ᱣᱤᱠᱤᱯᱤᱰᱤᱭᱟ
satwiki
https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A2%E1%B1%A9%E1%B1%AC%E1%B1%A9%E1%B1%9B_%E1%B1%A5%E1%B1%9F%E1%B1%A6%E1%B1%B4%E1%B1%9F
MediaWiki 1.44.0-wmf.5
first-letter
ᱢᱤᱰᱤᱭᱟ
ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ
ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱟᱹ
ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱟᱹ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱣᱤᱠᱤᱯᱤᱰᱤᱭᱟ
ᱣᱤᱠᱤᱯᱤᱰᱤᱭᱟ ᱨᱚᱲ
ᱨᱮᱫ
ᱨᱮᱫ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱢᱤᱰᱤᱭᱟᱣᱤᱠᱤ
ᱢᱤᱰᱤᱭᱟᱣᱤᱠᱤ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱪᱷᱟᱸᱪ
ᱪᱷᱟᱸᱪ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱜᱚᱸᱲᱚᱸ
ᱜᱚᱸᱲᱚᱸ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱛᱷᱚᱠ
ᱛᱷᱚᱠ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
TimedText
TimedText talk
ᱢᱳᱰᱩᱞ
ᱢᱳᱰᱩᱞ ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ
ᱪ
0
1157
160707
131840
2024-12-01T13:03:31Z
Pywikisat
8643
160707
wikitext
text/x-wiki
[[File:OL CHIKI LETTER UC.png|thumb|]]
'''ᱪ''' ᱫᱚ [[ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱮᱭᱟᱭ ᱟᱜ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ]] (en:[[:en:consonant|consonant]]) ᱫᱚ ᱩᱪᱩᱫ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱪᱩᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ '''ᱩᱪ''' ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱦᱚᱸ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱫᱚ ᱮᱦᱚᱵ, ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ, ᱛᱟᱞᱟ ᱜᱚᱴᱟ ᱜᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚᱜᱼᱟ ᱾
==ᱛᱷᱚᱠ==
ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱫᱚ ᱯᱟᱨᱦᱟᱲ ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱩᱱ ᱟᱜ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ ᱠᱚ==
[[ᱛ|ᱛ]] [[ᱜ|ᱜ]] [[ᱝ|ᱝ]] [[ᱞ|ᱞ]] [[ᱠ|ᱠ]] [[ᱡ|ᱡ]] [[ᱢ|ᱢ]] [[ᱣ|ᱣ]] [[ᱥ|ᱥ]] [[ᱦ|ᱦ]] [[ᱧ|ᱧ]] [[ᱨ|ᱨ]] [[ᱪ|ᱪ]] [[ᱫ|ᱫ]] [[ᱬ|ᱬ]] [[ᱭ|ᱭ]] [[ᱯ|ᱯ]] [[ᱰ|ᱰ]] [[ᱱ|ᱱ]] [[ᱲ|ᱲ]] [[ᱴ|ᱴ]] [[ᱵ|ᱵ]] [[ᱶ|ᱶ]] [[ᱷ|ᱷ]]
==ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞ ᱢᱮ==
* https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sat/%E1%B1%9A%E1%B1%9E%E1%B1%AA%E1%B1%A4%E1%B1%A0%E1%B1%A4{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ==
* https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ol_Chiki_script
[[Category:ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ]] [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]]
hj4uh7s2u0domwhvk3nb8s8vbb8olv0
160708
160707
2024-12-01T13:03:48Z
Pywikisat
8643
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ */
160708
wikitext
text/x-wiki
[[File:OL CHIKI LETTER UC.png|thumb|]]
'''ᱪ''' ᱫᱚ [[ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱮᱭᱟᱭ ᱟᱜ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ]] (en:[[:en:consonant|consonant]]) ᱫᱚ ᱩᱪᱩᱫ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱪᱩᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ '''ᱩᱪ''' ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱦᱚᱸ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱫᱚ ᱮᱦᱚᱵ, ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ, ᱛᱟᱞᱟ ᱜᱚᱴᱟ ᱜᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚᱜᱼᱟ ᱾
==ᱛᱷᱚᱠ==
ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱫᱚ ᱯᱟᱨᱦᱟᱲ ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱩᱱ ᱟᱜ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ ᱠᱚ==
[[ᱛ|ᱛ]] [[ᱜ|ᱜ]] [[ᱝ|ᱝ]] [[ᱞ|ᱞ]] [[ᱠ|ᱠ]] [[ᱡ|ᱡ]] [[ᱢ|ᱢ]] [[ᱣ|ᱣ]] [[ᱥ|ᱥ]] [[ᱦ|ᱦ]] [[ᱧ|ᱧ]] [[ᱨ|ᱨ]] [[ᱪ|ᱪ]] [[ᱫ|ᱫ]] [[ᱬ|ᱬ]] [[ᱭ|ᱭ]] [[ᱯ|ᱯ]] [[ᱰ|ᱰ]] [[ᱱ|ᱱ]] [[ᱲ|ᱲ]] [[ᱴ|ᱴ]] [[ᱵ|ᱵ]] [[ᱶ|ᱶ]] [[ᱷ|ᱷ]]
==ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞ ᱢᱮ==
* https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sat/%E1%B1%9A%E1%B1%9E%E1%B1%AA%E1%B1%A4%E1%B1%A0%E1%B1%A4{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ==
* https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ol_Chiki_script
[[Category:ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ]] [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]]
38sg9psl93ntocxt6ilya05js793967
160709
160708
2024-12-01T13:04:04Z
Pywikisat
8643
/* ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞ ᱢᱮ */
160709
wikitext
text/x-wiki
[[File:OL CHIKI LETTER UC.png|thumb|]]
'''ᱪ''' ᱫᱚ [[ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱮᱭᱟᱭ ᱟᱜ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ]] (en:[[:en:consonant|consonant]]) ᱫᱚ ᱩᱪᱩᱫ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱪᱩᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ '''ᱩᱪ''' ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱦᱚᱸ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱫᱚ ᱮᱦᱚᱵ, ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ, ᱛᱟᱞᱟ ᱜᱚᱴᱟ ᱜᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚᱜᱼᱟ ᱾
==ᱛᱷᱚᱠ==
ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱫᱚ ᱯᱟᱨᱦᱟᱲ ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱩᱱ ᱟᱜ ᱟᱠᱷᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ ᱠᱚ==
[[ᱛ|ᱛ]] [[ᱜ|ᱜ]] [[ᱝ|ᱝ]] [[ᱞ|ᱞ]] [[ᱠ|ᱠ]] [[ᱡ|ᱡ]] [[ᱢ|ᱢ]] [[ᱣ|ᱣ]] [[ᱥ|ᱥ]] [[ᱦ|ᱦ]] [[ᱧ|ᱧ]] [[ᱨ|ᱨ]] [[ᱪ|ᱪ]] [[ᱫ|ᱫ]] [[ᱬ|ᱬ]] [[ᱭ|ᱭ]] [[ᱯ|ᱯ]] [[ᱰ|ᱰ]] [[ᱱ|ᱱ]] [[ᱲ|ᱲ]] [[ᱴ|ᱴ]] [[ᱵ|ᱵ]] [[ᱶ|ᱶ]] [[ᱷ|ᱷ]]
==ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞ ᱢᱮ==
* https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sat/%E1%B1%9A%E1%B1%9E%E1%B1%AA%E1%B1%A4%E1%B1%A0%E1%B1%A4{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ==
* https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ol_Chiki_script
[[Category:ᱠᱮᱪᱮᱫ ᱟᱲᱟᱝ]] [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]]
mqa94w8qb6g77287lb37e5mp2l2h665
ᱱᱮᱞᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱰᱮᱞᱟ
0
1282
160782
59401
2024-12-02T05:29:00Z
InternetArchiveBot
3665
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
160782
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox officeholder
| honorific-prefix = [[His Excellency]]
| name = ᱱᱮᱞᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱰᱮᱞᱟ
| honorific-suffix = {{Small|[[Order of Mapungubwe|OMP]] [[Order of Merit|OM]] [[Order of the Federal Republic|GCFR]] [[Order of Australia|AC]] [[Order of Canada|CC]] [[Order of Jamaica|OJ]] [[Venerable Order of Saint John|GCStJ]] [[Queen's Counsel|QC]] [[Order of Prince Henry|GCIH]] [[Royal Order of the Seraphim|RSerafO]] [[Nishan-e-Pakistan|NPk]] [[Presidential Medal of Freedom|PMF]]}}
| image = Nelson Mandela-2008.jpg
| image_upright =
| caption = Mandela in Johannesburg in May 2008
| order = 1st
| office = President of South Africa
| term_start = 10 May 1994
| term_end = 16 June 1999
| deputy = [[Thabo Mbeki]]<br />[[F. W. de Klerk]]
| predecessor = [[F. W. de Klerk]] <small>{{nowrap|(''[[State President of South Africa|State President]]'')}}</small>
| successor = [[Thabo Mbeki]]
| office1 = {{nowrap|11th President of the<br />[[African National Congress]]}}
| deputy1 = [[Walter Sisulu]]<br />[[Thabo Mbeki]]
| term_start1 = 7 July 1991
| term_end1 = 20 December 1997
| predecessor1 = [[Oliver Tambo]]
| successor1 = [[Thabo Mbeki]]
| office2 = 19th Secretary General of the<br />[[Non-Aligned Movement]]
| term_start2 = 2 September 1998
| term_end2 = 16 June 1999
| predecessor2 = [[Andrés Pastrana Arango]]
| successor2 = [[Thabo Mbeki]]
| birth_date = {{Birth date|df=y|1918|7|18}}
| birth_place = [[Mvezo]], [[Cape Province]], [[Union of South Africa]]
| death_date = {{death date and age|df=y|2013|12|05|1918|7|18}}
| death_cause = [[Respiratory infection]]
| death_place = [[Johannesburg]], [[Gauteng]], [[South Africa]]
| restingplace = Mandela Graveyard<br />[[Qunu]], Eastern Cape, South Africa
| birthname = Rolihlahla Mandela
| party = [[African National Congress]]
| otherparty = [[South African Communist Party]]
| spouse = {{unbulleted list|{{marriage|[[Evelyn Mase|Evelyn Ntoko Mase]]|5 October 1944|19 March 1958|reason=divorced}}|{{marriage|[[Winnie Madikizela-Mandela|Winnie Madikizela]]|14 June 1958|19 March 1996|reason=divorced}}|{{marriage|[[Graça Machel]]|18 July 1998|5 December 2013|reason=his death}}}}
| children = 6 (including [[Makgatho Mandela|Makgatho]], [[Makaziwe Mandela|Makaziwe]], [[Zenani Mandela-Dlamini|Zenani]] and [[Zindzi Mandela-Hlongwane|Zindziswa]])
| parents = Nosekeni Fanny (mother)<br />Gadla Henry Mphakanyiswa (father)
| alma_mater = {{plain list|
* [[University of Fort Hare]]
* [[University of London]]
* [[University of South Africa]]
* [[University of the Witwatersrand]]
}}
| occupation = {{flatlist|
* Activist
* Politician
* Philanthropist
* Lawyer
}}
| website = {{url|nelsonmandela.org}}
| nickname = {{flatlist|
* Madiba
* Dalibunga
}}
| blank1 = Known for
| data1 = [[Internal resistance to apartheid|Anti-Apartheid Movement]]
| blank2 = Awards
| data2 = {{plain list|
* [[Sakharov Prize]] (1988)
* [[Bharat Ratna]] (1990)
* [[Nishan-e-Pakistan]] (1992)
* [[Nobel Peace Prize]] (1993)
* [[Lenin Peace Prize]] (1990)
* [[Presidential Medal of Freedom]]
* [[List of awards and honours bestowed upon Nelson Mandela|(hundreds more...)]]
}}
| blank3 = Notable work(s)
| data3 = ''[[Long Walk to Freedom]]''
}}
'''ᱱᱮᱞᱥᱚᱱ ᱨᱚᱞᱤᱦᱞᱟᱞᱟ ᱢᱮᱱᱰᱮᱞᱟ''' (ᱠᱷᱳᱥᱟᱺ ᱱᱮᱞᱥᱚᱱ ᱨᱚᱞᱤᱦᱞᱟᱞᱟ ᱢᱮᱱᱰᱮᱞᱟ, ᱑᱘ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱑᱙᱑᱘, ᱕ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱓ ) <ref>cite web| title=Mandela| url=http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/mandela| publisher=''Collins English Dictionary''| accessdate=17 December 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160405011219/http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/mandela |archivedate=5 April 2016 |dead-url=no</ref>ᱫᱚ ᱫᱩᱠᱷᱤᱱ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱨᱟᱥᱴᱨᱚᱯᱚᱛᱤᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱨᱟᱥᱴᱨᱚᱯᱚᱛᱤᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣᱜ ᱢᱟᱬᱟᱝ ᱨᱮᱫᱚ ᱩᱱᱤ ᱫᱩᱠᱷᱤᱱ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟ ᱨᱮ ᱡᱩᱜᱽ ᱡᱩᱜᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱮᱡ ᱟ.ᱜᱩ ᱞᱮᱱ ᱨᱚᱝ ᱵᱷᱮᱫᱽ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷ ᱮᱫᱤᱡ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟ ᱱᱮᱥᱱᱟᱞ ᱠᱚᱸᱜᱽᱨᱮᱥ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱥᱣᱚᱛᱚᱱᱛᱨᱚ ᱜᱟᱫᱮᱞ '''ᱩᱢᱠᱷᱳᱱᱛᱳ ᱣᱮ ᱥᱤᱡᱽᱣᱮ''' ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱩᱲᱩᱛ ᱦᱚᱲ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱨᱚᱝ ᱵᱷᱮᱫᱽ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷᱤ ᱠᱷᱟ.ᱛᱤᱨ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱒᱗ ᱵᱚᱨᱥᱚ ᱨᱟᱸᱵᱮᱱ ᱫᱤᱯ ᱡᱤᱦᱚᱞ ᱠᱷᱟᱱᱟ ᱨᱮ ᱚᱠᱛᱚᱭ ᱠᱷᱮᱢᱟᱣ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱧᱮ ᱩᱱᱤ ᱠᱩᱭᱞᱟ. ᱠᱷᱟᱫᱟᱱ ᱨᱮ ᱠᱟ.ᱢᱤ ᱯᱟᱲᱟᱣ ᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱾ ᱑᱙᱙᱐ ᱨᱮ ᱮᱥᱮᱞ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱥᱟᱶ ᱦᱩᱭ ᱮᱱ ᱢᱤᱫ ᱵᱩᱯᱩᱡᱷᱟ.ᱣ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱩᱱᱤ ᱱᱟᱣᱟ ᱫᱩᱠᱷᱤᱱ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱩᱠᱷᱤᱱ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟ ᱟᱨ ᱯᱩᱨᱟ. ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱨᱮ ᱨᱚᱝ ᱵᱷᱮᱫᱽ ᱵᱤᱨᱚᱫᱷ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱪᱤᱱᱦᱟ.ᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱭᱩᱱᱟᱭᱤᱴᱮᱰ ᱱᱮᱥᱳᱱᱥ ᱳᱨᱜᱟᱱᱟᱭᱤᱡᱮᱥᱳᱱ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱫᱤᱱ ᱫᱚ ᱱᱮᱞᱥᱚᱱ ᱢᱟᱱᱰᱮᱞᱟ ᱡᱟ.ᱛᱤᱭᱟ.ᱨᱤ ᱢᱟᱦᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱠᱚ ᱴᱷᱟ.ᱣᱠᱟ. ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾
==ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱢᱮᱱᱰᱮᱞᱟ ᱦᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱘ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱑᱙᱑᱘ ᱨᱮ ᱢᱣᱮᱡᱚ ᱤᱥᱴᱚᱨᱱ ᱠᱮᱯ, ᱫᱩᱠᱷᱤᱱ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟᱨᱮ ᱜᱮᱰᱞᱟ ᱦᱮᱱᱨᱤ ᱢᱯᱷᱟᱠᱮᱱᱤᱥᱣᱟ ᱟᱨ ᱟᱡᱤᱡ ᱛᱮᱥᱟᱨ ᱮᱨᱟ ᱱᱮᱠᱭᱩᱯᱷᱤ ᱱᱳᱥᱠᱮᱱᱤ ᱛᱤᱠᱤᱱ ᱴᱷᱮᱱ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱟᱡ ᱟᱭᱳ ᱱᱳᱥᱠᱮᱱᱤ ᱭᱤᱡ ᱫᱚ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱟᱨ ᱟᱡ ᱵᱟᱵᱟᱭᱤᱡ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟ. ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱓ ᱵᱚᱭᱦᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱛᱮᱥᱟᱨᱤᱡ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱟᱱᱰᱮᱞᱟᱭᱤᱡ ᱵᱟᱵᱟ ᱦᱮᱱᱨᱤ ᱢᱣᱮᱡᱚ ᱠᱚᱥᱵᱮ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱡᱚᱱᱡᱟ.ᱛᱤ ᱥᱚᱨᱫᱟᱨ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱤᱱᱟ. ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟ.ᱨᱥᱤ ᱛᱮ ᱥᱚᱨᱫᱟᱨᱤᱡ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱟᱱᱰᱮᱞᱟ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱟᱨᱟᱭ ᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱟᱡᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱡᱟᱡ ᱵᱟᱵᱟ ᱫᱚ ᱩᱱᱤ "ᱨᱳᱞᱤᱦᱟᱞᱟ" ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚᱭ ᱧᱩᱢ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱟᱡ ᱟᱭᱳ ᱫᱚ ᱢᱮᱛᱷᱳᱰᱤᱥᱴ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱟᱱᱰᱮᱞᱟ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚ ᱠᱞᱟᱨᱠᱵᱮᱨᱤ ᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱮ ᱥᱟ.ᱛ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱤᱱᱟ. ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱟᱜ ᱟᱥᱲᱟ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚ ᱢᱮᱛᱷᱳᱰᱤᱥᱴ ᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱟᱱᱰᱮᱞᱟ ᱛᱤᱱ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱑᱒ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱩᱱ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱨᱮᱜᱮ ᱟᱡ ᱵᱟᱵᱟ ᱫᱚᱭ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱨᱟᱡᱽᱟ.ᱨᱤ ᱞᱟ.ᱰᱷᱟ.ᱭ==
᱑᱙᱔᱑ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱰᱮᱞᱟ ᱡᱚᱦᱟᱱᱥᱵᱚᱨᱜᱽ ᱮ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱣᱟᱞᱴᱚᱨ ᱥᱤᱥᱩᱞᱩ ᱟᱨ ᱣᱟᱞᱴᱚᱨ ᱟᱞᱵᱚᱨᱴᱟᱭᱤᱴ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱧᱟᱯᱟᱢ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱠᱤᱱ ᱵᱟᱱᱟ ᱦᱚᱲ ᱨᱟᱡᱽᱟ.ᱨᱤ ᱛᱮ ᱟ.ᱰᱤ ᱡᱩᱨ ᱠᱤᱱ ᱠᱩᱥᱤ ᱦᱚᱪᱚ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱡᱤᱣᱤ ᱠᱷᱮᱢᱟᱣ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱩᱱᱤ ᱢᱤᱫ ᱠᱟᱱᱩᱱᱤ ᱯᱷᱟᱨᱟᱢ ᱨᱮ ᱠᱞᱟᱨᱠ ᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱤᱠᱷᱟ.ᱱ ᱵᱟ.ᱭ ᱵᱟ.ᱭ ᱛᱮ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱪᱩᱦᱩᱞ ᱨᱟᱡᱽᱟ.ᱨᱤ ᱥᱮᱫ ᱵᱟ.ᱲᱛᱤ ᱤᱫᱤᱭᱮᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱨᱚᱝ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱ ᱵᱷᱮᱫᱽᱵᱷᱟᱣ ᱥᱟᱦᱟᱭ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱨᱟᱡᱽᱟ.ᱨᱤ ᱨᱮ ᱡᱟᱸᱜᱟᱭ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱑᱙᱔᱔ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱟᱯᱨᱤᱠᱟᱱ ᱱᱮᱥᱱᱟᱞ ᱠᱚᱝᱜᱽᱨᱮᱥ ᱨᱮᱭ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱨᱚᱝᱵᱷᱮᱫᱽ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷ ᱟᱱᱫᱚᱲᱚᱱ ᱮ ᱪᱟ.ᱞᱩ ᱟᱠᱟᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱜᱮ ᱩᱱᱤ ᱟᱡᱤᱡ ᱡᱚᱴᱟᱣ ᱟᱨ ᱥᱚᱦᱚᱫᱤᱭᱟ. ᱠᱚ ᱥᱟᱶ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱯᱨᱤᱠᱚᱱ ᱱᱮᱥᱱᱟᱞ ᱠᱚᱸᱜᱽᱨᱮᱥ ᱭᱩᱛᱷ ᱞᱤᱜᱽ ᱠᱚ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱑᱙᱔᱗ ᱨᱮ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱚᱱᱟ ᱞᱤᱜᱽ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱥᱚᱪᱤᱵᱽ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱑᱙᱖᱑ ᱨᱮ ᱢᱟᱱᱰᱮᱞᱟ ᱟᱨ ᱟᱡ ᱨᱤᱱ ᱡᱚᱴᱟᱣ ᱠᱚ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷ ᱫᱮᱥᱫᱨᱚᱦᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱚᱠᱚᱨᱫᱚᱢᱟ ᱠᱚ ᱨᱟᱞᱟᱣ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱤᱠᱷᱟ.ᱱ ᱵᱤᱱ ᱫᱚᱥ ᱛᱮᱠᱚ ᱨᱟᱲᱟ ᱫᱩᱜ ᱮᱱᱟ ᱾
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://archive.nelsonmandela.org/ Nelson Mandela Centre of Memory]
* [http://www.nelsonmandelachildrensfund.com/ Nelson Mandela Children's Fund] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210125000203/http://www.nelsonmandelachildrensfund.com/ |date=2021-01-25 }}
* [http://www.nelsonmandela.org/ Nelson Mandela Foundation]
* [http://www.mandelarhodes.org/ Mandela Rhodes Foundation]
* [http://www.theelders.org/ The Elders]
* [http://www.nelsonmandelamuseum.org.za/ Nelson Mandela Museum]
* [http://www.mandeladay.com/ Nelson Mandela Day]
* [https://web.archive.org/web/20171212084520/https://southafrica-info.com/nelson-mandela-genealogy-family-tree/ Nelson Mandela's family tree]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
[[Category:!Main category]]
ebx05ini3k25cbbt75rmjjas6ijh7is
ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱟᱭᱤᱱ
0
2310
160783
134396
2024-12-02T07:59:46Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160783
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox country
| conventional_long_name = Republic of the Philippines
| common_name = the Philippines
| native_name = {{native name|fil|Republika ng Pilipinas}}
| image_flag = Flag of the Philippines.svg
| image_coat = Coat of arms of the Philippines.svg
| other_symbol = <div style="padding:0.3em;">[[File:Seal of the Philippines.svg|80px|Great Seal of the Philippines]]</div>{{native phrase|fil|[[Great Seal of the Philippines#Great Seal|Dakilang Sagisag ng Pilipinas]]|nolink=on}}<br />{{small|Great Seal of the Philippines}}
| other_symbol_type = [[Coat of arms of the Philippines#Great Seal|Great Seal]]
| national_motto = <br />"{{lang|fil|[[Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan at Makabansa]]}}"<ref name=ra8491>{{cite web|title=Republic act no. 8491 |url=http://www.gov.ph/1998/02/12/republic-act-no-8491/ |publisher=Republic of the Philippines |accessdate=March 8, 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140308050740/http://www.gov.ph/1998/02/12/republic-act-no-8491/ |archivedate=March 8, 2014 |df= }}</ref><br />{{small|"For God, People, Nature, and Country"}}
| national_anthem = ''{{lang|fil|[[Lupang Hinirang]]}}''<br />{{small|''Chosen Land''}}<br /><center>[[File:Lupang Hinirang instrumental.ogg]]</center>
| image_map = PHL orthographic.svg
| image_map2 =
| capital = [[ᱢᱟᱱᱤᱞᱟ]]{{ref|a|a}}<br />{{small|{{Coord|14|35|N|120|58|E|type:city}}}}
| largest_city = [[ᱧᱣᱮᱡᱚᱱ ᱱᱟᱜᱟᱨ]]<br />{{small|{{coord|14|38|N|121|02|E|display=inline}}}} <!--Although [[Davao City]] has the largest land area, the article on [[largest city]] says we should refer to the most populous city, which, {{As of|2006|lc=y}}, is [[Quezon City]]. See the discussion page for more information. Changing this information without citation would be reverted.-->
| official_languages = {{ublist |item_style=white-space:nowrap;
|[[ᱯᱦᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱳ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱦᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱳ]]
|[[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
|[[Philippine Sign Language|Filipino Sign Language]]{{ref|b|b}}
}}
| recognized_regional_languages = {{collapsible list
|title = [[Languages of the Philippines|19 languages]]
|[[Aklanon language|Aklanon]]
|[[Bikol languages|Bikol]]
|[[Cebuano language|Cebuano]]
|[[Chavacano]]
|[[Hiligaynon language|Hiligaynon]]
|[[Ibanag language|Ibanag]]
|[[Ilocano language|Ilocano]]
|[[Ivatan language|Ivatan]]
|[[Kapampangan language|Kapampangan]]
|[[Kinaray-a language|Kinaray-a]]
|[[Maguindanao language|Maguindanao]]
|[[Maranao language|Maranao]]
|[[Pangasinan language|Pangasinan]]
|[[Sambal language|Sambal]]
|[[Surigaonon language|Surigaonon]]
|[[ᱛᱟᱜᱟᱞᱚᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱛᱟᱜᱟᱞᱚᱜ]]
|[[Taūsug language|Taūsug]]
|[[Waray language|Waray]]
|[[Yakan language|Yakan]]<ref name="7 mother languages" />
}}
| languages_type = [[National language]]
| languages = [[Filipino language|Filipino]]
| languages2_type = [[Minority language|Auxiliary languages]]{{ref|c|c}}
| languages2 = {{hlist|[[Philippine Spanish|Spanish]]|[[Arabic]]}}
| ethnic_groups = {{unbulleted list
<!-- per page 27 of the supporting source cited (Cebuanos, Ilongos, and Waray are covered by the Visayan grouping -- page 34 of the PDF) -->
|{{nowrap|{{#expr:100 * (10539816+9125637+7773655+3660645) / 92097978 round 1}}% [[Visayans|Visayan]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 25512089 / 92097978 round 1}}% [[Tagalog people|Tagalog]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 8987941 / 92097978 round 1}}% [[Ilocano people|Ilocano]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 6299283 / 92097978 round 1}}% [[Bicolano people|Bicolano]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 4737123 / 92097978 round 1}}% [[Moro people|Moro]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 2897239 / 92097978 round 1}}% [[Kapampangan people|Kapampangan]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 1586349 / 92097978 round 1}}% [[Igorot people|Igorot]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 1274895 / 92097978 round 1}}% [[Pangasinan people|Pangasinense]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 1146250 / 92097978 round 1}}% [[Chinese Filipino|Chinese]]}}
|{{nowrap|{{#expr:100 * 1054859 / 92097978 round 1}}% [[Zamboangueño people|Zamboangueño]]}}
|{{nowrap|8.3% [[Ethnic groups in the Philippines|others]]}}
}}
| ethnic_groups_year = 2010{{Sfn|Philippine Statistics Authority|2014|pp=29–34}}
| demonym = [[Filipinos|Filipino]]<br>{{small|(''masculine or neutral'')}}<br>Filipina<br>{{small|(''feminine'')}}<br>[[Pinoy]]<br>{{small|(''colloquial masculine'')}}<br>Pinay<br>{{small|(''colloquial feminine'')}}<br>[[Filipinos|Philippine]]<!-- "Philippine" is a demonym as it is used to identify natives or residents of a certain or specific place that are derived from the place name Philippines, i.e. Philippine-American War -- refer to Oxford definition of demonym(s). -->
| government_type = [[Unitary state|Unitary]] [[Presidential system|presidential]] [[Constitution of the Philippines|constitutional]] [[republic]]
| leader_title1 = [[President of the Philippines|President]]
| leader_name1 = [[Rodrigo Duterte]]
| leader_title2 = [[Vice President of the Philippines|Vice President]]
| leader_name2 = [[Leni Robredo]]
| leader_title3 = [[President of the Senate of the Philippines|Senate President]]
| leader_name3 = [[Tito Sotto|Vicente Sotto III]]
| leader_title4 = [[Speaker of the House of Representatives of the Philippines|House Speaker]]
| leader_name4 = [[Gloria Macapagal Arroyo]]
| leader_title5 = [[Chief Justice of the Supreme Court of the Philippines|Chief Justice]]
| leader_name5 = ''Vacant''
| legislature = [[Congress of the Philippines|Congress]]
| upper_house = [[Senate of the Philippines|Senate]]
| lower_house = [[House of Representatives of the Philippines|House of Representatives]]
| sovereignty_type = [[Sovereignty of the Philippines|Formation of the republic]]
| sovereignty_note = {{ref|f|f}}
| established_event1 = [[Philippine Declaration of Independence|Independence from Spain declared]]
| established_date1 = June 12, 1898
| established_event2 = [[Treaty of Paris (1898)]] / Spanish cession{{ref|d|d}}
| established_date2 = December 10, 1898
| established_event3 = [[Malolos Constitution]] / [[First Philippine Republic]] {{ref|f|f}}
| established_date3 = January 21, 1899
| established_event4 = [[Tydings–McDuffie Act]]
| established_date4 = March 24, 1934
| established_event5 = [[Commonwealth of the Philippines]]
| established_date5 = May 14, 1935
| established_event6 = [[Treaty of Manila (1946)|Treaty of Manila / Independence from United States]] {{ref|e|e}}
| established_date6 = July 4, 1946
| established_event7 = [[Constitution of the Philippines|Current constitution]]
| established_date7 = February 2, 1987
| area_km2 = 300,000<ref name="psa.gov.ph">{{cite web|url=https://psa.gov.ph/content/philippine-population-density-based-2015-census-population|title=Philippine Population Density (Based on the 2015 Census of Population|date=September 1, 2016}}</ref><ref name="worldbank.org">{{cite web|url=http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=AG.SRF.TOTL.K2&country=SAU|title=World Development Indicators - DataBank|website=databank.worldbank.org}}</ref>
| area_label = Total
| area_rank = 72nd
<!--|area_magnitude = 1 E11-->| area_sq_mi = {{convert|{{data Philippines|pst2|total area}}|km2|sqmi|0|disp=output number only}} <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water = 0.61<ref name=CIAfactbook>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |publisher=Central Intelligence Agency |title=East & Southeast Asia :: Philippines |website=The World Factbook |location=Washington, D.C.: Author |date=October 28, 2009 |accessdate=November 7, 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150719222229/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |archivedate=July 19, 2015 |df= }}</ref> {{small|(inland waters)}}
| area_label2 = [[Land area|Land]]
| area_data2 = 300,000
| population_estimate_year = 2018
| population_estimate =
| population_census = 100,981,437<ref name="2015 census">{{cite web|url=https://www.psa.gov.ph/content/highlights-philippine-population-2015-census-population|title=Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population - Philippine Statistics Authority|website=www.psa.gov.ph|access-date=2018-12-05|archive-date=2017-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170202031551/https://www.psa.gov.ph/content/highlights-philippine-population-2015-census-population|url-status=dead}}</ref>
| population_census_year = 2015
| population_census_rank = 13th
| population_density_km2 = 336
| population_density_sq_mi = {{Data/popdens|Philippines|comma|areaunit=sqmi}}<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = 47th
| GDP_PPP = $960.7 billion<ref name= imf03 />
| GDP_PPP_year = 2018
| GDP_PPP_rank = 27th
| GDP_PPP_per_capita = $9,862<ref name=imf03 />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 119th
| GDP_nominal = $371.8 billion<ref name="imf03">{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=30&pr.y=9&sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566&s=NGDPD,NGDPDPC&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects|website=www.imf.org}}</ref>
| GDP_nominal_year = 2018
| GDP_nominal_rank = 36th
| GDP_nominal_per_capita = $3,541<ref name=imf03 />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 125th
| Gini = 40.1 <!--number only-->
| Gini_year = 2015
| Gini_change = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=March 2, 2011}}</ref>
| Gini_rank = 44th
| HDI = 0.699 <!--number only-->
| HDI_year = 2017 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref = <ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf|title=Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical update|publisher=United Nations Development Programme|date=15 September 2018|accessdate=15 September 2018}}</ref>
| HDI_rank = 113th
| currency = [[Philippine peso|Peso]] (₱)
| currency_code = PHP
| time_zone = [[Philippine Standard Time|PST]]
| utc_offset = +8
| utc_offset_DST = +8
| time_zone_DST = not observed
| date_format = {{unbulleted list |mm-dd-yyyy|dd-mm-yyyy ([[Anno Domini|AD]])}}
| drives_on = right<ref>{{cite web |url=http://www.brianlucas.ca/roadside/ |title=Which side of the road do they drive on? |author=Lucas, Brian |date=August 2005 |accessdate=February 22, 2009 |publisher=}}</ref>
| calling_code = [[+63]]
| cctld = [[.ph]]
| official_website = [https://www.gov.ph/ National Government Portal]<br />[http://www.officialgazette.gov.ph/ Official Gazette of the Republic of the Philippines]
| footnote_a = {{note|a}} While Manila proper is designated as the nation's capital, the whole of [[Metro Manila|National Capital Region]] (NCR) is designated as [[seat of government]], hence the name of a region. This is because it has many national government institutions aside from Malacanang Palace and some agencies/institutions that are located within the capital city.<ref>{{cite web|title=Presidential Decree No. 940, s. 1976 |url=http://www.gov.ph/1976/05/29/presidential-decree-no-940-s-1976/ |archive-url=https://web.archive.org/web/19760529010101/http://www.gov.ph/1976/05/29/presidential-decree-no-940-s-1976/ |publisher=Malacanang |accessdate=April 4, 2015 |archivedate=May 29, 1976 |dead-url=yes |location=Manila |df= }}</ref>
| footnote_b = {{note|b}} In Republic Act No. 11106, the Filipino Sign Language has been declared as national sign language of the Filipino deaf as well as the official sign language of government in all transactions involving the deaf.<ref>{{cite web |author=''Manila Bulletin'' |title=Filipino Sign Language declared as nat’l sign language of Filipino deaf |date=12 November 2018 |url=https://news.mb.com.ph/2018/11/12/filipino-sign-language-declared-as-natl-sign-language-of-filipino-deaf/?fbclid=IwAR0aL874gyWSW46G-fSQvmFtK8qkzLjKHxxMr32q8pz2unmNTBqy51r9t64 |page=89 |quote= |archivedate=12 November 2018 |accessdate=12 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181112181720/https://news.mb.com.ph/2018/11/12/filipino-sign-language-declared-as-natl-sign-language-of-filipino-deaf/?fbclid=IwAR0aL874gyWSW46G-fSQvmFtK8qkzLjKHxxMr32q8pz2unmNTBqy51r9t64 |url-status=dead }}</ref>
| footnote_c = {{note|c}} The 1987 Philippine constitution specifies "Spanish and Arabic shall be promoted on a voluntary and optional basis."<ref name=OfficialLang />
| footnote_d = {{note|d}} Filipino revolutionaries [[Philippine Declaration of Independence|declared independence]] from Spain on June 12, 1898, but Spain ceded the islands to the United States for $20 million in the [[Treaty of Paris (1898)|Treaty of Paris]] on December 10, 1898 which eventually led to the [[Philippine–American War]].
| footnote_e = {{note|e}} The United States of America recognized the independence of the Philippines on July 4, 1946, through the [[Treaty of Manila (1946)|Treaty of Manila]].<ref>{{Citation|url=http://untreaty.un.org/unts/1_60000/1/6/00000254.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110723021900/http://untreaty.un.org/unts/1_60000/1/6/00000254.pdf|archivedate=July 23, 2011|format=PDF|title=Treaty of General Relations Between the United States of America and the Republic of the Philippines. Signed at Manila, on 4 July 1946|publisher=United Nations|accessdate=December 10, 2007}}</ref> This date was chosen because it corresponds to the U.S. [[Independence Day (United States)|Independence Day]], which was observed in the Philippines as [[Independence Day (Philippines)|Independence Day]] until May 12, 1962, when [[President of the Philippines|President]] [[Diosdado Macapagal]] issued Presidential Proclamation No. 28, shifting it to June 12, the date of [[Emilio Aguinaldo]]'s proclamation.<ref>{{cite web |title=Republic of the Philippines Independence Day |url=http://m.state.gov/md243684.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20150915021401/http://m.state.gov/md243684.htm |publisher=[[United States State Department]] |accessdate=July 30, 2015 |archivedate=September 15, 2015 |dead-url=yes }}</ref>
| footnote_f = {{note|f}} In accordance with article 11 of the Revolutionary Government Decree of June 23, 1898, the [[Revolutionary Government of the Philippines|Malolos Congress]] selected a commission to draw up a draft [[constitution]] on September 17, 1898. The commission was composed of Hipólito Magsalin, Basilio Teodoro, José Albert, [[Joaquin Gonzalez (politician)|Joaquín González]], [[Gregorio S. Araneta|Gregorio Araneta]], Pablo Ocampo, Aguedo Velarde, Higinio Benitez, [[Tomas del Rosario|Tomás del Rosario]], [[Jose Alejandrino|José Alejandrino]], Alberto Barretto, José Ma. de la Viña, José Luna, [[Antonio Luna]], Mariano Abella, Juan Manday, [[Felipe Calderón y Roca|Felipe Calderón]], [[Arsenio Cruz-Herrera|Arsenio Cruz]] and Felipe Buencamino.<ref>{{cite book|last=Calderón|first=Felipe|title=Mis memorias sobre la revolución filipina: Segunda etapa, (1898 á 1901) |year=1907|publisher=Imp. de El Renacimiento|location=Manila|pages=234, 235; appendix, pp. 5–10}}</ref> They were all wealthy and well educated.<ref name=LOCPhil>{{cite book|author=Dolan, Ronald E.|title=Philippines, a country study|date=1983|publisher=Federal Research Division, Library of Congress|location=Washington, D.C.|isbn=978-0-8444-0748-7|edition=4th}}</ref>
}}
'''ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱟᱭᱤᱱ''' ᱥᱮ '''ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ''' (/ˈfɪləpiːnz/ (About this soundlisten) FIL-ə-peenz; Filipino: Pilipinas [ˌpɪlɪˈpinɐs] or Filipinas [ˌfɪlɪˈpinɐs]), ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱥᱟᱢᱟᱝ [[ᱮᱥᱤᱭᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫᱴᱮᱱ ᱫᱤᱥᱟᱹᱢ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱢᱮᱱᱤᱞᱟ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱤᱥᱟᱹᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱠᱟᱱᱟ᱾
== ᱱᱟᱜᱟᱢ ==
ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱮᱫᱟᱭ ᱱᱮᱜᱽᱨᱤᱛᱳ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱳ ᱓᱐ ᱦᱟᱡᱟᱨ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱞᱟᱦᱟᱨᱮ [[ᱵᱳᱨᱱᱤᱭᱳ]] ᱟᱨ ᱥᱩᱢᱟᱛᱨᱟ ᱫᱤᱯ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱸᱦᱮᱸᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱤᱱᱟᱹ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱠᱚᱧᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱞᱚᱭ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱨᱮᱱ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱠᱳ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱦᱮᱡ ᱠᱳ ᱫᱷᱩᱨᱟᱹᱣ ᱞᱮᱱᱟ᱾ ᱢᱟᱞᱚᱭ ᱠᱚ ᱫᱚ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱵᱟᱨᱟᱝᱜᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮᱠᱚ ᱵᱟᱰᱚᱭᱮᱛ ᱠᱩ ᱛᱟᱸᱦᱮᱸᱱᱟ᱾ ᱟᱨᱮ ᱥᱟᱭ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱥᱮᱡ ᱪᱤᱱᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱨᱮᱱ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱦᱮᱡ ᱠᱟᱛᱮ ᱛᱟᱸᱦᱮᱸᱱ ᱠᱩ ᱫᱷᱩᱨᱟᱹᱣ ᱞᱮᱱᱟ᱾ ᱢᱟᱡᱷᱮ ᱢᱟᱡᱷᱮ ᱟᱨᱚᱵᱽ ᱠᱚ ᱦᱚᱸ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱟᱹᱠᱩᱣᱟᱜ ᱡᱟᱦᱟᱸᱡᱽ ᱠᱩ ᱵᱷᱤᱲᱟᱹᱣᱮᱛ ᱛᱟᱸᱦᱮᱸᱱᱟ᱾ ᱱᱩᱠᱩ ᱜᱮ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱮᱡ ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱫᱟ᱾ ᱜᱮᱞ ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱥᱟᱭ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱥᱮᱡ ᱮᱥᱯᱮᱱᱤᱭᱳ ᱠᱩ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱞᱟᱦᱟᱨᱮ ᱢᱟᱞᱚᱭ ᱠᱩ ᱜᱮ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮᱱ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱩ ᱛᱟᱸᱦᱮᱸᱠᱟᱱᱟ᱾
[[ᱮᱥᱯᱮᱱ]] ᱨᱮᱱ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱦᱮᱡ ᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱫᱤᱱ ᱜᱮᱠᱚ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱟᱠᱟᱫᱟ᱾ ᱟᱨ ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱩ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱫᱟ᱾ ᱑᱘᱙᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱮᱥᱯᱮᱱ ᱟᱨ ᱢᱟᱨᱠᱤᱱ ᱠᱳᱣᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱨᱮ ᱮᱥᱯᱮᱱ ᱠᱳ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ᱾ ᱚᱱᱚ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱜᱮ ᱑᱒ ᱡᱩᱱ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱳ ᱱᱮᱛᱟ ᱮᱢᱤᱞᱤᱭᱳ ᱟᱜᱤᱱᱟᱞᱫᱳ ᱮᱥᱯᱮᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱮ ᱪᱷᱟᱰᱟᱣ ᱠᱮᱫᱟ᱾
ᱮᱥᱯᱮᱱ ᱠᱩ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱢᱟᱨᱠᱤᱱ ᱫᱚᱠᱷᱚᱞ ᱨᱮ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ᱾ ᱑᱘᱙᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱥᱮᱡ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱳ ᱠᱩ ᱢᱟᱨᱠᱤᱱ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱵᱤᱫᱽᱨᱳᱦᱳ ᱠᱩ ᱮᱛᱦᱚᱵ ᱞᱮᱫᱟ᱾ ᱤᱱᱟᱹ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱠᱚᱭᱮᱠ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱢᱟᱨᱠᱤᱱ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱳ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱨᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱢᱟᱨᱠᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱳ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱠᱳ ᱜᱚᱡ ᱮᱱᱟ᱾ ᱤᱱᱟᱹ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱑᱙᱐᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱥᱮᱡ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮ ᱥᱟᱹᱱᱛᱤ ᱦᱮᱡ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾
== ᱚᱛᱱᱚ ==
ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱛ ᱦᱟᱥᱟ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ 300,000 km<sup>2</sup>᱾ ᱗᱑᱐᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱫᱤᱯ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱫᱤᱥᱟᱹᱢ ᱫᱚ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱑᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱫᱤᱯ ᱜᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝᱼᱟ᱾
== ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱮᱞ ==
ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮ 100,981,437 ᱜᱟᱴᱟᱝ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱳᱣᱟ᱾
== ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ==
[[ᱛᱟᱜᱟᱞᱚᱜᱽ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱛᱟᱜᱟᱞᱚᱜᱽ]] ᱟᱨ [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱨᱮᱡᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱜᱮ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱛᱟᱜᱟᱞᱚᱜᱽ ᱫᱚ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮᱱ ᱔᱐ ᱵᱷᱟᱜᱽ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱠᱚ ᱵᱟᱰᱟᱭᱟ᱾ ᱕᱐ ᱵᱷᱟᱜᱽ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱤᱝᱨᱮᱡᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮ ᱠᱚ ᱨᱚᱲ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱤᱱᱟᱹ ᱵᱟᱫᱽ ᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱯᱷᱤᱞᱤᱯᱤᱱᱥ ᱨᱮ ᱑᱐᱐ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱱᱚᱣᱟᱠᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱵᱷᱤᱛᱨᱤᱨᱮ [[ᱥᱮᱵᱩᱭᱟᱱᱳ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]], ᱤᱞᱳᱠᱳᱱᱳ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ, ᱦᱤᱞᱤᱜᱮᱱᱚᱱ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ, [[ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱵᱤᱠᱳᱞ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱤᱠᱳᱞᱟᱱᱳ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱫᱚ ᱱᱟᱥᱮᱭᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱜᱮᱭᱟ᱾ ᱱᱤᱭᱟᱹᱠᱩ ᱵᱟᱫᱽ ᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱪᱤᱱᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱱᱚᱸᱰᱮᱱᱠᱩ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱠᱟᱛᱷᱟ ᱠᱩ ᱨᱚᱲ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ᱾
== ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞᱢᱮ ==
{{Portal|Philippines|Asia}}
* [[:en:Outline_of_the_Philippines|Outline of the Philippines]]
* [[:en:Culture_of_the_Philippines|Culture of the Philippines]]{{-}}
== ᱵᱟᱨᱦᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ ==
{{Sister project links|voy=Philippines}}
=== Government ===
* [https://www.gov.ph Official website of the Republic of the Philippines (Official Gazette online)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070609185330/http://www.op.gov.ph/ |date=2007-06-09 }}
* [https://www.senate.gov.ph/ Official website of the Senate of the Philippines]
* [http://www.congress.gov.ph/ Official website of the House of Representatives of the Philippines]
* [http://www.judiciary.gov.ph/ Official website of the Supreme Court of the Philippines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180501153506/http://www.judiciary.gov.ph/ |date=2018-05-01 }}
* [http://www.bsp.gov.ph/ Official website of Bangko Sentral ng Pilipinas (Central Bank of the Philippines)]
* [http://www.neda.gov.ph/ Official website of the National Economic and Development Authority (NEDA)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160804003832/http://www.neda.gov.ph/ |date=2016-08-04 }}
* [http://www.pnp.gov.ph/ Official website of the Philippine National Police (PNP)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170712170542/http://www.pnp.gov.ph/ |date=2017-07-12 }}
* [https://www.tourism.gov.ph Official website of the Department of Tourism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210627055125/http://www.tourism.gov.ph/ |date=2021-06-27 }}
* [http://www.thephilippines.com/ The Philippines Online Tourism Guide]
=== Trade ===
* [http://wits.worldbank.org/countrysnapshot/en/PHL World Bank summary of trade statistics: Philippines]
=== General information ===
* [https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-15521300 Philippines profile] from the [[BBC News]]
* {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110521230339/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/philippines.htm|date=May 21, 2011|title=Philippines}} at UCB Libraries GovPubs
* {{CIA World Factbook link|rp|Philippines}}
* {{dmoz|Regional/Oceania/Philippines}}
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/456399/Philippines Philippines] at ''[[Encyclopædia Britannica]]''
* {{OSM relation|443174}}
* [http://www.noypi.ph/ Philippine News and Current Events]
* [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=PH Key Development Forecasts for the Philippines] from [[International Futures]]
=== Books and articles ===
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 History of the Philippine Islands] in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (indexed under [[Emma Helen Blair]], the general editor)
=== Wikimedia ===<!--Do not add commercial links or your website. Suggest them via the discussion page. Failure to do so will mean the deletion of your websites as spam.-->
* [[metawiki:Wikimedia Philippines|Wikimedia Philippines]]
* {{Wikiatlas|Philippines}}
=== Other ===<!--Do not add commercial links or your website. Suggest them via the discussion page. Failure to do so will mean the deletion of your websites as spam.-->
* [http://www.adb.org/ Asian Development Bank (ADB)]
* [https://web.archive.org/web/20081217085143/http://filipiniana.net/ Filipinana.net – Free digital library and a research portal]
* [http://www.wikimapia.org/#y=12554564&x=122915039&z=6&l=0&m=a WikiSatellite view of Philippines] at [[WikiMapia]]
== ᱯᱷᱮᱰᱟᱛ ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱫᱤᱥᱟᱹᱢ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱥᱤᱭᱳ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱥᱟᱯᱟᱲᱟᱣ ᱒᱐᱑᱘]] [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ ᱵᱟᱝ ᱥᱟᱹᱛ ᱟᱠᱟᱱᱟ]]
c06eqppe59vf8e8hvroj1bg435isrgx
ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ
0
2614
160792
147136
2024-12-02T08:05:17Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160792
wikitext
text/x-wiki
[[ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ]] ᱨᱮᱱ ᱢᱮᱱ ᱢᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱸ ᱡᱚᱛᱚ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱪᱟᱛᱚᱢ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱛᱮ ᱟᱹᱜᱩ ᱠᱚ ᱩᱱᱠᱩ ᱠᱚ ᱩᱫᱽᱜᱟᱹᱣ ᱮᱢᱟ ᱠᱚ ᱫᱤᱥᱟᱹ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱟᱛᱮ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱜᱟᱶᱛᱟ ᱫᱚ ᱵᱮᱨᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱱᱤᱛ ᱱᱚᱶᱟ ᱜᱟᱶᱛᱟ ᱠᱮ ᱓᱐ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱘ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱡᱟᱠᱟᱛ ᱦᱮᱞᱢᱮᱞ ᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱜ-ᱟ ᱾ [[ᱱᱮᱯᱟᱞ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ ᱫᱚ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱵᱩ ᱢᱩᱨᱢᱩ]]ᱭ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ [[ᱥᱭᱟᱢ ᱪᱚᱨᱚᱱ ᱴᱩᱰᱩ]], [[ᱪᱚᱸᱫᱽᱨᱚ ᱢᱚᱦᱚᱱ ᱠᱤᱥᱠᱩ]], [[ᱦᱟᱡᱟᱢ ᱵᱟᱥᱠᱮ]], [[ᱯᱚᱨᱤᱢᱚᱞ ᱦᱟᱸᱥᱫᱟᱜ]] ᱮᱢᱟᱱ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ ᱨᱮ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱭᱟᱜ '''ᱩᱱᱩᱭᱦᱟᱹᱨ''' (Souvenir) ᱦᱚᱸ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱜᱟᱶᱛᱟ ᱨᱮᱱᱤᱡ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱫᱚ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚᱢᱚᱦᱚᱱ ᱠᱤᱥᱠᱩ ᱟᱨ ᱥᱩᱛᱨᱮᱛ ᱫᱚ ᱥᱭᱟᱢ ᱪᱚᱨᱚᱱ ᱴᱩᱰᱩ ᱠᱟᱱᱟᱭ᱾
==ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ==
ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ ᱫᱚ '''ᱵᱤᱠᱟᱥ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱤ, ᱯᱚᱴᱮᱞ ᱵᱟᱜᱟᱱ, ᱥᱩᱱᱫᱚᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ, ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ''' ᱨᱮ ᱒᱘ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱑᱘ [[ᱥᱤᱸᱜᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ]] ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ ᱨᱮ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱯᱮᱲᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱚ [[ᱥᱟᱱᱛᱤ ᱱᱤᱠᱮᱛᱚᱱ]] ᱨᱮᱱᱤᱡ ᱰᱨ ᱫᱷᱚᱱᱮᱥᱚᱨ ᱢᱟᱹᱡᱷᱤ ᱥᱮᱴᱮᱨ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
[[ᱱᱮᱯᱟᱞ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱺᱱ '''ᱥᱤᱵᱩ ᱢᱩᱨᱢᱩ''', [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱺᱱ '''ᱫᱮᱵᱚᱛᱟ ᱦᱮᱢᱵᱽᱨᱚᱢ''' ᱥᱮᱴᱮᱨ ᱠᱤᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚ ᱥᱮᱴᱮᱨ ᱞᱮᱱ ᱯᱮᱲᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱠᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ- ᱨᱟᱱᱤᱵᱚᱱᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱚᱨᱤᱢᱚᱞ ᱴᱩᱰᱩ, ᱜᱷᱟᱴᱥᱤᱞᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱩᱨᱟᱹᱭ ᱦᱮᱢᱵᱽᱨᱚᱢ, ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱩᱪᱤᱛᱨᱟ ᱦᱟᱸᱥᱫᱟᱜ, ᱯᱤᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱧᱡᱚᱱ ᱠᱚᱨᱢᱚᱠᱟᱨ, ᱟᱥᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱚᱨᱡᱩᱱ ᱴᱩᱰᱩ, ᱴᱟᱴᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱤᱛᱨᱟᱹᱭ ᱦᱟᱸᱥᱫᱟᱜ, ᱰᱩᱢᱤᱱᱤ ᱢᱚᱬᱤ ᱢᱩᱨᱢᱩ ᱟᱨ ᱪᱷᱚᱠᱮᱱᱫᱽᱨᱚ ᱦᱮᱢᱵᱽᱨᱚᱢ, [[ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱩᱛᱞᱟᱞ ᱥᱟᱨᱮᱱ, ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱞᱚᱠᱷᱢᱤ ᱴᱩᱰᱩ ᱮᱢᱟᱱ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱭᱢᱟ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾
==ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ==
ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱡᱮᱜᱮᱛᱟᱹᱨᱤ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ ᱫᱚ ᱑᱗ ᱯᱷᱮᱵᱨᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱑᱙ ᱥᱟᱞ ᱥᱤᱸᱜᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱦᱩᱭ ᱥᱟᱹᱛ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ <ref>https://epaper.prabhatkhabar.com/c/36704737{{Dead link|date=April 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ ᱨᱮ [[ᱱᱮᱯᱟᱞ]] ᱠᱷᱚᱱ '''ᱢᱟᱺᱱ ᱫᱤᱞᱤᱯ ᱠᱩᱢᱟᱨ ᱵᱟᱥᱠᱮ''' ᱟᱨ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ '''ᱢᱟᱺᱱ ᱠᱚᱨᱱᱮᱞ ᱦᱟᱸᱥᱫᱟᱜ''' ᱱᱮᱣᱛᱟ ᱯᱮᱲᱟ ᱠᱤᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱ ᱱᱮᱶᱛᱟ ᱯᱮᱲᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱠᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱤᱝᱫᱽᱨᱟᱹᱭ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱥᱩᱱᱟᱹᱨᱟᱢ ᱵᱮᱥᱨᱟ, [[ᱟᱥᱟᱢ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱩᱢᱤᱛᱟ ᱴᱩᱰᱩ, ᱜᱚᱰᱰᱟ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱚᱱᱰ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱞᱤᱠᱟ ᱢᱟᱨᱟᱱᱰᱤ, ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱨᱮᱱᱤᱡ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱢᱟᱱᱚᱛᱟᱱ [[ᱱᱚᱨᱮᱱᱫᱽᱨᱚ ᱢᱚᱫᱤ]]ᱭᱟᱜ '''ᱢᱚᱱ ᱠᱤ ᱵᱟᱛ''' ᱥᱟᱱᱛᱟᱞᱤ ᱴᱨᱟᱱᱥᱞᱮᱴᱚᱨ ᱢᱟᱺᱱ ᱥᱩᱛᱞᱟᱞ ᱥᱟᱨᱮᱱ, ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱥᱟᱦᱮᱵᱽ ᱨᱟᱢ ᱴᱩᱰᱩ, ᱵᱟᱝᱠᱩᱲᱟ ᱯᱩᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱺᱱ ᱫᱩᱨᱜᱟᱹ ᱪᱚᱨᱚᱱ ᱢᱩᱨᱢᱩ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱤᱵᱽ ᱜᱟᱱᱫᱷᱤ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱤᱡ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱰᱨ ᱡᱚᱢᱩᱱᱟ ᱵᱤᱱᱤ ᱛᱟᱫᱟᱨ ᱮᱢᱟᱱ᱾ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱ ᱟᱭᱢᱟ ᱡᱩᱣᱟᱹᱱ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱮᱱᱮᱞᱮᱫ ᱨᱮ ᱢᱟᱺᱱ ᱥᱚᱧᱡᱚᱭ ᱠᱩᱢᱟᱨ ᱦᱮᱢᱵᱽᱨᱚᱢ ᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱣᱤᱠᱤᱯᱮᱰᱤᱟ ᱵᱟᱵᱚᱛ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱮᱯᱟᱨ ᱮ ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ ᱞᱮᱜ-ᱟ ᱾
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱜᱟᱶᱛᱟ]]
