa con soa paròla! === Lë splendrior ëd la lun-a === {{verse|chapter=43|verse=6}}La lun-a, dcò chila, a s’àlva a soa ora, a marca ‘l temp ch’a passa, andicàndne la durada. {{verse|chapter=43|verse=7}}Astr ch’a cala fin-a a dësparì, la lun-a a serv a marché la dàita dle feste. {{verse|chapter=43|verse=8}}Dcò ‘l mèis a ciapa sò nòm da la lun-a, maravija ch’a càngia e as buta torna a chërse, lum dl’armeja dël cel ch’a sbërlus an sël firmament. === La glòria dle stèile e dl'arcancel === {{verse|chapter=43|verse=9}}lë splendor ëd le stèile a fa la blëssa dël cel: l’ornament rajant dj’autësse ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=43|verse=10}}A ubidisso a j’órdin dël Dé ùnich, an stasend andova a l’ha butaie e sensa chité sò pòst ëd guardia. {{verse|chapter=43|verse=11}}Vàrda l’arcancel e benedis col ch’a l’ha falo: eclatan an tuta soa blëssa. {{verse|chapter=43|verse=12}}A fà la trassa ant ël cel con n’arch ëd lus: a l’ha tendulo ël Pì Àut con soe man. === Le maravije dla natura === {{verse|chapter=43|verse=13}}Nosgnor a fa tombé le grele ‘d tempesta, peui, sò vorèj a sfranda ‘l lòsne; {{verse|chapter=43|verse=14}}a doverta le riserve d’eva dël cel e le nìvole a vòlo tanme d’osèj. {{verse|chapter=43|verse=15}}Soa potensa a s-ciassa le nìvole che peui as ësfriso an grele ‘d tempesta. {{verse|chapter=43|verse=16}}Ël rabel ëd sò tron a fà tramblé la tèra, ch’a seufr tanme na fomna an pajòla. L’arson dël tron a dësbogia le montagne e s’a lo veul, Nosgnor a fà possé ‘l vent marin, {{verse|chapter=43|verse=17}}o la tramontan-a e vent impetuos a sófio, opura a fà tombé la fiòca parèj d’osèj ch’as pòso an sël teren e përparèj a cheurv ij camp parèj ëd në scop ëd aliòstre. {{verse|chapter=43|verse=18}}Soa bianchëssa fiamenga a smaravija j’euj, e ‘l cheur a l’é ambajà a vëdde tut sòn. {{verse|chapter=43|verse=19}}Nosgnor a spantia la brin-a tanme la sal, nopà s’a gèila, la galavèrna ‘s cristalisa ant j’agucin. {{verse|chapter=43|verse=20}}Bufa la bisa, an sl’eva as condensa la giassa; che as pòsa dzora ‘d tuta la massa d’eva, ch’as arvest parèj ëd n’armura. {{verse|chapter=43|verse=21}}Ël vent marin a dvora le montagne e a brusa ‘l desert; tanme a fussa feu a dësbla l’erba. {{verse|chapter=43|verse=22}}Armedi ëd tut a l’é na nivoren-a a l’amprovista, l’arivé dla rosà ch’arlama da la càud. {{verse|chapter=43|verse=23}}Con soa paròla chiel a l’ha domà ‘l balatron ëd ël mar e a l’ha piantaie j’ìsole. {{verse|chapter=43|verse=24}}Coj ch’a nàvigo an sël mar a në conto ij privo, a séntje con nòstre orije i në restoma bele ambajà. {{verse|chapter=43|verse=251}}Ambelelà a-i é tut lòn ch’a l’é dròlo e stupend, esse viv ëd tute sòrt e ‘d mostro marin. {{verse|chapter=43|verse=26}}Për chiel sò nunsi a compiss ël viage ant un bon pòrt, a l’é pro na paròla për regolé tut. {{verse|chapter=43|verse=27}}I podrìo dì ancor vàire e finì mai pì, ma la sara dël dëscors ch’a sia: “Nosgnor a l’é tut!”. {{verse|chapter=43|verse=281}}Coma podrio-ne avèj la fòrsa për laudelo? Chiel an efet, ël Grand, a l’é dëdzora ‘d tute soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=29}}Afros a l’é Nosgnor e motobin grand, soa potensa a l’é na maravija. {{verse|chapter=43|verse=30}}Ant ël glorifiché ‘l Signor, esaltelo pì che peule, përchè a lo sarà mai pro. Ant l’esaltelo moltipliché vòstra fòrsa, stracheve mai, përchè i finireve mai. {{verse|chapter=43|verse=31}}Chi é-lo ch’a l’ha vëddù Nosgnor e chi a podrà celebrelo? Chi a peul magnifichelo com a l’é? {{verse|chapter=43|verse=32}}A-i son vàire euvre stërmà pì grande che coste: nojàutri contemploma mach na part ëd soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=33}}Nosgnor a l’ha fàit tut e a l’ha daje saviëssa a coj che a-j veul bin. == 44 == {{chapter|44}} === N'inn an onor dij nòstri antich === {{verse|chapter=44|verse=1}}Foma adess l’elògi dj’òm avosà, dij nòstri pare an soe generassion. {{verse|chapter=44|verse=2}}Nosgnor a l’ha creaje motobin glorios: sò grandeur a l’é da sempe. {{verse|chapter=44|verse=3}}Sgnor ant ij sò regn, a l’é për soa potensa ch’as conossìa sò nòm, consijé famos për soa ‘nteligensa, e messagé ‘d professìe. {{verse|chapter=44|verse=4}}Cap dël pòpol con soe decision e con l’anteligensa dla saviëssa popolar; dëscors savi a-i j’ero an sò ‘nsegnament. {{verse|chapter=44|verse=5}}Compositor ëd melodìe musicaj e autor ëd poem cantà. {{verse|chapter=44|verse=6}}Gent potenta për soa richëssa e ch’a vivìo pasi an soe ca. {{verse|chapter=44|verse=7}}Tuti costissì a l’ero stàit onorà ai sò temp, an soa vita a l’ero stàit avosà. {{verse|chapter=44|verse=8}}Cheicadun ëd lor a l’avìa lassà un nòm, përchè as në selebrèissa la làuda. {{verse|chapter=44|verse=9}}D’àutri a-i é pa pì memòria, passà com a fusso mai esistù, a l’ero stàit com a fusso mai stàit, e dcò sò fieuj apress ëd lor. {{verse|chapter=44|verse=10}}Nopà costissì a son ëstàit òm ëd fede, e soe euvre giuste a son pa dësmentià. {{verse|chapter=44|verse=11}}An soa dëssendensa as conserva na bela ardità: ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=12}}Soa dëssendensa a resta fedel a j’aleanse e grassie a lor dcò ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=13}}Për sèmper a restrà soa dëssendensa e soa glòria a sarà pa ‘scurà. {{verse|chapter=44|verse=14}}Ij sò còrp a s’arpòso an pas ant la tomba, ma sò nòm a l’é viv për sempe. {{verse|chapter=44|verse=15}}Tute le nassion a parleran ëd soa saviëssa e la ciambreja dla gent a në farà l’elògi. === Enòch === {{verse|chapter=44|verse=16}}Enòch a l’era piasù a Nosgnor e a l’é stàit rapì, esempi ëd conversion për tute le generassion. === Noè === {{verse|chapter=44|verse=17}}Noè a l’é stàit trovà përfet e giust, al temp ëd la zara a l’é stàit segn d' arconciliassion; për sò mojen na rimanensa a l’era survivùa an sla tèra, al temp dël diluvi. {{verse|chapter=44|verse=18}}Aleanse sensa fin a son fissasse con chiel, përchè con ël diluvi a fusso pa dësblà tùit ij vivent. === Abraham === {{verse|chapter=44|verse=19}}Ël grand Abraham a l’é stàit pare ‘d na caterva ‘d nassion, gnun a l’é stàit mai pì trovà parèj ëd chiel ant la glòria. {{verse|chapter=44|verse=201}}Chiel a l’ha guernà la Lege dël Pì Àut: a l’é intrà con chiel an aleansa. An soa pròpia carn a l’é fissasse st’aleansa e a l’é stàit trovà degn ëd Fej ant la preuva. {{verse|chapter=44|verse=21}}Për sòn Dé a l’ha promëttuje con giurament ëd benedì le gent ëd soa dëssendensa, ëd felo ëd bon nùmer tant ‘me la póer ëd la tèra, e d’alvé soa posterità parèj dj’astr e ‘d deje n’ardità da mar a mar e dal fium fin-a ai finagi dla tèra. === Isach e Giacòb === {{verse|chapter=44|verse=22}}Për grinor d’Abraham, ël pare, Nosgnor a l’ha fàit la midema promëssa a sò fieul, Isach. Peui a l’ha designà Giacòb tanme depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission për tuti j’òm. {{verse|chapter=44|verse=23}}Peui a l’ha designà (an sla testa d’Israel)/Giacòb, coma depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission dël drit ëd primogenitura për tuti j’òm. A l’ha confermaje soa benedission e a l’ha daje ‘l pais an proprietà. A l’ha fane dódes part ch’a l’ha ‘rpartì an tra le dódes tribù. == 45 == {{chapter|45}} === Mosè === {{verse|chapter=45|verse=1}}(An tra ij dëssendent ëd Giacòb) Mosè, amà da Dé e da j’òm: soa memòria a l’é na benedission. {{verse|chapter=45|verse=2}}A l’ha daje glòria parija a cola dij Sant e a l’ha falo grand an tra ij teror dij nemis. {{verse|chapter=45|verse=3}}Për soe paròle a l’ha fàit chité ij portent e a l’ha glorificalo dëdnans ai rè; a l’ha daje autorità dzora ‘d soa gent e a l’ha mostraje part ëd soa glòria. {{verse|chapter=45|verse=4}}A l’ha santificalo ant la fedeltà e ant l’umiltà, a l’ha sernulo an tra tuti j’òm. {{verse|chapter=45|verse=5}}A l’ha faje sente soa vos, a l’ha falo intré ant la nìvola scura e a l’ha daje visavì ij comandament, Lege 'd vita e d’anteligensa, përchè a mostrèissa a Giacòb l’aleansa, ij sò decret a Israel. === Aron === {{verse|chapter=45|verse=6}}A l’ha alvà Aron, sant parèj ëd chiel e sò frel, ëd la tribù ëd Levi. {{verse|chapter=45|verse=7}}A l’ha stabilì con chiel n’aleansa etérna an faséndlo sacerdòt për ël pòpol. A l’ha onoralo ëd bej ornamente a l’ha faje porté na vestimenta ‘d glòria. {{verse|chapter=45|verse=8}}A l’ha ‘rvestilo con j’onor pì spléndid, ancoronàndlo con parament ëd podèj: braje, tùnica, efod. {{verse|chapter=45|verse=9}}Dzora ‘d sò mantel a l’ha decorà ‘d pomgranà e na sonajera d’òr tut d’antorn, e ‘d sonaj ch’a ciochinèisso mach al bogé ‘d sò pass, an spantiand un tintin ant ël templi tanme memorial për ij fieuj ëd soa gent. {{verse|chapter=45|verse=10}}Nosgnor a l’ha ‘nvlupatà Aron ëd na vestimenta sacrà d’òr, porpra vermeja e violëtta, euvra brodà d’artista; a l’avìa peui un petoral con le sòrt sacrà dj’Urim e Tumim, marche ‘d vrità, {{verse|chapter=45|verse=11}}brodà con fil ëscarlat, euvra d’artësan, con ëd pere pressiose gravà parèj ëd cacèt, ageminà d’òr, euvra ‘d giojelié; a portava n’iscrission gravà ch’a memoriava mincadun-a dle tribù d’Israel. {{verse|chapter=45|verse=12}}Dzora dël turban a l’ha butaie na coron-a d’òr con n’incision sacrà, ansigna d’onor, travaj vigoros: tute le decorassion a l’ero na delissia për j’euj. {{verse|chapter=45|verse=13}}A l’era mai pì vëddusse ‘d ròba parija, tant bela, mai në strangé a l’era vëstisse përparèj, ma mach ij sò fieuj e ij sò dëssendent për sempe. {{verse|chapter=45|verse=14}}Tùit ij sò olocàust a ven-o brusà ‘d pianta, doe vire al di, sensa fërmesse. {{verse|chapter=45|verse=15}}Mosè a l’ha ‘nvestilo sacerdòt e consacralo con d’euli sant. Costa a l’é vnùita esse n’aleansa sensa fin për chiel e për sò dëssendent, un dirit për sempe: presiede al sacerdòssi e benedì ël pòpol an sò nòm. {{verse|chapter=45|verse=16}}Nosgnor a l’ha sernù Aron an tra tuti, përchè a smonièissa ‘d sacrifissi, ancens e përfum tanme memorial e përchè a fèissa ‘l rit d’espiassion a favor ëd ël pòpol. {{verse|chapter=45|verse=17}}A l’ha daje ‘l podèj d’antërpreté ij comandament e ‘d pronunsié giudissi, për mostreje a Giacòb soe testimonianse e ‘nluminé Israel ant la pràtica ‘d soa Lege. {{verse|chapter=45|verse=18}}Ant ël desert, d’òm strangé a l’ero stàit gelos ëd chiel: a l’ero coj ëd Datan e Abiram e ij partigian ëd Còre, tùit pien ëd bischiss e furor. {{verse|chapter=45|verse=19}}Tutun Nosgnor a l’ha vëddù e a l’ha reagì an manera afrosa: dësblàndje con la fùria dël feu e ‘l portent ëd soa fiama. {{verse|chapter=45|verse=20}}E a l’é chërsùa sempe ‘d pì la glòria d’Aron, a l’ha conceduje n’ardità special: daséndje na part ëd le primìssie dij frut ëd la tèra e dzortut pan a foson. {{verse|chapter=45|verse=21}}An efet, ij sacerdòt a s’alimento dij sacrifissi smonù al Signor: a l’era un privilegi për Aron a ij sò dëssendent. {{verse|chapter=45|verse=22}}Për contra, gnun-a ardità ant la tèra dël pòpol, gnun-a porsion an mes a la gent për chiel, përchè a l’é Nosgnor soa part e sò patrimòni. === Pincas === {{verse|chapter=45|verse=23}}Pincas, fieul ëd Eleasar, a l’é stàit ël ters ant la glòria, përchè zelant ant la tëmma ‘d Dé, e për soa fermëssa ant j’arvire dla gent, e për sò corage e noblëssa d’ànima: chiel a l’ha fàit espiassion për Israel. {{verse|chapter=45|verse=24}}Për sòn a l’è stabilisse con chiel n’aleansa ‘d pas, e a l’é stàit designà cap dël santuari ëd soa gent. Parèj che la dignità dël grand-sacerdòssi a l’é staita arservà a chiel e a soa dëssendensa për sempe. {{verse|chapter=45|verse=25}}Chiel a l’é angagiasse dcò con David fieul ëd Iesse, dla tribù ‘d Giuda, an promëtténdje che l’ardità real a sarìa passà mach da pare a’n fieul nopà l’ardità sacerdotal d’Aron a passava a tuta soa dëssendensa. {{verse|chapter=45|verse=26}}Fieuj d’Aron, che Dé a v’ampinissa ‘l cheur ëd saviëssa, për giudiché soa gent con giustissia e përchè i vade mai a perde, ant l’avnì la prosperità e l’onor ch’av ven. == 46 == {{chapter|46}} === Giosuè e Caleb === {{verse|chapter=46|verse=1}}Vajant an guera a l’é stàit Giosuè fieul ëd Nun. Chiel a l’é sucedù a Mosè ant la dignità ‘d profeta. A pòrta bin sò nòm, përchè Nosgnor a l’ha fàit ëd chiel ël grand salvator dël pòpol ch’a l’avìa sernù. A l’ha compì arvangia an sij nemis adressà contra ‘d chiel, an butand Israel an possess ëd sò teritòri. {{verse|chapter=46|verse=2}}Che glòria, cand a aussava ij sò brass e a’mbrancava soa spa contra le sità! {{verse|chapter=46|verse=3}}Chi é-lo, anans ëd chiel, frem përparèj? Chiel mnava ‘l combatiment ëd Nosgnor! {{verse|chapter=46|verse=4}}É-lo pa fermasse ‘l sol a sò comand, për un di ch’a l’é smijàne doi? {{verse|chapter=46|verse=5}}Ant ël moment che ij nemis a lo s-ciassavo da tute bande, chiel a l’era apelasse al pì Àut poderos, e Nosgnor, ch’a l’é grand, a l’ha scotalo an mandand na tempesta afrosa ‘d pere. {{verse|chapter=46|verse=6}}Giosuè a l’è sfrandasse an sl’armeja nemisa e a l’ha dësblà j’aversari ant la cala ‘d Bet-Coron. Ventava, an efet, che le nassion pagan-e ch’a l’avìo fàit guera a Nosgnor, a conosseisso tuta la disponibilità d’arme ‘d Giosuè, përchè chiel a seguitava ij comand dël Magìster. {{verse|chapter=46|verse=7}}E ant ël temp ëd Mosè, Giosuè, parèj ëd Caleb fieul ëd Iefune, a l’avìo mostrà soa fidelità, an oponéndze a la ciambreja dël pòpol, për ampedì ch’as arvirèisso, an pasiand mormorassion malegne. {{verse|chapter=46|verse=8}}Mach lor doi a l’ero salvasse an fra ij sessentmila soldà, për fé intré la gent ant l’ardità, ant la tèra ‘ndova a scor làit e amel. {{verse|chapter=46|verse=9}}A Caleb Nosgnor a l’avìa daje un gran vigor, ch’a l’é duraje fina soa veciaja, përchè a conquistèissa la region ëd montagna dël pais; parèj che soa dëssendensa a l’ha conservala an ardità. {{verse|chapter=46|verse=10}}Parèj tuti j’Israelita a l’han podù vëdde com a l’era mej seguité Nosgnor. === Ij Giùdes === {{verse|chapter=46|verse=11}}Venta dcò parlé dij Giùdes: mincadun famos a soa manera. Coj ch’a son sempe stàit fedej e coj ch’a son mai slontanasse da Nosgnor. {{verse|chapter=46|verse=12}}Ch’a vado arfiorì ij sò òss ant la tomba, e che ij fieuj ëd costi òm glorios a vado a fé neuv l’onor ch’a mérito ij sò pare! === Samuel === {{verse|chapter=46|verse=13}}Samuel, stimà da Nosgnor, profeta dël Signor, a l’ha stabilì la monarchìa e onsù coj ch’a l’avìo da comandé dzora ‘d sò pòpol. {{verse|chapter=46|verse=14}}A l’era stàit giùdes ëd la gent an acòrdi ëd la Lej ëd Nosgnor, e për sòn Nosgnor a l’ha vijà an sij dëssendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=46|verse=15}}An rason ëd soa fidelità, Samuel a l’ha dàit preuva d’esse un ver profeta e lòn ch’a nunsiava a l’era arconossù coma degn ëd la fej d’un vëggent. {{verse|chapter=46|verse=16}}Chiel a l’avìa ‘nvocà Nosgnor, Onipotent, ant ël moment che ij nemis a lo sciassavo tut d’antorn: e chiel a l’ha smonù un babero da làit. Che soa memòria a sia benedìa! {{verse|chapter=46|verse=17}}Anlora, da l’àut dël cel Nosgnor a l’ha tronà e con grand ëstrépit a l’ha fàit sente soa vos. {{verse|chapter=46|verse=18}}A l’ha fàit ësterminé ij cap ëd la sità ‘d Tir e tùit ij magistrà filisté. {{verse|chapter=46|verse=19}}Anans d’andurmisse ant la mòrt, a l’ha fortì dë 'dnans ëd ël Signor e ‘d sò onsù: “Mi i l’hai mai acetà nì dné nì sàndole da cheicadun”, e gnun a podìa dì ël contrari. {{verse|chapter=46|verse=20}}Fin-a dòp esse andurmisse për sèmper, a l’ha ‘ncora profetisà, an nunsiand al rè soa fin. Soa vos a rivava da l’ancreus ëd la tèra, chiel a parlava ‘ncora për Nosgnor e për scancelé na colpa ‘d soa gent. == 47 == {{chapter|47}} === Natan e David === {{verse|chapter=47|verse=1}}Dòp ëd Samuel a l’é scioduie Natan, ch’a l’ stàit profeta ai temp ëd David. {{verse|chapter=47|verse=2}}Tant ‘me ant le vìtime ‘d comunion, la grassa, la part pì bon-a, arservà a Nosgnor a l’é butà da part, parèj David a l’é stàit sernù, a part, an tra ij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=47|verse=3}}David, ch’as dësmorava con leon coma con cravòt, con d’ors com a fusso ‘d babero. {{verse|chapter=47|verse=4}}Ha-lo pa David, an soa gioventura, massà un gigant e arvangiasse dl’ofèisa fàita a Israel, a n’ambrancànd soa franda munìa ‘d pera, e, fasend droché l’arogansa ‘d Golìa? {{verse|chapter=47|verse=5}}David a l’avìa fàit apel a Nosgnor, ël Pì Àut, ch’a l’ha fàit soa man drita motobin fòrta da eliminé un guerié ‘d mesté e arlevé la potensa ‘d soa gent. {{verse|chapter=47|verse=6}} Për lòn a l’han atribuije la glòria d’avèj massà desmila nemis, an laudàndlo ant le benedission al Signor e smonéndje la coron-a real, {{verse|chapter=47|verse=7}}përchè a l’avìa sotmëttù ij nemis ant j’anviron, e ardovù a nen ij Filisté, sò aversari an dësblàndne la fòrsa fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=47|verse=8}}An tut lòn ch’a fasìa, chiel a selebrava ‘l Dé, l’Ùnich, ël Pì Àut, e proclamà soa glòria con tut ël cheur, an antonand ëd salm e amand sò Creator. {{verse|chapter=47|verse=9}}A l’ha ‘nstituì ëd cantor e arpìsta dëdnans ëd l’autar përchè a fèisso arsoné ‘d melodìe, le pì dosse. Parèj mica di ancor al di d’ancheuj lor a làudo Nosgnor con soe mùsiche.{{verse|chapter=47|verse=10}}A l’ha daje splendor a le feste, e organisà fin-a ai pì cit particolar le Solenità: ël nòm sant ëd Nosgnor a l’era laudà e fin-a da le prime ore ‘d primalba arsonava ‘d mùsica cantà. {{verse|chapter=47|verse=11}}Nosgnor a l’ha perdonaje ij sò pecà a David e a l’ha fàit pì fòrt sò podèj për sempe; a l’ha conceduje n’aleansa real e faje sicur un tròno glorios a Gerusalem an Israel. === Salomon === {{verse|chapter=47|verse=12}}Apress David,a l’é s-cioduie un fieul savi pogià an sël tròno, ch’a l’ha vivù ant la prosperità grassie a sò pare. {{verse|chapter=47|verse=13}}Ël regn ëd Salomon a l’é stàit ant un temp ëd pas; ël Signor a l’ha assicuraje tranquilità për tute bande, përchè a drissèissa un templi dedicà al sant nòm ëd Nosgnor për sempe. {{verse|chapter=47|verse=14}}Ah! Salomon, che savant it ses ëstàit an toa gioventura! It j’ere tanme un ri pien d’eva: bondos d’anteligensa. {{verse|chapter=47|verse=15}}La fama ‘d tò savèj a coatava tuta la tèra che ti ‘t l’has ampinì ëd màssime përfonde. {{verse|chapter=47|verse=16}} Tò nòm a l’é stàit selebrà fin-a ‘nt j’ìsole pì lontan-e, e vàire t’ëstimavo për la pas ch’a procurava. {{verse|chapter=47|verse=17}}Ël mond antregh a ‘mirava ij tò cant, tò proverbi, toe sentense e ij tò respons. {{verse|chapter=47|verse=18}} Ant ël nòm ëd Nosgnor Dé, ch’a l’é ciamà Dé d’Israel, it l’has ambaronà d’òr tanme a fussa stagn, mugià d’argent parèj ëd piomb. {{verse|chapter=47|verse=19}}Contut, it l’has smonù tò còrp a le fomne, an faséndte s-ciav ëd lor. {{verse|chapter=47|verse=20}}Toa glòria a l’é antamnasse e toa dëssendensa profanasse, parèj che l’ësdegn divin a l’é tombà dzora dij tò fieuj, ch’a l’han pro ringretà toe folairà. {{verse|chapter=47|verse=21}}Përparèj che la monarchìa a l’é dividusse e da Efraim a l’é s-cioduje un regn d’arvira. {{verse|chapter=47|verse=22}}Tutun Nosgnor a l’ha pa ‘rnegà soa misericòrdia, an lassand pa crové gnun-a ‘d soe paròle: la posterità dël sò elegiù a l’é nen mòrta e pa dësblà la stirp dël bin-amà. Na resta a l’é concedusse a Giacòb e a David a l’é naje un gich. === Roboam e Geroboam === {{verse|chapter=47|verse=23}}Mòrt Salomon e sotrà con ij sò cé, chiel a l’ha lassà an sël tròno un dëssendent, curt d’antendiment e sensa sust: Roboam, che con soe decision a l’ha provocà l’arvira dla gent. Dcò Geroboam, fieul ëd Nebat, a l’ha fàit pëcchè Israel e butà ‘l regn d’Efraim an sla stra dël mal. {{verse|chapter=47|verse=24}}Le colpe ‘d lor a son moltiplicasse fin-a a feje esilié da sò pais.{{verse|chapter=47|verse=251}} A son dasse a tante ‘d cole gramissie, fin-a a fè rivé l’arvangia dzora ‘d lor. == 48 == {{chapter|48}} === Elia === {{verse|chapter=48|verse=1}}Anlora a l’é rivaie Elia: a l’era parèj d’un feu, e soa paròla a brusava parèj ëd na fiama. {{verse|chapter=48|verse=2}}Chiel a l’ha ciamà ‘l castigh ëd la famin-a an sj’Israelita, parèj che ‘l pòpol a l’é ardovusse a pòca gent. {{verse|chapter=48|verse=3}}Su órdin ëd Nosgnor, a l’ha sarà ‘l cel, parèj ch’a l’é rivaie la suitin-a e ‘l feu a l’é tombà për tre vire dal cel. {{verse|chapter=48|verse=4}}Ah! Elia, it ses fate pròpi un nòm con tùit ij tò portent! Mai pì gnun parèj ëd ti! {{verse|chapter=48|verse=5}}Con la paròla dël Pì Àut, it l’has torna mnà un mòrt a la vita, an rancàndlo dal pais dij mòrt. {{verse|chapter=48|verse=6}}Ti ‘t l’has fàit crové ‘d rè ant la ruin-a, e meuire an sò let ëd gent avosà. {{verse|chapter=48|verse=7}}Al Sinai, an sla montagna dl’Horeb, ti’t l’has scotà Nosgnor adressete d’arpròcc e giudissi sever. {{verse|chapter=48|verse=8}}It l’has sacrà ‘d rè për arpiassene d’àutri, e ‘d profeta tanme sucessor. {{verse|chapter=48|verse=9}}Ti ‘t ses stàit alvà al cel ant un turbij ëd feu, dzora d’un chèr ëd cavaj fiamant. {{verse|chapter=48|verse=10}}Conform j’Ëscriture, ti ‘t ses designà për torné ant ël temp dl'avnì për pasié la rabia divin-a anans ch’avampa, për concilié torna ‘l pare con ël fieul e për stabilì n’àutra vira le tribù ëd Giacòb. {{verse|chapter=48|verse=11}}A l’avran ëd boneur coj ch’at vëdran a che l’amor ëd Dé a guernerà ant la seugn ëd la mòrt! Përchè nojàutri, parèj ëd lor i vivroma. === Elisé === {{verse|chapter=48|verse=12}}Cand che Elia a l’era sparì ant ël turbij, Elisé a l’é stàit ampinì ëd sò spìrit. An tuta soa vita chiel a l’ha mai tramblà de 'dnans ëd gnun prinsi e gnun a l’ha mai fàila a dominelo. 13 Nen a l’é mai stàit tròp difìcil për chiel e fin-a ‘nt la tomba sò còrp a l’ha profetisà. {{verse|chapter=48|verse=14}}Da viv, a l’avìa realisà ‘d portent: mòrt, a l’ha fàit maravije. {{verse|chapter=48|verse=15}}Contut, la gent a l’é pa convertisse, e a l’ha nen arnegà ij sò pecà, fin-a ch'a sia pa deportà da sò pais, e sbardlà dzora ‘d tuta la tèra. A l’é mach pì restaie na cita rimanensa e un prinsi dla casà ‘d David. {{verse|chapter=48|verse=16}}Càiche rè ‘d Giuda a l’avìa fàit lòn ch’a pias a Dé, tutun d’àutri a l’han anbaronà ij pecà. === Rè Esechia e 'l profeta Isaia === {{verse|chapter=48|verse=17}}Esechia a l’ha fortifià soa capital an faséndje porté drinta l’eva: a l’ha fàit scavé con ël pich un canal ant la pera e drissà d’arserve d’eva. {{verse|chapter=48|verse=18}}A sò temp, Senacherib a l’ha vorsù taché Gerusalem, an mandand sò agiut ëd camp e gran copé ch’a l’ha aussà soa man contra ‘d Sion e mostrà con blaga soa arogansa. {{verse|chapter=48|verse=19}}Anlora, a Gerusalem, ij cheur e ij brass a son ëstàit ciapà da tramblament coma pijà da dolor dëscobi. {{verse|chapter=48|verse=20}}Ma a l’han adressà soa preghiera a Nosgnor ëd misericòrdia, an slongand anvers ëd chiel le man. E ‘l Dé Sant, dal cel, a l’ha dun-a scotaje e për mojen d’Isaia a l’ha liberaje. {{verse|chapter=48|verse=21}}Nosgnor a l’ha tacà ‘l camp dj’Assir, ch’a son ëstàit ësterminà da sò àngel. {{verse|chapter=48|verse=22}}Përchè Esechia a l’avìa fàit lòn ch’a l’era gradì al Signor, e frem a l’avìa seguità l’esempi ëd David sò cé, com a l’avia arcomandaje Isaia, gran profeta dj’arvelassion sicure. {{verse|chapter=48|verse=23}}Antlora, ël sol a l’é tornà andaré an slongàndje la vita al rè, {{verse|chapter=48|verse=23}}che, sota potenta ispirassion dlë Spìrit, a l’ha ‘ncor vëddù ij darié temp e confortà coj ch’a portavo ël deul ëd Sion. {{verse|chapter=48|verse=25}}Chiel a l’ha fàit antravëdde la fin dij temp, e j’aveniment stërmà anans ch’a rivèisso. == 49 == {{chapter|49}} === Giosia === {{verse|chapter=49|verse=1}}La memòria ‘d Giosia a l’é na mës-cia aromàtica d’ancens prontà da bin dal përfumista. An tute le boche a l’é doss parèj dl’amel, tanme mùsica ant un disné. {{verse|chapter=49|verse=2}}Chiel a l’é dovrasse a l’arforma dël pòpol e dësraisà j’abominassion dij përvers. {{verse|chapter=49|verse=3}}A l’ha dressà sò cheur anvers ëd Nosgnor, ant un temp ëd përversità a l’ha fortì la vera religion. === Ij rè 'd Giuda e 'l profeta Geremia === {{verse|chapter=49|verse=4}}Gavà David, Esechia e Giosia, ij darié rè ‘d Giuda a l’han fàit dël mal e a son dësparì, përchè a l’avìo chità la lege dël Pì Àut. {{verse|chapter=49|verse=5}}An efet a l’avìo lassaje sò podèj a d’àutri e sò onor a na nassion ëstrangera. {{verse|chapter=49|verse=6}}Ij nemis a l’han daje feu a la sità elegiuva dël Santuari, an fasend soe contrà deserte. {{verse|chapter=49|verse=7}}A l’é lòn ch’a l’avìa nunsià Geremìa, ch’a l’era stàit tratà mal, fin-a chiel, ch’a l’era stàt consacrà profeta fin-a dal sen ëd soa mare, për ranché, dëstruve e ruiné, contut ëdcò për pianté e construe,coma che chiel a l’avìa fàit. === Esechiel === {{verse|chapter=49|verse=8}}Esechiel a l’ha contemplà an vision la glòria ‘d Dé, ch’a l’é manifestasse an s’un chèr ëd cherubin. {{verse|chapter=49|verse=9}}Chiel a l’é avisàsne dij nemis ant ël vaticini dla tempesta e a l’ha fàit dël bin a coj ch’a seguitavo la stra pì drita. === Ii dódes profeta pì cit === {{verse|chapter=49|verse=10}}Ch’a ‘rfiorisso ant la tomba j’òss dij dódes profeta, e che Dé a vada arviscolé ‘d sucessor! Përchè a l’han daje corage a la gent ëd Giacòb dësangagiàndje con speransa e fiusa. === Zorobabel e Giosuè === {{verse|chapter=49|verse=11}}Com podriom-ne selebré Zorobabel? Chiel a l’é parèj d’un cacèt ch’as pòrta a man drita! {{verse|chapter=49|verse=12}}E dcò ‘d Giosuè, ël fieul ëd Iosadach. Lor an tuta soa vita a l’han rëcostruì ël templ, an drissàndje un santuari sacrà a Nosgnor, destinà a la glòria sensa fin. === Neemìa === {{verse|chapter=49|verse=13}}Dcò Neemìa, dcò chiel, a l’ha lassà n’arcòrd gròss. Chiel a l’ha torna aussà le muraje crovà ‘d nòsta sità, e rëstabilì pòrte, stanghe e froj: a l’ha alvà nòste ca d’abitassion. === Le figure grande dij temp antich === {{verse|chapter=49|verse=14}}An tra tuti coj che Nosgnor a l’ha creà an sla tèra, gnun a l’é stàit tanme Enòch, col ch’a l’é stàit portà via da costa tèra. {{verse|chapter=49|verse=15}}Ma a l’é nassuie mai gnun parèj ëd Giusèp, cap ëd sò frej e sostègn ëd soa gent. Fin-a ij sò òss a son stàit onorà. {{verse|chapter=49|verse=16}}Sem e Seth a son ëstàit glorificà an tra j’òm, combin che Adam a resta superior a tuti coj che ‘l Signor a l’ha creà. == 50 == {{chapter|50}} === Giosia === === Simon, gran sacerdòt === {{verse|chapter=50|verse=1}}Simon, grand sacerdòt, fieul d’Onia ch’a l’avìa restaurà la ca ‘d Nosgnor: a l’é ‘n sò temp ch’a l’ha fàit frem ël santuari. {{verse|chapter=50|verse=2}}Chiel a l’ha fàit posé le fondamenta dla muraja dóbia, e l’àut ampeduss ëd la cinta dël templi. {{verse|chapter=50|verse=3}}An sò temp a l’é fasse na vira pì ancreusa la risèrva dj’eve, un bassin ëd le mideme dimension dël gran mar dël vej templ. {{verse|chapter=50|verse=4}}Pressà d’evité la malora a soa gent, a l’ha fortificà la sità ‘n prevision d’assedi. {{verse|chapter=50|verse=5}}Che glòria ch’a l’avìa cand a surtìa dal leu pì sant da darera dël vel! {{verse|chapter=50|verse=6}}Parèj dla stèila dla matin d’an mes ëd le nìvole, o lun-a pien-a ant ël moment ëd la festa; {{verse|chapter=50|verse=7}}o parèj dël sol sbërlusant an sël templi dël Pì Àut,o tant ‘me arcancel splendent andrinta a nìvole ‘d glòria. {{verse|chapter=50|verse=8}}A l’era bel coma reusa fiorìa ant la prima,o liri aranda ‘d na sorgiss, o gich dël Liban ant ij di d’istà. {{verse|chapter=50|verse=9}}A fasìa pensé a l’ancens ch’a brusa an sl’autar, o un vas d’òr decorà ‘d tute sòrt ëd pere pressiose. {{verse|chapter=50|verse=10}}A sarìa disse n’olivé carià d’ulive, o n’arsipress, ch’a sventaja an tra le nìvole. {{verse|chapter=50|verse=11}}An vestend ij parament da grand sacerdòt, cand a portava soa fiamenga parura e a montava a l’autar ëd Dé, chiel ampinìa ‘d glòria ‘l santuari antregh. {{verse|chapter=50|verse=12}}An pé davzin al brasé dl’autar, arsèivìa da le man dij sacerdòt, ij tòch da sacrifiché: d’antorn ëd chiel ij frej a-j fasìo coron-a, parèj ëd n’ampiant ëd séder dël Liban, tuti d’antorn coma ‘n sercc ëd palme. {{verse|chapter=50|verse=13}}Tùit ij fieuj d’Aron, an soa glòria, a l’ero là, e an man a tenìo j’oferte për Nosgnor dë 'dnans ëd tuta la ciambreja d’Israel. {{verse|chapter=50|verse=14}}Simon a compìa d’ofissié a j’autar an prontand j’oferte për ël Dé Pì Àut, Signor dl’Univers. {{verse|chapter=50|verse=15}}Chiel a butava anans la man anvers ëd la copa e, an versand ël vin, ël sangh ëd vigna, a lo spantiava ai pé dl’autar con përfom ëd bon odor pr ël Pì Àut, rè ‘d tut. {{verse|chapter=50|verse=16}}Anlora ij fieuj d’Aron a crijavo, an sonand trombëtte ‘d metal travajà e fasend sente un braj potent për arciamé ‘l pòpol a la memòria dël Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=17}}Dun-a, la gent, as pressava tùit ansema prosternàndze fin-a tèra, la front ant la póer, pr' adoré Nosgnor. Dé Onipotent e Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=18}} Peui ij cantor antonavo ‘d càntich, ëd còro grandios ch’arsonavo pien ëd dosseur ant ël templ.19 Ël pòpol a suplicava Nosgnor, ël Pì Àut,an restand n’orassion ëdnans dël Misericordios, fin-a che a fùssa compìa la cerimònia ‘d Nosgnor e finì ël servissi divin. {{verse|chapter=50|verse=20}}Anlora Simon a calava da l’autar, alvand le man dzora ‘d tuta la ciambreja d’Israel, e a-j dasìa con ij sò làver la benedission dël Signor. Chiel përparèj as gloriava ‘d pronunsié ‘l Nòm. {{verse|chapter=50|verse=21}}Tùit anlora as prosternavo torna pr' arsèive la benedission dël Pì Àut. === Orassion ëd benedission === {{verse|chapter=50|verse=22}}“Ringrassié ‘l Dé dl’Univers, ch’a compiss daspërtut ëd gran portent, ch’a fà chërse nòstri di fin-a da nòstra nassensa e agiss anvers ëd noi conform soa misericòrdia. {{verse|chapter=50|verse=23}}Ch’an buta la gòj ant ël cheur e che, an nòstra vita, a fà regné la pas parèj d’antan an Israel! {{verse|chapter=50|verse=24}}Che soa bontà a sia assicurà për nojàutri e an lìbera tùit ij di ëd nòstra vita!”. === Tre pòpoj detestà === {{verse|chapter=50|verse=25}}I son anghignonà con doi pòpoj, e un ters ch’a l’é gnanca na gent: {{verse|chapter=50|verse=26}} a son coj ch’a stan an sël mont ëd Samaria e ij Filisté, j’àutri a son ëd folitro ch’a vivo a Sichem. === Conclusion: l'autor e sò liber === {{verse|chapter=50|verse=27}}A l’é Iesù, fieul ëd Sirach e novod ëd Eleasar ëd Gerusalem,ch’a l’ha butà an cost lìber n’ansegnament pien ëd sust e ‘d savèj. Chiel a l’ha spantià, tanme pieuva, la saviëssa dont sò cheur a l’é pien. {{verse|chapter=50|verse=28}}Ch’a l’àbia ‘d boneur col ch’a médita tut sòn e col che, an fissàndje an sò cheur, a vnirà savi! {{verse|chapter=50|verse=29}}Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor: a l’é la vita. A col che a l’é fedel Chiel a dà sapiensa. Benedet Nosgnor për sèmper. Amen, amen! == 51 == === GIONTA === === ORASSION ËD IESÙ FIEUL ËD SIRACH === 1 I veui ringrassiete, Nosgnor, Rè, e veui laudete òh Dé, mè salvator. It ses ti, an përson-a ch’i veui ringrassié, 2 përchè it ses stàit ti mè difensor, ti ‘t ses vnùme an socors, ti ‘t l’has rancame via da la mòrt, ti ‘t l’has liberame da le liasse dla calunia, da coj ch’a costruisso ‘d busiardarìe. An facia a coj ch’a m’acusavo, ti ‘t ses vnùme n’agiut. 3 E it l’has liberame conform a toa inmensa misericòrdia e’d tò nòm, dai mordion ch’a stasìo për dvoreme, da la man ëd coj ch’a vorìo mia mòrt e da le vàire tribulassion ch’i l’hai patì. 4 D’un sercc ëd feu ch’am sofocava e da feu ch’i l’avìa pa viscà. 5 Ti ‘t l’has fame scapé dal sen ancreus dël mond dij mòrt, dai but malegn e da le paròle fàusse, 6 da le flece ‘d na lenga disonesta. Mia vita a s’avzinava a la tampa dla mòrt, i l’avìa già un pé ant lë Sheòl; 7 ij mè aversari m’assautavo da tute bande e gnun am giutava: mi i son adressame al socors dj’òm, ma a-i j’era nen. 8 Antlora, Nosgnor, i son avisàmne ‘d toa misericòrdia, e dij tò benefissi da sempe, përchè ti ‘t lìbere coj ch’a conto dzora ‘d ti e ‘t daghe salvëssa dal podèj dij nemis. 9 E da costa tèra, i l’hai fàit alvé vers ëd ti mia sùplica e i l’hai pregà për la liberassion da la mòrt. 10 I l’hai crijà: “ Nosgnor, pare ‘d mè Sgnor, chìtme pa ant ij di dla tribulassion, cand ch’i sarai sensa socors, ant ël temp dl’arogansa. 11 Mi i chiterai mai pì ‘d laudé tò nòm, i canterai d’inn d’assion ëd grassie.” e ti ‘t l’has scotà mia sùplica: 12 it l’has salvame da la ruin-a e it l’has gavame da la malora. Për sòn it lauderai e canterai për ti e i benedirai ël nòm ëd Nosgnor. === A L’ARSERCA DLA SAVIËSSA === 13 Cand ch’i j’era giovo, anans d’andé ramingh, i l’hai arsërcà da bin la saviëssa an mia preghiera, adressàndme a Dé. 14 Dëdnans al templ i l’hai pregà për otnila e i la sërcrai fin-a ‘l finagi ëd mia vita. 15 Cand ch'a l’era an tren ëd meiré, tanme j’anvairèt dl’uva, mè cheur a l’ha ‘rgiojì. Mè pé a l’é ‘ncaminasse për la stra pì drita, fin-a da giovo i l’hai seguità soa pianà.16 I l’hai sporzù na frisa l’orija e i l’hai arseivù për mi n’istrussion bondosa. 17 Grassie a la saviëssa i son ëstàit bon ëd fé progress. Për sòn i son arconossent a col ch’a l’ha mostràmla. 18 I son decidume ‘d butela an pràtica, i l’hai arsërcà ‘l bin e i n’hai pa vërgògna. 19 I l’hai combatù për guernè sapiensa, i son ëstàit rigoros a pratiché la Lej. Sovens i l’hai pregà, con mie man anvers al cel An confessand d’avèj ignorà saviëssa. 20 Ma i son peui sèmper orientame vers ëd chila E i l’hai artrovà la purëssa. Fin-a dal prinsipi i l’hai vagnà ‘d sust, për sòn i la chiterai mai. 21 I l’avìa tanta ‘d col’anvìa ‘d tacheme a chila, che për lòn i son catame cheicòsa ‘d pressios. 22 Nosgnor a l’ha dame tanme arcompensa ‘d savèj parlé, e con mia lenga i chiterai mai ëd laudelo. 23 Avzineve a mi, vojàutri ch’i seve sensa istrussion, pijé residensa a la scòla dla Saviëssa. 24 Përchè priveve ‘d coste richësse, antant che vòstre ànime a meuiro ‘d sèj? 25 I diciaro con solenità : « A l’é pa con ij dné ch’i l’avreve saviëssa. 26 Dobié vòst còl a sò giov për arsèive soa istrussion: la saviëssa a l’é davzin-a a col ch’a la sërca. 27 Constaté ch’a l’é peui pa na gran fatiga e i trovreve sodisfassion ëd pianta. 28 Arsèive mia istrussion, deje un pressi, e grassie a chila , i vagnereve un tesòr. 29 Arlegreve dla misericòrdia ‘d Nosgnor, gnun-a onta ‘d laudelo”. 