ab2m1rdsxkxjhe6s74ke0bocv7ny6t0
ᱠᱩᱡᱟᱨᱟᱱᱤ ᱫᱮᱵᱤ
0
2837
160770
160522
2024-12-02T01:36:20Z
InternetArchiveBot
3665
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
160770
wikitext
text/x-wiki
'''ᱠᱩᱸᱡᱚᱨᱟ.ᱱᱤ ᱫᱮᱵᱤ''' ᱯᱩᱨᱟ. ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ '''ᱱᱚᱢᱚᱭᱨᱚᱠᱯᱚᱢ ᱠᱩᱸᱡᱚᱨᱟ.ᱱᱤ ᱫᱮᱵᱤ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ : ᱑ ᱢᱟᱨᱪ ᱑᱙᱖᱘) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱤᱭᱟ. ᱛᱤᱨᱞᱟ. ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟ. ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱦᱟᱨᱟᱵᱳᱨᱳ==
ᱠᱩᱸᱡᱚᱨᱟ.ᱱᱤ ᱫᱮᱵᱤ ᱫᱚ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱢᱟᱨᱪ ᱜᱮᱞ ᱟᱨᱮ ᱥᱟᱭ ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱜᱮᱞ ᱤᱨᱟ.ᱞ ᱥᱟᱞᱮᱨᱮ(1st March 1968) ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱝ ᱢᱚᱬᱤᱯᱩᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱤᱢᱯᱷᱟᱞ ᱵᱟᱡᱟᱨ ᱥᱩᱨ ᱠᱟ.ᱭᱨᱟᱝ ᱢᱟᱭᱟᱭᱤ ᱞᱮᱭᱠᱟᱭᱤ ᱟ.ᱛᱩᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾ ᱚᱞᱚᱜ ᱯᱚᱲᱦᱚᱱ ᱥᱮᱪᱮᱫᱚᱜ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱤᱢᱯᱷᱟᱞ ᱵᱟᱡᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱝ ᱥᱤᱱᱰᱟᱢ ᱥᱤᱱᱥᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱤᱛᱩᱱ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮᱠᱚ ᱵᱷᱩᱨᱛᱤ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱜᱮᱞ ᱟᱨᱮ ᱥᱟᱭ ᱮᱭᱟᱭᱜᱮᱞ ᱤᱨᱟ.ᱞ (1978) ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱤᱛᱩᱱ ᱟᱥᱲᱟ ᱫᱚ ᱢᱟᱺᱭ ᱠᱚ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱛᱮᱫᱚ ᱵᱟᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫᱚᱜ ᱨᱮᱱᱟᱝ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱠᱩᱸᱡᱚᱨᱟ.ᱱᱤ ᱫᱮᱵᱤ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫᱚᱜ ᱾ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱥᱮᱪᱮᱫᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱩᱞᱩᱡ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱠᱷᱤᱞᱚᱸᱰ ᱦᱮᱯᱮᱨᱟᱣ ᱠᱚᱨᱮ ᱟ.ᱰᱤ ᱨᱟ.ᱥᱠᱟ. ᱥᱟᱛᱞᱟᱜᱼᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫᱚᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱾ ᱤᱢᱯᱷᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱝ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱟ ᱵᱩᱫᱷᱚ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱥᱚᱱᱮᱨ ᱵᱤᱨᱫᱟ. ᱜᱟᱲ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱚᱱᱮᱨ ᱮ ᱥᱟ.ᱛ ᱛᱮᱫᱚ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱮᱨᱟᱣ ᱠᱷᱤᱞᱚᱸᱰ ᱜᱮ ᱟ.ᱰᱤ ᱠᱩᱥᱤᱭᱟᱫᱼᱟᱭ ᱾
ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱥᱟ.ᱛ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱥᱮᱱᱴᱨᱟᱞ ᱨᱤᱡᱟᱨᱵ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱯᱷᱳᱨᱥ (CRPF) ᱨᱮ ᱪᱟ.ᱠᱨᱤ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫᱚᱜ ᱾ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱯᱷᱳᱨᱥ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱮᱨᱟᱣ ᱠᱷᱤᱞᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱟ.ᱰᱤ ᱟ.ᱰᱤ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣᱱᱟᱣ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱡᱟᱜ ᱛᱟᱠᱚᱛ ᱟᱨ ᱨᱟ.ᱥᱠᱟ. ᱧᱮᱞᱛᱮ ᱑᱙᱙᱖ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱙᱙᱘ (1996-98) ᱫᱷᱟ.ᱵᱤᱡ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱡᱟᱠᱟᱛ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱯᱷᱳᱨᱥ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱴᱤᱢ ᱟ.ᱜᱩᱣᱟ.ᱱ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾
==ᱠᱷᱮᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱙᱘᱕ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱡᱟ.ᱛᱤᱭᱟ.ᱨᱤ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.ᱭ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱴᱷᱟᱶ (Gold Medal) ᱜᱮ ᱵᱤᱥᱛᱤ ᱫᱚ ᱔᱔kg,᱔᱖kg ᱟᱨ ᱔᱘ kg ᱦᱟ.ᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱔᱘kg ᱦᱟ.ᱴᱤᱧ ᱫᱚ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱮᱨᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱪᱟ.ᱫ ᱦᱟ.ᱴᱤᱧ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱘᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱴᱨᱤᱵᱮᱱᱫᱨᱚᱢ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱡᱟ.ᱛᱤᱭᱟ.ᱨᱤ ᱨᱮᱠᱚᱨᱰ ᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱔᱔kg ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ ᱔᱖kg ᱦᱟ.ᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱑᱙᱙᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱩᱱᱮ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.(Gold Medal) ᱮ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱯᱩᱱ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱢᱚᱬᱤᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱦᱩᱭᱞᱮᱱ ᱔᱘ kg ᱦᱟ.ᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱮᱱ ᱠᱷᱟ.ᱛᱤᱨ ᱯᱩᱱᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ. ᱫᱚᱠᱚ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.(Silver Medal) ᱠᱮᱫᱼᱛᱟᱭᱟ ᱾
᱑᱙᱘᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱤᱸᱜᱞᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱚᱱᱪᱮᱥᱴᱮᱨ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛᱟ.ᱨᱤ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱷᱟᱣ ᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛᱟ.ᱨᱤ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮᱜᱮ ᱯᱮᱭᱟ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.ᱭ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱩᱭᱠᱩ ᱛᱮ ᱡᱮᱜᱮᱛᱟ.ᱨᱤ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱯᱮᱭᱟ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ. ᱧᱟᱢ ᱠᱟᱛᱮ ᱟ.ᱰᱤ ᱠᱩᱥᱤ ᱮᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱡᱤᱣᱤ ᱦᱚᱸᱭ ᱠᱮᱴᱮᱡ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ. ᱧᱟᱢ ᱞᱟ.ᱜᱤᱫ ᱾ ᱚᱲᱟᱛᱮ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱱ ᱯᱟᱱᱛᱟᱨ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱮᱭᱟᱭ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱡᱮᱜᱮᱛᱟ.ᱨᱤ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱡᱚᱛᱚ ᱫᱷᱟᱣ ᱜᱮ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.ᱭ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱚᱠᱟ ᱫᱷᱟᱣ ᱦᱚᱸ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ. (Gold medal ) ᱫᱚ ᱵᱟᱭ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱤᱥᱛᱤ ᱫᱚ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.(Silver Medal) ᱜᱮ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ ᱾
᱑᱙᱙᱐ ᱨᱮ ᱵᱮᱤᱡᱤᱸ ᱟᱨ ᱑᱙᱙᱔ ᱨᱮ ᱦᱤᱨᱳᱥᱤᱢᱟ ᱮᱥᱤᱟᱱ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱛᱮᱥᱟᱨ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ.(Bronze Medal) ᱜᱮ ᱧᱟᱢ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱫᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱑᱙᱙᱘ ᱥᱟᱞ ᱵᱮᱸᱠᱚᱠ ᱮᱥᱤᱟᱱ ᱦᱟᱢᱟᱞ ᱛᱩᱞ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮᱫᱚ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟ. ᱵᱟᱭ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾
==ᱥᱮᱬᱟ ᱚᱨᱡᱚ==
{|class = "wikitable" style="text-align:center;"
! rowspan=2 width=40|ᱥᱮᱨᱢᱟ
! rowspan=2 width=250|ᱡᱟᱭᱜᱟ
! rowspan=2 width=60|ᱦᱟᱢᱟᱞ
!colspan=4| Snatch (kg)
!colspan=4| Clean & Jerk (kg)
!rowspan=2 width=40| Total
!rowspan=2 width=40| Rank
|-
! width=40|1!! width=40|2!! width=40|3!! width=40|Rank!! width=40|1!! width=40|2!! width=40|3!! width=40|Rank
|-
! colspan=13|[[World Weightlifting Championships|World Championships]]
|-
|[[2005 World Weightlifting Championships|᱒᱐᱐᱕]] || align=left|{{flagicon|ᱠᱟᱛ}} [[ᱫᱳᱦᱟ]], [[ᱠᱟᱛᱟᱨ]]|| [[2005 World Weightlifting Championships – Women's 48 kg|᱔᱘ ᱠᱤᱞᱳ]] ||᱗᱕||'''᱗᱘'''||<s> 79||᱗||95||98||'''100'''||᱗||'''178.0'''||7
|-
|[[2003 World Weightlifting Championships|᱒᱐᱐᱓]] || align=left|{{flagicon|ᱠᱟᱱᱟᱰᱟ}} [[ᱵᱟᱸᱠᱚᱣᱵᱚᱨ]], [[ᱠᱟᱱᱟᱰᱟ]] || [[2003 World Weightlifting Championships – Women's 48 kg|᱔᱘ ᱠᱤᱞᱳ]] ||᱗᱕||᱗᱗.᱕||'''᱘᱐'''||᱖||97.5||'''102.5'''||<s>105||4||'''182.5'''||5
|-
|[[1999 World Weightlifting Championships|᱑᱙᱙᱙]] || align=left|{{flagicon|ᱜᱨᱤᱥ}} [[ᱱᱯᱤᱨᱟᱣᱚᱥ]], [[ᱜᱨᱤᱥ]] || [[᱑᱙᱙᱙ World Weightlifting Championships – Women's 48 kg|᱔᱘ ᱠᱤᱞᱳ]] ||'''᱗᱕'''||<s>80||<s>80||᱑᱐||95||100||'''105'''||{{sica}}||'''180'''||5
|}
==ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ==
{{ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ}}
https://www.webcitation.org/6U68ulwpb?url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-10-19 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171117004138/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-11-17 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171117004138/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-11-17 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171117004138/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2017-11-17 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=2015-10-15 }}
http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
http://www.athens2004.com/en/ParticipantsAthletes/newParticipants?pid=9003801
https://web.archive.org/web/20071028023001/http://sportal.nic.in/legenddetails.asp?sno=722&moduleid=&maincatid=48&subid=0&comid=55
http://www.mapsofindia.com/who-is-who/sports/n-kunjarani-devi.html
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱣᱤᱠᱤ ᱞᱚᱵᱽᱥ ᱳᱢᱮᱱ ᱒᱐᱑᱙]]
lafz6rlcabyj0ub6dhelrmf3fkh004r
ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ
0
3144
160765
159711
2024-12-02T01:11:04Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160765
wikitext
text/x-wiki
{{Short description|Ethnic group of India, Nepal, Bangladesh and Bhutan}}
{{EngvarB|date=August 2020}}
{{Use dmy dates|date=August 2020}}
{{Infobox ethnic group
| group = ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ
| native_name =ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ
| native_name_lang =ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| image = Baha parab 4.jpg
| image_caption = [[ᱵᱟᱦᱟ ᱯᱚᱨᱚᱵᱽ]] ᱨᱮ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱠᱚ
| pop = {{circa|7.4 million}}
| popplace = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]{{*}}[[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]]{{*}}[[ᱱᱮᱯᱟᱞ]]
| region1 = {{Flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}<br/>{{spaces|14}}[[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| pop1 = <br/>2,752,723<ref name="census">{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/ST.html|title=A-11 Individual Scheduled Tribe Primary Census Abstract Data and its Appendix|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=18 November 2017}}</ref><br/>
| region2 = {{spaces|14}}[[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ|ᱯᱟᱹᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| pop2 = ᱒,᱕᱑᱒,᱓᱓᱑<ref name="census"/><br/>
| region3 = {{spaces|14}}[[ᱳᱰᱤᱥᱟ]]
| pop3 = ᱘᱙᱔,᱗᱖᱔8<ref name="census"/><br/>
| region4 = {{spaces|14}}[[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| pop4 = ᱔᱐᱖,᱐᱗᱖<ref name="census"/><br/>
| region5 = {{spaces|14}}[[ᱟᱥᱟᱢ]]
| pop5 = ᱒᱑᱓,᱑᱒᱙<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16/DDW-C16-STMT-MDDS-1800.XLSX |title=C-16 Population By Mother Tongue|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=3 November 2019}}</ref>
| region6 = {{flag|ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ}}
| pop6 = ᱓᱐᱐,᱐᱖᱑ (᱒᱐᱐᱑)
| ref6 = <ref name="Bangladesh">{{Cite web|url=http://www3.ntu.edu.sg/home/cfcavallaro/Pdf%20files/Cavallaro%20and%20Rahman%202009.pdf|title=The Santals of Bangladesh|last1=Cavallaro|first1=Francesco|last2=Rahman|first2=Tania|website=ntu.edu.sg|access-date=17 November 2017|publisher=Nayang Technical University|archive-date=9 November 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161109161200/http://www3.ntu.edu.sg/home/cfcavallaro/Pdf%20files/Cavallaro%20and%20Rahman%202009.pdf|url-status=dead}}</ref>
| region7 = {{flag|ᱱᱮᱯᱟᱞ}}
| pop7 = ᱕᱑,᱗᱓᱕
| ref7 = <ref>{{Cite journal|title=National Population and Housing Census 2011: Social Characteristics Tables|url=https://cbs.gov.np/wp-content/upLoads/2018/12/Volume05Part02.pdf|journal=Nepal Census|via=Government of Nepal|access-date=26 September 2021|archive-date=14 March 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230314170005/https://cbs.gov.np/wp-content/upLoads/2018/12/Volume05Part02.pdf|url-status=dead}}</ref>
| languages = [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ]]
| religions = '''Majority'''<br/>[[File:Om.svg|15px]] [[ᱦᱤᱱᱫᱩ]] (15%)<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web |title=ST-14 Scheduled Tribe Population By Religious Community - Jharkhand |url=http://censusindia.gov.in/2011census/SCST-Series/ST14/ST-20-00-014-DDW-2011.XLS |website=census.gov.in |access-date=3 November 2019}}</ref><br/>'''Minority'''<br/>Folk religions ([[ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱟᱨᱱᱟ]]) (80%)<br>[[File:Christian cross.svg|12px]] [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱠᱨᱤᱥᱴᱟᱱ]] (4%), Others (1%)<ref name="censusindia.gov.in"/>
| related = [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱹ]]{{•}}[[ᱦᱳ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱚ]]{{•}}[[ᱡᱩᱣᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱡᱩᱣᱟᱝ]]{{•}}[[ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱦᱚᱲ|ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ]]{{•}}ᱥᱟᱣᱨᱟ{{•}}] ᱠᱚᱲᱠᱩ{{•}}[[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱩᱢᱤᱡᱽ]]
}}
'''ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ''' ᱟᱨ ᱵᱟᱝ '''ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]], [[ᱵᱟᱝᱜᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱟᱨ [[ᱱᱮᱯᱟᱞ]] ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱯᱮ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱜᱮ ᱰᱷᱮᱨ ᱫᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱟᱫᱚ ᱱᱮᱛᱟᱨ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱵᱟᱠᱷᱨᱟᱛᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱸᱦᱚ ᱢᱤᱫᱵᱟᱨ ᱦᱚᱲᱠᱚ ᱪᱟᱞᱟᱣ-ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱚᱛᱚᱠᱚᱛᱮ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱠᱩᱴᱤ ᱞᱮᱠᱟ ᱠᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱾ ᱫᱤᱠᱩ ᱠᱚᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ([[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱜᱽᱨᱮᱡᱤ]] Santal) ([[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] সান্তাল), ([[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] सान्ताड़) ᱮᱢᱟᱱ ᱛᱮᱭᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮᱠᱚ ᱪᱤᱱᱦᱟᱹᱣ ᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱫᱚ ᱠᱷᱮᱨᱣᱟᱲ ᱵᱚᱝᱥᱚ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ ᱾
==ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ==
ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱦᱚᱯᱚᱱᱟᱜ [[ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱾ ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱫᱚ [[ᱡᱟᱦᱮᱨ ᱜᱟᱲ]] ᱨᱮᱠᱚ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩᱭᱟ ᱾ ᱴᱷᱟᱹᱠᱩᱨᱡᱤᱣ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱥᱤᱥᱤᱨᱡᱟᱹᱣᱤᱡ ᱥᱨᱤᱡᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱾ ᱟᱨ [[ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱩᱨᱩ]] ᱫᱚ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱵᱚᱭᱤᱡ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱾ ᱚᱲᱟᱜ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱫᱚᱭ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱵᱽᱜᱮ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱾ ᱟᱹᱛᱩ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱫᱚᱭ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱮᱨ ᱮᱨᱟ ᱾ ᱱᱚᱝᱠᱟᱜᱮ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱠᱚ ᱟᱵᱚ ᱨᱤᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾
==ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ==
ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤᱜᱮ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱫᱚ ᱚᱥᱴᱨᱳ-ᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ-ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱒᱕ ᱥᱮᱨᱢᱟᱨᱮ [[ᱯᱚᱸᱰᱮᱛ ᱨᱟᱹᱜᱷᱩᱱᱟᱛᱷ ᱢᱩᱨᱢᱩ]] ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱚᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ [[ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ]] ᱪᱤᱭᱟᱹᱞᱮᱫᱟ ᱾ ᱱᱮᱛᱟᱨ ᱫᱚ ᱚᱞ ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮᱜᱮ ᱟᱵᱚᱨᱤᱱ ᱟᱹᱰᱤᱜᱟᱱ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱠᱚ ᱚᱞᱚᱜ ᱯᱟᱲᱦᱟᱜᱼᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱥᱚᱝᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱤᱨᱟᱹᱞᱟᱜ ᱫᱷᱟᱯ ᱨᱮ ᱒᱒ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱒᱐᱐᱓ ᱥᱟᱞᱮ<ref>https://rajbhasha.gov.in/en/languages-included-eighth-schedule-indian-constitution</ref> ᱨᱮ ᱟᱝᱜᱚᱪ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱵᱮᱜᱚᱨ ᱦᱚᱸ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ<ref>https://www.oneindia.com/2006/11/15/urdu-bangla-santhali-declared-second-official-languages-1163601436.html</ref> ᱟᱨ ᱯᱟᱹᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶᱮ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱫᱟ<ref>https://www.indiatoday.in/india/east/story/west-bengal-mamata-banerjee-recognizes-six-non-bengali-languages-134507-2011-05-27</ref> ᱾
==ᱞᱟᱹᱭ ᱞᱟᱠᱪᱟᱨ==
== ᱯᱚᱨᱚᱵᱽ ᱠᱚ==
*[[ᱥᱚᱦᱨᱟᱭ]]
*[[ᱵᱟᱦᱟ ᱯᱚᱨᱚᱵᱽ|ᱵᱟᱦᱟ]]
*[[ᱠᱚᱨᱚᱢ|ᱠᱟᱨᱟᱢ]]
*[[ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ]]
*[[ᱦᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹᱲ ᱥᱤᱢ]]
*[[ᱢᱟᱜᱢᱚᱬᱮ]]
*[[ᱵᱟᱲᱦᱮᱛ]]
*[[ᱥᱤᱢᱟ ᱥᱤᱢ]]
*[[ᱟᱥᱟᱲᱤᱭᱟ]]
*[[ᱮᱨᱚᱜ ᱥᱤᱢ]]
==ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ==
ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤᱛᱮᱫ ᱜᱮ ᱨᱟᱹᱥᱠᱟᱹᱭᱟᱹᱱ ᱡᱟᱹᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱵᱚᱱ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮᱜᱮ ᱟᱵᱚᱣᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱫᱚ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱛᱮ ᱯᱮᱨᱮᱡ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱠᱚ ᱟᱵᱚ ᱵᱷᱤᱛᱨᱤᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
===ᱵᱟᱦᱟ===
ᱵᱟᱦᱟ ᱯᱚᱨᱚᱵ ᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱟᱜ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱯᱚᱨᱚᱵ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱷᱟᱹᱜᱩᱱ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱠᱩᱱᱟᱹᱢᱤ ᱠᱮᱪᱟᱜ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱨᱚᱵ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱾
[[File:Baha parab dance by womens.jpg|thumb|ᱵᱟᱦᱟ ᱯᱚᱨᱚᱵᱽ ᱢᱟᱭᱡᱤᱣᱠᱚ ᱵᱟᱦᱟ ᱮᱱᱮᱡ]]
===ᱥᱚᱦᱨᱟᱭ===
ᱥᱚᱦᱚᱨᱟᱭ [᱑] ᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱨᱟᱹᱥᱠᱟᱹ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱜᱮᱡ ᱜᱩᱨᱤᱡ ᱡᱮᱨᱮᱲ ᱯᱚᱛᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱫ ᱠᱚ ᱥᱟᱡᱟᱣᱼᱟ, ᱠᱟᱸᱛᱷ ᱠᱚᱨᱮ ᱱᱟᱱᱟ ᱦᱩᱱᱟᱹᱨ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱠᱚᱠᱚ ᱡᱩᱛᱼᱟ ᱾ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱩᱞᱦᱤ ᱵᱷᱤᱛ ᱯᱤᱱᱰᱟᱹ ᱥᱟᱡᱟᱣ ᱛᱮ ᱱᱟᱣᱟ ᱜᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱱ ᱟᱠᱚ ᱥᱚᱦᱨᱟᱭ ᱫᱚ ᱦᱟᱹᱛᱤ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨᱟᱭ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱮᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱬᱟ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱠᱷᱟᱹᱞᱤ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱰᱟᱺᱜᱽᱨᱤ ᱠᱟᱰᱟ ᱠᱚᱦᱚᱸᱵᱚᱱ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱛᱟᱨᱟᱭᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱨᱟᱭ ᱫᱚ ᱢᱚᱬᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣᱟ ᱾
===ᱞᱟᱜᱽᱬᱮ===
ᱞᱟᱜᱽᱬᱮ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱫᱤᱱ ᱜᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱜᱟᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱞᱟᱸᱜᱟ ᱡᱤᱣᱤ ᱨᱟᱲᱮᱡ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱚ ᱮᱱᱮᱡᱼᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱟᱜ ᱧᱟᱯᱟᱢ ᱟᱠᱷᱲᱟ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱫᱤᱱ ᱵᱮᱲᱟ ᱟᱯᱟᱱ ᱟᱹᱯᱤᱱ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱹᱥᱱᱤ ᱨᱮ ᱫᱷᱩᱨᱟᱹᱣ ᱛᱟᱦᱮᱸᱠᱚᱜ ᱵᱮᱲᱟ ᱨᱮ ᱧᱟᱯᱟᱢ ᱨᱚᱯᱚᱲᱚᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱟᱣ ᱵᱟᱝ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱛᱮ ᱥᱤᱸᱜᱟᱹᱲ ᱵᱮᱲᱟ ᱞᱟᱜᱽᱬᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱨᱮ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚᱲᱟ ᱧᱟᱯᱟᱢ ᱟᱨ ᱵᱷᱟᱵᱽ ᱪᱟᱯᱟᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱚ ᱮᱱᱮᱡᱼᱟ ᱾ ᱛᱚᱵᱮ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱚᱡᱮ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱱᱟ ᱫᱚ ᱟᱠᱟᱞ ᱠᱚ ᱵᱟᱭ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱡᱩᱫᱤ ᱟᱠᱟᱞ ᱜᱚᱫᱟ ᱩᱱ ᱨᱮ ᱯᱮ ᱰᱟᱺᱜᱩᱣᱟᱹ ᱠᱩᱲᱤ ᱯᱮ ᱢᱟᱦᱟᱸ ᱟᱠᱷᱲᱟ ᱠᱚ ᱜᱩᱨᱤᱡ ᱚᱪᱚ ᱠᱟᱛᱮ ᱞᱟᱜᱽᱬᱮ ᱠᱚ ᱮᱱᱮᱡᱼᱟ ᱤᱱᱟᱹᱠᱷᱟᱱ ᱫᱟᱜᱼᱮ ᱡᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱾ ᱥᱮᱫᱟᱭ ᱫᱚ ᱞᱟᱜᱽᱬᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱠᱚᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱞᱟᱜᱽᱬᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱦᱚᱸ ᱡᱟᱹᱨᱩᱲ ᱠᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱾
===ᱫᱚᱝ===
ᱫᱚᱝ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱫᱚ ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱠᱚ ᱥᱮᱨᱮᱧᱟ ᱾ ᱫᱚᱝ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱫᱚ ᱥᱤᱯᱤᱵᱤᱞ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱟᱝᱠᱷᱟᱱ ᱵᱷᱚᱲᱚᱠ ᱵᱷᱚᱲᱚᱠᱟᱜ ᱦᱚᱸᱠᱚ ᱥᱮᱨᱮᱧᱟ ᱾ ᱫᱚᱝ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱞᱮᱠᱟᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱟᱞᱮ ᱫᱚᱝ, ᱪᱷᱟᱹᱴᱭᱟᱹᱨ ᱫᱚᱝ, ᱵᱟᱹᱦᱩ ᱡᱟᱶᱟᱭ ᱧᱮᱞ ᱫᱚᱝ, ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱫᱚᱝ, ᱡᱚᱢ ᱯᱟᱹᱦᱬᱟᱹ ᱫᱚᱝ, ᱯᱷᱩᱞᱩᱜ ᱫᱚᱝ, ᱵᱷᱟᱸᱰᱟᱱ ᱫᱚᱝ, ᱡᱚᱢ ᱥᱤᱢ ᱫᱚᱝ, ᱦᱮᱲᱦᱮᱫ ᱫᱚᱝ, ᱮᱢᱟᱱ ᱫᱚᱝ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
===ᱫᱟᱨᱟᱢᱫᱟᱜ===
===ᱰᱟᱱᱴᱟ===
===ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ===
ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱦᱚᱸ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱟᱜ ᱥᱮᱨᱣᱟ ᱥᱮ ᱞᱟᱭ ᱞᱟᱠᱪᱟᱨ ᱜᱮ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱷᱮᱨᱣᱟᱲ ᱦᱚᱯᱚᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱫᱩᱠ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱫᱚ ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱵᱚᱸᱜᱟᱨᱮ ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮ ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱫᱚᱱ ᱾ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱫᱤᱠᱩ ᱟᱜ ᱫᱩᱨᱜᱟᱹ ᱯᱩᱡᱟᱹ ᱚᱠᱛᱮ (ᱥᱚᱯᱛᱚᱢᱤ, ᱚᱥᱴᱚᱢᱤ, ᱱᱚᱵᱚᱢᱤ ᱟᱨ ᱵᱤᱡᱚᱭᱟ) ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱯᱳᱱ ᱫᱤᱱ ᱟᱹᱛᱩ ᱟᱹᱛᱩ ᱦᱟᱭ ᱦᱟᱭ ᱟᱲᱟᱝᱛᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱛᱟᱞᱟᱛᱮ ᱫᱩᱣᱟᱹᱨ ᱫᱩᱣᱟᱹᱨ ᱠᱚ ᱠᱷᱚᱭ ᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱠᱟᱹᱦᱤᱱᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱚᱠᱚᱭ ᱠᱚ ᱫᱚ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱭᱟ ᱦᱩᱫᱩᱬ ᱫᱩᱨᱜᱟᱹ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱢᱤᱫ ᱵᱤᱨ ᱨᱟᱡᱽ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱨᱮᱱ, ᱟᱨᱡᱚ ᱨᱮᱱ ᱫᱮᱵᱽᱨᱟᱡᱽ ᱤᱱᱫᱨᱚ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱚᱠᱚᱭ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱠᱚ ᱫᱟᱲᱮᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱩᱱᱤ ᱵᱤᱨ ᱨᱟᱡᱽ ᱦᱩᱫᱩᱬ ᱫᱩᱨᱜᱟᱹ ᱥᱟᱶ ᱾ ᱵᱤᱨ ᱨᱟᱡᱽ ᱦᱩᱫᱩᱬ ᱫᱩᱨᱜᱟᱹ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱟᱛᱷᱟ ᱫᱤᱠᱩ ᱨᱮᱱ ᱫᱮᱵᱚᱛᱟ ᱠᱚ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱧᱟᱢ ᱠᱮᱫᱟ ᱟᱨ ᱫᱮᱵᱤ ᱢᱚᱦᱟᱢᱟᱭᱟ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱠᱚ ᱴᱷᱟᱹᱠᱭᱟᱹᱞᱮᱫ ᱛᱟᱭᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱢᱚᱦᱟᱢᱟᱭᱟ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱫᱮᱭᱟ ᱩᱱᱤᱢ ᱜᱚᱡ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱟᱨᱡᱚ ᱥᱚᱢᱟᱡᱽ ᱨᱮ ᱯᱩᱡᱟᱹᱢ ᱧᱟᱢ ᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱪᱷᱚᱞᱚᱱᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱮᱠᱞᱟ ᱨᱮ ᱤᱫᱤ ᱠᱟᱛᱮ ᱮ ᱜᱚᱡ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ, ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱦᱚᱲ ᱨᱮᱱ ᱵᱤᱨ ᱨᱟᱡᱽ ᱦᱩᱰᱩᱨ ᱫᱩᱨᱜᱟᱹ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱟᱛᱷᱟ ᱵᱟᱠᱚ ᱵᱟᱲᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱨᱮᱱ ᱜᱮᱞ ᱵᱟᱨ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱩᱨᱩ ᱾ ᱩᱱᱠᱩ ᱜᱩᱨᱩᱣᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ
᱑.ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱜᱩᱨᱩ
᱒.ᱠᱟᱢᱨᱩ ᱜᱩᱨᱩ
᱓.ᱵᱷᱩᱣᱟᱹᱝ ᱜᱩᱨᱩ
᱔.ᱥᱤᱫᱚ ᱜᱩᱨᱩ
᱕.ᱛᱩᱞᱥᱤ ᱜᱩᱨᱩ
᱖.ᱱᱟᱨᱥᱤᱝ ᱜᱩᱨᱩ
᱗.ᱜᱟᱱᱠᱳ ᱜᱩᱨᱩ
᱘.ᱵᱷᱟᱭᱨᱳ ᱜᱩᱨᱩ
᱙.ᱡᱤᱛᱩ ᱜᱩᱨᱩ
᱑᱐.ᱨᱳᱦᱚᱲ ᱜᱩᱨᱩ
᱑᱑.ᱞᱳᱦᱚᱵᱤᱨ ᱜᱩᱨᱩ, ᱟᱨ
᱑᱒.ᱜᱟᱱᱰᱳ ᱜᱩᱨᱩ ᱾
ᱱᱩᱠᱩ ᱜᱩᱨᱩ ᱜᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱᱟᱜ ᱥᱟᱡ ᱛᱮ ᱥᱟᱡᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱟᱹᱛᱩ ᱫᱮᱥ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱵᱷᱩᱣᱟᱹᱝ ᱥᱟᱵ ᱠᱟᱛᱮ ᱦᱟᱭ ᱦᱟᱭ ᱟᱲᱟᱝ ᱛᱮ ᱠᱚ ᱯᱟᱸᱡᱟ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ, ᱟᱨ ᱱᱤᱛ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱛᱮ ᱟᱵᱚ ᱦᱚᱵᱚ ᱯᱟᱸᱡᱟ ᱮ ᱠᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱟᱵᱚ ᱟᱜ ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱫᱚᱱ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱛᱟᱞᱟ ᱛᱮ ᱾ ᱟᱨ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱜᱮ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱷᱮᱨᱣᱟᱲ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱟᱵᱚ ᱟᱜ ᱥᱮᱨᱭᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱭᱟ, ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱫᱟᱲᱟᱱ ᱥᱮ ᱫᱟᱥᱟᱸᱭ ᱮᱱᱮᱡ ᱾
===ᱨᱤᱧᱡᱟᱹ===
===ᱠᱟᱨᱟᱢ===
ᱠᱟᱨᱟᱢ/ᱠᱚᱨᱚᱢ ᱱᱚᱶᱟ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱫᱚ ᱪᱟᱥ ᱠᱷᱮᱛ ᱠᱚ ᱨᱟᱠᱟᱵᱽ ᱫᱮᱞᱟ ᱫᱮᱞᱤ ᱨᱟᱥᱠᱟ ᱛᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱟᱱᱛᱮ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱾ ᱠᱟᱨᱟᱢ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ, ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ, ᱪᱷᱚᱛᱛᱤᱥᱜᱚᱰ, ᱟᱥᱟᱢ, ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱟᱨ ᱣᱚᱮᱥᱴ ᱵᱮᱸᱜᱚᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱨᱮ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱧᱮᱞ ᱧᱟᱢᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱫᱚ ᱠᱟᱨᱟᱢ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱭᱟᱠᱚ, ᱫᱟᱲᱮ, ᱫᱷᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱟᱭ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱾ ᱠᱟᱨᱟᱢ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱫᱚ ᱠᱚᱨᱵᱟ, ᱵᱟᱤᱜᱟ, ᱵᱤᱧᱡᱷᱩᱣᱟᱨᱤ, ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ, ᱠᱚᱨᱛᱷᱟ, ᱠᱩᱰᱩᱢᱤ, ᱚᱨᱟᱶ, ᱢᱩᱸᱰᱟᱹ, ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱡᱟᱹᱛᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱵᱟᱨᱟᱵᱽ ᱫᱚ ᱠᱩᱱᱟᱹᱢᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱢᱤᱫ ᱫᱤᱱ ᱨᱮ ᱵᱷᱟᱫᱚᱨ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱨᱮ ᱵᱚᱝᱜᱟᱭᱟ, ᱡᱟᱦᱟ ᱪᱤ ᱤᱸᱜᱨᱟᱡᱤ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱚᱜᱚᱥᱴ ᱟᱨ ᱥᱮᱯᱴᱮᱢᱵᱚᱨ ᱯᱟᱲᱟᱣᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱡᱩᱣᱟᱱ ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱩᱲᱤ ᱟᱨ ᱟᱹᱛᱩ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱵᱤᱨ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮ ᱥᱟᱦᱟᱱ, ᱡᱚ ᱟᱨ ᱵᱟᱦᱟ ᱠᱚ ᱟᱹᱜᱩᱭᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱡᱷᱚᱜ ᱫᱚᱨᱠᱟᱨ ᱤᱫᱤ ᱠᱟᱛᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱡᱚᱛᱚ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱠᱟᱨᱟᱢ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱡᱚᱝᱟᱠᱚ ᱾ ᱟᱹᱛᱩ ᱡᱟᱠᱟᱛ ᱛᱮᱠᱚ ᱤᱱᱟᱹ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱫᱚ ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱛᱮᱠᱚ ᱟᱫᱚᱲ ᱠᱟᱜᱼᱟ ᱾
===ᱡᱷᱤᱠᱟᱹ===
==ᱥᱟᱶᱛᱟ==
ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱫᱚ ᱢᱟᱹᱡᱷᱤ, ᱜᱚᱰᱮᱛ, ᱱᱟᱭᱠᱮ, ᱡᱚᱜᱽᱢᱟᱹᱡᱷᱤ, ᱯᱟᱨᱟᱱᱤᱠ, ᱱᱩᱠᱩ ᱜᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ ᱪᱟᱞᱟᱣᱟ ᱾ ᱦᱚᱲ ᱦᱚᱯᱚᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱫᱚ ᱢᱟᱺᱡᱦᱤ ᱯᱟᱨᱟᱱᱤᱠ ᱜᱮᱠᱚ ᱪᱟᱞᱟᱣᱟ ᱾
==ᱧᱩᱛᱩᱢᱚᱜ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ==
*[[ᱥᱭᱟᱢ ᱥᱩᱱᱫᱚᱨ ᱵᱮᱥᱨᱟ]], ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱾
*[[ᱵᱤᱨᱵᱟᱦᱟ ᱦᱟᱸᱥᱫᱟᱜ]], ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱜᱟᱭᱱᱟᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱟᱨᱤᱭᱟᱹ ᱾
*[[ᱠᱷᱚᱜᱮᱱ ᱢᱩᱨᱢᱩ]] ᱠᱷᱟᱜᱮᱱ ᱢᱩᱨᱢᱩ ᱾
*[[ᱵᱟᱹᱵᱩᱞᱟᱞ ᱢᱟᱨᱟᱱᱰᱤ]] ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱ ᱯᱟᱹᱦᱤᱞ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱾
*[[ᱫᱨᱚᱣᱯᱚᱫᱤ ᱢᱩᱨᱢᱩ]] ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱟᱨ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱨᱮᱱ ᱱᱤᱛᱚᱜᱤᱡ '''ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱜᱚᱢᱠᱮ'''᱾
*[[ᱥᱟᱞᱠᱷᱟᱱ ᱢᱩᱨᱢᱩ]]
*[[ᱜᱤᱨᱤᱥ ᱪᱚᱸᱫᱽᱨᱚ ᱢᱩᱨᱢᱩ]]
*[[ᱥᱤᱫᱚ-ᱠᱟᱹᱱᱦᱩ]] ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱦᱩᱞᱜᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ
*[[ᱩᱢᱟ ᱥᱚᱨᱮᱱ]] ᱨᱟᱡᱟᱨᱤᱭᱟᱹ ᱾
ᱟᱵᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ ᱫᱚ ᱯᱟᱹᱦᱤᱞ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱯᱤᱞᱪᱩ ᱦᱟᱲᱟᱢ ᱯᱤᱞᱪᱩ ᱱᱩᱰᱦᱤ ᱨᱮᱱ ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱜᱚᱴᱮᱱ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱮᱭᱟᱭ ᱜᱚᱴᱮᱱ [[ᱠᱩᱲᱤ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮᱵᱚᱱ ᱥᱟᱸᱜᱮᱭᱟᱠᱟᱱᱟ।
ᱟᱨ ᱩᱝᱠᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱟᱵᱚ ᱫᱚ ᱜᱮᱞ ᱵᱟᱨ (᱑᱒) ᱯᱟᱹᱨᱤᱥ ᱨᱮᱵᱚᱱ ᱦᱟᱹᱢᱤᱧ ᱡᱚᱝ ᱮᱱᱟ।
ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ= (᱑)ᱢᱟᱹᱨᱰᱤ
(᱒) ᱥᱚᱨᱮᱱ
(᱓) ᱠᱤᱥᱠᱩ
(᱔) ᱢᱩᱨᱢᱩ
(᱕) ᱦᱟᱸᱥᱫᱟ
(᱖) ᱴᱩᱰᱩ
(᱗) ᱵᱮᱥᱨᱟ
(᱘) ᱦᱮᱢᱵᱚᱨᱚᱢ
(᱙) ᱵᱟᱥᱠᱮ
(᱑᱐) ᱪᱚᱬᱮ
(᱑᱑) ᱯᱟᱹᱣᱨᱤᱭᱟ
(᱑᱓) ᱵᱮᱫᱤᱭᱟ
ᱟᱵᱚᱫᱚ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱥᱤᱨᱡᱟᱹᱱᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱴᱷᱟᱹᱠᱩᱨᱡᱤᱣ ᱟᱨ ᱴᱷᱟᱹᱠᱩᱨᱟᱹᱱ ᱜᱮ ᱵᱚᱱ ᱢᱟᱱᱟᱣᱠᱤᱱᱟᱹ।
ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ,,ᱥᱤᱝᱪᱟᱸᱫᱚ,ᱢᱟᱨᱟᱝᱵᱩᱨᱩ,ᱡᱟᱦᱮᱨ-ᱟᱭᱚ,ᱢᱚᱬᱮ ᱠᱚ- ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱠᱚ,ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱦᱟᱯᱲᱟᱢ ᱠᱚ।
ᱟᱨ ᱯᱚᱨᱚᱵ ᱥᱮ ᱯᱚᱨᱚᱵ ᱠᱚ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱧᱤᱛᱩᱢ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ=
(᱑) ᱥᱚᱨᱚᱦᱟᱭ
(᱒) ᱵᱟᱦᱟ
(᱓) ᱮᱨᱚᱜ
(᱔) ᱪᱷᱟᱛᱟ
(᱕) ᱯᱟᱛᱟ
(᱖) ᱫᱟᱸᱥᱟᱸᱭ
(᱗) ᱠᱟᱨᱟᱢ
(᱘) ᱵᱩᱨᱩ ᱵᱮᱨᱤᱫ
(᱙) ᱱᱤᱢᱫᱟᱜ ᱢᱟᱸᱰᱤ
(᱑᱐) ᱫᱤᱦᱟᱹᱨᱤ ᱥᱮᱸᱫᱨᱟ
(᱑᱑) ᱵᱷᱟᱸᱰᱟᱱ
ᱟᱨ ᱨᱟᱹᱥᱠᱟᱹᱟ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱫᱚ
[[ᱛᱩᱢᱫᱟᱜ]], ᱴᱟᱢᱟᱠ, ᱰᱷᱚᱞ, ᱢᱟᱫᱚᱞ, ᱱᱟᱜᱨᱟ, ᱛᱤᱨᱤᱭᱟᱹ, ᱠᱚᱨᱛᱟᱞ, ᱵᱟᱱᱟᱢ, ᱢᱩᱨᱞᱤ, ᱪᱷᱚᱛᱨᱟ, ᱠᱟᱴ-ᱵᱟᱱᱟᱢ, ᱞᱤᱯᱩᱨ, ᱜᱟᱵᱜᱩᱵᱤ।
ᱟᱨ ᱨᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛᱟᱞᱤ ᱜᱮ, ᱡᱮᱢᱚᱱ= ᱫᱟᱠᱟ, ᱩᱛᱩ, ᱦᱟᱠᱩ, ᱰᱟᱝᱨᱟ, ᱢᱮᱨᱚᱢ, ᱟᱢ, ᱟᱯᱮᱠᱚ।
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱟᱱᱣᱟ]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱟᱹᱛᱤ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ]]
t9uaa4exzg1n991ktmaqs6utvmgpv1v
᱒᱐᱑᱙ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱬᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
0
3669
160750
153605
2024-12-02T01:02:11Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160750
wikitext
text/x-wiki
[[File:Indian General Election 2019.svg|thumb]]
{{Infobox election|election_name=2019 Indian general election|country=India|type=parliamentary|ongoing=yes|previous_election=2014 Indian general election|previous_year=2014|election_date=11 April – 19 May 2019|next_election=|next_year=2024|seats_for_election=543 (of the 545) seats in the [[Lok Sabha]]<!-- there are 2 seats open for nomination for Anglo-Indians -->|majority_seats=272|opinion_polls=Opinion polling for the 2019 Indian general election|turnout=|image1=[[File:PM Modi Portrait(cropped).jpg|180x180px]]|leader1=[[Narendra Modi]]|party1=Bharatiya Janata Party|alliance1=[[National Democratic Alliance (India)|NDA]]|leader_since1=13 September 2013|leaders_seat1=[[Varanasi (Lok Sabha constituency)|Varanasi]]|last_election1=282 seats, 31.34%|seats_needed1={{steady}}|seats1=0|seat_change1=|popular_vote1=|percentage1=|swing1=|image2=[[File:Rahul Gandhi (cropped).jpg|180x180px]]|leader2=[[Rahul Gandhi]]|leaders_seat2=[[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]] & [[Wayanad (Lok Sabha constituency)|Wayanad]]|party2=Indian National Congress|alliance2=[[United Progressive Alliance|UPA]]|leader_since2=11 December 2017|last_election2=44 seats, 19.52%|seats2=|seats_needed2={{increase}} 228|seat_change2=|popular_vote2=|percentage2=|swing2=|title=|posttitle=[[Prime Minister of India|Prime Minister]] after election|after_election=|after_party=|previous_mps=[[List of members of the 16th Lok Sabha|members]]|elected_mps=|next_mps=|map=[[File:Indian General Election 2019.svg|300px]]<br>A map showing the constituencies of the [[Lok Sabha]]}}'''᱒᱐᱑᱙ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱬᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ'''
ᱮᱭᱟᱭ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱑᱑ ᱮᱯᱨᱤᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱙ ᱢᱮ ᱒᱐᱑᱙ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱱᱤᱛᱳᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱪᱟᱹᱞᱩ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱗ ᱟᱱᱟᱝ ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱡᱩᱛᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱒᱓ ᱢᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱷᱳᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱤᱥᱟᱹᱵ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱛᱮ ᱚᱨᱡᱚ ᱥᱮᱴᱮᱨᱮᱱᱟ ᱾.<ref>{{cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/ec-may-announce-lok-sabha-poll-schedule-in-march-first-week-sources/articleshow/67588495.cms|title=EC may announce Lok Sabha election schedule in March first week: Sources – Times of India|website=The Times of India}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scroll.in/latest/915713/2019-general-elections-voting-to-be-held-in-seven-phases-to-start-on-april-11|title=2019 General Elections: Voting to be held in 7 phases from April 11 to May 19, counting on May 23|last=Staff|first=Scroll|website=Scroll.in|language=en-US|access-date=10 March 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.timesnownews.com/elections/blog/election-dates-2019-schedule-live-updates-lok-sabha-assembly-elections-arunachal-pradesh-andhra-pradesh-odisha-sikkim-jammu-and-kashmir-elections-date-india-elections-schedule-election-commission-model-code-of-conduct-2019-election-2019-dates-declared/184|title=Lok Sabha Election 2019 Dates Schedule LIVE, Assembly Elections Dates For Andhra Pradesh, Odisha, Sikkim, Arunachal Pradesh, 2019 Election Date Time for Polling, Counting and Results|website=timesnownews.com|language=en-GB|access-date=10 March 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://english.manoramaonline.com/in-depth/lok-sabha-elections-2019/2019/03/10/election-commission-lok-sabha-poll-dates.html|title=Lok Sabha elections will begin on April 11 and polling will be held over seven phases through May 19, followed by counting of votes on May 23. Lok Sabha Election 2019 : Key Dates, Live News Updates, Election Calendar.|website=english.manoramaonline.com|language=en-GB|access-date=13 March 2019}}</ref> ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱮᱭᱟᱭ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱙᱐᱐ ᱢᱤᱞᱤᱭᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱱᱟᱹᱜᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ ᱵᱷᱳᱴ ᱮᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱫᱟᱣ ᱠᱚ ᱧᱟᱢᱼᱟ ᱾᱒᱐᱑᱙ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱨᱮ ᱖᱗% ᱦᱚᱲ ᱵᱷᱩᱴ ᱠᱚ ᱮᱢ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱦᱟᱸᱛᱤᱱᱟᱹᱜ ᱢᱟᱬᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱱᱤᱭᱟᱹᱫᱷᱟᱣ ᱡᱷᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱦᱚᱲ ᱵᱷᱩᱴ ᱠᱚ ᱮᱢ ᱦᱟᱠᱟᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱨᱮᱠᱚᱨᱰ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱜᱮ ᱵᱷᱩᱴ ᱠᱚ ᱮᱢ ᱟᱠᱟᱫᱼᱟ ᱾
[[ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱤᱭᱚ ᱡᱚᱱᱚᱛᱟ ᱯᱟᱨᱴᱤ]] ᱓᱐᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱴ ᱠᱚ ᱫᱟᱲᱮ ᱭᱮᱱᱟ, ᱮᱠᱞᱟ ᱛᱮ ᱡᱷᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱬᱟ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱦᱟᱠᱟᱱᱟ ᱯᱟᱨᱴᱤ ᱮᱱᱟᱭ <ref>{{cite web|title=India Election Results: Modi and the B.J.P. Make History|url=https://www.nytimes.com/2019/05/22/world/asia/india-election-results.html|website=NYT|accessdate=23 May 2019}}</ref> ᱟᱨ ᱟᱡ ᱥᱟᱶ ᱨᱤᱱ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱓᱕᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱴ ᱠᱚ ᱫᱟᱲᱮ ᱭᱮᱱᱟ.<ref name="animay242019">{{cite web|url=https://www.firstpost.com/lok-sabha-elections-2019/party-wise-results-live/|title=Lok Sabha Election Results Party .There is wide spread allegation against the bjp about voting machines and the evms are manipulated for the victory.voting pattern shown in the results also were making base to such allegations.Wise|author=Firstpost|accessdate=24 May 2019}}</ref> ᱠᱚᱸᱜᱨᱮᱥ ᱕᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱴ ᱮ ᱫᱟᱲᱮ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱟᱡ ᱥᱟᱶ ᱨᱤᱱ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱫ ᱙᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱴ ᱠᱚ ᱫᱟᱲᱮ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱠᱚ ᱥᱟᱨᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱩᱱᱠᱩ ᱙᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱴ ᱠᱚ ᱫᱟᱲᱮ ᱭᱮᱱᱟ ᱾.<ref>[https://www.ndtv.com/india-news/election-results-2019-with-only-5-lok-sabha-seats-left-front-hits-historic-low-2042590 With Only 5 Lok Sabha Seats, Left Front Hits Historic Low], Press Trust of India, NDTV (May 24 2019)</ref> ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱨᱮ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷᱤ ᱫᱚᱲ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱤᱫ ᱫᱚᱲ ᱴᱷᱮᱫ ᱡᱷᱚᱛᱚ ᱥᱤᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱑᱐% ᱟᱨ ᱵᱟᱝ ᱕᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱴ ᱫᱟᱲᱮ ᱦᱩᱭ ᱟᱭᱟ ᱾ ᱡᱷᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱬᱟ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷᱤ ᱫᱚᱲ ᱠᱚᱸᱜᱨᱮᱥ ᱟᱨ ᱫᱩᱥᱨᱟᱹ ᱱᱚᱣᱟ ᱮᱞ ᱧᱟᱢ ᱨᱮ ᱵᱟᱭ ᱫᱟᱲᱮ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱵᱤᱱᱟᱹ ᱵᱤᱨᱩᱫᱷᱤ ᱫᱚᱲ ᱛᱩᱞᱩᱡ ᱛᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾.<ref>[https://results.eci.gov.in/pc/en/partywise/index.htm GENERAL ELECTION TO LOK SABHA TRENDS & RESULT 2019], The Election Commission of India (23 May 2019)</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱨᱮᱱᱫᱨᱚ ᱢᱳᱫᱤ ᱭᱟᱜ ᱟᱹᱜᱩᱣᱟᱹᱱ ᱛᱮ ᱟᱬᱜᱚ ᱞᱮᱱ ᱵᱤᱡᱮᱯᱤ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱮᱱᱟᱭ ,<ref>{{cite web|title=Election Results LIVE – Lok Sabha Election: PM Modi dedicates victory to nation, vows to take even rivals along|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/india/lok-sabha-election-results-2019-live-news-updates/liveblog/69452711.cms|website=Economic Times|accessdate=23 May 2019}}</ref> ᱟᱨ ᱨᱟᱦᱩᱞ ᱜᱟᱸᱫᱷᱤᱭᱟᱜ ᱟᱹᱜᱩᱣᱟᱱ ᱛᱮ ᱟᱬᱜᱚ ᱞᱮᱱ ᱠᱚᱸᱜᱨᱮᱥ .<ref>{{cite web|last1=Hariharan|first1=Revathi|last2=Dey|first2=Stela|title=People Of India Have Decided, I Respect That: Rahul Gandhi Concedes Defeat In Amethi Against Smriti Irani: Live Updates|url=https://www.ndtv.com/india-news/congress-lok-sabha-election-results-2019-live-news-updates-seats-counting-to-begin-shortly-2041531|website=NDTV|accessdate=23 May 2019}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛᱨᱤᱱ ᱵᱷᱳᱴᱳᱨ ᱠᱚᱸᱜᱨᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱨᱟᱦᱩᱞ ᱜᱟᱸᱫᱷᱤ ᱥᱟᱶ ᱟᱹᱰᱤᱜᱟᱱ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱭᱮᱱᱟ ᱠᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱥᱮᱫᱟᱭ ᱱᱟᱜᱟᱢᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟ ᱠᱚ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱞᱮᱱᱟᱠᱚ.<ref name="it05242019">[https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/election-results-2019-political-dynasts-lose-in-tsunamo-wave-1533699-2019-05-24 Election Results 2019: Tsunamo wave sinks political families in 2019 elections], India Today (May 24 2019)</ref>
ᱟᱱᱫᱷᱨᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ, ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱲ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ, [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]] ᱟᱨ ᱥᱤᱠᱤᱢ ᱨᱮ ᱫᱚ ᱥᱟᱫᱷᱟᱨᱚᱬ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱥᱟᱶ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱾.<ref>{{Cite web|url=https://english.manoramaonline.com/in-depth/lok-sabha-elections-2019/2019/03/10/assembly-polls-lok-sabha-polls-jammu-and-kashmir.html|title=Assembly polls in 4 states with Lok Sabha elections but not in J&K- Malayala Manorama|website=english.manoramaonline.com|language=en-GB|access-date=11 March 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.indiatvnews.com/elections/lok-sabha-elections-2019-lok-sabha-elections-2019-congress-mp-favours-more-seats-for-rjd-in-bihar-461365|title=Lok Sabha elections 2019: Congress MP favours more seats for RJD in Bihar|date=4 September 2018|access-date=29 September 2018|language=en-US}}</ref>
== ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱰᱷᱟᱸᱪᱟ ==
ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱕᱔᱓ ᱥᱟᱸᱥᱚᱫ ᱢᱤᱫ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱩᱭᱞᱩᱼᱯᱟᱨᱚᱢᱼᱵᱷᱩᱴᱼᱮᱢ ᱦᱚᱨᱟ ᱛᱮᱠᱚ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱮᱱᱟ ᱹ ᱨᱟᱥᱴᱨᱚᱯᱚᱛᱤ ᱟᱨ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱥᱟᱸᱥᱚᱫ ᱟᱝᱞᱳ ᱤᱱᱰᱤᱭᱟ ᱜᱩᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮ ᱧᱩᱢ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱤᱱᱟ ᱡᱩᱫᱤ ᱟᱡ ᱮ ᱵᱷᱟᱹᱵᱤᱭᱟ ᱚᱱᱟ ᱜᱩᱴᱨᱤᱱ ᱴᱷᱤᱠ ᱫᱷᱟᱨᱟ ᱯᱨᱚᱛᱤᱱᱤᱫᱷᱤ ᱵᱟᱹᱱᱩᱜᱠᱚᱣᱟ ᱾.<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2145_B.htm Electoral system] IPU</ref>
ᱢᱤᱫ ᱵᱷᱳᱴᱚᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱱᱟᱜᱟᱨᱤᱭᱟᱹ ᱥᱟᱶ ᱑᱘ ᱥᱟᱞ ᱩᱢᱮᱨ ᱮ ᱦᱩᱭ ᱠᱚᱜ ᱢᱟ , ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱩᱞᱤᱝ ᱢᱟᱰᱮᱨ ᱨᱮ ᱵᱷᱩᱴ ᱮᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱟᱭ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱠᱚᱜ ᱢᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱮᱞᱠᱥᱚᱱ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱹᱨᱤ ᱟᱹᱢᱟᱞᱤ ᱦᱟᱜ ᱥᱩᱦᱤ ᱛᱮ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱱ ᱩᱯᱩᱨᱩᱢ ᱥᱟᱠᱟᱢ ᱛᱟᱦᱮᱸᱠᱚᱜ ᱢᱟ ᱾.<ref>[https://www.businesstoday.in/lok-sabha-elections-2019/news/lok-sabha-election-2019-phase-3-voting-how-to-vote-without-voter-id-card/story/339375.html Lok Sabha Election 2019 Phase 3 voting: How to vote without voter ID card], Business Today (April 23 2019)</ref> ᱫᱩᱥᱤ ᱟᱨ ᱥᱟᱹᱥᱛᱤ ᱠᱚ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱫ ᱵᱷᱩᱴᱚᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱵᱷᱚᱴ ᱮᱢ ᱫᱚ ᱵᱟᱨᱚᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱾.<ref>{{Cite web|url=http://ecisveep.nic.in/voters/general-voters/|title=General Voters|website=Systematic Voters' Education and Electoral Participation|language=en-IN|access-date=4 January 2019}}</ref>
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱢᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱚᱬᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾.<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/general-election-will-be-held-in-2019-as-per-schedule-says-rajnath-singh/article24844428.ece|title=General election will be held in 2019 as per schedule, says Rajnath Singh|last=Singh|first=Vijaita|date=1 September 2018|work=The Hindu|access-date=4 January 2019|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref>
== ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱠᱟᱹᱢᱤᱦᱚᱨᱟ ==
[[File:Loksabha_Election_2019_ECI_official_logo_Desh_Ka_Mahatyauhar.jpg|thumb|ᱟᱹᱢᱟᱞᱤᱭᱟᱹ ᱞᱳᱜᱳ]]
[[ᱨᱮᱫ:2019_Lok_Sabha_Election_Schedule.svg|alt=Election Dates of Indian General Election, 2019|thumb|ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱠᱟᱹᱢᱤᱦᱚᱨᱟ]]
᱑᱐ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱙ ᱨᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱠᱟᱹᱢᱤᱦᱚᱨᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱞᱮᱠᱥᱚᱱ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱ ᱮ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱪᱟᱨ ᱟᱹᱨᱤ ᱞᱟᱹᱜᱩ ᱮᱱᱟ ᱾.<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/india/election-commission-live-updates-lok-sabha-elections-to-be-conducted-in-7-phases/articleshow/68343581.cms?from=mdr|title=Lok Sabha Elections dates announced: Polls to be held from April 11 in 7 phases, counting on May 23|date=11 March 2019|work=The Economic Times|access-date=11 March 2019}}</ref><ref name="ecipub2019">{{cite web|title=Announcement of Schedule for General Elections to Lok Sabha and Legislative Assemblies in Andhra Pradesh, Arunachal Pradesh, Odisha & Sikkim, 2019|url=https://eci.gov.in/files/file/9396-announcement-of-schedule-for-general-elections-to-lok-sabha-and-legislative-assemblies-in-andhra-pradesh-arunachal-pradesh-odisha-sikkim-2019/|website=Election Commission of India|accessdate=28 March 2019}}</ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱮᱭᱟᱭ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱦᱩᱭᱩ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱱᱮᱱᱰᱟ ᱜᱚᱴᱟ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱵᱤᱦᱟᱨ , ᱩᱛᱳᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱵᱮᱸᱜᱚᱞ ᱨᱮ ᱮᱭᱟᱭ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱢᱩ ᱠᱟᱥᱢᱤᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱱᱚᱱᱛᱱᱟᱜ ᱢᱟᱰᱮᱨ ᱨᱮ ᱦᱤᱸᱥᱟᱹ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱯᱮ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾.<ref>{{cite news|last1=Ahmad|first1=Mudasir|title=Kashmir: Why Polls in Anantnag Lok Sabha Seat Will Be Held in Three Phases|url=https://thewire.in/politics/kashmir-ls-elections-anantnag-three-phases|accessdate=4 April 2019|work=The Wire|date=11 March 2019}}</ref>
{| class="wikitable collapsible"
|+ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱯᱩᱞᱤᱝ ᱢᱟᱰᱮᱨ
! rowspan="3" |ᱯᱚᱱᱚᱛ
! rowspan="3" |ᱢᱟᱰᱮᱨ ᱜᱩᱴc
! colspan="7" |ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱢᱟᱹᱦᱤᱛ ᱟᱨ ᱢᱟᱰᱮᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱞ
|-
!ᱛᱷᱚᱠ ᱑
!ᱛᱷᱚᱠ ᱒
!ᱛᱷᱚᱠ ᱓
!Pᱛᱷᱚᱠ ᱔
!ᱛᱷᱚᱠ ᱕
!ᱛᱷᱚᱠ ᱖
!ᱛᱷᱚᱠ ᱗
|-
!᱑᱑ ᱮᱯᱨᱤᱞ
!1᱘ ᱮᱯᱨᱤᱞ
!᱒᱓ ᱮᱯᱨᱤᱞ
!᱒᱙ ᱮᱯᱨᱤᱞ
!᱖ ᱢᱮ
!᱑᱒ ᱢᱮ
!᱑᱙ ᱢᱮ
|-
|Andhra Pradesh
|''25''
|25
|
|
|
|
|
|
|-
|Arunachal Pradesh
|''2''
|2
|
|
|
|
|
|
|-
|Assam
|''14''
|5
|5
|4
|
|
|
|
|-
|Bihar
|''40''
|4
|5
|5
|5
|5
|8
|8
|-
|Chhattisgarh
|''11''
|1
|3
|7
|
|
|
|
|-
|Goa
|''2''
|
|
|2
|
|
|
|
|-
|Gujarat
|''26''
|
|
|26
|
|
|
|
|-
|Haryana
|''10''
|
|
|
|
|
|10
|
|-
|Himachal Pradesh
|''4''
|
|
|
|
|
|
|4
|-
|Jammu and Kashmir
|''6''
|2
|2
|{{1/3}}<ref name=":02" group="n">Polling in Anantnag was scheduled over three days.</ref>
|{{1/3}}<ref name=":02" group="n" />
|1{{1/3}}<ref name=":02" group="n" />
|
|
|-
|Jharkhand
|''14''
|
|
|
|3
|4
|4
|3
|-
|Karnataka
|''28''
|
|14
|14
|
|
|
|
|-
|Kerala
|''20''
|
|
|20
|
|
|
|
|-
|Madhya Pradesh
|''29''
|
|
|
|6
|7
|8
|8
|-
|Maharashtra
|''48''
|7
|10
|14
|17
|
|
|
|-
|Manipur
|''2''
|1
|1
|
|
|
|
|
|-
|Meghalaya
|''2''
|2
|
|
|
|
|
|
|-
|Mizoram
|''1''
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|Nagaland
|''1''
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|Odisha
|''21''
|4
|5
|6
|6
|
|
|
|-
|Punjab
|''13''
|
|
|
|
|
|
|13
|-
|Rajasthan
|''25''
|
|
|
|13
|12
|
|
|-
|Sikkim
|''1''
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|Tamil Nadu
|''39''
|
|38<ref name=":12" group="n">Polling in [[Vellore (Lok Sabha constituency)|Vellore]] was cancelled. ([[2019 Indian general election#Rescheduled voting, cancellations|see below]])</ref>
|
|
|
|
|
|-
|Telangana
|''17''
|17
|
|
|
|
|
|
|-
|Tripura
|''2''
|1
|
|1<ref name=":12x" group="n">Polling in [[Tripura East (Lok Sabha constituency)|Tripura East]] was rescheduled from 18 to 23 April.</ref>
|
|
|
|
|-
|Uttar Pradesh
|''80''
|8
|8
|10
|13
|14
|14
|13
|-
|Uttarakhand
|''5''
|5
|
|
|
|
|
|
|-
|West Bengal
|''42''
|2
|3
|5
|8
|7
|8
|9
|-
|Andaman and Nicobar Islands
|''1''
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|Chandigarh
|''1''
|
|
|
|
|
|
|1
|-
|Dadra and Nagar Haveli
|''1''
|
|
|1
|
|
|
|
|-
|Daman and Diu
|''1''
|
|
|1
|
|
|
|
|-
|Delhi
|''7''
|
|
|
|
|
|7
|
|-
|Lakshadweep
|''1''
|1
|
|
|
|
|
|
|-
|Puducherry
|''1''
|
|1
|
|
|
|
|
|-
!ᱢᱟᱰᱮᱨᱠᱚ
!543
!91
!95
!116{{1/3}}
!71{{1/3}}
!50{{1/3}}
!59
!59
|-
!ᱛᱷᱚᱠ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ ᱢᱟᱰᱮᱨ ᱠᱚ
!
!91
!186
!302{{1/3}}
!373{{2/3}}
!424
!483
!542<ref name=":12" group="n" />
|-
!ᱛᱷᱚᱠ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ % ᱥᱟᱹᱛ
!
!17%
!34%
!56%
!69%
!78%
!89%
!100%
|}
<references group="n" />
=== ᱵᱷᱩᱴ ᱫᱚᱦᱚᱲᱟ ᱱᱮᱱᱰᱟ ===
* ᱵᱷᱮᱞᱳᱨ,ᱛᱟᱢᱤᱞᱱᱟᱰᱩ ᱑᱑ ᱠᱩᱴᱤ ᱴᱟᱠᱟ ᱰᱤ ᱮᱢ ᱠᱮ ᱱᱮᱛᱟ ᱴᱷᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱨᱟᱢᱚᱛ ᱞᱮᱱᱟ .<ref>{{Cite web|url=https://www.thenewsminute.com/article/election-cancelled-vellore-lok-sabha-seat-after-money-seized-dmk-leaders-100152|title=Election cancelled in Vellore Lok Sabha seat after money seized from DMK leaders|date=2019-04-16|website=The News Minute|access-date=2019-04-17}}</ref> .<ref>{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/tamil-nadu/lok-sabha-polls-in-vellore-cancelled-due-to-use-of-money-power/articleshow/68909824.cms|title=Lok Sabha polls in Vellore cancelled due to use of money power|date=16 April 2019|newspaper=The Economic Times}}</ref>
* ᱥᱟᱢᱟᱝ [[ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ]] , ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱦᱤᱥᱟᱹ ᱵᱷᱤᱲᱠᱟᱣ ᱵᱷᱤᱲᱠᱤ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱪᱚᱦᱞᱟᱣ ᱮᱱᱟ .<ref>{{cite web|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/three-tier-security-at-17-counting-centres-in-tripura/article27212155.ece|title=Three-tier security at 17 counting centres in Tripura}}</ref> .<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/elections/lok-sabha-2019/polling-in-tripura-east-deferred-to-april-23/article26858600.ece|title=Polling in Tripura East deferred to April 23|date=2019-04-16|work=The Hindu|access-date=2019-05-27|others=Special Correspondent|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref>
== ᱯᱨᱚᱪᱟᱨ ==
=== ᱟᱨᱫᱟᱥ ===
== ᱚᱨᱡᱚ ==
{| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed"
|+᱒᱐᱑᱙ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱯᱟᱨᱴᱤ ᱟᱨ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱠᱚ
! colspan="2" rowspan="2" |ᱯᱟᱨᱴᱤ
! rowspan="2" |ᱯᱚᱱᱚᱛ
! colspan="3" |ᱥᱤᱴ
! colspan="2" rowspan="2" |ᱥᱚᱦᱮᱫ
|-
! colspan="2" |ᱦᱮᱯᱨᱟᱣᱞᱮᱫᱼᱟ
!ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ
|-
| rowspan="34" bgcolor="orange" |
| rowspan="34" align="left" |Bharatiya Janata Party
|Andhra Pradesh
|25
| rowspan="34" |437
|0
| rowspan="54" bgcolor="#FF9900" |
| rowspan="54" |National Democratic Alliance ('''NDA''')
|-
|Arunachal Pradesh
|2
|2
|-
|Assam
|10
|9
|-
|Bihar
|17
|17
|-
|Chhattisgarh
|11
|9
|-
|Goa
|2
|1
|-
|Gujarat
|26
|26
|-
|Haryana
|10
|10
|-
|Himachal Pradesh
|4
|4
|-
|Jammu and Kashmir<ref>{{Cite web|url=https://www.deccanherald.com/national/national-politics/upbeat-bjp-to-contest-from-all-six-ls-seats-in-jk-723806.html|title=Upbeat BJP to contest from all six LS seats in J&K|date=2019-03-18|website=Deccan Herald|language=en|access-date=2019-03-18}}</ref>
|6
|3
|-
|Jharkhand
|13
|11
|-
|Karnataka
|27
|25
|-
|Kerala
|15
|0
|-
|Madhya Pradesh
|29
|28
|-
|Maharashtra
|25
|23
|-
|Manipur
|2
|1
|-
|Meghalaya
|2
|0
|-
|Mizoram<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/story/bjp-to-contest-mizoram-lok-sabha-seat-1462881-2019-02-22|title=BJP to contest Mizoram Lok Sabha seat|last=AizwalFebruary 22|first=Press Trust of India|last2=February 22|first2=2019UPDATED|website=India Today|language=en|access-date=2019-03-12|last3=Ist|first3=2019 22:22}}</ref>
|1
|0
|-
|Odisha
|21
|8
|-
|Punjab
|3
|2
|-
|Rajasthan
|24
|24
|-
|Sikkim
|1
|0
|-
|Tamil Nadu
|5
|0
|-
|Telangana
|17
|4
|-
|Tripura
|2
|2
|-
|Uttar Pradesh
|78
|62
|-
|Uttarakhand
|5
|5
|-
|West Bengal
|42
|18
|-
|Andaman and Nicobar Islands
|1
|0
|-
|Chandigarh
|1
|1
|-
|Dadra and Nagar Haveli
|1
|0
|-
|Daman and Diu
|1
|1
|-
|Delhi
|7
|7
|-
|Lakshadweep
|1
|0
|-
| bgcolor="#CC5500" |
| align="left" |Shiv Sena<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/elections/lok-sabha-elections-bjp-shiv-sena-seat-sharing-amit-shah-uddhav-thackeray-live-updates-5589817/|title=Lok Sabha polls: BJP to contest on 25 seats, Shiv Sena settles for 23 in Maharashtra|date=18 February 2019|website=The Indian Express|language=en-IN|access-date=18 February 2019}}</ref>
|Maharashtra
| colspan="2" |23
|18
|-
| bgcolor="#009900"" |
| align="left" |All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam<ref name=":72">{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-aiadmk-pmk-join-hands-in-tamil-nadu/articleshow/68072511.cms|title=BJP, AIADMK, PMK join hands in Tamil Nadu|date=20 February 2019|work=The Economic Times|access-date=3 March 2019}}</ref>
|Tamil Nadu
| colspan="2" |20
|1
|-
| bgcolor="#003366" |
| align="left" |Janata Dal (United)<ref name="auto12">{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/bjp-jdu-ljp-finalise-17176-seat-sharing-formula-for-bihar-lok-sabha-polls/articleshow/67215178.cms|title=BJP, JDU, LJP finalise 17:17:6 seat sharing formula for Bihar Lok Sabha polls|last=Chaturvedi|first=Rakesh Mohan|date=24 December 2018|work=The Economic Times|access-date=24 January 2019}}</ref>
|Bihar
| colspan="2" |17
|16
|-
| bgcolor="orange" |
| align="left" |Shiromani Akali Dal<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-elections-2019-amit-shah-shiromani-akali-dal-sad-bjp-to-fight-2019-polls-from-punjab-2000732|title=Akali Dal, BJP To Fight 2019 Polls From Punjab Together, Says Amit Shah|website=NDTV.com|access-date=3 March 2019}}</ref>
|Punjab
| colspan="2" |10
|2
|-
|
| align="left" |Pattali Makkal Katchi<ref name=":72" />
|Tamil Nadu
| colspan="2" |7
|0
|-
|
| align="left" |Lok Janshakti Party<ref name="auto12" />
|Bihar
| colspan="2" |6
|6
|-
| bgcolor="orange" |
| align="left" |Bharath Dharma Jana Sena
|Kerala
| colspan="2" |4
|0
|-
|
| align="left" |Desiya Murpokku Dravida Kazhagam<ref>{{cite web|url=https://tamil.indianexpress.com/election/vijayakanth-alliance-2019-aiadmk-dmdk-live-updates/|title=AIADMK – DMDK Alliance: அ.தி.மு.க கூட்டணியில் 4 தொகுதிகளில் களமிறங்கும் தே.மு.தி.க!|date=10 March 2019|website=indianexpress.com}}</ref>
|Tamil Nadu
| colspan="2" |4
|0
|-
|
| align="left" |Asom Gana Parishad
|Assam
| colspan="2" |3
|0
|-
|
| align="left" |Apna Dal (Sonelal)
|Uttar Pradesh
| colspan="2" |2
|2
|-
|
| align="left" |All Jharkhand Students Union<ref>{{Cite web|url=https://www.bhaskar.com/national/news/bjp-ajsu-coalition-in-jharkhand-01497312.html|title=झारखंड में भाजपा-आजसू में गठबंधन; अमित शाह और सुदेश महतो के बीच बैठक में बनी सहमति|last=sheikh|first=sajid|date=9 March 2019|website=Dainik Bhaskar|language=hi|access-date=10 March 2019}}</ref>
|Jharkhand
| colspan="2" |1
|1
|-
|
| align="left" |Puthiya Tamilagam<ref>{{cite web|url=https://www.thenewsminute.com/article/aiadmk-seals-ls-poll-pact-puthiya-tamilagam-give-one-seat-97629|title=AIADMK seals LS poll pact with Puthiya Tamilagam, to give one seat|website=thenewsminute.com|access-date=1 March 2019}}</ref>
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |Tamil Maanila Congress
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |Puthiya Needhi Katchi<ref>{{cite web|url=https://tamil.oneindia.com/news/chennai/new-justice-party-admk-alliance-343070.html|title=அதிமுக கூட்டணியில் புதிய நீதி கட்சி.. ஒரு இடம்.. இரட்டை இலையில் போட்டி!|date=4 March 2019|website=One India Tamil|access-date=4 March 2019}}</ref>
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |All India N.R. Congress<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/puducherry/aiadmk-ainrc-sign-pact-ainrc-to-contest-from-puducherry-in-alliance-with-aiadmk/articleshow/68101468.cms|title=AIADMK-AINRC sign pact, AINRC to contest from Puducherry in alliance with AIADMK – Times of India|website=The Times of India|access-date=3 March 2019}}</ref>
|Puducherry
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |Bodoland People's Front<ref>{{Cite web|url=https://thenortheasttoday.com/assam-bodoland-peoples-front-to-field-pramila-rani-brahma-from-kokrajhar-for-lone-btc-seat/|title=Assam: Bodoland Peoples' Front to field Pramila Rani Brahma from Kokrajhar for lone BTC seat|date=2019-03-12|website=TNT-The NorthEast Today|language=en-US|access-date=2019-03-12|archive-date=2019-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626191959/https://thenortheasttoday.com/assam-bodoland-peoples-front-to-field-pramila-rani-brahma-from-kokrajhar-for-lone-btc-seat/|url-status=dead}}</ref>
|Assam
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |Nationalist Democratic Progressive Party
|Nagaland
| colspan="2" |1
|1
|-
|
| align="left" |Kerala Congress (Thomas)<ref>{{Cite web|url=https://english.manoramaonline.com/in-depth/lok-sabha-elections-2019/2019/02/07/nda-fancies-fielding-pc-thomas-kottayam-ls-seat.html|title=NDA fancies fielding PC Thomas in Kottayam LS seat, but...... – Manorama Online|website=Malayala Manorama|access-date=7 February 2019}}</ref>
|Kerala
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |Rashtriya Loktantrik Party
|Rajasthan
| colspan="2" |1
|1
|-
|
| align="left" |Sumalatha (Independent candidate supported by BJP in Mandya)
|Karnataka
| colspan="2" |1
|1
|-
| rowspan="35" bgcolor="cyan" |
| rowspan="35" align="left" |Indian National Congress
|Andhra Pradesh
|25
| rowspan="35" |421
|0
| rowspan="66" bgcolor="#00BFFF" |
| rowspan="66" |United Progressive Alliance ('''UPA)'''
|-
|Arunachal Pradesh
|2
|0
|-
|Assam
|14
|3
|-
|Bihar
|9
|1
|-
|Chhattisgarh
|11
|2
|-
|Goa
|2
|1
|-
|Gujarat
|26
|0
|-
|Haryana
|10
|0
|-
|Himachal Pradesh
|4
|0
|-
|Jammu and Kashmir
|5
|0
|-
|Jharkhand
|7
|1
|-
|Karnataka
|21
|1
|-
|Kerala
|16
|15
|-
|Madhya Pradesh
|29
|1
|-
|Maharashtra<ref name=":32">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/congress-sharad-pawar-announce-seat-sharing-pact-in-maharashtra-2011848|title=Congress, Sharad Pawar's NCP Announce Seat-Sharing Pact In Maharashtra|website=NDTV.com|access-date=2019-03-24}}</ref>
|24
|1
|-
|Manipur
|2
|0
|-
|Meghalaya
|2
|1
|-
|Nagaland
|1
|0
|-
|Odisha
|18
|1
|-
|Punjab
|13
|8
|-
|Rajasthan
|25
|0
|-
|Sikkim
|1
|0
|-
|Tamil Nadu
|9
|8
|-
|Telangana
|17
|3
|-
|Tripura
|2
|0
|-
|Uttar Pradesh<ref name=":42">{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/uttar-pradesh/congress-leaves-7-seats-for-sp-bsp-rld-in-up-forges-alliance-with-jap-mahan-dal/articleshow/68451234.cms|title=Seat Sharing agreements of Congress in Uttar Pradesh|last=|first=|date=17 March 2019|newspaper=The Economic Times|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190331020146/https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/uttar-pradesh/congress-leaves-7-seats-for-sp-bsp-rld-in-up-forges-alliance-with-jap-mahan-dal/articleshow/68451234.cms|archive-date=31 March 2019|dead-url=|url-status=dead}}</ref>
|67
|1
|-
|Uttarakhand
|5
|0
|-
|West Bengal
|40
|2
|-
|Andaman and Nicobar Islands
|1
|1
|-
|Chandigarh
|1
|0
|-
|Dadra and Nagar Haveli
|1
|0
|-
|Daman and Diu
|1
|0
|-
|Delhi
|7
|0
|-
|Lakshadweep
|1
|0
|-
|Puducherry
|1
|1
|-
| bgcolor="red" |
|Dravida Munnetra Kazhagam<ref name=":22">{{Cite web|url=https://www.thenewsminute.com/article/dmk-led-alliance-announces-seat-sharing-dmk-retains-all-chennai-seats-98369|title=DMK-led alliance announces seat sharing: DMK retains all seats|last1=Rao|first1=Manasa|date=2019-03-15|website=thenewsminute.com|access-date=2019-03-15}}</ref>
|Tamil Nadu
| colspan="2" |20
|20
|-
| bgcolor="#00B2B2" |
| align="left" |Nationalist Congress Party<ref name=":32" />
|Maharashtra
| colspan="2" |20
|4
|-
| rowspan="2" bgcolor="green" |
| rowspan="2" |Rashtriya Janata Dal
|Bihar
|19
| rowspan="2" |20
|0
|-
|Jharkhand
|1
|0
|-
| bgcolor="green" |
| align="left" |Janata Dal (Secular)<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/lok-sabha-elections-2019-congress-jds-agree-on-20-8-seat-sharing-deal-in-karnataka-2007149|title=Congress, HD Devegowda's Party Agree On 20-8 Seat Deal In Karnataka|website=NDTV.com|access-date=2019-03-15}}</ref>
|Karnataka
| colspan="2" |7
|1
|-
|
|Rashtriya Lok Samta Party
|Bihar
| colspan="2" |5
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="red" |
| rowspan="2" |Jharkhand Mukti Morcha<ref name=":62">{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/jharkhand-congress-jmm-reach-agreement-for-lok-sabha-assembly-polls/articleshow/67593056.cms|title=Jharkhand: Congress, JMM reach agreement for Lok Sabha, assembly polls – Times of India|website=The Times of India|access-date=26 January 2019}}</ref>
|Jharkhand
|4
| rowspan="2" |5
|1
|-
|Odisha
|1
|0
|-
|
|Jan Adhikar Party<ref name=":42" />
|Uttar Pradesh
| colspan="2" |3
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="red" |
| rowspan="2" |Communist Party of India (State level)<ref name=":22" /><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/bhubaneswar/cpi-picks-nominee-for-aska/articleshow/68325495.cms|title=CPI picks nominee for Aska – Times of India|website=The Times of India|access-date=2019-03-29}}</ref>
|Odisha
|1
| rowspan="2" |3
|0
|-
|Tamil Nadu
|2
|2
|-
| rowspan="2" bgcolor="red" |
| rowspan="2" |Communist Party of India (Marxist) (State level)<ref name=":22" />
|Odisha
|1
| rowspan="2" |3
|0
|-
|Tamil Nadu
|2
|2
|-
|
|Hindustani Awam Morcha
|Bihar
| colspan="2" |3
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="#008000" |
| rowspan="2" |Indian Union Muslim League<ref name=":22" />
|Kerala
|2
| rowspan="2" |3
|2
|-
|Tamil Nadu
|1
|1
|-
|
|Vikassheel Insaan Party
|Bihar
| colspan="2" |3
|0
|-
|
| align="left" |Jharkhand Vikas Morcha<ref name=":62" />
|Jharkhand
| colspan="2" |2
|0
|-
|
|Swabhimani Paksha<ref name=":32" />
|Maharashtra
| colspan="2" |2
|0
|-
|
|Viduthalai Chiruthaigal Katchi<ref name=":22" />
|Tamil Nadu
| colspan="2" |2
|2
|-
|
|Bahujan Vikas Aaghadi<ref name=":32" />
|Maharashtra
| colspan="2" |1
|0
|-
| bgcolor="red" |
|Communist Party of India (Marxist–Leninist) Liberation (State level)
|Bihar
| colspan="2" |1
|0
|-
|
|Indhiya Jananayaga Katchi<ref name=":22" />
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|1
|-
|
|Kerala Congress (M)
|Kerala
| colspan="2" |1
|1
|-
|
|Kongunadu Makkal Desia Katchi<ref name=":22" />
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|1
|-
|
|Marumalarchi Dravida Munnetra Kazhagam<ref name=":22" />
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|1
|-
| bgcolor="red" |
|Revolutionary Socialist Party (State level)<ref>{{Cite web|url=https://english.manoramaonline.com/news/kerala/2019/01/18/nk-premachandran-to-be-rsp-candidate-from-kollam.html|title=N K Premachandran, MP, will be the Revolutionary Socialist Party (RSP) candidate from Kollam for the upcoming Lok Sabah elections – Malayala Manorama|website=Manorama Online|language=en|access-date=18 January 2019}}</ref>
|Kerala
| colspan="2" |1
|1
|-
|
|Jammu &amp; Kashmir National Conference (supported by INC in Srinagar)
|Jammu and Kashmir
| colspan="2" |1
|1
|-
|
|Navaneet Kaur (Independent candidate supported by INC in Amravati)
|Maharashtra
| colspan="2" |1
|1
|-
|
|Lalnghinglova Hmar (Independent candidate supported by INC in Mizoram)
|Mizoram
| colspan="2" |1
|0
|-
|
|Surendra Kumar Gupta (Independent candidate supported by INC in Pilibhit)
|Uttar Pradesh
| colspan="2" |1
|0
|-
| rowspan="16" bgcolor="blue" |
| rowspan="16" align="left" |Bahujan Samaj Party<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/sp-bsp-announce-tie-up-for-lok-sabha-polls-to-contest-38-seats-each-in-up/articleshow/67499467.cms|title=SP, BSP announce tie-up for Lok Sabha polls, to contest 38 seats each in UP – Times of India ►|website=The Times of India|access-date=12 January 2019}}</ref>
|Andhra Pradesh
|3
| rowspan="16" |291
|0
| rowspan="31" bgcolor="#22409A" |
| rowspan="31" |Mahagathbandhan
(Grand Alliance)
|-
|Bihar
|40
|0
|-
|Chhattisgarh
|11
|0
|-
|Gujarat
|26
|0
|-
|Haryana
|8
|0
|-
|Jammu and Kashmir
|2
|0
|-
|Jharkhand
|14
|0
|-
|Karnataka
|28
|0
|-
|Madhya Pradesh
|26
|0
|-
|Maharashtra
|44
|0
|-
|Odisha
|14
|0
|-
|Punjab
|3
|0
|-
|Rajasthan
|25
|0
|-
|Telangana
|5
|0
|-
|Uttar Pradesh
|38
|10
|-
|Uttarakhand
|4
|0
|-
| rowspan="3" bgcolor="red" |
| rowspan="3" align="left" |Samajwadi Party<ref name="auto2">{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/sp-bsp-announce-tie-up-for-lok-sabha-polls-to-contest-38-seats-each-in-up/articleshow/67499467.cms|title=SP, BSP announce tie-up for Lok Sabha polls, to contest 38 seats each in UP – Times of India|website=The Times of India|access-date=12 January 2019}}</ref>
|Madhya Pradesh
|2
| rowspan="3" align="left" |43
|0
|-
|Maharashtra
|4
|0
|-
|Uttar Pradesh
|37
|5
|-
| bgcolor="green" |
| align="left" |Rashtriya Lok Dal
|Uttar Pradesh
| colspan="2" |3
|0
|-
| bgcolor="yellow" |
| align="left" |Gondwana Ganatantra Party<ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/politics/bsp-announces-9-candidates-in-madhya-pradesh-for-lok-sabha-polls-2086639.html|title=BSP Announces 9 Candidates in Madhya Pradesh for Lok Sabha Polls|website=News18|access-date=2019-04-07}}</ref>
|Madhya Pradesh
| colspan="2" |1
|0
|-
|
| align="left" |Loktantra Suraksha Party<ref>{{cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/haryana/bsp-calls-off-alliance-with-inld-forges-ties-with-raj-kumar-saini-s-lsp/726500.html|title=BSP calls off alliance with INLD, forges ties with Raj Kumar Saini's LSP|last=Dikshit|first=Sandeep|date=9 February 2019|website=The Tribune|access-date=3 March 2019|archive-date=6 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190306043917/https://www.tribuneindia.com/news/haryana/bsp-calls-off-alliance-with-inld-forges-ties-with-raj-kumar-saini-s-lsp/726500.html|url-status=dead}}</ref>
|Haryana
| colspan="2" |2
|0
|-
| bgcolor="{{Punjabi Ekta Party/meta/color}}" |
| align="left" |Punjab Ekta Party<ref name="PDA2">{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/punjab-democratic-alliance-announces-7-candidates-for-ls-polls/741505.html|title=Punjab Democratic Alliance announces 7 candidates for LS polls|access-date=2019-05-30|archive-date=2019-03-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327145915/https://www.tribuneindia.com/news/punjab/punjab-democratic-alliance-announces-7-candidates-for-ls-polls/741505.html|url-status=dead}}</ref>
|Punjab
| colspan="2" |3
|0
|-
| bgcolor="{{Lok Insaaf Party/meta/color}}" |
| align="left" |Lok Insaaf Party<ref name="PDA2" />
|Punjab
| colspan="2" |3
|0
|-
|
| align="left" |Punjab Front<ref name="PDA2" />
|Punjab
| colspan="2" |1
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="red" |
| rowspan="2" align="left" |Communist Party of India (State level)<ref name="PDA2" />
|Andhra Pradesh
|2
| rowspan="2" |4
|0
|-
|Punjab
|2
|0
|-
| bgcolor="red" |
| align="left" |Communist Party of India (Marxist) (State level)
|Andhra Pradesh
| colspan="2" |2
|0
|-
| bgcolor="red" |
| align="left" |Revolutionary Marxist Party of India (State level)<ref name="PDA2" />
|Punjab
| colspan="2" |1
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="red" |
| rowspan="2" align="left" |Jana Sena Party<ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/india/election-tracker-live-bsp-ties-up-with-jana-sena-for-andhra-polls-mayawati-says-want-to-see-pawan-kalyan-as-cm-2067051.html|title=Election Tracker LIVE: BSP Ties Up With Jana Sena for Andhra Polls, Maya Says Want to See Pawan Kalyan as CM|date=2019-03-15|website=News18|access-date=2019-03-15}}</ref>
|Andhra Pradesh
|18
| rowspan="2" |23
|0
|-
|Telangana
|5
|0
|-
| rowspan="15" bgcolor="red" |
| rowspan="15" |Communist Party of India (Marxist)<ref name=":582">{{Cite web|url=http://www.ddnews.gov.in/national/cpim-announces-1st-list-45-candidates-lok-sabha-polls|title=CPI(M) declared 45 candidates list|date=17 March 2019}}</ref>
|Assam
|2
| rowspan="15" |65
|0
| rowspan="23" bgcolor="#DE0000" |
| rowspan="23" |Left Front
|-
|Bihar
|1
|0
|-
|Haryana
|1
|0
|-
|Himachal Pradesh
|1
|0
|-
|Jharkhand
|1
|0
|-
|Karnataka
|1
|0
|-
|Kerala
|16
|1
|-
|Lakshadweep
|1
|0
|-
|Madhya Pradesh
|1
|0
|-
|Maharashtra
|1
|0
|-
|Odisha
|1
|0
|-
|Telangana
|2
|0
|-
|Tripura
|2
|0
|-
|Uttarakhand
|1
|0
|-
|West Bengal
|33
|0
|-
| rowspan="4" bgcolor="red" |
| rowspan="4" align="left" |Communist Party of India
|Bihar
|1
| rowspan="4" |9
|0
|-
|Jharkhand
|1
|0
|-
|Kerala
|4
|0
|-
|West Bengal
|3
|0
|-
| bgcolor="red" |
| align="left" |Revolutionary Socialist Party
|West Bengal
| colspan="2" |3
|0
|-
| rowspan="3" bgcolor="red" |
| rowspan="3" align="left" |All India Forward Bloc
|Andhra Pradesh
|1
| rowspan="3" |5
|0
|-
|Arunachal Pradesh
|1
|0
|-
|West Bengal
|3
|0
|-
| bgcolor="yellow" |
|Telugu Desam Party
|Andhra Pradesh
| colspan="2" align="left" |25
|3
| rowspan="63" bgcolor="#EEEEEE" |
| rowspan="63" |Other parties
|-
| bgcolor="blue" |
|YSR Congress Party
|Andhra Pradesh
| colspan="2" align="left" |25
|22
|-
| bgcolor="blue" |
|Bharipa Bahujan Mahasangh
|Maharashtra
| colspan="2" |TBA
|
|-
| rowspan="2" bgcolor="green" |
| rowspan="2" |Amma Makkal Munnetra Kazhagam
|Puducherry
|1
| rowspan="2" |39
|0
|-
|Tamil Nadu
|38
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="red" |
| rowspan="2" |Makkal Needhi Maiam
|Puducherry
|1
| rowspan="2" |38
|0
|-
|Tamil Nadu
|37
|0
|-
| bgcolor="#009900" |
|Biju Janata Dal
|Odisha
| colspan="2" |21
|12
|-
| bgcolor="#ffc0db" |
|Telangana Rashtra Samithi
|Telangana
| colspan="2" |16
|9
|-
|
|Social Democratic Party of India
|Tamil Nadu
| colspan="2" |1
|0
|-
| rowspan="2" bgcolor="green" |
| rowspan="2" |All India Majlis-e-Ittehadul Muslimeen
|Maharashtra
|1
| rowspan="2" |2
|1
|-
|Telangana
|1
|1
|-
| rowspan="2" |
| rowspan="2" |Naam Tamilar Katchi
|Puducherry
|1
| rowspan="2" |39
|0
|-
|Tamil Nadu
|38
|0
|-
| rowspan="7" bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |
| rowspan="7" |Aam Aadmi Party<ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/politics/aap-fields-its-first-transgender-candidate-from-prayagraj-in-uttar-pradesh-2082263.html|title=AAP Fields its First Transgender Candidate from Prayagraj in Uttar Pradesh|website=News18|access-date=2019-03-30}}</ref>
|Bihar
|3
| rowspan="7" |33
|0
|-
|Chandigarh
|1
|0
|-
|Delhi
|7
|0
|-
|Goa
|2
|0
|-
|Haryana
|3
|0
|-
|Punjab
|13
|1
|-
|Uttar Pradesh
|4
|0
|-
| rowspan="11" bgcolor="yellow" |
| rowspan="11" |Pragatisheel Samajwadi Party (Lohiya)
|Bihar
|3
| rowspan="11" |96
|0
|-
|Chhattisgarh
|1
|0
|-
|Delhi
|2
|0
|-
|Haryana
|1
|0
|-
|Jammu and Kashmir
|1
|0
|-
|Karnataka
|2
|0
|-
|Madhya Pradesh
|2
|0
|-
|Odisha
|2
|0
|-
|Tamil Nadu
|2
|0
|-
|Uttar Pradesh
|79
|0
|-
|Uttarakhand
|1
|0
|-
| bgcolor="green" |
|Jammu and Kashmir Peoples Democratic Party
|Jammu and Kashmir
| colspan="2" |4
|0
|-
| bgcolor="red" |
|Jammu &amp; Kashmir National Conference
|Jammu and Kashmir
| colspan="2" |4
|3
|-
| rowspan="5" bgcolor="{{National People's Party (India)/meta/color}}" |
| rowspan="5" align="left" |National People's Party
|Arunachal Pradesh
|TBA
| rowspan="5" |TBA
|
|-
|Assam
|5
|0
|-
|Manipur
|1
|0
|-
|Meghalaya
|1
|1
|-
|Mizoram
|1
|0
|-
|
|Jannayak Janata Party
|Haryana
| colspan="2" |7
|0
|-
| bgcolor="{{Uttarakhand Kranti Dal/meta/color}}" |
|Uttarakhand Kranti Dal
|Uttarakhand
| colspan="2" |4
|0
|-
| rowspan="4" bgcolor="red" |
| rowspan="4" align="left" |Communist Party of India (Marxist–Leninist) Liberation
|Andhra Pradesh
|2
| rowspan="4" |9
|0
|-
|Bihar
|4
|0
|-
|Jharkhand
|2
|0
|-
|Uttarakhand
|1
|0
|-
| rowspan="3" bgcolor="red" |
| rowspan="3" align="left" |Communist Party of India (Marxist–Leninist) Red Star
|Andhra Pradesh
|1
| rowspan="3" |3
|0
|-
|Chhattisgarh
|1
|0
|-
|Jharkhand
|1
|0
|-
| rowspan="3" bgcolor="red" |
| rowspan="3" align="left" |Socialist Unity Centre of India (Communist)
|Bihar
|2
| rowspan="3" |5
|0
|-
|Chhattisgarh
|2
|0
|-
|Uttarakhand
|1
|0
|-
| rowspan="6" bgcolor="#00ff00" |
| rowspan="6" |All India Trinamool Congress
|Assam
|8
| rowspan="6" |72
|0
|-
|Bihar
|2
|0
|-
|Jharkhand
|3
|0
|-
|Odisha
|10
|0
|-
|Tamil Nadu
|7
|0
|-
|West Bengal
|42
|22
|-
| rowspan="6" bgcolor="#25383C" |
| rowspan="6" |Indian Gandhiyan Party
|Bihar
|2
| rowspan="6" |66
|0
|-
|Jharkhand
|3
|0
|-
|Odisha
|10
|0
|-
|Tamil Nadu
|7
|0
|-
|Uttar Pradesh
|2
|0
|-
|West Bengal
|42
|0
|-
| rowspan="36" |
| rowspan="36" |Independent politicians
|Andhra Pradesh
|TBA
| rowspan="36" |TBA
|
| colspan="2" rowspan="36" |None
|-
|Arunachal Pradesh
|TBA
|
|-
|Assam
|TBA
|
|-
|Bihar
|TBA
|
|-
|Chhattisgarh
|TBA
|
|-
|Goa
|TBA
|
|-
|Gujarat
|TBA
|
|-
|Haryana
|TBA
|
|-
|Himachal Pradesh
|TBA
|
|-
|Jammu and Kashmir
|TBA
|
|-
|Jharkhand
|TBA
|
|-
|Karnataka
|TBA
|
|-
|Kerala
|TBA
|
|-
|Madhya Pradesh
|TBA
|
|-
|Maharashtra
|TBA
|
|-
|Manipur
|TBA
|
|-
|Meghalaya
|TBA
|
|-
|Mizoram
|TBA
|
|-
|Nagaland
|TBA
|
|-
|Odisha
|TBA
|
|-
|Punjab
|TBA
|
|-
|Rajasthan
|TBA
|
|-
|Sikkim
|TBA
|
|-
|Tamil Nadu
|TBA
|
|-
|Telangana
|TBA
|
|-
|Tripura
|TBA
|
|-
|Uttar Pradesh
|TBA
|
|-
|Uttarakhand
|TBA
|
|-
|West Bengal
|TBA
|
|-
|Andaman and Nicobar Islands
|TBA
|
|-
|Chandigarh
|TBA
|
|-
|Dadra and Nagar Haveli
|TBA
|
|-
|Daman and Diu
|TBA
|
|-
|Delhi
|TBA
|
|-
|Lakshadweep
|TBA
|
|-
|Puducherry
|TBA
|
|}
== ᱵᱷᱚᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ==
{| class="wikitable sortable collapsible" style="font-size: 87%;"
! rowspan="3" class="unsortable" |State/UT
! colspan="2" rowspan="2" |Total
! colspan="14" |Voter turnout by phase<ref name=":52">{{cite web|url=https://eci.gov.in/files/file/9997-final-voter-turnout-of-phase-1-to-phase-7-of-the-lok-sabha-elections-2019/|title=Final Voter turnout of Phase 1 to Phase 7 of the Lok Sabha Elections 2019|website=Election Commission of India|language=en-IN|access-date=2019-05-25}}</ref>{{efn|{{increase}}/{{decrease}} indicate change from the 2014 elections.}}
|-
! colspan="2" |Phase 1
11 April
! colspan="2" |Phase 2
18 April
! colspan="2" |Phase 3
23 April
! colspan="2" |Phase 4
29 April
! colspan="2" |Phase 5
6 May
! colspan="2" |Phase 6
12 May
! colspan="2" |Phase 7
19 May
|-
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
!Seats
!Turnout (%)
|-
|Andhra Pradesh
|'''25'''
|'''79.70''' {{increase}}
|25
|79.70 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Arunachal Pradesh
|'''2'''
|'''78.47''' {{increase}}
|2
|78.47 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Assam
|'''14'''
|'''81.52 {{increase}}'''
|5
|78.27 {{decrease}}
|5
|81.19 {{increase}}
|4
|85.11 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Bihar
|'''40'''
|'''TBA'''
|4
|53.44 {{increase}}
|5
|62.92 {{increase}}
|5
|61.21 {{increase}}
|5
|59.18 {{increase}}
|5
|57.08 {{increase}}
|8
|58.48{{increase}}
|8
|51.38
|-
|Chhattisgarh
|'''11'''
|'''71.48 {{increase}}'''
|1
|66.04 {{increase}}
|3
|74.95 {{increase}}
|7
|70.73 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Goa
|'''2'''
|'''74.94''' {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|2
|74.94 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Gujarat
|'''26'''
|'''64.11''' {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|26
|64.11 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Haryana
|'''10'''
|'''70.34{{decrease}}'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|10
|70.34{{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Himachal Pradesh
|'''4'''
|'''70.22'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|4
|70.22{{increase}}
|-
|Jammu and Kashmir{{efn|Polling in Anantnag was scheduled over three days.}}
|'''6'''
|'''TBA'''
|2
|57.38 {{increase}}
|2
|45.66 {{decrease}}
|{{1/3}}
|13.68 {{decrease}}
|{{1/3}}
|10.32 {{decrease}}
|1{{1/3}}
|19.92 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Jharkhand
|'''14'''
|'''TBA'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|3
|64.97 {{increase}}
|4
|65.99 {{increase}}
|4
|65.42{{increase}}
|3
|55.59
|-
|Karnataka
|'''28'''
|'''68.63 {{increase}}'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|14
|68.80 {{increase}}
|14
|68.47 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Kerala
|'''20'''
|'''77.67''' {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|20
|77.67 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Madhya Pradesh
|'''29'''
|'''71.10''' {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|6
|74.90 {{increase}}
|7
|69.14 {{increase}}
|8
|65.24 {{increase}}
|8
|75.64 {{increase}}
|-
|Maharashtra
|'''48'''
|'''60.79 {{increase}}'''
|7
|63.04 {{decrease}}
|10
|62.85 {{increase}}
|14
|62.36 {{decrease}}
|17
|57.33 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Manipur
|'''2'''
|'''82.75 {{increase}}'''
|1
|84.20 {{decrease}}
|1
|81.24 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Meghalaya
|'''2'''
|'''71.43''' {{increase}}
|2
|71.43 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Mizoram
|'''1'''
|'''63.12''' {{increase}}
|1
|63.12 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Nagaland
|'''1'''
|'''83.09''' {{decrease}}
|1
|83.09 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Odisha
|'''21'''
|'''73.06 {{decrease}}'''
|4
|73.82 {{decrease}}
|5
|72.56 {{increase}}
|6
|71.62 {{decrease}}
|6
|74.38 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Punjab
|'''13'''
|'''65.96'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|13
|65.96{{decrease}}
|-
|Rajasthan
|'''25'''
|'''TBA'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|13
|68.17 {{increase}}
|12
|63.71 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Sikkim
|'''1'''
|'''78.81''' {{decrease}}
|1
|78.81 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Tamil Nadu{{efn|Tamil Nadu has 39 constituencies. Polling in Vellore was cancelled.}}
|'''38'''
|'''72.02''' {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|38
|72.02 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Telangana
|'''17'''
|'''62.71'''
|17
|62.71
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Tripura
|'''2'''
|'''83.20 {{decrease}}'''
|1
|83.21 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|1
|83.19 {{increase}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Uttar Pradesh
|'''80'''
|'''TBA'''
|8
|63.92 {{decrease}}
|8
|62.46 {{increase}}
|10
|61.42 {{decrease}}
|13
|59.11 {{increase}}
|14
|58.00 {{increase}}
|14
|54.44
|13
|47.82
|-
|Uttarakhand
|'''5'''
|'''61.48''' {{decrease}}
|5
|61.48 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|West Bengal
|'''42'''
|'''TBA'''
|2
|83.80 {{increase}}
|3
|81.72 {{increase}}
|5
|81.97 {{decrease}}
|8
|82.84 {{decrease}}
|7
|80.09 {{decrease}}
|8
|84.50
|9
|78.73
|-
|Andaman and Nicobar Islands
|'''1'''
|'''65.08''' {{decrease}}
|1
|65.08 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Chandigarh
|'''1'''
|'''70.62'''
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|1
|70.62
|-
|Dadra and Nagar Haveli
|'''1'''
|'''79.59''' {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|1
|79.59 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Daman and Diu
|'''1'''
|'''71.83''' {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|1
|71.83 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Delhi
|'''7'''
|'''60.51'''{{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|7
|60.51{{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Lakshadweep
|'''1'''
|'''84.96''' {{decrease}}
|1
|84.96 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
|Puducherry
|'''1'''
|'''81.21''' {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|1
|81.21 {{decrease}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|{{dash}}
|-
!'''Total'''
!'''542'''
!'''67.11 {{increase}}'''
!'''91'''
!'''69.58 {{increase}}'''
!'''95'''
!'''69.45 {{decrease}}'''
!'''116{{1/3}}'''
!'''68.40'''{{increase}}
!'''71{{1/3}}'''
!'''65.50''' {{increase}}
!'''50{{1/3}}'''
!'''64.16 {{increase}}'''
!'''59'''
!'''64.40'''
!'''59'''
!'''61.71'''
|-
|}
== ᱢᱚᱱᱚᱛ ᱯᱳᱞ, ᱥᱤᱴ ᱚᱱᱢᱟᱱ ==
[[ᱨᱮᱫ:Opinion_polling_for_the_2019_Indian_general_election.svg|right|thumb|Number of seats projected in opinion polls per alliance over time.]]
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center;font-size:95%;line-height:16px"
! rowspan="2" |Date published
! rowspan="2" |Polling agency
! style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}" |
! style="background:{{United Progressive Alliance/meta/color}}" |
! rowspan="2" class="unsortable" |Others
! rowspan="2" |Majority
! rowspan="2" |Ref
|-
! class="unsortable" |NDA
! class="unsortable" |UPA
|-
|Exit poll
|''India Today''-Axis
|'''352 ± 13'''
|93 ± 15
|82 ± 13
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |{{nowrap|80 ± 13}}
|<ref name="indiatoday.in">{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/elections|title=Lok Sabha Election 2019: Vote Counting, Stats and Election 2019 Analysis|website=www.indiatoday.in}}</ref>
|-
|Exit poll
|News24-Today's Chanakya
|'''350 ± 14'''
|95 ± 9
|97 ± 11
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |{{nowrap|78 ± 14}}
|<ref>{{cite web|url=http://www.todayschanakya.com/loksabha-2019-analysis.html|title=Lok Sabha 2019 Analysis|author=Today's Chanakya|date=19 May 2019|publisher=News24 India|access-date=30 May 2019|archive-date=25 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190525112803/http://www.todayschanakya.com/loksabha-2019-analysis.html|url-status=dead}}</ref>
|-
|Exit poll
|News18-IPSOS<br /><br />CNN-IBN-IPSOS
|'''336'''
|82
|124
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |64
|<ref>{{cite web|url=https://www.news18.com/news/politics/clean-sweep-for-bjp-crisis-for-congress-rise-of-regional-satraps-what-the-exit-poll-results-mean-for-india-2146841.html|title=Clean Sweep for BJP, Crisis for Congress, Rise of Regional Satraps: What Exit Poll Results Mean|website=News18}}</ref><ref name="outlookindia.com">{{cite web|url=https://www.outlookindia.com/website/story/india-news-exit-poll-results-2019-live-updates-news18-ipsos-chanakya-india-today-axis-cvoter-to-announce-predictions-after-6-pm/330584|title=Exit Poll Results: Narendra Modi Projected To Return As PM; NDA Headed For Landslide Victory|website=outlookindia.com}}</ref>
|-
|Exit poll
|VDP Associates
|'''333'''
|115
|94
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |61
|<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/VDPAssociates/status/1130097857262784512|title=Lok Sabha Exit Poll 2019 Sea Share Projection #LokSabhaElections2019 NDA-333 UPA-115 Others-94 pic.twitter.com/1JUh8MkSZJ|first=|last=VDPAssociates|date=19 May 2019|publisher=}}</ref>
|-
|Exit poll
|Sudarshan News
|'''313'''
|121
|109
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |41
|<ref name="asianage.com">{{cite web|url=https://www.asianage.com/india/all-india/190519/india-elections-end-wait-for-exit-polls-result.html|title=2019 Lok Sabha elections: Exit polls indicate sweep for BJP|date=19 May 2019|website=The Asian Age}}</ref>
|-
|Exit poll
|Times Now-VMR
|'''306 ± 3'''
|132 ± 3
|104 ± 3
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |{{nowrap|34 ± 3}}
|<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/TimesNow/status/1130095864540565504|title=#TimesNowExitPoll BREAKING - TIMES NOW-VMR 2019 Exit Poll National (Overall) Tally: Seat Share: BJP+ (NDA): 306 Cong+ (UPA): 132 Others: 104 Vote Share: BJP+ (NDA): 41.1% Cong+ (UPA): 31.7% Others: 27.2%pic.twitter.com/Y9te9W4wwL|first=TIMES|last=NOW|date=19 May 2019|publisher=}}</ref>
|-
|Exit poll
|Republic-Jan Ki Baat
|'''305'''
|124
|113
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |33
|<ref>{{cite web|url=https://www.jagranjosh.com/current-affairs/jan-ki-baat-exit-poll-predictions-for-lok-sabha-election-result-2019-live-update-1558271068-1|title=Jan Ki Baat Exit Poll Predictions for Lok Sabha Election Result 2019 Live Update|date=19 May 2019|website=Jagranjosh.com}}</ref>
|-
|Exit poll
|Suvarna News
|'''305'''
|124
|102
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |33
|<ref name="asianage.com" />
|-
|Exit poll
|India TV-CNX
|'''300 ± 10'''
|120 ± 5
|122 ± 6
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |{{nowrap|28 ± 10}}
|<ref>https://www.indiatvnews.com/news/india-india-tv-cnx-exit-poll-lok-sabha-election-bjp-congress-modi-rahul-live-updates-521030</ref>
|-
|Exit poll
|India News-Polstrat
|'''287'''
|128
|127
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |15
|<ref>{{cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/elections/lok-sabha/india/lok-sabha-exit-polls-result-live-updates/articleshow/69398185.cms?from=mdr|title=Exit Poll highlights: Most polls predict majority to BJP-led NDA|date=22 May 2019|publisher=|via=The Economic Times}}</ref>
|-
|Exit poll
|Republic-CVoter
|'''287'''
|128
|127
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |15
|<ref name="outlookindia.com" />
|-
|Exit poll
|News Nation
|'''286'''
|122
|134
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |14
|<ref>{{cite web|url=https://www.newsnation.in/election/lok-sabha-election-2019/lok-sabha-elections-phase-7-voting-live-updates-polling-in-59-constituencies-narendra-modi-varanasi-shatrughan-sinha-patna-sahib-article-224610.html|title=Lok Sabha Elections Exit Poll 2019 LIVE: Modi set to return as PM, NDA to get 286 seats- News Nation|date=19 May 2019|website=newsnation.in|access-date=30 May 2019|archive-date=19 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190519063547/https://www.newsnation.in/election/lok-sabha-election-2019/lok-sabha-elections-phase-7-voting-live-updates-polling-in-59-constituencies-narendra-modi-varanasi-shatrughan-sinha-patna-sahib-article-224610.html|url-status=dead}}</ref>
|-
|Exit poll
|ABP-CSDS
|'''277'''
|130
|135
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |5
|<ref name="indiatoday.in" />
|-
|Exit poll
|NewsX-Neta
|'''242'''
|164
|137
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref name="outlookindia.com" />
|-
| colspan="7" style="background: #D5D5D5;" |Elections: 11 April – 19 May
|-
|8 April 2019
|Times Now-VMR
|'''279'''
|149
|115
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |7
|<ref>{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/times-now-vmr-opinion-poll-for-lok-sabha-election-2019-bjp-narendra-modi-congress-rahul-gandhi/396628|title=Times Now-VMR Opinion Poll For Election 2019 ,Who Will Win Lok Sabha Polls, Times Now VMR Survey, PM Narendra Modi-led NDA likely to get 279 seats, UPA 149 - India News|website=www.timesnownews.com}}</ref>
|-
|6 April 2019
|India TV-CNX
|'''275'''
|126
|142
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |3
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/elections/lok-sabha-elections-2019-nda-may-get-thin-majority-with-275-seats-in-ls-elections-bjd-may-retain-odisha-ysr-congress-may-win-andhra-says-india-tv-cnx-pre-poll-survey-512921|title=Lok Sabha Election 2019: NDA may get thin majority with 275 seats, BJD may retain Odisha, YSR Congress may win Andhra, says India TV-CNX pre-poll survey|first=Nidhi|last=Taneja|date=6 April 2019|website=www.indiatvnews.com}}</ref>
|-
|1 Feb – 4 April 2019
|Jan Ki Baat
|'''310'''
|122
|111
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |38
|<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/jankibaat1/status/1113809166030659586|title=The results of Jan Ki Baat Poll done in partnership with @republic and @Republic_Bharat between Feb 1 to April 2 2019 with sample of 5 lakh
@pradip103
@PMOIndia @narendramodi
#Elections2019 #JanKiBaat2019OpinionPoll #PradeepAnalysispic.twitter.com/Wr8cblQBdX|first=Jan Ki|last=Baat|date=4 April 2019|publisher=}}</ref>
|-
|Mar 2019
|Times Now-VMR
|'''283'''
|135
|125
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |11
|<ref>{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/elections/article/opinion-poll-for-lok-sabha-election-2019-live-times-now-vmr-survey-for-bjp-congress-narendra-modi-rahul-gandhi/384850|title=Times Now-VMR Opinion Poll : Modi govt again with 283 seats, predicts survey|website=www.timesnownews.com}}</ref>
|-
|Mar 2019
|News Nation
|'''270'''
|134
|139
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.newsnation.in/election/lok-sabha-election-2019/lok-sabha-elections-2019-modi-govt-to-retain-power-at-centre-nda-likely-to-win-270-seats-opinion-poll--article-216709.html|title=Lok Sabha elections 2019 - Modi govt to retain power at Centre, NDA likely to win 270 seats: Opinion poll - News Nation|date=11 March 2019|website=newsnation.in|access-date=30 May 2019|archive-date=29 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429213535/https://www.newsnation.in/election/lok-sabha-election-2019/lok-sabha-elections-2019-modi-govt-to-retain-power-at-centre-nda-likely-to-win-270-seats-opinion-poll--article-216709.html|url-status=dead}}</ref>
|-
|Mar 2019
|Republic-CVoter
|'''264'''
|141
|138
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.republicworld.com/india-news/elections/national-approval-ratings-nda-or-upa-heres-who-would-win-if-the-2019-lok-sabha-elections-were-held-today|title=National Approval Ratings - NDA or UPA - Here's who would win if the 2019 Lok Sabha elections were held today|website=Republic World}}</ref>
|-
|Mar 2019
|India TV-CNX
|'''285'''
|126
|132
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |13
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/elections/lok-sabha-elections-2019-india-tv-cnx-opinion-poll-nda-may-get-thin-majority-with-285-seats-in-lok-sabha-elections-508402|title=India TV-CNX Opinion Poll: NDA may get thin majority with 285 seats in Lok Sabha elections|first=Nidhi|last=Taneja|date=10 March 2019|website=www.indiatvnews.com}}</ref>
|-
|Mar 2019
|Zee 24 Taas
|'''264'''
|165
|114
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://zeenews.india.com/india/bjp-led-nda-will-be-single-largest-bloc-but-short-of-majority-in-lok-sabha-election-predicts-zee-24-taas-survey-2186344.html|title=BJP-led NDA will be single largest bloc but short of majority in Lok Sabha election, predicts Zee 24 Taas survey|date=9 March 2019|website=Zee News}}</ref>
|-
|Feb 2019
|VDP Associates
|'''242'''
|148
|153
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/VDPAssociates/status/1093525958416572416|title=All India Seat Share Forecast if Loksabha election held now(543 Seats) #NationalTrackerPoll
NDA-242
UPA-148
Others-153pic.twitter.com/ScDMXHXyCJ|first=|last=VDPAssociates|date=7 February 2019|publisher=}}</ref>
|-
|Jan 2019
|Times Now-VMR
|'''252'''
|147
|144
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/india/article/narendra-modi-rahul-gandhi-2019-lok-sabha-elections-times-now-opinion-poll-live-updates-bjp-congress-mahagathbandhan-india-parliament-mayawati/356829|title=2019 Lok Sabha Elections Times Now-VMR Opinion Poll: NDA may fall 20 seats short of magic mark of 272|website=www.timesnownews.com}}</ref>
|-
|Jan 2019
|ABP News-CVoter
|'''233'''
|167
|143
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.abplive.in/india-news/lok-sabha-election-2019-modi-wave-or-rahuls-magic-this-time-find-out-at-abp-news-desh-ka-mood-survey-at-5pm-903679|title=ABP News-CVoter survey Highlights: NDA, UPA won't get clear majority in LS polls, hung parliament projected|first=ABP News|last=Bureau|date=24 January 2019|website=www.abplive.in|access-date=30 May 2019|archive-date=29 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429213542/https://www.abplive.in/india-news/lok-sabha-election-2019-modi-wave-or-rahuls-magic-this-time-find-out-at-abp-news-desh-ka-mood-survey-at-5pm-903679|url-status=dead}}</ref>
|-
|Jan 2019
|''India Today''-Karvy
|'''237'''
|166
|140
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/elections/story/mood-of-the-nation-hung-parliament-nda-upa-narendra-modi-rahul-gandhi-1438459-2019-01-24|title=Hung Parliament if elections held today, NDA would lose 99 seats: Mood of the Nation poll|first1=India Today Web Desk New|last1=DelhiJanuary 24|first2=2019UPDATED:|last2=January 25|first3=2019 13:36|last3=Ist|website=India Today}}</ref>
|-
|Jan 2019
|VDP Associates
|'''225'''
|167
|150
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.deccanchronicle.com/nation/politics/060119/vdp-associates-predicts-16-lok-sabha-seats-for-trs.html|title=VDP Associates predicts 16 Lok Sabha seats for TRS|first=Coreena|last=Suares|date=6 January 2019|website=Deccan Chronicle}}</ref>
|-
|Dec 2018
|''India Today''
|'''257'''
|146
|140
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/2019-lok-sabha-elections-narendra-modi-nda-government-congress-opposition-survey-majority-mark-1424677-2019-01-06|title=If polls held now, NDA may fall short of majority by 15 seats, says survey|first1=Indo-Asian News Service New|last1=DelhiJanuary 6|first2=2019UPDATED:|last2=January 6|first3=2019 20:43|last3=Ist|website=India Today}}</ref>
|-
|Dec 2018
|ABP News-CVoter
|'''247'''
|171
|125
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://abpnews.abplive.in/videos/watch-desh-ka-mood-survey-before-loksabha-election-1037629|title=देश का मूड: UP में महागठबंधन बना तो मोदी की राह होगी मुश्किल|date=25 December 2018|website=abpnews.abplive.in|access-date=30 May 2019|archive-date=15 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190915092706/https://abpnews.abplive.in/videos/watch-desh-ka-mood-survey-before-loksabha-election-1037629|url-status=dead}}</ref>
|-
|Dec 2018
|India TV-CNX
|'''281'''
|124
|138
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |9
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatvnews.com/elections/lok-sabha-elections-2019-india-tv-cnx-opinion-poll-lok-sabha-elections-2019-live-updates-narendra-modi-bjp-nda-rahul-gandhi-congress-latest-news-490786|title=India TV-CNX Opinion Poll Highlights- PM Modi-led NDA likely to get clear majority in Parliament with 281 seats if Lok Sabha elections were held today|first=Raj|last=Singh|date=8 December 2018|website=www.indiatvnews.com}}</ref>
|-
|Nov 2018
|ABP News-CVoter
|'''261'''
|119
|163
| style="background:grey; color:white" |Hung
|<ref>{{cite web|url=https://abpnews.abplive.in/india-news/desh-ka-mood-live-updates-lok-sabha-election-2019-abp-news-survey-check-all-updates-1001128|title=अभी देश का मूड पीएम मोदी के साथ, यूपी में महागठबंधन नहीं बना तो एनडीए को 300 सीट: एबीपी न्यूज-सी वोटर सर्वे|first=एबीपी|last=न्यूज|date=1 November 2018|website=abpnews.abplive.in|access-date=30 May 2019|archive-date=29 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429213556/https://abpnews.abplive.in/india-news/desh-ka-mood-live-updates-lok-sabha-election-2019-abp-news-survey-check-all-updates-1001128|url-status=dead}}</ref>
|-
|Oct 2018
|ABP News
|'''276'''
|112
|155
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |4
|<ref>{{cite web|url=https://www.abplive.in/videos/audio-bulletin-bjp-led-nda-will-return-to-power-if-lok-sabha-elections-are-held-today-763791|title=Audio Bulletin: BJP-led NDA will return to power if Lok Sabha elections are held today|first=|last=|date=4 October 2018|website=www.abplive.in|access-date=30 May 2019|archive-date=29 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429213558/https://www.abplive.in/videos/audio-bulletin-bjp-led-nda-will-return-to-power-if-lok-sabha-elections-are-held-today-763791|url-status=dead}}</ref>
|-
|Aug 2018
|''India Today''-Karvy
|'''281'''
|122
|140
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |9
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/magazine/mood-of-the-nation/story/20180827-a-clash-of-coalitions-1315668-2018-08-18|title=A clash of coalitions|first1=Ajit Kumar Jha New Delhi|last1=August 18|first2=2018 ISSUE DATE:|last2=August 27|first3=2018UPDATED:|last3=August 20|first4=2018 18:45|last4=Ist|website=India Today}}</ref>
|-
|May 2018
|ABP News-CSDS
|'''274'''
|164
|105
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |2
|<ref>{{cite web|url=https://www.moneycontrol.com/news/politics/bjp-rules-eastern-india-congress-to-wrest-bjp-bastions-in-assembly-polls-abp-csds-survey-2575179.html|title=Advantage BJP in Lok Sabha 2019 polls, Congress might get a boost: ABP-CSDS survey|website=Moneycontrol}}</ref>
|-
|Jan 2018
|Republic-CVoter
|'''335'''
|89
|119
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |63
|<ref>{{cite web|url=on://www.republicworld.com/|title=Read Latest News, News Today, Breaking News, India News and Current News on Politics, Bollywood and Sports.|first=Republic|last=World|website=Republic World}}</ref>
|-
|Jan 2018
|''India Today''
|'''309'''
|102
|132
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |37
|<ref>{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/india-today-mood-of-the-nation-poll-is-narendra-modi-still-india-s-first-choice-as-pm-1154288-2018-01-25|title=India Today Mood of the Nation Poll: Is Narendra Modi still India's first choice as PM?|first1=India Today Web Desk New|last1=DelhiJanuary 25|first2=2018UPDATED:|last2=January 26|first3=2018 14:32|last3=Ist|website=India Today}}</ref>
|-
| style="background:#D5D5D5" |April–May 2014
| style="background:#D5D5D5" |2014 election results
| style="background:#D5D5D5" |'''336'''
| style="background:#D5D5D5" |60
| style="background:#D5D5D5" |113
| style="background:{{National Democratic Alliance (India)/meta/color}}; color:white" |64
| style="background:#D5D5D5" |<ref>https://eci.gov.in/files/category/97-general-election-2014/</ref>
|}
== ᱚᱨᱡᱚ ==
{| class="wikitable sortable collapsible" style="text-align:left"
|+ id="2618" |Results
! colspan="3" class="unsortable" |Alliance
! class="unsortable" |Party
! colspan="2" |Seats won<ref name=":02"><cite class="citation web">[http://results.eci.gov.in/pc/en/partywise/index.htm "General Election 2019 - Election Commission of India"]. ''results.eci.gov.in''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 May</span> 2019</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref>
! colspan="2" |Swing
|-
| rowspan="12" bgcolor="orange" |
| rowspan="12" bgcolor="white" |
| rowspan="12" align="left" |[[National Democratic Alliance (India)|National Democratic Alliance]]<ref name="indiatoday-alliance">{{cite web|title=Lok Sabha Election 2019 - Party Alliance Details, General Elections|url=https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details|website=India Today|accessdate=27 May 2019|archive-date=26 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190526172433/https://www.indiatoday.in/elections/lok-sabha-2019/party-alliance-details|url-status=dead}}</ref>
|[[Bharatiya Janata Party]]
|303
| rowspan="12" |353
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 21
| rowspan="12" |[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] '''17'''
|-
|[[Shiv Sena]]
|18
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Janata Dal (United)]]
|16
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 14
|-
|[[Lok Jan Shakti Party]]
|6
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Apna Dal (Sonelal)]]
|2
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Shiromani Akali Dal]]
|2
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 2
|-
|[[All India Anna Dravida Munnetra Kazhagam]]
|1
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 36
|-
|[[All Jharkhand Students Union|All Jharkhand Students Union Party]]
|1
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
|[[Mizo National Front]]
|1
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
|[[National People's Party (India)|National People's Party]]
|1
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Nationalist Democratic Progressive Party]]
|1
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
|[[Rashtriya Loktantrik Party]]
|1
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
| rowspan="10" bgcolor="#00BFFF" |
| rowspan="10" bgcolor="white" |
| rowspan="10" align="left" |[[United Progressive Alliance]]<ref name="indiatoday-alliance" />
|[[Indian National Congress]]
|52
| rowspan="10" |91
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 8
| rowspan="10" |[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] '''31'''
|-
|[[Dravida Munnetra Kazhagam]]
|23
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 23
|-
|[[Nationalist Congress Party]]<ref group="note">Contested the seat of [[Lakshadweep (Lok Sabha constituency)|Lakshadweep]] without pre-poll seat sharing</ref>
|5
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 1
|-
|[[Indian Union Muslim League]]
|3
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
|[[Jammu & Kashmir National Conference]]
|3
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 3
|-
|[[Janata Dal (Secular)]]
|1
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 1
|-
|[[Jharkhand Mukti Morcha]]
|1
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 1
|-
|[[Kerala Congress (M)]]
|1
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Revolutionary Socialist Party (India)|Revolutionary Socialist Party]]
|1
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Viduthalai Chiruthaigal Katchi]]
|1
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
| rowspan="5" bgcolor="gray" |
| rowspan="5" bgcolor="#008000" |
| rowspan="5" align="left" |[[Federal Front]]
|[[All India Trinamool Congress]]
|22
| rowspan="15" |98
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 14
| rowspan="15" |[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] '''48'''
|-
|[[Yuvajana Sramika Rythu Congress Party]]
|22
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 13
|-
|[[Biju Janata Dal]]
|12
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 8
|-
|[[Telangana Rashtra Samithi]]
|9
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 2
|-
|[[All India Majlis-E-Ittehadul Muslimeen]]
|2
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
| rowspan="2" bgcolor="gray" |
| rowspan="2" bgcolor="#0000FF" |
| rowspan="2" align="left" |[[Mahagathbandhan]]
|[[Bahujan Samaj Party]]
|10
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 10
|-
|[[Samajwadi Party]]
|5
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
| rowspan="2" bgcolor="gray" |
| rowspan="2" bgcolor="#FF0000" |
| rowspan="2" align="left" |Left Front
|[[Communist Party of India (Marxist)]]
|3
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 6
|-
|[[Communist Party of India]]
|2
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
| rowspan="6" bgcolor="gray" |
| rowspan="6" bgcolor="#C0C0C0" |
| rowspan="6" align="left" |Non-aligned parties
|[[Telugu Desam Party]]
|3
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 13
|-
|[[Aam Aadmi Party]]
|1
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 3
|-
|[[All India United Democratic Front]]
|1
|[[File:Decrease2.svg|link=|alt=Decrease|11x11px|Decrease]] 2
|-
|[[Naga People's Front]]
|1
|[[File:Steady2.svg|link=|alt=Steady|11x11px|Steady]]
|-
|[[Sikkim Krantikari Morcha]]
|1
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|-
|[[Independent politician|Independent]]
|4
|[[File:Increase2.svg|link=|alt=Increase|11x11px|Increase]] 1
|}
== ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞᱢᱮ ==
* 2019 Indian Rajya Sabha elections
* 2019 elections in India
* Politics of India
== ᱚᱞ ==
{{NoteFoot}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
== ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ==
{{ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱞᱠᱷᱟ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱞ]]
efuoxthpwgfrs9j5mhehf4mdswodb13
ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ
0
4417
160785
159719
2024-12-02T08:01:02Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|1 */
160785
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ
| other_name = ᱴᱟᱴᱟᱱᱚᱜᱚᱨ
| official_name = ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ
| native_name =
| settlement_type = ᱢᱟᱦᱟᱱᱚᱜᱚᱨ
| image_skyline = {{Photomontage
| photo1a = TATA STEEL011.jpg
| photo2a = J.R.D. Tata Stadium.jpg
| photo2b = TCE BUILDING.jpg
| photo3a = Bat Island11.jpg
| photo3b = Kadma Sonari Link Road.jpg
| photo4a = Sakchi Golchakkar.jpg
| spacing = 2
| position = center
| color_border = white
| color = black
| size = 266
| foot_montage = Clockwise from top: [[Sakchi]] Golchakkar(Roundabout), [[Tata Consulting Engineers|TCE]] Building, 1 km Walker's Path ([[Sonari]]-[[Kadma]] Link Road), View of [[Tata Steel]] Plant from JRD Tata Sports Complex, Bat Island in Jayanti Sarovar, [[JRD Tata Sports Complex]]
}}
| image_alt =
| image_caption =
| nickname = ᱢᱮᱬᱦᱮᱫ ᱥᱚᱦᱚᱨ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱤᱛᱥᱵᱟᱜᱷ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱬᱦᱮᱫ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱟᱨ ᱠᱟᱹᱨᱜᱟᱲ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ
| pushpin_map = India Jharkhand
| pushpin_map_caption = ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱫᱚ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ
| coordinates = {{coord|22|47|N|86|12|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱥᱤᱱᱤᱭᱟᱹᱨ ᱥᱩᱯᱨᱤᱱᱴᱮᱱᱰᱮᱸᱴ ᱯᱩᱞᱤᱥ
| subdivision_type4 = ᱰᱤᱯᱴᱤ ᱠᱚᱢᱤᱥᱱᱚᱨ
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_name2 = [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ]]
| subdivision_name3 = ᱥᱨᱤ ᱟᱱᱩᱯ ᱵᱤᱨᱛᱷᱟᱨᱮ (IPS)
| subdivision_name4 = ᱥᱨᱤ ᱟᱢᱤᱛ ᱠᱩᱢᱟᱨ (IAS)
| established_title = <!-- Established -->
| established_date = 1919
| founder = [[ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱡᱤ ᱴᱟᱴᱟ]]
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = <ref>{{cite web|url=http://inextlive.jagran.com/greater-jamshedpur-plan-89480 |title=Jamshedpur city total area}}</ref>
| area_total_km2 = 224
| area_rank =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 159
| population_total = 1,337,131