30 Compì vòstra euvra për temp, e chiel, a sò temp, a v’arcompensrà! [[Category:Bibia]] [[Category:Testament Vej]] [[Category:Deuterocanònich]] {{itravajoma}} sn7ttza1xe1hmer3eat0i0r4bjt74zh 35251 35250 2024-11-11T08:16:32Z 93.150.255.3 /* Saviëssa e folairà */ 35251 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[La_Bibia_piemontèisa|La Bibia piemontèisa]] | author = | section = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich|Ij Deuterocanònich]] | previous = | next = | notes = [[La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sirach/Introdussion|Introdussion]] }} {{TOCright}} = Sirach = == Ël pròlogh == Vàire a son j’ansegnament ch’a l’han dane la Lege, ij Profeta e j’àutri scrit e për lor as dev laudesse Israel tant ‘me pòpol instruì e savant. Përchè a l’é necessari che ij letor as contento nen ëd vnì a esse competent mach për lor midem, ma che ij savant e dcò ij profan a vado a gratifichesse d’utilità con la paròla e jë scrit ëd mè cé Jesù, an dedicàndse motobin a la letura dla Lege, dij Profeta e dj’àutri lìber dj'antich, e, avendie conseguì na competensa notévola, possà a scrive cheicòsa a riguard dl’educassion e dla saviëssa, përchè col che a l’ha a car ël savèj, na vira ch’a l’àbia assimilalo, a peuda andé anans ant na condòta conform a la Lege. Donch, i seve anvità a fene na letura con atension e binvolensa e, combin l’angage butà ant la tradussion, a perdonene se a smijerà ch’i sio pa stàit bon a rende serte espression con vigor. E nen mach st’euvra, ma dcò la Lege istessa, ij Profeta e d’àutri lìber a l’han un vantage pa cit ant l’original. Dl’ani ch’a fa tranteut, ëd rè Everget, i son rivà n’Egit e fermame motobin ambelelì; dòp d’avèj trovà che ës ëscrit a l’era ëd valor grand e educativ, dcò mi i l’hai pensà ch’a fussa necessari buteme a fene la tradussion con fatiga e diligensa. Dòp d’avèj spendù un foson ëd vijà e studià për tut col temp, i l’hai finì ës lìber, che i pùblico adess për tuti coj che an pais forësté a veulo conformesse scond le costume dla Lege. == 1 == {{chapter|1}} === Elògi dla Saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=1}}Tuta saviëssa a ven da Nosgnor<ref>As presenta parèj dl'achit dij Proverbi.</ref>, e a l’é sempe con chiel. {{verse|chapter=1|verse=2}}La sabia dël mar, le stisse dla pieuva e ij di dël mond, chi é-lo ch’a podrà conteje? {{verse|chapter=1|verse=3}}L’autëssa dël cel, com a s’ëslàrga la tèra, la përfondità dl’abim chi podralo esplorela? {{verse|chapter=1|verse=4}}Ma la Saviëssa, chila, a l’é staita creà anans ëd tut, l’Anteligensa e la Prudensa a ven-o da l’eternità. {{verse|chapter=1|verse=5}} La rèis ëd la Saviëssa, a l’é staita arvelà për chi? Col ch’a l’é ch'a conòss ij sò but? {{verse|chapter=1|verse=6}}Ëd savi, a-i në j’é mach un: avèine tëmma cand a l’é astà an sël tròno. {{verse|chapter=1|verse=7}}A l’é stàit Nosgnor che a l’ha creà la saviëssa: vëddùa e misurà e spantià dzora ‘d tute soe euvre, {{verse|chapter=1|verse=8}}conform ij don che a l’ha fane a minca carn. Chiel a l’ha elargine a coj ch’a l’han grinor ëd chiel. {{verse|chapter=1|verse=9}}La tëmma për Nosgnor a l’é glòria e vajantisa, gòj e coron-a d’argiojissansa. {{verse|chapter=1|verse=10}}La tëmma për Nosgnor arlama ‘l cheur e a dà contentëssa, gòj e vita longa. === La tëmma 'd Nosgnor a l'é vera saviëssa === {{verse|chapter=1|verse=11}}Për col che a l’ha tëmma dël Signor a la fin a andrà tut bin, a sarà benedì ant ël di ëd soa mòrt. {{verse|chapter=1|verse=12}}La tëmma ‘d Nosgnor a l’é prinsipi ëd saviëssa ch’a l’é staita creà con ij fedej ant ël sen matern. {{verse|chapter=1|verse=13}}La saviëssa a l’ha fàit ël ni an tra j’òm, fondament sensa fin; e a restrà an fideltà con tùit ij sò dissendent. {{verse|chapter=1|verse=14}}La tëmma për Nosgnor a l’é saviëssa ‘d pianta: ij so divòt a s’arpato dij frut. {{verse|chapter=1|verse=15}}Ëd lòn ch’a n’han pì anvia a sarà ampinìa la ca ‘d lor, ij magasin dij sò frut. {{verse|chapter=1|verse=16}}La tëmma për Nosgnor a l’é coron-a ‘d saviëssa: a fa fiorì pas e boneur. {{verse|chapter=1|verse=17}}Dé a l’ha vëddù e mzurà la saviëssa; a l’ha fàit pieuve siensa e lum d’anteligensa; a l’ha esaltà la glòria possedùa dai sapient. {{verse|chapter=1|verse=18}}La tëmma për Nosgnor a l’é rèis ëd saviëssa: ij sò branch a son ëd vita longa. {{verse|chapter=1|verse=19}}Gnun-a giustificassion për ël fot nen giust: ël dé ‘l gir ëd soa passion a sarà soa ruin-a. {{verse|chapter=1|verse=20}}Col ch’a l’ha passiensa a soporterà për un pòch ëd temp, ma a la fin a s-cionferà soa gòj; {{verse|chapter=1|verse=21}}për pòch temp a tnirà stërmà le paròle e ij làver ëd vaire përson-e a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=22}}Për vàire a soporterà col ch’a l’ha passiensa, ma a la fin soa gòj a s-cionferà; {{verse|chapter=1|verse=23}}e për un pòch ëd temp a tnirà stërmà paròle e ij làver ëd tanta gent a selebreran soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=1|verse=24}}Ij proverbi d’istrussion a son tesòr ëd la saviëssa, ma la misericòrdia a l’é n’abomìni për ël pecador! {{verse|chapter=1|verse=25}}Se ‘t l’has anvìa dla saviëssa: guerna ij comandament; antlora a sarà concedùa a ti da Nosgnor. {{verse|chapter=1|verse=26}}La tëmma ‘d Nosgnor a mostra e a dà saviëssa: as dà compiasensa d’esse òm pasi e ‘d fiusa. {{verse|chapter=1|verse=27}}Gnun-a dzubidiensa a la tëmma për Nosgnor: va mai a avzinete a chiel con fausserìa ‘d cheur. {{verse|chapter=1|verse=28}}Venta pa esse fard dë 'dnans ëd la gent: guerna toe paròle. {{verse|chapter=1|verse=29}}Esse pa n'ipòcrita dë 'dnans a j'àutri, për nen tombé e për pa tirete d’apress ël dzonor. {{verse|chapter=1|verse=30}}Nosgnor a gavrà da la strem ij tò secret: ti ‘t saras umilià an facia dla ciambreja, {{verse|chapter=1|verse=31}}da già ch’it l’has pa ‘rsercà la tëmma për Nosgnor e tò cheur a l’é pien d’ambreuj. == 2 == {{chapter|2}} === Ëd dovej anvers Dé === {{verse|chapter=2|verse=1}}Car ël mè fieul, prónta toa ànima a la preuva se ‘t presente për servì Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=2}}Fate un cheur ëd dritura e ‘d costansa, va pa a pérdte ant ël temp ëd la sedussion. {{verse|chapter=2|verse=3}}Stà ansema a Chiel sensa scarté, përchè ti ‘t sie ant la prosperità ant ij tò di darié. {{verse|chapter=2|verse=4}}Tut lòn ch’ancàpita, ti acétlo, e pòrta passiensa ‘nt lòn che a podrìa umiliete. {{verse|chapter=2|verse=5}}Përchè a l’é con ël feu ch’as preuva l’òr, e con ël griseul dl’umiliassion as preuvo j’òm bin acetà da Nosgnor. {{verse|chapter=2|verse=6}}Avèj fiusa an Chiel e it saras giutà: séghita la stra ‘d dritura e spera an Chiel. {{verse|chapter=2|verse=7}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speté soa misericòrdia: scarté pa da la stra për nen tombé. {{verse|chapter=2|verse=8}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, avèj fiusa an Chiel: e vòstra arcompensa a vnirà pa a manch. {{verse|chapter=2|verse=9}}Vojàutri ch’i tëmme Nosgnor, speré ant ij sò benefissi: argiojissansa sensa fin e misericòrdia. {{verse|chapter=2|verse=10}}Consideré le generassion passà e penséie: é-lo delodù col ch’a l’ha avù fiusa ant ël Signor? O a l’é stàit bandonà chi a l’ha vivù an soa tëmma? É-lo stàit trascurà col ch’a l’ha anvocalo? {{verse|chapter=2|verse=11}}Përchè Nosgnor a l’é clement e misericordios, arleva ij pëccà e a sàlva ant ël moment ëd la tribulassion. {{verse|chapter=2|verse=12}}Maleur a coj ch’a l’han ël cheur ant la pau e le man andolénte, e al pecador ch’a marcia an doe stra! {{verse|chapter=2|verse=13}}Maleur al cheur fagnan përchè sensa Fej: për sòn a sarà sensa protession! {{verse|chapter=2|verse=14}}Maleur a vojàutri che i l’eve përdù la përseverànsa: còs fareve cand ch’a-i rivrà Nosgnor! {{verse|chapter=2|verse=15}}Coj ch’a l’han tëmma 'd Nosgnor a s’arviro pa a soe paròle, e a séghito soe stra coj ch’a l’han grinor ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=16}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a sërco ‘d piaséje, e a s’arpato ‘d soa Lej coj ch’a l’han grinor ëd Chiel<ref>As podrìa fin-a confrontesse con ël Talmud: Pirqê Abôt 1,3.</ref>. {{verse|chapter=2|verse=17}}Coj ch’a l’han timor ëd Nosgnor a pronto ‘l cheur e a umìlio soa ànima dë 'dnans ëd Chiel. {{verse|chapter=2|verse=18}}"Campómse ant ij brass ëd Nosgnor e pa ant le man dj’òm! Përchè com a l’é soa grandëssa, parèj a sarà soa misericòrdia!”. == 3 == {{chapter|3}} === Dovej anvers pare e mare === {{verse|chapter=3|verse=1}}Car ij mè fieuj, scoté ij consèj ëd vòst pare, seguitéje e i sareve salvà dai maleur; {{verse|chapter=3|verse=2}}përchè Nosgnor a veul onorà ël pare dai fieuj e a conférma l’autorità dla mare dzora ‘d lor. {{verse|chapter=3|verse=3}}Col ch’a onóra ‘l pare a fà espiassion dij sò pecà. {{verse|chapter=3|verse=4}}Col ch’a riveriss la mare a l’é tant ‘me chi a ‘mbaron-a un tesòr. {{verse|chapter=3|verse=5}}Col ch’a onóra ‘l pare a l’avrà ‘d gòj dai pròpi fieuj, e soa orassion a sarà scotà. {{verse|chapter=3|verse=6}}Col ch’a riveriss ël pare a l’avrà vita longa, col ch’a obediss a Nosgnor a darà consolassion a soa mare. {{verse|chapter=3|verse=7}}Col ch’a l’ha tëmma ‘d Nosgnor a rispeta ‘l pare, e a serv ël pare e la mare tanme ‘d padron. {{verse|chapter=3|verse=8}}Onóra tò pare ‘d fàit e ‘d paròla e it podras otnì soa benedission. {{verse|chapter=3|verse=9}}La benedission dël pare a fà fòrta la ca dij fieuj, nopà la maledission ëd la mare a në dëscàussa le fondamenta. {{verse|chapter=3|verse=10}}Gnun-a blaga dël dzonor ëd tò pare; përchè sò dëscrédit a l’é pa motiv ëd glòria për ti. {{verse|chapter=3|verse=11}}La glòria ‘d n’òm a dipend da l’onor dël pare, na mare dzonorà a l’é onta dij fieuj. {{verse|chapter=3|verse=12}}Car ël mè fieul, ven an socors ëd tò pare cand a sarà vej, daje nen tristëssa arlongh soa vita. {{verse|chapter=3|verse=13}}Dcò s’a dovèissa perde la testa, esse comprensiv; dëspreslio pa antramentre che ti ‘t treuve ant ël pien ëd le fòrse. {{verse|chapter=3|verse=14}}Përchè Dé a dësmentierà mai la misericòrdia vers tò pare, e as tnirà cont a scont dij tò pecà. {{verse|chapter=3|verse=15}}Ant ël di ëd toa tribulassion Dé as n’aviserà ‘d ti, e ij tò pecà a slingueran tant ‘me giassa al sol. {{verse|chapter=3|verse=16}}Col ch’a chita ‘l pare a l’é parèj dël bestëmiador, col ch’ansulta soa mare a sarà maledì da Nosgnor. === Umilità === {{verse|chapter=3|verse=17}}Mè car fieul, esse modest an lòn ch’it fase e it saras stima për òm generos. Pì 't saras amportant, tant pì fate ùmil, përparèj dë 'dnans ëd Nosgnor it l’avras grassia da chiel, {{verse|chapter=3|verse=18}}përchè a son na caterva ij supèrb e ij pien ëd sagna, {{verse|chapter=3|verse=19}}tutun ël Signor a ‘rvela mach a j’ùmij ij sò secret. {{verse|chapter=3|verse=20}}An efet, Nosgnor a l’é tut potent e a son j’ùmij ch’a lo glorìfico. {{verse|chapter=3|verse=21}}Va pa an serca ‘d lòn ch’a l’é tròp àut për ti, va pa a ‘nvestighé ‘d lòn ch’a l’é dzora ‘d toe fòrse. {{verse|chapter=3|verse=22}}Pensa da bin a lòn ch’a l’é state ordinà, përchè it ses nen obligà a ‘ngagete an lòn ch’a l’é mister. {{verse|chapter=3|verse=23}}Sfòrste nen an lòn ch’a trassend toa capacità; përchè it l’has amprendù ‘d pì ëd lòn che l’òm a peul comprende. {{verse|chapter=3|verse=24}}Speculassion filosòfiche a l’han sbardlane vàire; suposission fàrde a l’han dëstradà ij pensé. {{verse|chapter=3|verse=25}}L’òm ostinà a tombrà ant ël mal, col ch’a l’ha anvìa ‘d privo a perdrà soa vita. {{verse|chapter=3|verse=26}}L’òm ostinà as cària ‘d pen-e, e ‘l pecador ambaron-a pecà su pecà. {{verse|chapter=3|verse=27}}La dësgrassia a variss pa l’òm ëd sagna, përchè l’erba grama a s’anrèisa an chiel. {{verse|chapter=3|verse=28}}L’òm ëd sust a médita ij provérbi, ël but dël savi a l’é savèj scoté. === L’almòsna === {{verse|chapter=3|verse=29}}L’eva a dëstissa un feu ch’a branda, l’almòsna fa espiassion dij pecà. {{verse|chapter=3|verse=30}}Arcambié favor <ref> A ven pa precisà s'a l'é mach arcambié bin con d'àutr bin, o 'l mal con ël bin.</ref>a l’é providensa dl’avnì: ël di 'd soa croa a trovrà agiut. == 4 == {{chapter|4}} === Ij dover anvers dij pòver e dij crasà === {{verse|chapter=4|verse=1}}Fieul mè, gàvie pa al pòver lòn ch’a l’ha da manca për vive, sërca d’esse sensìbil al bèich ëd ij bzognos. {{verse|chapter=4|verse=2}}Fa nen seufre l’òm ch’a l’ha fam e gnanca esasperé un ch’a l'é già ant j’ambreuj. {{verse|chapter=4|verse=3}}Cària pa la situassion ëd n’òm già svers, nega nen n’agiut a col ch’a l’ha necessità. {{verse|chapter=4|verse=4}}Arpossa pa la domanda d’un pòver, vìrte nen da l’àutra banda për ël mìser. {{verse|chapter=4|verse=5}}A col ch’a ciama, gàvje pa l’atension a jë bzògn, smon nen a gnun la ciansa ‘d maledite, {{verse|chapter=4|verse=6}}përchè, s’at maledisso con amaritùdin, ël Creator a scotrà soa arcesta. {{verse|chapter=4|verse=7}}Fate nopà vorèj bin da tuti e sbassa la testa a l’autorità.{{verse|chapter=4|verse=8}}Scota con deuit ël pòver e rëspónd con grinor a sò salut. {{verse|chapter=4|verse=9}}Lìbera ël crasà da l’opressor: sërca pa d’esse pusil ant ël fé giustissia. {{verse|chapter=4|verse=10}}Për j’òrfo venta esse tanme un pare e për soa mare parèj d’un marì: it saras fieul dël Pì Àut, e Chiel a t’amerà dl’amor ëd cola ch’a l’ha generate. === L'arcompensa dla saviëssa === {{verse|chapter=4|verse=11}}La Saviëssa a onora motobin ij sò fieuj e a soagna tuti coj ch'a van an serca ‘d chila. {{verse|chapter=4|verse=12}}Stimé Saviëssa a l’é stimé la vita; coj ch’a la sërco bonora dla matin a saran arpatà ‘d gòj. {{verse|chapter=4|verse=13}}Col ch’a riva d’avèjla arditrà’d glòria, Nosgnor a benedirà tut lòn ch’andrà anandié. {{verse|chapter=4|verse=14}}Venerela a l’é tanme deje cult al Dé Sant; estimela a veul dì esse stimà da Nosgnor. {{verse|chapter=4|verse=15}}Scotela, a darà giudissi ëd sust e d’equità, avzinéssie a sarà vive sicur. {{verse|chapter=4|verse=16}}Col ch’a n’ha fiusa a l’avrà n’ardità, e ij sò dëssendent a në saran sempe padron. {{verse|chapter=4|verse=17}}Dël prinsipi a-j mnerà an leu torzù, a-j farà ven-e tëmma e sparm, s-cinconàndlo con soa dissiplin-a, ma a sarà mach për oten-e soa fiusa e buté a la preuva soe esigense. {{verse|chapter=4|verse=18}}Contut, peui a lo portrà al vieul pì drit an manifestàndje ij sò secret. {{verse|chapter=4|verse=19}}Se un a dovèissa dëstradesse da sò camin, la saviëssa a lo bandonerà a soa perdission. {{verse|chapter=4|verse=1}}Car ël mè fieul, fà tension a le situassion e tente san dal mal: a l’é la manera ‘d mai vërgognete ‘d ti. {{verse|chapter=4|verse=21}} Përchè a-i é n’ónta ch’a pòrta al pecà, antramentre ch’a -i é na vërgògna tut onor e glòria. {{verse|chapter=4|verse=22}}Deuvra mai ‘d riguard a tò dann e gnun-a vërgògna a toa ruin-a. {{verse|chapter=4|verse=23}}Gnun-a omission dël parlé al moment bon, stërma mai toa saviëssa. {{verse|chapter=4|verse=24}}Përchè a l’é da toe paròle ch’as conosrà toa sapiensa e da lòn ch’it diras toa istrussion. {{verse|chapter=4|verse=25}}Gnun-a contradission ëd vrità, nopà sèmper ónta ‘d toa ignoransa. {{verse|chapter=4|verse=26}}Gnun-a gena ‘d confessé ij tò pecà, it peule pa opónte a la corent dël fium<ref>Pì belfé fërmé un fium, che stërmé ij pecà a Nosgnor.</ref>. {{verse|chapter=4|verse=27}}Gnun-a sotmission ai tomon, gnun-a preferensa a favor d'un potent. {{verse|chapter=4|verse=28}}Lòta për la vrità fin-a la mòrt: Dé tò Signor a combatrà për ti. {{verse|chapter=4|verse=29}}Gnun-a arogansa cand ch'it l’avras da parlé: mai strach o fagnan ant j’euvre. {{verse|chapter=4|verse=30}}A ca toa it saras mai parèj d’un leon, comportàndte da sospetos con tò dipendent. {{verse|chapter=4|verse=31}}Toa man a sarà mai tendùa për ciapé nì a sarà për dé. == 5 == {{chapter|5}} === Dij precèt për la vita 'd minca di === {{verse|chapter=5|verse=1}}Gnun-a fiusa an toe richësse e pensa mai: “Sòn a l’é pro për mi!”. {{verse|chapter=5|verse=2}}Séguita pa l’anvìa 'd vive conform le passion ëd tò cheur. {{verse|chapter=5|verse=3}}Venta mai dì: “Gnun a podrà domineme!”, përchè Nosgnor a farà giustissia sicura. {{verse|chapter=5|verse=4}}Dì mai: “I l’hai pecà, e bin: còs é-lo capitame?”, përchè Nosgnor a sà speté vàire <ref>Venta mai esse malchërdent an sla giustissia 'd Nosgnor. </ref>. {{verse|chapter=5|verse=5}}S’i comëtte un pecà darera dl’àutr, sie pa tant sicur dël perdon. {{verse|chapter=5|verse=6}}Dì nen: “Granda soa misericòrdia, am perdonerà tùit ij pecà ch’i l’hai fàit!”. {{verse|chapter=5|verse=7}}Speta pa a convertite a Nosgnor e rimanda nen un di për l’àutr, përchè soa flin-a a peul flambé a l’amprovista e ti ant ël di dël castigh it saras perdù. {{verse|chapter=5|verse=8}}Gnun-a fiusa ant ij beni mal-vagnà përchè ant ël di dla dësgrassia at serviran a nen. {{verse|chapter=5|verse=9}}Bat pa ‘l gran a tùit ij vent e marcia nen për qualsëssìa senté. {{verse|chapter=5|verse=10}}Ch’it sie costant an toe convinsion, e ch’it l’àbie na paròla sola. {{verse|chapter=5|verse=11}}Sempe pront a scoté, ma tarda a dé na rëspòsta. {{verse|chapter=5|verse=12}}S’it conòsse cheicòsa, rëspond a col ch’a l’ha domandate; d’àutra part: ten la boca sarà. {{verse|chapter=5|verse=13}}Parlé a peul dé glòria, ma dcò dzonor, përchè a l’é la lenga la perdission ëd l’òm. {{verse|chapter=5|verse=14}}Che gnun a peuda dete dël caluniator e che toa lenga a vada pa a buté ‘d trabucèt, përchè se la vërgògna a l’é për ël làder, për l’òm ëd la lenga dobia la condana a l’é severa. {{verse|chapter=5|verse=15}}Fà mai ël mal, nì pòch nì tant, o fete d’amis con coj ch’it j’ere nemis. == 6 == {{chapter|6}} {{verse|chapter=6|verse=1}}Ven pa a esse ‘l nemis dël tò amis, përchè na bruta riputassion a pòrta mach onta e dëspresi: a l’é la sòrt ëd l’òm ëd lenga dobia. {{verse|chapter=6|verse=2}}Laste pa andé a toa anvia, dësnò soa fòrsa at dësblerà tanme un tòr dëscadnà; {{verse|chapter=6|verse=3}}E ‘d ti, a-i restrà mach pì n’erbo sëccà, dëspojà dle feuje e privà dij frut. {{verse|chapter=6|verse=4}}La passion grama a men-a l’òm a la ruin-a për gòj e svergna da part dij sò nemis. === Amicissia vera e fàussa === {{verse|chapter=6|verse=5}}Con na lenga gentil, un as fa un baron d’amis, e na paròla ‘d deuit a favoris ëd bon-e relassion. {{verse|chapter=6|verse=6}}Ch’a-i sia pro motobin ëd gent da saluté, ma ‘d consèj: un su mila. {{verse|chapter=6|verse=7}}Anans ëd fete n’amis, butlo a la preuva, acòrda pa tròp vitman toa fiusa. {{verse|chapter=6|verse=8}}Përchè a-i é l’amis ëd conveniensa Ch’at chita ant ël di dël maleur. {{verse|chapter=6|verse=9}}A-i é l’amis ch’a ven a esse nemis, ch’at ësvergognerà an dësquatand vòste ruse. {{verse|chapter=6|verse=10}}A-i é col ch’a ven a mangé a toa tàula, ma ch’at lasrà da sol ant ël di dla malora. {{verse|chapter=6|verse=11}}Se tut a va bin, a sarà n’àutr ti-midem, ch’a pijerà fin-a autorità con ij tò sërvent. {{verse|chapter=6|verse=12}}Ma ‘nt l’umiliassion at sarà contra e it lo vëdras pa pì. {{verse|chapter=6|verse=13}}Slontànte dai tò aversari e pijte varda dai tò pretendù amis. {{verse|chapter=6|verse=14}}N’amis fidà a l’é tanme na sosta sicura, col ch’a l’ha trovalo a l’ha trovà na perla. {{verse|chapter=6|verse=15}}N’amis fidà a l’ha pa d’equivalent, sò valor as peul pa butesse an sla balansa. {{verse|chapter=6|verse=16}}A l’é parèj ëd n’armedi ëd vita trovà da coj ch’a l’han tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=6|verse=17}}Col ch’a vénera l’autorità dël Signor a sà bin serne ij sò amis, përchè com a l’é chiel, parèj a saran ij sò cambrada. === Le benedission ëd la saviëssa === {{verse|chapter=6|verse=18}}Car ël mè fieul, làste instruì da toa prima gioventura; përparèj it trovras Saviëssa fin-a a l’età dij cavèj bianch. {{verse|chapter=6|verse=19}}Avzìnte a la Saviëssa parèj d’un lauràu o d’un sëmneur, ch’a spera ant na bon-a cujìa. It dovras tribulé na frisa a coltivela <ref>Opura:coltìvla.</ref>, ma dun-a it në mangeras ij sò frut. {{verse|chapter=6|verse=20}}Saviëssa a podrìa esse rùdia për coj ch’a son pa stàit a soa scòla, e abiterà nen an chila l’òm fòl. {{verse|chapter=6|verse=21}}La saviëssa a sarà greva për chiel parèj ëd na pera da aussé, për preuva ‘d fòrsa, ch’a tardrà nen a lassela tombé a tèra. {{verse|chapter=6|verse=22}}Përchè Saviëssa a l’é com a dis sò nòm: as manifésta pa con ciairëssa a vàire. {{verse|chapter=6|verse=23}}Car ël mè fieul, scota e aceta mè avertiment, possa pa andaré mè consèj. {{verse|chapter=6|verse=24}}Buta ij tò pé ant ij sò sep, e tò còl an soa caden-a ‘d giov. {{verse|chapter=6|verse=25}}Cària sò fardò ansima a toa schin-a, pòrta passiensa ‘d soe liasse. {{verse|chapter=6|verse=26}}Avzìnte a chila con tuta toa passion e màrcia dzora ‘d soe pianà con tute toe fòrse. {{verse|chapter=6|verse=27}}Sërcla, séguita sò trassament, chila as farà conòsse; e na vira ch’it l’has pijala, làsla mai pì scapé. {{verse|chapter=6|verse=28}}A la fin, ti ‘t trovras l’arpòs da para ‘d chila, e toa arserca as convertirà an gòj për ti. {{verse|chapter=6|verse=29}}Anlora ij sò sep a saran na protession frema, e sò giov, na vestimenta ‘d glòria splendrienta. {{verse|chapter=6|verse=30}}A sarà parèj d’òr archincà, brodà con lambel ëd porpra; {{verse|chapter=6|verse=31}}it la portras parèj ëd na vestimenta d’onor, it në sandras tant ‘me un diadema ‘d vitòria. {{verse|chapter=6|verse=32}}S’it lo veule, car ël mè fieul, ti ‘t saras savi, e s’it angageras ëd pianta, vniras esse arvià. {{verse|chapter=6|verse=33}}S’it l’avras car a scoté, t’amprendras; s’it faras atension, it dventras savant. {{verse|chapter=6|verse=34}}Stà ‘nsema a la gent d’esperiensa, fà profit ëd soa sapiensa. {{verse|chapter=6|verse=35}}Scota con soèn tute le paròle ch’a rivo da Dé: ch’a t’ëscapo pa ij mot ëd bon sens. {{verse|chapter=6|verse=36}}Se i dovèisse mai trové n’òm d’anteligensa, valo a trové ‘d bon-a veuja. Venta che tò pé a frusta j’ëscalin ëd soa pòrta. {{verse|chapter=6|verse=37}}Médita ij comandament ëd Nosgnor, buta ‘n pràtica di e neuit ij sò precet. Chiel midem a darà fòrsa a tò cheur e at darà la sapiensa ch'it veule. == 7 == {{chapter|7}} === Vàire consèj === {{verse|chapter=7|verse=1}}Se ti ‘t fase pa dël mal, ël mal a l’avrà nen prèisa dzora ‘d ti! {{verse|chapter=7|verse=2}}Pijte varda da la përversità e costa as tnirà leugn da ti. {{verse|chapter=7|verse=3}}Sëmna pa ant le preus ëd l’angiustissia për andé nen a cheuje sèt vire tant. {{verse|chapter=7|verse=4}}Ciàmje pa ‘l podèj a Nosgnor, nì un pòst onorìfich al rè. {{verse|chapter=7|verse=5}}Fà nen visa ‘d giustifichete dë 'dnans ëd Nosgnor, e gnanca ‘l savi an facia al rè. {{verse|chapter=7|verse=6}}Gnun-e anvìe d’ëvnì giùdes se peui it ses pa bon ëd ranché via l’angiustissia. Përchè an col cas, it l’avrìe tëmma dël potent e it butrìe an privo toa dritura. {{verse|chapter=7|verse=7}}Mai ofende la ciambreja dla sità e mai dëgradesse an facia ‘d tuti! {{verse|chapter=7|verse=8}}Che ‘l pecà a vada mai a rampignete për doi vire ‘d fila, a l’è pro un për fete colpéivol. {{verse|chapter=7|verse=9}}Va mai a dì: “ Dè a vardrà a la bondosità dij don che i l’hai faje: e cand che i farai l’oferta al Dé pì Àut a sarà acetà”. {{verse|chapter=7|verse=10}}Gnun-e gene ant l’orassion, e dësmentia mai ëd fè almòsna ai pòver. {{verse|chapter=7|verse=11}}Derid pa l’òm an soferensa, përchè Dé a umìlia e àussa. {{verse|chapter=7|verse=12}}Sërca nen ëd busiardarìe contra ‘d tò frel e gnanca contra ‘l tò amis. {{verse|chapter=7|verse=13}}Guernte ‘d pianta da la busiardarìa, andé anans a busiardé a pòrta a nen ëd bon. {{verse|chapter=7|verse=14}}Al consèj dj’ansian parla nen tròp, parla mai a tòrt o d’ësbies, e che toa orassion a sia pa mach ripetitiva. Dëspresia nen ël travaj fatigos o ël lauré dij camp: {{verse|chapter=7|verse=15}} a l’é ‘l Dé pì Àut midem ch’a l’ha creàje për nojàutri. {{verse|chapter=7|verse=16}}But-te pa ‘nsema a ‘d gent sensa fej nì lege, përché a l’é pa leugn ël fot ëd Nosgnor, avìsnte! {{verse|chapter=7|verse=17}}Umìlia ancreus tò orgheuj, përchè l’avnì dl’òm a l’é d’esse mangià dai verm, e ‘l feu a l’é ‘l castigh ëd ël përvers. === Relassion con j'àutri === {{verse|chapter=7|verse=18}}Sacrìfica nen n’amis ai tò interess, nì un ver frel fedel, gnanca për tut l’òr pì pur. {{verse|chapter=7|verse=19}}Consìdera <ref>Opura: gnun-a esitassion a marié...</ref> pa na sposa brava e sàvia nen dégna, përchè soa grassia a val ëd pì dl’òr. {{verse|chapter=7|verse=20}}S-cincon-a nen n’ës-ciav ch’a travaja con fidelità, nì n’ovrié ch’a-i buta l’ànima a lòn ch’a fa. {{verse|chapter=7|verse=21}}Stìma con tut tò cheur un sërvent ëd sust, e arfùdje pa la libertà. {{verse|chapter=7|verse=22}}Has-to ëd béstie? Vìja dzora ‘d lor, e guernje s’at dan ëd profit. {{verse|chapter=7|verse=23}}Has-to ëd masnà? Daje n’educassion, ch’a sio costumà a la dissiplin-a fin-a da cit. {{verse|chapter=7|verse=24}}Has-to ëd fije? Guerna soa verginità. Nen tròpa ‘ndulgensa con lor. {{verse|chapter=7|verse=25}}Mària toa fija, e a sarà për ti euvra bon-a! Ma bèica ‘d mariela con n’òm ëd sust. {{verse|chapter=7|verse=26}}Has-to na fomna conform a tò cheur? Divòrsia nen; nopà fidt-te pa ‘d cola ch’it l’has an ghignon. {{verse|chapter=7|verse=27}}Ëd tut tò cheur, onora tò pare, e dësméntia pa le soferense che toa mare a l’ha patì për ti. {{verse|chapter=7|verse=28}}Arcòrdte ch’a son ëstàit lor a generete: còs podrìes-to deje an càmbi ëd lòn ch’a l’han donate? {{verse|chapter=7|verse=29}}Vénera Nosgnor con tuta toa ànima, e rispéta ij sò sacerdòt. {{verse|chapter=7|verse=30}}Àma tò Creator con tute toe fòrse e trascura pa ij sò ofissiant. {{verse|chapter=7|verse=31}}Arconòss l’autorità ‘d Nosgnor e onora ‘l sacerdòt, daje soa part, com a l’ha prescrivù Dé: primìssie, sacrifissi d’espiassion, oférta ‘d spale ‘d béstie sacrificà, rimanensa d’oferta vegetal e ij pì bon prodòt sant e arservà a Dé. {{verse|chapter=7|verse=32}}Smon sempe con generosità al pòver, për podèj esse benedì ëd pianta da Nosgnor. {{verse|chapter=7|verse=33}}Esse generos con tùit, al viv com al mòrt arfuda pa toa carità. {{verse|chapter=7|verse=34}}Va nen a dëstornete da coj ch’a son an deul, ma pija part a soa tristëssa. {{verse|chapter=7|verse=35}}Ésita pa ‘d visité ij malavi, an fasend përparèj ti ‘t saras stimà. {{verse|chapter=7|verse=36}}An tut lòn ch’it fase pensa a tò darié destin e it tomberas mai ant ël pecà. == 8 == {{chapter|8}} === Prudensa e bon sens === {{verse|chapter=8|verse=1}}Rusa nen con na përson-a ch’a l’àbia ‘l podèj, për pa tombé an soe man. {{verse|chapter=8|verse=2}}Rusa pa an process con n’òm rich : përchè ‘l rìsigh a l’é ‘d pa peisé pèi sò dné. Vàire a son ëstàit corompù da l’òr, e fin-a ‘l cheur ëd quaiche rè a l’é stane devià. {{verse|chapter=8|verse=3}}Rusa nen con chi a sà pa ten-e soa lenga a pòst, dzortut: gionta nen d’àutra eva a sò mulin. Badin-a pa con n’òm grossé, përchè a sio nen ansultà ij tò bcé. {{verse|chapter=8|verse=5}}Rimpròcia nen col ch’arconòss ij sò pecà: avìstne ch’i soma tuti degn ëd castigh. {{verse|chapter=8|verse=7}}Dëspresia nen chi a ven vej, përchè dcò an tra nojàutri cheidun anvejerà. {{verse|chapter=8|verse=7}}Argiojiss pa ‘d la mòrt ëd cheicadun; arcòrdte ch’i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=8|verse=8}}Dësdegna nen ij dëscors dij savant, pitòst médita soe massime. Da lor, an efet, t’aprendras l’istrussion e l’art d’esse a servissi dj’autorità. {{verse|chapter=8|verse=9}}Daje da ment a l’esperiensa dij vej, përchè a soa vira a l’han arseivùla dai sò grand. A l’é da lor ch'i t’aprendras l’acorgiment e l’art ëd rësponde a temp dovù<ref>An pràtica as parla dla lege nen scrivùa ch'a vnirà esse la "Misnà": a sarà motobin tnùa 'n considerassion dai rabin.</ref>. {{verse|chapter=8|verse=10}}Cimenta pa ‘l pecador sensa lege, it podrìe brusete a soa istessa fiama. {{verse|chapter=8|verse=11}}Cimenta nen ël violent, a podrìa mnete a dì lòn ch’it pense pa. {{verse|chapter=8|verse=12}}Ampresta pa ‘d dné a col ch’a l’é pì potent che ti, e s’it lo fase considera l’argent perdù. {{verse|chapter=8|verse=13}}Pòrta pa ‘d garansie dëdlà ‘d toe possibilità, ma s’it l’has garantì venta pensé come paghé. {{verse|chapter=8|verse=14}}Fà mai càusa a’n giùdes, soa istessa essensa ‘d giùdes a fausserìa ‘l process. {{verse|chapter=8|verse=15}}Va pa an viage con un temerari, a podrìa complichete la vita; chiel a farà tut ëd soa testa e për colpa ‘d chiel it podras andé ‘n ruin-a. {{verse|chapter=8|verse=16}}Rusa nen con n’òm violent, e compàgnlo pa ant un desert, përchè ai sò euj el sangh a l’é nen, e ‘ndrà a massete andova a-i é pa possibilità d’agiut. {{verse|chapter=8|verse=17}}Fa nen con ël fòl: a podrìa gnanca mantnì un vòst secret. {{verse|chapter=8|verse=18}}Dë 'dnans a n’ëstrangé: nen d'ëstërmà, it sas pa com a podrìa esse soa reassion. {{verse|chapter=8|verse=19}}Doverta nen tò cheur con cheicadun basta ch’a sia: n’avras gnun-a arconossensa. == 9 == {{chapter|9}} === Ëd consèj riguard a le fomne === {{verse|chapter=9|verse=1}}S’it-j veule bin a toa fomna sospétla pa, dësnò la malissia a podrìa esse contra ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=2}}Date mai ëd pianta a gnun-a fomna, o con soa fòrsa a podrìa ‘mpónse dzora ‘d ti. {{verse|chapter=9|verse=3}}Gnun rëscontr con na meretris, për nen tombé an soe liasse. {{verse|chapter=9|verse=4}}Passa pa ‘l temp con n’artista, it podrìe esse ciapà da soe art. {{verse|chapter=9|verse=5}}Fissa nen tò bèich ansima a na fiëtta, përchè a podrìa costé motobin a ti com a chila. {{verse|chapter=9|verse=6}}Dà pa toa ànima a ’d bagasse: it podrìe perde tut lòn ch’it l’has. {{verse|chapter=9|verse=7}}Gnun-a curiosità ant le contrà dla sità, e bamblin-a pa për leu solitari. {{verse|chapter=9|verse=8}}Dëstorna j’euj da na bela fomna, beica pa na blëssa ch’a l’é pa toa. Vàire a son perdusse për la blëssa ‘d na fomna: sò amor a brusa parèj dël feu. {{verse|chapter=9|verse=9}}Stà mai setà aranda ‘d na fomna marià e perd pa ‘d temp a bèive con chila. Përchè as fasa nen padron-a ‘d tò cheur e për la passion ëd chila ti 't vade pa a sghijé an ruin-a. === Serne j'amis === {{verse|chapter=9|verse=10}}Chita pa un vej amis, përchè n’amis neuv a peul nen arpiasselo. L’amis neuv a l’é parèj dël vin neuv: it podras apressielo cora ch’a sarà ‘nvejà. {{verse|chapter=9|verse=11}}Gnun-e anvie dla glòria dël pecador: it sas nen cola ch’a sarà soa fin. {{verse|chapter=9|verse=12}}Fate pa ‘nciarmé dal trionf dij përvers: soa punission a sarà ‘ncora anans dl’infern. {{verse|chapter=9|verse=13}}Tente a distansa da l’òm ch’a l’ha ‘l podèj ëd massé, esperimenta pa la tëmma dla mòrt. S’it avzin-e, pijte varda ‘d nen falì, a podrìa gavete la vita. Venta ch’it sàpie ch’it marce an mes dij bers, e a l’é coma bogesse an sij merlet ëd le muraje sitadin-e.<ref> E për lòn esponù a le flece dij nemis: ma 'l test a l'é antamnà.</ref> {{verse|chapter=9|verse=14}}Fà ‘l possìbil për andé d’acòrdi con tùit, e pija consèj da coj ch’a son savi. {{verse|chapter=9|verse=15}}Fà conversassion con gent ëd sust, e che toe riflession a sio ispirà da la lej dël Pì Àut. {{verse|chapter=9|verse=16}}Che coj ch’a mangio con ti a sio d’òm giust, e tò orgheuj la tëmma ëd Nosgnor. === Riguard ai governant === {{verse|chapter=9|verse=17}}As làuda sèmper ël travaj ëd man adrëtte, e la saviëssa dël parlé ‘d n’òm dë Stat. {{verse|chapter=9|verse=18}}Un ch’a parla tròp a l’é detestà an soa sità: a-i sarà tëmma për col ch’a sà pa controlé soe paròle. == 10 == {{chapter|10}} {{verse|chapter=10|verse=1}}Un savi giùdes a ten soa gent ant la dissiplin-a; s’a l’ha ‘d sust a ciadlerà soa autorità. {{verse|chapter=10|verse=1}}Com a l’é ‘l cap dë Stat, parèj a saran ij sò ministr, com a l’é ‘l governator ëd la sità acsì a saran ij sò aministrà. {{verse|chapter=10|verse=3}}Un rè ‘gnorant, a l’é la ruin-a ‘d sò pòpol; a l’é për ël sust ëd ij governant che la sità a prospererà. {{verse|chapter=10|verse=4}}Nosgnor a l’ha ‘nt le man l’autorità dla tèra e a s-ciodrà l’òm giust a la giusta mira. {{verse|chapter=10|verse=5}}Ël Signor a ten an man dcò ‘l boneur ëd n’òm: a disponrà ‘d soa autorità ‘l legislator. === Ël pecà d'orgheuj === {{verse|chapter=10|verse=6}}Beica pa con ghignon col ch’a l’ha fate un tòrt, s’it ses frapà dal fot fà e dis nen. {{verse|chapter=10|verse=7}}L’arogansan a l’é odiosa a Dé e a j’òm. L’un e j’àutri a l’han an ghignon l’angiustissia. {{verse|chapter=10|verse=8}}Orgheuj, violensa e anvìa a fan passé la sovranità da na nassion a l’àutra. {{verse|chapter=10|verse=9}}L’òm a l’é mach sënner e póer, përchè desse ‘d sagna? Dcò da viv sò còrp a fà scheur! {{verse|chapter=10|verse=10}}La maladìa a l’é longa e as në rij ël médich, ancheuj it ses un rè e doman it saras mòrt. {{verse|chapter=10|verse=11}}Na vira che l’òm a meuir, a-i resta mach pì 'd verm, bòje e béstie ferose. {{verse|chapter=10|verse=12}}L’orgheuj ëd l’òm ancamin-a ant ël moment ch’a së slontan-a da Nosgnor, e che sò cheur a pensa pa pì a sò Creator. {{verse|chapter=10|verse=13}}A l’é an arfudand l’autorità ‘d Dé ch’a l’ha orìgin ël pecà d’orgheuj. E as fortiss për ësta stra, an provocànd na bùria d’aveniment afros. Për lòn Nosgnor a frapa ij superb ëd pen-e esemplar e, a la fin, a lo pòrta a l’ëstermini. {{verse|chapter=10|verse=14}}Nosgnor a fà droché ij potent da sò tròno; a sò pòst a fa sté j’ùmij. {{verse|chapter=10|verse=15}}Ël Signor a l’ha dësreisà ëd nassion e piantà a sò pòst ëd gent sensa pretèise. {{verse|chapter=10|verse=16}}A l’ha vastà tère ‘d gent pagan-e e dësblàje da le fondamenta pì ancreuse. {{verse|chapter=10|verse=17}}Chiel a l’ha anientaje, rancaje da la carta dël mond a la mira che ‘d lor a son pa guernasse ‘d memòrie. {{verse|chapter=10|verse=18}}Dé a l’ha pa fàit j’òm për esse pretensios, a son pa nassù për arogansa violenta. === Coj ch'a mérito d'esse onorà === {{verse|chapter=10|verse=19}}Che rassa a l’é degna d’esse onorà? Cola dj’òm, cand ch’arconòsso l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=20}}Che rassa a l’é pa degna d’onor? La rassa dj’òm, coj ch’a trasgredisso ij comandament. {{verse|chapter=10|verse=21}}Un cap a l’é onorà an tra soa gent, ma chiel istess a onora coj ch’a rispeto Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=22}}Ch’it sie rich, onorà o pòver buta tò orgheuj ant la tëmma ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=23}}A l’é n’angiustissia dëspresié n’òm ëd sust ma pòver; e a conven pa esalté n’òm pecador. {{verse|chapter=10|verse=24}}As onora la gent amportanta, ij governant e ij potent. Tutun gnun a l’é pì amportant ëd coj ch’a rispeto l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=10|verse=25}}D’òm lìber a serviran un sërvent savant, e gnun òm d’anteligensa a troverà da dì<ref>Cfr San Pàul: Galat 3:28;Colossèis 3:11.</ref>. === A riguard ëd l'umilità === {{verse|chapter=10|verse=26}}Fà pa ‘l fàuss savant ant ël travaj, date pa d’amportansa ant ël bzogn. {{verse|chapter=10|verse=27}}Mej travajé e esse bondos an tut che blaghé an gir combin an mancand dël necessari. {{verse|chapter=10|verse=28}}Car ël mè fieul, con stima moderà glorìfica toa ànima e daje onor conform sò mérit. {{verse|chapter=10|verse=29}}Gnun a darà rason a un ch’as dà tòrt, e gnun a stimrà un ch'as dëspresia!