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_footnotes = <ref name=population>{{cite web|title=Census 2011|url=http://www.censusindia.gov.in/pca/SearchDetails.aspx?Id=380221|publisher=The Registrar General & Census Commissioner, India|accessdate=21 May 2016}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_urban =
| population_metro = 631364
| population_rank =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱓᱑᱐᱐᱑ ᱠᱷᱚᱱ ᱘᱓᱑xxx
| area_code = +᱙᱑-᱖᱕᱗
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ ᱠᱳᱰ
| registration_plate = JH-05
| unemployment_rate =
| blank1_name_sec2 = ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ<ref name="langoff">{{cite web|url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf |title=Report of the Commissioner for linguistic minorities: 50th report (July 2012 to June 2013) |pages= |publisher=Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India |accessdate=26 December 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160708012438/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf |archivedate= 8 July 2016 |df= }}</ref>
| blank1_info_sec2 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]]
| website = {{URL|www.jamshedpur.nic.in}}
| footnotes =
| blank2_name_sec1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| blank2_info_sec1 = ᱘᱕.᱙᱔%
| blank2_name_sec2 = ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| blank2_info_sec2 = [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], [[ᱦᱳ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱳ]], [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱩᱠᱷ]], [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟ]], [[ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱜᱽᱞᱤᱥ]], [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱳᱲᱤᱭᱟ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]],<ref>{{Cite web |url=http://www.bihardays.com/jharkhands-11-second-languages-will-create-new-jobs-enrich-national-culture/ |title=Archive copy |access-date=2019-07-15 |archive-date=2014-01-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140106033703/http://www.bihardays.com/jharkhands-11-second-languages-will-create-new-jobs-enrich-national-culture/ |url-status=dead }}</ref>
}}
'''ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱠᱟᱹᱨᱜᱟᱲ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱝᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱜᱩᱴ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱟᱠᱟᱱ ᱴᱟᱴᱟ ᱜᱩᱴ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱷᱟᱣᱱᱰᱟᱨ [[ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱡᱤ ᱴᱟᱴᱟ]] ᱟᱜ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ ᱟᱡᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=100 years of Jamshedpur 2 history heritage |url=https://www.tata.com/newsroom/100-years-jamshedpur-2-history-heritage}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱑᱙᱑᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱾ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱥᱟᱨᱵᱷᱮ ᱒᱐᱒᱐ ᱨᱮ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>[
https://www.thehindu.com/sci-tech/health/indore-jamshedpur-lead-swachh-2020-table/article30446172.ece]</ref> ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱟᱨᱵᱷᱮ ᱒᱐᱑᱙ ᱨᱮ<ref>{{Cite web|url=https://swachhsurvekshan2019.org/Rankings/Morethan1Lakh|title=Swachh Survekshan2019|website=swachhsurvekshan2019.org|access-date=2019-11-17|archive-date=2019-08-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20190831082122/https://swachhsurvekshan2019.org/Rankings/Morethan1Lakh|url-status=dead}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱑᱕ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱟᱣ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ ᱒᱐᱑᱐ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱗ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=https://www.financialexpress.com/archive/jamshedpur-ranked-7th-clean-city-in-country/618115/|title=Jamshedpur ranked 7th clean city in country|date=2010-05-13|website=The Financial Express|language=en-US|access-date=2019-11-17}}</ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱓᱖ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱨᱤ ᱜᱩᱴ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱪᱷᱚᱴᱟᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱩᱨᱩ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱯᱨᱟᱠᱨᱤᱛᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱛᱷᱟᱱ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱨᱟᱠᱨᱤᱛᱤ ᱫᱚᱞᱢᱟ ᱵᱩᱨᱩ (Picturesque Dalma Hills) ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ [[ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱷᱟ ᱜᱟᱰᱟ|ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱟ]] ᱟᱨ [[ᱠᱷᱟᱲᱟᱝ ᱜᱟᱰᱟ|ᱠᱷᱟᱲᱟᱝ]] ᱜᱟᱰᱟ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱪᱷᱟᱹᱴᱭᱟᱹᱨ==
᱑᱙᱑᱙ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ [[ᱯᱷᱨᱮᱰᱨᱤᱠ ᱛᱷᱤᱥᱤᱜᱟᱨ, ᱑ ᱵᱤᱥᱠᱟᱩᱸᱴ ᱪᱮᱢᱥᱯᱷᱚᱨᱰ|ᱞᱳᱨᱰ ᱪᱮᱢᱥᱯᱷᱚᱨᱰ]] ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱚᱱᱟ ᱞᱟᱦᱟ ᱨᱮ ᱚᱸᱰᱮ [[ᱥᱟᱠᱪᱤ]] ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱟᱹᱛᱩ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱱᱟᱜᱟᱨ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱩᱱᱤᱭᱟᱹᱫᱤᱭᱟᱹ (Founder) [[ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱡᱤ ᱴᱟᱴᱟ]],ᱡᱟᱦᱟᱸᱭᱟᱜ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱢᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣᱟ ᱓ ᱢᱟᱨᱪ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱢᱟᱱᱟᱣᱟ <ref>https://timesofindia.indiatimes.com/city/jamshedpur/tata-steel-to-host-179th-founders-day-celebration/articleshow/63094371.cms</ref>,
ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱱᱟᱜᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
[[File:City of Jamshedpur.jpg|left|thumb|ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱥᱚᱦᱚᱨ]]
[[File:African lions in Tata Steel Zoological Park.jpg|150px|thumb|[[ᱴᱟᱴᱟ ᱥᱴᱤᱞ]] [[ᱡᱤᱵᱽᱡᱤᱭᱟᱹᱞᱤ ᱵᱟᱜᱟᱱ]] ᱨᱮ [[ᱟᱯᱷᱨᱤᱠᱤ ᱛᱟᱨᱩᱵ]]]]
ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱫᱚ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱫ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱟᱨ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱥᱩᱞ ᱑᱓᱕ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.iloveindia.com/travel/jamshedpur/index.html |title=Jamshedpur India – Jamshedpur Jharkhand, Jamshedpur City, Jamshedpur Guide, Jamshedpur Location |publisher=Iloveindia.com |accessdate=13 July 2012}}</ref> ᱚᱠᱟ ᱫᱷᱟᱵᱤᱡ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱑᱒᱙ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱕᱑ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱫᱷᱟᱵᱤᱡ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://weather.gladstonefamily.net/site/42799 |title=Site Information for 42799 in Jamshedpur, BR, India |location=22.816667;86.183333 |publisher=Weather.gladstonefamily.net |date=21 June 2012 |accessdate=13 July 2012}}</ref> ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱚᱛᱱᱚᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱨ ᱒᱒᱔ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="jnnurm.nic.in">[http://www.jnnurm.nic.in/nurmudweb/cdp_apprep_pdf/CDP_Appraisals_CEPT/Jamshedpur_CEPT.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090409220014/http://www.jnnurm.nic.in/nurmudweb/cdp_apprep_pdf/CDP_Appraisals_CEPT/Jamshedpur_CEPT.pdf|date=9 April 2009}}</ref> ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱢᱩᱬ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱤᱫ ᱵᱩᱨᱩ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱫᱚᱞᱢᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱛᱮ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱡᱷᱩᱨ ᱵᱤᱨ ᱛᱮ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱵᱩᱨᱩ ᱩᱥᱩᱞ ᱩᱜᱟᱢ ᱵᱩᱨᱩ ᱟᱨ ᱡᱟᱫᱩᱜᱚᱲᱟᱼᱢᱚᱥᱟᱵᱩᱱᱤ ᱵᱩᱨᱩ ᱴᱷᱟᱶ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web|author=kanika das |url=http://maps.google.co.in/maps/place?cid=12560384819293576370&q=Jadugoda+-Mosabani+Range&gl=in&cd=1&cad=src:ppiwlink,view:smartmaps&ei=CRlITr2HGYKkmQWJ3_HEBw&sig2=e7PNqL2mrLOsjcDvKY0zDg&dtab=2 |title=Jadugoda -Mosabani Range |publisher=Maps.google.co.in |date=1 January 1970 |accessdate=13 July 2012}}</ref> ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱪᱷᱚᱴᱟ ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱱᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ ᱫᱮᱰᱟᱢᱮᱱᱴᱟᱨᱮ (sedimentary), ᱢᱮᱴᱟᱢᱚᱨᱯᱷᱤᱠ (metamorphic) ᱟᱨ ᱫᱷᱟᱨᱣᱟᱬ ᱡᱩᱜᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱹᱜᱟᱹᱭ ᱥᱮᱸᱜᱮᱞ ᱪᱟᱹᱴᱟᱹᱱᱤ ᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱠᱷᱟᱲᱟᱝ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱷᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱲᱟᱜ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱜᱟᱰᱟ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱪᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢᱼᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱨᱮ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱜᱟᱰᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱜᱚᱲᱚ ᱜᱟᱰᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱷᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱲᱟᱝ ᱜᱟᱰᱟ ᱮᱛᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱰᱟᱢᱩᱱᱦᱟᱱᱤ ᱨᱮ ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱷᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮ ᱛᱚᱯᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱧᱩᱧᱩ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱫᱟᱦ ᱟᱨ Ground water ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱦᱮᱡ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱡᱷᱤᱞ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱚᱱᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱩᱬ ᱫᱚᱞᱢᱟ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱷᱟᱲᱟᱝ ᱜᱟᱰᱟ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱛᱟᱹᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱟᱦᱟᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱰᱤᱢᱱᱟ ᱡᱷᱤᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬ ᱧᱮᱞᱡᱚᱝ ᱴᱷᱟᱶ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.aiadaonline.com/profile.php |title=Profile of Adityapur Industrial Area & AIADA |publisher=Aiadaonline.com |accessdate=13 July 2012 |archive-date=30 March 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120330183418/http://www.aiadaonline.com/profile.php |url-status=dead }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱧᱩ ᱫᱟᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱦᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱮᱫᱼᱟ ᱾
ᱥᱚᱦᱚᱨ (ᱰᱤᱥᱤᱡᱩᱣᱟᱥ) deciduous ᱞᱮᱠᱟ ᱵᱤᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱨᱮ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱜᱩᱴ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱓᱓% ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱦᱟᱹᱨᱭᱟᱹᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱱᱩᱢᱟᱱ (estimated) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.mapsofindia.com/jamshedpur/geography/ |title=Jamshedpur Geography |publisher=Mapsofindia.com |accessdate=13 July 2012}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
{{wide image|Jsrmetro1.jpg|500px|ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱥᱠᱟᱭᱞᱟᱭᱤᱱ}}
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱖᱒᱙,᱖᱕᱙ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ,<ref name="2011 table 2">{{cite web |title=Cities having population 1 lakh and above |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf |publisher=Census of India 2011 |accessdate=9 September 2019}}</ref> ᱟᱫᱚ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱥᱚᱦᱨᱤ ᱜᱩᱴ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑,᱓᱓᱗,᱑᱓᱑ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="2011 table 3">{{cite web |title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf |publisher=Census of India 2011 |accessdate=9 September 2019}}</ref> ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱟᱜ ᱴᱚᱨᱢᱤᱞᱳᱡᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱚᱦᱨᱤ ᱜᱩᱴ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/1.%20Data%20Highlight.pdf</ref> ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱕᱒.᱑% ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱔᱗.᱙% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱒᱘% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱘᱙.᱔᱑% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱼ ᱱᱚᱣᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱗᱔% ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮ, ᱑᱑.᱕% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name="censusindia.gov.in">http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/india2/Million_Plus_UAs_Cities_2011.pdf</ref>
==ᱥᱚᱦᱨᱤ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ==
[[File:Jubilee Park, Jamshedpur.jpg|thumb|ᱡᱩᱵᱤᱞᱤ ᱵᱟᱜᱟᱱ, ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ]]
ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱚᱜᱽᱨᱤᱠ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱢᱟᱦᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ, ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱴᱷᱮᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱰᱟᱦᱟᱨ==
===ᱨᱮᱞ ᱰᱟᱦᱟᱨ===
[[File:Tatanagar Junction.jpg|thumb|ᱴᱟᱴᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ]]
ᱴᱟᱴᱟᱱᱚᱜᱚᱨ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱪᱚᱠᱨᱚᱫᱷᱚᱨᱯᱩᱨ]] ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱮᱼ᱑ ᱛᱷᱚᱠ (A-1 category) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱳᱰᱟᱞ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱴᱟᱜ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚᱫᱚ [[ᱟᱫᱤᱛᱯᱩᱨ]], ᱜᱟᱹᱢᱦᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ ᱠᱟᱱᱰᱨᱟ, ᱜᱚᱵᱤᱸᱫᱽᱯᱩᱨ ᱮᱢᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
===ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱰᱟᱦᱟᱨ===
[[File:Mango Bus Stand (Jamshedpur Bus Terminals).jpg|thumb|ᱢᱟᱱᱜᱚ ᱵᱟᱥ ᱥᱴᱮᱱᱰ (ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱵᱟᱥ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱞ)]]
[[File:Expressway in Adityapur, Jamshedpur.jpg|thumb|ᱟᱫᱤᱛᱯᱩᱨ, ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱴᱟᱴᱟ ᱠᱟᱱᱰᱨᱟ ᱥᱚᱲᱚᱠ]]
ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱩᱬ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
* ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱓᱓ (NH-33) ᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱓᱒ (NH 32) ᱨᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ [[ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ]], [[ᱫᱤᱞᱞᱤ]] ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱒ (NH-2), ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱓᱓ (NH-33) ᱟᱨ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱖ (NH-6) ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ [[ᱠᱷᱚᱲᱚᱜᱽᱯᱩᱨ]], [[ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
* ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱓᱒ (NH-32) ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱫᱚ [[ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ]], ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ [[ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
* ᱴᱟᱴᱟᱼᱠᱟᱱᱰᱨᱟ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱜᱟᱹᱢᱦᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱱᱰᱨᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
* ᱢᱟᱨᱤᱱ ᱰᱨᱟᱭᱤᱵᱽ, ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱟᱫᱤᱛᱯᱩᱨ ᱴᱚᱞ ᱵᱽᱨᱤᱡᱽ ᱫᱚ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱪᱮ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱫᱽᱢᱟ, ᱥᱚᱱᱟᱨᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱟᱱᱜᱚ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
=== ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ ===
ᱥᱚᱱᱟᱨᱤ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ ᱫᱚ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱥᱮᱵᱟ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱱᱟᱨᱤ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱒᱕ ᱮᱠᱟᱲ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱟᱴᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱫᱚ ᱢᱩᱬ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱴᱟᱴᱟ ᱜᱩᱴ ᱟᱜ ᱪᱟᱨᱴᱨᱰ ᱩᱰᱟᱹᱜ ᱜᱟᱹᱰᱤ ᱟᱜᱩ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾ ᱫᱤᱱ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ ᱩᱰᱟᱹᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{commons category}}
{{Wikivoyage|ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ}}
* [http://jamshedpur.nic.in/ East Singhbhum District Administration website]
* [https://web.archive.org/web/20050306170527/http://www.tatasteel.com/corporatesustainability/jsr_glance.asp TataSteel.com: Fact File on Jamshedpur (Tata City)]
* [http://www.galli.in/2012/09/welcome-to-tata-city-thomas-vanden-driessche.html Galli Magazine: Photo essay on Jamshedpur (Tatanagar / Tata City)]
* [http://www.wikimapia.org/#y=22797547&x=86202850&z=13&l=0&m=s Wikimapia.org: Satellite images of Jamshedpur]
{{Geographic location
|Centre = ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ
|North = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
|East = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]]
|South = ''[[ᱳᱰᱤᱥᱟ]]''
|West = [[ᱩᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]<br />[[ᱪᱷᱚᱛᱤᱥᱜᱚᱰ]]
}}
{{ᱠᱚᱞᱦᱟᱱ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ}}
{{ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ}}
{{ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱜᱮᱞᱢᱚᱲᱚᱭ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ}}
{{Authority control}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱟᱢᱥᱮᱫᱽᱯᱩᱨ| ]]
[[Category:1910s establishments in British India]]
[[Category:1919 establishments in India]]<!--year it was named Jamshedpur-->
[[Category:All articles containing potentially dated statements]]
[[Category:Articles containing potentially dated statements from 2011]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱠᱚ]]<!--most populous, center of-->
[[Category:Company towns in India]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱦᱟᱱᱚᱜᱚᱨ]]
[[Category:Planned cities in India]]
[[Category:Populated places established in 1919]]<!--year it was named Jamshedpur-->
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱴᱟᱴᱟ ᱜᱩᱴ]]
[[Category:Wikipedia pages needing cleanup from August 2012]]
rlg8s3c6suszdtzgqz50dmt3df8fa3k
ᱯᱟᱠᱩᱲ
0
4728
160764
148676
2024-12-02T01:10:25Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160764
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱩᱲ
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = ᱱᱚᱜᱚᱨ
| image_skyline = Stone crushing unit in Pakur.jpg
| image_alt =
| image_caption = ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱤᱨᱤ ᱠᱨᱟᱥᱤᱝ ᱭᱩᱱᱤᱴ
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_label_position =
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱫᱚ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ
| coordinates = {{coord|24.63|N|87.85|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱩᱲ]]
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 8.48
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = 45,840<ref>{{cite web|title=Pakur district profile|url=http://www.citypopulation.de/php/india-jharkhand.php?adm2id=2008|archivedate=28 June 2015}}</ref>
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = 5,405.7
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱑᱖᱑᱐᱗
| area_code_type = Telephone code
| area_code = +᱙᱑-᱐᱖᱔᱓᱕
| registration_plate =JH
| website = {{URL|http://www.pakur.nic.in}}
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱩᱲ''' ᱫᱚ (ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱫᱚ ''ᱯᱟᱠᱚᱲ'' ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ) [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱸᱭᱮ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱠᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: 23°40' ᱠᱷᱚᱱ 25°18' ᱟᱠᱥᱟᱸᱥ ᱟᱨ 86°25' ᱠᱷᱚᱱ 87°57' E. ᱫᱮᱥᱟᱱᱛᱟᱨ ᱨᱮ ᱾ ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱠᱚᱸᱧᱮ ᱨᱮ ᱥᱟᱦᱮᱵᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱜᱚᱰᱰᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱢᱩᱨᱥᱤᱫᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱩᱨᱥᱤᱫᱟᱵᱟᱫᱽ]] ᱟᱨ ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ (ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ) ᱛᱮ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱖᱙᱖ ᱫᱚᱦᱲᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱟᱨ ᱘᱙᱙,᱒᱐᱐ (᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱮᱨᱢᱟ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱫᱚ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱟᱱᱩᱢᱟᱸᱰᱟᱞ (Sub-Division) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱒᱘ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱑᱙᱙᱔ ᱨᱮ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮ, ᱒᱐᱐᱐ ᱨᱮ, ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱵᱷᱤᱱᱮᱼᱵᱷᱤᱱᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ, [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱟᱨ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮ, ᱮᱛᱚᱢ, ᱮᱛᱚᱢᱼ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱚᱰᱚᱠ ᱟᱠᱟᱱᱟ [[ᱜᱟᱝ ᱱᱟᱹᱭ]], ᱚᱱᱟ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱥᱟᱠᱷᱟ (distributary) ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱨᱮ, [[ᱦᱩᱜᱽᱞᱤ ᱜᱟᱰᱟ|ᱵᱷᱟᱜᱤᱨᱟᱛᱤᱼᱦᱩᱜᱽᱞᱤ]], ᱟᱫᱚ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱮᱢᱟᱱ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱦᱟᱞ ᱜᱟᱰᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟ, ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱤᱧᱟᱜ ᱞᱩᱵᱷᱟᱣ (Attraction) ᱮᱦᱚᱵᱚᱜ ᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ,<ref>http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/jharkhand/Jharkhand%20Provisional%20Result%20Data%20sheet%20for%20release.pdf</ref> ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱘᱙᱙,᱒᱐᱐ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱕᱓% ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱔᱗% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱣᱥᱟᱛ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱕᱐.᱑᱗% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱟᱣᱥᱟᱛ ᱗᱔.᱔% ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱠᱚᱢ ᱜᱮᱭᱟ: ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱫᱚ ᱕᱙.᱐᱒% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚ ᱔᱑.᱒᱔% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮ, ᱑᱖% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱯᱟᱨᱟᱝᱨᱟᱜᱟᱛ ᱠᱷᱚᱱ, ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱟᱨ ᱢᱟᱞ ᱯᱟᱦᱟᱲᱤᱭᱟ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱛ ᱟᱥᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ, ᱚᱠᱛᱚ ᱥᱟᱶᱛᱮ, ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤᱞ ᱥᱟᱝᱨᱪᱟᱱᱟ (composition) ᱵᱟᱹᱭ ᱼ ᱵᱟᱹᱭ ᱛᱮ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱩᱞ ᱦᱚᱲ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱢᱟᱡᱽ ᱨᱤᱱ ᱢᱩᱬ (mainstream) ᱨᱮ ᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮᱞ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱥᱟᱦᱮᱵᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱞᱩᱯ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱞᱮᱵᱷᱟᱞ (LEVEL) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱮᱢᱚᱜ ᱜᱤᱦ ᱡᱚᱛᱚ ᱥᱟᱸᱥᱛᱷᱟᱱ (institute) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱨᱟᱡᱽ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱟᱥᱲᱟ (ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱑᱘᱕᱒) ᱟᱨ ᱠᱩᱢᱟᱨ ᱠᱟᱞᱤᱫᱟᱥ ᱢᱮᱢᱚᱨᱤᱭᱟᱞ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱡᱚᱵᱟᱦᱚᱨ ᱱᱟᱵᱚᱫᱟᱭ ᱟᱥᱲᱟ +᱒ ᱞᱮᱵᱷᱟᱞ (level) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱟ ᱾
ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱫᱚ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱯᱚᱞᱤᱴᱮᱠᱱᱤᱠ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ (selection) ᱠᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱠᱚ ᱾ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ, ᱴᱮᱪᱱᱤᱠᱟᱞ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱟᱨ ᱤᱥᱠᱤᱞ ᱵᱤᱠᱟᱥ, ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱾ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱮᱥᱨᱥ ᱥᱟᱭᱵᱚ ᱵᱷᱩᱵᱽᱱᱮᱥᱣᱚᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱷᱟᱩᱸᱰᱮᱥᱚᱱ ᱤᱫᱤ ᱯᱤᱯᱤᱯᱤ ᱢᱚᱰ ᱨᱮ ᱫᱟᱹᱲ (run) ᱟᱨ ᱢᱮᱱᱮᱡ ᱾ ᱯᱚᱞᱤᱴᱮᱠᱱᱤᱠ ᱥᱟᱸᱥᱛᱷᱟᱱ ᱮᱟᱭᱤᱥᱤᱴᱤᱤ ᱟᱨ ᱮᱥᱵᱤᱴᱤᱤ ᱤᱫᱤ ᱮᱯᱨᱚᱵᱷᱮᱰ (Approved) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱚᱬᱮ ᱥᱴᱨᱤᱢ (Streams) (ᱥᱤᱵᱷᱤᱞ, ᱤᱞᱮᱠᱴᱨᱤᱠᱟᱞ, ᱫᱷᱟᱛᱩᱠᱟᱨᱟᱢ, ᱠᱷᱟᱫᱟᱱ, ᱢᱮᱠᱮᱱᱤᱠᱟᱞ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱜᱩᱴ ᱓᱐᱐ ᱢᱟᱹᱪᱤ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱪᱮᱛᱤᱭᱟᱹ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱒᱔᱐ ᱟᱨ ᱮᱢᱟᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱖᱐ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱚᱞᱤᱴᱮᱠᱱᱤᱠ ᱗.᱑ ᱮᱠᱟᱲ ᱨᱮ ᱟᱴᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱒.᱐ ᱞᱟᱠᱷ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱮᱨᱤᱭᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ (ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱹᱪᱮᱛᱤᱭᱟᱹ ᱟᱥᱲᱟ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{Reflist}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://pakur.nic.in/welcome.htm Pakur District Administration]
{{ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱩᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱠᱚ]]
dgv93xr7a9vsugxzwqbo5mt9p0tv7jv
ᱪᱚᱠᱟᱜ
0
4780
160712
131841
2024-12-01T13:07:28Z
Pywikisat
8643
/* ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ */
160712
wikitext
text/x-wiki
[[File:Banana (partially peeled).jpg|thumb|ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ]]
ᱡᱟᱦᱟᱱ ᱡᱚ ᱨᱮ ᱜᱮ ᱪᱮᱛᱟᱱᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱦᱟᱨᱛᱟ ᱜᱮ '''ᱪᱚᱠᱟᱜ''' ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱟᱨ ᱱᱟᱶᱟ ᱜᱮ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱠᱚᱫᱤᱠᱟ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱛᱟᱣᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱥᱩᱢᱩᱝ ᱵᱟᱦᱨᱮᱭᱟᱜ᱾ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱫᱚ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ- ᱡᱮᱞᱮᱠᱟ- ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ, ᱟᱱᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱚ᱾
==ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ==
ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱜᱩᱱ
ᱧᱮᱞᱟᱢ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱲᱟᱜ-ᱩᱛᱩ ᱟᱨ ᱡᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱚᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱚ ᱵᱮᱠᱟᱨ ᱢᱚᱱᱮ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱵᱚᱱ ᱜᱤᱰᱤ ᱠᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱥᱟᱹᱨᱤ ᱛᱮᱢᱟ ᱚᱱᱟᱠᱚ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱵᱮᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱜᱩᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱩᱠᱩ ᱠᱢ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱚᱸᱫᱚᱨᱚᱭ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱪᱟᱢᱠᱟᱜᱼᱟ, ᱤᱠᱷᱟᱭ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱨᱚᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱦᱟ ᱮᱫᱼᱟ ᱾
•ᱠᱷᱟᱨᱵᱩᱡ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱟᱦᱤᱸᱡ ᱮᱢ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱚᱵᱡ ᱥᱟᱦᱟ ᱮᱫᱟᱭ ᱾
•ᱠᱷᱤᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱛᱤᱡᱩ ᱟᱨ ᱡᱷᱤᱸᱜᱩᱨ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱲᱟ ᱾
•ᱯᱟᱯᱤᱛ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱢᱟᱱᱟᱣᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱟᱨᱛᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱷᱩᱥᱠᱤ ᱮ ᱫᱟᱹᱲᱟ᱾ ᱤᱰᱤ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱚᱱᱟ ᱪᱤᱠᱚᱬᱚᱸᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱟᱡᱟᱣ ᱞᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱟᱜᱲᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱵᱚᱸᱫᱚᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱮᱨᱮᱞ ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱛᱩ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱪᱟᱴᱯᱟᱴᱤ ᱩᱛᱩ ᱵᱟᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱮᱞᱟᱛᱤ ᱟᱨ ᱪᱩᱠᱚᱸᱫᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱸᱦᱰᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱪᱟᱢᱠᱟᱜ ᱵᱟᱬᱛᱤ ᱟ ᱟᱨ ᱞᱩᱴᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱚᱞᱤᱢᱟ ᱵᱟᱲᱷᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱠᱟᱨᱟᱭᱞᱤ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱛᱤᱱᱟᱹᱜ ᱜᱩᱱ ᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱩᱱᱟᱹᱜ ᱜᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱞᱢᱟᱨᱤ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱛᱤᱡᱩ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱲᱟ ᱾
•ᱛᱟᱨᱤ ᱟᱨ ᱜᱷᱤᱭᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱛᱩ ᱦᱚᱸ ᱞᱟᱡ ᱨᱚᱜ ᱨᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*ᱟᱱᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱵᱟᱬᱛᱤ ᱢᱟᱥᱤᱠ ᱥᱨᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱩᱱᱤ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱢᱤᱫ ᱪᱟᱢᱚᱪ ᱫᱟᱜ ᱥᱟᱶ ᱮ ᱧᱩ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱟᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱥᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱠᱚᱢᱚᱜ ᱟ ᱟᱨ ᱡᱤᱨᱟᱣ ᱮ ᱟᱴᱠᱟᱨᱟᱮ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱵᱟᱣᱟᱥᱤᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱷᱤᱠᱭᱟᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱭᱟ ᱩᱱᱤ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱔ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱟᱥᱚᱛ ᱟᱨ ᱘ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱜᱩᱲ ᱜᱮᱫ ᱨᱤᱡ ᱜᱩᱱᱰᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱪᱟᱞᱱᱤ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱟᱭᱢᱟ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱜᱩᱞᱤ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱠᱤᱪᱷᱩ ᱫᱤᱱ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱢᱮ ᱾ ᱵᱟᱣᱟᱥᱤᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱥᱟᱹᱨᱟ ᱜᱮ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱪᱚᱵᱚᱡ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱷᱩᱜ ᱦᱚᱸ ᱠᱚᱢᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱜᱩᱞᱤ ᱜᱩᱸᱰᱟ ᱫᱟᱦᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱜᱟᱰᱷᱟ ᱯᱮᱥᱴ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱵᱚᱦᱚᱜ ᱨᱮ ᱚᱪᱚᱜ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱜᱟᱥᱟᱣ ᱢᱮ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱵ ᱞᱤᱢᱩᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾
•ᱠᱟᱡᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱠᱟᱡᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱷᱚᱭ ᱥᱩᱱᱩᱢ ᱚᱰᱚᱜ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱠᱟᱴᱟ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱟᱨ ᱚᱲᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱡᱟᱭᱜᱟᱮ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱟᱫᱚᱢ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱵᱟᱫᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱮ ᱵᱟᱵᱩᱞ ᱡᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱮ ᱡᱟᱝ ᱠᱚ ᱡᱩᱞ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱱᱟᱥᱮ ᱵᱩᱞᱩᱝ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱢᱟᱸᱡᱟᱱᱚᱜ ᱢᱮ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱥᱴᱚ ᱮ ᱫᱟᱹᱲ ᱟ, ᱡᱟᱢᱵᱮ ᱟᱨ ᱰᱟᱴᱟ ᱠᱮᱴᱮᱡ ᱮ ᱵᱟᱱᱟᱣᱟ ᱾
•ᱱᱟᱹᱨᱠᱟᱹᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱱᱟᱹᱨᱠᱟᱹᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱡᱩᱞ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱢᱤᱦᱤ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱰᱟᱴᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱟᱥᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱰᱟᱴᱟ ᱥᱟᱯᱷᱟ ᱟ ᱾
•ᱱᱚᱨᱟᱸᱜᱤ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱛᱚᱣᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱨᱟᱸᱜᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱪᱟᱞᱱᱤ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱛᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶ ᱫᱤᱱᱟᱢ ᱜᱮ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱠᱚ ᱥᱟᱯᱷᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱯᱟᱹᱯᱤᱛᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱯᱟᱹᱯᱤᱛᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱤᱛᱩᱢ ᱨᱮ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱠᱟᱛᱮᱜ, ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱜᱞᱤᱥᱤᱨᱤᱱ ᱥᱟᱶ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱞᱮᱯ ᱨᱮ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱢᱮ, ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱷᱩᱥᱷᱠᱤ ᱮ ᱥᱟᱦᱟᱭᱟ ᱾
•[[ᱟᱹᱞᱩ]] ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱟᱹᱞᱩ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮ ᱨᱟᱜᱲᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮ ᱡᱷᱩᱨᱤ ᱠᱚ ᱨᱟᱫᱚᱜ ᱠᱚ ᱵᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱱᱟ ᱾
•[[ᱞᱟᱹᱣᱟ]] ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱞᱟᱹᱣᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱫᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱧᱩᱭ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱫᱟᱥᱛ ᱨᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱮᱢᱚᱜᱟ ᱾
==ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞᱢᱮ==
•[[ᱪᱚᱠᱚᱨ]]
•[[ᱯᱮᱴᱮᱡ]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://hindi.webdunia.com/miscellaneous-health-homeremedies/ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱜᱩᱱ ᱩᱠᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱟ--1110724033_1.htm ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱜᱩᱱ ᱩᱠᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜ]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
[http://www.in.jagran.yahoo.com/news/features/general/8_14_6137836.html ᱥᱮᱣ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾]
dncx2vtzb6w4yhyawvq59kz7donv132
160713
160712
2024-12-01T13:08:52Z
Pywikisat
8643
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ */
160713
wikitext
text/x-wiki
[[File:Banana (partially peeled).jpg|thumb|ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ]]
ᱡᱟᱦᱟᱱ ᱡᱚ ᱨᱮ ᱜᱮ ᱪᱮᱛᱟᱱᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱦᱟᱨᱛᱟ ᱜᱮ '''ᱪᱚᱠᱟᱜ''' ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱟᱨ ᱱᱟᱶᱟ ᱜᱮ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱠᱚᱫᱤᱠᱟ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱛᱟᱣᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱥᱩᱢᱩᱝ ᱵᱟᱦᱨᱮᱭᱟᱜ᱾ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱫᱚ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ- ᱡᱮᱞᱮᱠᱟ- ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ, ᱟᱱᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱚ᱾
==ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ==
ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱜᱩᱱ
ᱧᱮᱞᱟᱢ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱲᱟᱜ-ᱩᱛᱩ ᱟᱨ ᱡᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱚᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱚ ᱵᱮᱠᱟᱨ ᱢᱚᱱᱮ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱵᱚᱱ ᱜᱤᱰᱤ ᱠᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱥᱟᱹᱨᱤ ᱛᱮᱢᱟ ᱚᱱᱟᱠᱚ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱵᱮᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱜᱩᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱩᱠᱩ ᱠᱢ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱚᱸᱫᱚᱨᱚᱭ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱪᱟᱢᱠᱟᱜᱼᱟ, ᱤᱠᱷᱟᱭ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱨᱚᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱦᱟ ᱮᱫᱼᱟ ᱾
•ᱠᱷᱟᱨᱵᱩᱡ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱟᱦᱤᱸᱡ ᱮᱢ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱚᱵᱡ ᱥᱟᱦᱟ ᱮᱫᱟᱭ ᱾
•ᱠᱷᱤᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱛᱤᱡᱩ ᱟᱨ ᱡᱷᱤᱸᱜᱩᱨ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱲᱟ ᱾
•ᱯᱟᱯᱤᱛ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱢᱟᱱᱟᱣᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱟᱨᱛᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱷᱩᱥᱠᱤ ᱮ ᱫᱟᱹᱲᱟ᱾ ᱤᱰᱤ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱚᱱᱟ ᱪᱤᱠᱚᱬᱚᱸᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱟᱡᱟᱣ ᱞᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱟᱜᱲᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱵᱚᱸᱫᱚᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱮᱨᱮᱞ ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱛᱩ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱪᱟᱴᱯᱟᱴᱤ ᱩᱛᱩ ᱵᱟᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱮᱞᱟᱛᱤ ᱟᱨ ᱪᱩᱠᱚᱸᱫᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱸᱦᱰᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱪᱟᱢᱠᱟᱜ ᱵᱟᱬᱛᱤ ᱟ ᱟᱨ ᱞᱩᱴᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱚᱞᱤᱢᱟ ᱵᱟᱲᱷᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱠᱟᱨᱟᱭᱞᱤ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱛᱤᱱᱟᱹᱜ ᱜᱩᱱ ᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱩᱱᱟᱹᱜ ᱜᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱞᱢᱟᱨᱤ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱛᱤᱡᱩ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱲᱟ ᱾
•ᱛᱟᱨᱤ ᱟᱨ ᱜᱷᱤᱭᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱛᱩ ᱦᱚᱸ ᱞᱟᱡ ᱨᱚᱜ ᱨᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*ᱟᱱᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱵᱟᱬᱛᱤ ᱢᱟᱥᱤᱠ ᱥᱨᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱩᱱᱤ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱢᱤᱫ ᱪᱟᱢᱚᱪ ᱫᱟᱜ ᱥᱟᱶ ᱮ ᱧᱩ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱟᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱥᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱠᱚᱢᱚᱜ ᱟ ᱟᱨ ᱡᱤᱨᱟᱣ ᱮ ᱟᱴᱠᱟᱨᱟᱮ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱵᱟᱣᱟᱥᱤᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱷᱤᱠᱭᱟᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱭᱟ ᱩᱱᱤ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱔ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱟᱥᱚᱛ ᱟᱨ ᱘ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱜᱩᱲ ᱜᱮᱫ ᱨᱤᱡ ᱜᱩᱱᱰᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱪᱟᱞᱱᱤ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱟᱭᱢᱟ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱜᱩᱞᱤ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱠᱤᱪᱷᱩ ᱫᱤᱱ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱢᱮ ᱾ ᱵᱟᱣᱟᱥᱤᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱥᱟᱹᱨᱟ ᱜᱮ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱪᱚᱵᱚᱡ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱷᱩᱜ ᱦᱚᱸ ᱠᱚᱢᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱜᱩᱞᱤ ᱜᱩᱸᱰᱟ ᱫᱟᱦᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱜᱟᱰᱷᱟ ᱯᱮᱥᱴ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱵᱚᱦᱚᱜ ᱨᱮ ᱚᱪᱚᱜ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱜᱟᱥᱟᱣ ᱢᱮ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱵ ᱞᱤᱢᱩᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾
•ᱠᱟᱡᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱠᱟᱡᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱷᱚᱭ ᱥᱩᱱᱩᱢ ᱚᱰᱚᱜ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱠᱟᱴᱟ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱟᱨ ᱚᱲᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱡᱟᱭᱜᱟᱮ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱟᱫᱚᱢ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱵᱟᱫᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱮ ᱵᱟᱵᱩᱞ ᱡᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱮ ᱡᱟᱝ ᱠᱚ ᱡᱩᱞ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱱᱟᱥᱮ ᱵᱩᱞᱩᱝ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱢᱟᱸᱡᱟᱱᱚᱜ ᱢᱮ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱥᱴᱚ ᱮ ᱫᱟᱹᱲ ᱟ, ᱡᱟᱢᱵᱮ ᱟᱨ ᱰᱟᱴᱟ ᱠᱮᱴᱮᱡ ᱮ ᱵᱟᱱᱟᱣᱟ ᱾
•ᱱᱟᱹᱨᱠᱟᱹᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱱᱟᱹᱨᱠᱟᱹᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱡᱩᱞ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱢᱤᱦᱤ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱰᱟᱴᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱟᱥᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱰᱟᱴᱟ ᱥᱟᱯᱷᱟ ᱟ ᱾
•ᱱᱚᱨᱟᱸᱜᱤ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱛᱚᱣᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱨᱟᱸᱜᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱪᱟᱞᱱᱤ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱛᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶ ᱫᱤᱱᱟᱢ ᱜᱮ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱠᱚ ᱥᱟᱯᱷᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱯᱟᱹᱯᱤᱛᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱯᱟᱹᱯᱤᱛᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱤᱛᱩᱢ ᱨᱮ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱠᱟᱛᱮᱜ, ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱜᱞᱤᱥᱤᱨᱤᱱ ᱥᱟᱶ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱞᱮᱯ ᱨᱮ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱢᱮ, ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱷᱩᱥᱷᱠᱤ ᱮ ᱥᱟᱦᱟᱭᱟ ᱾
•[[ᱟᱹᱞᱩ]] ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱟᱹᱞᱩ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮ ᱨᱟᱜᱲᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮ ᱡᱷᱩᱨᱤ ᱠᱚ ᱨᱟᱫᱚᱜ ᱠᱚ ᱵᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱱᱟ ᱾
•[[ᱞᱟᱹᱣᱟ]] ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱞᱟᱹᱣᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱫᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱧᱩᱭ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱫᱟᱥᱛ ᱨᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱮᱢᱚᱜᱟ ᱾
==ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞᱢᱮ==
•[[ᱪᱚᱠᱚᱨ]]
•[[ᱯᱮᱴᱮᱡ]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://hindi.webdunia.com/miscellaneous-health-homeremedies/ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱜᱩᱱ ᱩᱠᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱟ--1110724033_1.htm ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱜᱩᱱ ᱩᱠᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜ]
[http://www.in.jagran.yahoo.com/news/features/general/8_14_6137836.html ᱥᱮᱣ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾]
hf17lgfqoaodkyh83nlp7627oncqndi
160773
160713
2024-12-02T04:15:46Z
InternetArchiveBot
3665
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
160773
wikitext
text/x-wiki
[[File:Banana (partially peeled).jpg|thumb|ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ]]
ᱡᱟᱦᱟᱱ ᱡᱚ ᱨᱮ ᱜᱮ ᱪᱮᱛᱟᱱᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱦᱟᱨᱛᱟ ᱜᱮ '''ᱪᱚᱠᱟᱜ''' ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱟᱨ ᱱᱟᱶᱟ ᱜᱮ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱠᱚᱫᱤᱠᱟ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱛᱟᱣᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱥᱩᱢᱩᱝ ᱵᱟᱦᱨᱮᱭᱟᱜ᱾ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱫᱚ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ- ᱡᱮᱞᱮᱠᱟ- ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ, ᱟᱱᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱚ᱾
==ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ==
ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱜᱩᱱ
ᱧᱮᱞᱟᱢ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱲᱟᱜ-ᱩᱛᱩ ᱟᱨ ᱡᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱚᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱚ ᱵᱮᱠᱟᱨ ᱢᱚᱱᱮ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱵᱚᱱ ᱜᱤᱰᱤ ᱠᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱥᱟᱹᱨᱤ ᱛᱮᱢᱟ ᱚᱱᱟᱠᱚ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱵᱮᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱜᱩᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱩᱠᱩ ᱠᱢ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱚᱸᱫᱚᱨᱚᱭ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱪᱟᱢᱠᱟᱜᱼᱟ, ᱤᱠᱷᱟᱭ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱨᱚᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱦᱟ ᱮᱫᱼᱟ ᱾
•ᱠᱷᱟᱨᱵᱩᱡ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱟᱦᱤᱸᱡ ᱮᱢ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱚᱵᱡ ᱥᱟᱦᱟ ᱮᱫᱟᱭ ᱾
•ᱠᱷᱤᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱛᱤᱡᱩ ᱟᱨ ᱡᱷᱤᱸᱜᱩᱨ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱲᱟ ᱾
•ᱯᱟᱯᱤᱛ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱢᱟᱱᱟᱣᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱟᱨᱛᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱷᱩᱥᱠᱤ ᱮ ᱫᱟᱹᱲᱟ᱾ ᱤᱰᱤ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱚᱱᱟ ᱪᱤᱠᱚᱬᱚᱸᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱟᱡᱟᱣ ᱞᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱟᱜᱲᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱵᱚᱸᱫᱚᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱮᱨᱮᱞ ᱠᱟᱭᱨᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱛᱩ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱪᱟᱴᱯᱟᱴᱤ ᱩᱛᱩ ᱵᱟᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱮᱞᱟᱛᱤ ᱟᱨ ᱪᱩᱠᱚᱸᱫᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱸᱦᱰᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱪᱟᱢᱠᱟᱜ ᱵᱟᱬᱛᱤ ᱟ ᱟᱨ ᱞᱩᱴᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱚᱞᱤᱢᱟ ᱵᱟᱲᱷᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱠᱟᱨᱟᱭᱞᱤ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱛᱤᱱᱟᱹᱜ ᱜᱩᱱ ᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱩᱱᱟᱹᱜ ᱜᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱞᱢᱟᱨᱤ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱛᱤᱡᱩ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱲᱟ ᱾
•ᱛᱟᱨᱤ ᱟᱨ ᱜᱷᱤᱭᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱛᱩ ᱦᱚᱸ ᱞᱟᱡ ᱨᱚᱜ ᱨᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*ᱟᱱᱟᱨ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱵᱟᱬᱛᱤ ᱢᱟᱥᱤᱠ ᱥᱨᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱩᱱᱤ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱢᱤᱫ ᱪᱟᱢᱚᱪ ᱫᱟᱜ ᱥᱟᱶ ᱮ ᱧᱩ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱟᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱥᱨᱟᱣ ᱨᱮ ᱠᱚᱢᱚᱜ ᱟ ᱟᱨ ᱡᱤᱨᱟᱣ ᱮ ᱟᱴᱠᱟᱨᱟᱮ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱵᱟᱣᱟᱥᱤᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱷᱤᱠᱭᱟᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱭᱟ ᱩᱱᱤ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱔ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱟᱥᱚᱛ ᱟᱨ ᱘ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱜᱩᱲ ᱜᱮᱫ ᱨᱤᱡ ᱜᱩᱱᱰᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱪᱟᱞᱱᱤ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱟᱭᱢᱟ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱜᱩᱞᱤ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱠᱤᱪᱷᱩ ᱫᱤᱱ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱢᱮ ᱾ ᱵᱟᱣᱟᱥᱤᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱥᱟᱹᱨᱟ ᱜᱮ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱪᱚᱵᱚᱡ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱠᱷᱩᱜ ᱦᱚᱸ ᱠᱚᱢᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱱᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱜᱩᱞᱤ ᱜᱩᱸᱰᱟ ᱫᱟᱦᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱜᱟᱰᱷᱟ ᱯᱮᱥᱴ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱵᱚᱦᱚᱜ ᱨᱮ ᱚᱪᱚᱜ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱜᱟᱥᱟᱣ ᱢᱮ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱩᱵ ᱞᱤᱢᱩᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾
•ᱠᱟᱡᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱠᱟᱡᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱠᱷᱚᱭ ᱥᱩᱱᱩᱢ ᱚᱰᱚᱜ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱠᱟᱴᱟ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱟᱨ ᱚᱲᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱡᱟᱭᱜᱟᱮ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱜᱼᱟ ᱾
•ᱵᱟᱫᱚᱢ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱵᱟᱫᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱮ ᱵᱟᱵᱩᱞ ᱡᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱮ ᱡᱟᱝ ᱠᱚ ᱡᱩᱞ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱱᱟᱥᱮ ᱵᱩᱞᱩᱝ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱢᱟᱸᱡᱟᱱᱚᱜ ᱢᱮ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱥᱴᱚ ᱮ ᱫᱟᱹᱲ ᱟ, ᱡᱟᱢᱵᱮ ᱟᱨ ᱰᱟᱴᱟ ᱠᱮᱴᱮᱡ ᱮ ᱵᱟᱱᱟᱣᱟ ᱾
•ᱱᱟᱹᱨᱠᱟᱹᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱱᱟᱹᱨᱠᱟᱹᱲ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱡᱩᱞ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱢᱤᱦᱤ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱰᱟᱴᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱟᱥᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱰᱟᱴᱟ ᱥᱟᱯᱷᱟ ᱟ ᱾
•ᱱᱚᱨᱟᱸᱜᱤ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱛᱚᱣᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱨᱟᱸᱜᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱪᱟᱞᱱᱤ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱛᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶ ᱫᱤᱱᱟᱢ ᱜᱮ ᱡᱚᱢ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱟᱭᱟᱝ ᱠᱚ ᱥᱟᱯᱷᱟᱜᱼᱟ ᱾
•ᱯᱟᱹᱯᱤᱛᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱯᱟᱹᱯᱤᱛᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱥᱤᱛᱩᱢ ᱨᱮ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱠᱟᱛᱮᱜ, ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱜᱞᱤᱥᱤᱨᱤᱱ ᱥᱟᱶ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱞᱮᱯ ᱨᱮ ᱵᱟᱱᱟᱣ ᱢᱮ ᱟᱨ ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱢᱮ, ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱷᱩᱥᱷᱠᱤ ᱮ ᱥᱟᱦᱟᱭᱟ ᱾
•[[ᱟᱹᱞᱩ]] ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱟᱹᱞᱩ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱢᱚᱪᱟ ᱨᱮ ᱨᱟᱜᱲᱟᱣ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱢᱩᱴᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮ ᱡᱷᱩᱨᱤ ᱠᱚ ᱨᱟᱫᱚᱜ ᱠᱚ ᱵᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱱᱟ ᱾
•[[ᱞᱟᱹᱣᱟ]] ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱺ ᱞᱟᱹᱣᱟ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱤᱥᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮᱜ ᱫᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱧᱩᱭ ᱞᱮᱠᱷᱟᱱ ᱫᱟᱥᱛ ᱨᱮ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱮᱢᱚᱜᱟ ᱾
==ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞᱢᱮ==
•[[ᱪᱚᱠᱚᱨ]]
•[[ᱯᱮᱴᱮᱡ]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://hindi.webdunia.com/miscellaneous-health-homeremedies/ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱜᱩᱱ ᱩᱠᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱟ--1110724033_1.htm ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱜᱩᱱ ᱩᱠᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜ]{{Dead link|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
[http://www.in.jagran.yahoo.com/news/features/general/8_14_6137836.html ᱥᱮᱣ ᱪᱚᱠᱟᱜ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱯᱷᱟᱭᱫᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾]
46bc7favp3w0r0b966l8wq0z8vqw5o4
ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
6236
160768
157593
2024-12-02T01:12:38Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160768
wikitext
text/x-wiki
{{merge|ᱢᱟᱦᱟᱨᱟᱡᱽ ᱜᱚᱧᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ}}
{{Infobox settlement
| name = ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_map = India Uttar Pradesh districts 2012 Maharajganj.svg
| map_caption = ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 = ᱠᱷᱚᱸᱰ
| subdivision_name2 = [[ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ ᱠᱷᱚᱸᱰ|ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ]]
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = para
| p1 = ᱟᱱᱱᱟᱫᱽ ᱱᱚᱜᱚᱨ (ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱨᱚ), ᱱᱟᱣᱛᱟᱱᱣᱟ, ᱱᱤᱪᱞᱟᱣᱞ, ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱥᱟᱫᱟᱨ
| area_total_km2 = 2952
| area_footnotes = <ref name="Maharajganj">{{cite web|url=https://maharajganj.nic.in/|title=District Maharajganj|accessdate=26 October 2018}}</ref>
| population_as_of = 2012
| population_total = 2,684,703
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱖᱔.᱓ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ
| demographics1_info2 = ᱙᱔᱓
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 = ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ
| leader_title2 = ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name2 = ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱥᱟᱫᱟᱨ, ᱥᱤᱥᱣᱟ ᱵᱟᱡᱟᱨ, ᱟᱱᱱᱟᱫ ᱱᱚᱜᱚᱨ, (ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱟ), ᱱᱟᱣᱛᱟᱱᱣᱟ ᱟᱨ ᱯᱟᱱᱤᱭᱟᱨᱟ
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| registration_plate =
| blank_name_sec1 = ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_info_sec1 = NH730, NH24, NH730S
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://maharajganj.nic.in/
}}
'''ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱗᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱨ [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ|ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱮᱢᱟᱞ ᱵᱩᱨᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱨᱟᱭ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱸᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱱᱮᱯᱟᱞ]], ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱠᱩᱥᱤᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱩᱥᱤᱱᱚᱜᱚᱨ]], ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ]] ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱫᱽᱫᱷᱟᱨᱛᱷᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱤᱫᱽᱫᱷᱟᱨᱛᱷᱱᱚᱜᱚᱨ]] ᱟᱨ [[ᱥᱟᱸᱛ ᱠᱟᱵᱤᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱸᱛ ᱠᱟᱵᱤᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ]] ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱒,᱙᱕᱑ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱴᱤᱴᱷᱟ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒,᱖᱗᱓,᱘᱗᱘ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ) ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://india.gov.in/knowindia/districts/andhra1.php?stateid=UP|title=Uttar Pradesh|publisher=india,gov,in website|accessdate=7 May 2010}}</ref>
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=4,96,095|13=᱑᱙᱑᱑|14=5,40,574|15=᱑᱙᱒᱑|16=5,51,476|17=᱑᱙᱓᱑|18=6,15,937|19=᱑᱙᱔᱑|20=6,81,685|21=᱑᱙᱕᱑|22=7,65,432|23=᱑᱙᱖᱑|24=8,92,048|25=᱑᱙᱗᱑|26=10,57,848|27=᱑᱙᱘᱑|28=13,35,090|29=᱑᱙᱙᱑|30=16,76,378|31=᱒᱐᱐᱑|32=21,73,878|33=᱒᱐᱑᱑|34=26,84,703|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=right}}
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒ ᱚᱠᱴᱳᱵᱚᱨ ᱑᱙᱘᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱤᱫᱤ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱵᱩᱫᱫᱷ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱷᱚᱸᱰᱦᱟᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱯᱷᱮᱢᱚᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱷᱚᱢᱤᱥ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱞᱮᱦᱨᱟ ᱫᱮᱵᱤ ᱟᱨ ᱤᱴᱟᱦᱤᱭᱟ ᱯᱟᱸᱪᱢᱩᱠᱷᱤ ᱥᱤᱵᱽ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱟᱨ [[ᱱᱮᱯᱟᱞ]] ᱨᱮ ᱯᱷᱮᱢᱚᱥᱟ ᱾
==ᱨᱟᱡᱽ ᱟᱹᱨᱤ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ (ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ) ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱕ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
* ᱱᱟᱣᱛᱟᱱᱣᱟ
* ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱥᱟᱫᱟᱨ
* ᱯᱟᱱᱤᱭᱟᱨᱟ
* ᱥᱤᱥᱣᱟ
* ᱟᱱᱱᱟᱫᱽᱱᱚᱜᱚᱨ (ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱟ)
==ᱱᱟᱜᱟᱨ ᱱᱤᱜᱟᱢ ᱴᱷᱟᱯᱚᱱ ᱟᱠᱟᱱᱟ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱒ ᱱᱟᱜᱟᱨ ᱯᱟᱞᱤᱠᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
*[[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ|ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ]]
* [[ᱱᱟᱣᱛᱟᱱᱣᱟ]]
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱗ ᱱᱟᱜᱟᱨ ᱯᱚᱸᱪᱟᱭᱚᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
* ᱵᱨᱤᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ
* [[ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱟ]]
* [[ᱥᱚᱱᱚᱣᱞᱤ]]
* [[ᱱᱤᱪᱞᱳᱞ]]
*[[ᱥᱤᱥᱣᱟ ᱥᱟᱫᱟᱨ]]
* [[ᱜᱷᱩᱜᱷᱩᱞᱤ]]
* ᱯᱚᱴᱟᱣᱟᱞ
ᱵᱨᱤᱡᱜᱚᱸᱡᱽ ᱟᱨ ᱯᱚᱴᱟᱣᱟᱞ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
᱒᱐᱐᱖ ᱨᱮ ᱯᱚᱸᱪᱟᱭᱚᱛᱤ ᱨᱟᱡᱽ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱫᱚ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱫᱚ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱕᱐ ᱟᱹᱰᱤ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱮᱢ ᱟᱠᱟᱱ ᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱓᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱫᱚ ᱜᱨᱟᱱᱴ ᱯᱷᱚᱸᱰ ᱯᱨᱚᱜᱨᱟᱢ (BRGF) ᱫᱟᱨᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱷᱚᱸᱰ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱮᱫᱟ ᱾
<ref name=brgf>{{cite web|author=Ministry of Panchayati Raj |date=8 September 2009 |title=A Note on the Backward Regions Grant Fund Programme |publisher=National Institute of Rural Development |url=http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf |accessdate=27 September 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120405033402/http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf |archivedate= 5 April 2012 }}</ref>
==ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ==
ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱔ ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
*[[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ|ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ]] ᱥᱟᱫᱟᱨ; ᱔ ᱠᱚᱢᱢᱭᱩᱱᱤᱴᱤ ᱰᱮᱵᱽᱞᱚᱯᱢᱮᱸᱴ ᱵᱞᱚᱠ :[[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ|ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ]], ᱜᱷᱩᱜᱷᱟᱞᱤ, ᱯᱟᱱᱤᱭᱟᱨᱟ ᱟᱨ ᱯᱟᱴᱣᱟᱞ ᱾
* ᱱᱟᱣᱴᱟᱱᱣᱟ ; ᱠᱚᱢᱯᱨᱤᱥᱤᱝ ᱒ ᱠᱚᱢᱢᱭᱩᱱᱤᱴᱤ ᱰᱮᱵᱽᱞᱚᱯᱢᱮᱸᱴ ᱵᱞᱚᱠ : ᱨᱚᱴᱚᱱᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱞᱚᱠᱷᱢᱤᱯᱩᱨ ᱾
* ᱱᱤᱪᱞᱳᱞ; ᱓ ᱠᱚᱢᱢᱭᱩᱱᱤᱴᱤ ᱰᱮᱵᱞᱚᱢᱮᱸᱴ ᱵᱞᱚᱠ : ᱱᱤᱪᱞᱳᱞ, ᱢᱤᱴᱷᱟᱣᱨᱟ ᱟᱨ ᱥᱤᱥᱣᱟ
* ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱟ ; ᱓ ᱠᱚᱢᱢᱭᱩᱱᱤᱴᱤ ᱰᱮᱵᱽᱞᱚᱯᱢᱮᱸᱴ ᱵᱞᱚᱠ : ᱵᱨᱤᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱫᱷᱟᱱᱤ, ᱟᱨ ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱟ
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱒᱕᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱟᱨ ᱑᱔ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
== ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ==
# ᱯᱷᱟᱨᱮᱱᱫᱟ (ᱟᱲᱱᱟᱫᱽ ᱱᱚᱜᱚᱨ)
# ᱱᱟᱣᱛᱟᱱᱣᱟ
# ᱯᱩᱨᱟᱱᱫᱚᱨᱯᱩᱨ
# ᱠᱚᱴᱷᱤᱵᱷᱟᱨ (ᱥᱤᱥᱣᱟ ᱱᱚᱜᱚᱨ)
# ᱴᱷᱩᱴᱷᱤᱵᱟᱨᱤ ᱠᱚᱴᱣᱟᱞᱤ
# ᱠᱚᱞᱦᱩᱭ
# ᱵᱨᱤᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ
# ᱥᱭᱟᱢᱰᱮᱣᱨᱟᱣᱟ
# ᱯᱟᱨᱥᱟᱢᱟᱞᱤᱠ
# ᱵᱟᱨᱜᱟᱰᱟᱣᱟ
# ᱯᱟᱱᱤᱭᱟᱨᱟ
# ᱪᱟᱣᱚᱠ
# ᱥᱚᱱᱟᱣᱞᱤ ᱠᱚᱴᱣᱟᱞᱤ
# ᱜᱷᱩᱜᱷᱟᱞᱤ
# ᱱᱤᱪᱞᱳᱞ
# ᱠᱚᱴᱣᱟᱞᱤ ᱥᱟᱫᱟᱨ
# ᱥᱚᱦᱜᱤᱵᱟᱨᱣᱟ
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒,᱖᱘᱔,᱗᱐᱓ ᱜᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱠᱩᱵᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱹᱨᱤ ᱠᱚ<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | accessdate = 2011-10-01 | quote = Kuwait 2,595,62 | archive-date = 2007-06-13 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070613004507/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | url-status = dead }}</ref> ᱱᱩᱠᱤᱱ ᱨᱮ ᱱᱮᱣᱟᱫᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱾<ref>{{cite web
|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
|title=2010 Resident Population Data
|publisher=U.S. Census Bureau
|accessdate=2011-09-30
|quote=Nevada 2,700,551
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019160532/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
|archivedate=19 October 2013
}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱷᱚᱱ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱮᱢᱟᱭᱟ ᱾
[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]] ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱘᱒% ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱑᱗% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱚᱫᱫᱷ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱛᱟᱭᱟᱢ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱳ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱜᱚᱣᱛᱟᱢ ᱵᱩᱫᱫᱷ ᱫᱟᱜ ᱜᱩᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱪᱮᱫᱟᱜ ᱪᱮ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮ ᱞᱩᱸᱵᱤᱱᱤ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱙᱐᱙ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒,᱓᱕᱐ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚᱨ ᱒᱓.᱕᱐% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱨᱮ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱔᱓ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱖᱒.᱗᱖% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱙᱙.᱙᱘% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱟᱨ ᱐.᱙᱐% [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱟᱹᱭᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://maharajganj.nic.in/ Maharajganj district website]
*[https://web.archive.org/web/20150204100938/http://districtcourts.nic.in/ecourts/Allahabad/Maharajganj/Maharajganj.php District Court Maharajganj]
{{Geographic location
|Centre = ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[Western Development Region, Nepal|Western Development Region]], {{flag|ᱱᱮᱯᱟᱞ}}
|Northeast = [[ᱯᱟᱪᱮ ᱪᱟᱢᱯᱟᱨᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
|East =
|Southeast = [[ᱠᱩᱥᱤᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|South = [[ᱜᱚᱨᱟᱠᱷᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southwest =
|West = [[ᱥᱤᱫᱽᱫᱷᱟᱨᱛᱷᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northwest =
}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱽᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
3207fc5bttgsx5jjek8cjqjzwtg1as1
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
6258
160796
155210
2024-12-02T08:07:22Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160796
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_skyline =
| image_caption = ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮ [[ᱜᱟᱝᱱᱟᱹᱭ|ᱜᱟᱝ ᱱᱟᱹᱭ]] ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱛᱮ [[ᱢᱟᱦᱟᱛᱢᱟ ᱜᱟᱱᱫᱷᱤ ᱯᱚᱞ|ᱢᱚᱦᱟᱛᱢᱟ ᱜᱟᱱᱫᱷᱤ ᱯᱚᱞ]]
| image_map = Bihar district location map Patna.svg
| map_caption = ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱯᱟᱴᱱᱟ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| subdivision_type2 = ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ]]
| established_title = Established
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱯᱟᱴᱱᱟ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = ᱯᱟᱨᱟ
| p1 =
| area_total_km2 = 3202
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 5,838,465
| population_footnotes =
| population_urban = 2,514,590 (43.7 ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ) (2011)
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱗᱓.᱖᱘ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ<ref>{{cite web
|url = http://www.educationforallinindia.com/page157.html
|title = District-specific Literates and Literacy Rates, 2001
|accessdate = ᱕ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱐
|publisher = Registrar General, India, Ministry of Home Affairs
|url-status = live
|archiveurl = https://web.archive.org/web/20100414170051/http://www.educationforallinindia.com/page157.html
|archivedate = 14 April 2010
}}</ref>
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ
| demographics1_info2 = ᱘᱙᱗
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 = ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱑. ᱯᱟᱴᱱᱟ, ᱒. ᱯᱟᱴᱟᱞᱤᱯᱩᱛᱨᱟ, ᱓. ᱢᱩᱸᱜᱮᱨ
| leader_title2 = ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name2 = ᱑᱔
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +05:30
| registration_plate =
| blank_name_sec1 = ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_info_sec1 = ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱓᱐ (NH 30), ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱘᱓ (NH 83)
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://patna.bih.nic.in
}}
'''ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱥᱟᱢᱟᱝ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱮᱜᱮᱞ ᱤᱨᱟᱹᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱯᱟᱴᱱᱟ]] ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ, ᱱᱚᱣᱟ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ (᱓᱘ ᱠᱷᱚᱱ)<ref name="districtcensus">{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 30 September 2011 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in | url-status = live | archiveurl = https://web.archive.org/web/20110611224943/http://www.census2011.co.in/district.php | archivedate = 11 June 2011 }}</ref> ᱟᱨ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱜᱮᱞᱢᱚᱬᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ (᱖᱔᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://www.indiamapia.com/Patna.html |title=Patna Pin Code list, Population density ,literacy rate and total Area with census 2011 details |website=www.indiamapia.com |access-date=2017-12-28 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171017092950/http://www.indiamapia.com/Patna.html |archivedate=2017-10-17 }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://updateox.com/india/district-wise-population-india-as-of-2011-census/ |title=District wise population in India as of 2011 census |date=2011-05-24 |website=updateOX |language=en-US |access-date=2017-12-28 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171229052422/https://updateox.com/india/district-wise-population-india-as-of-2011-census/ |archivedate=2017-12-29 }}</ref>
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱥᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱞᱮᱠᱴᱚᱨ (District Magistrate) ᱟᱜ ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱰᱤᱮᱢ ᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱠᱟᱞᱮᱠᱴᱨᱮᱴ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱵᱟᱥᱟ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.etext.org/Politics/World.Systems/datasets/citypop/civilizations/citypops_2000BC-1988AD |title=Populations of Largest Cities in PMNs from 2000BC to 1988AD |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070929110844/http://www.etext.org/Politics/World.Systems/datasets/citypop/civilizations/citypops_2000BC-1988AD |archivedate=29 September 2007 |url-status=dead }}</ref> ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱯᱚᱱ ᱔᱙᱐ ᱵᱤᱥᱤ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱨᱮ ᱢᱚᱜᱚᱫᱷ ᱨᱟᱡᱟ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱟᱨᱮ ᱯᱟᱴᱱᱟ, ᱚᱠᱚᱭᱟᱜ ᱯᱟᱴᱞᱤᱯᱩᱛᱨᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱟ, ᱦᱟᱨᱭᱟᱸᱠᱟ, ᱱᱚᱸᱫᱟ, ᱢᱳᱨᱭᱟ, ᱥᱩᱸᱜᱽ ᱜᱩᱯᱴ ᱟᱨ ᱯᱟᱞ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ ᱟᱜ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱢᱚᱜᱚᱫᱷ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ ᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱴᱞᱤᱯᱩᱛᱨᱟ ᱪᱮᱫᱚᱜ ᱟᱨ ᱞᱚᱞᱤᱛ ᱠᱟᱞᱟ ᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱯᱚᱥᱪᱟᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱴᱞᱤᱯᱩᱛᱨᱟ ᱟᱨᱭᱟᱵᱷᱟᱴ, ᱯᱟᱬᱤᱱᱤ, ᱵᱟᱛᱥᱭᱟᱭᱚᱱ,ᱪᱚᱬᱠᱭᱟ ᱟᱨ ᱠᱟᱞᱤᱫᱟᱥ ᱮᱢᱟᱱ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱟᱥᱴᱨᱚᱞᱚᱜᱟᱨ ᱟᱨ ᱵᱤᱫᱣᱟᱱ ᱱᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |title=Patna Tour |url=http://www.cultureholidays.com/patna/ |publisher=cultureholidays.com |accessdate=28 August 2016 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160404022210/http://cultureholidays.com/patna/ |archivedate=4 April 2016 }}</ref><ref>{{cite web |title=Ancient Patliputra |url=http://www.go4patna.com/index.php/patna/history-of-patna-ancient-pataliputra |publisher=go4patna.com |accessdate=28 August 2016 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161018235151/http://go4patna.com/index.php/patna/history-of-patna-ancient-pataliputra |archivedate=18 October 2016 }}</ref> ᱢᱳᱨᱭᱟ ᱡᱩᱜᱽ (᱓᱐᱐ ᱵᱤᱥᱤ ᱢᱟᱲᱟᱝ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱠᱛᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱔᱐᱐,᱐᱐᱐ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite book |last1=O'Malley |first1=L. S. S. |editor1-last=James |editor1-first=J. F. W. |title=History of Magadha |publisher=Veena Publication |location=Delhi |year=2005 |page=23 |isbn=978-81-89224-01-1 |url=https://books.google.com/books?id=18ULAwAACAAJ |accessdate=24 February 2011}}</ref> ᱢᱳᱨᱭᱟ ᱟᱨ᱾ᱜᱩᱯᱴ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ ᱟᱜ ᱚᱠᱛᱚ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱥᱟᱵᱢᱟᱦᱟᱫᱤᱯ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱛᱟ, ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱟᱨ ᱥᱟᱹᱥᱠᱨᱤᱛᱤᱠ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱢᱤ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱜᱩᱯᱴ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ ᱟᱜ ᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱮ, ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱦᱚᱦᱤᱢᱟ ᱟᱫ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱑᱗ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱟᱵᱫᱤ ᱨᱮ ᱤᱝᱜᱽᱨᱟᱹᱡᱽ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱡᱮᱜᱮᱛᱟᱹᱨᱤ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱡᱤᱸᱣᱤᱫ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
===ᱱᱟᱣᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ===
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱟᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱵᱟᱸᱜᱟᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ [[ᱢᱩᱨᱥᱤᱫᱟᱵᱟᱫᱽ]] ᱥᱟᱶᱛᱮ, [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱥᱣᱟ ᱟᱜ ᱧᱮᱞ ᱵᱟᱨᱟ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ, [[ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ]] ᱟᱜ ᱯᱨᱟᱸᱛᱤᱭ ᱯᱟᱨᱤᱥᱚᱫ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱯᱛᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱗᱗᱐ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱑᱗᱙᱓ ᱨᱮ, ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱢᱤᱫ ᱵᱷᱮᱡᱟᱨ ᱡᱩᱰᱤᱥᱚᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=Pp9hxBMGOmQC&pg=PA17&lpg=PA17&dq=patna+district+created+18&source=bl&ots=IK9Nr_1Vd-&sig=peFUC9MnPagIzI61lHGwEo4wNEc&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjL8s__pK3YAhVLtI8KHfHnDFQQ6AEIWDAH#v=onepage&q=patna%2520district%2520created%252018&f=false |title=The Artisans in 18th Century Eastern India, a History of Survival |last=Singh |first=Vipul |date=2005 |publisher=Concept Publishing Company |isbn=9788180692352 |language=en |access-date=2017-12-28 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171229112133/https://books.google.com/books?id=Pp9hxBMGOmQC&pg=PA17&lpg=PA17&dq=patna+district+created+18&source=bl&ots=IK9Nr_1Vd-&sig=peFUC9MnPagIzI61lHGwEo4wNEc&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjL8s__pK3YAhVLtI8KHfHnDFQQ6AEIWDAH#v=onepage&q=patna%2520district%2520created%252018&f=false |archivedate=2017-12-29 }}</ref>
===ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱛᱟᱭᱚᱢ===
ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱷᱚᱱ : ᱳᱨᱜᱟᱱᱤᱡᱟᱹᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱥᱟᱞ ᱑᱙᱗᱒ ᱨᱮ ᱤᱯᱷᱮᱠᱴᱤᱵ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱙ ᱱᱚᱵᱷᱮᱢᱵᱚᱨ, ᱑᱙᱗᱒ ᱨᱮ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ]] ᱥᱟᱵᱼᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱯᱚᱱ ᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱞᱟᱸᱫᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱴᱷᱟᱯᱚᱱ ᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/nalanda-celebrates-foundation-day/articleshow/61583344.cms |title=Nalanda celebrates foundation day — Times of India |website=The Times of India |access-date=2017-12-28 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171229130859/https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/nalanda-celebrates-foundation-day/articleshow/61583344.cms |archivedate=2017-12-29 }}</ref>
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
[[File:Patna district.PNG|thumb|300px|ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱚᱠᱥᱟ]]
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱥᱚᱱ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ,ᱠᱚᱸᱧᱮ ᱨᱮ ᱜᱮᱸᱜᱥ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱱᱟᱞᱟᱸᱫᱟ,ᱟᱨᱣᱟᱞ ᱟᱨ [[ᱡᱚᱦᱟᱱᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱵᱮᱜᱩᱥᱚᱨᱟᱭ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱞᱚᱠᱷᱤᱥᱟᱹᱨᱟᱹᱭ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱚᱛᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚᱸᱧᱮ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱷᱮ ᱨᱮ ᱜᱟᱰᱟ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱮᱥᱟᱨ ᱓,᱒᱐᱒ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑,᱒᱓᱖ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ,<ref name='Reference Annual'>{{cite book | last1 = Srivastava, Dayawanti et al. (ed.) | title = India 2010: A Reference Annual | chapter = States and Union Territories: Bihar: Government | edition = 54th | publisher = Additional Director General, Publications Division, [[Ministry of Information and Broadcasting (India)]], [[Government of India]] | year = 2010 | location = New Delhi, India | pages = 1118–1119 | isbn = 978-81-230-1617-7}}</ref> ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱚᱞᱚᱢᱳᱱ ᱰᱤᱯ' ᱢᱚᱠᱤᱨᱟ ᱰᱤᱯ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref name='Islands'>{{cite web | url = http://islands.unep.ch/Tiarea.htm | title = Island Directory Tables: Islands by Land Area | accessdate = 11 October 2011 | date = 18 February 1998 | publisher = [[United Nations Environment Program]] | quote = Makira 3,190km2 | url-status = live | archiveurl = https://archive.is/20151201081219/http://islands.unep.ch/Tiarea.htm | archivedate = 1 December 2015 }}</ref>
===ᱵᱚᱱᱚᱛ===
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱒᱓ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱟᱫᱟᱨ, ᱯᱷᱩᱞᱣᱟᱨᱤ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ, ᱥᱟᱢᱯᱟᱴᱪᱟᱠ, ᱯᱚᱞᱤᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱯᱷᱟᱴᱩᱦᱟ, ᱠᱷᱩᱥᱨᱩᱯᱩᱨ, ᱫᱚᱱᱤᱭᱟᱣᱟᱱ, ᱵᱚᱠᱷᱛᱤᱭᱟᱨᱯᱩᱨ, ᱵᱟᱲ, ᱵᱮᱞᱪᱤ, ᱟᱛᱷᱢᱟᱞᱜᱚᱞᱟ, ᱢᱚᱠᱟᱢᱟ, ᱯᱟᱱᱰᱟᱨᱚᱠ, ᱜᱷᱚᱥᱣᱟᱨᱤ, ᱵᱤᱦᱛᱟ, ᱢᱟᱱᱮᱨ, ᱫᱟᱱᱟᱯᱩᱨ, ᱱᱳᱵᱟᱛᱯᱩᱨ, ᱵᱤᱠᱨᱟᱢ, ᱢᱟᱥᱳᱨᱦᱤ,ᱫᱷᱟᱱᱟᱨᱩᱣᱟ, ᱯᱩᱱᱯᱩᱱ ᱾
===ᱥᱟᱵᱽ-ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ===
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱥᱟᱵᱽᱼᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ:
#ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱟᱫᱟᱨ
#ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ
#ᱵᱟᱲ
#ᱫᱟᱱᱟᱯᱩᱨ
#ᱢᱟᱥᱳᱨᱦᱤ
#ᱯᱚᱞᱤᱜᱚᱸᱡᱽ
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
{{bar box
|title=ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|titlebar=#Fcd116
|left1=ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|right1=ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|orange|91.74}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ]]|green|7.54}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜ|black|0.37}}
{{bar percent|ᱠᱨᱤᱛᱟᱱ|blue|0.21}}
{{bar percent|ᱡᱟᱭᱱ|brown|0.04}}
{{bar percent|ᱥᱤᱠᱷ|olive|0.08}}
{{bar percent|ᱵᱚᱫᱫᱷᱟᱢ|yellow|0.02}}
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱕᱘,᱓᱘,᱔᱖᱕ ᱜᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ,<ref name="districtcensus"/> ᱱᱤᱠᱟᱨᱟᱜᱩᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱢᱟᱱ<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | accessdate = 1 October 2011 | quote = Nicaragua 5,666,301 July 2011 est. | url-status = live | archiveurl = https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | archivedate = 27 September 2011 }}</ref> ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱢᱮᱨᱤᱞᱮᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref>{{cite web
|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
|title=2010 Resident Population Data
|publisher=U. S. Census Bureau
|accessdate=30 September 2011
|quote=Maryland 5,773,552
|url-status=dead
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019160532/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
|archivedate=19 October 2013
}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱕ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱑,᱘᱒᱓ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱠᱚ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱟᱨ (᱔,᱗᱒᱐ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱒᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚᱨ ᱒᱒.᱓᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱘᱙᱗ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/>
ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱗᱒.᱔᱗% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ
᱾<ref name=districtcensus/>
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱙᱓.᱑᱘% [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], ᱕.᱑᱙% [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱟᱨ ᱑.᱒᱔% ᱢᱮᱭᱛᱷᱤᱞᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱞᱟᱹᱭᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=10,28,073|13=᱑᱙᱑᱑|14=10,18,226|15=᱑᱙᱒᱑|16=9,98,101|17=᱑᱙᱓᱑|18=11,68,744|19=᱑᱙᱔᱑|20=13,57,416|21=᱑᱙᱕᱑|22=16,00,295|23=᱑᱙᱖᱑|24=18,61,811|25=᱑᱙᱗᱑|26=22,50,883|27=᱑᱙᱘᱑|28=30,19,201|29=᱑᱙᱙᱑|30=36,18,211|31=᱒᱐᱐᱑|32=47,18,592|33=᱒᱐᱑᱑|34=58,38,465|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=middle}}
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
᱒᱐᱐᱖ ᱨᱮ ᱯᱚᱸᱪᱟᱭᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱫᱚ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱕᱐ ᱟᱹᱰᱤ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱧᱩᱛᱩᱛ [[ᱫᱚᱦᱟ]] ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=brgf/> ᱱᱚᱣᱟ ᱓᱘ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ<ref>By: Manav Saurav : Government of Bihar website :gov.bih.nic.in/Profile/Districts.htm</ref> ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱵᱟᱠᱣᱟᱨᱰ ᱨᱤᱡᱟᱱ ᱜᱨᱟᱱᱴ ᱯᱷᱟᱱᱰ ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ ((BRGF) ᱠᱷᱚᱱ ᱪᱟᱣᱞᱮ ᱥᱮᱴᱮᱨᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=brgf>{{cite web|author=Ministry of Panchayati Raj|date=8 September 2009|title=A Note on the Backward Regions Grant Fund Programme|publisher=National Institute of Rural Development|url=http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf|accessdate=27 September 2011|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120405033402/http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf|archivedate=5 April 2012}}</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱵᱟᱝ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱯᱨᱟᱵᱷᱮᱴ ᱟᱥᱲᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱥᱲᱟ ᱢᱩᱬ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱟᱨ ᱤᱝᱜᱽᱞᱤᱥ ᱥᱮᱪᱮᱪ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱰᱤᱭᱟᱢ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=a4cFtJv3CsQC&pg=PA65&lpg=PA65&dq=schools+patna+english+languages+of+instruction&source=bl&ots=82t9Tez_8e&sig=fa_I9HWgjyWljY3y_UxiensBHE4&hl=en&sa=X&ei=TFSEVYuqKMy6uATTmoGwDg&ved=0CE0Q6AEwCQ#v=onepage&q=schools%20patna%20english%20languages%20of%20instruction&f=false | title=International Aid and Private Schools for the Poor: Smiles, Miracles and Markets | publisher=Edward Elgar Publishing, 2013 | author=Dixon, Pauline | year=2013 | page=65 | isbn=9781781953457 | url-status=live | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150619221812/https://books.google.com/books?id=a4cFtJv3CsQC&pg=PA65&lpg=PA65&dq=schools+patna+english+languages+of+instruction&source=bl&ots=82t9Tez_8e&sig=fa_I9HWgjyWljY3y_UxiensBHE4&hl=en&sa=X&ei=TFSEVYuqKMy6uATTmoGwDg&ved=0CE0Q6AEwCQ#v=onepage&q=schools%20patna%20english%20languages%20of%20instruction&f=false | archivedate=2015-06-19 }}</ref> ᱟᱥᱲᱟ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱥᱲᱟ ᱵᱤᱱᱤᱰ ᱵᱚᱨᱰ, ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱤᱰᱤᱞ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱵᱚᱨᱰ (CBSE) ᱟᱨ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱥᱟᱸᱥᱛᱷᱚᱱ (NIOS) ᱟᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱢᱤᱰᱤᱞ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱠᱮᱱᱴᱤᱯᱷᱤᱠᱮᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="boards">{{cite web | url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/Class-XI-admission-process-begins-in-many-schools/articleshow/47376443.cms | title=Class XI admission process begins in many schools | publisher=The Times of India | date=23 May 2015 | accessdate=29 December 2017 | url-status=live | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304025641/http://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/Class-XI-admission-process-begins-in-many-schools/articleshow/47376443.cms | archivedate=4 March 2016 }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [https://patna.nic.in/ Official website]
{{commons category}}
{{Geographic location
|Centre = ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱵᱚᱭᱤᱥᱟᱞᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northeast = [[ᱥᱟᱢᱟᱥᱛᱤ ᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|East = [[ᱵᱮᱜᱩᱥᱟᱨᱟᱭ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast = [[ᱱᱟᱞᱚᱱᱫᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|South = [[ᱡᱚᱦᱟᱱᱟᱵᱟᱫᱽ]]
|Southwest = [[ᱟᱨᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|West = [[ᱵᱷᱳᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱷᱚᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northwest = [[ᱥᱟᱨᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
}}
{{ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱤᱱᱰᱟᱹᱥᱴᱨᱤ ᱟᱨ ᱠᱚᱢᱯᱟᱹᱱᱤ}}
{{ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
{{ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ}}
{{Patna Division topics}}
{{ᱯᱟᱴᱱᱟ}}
{{Authority control}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
{{Authority control}}
a1gaohmbrr49n6jntr5vo1fgq33olag
ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
6678
160806
157543
2024-12-02T08:12:18Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160806
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_map = MP Khandwa district map.svg
| image_skyline = Omkareshwar1.JPG
| image_caption = ᱳᱢᱠᱟᱨᱮᱥᱚᱨ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱱᱟᱨᱢᱟᱫᱟ
| map_caption = ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱚᱠᱮᱥᱚᱱ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| subdivision_name2 = [[ᱤᱱᱫᱚᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ|ᱤᱱᱫᱚᱨ]]
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = ᱯᱟᱨᱟ
| p1 = [[ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ]], ᱯᱩᱱᱟᱥᱟ ([[ᱢᱩᱱᱫᱤ]]), [[ᱦᱟᱨᱥᱩᱫᱽ]], [[ᱯᱟᱱᱫᱷᱱᱟ]]
| area_total_km2 =
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 1,310,061
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱖᱗.᱕᱓ ᱥᱟᱭ ᱠᱚᱲᱟ
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ
| demographics1_info2 = ᱙᱔᱔
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 = ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ
| leader_title2 = ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name2 = ᱵᱟᱜᱟᱞᱤ (᱑᱗᱔)<br>ᱢᱟᱱᱫᱷᱛᱟ (᱑᱗᱕)<br>ᱦᱟᱨᱥᱩᱫᱽ (᱑᱗᱖)<br>ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ (᱑᱗᱗)
<br>ᱯᱟᱱᱫᱷᱱᱟ (᱑᱗᱘)
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +05:30
| registration_plate =
| blank_name_sec1 = ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_info_sec1 = ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ-ᱤᱱᱫᱚᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱰᱟᱦᱟᱨ <br> ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ-ᱢᱩᱱᱫᱤ-ᱟᱥᱛᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱰᱟᱦᱟᱨ <br> ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ-ᱟᱢᱨᱟᱵᱟᱛᱤ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://khandwa.nic.in District Admin
}}
'''ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱛᱟᱞᱢᱟ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱢᱩᱱᱫᱤ, ᱦᱚᱨᱥᱩᱫᱽ, ᱯᱚᱱᱫᱷᱱᱟ ᱟᱨ ᱚᱸᱠᱟᱨᱮᱥᱚᱨ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱨ ᱖᱒᱐᱖ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑,᱓᱑᱐,᱐᱖᱑ (᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱱᱟᱨᱢᱟᱫᱟ ᱜᱟᱰᱟ, ᱠᱷᱮᱨᱠᱷᱟᱞᱤ ᱜᱟᱰᱟ, ᱪᱚᱛᱤ ᱛᱟᱣᱟ ᱜᱟᱰᱟ, ᱥᱤᱵᱷ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱚᱣᱟᱨ ᱜᱷᱟᱴᱤ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱟᱨᱢᱟᱫᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱨ ᱥᱟᱛᱯᱩᱲᱟ ᱨᱮᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱜ ᱟ ᱾ ᱵᱩᱨᱦᱟᱱᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ, ᱛᱟᱯᱛᱤ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱟᱨ ᱵᱩᱨᱦᱟᱱᱯᱩᱨ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱣᱟᱜ ᱥᱟᱛᱯᱩᱲᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱜᱟᱦ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ ᱟᱨ [[ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱣᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ ᱟᱥᱤᱨᱜᱚᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱤᱞᱟ, ᱟᱫᱚ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱡᱡᱚᱛ ᱮᱢᱚᱜ ᱟ, "ᱠᱟᱴᱷᱤ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱟᱠᱠᱟᱱ" ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱟ ᱾ ᱵᱮᱛᱩᱱ ᱟᱨ [[ᱦᱟᱨᱫᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ, [[ᱫᱮᱵᱟᱥ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱟᱨ [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱘᱑᱘ ᱨᱮ ᱢᱚᱨᱟᱴᱷᱟ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ [[ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱨᱟᱡᱽ]] ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱮᱢ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱟᱨ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱫᱚ ᱛᱟᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱮᱨᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱵᱮᱱᱟᱜ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱪᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ, ᱟᱫᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱦᱟᱱᱛᱟᱨᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱟ, [[ᱤᱱᱫᱚᱨ]] ᱫᱮᱦᱟᱛ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱔᱗ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱛᱟᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱮᱨᱟᱨ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱟᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱵᱮᱱᱟᱜ ᱮᱱᱟ ᱾
᱑᱙᱕᱖ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱛᱤᱥ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱛᱟᱞᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱮᱥᱟ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱛᱟᱞᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱦᱟᱱᱛᱟᱨᱚᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱪᱮ ᱟᱨ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱟᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱮᱨᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱮᱨᱵᱩᱰᱰᱟ (ᱱᱟᱨᱢᱟᱫᱟ) ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱫᱚ᱑᱙᱔᱗ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱟᱞᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ (ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱵᱮᱱᱟᱜ ᱮᱱᱟ ᱾<ref>Hunter, William Wilson, Sir, et al. (1908). ''Imperial Gazetteer of India'', Volume 6. 1908-1931; Clarendon Press, Oxford</ref> ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱟᱞᱟᱛ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱑᱕ ᱚᱜᱥᱴ ᱒᱐᱐᱓ ᱨᱮ ᱵᱩᱨᱦᱟᱱᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱟᱴᱤᱧ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱤᱱᱫᱚᱨ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱛᱟᱵᱤᱥ ᱾ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱢᱩᱸᱫᱤ, ᱦᱟᱨᱥᱩᱫᱽ, ᱯᱟᱱᱫᱷᱱᱟ, ᱳᱸᱠᱟᱨᱮᱥᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
᱒᱐᱐᱖ ᱨᱮ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱫᱚ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱕᱐ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱫᱚ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱔ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱫᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱦᱟᱱᱛᱟᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱜᱨᱟᱱᱴ (Backward Regions Grant Fund) ᱯᱷᱚᱸᱰ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱮᱫᱟ ᱾<ref name=brgf>{{cite web|author=Ministry of Panchayati Raj |date=8 September 2009 |title=A Note on the Backward Regions Grant Fund Programme |publisher=National Institute of Rural Development |url=http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf |accessdate=27 September 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120405033402/http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf |archivedate= 5 April 2012 }}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=2,10,188|13=᱑᱙᱑᱑|14=2,50,875|15=᱑᱙᱒᱑|16=2,54,443|17=᱑᱙᱓᱑|18=2,99,822|19=᱑᱙᱔᱑|20=3,29,540|21=᱑᱙᱕᱑|22=3,46,916|23=᱑᱙᱖᱑|24=4,46,906|25=᱑᱙᱗᱑|26=5,68,143|27=᱑᱙᱘᱑|28=7,29,781|29=᱑᱙᱙᱑|30=8,98,596|31=᱒᱐᱐᱑|32=10,78,251|33=᱒᱐᱑᱑|34=13,10,061|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=right}}᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑,᱓᱑᱐,᱐᱖᱑ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ,<ref name=districtcensus>{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱓᱗᱔ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱯᱟᱲᱟᱣ ᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱑᱗᱘ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱠᱚ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱔᱖᱐ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱜᱨᱚᱛᱷ ᱫᱚ ᱒᱑.᱔᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱱᱤᱢᱟᱲ ᱨᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱔᱔ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱖᱗.᱕᱓% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ===
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱗᱖.᱖᱖% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], ᱙.᱗᱑% [[ᱠᱚᱨᱠᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱚᱨᱠᱩ]], ᱖.᱐᱘% [[ᱵᱷᱤᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱤᱞᱤ]], ᱓.᱒᱐% [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]], ᱑.᱒᱔% [[ᱜᱚᱸᱰᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱜᱚᱸᱰᱤ]], ᱑.᱐᱕% [[ᱢᱚᱨᱟᱴᱷᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱚᱨᱟᱴᱷᱤ]], ᱐.᱕᱒% [[ᱥᱤᱱᱫᱷᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱤᱱᱫᱷᱤ]] ᱟᱨ [[ᱜᱩᱡᱟᱨᱟᱛᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱜᱩᱡᱟᱨᱟᱛᱤ]] ᱩᱱᱠᱩᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
ᱨᱚᱨᱚᱲ ᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ [[ᱱᱤᱢᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱱᱤᱢᱟᱲᱤ]], [[ᱵᱷᱤᱞ ᱯᱟᱹᱨᱥ|ᱵᱷᱤᱞ]] ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱖᱔᱐᱐᱐ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱫᱚ ᱫᱮᱣᱱᱟᱜᱽᱨᱤ ᱨᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite encyclopedia|editor=M. Paul Lewis |encyclopedia=Ethnologue: Languages of the World |title=Bareli, Rathwi: A language of India |url=http://www.ethnologue.com/show_uage.asp?ce=bgd |accessdate=2011-09-28 |edition=16th |year=2009 |publisher=SIL International |location=Dallas, Texas }}{{dead link|date=May 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
==ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ==
*᱑-[[ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ]]-᱒᱕᱙,᱔᱓᱖
*᱒-[[ᱢᱩᱱᱫᱤ]]-᱓᱐,᱐᱐᱐
*᱓-[[ᱦᱟᱨᱥᱩᱫᱽ]]-᱒᱗,᱐᱐᱐
*᱔-[[ᱯᱟᱱᱫᱷᱱᱟ]]-᱒᱘,᱐᱐᱐
*᱕-ᱳᱸᱠᱟᱨᱮᱥᱚᱨ-᱒᱐,᱐᱐᱐
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{commons category}}
{{Geographic location
|Centre = ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱫᱮᱵᱟᱥ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northeast = [[ᱦᱟᱨᱫᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|East = [[ᱵᱮᱛᱩᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast = [[ᱟᱢᱨᱟᱣᱟᱛᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]]
|South = [[ᱵᱩᱨᱦᱚᱱᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southwest =
|West = [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northwest =
}}
{{coord|21|49|48|N|76|20|24|E|region:IN-MP_type:adm2nd_source:kolossus-nowiki|display=title}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱠᱷᱟᱸᱰᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
ac3bx74wff401h70ox3c1m2fig6iqpp
ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
6790
160761
148886
2024-12-02T01:08:52Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160761
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_map = India Uttar Pradesh districts 2012 Rampur.svg
| map_caption = ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 = ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name2 = [[ᱢᱚᱨᱟᱫᱚᱵᱟᱫᱽ ᱛᱷᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱚᱨᱟᱫᱟᱵᱟᱫᱽ]]
| established_title = Established
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = para
| p1 =
| area_total_km2 = 2367
| area_footnotes =
| population_as_of =
| population_total = 2,335,819
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱕᱓.᱓᱔%
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ
| demographics1_info2 =
| leader_title = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱞᱮᱥᱴᱚᱨ
| leader_name = ᱟᱣᱱᱡᱟᱱᱮᱭᱟ ᱠᱩᱢᱟᱨ ᱥᱤᱝ (IAS)
| leader_title1 = ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ
| leader_title2 =
| leader_name2 =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +05:30
| registration_plate =
| blank_name_sec1 =
| blank_info_sec1 =
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://rampur.nic.in/
}}
'''ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ [[ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ, ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ|ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱢᱩᱨᱟᱫᱟᱵᱟᱫᱽ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱨ ᱒,᱓᱖᱗ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱙᱑᱔ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱟᱭᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
== ᱚᱛᱱᱚᱜ ==
ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱤᱥᱟᱹ 78-0-54 ᱟᱨ 69-0-28 ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱟᱨ ᱚᱥᱟᱨ 28-25 ᱟᱨ 29-10 ᱠᱚᱧᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱨ ᱒᱓᱖᱗ ᱫᱚᱦᱨᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>[http://rampur.nic.in/profile.htm</ref>। ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱱᱚᱣᱟ ᱞᱮᱠᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱼ
* ᱠᱚᱧᱮ :[[ᱩᱫᱷᱚᱢ ᱥᱤᱝ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱩᱫᱷᱚᱢᱥᱤᱝᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]],
* ᱥᱟᱢᱟᱝ :[[ᱵᱟᱨᱮᱞᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]],
* ᱯᱟᱪᱮ :[[ᱢᱚᱨᱫᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
* ᱮᱛᱚᱢ : [[ᱵᱚᱫᱟᱭᱩᱸ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱚᱫᱟᱭᱩᱸ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱴᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱑᱙᱒ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱑᱖᱖.᱔ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱩᱥᱩᱞ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱒᱔ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ [[ᱩᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱞᱚᱠᱱᱚᱣ|ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱓᱐᱒ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱟᱨ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱘᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
[[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱒᱓,᱓᱕,᱘᱑᱙ ᱜᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱟᱫᱚ ᱞᱟᱛᱵᱷᱤᱭᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | accessdate = 2011-10-01 | quote = Latvia 2,204,708 July 2011 est. | archive-date = 2011-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | url-status = dead }}</ref> ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱱᱤᱭᱩ [[ᱢᱮᱠᱥᱤᱠᱳ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱾<ref>{{cite web|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|title=2010 Resident Population Data|publisher=U. S. Census Bureau|accessdate=2011-09-30|quote=New Mexico - 2,059,179|archive-date=2010-12-27|archive-url=https://archive.today/20101227010452/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|url-status=dead}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱙᱔ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱯᱟᱲᱟᱣ ᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱙᱘᱗ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱠᱚ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒,᱕᱖᱐ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱜᱨᱚᱛᱷ ᱫᱚᱨ ᱒᱑.᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱐᱕ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱗᱕.᱐᱘% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
[[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱗᱔.᱐᱓% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], ᱒᱓.᱐᱔% [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱟᱨ ᱒.᱕᱔% ᱯᱚᱧᱡᱟᱵᱤ ᱫᱚ ᱤᱧᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱞᱟᱹᱭᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=5,46,151|13=᱑᱙᱑᱑|14=5,44,695|15=᱑᱙᱒᱑|16=4,66,059|17=᱑᱙᱓᱑|18=4,78,343|19=᱑᱙᱔᱑|20=4,91,794|21=᱑᱙᱕᱑|22=5,60,017|23=᱑᱙᱖᱑|24=7,01,537|25=᱑᱙᱗᱑|26=9,01,209|27=᱑᱙᱘᱑|28=11,78,621|29=᱑᱙᱙᱑|30=15,02,141|31=᱒᱐᱐᱑|32=19,23,739|33=᱒᱐᱑᱑|34=23,35,819|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=middle}}{{bar box
| width = 300px
| barwidth = 250px
| title = ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ (᱒᱐᱑᱑)
| titlebar = #E5E4E2
| left1 = ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
| right1 = ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
| float = right
| bars =
{{bar percent|[[ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ]]|green|᱕᱐.᱕᱗}}
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|orange|᱔᱕.᱙᱗}}
{{bar percent|[[ᱥᱤᱠᱷ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱤᱠᱷ]]|yellow|᱒.᱘᱐}}
{{bar percent|[[ᱠᱨᱤᱥᱛᱟᱱ]]|blue|᱐.᱓᱙}}
{{bar percent|[[ᱡᱚᱱᱚᱝ|ᱡᱮᱱ]]|pink|᱐.᱐᱖}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜ†|black|᱐.᱐᱒}}
|caption=Distribution of religions<br />
†<small>[[ᱵᱩᱰᱰᱷᱟᱥ|ᱵᱩᱰᱰᱷᱟᱥ]] (<᱐.᱐᱒%).</small>
}}
==ᱨᱟᱡᱽ ᱟᱹᱨᱤ==
ᱩᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱥᱩᱦᱟᱨ, ᱥᱚᱢᱚᱨᱣᱟ,ᱵᱤᱞᱟᱥᱯᱩᱨ, ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱢᱤᱞᱚᱠ ᱨᱮ ᱦᱟᱴᱤᱧ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="ECI">[http://eci.nic.in/eci_main/CurrentElections/CONSOLIDATED_ORDER%20_ECI%20.pdf ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱟᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ (ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱦᱟᱴᱤᱧ ᱒᱐᱐᱘) - ][[Election Commission of India]]<span> </span></ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾
== ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ==
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱖ ᱛᱮᱦᱥᱤᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
᱑-ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱟᱫᱟᱨ
᱒-ᱥᱟᱦᱟᱵᱟᱫᱽ
᱓-ᱵᱤᱞᱟᱥᱯᱩᱨ
᱔-ᱢᱤᱞᱟᱠ
᱕-ᱥᱣᱟᱨ
᱖-ᱴᱟᱸᱰᱟ (ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱟᱲᱟᱜ ᱥᱣᱟᱨ ᱛᱮᱦᱥᱤᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱫᱚ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱛᱮᱦᱥᱤᱞ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ)
᱒᱐᱐᱑ ᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚᱨ ᱒᱔.᱙᱗% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{reflist}}
{{Geographic location
|Centre = ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱩᱫᱷᱚᱢ ᱥᱤᱝ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
|Northeast =
|East = [[ᱵᱟᱨᱮᱞᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast =
|South = [[ᱵᱩᱰᱟᱣᱩᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southwest =
|West = [[ᱢᱚᱨᱫᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northwest =
}}
{{coord|28|48|00|N|79|01|12|E|region:IN-UP_type:adm2nd_source:kolossus-nowiki|display=title}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:Minority Concentrated Districts in India]]
6sv2wwrgv1cowigud14qj5vrewhdk4u
ᱪᱚᱠᱣᱟᱲᱟ
0
6805
160716
159818
2024-12-01T13:12:49Z
Pywikisat
8643
/* ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ */
160716
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = Chakwara
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = village
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Rajasthan#India
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = Location in Rajasthan, India
| coordinates = {{coord|26.61021|N|75.51315|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = Country
| subdivision_name = {{flag|India}}
| subdivision_type1 = [[States and territories of India|State]]
| subdivision_name1 = [[Rajasthan]]
| subdivision_type2 = [[List of districts of India|District]]
| subdivision_name2 = Jaipur
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| parts_type = [[Taluka]]s
| parts = Phagi
| government_type =
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = <ref>[http://www.censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Village_Directory/View_data/Village_Profile.aspx Census India]</ref>
| area_rank =
| area_total_km2 = 23.91
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 383
| population_total = 3,824<ref>http://www.populationofindia.co.in/rajasthan/jaipur/phagi/.chakwara</ref>
| population_as_of =
| population_rank =
| population_density_km2 = 160
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = Languages
| demographics1_title1 = Official
| demographics1_info1 = [[Hindi language|Hindi]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +5:30
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = 303005
| area_code_type = Telephone code
| area_code = 911430
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = [[Lok Sabha]] constituency
| blank1_info_sec1 = Ajmer
| blank2_name_sec1 = [[Vidhan Sabha]] constituency
| blank2_info_sec1 = [[Dudu (Rajasthan Assembly constituency)|Dudu]]<ref>http://eci.nic.in/eci_main/CurrentElections/CONSOLIDATED_ORDER%20_ECI%20.pdf</ref>
| blank3_name_sec1 = Distance from Phagi
| blank3_info_sec1 = {{convert|4|km|mi}} West ([[State Highway 2 (Rajasthan)|land]])
| blank4_name_sec1 = Distance from Chauru
| blank4_info_sec1 = {{convert|10|km|mi}} East ([[State Highway 2 (Rajasthan)|land]])
| website =
| iso_code = [[ISO 3166-2:IN|RJ-IN]]
| footnotes =
}}
'''ᱪᱚᱠᱣᱟᱲᱟ''' [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱨᱟᱡᱚᱥᱛᱷᱟᱱ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱚᱭᱯᱩᱨ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱜᱤ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱨᱮ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱠᱟᱱ ᱢᱤᱫ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱟᱱᱟ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱱᱜᱟᱬᱱᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱪᱚᱠᱣᱟᱲᱟ ᱨᱮ, ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱓,᱘᱒᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱵᱟᱫᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱚᱱᱟ ᱨᱮ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ (᱕᱒.᱒᱘ ᱵᱟᱵᱟ ᱦᱚᱲ ᱟᱨ ᱔᱗.᱗᱒% ᱛᱤᱨᱞᱟ) ᱟᱨ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱛᱮ ᱔᱘᱔ ᱴᱟᱜ ᱜᱟᱱ ᱚᱲᱟᱜ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱠᱚᱣᱟ᱾ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱒᱓.᱙᱑ ᱠᱤᱢᱤ᱒ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ᱾ ᱪᱚᱠᱣᱟᱲᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱒ ᱯᱨᱚᱛᱷᱚᱢᱤᱠ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱪᱤᱴᱷᱤ ᱥᱟᱠᱟᱢ ᱚᱲᱟᱜ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
darba1fg7hdtfyuyi11eup2ejepl6ys
ᱪᱚᱢᱚᱱ
0
6839
160717
36527
2024-12-01T13:15:17Z
Pywikisat
8643
/* ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ */
160717
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| official_name = ᱪᱚᱢᱚᱱ
| native_name =
| other_name =
| settlement_type = [[ᱵᱟᱡᱟᱨ]]
| image = Chaman City.jpg
| image_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱟᱨ ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱴ
| coordinates =
{{coord|30|55|20|N|66|26|41|E|region:PK_type:city|display=inline,title}}
| pushpin_map = Balochistan Pakistan#Pakistan#Asia#Earth
| pushpin_label_position = <!-- left, right, top, bottom, none -->
| pushpin_map_alt =
| pushpin_mapsize =
| pushpin_map_caption =
| subdivision_type = [[ᱫᱤᱥᱚᱢ]]
| subdivision_name = [[ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ]]
| subdivision_type1 = [[Subdivisions of Pakistan|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = <!-- Deleted image removed: [[File:Flag of Balochistan Province, Pakistan.png|23px]] -->ᱵᱟᱞᱚᱪᱤᱥᱛᱟᱱ
| subdivision_type2 = [[Subdivisions of Pakistan|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱠᱤᱞᱟ ᱚᱵᱽᱫᱩᱞᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| population_total = 440,314
| population_as_of = 2017
| population_est =
| pop_est_as_of =
| population_footnotes =
| area_total_km2 =
| elevation_m = 1338
| population_density_km2 =
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| blank_name_sec2 = Number of [[Union councils of Pakistan|Union Councils]]
| blank_info_sec2 = 13
| area_code =
| area_code_type = [[List of dialling codes of Pakistan|0826]]
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +5
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱪᱚᱢᱚᱱ''' (ᱯᱟᱥᱛᱷᱚ, ᱩᱨᱫᱩ '''چمن''') ᱫᱚ [[ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱟᱞᱚᱪᱤᱥᱛᱟᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱤᱞᱞᱟ ᱚᱵᱽᱫᱩᱞᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱟᱡᱟᱨ ᱫᱚ [[ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱟᱱᱫᱟᱦᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱣᱮᱥ ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱵᱚᱨᱰᱚᱨ ᱠᱨᱚᱥᱤᱝ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱟᱹᱠᱷᱤᱱ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ ᱾ ᱠᱣᱮᱴᱟ ᱵᱟᱠᱟᱨ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱟᱟᱡᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱵᱟᱞᱚᱪᱤᱥᱛᱟᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱩᱛᱟᱹᱨ ᱱᱟᱠᱷᱟ ᱯᱟᱥᱛᱷᱩᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱦᱚᱭ ᱦᱤᱥᱤᱫ==
ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱨᱮᱫᱚ ᱟᱧᱪᱚᱞᱤᱠ ᱦᱚᱭ ᱦᱤᱥᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱮ ''ᱞᱚᱞᱚ ᱱᱟᱥᱮ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱦᱚᱭ ᱦᱤᱥᱤᱫ'' ᱟᱹᱭᱠᱟᱜ-ᱟ ᱾ ([[Köppen climate classification|Köppen]] ''BSh'') ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱦᱟᱨᱟ ᱦᱟᱹᱨᱤ ᱥᱮᱨᱢᱟᱠᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱯ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ 19.0 °C ᱾ ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱥᱮᱨᱢᱟᱠᱤᱭᱟᱹ ᱦᱟᱨᱟ ᱦᱟᱹᱨᱤ ᱡᱟᱹᱲᱤ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ 232 mm ᱾ ᱡᱩᱱ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ ᱨᱚᱦᱚᱲ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱩᱱ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮᱫᱚ ᱱᱚᱰᱮ 0 mm ᱮ ᱡᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱚᱫᱟ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱫᱚ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱨᱮᱫᱚ 65 mm ᱮ ᱡᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱾
ᱱᱚᱰᱮ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱳᱱ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱞᱚᱞᱚᱣᱟ ᱾ ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱟᱨᱟ ᱦᱟ,ᱨᱤ ᱛᱟᱯ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ 31.0 °C ᱾ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱳᱱᱟᱜ ᱨᱮᱭᱟᱲ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱟᱨᱟ ᱦᱟᱹᱨᱤ ᱛᱟᱯ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ 6.4 °C ᱾
{{Weather box
|width = auto
| location = Chaman
| metric first = Yes
| single line = Yes
| Jan high C = 13.3
| Feb high C = 16.0
| Mar high C = 21.2
| Apr high C = 27.3
| May high C = 33.8
| Jun high C = 38.7
| Jul high C = 39.3
| Aug high C = 38.5
| Sep high C = 35.2
| Oct high C = 29.2
| Nov high C = 21.1
| Dec high C = 16.8
| Jan mean C = 6.4
| Feb mean C = 9.0
| Mar mean C = 13.8
| Apr mean C = 19.5
| May mean C = 24.7
| Jun mean C = 29.1
| Jul mean C = 31.0
| Aug mean C = 29.6
| Sep mean C = 24.9
| Oct mean C = 18.9
| Nov mean C = 12.8
| Dec mean C = 8.5
| year mean C =
| Jan low C = -0.4
| Feb low C = 2.1
| Mar low C = 6.5
| Apr low C = 11.7
| May low C = 15.6
| Jun low C = 19.5
| Jul low C = 22.7
| Aug low C = 20.7
| Sep low C = 14.7
| Oct low C = 8.7
| Nov low C = 3.6
| Dec low C = 0.3
| rain colour = green
|source 1 = Climate-Data.org<ref>{{cite web
|url = https://en.climate-data.org/location/3060/
|title = Climate: Chaman - Climate-Data.org
|accessdate = 20 November 2017}}</ref>
}}
==ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱥᱮᱱᱚᱜ==
ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱨᱮᱞ ᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱠᱟᱱᱫᱟᱦᱟᱨ]] ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱮᱴᱟᱜ ᱤᱞᱟᱹᱠᱟ ᱥᱟᱶ ᱦᱚᱸ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ ᱾ ᱢᱤᱫ ᱥᱞᱚ ᱯᱟᱥᱮᱧᱡᱚᱨ ᱴᱨᱮᱱ ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱠᱷᱚᱱ [[ᱠᱣᱮᱴᱟ]] ᱛᱮ ᱫᱤᱱ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱮ ᱫᱟᱹᱲᱮᱜ-ᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱘ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱞ ᱫᱚ ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ ᱥᱮᱫ ᱛᱮ ᱛᱟᱞᱟ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱥᱟᱶ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ {{Citation needed|date=July 2009}}
==ᱵᱟᱹᱱᱤᱡᱽ==
ᱵᱟᱞᱚᱪᱤᱥᱛᱟᱱ ᱤᱞᱟᱹᱠᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱟᱹᱱᱤᱡᱽ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ ᱠᱷᱳᱱᱟᱜ ᱠᱚᱨᱟᱪᱤ ᱛᱮ ᱥᱮᱱ ᱟᱠᱟᱱ ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱮᱴ ᱫᱚ ᱱᱚᱰᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱱᱚᱰᱮ ᱵᱟᱹᱱᱤᱡᱽ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱵᱷᱟᱹᱜᱤ ᱦᱩᱭᱩᱜ-ᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱩᱛᱱᱟᱹᱣ ᱫᱚ ᱑᱙᱘᱐ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱭᱟᱜ ''ᱢᱟᱨᱴᱤᱭᱟᱞ ᱞᱚ'' ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱠᱷᱮᱞ==
===ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱫᱚᱞ ᱠᱚ===
==ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ==
ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱫᱚ ᱒᱐᱐ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ '''ᱱᱟᱴᱚ''' [[NATO]] ᱯᱷᱚᱨᱥ ᱱᱤᱛ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱢᱩᱬ ᱥᱟᱯᱞᱟᱭ ᱨᱩᱴ ᱞᱮᱠᱟ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚᱜ-ᱟ ᱾ <ref name="voa20090831">{{cite news|publisher=[[VOA News]] |url=http://www.voanews.com/english/2009-08-31-voa9.cfm |title=Pakistan Blast Sets NATO Fuel Convoy Ablaze |date=August 31, 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090903044114/http://www.voanews.com/english/2009-08-31-voa9.cfm |archivedate=September 3, 2009 }}</ref>
ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱓᱐, ᱒᱐᱐᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱱᱟᱴᱚ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱟᱠᱨᱚᱢᱚᱱ ᱨᱮ ᱒᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱩᱱᱩᱢ ᱴᱟᱹᱝᱠᱤ ᱟᱨ ᱮᱴᱟᱜ ᱥᱟᱯᱞᱟᱭ ᱴᱨᱟᱠ ᱠᱚ ᱱᱚᱥᱴᱚ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱟᱜᱠᱨᱚᱢᱚᱬ ᱠᱚ ᱴᱨᱟᱠ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱨᱚᱠᱮᱴ ᱠᱚ ᱢᱟᱰ ᱞᱮᱜ-ᱟ ᱾ <ref name="voa20090831"/><ref>{{cite web|url=http://www.thenews.com.pk/updates.asp?id=86089 |title=The News International: Latest News Breaking, Pakistan News |website=thenews.com.pk }}{{dead link|date=April 2017 |bot=Sparkzy |fix-attempted=yes }}</ref>
ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱤᱡ ᱩᱱᱡᱷᱚᱜᱤᱡ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱜᱚᱢᱠᱮ '''ᱟᱢᱟᱱᱩᱞᱟ ᱠᱷᱟᱱ''' ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱨᱩᱴ ᱛᱮ [[ᱭᱩᱨᱚᱯ]] ᱮ ᱯᱟᱨᱚᱢ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
ᱦᱟᱡᱟᱨ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱥᱚᱨᱚᱬᱟᱨᱛᱷᱤ ᱪᱚᱢᱚᱱ ᱨᱩᱴ ᱛᱮ ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱛᱮᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱟᱞᱚᱪᱤᱥᱛᱟᱱ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
gy0q0hf59h0zroczicw6zu986vbz45v
ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
6956
160758
154957
2024-12-02T01:07:12Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160758
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_skyline = Temple of Daitya Sudana-Buldhana district-Maharstra-DSC008.jpg
| image_caption = ᱞᱚᱱᱟᱨ ᱡᱷᱤᱞ ᱴᱷᱮᱱ ᱫᱮᱭᱛᱭᱚ ᱥᱩᱰᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱚᱱᱫᱚᱨ
| image_map = Buldhana in Maharashtra (India).svg
| map_caption =
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]]
| subdivision_type2 = ᱠᱷᱚᱸᱰ
| subdivision_name2 = ᱟᱢᱨᱟᱣᱟᱛᱤ ᱠᱷᱚᱸᱰ
| established_title =
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ]]
| parts_type =
| parts_style =
| p1 =
| area_total_km2 = 9,640
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 2,586,258
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ
| demographics1_info1 =
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ
| demographics1_info2 =
| leader_title =
| leader_name =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| registration_plate =
| blank_name_sec1 = ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱮ ᱡᱟᱹᱯᱩᱫ
| blank_info_sec1 =
| blank_name_sec2 = ᱦᱚᱲ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱢᱟᱹᱪᱤ
| blank_info_sec2 =
| blank1_name_sec2 = ᱨᱟᱭ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱢᱟᱹᱪᱤ
| blank1_info_sec2 =
| website = {{URL|http://buldhana.nic.in/}}
}}
'''ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱯᱟᱪᱮ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱮᱼᱜᱮᱞᱼᱛᱩᱨᱩᱭ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ]] ᱠᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱚᱵᱷᱟᱹᱴᱤᱭᱟᱹ ᱴᱷᱟᱺᱭ ᱫᱚ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱟᱢᱨᱟᱣᱟᱛᱤ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱤᱸᱥ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱚᱛᱼᱦᱟᱥᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱡᱟ ᱛᱮ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱙,᱖᱔᱐ ᱪᱟᱹᱣᱠᱟᱹ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱟᱨ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱛᱮ ᱴᱚᱯᱟᱨ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱜᱩᱴᱺ ᱒,᱕᱘᱖,᱒᱕᱘ ᱡᱚᱱᱟ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱘᱕᱓ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ, ᱜᱚᱴᱟ ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱜᱮ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱤᱥᱴ ᱤᱱᱰᱤᱭᱟ ᱨᱟᱡᱽ ᱟᱜ ᱛᱟᱵᱮ ᱨᱮ ᱦᱮᱡ ᱠᱮᱱᱟ ᱾ ᱵᱮᱨᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱩᱱ ᱚᱠᱛᱮ ᱵᱟᱨ ᱦᱤᱸᱥ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱞᱮᱫᱟ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱢᱮᱱ ᱛᱮ ᱾ ᱯᱟᱪᱮ ᱵᱮᱨᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱥᱟᱶ ᱛᱮ᱾ ᱑᱙᱐᱓ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱦᱟᱭᱫᱽᱨᱟᱵᱟᱫᱽ ᱱᱤᱡᱟᱢ, ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱯᱟᱴᱴᱟᱭ ᱮᱢᱟ ᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾ ᱟᱫᱚ ᱵᱮᱨᱟᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱤᱥ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ᱾ ᱑᱙᱕᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱢᱮᱱ ᱛᱮ ᱾ ᱑᱙᱖᱕ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱴᱷᱤ ᱨᱚᱨᱤᱲ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱤᱫᱟᱨᱵᱽ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱣᱟᱱᱛᱮ, ᱑᱙᱖᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱱᱟᱣᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ ᱨᱮ ᱥᱟᱢᱤᱞ ᱠᱮᱫᱟ ᱠᱚ ᱾
ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱵᱷᱤᱞ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱵᱷᱤᱞ ᱛᱷᱟᱱᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱚᱢᱚᱱ ᱡᱟᱱᱟ, ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ==