{{verse|chapter=10|verse=30}} Un pòver a peul esse onorà për sò savèj, ma ‘n rich a sarà onorà mach për soa richëssa. {{verse|chapter=10|verse=31}}E se un a sarà onorà ant la povertà, a lo sarà motobin ëd pì ant la richëssa! Contut se un a l’é dëspresià ant la richëssa, saralo nen meprisà motobin ëd pì ant la miséria? == 11 == {{chapter|11}} {{verse|chapter=11|verse=1}}Un pòver, s’a l’é savi, a peul andé con la testa bin àuta e stesse an tra la gent d’amportansa. === J'aparense a peulo angané === {{verse|chapter=11|verse=2}}Làuda pa cheicadun për soa blëssa e dëspresia nen na përson-a për soa aparensa. {{verse|chapter=11|verse=3}}L’avija a l’é bin cita, comparà a d’àutre bestie ch’a vòlo, contut sò amel a l’é ‘l pì doss ch’a-i sia. {{verse|chapter=11|verse=4}}Gnun-a blaga për la vestimenta ch’a pòrta e derid pa col ch’a l’é ant la pen-a, përchè l’assion ëd Nosgnor a l’é sorprendenta, e gnun a peul prevëdde lòn ch’a farà. {{verse|chapter=11|verse=5}}Vàire rè a son artrovasse ant la póer e d’ësconossù a l’han pijàit soa coron-a. {{verse|chapter=11|verse=6}}Vàire potent a son ëstàit dzonorà e ‘d gent famosa a son ëvnùita esse s-ciava. === Deliberassion e prudensa === {{verse|chapter=11|verse=7}}Ancamin-a a’nformete anans ëd critiché; venta prima osservé e mach an séguit condané. {{verse|chapter=11|verse=8}}Anans ëd rësponde, scota da bin, e copa nen la paròla ‘d col ch’a pàrla. {{verse|chapter=11|verse=9}}Intra pa an ruse ch’a son pa tò afé, e fà pa d’antërvent an debà ‘d mala gent. {{verse|chapter=11|verse=10}}Car ël mè fieul, fà pa tròp ansema, s’it esàgere, podrìe pì nen surtìne. A tròp core daspërtut, as rivrà da gnun-e part; dëspérde ij tò sfòrs, a l’é robaté a la ruin-a. {{verse|chapter=11|verse=11}}A-i é col ch’a travaja, ch’a fatìga e a s’afan-a, pura, a restà l’istess andaré. {{verse|chapter=11|verse=12}}A-i é chi ch’a l’é débol e a l’ha sempe da manca d’agiut; col ch’a manca ‘d mojen e a l’é bondos mach an povertà: pura Nosgnor a lo guerna con binvolensa e a lo arleva da soa miseria {{verse|chapter=11|verse=13}}e a lo fà andé a testa àuta: vàire a në resto ambajà. {{verse|chapter=11|verse=14}}Bin e mal; vita e mòrt, miseria e richëssa, tut a riva da Nosgnor. {{verse|chapter=11|verse=15}}Saviëssa, sust, conossensa dla lege a ven-o dal Signor, l’amor e la dritura a son un sò don. {{verse|chapter=11|verse=16}}Ël top e l’eror a son për ij përvers, e ‘l mal a l’é mach për ij gram. {{verse|chapter=11|verse=17}}Lòn che Nosgnor a dà a l’é sicur për ij sò fedej, e sò favor a-j farà prosperé sèmper e an sij camin pì belfé. {{verse|chapter=11|verse=18}}A-i é col ch’a ven rich a fòrsa ‘d risparm e d'economìa, contut costa a l’é soa arcompensa: {{verse|chapter=11|verse=19}}cand a diran : « I l’hai trovà d’arlass, adess i podrai gòde ‘d lòn ch’i l’hai”<ref>Cfr: paràbola 'd Luca12:16-21.</ref>, as sà pa vàire temp a j’andrà: a lasrà tut a d’àutri anans ëd meuire. {{verse|chapter=11|verse=20}}Tente frem a tò angage e fane toa vita, ven vej an compiend tò travaj! {{verse|chapter=11|verse=21}}Fate pa ‘mpressioné dai sucess dij pecador; fà fiusa an Nosgnor e tente bon an tò but, përchè a l’é fàcil për Nosgnor fé vnì tut d’un colp un pòver rich. {{verse|chapter=11|verse=22}}L’arcompensa dël fedel a l’é la benedission ëd Nosgnor: an pòch ëd temp tute soe speranse as realiso. {{verse|chapter=11|verse=23}}Dì nen : « Ëd còsa l’avrai-ne da manca? E ‘d che beni i podrai dëspon-e ant l’avnì ?”. {{verse|chapter=11|verse=24}}E va gnanca a dì: “I l’hai tut lòn ch’i n’hai pro! Che maleur podrìa-lo capiteme ‘ncora? {{verse|chapter=11|verse=25}}Ant ël boneur as pensa pa a la malora e ant le brute giornà, as dësmentia la prosperità. {{verse|chapter=11|verse=25}}Për Nosgnor a l’é belfé rende a l’òm conform soa condòta ant ël di ëd soa mòrt. Un brut moment a fà dësmentiè ij piasì ëd tuta na vita. A la mòrt ëd n’òm a ven-o fòra soe euvre. {{verse|chapter=11|verse=28}}Ciama gnun beà anans ëd soa mòrt, n’òm as conòss dabon mach a la fin. === Savèj serne j'amis === {{verse|chapter=11|verse=29}}Pòrta pa a ca toa na përson-a basta ch’a sia, përchè l’òm fàuss a l’ha tante furbarìe. {{verse|chapter=11|verse=30}}L’orgojos a l’é parèj ëd na pernis da arciam an gàbia, tanme na spia a speta toa crova. {{verse|chapter=11|verse=31}}An cangian ël bin an mal a sarà a l’avàit a trové difèt dcò ant ij pì bej gest. {{verse|chapter=11|verse=321}}Con na spluva ‘d feu a s’ampiniss ël brasé, l’òm sensa fej nì lej a buta ‘d bers mortaj. {{verse|chapter=11|verse=33}}Pijte varda dai gram: lor a fàbrico ‘l mal e a peulo antamnete dcò ti për sempe. {{verse|chapter=11|verse=34}}Daje obergi a n’ëstrangé, e at bolversrà tut an butand coj ëd ca toa contra ‘d ti. == 12 == {{chapter|12}} {{verse|chapter=12|verse=1}}S’it veule che la gent a agradissa lòn ch’it fas, ch’it sie bin cossient a chi ti ‘t fase dël bin. {{verse|chapter=12|verse=2}}Faje dël bin al fedel e it në saras arcompensà, se nen da chiel, dal Pì Àut sicura. {{verse|chapter=12|verse=3}}Nen ëd bon a col ch’a përsévera ant ël mal nì a chi ch'as nega ‘d fé almòsna. {{verse|chapter=12|verse=4}}Don-a ai fedej e giuta pa ‘l pecador <ref>Cfr Mt 5:43-48, Lc 6:27-36, 12:20.</ref>. {{verse|chapter=12|verse=5}}Faje dël bin al pòver e dón-je nen a coj ch’a dëspresio Dé: ch’as daga gnanca un trocion ëd pan e ti dàine nen al përvers, përchè a podrìa dovrelo për dominete, e ti ‘t sarìe doi vire mal pagà për tùit ij favor ch’it l’avrìe faje. {{verse|chapter=12|verse=6}}Ël Pì Àut a veul pa le gent sensa fede nì lege, e a farà giustissia ‘d lòn ch’as mérito. {{verse|chapter=12|verse=7}}Dà a la brava gent e giuta pa ‘l pecador. {{verse|chapter=12|verse=8}}Ant la prosperità, it podras nen savèj col ch'a l’é tò amis; ma ‘l nemis stà sicur che as ëstermrà pa ant ël maleur! {{verse|chapter=12|verse=9}}Se n’òm a l’é prosperos, ij sò nemis a son sagrinà; contut ël dësgrassià a l’é chità fin-a da sò amis. {{verse|chapter=12|verse=10}}Gnun-e fiuse an tò nemis, përchè soa gramissia a l’é parèj dl’aram ch’as cheurv ëd ruso. {{verse|chapter=12|verse=11}}Dcò se un a s’ësbassa e a marcia a testa bassa, pijte varda da chiel; venta tratelo parèj com it polidèisse në specc: sò ruso a ten pa për vàire. {{verse|chapter=12|verse=12}}Bùtlo pa aranda ‘d ti, a podrìa fete robaté e butesse a tò pòst. Falo nen sté a toa drita, a podrìa arsërché toa careja; vëddras che a la fin it capiras mie paròle e t’aprovras lòn ch’i diso. {{verse|chapter=12|verse=13}}Chi é-lo ch’a l’avrà compassion ëd un fachir s’a l’è mordù da ‘n serpent, o dij domator ch’as avzin-o a le bestie ferose? {{verse|chapter=12|verse=14}}E gnanca compassion ëd col ch’a frequenta ‘n pecador e as treuva vìtima angagià dai sò pecà. {{verse|chapter=12|verse=15}}Ël gram a restrà con ti për un moment, ma s’it tombe, at lasrà crové: at tnirà pa pì. {{verse|chapter=12|verse=16}}Ël nemis a l’é anmlà cora ch’at parla, ma ‘nt ël cheur a pensa ‘d campete ant la tampa; a podrìa avèj le lerme a j’euj, ma s’a treuva la ciansa, a s’anciocrà ‘d tò sangh. {{verse|chapter=12|verse=17}}A rivèissa mai un maleur, ël nemis a sarìa ‘l prim a esse ambelelà e, sota pretest ëd giutete, at ciaprà për ël garèt. {{verse|chapter=12|verse=18}}Chiel an mostrand sò ver visagi, a sopatrà la testa, a farà s-ciopaté le man, e an mormorand për vàire at mostrerà soa fausserìa. == 13 == {{chapter|13}} === Prudensa a riguard ëd nòstri somà === {{verse|chapter=13|verse=1}}A-i é d’anflesse le man a toché l’apeis; e col ch’a va con un blagheur a va a smijeje. {{verse|chapter=13|verse=2}}Va pa a cariete d’un peis tròp grev, e va nen a butete ansema a col ch’a l’é pì fòrt e pì rich che ti. A sarìa parèj ëd buté ansema n’ola ‘d teracheuita davzin a na caudera ‘d fèr: pen-a tocà da la caudera l’ola andrà ‘n frise! {{verse|chapter=13|verse=3}}Un rich a fà un tòrt a cheidun e a protesta ‘ncora con chiel-lì; un pòver a l’é tratà malgiust e venta ‘ncora ch’a s’ëscusa. {{verse|chapter=13|verse=4}}Se ti ‘t-j serve a 'n rich, chiel as n’aprofiterà ‘d ti; s’a l’avrà pa pì da manca ‘d ti, e ti ‘t l’avras pì nen ëd pianta, it saras chità. {{verse|chapter=13|verse=5}}Se ti ‘t l’has cheicòsa, chiel a vivrà a toe spèise, at gavrà tut sensa ch’a-j remòrda la cossiensa. {{verse|chapter=13|verse=6}}S’a l’ha da manca ‘d ti a t’angabiolerà: a farà ‘l rufian con ti e at darà na speransa, con bele paròle at ciamrà: “ ëd còs aves-to da manca?”. {{verse|chapter=13|verse=7}}At farà svërgogné anvitàndte ai sò festin, fin-a che a l’avrà ruinate për doi o tre vire an dovend réndje j’anvit. A la fin a grignerà ‘d ti, an sopatànd la testa an facia ‘d ti. Peui a farà visa ëd nen vëdte. {{verse|chapter=13|verse=8}}Fà ‘tension, fate pa ‘mbrojé, fate nen umilié da torolo<ref>Opura: Umilié da toa 'nsipiensa; lat. sir. e grech a l'han "toa gòj".</ref>. {{verse|chapter=13|verse=9}}Se a t’anvita n’òm anfluent, declin-a sò anvit: combin chiel andrà anans a ‘nvitete con ansistensa. {{verse|chapter=13|verse=10}}Gnun-a ‘nvadensa për nen esse arpossà, ma gnanca sté tròp da leugn për pa esse dësmentià. {{verse|chapter=13|verse=11}}Pensa pa ‘d podèj traté a l’istess livel con chiel, e gnun-a fiusa ‘d sò largh dëscors; {{verse|chapter=13|verse=12}}con le mideme paròle at butrà a la preuva e, an pijànte an gir a podrà esaminete. {{verse|chapter=13|verse=13}}It podras esse sicur ch’a trovrà sensa misericòrdia ij tò secret, e ti ‘t saras pa bon a scampé malagràssie e fin-a përzon. {{verse|chapter=13|verse=14}}Donca, fà bin atension e pijte varda: ti 't marce an brova d’un balatron. {{verse|chapter=13|verse=15}}Tute bestie a stimo soa midema specie; e l’òm agiss l’istess anvers a col ch'a l’ha davzin. {{verse|chapter=13|verse=16}}Tuti j’esse vivent a frequento sò sìmil e l’òm as cóbia con sò congéner, an sërcand contat ëd soa spécie. {{verse|chapter=13|verse=17}}Cosa-i é-lo an comun an tra ‘l luv e ‘l bero an tra gent sensa fede nì lege e ij fedej? {{verse|chapter=13|verse=18}}A peulo sté an pas la jena e ‘l can? As peul avèj antèisa an tra ‘l rich e ‘l pòver ? {{verse|chapter=13|verse=19}}Ij borich servaj a son preja dij leon ant ël desert: përparèj ij pòver a son pastura dij rich. {{verse|chapter=13|verse=20}}L’arogant a l’ha oror ëd la vita ùmila. Parèj l’òm rich a l’ha oror dël pòver. {{verse|chapter=13|verse=21}}S’a trambla ‘l rich, ij sò amis a lo sosten-o, tutun se ‘l pòver a crova, a l’é arpossà dcò da j’amis. {{verse|chapter=13|verse=22}}Se un rich a fà n’eror, vàire a ven-o a deje 'd protession, s’a dis ëd gavade, a-j dan rason. S’a l’é ‘l pòver a fé l’eror, a ven arprocià. S’a dis cheicòsa ‘d sensà, a-j dan pa da ment. {{verse|chapter=13|verse=23}}S’a parla un rich, tut ël mond a stà ciuto, e a esàlto a le nìvole sò dëscors. S’a l’é un pòver a parlé a diso: “Chi é-lo chiel-sì?". S’a s’antrapa ‘l pòver, a lo giuto a tombé. {{verse|chapter=13|verse=24}}Bon-a a l’é richëssa, s’a l’é sensa corussion; nopà për ël përvers la povertà a l’é sempe grama. {{verse|chapter=13|verse=25}}Lòn che n’òm a l’ha ant ël cheur a càmbia sò visage an bin o an mal. {{verse|chapter=13|verse=26}}Un moro sorident a segnala un cheur bin dispòst: trové ‘d proverbi bin pensà a ciama motobin ëd riflession. == 14 == {{chapter|14}} {{verse|chapter=14|verse=1}}A l’ha ‘d boneur col ch’a sà tnì soe paròle e donch a l’é pa tormentà da la tristëssa ‘d soe fote! {{verse|chapter=14|verse=2}}A l’ha ‘d boneur col che a l’é pa acusà da soa cossiensa e ch’a l’ha pa perdù la speransa! === Utilisassion responsabil ëd le richesse === {{verse|chapter=14|verse=3}}Còs serv-lo ël boneur econòmich, se un a l’é avar? Për còs a l’é bon-a la richëssa, se a-i é esitassion a dovrela? {{verse|chapter=14|verse=4}}Col ch’ambaron-a a fòrsa ‘d privassion, a travaja mach për d’àutri: ëd soe richësse a saran ëd forësté a fé festa. {{verse|chapter=14|verse=5}}Se un a l’é dur fin-a con chiel midem, con chi sara-lo generos? An tute le manere a sarà pa bon d’argiojì dël sò! {{verse|chapter=14|verse=6}}Nen ëd pes che col che trata mal chiel midem: costa la paga ‘d soa gramissia. {{verse|chapter=14|verse=7}}Se ‘l rancin a fà dël bin, a l’é mach ecession: a la fin as vëdrà sempe sò vissi. {{verse|chapter=14|verse=8}} Con l’anvìa ‘d sò sguard, chiel a l’é bon a nen: a fà visa ‘d pa vëdde la gent e a dëspresia le përson-e. {{verse|chapter=14|verse=9}}Sò euj avid <ref> A la létera: "euj gram".</ref> a l’é mai sodisfàit ëd na part sola: l’angiustissia a-j fà sëcché ‘l cheur! {{verse|chapter=14|verse=10}}Sò euj gram a son gelos dcò ëd sò pan, pròpi lòn ch’a-j manca fin-a a soa tàula! {{verse|chapter=14|verse=11}}Car ël mè fieul, ant la mzura ch’it peule, fate pa manché ‘l necessari, e presenta a Nosgnor j’oferte dovùe. {{verse|chapter=14|verse=12}}Dësmentia mai che la mòrt a tarderà pa, e che ti ‘t conòsse nen ël di ëd marca. {{verse|chapter=14|verse=13}}Anans ëd meuire faje dël bin a tò pròssim, conform ij tò mojen : esse generos con chiel. {{verse|chapter=14|verse=14}}Vate pa a privé d’un di ‘d boneur ch’a passa, perd nen l’ocasion ëd sodisfé un desideri legìtim. {{verse|chapter=14|verse=15}}An efet, ti ‘t sas bin, ch’it l’avras da lassé a d’àutri ël frut dij tò afann, e che toe sostanse a saran ëspartìe an tra j’ardité! {{verse|chapter=14|verse=16}}Dà e arsèiv: viv la vita, përchè ant ël pais dij mòrt a-i é gnun-a sodisfassion d’arsërché! {{verse|chapter=14|verse=17}}La vita as frusta, parèj ëd na vesta; a l'ha la Lege eterna: “It l’avras da meuire!”. {{verse|chapter=14|verse=18}}Dzora ‘d n’erbo nen sbrolà: ëd feuje a crovo, d’àutre a gico. L’istess për le generassion ëd carn e sangh: un-a a meuir e l’àutra a nass. {{verse|chapter=14|verse=19}}Tut lòn ch’as fà a vnirà esse póer, e col ch’a l’ha fàit a dësparirà con soa euvra. === La gòj 'd cudì la saviëssa === {{verse|chapter=14|verse=20}}A l’ha ‘d boneur l’òm ch’as dèdica a la saviëssa e a rason-a an dovrand soa ‘nteligensa! {{verse|chapter=14|verse=21}}Se as ciama an cheur cola ch’a l’é soa stra, a riflet dcò a l’esigensa dla sapiensa: ij sò secret. {{verse|chapter=14|verse=22}}Chiel a la séguita an soe pianà, parèj d’un veneur, e as buta a l’avàit an sël vieul andova ch’a l’ha da passé. {{verse|chapter=14|verse=23}}A vàita travers soe fnestre e a starà a scoté a soe pòrte. {{verse|chapter=14|verse=24}}Chiel as fërma aranda ‘d la ca dla saviëssa, e a treuvrà sosta da para ‘d soe muraje. {{verse|chapter=14|verse=25}}A pianta soa tenda davzin, e a trovrà arfugi ant l’òsto dël boneur. {{verse|chapter=14|verse=26}}Chiel a farà ‘l ni ant ij sò branch, e andrà a vive ant la sosta dël boneur: {{verse|chapter=14|verse=27}}a l’avrà tuta la protession da la càud, e a sarà entà an soa presensa gloriosa! == 15 == {{chapter|15}} {{verse|chapter=15|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor as comporterà përparèj, e chi a fà soa la lege a l’avrà saviëssa. {{verse|chapter=15|verse=2}}Parèj ëd na mare la Saviëssa andrà a sò rëscontr; a-j farà acoliensa parèj ëd na sposa vérgin. {{verse|chapter=15|verse=3}}A-j darà da mangé ‘l pan dël bon sens, e da beive l’eva dla sapiensa. {{verse|chapter=15|verse=4}}Se l’òm a farà pontel dzora ‘d chila, sensa tramblé, s’a l’avrà fiusa: a restrà pa confondù. {{verse|chapter=15|verse=5}}La saviëssa a darà un leu d’onor an tra soa gent e an mes ëd la ciambreja a-j butrà le paròle an boca. {{verse|chapter=15|verse=6}}Chiel a sarà ‘ncoronà da na gòj dësbordanta, e sò nòm a l’avrà fama eterna. {{verse|chapter=15|verse=7}}Ij fòj a andran mai a rìsigh d’otnì saviëssa, e ij pecador a la vedran mai. {{verse|chapter=15|verse=8}}La saviëssa as ten leugn dai pretensios, e ij busiard as n’aviso mai ëd chila. {{verse|chapter=15|verse=9}}La làuda për chila as peul pa pensesse ant la boca dël pecador, përchè Nosgnor a l’ha nen concedùila. {{verse|chapter=15|verse=10}}A l’é mach la saviëssa ch’a possa n’òm a laudé Nosgnor, përchè a l’é ‘l Signor midem a ispirela. === Libertà 'd sernia === {{verse|chapter=15|verse=11}}Va pa a dì: “I son dëstradame për colpa ‘d Nosgnor”, va nen a fé lòn che pròpi a detésta! {{verse|chapter=15|verse=12}}Dis nen: “Chiel a l’ha portame ant l’eror”, përchè chiel a l’ha pa da manca ‘d gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=15|verse=13}}Nosgnor a l’ha ‘n ghignon tute forme dël mal, e për ij sò fedej a l’é l’istess. 14 Ant ël prinsipi chiel a l’ha creà l’esse uman, {{verse|chapter=15|verse=14}} e a l’ha lassalo magìster ëd soe decision<ref>Dotrin-a dla libertà o dël lìber arbitri.</ref>. {{verse|chapter=15|verse=15}}S’it veule, donch it seguitras la lege; mantnite fedel a dipend mach da ti. {{verse|chapter=15|verse=16}}Chiel a l’ha butate dë 'dnans ël feu e l’eva: a ti ël serne ‘ndova stende la man! {{verse|chapter=15|verse=17}}An facia a l’òm a l’ha butà la vita e la mòrt, a mincadun a sarà dàit lòn ch’a l’ha decidù. {{verse|chapter=15|verse=18}}Përchè la Saviëssa ‘d Nosgnor a l’é inmènsa, sò podèj a l’é sensa fin e a vëdd tut. {{verse|chapter=15|verse=19}}Ij sò euj a son dzora ‘d coj ch’a l’han tëmma ‘d chiel, Chiel ch’a conòss tut lòn ch’a fan j’òm. {{verse|chapter=15|verse=20}}A gnun a l’ha comandaje d’esse përvers, e a gnun a l’ha daje ‘l përmess ëd pëcché. == 16 == {{chapter|16}} === Dé a castija ij pecador === {{verse|chapter=16|verse=1}}Gnun-e anvìe ‘d na caterva ‘d fieuj ch’a servo a nen, argiojiss nen ëd fieuj ch’a dëspresio Dé. {{verse|chapter=16|verse=2}}Gnun-a gòj s’a chërso ëd nùmer, s’a rispeto pa l’autorità dël Signor. {{verse|chapter=16|verse=3}}Gnun-a fiusa ch’a vivo vàire ann e fonga pa toa speransa ansima a sò avnì. Mej un fieul ùnich rispetos ëd Nosgnor che mila bon a nen. A l’é mej meuire sensa avèj avù ‘d famija che avèine avù ëd përvers. {{verse|chapter=16|verse=4}}N’òm ëd sust a l’é pro për fè prosperé na sità, ma na gëneuria ‘d ligere a la rend un desert. {{verse|chapter=16|verse=5}}Ij mè euj a l’han vëddù motobin d’esempi, e mie orije a l’han sentune ‘d pì greve ‘ncora. {{verse|chapter=16|verse=6}}Ant ël campament dij pecador a l’é viscasse ‘l feu ëd Dé, sò fot a consuma na gent arvirosa. {{verse|chapter=16|verse=7}}Dé a l’ha pa scusà ij gigant d’antan, ch’as chërdio pro fòrt da podèisse arviré. {{verse|chapter=16|verse=8}}A l’ha nen risparmià ij consitadin ëd Lòt: a l’avìa oror ëd sò orgheuj. {{verse|chapter=16|verse=9}}E gnun-a misericòrdia an sij Canané, sto pòpol destinà a la ruin-a, eliminà për ij sò crìmen<ref> Le "nassion ëd perdission" an Canan.</ref>. {{verse|chapter=16|verse=10}}Midema sòrt a l’é rivaje a sessentmila Israelita, mòrt për l’ostinassion ëd sò cheur. {{verse|chapter=16|verse=11}}S’a-i fussa dcò mach n’òm arviros, a sarìa dròlo ch’a restèissa sensa castigh, {{verse|chapter=16|verse=12}}përchè Flin-a e Misericòrdia a son ëd Nosgnor, e chiel a l'é poderos ant ël përdon e cand ësversa sò fot. {{verse|chapter=16|verse=13}}Soa misericòrdia a l’é granda parèj ëd soa severità; chiel a giudicherà l’òm për lòn ch’a fa. {{verse|chapter=16|verse=14}}A scamperà pa ‘l colpèivol con soa pijàita, ma gnanca la passiensa dël giust a sarà confondùa. {{verse|chapter=16|verse=15}}Chiel a farà pòst a tuta soa generosità; mincadun a sarà tratà conform a soe euvre. {{verse|chapter=16|verse=16}}Dì nen: “I më stermerai a Nosgnor! Ambelelà ant ël cel gnun a penserà a mi!". {{verse|chapter=16|verse=17}}Mi i passo sconossù an mes ëd la furfa. Còs son-ne mi, ant ël cheur ëd la creassion sensa fin? {{verse|chapter=16|verse=18}}Vàrda: ël cel e ‘l cel dij cej, la tèra e ‘l balatron dij mar a tramblo an soa aparission. {{verse|chapter=16|verse=19}}Dcò le montagne e le fondamenta dla tèra, a sò bèich as buto a tërmolé. {{verse|chapter=16|verse=20}}Ma l’òm a-j dà pa da ment, col ch’a l’é ch’a riflet an sle stra ‘d Nosgnor? {{verse|chapter=16|verse=1}}S’i faso ël mal, gnun am vëdrà; o se i mentìsso dë stermà, gnun a lo savrà. {{verse|chapter=16|verse=22}}«Chi é-lo ch’a nunsierà j’euvre ‘d giustissia? E còs peus-ne speré an osservand soa lege?”. {{verse|chapter=16|verse=23}}Sòn a l’é lòn ch’a pensa ‘l fòl! L’òm ch’a l’ha pa d’anteligensa, a ciapa ‘d bailo an pensand ëd gavade! === La saviëssa 'd Dé a l'é arvelà ant la creassion === {{verse|chapter=16|verse=24}}Car ël mè fieul, scótme e amprend mè savèj, àplica toa ‘tension a lòn ch’i diso. {{verse|chapter=16|verse=25}}I manifesterai con gran’ deuit mia giusta dotrin-a, i soagnerai për ti na conossensa ‘d siensa. {{verse|chapter=16|verse=26}}A l’é ant ël prinsipi che an soa Creassion Nosgnor a l’ha fàit soe euvre, e a l’ha ripartì sò pòst e leu a tut. {{verse|chapter=16|verse=27}}Chiel a l’ha ciadlà tut lòn ch’a l’ha fàit për l’eternità, e a l’ha stabilì l’atività dle generassion ëd l’avnì, ch'a l’han mai conossù fam nì strachità, nì a l’han mai chità sò but. {{verse|chapter=16|verse=28}}Gnun ëd lor a l’ha mai arbutà sò pròssim nì dësubidì ai comand ëd Dé. {{verse|chapter=16|verse=29}}Peui Nosgnor a l’ha vaità torna la tèra e a l’ha ‘mpinila ‘d tut sò bin. {{verse|chapter=16|verse=30}}La surfassa dël mond a l’é stàita coatà da tute sòrt ëd bestie vivente che, a la mòrt ëd lor, a torneran a la tèra. == 17 == {{chapter|17}} {{verse|chapter=17|verse=1}}Nosgnor a l’ha creà l’òm da la tèra e a la tèra a lo fà torné. {{verse|chapter=17|verse=2}}A l’ha stabilì un temp limità ‘d vita, a l’ha fissà për lor n’época da vive e daje fiusa për governé dzora a tut lòn che a-i é an sla tèra. {{verse|chapter=17|verse=3}}Conform a soa natura a l’ha ‘rvestije ‘d fòrsa, a l’ha formaje a soa imàgine. {{verse|chapter=17|verse=4}}Për governé bestie e osej e che tut lòn ch’a viv a l’avèissa tëmma dl’òm. {{verse|chapter=17|verse=5}}''A l'han arseivù 'l podèj ëd dovré le sinch euvre dël Signor, e, coma la sesta a l'ha conceduje 'l don ëd la rason, e coma sétima la paròla, antërpret ëd soe euvre''<ref>Sinch "podèj" o "euvre": mëraco na glòssa stòica.</ref>. {{verse|chapter=17|verse=6}}Dësserniment, lenga, euj, orije e cheur, e a l’ha daje ‘d servel për pensé. {{verse|chapter=17|verse=7}}A l’ha ‘mpinìje ‘d savèj e d’anteligensa e a l’ha mostraje dcò ‘l bin e ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=8}}An sò cheur, a l’ha butaje un pòch ëd soa lus, për feje conòsse l’inmensità ‘d soa euvra: ''e a l'ha përmetuje 'd gloriesse ant ij sécoj ëd soe maravije'' {{verse|chapter=17|verse=9}}Donch, a peulo laudelo, sò nòm sant, {{verse|chapter=17|verse=10}}an contand daspërtut la grandëssa ‘d soe euvre, {{verse|chapter=17|verse=11}}Nosgnor a l’ha nen mach donaje la conossensa a j’òm ma dcò an ardità la lege dla vita, ''e lolì përchè ch'arconossèisso ch'a son mortaj coj che adess a esisto''. {{verse|chapter=17|verse=12}}Chiel a l’ha fissà con lor n’aleansa sensa fin e a l’ha faje conòsse ij sò decret. {{verse|chapter=17|verse=13}}Anlora ij sò euj a l’han vëddù la maestosità ‘d soa glòria, e soe orije a l’han scotà soa vos poderosa. {{verse|chapter=17|verse=14}}«Pijeve varda,- a l’ha dije-, ëd tute j’angiustissie!» e a l’ha daje a mincadun ëd precet anvers ël pròssim. {{verse|chapter=17|verse=15}}Nosgnor a vëdd sempe lòn ch’a fan j’uman, nen a resta stërmà a chiel. {{verse|chapter=17|verse=16}}''Fin-a da soa gioventura soe vie 'd lor a van anvers ël mal e a san nen cangié ij sò cheur ëd pera an cheur ëd carn. {{verse|chapter=17|verse=17}}Ant ël divide ij pòpoj ëd tuta la tèra'' a l’ha butà un cap për tute le gent, ma Israel a l’é porsion dël Signor, {{verse|chapter=17|verse=18}}''che, coma prim-gènit, chiel a nuriss an dotrinandlo e, dëspensàndje la lus ëd sò amor, a lo chita mai''. {{verse|chapter=17|verse=19}}Për Nosgnor tut lòn ch’a fan j’òm a l’é tanme ‘l sol, ij sò euj a vëddo sempe soa condota. {{verse|chapter=17|verse=20}}Gnun-a ‘ngiustissia a sarà stërmà a chiel, tute le betise dl’umanità a son dë 'dnans ëd Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=21}}''Ma 'l Signor a l'é bon con tute soe creature, a-j dësbla pa nì a-j chita, ma a-j sparmia''. {{verse|chapter=17|verse=22}}L’almòsna ch’a fà l’òm a l’é un cacèt për Chiel e un gest ëd generosità a sarà stimà da Nosgnor pressios parèj dël lumèt ëd sò euj. ''Ai sò fieuj e fije a-j conced la conversion''. {{verse|chapter=17|verse=23}}A la fin, un di chiel a s’alverà e a-j rendrà l’arcompensa, sversàndje ansima ‘l contracambi. {{verse|chapter=17|verse=24}}Contut, a col ch’as pentiss, a j’ësmon l’ocasion ëd torné a chiel e a darà coragi a coj ch’as perdo 'd coragi. === Apel a la conversion === {{verse|chapter=17|verse=25}}Torna a Nosgnor e chita ‘d fé dël mal, s’it preghe a diminuirà toa colpa. {{verse|chapter=17|verse=26}}Torna al Pì Àut, e vira le spale a l’angiustissia, ''chiel, an efet, at ëmrà dal top a la lus ëd la salvassion''. Detésta ‘d pianta ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=27}}Ant ël mond dij mòrt, chi a lauderà ‘l Pì Àut? Son coj ch’a son viv a doveilo celebré! {{verse|chapter=17|verse=28}}Da un ch’a l’é mòrt, ch’a-i è pa pì, l’arconossensa as perd, mach col ch’a l’é viv e san a làuda Nosgnor. {{verse|chapter=17|verse=29}}La misericòrdia ‘d Nosgnor a l’é sensa fin, e dcò sò perdon për coj ch’a torno a chiel! {{verse|chapter=17|verse=30}} L’òm a peul pa avèj tut, përchè a l’é nen inmortal ël fieul ëd l’òm. {{verse|chapter=17|verse=31}}Còs é-lo pì luminos dël sol? Pura dcò ‘l sol as dëstissa. Përparèj l’esse uman a médita ‘l mal. {{verse|chapter=17|verse=32}}Dé a ciama cont a j’armeje dël cel, ma j’òm a son tuti tèra e sënner. == 18 == {{chapter|18}} === La majestà 'd Dé === {{verse|chapter=18|verse=1}}Nosgnor a viv da sèmper e për sempe: tut a l’é stàit creà da chiel, gnun-a ecession. {{verse|chapter=18|verse=2}}Mach chiel a l’ha ‘l dirit d’esse proclamà giust. {{verse|chapter=18|verse=3}}Chiel a governa la tèra mach con un gest ëd soa man, e tut a obedis a soa volontà, përchè a dòmina tut con sò podèj, e a separa ‘l sacrà dal profan. {{verse|chapter=18|verse=4}}La potensa ‘d soa majestà chi é-lo ch’a podrà mzurela? Ëd pì, dëscheuvre e conté soe misericòrdie? {{verse|chapter=18|verse=5}}A-i é nen da gavé e nen da gionté: pa possìbil dëscheuvre ij secret maravijos ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=6}}Cora che as chërd d’avèj finì, antlora ‘l travaj ancamin-a; se as fërma: a resta antërduvà. {{verse|chapter=18|verse=7}}Còs é-lo l’òm? Còs serv-lo? Col ch’a l’é sò bin e qual ch'a l’é sò mal? {{verse|chapter=18|verse=8}}S’a viv sent ann a son già pro. {{verse|chapter=18|verse=9}}Ma comparà a l’eternità a son na stissa d’eva ant ël mar e na gran-a ‘d sabia. {{verse|chapter=18|verse=10}}Për lòn Nosgnor a l’ha passiensa ‘nvers j’uman e a spàntia dzora ‘d lor soa misericòrdia. {{verse|chapter=18|verse=11}}Chiel a vëdd e a sà da bin cola ch’a l’é sòrt e fin, për lòn a l’é bondos ant ël perdon. {{verse|chapter=18|verse=12}}La misericòrdia dl’òm a riguarda ‘l pròssim, ma Nosgnor a l’ha misericòrdia ‘nvers tuti j’esse ch'a vivo <ref> Misericòrdia 'ncreusa e universal ëd Nosgnor, con sò caràter pedagògich.</ref>. {{verse|chapter=18|verse=13}}A rimpròcia, éduca, a mostra, a men-a torna a chiel col ch’a l’é perdusse tanme un bërgé për sò moton perdù. {{verse|chapter=18|verse=14}}A l’ha misericòrdia ‘d coj ch’as lasso instruve e ch’as afan-o d’ëscoté soe decision. === Lë spirit giust ëd fé d'almosne === {{verse|chapter=18|verse=15}}Car ël mè fieul, s’it fase dël bin a cheidun, umìlia pa con ij rimpròcc. S’i t’ësmon-e un regal, gionta nen paròle ch’a ferisso. {{verse|chapter=18|verse=16}}Na paròla bon-a a val pì d’un regal: a l’é parèj dla rosà ch’a leiniss la càud. {{verse|chapter=18|verse=17}}Òhi! A l’é sicur che na paròla bon-a a vala ëd pì che ‘n bel regal, l’òm generos a smon tùit ëdoi ansema. {{verse|chapter=18|verse=18}}Ël fòl a rimpròcia sensa deuit; e l’anvidios, cora ch’a dà cheicòsa, a fà pioré. === I l'oma da bin arflete e d'avèj padronansa=== {{verse|chapter=18|verse=19}}Stùdia la question, apress pàrla; anans ëd tombé malavi, pijte soèn ëd ti. {{verse|chapter=18|verse=20}}Esàmina ti midem anans che Nosgnor at giùdica, e it trovras përdon ant ël moment ëd rende cont. {{verse|chapter=18|verse=21}}Speta pa d’esse malavi për arconòsse da ùmil tò tòrt, e s’it l’has pëccà, mostra tò pentiment. {{verse|chapter=18|verse=22}}S’it fase na promëssa a Nosgnor, che nen a t’ampedissa 'd compìlo a sò temp, speta pa ‘l di dla mòrt për buté a régola tò vot. {{verse|chapter=18|verse=23}}Pronte ti midem anans ëd fé un vot, fa nen parèj ëd coj ch’a buto an tentassion Nosgnor. {{verse|chapter=18|verse=24}}Avistne s’it mérite soa ‘ndignassion ant ij darié moment dël di dla mòrt, cand che Chiel a dëstornerà sò visagi da ti. {{verse|chapter=18|verse=25}}Ant ël temp ëd la bondosità dël mangé, venta memorié ‘l temp ëd la famin-a; ant ël temp ëd la richëssa, dësmentia pa ch’it podrìe vnì pòver e an miséria. {{verse|chapter=18|verse=26}}Da matin a vespr, ël temp a peul cangé, tut a passa vit dë 'dnans ëd Nosgnor! {{verse|chapter=18|verse=27}}L’òm savi a pija soe precaussion an tut, ant ël temp dël pecà: a évita ‘d fé dël mal. {{verse|chapter=18|verse=28}}Tuti j’òm ëd sust a arconòsso la saviëssa e a onoro col ch’a l’ha trovala. {{verse|chapter=18|verse=29}}Coj ch’a san parlé a mostro d’esse savant, e a spàntio, tanme pieuva, ëd provérbi bin trovà. === Padronansa === {{verse|chapter=18|verse=30}}Fate nen dominé da toe anvìe, fid-te pa tròp ëd toe passion. {{verse|chapter=18|verse=31}}S’it cede a sodisfé tùit ij tò but, it faras tò maleur, e it saras la svergna dij tò nemis, {{verse|chapter=18|verse=32}}Buta pa toa gòj a mné na vita ‘d piasì, përchè soa conseguensa a podrìa esse ‘l paghé motobin car. {{verse|chapter=18|verse=33}}Ven nen pòver an fasend feste e disné con ëd dné amprontà, cand ch’it l’has pa nen an borsa. == 19 == {{chapter|19}} {{verse|chapter=19|verse=1}}N’ovrié ch’a bèiv a vnirà mai rich, e col ch’a dëspresia ‘l pòch ch’a l’ha, a drocherà an pressa. {{verse|chapter=19|verse=2}}Desse al vin e core d’apress a le fomne a fan sgaré fin-a ij pì savant, e col ch’a va con meretris a l’é ‘ncora pes. {{verse|chapter=19|verse=3}}Për soa temerarietà a sarà eliminà a mòrt, e ij verm a ‘rditran sò còrp <ref> Valadì: sò castigh a sarà la mòrt anans ëd sò temp.</ref>. === Contra la maldicensa === {{verse|chapter=19|verse=4}}Chërde tròp an pressa a lòn ch’av diso a l’é da spìrit leger. Col ch’a pëcca a fà dël tòrt a chiel midem. {{verse|chapter=19|verse=5}} Col ch’as pija piasì dël mal a sarà condanà. {{verse|chapter=19|verse=6}}Col ch’a òdia la calunia a scampa dal mal. {{verse|chapter=19|verse=7}}Mai ripete cheicòsa ch’it l’has sentù dì, e it n’avras gnun darmage. {{verse|chapter=19|verse=8}} Nen parlene nì con l’amis che ‘l nemis; arvela nen ëd la diciarìa: a meno che l'ësté ciuto at fasa colpèivol. {{verse|chapter=19|verse=9}}Përchè col ch’a t’ëscota, a l’avrà pa fiusa an ti, e a la prima ocasion a t’avrà an ghignon. {{verse|chapter=19|verse=10}}Has-to sentù na petegolada? Sótrla drinta ‘d ti! Stà tranquil: at farà pa s-ciopé! {{verse|chapter=19|verse=11}}Na paròla sentùa a fà patì ël badòla, parèj dij dolor dëscobi dla partorient. {{verse|chapter=19|verse=12}}Ël gadan ch’a guerna un secret, a l’é com a l’avèissa na flecia ant la cheussa. {{verse|chapter=19|verse=13}}S’it sente parlé mal ëd n’amis, ciàmje anans ëd tut a chiel: nen ëd pì fàcil ch’a në sàpia nen; e s’a l’avèissa fàit cheicòsa, procura ch’a lo fasa pa pì. {{verse|chapter=19|verse=14}}S’a ven acusà tò avsin ëd calunié, ciàmje anans ëd tut a chiel: peul d’esse ch’a l’àbia dit nen; e s’a l’avèissa dit: ch’a lo disa mai pì! {{verse|chapter=19|verse=15}}A-i é tante ‘d cole lenghe grame! Anteroga pitòst tò amis e chërd pa a lòn che d’àutri a conto. {{verse|chapter=19|verse=16}}A capita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma sensa ‘ntension grama. Ha-lo mai cheicadun pa pëccà con soa lenga? {{verse|chapter=19|verse=17}}A càpita ‘d dì na paròla fòra pòst, ma ti anteroga tò pròssim, anans ëd condanelo: fà ‘ntërvnì la lege dël pì Àut. === Saviëssa vera e saviëssa fàussa === {{verse|chapter=19|verse=18}}Tuta saviëssa a l’é Tëmma ‘d Dé, e minca sapiensa a l’é pràtica dla Lege. {{verse|chapter=19|verse=19}}A-i é pa saviëssa ant la conossensa dël mal; gnun-a prudensa ant ël consèj dij pecador.{{verse|chapter=19|verse=20}}A-i son d’abilità ch’a son detestàbile; e col ch’a manca ‘d saviëssa a l’é peui mach un torolo. {{verse|chapter=19|verse=21}}A val ëd pì n’òm curt d’anteligensa ma ch’a rispeta Nosgnor che n’anteligent ch’a dëspresia la lege. {{verse|chapter=19|verse=22}}A esist n’ingegn motobin fin për fé d’angiustissie. As trata ‘d dovré d’amicissie për prevalej an giudissi. {{verse|chapter=19|verse=23}}A-i é ‘l gram ch’a va tut curv an soa tristëssa, ma che drinta ‘d chiel a l’é pien d’angann, {{verse|chapter=19|verse=24}}chiel a sbassa ‘l moro e a fà visa d’esse ciòrni, ma, pen-a sbassà për ti la guardia, as pija l’avantagi dzora ‘d ti. {{verse|chapter=19|verse=25}}E s’a-i la fà pa a fé dël mal për carensa ‘d fòrsa, a la prima ocasion as n’aprofiterà. {{verse|chapter=19|verse=26}}Venta vëdlo n’òm për savèj chi ch’a l’é, e venta rëscontrelo për esse sicur ch’a l’àbia ‘d bon sens. {{verse|chapter=19|verse=27}}La manera ‘d vestisse, ëd rije, ëd marcé, arvelo che géner d’òm ch’a sia. == 20 == {{chapter|20}} === Silensi e paròle === {{verse|chapter=20|verse=1}}A-i é ‘d rimpròcc ch’a son fòra temp; a-i é col ch’a stà ciuto e a mostra d’esse prudent. {{verse|chapter=20|verse=2}}Sempe mej rimprocé che cové 'l ghignon! {{verse|chapter=20|verse=3}}Col ch’arconòss ij sò tòrt a évita l’umiliassion. {{verse|chapter=20|verse=4}}Col ch’a veul rende giustissia con la fòrsa a fà pensé a n’eunuch ch’a veul dësforsé na fija. {{verse|chapter=20|verse=5}}A-i é cheicadun ch’a l’é considerà savi përchè a stà ciuto, d’àutri ch’a son pijà d'ëstracheur përchè a parlo tròp. {{verse|chapter=20|verse=6}}Ma a peul d’essie un ch’a tas mach përchè a sà pa cos dì, o n’àutr che a parla nen, përchè a conòss ël moment bon. {{verse|chapter=20|verse=7}}L’òm savi a speta la bon-a ocasion për parlé, ma ‘l farfo e l’òm sensa sust a la lassa passé. {{verse|chapter=20|verse=8}}As peul pa soportesse ‘l ciaciaron ma a l’é detestà dcò col ch’as n’ancala pa a parlé. === Ëd paradòss === {{verse|chapter=20|verse=9}}Dle vire, un maleur a peul serve a cheicadun, d’àutre vagné a peul esse na pérdita. {{verse|chapter=20|verse=10}}Dle vire, toa generosità a peul avèj gnun efet, opura a peul réndte ‘l dobi. {{verse|chapter=20|verse=11}}Dle vire, la glòria a peul sbassete, e n’umiliassion convertisse an onor. {{verse|chapter=20|verse=12}}A-i é col ch’a cata tant con pòch d’argent, e col ch’a paga sèt vire sò valor. {{verse|chapter=20|verse=13}}Con pòche paròle ‘l savi as fà stimé, antramentre che ‘l gasépio a sgheira soe amabilità. {{verse|chapter=20|verse=14}}At servirà a nen ël present ëd ël fòl, përchè chiel a l’ha mach anvìa d’arsèive pì che ‘d dé<ref> A la létera: i sò euj a son vàire pitòst che un.</ref>. {{verse|chapter=20|verse=15}}A darà pòch, ma a pretendrà tant; a dovertrà soa boca parèj d’un bateur ëd mercà. L’òm odios, ancheuj at fa un préstit e doman at lo reclama. {{verse|chapter=20|verse=16}}L’ëstordì a dis: "I l’hai pa d’amis, gnun arconòss lòn ch’i faso e coj ch’a mangio a mia tàula a son lenghe ‘d sùcher!". {{verse|chapter=20|verse=17}}Ma tùit a rijo a spèise ‘d n’òm përparèj. === Un parlé ch'a va nen bin === {{verse|chapter=20|verse=18}}Mèj sghijé an sl’ësternì che con la lenga! Për sòn la crova dij tavërro a riva vit e brutala. {{verse|chapter=20|verse=19}}N’òm sensa grassia a l’é parèj d’un dëscors fòra ‘d leu: a seurt sempe da la boca dij baquass. {{verse|chapter=20|verse=19}}A l’é pa apressià un proverbi ch’a seurt da la boca d’un fòl, përchè a në parla sempe fòra temp. {{verse|chapter=20|verse=21}}A-i é ‘d gent tròp pòvra për fé dël mal e ch’a l’ha pa ringret o rimors cand a deurm. {{verse|chapter=20|verse=22}}Ma a-i é col ch’as ruin-a për rispet uman o për la facia d’un baquaro, përchè as n’ancala nen a dije che ‘d nò; {{verse|chapter=20|verse=23}}d’àutri, përchè as n’ancalo pa d'arfudé cheicòsa a n’amis, e parèj, sensa rason, as në fan un nemis. === Busiardé === {{verse|chapter=20|verse=24}}Bruta màcia për l'òm la busiardarìa, ch'a l’é sèmper an sla boca dle ciole. {{verse|chapter=20|verse=25}}A l’é mej un làder che un busiard ostinà, combin che tùit e doi a condivido la malora. {{verse|chapter=20|verse=26}}L’arlìa ‘d mentì a l’é dzonor e a cheurv ël busiard ëd n’onta sensa fin. === Dit proverbiaj === {{verse|chapter=20|verse=27}}Un savi, a l’é pa ch’a l’àbia da manca ‘d vàire për fesse apressié, l’òm ëd sust a-j pias a j’autorità. {{verse|chapter=20|verse=28}}Col ch’a travaja da bin la tèra a farà un baron ëd gran, e col ch’a-j pias a la gent amportanta a podrà fesse perdoné n’angiustissia. {{verse|chapter=20|verse=29}}Regaj, present, a sbòrgno j’euj dij savi, a l’é parèj d’un musel an sla boca ch’a sòfoca le crìtiche. {{verse|chapter=20|verse=30}}La saviëssa stërmà a l’é tesòr sotrà, còs serv-lo l’un e l’àutr? {{verse|chapter=20|verse=31}}Përchè l’òm ch’a stërma soe betise a l’é mej ëd col ch’a stërma soa saviëssa. == 21 == {{chapter|21}} === Vàire pecà === {{verse|chapter=21|verse=1}}Car ël mè fieul, s’it ses butate da la part dël tòrt, falo pa pì, e ciama përdon për le fote passà. {{verse|chapter=21|verse=2}}Scapa dë 'dnans dël pecà com as ëscapa da na serp: se t’avzin-e a podrà mòrdte. Ij sò dent a son tanme dent ëd leon: a ranco la vita dl’òm. {{verse|chapter=21|verse=3}}La dësobidiensa a la lege a l’é na lama a doi taj ch’a lassa na fërleca ch’as peul pa varì. {{verse|chapter=21|verse=4}}Violensa e orgheuj a pòrta a la ruin-a; përparèj a saran vastà le ca dij pretensios, con tute soe famije. {{verse|chapter=21|verse=5}}La preghiera dël pòver a va da soa boca a j’istesse orije ‘d Dé, a sò favor a sarà ‘l giudissi. {{verse|chapter=21|verse=6}}Coj ch’arfudo ‘l rimpròcc a marcio an sle pianà dël pecador, ma col ch’arconòss l’autorità ‘d Nosgnor as convertrà dël cheur. {{verse|chapter=21|verse=}}Da leugn t’arconòsse ‘l ciaciaron, ma s’a dis ëd betise, l’òm ëd sust as n'antaja. {{verse|chapter=21|verse=8}}Constrùve soa ca con richësse dj’àutri, a l’é ambaroné pere për l’invern <ref> Nopà d'ambaroné 'd bòsch për scaudesse.