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱗᱘.᱖᱗% ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ [[ᱢᱟᱨᱟᱴᱷᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱠᱚ ᱞᱟᱲᱪᱟᱲᱼᱮᱫᱟ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱑᱐.᱙᱙% ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱩᱲᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱞᱟᱰᱪᱟᱲᱼᱮᱫᱟ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱗.᱔᱓% ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱞᱟᱲᱪᱟᱲᱼᱮᱫᱟ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱐.᱘᱙% ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱵᱷᱤᱞ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱞᱟᱲᱪᱟᱲ ᱮᱫᱟ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱐.᱕᱙% ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱛᱮᱞᱮᱜᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱞᱟᱲᱪᱟᱲ ᱮᱫᱟ, ᱟᱨ ᱥᱟᱨᱮᱡ ᱐.᱔᱒% ᱦᱤᱸᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱠᱚᱱᱠᱟᱱᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱞᱟᱲᱪᱟᱲ ᱮᱫᱟ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱟᱹᱦᱤᱞ ᱜᱚᱜᱚ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱜᱩᱴ ᱒,᱕᱘᱖,᱒᱕᱘ ᱡᱚᱱᱟ, ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱦᱤᱥᱟᱹᱵᱽ ᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱟᱢᱫᱟᱡᱽ ᱠᱩᱣᱟᱩᱭᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱩᱱᱟ.ᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱵᱟᱝ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱱᱮᱣᱮᱫᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱩᱱᱟᱹᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱖᱔᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱑᱕᱙ ᱮᱞᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱯᱟᱲᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱪᱟᱹᱣᱠᱟᱹ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱟᱨ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮ ᱒᱖᱘ ᱡᱚᱱᱟ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱜᱤᱨᱟᱹᱵᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱯᱟᱨᱚᱢᱮᱱ ᱜᱮᱼᱥᱮᱨᱢᱟ ᱒᱐᱐᱑ - ᱒᱐᱑᱑ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱟᱹᱰᱚᱜ ᱦᱟᱨ ᱫᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱑᱕ᱹ᱙᱓% ᱾ ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱜᱮᱼ ᱥᱟᱭ ᱦᱮᱨᱮᱞ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱛᱮ ᱙᱒᱘ ᱡᱚᱱᱟ ᱢᱟᱭᱡᱤᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱦᱟᱨ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱ ᱘᱒ᱹ᱐᱙ᱟ % ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{EB1911 poster|ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ}}
{{Commons category}}
* [https://kvkbijapurcg.org/ Buldhana district website]
* [https://web.archive.org/web/20060326063611/http://www.mumbainet.com/cityinfo/buldhana.htm Buldhana district map]
* [https://en.wikipedia.org/wiki Lonar_Lake Lonar crater]
* [https://web.archive.org/web/20071008230351/http://www.anuradhaengg.org/ Anuradha College of Engineering]
* [https://web.archive.org/web/20070928132007/http://www.jnvbuldana.org/ Jawahar Navodaya Vidyalaya, Shegaon]
* [http://www.kvkbuldhana.org/ Krishi Vigyan Kendra, Jalgaon Jamod] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141217110323/http://kvkbuldhana.org/ |date=17 December 2014 }}
* [http://www.vivekanandashram.com/, Vivekanand Ashram, Hiwara Ashram, Tq. Mehkar]{{Dead link|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://buldhana.nic.in/ District official website]
{{ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ}}
{{ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ}}
{{Minority Concentrated Districts in India}}
{{Godavari basin}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱩᱞᱫᱷᱟᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱟᱢᱨᱟᱣᱟᱛᱤ ᱠᱷᱚᱸᱰ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:1867 establishments in India]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:Minority Concentrated Districts in India]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱫᱚᱨᱵᱷᱟ]]
1iqu4e7ec00byr6hjfszihwc3wpyarf
ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
7023
160749
157582
2024-12-02T01:01:05Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160749
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_skyline = Panna Tiger Reserve 04.jpg
| image_caption = [[ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱵᱟᱜᱟᱱ]] ᱨᱮ [[ᱠᱮᱱ ᱜᱟᱰᱟ]]
| image_map = MP Panna district map.svg
| map_caption = ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱯᱟᱱᱱᱟ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| subdivision_name2 = [[ᱥᱚᱜᱚᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ|ᱥᱚᱜᱚᱨ]]
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱯᱟᱱᱱᱟ, ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = para
| p1 = ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱯᱟᱣᱟᱭ ᱟᱡᱚᱭᱜᱟᱲ ᱥᱟᱦᱱᱚᱜᱚᱨ ᱜᱩᱱᱚᱨ ᱨᱟᱭᱯᱩᱨᱟ ᱥᱤᱢᱟᱨᱤᱭᱟ ᱰᱮᱵᱮᱱᱫᱨᱚ ᱱᱚᱜᱚᱨ
| area_total_km2 = 7,135
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 1,016,520
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱖᱖.᱐᱘ %
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ
| demographics1_info2 = ᱙᱐᱗
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 = ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱠᱷᱟᱡᱩᱨᱟᱦᱚ
| leader_title2 =
| leader_name2 =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| registration_plate =
| blank_name_sec1 = ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_info_sec1 = ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱗᱕ (NH 75)
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://www.panna.nic.in/
}}
'''ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱷᱤᱛᱟᱨ [[ᱥᱟᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱚᱜᱚᱨ]] ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱯᱟᱱᱱᱟ, ᱥᱤᱧᱚᱛ|ᱯᱟᱱᱱᱟ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=1,65,440|13=᱑᱙᱑᱑|14=2,07,021|15=᱑᱙᱒᱑|16=2,02,725|17=᱑᱙᱓᱑|18=2,15,137|19=᱑᱙᱔᱑|20=2,49,226|21=᱑᱙᱕᱑|22=2,59,659|23=᱑᱙᱖᱑|24=3,31,257|25=᱑᱙᱗᱑|26=4,29,077|27=᱑᱙᱘᱑|28=5,39,978|29=᱑᱙᱙᱑|30=6,87,945|31=᱒᱐᱐᱑|32=8,56,558|33=᱒᱐᱑᱑|34=10,16,520|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=right}}
{{main|ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ}}
ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱑᱙᱕᱐ᱨᱮ, ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱞᱚᱜᱚᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱨᱤᱭᱟᱥᱟᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱷᱚᱱ, ᱯᱟᱱᱱᱟ, [[ᱡᱟᱥᱚ ᱯᱚᱱᱚᱛ|ᱡᱟᱥᱚ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ, ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱟᱡᱟᱭᱜᱟᱲ, ᱟᱨ ᱯᱟᱞᱫᱮᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱵᱤᱸᱫᱷᱭᱟ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱟᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱫᱚ ᱑ ᱱᱚᱵᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱕᱖ ᱨᱮ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱢᱮᱥᱟ ᱭᱮᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱒᱓° ᱔᱕' ᱟᱨ ᱒᱕° ᱑᱐' ᱠᱚᱧᱮ ᱚᱥᱟᱨ ᱟᱨ ᱗᱙° ᱔᱕' ᱟᱨ ᱘᱐° ᱔᱐' ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱫᱤᱥᱟᱹ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url =http://www.mapsofindia.com/maps/madhyapradesh/districts/panna.htm | title =Panna district map | last = | first = | publisher = Maps of India |accessdate = 2010-08-18 }}</ref> ᱱᱟᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱨ ᱗,᱑᱓᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=india9>{{cite web| url =http://www.india9.com/i9show/Panna-District-13757.htm | title = Panna District| last = | first = | publisher = india9 |accessdate = 2010-08-18 }}</ref>
ᱠᱮᱱ ᱜᱟᱰᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱸᱰᱟᱣ ᱡᱷᱟᱨᱱᱟ ᱟᱨ ᱜᱟᱛᱷᱟ ᱡᱷᱟᱨᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱩᱫᱭᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱢᱩᱬ ᱧᱮᱧᱮᱞ ᱴᱷᱟᱶ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.panna.nic.in/| title = Panna – a city of diamonds| last = | first = | publisher = Panna district administration| accessdate = 2010-08-18| archive-date = 2010-08-20| archive-url = https://web.archive.org/web/20100820223122/http://www.panna.nic.in/| url-status = dead}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
[[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]] ᱒᱐᱐᱖ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱖᱔᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ (most backward districts) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱫᱼᱟᱭ ᱾<ref name=brgf/> ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱔ ᱟᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱜᱨᱟᱱᱴ (Backward Regions Grant Fund) ᱯᱷᱚᱸᱰ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱮᱫᱟ ᱾<ref name=brgf>{{cite web|author=Ministry of Panchayati Raj|date=September 8, 2009|title=A Note on the Backward Regions Grant Fund Programme|publisher=National Institute of Rural Development|url=http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf|accessdate=September 27, 2011|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120405033402/http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf|archivedate=April 5, 2012}}</ref> ᱱᱟᱣᱟ ᱟᱭ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱯᱮᱢ ᱨᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱚᱬᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱨᱮᱸᱜᱮᱡ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱰᱮᱵᱞᱚᱯ ᱤᱱᱰᱮᱠᱥ (HDI) ᱨᱮ ᱔᱕ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱔᱑ ᱟᱱᱟᱜ ᱛᱷᱟᱱ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://cseindia.org/mining/1district_madhyapradesh.htm|title=Archive copy|access-date=2019-11-26|archive-date=2018-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20180112202625/http://cseindia.org/mining/1district_madhyapradesh.htm|url-status=dead}}</ref>
==ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ==
=== ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱨ ᱥᱩᱯᱩᱨ ᱟᱹᱛᱩ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ===
ᱱᱟᱣᱟ ᱤᱱᱴᱟᱨᱢᱮᱰᱤᱭᱟᱴ ᱥᱟᱵᱼᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱫᱚ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱟ,<ref name="ddws.gov.in">[http://ddws.gov.in/habquery/rep_hab_para.asp?qs=pcarwsp&stcode=17 National Habitation Survey 2003: LIST OF QUALITY AFFECTED HABITATIONS] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721165957/http://ddws.gov.in/habquery/rep_hab_para.asp?qs=pcarwsp&stcode=17 |date=2011-07-21 }}</ref> ᱤᱱᱴᱟᱨᱢᱮᱰᱤᱭᱟᱴ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ,<ref>[http://offerings.nic.in/directory/adminreps/viewpansumSQL.asp?selstate=3930&parenttype=B&ptype=V&button1=Submit Village Panchayat Names of AJAIGARH] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160310160654/http://offerings.nic.in/directory/adminreps/viewpansumsql.asp?button1=submit&parenttype=b&ptype=v&selstate=3930 |date=2016-03-10 }}</ref> ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ<ref name="State elections 2008 candidates">[http://eci.nic.in/archive/Oct2008/pollupd/ac/states/s12/Acnstcand58.htm State elections 2008 candidates]</ref> ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ ᱾<ref name="State elections 2008 candidates"/> ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ, ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨᱮ ᱥᱟᱵᱽᱼᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
* [[ᱟᱡᱟᱭᱜᱟᱲ]]
* [[ᱟᱢᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ]]
* [[ᱜᱟᱱᱳᱨ]] (ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱜᱩᱱᱳᱨ, ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱟᱨ ᱰᱮᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱜᱩᱱᱳᱨ)<ref name="ddws.gov.in"/> ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱜᱟᱱᱳᱨ ᱟᱹᱛᱩ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name="ddws.gov.in"/>)
* [[ᱯᱟᱱᱱᱟ, ᱥᱤᱧᱚᱛ|ᱯᱟᱱᱱᱟ]]
* [[ᱯᱟᱣᱟᱭ]]
* [[ᱥᱟᱦᱱᱚᱜᱚᱨ]]
* [[ᱨᱟᱭᱯᱩᱨᱟ]]
*[[ᱥᱤᱢᱟᱨᱤᱭᱟ]]
*[[ᱰᱮᱵᱮᱱᱫᱨᱚ ᱱᱚᱜᱚᱨ]]
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑᱐,᱑᱖,᱕᱒᱐ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ,<ref name=districtcensus>{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}</ref> ᱫᱷᱟᱨᱟ ᱫᱷᱟᱨᱤ [[ᱥᱟᱭᱯᱨᱟᱥ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱥᱚᱢᱟᱱ<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | accessdate = 2011-10-01 | quote = Cyprus 11,20,489 July 2011 est. | archive-date = 2011-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | url-status = dead }}</ref> ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱢᱚᱸᱴᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|title=2010 Resident Population Data|publisher=U. S. Census Bureau|accessdate=2011-09-30|quote=Montana 989,415|archive-date=2010-12-27|archive-url=https://archive.today/20101227010452/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|url-status=dead}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱔᱔᱒ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱑᱔᱒ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟᱠᱚ ᱜᱚᱴᱟ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱓᱗᱐ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱟᱭᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱒᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱟᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱜᱨᱚᱛᱷ ᱫᱚᱨ ᱑᱘.᱖᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱨᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱐᱗ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ,<ref name=districtcensus/> ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱖᱖.᱐᱘% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/>
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱙᱙.᱑᱒% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱟᱨ ᱐.᱗᱒% ᱵᱟᱸᱜᱟᱞᱤ ᱫᱚ ᱤᱧᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱞᱟᱹᱭᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱮ [[ᱵᱩᱸᱫᱮᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱩᱸᱫᱮᱞᱤ]] ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱚᱠᱚᱭ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱗᱒-᱙᱑% ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ <ref name=bfy/> (ᱡᱟᱨᱢᱟᱱ ᱟᱨ ᱤᱝᱜᱽᱨᱟᱹᱡᱽ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱖᱐% ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱨᱤ ᱨᱮ)<ref>{{cite encyclopedia | editor = M. Paul Lewis | encyclopedia = Ethnologue: Languages of the World | title = English | url = http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=eng | accessdate = 2011-09-28 | edition = 16th | year = 2009 | publisher = SIL International | location = Dallas, Texas}}</ref> ᱟᱨ ᱵᱟᱜᱮᱞᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱗᱘,᱐᱐,᱐᱐᱐ ᱦᱚᱲ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱨᱚᱲ ᱟᱠᱚ; <ref name=bfy>{{cite encyclopedia | editor = M. Paul Lewis | encyclopedia = Ethnologue: Languages of the World | title = Bagheli: A language of India | url = http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bfy | accessdate = 2011-09-28 | edition = 16th | year = 2009 | publisher = SIL International | location = Dallas, Texas}}</ref> ᱟᱨ [[ᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱟ]], ᱫᱨᱟᱵᱤᱲ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱫᱚ ᱵᱷᱟᱨᱤᱭᱟ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱒᱐᱐,᱐᱐᱐ ᱢᱮᱢᱵᱟᱨ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱨᱚᱲ ᱟᱠᱚ ᱟᱨ ᱫᱮᱣᱱᱟᱜᱨᱤ ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱚᱞ ᱞᱟᱠᱚ ᱾<ref>{{cite encyclopedia | editor = M. Paul Lewis | encyclopedia = Ethnologue: Languages of the World | title = Bharia: A language of India| url = http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bha | accessdate = 2011-09-28 | edition = 16th | year = 2009 | publisher = SIL International | location = Dallas, Texas}}</ref>
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{reflist|2}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Geographic location
|Centre = ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱵᱟᱱᱫᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
|Northeast =
|East = [[ᱥᱟᱛᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast =
|South = [[ᱠᱟᱴᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southwest = [[ᱫᱟᱢᱳᱦ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|West =
|Northwest = [[ᱪᱷᱟᱛᱟᱨᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
}}
{{coord|24|43|12|N|80|10|48|E|region:IN-MP_type:adm2nd_source:kolossus-nowiki|display=title}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱱᱱᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
ipvrsggbtpznhctzzwhs4k2w0mlhdaa
ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
7046
160745
157539
2024-12-02T00:58:57Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160745
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_map = MP Barwani district map.svg
| map_caption = ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱚᱠᱮᱥᱚᱱ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| subdivision_name2 = [[ᱤᱱᱫᱳᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ|ᱤᱱᱫᱳᱨ]]
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date = {{start date|1998|05|25|df=y}}
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = para
| p1 = ᱑. [[ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ]]<br/>᱒. [[ᱴᱷᱤᱠᱨᱤ]]<br/>᱓. [[ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ, ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ|ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ]]<br/>᱔. ᱥᱮᱱᱫᱷᱣᱟ<br/>᱕. ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱟᱞ<br/>᱖. ᱱᱤᱣᱟᱞᱤ<br/>᱗. ᱟᱸᱡᱟᱫ<br/>᱘. ᱯᱟᱴᱤ<br/>᱙. ᱣᱟᱨᱞᱟ
| area_total_km2 = 5427
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 1,385,881
| population_footnotes =
| population_urban = ᱑᱔.᱗᱒%
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱔᱙.᱐᱘%
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ
| demographics1_info2 = ᱙᱘᱒
| leader_title = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱞᱮᱠᱴᱚᱨ
| leader_name = ᱢᱨ. ᱟᱢᱤᱛ ᱛᱚᱢᱟᱨ (IAS)
| leader_title1 = ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚᱨᱵᱟᱨ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱑. ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ
| leader_title2 = ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name2 = ᱔
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +05:30
| registration_plate = MP-46
| blank_name_sec1 = ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_info_sec1 = MP SH 26<br/>MP SH 36<br/>
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://barwani.nic.in/
| official_name =
| image_skyline = Sunset at Barwani.jpg
| image_caption =
}}
'''ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ [[ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱨ ᱕,᱔᱒᱗ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑᱓,᱘᱕,᱘᱘᱑ (᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢᱼᱯᱟᱪᱮ ᱠᱚᱬ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ; ᱱᱟᱨᱢᱟᱫᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱤᱧᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾ ᱥᱟᱛᱯᱩᱲᱟ ᱨᱮᱸᱡ ᱱᱚᱣᱟ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ, [[ᱜᱩᱡᱽᱨᱟᱴ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱙᱔᱘ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱸᱜᱴᱷᱚᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱛᱷᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱯᱩᱫ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱱᱚᱣᱟ ᱱᱟᱣᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱜ ᱛᱟᱞᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱒᱕ ᱢᱮᱭ ᱑᱙᱙᱘ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱛᱤᱥ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] (ᱯᱟᱪᱮ ᱱᱤᱢᱚᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ) ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱾
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
[[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]] ᱒᱐᱐᱖ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱖᱔᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ (most backward districts) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱫᱼᱟᱭ ᱾<ref name=brgf/> ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱔ ᱟᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱜᱨᱟᱱᱴ (Backward Regions Grant Fund) ᱯᱷᱚᱸᱰ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱮᱫᱟ ᱾<ref name=brgf>{{cite web|author=Ministry of Panchayati Raj |date=8 September 2009 |title=A Note on the Backward Regions Grant Fund Programme |publisher=National Institute of Rural Development |url=http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf |accessdate=27 September 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120405033402/http://www.nird.org.in/brgf/doc/brgf_BackgroundNote.pdf |archivedate=5 April 2012 |df=dmy }}</ref>
==ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱥᱟᱵᱼᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ, ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱟᱨ ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ ᱨᱮ ᱦᱟᱴᱤᱧ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱫᱚ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱟᱨᱮ ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ, ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ, ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ, ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ, ᱵᱟᱨᱞᱟ (ᱵᱷᱟᱨᱞᱟ) ᱨᱮ ᱦᱟᱴᱤᱧ ᱟᱠᱟᱱᱟ<ref>{{cite news|last1=Singh|first1=Anuraag|title=MP man who made pistol for D-Company to kill Varun Gandhi arrested|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/indore/MP-man-who-made-pistol-for-D-Company-to-kill-Varun-Gandhi-arrested/articleshow/46015072.cms|accessdate=16 February 2015|work=The Times of India|agency=TNN|issue=25 January 2015|publisher=The Times of India|date=25 January 2015}}</ref> ᱱᱤᱣᱟᱞᱤ,<ref>{{cite news|last1=Sharma|first1=Kapilesh|title=Two accused sent to jail, absconding engineer held|url=http://www.freepressjournal.in/two-accused-sent-to-jail-absconding-engineer-held/|accessdate=25 March 2015|work=The Free Press Journal|date=7 December 2014}}</ref><ref>{{cite news|last1=Ayub|first1=Jamal|title=Now, English medium schools for tribals in Madhya Pradesh|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/bhopal/Now-English-medium-schools-for-tribals-in-Madhya-Pradesh/articleshow/17378383.cms|accessdate=25 March 2015|work=The Times of India|agency=TNN|date=26 November 2012}}</ref> ᱴᱷᱤᱠᱨᱤ, ᱯᱟᱴᱤ, ᱟᱸᱡᱟᱲ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ, ᱟᱨ ᱮᱭᱟᱭ ᱰᱮᱵᱞᱚᱯ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱴᱷᱤᱠᱨᱤ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱱᱭᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ [ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ+ᱱᱤᱣᱟᱞᱤ ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ], ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ [ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ+ᱯᱟᱴᱤ], ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ [ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ] ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ (ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ+ᱟᱸᱡᱟᱲ+ᱴᱷᱤᱠᱨᱤ+ᱵᱟᱞᱥᱟᱢᱩᱫ] ᱾ ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ, ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ, ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱔᱑᱗ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱟᱨ ᱗᱑᱕ ᱟᱹᱛᱩ, ᱖᱔᱖ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨᱡᱟᱣ ᱟᱨ ᱖᱙ ᱵᱤᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱱᱟᱜᱟᱨᱯᱟᱞᱤᱠᱟ [[ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ]] ᱟᱨ [[ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ]] ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
[[ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ]] ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ ᱠᱟᱥᱠᱚᱢ ᱩᱫᱭᱚᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱢᱤᱫ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱛᱷᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ :
*'''ᱟᱸᱡᱟᱲ''', ᱵᱤᱨᱮᱥᱚᱨ ᱢᱚᱦᱟᱫᱮᱵ, ᱜᱟᱭᱛᱨᱤ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱨᱤ ᱢᱟᱛᱟ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ,ᱵᱟᱞᱟᱡᱤ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨᱯᱟᱞ, ᱵᱷᱟᱭᱨᱤ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱠᱟᱥᱠᱚᱢ (ᱛᱩᱞᱮᱢ) ᱠᱟᱹᱨᱠᱷᱟᱱᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱮᱢᱚᱥ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱛᱷᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱫᱚ ᱞᱚᱠᱟᱞ ᱦᱚᱲ ᱟᱜ ᱜᱮᱞᱥᱟᱭ ᱦᱚᱲ ᱥᱴᱟᱯ ᱮᱢᱚᱜ ᱟ, ᱥᱚᱸᱡᱚᱭ ᱠᱳᱴᱚᱱ ᱯᱷᱟᱭᱵᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱷᱮᱢᱚᱥ ᱜᱮᱭᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱠᱟᱥᱠᱚᱢ (ᱛᱩᱞᱮᱢ) ᱠᱟᱹᱨᱠᱷᱟᱱᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*'''[[ᱵᱟᱣᱟᱱᱜᱟᱡᱟ]]''', ᱢᱤᱫ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱ ᱡᱮᱭᱱ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱛᱷᱟᱱ ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱖ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱫᱷᱟᱹᱨᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱭᱱ ᱛᱤᱨᱛᱷᱟᱱᱠᱟᱨ ᱟᱫᱤᱱᱟᱛᱷ ᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱩᱥᱩᱞ ᱢᱩᱨᱛᱤ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱡᱡᱚᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱫᱷᱟᱨᱟ ᱫᱷᱟᱨᱤ ᱑᱕ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱭ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱱ ᱱᱟᱠᱚ ᱡᱮ ᱠᱩᱢᱵᱷᱚᱠᱚᱨᱱᱚ ᱟᱨ ᱤᱸᱫᱨᱟᱡᱤᱛ ᱫᱚ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱱᱤᱨᱵᱷᱟᱱ ᱟᱨᱡᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://bawangaja.com/ |title=Archive copy |access-date=2019-11-27 |archive-date=2010-07-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100723152706/http://www.bawangaja.com/ |url-status=dead }}</ref>
*'''ᱵᱷᱟᱣᱟᱨ ᱜᱟᱲ''' (ᱵᱚᱨᱜᱟᱲ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱨᱮ ᱠᱤᱞᱟ ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱖ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱥᱟᱛᱯᱩᱲᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*'''ᱵᱤᱡᱟᱥᱚᱱ''' ᱫᱮᱵᱤ ᱵᱤᱡᱟᱥᱚᱱᱤ (ᱫᱩᱨᱜᱟ) ᱟᱜ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱟᱫᱚ ᱥᱮᱸᱫᱷᱣᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*'''ᱨᱟᱢᱜᱚᱲ (ᱨᱟᱢᱜᱚᱰ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱨᱮ ᱠᱤᱞᱟ ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱗ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱥᱟᱛᱯᱩᱲᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*'''ᱢᱟᱨᱮ''' '''ᱵᱟᱱᱫᱷᱨᱮᱥᱚᱨ''' ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱟᱨ '''ᱡᱷᱟᱨᱱᱟ''' ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱘ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱵᱟᱸᱫᱷᱨᱟ ᱵᱩᱡᱩᱨᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
*'''ᱡᱟᱞᱜᱚᱱ ᱠᱤᱞᱟ''' ᱟᱨ ᱴᱤᱱ ᱛᱟᱞ ᱵᱟᱣᱟᱲᱤ''' (ᱣᱮᱞ) ᱯᱟᱪᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱡᱟᱜᱚᱱ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=1,43,627|13=᱑᱙᱑᱑|14=1,96,098|15=᱑᱙᱒᱑|16=2,15,853|17=᱑᱙᱓᱑|18=2,55,157|19=᱑᱙᱔᱑|20=2,93,541|21=᱑᱙᱕᱑|22=3,26,990|23=᱑᱙᱖᱑|24=4,07,325|25=᱑᱙᱗᱑|26=5,17,468|27=᱑᱙᱘᱑|28=6,61,208|29=᱑᱙᱙᱑|30=8,35,625|31=᱒᱐᱐᱑|32=10,86,366|33=᱒᱐᱑᱑|34=13,85,881|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=right}}᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑᱓,᱘᱕,᱘᱘᱑ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ,<ref name=districtcensus>{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}</ref> ᱫᱷᱟᱨᱟ ᱫᱷᱟᱨᱤ ᱥᱣᱟᱡᱤᱞᱮᱸᱰ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | accessdate = 2011-10-01 | quote = Swaziland 1,370,424 | archive-date = 2011-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | url-status = dead }}</ref> ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱟᱣᱟᱭ ᱾<ref>{{cite web
|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
|title=2010 Resident Population Data
|publisher=U. S. Census Bureau
|accessdate=2011-09-30
|quote=Hawaii 1,360,301
|url-status=dead
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019160532/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php
|archivedate=19 October 2013
|df=dmy
}}</ref> ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱓᱕᱔ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱟᱴ ᱖᱔᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱒᱕᱖ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱦᱚᱲ ᱜᱚᱴᱟ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱖᱖᱐ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱟᱭᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱒᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱜᱨᱚᱛᱷ ᱫᱚᱨ ᱒᱗.᱕᱗% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱨᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱘᱒ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, <ref name=districtcensus/> ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱔᱙.᱐᱘% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/>
===ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ===
* [[ᱵᱟᱞᱟ ᱵᱟᱪᱪᱟᱱ]] ( MLA) ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱒᱐᱑᱘ ᱨᱮ ᱚᱲᱟᱜ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ
* ᱫᱷᱩᱨᱥᱤᱝ ᱠᱷᱮᱲᱠᱟᱨ (ᱥᱟᱨᱯᱟᱱᱪ) ᱢᱟᱱᱞᱩᱭ
* ᱨᱚᱢᱮᱥ ᱯᱟᱴᱮᱞ (Ex-MLA) ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ
* ᱜᱟᱡᱮᱱᱫᱨᱚ ᱥᱤᱝ ᱯᱟᱴᱮᱞ (MP) ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱᱼᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ
* ᱞᱟᱛᱟᱵᱟᱭ ᱜᱭᱟᱨᱥᱤᱞᱟᱞ ᱨᱟᱣᱟᱛ (ZP-ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ)
* ᱫᱤᱣᱟᱱᱥᱤᱝ ᱯᱟᱴᱮᱞ (Ex-MLA) ᱯᱟᱱᱥᱮᱢᱚᱞ
*ᱯᱨᱮᱢᱥᱤᱝ ᱯᱟᱴᱮᱞ (MLA) ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ===
[[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱕᱘.᱕᱔% ᱦᱚᱲ ᱫᱚ [[ᱵᱷᱤᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱤᱞᱤ]], ᱓᱕.᱓᱗% [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], ᱒.᱑᱐% [[ᱠᱷᱟᱸᱰᱮᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱟᱸᱰᱮᱥᱤ]], ᱑.᱓᱑% ᱜᱩᱡᱟᱨᱟᱛᱤ, ᱑.᱒᱖% [[ᱢᱚᱨᱟᱴᱷᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱚᱨᱟᱴᱷᱤ]] ᱟᱨ ᱐.᱖᱓% [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱫᱚ ᱤᱧᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱟᱹᱭᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{reflist}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Wikisource1911Enc|Barwani}}
*[http://barwani.nic.in Barwani district official website]
{{Geographic location
|Centre = ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱫᱷᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northeast = [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|East = [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast = [[ᱠᱷᱟᱨᱜᱚᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|South = [[ᱡᱟᱞᱜᱟᱶ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]]
|Southwest = [[ᱫᱷᱩᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]]
|West = [[ᱱᱟᱱᱰᱩᱨᱵᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ]]
|Northwest = [[ᱟᱞᱤᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱟᱲᱣᱟᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:1998 establishments in India]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
nztdk28gvy14h8lpkj7d0w7o4e5dn9q
ᱨᱮᱠᱷᱟ ᱨᱟᱡᱩ
0
8862
160772
138678
2024-12-02T04:10:56Z
InternetArchiveBot
3665
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
160772
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox person
| name = ᱨᱮᱠᱷᱟ ᱨᱟᱡᱩ <br>രേഖ രാജു
| native_name =
| native_name_lang =
| image = Rekha Raju DS 2.jpg
| imagesize = 240px
| caption = ᱨᱮᱠᱷᱟ ᱨᱟᱡᱩ ᱫᱮᱠᱷᱟᱣ ᱮᱫᱟ [[ᱢᱚᱦᱤᱱᱤᱭᱟᱛᱛᱟᱢ]]
| birth_name = ᱨᱮᱠᱷᱟ ᱨᱟᱡᱩ
| birth_date = ᱑᱐ ᱟᱯᱨᱮᱞ
| birth_place = [[ᱠᱟᱞᱯᱟᱛᱷᱤ]], [[ᱯᱟᱞᱟᱠᱠᱟᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱞᱟᱠᱠᱟᱲ]], [[ᱠᱮᱨᱚᱲ]]
| residence = [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ]]
| nationality = {{IND}} [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]ᱤᱭᱟᱹ
| citizenship = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]ᱤᱭᱟᱹ
| known for = [[ᱢᱚᱦᱤᱱᱤᱭᱟᱛᱛᱟᱢ]] ᱟᱨ [[ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱚᱱᱚᱛᱭᱚᱢ]]
| alma mater = [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]]
| education = ᱯᱤ.ᱮᱪ.ᱰᱤ ᱨᱮ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ
| occupation = [[ᱮᱱᱮᱡᱤᱜ]], [[ᱠᱚᱨᱤᱭᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱟᱨ]]
| years_active = ᱒᱐᱐᱓–present
| awards =
| parents = ᱢᱨ. ᱮᱢ.ᱟᱨ.ᱨᱟᱡᱩ &
ᱢᱨᱥ. ᱡᱚᱭᱚᱞᱚᱠᱷᱢᱤ ᱨᱟᱜᱷᱟᱣᱟᱱ
| website = {{URL|rekharaju.com|rekharaju.com}}
| signature =
}}
'''ᱨᱮᱠᱷᱟ ᱨᱟᱡᱩ''' ({{lang-ml|രേഖ രാജു}}) ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱟᱹᱰᱤ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱮᱱᱮᱡ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ]], [[ᱠᱚᱨᱱᱟᱴᱚᱠ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱟᱪᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱱᱟᱴᱭᱚᱢ ᱟᱨ ᱢᱚᱦᱤᱱᱤᱟᱴᱴᱚᱢ ᱮᱱᱮᱡ ᱨᱮ ᱢᱟᱪᱮᱛ ᱢᱮᱱᱟᱭᱟ ᱾ <ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.newindianexpress.com/cities/bangalore/The-guru-does-justice/2013/05/27/article1607821.ece |title=The New Indian Express News on 27 May 2013 |access-date=25 March 2020 |archive-date=14 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140914195841/http://www.newindianexpress.com/cities/bangalore/The-guru-does-justice/2013/05/27/article1607821.ece |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/now-mohiniyattam-to-be-performed-without-vocals/article6124775.ece The Hindu News on 18 June 2014]</ref><ref>[http://www.deccanherald.com/content/275562/three-forms-one-stage.html Deccan Herald News on 1 September 2012]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.britishbiologicals.com/pdf/JagaranCityPlusBangalore.pdf |title=News British Biologicals |access-date=2020-03-25 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304060616/http://www.britishbiologicals.com/pdf/JagaranCityPlusBangalore.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/dancing-her-way-to-fame/article6447071.ece The Hindu 26 September 2014]</ref><ref>[http://www.thehindu.com/news/cities/bangalore/now-mohiniyattam-to-be-performed-without-vocals/article6123861.ece The Hindu News on 17 Nune 2014]</ref><ref>{{Cite web |url=http://karnatakanews.com/thisweek.php?dispdt=2014-06-19 |title=Karnataka News |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140810073453/http://karnatakanews.com/thisweek.php?dispdt=2014-06-19 |url-status=dead }}</ref>
==ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱤᱭᱚᱱ ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ==
ᱨᱮᱠᱷᱟ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ [[ᱠᱮᱨᱚᱲ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱞᱟᱠᱠᱟᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱥᱨᱤ ᱮᱢ.ᱟᱨ. ᱨᱟᱡᱩ, ᱢᱤᱫ ᱛᱷᱤᱭᱮᱴᱚᱨ ᱦᱩᱱᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ, ᱟᱨ ᱥᱨᱤᱢᱟᱛᱤ ᱡᱚᱭᱞᱚᱡᱷᱢᱤ ᱨᱟᱜᱷᱣᱟᱱ ᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ]] ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱯᱩᱱ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱮᱱᱮᱡ ᱪᱮᱫᱚᱜ ᱮ ᱮᱦᱚᱵᱽ ᱞᱮᱫᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱜᱩᱨᱩ ᱥᱨᱤᱢᱟᱛᱤ ᱠᱚᱠᱟᱢᱚᱸᱰᱚᱞᱚᱢ ᱩᱥᱟ ᱫᱟᱛᱟᱨ, ᱜᱩᱨᱩ ᱥᱨᱤ ᱨᱟᱡᱩ ᱥᱟᱛᱟᱨ, ᱜᱩᱨᱩ ᱥᱨᱤᱢᱟᱛᱤ ᱜᱚᱯᱤᱠᱟ ᱵᱟᱨᱢᱟ ᱟᱨ ᱜᱩᱨᱩ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱟᱨ ᱦᱚᱱᱟᱨᱫᱚᱱ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱜᱩᱨᱩ ᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱤᱱᱴᱮᱥᱤᱵᱽ (Intensive) ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱠᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref>
ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱨᱤᱱ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱨᱮ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱟᱨᱡᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱮᱦᱚᱵᱽ ᱠᱮᱫᱟ, ᱟᱫᱚ ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱟᱡ ᱢᱟᱪᱮᱛ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱦᱚᱲ ᱥᱚᱸᱥᱟᱫᱷᱚᱱ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱫᱮᱠᱷᱟᱣ ᱨᱮ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱱᱟᱜ ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ ᱠᱮᱫᱟ ᱾<ref>[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/dancing-her-way-to-fame/article6447071.ece The Hindu 26 September 2014]</ref> ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱦᱤᱰᱟᱞᱵᱟᱨᱜᱽ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ, [[ᱡᱚᱨᱢᱟᱱᱤ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱨᱮ ᱯᱤ.ᱮᱪ.ᱰᱤ. ᱥᱟᱹᱛ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛᱱᱟᱴᱭᱚᱢ ᱨᱮ ᱢᱟᱪᱮᱛ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱟᱨ ᱵᱷᱤᱫᱣᱟᱛᱷ ᱯᱨᱟᱯᱷᱤᱥᱟᱝᱥ (proficiency) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮᱸᱠ ᱫᱚᱦᱚ ᱤᱡ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref>
==ᱵᱮᱯᱟᱨ==
ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱒᱐᱐᱓ ᱨᱮ [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ]] ᱨᱮ [[ᱨᱟᱵᱤᱱᱫᱽᱨᱚ ᱠᱟᱞᱟᱥᱮᱛᱨᱮ]] ᱨᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱵᱚᱞᱚᱱ ([[ᱟᱨᱚᱝᱜᱨᱟᱢ]]) ᱠᱷᱚᱱ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://meetkalakar.com/Artist/1867-Rekha-Raju Website of Meet Kalakar]</ref> ᱱᱩᱭ ᱯᱩᱱ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱤᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱵᱷᱤᱱᱮ ᱥᱴᱮᱜᱽ (stage) ᱨᱮ ᱫᱮᱠᱷᱟᱣ ᱮᱫᱟ ᱟᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱢᱟᱱ ᱪᱟᱞ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱮᱠᱷᱞᱟ ᱦᱩᱱᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱮᱠᱷᱟᱣ ᱠᱮᱫᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱠᱚᱱᱱᱚᱲ ᱥᱟᱝᱥᱠᱨᱤ ᱵᱤᱵᱷᱟᱜ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱪᱟᱹᱞᱩ ᱫᱚᱦᱚᱭ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱥᱟᱸᱠᱨᱤᱛᱤᱠ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱯᱚᱨᱤᱥᱟᱫ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱭᱩᱵᱷᱟ ᱥᱚᱣᱨᱟᱫᱷᱟ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱤᱸᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱳᱯᱷ ᱣᱟᱨᱞᱰ ᱠᱟᱞᱪᱟᱨ, ''ᱫᱤᱞᱞᱤ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'', ''ᱯᱩᱱᱟ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'', ''ᱠᱚᱡᱩᱨᱟᱦᱚ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'', ''ᱠᱚᱬᱟᱨᱠ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'', ''ᱯᱩᱨᱟᱱᱟ ᱠᱤᱞᱟ'', ''ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ ᱥᱤᱥᱱᱟᱞ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'', ''ᱪᱤᱫᱚᱢᱵᱽᱨᱟᱢ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'', ᱵᱮᱞᱜᱟᱢ ᱨᱮ ''ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱠᱚᱱᱱᱚᱲ ᱥᱟᱢᱮᱞᱟᱱ'', ''ᱟᱸᱫᱷᱨᱟ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱟᱨ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'' ᱮᱢᱟᱱ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱮᱠᱷᱞᱟ ᱟᱨ ᱜᱩᱴ ᱮᱱᱮᱡ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱜᱮ ᱠᱨᱤᱥᱴᱤᱠᱟᱞ (Critical) ᱮᱯᱨᱤᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ (appreciation) ᱾<ref>{{Cite web |url=http://www.newindianexpress.com/cities/bangalore/The-guru-does-justice/2013/05/27/article1607821.ece |title=The New Indian Express News on 27 May 2013 |access-date=25 March 2020 |archive-date=14 September 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140914195841/http://www.newindianexpress.com/cities/bangalore/The-guru-does-justice/2013/05/27/article1607821.ece |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.cyberkerala.com/mohiniyattam/rekha-raju.htm Website of Cyber Kerala]</ref>ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱦᱟᱱᱨᱟᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱨᱟᱡᱩ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ ᱛᱟᱢᱤᱞ ᱥᱚᱝᱜᱟᱢ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱜᱚᱲᱚᱣᱟᱜ ᱮᱱᱮᱡ ᱢᱟᱪᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱨ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱢᱮᱱᱮᱡᱽᱢᱮᱸᱴ ᱟᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱨᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱛᱮ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱞᱟᱹᱠᱪᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱚᱠᱚᱭ ᱵᱤᱫᱮᱥ ᱟᱪᱮᱛᱟᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱝᱠᱨᱤᱠᱤ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱮ ᱮᱢ ᱠᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref> ᱱᱩᱭ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧᱝᱟᱱᱟᱞ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱳᱰᱤᱥᱚᱱ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚᱣᱱᱥᱤᱞ ᱯᱷᱳᱨ ᱠᱟᱞᱪᱟᱨᱟᱞ ᱨᱤᱞᱮᱥᱚᱱᱥ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱤᱫ ᱜᱮᱭᱟᱱ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱱᱨᱤᱛᱷᱭᱟ ᱫᱷᱟᱢ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱢᱤᱫ ᱮᱱᱮᱡ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱥᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱠᱚᱭ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱤᱱᱚᱨᱤᱴᱤ (Minority) ᱩᱥᱩᱞ ᱚᱛ (background) ᱨᱤᱱ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱫᱚ ᱥᱮᱪᱮᱫᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ, ᱟᱨ ᱱᱚᱟᱣ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱜᱩᱴ, ᱢᱤᱫ ᱣᱟᱞᱚᱝᱴᱤᱭᱟᱨ (Volunteer) ᱜᱩᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱡᱩᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱮᱪ.ᱟᱭᱤ.ᱣᱤ. ᱨᱤᱱ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱟᱜ ᱨᱤᱦᱟᱵᱤᱞᱤᱴᱟᱥᱚᱱ (Rehabilitation) ᱠᱚ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱭᱟ ᱾<ref>[http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/dancing-her-way-to-fame/article6447071.ece The Hindu 26 September 2014]</ref><ref>{{Cite web |title=Official Website of Nrithya Dhama |url=http://rekharaju.com/ |access-date=2020-03-25 |archive-date=2020-03-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200301082012/http://rekharaju.com/ |url-status=dead }}</ref> ᱨᱟᱡᱩ ᱫᱚ ''ᱛᱟᱝᱡᱚᱨ ᱮᱱᱮᱡ ᱯᱟᱨᱟᱵᱽ'' ᱨᱮ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱠᱚ ᱚᱠᱚᱭ ᱑᱐᱐᱐ ᱮᱱᱮᱡᱠᱚ ᱠᱚ ᱫᱮᱠᱷᱟᱣ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ ᱞᱤᱢᱠᱟ ᱵᱩᱠ ᱳᱯᱷ ᱨᱤᱠᱚᱨᱰ ᱨᱮ ᱵᱚᱞᱚᱱ ᱠᱚ ᱟᱨᱡᱟᱣ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ <ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://meetkalakar.com/Artist/1867-Rekha-Raju Website of Meet Kalakar]</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱵᱟᱰᱚᱦᱤ ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱮᱢᱚᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱚᱱᱟ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱳᱨ ᱛᱟᱢᱤᱞ ᱥᱚᱝᱜᱟᱢ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱭᱩᱵᱟ ᱮᱱᱮᱡ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱟᱱ ᱪᱟᱞ ᱟᱫᱮᱭᱟ ᱠᱚ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱟᱞᱟᱦᱚᱞᱞᱤ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱴᱨᱟᱥᱴ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ''ᱥᱣᱟᱨᱱᱟ ᱢᱩᱠᱷᱤ'' ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱦᱚᱸᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫ ᱫᱮᱭᱟ ᱠᱚ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |title=Website of Alliance Farncaise |access-date=2020-03-25 |archive-date=2014-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140809204817/http://bangalore.afindia.org/classical-dance-rekha-raju/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://rekharaju.com/aboutme.html |title=Official Website |access-date=2020-03-25 |archive-date=2019-08-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190827142234/http://rekharaju.com/aboutme.html |url-status=dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{Reflist|3}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Commons category}}
*{{Official website|rekharaju.com/aboutme.html}}
{{authority control}}
{{DEFAULTSORT:Raju, Rekha}}
[[Category:Performers of Indian classical dance]]
[[Category:Mohiniyattam exponents]]
[[Category:Bharatanatyam exponents]]
[[Category:Living people]]
[[Category:Malayali people]]
[[Category:Dancers from Kerala]]
[[Category:Indian classical choreographers]]
[[Category:People from Palakkad district]]
[[Category:Indian female classical dancers]]
[[Category:Indian women choreographers]]
[[Category:Indian choreographers]]
[[Category:20th-century Indian dancers]]
[[Category:20th-century Indian women artists]]
[[Category:Women artists from Kerala]]
[[Category:Year of birth missing (living people)]]
a4lbgrkkhbfvoxsj1m87ct4v99ypsfd
ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ
0
9634
160746
131861
2024-12-02T00:59:31Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160746
wikitext
text/x-wiki
'''ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ''' [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱯᱳᱣᱨᱚᱥᱚᱵᱷᱟ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱠᱟᱱᱟ᱾
{{Infobox settlement
| name = ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ
| official_name =
| native_name = দুবরাজপুর
| native_name_lang =
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱟᱦᱟᱨ
| image_skyline = Dubrajpur Railway Station 06.jpg
| image_alt =
| image_caption = ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱞ ᱴᱨᱮᱥᱚᱱ
| nickname =
| pushpin_map = India West Bengal#India
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = Location in West Bengal, India
| pushpin_label_position = right
| coordinates = {{coord|23.8|N|87.38|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱮᱞᱟᱠᱟ ᱠᱚ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_type2 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]]
| subdivision_name2 = [[ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ]]
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = ᱯᱳᱣᱨᱚᱥᱚᱵᱷᱟ
| governing_body = ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱯᱳᱣᱨᱚᱥᱚᱵᱷᱟ
| unit_pref = Metric
| area_footnotes = <ref>{{Cite web |url=http://www.jnnurmwestbengal.gov.in/DIS/MUNI_DLB_Dubrajpur.htm |title=Archive copy |access-date=2020-04-21 |archive-date=2016-06-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160605031622/http://www.jnnurmwestbengal.gov.in/DIS/MUNI_DLB_Dubrajpur.htm |url-status=dead }}</ref>
| area_total_km2 = 16.83
| area_rank =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 77
| population_total = 38,041<ref>http://www.citypopulation.de/php/india-westbengal.php?adm2id=1908</ref>
| population_as_of = 2011
| population_footnotes =
| population_density_km2 = auto
| population_rank =
| population_demonym =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱚᱯᱷᱤᱥᱤᱭᱟᱞ
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +5:30
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = 731123
| area_code = 91 3462
| area_code_type = Telephone/[[Subscriber trunk dialling|STD]] code
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ
| blank1_info_sec1 = ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ
| website = {{URL|birbhum.nic.in}}
| footnotes =
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱜᱽᱞᱤᱥ]]
| blank2_name_sec1 = ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ|ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ]], [[ᱥᱩᱨᱤ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ|ᱥᱩᱨᱤ]]
}}
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱫᱚ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱴᱮᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱗᱗ ᱢᱤᱴᱟᱨ(᱒᱕᱒ ᱯᱷᱩᱴ) ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱳᱠᱮᱥᱟᱱ ᱦᱤᱥᱟᱹᱵᱽ ᱛᱮ ᱫᱚ ᱒᱓°᱘'N ᱘᱗°᱓᱘'E ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾<ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/28/Dubrajpur.html Falling Rain Genomics, Inc - Dubrajpur]</ref>
==ᱦᱮᱡᱥᱮᱱ==
ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱫᱚ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱴᱟᱜ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱥᱟᱶ ᱟᱹᱰᱤ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱛᱮ ᱡᱚᱯᱨᱟᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱦᱟᱭᱳᱭᱮ ᱖0 ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱛᱮ ᱯᱟᱨᱚᱢ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟ ᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱠᱷᱚᱱ [[ᱮᱛᱚᱢ ᱵᱮᱝᱜᱚᱞ]], [[ᱵᱟᱠᱩᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱠᱩᱲᱟ]],[[ᱯᱟᱪᱮ ᱵᱚᱨᱫᱷᱚᱢᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱪᱮ ᱵᱚᱨᱫᱷᱚᱢᱟᱱ]], [[ᱢᱩᱨᱥᱤᱫᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱩᱨᱥᱤᱫᱟᱵᱟᱫᱽ]] ᱮᱢᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱨᱮ ᱥᱮᱱ ᱡᱩᱛᱩᱜᱟ᱾ ᱟᱨ ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮᱞ ᱴᱨᱮᱥᱚᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚ ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ, [[ᱫᱩᱨᱜᱟᱯᱩᱨ]], [[ᱟᱥᱟᱱᱥᱳᱞ]], ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ, ᱢᱟᱞᱫᱟ ᱮᱢᱟᱱ ᱢᱤᱬᱩᱛ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱥᱮᱱ ᱡᱩᱛᱩᱜᱟ᱾
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱽᱨᱟᱯᱷᱤ==
᱒00᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱓᱒᱗᱕᱒ ᱜᱚᱴᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999|archivedate=2004-06-16|title= Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)|accessdate=2008-11-01|publisher= Census Commission of India}}</ref> ᱚᱱᱟ ᱢᱩᱫ ᱨᱮ ᱕᱒% ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱔᱘% ᱠᱩᱲᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ᱾
==ᱢᱟᱢᱟ ᱵᱷᱟᱜᱽᱱᱟ ᱵᱩᱨᱩ==
[[File:Mama Bhagne Hills and Temple 24.jpg|thumb|ᱢᱟᱢᱟ ᱵᱷᱟᱜᱽᱱᱮ ᱫᱷᱤᱨᱤ]]
[[File:Mama Bhagne Hills and Temple 14.jpg|thumb|ᱢᱟᱢᱟ ᱵᱷᱟᱜᱽᱱᱮ ᱵᱩᱨᱩ ᱟᱨ ᱫᱷᱤᱨᱤ]]
ᱫᱩᱵᱽᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱜᱮ ᱢᱟᱢᱟ ᱵᱷᱟᱜᱽᱱᱟ ᱯᱟᱦᱟᱨ (ᱵᱩᱨᱩ) ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱢᱤᱫ ᱵᱩᱨᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱧᱮᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱜᱚᱴᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱟᱦᱚᱨᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱭᱢᱟ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱟ᱾<ref>{{cite web|url= http://birbhum.nic.in/birtour2.htm |title= Tourism in Birbhum|work= |publisher=District administration|accessdate= 2012-04-11}}</ref>
==ᱵᱟᱦᱚᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
ncqw9ksb1dx08de9laixshvxlaajbt7
ᱪᱤᱞᱤ
0
9720
160774
159498
2024-12-02T04:23:11Z
InternetArchiveBot
3665
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
160774
wikitext
text/x-wiki
'''ᱪᱤᱞᱤ''' ([[ᱥᱯᱮᱱᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱛᱮ; Chile) ᱫᱚ [[ᱠᱚᱧᱮ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟᱪᱮ ᱥᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱟᱠᱟᱫ ᱢᱤᱫ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱧᱩᱛᱩᱢ "ᱪᱤᱞᱤ ᱯᱚᱨᱡᱟᱛᱚᱱᱛᱨᱚ" (ᱥᱯᱮᱱᱤᱥ ᱛᱮ; República de Chile) ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱫᱚ [[ᱯᱨᱚᱥᱟᱱᱛ ᱢᱟᱦᱟᱫᱚᱨᱭᱟ]] ᱟᱨᱮ ᱡᱤᱞᱤᱝ ᱛᱮ ᱵᱟᱵᱮᱨ ᱞᱮᱠᱟ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱪᱤᱞᱤ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱮᱛᱚᱢ-ᱠᱚᱧᱮ ᱔᱒᱗0 ᱠᱤᱢᱤ ᱟᱨ ᱥᱟᱢᱟᱝ-ᱯᱟᱪᱮ ᱫᱚ ᱑᱘0 ᱠᱤᱢᱤ ᱛᱮ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ [[ᱥᱟᱱᱛᱤᱭᱟᱜᱳ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱠᱟᱱᱟ᱾
{{Infobox country
| conventional_long_name = ᱪᱤᱞᱤ ᱯᱨᱚᱡᱟᱛᱚᱱᱛᱨᱚ
| native_name = {{small|{{nobold|{{native name|es|República de Chile}}}}}}
| common_name = Chile
| name = {{collapsible list
| titlestyle = background:transparent;text-align:center;line-height:normal;font-size:84%;
| title = ᱪᱤᱞᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱹᱫᱤᱢ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| {{Infobox |subbox=yes |bodystyle=font-size:77%;font-weight:normal;
| rowclass1 = mergedrow | label1 = [[Mapudungun language|Mapudungun]]: | data1 = {{lang|arn|Chile Wüdalmapu}}
| rowclass2 = mergedrow | label2 = [[Aymara language|Aymara]]: | data2 = {{lang|ay|Chili Suyu}}
| rowclass3 = mergedrow | label3 = [[Quechua language|Quechua]]: | data3 = {{lang|qu|Chili Ripuwlika}}
| rowclass4 = mergedrow | label4 = [[Rapa Nui language|Rapa Nui]]: | data4 = {{lang|rap|Repūvirika o Tire}}
}}
}}
| image_flag = Flag of Chile.svg
| alt_flag =
| image_coat = Coat of arms of Chile.svg
| national_motto = {{vunblist |{{lang|es|Por la razón o la fuerza}} |{{raise|0.45em |{{small|(English: "By Right or Might")}} <ref>{{cite web|title=100 peso Coin |url=http://www.bcentral.cl/eng/banknotes-coins/coins/m0100.htm |work=[[Central Bank of Chile]] |accessdate=16 September 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120510231608/http://www.bcentral.cl/eng/banknotes-coins/coins/m0100.htm |archivedate=10 May 2012 }}</ref>}}{{refn|group=nb|Often translated literally as, "By Reason or (by) Force."}}}}
| national_anthem = "[[National Anthem of Chile|Himno Nacional de Chile]]"<br /><div style="padding-top:0.5em;">[[File:United States Navy Band - National Anthem of Chile.ogg|center]]</div>
| image_map = Chile (orthographic projection).svg
| map_width = 260px
| alt_map =
| map_caption = Chilean territory in dark green; [[Chilean Antarctic Territory|claimed but uncontrolled territory]] in light green.
| capital = [[ᱥᱟᱱᱛᱤᱭᱟᱜᱳ]]<sup>a</sup>
| coordinates = {{Coord|33|26|S|70|40|W|type:city}}
| largest_city = capital
| official_languages =
| languages_type = ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| languages = [[ᱥᱯᱮᱱᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱯᱮᱱᱤᱥ]]
| demonym = ᱪᱤᱞᱤᱭᱟᱹᱱ
| ethnic_groups = {{unbulleted list
| ᱘᱙% ᱪᱤᱞᱤ ᱨᱮᱱ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱵᱟᱝ
| ᱙.᱑% ᱢᱟᱯᱩᱪᱮ
| 0.᱗% ᱟᱭᱢᱟᱨᱟ
| ᱑.0% ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ
| 0.᱓% ᱵᱟᱝ ᱦᱟᱹᱴᱤᱝ
}}
| ethnic_groups_year = 2012
| ethnic_groups_ref = <ref name=CIA>{{cite web |author=Central Intelligence Agency |title=Chile |work=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency |location=Langley, Virginia |year=2016 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ci.html |accessdate=29 January 2017 |archive-date=29 May 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200529025035/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ci.html |url-status=dead }}</ref>
| government_type = Unitary presidential constitutional republic
| leader_title1 = [[President of Chile|President]]
| leader_name1 = [[ᱥᱟᱵᱟᱥᱛᱤᱭᱟᱱ ᱯᱤᱱᱮᱨᱟ]]
| leader_title2 = [[President of the Senate of Chile|President of the Senate]]
| leader_name2 = ᱟᱱᱫᱽᱨᱤᱭᱟᱱᱟ ᱢᱳᱱᱳᱡ ᱫᱤ ᱟᱞᱵᱳᱨᱟ
| leader_title3 = [[President of the Chamber of Deputies of Chile|President of the Chamber of Deputies]]
| leader_name3 = ᱰᱤᱭᱮᱜᱳ ᱯᱟᱭᱩᱞᱥᱮᱱ ᱠᱮᱦᱚᱨ
| legislature = ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱠᱚᱝᱜᱽᱨᱮᱥ
| upper_house = ᱥᱮᱱᱮᱢ
| lower_house = ᱪᱮᱢᱵᱟᱨ ᱚᱯᱷ ᱰᱮᱯᱩᱴᱤᱥ
| sovereignty_type = [[History of Chile|Independence]]
| sovereignty_note = from [[Spain]]
| established_event1 = [[Government Junta of Chile (1810)|Government Junta]]
| established_date1 = ᱑᱘ ᱥᱮᱯᱴᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱘᱑0
| established_event2 = [[Chilean Declaration of Independence|Declared]]
| established_date2 = ᱑᱒ ᱯᱷᱮᱵᱨᱩᱭᱟᱨᱤ ᱑᱘᱑᱘
| established_event3 = Recognized
| established_date3 = ᱒᱕ ᱮᱯᱨᱤᱞ ᱑᱘᱔᱔
| established_event4 = {{nowrap|[[Constitution of Chile|Current constitution]]}}
| established_date4 = ᱑᱑ ᱥᱮᱯᱴᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱘0
| area_rank = 37th
| area_km2 = 756,096.3<ref name="ce2006">{{Cite web |url=http://www.ine.cl/canales/publicaciones/compendio_estadistico/pdf/2006/compendio2006.pdf |title=Compendio estadístico 2006 |accessdate=29 November 2007 |author=Instituto Nacional de Estadísticas |date=October 2006|author-link=National Statistics Institute (Chile) }}</ref>
| area_sq_mi = 291,930.4
| area_footnote =
| percent_water = 1.07<sup>b</sup>
| population_census = 17,574,003<ref name="population">{{cite web|url=http://www.censo2017.cl/wp-content/uploads/2017/12/Presentacion_Resultados_Definitivos_Censo2017.pdf|title=RESULTADOS CENSO 2017|work=RESULTADOS DEFINITIVOS CENSO 2017|publisher=[[National Statistics Institute (Chile)|National Statistics Institute]]|date=1 January 2018|accessdate=18 January 2017|archive-date=23 December 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171223043747/http://www.censo2017.cl/wp-content/uploads/2017/12/Presentacion_Resultados_Definitivos_Censo2017.pdf|url-status=dead}}</ref>
| population_census_rank = 64th
| population_census_year = 2017
| population_density_km2 = 24
| population_density_sq_mi = 61
| population_density_rank = 198th
| GDP_PPP = {{increase}} $528.300 billion<ref name="imf">{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=54&pr.y=9&sy=2017&ey=2024&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=228&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|work=World Economic Outlook Database, October 2019|publisher=International Monetary Fund|title=Chile|accessdate=20 October 2019}}</ref>
| GDP_PPP_rank = 42nd
| GDP_PPP_year = 2020
| GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $27,150.<ref name="imf" />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 57th
| GDP_nominal = {{increase}} $308.505 billion<ref name="imf" />
| GDP_nominal_rank = 41st
| GDP_nominal_year = 2020
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $15,854<ref name="imf" />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 53rd
| Gini_year = 2017
| Gini_change = steady
| Gini = 44.4 <!--number only-->
| Gini_ref = <ref name="WBgini">{{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=CL |title= GINI index (World Bank estimate) |publisher= World Bank |accessdate= 4 April 2020}}</ref>
| Gini_rank =
| HDI_year = 2018<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI = 0.847 <!--number only-->
| HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2019.pdf |title=2019 Human Development Report |year=2019 |accessdate=9 December 2019 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref>
| HDI_rank = 42nd
| currency = [[Chilean peso|Peso]]
| currency_code = CLP
| time_zone = {{nowrap|[[Time in Chile|CLT and EAST]]<sup>c</sup>}}
| utc_offset = −4 and −6
| time_zone_DST =
| utc_offset_DST = -3 and -5
| DST_note = April to September
| antipodes =
| date_format = dd/mm/yyy
| drives_on = Right
| calling_code = [[+56]]
| iso3166code =
| cctld = [[.cl]]
| footnote_a = [[Politics of Chile#Legislative branch|Legislature]] is based in [[Valparaíso]].
| footnote_b = Includes Easter Island and [[Isla Sala y Gómez]]; does not include {{convert|1250000|km2}} of territory claimed in Antarctica.
}}
ᱪᱤᱞᱤ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱜᱮ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱚᱱᱪᱚᱞ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱱᱟ᱾ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱯᱮᱱᱤᱥ ᱟᱨ ᱱᱚᱰᱮᱱ ᱠᱩᱡᱽ ᱟᱹᱫᱤᱢ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱥᱤ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱢᱮᱥᱟᱞ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟᱠᱚ᱾ ᱥᱯᱮᱱᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ᱾
ᱪᱤᱞᱤ ᱞᱚᱧᱮ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱤᱥᱟᱹᱬ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱱᱚᱰᱮ ᱱᱟᱜ ᱠᱟᱹᱣᱰᱤᱟᱹᱨᱤ ᱨᱮ ᱫᱚ ᱠᱷᱟᱫᱟᱱ ᱫᱤᱞᱯᱳ ᱟᱨ ᱪᱟᱥᱵᱟᱥ ᱜᱮ ᱢᱤᱬᱩᱛᱟ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱪᱤᱠᱤ ᱑᱖00 ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ [[ᱮᱥᱯᱮᱱ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱩᱯᱚᱱᱤᱵᱮᱥ ᱛᱟᱦᱮ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱑᱘ ᱥᱮᱯᱴᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱘᱑0 ᱮᱯᱥᱮᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱪᱤᱞᱤ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ. ᱞᱮᱱᱟ᱾
==ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ==
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱪᱤᱠᱤ ᱠᱚᱧᱮ ᱜᱳᱞᱟᱨᱫᱷᱚ(Hemisphere) ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱳᱠᱮᱥᱟᱱ ᱑᱗° ᱠᱷᱚᱱ ᱕᱖°S ᱟᱨ ᱖᱖° ᱠᱷᱚᱱ ᱗᱕°W᱾ ᱪᱤᱞᱤ ᱮᱛᱚᱢ-ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱮᱫ ᱛᱮ [[ᱡᱮᱜᱮᱛ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱤᱞᱤᱝ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱮᱛᱚᱢ-ᱠᱚᱧᱮ ᱡᱤᱞᱤᱝ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱔᱓᱐᱐ ᱠᱤᱢᱤ (᱒᱖᱗᱐ ᱢᱤᱴᱟᱨ)᱾ ᱪᱤᱞᱤ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ [[ᱟᱨᱡᱮᱱᱴᱤᱱᱟ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ [[ᱵᱚᱞᱤᱵᱷᱤᱭᱟ]], ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱫ [[ᱯᱮᱨᱩ]] ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱥᱮᱫ [[ᱯᱨᱚᱥᱟᱱᱛ ᱢᱟᱦᱟᱫᱚᱨᱭᱟ]] ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤᱟᱹᱨᱤ==
[[ᱥᱟᱱᱛᱤᱭᱟᱜᱳ]] ᱨᱮ ᱪᱤᱞᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱵᱮᱝᱠ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱪᱤᱠᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱵᱮᱝᱠ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱭ᱾ ᱪᱤᱠᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱫᱚ ᱪᱤᱞᱤ ᱯᱮᱥᱳ (CLP) ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱮᱡᱷᱟᱜᱩᱴ ᱜᱷᱟᱨᱚᱡᱽ ᱵᱮᱱᱟᱨᱡᱟᱣ, ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱩᱛᱱᱟᱹᱣ ᱩᱱᱩᱫᱩᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱠᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱩᱥᱩᱞ ᱜᱮᱛᱮ ᱪᱤᱞᱤ ᱠᱚᱧᱮ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱩᱛᱱᱟᱹᱣ(developed) ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱲᱟᱭᱚᱜᱼᱟ᱾
==ᱵᱟᱦᱚᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Sister project links|voy=Chile}}
* [http://www.thisischile.cl/ Official Chile website]
* [http://www.gobiernodechile.cl/ Government of Chile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110113010706/http://www.gobiernodechile.cl/ |date=2011-01-13 }}
*{{CIA World Factbook link|ci|Chile}}
* [https://web.archive.org/web/20081011194320/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/chile.htm Chile] from ''UCB Libraries GovPubs''
*{{Curlie|Regional/South_America/Chile}}
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1222764.stm Chile profile] from the [[BBC News]]
* [https://web.archive.org/web/20140116103522/http://www.ubicachile.cl/ Road maps of Chile, interactive]
*[http://wits.worldbank.org/CountryProfile/Country/CHL/Year/2012/Summary World Bank Summary Trade Statistics Chile]
*{{Wikiatlas|Chile}}
*{{osmrelation-inline|167454|bullet=no}}
* [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=CL Key Development Forecasts for Chile] from [[International Futures]]
* [http://www.chileculture.org/ Chile Cultural Society]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱫᱤᱥᱚᱢ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱮᱛᱚᱢ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱤᱥᱚᱢ]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
j2dzjmhszh0459mkznw6udxbr025xko
ᱪᱚᱠ ᱯᱟᱞᱤ
0
12112
160710
60531
2024-12-01T13:05:25Z
Pywikisat
8643
/* ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ */
160710
wikitext
text/x-wiki
'''ᱪᱚᱠ ᱯᱟᱞᱤ''' (Chak pali) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱵᱳᱞᱯᱩᱨ-ᱥᱨᱤᱱᱤᱠᱮᱛᱚᱱ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱥᱩᱥᱟᱹᱨ ᱵᱞᱚᱠ|ᱵᱳᱞᱯᱩᱨᱼᱥᱨᱤᱱᱤᱠᱮᱛᱚᱱ]] ᱵᱚᱱᱚᱛ (block), [[ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ, [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱒᱖ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱑᱑᱖ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟ ᱢᱟᱹᱫᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱕᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱖᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
== ᱰᱮᱢᱚᱜᱽᱨᱟᱯᱷᱤ ==
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱑᱑᱖ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱚᱱᱟ ᱢᱟᱹᱫᱽ ᱨᱮ ᱑᱗ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱐ᱼ᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱵᱚᱭᱚᱥ ᱨᱤᱱ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱤᱱ ᱑᱔.᱖᱖ % ᱠᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱠᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱢᱟᱹᱫᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱕᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱖᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱩᱲᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱚᱱᱠᱟᱛᱮ ᱜᱷᱩᱸᱴ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ (Average Sex Ratio) ᱫᱚ ᱑᱑᱘᱙, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱜᱷᱩᱸᱴ (᱙᱕᱐) ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ (Child Sex Ratio) ᱫᱚ ᱘᱗᱑, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱑᱘᱓᱓, ᱡᱟᱦᱟ ᱫᱚ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱙᱕᱖ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref>https://www.census2011.co.in/data/village/317775-chak-pali-west-bengal.html</ref>
ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱟᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱗᱐.᱗᱑ % ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟ ᱨᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱗᱖.᱒᱖ % ᱛᱟᱦᱮ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱢᱟᱹᱫᱽ ᱨᱮ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱘᱒.᱙᱘ %, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱫᱚ ᱕᱙.᱖᱓ % ᱾
== ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ==
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱢᱵᱤᱫᱷᱟᱱ (constitution of India) ᱟᱨ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛᱤ ᱨᱟᱡᱽ ᱠᱟᱹᱱᱩᱱ (Panchyati Raaj Act) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱫᱚ ᱥᱚᱨᱯᱚᱧᱪ (Sarpanch) ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱽᱨᱟᱢ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱨᱩᱯᱯᱩᱨ ᱜᱽᱨᱟᱢ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱮᱛ ᱡᱟᱦᱟ ᱫᱚ [[ᱥᱨᱤᱱᱤᱠᱮᱛᱚᱱ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱫᱚ ᱵᱳᱞᱯᱩᱨ ᱛᱷᱟᱱᱟ ᱛᱟᱹᱨᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>https://villageinfo.in/west-bengal/birbhum/bolpur-sriniketan/chak-pali.html</ref>
== ᱥᱮᱫᱮᱫ ==
ᱥᱮᱪᱮᱫᱚᱜ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱨᱟᱭᱢᱮᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ (higher secondary school) ᱫᱚ [[ᱵᱤᱱᱩᱨᱤᱭᱟᱹ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱸᱡᱤᱱᱤᱭᱟᱹᱨᱤᱝ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱫᱚ ᱫᱟᱨᱳᱱᱫᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱫᱚ [[ᱵᱳᱞᱯᱩᱨ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ|ᱵᱳᱞᱯᱩᱨ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
== ᱦᱮᱡᱥᱮᱱ ==
ᱱᱚᱶᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱫᱚ ᱱᱟᱥᱮ ᱟᱸᱴ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱥᱩᱨ ᱵᱟᱥ ᱜᱟᱹᱰᱤ ᱫᱮᱡᱚᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱫᱚ ᱒-᱓ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱹᱜᱤᱱ ᱵᱤᱱᱩᱨᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱨᱮᱞᱜᱟᱹᱰᱤ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱙ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱵᱳᱞᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱯᱨᱱᱛᱤᱠ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>https://villageinfo.in/west-bengal/birbhum/bolpur-sriniketan/chak-pali.html</ref>
== ᱠᱟᱹᱣᱰᱤᱟᱹᱨᱤ ==
ᱪᱚᱠ ᱯᱟᱞᱤ ᱨᱮᱱ ᱗᱗ ᱦᱚᱲ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱡᱚᱯᱨᱟᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱜᱮ ᱪᱟᱥᱵᱟᱥ ᱥᱟᱶ ᱡᱚᱯᱨᱟᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱚᱱᱟ ᱵᱮᱜᱚᱨ ᱦᱚᱸ ᱛᱷᱚᱨᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱴᱟᱹ ᱵᱷᱟᱴᱟ ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱢᱤᱥᱛᱨᱤ ᱠᱚ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱷᱚᱨᱟ ᱟᱨ ᱵᱚᱨᱥᱟ (ᱡᱟᱹᱯᱩᱫ) ᱨᱮ ᱦᱳᱲᱳ ᱪᱟᱥ ᱦᱩᱭᱩᱜᱼᱟ ᱾
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
1uo4c7ighbkppsskp47q2m0vclp2yca
ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ
0
12625
160766
145917
2024-12-02T01:11:35Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|1 */
160766
wikitext
text/x-wiki
{{Use dmy dates|date=December 2018}}
{{Use Indian English|date=December 2018}}
{{Infobox ethnic group
| group = ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ
| native_name = ᱠᱩᱨᱩᱠᱷᱟᱨ • ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ
| image = Kurukh dance of Oraons .jpg
| image_caption = ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱥᱮᱨᱣᱟ ᱦᱚᱨᱚᱜᱼᱵᱟᱸᱫᱮ ᱛᱮᱠᱚ ᱮᱱᱮᱡ ᱠᱟᱱᱟ
| total = ᱓᱗,᱗᱖,᱖᱘᱘
| total_year = ᱒᱐᱑᱑
| region1 = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| pop1 = [[Circa|c.]]᱓᱖,᱘᱔,᱘᱘᱘
| ref1 = <ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/ST.html|title=A-11 Individual Scheduled Tribe Primary Census Abstract Data and its Appendix|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=2017-11-03}}</ref>
| region2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| pop2 = ᱑᱗,᱑᱖,᱖᱑᱘
| ref2 =
| region3 = [[ᱪᱷᱚᱛᱤᱥᱜᱚᱲ]]
| pop3 = ᱗,᱔᱘,᱗᱓᱙
| region4 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| pop4 = ᱖,᱔᱓,᱕᱑᱐
| region5 = [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]]
| pop5 = ᱓,᱕᱘,᱑᱑᱒
| region6 = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| pop6 = ᱑,᱔᱔,᱔᱗᱒
| region7 = [[ᱟᱥᱟᱢ]]
| pop7 = ᱗᱓,᱔᱓᱗
| ref7 = <ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language_MTs.html|title=Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues - 2011|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=2018-07-07}}</ref>
| region8 = {{flag|ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ}}
| pop8 = ᱕᱐,᱐᱐᱐
| ref8 = <ref>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/language/kru|title=Kurux|work=Ethnologue|access-date=2018-07-11|language=en}}</ref>
| region9 = {{flag|ᱱᱮᱯᱟᱞ}}
| pop9 = ᱔᱑,᱘᱐᱐
| ref9 = <ref>{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/language/kxl|title=Kurux, Nepali|work=Ethnologue|access-date=2018-07-11|language=en}}</ref>
| region10 = {{flag|ᱵᱷᱩᱴᱟᱱ}}
| pop10 = ᱔,᱒᱐᱐
| ref10 = <ref>{{Cite news|url=https://www.peoplegroups.org/Explore/groupdetails.aspx?peid=1235|title=Oraon of Bhutan|work=PeopleGroups|access-date=2020-01-28|language=en}}</ref>
| languages = [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ]]{{*}}[[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]]{{*}}[[ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ]]{{*}}[[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱳᱰᱤᱭᱟ]] •[[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| religions = [[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱦᱤᱱᱫᱩ]] (᱕᱗%){{*}}[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]] (᱓᱐%){{*}}[[ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱟᱨᱱᱟ]] (᱑᱘%){{*}}ᱮᱴᱟᱜ (᱕%)
<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/SCST-Series/ST14.html|title=Census of India Website : Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=2017-11-02}}</ref>
| related = <br>{{hlist| [[ᱫᱨᱟᱵᱤᱲ ᱦᱚᱲ]] }}<br>
| native_name_lang =
}}
'''ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ''' ᱫᱚ ᱫᱟᱠᱷᱤᱱ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱸᱜᱮ ᱩᱯᱚᱡᱟᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟᱠᱚ᱾ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]], [[ᱪᱷᱚᱛᱤᱥᱜᱚᱰ]], [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]], [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]] ᱟᱨ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]] ᱨᱮ ᱱᱩᱠᱩᱣᱟ ᱦᱩᱫᱤᱥ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ᱾ ᱚᱱᱟ ᱵᱮᱨᱦᱚᱸ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱠᱚᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ᱾
ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮ ᱠᱟᱛᱷᱟᱠᱚ ᱨᱚᱯᱚᱲ-ᱟ, ᱚᱱᱟ ᱫᱚ [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱣᱟᱜ-ᱟ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱡᱟᱛᱤ ᱦᱚᱸᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱣ ᱟᱠᱩ ᱜᱮᱭᱟ᱾ ᱱᱤᱭᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱫᱨᱟᱵᱤᱲ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱜᱚᱥᱴᱤ ᱥᱟᱶ ᱢᱮᱥᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜ-ᱟ᱾
==ᱥᱤᱨᱡᱚᱱ==
ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱱᱤᱛᱨᱟᱱᱛᱤᱠ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱚᱥᱴᱨᱮᱞᱤᱭᱟ (ᱯᱨᱳᱴᱚ ᱚᱥᱴᱨᱮᱞᱤᱭᱟ) ᱡᱚᱱᱚᱜᱳᱥᱴᱤ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱠᱚ᱾ ᱱᱩᱠᱩ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱦᱚᱸ ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ, ᱢᱩᱱᱱᱰᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱞᱳ ᱯᱟᱦᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶ ᱥᱟᱹᱜᱟᱹᱭ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱠᱚᱣᱟ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱨᱤᱛᱟᱛᱤᱠ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱦᱟᱛᱤ ᱵᱟᱝᱛᱮ ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ ᱫᱚᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ [[ᱠᱚᱝᱠᱚᱱ]] ᱚᱱᱪᱚᱞ ᱨᱮᱱ᱾ ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱫᱚ ᱠᱚ ᱯᱟᱨᱪᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ [[ᱠᱚᱝᱠᱚᱱᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱥᱟᱶ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱹᱜᱟᱹᱭ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱠᱚᱣᱟ᱾
'''ᱯᱚᱨᱚᱵᱽᱠᱚ'''
ᱱᱩᱠᱩᱣᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱯᱚᱨᱚᱵᱽ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ [[ᱠᱟᱨᱟᱢ ᱯᱚᱨᱚᱵᱽ|ᱠᱟᱨᱟᱢ]]
4po3s454ocdy6kvj0yh51vetazd5uzs
ᱜᱚᱢᱛᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
12725
160805
128524
2024-12-02T08:11:51Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160805
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱜᱚᱢᱛᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = [[ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_skyline = Tripura Sundari Temple, Udaipur.jpg
| image_alt =
| image_caption = ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱮᱥᱚᱨᱤ (ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱥᱩᱱᱫᱽᱨᱤ) ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ
| image_map = Gomati in Tripura (India).svg
| map_caption = ᱜᱚᱢᱛᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint =
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ]]
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date = {{start date|2012|01}}
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ, ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ|ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ]]
| parts_type = ᱛᱟᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = para
| area_total_km2 = ᱑᱕᱒᱒.᱘
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = ᱔,᱔᱑,᱕᱓᱘
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱑᱐᱐% <ref>{{cite web|url=https://gomati.nic.in|title=Gomati district website}}</ref>
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ
| demographics1_info2 =
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| leader_title2 =
| leader_name2 =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| registration_plate =
| blank_name_sec1 =
| blank_info_sec1 =
| blank_name_sec2 = Average annual precipitation
| blank_info_sec2 =
| website = {{URL|https://gomati.nic.in}}
}}
'''ᱜᱚᱢᱛᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ [[ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ]], [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱑᱒ ᱨᱮ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱛᱤᱥ ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱱᱟᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱞ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱤᱨᱟᱹᱞ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱤᱫᱤ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ <ref name="ibnlive divisions">{{cite web|url=http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/four-new-districts-six-subdivisions-for-tripura/876579.html|title=Four new districts, six subdivisions for Tripura|publisher=[[CNN-IBN]]|date=26 October 2011|accessdate=10 April 2012|archive-date=26 January 2013|archive-url=https://archive.today/20130126032522/http://ibnlive.in.com/generalnewsfeed/news/four-new-districts-six-subdivisions-for-tripura/876579.html|url-status=dead}}</ref>᱾ [[ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ, ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ|ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ]] ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱟᱡ ᱟᱭᱳ ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱥᱩᱱᱫᱽᱨᱤ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱯᱷᱮᱢᱚᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱓ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱸᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱟᱛᱵᱚᱨᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱗᱓ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱩᱨᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱖ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱛᱷᱟᱱᱟ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱥᱮᱵᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱯᱟᱞᱤᱠᱟ [[ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ, ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ|ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ==
[[ᱥᱤᱯᱟᱦᱤᱡᱟᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱓ ᱡᱚᱜᱚᱼᱠᱷᱚᱸᱰ (Sub-Division) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚᱠᱷᱚᱸᱰ, ᱚᱢᱚᱨᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚᱠᱷᱚᱸᱰ ᱟᱨ ᱠᱚᱨᱵᱩᱠ ᱡᱚᱜᱚᱠᱷᱚᱸᱰ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱥᱤᱯᱟᱦᱤᱡᱟᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱨᱮ ᱘ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱚᱛᱟᱵᱚᱨᱤ, ᱛᱚᱯᱱᱤᱭᱟ, ᱠᱤᱞᱟ, ᱠᱟᱠᱚᱨᱟᱵᱚᱱ, ᱚᱢᱚᱨᱯᱩᱨ, ᱳᱢᱯᱤ, ᱠᱚᱨᱵᱩᱠ ᱟᱨ ᱥᱤᱞᱟᱪᱟᱨᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ<ref>{{cite website|url=https://gomati.nic.in/subdivision-blocks/|title = Gomati district subdivision and blocks}}</ref>
==ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱰᱟᱦᱟᱨ==
===ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱰᱟᱦᱟᱨ===
ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱘ ('''NH 8''') ᱟᱥᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱨᱤᱢᱜᱚᱸᱡᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱵᱽᱨᱩᱢ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref name="renumber">{{cite web|url=http://dorth.gov.in/writereaddata/sublinkimages/finaldoc6143316640.pdf|title=Rationalisation of Numbering Systems of National Highways|publisher=[[Department of Road Transport and Highways]]|accessdate=3 April 2012|location=New Delhi|archive-url=https://web.archive.org/web/20181204094735/https://dorth.gov.in/writereaddata/sublinkimages/finaldoc6143316640.pdf|archive-date=4 December 2018|url-status=dead}}</ref>
===ᱨᱮᱞ ᱰᱟᱦᱟᱨ===
ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱩᱢᱰᱤᱝ᱐ᱥᱚᱵᱽᱨᱩᱢ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱥᱤᱯᱟᱦᱤᱡᱟᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱚᱜᱚᱨᱛᱟᱞᱟ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱚᱵᱽᱨᱩᱢ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱒᱐᱑᱖ ᱨᱮ ᱪᱟᱹᱞᱩ ᱫᱟᱨᱮ ᱭᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>[http://www.ndtv.com/india-news/first-commercial-broad-guage-freight-train-arrives-in-tripura-1280080?site=full First Commercial Broad Gauge Freight Train Arrives In Tripura]</ref><ref>[http://www.tripurainfo.com/info/ArchiveDet.aspx?WhatId=16856 BG railhead reaches Udaipur amid cheers] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160321072648/http://www.tripurainfo.com/info/ArchiveDet.aspx?WhatId=16856 |date=2016-03-21 }}</ref> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱜᱟᱨᱡᱤ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ, ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱚᱜᱚᱨᱛᱟᱞᱟ]] ᱟᱨ ᱟᱥᱟᱢ ᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱢᱟᱱ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱱᱟᱜ [[ᱫᱷᱚᱨᱢᱚᱱᱚᱜᱚᱨ]], [[ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ, ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ|ᱩᱫᱚᱭᱯᱩᱨ]] ᱟᱨ ᱵᱮᱞᱚᱱᱤᱭᱟ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite website|url=https://indiarailinfo.com|title=Indian Rail Info}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ}}
== ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ ==
* [https://gomati.nic.in/ Official website]
{{coord|23.5628|N|91.4992|E|source:wikidata|display=title}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱜᱚᱢᱛᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:2012 establishments in India]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:States and territories established in 2012]]
{{Tripura-geo-stub}}
huj65cx3j5uls3xo194fcbzuvgiw5ww
ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ
0
12873
160797
130848
2024-12-02T08:07:48Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160797
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ
| other_name = ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = Matasyagandha Madndir Saharsa.jpg
| image_alt =
| image_caption = ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱢᱚᱱᱫᱤᱨ
| pushpin_map = India Bihar
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ
| coordinates = {{coord|25.88|N|86.6|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flagu|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| subdivision_type2 = ᱴᱚᱴᱷᱟ
| subdivision_name2 = ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ
| subdivision_type3 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name3 = [[ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date = ᱑᱙᱕᱔
| founder =
| named_for =
| government_type = ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱯᱟᱞᱤᱠᱟ
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = ᱒᱑
| elevation_footnotes =
| elevation_m = ᱔᱑
| population_total = ᱑᱕᱖᱕᱔᱐
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 =
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_info1 = [[ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ]], [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]], [[ᱥᱟᱝᱥᱠᱨᱤᱛ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱸᱥᱠᱨᱤᱛ]]
<!-- | Education_type = Education
| Education = 77.66 (commented out as template does not contain this parameter) -->| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱕᱒᱒᱐᱑-᱘᱕᱒᱑᱕᱔-᱘᱕᱒᱒᱒᱑-᱘᱕᱒᱑᱒᱗
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱙᱑᱖᱔᱘᱗
| registration_plate = BR-19
| blank1_name_sec1 = ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ
| blank1_info_sec1 = ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱓᱓ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ
[[ᱠᱚᱲᱟ|♂]]/[[ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ|♀]]
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱢᱟᱫᱷᱮᱯᱩᱨᱟ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱢᱟᱫᱷᱮᱯᱩᱨᱟ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ]]
| website = {{URL|http://saharsa.bih.nic.in/}}
| iso_code = [[ISO 3166-2:IN|IN-BR]]
| footnotes =
| official_name = ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ
}}
'''ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱦᱮᱫ ᱨᱮ [[ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱯᱟᱞᱤᱠᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱚᱥᱤ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱮᱫᱟ ᱟᱨ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱥᱤ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ (ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ) ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ, ᱢᱟᱫᱷᱮᱯᱩᱨᱟ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱚᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ,<ref>{{Cite book | url=https://books.google.com/?id=A0i94Z5C8HMC&lpg=PA30&pg=PA27#v=onepage&q&f=false |title = Anthropology of Ancient Hindu Kingdoms: A Study in Civilizational Perspective|isbn = 9788175330344|last1 = Jha|first1 = Makhan|year = 1997}}</ref> ᱤᱱᱰᱚᱼᱟᱨᱭᱟᱱ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱟᱜ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱵᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ ᱥᱚᱢᱨᱟᱡᱽ (ᱵᱤᱫᱮᱦᱚ ᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ) ᱟᱜ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱮᱱᱟ ᱾<ref>[[Michael Witzel]] (1989), ''Tracing the Vedic dialects in Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes'' ed. Caillat, Paris, pages 13, 17 116–124, 141–143</ref> ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱮᱫᱤᱠ ᱡᱩᱜᱽ (c. 1100–500 BCE) ᱚᱠᱛᱚ, ᱵᱤᱫᱮᱦᱚ ᱠᱚᱧᱮ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱟᱨ ᱞᱟᱠᱪᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱᱟᱜ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱩᱴᱷᱱᱟᱹᱣ ᱮᱱᱟ, ᱥᱟᱶᱛᱮ "ᱠᱩᱨᱩ" ᱟᱨ "ᱯᱟᱱᱠᱟᱞᱟ" ᱾ ᱵᱤᱫᱮᱦ ᱥᱚᱢᱨᱟᱡᱤᱜ ᱨᱟᱡᱟ ᱡᱚᱱᱚᱠ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱮᱭᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{cite book |author=Witzel, M. |author-link=Michael Witzel |year=1989 |chapter=Tracing the Vedic dialects |title=Dialectes dans les litteratures Indo-Aryennes |location=Paris |editor1-last=Caillat |editor1-first=C. |pages=141–143 |publisher=Fondation Hugot}}</ref>
ᱵᱤᱫᱮᱦ ᱥᱚᱢᱨᱟᱡᱽ ᱫᱚ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱵᱷᱟᱡᱽᱡᱤ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱡᱟᱸᱦᱟᱭᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱵᱚᱭᱤᱥᱟᱞᱤ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ ᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite book |author=Hemchandra, R. |year=1972 |title=Political History of Ancient India |location=Calcutta |publisher=University of Calcutta}}</ref>
᱒᱐ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱭ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ [[ᱢᱩᱝᱜᱮᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱩᱝᱜᱮᱨ]] ᱟᱨ [[ᱵᱷᱟᱜᱚᱞ ᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑ ᱟᱯᱨᱤᱞ ᱑᱙᱕᱔ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱮᱱᱟ ᱾{{citation needed|date=October 2018}} ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ, [[ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ]] ᱟᱨ [[ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚᱥᱤ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱦᱚᱸ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱒ ᱚᱠᱴᱳᱵᱚᱨ ᱑᱙᱗᱒ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱥᱟᱦᱟᱨᱥᱟ ᱨᱮ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾{{citation needed|date=October 2018}} ᱨᱟᱜᱷᱚᱯᱩᱨ, ᱪᱷᱟᱛᱟᱯᱩᱨ, ᱵᱚᱥᱚᱸᱛᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱱᱤᱨᱢᱚᱞᱤ ᱥᱟᱶᱛᱛᱮ ᱒᱔ ᱩᱴᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱣᱟ ᱥᱤᱵᱷᱤᱞ ᱥᱟᱵᱽᱼᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱵᱤᱨᱯᱩᱨ, ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱯᱳᱞ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱑ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱗᱒ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾{{citation needed|date=October 2018}} ᱓᱐ ᱟᱯᱨᱤᱞ ᱑᱙᱘᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱙᱑ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱱᱟᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ [[ᱢᱟᱫᱷᱮᱯᱩᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱟᱫᱷᱮᱯᱩᱨᱟ]] ᱟᱨ [[ᱥᱩᱯᱚᱣᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱩᱯᱳᱞ]] ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ; ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱟᱨ ᱥᱤᱢᱨᱤ ᱵᱚᱠᱷᱛᱤᱭᱟᱨᱯᱩᱨ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱐ ᱩᱴᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ-ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱟᱝᱪᱚᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾{{citation needed|date=October 2018}}
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
ᱨᱟᱡᱽᱵᱤᱨᱟᱡᱽ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱑᱐᱒ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱠᱩᱱᱱᱳᱞᱤ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱯᱟᱨᱚᱢ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱞᱜᱟ ᱛᱮ ᱥᱮᱴᱮᱨᱟ ᱾ ᱥᱨᱤ ᱮᱭᱟᱨᱞᱟᱭᱤᱸᱥ [[ᱨᱟᱡᱽᱵᱤᱨᱟᱡᱽ]] ᱟᱨ [[ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ]] ᱛᱟᱞᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱤᱱᱟᱹᱢ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>[https://www.aviationnepal.com/rajbiraj-airport-to-resume-its-flight-services-from-may-8-as-shree-airline-prepares-for-flight-operation/]</ref>
== ᱚᱛᱱᱚᱜ ==
ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ {{Coord|25.88|N|86.6|E|}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>[http://www.fallingrain.com/world/IN/34/Saharsa.html Falling Rain Genomics, Inc – Saharsa]</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱥᱩᱞ ᱔᱑ ᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑᱓᱔ ᱯᱷᱤᱴ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱥᱩᱨ ᱥᱩᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱥᱤ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱥᱤᱱ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱴᱟᱺᱰᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱑,᱘᱙᱗,᱑᱐᱒ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱮᱞ ᱙᱙᱕,᱕᱐᱒ ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱜ ᱮᱞ ᱙᱐᱑,᱖᱙᱐ ᱜᱟᱱ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱹᱨᱤ ᱠᱷᱟᱱᱮᱢ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱒᱕.᱗᱙ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱪᱷᱞᱟᱹ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱒᱐᱐᱑ ᱨᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱑᱙᱙᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱨᱟ ᱵᱟᱨᱤ ᱠᱷᱟᱱᱮᱢ ᱟᱡᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱓᱓.᱐᱓ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ ᱜᱨᱚᱴ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
== ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ ==
ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱟᱨ ᱨᱮᱞ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱛᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱟᱨ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞ]] ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱫᱤᱞᱞᱤ]], [[ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ]], [[ᱨᱟᱺᱪᱤ]] ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱡᱚᱛᱚ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱜᱟᱨᱤᱵᱽ ᱨᱟᱛᱷ ᱴᱨᱮᱱ ᱱᱟᱶᱟ ᱨᱮᱞ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ [[ᱞᱟᱞᱩ ᱯᱨᱚᱥᱟᱫᱽ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱚᱦᱚᱨᱥᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱟᱨ ᱱᱚᱜᱚᱨ ᱠᱚ]]
i9f0nh3jkyyzw3c3af0ch6jfhdsj4wj
ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱦᱚᱲ
0
13081
160756
145099
2024-12-02T01:06:08Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160756
wikitext
text/x-wiki
{{infobox ethnic group
| group = ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ
| native_name =
| image = [[ᱨᱮᱫ:Hill Kharia House.jpg|250px]]
| image_caption = ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫᱴᱮᱱ ᱫᱟᱹᱭᱠᱟᱹ
| population = 433,722 (2011)
| total_ref = <ref name="census">{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/ST.html|title=Census of India Website : Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=2017-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20150907212310/http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/ST.html|archive-date=7 सितंबर 2015}}</ref>
| popplace = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| region1 = [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]]
| pop1 = 222,844
| ref1 =
| region2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ|ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱟᱱᱰ]]
| pop2 = 196,135
| ref2 =
| region3 = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| pop3 = 11,569
| ref3 =
| region4 = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| pop4 = 2,429
| ref4 =
| langs = {{hlist | ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ|[[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱹᱨᱤ]]|[[ᱦᱚ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱚ]]|[[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱞᱤ]]|[[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]]}}
| rels = {{hlist | [[ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] | ᱦᱤᱱᱫᱩ | [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]] }}
| related = {{hlist |ᱢᱩᱱᱰᱟᱹ | ᱦᱳ | ᱠᱳᱞ | ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ| ᱠᱷᱟᱥᱤ }}
}}
'''ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱦᱚᱲ''' ᱥᱮ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱚᱥᱴᱨᱚ-ᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱚᱨᱚᱲ ᱢᱤᱫ ᱜᱟᱛᱟᱠ ᱨᱮᱱ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟᱠᱚ<ref name=":0">{{Cite book|title=Kharia : then and now.|last=V.|first=Upadhyay|date=1980|publisher=Brill|isbn=0-391-01838-8|location=[Place of publication not identified]|oclc=948680446}}</ref>| ᱩᱱᱠᱩᱣᱟᱜ ᱜᱚᱜᱚ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱠᱟ ᱠᱷᱮᱨᱣᱟᱲ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱧᱡᱽ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢ᱾ᱫᱴᱮᱱ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ| ᱱᱩᱠᱩ ᱡᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱮᱭᱟ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱡᱮᱞᱮᱠᱟ- ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ, ᱰᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ ᱟᱨ ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ| ᱩᱱᱠᱩ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱫᱚ ᱚᱞᱚᱜ ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ ᱟᱨ ᱛᱟᱦᱮᱱ ᱛᱟᱯᱟᱦᱮᱱ ᱨᱮᱠᱚ ᱞᱟᱦᱟ ᱜᱮᱭᱟ<ref name="Kharia-English Lexicon">{{Cite book|title=Kharia-English Lexicon|last=|first=|publisher=Himalyan Linguists|year=2009|isbn=|location=Universität Leipzig, Germany|page= VIII|quote=the (Dudh) Kharia are also one of the most highly educated ethnic groups in all of India, with some estimates as to their rate of literacy running as high as 90%.|via=Open Edition}}</ref>|
== ᱱᱟᱜᱟᱢ ==
ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱥᱟᱬᱮᱥᱤᱭᱟ ᱯᱳᱣᱞ ᱥᱤᱰᱣᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ, ᱔᱐᱐᱐-᱓᱕᱐᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱢᱩᱱᱰᱟᱹ ᱥᱮ ᱠᱷᱮᱨᱣᱟᱲ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱧᱡᱽ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱵᱮᱰᱟ ᱛᱮᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ<ref>Sidwell, Paul. 2018. [https://www.academia.edu/36689736/Austroasiatic_Studies_state_of_the_art_in_2018 Austroasiatic Studies: state of the art in 2018] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190503013417/https://www.academia.edu/36689736/Austroasiatic_Studies_state_of_the_art_in_2018 |date=2019-05-03 }}. Presentation at the Graduate Institute of Linguistics, National Tsing Hua University, Taiwan, 22 May 2018.</ref>| ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱚᱥᱴᱨᱚ-ᱮᱥᱤᱭᱮᱴᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱧᱡᱽ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱜᱚᱴᱟ ᱥᱟᱢᱟᱝ-ᱮᱛᱚᱢ [[ᱮᱥᱤᱭᱟ]] ᱨᱮᱠᱚ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱮᱴᱟᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱲ ᱥᱟᱶᱠᱚ ᱢᱮᱥᱟ ᱞᱮᱱᱟ |
== ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱠᱷᱚᱱᱰ ==
ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱯᱮ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ, ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱟᱨ ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ| ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱫᱚ ᱚᱥᱴᱨᱚ-ᱮᱥᱤᱭᱮᱴᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱦᱟᱨᱚᱧᱡᱽ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ-ᱟᱨᱡᱚ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱧᱡᱽ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱴᱟᱨ ᱛᱮᱠᱚ ᱪᱷᱟᱹᱴᱤᱭᱟᱹᱨ ᱪᱟᱞᱟᱣᱮᱱ ᱞᱮᱱᱟ|
ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱟᱨ ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱢᱤᱞᱟᱹᱣ ᱜᱚᱫᱚᱜ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱠᱚ| ᱛᱤᱱ ᱨᱮ ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱟᱨ ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱟᱹᱦᱤᱨ ᱢᱩᱠᱷᱭᱟᱹᱭ ᱟᱠᱨᱚᱢᱚᱱ ᱞᱮᱫᱟ, ᱩᱱᱨᱮ ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱪᱷᱚᱴᱟᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱞᱚᱫᱟᱢ ᱥᱮᱡ ᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ<ref>{{Cite book|title=Encyclopaedic profile of Indian tribes|date=1996|publisher=Discovery Pub. House|others=Sachchidananda, 1926-, Prasad, R. R., 1955-|isbn=9788171412983|edition=1st|location=New Delhi, India|oclc=34119387}}</ref>
|
ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱫᱚ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱚᱭᱩᱨᱵᱷᱚᱧᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱡᱟᱥᱤᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱠᱟᱨᱟᱱᱤᱭᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱠᱚ ᱧᱟᱢᱚᱜ-ᱟ| ᱢᱚᱨᱟᱫᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱫᱚᱢ ᱟᱫᱚᱢ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱜᱮᱭᱟ| ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱟᱱᱰ ᱨᱮ ᱫᱚ ᱥᱟ,ᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ, ᱜᱩᱢᱞᱟ, ᱥᱤᱢᱰᱮᱜᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱠᱚ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱜᱮᱭᱟ| ᱯᱟᱹᱪᱦᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟᱹᱪᱷᱤᱢ ᱢᱮᱫᱽᱱᱤᱯᱩᱨ, ᱡᱷᱟᱲᱜᱽᱨᱟᱢ, ᱵᱟᱸᱠᱩᱲᱟ ᱟᱨ ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱜᱮᱭᱟ| ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟ ᱨᱮ ᱫᱚ ᱠᱚ ᱥᱟᱝᱜᱮ ᱜᱮᱭᱟ<ref name="Lalita Prasad">{{cite book|url=https://archive.org/details/khariathennowcom00vidy|url-access=registration|quote=Kharia people.|title=The Kharia Then and Now|author1=Lalita Prasad Vidyarthi|author2=V. Upadhyay|author3=Lalita Prasad Vidyarthi|author4=Vijay S. Upadhyay|publisher=Concept Publishing Company|pages=[https://archive.org/details/khariathennowcom00vidy/page/7 7]–25|year=1980}}</ref>
|
== ᱦᱟᱯᱟᱴᱤᱧ ==
ᱩᱱᱠᱩ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ, [[ᱢᱚᱫᱽᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]], ᱳᱰᱤᱥᱟ, ᱯᱟᱹᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱟᱨ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱥᱴᱨᱚ ᱜᱤᱨᱟᱹᱵᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ| [[ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ]], [[ᱟᱥᱟᱢ]] ᱟᱨ ᱟᱢᱫᱟᱢᱟᱱ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱧᱟᱢᱚᱜ ᱜᱮᱭᱟ| ᱑᱙᱘᱑ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱫᱚ ᱑᱔᱑,᱗᱗᱑,ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱨᱮᱫᱚ ᱑᱔᱔,᱑᱗᱘, ᱟᱨ ᱢᱚᱫᱽᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱫᱚ ᱖᱘᱙᱒ ᱡᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱠᱟᱱᱟ<ref name="R. R. Prasad">{{cite book | url=https://books.google.com/?id=TmDRNTYw49EC&pg=PA132&dq=Kharia+people#v=onepage&q=Kharia%20people&f=false | title=Encyclopaedic Profile of Indian Tribes, Volume 1 | publisher=Discovery Publishing House | author=R. R. Prasad | year=1996 | pages=128 | isbn=9788171412983}}</ref>|
== ᱟᱹᱨᱤ ᱪᱟᱹᱞᱤ ==
=== ᱡᱤᱭᱚᱱ ᱦᱚᱨᱟ ===
=== ᱦᱚᱨᱚᱜ ᱵᱟᱱᱫᱮ ===
=== ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ ===
ᱡᱩᱫᱟᱹ ᱡᱩᱫᱟᱹ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮᱱ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱚ ᱫᱚ ᱡᱩᱫᱟᱹ ᱡᱩᱫᱟᱹ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱹᱥᱱᱤ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱫᱤᱱᱟᱹᱢ ᱫᱤᱱ ᱡᱤᱭᱚᱱ ᱠᱚ ᱠᱷᱮᱢᱟᱣ ᱮᱫᱟ, ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱡᱚᱢᱟᱜ ᱛᱩᱢᱟᱹᱞ, ᱥᱮᱱᱫᱽᱨᱟ ᱟᱨ ᱱᱟᱞᱦᱟ ᱟᱹᱥᱩᱞᱚᱜ ᱦᱚᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ| ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱪᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱨᱮᱠᱚ ᱱᱟᱞᱦᱟᱜ-ᱟ ᱟᱨ ᱟᱠᱚ ᱛᱮ ᱦᱚᱸᱠᱚ ᱪᱟᱥ ᱡᱟᱝᱟ, ᱱᱷᱟᱛᱮ ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱚ ᱫᱚ ᱪᱟᱥ ᱵᱟᱥ ᱨᱮ ᱜᱮ ᱴᱮᱦᱟᱱᱟᱰ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ.<ref name="Lalita Prasad Vidyarthi1">{{cite book | url=https://archive.org/details/khariathennowcom00vidy | url-access=registration | quote=Kharia people. | title=The Kharia Then and Now | publisher=Concept Publishing Company |author1=Lalita Prasad Vidyarthi |author2=V. Upadhyay |author3=Lalita Prasad Vidyarthi |author4=Vijay S. Upadhyay | pages=[https://archive.org/details/khariathennowcom00vidy/page/26 26]| year=1980 }}</ref>|
ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱵᱤᱨᱤᱛ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱟᱹᱠᱤᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱠᱚᱣᱟ<ref name="N. Jayapalan">{{cite book | url=https://books.google.com/?id=gVo1I4SIqOwC&pg=PA270&dq=Kharia+people#v=onepage&q=Kharia%20people&f=false | title=Indian Society and Social Institutions | publisher=Atlantic Publishers & Distri | author=N. Jayapalan | year=2001 | pages=270 | isbn=9788171569250}}</ref>|
=== ᱵᱚᱝᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩ ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱦᱟ ᱞᱮᱠᱟ ᱛᱮ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱨᱮ ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱫᱚ ᱥᱟᱝᱜᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱖᱐ᱹ᱔% ᱫᱚ [[ᱦᱤᱱᱫᱩ]] ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ ᱯᱟᱧᱡᱟᱭᱮᱫᱟ, ᱥᱟᱭ ᱠᱟᱲᱟ ᱓᱙ᱹ᱑% ᱠᱨᱤᱥᱴᱤᱭᱟᱱ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢᱠᱚ ᱯᱟᱧᱡᱟᱭᱮᱫᱟ, ᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱚᱢ ᱦᱚᱲ ᱤᱥᱞᱟᱢ, ᱵᱩᱫᱷ, ᱡᱚᱭᱤᱱ, [[ᱥᱤᱠᱷ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱤᱠᱷ]] ᱟᱨ ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱫᱚ ᱠᱚ ᱯᱟᱧᱡᱟᱭᱮᱫᱟ<ref>{{cite web |title=ST-14 Scheduled Tribe Population By Religious Community – Odisha |url=http://censusindia.gov.in/2011census/SCST-Series/ST14/ST-21-00-014-DDW-2011.XLS |website=census.gov.in |accessdate=12 February 2020}}</ref>
|
=== ᱮᱱᱮᱡ ᱥᱮᱨᱮᱧ ===
ᱠᱷᱟᱹᱤᱭᱟ ᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤ ᱨᱟᱹᱥᱠᱟᱹᱜ ᱡᱟᱹᱛ ᱠᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱠᱚ| ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱠᱩᱲᱤ ᱢᱤᱫ ᱛᱮᱠᱚ ᱮᱱᱟᱡ-ᱟ| ᱟᱫᱚ ᱚᱠᱛᱮ ᱫᱚ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱠᱩᱲᱤ ᱵᱟᱨ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱠᱷᱲᱼᱟ ᱠᱚ ᱡᱚᱢᱠᱟᱣᱠᱚᱜ-ᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱥᱮᱨᱮᱧᱟ| ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱜᱟᱯᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟ ᱵᱩᱡᱷᱟᱹᱣᱚᱜ-ᱟ<ref name="R. R. Prasad1">{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=TmDRNTYw49EC&pg=PA132&dq=Kharia+people#v=onepage&q=Kharia%20people&f=false | title=Encyclopaedic Profile of Indian Tribes, Volume 1 | publisher=Discovery Publishing House | author=R. R. Prasad | year=1996 | pages=132 | isbn=9788171412983}}</ref>| ᱠᱷᱟᱹᱲᱤᱭᱟ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱡᱟᱱ ᱠᱚ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ- ᱦᱟᱨᱤᱭᱚ, ᱠᱤᱱᱵᱷᱟᱨ, ᱦᱟᱞᱠᱟ,ᱠᱩᱰᱷᱤᱝ ᱟᱨ ᱡᱟᱫᱷᱩᱨᱟ ᱮᱢᱟᱱ<ref name="R. R. Prasad2">{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=TmDRNTYw49EC&pg=PA132&dq=Kharia+people#v=onepage&q=Kharia%20people&f=false | title=Encyclopaedic Profile of Indian Tribes, Volume 1 | publisher=Discovery Publishing House | author=R. R. Prasad | year=1996 | pages=133–135 | isbn=9788171412983}}</ref>|
== ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ ==
{{ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱟᱹᱛᱤ]]
j9l0zv8gh1hbb83hrpstj47dfnwgwud
ᱯᱷᱟᱛᱤᱢᱟ ᱵᱤᱵᱤ
0
17556
160759
130372
2024-12-02T01:07:44Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160759
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox officeholder
|name = ᱮᱢ. ᱯᱷᱟᱛᱤᱢᱟ ᱵᱤᱵᱤ
|image = Justice Fathima Beevi.JPG
|order1 = ᱑᱑ ᱟᱱᱟᱜ
|office1 = ᱛᱟᱢᱤᱞᱱᱟᱰᱩ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ
|1blankname1 = ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ
|1namedata1 = [[ᱮᱢ. ᱠᱟᱨᱩᱱᱟᱱᱤᱫᱷᱤ]]<br>[[ᱡᱮ. ᱡᱚᱭᱚᱞᱟᱞᱤᱛᱷᱟ]]
|term_start1 = ᱒᱕ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱑᱙᱙᱗
|term_end1 = ᱓ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱒᱐᱐᱑
|predecessor1 = [[ᱠᱨᱤᱥᱟᱱ ᱠᱟᱱᱴ]]<br>{{small|(Additional Charge)}}
|successor1 = [[ᱰᱨ. ᱥᱤ. ᱨᱟᱝᱜᱟᱨᱟᱡᱟᱱ]]<br>{{small|(Additional Charge)}}
|office2 = ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱦᱚᱲ ᱫᱟᱨᱮ ᱠᱟᱢᱤᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ
|term_start2 = ᱑᱙᱙᱓
|term_end2 = ᱑᱙᱙᱗
|predecessor2 =
|successor2 =
|office3 = ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱯᱨᱤᱢ ᱠᱳᱨᱴ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱡᱟᱡᱽ
|term_start3 = ᱖ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱑᱙᱘᱙
|term_end3 = ᱒᱙ ᱮᱯᱨᱤᱞ ᱑᱙᱙᱒
|predecessor3 =
|successor3 =
|birth_date ={{Birth date and age|1927|04|30|df=yes}}
|birth_place = [[ᱯᱚᱴᱷᱟᱱᱚᱢᱛᱷᱤᱴᱴᱟ]], [[ᱛᱨᱟᱵᱷᱚᱬᱠᱳᱨ|ᱛᱨᱟᱵᱷᱚᱬᱠᱳᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱤᱝᱰᱚᱢ]], [[ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱤᱧᱚᱛ]]<br/> (ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱫᱚ [[ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ]], ᱥᱤᱧᱚᱛ)
|nationality = [[ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱲ|ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ]]
|death_date =
|death_place =
|party =
|otherparty =
|spouse =
|alma_mater ={{Unbulleted_list|[[ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱞᱳᱣ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ]]|[[ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱠᱚᱞᱞᱮᱡ ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ]]}}
|profession =
|signature =
}}
'''ᱮᱢ. ᱯᱷᱟᱛᱤᱢᱟ ᱵᱤᱵᱤ''' ᱫᱚ (ᱡᱟᱱᱟᱢ: ᱓᱐ ᱮᱯᱨᱤᱞ ᱑᱙᱒᱗) [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱩᱯᱨᱤᱢ ᱠᱳᱨᱴ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱟᱭᱟᱨ ᱡᱟᱡᱽ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱘᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱨᱤᱢ ᱠᱳᱨᱴ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱮᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱯᱨᱤᱢ ᱠᱳᱨᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱭᱤᱡ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱡᱟᱡᱽ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ,<ref name="supremecourtofindia">{{cite web|url=http://supremecourtofindia.nic.in/judges/bio/mfbeevi.htm|title=M. FATHIMA BEEVI|publisher=supremecourtofindia.nic.in|access-date=2009-01-15|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20081205061057/http://supremecourtofindia.nic.in/judges/bio/mfbeevi.htm|archive-date=5 December 2008|df=dmy-all}}</ref><ref name="indiaepostoffice">{{cite web|url=http://www.indiaepostoffice.com/women47/index3.html|title=Welcome to Women Era....|access-date=2009-01-15|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225230605/http://www.indiaepostoffice.com/women47/index3.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web |url=http://nrcw.nic.in/index2.asp?sublinkid=478 |title=Women in Judiciary |publisher=NRCW, Government of India |access-date=2009-01-15 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081223174826/http://nrcw.nic.in/index2.asp?sublinkid=478 |archive-date=23 December 2008 |df=dmy }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.womenofindia.net/FIRST_WOMEN.htm|title=FIRST WOMEN OF INDIA |publisher=womenofindia.net|access-date=2009-01-16}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.india-today.com/itoday/20010528/cover.shtml|title=Convict Queen|publisher=india-today.com|access-date=2009-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20081203185846/http://www.india-today.com/itoday/20010528/cover.shtml|archive-date=3 December 2008|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><ref name="highcourtofkerala" /> ᱟᱨ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱦᱟᱭ ᱠᱳᱨᱴ ᱨᱮ ᱞᱟᱜᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱠᱳᱨᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱡᱟᱜ
ᱨᱤᱴᱮᱨᱢᱮᱱᱴ ᱮᱮ, ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱦᱚᱲ ᱫᱟᱨᱮ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱨ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱑᱙᱙᱗ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐᱐᱑ ᱥᱟᱞ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱛᱟᱢᱤᱞᱱᱟᱰᱩ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾<ref name="indiaepostoffice" /><ref>{{cite web|url=http://www.tnrajbhavan.gov.in/PastGovernors.htm|title=Raj Bhavan Chennai: Past Governors|publisher=Governor's Secretariat Raj Bhavan, Chennai - 600 022|access-date=2009-01-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.assembly.tn.gov.in/archive/list/governors1946.htm|title=Governors of Tamil Nadu since 1946|publisher=tn.gov.in|access-date=2009-01-15}}</ref>
==ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱤᱭᱚᱱ ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ==
ᱮᱢ. ᱯᱷᱟᱛᱤᱢᱟ ᱵᱤᱵᱤ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱫᱚ ᱓᱐ ᱮᱯᱨᱤᱞ ᱑᱙᱒᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱛᱨᱟᱵᱚᱬᱠᱳᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱤᱝᱰᱚᱢ ᱨᱮ ᱯᱚᱴᱷᱟᱱᱚᱢᱛᱷᱤᱴᱴᱟ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱱᱚᱣᱟ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱠᱮᱨᱚᱞ ᱨᱮ ᱚᱱᱱᱟᱵᱤᱴᱤᱞ ᱢᱤᱨ ᱥᱟᱦᱤᱵᱽ ᱟᱨ ᱠᱷᱚᱫᱤᱡᱟ ᱵᱤᱵᱤ ᱭᱤᱡ ᱵᱤᱴᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱮᱱᱟᱭᱟ ᱾<ref>{{cite news|title=How a Kerala Woman Made History By Becoming India's 1st Female Supreme Court Judge|url=https://www.thebetterindia.com/127700/fathima-beevi-kerala-indias-first-female-supreme-court-judge/|access-date=6 February 2018|work=thebetterindia.com}}</ref>
ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱥᱲᱟ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱴᱟᱣᱩᱱ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱟᱨ ᱠᱮᱛᱷᱚᱞᱤᱠ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱟᱥᱲᱟ, ᱯᱚᱴᱷᱟᱱᱚᱢᱛᱷᱤᱴᱴᱟ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, [[ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱮᱢᱮᱥᱴᱨᱤ ᱨᱮ ᱵᱤ.ᱮᱥ ᱥᱤ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱵᱤ.ᱮᱞ. ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱞᱳ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Commons category|ᱯᱷᱟᱛᱤᱢᱟ ᱵᱤᱵᱤ}}
{{ᱛᱟᱢᱤᱞᱱᱟᱰᱩ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚ}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:ᱵᱤᱵᱤ, ᱯᱷᱟᱛᱤᱢᱟ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚ]]
dquoigb500dv66phy2raoi1y521sljf
ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
0
17904
160799
157478
2024-12-02T08:08:56Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160799
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| native_name =
| image_map = Bhagalpur division.svg
| map_caption = ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|25.25|N|87.0333|E|source:kolossus-dewiki|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type2 = ᱴᱚᱴᱷᱟ
| subdivision_name1 = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| subdivision_name2 = [[ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ (ᱴᱚᱴᱷᱟ)|ᱢᱤᱛᱷᱤᱞᱟ]]
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ]]
| parts_type = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| parts_style = para
| p1 = ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ
| leader_title = ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ
| leader_name =
| area_total_km2 =
| population_total = 5,061,565
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| website =
| type = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| p2 = ᱵᱟᱝᱠᱟ
| river = ᱜᱟᱝᱱᱟᱹᱭ
}}
'''ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱚᱛᱱᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱕ ᱥᱟᱞ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ, ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ [[ᱵᱟᱝᱠᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱜᱟᱝᱱᱟᱹᱭ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱤᱠᱨᱟᱢᱥᱤᱞᱟ ᱡᱮᱜᱮᱫ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱᱟᱜ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱦᱚᱸ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱠᱤᱥᱟᱹᱬ ᱠᱟᱞᱪᱟᱨᱟᱞ ᱦᱮᱨᱤᱴᱮᱡᱽ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱼᱟ ᱾
'''ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱛᱟᱞᱢᱟ'''
ᱴᱤ.ᱮᱱ.ᱵᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ
ᱢᱟᱨᱣᱟᱲᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ
ᱵᱤ.ᱮᱱ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
{{Bhagalpur Division topics}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ]]
{{bihar-geo-stub}}
6c9jkruvmngr49jll02yluat5zvto9t
ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
0
18107
160788
154701
2024-12-02T08:02:56Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160788
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox language
| name = ᱠᱷᱟᱥᱤ
| nativename = ''{{lang|kha|Ka Ktien Khasi}}'', ক ক্ত্যেন খসি
| pronunciation = {{IPA|lang=kha|/ka kt̪eːn kʰasi/}}
| states = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}<br/>{{flag|ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ}}
| region = [[ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ]], [[ᱟᱥᱟᱢ]]
| ethnicity = [[ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱦᱚᱲ]]
| speakers = ᱑,᱐᱓᱗,᱙᱖᱔ (᱒᱐᱑᱑ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ)
| date =
| ref = <ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language_MTs.html|title=Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2011|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|website=www.censusindia.gov.in|access-date=7 July 2018}}</ref>
| map = Khasi_map.png
| familycolor = Austroasiatic
| fam1 = [[ᱚᱥᱴᱨᱳᱼᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱚᱥᱴᱨᱳᱼᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ]]
| fam2 = [[ᱠᱷᱟᱥᱤᱼᱯᱟᱞᱟᱣᱚᱝᱜᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱠᱷᱟᱥᱤᱼᱯᱟᱞᱟᱣᱚᱝᱜᱤᱠ]]
| fam3 = [[ᱠᱷᱟᱥᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱠᱷᱟᱥᱤᱠ]]
| fam4 = ᱠᱠᱷᱟᱥᱤ-ᱯᱱᱟᱨ-ᱞᱤᱸᱜᱟᱝᱜᱟᱢ
| script = [[ᱞᱟᱛᱤᱱ ᱦᱚᱨᱚᱯ|ᱞᱟᱛᱤᱱ]] (ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱪᱤᱞᱤ) <br />[[ᱵᱟᱝᱞᱟᱼᱟᱥᱟᱢᱤᱥ ᱪᱤᱠᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟᱼᱟᱥᱟᱢᱤᱥ]]<ref>{{cite web|url=https://scriptsource.org/cms/scripts/page.php?item_id=language_detail&key=kha|title=ScriptSource – Khasi|website=scriptsource.org}}</ref>
| nation = <!--Khasi is not an official lang of Meghalaya, only associate official of some districts within Meghalaya-->
| iso2 = kha
| iso3 = kha
| glotto = khas1269
| glottorefname = Khasi
| mapcaption = ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱚᱲ ᱴᱚᱴᱷᱟ
}}
[[File:WIKITONGUES- Sylvia speaking Khasi.webm|thumb|ᱢᱤᱫ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱚᱲ ᱦᱚᱲ]]
'''ᱠᱷᱟᱥᱤ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱚᱥᱴᱨᱳᱼᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱚᱥᱴᱨᱳᱼᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ]] ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱ [[ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱦᱚᱲ]] ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱟᱥᱟᱢ]] ᱟᱨ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱫᱚ ᱚᱥᱴᱨᱳᱼᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ [[ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱚ [[ᱠᱷᱚᱢᱮᱨ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱚᱢᱮᱨ]], [[ᱯᱟᱞᱟᱣᱚᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱞᱟᱣᱚᱝ]], [[ᱵᱷᱤᱭᱮᱛᱱᱟᱢᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱤᱭᱮᱛᱱᱟᱢᱤ]] ᱟᱨ [[ᱢᱳᱱ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱳᱱ]] ᱮᱢᱟᱱ ᱮᱛᱚᱢᱼᱥᱟᱢᱟᱝ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ, ᱟᱨ [[ᱢᱩᱱᱰᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱢᱩᱱᱰᱟ]] ᱟᱨ [[ᱱᱤᱠᱳᱵᱚᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱱᱤᱠᱳᱵᱚᱨᱤ]] ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱥᱟᱶ ᱦᱚᱸ ᱥᱟᱹᱜᱟᱹᱭ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱟᱢᱟᱝᱼᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱟᱨ [[ᱱᱤᱠᱳᱵᱚᱨ ᱫᱤᱯ]] ᱨᱮᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾
᱑᱖ ᱞᱟᱠᱷ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱚᱲᱼᱦᱚᱲ ᱨᱮᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱜᱟᱱ ᱜᱮ ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱨᱮᱦᱚᱸ, ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱜᱟᱱᱚᱜ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱥᱟᱶ ᱢᱤᱥᱟᱹ ᱡᱟᱯᱟᱜ ᱟᱥᱟᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱰᱤᱢᱟ ᱦᱟᱥᱟᱣ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱩᱨᱩ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]] ᱟᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱥᱩᱨ ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱫᱚ ᱒᱐᱐᱕ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱫᱚᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱨᱮ ᱜᱚᱲᱚ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱮ ᱒᱐᱑᱒ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱤᱥᱟᱹᱵᱽ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱟᱫᱚ [[ᱭᱩᱱᱮᱥᱠᱚ|ᱭᱩᱱᱮᱥᱠᱳ]] ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱟᱫᱚᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱞᱮᱠᱷᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web
| title = The Khasi language is no longer in danger
| work = United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
| access-date = 29 September 2012
| date = 4 June 2012
| url = http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/endangered-languages/news/dynamic-content-single-view-news/news/the_khasi_language_is_no_longer_in_danger/
}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱤᱨᱟᱹᱞᱟᱱ ᱥᱩᱪᱤ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱚᱪᱚ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱟᱹᱵᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=https://www.sentinelassam.com/news/speakers-put-stress-on-inclusion-of-khasi-language-in-8th-schedule/ |title=Speakers put stress on inclusion of Khasi language in 8th schedule |work=The Sentinel |location=Assam |date=5 May 2017}}</ref>
==ᱨᱚᱲ ᱦᱚᱲ==
ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱚᱲᱼᱦᱚᱲ ᱫᱚ [[ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱵᱩᱨᱩ ᱟᱨ ᱡᱚᱭᱟᱱᱛᱤᱭᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱟᱥᱟᱢ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱩᱨᱩ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱨᱮ ᱛᱷᱚᱨᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱕ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱫᱚ ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱚᱲᱚ [[ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱦᱤᱡᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ [[ᱞᱟᱛᱤᱱ ᱦᱚᱨᱚᱯ|ᱞᱟᱛᱤᱱ]] ᱟᱨ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱼᱟᱥᱟᱢᱤᱥ ᱪᱤᱠᱤ]] ᱛᱮᱠᱚ ᱚᱞᱮᱫ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱪᱤᱠᱤ ᱜᱮ ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱟᱭ ᱥᱠᱩᱞ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱥᱟᱛᱟᱢ ᱥᱟᱶ ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱥᱳᱦᱨᱟ ᱟᱨ ᱥᱤᱞᱚᱝ ᱾ ᱥᱳᱦᱨᱟ ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱫᱚ ᱢᱟᱱᱚᱠ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣᱮᱫ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱟᱲᱟᱝ ᱥᱚᱜᱥᱮᱞᱮᱡ ᱥᱟᱬᱮᱥ==
==ᱟᱹᱭᱟᱹᱛ ᱥᱟᱬᱮᱥ==
==ᱚᱞ ᱛᱚᱦᱚᱨ==
ᱥᱮᱫᱟᱭ ᱫᱚ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱚᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱯᱱᱟᱨ ᱪᱤᱠᱤ ᱵᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱣᱤᱞᱤᱭᱟᱢ ᱠᱮᱨᱤ]] ᱑᱘᱑᱓ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱘᱓᱘ ᱦᱟᱹᱵᱤᱫ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱼᱟᱥᱟᱢᱤᱥ ᱪᱤᱠᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱚᱞ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱮ ᱠᱩᱨᱩᱢᱩᱴᱩ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱾ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱱᱚᱣᱟ ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱩᱛᱷᱤ ᱚᱞ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱚ ᱢᱩᱸᱫᱽ ᱨᱮ ''ᱠᱟ ᱢᱤᱭᱚᱢ ᱡᱚᱝ ᱠᱤ ᱠᱷᱟᱥᱤ'' ᱥᱮ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱫᱚ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱᱟᱜ ᱯᱩᱛᱷᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱣᱮᱞᱥ ᱨᱮᱱ ᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨᱤ ᱛᱷᱚᱢᱟᱥ ᱡᱳᱱᱥ ᱑᱘᱔᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱨᱳᱢᱟᱱ ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱛᱮ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱨᱳᱢᱟᱱ ᱦᱚᱨᱚᱯ ᱨᱮ ᱣᱮᱞᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱟᱵᱟᱱᱼᱟᱹᱨᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱚᱨᱥᱚᱝ ᱧᱮᱞᱚᱜᱼᱟ ᱾
===ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱪᱤᱠᱤ===
ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱟᱛᱤᱱ ᱦᱚᱨᱚᱯ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱨᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱩᱫᱟᱹ ᱜᱮᱭᱟ ᱾ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱪᱤᱠᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ c,f,q,v,x ᱟᱨ z ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱚ ᱵᱟᱫᱽ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱨ ᱡᱟᱯᱟᱜ ᱪᱤᱠᱤ ï ᱟᱨ ñ, ᱟᱨ ng ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱠᱟᱛᱮ ᱒᱓ ᱜᱚᱴᱟᱱ ᱪᱤᱠᱤ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱚᱜᱼᱟ ᱾
{|class= "wikitable" style ="text-align: center;"
|+ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱪᱤᱠᱤ
|-
!'''ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱪᱤᱠᱤ'''
|style="border-right: 0;“| A
|style="border-right: 0;“| B
|style="border-right: 0;“| K
|style="border-right: 0;“| D
|style="border-right: 0;“| E
|style="border-right: 0;“| G
|style="border-right: 0;“| Ng
|style="border-right: 0;“| H
|style="border-right: 0;“| I
|style="border-right: 0;“| Ï
|style="border-right: 0;“| J
|style="border-right: 0;“| L
|style="border-right: 0;“| M
|style="border-right: 0;“| N
|style="border-right: 0;“| Ñ
|style="border-right: 0;“| O
|style="border-right: 0;“| P
|style="border-right: 0;“| R
|style="border-right: 0;“| S
|style="border-right: 0;“| T
|style="border-right: 0;“| U
|style="border-right: 0;“| W
| Y
|-
!'''ᱦᱩᱰᱤᱝ ᱪᱤᱠᱤ'''
|a
|b
|k
|d
|e
|g
|ng
|h
|i
|ï
|j
|l
|m
|n
|ñ
|o
|p
|r
|s
|t
|u
|w
|y
|-
!'''ᱟᱥᱟᱢᱤᱥ'''
|''আ''
|''ব''
|''ক''
|''দ''
|''এ''
|''গ''
|''ঙ''
|''হ''
|''ই''
|''য''
|''জ''
|''ল''
|''ম''
|''ন''
|''ঞ''
|''অ''
|''প''
|''ৰ''
|''স''
|''ত''
|''উ''
|''র''
|''য়''
|-
!'''ᱵᱟᱝᱞᱟ'''
|''আ''
|''ব''
|''ক''
|''দ''
|''এ''
|''গ''
|''অং''
|''হ''
|''ই''
|''য়ি''
|''জ''
|''ল''
|''ম''
|''ন''
|''ঞ''
|''ও''
|''প''
|''র''
|''স''
|''ত''
|''উ''
|''ঊ''
|''ঈ''
|}
==ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱚᱞ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱟᱹᱭᱠᱟᱹ==
===ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱟᱹᱭᱫᱟᱹᱨᱤ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ===
'''ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱪᱤᱠᱤ'''
Ïa ki bynriew baroh la kha laitluid bad ki ïaryngkat ha ka burom bad ki hok. Ha ki la bsiap da ka bor pyrkhat bad ka jingïatiplem bad ha ka mynsiem jingsngew shipara, ki dei ban ïatrei bynrap lang.