</ref>. {{verse|chapter=21|verse=9}}La ciambreja ‘d coj ch’a vivo an brova dla lege divin-a a l’é parèj d’un foson d’ëstóbia: soa fin a l’é na giolà ‘d feu. {{verse|chapter=21|verse=10}}La stra dij pecador a l’é an pian e sensa pere, ma sò but a l’é ‘l balatron dij mòrt. === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=21|verse=11}}Col ch’a ubidiss a la lege a resta magìster dij sò pensé. Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor a pòrta a la saviëssa. {{verse|chapter=21|verse=12}}As peul pa educhesse col ch’a l’é nen bon a fé; nopà a-i é dcò n’abilità ch’a fà chërse l’amaritùdin. {{verse|chapter=21|verse=13}}Ël savèj dël savi a l’é parèj d’un fium an chërsùa e ij sò consèj parèj ëd n’adoss d’eva viva. {{verse|chapter=21|verse=14}}Ël cheur dël badaloch a l’é parèj d’un vas falèt, nen bon a contnì na mìnima conossensa. {{verse|chapter=21|verse=15}}Se n’òm istruì a sent na paròla sàvia, a l’apressia e ancor a l’aprofondis; ma ‘l beté as në dëspias e a la campa a j’ortije. {{verse|chapter=21|verse=16}}J’esplicassion d'un torolo a l’é greva parèj d’un badò da porté ant un viage; nopà an sij làver dl’anteligent as treuva grassia daspërtut. {{verse|chapter=21|verse=17}}Volonté ant le ciambreje a së scotrà lòn ch’a dis l’òm sensà, për podèj peui medité soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=18}}La sapiensa dël beté a l’é tanme na ca ‘n ruin-a, e ‘l savèj d’un sempi a son dëscors ancomprensìbij. {{verse|chapter=21|verse=19}}L’educassion a l’é për l’insensà parèj ëd caden-e ai pé e manëtte a le man. {{verse|chapter=21|verse=20}}Ël baquaro a grigna àut e fòrt, ël savi a grigna con dosseur e an silensi. {{verse|chapter=21|verse=21}}Për l’òm ëd bel deuit l’educassion a l’é na parura d’òr, o un brassalèt a la man drita. {{verse|chapter=21|verse=22}}Ël maleducà a intra sfrandà drinta ‘d na ca, ma l’òm d’esperiensa ‘d vita as presenta discret. {{verse|chapter=21|verse=23}}L’òm sensa bon sens a spia da la pòrta drinta ‘d ca, l’òm bin educà as në resta fòra. {{verse|chapter=21|verse=24}}Pa educà scoté a le pòrte: che dzonor për l’òm prudent! {{verse|chapter=21|verse=25}}Coj ch’a parlo tant a fortisso le tavanade sentùe, ma la gent prudenta a pèisa soe paròle. {{verse|chapter=21|verse=26}}Ij gasepio anans a parlo e apress a penso, ij savant anans a penso e apress a parlo. {{verse|chapter=21|verse=27}}Se ‘l përvers a maledis l’aversari a maledis se midem. {{verse|chapter=21|verse=28}}La malalenga antàmna se midema e as fà detesté an sò ambient! == 22 == {{chapter|22}} === Ij fagnan === {{verse|chapter=22|verse=1}}1 Ël fagnan a smija a na pera coatà d’escrement, che tùit a slontan-o con dëspresi. {{verse|chapter=22|verse=2}}Opura a peul smijeje a ‘n baron ëd liam: col ch’a lo toca as polida la man. === Ij fieuj mal educà === {{verse|chapter=22|verse=3}}Che d’onta pr un pare, d’avèj un fieul malcreà! E s’a l’è na fija: pes ancora. {{verse|chapter=22|verse=4}}Na fija ‘d sust a sarà un tesòr pr ël marì, ma na fija dësvergognà a causerà tristëssa a sò pare! {{verse|chapter=22|verse=5}}Na fomna ‘nsolenta a l’é ónta për pare e marì, a sarà dëspresià da tùit ëdoi. {{verse|chapter=22|verse=6}}Ij dëscors fòra ‘d leu a son parèj dla mùsica ant ël temp ëd deul: nopà foèt e dissiplin-a strèita a saran sempe saviëssa! === Saviëssa e folairà === {{verse|chapter=22|verse=7}}Eduché un fòl a l’è tanme taché ‘nsema ij ciap: dësvija na marmòta da la seugn pì ancreusa. {{verse|chapter=22|verse=8}}Vorèj mostreje a ‘n fòl a l’é parèj che rasoné con un deurmiard: a la fin a dirà: “Còs i é-lo?”. {{verse|chapter=22|verse=9}}Piora ‘n s’un mòrt: a l’ha pa pì la lus. Ma piora pì ancora për un fòl: chiel a l’ha përdù l’anteligensa. {{verse|chapter=22|verse=10}}Përchè a l’é manch trist che pioré për un mòrt:chiel a l’ha trovà rechie. Ma la vita ‘d n’ëstùpid a l’é pes che la mòrt.{{verse|chapter=22|verse=11}}Për un mòrt as conta na sman-a ‘d deul, {{verse|chapter=22|verse=12}}Combin për un përvers stùpid tut ël temp ëd soa vita. {{verse|chapter=22|verse=12}}Sghèira pa vàire temp con ël fòl, e stà nen an companìa con un toblan. {{verse|chapter=22|verse=13}}Pijte varda da chiel, për pa avèj dësgust e antamnete con soa frequentassion. Slontànte da chiel e t’artrorvras la pas e it saras pa pì nojosà da soe betise. {{verse|chapter=22|verse=14}}Còs a pèisa pì dël piomb? A-i é mach na rëspòsta: “ël beté!”. {{verse|chapter=22|verse=15}}A l’é pì belfé ‘l porté ‘d sabia, sal o bare ‘d fèr che soporté n’òm sensa bon sens. {{verse|chapter=22|verse=16}}Na carpentarìa bin frema ‘d na ca a peul resiste fin-a a ‘n taramòt; përparèj col ch’a pija na decision ëd madura riflession a tramblerà pa ant l’ora dla vrità. {{verse|chapter=22|verse=17}}Na decision ch’as pògia su rasonament anteligent a l’é parèj ëd n’arisadura ansima a na muraja bin ras-cià. {{verse|chapter=22|verse=18}}Ij paloch butà dzora ‘d na muraja a peulo pa resiste an facia ‘l vent. Parèj un cheur meschinòt, ch’as pògia dzora ‘d fantasìe stùpide a resist pa an facia ‘d qualsëssìa tëmma. === La preservassion ëd l'amicissia === {{verse|chapter=22|verse=19}}Un crèp an sl’euj a fà larmé, un crèp al cheur a fà pioré. {{verse|chapter=22|verse=20}}Campé ‘d pere a j’osèj a-j fà scapé; critiché n’amis a s-ciapa l’amicissia. {{verse|chapter=22|verse=21}}Se ti ‘t mnàsse l’amis con tò cotel, gnun-e tëmme, a l’é n’eror ch’as peul rimedié. {{verse|chapter=22|verse=22}}S’it doverte boca contra ‘d n’amis, a-i é sempe la ciansa d’arconciliesse. Ma n’angiùria fàita con arogansa, un secret arvelà o un tradiment a le spale, tut sòn a slontanerà qualsëssìa amicissia. {{verse|chapter=22|verse=23}}Vàgna la fiusa ‘d tò avzin antramentre ch’a viv an soa povërtà, për argiojì con chiel al temp ëd soa prosperità. Staje fedel, cora ch’a l’é ant la pen-a: it l’avras part a soa ardità. {{verse|chapter=22|verse=24}}Anans dël feu : vapor e fum. Përparèj an sentend d’ansult, it sas che ‘l colé dël sangh a l’é pa leugn. {{verse|chapter=22|verse=25}}I l’avrai mai pau a dëfende n’amis, m’ëstermerai mai dë 'dnans ëd chiel. {{verse|chapter=22|verse=26}}Tutun s’am rivran neuje për colpa soa, tuti coj ch’a lo savran a difideran ëd chiel. === Na preghiera d'agiùt contra 'l pëccà === {{verse|chapter=22|verse=27}}I vorerìa un guardian, ch’a vija dzora ‘d mia boca e ch’a fërma a ciav la pòrta dij mè làver. Anlora mi i risicherai pa ‘d condaneme për mie paròle, e ‘d pèrdme për lòn che i dirai. == 23 == {{chapter|23}} {{verse|chapter=23|verse=1}}Nosgnor, Pare e Magìster ëd mia vita, chìtme pa al caprissi dij mè làver e làsme nen anandieme vers la tombà. {{verse|chapter=23|verse=2}}Sotmèt mè pensé a toa coression e mè cheur a l’educassion ëd la saviëssa, con ël but ëd lassé pa passé nì j’eror nen cossient, nì ij pecà ch’a podrìo réndme colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=3}}Parèj i ambaronerai pa j’eror, e i farai pì nen un pecà apress l’àutr, i croverai pa dë'dnans ai mè nemis, sensa lasseje la gòj d’avèime dominà. {{verse|chapter=23|verse=4}}Nosgnor, Pare e Dé ‘d mia vita, bùtme pa an podèj d’ësguard sfrontairon. {{verse|chapter=23|verse=5}}Dëstorna leugn da mi tute j’anvìe grame. {{verse|chapter=23|verse=6}}Che la lussuria e ij piasì sensuaj as faso pa padron ëd mi! Bandómne nen a passion scrose. === Dissiplin-a dla lenga === {{verse|chapter=23|verse=7}}Car ij mè fieuj, venta amprende a mzuré vòstre paròle. Col ch’aplicherà costi ansegnament a risigherà nen d’esse ciapà an difèt. {{verse|chapter=23|verse=8}}Ël caluniator e l’orgojos a s’antrapo ant ël bers dle pròpie paròle, parèj dël pecador. {{verse|chapter=23|verse=9}}Va pa a costumete a giuré e nominé ‘l nòm dël Dé sant. {{verse|chapter=23|verse=10}}Lë s-ciav d'un magìster esigent a sarà sempe pien ëd nisson parèj col ch’a giura sèmper e a l’ha ‘l nòm ëd Dé minca istant an sij làver a sarà mai sensa pecà. {{verse|chapter=23|verse=11}}L’òm ch’a giura soèns a moltìplica l’ocasion ëd violé la lege, e ‘l castigh a s’ëslontanerà pa da soa casà. S’a lo fà sensa penseie a l’é colpèivol; s’a lo fà espress a pëcca doe vire. S’a giura ‘l fàuss, a sarà condanà E soa famija a l’avrà ‘d brut moment da vive. {{verse|chapter=23|verse=12}}A-i é na manera ‘d parlé comparàbila a la mòrt: a dovrìa mai trovesse an tra ij dissendent ëd Giacòb! Ij fedej ëd Dé venta ch’a në faso astinensa e ch’a vado pa a raviolesse ant ij pecà. {{verse|chapter=23|verse=13}}Che toa boca a vada pa a costumesse a ’d volgarità grossiere: a sario ocasion ëd fete colpèivol. {{verse|chapter=23|verse=14}}Pensa a tò pare e a toa mare, cora ch’it ses setà an tra gent amportanta; desmentje mai dë'dnans a costissì e dì pa ‘d gavade për costuma: përchè it podrìe avèj anvìa d’esse mai nà e it maledirìe ‘l di ëd toa nassensa. {{verse|chapter=23|verse=15}}N’òm asdà a ‘n langage scros a podrà mai amprende la bon-a educassion. === Pecà sessuaj === {{verse|chapter=23|verse=16}}Doi spécie ’d colpe a moltìplico ij pecà, la tersa a pròvoca flin-a ‘d Dé: {{verse|chapter=23|verse=17}}na passion anvisca tanme un grand feu as dëstisrà pa anans d’esse consumà. L’òm sfacià an sò còrp a chiterà mach ant ël moment d’esse brusà; l’òm ampur a l’ha aptit për tùit ij tòch ëd pan mach la mòrt a lo fërmrà. {{verse|chapter=23|verse=18}}A-i é dcò l’òm infedel a soa fomna ch’a dis an tra ‘d chiel:”Chi podria vëdme? La neuit a s’ëslàrga d’antorn ëd mi, i son ëstermà da muraje, gnun a peul s-ceireme: gnun-e tëmme, ël Pì Àut as n’aviserà pa dij mè pecà! {{verse|chapter=23|verse=19}}La tëmma d’ëst’òm a l’é mach për j’euj dj’àutri òm, chiel a sà nen che j’euj ëd Nosgnor a son milen-e ‘d vire pì luminos dël sol: a s-cèiro tut lòn che j’òm a l’han fàit e a fan brecia dij pòst pì stërmà. {{verse|chapter=23|verse=20}}Nosgnor a conossìa tut già anans e apress ëd la creassion. {{verse|chapter=23|verse=21}}L’òm an colpa a sarà punì ant le piasse pùbliche, përchè a sarà atrapà ‘n sël fàit cand che meno as l’aspeta. {{verse|chapter=23|verse=22}}Midema sòrt a l’é për la fomna pa fidela a sò marì ch’a-j dà d’ardité consepì con n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=23}}Anans ëd tut chila a l’ha dësubidì a la lege dël Pì Àut. Peui a l’ha faje un tòrt a sò mari. Për finì a l’è prostituisse e a l’ha fàit intré ant ëcà fieuj ëd n’àutr òm. {{verse|chapter=23|verse=24}}Donch, chila a sarà portà ‘dnans ëd la ciambreja dël pòpol e as farà n’ancesta dzora dij sò fieuj. {{verse|chapter=23|verse=25}}E ij sò fieuj a saran esclodù da la comunità e tuta la dissendensa a l’avrà pa pì un dirit. {{verse|chapter=23|verse=26}} Ël dzonor ëd costa fomna a sarà mai dëscancelà e, apress soa mòrt, as maledirà ‘ncora soa memòria. {{verse|chapter=23|verse=27}}Coj ch’a vivran dòp ëd chila a savran che a-i é nen ëd mej ch’arconòsse l’autorità ‘d Nosgnor e che ‘l seguité ij sò comandament a l’é lòn ch’a-i é ‘d pì doss al mond. == 24 == {{chapter|24}} === Làuda dla saviëssa === {{verse|chapter=24|verse=1}}La Saviëssa a fà elògi ëd chila midema, soa gent istëssa a proclama soa glòria. {{verse|chapter=24|verse=2}}A pija paròla ant la ciambreja dël Pì Àut, as glorìfica dë 'dnans ëd sò podèj. {{verse|chapter=24|verse=3}}A dis:” I son surtìa da la boca dël Pì Àut e i l’hai coatà la tèra parèj ëd na nìvola. {{verse|chapter=24|verse=4}}I l’hai drissà mia tenda ‘mbelelà dzora, i l’avìa tròno ansima a na colòna ‘d nìvole. {{verse|chapter=24|verse=5}}Mi i l’hai fàit ël gir ëd l’archengh da sola, e i son portame fin-a al fond pì ancreus dij mar pì gròss. {{verse|chapter=24|verse=6}}Mè podèj a s’ëstendìa an sj’onde dël mar e dzora dla tèra ‘ntrega, ansima a tute le gent e nassion. {{verse|chapter=24|verse=7}}An tra tùit, i sërcava un leu për arlameme, un possediment për stabilime. {{verse|chapter=24|verse=8}}Anlora ël Creator dl’Univers a l’ha dame n’órdin, col ch’a l’ha creame a l’ha fame buté la tenda e a l’ha dime: “Va a sté an tra ij dissendent ëd Giacòb, pija an ardità Israel!”. {{verse|chapter=24|verse=9}}Chiel a l’ha creame fin-a dal prinsipi, anans che ‘l mond midem a esistèissa e che ‘l temp ancaminèissa a l’ha creame, mi i j’era e i sarai për sèmper! {{verse|chapter=24|verse=10}}I son mi ch’i ufissiava ant ël Tabërnàcol Sant an facia al Pì Àut,peui an sël mont Sion, andova i son ëstabilime. {{verse|chapter=24|verse=11}}Parèj a l’ha fame sté a Gerusalem, la sità andova a l’é mè podèj. {{verse|chapter=24|verse=12}}I son anreisame ant un pòpol glorios, ant la porsion ëd Nosgnor, soa ardità. {{verse|chapter=24|verse=13}}I son chërsùa tanme un séder an sël Liban parèj ëd n’arsipress an sla montagna dl’Ermon, {{verse|chapter=24|verse=14}}coma na palmera ant l’oasi d’En-Gadi, o tant ‘me n’erbo ëd reuse a Gérico, o përparèj ëd n’uliv majestos ant la pian-a, i son chërsùa àuta com un plajo. {{verse|chapter=24|verse=25}}i l’hai spantià mè përfum parèj dla canela, tanme bàlsam ëd ginéster aromàtich, o përparèj dla mërra sernùa, la përsin-a përfumà ‘d gàlban, òniss e storach, tant ‘me fum d’ancens ant la tenda sacrà. {{verse|chapter=24|verse=26}}I son parèj ëd na rol, ch’a slonga ij sò branch, e ij mè branch a son gràssia e blëssa. {{verse|chapter=24|verse=17}}I son parèj ëd na vigna dai brombo elegant, andova che mie fior a son bondose e spléndide. {{verse|chapter=24|verse=18}}“Avzineve, vojàutri ch’i l’eve anvìa ‘d mi, arsassieve dij frut ch’i smon-o. {{verse|chapter=24|verse=19}}Përchè pensé a mi a l’é pì doss che l’amel, avèjme a l’é un piasì pì doss che ‘l coté d’amel. {{verse|chapter=24|verse=20}}Coj ch’as nurisso ‘d mi a n’avran na vira pì fam, chi ch’am bèiv a l’avrà ‘ncora sèj ëd mi. {{verse|chapter=24|verse=21}}Col ch’a m’obedis a sarà pa confondù, chi a travajerà për mi a pëccherà nen. === La saviëssa e la lege 'd Dé === {{verse|chapter=24|verse=22}}Tut sòn a l’é ‘l lìber ëd l’aleansa dël Pì Àut, la Lege stabilìa da Mosè, l’ardità dle comunità dij dissendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=24|verse=23}}La Lege a dësborda ‘d sapiensa parèj d’un fium, ël Pishon o ‘l Tigris ant la prima. {{verse|chapter=24|verse=24}}A fà s-cionfé l’anteligensa parèj dl’Eufrate, o tanme ‘l Giordan al temp ëd l’amson. {{verse|chapter=24|verse=25}}Përparèj dël Nil a spàntia l’ansegnament, o com ël Ghicon ai temp ëd la vëndumia. {{verse|chapter=24|verse=26}}Ël prim a l’ha mai pì finì ëd conòsla, e ‘l darié ‘d rivene al fond. {{verse|chapter=24|verse=27}}An efet, la Saviëssa, a l’ha ‘d pensé pì slargà dël mar e ij sò consèj a l’han la përfondità dël balatron ëd ël mar gròss. {{verse|chapter=24|verse=28}}Mi, la Saviëssa, i son përparèj d'un fossal ch’a pija l’eva d’un ri, opura ‘d n’aquedot ch’a la pòrta a ‘n parch, {{verse|chapter=24|verse=29}}i son dime: «Aroserai mè giardin, i portrai d’eva a mie màndole». E varda lì, mè fossal a l’é vnùit a esse un torent, e mè fium un mar. {{verse|chapter=24|verse=30}}Anlora i farai ancor splendrì mè ‘nsegnament tanme l’aurora ch’i farai bërluse motobin da leugn. {{verse|chapter=24|verse=31}}I spantierai tanme na professìa mè ‘nsegnament, për lassèilo a le generassion ch’a ven-o. {{verse|chapter=24|verse=32}}Vëdde bin, a l’é pa mach për mi ch’i l’hai penà, ma për tuti coj ch’a van an sërcand sapiensa. == 25 == {{chapter|25}} === Coj ch'a son degn ëd fiusa === {{verse|chapter=25|verse=1}}Vardé tre ciòse,che mi la Saviëssa, i n’hai pròpi anvìa e ch’a l’è motobin apressià tant da Nosgnor che da j’òm: frèj ch’as veulo bin, avzin ch’a vivo ant l’amicissia e la bon-a ‘ntèisa an tra fomna e marì. {{verse|chapter=25|verse=2}}Contut a-i é tre sòrt ëd gent ch’i peus pa soporté, e che sò comportament i l’hai n’oror: un pòver pien ëd babìa, un rich busiard e un vej fòl ch’as dà a l’adulteri. {{verse|chapter=25|verse=3}}Se cheuje nen da giovo, coma podras-to trové cheicòsa da vej? {{verse|chapter=25|verse=4}}La gent dij cavèj bianch a l’ha criteri ‘d giudissi! E coma ch’a san ij vej dé ‘d consèj bon! {{verse|chapter=25|verse=1}}Com a l’é bon-a, la saviëssa dla gent d'età e la riflession e ‘l bon sens a j’òm amportant. {{verse|chapter=25|verse=6}}Coron-a dij vej a l’é soa esperiensa, ma a l’é la venerassion ëd Nosgnor, soa pì granda motivassion ëd glòria. {{verse|chapter=25|verse=7}}I l’hai ant lë spìrit neuv esempi ëd boneur ver, ma i fortirai an sël décim. A l’han ëd boneur coj ch’argiojisso dij sò fieuj, e l’òm ancor an vita da vëdde la crova dij sò nemis! {{verse|chapter=25|verse=8}}A l’ha ‘d boneur col ch’a viv con na fomna ‘d sust! Col ch’a sà tnì a pòst soa lenga, e l’òm ch’a l’ha pa dovù serve un magìster meno competent che chiel! {{verse|chapter=25|verse=9}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’ha trovà ‘l bon sens, e col ch’a s’adressa a’d gent ch’a scota! {{verse|chapter=25|verse=10}}Pì ‘d boneur ancor a l’ha col ch’a l'ha trovà la Saviëssa, ma gnun a sorpassa l’òm ch’a vénera l’autorità ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=25|verse=11}}La venerassion dël Signor a l’é pì che tut; chi podriesto comparé a col che a n’a l’è padron? === Vàire forme estreme 'd mal === {{verse|chapter=25|verse=12}}Tute le ferìe as peulo soportesse ma nen la ferìa ‘d cheur; tute le gramissie ma pa la gramissia ‘d na fomna! {{verse|chapter=25|verse=13}}Tùit ij maleur, ma nen ij maleur causà da j’aversari; qualsissìa arvangia, ma pa l’arvangia causà dai nemis. {{verse|chapter=25|verse=14}}Gnun tòssi pes che ‘l tòssi dël serpent, ma gnun furor pes che ‘l furor ëd na fomna. {{verse|chapter=25|verse=15}}Mej vive sota ‘l midem tèit con un leon o un dragon che ansema a na fomna grama. === Na fomna grama === {{verse|chapter=25|verse=16}}La gramissia ‘d na fomna a-j deforma ‘l visage e a la rend afrosa tanme n’ors. {{verse|chapter=25|verse=17}}Sò marì a va a mangé con j’avzin e, scotàndje, a piora mèr. {{verse|chapter=25|verse=18}}Tute malissie a son nen, comparà a na fomna malegna: che la sòrt dël pecador a peuda tombeje a còl! {{verse|chapter=25|verse=19}}Për n’òm pasi, na fomna bavarda a l’é parèj ëd na montà sabjin-a për ij pé d’un vej. {{verse|chapter=25|verse=29}}Va pa a socombe a l’anciarm ëd na fomna, va nen a brusete ‘d passion. {{verse|chapter=25|verse=21}}Për n’òm, esse mantnù da na fomna a l’é sorgiss ëd rimpròcc, dëspresi e d’ónta granda. {{verse|chapter=25|verse=22}}Umiliassion, visagi scur e fërleca 'd cheur: costa l’euvra ‘d na fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=23}}Brass e ginoj sensa fòrsa: costa la sòrt ëd sò marì. {{verse|chapter=25|verse=24}}A l’é për motiv ëd na fomna ch’a l’è ‘ncaminasse 'l pecà, për colpa soa i l’oma tuti da meuire. {{verse|chapter=25|verse=25}}Fà pa scapé l’eva da toa sisterna nì libertà ‘d parlé a la fomna grama. {{verse|chapter=25|verse=26}}Se chila a ubidiss pa a toa man, gàvla da toa presensa. == 26 == {{chapter|26}} === Boneur ëd l'òm bin marià === {{verse|chapter=26|verse=1}}A l’ha ‘d boneur l’òm marià da bin: Ël dobi dij di a sarà soa vita. {{verse|chapter=26|verse=2}}Na fomna vajanta a fa la gòj ëd sò marì; an grassia ‘d chila, chiel a pasrà an pas tuta soa vita. {{verse|chapter=26|verse=3}}Che ciansa d’esse bin marià! A ven assignà da Nosgnor a coj ch’arconòsso soa autorità. {{verse|chapter=26|verse=4}}A fà pa vàire che st’òm a sia rich o pòver, chiel a l’ha cheur content e ‘l visage seren an tute sircostanse. === Ël pes dij tùit ij mal: na fomna grama === {{verse|chapter=26|verse=5}}I l’hai tëmma për tre ròbe, ma a l’é la quarta ch’am fa pròpi pau: a l’é la calunia pùblica, na furfa ‘d gent e n’acusa fàussa. Tut sòn a l’é pes che meuire. {{verse|chapter=26|verse=6}}Ma pì pes ancora a l’é vëdde na fomna malegna e con na grama lenga, gelosa ‘d n’àutra. {{verse|chapter=26|verse=7}}La fomna grama a l’é tanme un giov mal rangià an sël còl d’un beu;vorèj dominela a l’é parèj d'ambranché për la coa n’ëscorpion. {{verse|chapter=26|verse=8}}La fomna ciocaton-a a càusa 'ndegnità, dzonor ch’as peul pa stërmesse. {{verse|chapter=26|verse=9}}L’imoralità ‘d na fomna a l’é ant l’ecitassion dj’ësguard, a s’arconòss dai beich e dai gieugh ëd parpèile. {{verse|chapter=26|verse=10}}Fà bon-a vigilansa a na fija libertin-a, as n’aprofiterìa ‘d tute toe distrassion. {{verse|chapter=26|verse=11}}Pijte varda ‘d n’euj sfrontà, gnun-e maravije se at possa al mal. {{verse|chapter=26|verse=12}}Un viagiator ch’a meuir ëd sèj a l’é pront ëd bèive la prima eva ch’a riva; la fomna grama a sarà stà dë 'dnans ëd tùit ij paloch e a doverta sò turcass a la prima flecia. === Na brava fomna a l'é na benedission === {{verse|chapter=26|verse=13}}La grassia ‘d na fomna a l’é l’argiojissansa ëd sò marì e sò bon sens a lo guerna an bon-a forma. {{verse|chapter=26|verse=14}}Na fomna ch’a parla pòch a l’é don ëd Nosgnor, cola educà a l’é ‘d gran pressi. {{verse|chapter=26|verse=15}}La fomna modesta a l’ha tut sò anciarm, as peul pa valutesse ‘l pèis dël pudor. {{verse|chapter=26|verse=16}}Drinta na ca bin ciadlà, na fomna bela e brava a l’é tanme ‘l sol ch’a s’alva ant ël pì àut dël cel. {{verse|chapter=26|verse=17}}Visagi grassios dzora d’un còrp bin fàit a smija a ‘l lum dël chinché sacrà. {{verse|chapter=26|verse=18}}Doe bele gambe ansima a ‘d cavije fërme a son colòne d’òr dzora ‘d basament d’argent. === Consèj ai fieuj === {{verse|chapter=26|verse=10}}I son antristì da doe situassion, la tersa am fa ‘nrabié: un soldà ch’a viv an miseria, d’òm savi tratà con dëspresi, ma dzortut col ch’a chita la giustissia për ël malfé: che Nosgnor a peuda riserveje na mòrt violenta! === Le tentassion dël comersi === {{verse|chapter=26|verse=20}}Difìcil che ‘n mercant a sia esent da operassion dzoneste e un comerciant dal pecà. == 27 == {{chapter|27}} {{verse|chapter=27|verse=1}}Për vagné pì,'d dné, vàire a pëcco. Col ch’a veul anrichisse a veul pa savèine ‘d nen d’àutr. {{verse|chapter=27|verse=2}}Përparèj com as buta un paloch ancreus an tra doi père, dla midema manera ‘l pecà a sglissa an tra col ch’a cata e col ch’a vend. {{verse|chapter=27|verse=3}}Se ti t’àpliche nen a rëspeté ‘d pianta l’autorità ‘d Nosgnor, toa ca a farà an pressa andé an ruin-a. === Le preuve dla vita === {{verse|chapter=27|verse=4}}Cand ch’as passa cheicòsa a la siassa, a-i resto mach pì j’ampurità; dla midema manera, ij difèt ëd l’òm a ven-o fòra cora ch’as buta a parlé. {{verse|chapter=27|verse=5}}La fornasa a preuva la qualità dël vas fàit dal tupiné; an efèt la preuva dl’òm a stà an soa conversassion. {{verse|chapter=27|verse=6}}La produssion ëd n’erbo da fruta a mostra com a l’é stàit coltivà, tanme an ëscotand un òm a parlé, as peul savèisse lòn ch’a pensa ant l’ancreus ëd chiel midem. {{verse|chapter=27|verse=7}}fà pa l’elògi ëd na përson-a anans ch’a sia esprimusse, përchè a l’é an ëscotàndlo ch’it amprende sò valor. {{verse|chapter=27|verse=8}}S’it vade darera a la giustissia, ti’t podras trovela e arvestite coma d’un mantel onorìfich. {{verse|chapter=27|verse=9}}J’osej dla midema specie as buto ansema për arlamesse; përparèj, pratiché la vrità assembla coj ch’a la pràtico. {{verse|chapter=27|verse=10}}Ël leon a stà a l’avàit ëd la pijàita, ël pecà avàita coj ch’a fan ël mal. === Ëd varietà 'd parlé === {{verse|chapter=27|verse=11}}L’espression ëd ël fedel a l’é sempe marcà da la saviëssa, ma l’òm sensa bon sens a l’è cangiant tanme la lun-a. {{verse|chapter=27|verse=12}}Perd pa ‘d temp an tra ij falurco, avàita ‘l moment bon, ma pijte tut tò temp an tra ij savant. {{verse|chapter=27|verse=13}}Ij dëscors dij martuf, an tra le dësbauce dël pecà, a agàsso mal. {{verse|chapter=27|verse=14}}Ij proponiment ëd coj ch’abuso dij giurament a fan drissé ij cavèj an testa e, ant le dìspute, venta stopesse j’orije. {{verse|chapter=27|verse=15}}Le ruse dj’orgojos a finisso për fé colé ‘l sangh, e a l’é malfé scoté sò dëscors. === Ëd segret nen mantnù === {{verse|chapter=27|verse=16}}Col ch’arvela un segret a perd la fiusa ch’as avìa an chiel e a trovrà pa pì d’amis. {{verse|chapter=27|verse=17}}Stima tò amis e réstje fedel, ma s’it dësvele ij segret ch’a l’avìa confidate sërca pa pì d’artrové soa amicissia: {{verse|chapter=27|verse=18}}përchè, parèj com as perd na përson-a cand a meuir, parèj it l’avras perdù l’amicissia ‘d tò pròssim. {{verse|chapter=27|verse=19}}Tanme n’osel ch’it lasse scapé d’an man, ti ‘t l’avras perdù l’amis sensa ‘rtrovelo mai pì. {{verse|chapter=27|verse=20}}Vaje pa darera, a sarà giumai leugn: coma na gasela scampà da la liassa. {{verse|chapter=27|verse=21}}Përchè na fërleca as peul bindela e për n’ansult arconciliesse, tutun col ch’arleva segret a l’ha pa pì speransa. === Ipocrisìa e retribussion === {{verse|chapter=27|verse=22}}Col ch’a sghicia dl’euj a l’ha d’antension grame. Dovèisse trovelo, tenlo da banda. {{verse|chapter=27|verse=23}}An facia ‘d ti sò dëscors a l’é tut sùcher e amel, chiel a sarà pien ëd maravija për toe paròle, ma da darera ‘d toa schin-a a cangerà ‘d langage e a butrà d’antrap a toe paròle. {{verse|chapter=27|verse=24}}Vàire a son le ciòse ch’i l’hai an ghignon, ma gnun-a coma cola rassa d’òm, e dcò Nosgnor a peul nen s-ceireje. {{verse|chapter=27|verse=25}}Col ch’a campa na pera për ària a l’arseivrà an testa. Un colp a tradiment a frapa ‘l traditor. {{verse|chapter=27|verse=26}}Col ch’a drissa un bers a sò pròssim o a-j’ëscàva na tampa, a sarà ciapà chiel anans ëd tùit. {{verse|chapter=27|verse=27}}Tut ël mal ch’it fase a t’artombrà dzora, e it n’antajeras gnanca d’andova ch’a l’é rivà. {{verse|chapter=27|verse=28}}Ël pretensios a-j fà le svergne a j’àutri opura a j’ansulta: ma l’arvangia, tanme un leon a l’avàit a lo speta. {{verse|chapter=27|verse=29}}Coj ch’as argiojisso dël maleur dij fedej a saran ciapà al bers e anans ëd soa mòrt a saran consumà dai sagrin. {{verse|chapter=27|verse=30}}Rancor e flin-a, vardé d’àutre abominassion detestàbile. L’òm sensa fede nì lege a l’è magìster an sòn. == 28 == {{chapter|28}} === Zara e vendeta === {{verse|chapter=28|verse=1}}Coj ch’as pijo arvangia arsèivran lor midem l’arvangia ‘d Nosgnor: gnun-a ‘d soe fote a saran lassà passé. {{verse|chapter=28|verse=2}}Përdon-a tò pròssim ij sò tòrt anvers ëd ti midem; anlora, cant ch’it pregheras për ti, Nosgnor a scancelerà toe colpe. {{verse|chapter=28|verse=3}}Se ti vade anans a bisché drinta ‘d ti për cheidun, coma podes-to ciamé a Nosgnor d’acordete soa grassia? {{verse|chapter=28|verse=4}}Com it peule ciamé ‘d fete përdoné toe fote, se it l’has pa misericòrdia për l’òm, tò sìmil? {{verse|chapter=28|verse=5}}Ti, ch’it ses mach ëd carn,s'it guerne rancor, chi podrà-lo anulé ij tò eror? {{verse|chapter=28|verse=6}}Pensa a toa fin e chita ‘l ghignon; pensa a la mòrt, a soa corussion, e resta fedel ai comandament ëd Dé. {{verse|chapter=28|verse=7}}Avisnte dij comandament, ëd l’aleansa con ël Pì Àut sërca ‘d mai esse an bischiss anvers tò pròssim e fà gnun cont dl’ofèisa ch’a l’han fate. {{verse|chapter=28|verse=8}}Pijte varda dle ruse e it saras leugn dal pecà, përchè n’òm ëd passion a cimenta la dìsputa. {{verse|chapter=28|verse=9}}L’òm pecador a sëmna zizania an tra j’amis e a spatara calunie an tra la gent ch’a viv an pas. {{verse|chapter=28|verse=10}}10 Pì as buta bòsch al feu, pì a son vive le fiame; pì la rusa a va anans, pì a ven velenosa. Pì fòrt a l’é l’òm, pì gròssa a l’é soa violensa e sò bischiss a chërsrà conform a soa richëssa. {{verse|chapter=28|verse=11}}un dësacòrd soens a peul anvisché ‘s feu, e cand a flamba ‘l furor, a cola ‘l sangh. {{verse|chapter=28|verse=12}}A sofié an sla brasa s’arvìscola la fiama, ma s’it-j spuve ansima, as dëstissa e a l’é con toa boca ch’as fan le doe operassion. === Malelenghe === {{verse|chapter=28|verse=13}}Ch’a sia maledì l’òm da la lenga dobia e ‘l delator! Lor a fan meuire vaire përson-e ch’a vivo an pas. {{verse|chapter=28|verse=14}}Le grame lenghe a l’han ruinà vàire përson-e ‘d bon-a reputassion e obligà soe vìtime a scapè da soa patria; a l’ha dësblà ‘d sità potente e bolversà famije amportante. {{verse|chapter=28|verse=15}}A l’han fàit arpudié ‘d fomne oneste, an dëspojàndje dël frut ëd soe fatighe. {{verse|chapter=28|verse=16}}Col ch’a scota le grame lenghe a trovrà pa pì rechie e a podrà pì nen vive an pas. {{verse|chapter=28|verse=17}}Un colp ëd foèt a pròvoca na fërleca, ma ‘n colp portà con la lenga a dësbla la përsonalità. {{verse|chapter=28|verse=18}}Vàire a son tombà a fil d’ëspà, ma pì ancora coj ch’a son mòrt për colpa dle grame lenghe. {{verse|chapter=28|verse=19}}A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é a la sosta da lor, e ch’a l’é pa esponù a sò furor! A l’ha ‘d boneur col ch’a l’é mai stàit crasà dal giov ëd sò podèj e mai a l’é stàit përzoné ‘d soe caden-e, {{verse|chapter=28|verse=20}}përchè sò giov a l’é ‘d fèr, e soe caden-e a son ëd bronz! {{verse|chapter=28|verse=21}}Afrosa a l’é la mòrt ch’a procura, a l’é mej la tomba che vive an sò podèj! {{verse|chapter=28|verse=22}}Ma la grame lenghe a peulo nen contra ij fedej: costissì a brusran mai a soa fiama. {{verse|chapter=28|verse=23}}Coj ch’a chito Nosgnor a-i cadran andrinta, e an tra costissì avamperà sensa dëstissesse. Tanme un leon as camperà contra ‘d lor e parèj ëd na pantera a-j farà a tòch. {{verse|chapter=28|verse=24}}Se ti ‘t ciòde tò camp con na ciusa d’ëspin-e, fèrma dcò toa boca con un froi. {{verse|chapter=28|verse=25}}S’it pije soèn ëd tò argent e tò òr, soagna dcò ël pèis ëd toe paròle. {{verse|chapter=28|verse=26}}Pijte varda che toa lenga a vada pa a portete ant la colpa e che ti ’t vade nen a tombé dë 'dnans ëd col ch’a l’é a l’avàit për ti. == 29 == {{chapter|29}} === J'amprestit === {{verse|chapter=29|verse=1}}L’òm generos a conced amprèstit a sò pròssim. A portéje socors, a l’é seguité ij comandament ëd Dé. {{verse|chapter=29|verse=2}}Acéta donch ëd presté a tò pròssim, cand ch’as treuva an pen-a, ma ti a toa vira, rend a temp lòn ch’it l’has ampërmuà. {{verse|chapter=29|verse=3}}Manten toa bon-a paròla, përchè a-i sia fiusa an ti: anlora ti ‘t trovras , an tute sircostanse, lòn ch’it l’has da manca. {{verse|chapter=29|verse=4}}Vàire a penso che l’ampërmud a sia cheicòsa ‘d trovà ch’as peul conservé an dasend fastudi a coj ch’a l’han giutaje. {{verse|chapter=29|verse=5}}Anans d’ampërmudé, as baso le man dël creditor, faséndse ùmil për otnì. Ma al moment ëd rende andaré, as cerca ‘d vagné temp an dasend la colpa a le sircostànse. {{verse|chapter=29|verse=6}}Se col ch’a l’ha ‘rseivù ël prestit a riess a paghé ‘l creditor, costì, sa va bin, a l’avrà boneur a ‘rsèive na cita metà dl’ampërmudà. Desnò ël creditor a sarà fraudà dël sò, e sensa motivassion a sarà fasse un neuv nemis, ch’a-j restituirà mach d’angiurie e maledission, an pagand con dëspresi nopà d’onorelo. {{verse|chapter=29|verse=7}}A l’é për lòn che vàire, a son contrari a presté për nen risighé d’esse dëspojà sensa motiv. . {{verse|chapter=29|verse=8}}Contut, venta esse generos con la gent pòvra, e pa feje speté tròp l’almòsna. {{verse|chapter=29|verse=9}}9 Për ubidì al comandament ëd Dé, venta che ti ‘t pense dcò ai pòver. Conform soa necessità: màndlo mai andaré a man veuide. {{verse|chapter=29|verse=10}}But-te pura a rìsigh ëd perde ‘l dné për n’amis o un frel: che l’argent a vada pa a fé ‘l ruso sota na pera. {{verse|chapter=29|verse=11}}Utilisa toe richësse coma che ‘l Pì Àut a l’ha comandate: a l’é pì d’avantage che guerné tò òr. {{verse|chapter=29|verse=12}}Fate n'arserva d’almòsna për ij pòver: it saras preservà da tùit ij maleur, {{verse|chapter=29|verse=13}}e at difendrà dal nemis pì che da n’ëscù massiss o na lansa fòrta. === Fesse garant === {{verse|chapter=29|verse=14}}N’òm da bin aceta ‘d fesse garant për sò pròssim, nopà a perd soa dignità col ch’a l'abandon-a. {{verse|chapter=29|verse=15}}Dësmentia mai ël caussionari ch’a l’é fasse garant ëd ti, përchè chiel a l’é angagiasse për ti. {{verse|chapter=29|verse=16}}Mach n’òm sensa fede nì lege abusa dij ben ëd sò garant. Mach n’ingrat a podrìa chité espress col ch’a l’ha salvalo. {{verse|chapter=29|verse=17}}La caussion a l’ha ruinà vàire gent onesta, a l’ha cigojaje tanme onda dël mar. {{verse|chapter=29|verse=18}}A l’ha mandà n’esili d’òm potent, obligà a raminghé an tra gent strangera. {{verse|chapter=29|verse=19}}Un pecador ch’a sia portasse caussionari a sarà vìtima ‘d lòn ch’a l’avrà fàit, e s’a sërca un profit esagerà, a sarà vìtima dla giustissia. {{verse|chapter=29|verse=20}}Giuta tò pròssim conform ai tò mojen, ma pijte varda ‘d nen crové ti midem. === Ospitalità === {{verse|chapter=29|verse=21}}Për vive a l’é fondamental ël pan, l’eva, un vestì e na ca ch’a fasa da sosta. {{verse|chapter=29|verse=22}}Mej mangé da pòver sota ‘n tèit ëd plance, che fé spatuss ant le ca dj’àutri. {{verse|chapter=29|verse=231}}Ch’it l’àbie pòch o tant, venta esse sodisfàit ëd lòn ch’it l’has, e it saras mai dëspresià tanme strangé. {{verse|chapter=29|verse=24}}Vita malfé a l’é andé ‘d ca an ca, it dovras sempe sté ciuto, parèj d’un forësté. {{verse|chapter=29|verse=25}}it serviras da mangé e da bèive sensa che gnun at ringràssia, e it sentiras mach ëd paròle mère: {{verse|chapter=29|verse=26}}«Sah, strangé, para la tàula! S’a-i é cheicòsa da mangé dàmlo…». {{verse|chapter=29|verse=27}}“Fòra da sì, forësté ! I l’hai n’anvità ‘d marca: mè frel am farà vìsita, i l’hai da manca dla ca!”. {{verse|chapter=29|verse=28}}Për na përson-a ‘d sust tut sòn a l’é grev: rimpròcc d’esse n’aprofitator e fesse traté da intrus. == 30 == {{chapter|30}} === Le masnà === {{verse|chapter=30|verse=1}}Col ch’a-j veul bin a sò fieul a deuvra soens ël foèt. Pì tard, sò fieul a sarà sorgiss ëd gòj. {{verse|chapter=30|verse=2}}Col ch’a éduca da bin sò fieul a n’avrà vantagi e a sarà sodisfassion con ij conossent. {{verse|chapter=30|verse=3}}Col ch’a istruiss sò pròpi fieul a farà ‘nghicio ai sò nemis, e dë 'dnans dj’amis a dësbordrà d’argiojissansa. {{verse|chapter=30|verse=4}}A meuir ël pare? A l’é com a fùissa nen mòrt: a lasrà un sò sìmil apress ëd chiel. {{verse|chapter=30|verse=5}}Da viv, a l’era content ëd vëdde sò fieul; al moment ëd meuire: pa d’aringret, {{verse|chapter=30|verse=6}}përchè a lassa cheicadun ch’as pijerà arvangia dij sò nemis an mostrand a j’amis soa arconossensa. {{verse|chapter=30|verse=7}}Col ch’a vìssia sò fieul a në fasrà peui tute le ferìe, e sò cheur a në sarà bolversà për tùit ij pì cit crij. {{verse|chapter=30|verse=8}}Un caval mal dressà a vnirà dur da monté, un fieul lassà tròp lìber a l’é soens svantà. {{verse|chapter=30|verse=}}Papòta tò fieul e chiel at causerà ‘d brute sorprèise; pija part a sò geugh e chiel at farà pioré. {{verse|chapter=30|verse=10}}But-te pa a rije con chiel për evité ‘d dovèj seufre për soe fote e a la fin fé schërziné ij dent. {{verse|chapter=30|verse=11}}'Tant ch’a l’é giovo, laslo pa lìber, e ciapa nen a la legera ij sò difèt. {{verse|chapter=30|verse=12}}Fràpje le còste antramentre ch’a l’é giovo, për ampedì ‘d ven-e disubidient e testass. {{verse|chapter=30|verse=13}}Për lòn, date da fé a educhelo për avèj peui pa da seufre për soa ‘nsolensa. {{verse|chapter=30|verse=14}}A l’é mej pòver ma robust e san che rich e malaviucc! {{verse|chapter=30|verse=15}}Salute e bon-a costitussion a valo ‘d pì che tut l’òr dël mond, e pitòst che na fortun-a sensa fin mej un temperament vigoros. {{verse|chapter=30|verse=16}}A-i é pa richëssa mej che un còrp an bon-a sanità, e la gòj dël cheur a l’é ‘l pì pressios benesse. {{verse|chapter=30|verse=17}}Mej la mòrt che na vita ‘d maleur, l’arpòs etern a na maladia sensa fin! === Ël damangé === {{verse|chapter=30|verse=18}}Galuparìe dzora ‘d na boca sarà, coste a son j’oferte ansima a na tomba. {{verse|chapter=30|verse=19}}Còs servlo smon-e tut sòn a na mistà pagan-a? A nen, përchè a mangia pa nì a l’ha anast: përparèj ël malavi ferì da Nosgnor. {{verse|chapter=30|verse=20}}Ël malavi a bèica lòn ch’a s’ësmon e a gëmm, tanme n’eunuch ch’ambrassa na fija. {{verse|chapter=30|verse=21}}Lass-te pa andé a la tristëssa e va nen a fete ‘d sagrin da sol. {{verse|chapter=30|verse=22}}L’òm, për vive, a deuv avèj cheur content: a l’é la gòj ch’a farà pì longa soa vita. {{verse|chapter=30|verse=23}}Consóla tò cheur, date ‘d corage, schin-a tristëssa, përchè vàire malinconios a son perdusse e la tristëssa serv a nen. {{verse|chapter=30|verse=24}}Anvìa e bischiss a scurso ij di, ij sagrin a pòrto veciaja prima dël temp. {{verse|chapter=30|verse=25}}S’it l’avras un cheur seren, l’aptit a sarà mej ancor, e it mangeras ëd gust. == 31 == {{chapter|31}} === Un contegn giust dë 'dnans a le richësse === {{verse|chapter=31|verse=1}}Le preocupassion ëd la richëssa a fan pa deurme l’òm ch’a l’àbia ëd dné, e l’insomnìa a frusta le fòrse. {{verse|chapter=31|verse=2}}L’afann ëd ël vijé a ten leugn la seugn: maladìa greva nen fèila a deurme. {{verse|chapter=31|verse=3}}Për un rich a l’é fatiga ambaroné ‘d richësse e s’a chita, a tomba ant la dësbàucia. {{verse|chapter=31|verse=4}}Ël pòver a fatiga ‘nt le privassion dël vive, e s’a chita, a dròca ant la miseria. {{verse|chapter=31|verse=5}}Col ch’a stima l’òr as mantnirà pa nossent, col ch’a séguita ‘l guadagn a andrà dëstradesse. {{verse|chapter=31|verse=6}}Vàire a son ruinasse për colpa dl’òr: a son trovasse an facia dël disastr. {{verse|chapter=31|verse=7}}L’òr a l’é un bers për j’apassionà, tùit ij dëssenà a-i tombo drinta. {{verse|chapter=31|verse=8}}A l’ha ‘d boneur ël rich, ch’as artreuva sensa macia e a l’ha pa da manca ‘d core d’apress ëd l’òr. {{verse|chapter=31|verse=9}}Chi é-lo chiel-sì ? I lo proclameroma beà: an efet chiel a l’ha compì ‘d maravije an tra soa gent! {{verse|chapter=31|verse=10}}A l’é surtì ant la perfession col ch’a l’ha subì la preuva? Për chiel a sarà motiv ëd glòria! Col ch’a l’é ch’a podìa trasgredì e a l’ha pa trasgredì? Chi é-lo ch’a l’avrìa podù fé dël mal e a l’ha nen falo? {{verse|chapter=31|verse=11}}Lòn ch’a l’ha a sarà sicur e la ciambreja pùblica a proclamerà soa misericòrdia. === Bel deuit a tàula === {{verse|chapter=31|verse=12}}Ses-to stà a na tàula fiamenga? Slarga pa toa boca e dì nen: “Che baron ëd ròba ch'a-i é ambelessì!”. {{verse|chapter=31|verse=13}} Avisnte che l’euj gram a l’é un mal. An tra ‘l creà còs é-lo pes che l’euj? Për lòn l’euj a piora soens. {{verse|chapter=31|verse=14}}Dëstend pa la man andova che n’àutr a varda: rabasta nen ël fojòt ansema ‘d chiel. {{verse|chapter=31|verse=15}}Giùdica j’esigense ‘d tò pròssim da le toe: pensa da bin dzora ‘d tut. {{verse|chapter=31|verse=16}}Mangia da òm educà lòn ch’it l’has ëdnans, e va pa a sbalafré për nen fete pijé an ghignon. {{verse|chapter=31|verse=17}}Për galateo, chita ti për prim: fà pa ‘l goliard për nen fete dëspresié. {{verse|chapter=31|verse=18}}S’it ses setà an tra vàire d’àutri, ch’it sie pa ‘l prim a slonghé la man. {{verse|chapter=31|verse=19}}L’òm bin educà a n’ha pro dël pòch, parèj che cand a va a cogesse as sent pa sofoché. {{verse|chapter=31|verse=20}}Con n’ëstòmi bin regolà e na seugn ch’arsaniss, a s’àussa a la matin con l’ëspìrit lìber. Carcaveje ‘d seugn, còliche e gumit a son tìpich ëd l’òm galup. {{verse|chapter=31|verse=21}}S’it l’has sforsà toa alimentassion, àlvte, va a gumité e ‘t sentiras mej. {{verse|chapter=31|verse=22}}Scótme, car ël mè fieul, dëspresia pa lòn ch'i diso, a la fin it comprendras ch’i l’hai rason. Sie moderà an tut e vniras nen malavi. {{verse|chapter=31|verse=23}}Contut, làuda l’anfitrion generos e daje testimoniansa a soa munificénsa. {{verse|chapter=31|verse=24}}Përchè la sità antrega a peul critiché col ch’a l’é rancin ant ij disné e a-j darà na testimoniansa pistin-a ‘d soa avarissia. === Moderassion ant ël bèive 'd vin === {{verse|chapter=31|verse=25}}Fa pa l’erlo con ël vin: a l’ha perdune vàire. {{verse|chapter=31|verse=26}}Ant la fornasa as preuva la tempra dl’assel, përparèj ël vin a preuva ij cheur ant na sfida d’arogant. {{verse|chapter=31|verse=27}}Ël vin a l’é parèj dla vita për j’òm, l’amportant a l’é bèive con moderassion. Che vita a sarìa sensa ‘l vin? A l’è stàit creà da Nosgnor për la gòj dj’òm. {{verse|chapter=31|verse=28}}Se beivù a temp e mzura a dà argiojissansa al cheur e gòj a l’ànima. {{verse|chapter=31|verse=29}}Tutun, beivù an quantità a dà amaritùdin ëd l’ànima, ecitassion e a possa la gent a dësfidesse. {{verse|chapter=31|verse=30}}La cioca a fà chërse la flin-a e a ruin-a l’ëstrafalon, peui a lo fa vnì débol e a la fin a-j fà dël mal. {{verse|chapter=31|verse=31}}Ma ‘nt un disné convivial, s’a-i é ’d vin bon, rimpròcia pa tò avzin, dëspresia nen soa gòj, dije gnanca na paròla d’arpròcc. E se a dovèissa esse tò debitor: s-cincónlo pa an col moment. == 32 == {{chapter|32}} === Bel deuit a 'n disné gròss === {{verse|chapter=32|verse=1}}S’a l’han fate cap-tàula, blaga nen; va a comportete parèj dj’àutri. Cudiss j’àutri convità e but-te con lor a tàula. {{verse|chapter=32|verse=2}}Fàit tut lòn ch’i dovìe fé, arpòste e sélebra la festa con lor për peui arsèive la coron-a për toa bela cortesìa. {{verse|chapter=32|verse=3}}Prend la paròla, com as conven a n’ansian, ma sempe con deuit e sensa gené la mùsica. {{verse|chapter=32|verse=4}}Se t’ëscote, va pa a pérdte an slargand ij dëscors e blaga nen ëd fé ‘l savant fòra ‘d leu. {{verse|chapter=32|verse=5}}Un concert musical ant un disné a l’é parèj d’un cacet ëd rubin ansima a n’ornament d’òr. {{verse|chapter=32|verse=6}}Cacet ëd ësmerald ëdzora ‘d na montadura d’òr a lé un cant armonios ant la dosseur dël vin. {{verse|chapter=32|verse=7}}Giovo, parla mach ant ël necessari, ma mach un pàira ‘d vire se anterogà. {{verse|chapter=32|verse=8}}Esse concis, sërca ‘d dì tant con pòche paròle, compòrte parèj d’un ch’a sà ma a stà ciuto. {{verse|chapter=32|verse=9}}Va pa a chërdte a livel ëd gent amportanta, pòca bërtavela se n’àutr a parla. {{verse|chapter=32|verse=10}}Com a ven la lòsna anans dël tron, la grassia s’avansa dë 'dnans l’òm vërgognos. {{verse|chapter=32|verse=11}}Ant ël moment giust, àlvte, resta pa andaré, cor a ca toa pì che ‘n pressa. {{verse|chapter=32|verse=12}}Ambelelà, dësmórte e fà lòn ch’it veule, ma pëcca nen con paròle d’orgheuj. {{verse|chapter=32|verse=13}}Nopà, ti ringràssia tò Creator, ch’a t'arpata ‘d soa grassia. === La providensa 'd Dé === {{verse|chapter=32|verse=14}}Col ch’a vénera Nosgnor acéta d’esse educà, coj ch’a lo arsërco a trovran sò favor. {{verse|chapter=32|verse=15}}Coj ch’a sërco la legj a në saran arpatà, tutun l’ipòcrita a trovrà mach motivassio d’ëscàndol. {{verse|chapter=32|verse=16}}Col ch’a vénera Nosgnor a sërcrà lòn ch’a l’è giust, e soa anvìa për la giustissia a sbërlusrà tanme un far. {{verse|chapter=32|verse=17}}Un pecador arfuda l‘arpròcc e a trovrà sempe d’escuse për fé soa coveniensa. {{verse|chapter=32|verse=18}}l’òm ëd sust a trascura pa la riflession, ël marèt e l’orgojos a preuvo gnun-a tëmma. {{verse|chapter=32|verse=19}}Fà nen sensa penseie ‘nsima: it l’avras gnun pentiment d’avèilo fàit. {{verse|chapter=32|verse=20}}Marcia pa për vieuj scabros e va nen a ‘ntrapete contra le pere. {{verse|chapter=32|verse=21}}Gnun-e fiuse ‘d na stra sensa antrap, {{verse|chapter=32|verse=22}}e guernte dcò da tò fieuj. {{verse|chapter=32|verse=23}}23 An tut lòn ch’it fase : fiusa an ti midem. Dcò sòn a l’é guerné ij comandament. {{verse|chapter=32|verse=24}}24 Col ch’a l’é fedel a la lege a guerna ij comandament, chi ch'a l’ha fiusa an Nosgnor a tëmm pa ‘d delusion. == 33 == {{chapter|33}} {{verse|chapter=33|verse=1}}Col ch’a vénera Nosgnor a l’avrà pa ‘d maleur, e s’a-i rivrà la preuva a në sarà peui tornà liberà. {{verse|chapter=33|verse=12}}L’òm savi a dëspresia pa la lege ëd Dé; nopà l’ipòcrita a sò rësguard a l’é tanme na nav ant la bùria. {{verse|chapter=33|verse=3}}L’òm ëd sust a l’ha fiusa ant la lege, për chiel a l’é tant degna ‘d fede che na rspòsta d’oràcol. {{verse|chapter=33|verse=4}}S’it veule fete scoté, prepara lòn ch’it l’has da dì, sintetisa da bin lòn ch’it sas e peui rëspond. {{verse|chapter=33|verse=5}}Ël sentiment dl’ëstordì as bogia parèj dla roa d’un chèr; e sò rasonament a l’é tan’ me n’assal ch’a vira. {{verse|chapter=33|verse=6}}N’amis gadan a l’é përparèj a n’ëstalon ch’a susniss a tùit ij sivalié ch’a lo monto. === Diferense an natura e ant l'umanità === {{verse|chapter=33|verse=7}}Tùit ij di dl’ann arsèivo la lus ëd ël sol: përchè un di dovrìa-lo esse pì ëd marca ‘d n’àutr? {{verse|chapter=33|verse=8}}A l’é che Nosgnor a l’ha concepije diferent, fasend distinsion an tra stagion e feste. {{verse|chapter=33|verse=9}}A l’ha esaltà càiche di ant la categorìa dij Sant, d’àutri a l’ha lassaie ant la serie ‘d tùit ij di. {{verse|chapter=33|verse=10}}E dcò tuti j’òm a rivo da la póer përchè Adam a l’é stàit creà da la tèra, {{verse|chapter=33|verse=11}}Nosgnor, an soa gran saviëssa, a l’ha fàit diferent n’òm da l’àutr e a l’ha butaje dzora ‘d camin divers: {{verse|chapter=33|verse=12}} {{verse|chapter=33|verse=12}}cheicadun a l’ha esaltalo, a l’ha sacrane d’àutri e avzinaje a chiel; tutun a l’ha maledine e umiliane d’àutri ancora an taparàndje d’andova ch’a stan. {{verse|chapter=33|verse=13}}Parèj dla creja ant le man dël tupiné ch’a-j modelà a sò piasì, an cola manera j’òm ant le man ëd col ch’a l’ha creaje: a son butà dë 'dnans ëd le sòrt che Dé a l’ha daje. {{verse|chapter=33|verse=14}}An facia al mal a-i é ‘l bin, an facia a la mòrt, la vita; parèj ël pecador dë 'dnans a l’òm fedel. {{verse|chapter=33|verse=15}}Considera dcò tute j’euvre dël Pì Àut: a van tute a doi a doi, un-a an facia a l’àutra. {{verse|chapter=33|verse=16}}Mi i son ël darié vnùit për ëstudié, com un rapoleur darera dij vignolant. {{verse|chapter=33|verse=17}}Ma, grassie a Nosgnor ch’a l’ha benedime, i son rivà a mè but,tanme un vëndumior i l’ha empì mia tin-a. {{verse|chapter=33|verse=18}}Ore, arconossé da bin, ch’i l’hai travajà pa mach për mi, ma dcò për tuti coj ch’arsërco istrussion. {{verse|chapter=33|verse=19}}Donch, scoteme, voi, dirigent polìtich, e dcò vojàutri president ëd ciambreja. === Ij vantagi dl'andependensa === {{verse|chapter=33|verse=1}}Antant ch’it vive, daje gnun podèj dzora ‘d ti nì al fieul, nì a toa fomna, nì al frel, nì a l’amis. Fà gnun-a donassion ëd tò avèj a n’àutr, da nen da dovèj ringreté e ciameje peui andré. {{verse|chapter=33|verse=21}}Tant ch’it l’has ancor un sofi ëd vita, lassa che gnun a l’àbia podèj ansima ‘d ti. {{verse|chapter=33|verse=22}}A l’é mej ch’a sio ij fieuj a preghete pitòst che ti't l’àbie da dipende da lor. {{verse|chapter=33|verse=23}}An tut lòn ch’it fase fate sente superior, përmët pa che toa reputassion a sia ofendùa. {{verse|chapter=33|verse=24}}A l’é a la fin dij tò di, al moment ëd la mòrt, ch’it assegneras l’ardità. === Tratament djë s-ciav === {{verse|chapter=33|verse=25}}Foragi, baròt e cària për ël borich; pan, dissiplin-a e travaj për l’ës-ciav. {{verse|chapter=33|verse=26}}S’it faras travajè tò sërvent, it l’avras arpòs, lassa ch’a fasa lòn ch’a veul e a sërcrà d’evade. {{verse|chapter=33|verse=27}}Giov e cavëssa a piego ‘l cupiss d’un beu; a l’ës-ciav fagnan: baròt e castigh. {{verse|chapter=33|verse=28}}possa tò s-ciav al travaj përchè a staga pa osios, {{verse|chapter=33|verse=29}}përchè a son vàire le gramissie mostrà da la fagnanerìa. {{verse|chapter=33|verse=30}}Tutun esàgera con gnun, fa nen sensa giustissia. {{verse|chapter=33|verse=31}}S’it l’has mach un servidor, tràtlo parèj ëd ti: it l’has catalo con ël sangh. {{verse|chapter=33|verse=32}}S’it l’has n’ës-ciav, tràtlo da frel: it n'avras da manca parèj ëd toa vita. {{verse|chapter=33|verse=1}}S’it lo s-cincon-e a scaprà da ti: për che stra t’andras a sërchelo? == 34 == {{chapter|34}} === Ij seugn a son d'ilusion === {{verse|chapter=34|verse=1}}Ilusion e fantasie a fan esse sicur l’òm fòl: ij seugn a dan j’ale ai torolo. {{verse|chapter=34|verse=2}}Parèj d’un ch’a sesiss l’ombra e a séguita ‘l vent, ëd l’istessa manera col ch’a ten cont dij seugn. {{verse|chapter=34|verse=3}}Lòn ch’as vëdd ant ij seugn a l’é mach rifless pur, a l’é mistà nen reala ant në specc. {{verse|chapter=34|verse=4}}Da cheicòsa d’ampur a peul seurte ‘l pur? E da la busiardarìa, miraco a peul seurte la vrità? {{verse|chapter=34|verse=5}}Oràcoj, seugn, vision: a l’é tut ilusion a dzoneus, a son carcaveje ‘d na fomna ‘nt ij dolor dëscobi. {{verse|chapter=34|verse=6}}Daje mai da ment, gavà la possibilità, e mach cola, ch’a sio mandà dal Pì Àut! {{verse|chapter=34|verse=7}}Ij seugn a l’han dëstradà motobin ëd gent, coj ch’a l’avìo butà soe speranse a lòn ch’a l’avìo sugnà. {{verse|chapter=34|verse=8}}La lege ëd Dé as compiss leugn da coste ilusion, e la saviëssa proclamà da j’òm fedej a l’é vrità e perfession an chila midema. === L'esperiensa a l'é na magistra === {{verse|chapter=34|verse=9}}L’òm ch’a l’ha viagià a l’ha ‘mprendù vàire: a l’é col ch’a l’ha motobin d’esperiensa ch’a s’esprim con d’anteligensa. {{verse|chapter=34|verse=10}}Col ch’a l’ha pa passà ‘d preuve, a conòss pòch, {{verse|chapter=34|verse=11}}tutun col ch’a l’ha viagià a l’é ‘nrichisse ‘d competense. {{verse|chapter=34|verse=12}}Ant ël cors dij mè viagi i l’hai amprendù pì ëd lòn ch’i savrìa dì. {{verse|chapter=34|verse=13}}Soens i l’hai risigà ‘d meuire: i son salvame grassie a mia esperiensa. === Ël timor ëd Dio === {{verse|chapter=34|verse=14}}Rispetè l’autorità ‘d Nosgnor, a veul dì assicuresse ‘d vive për vàire: {{verse|chapter=34|verse=15}}përchè a së spera 'nt ël Salvator. 16 Col ch’a vénera Nosgnor a l’ha gnun-e tëmme: a spera an Dé, a l’ha pau ëd nen. {{verse|chapter=34|verse=17}}A l’ha ‘d boneur col ch’a rispeta Nosgnor! {{verse|chapter=34|verse=18}}Chi é-lo sò apògg? Col ch’a l’é sò sostegn? {{verse|chapter=34|verse=19}}J’euj ëd Nosgnor a son dzora ‘d coj ch’a-j veulo bin. Chiel a l’é protetor potent, pontel frem, sosta contra ‘l vent afoà, ombra sota ‘l ruin dël sol, difèisa contra j’antrap, agiut ant la crova. {{verse|chapter=34|verse=20}}Chiel arlama ‘l moral e a fà splende j’euj, a dà salute, vita e benedission. === Smon-e 'd sacrifissi === {{verse|chapter=34|verse=21}}A l’é pijè an gir Nosgnor sacrifiché ‘l frut ëd n’angiustissia, {{verse|chapter=34|verse=22}}përchè Nosgnor agradiss pa j’oferte dij gram. {{verse|chapter=34|verse=23}}Ël Pì Àut a l’ha pa piesì dj’oferte ‘d coj ch’a despresio ‘l cult e ‘l perdon dij pecà a dipend nen dal nùmer ëd le bestie sacrificà. {{verse|chapter=34|verse=24}}A l’é tant’me smon-e ‘l sacrifissi dël fieul an facia al pare lë smon-e sacrifissi còn lòn ch’a l’é dij pòver. {{verse|chapter=34|verse=25}}Ël pòver a l’ha da manca d’un crocion ëd pan për vive, gavèilo a l’é criminal. {{verse|chapter=34|verse=26}}A l’é massé sò pròssim ël pijeje ij mojen dl’esistensa. {{verse|chapter=34|verse=27}}A versa dël sangh col ch’arfuda ‘l salari a l’ovrié. {{verse|chapter=34|verse=28}}An efet, un a edìfica e l’àutr a dròca: tuti doi a son dasse pen-a për nen. {{verse|chapter=34|verse=29}}Un a prega, l’àutr a malediss; chi é-lo dij doi ch’a sarà scotà da Nosgnor? {{verse|chapter=34|verse=30}}Arsentesse apress d’avèj tocà un mòrt, peui tochelo torna: còs serv-lo? {{verse|chapter=34|verse=31}}Përparèj l’òm ch’a pràtica ‘l digiun për otnì perdon dij sò pecà e peui a torna a pëcché. Chi scotra-lo soa orassion? Che utilità an soa umiliassion? == 35 == {{chapter|35}} === La lege e ij sacrifissi === {{verse|chapter=35|verse=1}}Seguité la lege ëd Nosgnor a val tant parèj dë smon-e vàire oferte. {{verse|chapter=35|verse=2}}Ubidì ai comandament a l’é tanme un sacrifissi ëd comunion. {{verse|chapter=35|verse=3}}Fé dël bin a l’é coma n’oferta ‘d pur fior ëd farin-a. {{verse|chapter=35|verse=4}}N’almòsna acordà a ‘n pòver a l’é n’oferta ‘d làuda a Nosgnor. {{verse|chapter=35|verse=5}}Asténse dal mal a l’é lòn che ‘l Signor agradiss, fé pa d’angiustissie a l’é sacrifissi d’espiassion. {{verse|chapter=35|verse=6}}Contut, va nen a presentete a Nosgnor a man veuide, {{verse|chapter=35|verse=7}}përchè a l’ha ordinane tuti costi sacrifissi. {{verse|chapter=35|verse=8}}l’oferta dël giust a l’é perfession: a fà rich l’autar e sò profum a riva fin-a al Pì Àut. {{verse|chapter=35|verse=9}}Ël sacrifissi smonù da l’òm giust a-j pias a Nosgnor: sò memorial a lo dësmentierà mai. {{verse|chapter=35|verse=10}}Venta esse generos cand t’onore Nosgnor, an portand primissie dij tò camp sensa avarissia. {{verse|chapter=35|verse=11}}Smon j’oferte con moro alégher, consàcra con gòj la décima. {{verse|chapter=35|verse=12}}Dà al Pì Àut conform a lòn ch’a l’ha date; falo con cheur generos scond lòn ch’it dispon-e. {{verse|chapter=35|verse=1}}Përchè Nosgnor a sà arcompensé e at rendrà sèt vire lòn che ti ‘t l’has daje. === Giustissia divin-a === {{verse|chapter=35|verse=14}}Va pa a sërché ‘d tentélo con ëd present: Chiel arfudrà ij tò don. {{verse|chapter=35|verse=15}}Sërca nen d’ësmon-e cheicòsa ‘d nen giust, përchè Nosgnor a l’é giùdes e a fà pa 'd preferense ‘d prestigi ëd përson-e. {{verse|chapter=35|verse=16}}Chiel a l’é nen ëd part con gnun contra ‘l pòver, nen mach, ma a scota pròpi la preghiera dël crasà. {{verse|chapter=35|verse=17}}Chiel a dëspresia pa la sùplica dl’orfanin, nì la vidoa ch’espon soa plenta, {{verse|chapter=35|verse=18}}ma a s-cèira dcò le larme ch’a coro an sle ciafërle dla vidoa {{verse|chapter=35|verse=19}}e a sent ij bram ëd chila contra col ch’a la fa pioré! {{verse|chapter=35|verse=20}}Col ch’a vénera Nosgnor a trovrà binvolensa e soa domanda arivrà fin-a ‘n cel. {{verse|chapter=35|verse=21}}Òhi, la preghiera dl’ùmil a traversa le nìvole e a treuva consolassion mach cand a sia rivà, an ritiràndze nen dal Pì Àut fin-a ch’a sia ‘ntërvenù {{verse|chapter=35|verse=22}}e a l’àbia fàit giustissia a favor dël nossent. A tardrà pa Nosgnor, e a l’avrà pa passiensa con j’opressor ëd la gent an dasend sodisfassion ai giust e an stabilend torna l’equità. === Al riguard ëd la discriminassion === {{verse|chapter=35|verse=23}}E ‘l castigh a rivrà a j’àutre nassion, fin-a a la mira che a eliminerà e a s-ciaprà soa potensa nen giusta. {{verse|chapter=35|verse=24}}Fin-a che a l’avrà daje a mincadun lòn ch’a mérita dij sò fàit, e a l’avrà giudicà soe euvre conform soe ‘ntension. {{verse|chapter=35|verse=25}}A la fin a giudicrà la càusa ‘d soa gent, e pien d’amor për lor, a-j rendrà l’argiojissansa. {{verse|chapter=35|verse=26}}La misericòrdia ‘d Dé al temp dla tribulassion a l’ha tanta ‘d cola oportunità parèj dle nìvole ch’a pòrto pieuva ant ël temp ëd suitin-a. == 36 == {{chapter|36}} === N'orassion për ël pòpol ëd Dé === {{verse|chapter=36|verse=1}}Misericòrdia ‘d nojàutri, Nosgnor, Dé dl’Univers, {{verse|chapter=36|verse=2}}àussa toa man an sle gent strangere, përch’a vëddo toa potensa. {{verse|chapter=36|verse=3}}Com ai sò euj it ses mostrate sant an mes ëd nojàutri, parèj a nòstri euj fate vëdde grand an mes ëd lor. {{verse|chapter=36|verse=4}}Ch’at arconòsso, tanme noi i l’oma arconossù ch’a-i é pa n’àutr dio fòra ‘d ti. {{verse|chapter=36|verse=5}}Fà torna neuv ij segn e d’àutri portent, glorìfica toa man e tò brass ëd drita. {{verse|chapter=36|verse=6}}Desvija lë sdegn e sversa la flin-a, dësbla l’aversari e tampa giù ël nemis. {{verse|chapter=36|verse=7}}Pressa ‘l temp e avìsnte dël giurament: che toe maravije a sio contà. {{verse|chapter=36|verse=8}}Ch’a sia consumà dal feu col ch’a veul scampé, ch’a vado an perdission coj ch’a fan dël mal a toa gent. {{verse|chapter=36|verse=9}}Sgniaca le teste dij governant nemis ch’a diso:”A-i é gnun fòra ‘d nojàutri!”. {{verse|chapter=36|verse=10}}Assembla tute le tribù ‘d Giacòb, daje soa possession com a l’era ant ël prinsipi. {{verse|chapter=36|verse=11}}Pietà Nosgnor, ëd la gent ch’a pòrta tò nòm, d’Israel ch’it l’has tratà com a fùssa tò primnassù. {{verse|chapter=36|verse=12}}Pietà ‘d toa sità santa, ëd Gerusalem, andova che ti ‘t ëstàghe. {{verse|chapter=36|verse=13}}Che Sion a sia ‘mpinìa ‘d gent celebrànta, toa gent ëd toa glòria. {{verse|chapter=36|verse=14}}Testimònia a favor ëd tò pòpol ch’a l’é stàit creà fin-a dal prinsipi, compiss le promësse fàite an tò nòm dai profeta. {{verse|chapter=36|verse=15}}Daje arcompensa a coj ch’a spero an ti, che ij tò profeta a sio trovà degn ëd crédit. {{verse|chapter=36|verse=16}}Nosgnor, scota la preghiera dij tò sërvent conform la benedission ëd Aron për toa gent, {{verse|chapter=36|verse=17}}përchè, an sla tèra, tut ël mond a ‘rconòssa che ti ‘t ses ël Signor, ëd Dé ‘d tùit. {{verse|chapter=36|verse=18}}Lë stòmi a peul digerì tute sòrt d’aliment, pura, a-i é ‘d mangé mej che d’àutr. {{verse|chapter=36|verse=19}}Ël palà ‘rconòss ël gust d’un piat ëd servagin-a, parèj në spìrit ëd sust arconòss ij dëscors busiard. {{verse|chapter=36|verse=20}}Në spìrit torzù a pòrta disgust, tutun l’òm d’esperiensa a dà lòn ch’a mérita. === Serne na fomna === {{verse|chapter=36|verse=21}}Na fomna venta ch’aceta l’òm ch’a-j presento, ma serte fije mariòire a son mej che d’àutre. {{verse|chapter=36|verse=22}}La blessa ‘d na fomna a dà argiojissansa a sò marì: a peul pa desideré nen ëd mej. {{verse|chapter=36|verse=23}}Se peui a sà dcò parlé con dosseur e bontà, a-i sarà pa un marì pì boneuros che col-lì. {{verse|chapter=36|verse=24}}Pijesse na sposa a l’é la pì bon-a dj’aquisission: agiut e apògg për sò òm. {{verse|chapter=36|verse=25}}Ambelelà dova a-i è nen cioenda, tut a peul esse ravagià, andova a-i é pa fomna l’òm a gëmm solengh. {{verse|chapter=36|verse=26}}As dà pa fiusa a ‘n làder vagabond, ch’a passa da borgh an borgh! {{verse|chapter=36|verse=27}}Përparèj dl’òm sensa famija ch’as cogia basta ch’a sia. == 37 == {{chapter|37}} === Amis fàuss === {{verse|chapter=37|verse=1}}Tùit a peulo dì: «I son dcò mi tò amis!»; m’a-i é ëd gent ch’a son amis mach ëd nòm. {{verse|chapter=37|verse=2}}Che tristëssa mortal a l’é n’amis ch’a ven a esse nemis! {{verse|chapter=37|verse=3}}D’andova seurt-la sta ‘nclinassion grama, che adoss a l’ha, da cheurve la tèra con toa malissia? {{verse|chapter=37|verse=4}}A-i é mach ël camrada ch’argiojiss ëd tò boneur, mach che ant ël di dël maleur a s’adresrà contra ‘d ti. {{verse|chapter=37|verse=5}}L’amis a sarà pront a partagé toe pen-e tant ch’a-i sia da mangé, tutun, ant ël moment ëd la malora at sarà nemis. {{verse|chapter=37|verse=6}}Che tò cheur a vada mai a dësmentié l’amis, avìsnte ‘d chiel ant ël bin-esse. === Prudensa cand ch'as arsèiv ëd consèj === {{verse|chapter=37|verse=7}}Minca consilié a sugeriss sò consèj, mach che a-i é col ch’a dà consèj a pròpi profit. {{verse|chapter=37|verse=8}}Pijte varda da coj ch’a dan consèj: venta sëmper anformesse ‘d cole ch’a son soe vere necessità - chiel ant ël dé consèj a penserà a sò anteresse - përchè a vada pa a campé la sòrt dzora ‘d ti {{verse|chapter=37|verse=9}}e a disa:” It l’has sernù un bon camin”, peui as tnirà aranda për vëdde lòn ch’at ancapiterà. {{verse|chapter=37|verse=10}} 10 Vate pa a consijé con coj ch’at beico dë sbies, stërma lòn ch’it veule fé con coj ch’at anvìdio. {{verse|chapter=37|verse=11}}Va mai a pijé consèj da na fomna an sla soa rival. nì da un tëmros an sla guera, nì d’un negossiant an sël mercà, nì d’un comprador an sël pressi ëd véndita, nì da n’anvidios an sl’arconossensa, nì d’un sensa cheur an sla bontà, nì d’un fagnan an sël travaj, nì d’un salarià an sl’amson, nì d’un sërvent pìgher an s’un grand travaj; dipend mai da costissì për gnun consèj. {{verse|chapter=37|verse=12}}Nopà frequenta soens n’òm ëd fede, conossù da ti tant ‘me osservant dij comandament e ch’a l’àbia ij midem sentiment ëd ti: s’i dovèisse tombé, a savrà compatite. {{verse|chapter=37|verse=13}}Séguita ‘l consèj ëd tò cheur, përchè gnun a sarà pì fedel che chiel. {{verse|chapter=37|verse=14}}La cossiensa ‘d n’òm tavòta a peul avertì mej che sèt sentinele butà ant na tor për vaité. {{verse|chapter=37|verse=15}}Tutun, prèga pì che tut, ël Pì Àut, përchè at guerna an tò camin vers la vrità. === Saviëssa vera e fàussa === {{verse|chapter=37|verse=16}}La rason a l’é prinsipi ëd tut: bon-a riflession anans ëd qualsëssìa assion. {{verse|chapter=37|verse=17}}A l’é ant lë spìrit che ij pensé a l’han soa rèis; a në rivo sti quat branch-sì: {{verse|chapter=37|verse=18}}bin, mal, vita e mòrt, ma cola ch’a dòmina dzortut a l’é tavòta la lenga. {{verse|chapter=37|verse=19}}A peul d’essie n’òm magìster ëd vàire d’àutri, meno che, a l’é pa bon a dësbrojesse da sol. {{verse|chapter=37|verse=20}}A -i é col dotà ‘d bërtavela e ch’a fà visa d’esse savi: a sarà ‘n ghignon a tùit e a l’avrà gnanca da mangé, {{verse|chapter=37|verse=21}}përchè a l’avìa pa avù la grassia da Nosgnor, e a l’è giun ëd tuta saviëssa. {{verse|chapter=37|verse=22}}D’àutri a son savant ma mach për lor: dzora ‘d sò làver ij frut sicur a rivo da soa ‘nteligensa. {{verse|chapter=37|verse=23}}Nompà, l’òm savi a dà saviëssa për soa gent, e ij frut ëd soa anteligensa a son degn ëd fiusa. {{verse|chapter=37|verse=24}}Ël savi a sarà colm ëd benedission e considerà beà da tuti coj ch’a lo vëddo. {{verse|chapter=37|verse=25}}ij di dla vita dl’òm as peulo contesse, tutun ij di d’Israel a son sensa nùmer. {{verse|chapter=37|verse=26}}Ël savi a otnirà fiusa da sò pòpol tant ‘me n’ardità e sò nòm a vivrà për sempe. === Al riguard ëd la moderassion === {{verse|chapter=37|verse=27}}Car ël mè fieul, tut arlongh toa vita, but-te a la preuva: arconòss lòn ch’a l’é mal për ti e sàpie arfudelo. {{verse|chapter=37|verse=28}}An efet, pa tut a conven a tùit e nen tuti apressio tut. {{verse|chapter=37|verse=29}}Venta mai esse tròp goliard a tute le galuparìe, vate mai a campé an sij piasì e an sël mangé, {{verse|chapter=37|verse=30}}përchè mangé tròp a l’è sorgiss ëd maladìe e l’ecess a l’é scheur nausios. {{verse|chapter=37|verse=31}}Vàire a son mòrt për intemperansa: col ch’as contròla a farà pì longa soa vita. == 38 == {{chapter|38}} === Riguard a 'd medich e salute === {{verse|chapter=38|verse=1}}Onóra ‘l médich për sò servissi: dcò chiel a l’é stàit creà da Nosgnor. {{verse|chapter=38|verse=2}}L’art ëd la varigion a ven dal Pì Àut, e dcò dal rè a s’arsèiv ëd gràssie. {{verse|chapter=38|verse=2}}Ma ‘l médich a peul esse fier ëd sò savèj: chiel a l’ha l’amirassion ëdcò an tra ij grand. {{verse|chapter=38|verse=4}}Nosgnor a fà s-ciòde d’èrbe meisinòire da la tèra e l’òm ëd sust a-j dëspresia nen. {{verse|chapter=38|verse=5}}I lo savoma bin: a l’é gràssie a ‘n tòch ëd bòsch che Mosè a l’ha fàit vnì bon-a da bèive l’eva: an gràssia d’un bion a l’è arconossusse ‘l podèj ëd Dé! {{verse|chapter=38|verse=6}}Dé a l’ha daje a l’òm la siensa përchè a glorifichèisso soe maravije: {{verse|chapter=38|verse=7}}con le piante ël dotor a soagna e a gava ‘l dolor, e lë spessiari a pronta ‘d melangi. {{verse|chapter=38|verse=8}}Ma a l’é da Nosgnor ch’a-i riva ‘l benesse dla tèra: soe euvre a vniran mai a manch! {{verse|chapter=38|verse=9}}Car ël mè fieul, dovèisse mai tombé malavi, perdte pa an malinconìa ma prega ‘l Signor e chiel at varirà! {{verse|chapter=38|verse=10}}Tente leugn da toe fote, purìfica cheur e man da tute le colpe. {{verse|chapter=38|verse=11}}S’it peule felo: smon a Nosgnor na brancà ‘d farin-a volàira compagnà d’ancens e euli. {{verse|chapter=38|verse=12}}Peui lassa ch’antërven-a ‘l médich, dcò chiel a riva da Nosgnor, ch’a staga pa leugn da ti: it n’has da manca. {{verse|chapter=38|verse=13}}A-i son peui ëd cas, che gnanca ‘l dotor a riess a varite: {{verse|chapter=38|verse=1}}a l’é antlora ch’it l’has da preghé ‘l Signor ch’at conceda d’arlamete ant la tribulassion e d’otnì l’arsaniment e ‘d conservete an vita. {{verse|chapter=38|verse=5}}Col ch’a pëcca dë 'dnans ëd sò Creator a mérita ‘d tombé ant le man ëd un mèdich! === Seurte dal deul === {{verse|chapter=38|verse=16}}Car ël mè fieul, piora ‘l mòrt ch’a l’era car a ti, ancamin-a ‘l deul e sfòga tò dolor. Daje seportura conform a soa volontà e soagna soa tomba. {{verse|chapter=38|verse=17}}Che toa plenta a peuda esprime l’amarëssa! Frapa tò cheur con ardor. Pòrta ‘l deul për tut ël temp ch’ai n’a-i é da manca : ch’a sia proporsionà a soa dignità, evité tute maldicense e peui, sërca ‘d consolete ‘d tò sagrin. {{verse|chapter=38|verse=18}}As peul meuire ‘d soferensa e la pen-a dël cheur a consuma le fòrse. {{verse|chapter=38|verse=19}}Ël maleur gròss a slonga ‘l sagrin e l’angossa sensa fin a pòrta a na vita ‘d maledission e miséria. {{verse|chapter=38|verse=20}}Laste pa andè a la tristëssa, bùtla da banda e pensa a tò avnì. {{verse|chapter=38|verse=21}}Dësmentia mai: da la mòrt as torna nen, tò grand sagrin a servirà pa nì a ti nì a col ch’a l’é mòrt e at farà mach dël mal. {{verse|chapter=38|verse=22}}Avìsnte che soa sòrt a sarà dcò la toa: “Ier a mi, ancheuj a ti”. {{verse|chapter=38|verse=23}}Cand che n’òm a intra ant ël darié arpòs, a l’é dcò la memòria dël mòrt ch’a l’ha dirit a la rechie; consolassion ëd chiel adess che sò spìrit a l’é partì. === Comersi e artisanat === {{verse|chapter=38|verse=24}}Për vnì a esse un savant, un magìster ëd saviëssa, venta avèj motobin ëd moment ëd rechie. Col ch’a l’ha pòca ocupassion manual a vnirà esse savi.{{verse|chapter=38|verse=25}}Com a podria-lo vnì savi ël lauràur. A l’ha mach n’orgheuj: dovré l’avuja, fé andé anans ij beu, passé soa vita al ritm ëd sò travaj e sò bocin. {{verse|chapter=38|verse=26}}Tut ël but a stà ant ij sorch e le preus e as deurm nen la neuit për deje da mangé a le vache. {{verse|chapter=38|verse=27}}L’artisan e l’artista ch’a passo la neuit tanme ‘l di, e a gravo ‘d gravure an sij cacèt, a buto tut ël deuit a varié le figure; tùit aplicà a la riprodussion dël model a stan dësvij a compì da bin ël travaj. {{verse|chapter=38|verse=28}}Parèj ël fré, setà dë 'dnans ëd l’ancuso: as concentra an sël fèr da travajé. Ël flambé dël feu a lo coata ‘d sudor, e con ël calor ëd la fòrgia a dev loté. Ël rabel dël martel a jë struniss j’orije, e ij sò euj a stan pontà ‘n sël model d’arproduve, tut ciapà dal perfessionament ëd soa euvra e a passa la neuit a otimisela. {{verse|chapter=38|verse=29}}L’istess ël tupiné, setà a sò travaj: a fa viré sò torn con ij pé. Tavòta preocupà ‘d finì l’euvra, a buta tùit ij sò sfòrs a la riprodussion d'un gran nùmer ëd tòch. {{verse|chapter=38|verse=30}}Con le man a modela la creja antramentre che con ij pé a në contràsta la resistensa: tut angagià a na vernisadura a la perfession a stà dësvij për polidé ‘l forn. {{verse|chapter=38|verse=31}}Tuta sta gent-sì a l’ha fiusa an soe man e mincadun a l’é espert ëd so mesté. {{verse|chapter=38|verse=32}}Na sità, sensa ‘d lor as podrìa pa drissesse, nì j’òm a-i podrìo sté o andé an gir. Ma ‘l consèj ëd palass-sità a-j ciama pa sò avis, {{verse|chapter=38|verse=33}}nì a l’han pòst ant la ciambreja. Lor a pijo nen pòst an slë scagn da giùdes përchè a capisso nen la lege o ël dirit. {{verse|chapter=38|verse=34}}Nì a comparisso an tra j’autor dij proverbi. Contut lor a sosten-o j’euvre materiaj e soa preghiera a l’é për mej esercité sò mesté. === L'atività dlë scriba === Bin divers a l’é col ch’a s’àplica a medité la lege dël Pì Àut. == 39 == {{chapter|39}} {{verse|chapter=39|verse=1}}Chiel a studia la saviëssa dij magìster antich e a medité ‘l message dij profeta. {{verse|chapter=39|verse=2}}Chiel a guerna le memòrie dj’òm famos e ‘d lòn ch’as conta dj’òm avosà e a intra ‘ndrinta a le sutilità dij proverbi. {{verse|chapter=39|verse=3}}Arsërca ij segret ëd le paràbole, j’enìgma dij proverbi e tuta soa vita a l’é ocupà da le màssime dla sapiensa. {{verse|chapter=39|verse=4}}A peul përparèj rende servissi a ‘d gent amportanta, aranda dij dirigent ëd govern. A chiel as dan d’ancàrich a viagé an tèra strangera, përchè a l’ha esperiensa dël bin e dël mal ëd l’òm. {{verse|chapter=39|verse=5}}Tute le matin a s’alva bonora për dedichesse a Nosgnor ch’a l’ha crealo, e preghé an presensa dël Pì Àut. Chiel a doverta ij sò làver e a ‘ncamin-a l’orassion, an ciamand përdon dij pecà comëttù. {{verse|chapter=39|verse=6}}A prega Nosgnor, ël Grand Dé, ‘d vorèije inspiré d’anteligensa ;anlora dcò chiel a podrà spantié ël message ‘d soa saviëssa e, con l’orassion, ringrassié ‘l Signor. {{verse|chapter=39|verse=7}}Parèj ël savi adressa soa volontà e sò savèj, an meditand ij misteri divin. {{verse|chapter=39|verse=8}}Ël savi a mostra l’educassion fiamenga ch’a l’han mostraje, as glorierà ant la lege, régola dl’aleansa ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=39|verse=9}}Tùit a vanteran soa ‘nteligensa e a sarà mai dësmentià; soa memòria a sarà mai perdùa e sò nòm a restrà viv fin-a a la dariera generassion dl’òm. {{verse|chapter=39|verse=10}}Le nassion a conteran ëd soa sapiensa e la ciambreja a proclamerà sò elògi. {{verse|chapter=39|verse=11}}An soa vita, as lasrà darera un nòm pì glorios che mila d’àutri e cand ch’a rivrà soa ora , a podrà meuire sodisfàit. === N'inn ëd làuda a Nosgnor === {{verse|chapter=39|verse=12}}I veui ancor espon-e mie riflession, i jë smijo a la lun-a ant ël sò pien ëd metà mèis, i son ampinime d’ideje che i veui esprime. {{verse|chapter=39|verse=13}}Scoteme fieuj sant, e chërse tanme na pianta ‘d reuse an brova dl’eva. {{verse|chapter=39|verse=14}}Parèj dl’ancens spantié bon profum, e com ël liri ch’as cheurv ëd fior. Antoné un càntich e cantelo an còro, ringrassié Nosgnor për tut lòn ch’a l’ha fàit. {{verse|chapter=39|verse=15}}Proclamé sò grand Nòm, fé conòsse soa làuda e con vòsti cant al son ëd l’àrpa. Celebrelo parèj: {{verse|chapter=39|verse=16}}«Magnìfiche j’euvre ‘d Nosgnor! A sò temp tute soe euvre a saran realisà. {{verse|chapter=39|verse=17}}Venta pa ciamesse: "Përchè sòn?Còs serv-lo lòn?". Al moment bon tute le domande a l’avran rispòsta. Dé a l’ha mach da dì na paròla, e j’eve as fërmo tanme ant na diga; basta ch’a lo disa e le cisterne a s’ampinisso. {{verse|chapter=39|verse=19}}Chiel a dà n’órdin e tut as compiss com a veul; gnun a peul buté d’antrap a soa salvëssa. {{verse|chapter=39|verse=19}}dë 'dnans ëd j’euj a l’ha tut lòn ch’a fan ij mortaj, e a peul scapé nen a sò bèich. {{verse|chapter=39|verse=20}}Sò colp d’euj a sesiss ël prinsipi e la fin dij temp: për chiel nen a l’é strasordinari. {{verse|chapter=39|verse=21}}Venta pa ciamesse: “Còs é-lo sòn? E lòn, còs serv-lo?”, përchè tut a l’è creà con un but precis. {{verse|chapter=39|verse=22}}Soa benedission a dësbòrda tanme un fium, parèj ëd na bùria ch’a va inondé la tèra. {{verse|chapter=39|verse=23}}Contut le nassion a sperimenteran soa flin-a, parèj com a l’avìa trasformà j’eve ant un desert salà. {{verse|chapter=39|verse=24}}Soe stra a son drite për ij sant, ma pien-e d’antrap për ij sensa-lege. {{verse|chapter=39|verse=25}}Tut lòn ch’a l’é bel e bon a l’é stàit creà dal prinsipi, com ëdcò ij maleur për ij pecador. {{verse|chapter=39|verse=26}}Për vive, jë bzògn ëd prima necessità për l’òm a son: eva, feu, fèr e la sal, farin-a ‘d gran, làit e amel, vin, jus d’uva, euli e vestì. {{verse|chapter=39|verse=27}}Tut sòn a l’é un bin për ij fedej, ma a ven a esse nociv për la gent sensa fede nì lege. {{verse|chapter=39|verse=28}}A-i son ëd vent creà për castigh che con sò furor a grevo na vira ‘d pì e a l’ora dël giudissi, a s-ciodran tuta soa violensa an pasiand parèj lë sdegn dël Creator. {{verse|chapter=39|verse=29}}Feu, grela, famin-a e mòrt, tut sòn a l’è stàit creà për ël castigh. {{verse|chapter=39|verse=30}} Dent a cròch ëd le bestie ferose, scorpion, vìpre, spa d’arvangia contra j’infedej, {{verse|chapter=39|verse=31}}tuti costissì a esulteran d’ubidì a sò comand. Pront an sla tèra për tùit ij bzògn, A sò temp a trasgrediran pa la paròla. {{verse|chapter=39|verse=32}}Tut sòn për mi a l’é ciàir dal prinsipi. Donch, i l’hai pensaie ansima e butalo për ëscrit: {{verse|chapter=39|verse=33}}“Tut lòn ch’a fa Nosgnor a l’é bon, ant lë bsògn chiel a provëdrà a lòn ch’a manca”. {{verse|chapter=39|verse=34}}Venta nen dì: “ Sòn a l’é pes che lòn!”. Përchè a-i rivrà ‘l temp che tut a sarà arconossù tanme bon! {{verse|chapter=39|verse=35}}E adess canté con tut vòst cheur e a vos rionda e benedì ël nòm ëd Nosgnor”. == 40 == {{chapter|40}} === Miseria dl'òm === {{verse|chapter=40|verse=1}}Tuti j’òm a son sotmetù a fastudi, un giov grev a pèisa an sij fieuj d’Adam, dal di ch’a seurto da le ventraje ëd soa mare fin-a a cand a torno a la mare-tèra ’d tùit. {{verse|chapter=40|verse=2}}lòn ch’a-j rùmia ant ij pensé e a-j fa pau, lòn ch’a speto con aprension, a l’é ‘l di ëd soa fin. {{verse|chapter=40|verse=3}}A son tuti butà parèj, a ‘ncaminé dal rè ch’a l’è stà dzora ‘d sò tròno, fin-a ‘l darié sò sùdit setà për tèra ant la snìsia, {{verse|chapter=40|verse=4}}da col ch’a pòrta ‘l mantel ross e la coron-a fin-a a col vestì mach ëd tèila. {{verse|chapter=40|verse=5}}A conòsso tuti la ràbia e la gelosìa, ël turbament e l’anchietùdin, la pau dla mòrt, ël rancor e la dëscòrdia. E s’a van a cogesse për trovè d’arlass, la seugn ëd la neuit a dësvija soe angosse. {{verse|chapter=40|verse=6}}A s’arlama për pòch, scasi nen, peui ant ël seugn, parèj d’un di ëd vardia, a l’é bolversà da le carcaveje ‘d sò cheur, com a fussa scampà dal front ëd bataja. {{verse|chapter=40|verse=7}}E antramentre che ‘nt ël seugn a stà për butesse an salv, as dësvija, an maravijàndze dla tëmma nen real. {{verse|chapter=40|verse=8}}Costa a l’é la situassion ëd tùit ij vivent, da l’òm a la bestia; contut, për ël pecador a l’é sét vire pes: {{verse|chapter=40|verse=9}}mòrt, sangh, dëscòrdia e guere, malora, famin-a, ruin-a e disàstr. {{verse|chapter=40|verse=10}}Tuti sti maleur a son ëstàit creà për ij gram, e sempe për lor ch’a l’é rivane la grand inondassion. {{verse|chapter=40|verse=11}}Tut lòn ch’a ven da la tèra, a-i tornerà; j’eve a torno sèmper al mar. === L'angiustissia a trionferà pa === {{verse|chapter=40|verse=12}}A spariran tùit ij present fàit për corompe ij giùdes e j’angiustissie: mach la lealtà a restrà etérna. {{verse|chapter=40|verse=13}}Le richësse 'ngiùste a sëccheran parèj d’un torent, as perdran com artron-a ant na buria un tron ch’a struniss. {{verse|chapter=40|verse=14}}Ij trasgressor a ‘ndran an ruin-a përparèj coma 'l nen giust a s’arpatrà an dovertand le man. {{verse|chapter=40|verse=15}}La dëssendensa dij përvers a butrà pa pì d’àutri branch, le rèis pa pure a saran dzora ‘d na pera dura sensa teren. {{verse|chapter=40|verse=16}}Ij goré ch’a chërso aranda dl’eva o an brova d’un ri, a saran tajà anans ëd tute j’àutre erbe. {{verse|chapter=40|verse=17}}Contut la generosità a l’é un paradis benedì e l’almòsna a dura sempe. === Le gòj ëd la vita === {{verse|chapter=40|verse=18}}Dossa a sarà la vita dl’ovrié e ‘d col ch’a basta a chiel istess, ma pì ancor a lo sarà për col ch’a treuva un tesòr. {{verse|chapter=40|verse=19}}Un nòm a l’é assicurà da vàire fieuj o da la fondassion ëd na sità, ma na fomna ireprensìbila a sarà pì stimà ancor. {{verse|chapter=40|verse=20}}Vin e mùsica arlamo ël cheur, ma l’amor dla saviëssa pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=21}}La fluta e l’arpa a fan na bela melodìa, ma na paròla gentila a l’é pì dossa ancor. {{verse|chapter=40|verse=22}}L’euj a l’ha anvìa ‘d grassia e blëssa, ma dël verd ëd la campagna pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=23}}L’amis e ‘l cambrada as treuvo sèmper al moment giust, tutun fomna e marì pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=24}}Ij frej e n’agiut a servo ant ij brut moment, ma la carità a salverà pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=25}}L’òr e l’argent a dan na posission sicura, ma ‘n bon consèj a ven apressià pì ancor. {{verse|chapter=40|verse=26}}Richëssa e potensa a dan fiusa al cheur, ma la tëmma ‘d Nosgnor a la dà pì ancor. S’it vénere ‘l Signor, at mancrà nen; con Chiel it l’avras pa da manca ‘d ciamé d’agiut. {{verse|chapter=40|verse=27}}La venerassion ëd Nosgnor a l’é un paradis benedì, e soa protession a val ëd pì che tute j’àutre glòrie. === La dësgrassia 'd mendiché === {{verse|chapter=40|verse=28}}Car ël mè fieul, va pa a limosné: a l’é mej meuire che mendiché. {{verse|chapter=40|verse=29}}L’òm ch’a bèica sèmper a la tàula dj’àutri a viv na vita da nen: andrà antamnesse con ëd mangé forësté, l’òm savi e educà as në pijerà varda. {{verse|chapter=40|verse=30}}Për l’òm sensa vergògna ‘l pan almosnà, a smijerà doss a sò palà, ma ‘n soe ventraje a l’avrà l’efet dël feu. == 41 == '''{{chapter|41}} === Riguard ëd la mòrt === {{verse|chapter=41|verse=1}}Mòrt! Com a l’é mèr pensé a ti, për l’òm ch’a viv pasi an tra soe richësse, cand che l’òm a l’ha nen fastudi e boneur an tut, ancora bon a apressié ij piasì! {{verse|chapter=41|verse=2}}Òh mòrt, com it ses binëvnùa, për l’òm ant la necessità e sensa fòrse, për l’òm tròp vej, acablà da pensé, për l’arviros ch’a l’ha pa pì passiensa! {{verse|chapter=41|verse=3}}Gnun-a tëmme ‘d sentensa dla mòrt, pensa a coj ch’a l’ero anans ëd ti e a coj ch’a vniran apress. {{verse|chapter=41|verse=4}}Meuire a l’é ‘l destin che Nosgnor ampon a tuti j’esse vivent. Donca, përchè arfudè lòn che ‘l Pì Àut a l’ha giudicà bon për tùit? Che toa vita a l’àbia da duré, des ann, o sent o mila, ant ël mond dij mòrt as në ten pa cont ëd pianta. === Ël destin dij pecador === {{verse|chapter=41|verse=5}}Ij fieuj dij pecador a son n’abominassion, na rassa grama ch’a frequenta le ca dij përvers. {{verse|chapter=41|verse=6}} L’ardità dij fieuj dij pecador a ‘ndrà perdùa e soa dëssendensa andrà anans ant ël dzonor. {{verse|chapter=41|verse=7}}Un pare sensa religion a sarà rimprocià da sò fieuj, përchè as sento dëspresià a càusa ‘d chiel. {{verse|chapter=41|verse=8}}Maleur a vojàutri, gent sensa religion ch’i chite la Lej dël Pì Àut! {{verse|chapter=41|verse=9}} Se voi ‘v moltìpliche, tut a sarà për la ruin-a; se i seve nassù, a l’é për la maledission e, cand i meuire i l’eve l’ardità dël maledet. {{verse|chapter=41|verse=10}}Tut lòn ch’a seurt da la tèra, a la tèra a torna; parèj ëd gent sensa religion: da la maledission a la ruin-a. {{verse|chapter=41|verse=11}}As fà deul an facia dij cadàver dij pecador, contut sò nòm a sarà dëscancelà. {{verse|chapter=41|verse=12}}Guerna tò nòm, përchè at survivrà: pì che mila tesòr d’òr. {{verse|chapter=41|verse=13}}La vita ‘d na brava përson-a a l’ha ij di contà, tutun un bon nòm a l’é etern. {{verse|chapter=41|verse=14}}Car ël mè fieul, guerna an pas l’educassion arseivùa. Ma saviëssa stërmà e tesòr sotrà: còs sérv-lo? === Na série 'd contrast === {{verse|chapter=41|verse=15}}N’òm ch’a stërma soa folairà a val pì ëd col ch’a stërma soa saviëssa. {{verse|chapter=41|verse=16}}Adess, prové onta mach dë 'dnans ëd mia paròla, përchè a va pa bin vërgognesse ‘d tute j’onte basta ch’a sia, e d’àutra part, ant ël mond a-i è pa ‘l midem apressiament për lòn ch’a càpita. {{verse|chapter=41|verse=17}}Ëd sòn vojàutri i l’eve d’avèj onta: dë 'dnans ai pare, ëd vive da dësbaucià; dë 'dnans ëd la gent ëd govern, la busiardarìa; {{verse|chapter=41|verse=18}}dë 'dnans ai magistrà, ël delit; dë 'dnans a la ciambreja dël pòpol, la violassion ëd la lege ëd Dé; dë 'dnans ëd un compagn o n’amis, ël fé dël mal; {{verse|chapter=41|verse=19}}dë 'dnans vòstri avzin, d’esse ëd làder. Venta vërgognesse d’ës-ciapé un giurament o un pat, ëd fé ‘l mendich o d’arfudé lòn che giustament a ven ciamà, {{verse|chapter=41|verse=20}}o ‘d pa rësponde a ‘n salut genit. Venta avèj onta dl’anvìa për na meretriss, {{verse|chapter=41|verse=21}}e ‘d disinteressesse d’un compatriòta, o d’apropiesse ‘d n’ardità o na donassion. O ancora dl’anvìa për na fomna ‘d n’àutr, {{verse|chapter=41|verse=22}}ëd vorèj avèj relassion con la pròpia s-ciava, e, pes ancor, vorèj avzinesse a sò let. Àbie d’onta d’ansulté vòstri amis o ëd rinfaceje d’avèj lòn che voi i l’eve daje. == 42 == {{chapter|42}} {{verse|chapter=42|verse=1}}Àbie onta d’arpete lòn ch’i l’eve sentù e ‘d dësvelé ‘d segret. A l’é mach ëd lòn, ch’i l’eve d’avèj pròpi vërgògna e tùit a v’aproveran. Vardé-sì j’ocasion andova a l’é pa necessari d’avèj vërgògna nì ëd séntse colpévol për rispèt uman. {{verse|chapter=42|verse=2}}Gnun-a onta d’esse sotmëttù dla lege dël Pì Àut nì ëd soa aleansa; nì d’assòlve un pagan se a l’é nossent, {{verse|chapter=42|verse=3}}nì ëd ten-e cont con n’amis o con un compagn ëd viage, nì ëd partagé toa ardità con d’àutri; {{verse|chapter=42|verse=4}}nì d’avèj na balansa e ‘d pèis giust, nì ëd cheuje un profit, cit o grand, {{verse|chapter=42|verse=5}}o d’un benefissi comercial. Gnun-a vërgògna ëd rimprocé con severità tò fieuj, nì ëd foëtté a sangh la schin-a ‘d në s-ciav fagnan. {{verse|chapter=42|verse=6}}Se toa fomna a l’é grama opura dova ch’a-i son tròpe man, gnun-e tëmme ‘d dovré ciav e cacèt. {{verse|chapter=42|verse=7}}Conta e pèisa tut lòn ch’it bute an depòsit; ch’a sia tut scrivu: dé e avèj. {{verse|chapter=42|verse=8}}Gnun-a onta ‘d rimprocé ‘l fòl, lë stordi o ël vej acusà d’adulteri. It podras parèj mostrete tanme n’òm genit educà,e it saras apressià da tùit. === Fije e pare === {{verse|chapter=42|verse=9}}Na fija, a l’è për un pare, n’adoss ëd n'anchietùdin segreta, na preocupassion ch’a slontan-a la seugn: cand a l’é giovo, përchè a vada pa a passé l’età da trové da mariesse; e na vira acasà ch’a peuda esse arpudià. {{verse|chapter=42|verse=10}}Da fiëtta, la tëmma a l’é ch’a vada nen a fesse sedùe e vnì pajòla sota ‘l tèit dël pare. S’a l’é con ël marì, ch’a croa an colpa, acasà ch’a sia pa bon-a a caté ‘d cit. {{verse|chapter=42|verse=11}}Donca, se la vérgin a l’é pa ‘d bon comand, ti fà pì fòrta la vigilansa, përchè at fasa nen esse svergna dij tò nemis, a fasa parlé la gent ëd la sità e a në sia la fàula, parèj da fete vërgogné dë 'dnans ëd tùit. {{verse|chapter=42|verse=12}}Toa fija venta pa ch’a mostra soa blëssa a tuti, nì ch’a frequenta tròp ël ciancium ëd le fomne, {{verse|chapter=42|verse=13}}përchè la malissia dle fomne a ven fòra parèj dle càmole dai vestì. {{verse|chapter=42|verse=14}}Mej la gramìssia ‘d n’òm che la bontà ‘d na fomna! Na fija svërgognà a dzonora sò pare. === J'euvre 'd Dé ant la natura === {{verse|chapter=42|verse=15}}Ore, i veui memorié tut lòn che Nosgnor a l’ha fàit; veuj conté lòn ch’i l’hai vëddù. Nosgnor a l’ha creà tut për mojen ëd soa paròla, e a l’é sò but ch'a l’é compisse për l’acòrd con soa volontà. {{verse|chapter=42|verse=16}}Përparèj com as vëdd ël sol che con sò splendor a fà vëdde tut, j’euvre ‘d Nosgnor a son satìe ‘d soa glòria. {{verse|chapter=42|verse=17}}Gnanca j’àngej sant dël Signor a peulo conté tute soe maravije: Nosgnor Onipotent a l’ha stabilì tut su base fërme, përchè tut ël mond antregh a ten-a bon an soa gloriosa presensa. {{verse|chapter=42|verse=18}}Dé a pénetra sò beich fin-a ‘l fond dël mar e fin-a ant ël balatron dij cheur: chiel a conòss ij sò segret. Ël Pì Àut, a peul savèj tut. Chiel a scrùta da bin ij segn ch’a marco ij temp. {{verse|chapter=42|verse=19}}A dësvela passà e avnì e arvela ‘l fond dij segret. {{verse|chapter=42|verse=20}}Ti ‘t peule pa stërmeje ij tò pensé e gnun-a ‘d toe paròle a peul scampeie. {{verse|chapter=42|verse=21}}Con saviëssa a l’ha ciadlà soe euvre grande, arlongh tut ël cors dij sécoj. Chiel a l’é da sèmper e a restrà për sempe, e ‘d soa euvra as peul giontesse o gavesse nen: e a l’ha pa da manca ‘d consijé. {{verse|chapter=42|verse=22}}Ah! Com a son bele soe euvre, dcò se i në s-ceiroma mach në spluva! {{verse|chapter=42|verse=23}}Frem e ùtil a l’é tut lòn ch’a l’ha fàit e ‘l but ëd Nosgnor as realisa sempe. {{verse|chapter=42|verse=24}}Tut a va a parija, e as corispondo, le ciòse, un-a a l’àutra: l’imperfession a l’ha pa creala. {{verse|chapter=42|verse=25}}Na ciòsa a fa pì fòrt ël valor ëd n’àutra. La contemplassion ëd soa glòria a va mai pì a la fin! == 43 == {{chapter|43}} === Lë splendrior dël sol === {{verse|chapter=43|verse=1}}Com a l’é anciarmant vacé j’autësse dël pì sclin firmament! Che spetàcol ëd glòria a smon a jë sguard! {{verse|chapter=43|verse=2}}A s’alva, a l’archengh, ël sol, e a smijerìa fin-a nunsié la glòria fiamenga dl’euvra dël Pì Àut. {{verse|chapter=43|verse=3}}Ma a mesdì ël sol a suva la campagna. Chi peul-lo antlora ten-e soa calura? {{verse|chapter=43|verse=4}}A s’arvìscola ‘l feu për ij travaj ëd fòrgia ma ‘l sol a l’é tre vire pì càud, ël sol ch’a brusa le montagne: ch’a manda sofi ëd feu, e a sbòrgna j’euj con ij sò ragg. {{verse|chapter=43|verse=5}}E com a l’é grand Nosgnor! Ël grand ch’a l’ha creà ‘l sol e a n’adressa la corsa con soa paròla! === Lë splendrior ëd la lun-a === {{verse|chapter=43|verse=6}}La lun-a, dcò chila, a s’àlva a soa ora, a marca ‘l temp ch’a passa, andicàndne la durada. {{verse|chapter=43|verse=7}}Astr ch’a cala fin-a a dësparì, la lun-a a serv a marché la dàita dle feste. {{verse|chapter=43|verse=8}}Dcò ‘l mèis a ciapa sò nòm da la lun-a, maravija ch’a càngia e as buta torna a chërse, lum dl’armeja dël cel ch’a sbërlus an sël firmament. === La glòria dle stèile e dl'arcancel === {{verse|chapter=43|verse=9}}lë splendor ëd le stèile a fa la blëssa dël cel: l’ornament rajant dj’autësse ‘d Nosgnor. {{verse|chapter=43|verse=10}}A ubidisso a j’órdin dël Dé ùnich, an stasend andova a l’ha butaie e sensa chité sò pòst ëd guardia. {{verse|chapter=43|verse=11}}Vàrda l’arcancel e benedis col ch’a l’ha falo: eclatan an tuta soa blëssa. {{verse|chapter=43|verse=12}}A fà la trassa ant ël cel con n’arch ëd lus: a l’ha tendulo ël Pì Àut con soe man. === Le maravije dla natura === {{verse|chapter=43|verse=13}}Nosgnor a fa tombé le grele ‘d tempesta, peui, sò vorèj a sfranda ‘l lòsne; {{verse|chapter=43|verse=14}}a doverta le riserve d’eva dël cel e le nìvole a vòlo tanme d’osèj. {{verse|chapter=43|verse=15}}Soa potensa a s-ciassa le nìvole che peui as ësfriso an grele ‘d tempesta. {{verse|chapter=43|verse=16}}Ël rabel ëd sò tron a fà tramblé la tèra, ch’a seufr tanme na fomna an pajòla. L’arson dël tron a dësbogia le montagne e s’a lo veul, Nosgnor a fà possé ‘l vent marin, {{verse|chapter=43|verse=17}}o la tramontan-a e vent impetuos a sófio, opura a fà tombé la fiòca parèj d’osèj ch’as pòso an sël teren e përparèj a cheurv ij camp parèj ëd në scop ëd aliòstre. {{verse|chapter=43|verse=18}}Soa bianchëssa fiamenga a smaravija j’euj, e ‘l cheur a l’é ambajà a vëdde tut sòn. {{verse|chapter=43|verse=19}}Nosgnor a spantia la brin-a tanme la sal, nopà s’a gèila, la galavèrna ‘s cristalisa ant j’agucin. {{verse|chapter=43|verse=20}}Bufa la bisa, an sl’eva as condensa la giassa; che as pòsa dzora ‘d tuta la massa d’eva, ch’as arvest parèj ëd n’armura. {{verse|chapter=43|verse=21}}Ël vent marin a dvora le montagne e a brusa ‘l desert; tanme a fussa feu a dësbla l’erba. {{verse|chapter=43|verse=22}}Armedi ëd tut a l’é na nivoren-a a l’amprovista, l’arivé dla rosà ch’arlama da la càud. {{verse|chapter=43|verse=23}}Con soa paròla chiel a l’ha domà ‘l balatron ëd ël mar e a l’ha piantaie j’ìsole. {{verse|chapter=43|verse=24}}Coj ch’a nàvigo an sël mar a në conto ij privo, a séntje con nòstre orije i në restoma bele ambajà. {{verse|chapter=43|verse=251}}Ambelelà a-i é tut lòn ch’a l’é dròlo e stupend, esse viv ëd tute sòrt e ‘d mostro marin. {{verse|chapter=43|verse=26}}Për chiel sò nunsi a compiss ël viage ant un bon pòrt, a l’é pro na paròla për regolé tut. {{verse|chapter=43|verse=27}}I podrìo dì ancor vàire e finì mai pì, ma la sara dël dëscors ch’a sia: “Nosgnor a l’é tut!”. {{verse|chapter=43|verse=281}}Coma podrio-ne avèj la fòrsa për laudelo? Chiel an efet, ël Grand, a l’é dëdzora ‘d tute soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=29}}Afros a l’é Nosgnor e motobin grand, soa potensa a l’é na maravija. {{verse|chapter=43|verse=30}}Ant ël glorifiché ‘l Signor, esaltelo pì che peule, përchè a lo sarà mai pro. Ant l’esaltelo moltipliché vòstra fòrsa, stracheve mai, përchè i finireve mai. {{verse|chapter=43|verse=31}}Chi é-lo ch’a l’ha vëddù Nosgnor e chi a podrà celebrelo? Chi a peul magnifichelo com a l’é? {{verse|chapter=43|verse=32}}A-i son vàire euvre stërmà pì grande che coste: nojàutri contemploma mach na part ëd soe euvre. {{verse|chapter=43|verse=33}}Nosgnor a l’ha fàit tut e a l’ha daje saviëssa a coj che a-j veul bin. == 44 == {{chapter|44}} === N'inn an onor dij nòstri antich === {{verse|chapter=44|verse=1}}Foma adess l’elògi dj’òm avosà, dij nòstri pare an soe generassion. {{verse|chapter=44|verse=2}}Nosgnor a l’ha creaje motobin glorios: sò grandeur a l’é da sempe. {{verse|chapter=44|verse=3}}Sgnor ant ij sò regn, a l’é për soa potensa ch’as conossìa sò nòm, consijé famos për soa ‘nteligensa, e messagé ‘d professìe. {{verse|chapter=44|verse=4}}Cap dël pòpol con soe decision e con l’anteligensa dla saviëssa popolar; dëscors savi a-i j’ero an sò ‘nsegnament. {{verse|chapter=44|verse=5}}Compositor ëd melodìe musicaj e autor ëd poem cantà. {{verse|chapter=44|verse=6}}Gent potenta për soa richëssa e ch’a vivìo pasi an soe ca. {{verse|chapter=44|verse=7}}Tuti costissì a l’ero stàit onorà ai sò temp, an soa vita a l’ero stàit avosà. {{verse|chapter=44|verse=8}}Cheicadun ëd lor a l’avìa lassà un nòm, përchè as në selebrèissa la làuda. {{verse|chapter=44|verse=9}}D’àutri a-i é pa pì memòria, passà com a fusso mai esistù, a l’ero stàit com a fusso mai stàit, e dcò sò fieuj apress ëd lor. {{verse|chapter=44|verse=10}}Nopà costissì a son ëstàit òm ëd fede, e soe euvre giuste a son pa dësmentià. {{verse|chapter=44|verse=11}}An soa dëssendensa as conserva na bela ardità: ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=12}}Soa dëssendensa a resta fedel a j’aleanse e grassie a lor dcò ij sò fieuj. {{verse|chapter=44|verse=13}}Për sèmper a restrà soa dëssendensa e soa glòria a sarà pa ‘scurà. {{verse|chapter=44|verse=14}}Ij sò còrp a s’arpòso an pas ant la tomba, ma sò nòm a l’é viv për sempe. {{verse|chapter=44|verse=15}}Tute le nassion a parleran ëd soa saviëssa e la ciambreja dla gent a në farà l’elògi. === Enòch === {{verse|chapter=44|verse=16}}Enòch a l’era piasù a Nosgnor e a l’é stàit rapì, esempi ëd conversion për tute le generassion. === Noè === {{verse|chapter=44|verse=17}}Noè a l’é stàit trovà përfet e giust, al temp ëd la zara a l’é stàit segn d' arconciliassion; për sò mojen na rimanensa a l’era survivùa an sla tèra, al temp dël diluvi. {{verse|chapter=44|verse=18}}Aleanse sensa fin a son fissasse con chiel, përchè con ël diluvi a fusso pa dësblà tùit ij vivent. === Abraham === {{verse|chapter=44|verse=19}}Ël grand Abraham a l’é stàit pare ‘d na caterva ‘d nassion, gnun a l’é stàit mai pì trovà parèj ëd chiel ant la glòria. {{verse|chapter=44|verse=201}}Chiel a l’ha guernà la Lege dël Pì Àut: a l’é intrà con chiel an aleansa. An soa pròpia carn a l’é fissasse st’aleansa e a l’é stàit trovà degn ëd Fej ant la preuva. {{verse|chapter=44|verse=21}}Për sòn Dé a l’ha promëttuje con giurament ëd benedì le gent ëd soa dëssendensa, ëd felo ëd bon nùmer tant ‘me la póer ëd la tèra, e d’alvé soa posterità parèj dj’astr e ‘d deje n’ardità da mar a mar e dal fium fin-a ai finagi dla tèra. === Isach e Giacòb === {{verse|chapter=44|verse=22}}Për grinor d’Abraham, ël pare, Nosgnor a l’ha fàit la midema promëssa a sò fieul, Isach. Peui a l’ha designà Giacòb tanme depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission për tuti j’òm. {{verse|chapter=44|verse=23}}Peui a l’ha designà (an sla testa d’Israel)/Giacòb, coma depositari dl’aleansa e ‘d soa benedission dël drit ëd primogenitura për tuti j’òm. A l’ha confermaje soa benedission e a l’ha daje ‘l pais an proprietà. A l’ha fane dódes part ch’a l’ha ‘rpartì an tra le dódes tribù. == 45 == {{chapter|45}} === Mosè === {{verse|chapter=45|verse=1}}(An tra ij dëssendent ëd Giacòb) Mosè, amà da Dé e da j’òm: soa memòria a l’é na benedission. {{verse|chapter=45|verse=2}}A l’ha daje glòria parija a cola dij Sant e a l’ha falo grand an tra ij teror dij nemis. {{verse|chapter=45|verse=3}}Për soe paròle a l’ha fàit chité ij portent e a l’ha glorificalo dëdnans ai rè; a l’ha daje autorità dzora ‘d soa gent e a l’ha mostraje part ëd soa glòria. {{verse|chapter=45|verse=4}}A l’ha santificalo ant la fedeltà e ant l’umiltà, a l’ha sernulo an tra tuti j’òm. {{verse|chapter=45|verse=5}}A l’ha faje sente soa vos, a l’ha falo intré ant la nìvola scura e a l’ha daje visavì ij comandament, Lege 'd vita e d’anteligensa, përchè a mostrèissa a Giacòb l’aleansa, ij sò decret a Israel. === Aron === {{verse|chapter=45|verse=6}}A l’ha alvà Aron, sant parèj ëd chiel e sò frel, ëd la tribù ëd Levi. {{verse|chapter=45|verse=7}}A l’ha stabilì con chiel n’aleansa etérna an faséndlo sacerdòt për ël pòpol. A l’ha onoralo ëd bej ornamente a l’ha faje porté na vestimenta ‘d glòria. {{verse|chapter=45|verse=8}}A l’ha ‘rvestilo con j’onor pì spléndid, ancoronàndlo con parament ëd podèj: braje, tùnica, efod. {{verse|chapter=45|verse=9}}Dzora ‘d sò mantel a l’ha decorà ‘d pomgranà e na sonajera d’òr tut d’antorn, e ‘d sonaj ch’a ciochinèisso mach al bogé ‘d sò pass, an spantiand un tintin ant ël templi tanme memorial për ij fieuj ëd soa gent. {{verse|chapter=45|verse=10}}Nosgnor a l’ha ‘nvlupatà Aron ëd na vestimenta sacrà d’òr, porpra vermeja e violëtta, euvra brodà d’artista; a l’avìa peui un petoral con le sòrt sacrà dj’Urim e Tumim, marche ‘d vrità, {{verse|chapter=45|verse=11}}brodà con fil ëscarlat, euvra d’artësan, con ëd pere pressiose gravà parèj ëd cacèt, ageminà d’òr, euvra ‘d giojelié; a portava n’iscrission gravà ch’a memoriava mincadun-a dle tribù d’Israel. {{verse|chapter=45|verse=12}}Dzora dël turban a l’ha butaie na coron-a d’òr con n’incision sacrà, ansigna d’onor, travaj vigoros: tute le decorassion a l’ero na delissia për j’euj. {{verse|chapter=45|verse=13}}A l’era mai pì vëddusse ‘d ròba parija, tant bela, mai në strangé a l’era vëstisse përparèj, ma mach ij sò fieuj e ij sò dëssendent për sempe. {{verse|chapter=45|verse=14}}Tùit ij sò olocàust a ven-o brusà ‘d pianta, doe vire al di, sensa fërmesse. {{verse|chapter=45|verse=15}}Mosè a l’ha ‘nvestilo sacerdòt e consacralo con d’euli sant. Costa a l’é vnùita esse n’aleansa sensa fin për chiel e për sò dëssendent, un dirit për sempe: presiede al sacerdòssi e benedì ël pòpol an sò nòm. {{verse|chapter=45|verse=16}}Nosgnor a l’ha sernù Aron an tra tuti, përchè a smonièissa ‘d sacrifissi, ancens e përfum tanme memorial e përchè a fèissa ‘l rit d’espiassion a favor ëd ël pòpol. {{verse|chapter=45|verse=17}}A l’ha daje ‘l podèj d’antërpreté ij comandament e ‘d pronunsié giudissi, për mostreje a Giacòb soe testimonianse e ‘nluminé Israel ant la pràtica ‘d soa Lege. {{verse|chapter=45|verse=18}}Ant ël desert, d’òm strangé a l’ero stàit gelos ëd chiel: a l’ero coj ëd Datan e Abiram e ij partigian ëd Còre, tùit pien ëd bischiss e furor. {{verse|chapter=45|verse=19}}Tutun Nosgnor a l’ha vëddù e a l’ha reagì an manera afrosa: dësblàndje con la fùria dël feu e ‘l portent ëd soa fiama. {{verse|chapter=45|verse=20}}E a l’é chërsùa sempe ‘d pì la glòria d’Aron, a l’ha conceduje n’ardità special: daséndje na part ëd le primìssie dij frut ëd la tèra e dzortut pan a foson. {{verse|chapter=45|verse=21}}An efet, ij sacerdòt a s’alimento dij sacrifissi smonù al Signor: a l’era un privilegi për Aron a ij sò dëssendent. {{verse|chapter=45|verse=22}}Për contra, gnun-a ardità ant la tèra dël pòpol, gnun-a porsion an mes a la gent për chiel, përchè a l’é Nosgnor soa part e sò patrimòni. === Pincas === {{verse|chapter=45|verse=23}}Pincas, fieul ëd Eleasar, a l’é stàit ël ters ant la glòria, përchè zelant ant la tëmma ‘d Dé, e për soa fermëssa ant j’arvire dla gent, e për sò corage e noblëssa d’ànima: chiel a l’ha fàit espiassion për Israel. {{verse|chapter=45|verse=24}}Për sòn a l’è stabilisse con chiel n’aleansa ‘d pas, e a l’é stàit designà cap dël santuari ëd soa gent. Parèj che la dignità dël grand-sacerdòssi a l’é staita arservà a chiel e a soa dëssendensa për sempe. {{verse|chapter=45|verse=25}}Chiel a l’é angagiasse dcò con David fieul ëd Iesse, dla tribù ‘d Giuda, an promëtténdje che l’ardità real a sarìa passà mach da pare a’n fieul nopà l’ardità sacerdotal d’Aron a passava a tuta soa dëssendensa. {{verse|chapter=45|verse=26}}Fieuj d’Aron, che Dé a v’ampinissa ‘l cheur ëd saviëssa, për giudiché soa gent con giustissia e përchè i vade mai a perde, ant l’avnì la prosperità e l’onor ch’av ven. == 46 == {{chapter|46}} === Giosuè e Caleb === {{verse|chapter=46|verse=1}}Vajant an guera a l’é stàit Giosuè fieul ëd Nun. Chiel a l’é sucedù a Mosè ant la dignità ‘d profeta. A pòrta bin sò nòm, përchè Nosgnor a l’ha fàit ëd chiel ël grand salvator dël pòpol ch’a l’avìa sernù. A l’ha compì arvangia an sij nemis adressà contra ‘d chiel, an butand Israel an possess ëd sò teritòri. {{verse|chapter=46|verse=2}}Che glòria, cand a aussava ij sò brass e a’mbrancava soa spa contra le sità! {{verse|chapter=46|verse=3}}Chi é-lo, anans ëd chiel, frem përparèj? Chiel mnava ‘l combatiment ëd Nosgnor! {{verse|chapter=46|verse=4}}É-lo pa fermasse ‘l sol a sò comand, për un di ch’a l’é smijàne doi? {{verse|chapter=46|verse=5}}Ant ël moment che ij nemis a lo s-ciassavo da tute bande, chiel a l’era apelasse al pì Àut poderos, e Nosgnor, ch’a l’é grand, a l’ha scotalo an mandand na tempesta afrosa ‘d pere. {{verse|chapter=46|verse=6}}Giosuè a l’è sfrandasse an sl’armeja nemisa e a l’ha dësblà j’aversari ant la cala ‘d Bet-Coron. Ventava, an efet, che le nassion pagan-e ch’a l’avìo fàit guera a Nosgnor, a conosseisso tuta la disponibilità d’arme ‘d Giosuè, përchè chiel a seguitava ij comand dël Magìster. {{verse|chapter=46|verse=7}}E ant ël temp ëd Mosè, Giosuè, parèj ëd Caleb fieul ëd Iefune, a l’avìo mostrà soa fidelità, an oponéndze a la ciambreja dël pòpol, për ampedì ch’as arvirèisso, an pasiand mormorassion malegne. {{verse|chapter=46|verse=8}}Mach lor doi a l’ero salvasse an fra ij sessentmila soldà, për fé intré la gent ant l’ardità, ant la tèra ‘ndova a scor làit e amel. {{verse|chapter=46|verse=9}}A Caleb Nosgnor a l’avìa daje un gran vigor, ch’a l’é duraje fina soa veciaja, përchè a conquistèissa la region ëd montagna dël pais; parèj che soa dëssendensa a l’ha conservala an ardità. {{verse|chapter=46|verse=10}}Parèj tuti j’Israelita a l’han podù vëdde com a l’era mej seguité Nosgnor. === Ij Giùdes === {{verse|chapter=46|verse=11}}Venta dcò parlé dij Giùdes: mincadun famos a soa manera. Coj ch’a son sempe stàit fedej e coj ch’a son mai slontanasse da Nosgnor. {{verse|chapter=46|verse=12}}Ch’a vado arfiorì ij sò òss ant la tomba, e che ij fieuj ëd costi òm glorios a vado a fé neuv l’onor ch’a mérito ij sò pare! === Samuel === {{verse|chapter=46|verse=13}}Samuel, stimà da Nosgnor, profeta dël Signor, a l’ha stabilì la monarchìa e onsù coj ch’a l’avìo da comandé dzora ‘d sò pòpol. {{verse|chapter=46|verse=14}}A l’era stàit giùdes ëd la gent an acòrdi ëd la Lej ëd Nosgnor, e për sòn Nosgnor a l’ha vijà an sij dëssendent ëd Giacòb. {{verse|chapter=46|verse=15}}An rason ëd soa fidelità, Samuel a l’ha dàit preuva d’esse un ver profeta e lòn ch’a nunsiava a l’era arconossù coma degn ëd la fej d’un vëggent. {{verse|chapter=46|verse=16}}Chiel a l’avìa ‘nvocà Nosgnor, Onipotent, ant ël moment che ij nemis a lo sciassavo tut d’antorn: e chiel a l’ha smonù un babero da làit. Che soa memòria a sia benedìa! {{verse|chapter=46|verse=17}}Anlora, da l’àut dël cel Nosgnor a l’ha tronà e con grand ëstrépit a l’ha fàit sente soa vos. {{verse|chapter=46|verse=18}}A l’ha fàit ësterminé ij cap ëd la sità ‘d Tir e tùit ij magistrà filisté. {{verse|chapter=46|verse=19}}Anans d’andurmisse ant la mòrt, a l’ha fortì dë 'dnans ëd ël Signor e ‘d sò onsù: “Mi i l’hai mai acetà nì dné nì sàndole da cheicadun”, e gnun a podìa dì ël contrari. {{verse|chapter=46|verse=20}}Fin-a dòp esse andurmisse për sèmper, a l’ha ‘ncora profetisà, an nunsiand al rè soa fin. Soa vos a rivava da l’ancreus ëd la tèra, chiel a parlava ‘ncora për Nosgnor e për scancelé na colpa ‘d soa gent. == 47 == {{chapter|47}} === Natan e David === {{verse|chapter=47|verse=1}}Dòp ëd Samuel a l’é scioduie Natan, ch’a l’ stàit profeta ai temp ëd David. {{verse|chapter=47|verse=2}}Tant ‘me ant le vìtime ‘d comunion, la grassa, la part pì bon-a, arservà a Nosgnor a l’é butà da part, parèj David a l’é stàit sernù, a part, an tra ij fieuj d’Israel. {{verse|chapter=47|verse=3}}David, ch’as dësmorava con leon coma con cravòt, con d’ors com a fusso ‘d babero. {{verse|chapter=47|verse=4}}Ha-lo pa David, an soa gioventura, massà un gigant e arvangiasse dl’ofèisa fàita a Israel, a n’ambrancànd soa franda munìa ‘d pera, e, fasend droché l’arogansa ‘d Golìa? {{verse|chapter=47|verse=5}}David a l’avìa fàit apel a Nosgnor, ël Pì Àut, ch’a l’ha fàit soa man drita motobin fòrta da eliminé un guerié ‘d mesté e arlevé la potensa ‘d soa gent. {{verse|chapter=47|verse=6}} Për lòn a l’han atribuije la glòria d’avèj massà desmila nemis, an laudàndlo ant le benedission al Signor e smonéndje la coron-a real, {{verse|chapter=47|verse=7}}përchè a l’avìa sotmëttù ij nemis ant j’anviron, e ardovù a nen ij Filisté, sò aversari an dësblàndne la fòrsa fin-a al di d’ancheuj. {{verse|chapter=47|verse=8}}An tut lòn ch’a fasìa, chiel a selebrava ‘l Dé, l’Ùnich, ël Pì Àut, e proclamà soa glòria con tut ël cheur, an antonand ëd salm e amand sò Creator. {{verse|chapter=47|verse=9}}A l’ha ‘nstituì ëd cantor e arpìsta dëdnans ëd l’autar përchè a fèisso arsoné ‘d melodìe, le pì dosse. Parèj mica di ancor al di d’ancheuj lor a làudo Nosgnor con soe mùsiche.{{verse|chapter=47|verse=10}}A l’ha daje splendor a le feste, e organisà fin-a ai pì cit particolar le Solenità: ël nòm sant ëd Nosgnor a l’era laudà e fin-a da le prime ore ‘d primalba arsonava ‘d mùsica cantà. {{verse|chapter=47|verse=11}}Nosgnor a l’ha perdonaje ij sò pecà a David e a l’ha fàit pì fòrt sò podèj për sempe; a l’ha conceduje n’aleansa real e faje sicur un tròno glorios a Gerusalem an Israel. === Salomon === {{verse|chapter=47|verse=12}}Apress David,a l’é s-cioduie un fieul savi pogià an sël tròno, ch’a l’ha vivù ant la prosperità grassie a sò pare. {{verse|chapter=47|verse=13}}Ël regn ëd Salomon a l’é stàit ant un temp ëd pas; ël Signor a l’ha assicuraje tranquilità për tute bande, përchè a drissèissa un templi dedicà al sant nòm ëd Nosgnor për sempe. {{verse|chapter=47|verse=14}}Ah! Salomon, che savant it ses ëstàit an toa gioventura! It j’ere tanme un ri pien d’eva: bondos d’anteligensa. {{verse|chapter=47|verse=15}}La fama ‘d tò savèj a coatava tuta la tèra che ti ‘t l’has ampinì ëd màssime përfonde. {{verse|chapter=47|verse=16}} Tò nòm a l’é stàit selebrà fin-a ‘nt j’ìsole pì lontan-e, e vàire t’ëstimavo për la pas ch’a procurava. {{verse|chapter=47|verse=17}}Ël mond antregh a ‘mirava ij tò cant, tò proverbi, toe sentense e ij tò respons. {{verse|chapter=47|verse=18}} Ant ël nòm ëd Nosgnor Dé, ch’a l’é ciamà Dé d’Israel, it l’has ambaronà d’òr tanme a fussa stagn, mugià d’argent parèj ëd piomb. {{verse|chapter=47|verse=19}}Contut, it l’has smonù tò còrp a le fomne, an faséndte s-ciav ëd lor. {{verse|chapter=47|verse=20}}Toa glòria a l’é antamnasse e toa dëssendensa profanasse, parèj che l’ësdegn divin a l’é tombà dzora dij tò fieuj, ch’a l’han pro ringretà toe folairà. {{verse|chapter=47|verse=21}}Përparèj che la monarchìa a l’é dividusse e da Efraim a l’é s-cioduje un regn d’arvira. {{verse|chapter=47|verse=22}}Tutun Nosgnor a l’ha pa ‘rnegà soa misericòrdia, an lassand pa crové gnun-a ‘d soe paròle: la posterità dël sò elegiù a l’é nen mòrta e pa dësblà la stirp dël bin-amà. Na resta a l’é concedusse a Giacòb e a David a l’é naje un gich. === Roboam e Geroboam === {{verse|chapter=47|verse=23}}Mòrt Salomon e sotrà con ij sò cé, chiel a l’ha lassà an sël tròno un dëssendent, curt d’antendiment e sensa sust: Roboam, che con soe decision a l’ha provocà l’arvira dla gent. Dcò Geroboam, fieul ëd Nebat, a l’ha fàit pëcchè Israel e butà ‘l regn d’Efraim an sla stra dël mal. {{verse|chapter=47|verse=24}}Le colpe ‘d lor a son moltiplicasse fin-a a feje esilié da sò pais.{{verse|chapter=47|verse=251}} A son dasse a tante ‘d cole gramissie, fin-a a fè rivé l’arvangia dzora ‘d lor. == 48 == {{chapter|48}} === Elia === {{verse|chapter=48|verse=1}}Anlora a l’é rivaie Elia: a l’era parèj d’un feu, e soa paròla a brusava parèj ëd na fiama. {{verse|chapter=48|verse=2}}Chiel a l’ha ciamà ‘l castigh ëd la famin-a an sj’Israelita, parèj che ‘l pòpol a l’é ardovusse a pòca gent. {{verse|chapter=48|verse=3}}Su órdin ëd Nosgnor, a l’ha sarà ‘l cel, parèj ch’a l’é rivaie la suitin-a e ‘l feu a l’é tombà për tre vire dal cel. {{verse|chapter=48|verse=4}}Ah! Elia, it ses fate pròpi un nòm con tùit ij tò portent! Mai pì gnun parèj ëd ti! {{verse|chapter=48|verse=5}}Con la paròla dël Pì Àut, it l’has torna mnà un mòrt a la vita, an rancàndlo dal pais dij mòrt. {{verse|chapter=48|verse=6}}Ti ‘t l’has fàit crové ‘d rè ant la ruin-a, e meuire an sò let ëd gent avosà. {{verse|chapter=48|verse=7}}Al Sinai, an sla montagna dl’Horeb, ti’t l’has scotà Nosgnor adressete d’arpròcc e giudissi sever. {{verse|chapter=48|verse=8}}It l’has sacrà ‘d rè për arpiassene d’àutri, e ‘d profeta tanme sucessor. {{verse|chapter=48|verse=9}}Ti ‘t ses stàit alvà al cel ant un turbij ëd feu, dzora d’un chèr ëd cavaj fiamant. {{verse|chapter=48|verse=10}}Conform j’Ëscriture, ti ‘t ses designà për torné ant ël temp dl'avnì për pasié la rabia divin-a anans ch’avampa, për concilié torna ‘l pare con ël fieul e për stabilì n’àutra vira le tribù ëd Giacòb. {{verse|chapter=48|verse=11}}A l’avran ëd boneur coj ch’at vëdran a che l’amor ëd Dé a guernerà ant la seugn ëd la mòrt! Përchè nojàutri, parèj ëd lor i vivroma. === Elisé === {{verse|chapter=48|verse=12}}Cand che Elia a l’era sparì ant ël turbij, Elisé a l’é stàit ampinì ëd sò spìrit. An tuta soa vita chiel a l’ha mai tramblà de 'dnans ëd gnun prinsi e gnun a l’ha mai fàila a dominelo. 13 Nen a l’é mai stàit tròp difìcil për chiel e fin-a ‘nt la tomba sò còrp a l’ha profetisà. {{verse|chapter=48|verse=14}}Da viv, a l’avìa realisà ‘d portent: mòrt, a l’ha fàit maravije. {{verse|chapter=48|verse=15}}Contut, la gent a l’é pa convertisse, e a l’ha nen arnegà ij sò pecà, fin-a ch'a sia pa deportà da sò pais, e sbardlà dzora ‘d tuta la tèra. A l’é mach pì restaie na cita rimanensa e un prinsi dla casà ‘d David. {{verse|chapter=48|verse=16}}Càiche rè ‘d Giuda a l’avìa fàit lòn ch’a pias a Dé, tutun d’àutri a l’han anbaronà ij pecà. === Rè Esechia e 'l profeta Isaia === {{verse|chapter=48|verse=17}}Esechia a l’ha fortifià soa capital an faséndje porté drinta l’eva: a l’ha fàit scavé con ël pich un canal ant la pera e drissà d’arserve d’eva. {{verse|chapter=48|verse=18}}A sò temp, Senacherib a l’ha vorsù taché Gerusalem, an mandand sò agiut ëd camp e gran copé ch’a l’ha aussà soa man contra ‘d Sion e mostrà con blaga soa arogansa. {{verse|chapter=48|verse=19}}Anlora, a Gerusalem, ij cheur e ij brass a son ëstàit ciapà da tramblament coma pijà da dolor dëscobi. {{verse|chapter=48|verse=20}}Ma a l’han adressà soa preghiera a Nosgnor ëd misericòrdia, an slongand anvers ëd chiel le man. E ‘l Dé Sant, dal cel, a l’ha dun-a scotaje e për mojen d’Isaia a l’ha liberaje. {{verse|chapter=48|verse=21}}Nosgnor a l’ha tacà ‘l camp dj’Assir, ch’a son ëstàit ësterminà da sò àngel. {{verse|chapter=48|verse=22}}Përchè Esechia a l’avìa fàit lòn ch’a l’era gradì al Signor, e frem a l’avìa seguità l’esempi ëd David sò cé, com a l’avia arcomandaje Isaia, gran profeta dj’arvelassion sicure. {{verse|chapter=48|verse=23}}Antlora, ël sol a l’é tornà andaré an slongàndje la vita al rè, {{verse|chapter=48|verse=23}}che, sota potenta ispirassion dlë Spìrit, a l’ha ‘ncor vëddù ij darié temp e confortà coj ch’a portavo ël deul ëd Sion. {{verse|chapter=48|verse=25}}Chiel a l’ha fàit antravëdde la fin dij temp, e j’aveniment stërmà anans ch’a rivèisso. == 49 == {{chapter|49}} === Giosia === {{verse|chapter=49|verse=1}}La memòria ‘d Giosia a l’é na mës-cia aromàtica d’ancens prontà da bin dal përfumista. An tute le boche a l’é doss parèj dl’amel, tanme mùsica ant un disné. {{verse|chapter=49|verse=2}}Chiel a l’é dovrasse a l’arforma dël pòpol e dësraisà j’abominassion dij përvers. {{verse|chapter=49|verse=3}}A l’ha dressà sò cheur anvers ëd Nosgnor, ant un temp ëd përversità a l’ha fortì la vera religion. === Ij rè 'd Giuda e 'l profeta Geremia === {{verse|chapter=49|verse=4}}Gavà David, Esechia e Giosia, ij darié rè ‘d Giuda a l’han fàit dël mal e a son dësparì, përchè a l’avìo chità la lege dël Pì Àut. {{verse|chapter=49|verse=5}}An efet a l’avìo lassaje sò podèj a d’àutri e sò onor a na nassion ëstrangera. {{verse|chapter=49|verse=6}}Ij nemis a l’han daje feu a la sità elegiuva dël Santuari, an fasend soe contrà deserte. {{verse|chapter=49|verse=7}}A l’é lòn ch’a l’avìa nunsià Geremìa, ch’a l’era stàit tratà mal, fin-a chiel, ch’a l’era stàt consacrà profeta fin-a dal sen ëd soa mare, për ranché, dëstruve e ruiné, contut ëdcò për pianté e construe,coma che chiel a l’avìa fàit. === Esechiel === {{verse|chapter=49|verse=8}}Esechiel a l’ha contemplà an vision la glòria ‘d Dé, ch’a l’é manifestasse an s’un chèr ëd cherubin. {{verse|chapter=49|verse=9}}Chiel a l’é avisàsne dij nemis ant ël vaticini dla tempesta e a l’ha fàit dël bin a coj ch’a seguitavo la stra pì drita. === Ii dódes profeta pì cit === {{verse|chapter=49|verse=10}}Ch’a ‘rfiorisso ant la tomba j’òss dij dódes profeta, e che Dé a vada arviscolé ‘d sucessor! Përchè a l’han daje corage a la gent ëd Giacòb dësangagiàndje con speransa e fiusa. === Zorobabel e Giosuè === {{verse|chapter=49|verse=11}}Com podriom-ne selebré Zorobabel? Chiel a l’é parèj d’un cacèt ch’as pòrta a man drita! {{verse|chapter=49|verse=12}}E dcò ‘d Giosuè, ël fieul ëd Iosadach. Lor an tuta soa vita a l’han rëcostruì ël templ, an drissàndje un santuari sacrà a Nosgnor, destinà a la glòria sensa fin. === Neemìa === {{verse|chapter=49|verse=13}}Dcò Neemìa, dcò chiel, a l’ha lassà n’arcòrd gròss. Chiel a l’ha torna aussà le muraje crovà ‘d nòsta sità, e rëstabilì pòrte, stanghe e froj: a l’ha alvà nòste ca d’abitassion. === Le figure grande dij temp antich === {{verse|chapter=49|verse=14}}An tra tuti coj che Nosgnor a l’ha creà an sla tèra, gnun a l’é stàit tanme Enòch, col ch’a l’é stàit portà via da costa tèra. {{verse|chapter=49|verse=15}}Ma a l’é nassuie mai gnun parèj ëd Giusèp, cap ëd sò frej e sostègn ëd soa gent. Fin-a ij sò òss a son stàit onorà. {{verse|chapter=49|verse=16}}Sem e Seth a son ëstàit glorificà an tra j’òm, combin che Adam a resta superior a tuti coj che ‘l Signor a l’ha creà. == 50 == {{chapter|50}} === Giosia === === Simon, gran sacerdòt === {{verse|chapter=50|verse=1}}Simon, grand sacerdòt, fieul d’Onia ch’a l’avìa restaurà la ca ‘d Nosgnor: a l’é ‘n sò temp ch’a l’ha fàit frem ël santuari. {{verse|chapter=50|verse=2}}Chiel a l’ha fàit posé le fondamenta dla muraja dóbia, e l’àut ampeduss ëd la cinta dël templi. {{verse|chapter=50|verse=3}}An sò temp a l’é fasse na vira pì ancreusa la risèrva dj’eve, un bassin ëd le mideme dimension dël gran mar dël vej templ. {{verse|chapter=50|verse=4}}Pressà d’evité la malora a soa gent, a l’ha fortificà la sità ‘n prevision d’assedi. {{verse|chapter=50|verse=5}}Che glòria ch’a l’avìa cand a surtìa dal leu pì sant da darera dël vel! {{verse|chapter=50|verse=6}}Parèj dla stèila dla matin d’an mes ëd le nìvole, o lun-a pien-a ant ël moment ëd la festa; {{verse|chapter=50|verse=7}}o parèj dël sol sbërlusant an sël templi dël Pì Àut,o tant ‘me arcancel splendent andrinta a nìvole ‘d glòria. {{verse|chapter=50|verse=8}}A l’era bel coma reusa fiorìa ant la prima,o liri aranda ‘d na sorgiss, o gich dël Liban ant ij di d’istà. {{verse|chapter=50|verse=9}}A fasìa pensé a l’ancens ch’a brusa an sl’autar, o un vas d’òr decorà ‘d tute sòrt ëd pere pressiose. {{verse|chapter=50|verse=10}}A sarìa disse n’olivé carià d’ulive, o n’arsipress, ch’a sventaja an tra le nìvole. {{verse|chapter=50|verse=11}}An vestend ij parament da grand sacerdòt, cand a portava soa fiamenga parura e a montava a l’autar ëd Dé, chiel ampinìa ‘d glòria ‘l santuari antregh. {{verse|chapter=50|verse=12}}An pé davzin al brasé dl’autar, arsèivìa da le man dij sacerdòt, ij tòch da sacrifiché: d’antorn ëd chiel ij frej a-j fasìo coron-a, parèj ëd n’ampiant ëd séder dël Liban, tuti d’antorn coma ‘n sercc ëd palme. {{verse|chapter=50|verse=13}}Tùit ij fieuj d’Aron, an soa glòria, a l’ero là, e an man a tenìo j’oferte për Nosgnor dë 'dnans ëd tuta la ciambreja d’Israel. {{verse|chapter=50|verse=14}}Simon a compìa d’ofissié a j’autar an prontand j’oferte për ël Dé Pì Àut, Signor dl’Univers. {{verse|chapter=50|verse=15}}Chiel a butava anans la man anvers ëd la copa e, an versand ël vin, ël sangh ëd vigna, a lo spantiava ai pé dl’autar con përfom ëd bon odor pr ël Pì Àut, rè ‘d tut. {{verse|chapter=50|verse=16}}Anlora ij fieuj d’Aron a crijavo, an sonand trombëtte ‘d metal travajà e fasend sente un braj potent për arciamé ‘l pòpol a la memòria dël Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=17}}Dun-a, la gent, as pressava tùit ansema prosternàndze fin-a tèra, la front ant la póer, pr' adoré Nosgnor. Dé Onipotent e Pì Àut. {{verse|chapter=50|verse=18}} Peui ij cantor antonavo ‘d càntich, ëd còro grandios ch’arsonavo pien ëd dosseur ant ël templ.19 Ël pòpol a suplicava Nosgnor, ël Pì Àut,an restand n’orassion ëdnans dël Misericordios, fin-a che a fùssa compìa la cerimònia ‘d Nosgnor e finì ël servissi divin. {{verse|chapter=50|verse=20}}Anlora Simon a calava da l’autar, alvand le man dzora ‘d tuta la ciambreja d’Israel, e a-j dasìa con ij sò làver la benedission dël Signor. Chiel përparèj as gloriava ‘d pronunsié ‘l Nòm. {{verse|chapter=50|verse=21}}Tùit anlora as prosternavo torna pr' arsèive la benedission dël Pì Àut. === Orassion ëd benedission === {{verse|chapter=50|verse=22}}“Ringrassié ‘l Dé dl’Univers, ch’a compiss daspërtut ëd gran portent, ch’a fà chërse nòstri di fin-a da nòstra nassensa e agiss anvers ëd noi conform soa misericòrdia. {{verse|chapter=50|verse=23}}Ch’an buta la gòj ant ël cheur e che, an nòstra vita, a fà regné la pas parèj d’antan an Israel! {{verse|chapter=50|verse=24}}Che soa bontà a sia assicurà për nojàutri e an lìbera tùit ij di ëd nòstra vita!”. === Tre pòpoj detestà === {{verse|chapter=50|verse=25}}I son anghignonà con doi pòpoj, e un ters ch’a l’é gnanca na gent: {{verse|chapter=50|verse=26}} a son coj ch’a stan an sël mont ëd Samaria e ij Filisté, j’àutri a son ëd folitro ch’a vivo a Sichem. === Conclusion: l'autor e sò liber === {{verse|chapter=50|verse=27}}A l’é Iesù, fieul ëd Sirach e novod ëd Eleasar ëd Gerusalem,ch’a l’ha butà an cost lìber n’ansegnament pien ëd sust e ‘d savèj. Chiel a l’ha spantià, tanme pieuva, la saviëssa dont sò cheur a l’é pien. {{verse|chapter=50|verse=28}}Ch’a l’àbia ‘d boneur col ch’a médita tut sòn e col che, an fissàndje an sò cheur, a vnirà savi! {{verse|chapter=50|verse=29}}Rispeté l’autorità ‘d Nosgnor: a l’é la vita. A col che a l’é fedel Chiel a dà sapiensa. Benedet Nosgnor për sèmper. Amen, amen! == 51 == === GIONTA === === ORASSION ËD IESÙ FIEUL ËD SIRACH === 1 I veui ringrassiete, Nosgnor, Rè, e veui laudete òh Dé, mè salvator. It ses ti, an përson-a ch’i veui ringrassié, 2 përchè it ses stàit ti mè difensor, ti ‘t ses vnùme an socors, ti ‘t l’has rancame via da la mòrt, ti ‘t l’has liberame da le liasse dla calunia, da coj ch’a costruisso ‘d busiardarìe. An facia a coj ch’a m’acusavo, ti ‘t ses vnùme n’agiut. 3 E it l’has liberame conform a toa inmensa misericòrdia e’d tò nòm, dai mordion ch’a stasìo për dvoreme, da la man ëd coj ch’a vorìo mia mòrt e da le vàire tribulassion ch’i l’hai patì. 4 D’un sercc ëd feu ch’am sofocava e da feu ch’i l’avìa pa viscà. 5 Ti ‘t l’has fame scapé dal sen ancreus dël mond dij mòrt, dai but malegn e da le paròle fàusse, 6 da le flece ‘d na lenga disonesta. Mia vita a s’avzinava a la tampa dla mòrt, i l’avìa già un pé ant lë Sheòl; 7 ij mè aversari m’assautavo da tute bande e gnun am giutava: mi i son adressame al socors dj’òm, ma a-i j’era nen. 8 Antlora, Nosgnor, i son avisàmne ‘d toa misericòrdia, e dij tò benefissi da sempe, përchè ti ‘t lìbere coj ch’a conto dzora ‘d ti e ‘t daghe salvëssa dal podèj dij nemis. 9 E da costa tèra, i l’hai fàit alvé vers ëd ti mia sùplica e i l’hai pregà për la liberassion da la mòrt. 10 I l’hai crijà: “ Nosgnor, pare ‘d mè Sgnor, chìtme pa ant ij di dla tribulassion, cand ch’i sarai sensa socors, ant ël temp dl’arogansa. 11 Mi i chiterai mai pì ‘d laudé tò nòm, i canterai d’inn d’assion ëd grassie.” e ti ‘t l’has scotà mia sùplica: 12 it l’has salvame da la ruin-a e it l’has gavame da la malora. Për sòn it lauderai e canterai për ti e i benedirai ël nòm ëd Nosgnor. === A L’ARSERCA DLA SAVIËSSA === 13 Cand ch’i j’era giovo, anans d’andé ramingh, i l’hai arsërcà da bin la saviëssa an mia preghiera, adressàndme a Dé. 14 Dëdnans al templ i l’hai pregà për otnila e i la sërcrai fin-a ‘l finagi ëd mia vita. 15 Cand ch'a l’era an tren ëd meiré, tanme j’anvairèt dl’uva, mè cheur a l’ha ‘rgiojì. Mè pé a l’é ‘ncaminasse për la stra pì drita, fin-a da giovo i l’hai seguità soa pianà.16 I l’hai sporzù na frisa l’orija e i l’hai arseivù për mi n’istrussion bondosa. 17 Grassie a la saviëssa i son ëstàit bon ëd fé progress. Për sòn i son arconossent a col ch’a l’ha mostràmla. 18 I son decidume ‘d butela an pràtica, i l’hai arsërcà ‘l bin e i n’hai pa vërgògna. 19 I l’hai combatù për guernè sapiensa, i son ëstàit rigoros a pratiché la Lej. Sovens i l’hai pregà, con mie man anvers al cel An confessand d’avèj ignorà saviëssa. 20 Ma i son peui sèmper orientame vers ëd chila E i l’hai artrovà la purëssa. Fin-a dal prinsipi i l’hai vagnà ‘d sust, për sòn i la chiterai mai. 21 I l’avìa tanta ‘d col’anvìa ‘d tacheme a chila, che për lòn i son catame cheicòsa ‘d pressios. 22 Nosgnor a l’ha dame tanme arcompensa ‘d savèj parlé, e con mia lenga i chiterai mai ëd laudelo. 23 Avzineve a mi, vojàutri ch’i seve sensa istrussion, pijé residensa a la scòla dla Saviëssa. 24 Përchè priveve ‘d coste richësse, antant che vòstre ànime a meuiro ‘d sèj? 25 I diciaro con solenità : « A l’é pa con ij dné ch’i l’avreve saviëssa. 26 Dobié vòst còl a sò giov për arsèive soa istrussion: la saviëssa a l’é davzin-a a col ch’a la sërca. 27 Constaté ch’a l’é peui pa na gran fatiga e i trovreve sodisfassion ëd pianta. 28 Arsèive mia istrussion, deje un pressi, e grassie a chila , i vagnereve un tesòr. 29 Arlegreve dla misericòrdia ‘d Nosgnor, gnun-a onta ‘d laudelo”. 30 Compì vòstra euvra për temp, e chiel, a sò temp, a v’arcompensrà! [[Category:Bibia]] [[Category:Testament Vej]] [[Category:Deuterocanònich]] {{itravajoma}} 3xy4hk9zscvoih7ww1v6perpvu5w0ia 0 5282 35255 35046 2024-11-11T09:11:26Z 93.150.255.3 /* A */ 35255 wikitext text/x-wiki [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà|Artorn]] ---- = Glossari dij vocàboj piemontèis pì dovrà ant la Sacra Scritura an Piemontèis = vt = verb transitiv; vi (verb intransitiv); vr (verb riflessiv); sm (sostantiv masculin); sf (sostantiv feminin); av (averbi); ag (agetiv) int (interiession). == [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/A|A]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/B|B]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/C|C]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/D|D]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/E|E]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/F|F,]] [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/G|G]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/H|H]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/I|I]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/L|L]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/M|M]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/N|N]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/O|O]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/P|P]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Q|Q]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/R|R]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/S|S]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/T|T]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/U|U]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/V|V]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Z|Z]] == === A === * '''Abandoné''' (vt): chité. * '''Abdòma''' (sf): pansa. * '''Abim''' (sm): balatron, (bimé: dëstrove) * '''Abité''' (vi): sté 'd ca. * '''Ablì''' (vt) anvité, anciarmé. * '''Abominàbil''' (ag): abominèivol. * '''Abortì''' (vi): sfrasé (mach për le bestie). * '''Abresé''' (sm): compéndi. * '''Abrevor''' (sm): leu dova ch’as boro le bestie. * '''Abrì''' (sm): al ripar dal vent ("s'abrité", dal fransèis antich ‘’abrier’’) * '''Abrì''' (vt) scarpenté (dal prelat.BAR/BER cafass,busson, bocc, ch’a gica, brin, bron, bës-cia; opura dal celt. continental: BRINOS bachëtta) * '''Abroghé''' (vt): fé n'abrogassion. * '''Absent''' (sm): insens, uissens, ‘’artemisia absinthium ‘’. * '''Abusesse''' (vr): ecéde, profité. * '''Acablé''' (vt) crasé, fé pì grev e grav. * '''Acampé''' (vi) buté camp, campament. * '''Achit''' (sm) antrodussion, andi (achitesse: sdebitesse). * '''Acrasà''' (ag): premuros. * '''Acropisse''' (vr): coacesse. * '''Acsan''' (sm): cadensa, acentuassion coltural e përsonal dla vos. * '''Adreit''' (sm): sorì, andrit (Turin). * '''Adressé''' (vt): mandé, dirige. * '''Adret''' (ag): àbil, antivist. * '''Adsades/adsadess''' (av): piror, aciades. * '''Afaité''' (vt): costumé, travajé coram e pel. * '''Afann''' (sm): angossa,arlìa. * '''Afarà''' (ag): ross an facia, ciapà da j'afé, confesse. * '''Afel''' (sm): ghignon, amaritùdin, secression ëd la cistifélea. * '''Afesse''' (vr): conformesse, adatesse, costumesse. * '''Afr''' (sm): sbaruv, pau, frisson. * '''Àgass''' (av): a la malaparà. * '''Àghia''' (sf): òja. * '''Agreàbil''' ( av): piasos, ch'agreja. * '''Agrì''' (vi): vnì brusch. * '''Agucé''' (vt): ujé (agucion) për beu o d'àutre bestie. * '''Aidemì''' (int): Nosgnor giùtme!pòr mi! Ammi! Òmmi! * '''Airura''' (sf): laurura. * '''Ajassa''' (sf): berta. * '''Alamar''' (sm): botonera a liassa, cordon d'òr o 'd seda për liassé e angassé (da l'arab: Al-amarah, stòfa avosà). * '''Aleansa/aliansa''' (sf): lega,acòrd. * '''Aliòstra''' (sf): cravëtta 'd montagna. * '''Almanch''' (av): sicura, "për lo men". * '''Alò''' (av): dun-a,an pressa. * '''Alvà''' (sm): ferment. * '''Amanà''' (ag): costumà, (a)faità. * '''Amaritùdin''' (sf): afel, ameror. * '''Ambajà''' (ag): sorprèis, a boca doverta, pa sarà (pòrte, fnestre) * '''Ambarocàire''' (ag m.): rufian. * '''Ambelelà''' (av): pròpi là, an col leu. * '''Ambelelì''' (av): pròpi lì. * '''Ambelessì''' (av): pròpi sì. * '''Ambarboré''' (vt): ambibì ël botal për verifichene la tnùva (dal celt. BORVO:pàuta; barbotin-a: creja ambibìa d'eva). * '''Ambasté''' (vt): buté bast, slé un mul o 'n borich. * '''Ambò''' (inter.): ma si, bò, òhi. * '''Ambonì''' (vt): fé bon, assion dël bateur. * '''Ambòss''' (ag): a pansa mòla. * '''Ambossé''' (vt): sversé, dé 'l gir. * '''Ambòsta''' (sf): gujà, ancreus ëd le doi parmele dle man për cheuje 'd lìquid o d'àutr (vos celt.meridional) * '''Ambreuj''' (sm): confusion, fràuda, trufa, débit (vëdde prov. a. BROLHAR: mësc-é). * '''Amburì''' (sm): boton ëd la pansa. * '''Àmon/Lamon''' (sm): ansin për pësché. * '''Ampacé''' (vt): ampedì, butesse an mes (ossitan:EMPACHAR). * '''Ampërmudé''' (vt): pijé an pèrmua. * '''Ampess''' (av): motobon ëd temp. * '''Àmpola''' (sf): "rubus idaeus",lampon (dal prisco lìgur). * '''Ambrun''' (sm): ambrunì dla matin o dla sèira (dla seren-a). * '''Amprajì''' (vi): fé prà (cfr. savuasienne EMPRAILLI). * '''Amusé''' (vt): fé perde temp, divertì, antraten-e. * '''Anandié''' (vi): ancaminé, dé l'andi, (dësnandié:storné). * '''Anans''' (av): prima, anàit. * '''Anast''' (sm): odorà. * '''Ancalesne''' (vi): avèj corage. * '''Anchërna''' (sf): incision, gravura (cfr. celt. CRINARE: s-ciapé, doverté na filura dzora 'd cheic.sa) * '''Ancheuj''' (av): "hinc hodie" (cfr. fr.a. ENCUI; prov.ANCOI) * '''Anciarmé''' (vt): fé d'ancantament, ablì. * '''Ancorpró''' (av): a l'é pa pòch. * '''Anflé''' (vt): sporché. * '''Angiolivé''' (vt): fé bel,arlegresse (cfr. fr.a. jolif) * '''Anlev''' (sm): scolé. * '''Anorbì''' (vt): sborgné (cfr. fr.a. enorbi). * '''Ansin''' (sm): rampin. * '''Ansitòst''' (av): pitòst. * '''Anslé''' (vt): buté sela. * '''Ant''' (av): an, drinta. * '''Antamné''' (vt): antachì. * '''Antan (d')''' (ag): d'un temp. * '''Antëlmentre''' (av): antërtant, an col moment (cfr. fr.a. entrementiers) * '''Antërdoé''' (vi): esité, ambarassé. * '''Antërpì''' (ag): pìgher, mòl, antorpidì. * '''Antregh''' (ag): tut d'un tòch. * '''Antren/an tren''' (sm): dësgagiura,ant l'at ëd. * '''Anvìa''' (sf): veuja. * '''Anviron''' (sm): dintorn,truch e branca. * '''(A)Parié''' (vr): avèj temp, pronté. * '''Àpia''' (sf): assul,piòla. * '''Apress''' (av): apreu, dòpo, aranda. * '''Arach''' (sm): banastra, rafataja (cfr. fr. med. "a rac": tàula a ras). * '''Aranda''' (av): davzin, an brova. * '''Arborin''' (sm): arbussel (cfr. fr.a. arbruisseau,arbroisel). * '''Arcancel''' (sm): cabalestra (arc a balestra). * '''Archinché''' (vt): decoré, vestì (sse) con blaga. * '''Ardriss''' (sm): sistemassion, órdin. * '''Arèj''' (sm): mas-cc ëd la feja, moton (cfr. delf. "arei"). * '''Arèt''' (ag): atribù 'd n'ersa, rìpid. * '''Asàire''' (sm): brusson,òstria (cfr. Val Pesio "alsié": tumel). * '''Arfëstié''' (vt): fé argiojissansa,gòj. * '''Argal''' (sm): don (cfr. fr.a/med. "galer": dësmoresse). * '''Argaucé''' (vt): fé sversa. * '''Argiojissansa''' (sf): gòj. * '''Arzan''' (sm): dné. * '''Argin-a''' (sf): regin-a. * '''Arlan''' (sm): ruin-a 'd pianta. * '''Arlëvé''' (vt): pijesse an càrich (arlev: vansoj dël mangé). * '''Arlìa''' (sf): ànsia, fìsima. * '''Armiss''' (ag): vej,frust. * '''Arnos''' (ag): ëd cativ umor, crussià, "artaban". * '''Arosé''' (vt): bagné a marlipen-a, bagnà da la rosà. * '''Arpatesse''' (vr): arpijesse da la mira fìsica ed econòmica. * '''Arsaj''' (sm): tranfi, darié sospir ëd l'angonìa (da anxiam:arlìa,angossa). * '''Arsetà''' (ag): arsis; turinèis: "arsiss" (as dis dël pan). * '''Arsij''' (sm): smània, asij. * '''Artajor''' (sm): fondiché, salumé, droghista. * '''Articiòch''' (sm): "Cynara scolymus", (da l'àrab: AL-'AROUF). * '''Artrincé''' (vt): tajé,gavé, fé cit (da la variant céltica:TRANCIARE tajé, dëstrùe). * '''Arvangesse''' (vr): vendichesse. * '''Arviresse''' (vr): arvoltesse. * '''Arzenté''' (vt): fé lëssìa sensa sënner: mach con l'eva. * '''Asar''' (sm): rìsigh,privo. * '''Asi''' (sm/pl): utiss. * '''Aspèrges''' (sm): aspersòri. * '''Assemblé/assamblé''' (vt): buté ansema. * '''Assé''' (av): pro. * '''Assul''' (sm): àpia, piolèt. * '''Asté''' (vt/i): sté setà. * '''Asur''' (ag): color dël cel, asul. * '''Atrapé''' (vt): ciapé (con ëd bers, con trabucèt). * '''Aurora''' (sf): alba d'òr. * '''Aùss''' (ag): pontù. * '''Aussé''' (vt): alvé,levé. * '''Autërtant/autertant''' (av): dla minema mzura. * '''Auteur/autura''' (sm): autëssa, brich, colin-a, autin (për le vis, vigna) * '''Avait (a l')''' (av): anans, sté an vardia dë stermà. * '''Avans''' (sm): resta, (v)ansoj, rimanensa. * '''Avié/avèj''' (sm): buss d'avije. * '''Avorté''' (vi): sfrasé. * '''Avosà''' (ag): famos; da confronté con la vos ocitan-a dël Queyras (Dofiné): AVAZAR crijé. * '''Avuj''' (sm): uja. em5kwyjltcs9d7vs7zbsy8xuhdra2vr 35256 35255 2024-11-11T09:15:38Z 93.150.255.3 /* A */ 35256 wikitext text/x-wiki [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà|Artorn]] ---- = Glossari dij vocàboj piemontèis pì dovrà ant la Sacra Scritura an Piemontèis = vt = verb transitiv; vi (verb intransitiv); vr (verb riflessiv); sm (sostantiv masculin); sf (sostantiv feminin); av (averbi); ag (agetiv) int (interiession). == [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/A|A]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/B|B]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/C|C]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/D|D]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/E|E]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/F|F,]] [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/G|G]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/H|H]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/I|I]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/L|L]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/M|M]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/N|N]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/O|O]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/P|P]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Q|Q]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/R|R]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/S|S]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/T|T]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/U|U]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/V|V]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Z|Z]] == === A === * '''Abandoné''' (vt): chité. * '''Abdòma''' (sf): pansa. * '''Abim''' (sm): balatron, (bimé: dëstrove) * '''Abité''' (vi): sté 'd ca. * '''Ablì''' (vt) anvité, anciarmé. * '''Abominàbil''' (ag): abominèivol. * '''Abortì''' (vi): sfrasé (mach për le bestie). * '''Abresé''' (sm): compéndi. * '''Abrevor''' (sm): leu dova ch’as boro le bestie. * '''Abrì''' (sm): al ripar dal vent ("s'abrité", dal fransèis antich ‘’abrier’’) * '''Abrì''' (vt) scarpenté (dal prelat.BAR/BER cafass,busson, bocc, ch’a gica, brin, bron, bës-cia; opura dal celt. continental: BRINOS bachëtta) * '''Abroghé''' (vt): fé n'abrogassion. * '''Absent''' (sm): insens, uissens, ‘’artemisia absinthium ‘’. * '''Abusesse''' (vr): ecéde, profité. * '''Acablé''' (vt) crasé, fé pì grev e grav. * '''Acampé''' (vi) buté camp, campament. * '''Achit''' (sm) antrodussion, andi (achitesse: sdebitesse). * '''Acrasà''' (ag): premuros. * '''Acropisse''' (vr): coacesse. * '''Acsan''' (sm): cadensa, acentuassion coltural e përsonal dla vos. * '''Adreit''' (sm): sorì, andrit (Turin). * '''Adressé''' (vt): mandé, dirige. * '''Adret''' (ag): àbil, antivist. * '''Adsades/adsadess''' (av): piror, aciades. * '''Afaité''' (vt): costumé, travajé coram e pel. * '''Afann''' (sm): angossa,arlìa. * '''Afarà''' (ag): ross an facia, ciapà da j'afé, confesse. * '''Afel''' (sm): ghignon, amaritùdin, secression ëd la cistifélea. * '''Afesse''' (vr): conformesse, adatesse, costumesse. * '''Afr''' (sm): sbaruv, pau, frisson. * '''Àgass''' (av): a la malaparà. * '''Àghia''' (sf): òja. * '''Agreàbil''' ( av): piasos, ch'agreja. * '''Agrì''' (vi): vnì brusch. * '''Agucé''' (vt): ujé (agucion) për beu o d'àutre bestie. * '''Aidemì''' (int): Nosgnor giùtme!pòr mi! Ammi! Òmmi! * '''Airura''' (sf): laurura. * '''Ajassa''' (sf): bèrta. * '''Alamar''' (sm): botonera a liassa, cordon d'òr o 'd seda për liassé e angassé (da l'arab: Al-amarah, stòfa avosà). * '''Aleansa/aliansa''' (sf): lega,acòrd. * '''Aliòstra''' (sf): cravëtta 'd montagna. * '''Almanch''' (av): sicura, "për lo men". * '''Alò''' (av): dun-a,an pressa. * '''Alvà''' (sm): ferment. * '''Amanà''' (ag): costumà, (a)faità. * '''Amaritùdin''' (sf): afel, ameror. * '''Ambajà''' (ag): sorprèis, a boca doverta, pa sarà (pòrte, fnestre) * '''Ambarocàire''' (ag m.): rufian. * '''Ambelelà''' (av): pròpi là, an col leu. * '''Ambelelì''' (av): pròpi lì. * '''Ambelessì''' (av): pròpi sì. * '''Ambarboré''' (vt): ambibì ël botal për verifichene la tnùva (dal celt. BORVO:pàuta; barbotin-a: creja ambibìa d'eva). * '''Ambasté''' (vt): buté bast, slé un mul o 'n borich. * '''Ambò''' (inter.): ma si, bò, òhi. * '''Ambonì''' (vt): fé bon, assion dël bateur. * '''Ambòss''' (ag): a pansa mòla. * '''Ambossé''' (vt): sversé, dé 'l gir. * '''Ambòsta''' (sf): gujà, ancreus ëd le doi parmele dle man për cheuje 'd lìquid o d'àutr (vos celt.meridional) * '''Ambreuj''' (sm): confusion, fràuda, trufa, débit (vëdde prov. a. BROLHAR: mësc-é). * '''Amburì''' (sm): boton ëd la pansa. * '''Àmon/Lamon''' (sm): ansin për pësché. * '''Ampacé''' (vt): ampedì, butesse an mes (ossitan:EMPACHAR). * '''Ampërmudé''' (vt): pijé an pèrmua. * '''Ampess''' (av): motobon ëd temp. * '''Àmpola''' (sf): "rubus idaeus",lampon (dal prisco lìgur). * '''Ambrun''' (sm): ambrunì dla matin o dla sèira (dla seren-a). * '''Amprajì''' (vi): fé prà (cfr. savuasienne EMPRAILLI). * '''Amusé''' (vt): fé perde temp, divertì, antraten-e. * '''Anandié''' (vi): ancaminé, dé l'andi, (dësnandié:storné). * '''Anans''' (av): prima, anàit. * '''Anast''' (sm): odorà. * '''Ancalesne''' (vi): avèj corage. * '''Anchërna''' (sf): incision, gravura (cfr. celt. CRINARE: s-ciapé, doverté na filura dzora 'd cheic.sa) * '''Ancheuj''' (av): "hinc hodie" (cfr. fr.a. ENCUI; prov.ANCOI) * '''Anciarmé''' (vt): fé d'ancantament, ablì. * '''Ancorpró''' (av): a l'é pa pòch. * '''Anflé''' (vt): sporché. * '''Angiolivé''' (vt): fé bel,arlegresse (cfr. fr.a. jolif) * '''Anlev''' (sm): scolé. * '''Anorbì''' (vt): sborgné (cfr. fr.a. enorbi). * '''Ansin''' (sm): rampin. * '''Ansitòst''' (av): pitòst. * '''Anslé''' (vt): buté sela. * '''Ant''' (av): an, drinta. * '''Antamné''' (vt): antachì. * '''Antan (d')''' (ag): d'un temp. * '''Antëlmentre''' (av): antërtant, an col moment (cfr. fr.a. entrementiers) * '''Antërdoé''' (vi): esité, ambarassé. * '''Antërpì''' (ag): pìgher, mòl, antorpidì. * '''Antregh''' (ag): tut d'un tòch. * '''Antren/an tren''' (sm): dësgagiura,ant l'at ëd. * '''Anvìa''' (sf): veuja. * '''Anviron''' (sm): dintorn,truch e branca. * '''(A)Parié''' (vr): avèj temp, pronté. * '''Àpia''' (sf): assul,piòla. * '''Apress''' (av): apreu, dòpo, aranda. * '''Arach''' (sm): banastra, rafataja (cfr. fr. med. "a rac": tàula a ras). * '''Aranda''' (av): davzin, an brova. * '''Arborin''' (sm): arbussel (cfr. fr.a. arbruisseau,arbroisel). * '''Arcancel''' (sm): cabalestra (arc a balestra). * '''Archinché''' (vt): decoré, vestì (sse) con blaga. * '''Ardriss''' (sm): sistemassion, órdin. * '''Arèj''' (sm): mas-cc ëd la feja, moton (cfr. delf. "arei"). * '''Arèt''' (ag): atribù 'd n'ersa, rìpid. * '''Asàire''' (sm): brusson,òstria (cfr. Val Pesio "alsié": tumel). * '''Arfëstié''' (vt): fé argiojissansa,gòj. * '''Argal''' (sm): don (cfr. fr.a/med. "galer": dësmoresse). * '''Argaucé''' (vt): fé sversa. * '''Argiojissansa''' (sf): gòj. * '''Arzan''' (sm): dné. * '''Argin-a''' (sf): regin-a. * '''Arlan''' (sm): ruin-a 'd pianta. * '''Arlëvé''' (vt): pijesse an càrich (arlev: vansoj dël mangé). * '''Arlìa''' (sf): ànsia, fìsima. * '''Armiss''' (ag): vej,frust. * '''Arnos''' (ag): ëd cativ umor, crussià, "artaban". * '''Arosé''' (vt): bagné a marlipen-a, bagnà da la rosà. * '''Arpatesse''' (vr): arpijesse da la mira fìsica ed econòmica. * '''Arsaj''' (sm): tranfi, darié sospir ëd l'angonìa (da anxiam:arlìa,angossa). * '''Arsetà''' (ag): arsis; turinèis: "arsiss" (as dis dël pan). * '''Arsij''' (sm): smània, asij. * '''Artajor''' (sm): fondiché, salumé, droghista. * '''Articiòch''' (sm): "Cynara scolymus", (da l'àrab: AL-'AROUF). * '''Artrincé''' (vt): tajé,gavé, fé cit (da la variant céltica:TRANCIARE tajé, dëstrùe). * '''Arvangesse''' (vr): vendichesse. * '''Arviresse''' (vr): arvoltesse. * '''Arzenté''' (vt): fé lëssìa sensa sënner: mach con l'eva. * '''Asar''' (sm): rìsigh,privo. * '''Asi''' (sm/pl): utiss. * '''Aspèrges''' (sm): aspersòri. * '''Assemblé/assamblé''' (vt): buté ansema. * '''Assé''' (av): pro. * '''Assul''' (sm): àpia, piolèt. * '''Asté''' (vt/i): sté setà. * '''Asur''' (ag): color dël cel, asul. * '''Atrapé''' (vt): ciapé (con ëd bers, con trabucèt). * '''Aurora''' (sf): alba d'òr. * '''Aùss''' (ag): pontù. * '''Aussé''' (vt): alvé,levé. * '''Autërtant/autertant''' (av): dla minema mzura. * '''Auteur/autura''' (sm): autëssa, brich, colin-a, autin (për le vis, vigna) * '''Avait (a l')''' (av): anans, sté an vardia dë stermà. * '''Avans''' (sm): resta, (v)ansoj, rimanensa. * '''Avié/avèj''' (sm): buss d'avije. * '''Avorté''' (vi): sfrasé. * '''Avosà''' (ag): famos; da confronté con la vos ocitan-a dël Queyras (Dofiné): AVAZAR crijé. * '''Avuj''' (sm): uja. j3hng05kj3y8bt8sm4z0qagsstmgqmk 0 5283 35252 35242 2024-11-11T08:42:11Z 93.150.255.3 /* B */ 35252 wikitext text/x-wiki [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà|Artorn]] ---- = Glossari dij vocàboj piemontèis pì dovrà ant la Sacra Scritura an Piemontèis = vt = verb transitiv; vi (verb intransitiv); vr (verb riflessiv); sm (sostantiv masculin); sf (sostantiv feminin); av (averbi); ag (agetiv) int (interiession). == [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/A|A]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/B|B]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/C|C]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/D|D]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/E|E]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/F|F,]] [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/G|G]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/H|H]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/I|I]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/L|L]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/M|M]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/N|N]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/O|O]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/P|P]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Q|Q]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/R|R]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/S|S]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/T|T]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/U|U]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/V|V]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Z|Z]] == === B === * '''Babero''' (sm): agnel cit. * '''Babìa/Babija''' (sf): bertavela. * '''Bacan''' (ag): baquaro, baquass. * '''Baciass''' (sm): mojiss, pautass. * '''Badò''' (sm):cària. * '''Bagassa'''(sf): meretriss. * '''Bagèt''' (ag): tërcagnù. * '''Bàilo'''(sm): fòta/fota, "lapsus calami". * '''Balaucé'''(vi): tramblé. * '''Balatron'''(sm):abim, pressipissi. * '''Baleus'''(ag): mes bòrgno, bòrgno da n'euj. * '''Banastre'''(sf pl): ciarafi, baron ëd ròba da nen. * '''Bandì'''(vt): buté al bando, "dësbandìa" campagna doverta (o rasà). * '''Banfé'''(vi): parlé a dzoneus, sospiré, tranfié. * '''Baranch'''(ag): sòp; dal preromanz: ANCH valadì tramblé. * '''Barasa'''(sf): gérbid, landa, bruera, vàuda; dal prelatin BARR: ch'a buta, ch'a gica. * '''Barbel'''(sm): stobia, cocia, rista armnura,stopa. * '''Barbësché'''(vi): chëcché, tartajé, bëssié, bërdojé: cfr piem. ciarabësché, "cantërlé". * '''Barboté'''(vi): barbojé, tartajé (ambërbojon: ambrojon; cfr: celt. BORVO:pàuta; barbotin-a: creja ambibìa d'eva). * '''Bariolà'''(vt/ag/vi): giajolà, giaj. * '''Baron'''(sm): foson (dal prelatin BARR mucc, mugia). * '''Bassin'''(sm):catin (dal prelatin BACCA recipient). * '''Batié'''(vt): batesé, bagné, sbrincé, mojé. * '''Bautié'''(vi): dindané, baudissé. * '''Bèich'''(sm): sguard, vaità. * '''Ben/bin'''(av/sm): richëssa, facoltà, grinor, binvolensa, orassion, euvra 'd misericòrdia, grassia. * '''Bënna'''(sf): caban-a coatà 'd paja: dal celtich continental: BENDNA ,còfo 'd gorèt dël chèr. * '''Bërgé'''(sm): bré, bërré, col ch'a guida e a cudiss feje e crave ("barzhì e féjè" an patué): meno soèns ëd vache. Nopà "marghé e pastre" a sarìo responsàbij an particolar dle vache. * '''Bërluse'''(vi): luse, sbërluse. Reis prelatin-a: BA(L)LUCC sbërlusent. * '''Bèrola'''(sf): belëtta, cita mostèila (rèis preromansa BEL sbërlusenta: cfr "bélera" an patoé). * '''Bers'''(sm): bès, trabucèt, cita trapòira pr oslin. * '''Bèrta'''(sf): ajassa. * '''Bërton'''(sm): casch, èlm (da BRITTONEM valadì popolassion céltiche ch'as tosonavo 'l cupiss). * '''Bësbié'''(vt/i): ciusié, mormoré, ciusioné. * '''Bës-cia'''(sf): bocc ëd cavèj. * Bi * Bo * Bu ga26fxnksahgwvxc6qa4esncyrmagcq 35253 35252 2024-11-11T08:59:44Z 93.150.255.3 /* B */ 35253 wikitext text/x-wiki [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà|Artorn]] ---- = Glossari dij vocàboj piemontèis pì dovrà ant la Sacra Scritura an Piemontèis = vt = verb transitiv; vi (verb intransitiv); vr (verb riflessiv); sm (sostantiv masculin); sf (sostantiv feminin); av (averbi); ag (agetiv) int (interiession). == [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/A|A]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/B|B]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/C|C]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/D|D]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/E|E]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/F|F,]] [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/G|G]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/H|H]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/I|I]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/L|L]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/M|M]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/N|N]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/O|O]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/P|P]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Q|Q]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/R|R]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/S|S]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/T|T]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/U|U]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/V|V]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Z|Z]] == === B === * '''Babero''' (sm): agnel cit. * '''Babìa/Babija''' (sf): bertavela. * '''Bacan''' (ag): baquaro, baquass. * '''Baciass''' (sm): mojiss, pautass. * '''Badò''' (sm):cària. * '''Bagassa'''(sf): meretriss. * '''Bagèt''' (ag): tërcagnù. * '''Bàilo'''(sm): fòta/fota, "lapsus calami". * '''Balaucé'''(vi): tramblé. * '''Balatron'''(sm):abim, pressipissi. * '''Baleus'''(ag): mes bòrgno, bòrgno da n'euj. * '''Banastre'''(sf pl): ciarafi, baron ëd ròba da nen. * '''Bandì'''(vt): buté al bando, "dësbandìa" campagna doverta (o rasà). * '''Banfé'''(vi): parlé a dzoneus, sospiré, tranfié. * '''Baranch'''(ag): sòp; dal preromanz: ANCH valadì tramblé. * '''Barasa'''(sf): gérbid, landa, bruera, vàuda; dal prelatin BARR: ch'a buta, ch'a gica. * '''Barbel'''(sm): stobia, cocia, rista armnura,stopa. * '''Barbësché'''(vi): chëcché, tartajé, bëssié, bërdojé: cfr piem. ciarabësché, "cantërlé". * '''Barboté'''(vi): barbojé, tartajé (ambërbojon: ambrojon; cfr: celt. BORVO:pàuta; barbotin-a: creja ambibìa d'eva). * '''Bariolà'''(vt/ag/vi): giajolà, giaj. * '''Baron'''(sm): foson (dal prelatin BARR mucc, mugia). * '''Bassin'''(sm):catin (dal prelatin BACCA recipient). * '''Batié'''(vt): batesé, bagné, sbrincé, mojé. * '''Bautié'''(vi): dindané, baudissé. * '''Bèich'''(sm): sguard, vaità. * '''Ben/bin'''(av/sm): richëssa, facoltà, grinor, binvolensa, orassion, euvra 'd misericòrdia, grassia. * '''Bënna'''(sf): caban-a coatà 'd paja: dal celtich continental: BENDNA ,còfo 'd gorèt dël chèr. * '''Bërgé'''(sm): bré, bërré, col ch'a guida e a cudiss feje e crave ("barzhì e féjè" an patué): meno soèns ëd vache. Nopà "marghé e pastre" a sarìo responsàbij an particolar dle vache. * '''Bërluse'''(vi): luse, sbërluse. Reis prelatin-a: BA(L)LUCC sbërlusent. * '''Bèrola'''(sf): belëtta, cita mostèila (rèis preromansa BEL sbërlusenta: cfr "bélera" an patoé). * '''Bers'''(sm): bès, trabucèt, cita trapòira pr oslin. * '''Bèrta'''(sf): ajassa. * '''Bërton'''(sm): casch, èlm (da BRITTONEM valadì popolassion céltiche ch'as tosonavo 'l cupiss). * '''Bësbié'''(vt/i): ciusié, mormoré, ciusioné. * '''Bës-cia'''(sf): bocc ëd cavèj (dal galromanz BLISTA valadì vataron s-ciass o satì). * '''Bëslongh'''(ag): motobin slongà. * Bi * Bo * Bu 3cie537o35c8jse67wuxtbih78boade 35254 35253 2024-11-11T09:04:44Z 93.150.255.3 /* B */ 35254 wikitext text/x-wiki [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà|Artorn]] ---- = Glossari dij vocàboj piemontèis pì dovrà ant la Sacra Scritura an Piemontèis = vt = verb transitiv; vi (verb intransitiv); vr (verb riflessiv); sm (sostantiv masculin); sf (sostantiv feminin); av (averbi); ag (agetiv) int (interiession). == [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/A|A]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/B|B]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/C|C]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/D|D]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/E|E]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/F|F,]] [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/G|G]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/H|H]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/I|I]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/L|L]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/M|M]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/N|N]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/O|O]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/P|P]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Q|Q]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/R|R]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/S|S]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/T|T]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/U|U]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/V|V]], [[La Bibia piemontèisa/Semantica/Glossari dij pì dovrà/Z|Z]] == === B === * '''Babero''' (sm): agnel cit. * '''Babìa/Babija''' (sf): bertavela. * '''Bacan''' (ag): baquaro, baquass. * '''Baciass''' (sm): mojiss, pautass. * '''Badò''' (sm):cària. * '''Bagassa'''(sf): meretriss. * '''Bagèt''' (ag): tërcagnù. * '''Bàilo'''(sm): fòta/fota, "lapsus calami". * '''Balaucé'''(vi): tramblé. * '''Balatron'''(sm):abim, pressipissi. * '''Baleus'''(ag): mes bòrgno, bòrgno da n'euj. * '''Banastre'''(sf pl): ciarafi, baron ëd ròba da nen. * '''Bandì'''(vt): buté al bando, "dësbandìa" campagna doverta (o rasà). * '''Banfé'''(vi): parlé a dzoneus, sospiré, tranfié. * '''Baranch'''(ag): sòp; dal preromanz: ANCH valadì tramblé. * '''Barasa'''(sf): gérbid, landa, bruera, vàuda; dal prelatin BARR: ch'a buta, ch'a gica. * '''Barbel'''(sm): stobia, cocia, rista armnura,stopa. * '''Barbësché'''(vi): chëcché, tartajé, bëssié, bërdojé: cfr piem. ciarabësché, "cantërlé". * '''Barboté'''(vi): barbojé, tartajé (ambërbojon: ambrojon; cfr: celt. BORVO:pàuta; barbotin-a: creja ambibìa d'eva). * '''Bariolà'''(vt/ag/vi): giajolà, giaj. * '''Baron'''(sm): foson (dal prelatin BARR mucc, mugia). * '''Bassin'''(sm):catin (dal prelatin BACCA recipient). * '''Batié'''(vt): batesé, bagné, sbrincé, mojé. * '''Bautié'''(vi): dindané, baudissé. * '''Bèich'''(sm): sguard, vaità. * '''Ben/bin'''(av/sm): richëssa, facoltà, grinor, binvolensa, orassion, euvra 'd misericòrdia, grassia. * '''Bënna'''(sf): caban-a coatà 'd paja: dal celtich continental: BENDNA ,còfo 'd gorèt dël chèr. * '''Bërgé'''(sm): bré, bërré, col ch'a guida e a cudiss feje e crave ("barzhì e féjè" an patué): meno soèns ëd vache. Nopà "marghé e pastre" a sarìo responsàbij an particolar dle vache. * '''Bërluse'''(vi): luse, sbërluse. Reis prelatin-a: BALLUCC sbërlusent. * '''Bèrola'''(sf): belëtta, cita mostèila (rèis preromansa BEL sbërlusenta: cfr "bélera" an patoé). * '''Bers'''(sm): bès, trabucèt, cita trapòira pr' oslin. * '''Bèrta'''(sf): ajassa. * '''Bërton'''(sm): caschëtt, èlm (da BRITTONEM valadì popolassion céltiche ch'as tosonavo 'l cupiss). * '''Bësbié'''(vt/i): ciusié, mormoré, ciusioné. * '''Bës-cia'''(sf): bocc ëd cavèj (dal galromanz BLISTA valadì vataron s-ciass o satì). * '''Bëslongh'''(ag): motobin slongà. * Bi * Bo * Bu imr5wlfbjzknwef1zt3e2jpeo61g3k9 0 5310 35257 35246 2024-11-11T09:41:01Z 93.150.255.3 /* 15. Monsù Conveniensa */ 35257 wikitext text/x-wiki [[Document dla fej cristian-a/La Stra dël Pelerin|Artorn]] ---- {{Pelerin}} == 15. Monsù Conveniensa == {{Galin-a}} Parèj i l’hai vëddù che apress ch’a l’avìo chità an pressa la Fera, lor a l’han vëddù n’òm ch’a marciava anans ëd lor. Arciapandlo, a l’han adressaje la paròla. Col òm-lì as ciamava Conveniensa. A l’han dije: “Da che pais a ven chiel, monsù? E fin-a 'ndova ch’a veul andé për costa stra?”. Anlora a l’ha dije ch’a vnisìa da la sità ‘d Belparlé e che soa destinassion a l’era la Sità dël Cel. Tutun, a l’ha pa dije sò nòm. “Da Belparlé!” a l’ha sclamà Cristian, “É-lo ch’a-i é ‘d brava gent religiosa ambelelà?”. “Si,” a l’ha dit Conveniensa, “Sicura ch'i lo spero!”. “Ch’am disa, për piasì, coma mi i podrìo ciamela, monsù”, a l’ha dit Cristian. Conveniensa: “Për vojàutri i son në strangé, e vojàutri për mi. S’i vade an costa diression, am farà piasì avèj vòstra companìa; se nò, i l’avrai da contenteme ‘d marcé da sol”. “Costa sità ‘d Belparlé,” a l’ha dit Cristian, “i l’hai sentune parlé. S’im n'aviso bin a l'é na sità dë sgnor”. Conveniensa: “Vera i peudo sicureve ch’a l'é parèj - mi i l’hai ambelelà vàire parent granos!”. Cristian: “Chi ch’a son ij parent ch’i l’eve ambelelà.. s’i peudo esse tant ardì da ciameje?”. Conveniensa: “Scasi la sità antrega. An particolar, mè signor Cangiadrapò, mè signor Oportunista, mi signor Belparlé, dont j’antich la sità a l’ha ciapà sò nòm - e ‘dcò monsù Sicurant, monsù Dobiafacia, e monsù Qualsëssìavabin. Ël prevòst ëd nòstra paròchia, Don Dopialenga, a l'é fin-a ‘l frel ëd mia mare! Për dì la vrità, mi i son dventà ‘n gentilòm ëd bon-a qualità. Mè bcé a l’era mach un barcareul; a vardava da na banda e a remava ant l’àutra; e la pì part ëd mè patrimòni i l’hai otnulo ant la midema manera”. Cristian: “Chiel é-lo marià?”. Conveniensa: “Si, mia mojè a l'é na fomna motobin virtuosa - e la fija ‘d na fomna virtuosa. Chila a l’era fija ‘d madama Favisa - për lòn a vnisìa da na famija motobin onorèivola. A l'é rivà a ‘n tal livel ëd bon-a educassion che chila a sà coma comportesse con tute sòrt ëd përson-e, ch’a sio ‘d prinsi o ‘d paisan. A l'é vera che an religion nojàutri i soma ‘n pòch divers da coj ch’a n’han n’ideja pì strèita, ma mach an doi pont pì cit. Prim, i lotoma mai contra ‘l vent o la marea; scond, i soma sempe ‘d cossiensa cand che la religion a va ‘n savate d’argent. I soma content ëd marcé con la religion për la stra se ‘l sol a splendriss e la gent an pica le man”. Anlora Cristian a l'é avzinasse a sò compagn Speransos ch’a marciava a pòchi pass andaré e a l’ha dije. “I penso che l’òm ch’i l’oma giusta ancontrà a sia monsù Conveniensa da la sità ‘d Belparlé, e, s’a l'é parèj, i l’oma ancontrà për companìa n’àutr brut birbant”. Alora Speransos a l’ha replicà: “Ciàmje torna coma ch’as ciama - ëd sicur a l’avrà pa vërgògna ‘d sò nòm”. Anlora Cristian a l'é avzinasse torna a Conveniensa e a l’ha dije: “Monsù, chiel a parla coma se a sërvèissa sia Dé che Mamon ant l’istess temp. Mi i penso ‘d savèj chi ch'a l’é chiel. Sò nòm, é-lo pa Monsù Conveniensa dla sità ‘d Belparlé?”- Conveniensa: “Col-lì a l'é pa mè nòm, ma sensa dubi a l'é lë stranom ch’a l’han dame ‘d gent ch’a m’ha an ghignon. I l’hai da contenteme ‘d portelo coma n’arpròcc, tanme d’àutri òm onest a l’han arseivulo coma n’arpròcc”. Cristian: “Ma chiel a l’ha forsi dàit l’ocasion a cheidun d’esse ciamà con col nòm-lì?” Conveniensa: “Mai, mai! La pes còsa ch’i l’hai fàit a l'é ch’i l’hai sèmper avù la saviëssa ‘d feme porté da la corent dij temp, a fà nen cola ch’a fussa. I son ëstàit pro fortunà an cola manera-lì ‘d prosperè. La gent ch’a l’ha arfilame ‘n tal nòm da arpròcc a l'é malegna e për lòn mi i lo considero n’onor e na benedission ëd portelo”. Cristian: “Mi i pensava che se chiel a fussa ël Conveniensa ch’i l’hai sentune la cativa fama, i chërdo pròpi che cola-lì a sia na dëscrission giusta, adata a sò caràter, e pì che chiel a sia dispòst a amëtte”, Conveniensa: “Beh, se chiel a la pensa parèj, i peuss pa 'mpedilo. I podrìa mach dì che se nojàutri dòi i seguiteroma a marcé ansema coma ‘d bon amis, chiel a podrà rëscontré che mi i son tut d’àutr, visadì ‘n bon compagn”. Cristian: “Se chiel, tutun, a veul ven-e con nojàutri, a l’avrà da marcé ‘dcò contravent e contracorent - na ròba ch’i penso che chiel a veula pa fé. Chiel a l’avrà dcò da aceté na religion ch’a podrìa vëstìsse dë strass e nen mach cola ch’a pòrta savate d’argent. Chiel a l’avrà da sté ‘dcò con chila cand ch’a l'é gropà da caden-e ‘d fèr e nen mach cand ch’a marcia për le stra con ij batiman ëd la gent”. Conveniensa: “Vojàutri i peude nen giudicheme nì ampon-me vòstre idèje! Përmëtt-me ch’i fasa coma mi i chërdo mej - e lasseme vnì con vojàutri”. Cristian: “Chiel a farà gnanca ‘n pass da pì con nojàutri - a meno che chiel a fasa coma nojàutri i l’oma proponuje!”. Anlora Conveniensa a l’ha arbatù: “I chiterai mai ij mè vej prinsipi, përchè ch’a son sia inofensiv che vantagios! S’i peudo nen vnì con vojàutri, alora i l’hai da seguité a fé pròpi com i fasìa cand ch’i l’eve ancontrame, visadì viagé da sol, fin-a tant che mi i rëscontrerai cheidun ch’a sia content ëd mia companìa”. Alora i l’hai vëddù an mè seugn che Cristian e Speransos a l’han chità Conveniensa e a l'ero tnusse a na certa distansa anans ëd chiel. Cand ch’a l’han vardasse andré, tutun, a l’han vëddù tre òm ch’a j'andasìo dré. Cand ch’a son rivà da chiel, a l’ha salutaje con na riverensa granda e lor a son complimentasse con chiel. Ij nòm dij tre òm a j’ero: monsù Tensealmond, monsù Amaijsòld e monsù Tutisalv. Tuti coj-lì a l’ero d’òm che Conveniensa a l’avìa già conossù, përchè ch’a l’ero na vira ‘d sò compagn dë scòla, e che ‘l sò magìster a l’era monsù Ciapatùt ëd Bonerèndite, ch’a l’é na sità comersial ant la contà ‘d Bramosìa, a setentrion. Cost magìster a l’avìa mostraje l’art ëd prosperé, a fà pa se con la violensa, l’angann, la flatarìa o la busiardarìa - o con ël fé visa d’esse religios. Costi quatr gentilòm a l’ero stàit ij prim ëd la classe a ‘mprende con diligensa lòn che col magìster a-j mostrava, tant ch’a l’avrìo podù buté an pé na scòla daspërlor. Bin, cand ch’a l’avìo parèj salutasse, monsù Amaijsòld a l’ha dit a monsù Conveniensa: “Chi ch’a son coj doi tipo ch’a marcio an sla stra anans ëd nojàutri?”, përchè Cristian e Speransos as podìo ancó vëdd-se. Conveniensa: “A son na cobia ch’a stasìa ant un pais lontan che, an soa manera stravisa ‘d lor a son partì an pelerinage”. Monsù Amaijsòld: “Darmagi ch’a sio andass-ne, përchè i l’avrìo podù fesse tuti companìa, përchè i andoma a l’istessa destinassion”. Conveniensa: “Sicura ch’a l’é, ma coj-là a l’han na nossion ëd la religion motobin ëstrèita e a-j stan tacà tant che se cheidun a la condivid pa, a son pront a scasselo via da soa companìa ‘d lor”. Monsù Tutisalv: “Lolì a va pròpi nen bin. As les ëd coj ch’as chërdo d’esse tant pì giust che j’àutri e ch’a son sempe pront, an efet, a giudiché e condané tuti fòra che lor midem. Për piasì, dime ‘n pò cole ch’a j’ero e vàire ch’a l’ero le còse le pì diferente da le toe”. Conveniensa: “Diferense! Lor a chërdìo d’esse sò dover andé anans an sò viage con qualsëssia temp e condission, ma mi i son për ëspeté ‘d vent e marée pì favorèivole. Lor a son për arzighé tut për Dé an qualsëssìa moment, ma mi i son an favor ëd profité ‘d tùit ij vantagi ch’i treuvo për buté an sicuressa mia vita e proprietà. Lor a son për tense strèit a soe convinsion, fin-a ant ël cas che tùit a fusso contra ‘d lor, ma mi i son për la religion mach ant la mzura che ij temp e mia sicurëssa a lo përmëtto. Lor a son për la religion ëdcò cand ch’a l’é dëspresià e ant j'ëstrass, ma mi i son për la religion mach cand ch’a marcia con savate dorà, al sol e con ij batiman ëd la gent”. Monsù Tensealmond: “It l’has dit pròpi bin, bravo Conveniensa, mè bon amis! Da mia part, i considero coj-lì ‘d folitro che, bele s’a l’han la libertà ‘d tense lòn ch’a l’han, a son tansipòch savi da perd-lo. I l’oma da esse savi coma ‘d serpent! A l’é mèj fé ‘l fen cand che ‘l sol a splendriss. Vardé coma l’avija a resta ferma për tut l’invern e as dà da fé mach cand ch’a peul tiré sò profit dal piasì. Mincatant Dé a manda la pieuva e, dle vire, 'l sol. Se lor a son tant fòj da dëstraversé l’orissi, contentomse ‘d viagé mach l’ora che ‘l temp a l’é bel. Da mia part, la religion ch’i preferisso a l’é cola ch’am përmet d’avèj le benedission dë sta tèra. Lolì a l’é bin rasonèivol, përchè Dé a l’ha concedune le còse bon-e ‘d costa vita e Chiel a veul che nojàutri i-j preservoma për Sò amor. La religion d’Abraham e ‘d Salomon a l’ha renduje dë sgnor. Fin-a Giòb a dis ch’a l'ha 'mbaronrà d’òr tanme póer. Nojàutri i dovoma mai esse coma coj doi òm ch’it l’has fane la dëscrission”. Monsù Tutisalv: “I penso che an costa facenda i soma tuti d’acòrdi. Foma pì gnun-a dëscussion a cost riguard”. Monsù Amaijsòld: “Vera, a l’é inùtil seguité a parlene, përché chi ch’a chërd nì a la Scritura nì a la rason - e i vëdde che tute doe a stan da nòstra part - a conòss nì la libertà ch’a l’ha, nì a goerna soa sicurëssa”. Conveniensa: “Mè frej! Com’i seve, tuti nojàutri i pijoma part al pelerinagi. Për lòn, mach për ësposté nòstra atension da le còse ‘d base, përmëtt-me ‘d propon-e costa question: butoma ‘l cas che n’òm, un prèive o ‘n mërcant a l’abia l’ocasion d’oten-e le còse bon-e dë sta vita. Pura, chiel a peul pa otenje a meno che, almanch a l’aparensa, chiel a dventa strasordinariament diligent an chèich pont ëd la religion che anans a n’avìa gnun anteresse. Podrìa-lo dësfruté na tal religion për rivé a col sò obietiv - e malgré lolì resté n’òm giust e onest?”. Monsù Amaijsòld: “I vëddo ‘l sens ëd la chestion. Con ël përmess ëd costi gentilòm, i sërcherai ‘d dete na rëspòsta. Prim, dal pont ëd vista dël prèive midem. Butoma ‘l cas ch’a-i sia un minister ëd Dé, n’òm degn, ch’a l’avìa ‘n salari motobin ëpcit ma ch’a veuja n’intrada pì granda e pì lucrativa. Ora chiel a l’ha l’ocasion ëd ciapela - ma mach s’a fussa pì studios, s’a predica da pì e con na cossiensa pì granda. E, për càusa che la disposission ëd la gent a lo pretend - an cangiand cheidun dij prinsipi ch’a chërdìa. Scond mi, i vëddo gnun problema che ‘n ministr a lo fasa e ch’a resta, motobin da pì, n’òm onest. I diso sossì për le rason ch’a séguito. An prim leugh, a peul nen esse negà che sò desideri ‘d vagné da pì a sia legitim, sicoma che lolì a l’é butaje dnans da la Providensa. Anlora chiel a podrà sërché d’otnilo sensa che soa cossiensa a lo buta an chestion. Ant n'ëscond leugh, sò desideri ‘d n’intrada pì lucrativa a lo rendrà parèj pì studios, un predicator pì passionà, e via fòrt - a lo rendrà n’òm pì brav. Vera, a lo farà fin-a fé mej soe abilità naturaj, na còsa ch’a l’é sensa dubi conform a la volontà ‘d Dé. An ters leu, për lòn ch’a riguarda sò adatament a la disposission ëd soa gent, chiel a farà d’alterassion a cheidun dij prinsipi che chiel anans a-j chërdìa. Lolì a indicherà che (1) sò temperament a l’é dispòst a l’abnegassion; (2) che chiel a l’ha ‘n caràter doss e grassios, pront a compiasèj la gent; (3) e ch’a l’é mej adat për ël ministeri. A la fin, i rivo a la conclusion che ‘n ministr ëd Dé ch’a cangia sò salari për un pì grand, a dovrìa nen esse giudicà, an fasend parèj, coma na përson-a àvida. Pitòst, che chiel a l’ha fàit pì bon-e soe abilità e soa veuja ‘d travajé, e che parèj chiel a l’é da consideresse un ministr degn ch’a l’ha slargà j'ocasion ch’a l’ha ‘d fé dël bin. Për la sconda part ëd toa chestion, ch’a riguarda ‘l mërcant che ti ‘t mensionava. Butoma ‘l cas che un a l’àbia na pòvra botega ma che, an ëvnisend pì religios, chiel a peuda slarghé ‘l mërcà ‘d soa botega, ciapé ij client pì ‘d bon nùmer e qualificà, e mëraco fin-a na mojé pì sgnora. Scond mi, i vëddo gnun problema che lolì a peuda esse fàit legalment. I lo diso për le rason ch’a séguito. Prim, dventé religios a l’é na virtù, a fà nen cola ch’a në sia la rason. Scond, a l’é nen proibì avèj anvìa ‘d na mojé pì sgnora o pì ‘d client për soa botega. A la fin, n’òm ch’a otniss tut sossì an dventand na përson-a religiosa, a otniss lòn ch’a l’é bon, da coj ch’a son brav, e a dventa pì brav chiel midem! Donca, i l’avoma sì na bon-a mojé, dij bon client, e ‘n bon guadagn - e tut sossì mach an dventand na përson-a religiosa: sensa dubi a l’é na ròba bon-a! Për lòn, vnì esse religios për otnì tut sossì, a l’é në sfòrs bon e profitèivol”. Costa rëspòsta dàita da monsù Amaijsòld a la chestion ëd monsù Conveniensa, a l’ha vagnà na bela batùa ‘d man da part ëd tuti lor. A son rivà, donch, a la conclusion che cola lì a l’era na rëspòsta motobin bon-a, vantagiosa e ch’a podìa nen esse dëscontradìa. Pròpi përché Cristian e Speransos a l’avìo prima fàit oposission a monsù Conveniensa - ansema a son butasse d’acòrdi a dësfideje si tòst che l’avèisso arpijaje, përché ch’a l’ero ancora an vista. Ma a l’han decidù ch’a fussa l’ansian Tensealmond e pa nen monsù Conveniensa përchè la còsa a sarìa parèj stàita meno polémica. A l’han donca ciamà Cristian e Speransos, ch’a son fërmasse e a l’han ëspetà che ij quatr òm a-j argionzèisso. Apress un salùt ëd formalità, monsù Tensealmond a l’ha ciamaje ‘d rësponde a l’ansidita chestion, s’a l’avèisso podù felo. Cristian: “Fin-a na masnà ant la religion a podrìa rësponde a desmila ‘d cole chestion-lì. Përchè s’a l’é nen lécit andeje dapress al Crist mach për ël pan ch’as podrìa arsèivne<ref>Cfr. “Gesù a l'ha rësponduje: ‘An vrità, an vrità iv diso ch'im sërche nen përchè ch'i l'abie vëddù 'd segn miracolos, ma për motiv ch'i l'eve mangià 'd pan e ch' i seve gavave la fam’” (Gioann 6:26).</ref>, a l’é tant pì abominèivol prové ‘d fé ‘d Chiel e dla religion në strument për vagné e gòde dël mond. I trovoma mach ëd pagan, d’ipòcrita, ëd diav e dë strion ch’a sio ‘d cola opinion-lì. An prim leugh, ij pagan a son ëd cola religion-lì. Përché cand che Camor e Sichem a vorìo otnì la fija e le bestie ‘d Giacòb, a l’era staje dit ch’a-i era nen d’àutra manera për lor ëd procuress-je se nen sogetand-se a la sirconcision. A l’han rasonà parèj: ‘Le bestie e soe proprietà ‘d lor é-lo ch’a dventeran nen tute nòstre?<ref>Cfr. “Costa-sì a l’é gent ëd pas: ch’a stago pura con nojàutri ant ël pais e ch’a lo dëstravërso për drit e për travers an dedicand-se ai sò afé. Nòst pais a l’é pro grand për tuti. Nojàutri i podroma pijé për fomne soe fije e i podroma deje le nòstre. Ma mach a na condission cola gent a consentirà a sté con nojàutri e dventé na sola gent, a l’é a dì se noi i sirconcidoma minca un dij nòstri mas-cc parèj coma che lor istess a son sirconcidù. Sò strop, soa richëssa e tute soe bestie a saran miraco pa nòstri? Contentomje donch e ch’a peusso sté con nojàutri!”. Anlora tùit ij mas-cc ch’a l’ero present an ciambreja a la pòrta dla sità a l’han ëscotà Camor e sò fieul Sichem e a son fasse sirconcide” (Génesi 34:21-24)</ref>?”. La fija ‘d Giacòb e soe bestie a l’era lòn ch’a sërcavo d’oten-e, e soa religion a l’era ‘l caval ëd Troja ch’a dovravo ant ël tentativ ëd procuress-je. I peude lege la stòria antrega an Génesi 34:20-23. An ëscond leugh ëdcò j’ipòcrita Farisé a apartnìo a costa religion. Soe longhe preghiere a l’era soa pretèisa, ma oten-e le ca dle vìdoe a l’era soa vera intension ëd lor<ref>Cfr. Luca 20:46-47: “Pijeve varda dij magìster ëd la Lege. A lor a-j pias tant spassëggé con ëd veste longhe. A lor a-j pias che tùit a-j faso ‘d riverense ant ij mercà, d’ocupé ij pòst d’onor ant le sinagòghe e ij prim pòst ant ij disné gròss. Pura lor a divoro ij beni ëd le vìdoe e a fan visa d’esse tant religios cand ch’a diso ‘d longhe orassion an pùblich. A l’é për lòn ch’a n’arseivràn na condana pì granda”.</ref> - e na danassion pì granda a l’era ‘l giudissi ‘d Dé a sò rësguard. An ters leugh ëdcò Giuda, col diav, a apartnìa a costa sòrta ‘d religion. Chiel a l’era religios mach përchè a podèissa meinagé la borsa dij sòld<ref>Cfr. Gioann 12:4-6 - “Anlora Giuda Iscariot, ël dissépol ch'a l'avrìa bin tòst tradilo, a l'ha dìje: "Përchè col përfum é-lo nen stàit vendù për tërzent ëdné, e col arzan dàit ai pòver?". Ora Giuda a disìa lòn nen përchè a vorèissa pijesse soèn dij pòver, ma përchè ch’a l'era 'n làder e ch'a tenìa la borsa dl'arzan e a në portava via për chiel midem ëd lòn ch'a-j butavo”.</ref>, për oten-e ‘n guadagn; ma a l’é finì mal coma ‘n ver fieul ëd la përdission. An quart leugh ëdcò Simon strion<ref>Cfr. At 8:18-24 - “Cand che Simon a l'ha vëddù che lë Spìrit Sant a l'era dàit për l'imposission ëd le man ëd j'apòstoj, a l'ha ufrìje d'arzan e a l'ha dije: "Deme 'dcò a mi col podèj, che a tuti coj ch'i-j amponrai le man a 'rsèivo lë Spìrit Sant!". Ma Pero a l'ha dije: "Che tò dné a perissa con ti, da già ch'it l'has ëstimà che 'l don ëd Nosgnor a peussa esse catà a pèis d'argent! I l'oma pròpi nen da spartì con ti an cost afé përchè toa disposission d'ànim a l'é tuta sbalià. Arconòss, donca, tò pecà, cambia manera 'd pensé e prega Nosgnor: a peul d'esse che chiel a përdonrà toe intension. I vëddo che ti 't ses pien ëd na gelosia amèra e ch'it ses ancadnà da la gramissia". Anlora Simon a l'ha rëspondù: "Preghé vojàutri Nosgnor për mi, përchè ch'am càpita nen ëd le còse ch'i l'eve dit".</ref> a apartnìa a cola religion-lì përchè a l’avìa l’anvìa d’arsèive la fòrsa dlë Spirit Sant për otnì ‘n guadagn. Soa condan-a da la boca ‘d Pero a l’era pì che giusta: ‘Che tò dné a perissa con ti, da già ch'it l'has ëstimà che 'l don ëd Nosgnor a peussa esse catà a pèis d'argent!’. An quint leugh i son ëdcò cossient che l’òm ch’a adota la religion për ël mond, a sarà dispòst ëdcò për ël mond a campela vìa. Përchè coma Giuda a l’é riussì a oten-e ‘l mond an dventand religios, parèj a l’é dimostrasse sicur che a l’ha peui vendù sò Magìster e la religion sempe për ij sòld. Për conseguensa, rësponde che ‘d si a la chestion, coma ch’it l’has fait ti, e aceté na tal rëspòsta coma sodisfasent, a l’é sia pagan, ipòcrita e diabòlich e toa arcompensa a sarà basà an toe euvre!”. A l’é parèj che tuti a l’han ancaminà a vardesse fiss e a pì nen savèj coma rësponde a Cristian. A l’é fasse parèj un longh silensi an tra ‘d lor. Për lòn monsù Conveniensa e ij sò amis a l’han comensà a resté andarera, përchè Cristian e Speransos a podèisso marcé anans ëd lor. Speransos a l’ha aprovà la solidità dla rëspòsta ‘d Cristian. Peui Cristian a l’ha dit a sò compagn ëd viage: “Se costi òm a peudo nen arziste a la sentensa dj’òm, còsa faran-ne cand ch’as presenteran a la sentensa ‘d Dé? E s’a resto sensa paròle cand ch’a son tratà da ‘d vas ëd creja, coma rëspondran cand ch’a saran arprocià da le fiame dël feu ch’a divora?”. == Nòte == <references /> ts3ir0ri0j8wro16ey9sp8ihu1yi1n4 0 5311 35258 35210 2024-11-11T09:43:26Z 93.150.255.3 /* 16. La colin-a dël lucro */ 35258 wikitext text/x-wiki [[Document dla fej cristian-a/La Stra dël Pelerin|Artorn]] ---- {{Pelerin}} == 16. La colin-a dël lucro == Peui Cristian e Speransos, lassand-se andarera j’àutri, a son rivà a ‘n prà agreàbil, ciamà Arlass ch’a l’era belfé a dëstravërsesse. Soa longhëssa a l’era curta e l’han passalo con gòj granda e an pòch temp. Al fond dël prà a-i era na colin-a ciamà Lucro e là a-i stasìa na minera d’argent. Sicoma ch’a l’era pitòst rèira, cheidun ëd coj ch’a l’ero passaje ant ël passà a l’avìo vorsù deje n’ociada ma, avzinandse tròp a la broa dël presipissi e përchè ‘l teren a l’era pòch ëstabil, a son tombaje ‘ndrinta e a son restane massà. D’àutri a j’ero ferisse an tal manera che a l‘han pa pì podù varì fin-a al dì ‘d soa mòrt. Peui i l’hai vëddù an mè seugn che, un pòch ëscartà da la stra, davzin a la minera d’argent, a stasìa ‘n gentilòm ciamà Dema. A l’era sòlit ciamé ij pelerin ch’a passavo da lì ch’a vnèisso a vëdde. Parèj a l’ha fàit segn a Cristian e Speransos e a l’ha dije: “Ehi! Vireve e vnì sì: iv mostrerai cheicòsa ‘d vreman ëspecial!”. Cristian: “Lòn ch’a podrìa mai essie ch’a mérita ‘d fene chité la stra për beichè-lo?”. Dema: “Ambelessì a-i é na minera d’argent e as peul angavé për tirene fòra ‘d tesòr! S’i-i ven-e, con pòch ësfòrs i podreve ess-ne motobin arcompensà”. Alora Speransos a l’ha rëspondù: “Andoma a beiché!”. “Nen mi!”, a l’ha dit Cristian, butandlo an sl’avis. “Dë sto pòst-sì i l’hai sentune parlé anans. Tanti a son ëstàit massà pròpi l’. Pì ‘d lòn, a l’é ‘n trabucèt për coj ch’a lo sërco, përchè a l’é n’ostacol an sò pelerinagi”. Anlora Cristian a l’ha ciamà a Dema: “Ma cost pòst-sì é-lo pa pericolos?”. Dema: “A l’é pa pericolos se as stà nen atent a ‘ndova ch’as buto ij pé”; ma an disend parèj a l’é vnùit ross. Anlora Cristian a l’ha dit a Speransos: “Bogiomse nen da la vìa gnanca d’un pass, ma andoma anans për nòstra stra sensa ringrèt”. Speransos: “A l’é sicur che cand Conveniensa a rivrà ‘mbelessì, se chiel a sent l’istess anvit che Dema a l’ha fane, anlora chiel a cangerà ‘d diression e a ‘ndrà a la Colin-a dël Lucro. Scometoma sent a un che ambelelà chiel a-i meuirerà?”. Parèj Dema a l’ha torma fàit l’anvit: “Anlora, veuleve pròpi nen vnì a vëdde?”. Ma Cristian a l’ha dije con fermëssa: “Dema: ti ‘t ses un nemì dla vìa giusta dël Signor. Ti ‘t ses ëstàit già condanà an passà<ref>Cfr. 2 Timòt 4:10 “Përchè 'l mond a-j piasìa 'd pì, Demas a l’ha chitame e a l’é andass-ne a Tessalònica”.</ref> përchè it l’has chità la vìa dla salvassion. Përchè ti, adess, it vorìe portene sota la midema condan-a? E peui, se nojàutri i chitèissa la stra ch’a pòrta a nòstra beata destinassion final, a l’é sicur che nòst Signor, ël Rè, a vnirìa a savèjlo e nojàutri, anvece che sté con ferëssa ‘dnans a Chiel ant ël di darié, i sarìo dësvërgognà”. Alora Cristian a l’ha ciamaje; “Coma ch’it të ciame? Tò nom a l’é fòrsi Dema?”. Dema: “Vera, mè nòm a l’é Dema. Mi i son un fieul d’Abraham<ref>Cfr. Gioann 8:39 - “An rispòsta a l'han dije: "Abraham a l'é nòst pare!". Gesù a-j dis: "S'i fusse fieuj d'Abraham, i farìe lòn ch'a fasìa Abraham.”</ref>”. Cristian: Mi i’t conòsso! Ghecazi<ref>Un sërvent dël profeta Elisé, Gechasi a l’avìa na posission ëd poter, ma an efet a l’era n’òm coròt ch’a l’avìa abusà ‘d soa autorità për angané Naman ëd Sìria, un general ch’a patìa ‘d lebra. Coma castigh Elìa a l’avìa maledì Ghecasi fasendje ciapé, ansema ai sò dëssendent, l’istessa lebra ch’a l’avìa Naman. Cfr. 2 Rè 5:19-27.</ref> a l’era tò bisàvol, Giuda a l’era tò pare e ti vade cré a soe pianà ‘d lor. Ti ‘t dovre në schers diabòlich! Tò pare a l’é stàit ampicà coma ‘n traditor, e ti ‘t mérite nen na mej arcompensa! Stà sicur che cand ch’i rivroma dal Rè, i-j conteroma ‘d tò comportament”. Parèj a l’han seguità a marcé për la strà. Antlora Conveniensa e ij sò compagn a son rivà an vista e lor, al prim segn ëd Dema, a son avzinassje. Ore, se lor a fusso tombà ant la tampa an beicand dëdlà dla broa, o s’a fusso calà a ‘ngavé ant la minera d’argent, o s’a fusso stàit sofocà an sël fond dai fum che ‘d sòlit as àusso ambelelà, ëd coste còse i në son pa sicur. Pura i l’hai osservà sòn: ch’i l’hai mai pì vëdduje an sla stra. Anlora Cristian a l’ha cantà: “Conveniensa e l’argent ëd Dema a son concòrdi: un a ciama e l’àutr a cor. Ël lucro a l’é sò but. A l’é parèj ch’as na lasso anciarmé an cost mond e as në van pì nen anans”. Ore i l’hai vëddù, giusta da l’àutr fianch ëd la pian-a, che ij Pelerin a son rivà a ‘n pòst anté ch’a-i era ‘n monument davzin al bòrd ëd la stra. Cand ch’a l’han vëddulo, tùit e doi a son antëressass-ne për càusa ‘d soa forma stravisa - përchè a jë smijava na fomna ch’a l’era stàita trasformà ant na colon-a. Anlora a son fërmasse a beichela për un cert temp, ma a podìo nen comprende lòn ch’a volèissa significhé. A la fin, Speransos a l’ha trovà n’iscrission an në stravis dialèt ëstrangé scrivù dzora dël monument. Sicoma ch’a l’era nen në studios, a l’ha ciamà Cristian (ch’a l’era pì istruì che chiel) për vëdde s’a podèissa comprend-ne la significassion. Parèj, Cristian a l’é vnù e, apress d’avèj esaminà cole litre a l’ha trovà che soa significassion a l’era: ‘Arcordeve dla fomna ‘d Lòt<ref>Cfr. Luca 17:32.</ref>. Apress d’avèjlo lesù a Speransos, a son rivà a la conclusion che cola-lì a l’era la colòna ‘d sal che la fomna ‘d Lot a n’era stàita trasformà<ref>Cfr. Génesi 19:26.</ref> e ch’a l’avìa vardà ‘ndarera con un cheur susnos cand ch’a scapava da la sità ‘d Sòdoma frapà dal giudissi ‘d Dé. Cola vista improvisa e surprendent a l’avìa dàit origin al dëscors ch’i arportoma sì sota. Cristian: “Ah, mè frel - sossì a l’é n’avertiment fàit al moment giust! La providensa a l’ha provëddulo për nojàutri apress dl’anvit ëd Dema a vnì a vardé la Colin-a dël Lucro. Se nojàutri i fussa andàit coma chiel a l’avìa anvitane - e ti j’ere ‘l prim d’avèj l’inclinassion a consent-ne, mè frel, a l’é probàbil che nojàutri i sarìo dventà pròpi coma costa fomna: në spetàcol da beiché për coj ch’a fusso passà da lì an séguit”. Speransos: “Am dëspias pròpi d’esse stàit un tal folitro e i son sorprèis che mi i sia pa adess coma ch’a l’era la fomna ‘d Lot - përchè cola ch’a l’é la diferensa an tra ‘l sò pecà e ‘l mè? Chila a l’avìa mach vardasse andarera, ma mi i l’avrìa pròpi vorsù andé e vardé. Che la grassia d Dé a sia laudà e che mi i n’àbia onta, che na tal anvìa a fussa stàita an mè cheur”. Cristian: “Andoma bin a armarché lòn ch’i l’oma vëddù ambelessì e ch’an giutrà ant ij temp a vnì. Costa fomna a l’era scapà da ‘n giudissi - la dëstrussion ëd Sòdoma, ma a l’é stàita dëstrovùa da n’àutr giudissi - ch’a fussa trasformà ant na colòn-a ‘d sal”. Speransos: “Vera. Che lolì a sìa për nojàutri sia n’amonission che n’esempi. Chila a l’é n’amonission, për motiv ch’i l’oma da schivié sò pecà, an privo d’arsèive sò giudissi midem. Cora, Datan e Abihu<ref>Cfr. Nùmer 16.</ref>, ansema ai dosentesinquanta òm ch’a son perì ant lor pecà, a son ëdcò n’esempi për d’àutri da feje bin atension. Dzortut, i son sorprèis ëd na còsa: coma Dema e ij sò amis a l’avèisso podù con tanta sicurëssa sté a contemplé col tesòr, che la fomna ‘d Lòt, mach për avej vorsù vardé andarera, a l’é dventà na colòn-a ‘d sal. Përchè i lesoma nen che chila a l’avèissa bugià ‘n sol pass fòra ‘d cola vìa. An manera pì specìfica, sicoma ‘l giudissi ch’a l’é cascaje adòss a l’ha fala dventé ‘n monument ch’as podìa vëdd-se andova che coj-lì a j’ero. A sarìa mach ëstàit necessari che lor a l’avèisso levà j’euj e vardà col monument për ëschivié cola situassion. Cristian: “Vera, a l’é na ròba da ess-ne pròpi surprèis. An fa comprende che ij sò cheur a l’ero fasse pròpi dur. As podrìa comparisioné sò cas ëd lor a col ch’a va a robé an presensa dël giùdes midem, o col ch’a va a robé le borse sota ‘n patìbol. As dis ëd j’òm ëd Sòdoma, che lor a fusso ‘d gent pròpi maléfica a j’euj ëd Nosgnor, malgré la misericòrdia che Chiel a l’avìa manifestaje - përchè la tèra ‘d Sòdoma a l’era ‘n col temp-là coma ‘l giardin d’Eden. A l’é stàit lolì che pì che tut a l’ha provocalo a ira e ch’a l’ha rendù sò castigh ëd lor tant afoà coma che ‘l feugh dël Signor dël Cel a podìa esse. As peul parèj rivé a la conclusion rassional che coj ch’a comëtto ‘d pecà sota j’euj ëd Nosgnor - bele se a-i son d’esempi ch’a podrìo avertije ‘d nen feje, a mérito pròpi ‘l giudissi ‘l pì sever!”. Speransos: “Sensa dubi ti’t l’has fortì la vrità. Che misericòrdia ch’a l’é che nì ti, e nì dzortut mi a sio nen dventà d’esempi parèj ‘d cola fomna perdùa! Lolì an dà l’ocasion ëd ringrassié Nosgnor, d’avèj timor ëd Chiel e sempe arcordesse dla fomna ‘d Lòt. == Nòte == <references /> gi98mrm88wveeytn68ar7lembuzv885