<small>(''Jinis 1 jong ka Jingpynbna-Ïar Satlak ïa ki Hok Longbriew-Manbriew'')</small>
'''ᱟᱥᱟᱢᱤᱥ ᱪᱤᱠᱤ'''
যা কি বৃনৰ্যের বাৰহ লা খা লাচলোছ বাড কী যৰূঙ্কট হা কি বুৰম বাড ক হক. হাকি লা বৃস্যপ দা ক বৰ-পৃৰ্খট বাড ক চিংযাতিপলেম বাড হা ক মৃন্স্যেম চিংস্ঙেউ শীপাৰা, কী দেই বাণ যত্ৰেই বৃনৰাপ লাং.
<small>(''জিনিস বানৃঙ্গং জং ক চিংপৃনবৃনা-যাৰ সত্লাক যা কি হক লংব্ৰ্যের-মানব্র্যের.'')</small>
'''IPA'''
jaː ki bɨnreʊ baːrɔʔ laː kʰaː lacloc bat ki jaːrɨŋkat haː kaː burɔm bat ki hɔk. haː ki laː bsjap daː kaː bɔːr pɨrkʰat bat kaː dʒɪŋjaːtɪplɛm bat haː kaː mɨnseːm dʒɨŋsŋɛʊ ʃiparaː ki dɛɪ ban jaːtrɛɪ bɨnrap laŋ
(''dʒinɪs banɨŋkɔŋ dʒɔŋ kaː dʒɨŋpɨnbnaː-jaːr satlak jaː ki hɔk lɔŋbreʊ manbreʊ'')
'''ᱛᱚᱨᱡᱚᱢᱟ'''
ᱥᱟᱢᱟᱢ ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱠᱚ ᱜᱚᱨᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱫᱷᱤᱠᱟᱨ ᱢᱟᱢᱞᱟ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱢᱡᱟᱛ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱟᱨ ᱥᱚᱢᱟᱱᱦᱳᱠ ᱠᱚ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱫᱟ᱾ ᱚᱱᱟ ᱵᱟᱨᱦᱟᱣ ᱟᱨ ᱟᱸᱜᱚᱡ ᱨᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱟᱨ ᱟᱯᱳᱥ ᱨᱮ ᱵᱚᱭᱦᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱮᱵᱦᱟᱨ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟ᱾
(''ᱡᱮᱡᱟᱹᱭᱟᱹᱨᱤ ᱢᱟᱹᱱᱢᱤ ᱟᱹᱭᱫᱟᱹᱨᱤ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱫᱷᱟᱨᱟ ᱑'')
==ᱥᱟᱫᱷᱟᱨᱚᱱ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱠᱚ==
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;"
! ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
! ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ
|-
| Khublei (khu-blei)
| ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ
|-
| Phi long kumno?
| ᱪᱮᱫ ᱞᱮᱠᱟ ᱢᱮᱱᱟᱢᱟ? ᱠᱷᱟᱴᱚ ᱛᱮ "Kumno?”
|-
| Nga khlaiñ
| ᱤᱧ ᱫᱚ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱜᱮ ᱾
|-
| Kumne
| 'Kumno?' ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱷᱟᱴᱚ ᱛᱮ ᱛᱮᱞᱟ, ᱢᱮᱱᱮᱛ 'ᱱᱚᱝᱠᱟ ᱜᱮ' ᱾
|-
| Um
| ᱫᱟᱜ
|-
| Ja
| ᱫᱟᱠᱟ
|-
| Dohkha (doh-kha)
| ᱦᱟᱹᱠᱩ (ᱡᱤᱞ)
|-
| Dohsyiar (doh-syiar)
| ᱥᱤᱢ (ᱡᱤᱞ)
|-
| Dohsniang (doh-sni-ang)
| ᱥᱩᱠᱨᱤ (ᱡᱤᱞ)
|-
| Dohmasi (doh-ma-si)
| ᱰᱟᱹᱝᱨᱤ (ᱡᱤᱞ)
|-
| Dohblang (doh-bl-ang)
| ᱢᱟᱴᱴᱟᱱ (ᱡᱤᱞ)
|-
| Jyntah (jyn-tah)
| ᱛᱷᱟᱹᱨᱤ (ᱡᱤᱞ/ᱥᱟᱵᱽᱡᱤ)
|-
| Jhur (jh-ur)
| ᱥᱚᱵᱽᱡᱤ
|-
| Dai
| ᱫᱟᱹᱞ
|-
| Mluh (ml-uh)
| ᱵᱩᱞᱩᱝ
|-
| Duna (du-na)
| ᱠᱚᱢ
|-
| Sohmynken (soh-myn-ken)
| ᱢᱟᱹᱨᱤᱪ
|-
| Sngewbha ai biang seh
| ᱟᱨ ᱛᱷᱚᱨᱟ ᱮᱢᱟᱹᱧ ᱢᱮ ᱾
|-
| Lah biang
| ᱩᱱᱟᱹᱜ ᱜᱮ
|-
| Sngewbha ai um seh
| ᱫᱟᱭᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱫᱟᱜ ᱮᱢᱟᱹᱧ ᱢᱮ
|-
| Sngewbha ai ja seh
| ᱫᱟᱭᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱫᱟᱠᱟ ᱮᱢᱟᱹᱧ ᱢᱮ ᱾
|-
| Sngewbha ai jyntah seh
| ᱫᱟᱭᱟ ᱠᱟᱛᱮ ᱩᱛᱩ ᱮᱢᱟᱹᱧ ᱢᱮ ᱾
|-
| Ai aiu? / Kwah aiu?
| ᱟᱢ ᱪᱮᱫ ᱮᱢ ᱠᱷᱚᱡᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ?
|-
| Sngewbha ai kwai seh
| ᱫᱟᱭᱟ ᱠᱟᱛᱮ 'ᱠᱣᱟᱭ' ᱮᱢᱟᱹᱧ ᱢᱮ ᱾
|-
| Aiu?
| ᱪᱮᱫ?
|-
| Mynno?
| ᱛᱤᱱ ᱡᱚᱠᱷᱮᱡ?
|-
| Lano?
| ᱛᱤᱥ? (ᱫᱟᱨᱟᱭ ᱱᱟᱝ)
|-
| Hangno? / Shano?
| ᱚᱠᱟ ᱨᱮ?
|-
| Kumno?
| ᱪᱮᱠᱟ?
|-
| Thiah suk.
| ᱢᱚᱡᱽ ᱛᱮ ᱡᱟᱹᱯᱤᱫ ᱢᱮ ᱾ ("ᱥᱟᱹᱜᱩᱱ ᱧᱤᱫᱟᱹ" ᱞᱮᱠᱟ)
|-
| Kumno ngan leit sha Nan Polok?
| ᱣᱟᱨᱰ ᱫᱟᱨᱦᱟ ᱨᱮ ᱪᱮᱠᱟᱹᱧ ᱪᱟᱞᱟᱜᱼᱟ?
|-
| Katno ka dor une / kane?
| ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱚᱱᱚᱝ ᱛᱤᱱᱟᱹᱜ? ("une" ᱫᱚ ᱠᱚᱲᱟ ᱡᱟᱱᱟᱝ, "kane" ᱫᱚ ᱠᱩᱲᱤ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱟᱨ "ine"
ᱫᱚ ᱦᱟᱫ ᱡᱟᱱᱟᱝ)
|-
| Leit suk.
| ᱥᱟᱹᱜᱩᱱ ᱫᱟᱬᱟᱱ
|-
| ᱛᱮᱞᱟ ᱨᱮ "Shong suk.”
| ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱢᱮᱱᱮᱛ "ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱢᱮ”
|}
===ᱮᱞᱠᱷᱟ===
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;"
| ᱑
| wei
|-
| ᱒
| ar
|-
| ᱓
| lai
|-
| ᱔
| saw
|-
| ᱕
| san
|-
| ᱖
| hynriew
|-
| ᱗
| hynñiew
|-
| ᱘
| phra
|-
| ᱙
| khyndai
|-
| ᱑᱐
| shiphew
|-
| ᱒᱐
| arphew
|-
| ᱓᱐
| laiphew
|-
| ᱔᱐
| sawphew
|-
| ᱕᱐
| sanphew
|-
| ᱖᱐
| hynriewphew
|-
| ᱗᱐
| hynñiewphew
|-
| ᱘᱐
| phraphew
|-
| ᱙᱐
| khyndaiphew
|-
| ᱑᱐᱐
| shispah
|-
| ᱒᱐᱐
| arspah
|-
| ᱓᱐᱐
| laispah
|-
| ᱔᱐᱐
| sawspah
|-
| ᱕᱐᱐
| sanspah
|-
| ᱖᱐᱐
| hynriewspah
|-
| ᱗᱐᱐
| hynñiewspah
|-
| ᱘᱐᱐
| phraspah
|-
| ᱙᱐᱐
| khyndaispah
|-
| ᱑᱐᱐᱐
| shihajar
|-
| ᱑᱐᱐᱐᱐
| shiphewhajar
|-
| ᱑᱐᱐᱐᱐᱐
| shilak
|-
| ᱑᱐᱐᱐᱐᱐᱐᱐᱐
| shiklur
|-
| ᱑᱐᱐᱐᱐᱐᱐᱐᱐᱐
| shiarab
|}
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱚ==
[[ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ [[ᱯᱩᱛᱷᱤ]] ([[ᱜᱟᱢᱟᱢ]], [[ᱚᱱᱚᱬᱦᱮᱸ]] ᱟᱨ [[ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱵᱟᱵᱚᱛ) ᱟᱨ [[ᱠᱷᱚᱵᱚᱨ ᱠᱟᱜᱚᱡᱽ]] ᱦᱚᱸ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚᱸᱭ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱩ ᱥᱳᱥᱳ ᱛᱷᱟᱢ (᱑᱘᱗᱓ᱼ᱑᱙᱔᱐) ᱾ ᱩ ᱢᱟᱣᱯᱷᱳᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱢᱤᱫ ᱚᱱᱞᱟᱭᱤᱱ ᱠᱷᱟᱥᱤ ᱠᱷᱚᱵᱚᱨ ᱠᱟᱜᱚᱡᱽ ᱦᱚᱸ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞᱚᱜᱼᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱨᱦᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Incubator|code=kha}}
* [https://web.archive.org/web/20050310045258/http://www.khasilit.org/ Online Khasi literature]
* [http://www.ciil-lisindia.net/Khasi/Khasi.html Entry for Khasi at the Language Information Service of India]
* [http://wals.info/languoid/lect/wals_code_khs The World Atlas of Language Structures Online: ''Khasi'']
* [https://web.archive.org/web/20110514031455/http://www.iitg.ernet.in/rcilts/khasi.htm Resource Center for Indian Language Technology Solutions: ''Khasi'']
* [https://www.scribd.com/doc/73337003/Khasi/ Khasi to English Vocabulary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211027042118/https://www.scribd.com/doc/73337003/Khasi/ |date=2021-10-27 }}
* [http://www.languageshome.in/English-Khasi.htm Basic words and phrases in Khasi language]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱚᱥᱴᱨᱳᱼᱮᱥᱤᱭᱟᱴᱤᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱮᱜᱷᱟᱞᱚᱭ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱟᱥᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱞᱟᱛᱤᱱ ᱦᱚᱨᱚᱯ]]
6ovu3r5vf0gsvxfw9kqehfwpizxgm8c
ᱟᱠᱷᱤᱞᱮᱥ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ
0
18155
160763
146452
2024-12-02T01:09:54Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160763
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox officeholder
| name = ᱟᱠᱷᱤᱞᱮᱥ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ
| image =
| birth_date = {{Birth date and age|1973|7|1|df=yes}}
| birth_place = [[ᱥᱟᱭᱯᱷᱟᱭ]], [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]], [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| residence = ᱑ ᱵᱤᱠᱨᱟᱢᱟᱫᱤᱛᱭᱟ ᱢᱟᱨᱜᱽ, [[ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣ]], [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]<ref>{{cite news|url=http://www.dailypioneer.com/state-editions/lucknow/cm-moves-to-new-residence-at-vikramaditya-marg.html |title=CM moves to new residence at Vikramaditya Marg |work=Daily Pioneer |date=8 October 2016 |access-date=5 April 2017}}</ref>
| office1 = [[ᱥᱚᱢᱟᱡᱽᱵᱟᱫᱤ ᱯᱟᱨᱴᱤ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ
| term_start1 = ᱑ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱑᱗
| term_end1 =
| predecessor1 = [[ᱢᱩᱞᱟᱭᱟᱢ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]
| office2 = ᱒᱑ ᱟᱱᱤᱡ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ
| term_start2 = ᱑᱕ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱒
| constituency2 =
| term_end2 = ᱑᱙ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱙
| governor2 =
| predecessor2 = [[ᱢᱟᱭᱟᱵᱚᱛᱤ]]
| successor2 = [[ᱭᱚᱜᱤ ᱟᱫᱤᱛᱭᱚᱱᱟᱛᱷ]]
| office3 = ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ ᱥᱚᱦᱮᱫ
| constituency4 = [[ᱠᱟᱱᱱᱩᱡᱽ (ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ)|ᱠᱟᱱᱱᱩᱡᱽ]]
| term_start4 = ᱒᱐᱐᱐
| term_end4 = ᱒᱐᱑᱒
| predecessor4 = [[ᱢᱩᱞᱟᱭᱟᱢ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]
| office5 = [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ
| term_start5 = ᱒᱐᱑᱒
| term_end5 = ᱒᱐᱑᱘
| term_start3 = ᱒᱓ ᱢᱮᱭ ᱒᱐᱑᱙
| term_end3 =
| constituency3 = [[ᱟᱡᱟᱢᱜᱚᱲ (ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ)|ᱟᱡᱟᱢᱜᱚᱲ]]
| predecessor3 = [[ᱢᱩᱞᱟᱭᱟᱢ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]
| successor4 = [[ᱫᱤᱢᱯᱞᱮ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]
| party = [[ᱥᱚᱢᱟᱡᱽᱵᱟᱫᱤ ᱯᱟᱨᱴᱤ]]
| nationality = ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ
| spouse = [[ᱫᱤᱢᱯᱞᱮ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]
| children = ᱓
| profession = ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ
| alma_mater = [[JSS Science and Technology University]] ([[B.E.]])<br />[[University of Sydney]] ([[Master of Engineering|M.E.]])
| father = [[ᱢᱩᱞᱟᱭᱟᱢ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]
| relations = [[ᱥᱤᱵᱽᱯᱟᱞ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] (ᱠᱟᱠᱟ)<br />[[ᱨᱟᱢ ᱜᱚᱯᱟᱞ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] (ᱠᱟᱠᱟ)<br />[[ᱫᱷᱚᱨᱢᱮᱱᱫᱨᱚ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] (cousin)<br />[[ᱚᱠᱥᱚᱭ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] (cousin)<br />[[ᱛᱮᱡᱽ ᱯᱨᱚᱛᱟᱯ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] (nephew)
}}
'''ᱟᱠᱷᱤᱞᱮᱥ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱑᱙᱗᱒)<ref>{{cite web |url=http://loksabhaph.nic.in/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=564 |title= Members Bioprofile |publisher=loksabhaph.nic.in |access-date=29 Aug 2021}}</ref> ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱟᱨ ᱥᱚᱢᱟᱡᱽᱵᱟᱫᱤ ᱯᱟᱨᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱫᱚ ᱒᱐᱑᱒ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱞ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ [[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱒᱐ ᱟᱱᱤᱡ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=https://www.oneindia.com/politicians/akhilesh-yadav-22828.html|title=Akhilesh Yadav Biography|publisher=oneindia.com|access-date=29 Aug 2021|archive-date=28 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828190549/https://www.oneindia.com/politicians/akhilesh-yadav-22828.html|url-status=dead}}</ref> ᱑᱕ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱒ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱓᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱮ ᱯᱚᱫᱽᱵᱷᱟᱨ ᱜᱨᱚᱦᱚᱱ ᱠᱟᱛᱮ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱫᱚ, ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱚᱫᱽ ᱫᱚᱦᱚ ᱭᱤᱡ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨᱤᱡ ᱦᱚᱲ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾<ref>{{cite web |url=https://www.elections.in/political-leaders/akhilesh-yadav.html|title= Akhilesh Yadav Biography|publisher=elections.in|access-date=29 Aug 2021}}</ref> ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱠᱟᱱ ᱑᱗ ᱟᱱᱤᱡ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱨᱮ [[ᱟᱡᱟᱢᱜᱚᱲ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱡᱤᱭᱚᱱ ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ==
ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ ᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱫᱚ ᱑ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱑᱙᱗᱓ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱤᱴᱟᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱭᱯᱷᱚᱭ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱟᱡᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱫᱚ ᱢᱟᱞᱛᱤ ᱫᱮᱵᱤ ᱟᱨ ᱢᱩᱞᱟᱭᱚᱢ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱱᱚᱣᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱨᱮ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾<ref>{{cite web |url=http://164.100.47.194/Loksabha/Members/MemberBioprofile.aspx?mpsno=564&lastls=15 |title= Members Bioprofile |publisher=Lok Sabha Secretariat |access-date=7 January 2019}}</ref> ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚ ᱥᱟᱭᱯᱷᱟᱭ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱞᱚᱠᱟᱞ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱥᱟᱹᱛ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱤᱴᱟᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ<ref>{{Cite web|url=https://caravanmagazine.in/reportage/everybodys-brother-akhilesh-yadav|title=Akhilesh Yadav in the family business|last=Dixit|first=Neha|website=The Caravan|language=en|access-date=22 May 2019}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱥᱲᱟ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱷᱳᱞᱯᱩᱨ, ᱨᱟᱡᱚᱥᱛᱷᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱞᱤᱴᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ, ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱡᱮᱮᱥᱮᱥ ᱥᱟᱭᱤᱸᱥ ᱮᱱᱰ ᱴᱮᱠᱱᱚᱞᱚᱡᱤ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮ ᱥᱤᱵᱷᱤᱞ ᱮᱱᱣᱟᱭᱚᱨᱢᱮᱱᱴᱚᱞ ᱤᱱᱡᱤᱱᱤᱭᱟᱨᱤᱝ ᱨᱮ ᱵᱮᱪᱞᱚᱨ ᱟᱨ ᱢᱟᱥᱴᱟᱨ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱦᱚᱸ ᱧᱟᱢ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱫᱚ ᱥᱤᱰᱱᱤ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ, ᱟᱥᱴᱨᱮᱞᱤᱭᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱭᱦᱤᱥᱤᱫ ᱤᱱᱡᱤᱱᱤᱭᱟᱨᱤᱝ ᱨᱮ ᱢᱟᱥᱴᱟᱨ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱦᱚᱸ ᱧᱟᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite news|title=10 things you want to know about Akhilesh Yadav|url=http://www.ndtv.com/assembly/10-things-you-want-to-know-about-akhilesh-yadav-470488|access-date=21 June 2016|work=NDTV.com}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱫᱚ ᱢᱟᱬᱟᱝ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ ᱥᱚᱦᱮᱫ [[ᱰᱤᱸᱯᱚᱞ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]] ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ ᱾
==ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ==
ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ ᱫᱚ ᱑᱕ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱒ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱓᱘ ᱥᱟᱞ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱮ ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱒᱐ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱤᱨᱤᱭᱟ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱠᱮᱫᱟ, ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱒ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱨᱮ ᱒᱒᱔ ᱢᱟᱹᱪᱤ ᱨᱮ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨᱮ ᱦᱟᱥᱤᱞ ᱠᱮᱫᱟ ᱾<ref name=":0">{{cite news|date=15 March 2012|title=Akhilesh Yadav becomes UP's youngest chief minister|language=en|work=India Today|url=https://www.indiatoday.in/assembly-elections-2012/uttar-pradesh/story/uttar-pradesh-akhilesh-yadav-sworn-in-as-chief-minister-95995-2012-03-15|access-date=28 September 2020}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱚᱠᱛᱚ ᱫᱚ, ᱟᱜᱪᱨᱟᱼ ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣ ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥᱵᱮ, ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱚᱢ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱜ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥᱵᱮ ᱯᱩᱨᱟᱹᱣ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱡᱷᱤᱜ ᱥᱟᱹᱜᱩᱱ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|last=Som |first=Vishnu |date=21 November 2016 |title=6 Jets Touch Down For Opening Of Agra-Lucknow Expressway, India's Longest |url=http://www.ndtv.com/india-news/8-fighter-jets-at-opening-of-agra-lucknow-expressway-indias-longest-1627999 |work=NDTV|archive-url=https://web.archive.org/web/20161121051411/http://www.ndtv.com/india-news/8-fighter-jets-at-opening-of-agra-lucknow-expressway-indias-longest-1627999 |archive-date=21 November 2016 |url-status=live }}</ref><ref name="TOI IAF">{{cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/agra/8-IAF-fighter-jets-to-touch-down-Agra-Lucknow-Expressway/Taj-Expressway-on-Nov-21/articleshow/55402700.cms|title=8 IAF fighter jets to touch down Agra-Lucknow Expressway/ Taj Expressway on Nov 21|first=Arvind|last=Chauhan|date=13 November 2016|access-date=6 June 2018|work=The Times of India}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.businessinsider.in/Eight-fighter-jets-to-land-on-Agra-Lucknow-expressway/articleshow/55412366.cms|title=Eight fighter jets to land on Agra-Lucknow expressway/ Taj Expressway|work=Business Insider|agency=Times News Network|date=14 November 2016|access-date=6 June 2018}}</ref> ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ ᱫᱚ "UP100 ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱮᱵᱟ",<ref>{{cite news |title=UP chief minister Akhilesh Yadav launches state's emergency response system UP-100|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/up-chief-minister-akhilesh-yadav-launches-states-emergency-response-system-up-100/articleshow/55517359.cms?from=mdrtitle=Chief |access-date=29 August 2020 |work=Economic Times |date=19 November 2016 |language=en}}</ref> "ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱯᱟᱣᱟᱨ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱑᱐᱙᱐"<ref name="Women Power Line">{{cite news|title=Chief Minister Mr. Akhilesh Yadav inaugurated the modern police control room & mobile Aap Women Power Line 1090|url=http://www.musingindia.com/chief-minister-mr-akhilesh-yadav-inaugurated-the-modern-police-control-room-mobile-aap-women-power-line-1090/|access-date=23 November 2019|work=Musing India|publisher=Musing India|date=21 November 2014|archive-date=27 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200927170418/http://www.musingindia.com/chief-minister-mr-akhilesh-yadav-inaugurated-the-modern-police-control-room-mobile-aap-women-power-line-1090/|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ "᱑᱐᱘ ᱮᱢᱵᱩᱞᱮᱸᱥ ᱥᱮᱵᱟ" ᱦᱚᱸ ᱮᱦᱮᱵ ᱠᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{cite news |title=Akhilesh launches free, 24x7 ambulance service |url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/akhilesh-launches-free-24x7-ambulance-service/article3897856.ece |access-date=28 October 2020 |work=The Hindu |date=15 September 2012 |language=en-IN}}</ref> ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣ ᱢᱮᱴᱨᱚ ᱨᱮᱞ,<ref>{{cite news |title=Akhilesh flags off Lucknow Metro; will be open to public only in March|url=https://indianexpress.com/article/india/akhilesh-flags-off-lucknow-metro-will-be-open-to-public-only-in-march-4405889/ |access-date=28 July 2020 |work=Indian Express |date=2 December 2016 |language=en}}</ref> ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣ ᱤᱱᱴᱟᱨᱱᱮᱥᱱᱟᱞ ᱤᱠᱟᱱᱟ ᱠᱨᱤᱠᱮᱴ ᱤᱥᱴᱮᱰᱤᱭᱟᱢ,<ref>{{cite news |title=Int'l stadium may host first cricket match in 2015|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Intl-stadium-may-host-first-cricket-match-in-2015-Target-To-Facilitate-IPL-20-20/articleshow/45891985.cms|access-date=14 March 2020 |work=Times of India|date=15 January 2015|language=en}}</ref> ᱡᱚᱱᱮᱮᱥᱚᱨ ᱢᱤᱥᱨᱟ ᱵᱟᱜᱟᱱ (ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱟᱜᱟᱱ),<ref>{{cite news |title=Janeshwar Mishra Park to come up over 330 acres |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/lucknow/Janeshwar-Mishra-Park-to-come-up-over-330-acres/articleshow/15368713.cms |access-date=28 October 2020 |work=The Times of India |date=6 August 2012 |language=en}}</ref> ᱡᱚᱭᱯᱨᱚᱠᱟᱥ ᱱᱟᱨᱟᱭᱚᱱ ᱤᱱᱴᱟᱨᱱᱮᱥᱱᱟᱞ ᱠᱚᱱᱵᱮᱠᱰᱚᱱ ᱥᱮᱱᱴᱟᱨ, ᱟᱭᱤ.ᱴᱤ. ᱥᱚᱦᱚᱨ, ᱞᱚᱠᱷᱱᱚᱣᱼᱵᱚᱞᱤᱭᱟ ᱯᱩᱨᱵᱟᱝᱪᱚᱞ ᱞᱮᱠᱟᱱᱟᱜ ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥᱵᱮ ᱟᱨ ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱾<ref>{{cite news|title=अखिलेश की यह TOP 20 योजनाएं|url=https://m.patrika.com/lucknow-news/akhilesh-yadav-s-top-20-schemes-may-be-make-again-chief-minister-of-uttar-pradesh-1391812/|work=Patrika|date=16 January 2017|language=hi|access-date=2 November 2021|archive-date=2 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211102030906/https://m.patrika.com/lucknow-news/akhilesh-yadav-s-top-20-schemes-may-be-make-again-chief-minister-of-uttar-pradesh-1391812/|url-status=dead}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Commons category}}
* {{Twitter|id=yadavakhilesh|name=Akhilesh Yadav}}
{{s-start}}
{{s-par|in-lwr}}
{{s-bef|before=[[ᱢᱩᱞᱟᱭᱚᱢ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]}}
{{s-ttl|title=[[ᱠᱟᱱᱱᱳᱡᱽ (ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ)|ᱠᱟᱱᱱᱳᱡᱽ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ<br/>ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ ᱥᱚᱦᱮᱫ|years=᱒᱐᱐᱐–᱒᱐᱑᱒}}
{{s-aft|after=[[ᱰᱤᱢᱯᱞᱮ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]}}
|-
{{s-off}}
{{s-bef|before=[[ᱢᱟᱭᱟᱵᱚᱛᱤ]]}}
{{s-ttl|title=[[ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ]]|years=᱑᱕ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱒ – ᱒᱐ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱗}}
{{s-aft|after=[[ᱭᱚᱜᱤ ᱟᱫᱤᱛᱭᱟᱱᱟᱛᱷ]]}}
|-
{{s-ppo}}
{{s-bef|before=[[ᱢᱩᱞᱟᱭᱚᱢ ᱥᱤᱝ ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ]]}}
{{s-ttl|title=ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ<br/>[[ᱥᱚᱢᱟᱡᱽᱵᱟᱫᱤ ᱯᱟᱨᱴᱤ]]|years=᱑ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱑᱗ – ᱱᱤᱛᱚᱜ}}
{{s-aft|after=Incumbent}}
{{S-end}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:ᱭᱟᱫᱚᱵᱽ, ᱟᱠᱷᱤᱞᱮᱥ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:᱑᱙᱗᱓ ᱡᱟᱱᱟᱢ]]
eij2afeea2qnq1rq4oxqmqimcw2hsqz
ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
18942
160801
129523
2024-12-02T08:09:58Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160801
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = [[ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_map = East Siang in Arunachal Pradesh (India).svg
| map_caption = ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates = {{coord|28.07|95.33|display=inline,title}}
| coor_pinpoint =
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = {{flagicon image|..Arunachal Pradesh Flag(INDIA).png}} [[ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 =
| subdivision_name2 =
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat =
| parts_type = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = para
| p1 =
| area_total_km2 = 4,005
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 70,956
| population_footnotes =
| population_urban = ᱦᱚᱭ
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱗᱓.᱕%<ref name=districtcensus>{{cite web |url=http://www.census2011.co.in/district.php |title= District Census 2011 |publisher=Census2011.co.in }}</ref>
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ
| demographics1_info2 = ᱙᱖᱒
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 = [[ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ|ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ]]
| leader_name1 = [[ᱛᱟᱞᱤᱨ ᱜᱟᱣ]]
| leader_title2 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ|ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ]]
| leader_name2 = [[ᱞᱚᱢᱵᱚ ᱛᱟᱭᱮᱝ]], [[ᱠᱟᱞᱤᱝ ᱢᱚᱭᱚᱝ]], [[ᱱᱤᱱᱚᱝ ᱤᱨᱤᱝ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| registration_plate =
| blank_name_sec1 = ᱢᱩᱬ ᱰᱟᱦᱟᱨ
| blank_info_sec1 = NH-52
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = {{URL|http://eastsiang.nic.in/}}
| official_name =
| image_skyline = River Siang (Brahmaputra) entering into the plains at Ranaghat, on the east of Roing.jpg
| image_caption = ᱨᱟᱱᱟᱜᱷᱟᱴ ᱴᱟᱺᱰᱤ ᱨᱮ ᱵᱚᱞᱚᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱜᱟᱰᱟ
}}
'''ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱙᱘᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱤ [[ᱯᱟᱪᱮ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱨᱮ ᱩᱪᱟᱹᱲ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name='Statoids'>{{cite web | url = http://www.statoids.com/yin.html | title = Districts of India | access-date = 2011-10-11 | last = Law | first = Gwillim | date = 25 September 2011 | work = Statoids}}</ref> ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱫᱚ, ᱑᱙᱙᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, [[ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱦᱟᱯᱟᱴᱤᱧ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱢᱟᱬᱟᱝ ᱰᱤᱵᱩᱼᱢᱟᱨᱚᱝ ᱵᱚᱝᱥᱚ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱵᱟᱥᱟ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱛᱟᱨᱟ ᱯᱟᱫᱟᱢ ᱵᱚᱝᱥᱚ (ᱟᱹᱫᱤ ᱨᱤᱱ ᱩᱯᱼᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ) ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱞᱟᱜᱟ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ [[ᱯᱟᱥᱤᱜᱷᱟᱴ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱔,᱐᱐᱕ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑,᱕᱔᱖ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱤᱞ) ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱟᱴᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ,<ref name="Reference Annual">{{cite book|title=India 2010: A Reference Annual|last1=Srivastava, Dayawanti et al. (ed.)|publisher=Additional Director General, Publications Division, [[Ministry of Information and Broadcasting (India)]], [[Government of India]]|year=2010|isbn=978-81-230-1617-7|edition=54th|location=New Delhi, India|pages=1113|chapter=States and Union Territories: Arunachal Pradesh: Government}}<!--| access-date = 2011-10-11 --></ref> ᱤᱱᱰᱚᱱᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱤᱭᱟᱥ ᱫᱤᱯ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱹᱨᱤ ᱟᱠᱚ ᱾<ref name='Islands'>{{cite web | url = http://islands.unep.ch/Tiarea.htm | title = Island Directory Tables: Islands by Land Area | access-date = 2011-10-11 | date = 18 February 1998 | publisher = [[United Nations Environment Program]] | quote = Nias 4,048km2 | archive-date = 2015-12-01 | archive-url = https://archive.ph/20151201081219/http://islands.unep.ch/Tiarea.htm | url-status = dead }}</ref>
==ᱠᱷᱚᱸᱰ==
ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: ᱯᱟᱝᱜᱤᱝ, ᱱᱟᱨᱤᱼᱠᱚᱭᱩ, ᱯᱟᱥᱤᱜᱷᱟᱴ ᱯᱟᱪᱮ, ᱯᱟᱥᱤᱜᱷᱟᱴ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱟᱨ ᱢᱮᱵᱚ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱡᱚᱛᱚ ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱥᱟᱢᱟᱝ [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="ceo1">{{cite web|url=http://ceoarunachal.nic.in/Information/ACwiseDistrictwisePCwise.htm |title=Assembly Constituencies allocation w.r.t District and Parliamentary Constituencies |publisher=Chief Electoral Officer, Arunachal Pradesh website |access-date=21 March 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813085549/http://ceoarunachal.nic.in/Information/ACwiseDistrictwisePCwise.htm |archive-date=13 August 2011 |df=dmy }}</ref> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱱᱰᱚᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: ᱢᱮᱵᱚ, ᱱᱟᱢᱥᱤᱝ, ᱥᱤᱞᱮᱼᱳᱭᱟᱱ, ᱯᱟᱥᱤᱜᱷᱟᱴ, ᱵᱤᱞᱟᱴ ᱟᱨ ᱨᱩᱠᱥᱤᱱ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
{{historical populations|23=1961|24=32,421|25=1971|26=33,138|27=1981|28=55,170|29=1991|30=71,864|31=2001|32=87,397|33=2011|34=99,214|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=middle}}᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱙᱙,᱒᱑᱔ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ,<ref name=district_census>{{cite web | url = https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/12/1207_PART_A_DCHB_EAST%20SIANG.pdf | title = District Census 2011 - East Siang| publisher = Office of the Registrar General & Census Commissioner, India}}</ref> [[ᱠᱤᱨᱤᱵᱟᱛᱤ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱵᱟᱨᱟᱵᱟᱹᱨᱤ ᱟᱠᱚ ᱾<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | access-date = 2011-10-01 | quote = Kiribati 100,743 July 2011 est. | archive-date = 2011-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | url-status = dead }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱱᱤᱭᱟᱹ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱖᱑᱕ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=district_census/> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱫᱚ ᱒᱗ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱦᱚᱲ ᱜᱚᱴᱟ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱗᱐/ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=district_census/> ᱒᱐᱐᱑ᱼ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱩᱠᱩ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱜᱨᱚᱛᱷ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱑᱓.᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱨᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱖᱒ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ,<ref name=district_census/> ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱗᱓.᱕᱔% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=district_census/> ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱠᱟᱛᱮ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱫᱚ, ᱛᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱗᱐,᱙᱕᱖ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱔᱖,᱓᱓᱔ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱚ ᱖᱕.᱓᱐% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>[https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/12/1207_PART_A_DCHB_EAST%20SIANG.pdf District census 2011 - East Siang]</ref>
===ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="Religion">{{cite web |title=C-16 Population By Religion - Arunachal Pradesh|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-01/DDW00C-01%20MDDS.XLS |website=census.gov.in |publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India}}</ref>
|titlebar=#FCD116
|left1=ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|right1=ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱰᱚᱱᱤ-ᱯᱚᱞᱚ]]|red|46.12}}
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|33.26}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|15.85}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ]]|#008000|3.01}}
{{bar percent|[[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ]]|yellow|0.94}}
{{bar percent|Other or not stated|black|0.82}}
}}
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
== ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ ==
{{Commons category}}
* {{Official website|http://eastsiang.nic.in/}}
{{Geographic location
|Centre = ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northeast =
|East = [[ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱫᱤᱵᱟᱝ ᱜᱷᱟᱹᱴᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast =
|South = [[ᱫᱷᱮᱢᱟᱡᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱟᱥᱟᱢ
|Southwest =
|West = [[ᱯᱟᱪᱮ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northwest =
}}
{{ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ}}
{{ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ}}
{{Authority control}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱭᱟᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:1989 establishments in Arunachal Pradesh]]
{{ArunachalPradesh-geo-stub}}
7sk5hqgb042412a21kywy5lqskkcws3
ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ
0
19196
160787
131901
2024-12-02T08:02:03Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160787
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox university
| name = ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ
| image =
| image_upright =
| image_alt =
| caption = Main Entrance
| latin_name =
| other_name = <!--or, other_names-->
| former_name = <!--or, former_names-->
| motto =
| motto_lang =
| mottoeng =
| top_free_label =
| top_free =
| type = [[ᱫᱤᱥᱩᱣᱟᱹ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ|ᱫᱤᱥᱩᱣᱟᱹ]]
| established = {{start date and age|18 March 2018}}
| closed = <!-- {{end date|YYYY}} -->
| founder =
| parent =
| affiliation = [[University Grants Commission (India)|UGC]]
| religious_affiliation =
| academic_affiliation =
| endowment =
| budget =
| officer_in_charge =
| chairman =
| chairperson =
| chancellor = {{Bihar governor}}
| president =
| superintendent =
| provost =
| vice_chancellor = ᱯᱨᱚᱯᱷ ᱨᱟᱡᱽ ᱱᱟᱛᱷ ᱭᱟᱫᱚᱵᱟ <ref>{{Cite web |url=http://governor.bih.nic.in |publisher=GOVERNOR SECRETRIAT BIHAR |location=RAJ BHAWAN PATNA |access-date=2018-06-16}}</ref>
| rector =
| principal =
| dean =
| director =
| head_label =
| head =
| academic_staff =
| administrative_staff =
| students =
| undergrad =
| postgrad =
| doctoral =
| other =
| address = ᱯᱨᱚᱛᱟᱯ ᱱᱚᱜᱚᱨ, ᱴᱷᱮᱱ [[ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱠᱳᱨᱴ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ]]
| city = [[ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ]]
| state = [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]]
| province =
| country = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| postcode = ᱘᱕᱔᱓᱐᱑
| coordinates =
| campus =
| language = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| free_label =
| free =
| free_label2 =
| free2 =
| colors = <!--or, colours= -->
| athletics =
| sports =
| athletics_nickname = <!--or, sports_nickname= -->
| sporting_affiliations =
| mascot = <!--or, mascots= -->
| sports_free_label =
| sports_free =
| sports_free_label2 =
| sports_free2 =
| website = {{Official Website|http://www.purneauniversity.ac.in}}
| logo = Purnea University logo.png
| logo_size =
| logo_alt = ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ
| footnotes =
| pushpin_map = India Bihar#India
| pushpin_label_position =
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ
}}
'''ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ''' ᱫᱚ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]], [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱞᱮᱡᱤᱭᱮᱴ ᱫᱤᱥᱩᱣᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ]], [[ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ]], [[ᱠᱤᱥᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱤᱥᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ]] ᱟᱨ [[ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱟᱫᱷᱤᱠᱟᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱘ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱟᱫᱷᱤᱱᱤᱭᱟᱹᱢ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱞᱮᱡᱤᱭᱮᱴ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱱᱚᱣᱟ ᱢᱩᱬ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱵᱤᱵᱷᱟᱜᱽ ᱟᱨ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧᱚᱜᱼᱟ ᱾
ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱫᱚ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱪᱟᱱᱥᱮᱞᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=http://www.newindianexpress.com/nation/2018/apr/08/jackboots-on-university-campuses-in-bihar-protests-against-government-move-1798611.html |title=Jackboots on university campuses in Bihar, protests against government move |website=The New Indian Express |access-date=2018-06-16 |archive-date=16 June 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180616204031/http://www.newindianexpress.com/nation/2018/apr/08/jackboots-on-university-campuses-in-bihar-protests-against-government-move-1798611.html |url-status=dead }}</ref>
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱫᱚ ᱑᱘ ᱢᱟᱨᱪ ᱒᱐᱑᱘ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱩᱯᱮᱱᱫᱨᱚ ᱱᱟᱨᱟᱭᱚᱬ ᱢᱚᱱᱰᱚᱞ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]], ᱢᱟᱫᱷᱮᱯᱩᱨᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱠᱟᱛᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite web |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/new-varsities-give-impetus-to-higher-education-in-state/articleshow/58247467.cms |title=New varsities give impetus to higher education in state - Times of India |website=The Times of India |access-date=2018-06-18}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://governor.bih.nic.in/ORDER/BSU-(VC-PVC%2520Purnea%2520Univ.)-44-2017-743.pdf |title=Regarding appointment of Vice Chancellor of newly constituted Purnea University, Purnea Governor of Bihar |website=governor.bih.nic.in |access-date=2018-06-18 |archive-date=28 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211028111204/https://governor.bih.nic.in/ORDER/BSU-(VC-PVC%20Purnea%20Univ.)-44-2017-743.pdf |url-status=dead }}</ref> ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱘ᱼ᱑᱙ ᱨᱮ ᱥᱮᱰᱭᱩᱞ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite web |url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/governor-appoints-vcs-pro-vcs-in-3-new-univs-of-bihar-118031900821_1.html |title=Governor appoints VCs & Pro VCs in 3 new univs of Bihar |agency=Press Trust of India |date=2018-03-19 |website=Business Standard India |access-date=2018-06-18}}</ref>
== ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱠᱚ ==
===ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱠᱚ===
* ᱮᱥ.ᱮᱱ.ᱮᱥ.ᱟᱣᱟᱭᱤ. ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱨᱟᱢᱵᱟᱜᱽ, ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ
* ᱮᱱ.ᱰᱤ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱨᱟᱢᱵᱟᱜᱽ, ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ
* ᱟᱨ.ᱠᱮ.ᱠᱮ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ
* ᱯᱤ.ᱮᱥ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱦᱚᱨᱫᱟ, ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ
* ᱵᱤ.ᱮᱱ.ᱟᱤ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱫᱷᱚᱢᱫᱟᱦᱟ, ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ
* ᱮ.ᱡᱮ. ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱵᱚᱱᱢᱚᱱᱠᱷᱤ, ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ
* ᱮᱥ.ᱟᱨ.ᱥᱤ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ
* ᱟᱨ.ᱟᱣᱟᱭᱤ. ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱢᱟᱱᱤᱦᱟᱨᱤ, ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ
* ᱵᱤ.ᱮᱢ. ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱵᱚᱨᱟᱨᱤ, ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ
* [[ᱵᱚᱞᱨᱟᱢᱯᱩᱨ]] ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱵᱚᱞᱨᱟᱢᱯᱩᱨ, ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ
* ᱵᱤ.ᱰᱤ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱵᱚᱨᱥᱚᱭ, ᱠᱟᱴᱤᱦᱟᱨ
* ᱟᱣᱟᱭᱤ.ᱮᱱ.ᱯᱤ. ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, [[ᱨᱟᱹᱱᱤᱜᱚᱸᱡᱽ]], ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ
* ᱠᱮ.ᱰᱤ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱨᱟᱹᱱᱤᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ
* ᱡᱮ.ᱰᱤ.ᱮᱥ.ᱮᱥ. ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱯᱷᱚᱨᱵᱮᱥᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ
* ᱮᱢ.ᱮᱞ.ᱰᱤ.ᱯᱤ.ᱠᱮ.ᱟᱣᱟᱭᱤ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ
* ᱟᱞᱥᱟᱢᱥ ᱢᱤᱞᱤᱭᱟ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ
* ᱯᱤᱯᱩᱞᱥ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱟᱨᱟᱨᱤᱭᱟ
* ᱟᱨ.ᱠᱮ.ᱮᱥ.ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱠᱤᱥᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ
* ᱮᱢ.ᱮᱪ.ᱮ.ᱮᱱ.ᱰᱤ. ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ, ᱴᱷᱟᱹᱠᱩᱨᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱠᱤᱥᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ}}
{{Portal bar|India|Education}}
{{coord missing|ᱵᱤᱦᱟᱨ}}
{{Use dmy dates|date=May 2020}}
{{DEFAULTSORT:ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱩᱨᱱᱤᱭᱟ]]
fvckg52r1rj4tle9ctd82hz34r3899o
ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
21277
160767
130704
2024-12-02T01:12:07Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160767
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ
| nickname = <!-- Please do not add any Indic script in this infobox, per Wikipedia:INDISCRIPT policy -->
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|23.381484|84.371667|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱩᱢᱞᱟ]]
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 609.47
| population_total = 62319
| population_as_of = 2011
| population_footnotes =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱓᱕᱒᱓᱑
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/STD ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱖᱕᱒᱔
| registration_plate = JH 07
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = 57.95%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ]]
| website = {{URL|gumla.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱦᱮᱫ ᱨᱮ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱩᱥᱩᱞᱟᱜ ᱵᱩᱨᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱠᱚᱭ ᱫᱚ ''ᱯᱟᱴ'' ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱥᱩᱞ ᱫᱚ ᱒,᱕᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱓,᱐᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ''ᱯᱟᱴ'' ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ, ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ, ᱟᱨ ᱜᱷᱟᱜᱷᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱥᱩᱞ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ [[ᱱᱮᱛᱟᱨᱦᱟᱴ]] ᱯᱟᱴ (᱓,᱓᱕᱖ ᱯᱷᱤᱴ), ᱞᱚᱢᱤᱛᱤ ᱯᱟᱴ ᱫᱚ (᱓,᱗᱗᱗ ᱯᱷᱤᱴ) ᱟᱨ ᱜᱚᱞᱜᱚᱴ ᱯᱟᱴ ᱫᱚ (᱓,᱘᱒᱓ ᱯᱷᱤᱴ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱛᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱒,᱓᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱩᱥᱩᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII A| work= page 7: Natural Divisions|publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 7 October 2021}}</ref><ref>{{cite web| url = https://www.britannica.com/place/Chota-Nagpur |title = Chota Nagpur plateau |publisher= Britannica| access-date = 7 October 2021}}</ref>
ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱᱟᱜ ᱯᱮᱭᱟ ᱢᱩᱬ ᱜᱟᱰᱟ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱠᱩᱭᱞᱤ ᱜᱟᱰᱟ, ᱠᱚᱧᱮ ᱠᱟᱲᱚ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱥᱟᱸᱠᱷ ᱜᱟᱰᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.nrcddp.org/District_Plans/Gumla_BRGF_District_Plan_2011-12.pdf |title = District Gumla Backward Region Grant Fund, Annual Action Plan 2011-12 |work= page 6| publisher= District administration - Gumla| access-date = 7 October 2021}}</ref>
ᱥᱟᱸᱠᱷ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮ ᱖᱐ ᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ) [[ᱥᱚᱫᱽᱱᱤ ᱡᱷᱟᱨᱱᱟ]] ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱥᱚᱡᱷᱮ ᱡᱷᱟᱨᱱᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱵᱤᱧ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱡᱷᱟᱨᱱᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱᱟᱜ ᱯᱤᱠᱱᱤᱠ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=govt>{{cite web |url =http://jharkhand.nic.in/access.htm |title =Jharkhand |publisher =Jharkhand Govt. |accessdate =2010-04-20 |archive-date =2010-04-29 |archive-url =https://web.archive.org/web/20100429084736/http://jharkhand.nic.in/access.htm |url-status =dead }}</ref><ref>{{cite book|url = https://books.google.com/books?id=T1Y_Ytx9wp4C&q=hundru+falls&pg=PA161 | title = Physical Geography: Hydrosphere By K. Bharatdwaj | isbn = 9788183561679 |accessdate = 2010-04-20 | last1 = Bharatdwaj | first1 = K. | year = 2006 }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱚᱭ ᱦᱤᱥᱤᱫ ᱵᱩᱨᱩ, ᱵᱤᱨ ᱟᱨ ᱜᱟᱰᱟ ᱛᱮ ᱢᱚᱡᱽ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web|url =http://www.india9.com/i9show/-Jharkhand/Gumla/Sadani-Waterfalls-15105.htm | title = Sadani Falls |publisher = india9 |accessdate = 2010-04-20 }}</ref>
ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱟᱨ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱯᱮᱥᱨᱟᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱮᱥᱨᱟᱨ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱜᱷᱟᱜᱷᱨᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱷᱟᱜᱷᱨᱟ]] ᱟᱨ [[ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱜᱩᱢᱞᱟ|ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱞᱟᱛᱮᱦᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱚᱦᱩᱣᱟᱫᱟᱱᱚᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱞᱟᱛᱮᱦᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱪᱮ ᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱨᱟ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ [[ᱜᱟᱨᱩ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱟᱨᱩ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/gumla.html | title = Gumla CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/lohardaga.html | title = Lohardaga CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/latehar.html | title = Letehar CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref>
ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱖᱐᱙.᱔᱗ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2021_PART_B_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII B| work= Pages 26-27: District primary census abstract, 2011 census |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 5 October 2021}}</ref> ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://jhpolice.gov.in/gumla| title = District Police Profile - Gumla| publisher = Jharkhand Police| access-date = 5 October 2021| archive-date = 5 October 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20211005032328/https://jhpolice.gov.in/gumla| url-status = dead}}</ref> ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱟᱨ ᱫᱚ [[ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ, ᱜᱩᱢᱞᱟ|ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ]] ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII A| work= Map of Gumla district on the fifth page |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 5 October 2021}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱒,᱓᱑᱙ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱜᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱓᱑,᱕᱐᱖ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱓᱐,᱘᱑᱓ (᱔᱙%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱫᱚ ᱑᱑,᱗᱑᱗ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱑,᱐᱒᱑ (᱑.᱖᱔%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱕᱖,᱐᱕᱒ (᱘᱙.᱙᱔%) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒᱙,᱓᱒᱒ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱕᱗.᱙᱕%) ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱲ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱗,᱗᱐᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱚᱲᱟ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱮᱞ ᱗᱑.᱘᱙%) ᱟᱨ ᱑᱑,᱖᱑᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱮᱞ ᱔᱖.᱕᱒%) ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱖.᱙᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱗.᱖᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products_jharkhand.html | title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011: Jharkhand |work= Provisional Population Totals, Literacy Rate in 2011 column |publisher= Registrar General and Census Commissioner, Government of India | access-date = 7 October 2021}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 7 October 2021}}</ref>
{{ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{Pie chart
|caption = '''ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ'''
|label1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value1 = 46.18 |color1 = orange
|label2 = [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ]] |value2= 40.90 |color2 = pink
|label3 = [[ᱢᱩᱱᱰᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱢᱩᱱᱰᱟ]] |value3 = 1.73 |color3 = firebrick
|label4 = [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] |value4 = 1.37 |color4 = salmon
|label5 = ᱮᱴᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ |value5 = 9.82|color5 = grey
}}
ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱫᱚ ᱒᱘,᱗᱗᱖ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱔᱖.᱑᱘% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ]] ᱫᱚ (᱒᱕,᱔᱘᱗/᱔᱐.᱙᱐%), [[ᱢᱩᱱᱰᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤᱠᱚ|ᱢᱩᱱᱰᱟ]] ᱫᱚ (᱑,᱐᱗᱘/.᱑᱗᱓%), [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] ᱫᱚ (᱘᱕᱕/᱑.᱓᱗%), ᱟᱨ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ (᱖,᱑᱑᱗/᱙.᱘᱒%) ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱫᱚ ᱑᱒,᱑᱗᱗ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ/ᱥᱟᱫᱟᱱ, ᱑᱔,᱓᱐᱓ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fcensusindia.gov.in%2F2011census%2FC-16%2FDDW-C16-STMT-MDDS-2000.XLSX&wdOrigin=BROWSELINK | title = C-16 Population by Mother Tongue| work= Census of India 2011| publisher = Registrar General and Census Commissioner of India| access-date = 11 January 2022}}</ref>
{{bar box
|title=ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|13.49}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|11.41}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|0.47}}
{{bar percent|ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|magenta|0.53}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ|grey|74.10}}
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱔᱖,᱑᱗᱙ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱗᱔.᱑᱐% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ (᱘,᱔᱐᱙/᱑᱓.᱔᱙%), [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ (᱗,᱑᱐᱙/᱑᱑.᱔᱑%), [[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ (᱒᱙᱔/᱐.᱔᱗%) ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩ ᱦᱚᱲ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱝ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ (᱓᱒᱘/᱐᱕᱓%) ᱾<ref>{{cite web | url = https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fwww.censusindia.gov.in%2F2011census%2FC-01%2FDDW20C-01%2520MDDS.XLS&wdOrigin=BROWSELINK | title = C1 Population by Religious Community 2011| work = 2011 Census of India | publisher = Registrar General and Census Commissioner of India | access-date =23 January 2022}}</ref>
ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱗᱐᱖,᱗᱕᱔ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱘.᱙᱔% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱨᱤᱱ ᱰᱷᱮᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱤᱱ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱚᱨᱟᱶ, ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ ᱫᱚ (᱖᱒.᱖᱓%), ᱢᱩᱸᱰᱟᱹ, ᱯᱟᱛᱚᱨ (᱑᱑.᱗᱐%), ᱠᱷᱟᱰᱤ, ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ [[ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ]], ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ, ᱡᱤᱞ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ ᱫᱚ (᱙.᱐᱗%), ᱞᱳᱦᱨᱟᱥ ᱫᱚ (᱕.᱗᱗%) ᱟᱨ ᱪᱤᱠ ᱵᱟᱨᱮᱠ ᱫᱚ (᱒.᱕᱗%) ᱾<ref>{{cite web| url= https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf |title = District Census Handbook Lohardaga, Series 20, Part XII A, 2011 census|work = page 31: Scheduled castes and scheduled tribes| publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 9 October 2021}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
1ci0i1s35lw8juw2tco1hz4meypma71
ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
21314
160794
130254
2024-12-02T08:06:19Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160794
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ
| nickname = <!-- Please do not add any Indic script in this infobox, per Wikipedia:INDISCRIPT policy -->
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|22.874624|84.645364|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱩᱢᱞᱟ]]
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 579.03
| population_total = 80859
| population_as_of = 2011
| population_footnotes =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱓᱕᱒᱒᱐
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/STD ᱠᱳᱪ
| area_code = ᱐᱖᱕᱒᱔
| registration_plate = JH 07
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱖᱑.᱕᱕%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱠᱷᱩᱸᱴᱤ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱠᱷᱩᱸᱴᱤ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱥᱤᱢᱰᱮᱜᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱥᱤᱢᱰᱮᱜᱟ]]
| website = {{URL|gumla.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱵᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱥᱤᱭᱟ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱦᱮᱫ ᱨᱮ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱩᱥᱩᱞᱟᱜ ᱵᱩᱨᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱠᱚᱭ ᱫᱚ ''ᱯᱟᱴ'' ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱥᱩᱞ ᱫᱚ ᱒,᱕᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱓,᱐᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ''ᱯᱟᱴ'' ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ, [[ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱜᱩᱢᱞᱟ|ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ]], ᱟᱨ ᱜᱷᱟᱜᱷᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱥᱩᱞ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ [[ᱱᱮᱛᱟᱨᱦᱟᱴ]] ᱯᱟᱴ (᱓,᱓᱕᱖ ᱯᱷᱤᱴ), ᱞᱚᱢᱤᱛᱤ ᱯᱟᱴ ᱫᱚ (᱓,᱗᱗᱗ ᱯᱷᱤᱴ) ᱟᱨ ᱜᱚᱞᱜᱚᱴ ᱯᱟᱴ ᱫᱚ (᱓,᱘᱒᱓ ᱯᱷᱤᱴ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱛᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱒,᱓᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱩᱥᱩᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII A| work= page 7: Natural Divisions|publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 7 October 2021}}</ref><ref>{{cite web| url = https://www.britannica.com/place/Chota-Nagpur |title = Chota Nagpur plateau |publisher= Britannica| access-date = 7 October 2021}}</ref>
ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱᱟᱜ ᱯᱮᱭᱟ ᱢᱩᱬ ᱜᱟᱰᱟ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱠᱩᱭᱞᱤ ᱜᱟᱰᱟ, ᱠᱚᱧᱮ ᱠᱟᱲᱚ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱥᱟᱸᱠᱷ ᱜᱟᱰᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.nrcddp.org/District_Plans/Gumla_BRGF_District_Plan_2011-12.pdf |title = District Gumla Backward Region Grant Fund, Annual Action Plan 2011-12 |work= page 6| publisher= District administration - Gumla| access-date = 7 October 2021}}</ref>
[[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱩᱢᱞᱟ]] ᱟᱨ [[ᱥᱤᱢᱰᱮᱜᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱ [[ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱵᱤᱨᱡᱤᱭᱟᱹᱞᱤ ᱨᱟᱠᱷᱟᱵᱤᱨ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱫᱚ ᱑᱙᱙᱐ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱑᱘᱔ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |url=https://forest.jharkhand.gov.in/wildlife/palkot.aspx |title=Untitled Page |access-date=30 October 2021 |archive-date=16 March 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220316201343/https://forest.jharkhand.gov.in/wildlife/palkot.aspx |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://wildtrails.in/palkot-wildlife-sanctuary/|title=Palkot Wildlife Sanctuary|website=wildtrails|access-date=18 September 2019}}</ref>
ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱩᱢᱞᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱵᱟᱥᱤᱭᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱥᱤᱭᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱥᱤᱢᱰᱮᱜᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱵᱟᱱᱚ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱱᱚ]] ᱟᱨ [[ᱠᱚᱞᱮᱵᱤᱨᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱚᱞᱮᱵᱤᱨᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱨᱟᱭᱰᱤᱦ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱭᱰᱤᱦ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/gumla.html | title = Gumla CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/simdega.html | title = Simdega CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref>
ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱕᱗᱙.᱐᱓ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2021_PART_B_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII B| work= Pages 26-27: District primary census abstract, 2011 census |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 5 October 2021}}</ref> ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://jhpolice.gov.in/gumla| title = District Police Profile - Gumla| publisher = Jharkhand Police| access-date = 5 October 2021| archive-date = 5 October 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20211005032328/https://jhpolice.gov.in/gumla| url-status = dead}}</ref> ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱟᱨ ᱫᱚ [[ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ]] ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf |title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII A| work= Map of Gumla district on the fifth page |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 5 October 2021}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱘᱐,᱘᱕᱙ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱜᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱔᱐,᱒᱑᱕ (᱕᱐%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱔᱐,᱖᱔᱔ (᱕᱐%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱑᱓,᱓᱔᱗ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱖,᱕᱓᱓ (᱘.᱐᱘%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱔᱘,᱖᱐᱘ (᱖᱐.᱑᱑%) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱔᱑,᱕᱕᱗ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱑.᱕᱕%) ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱔,᱑᱐᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱚᱲᱟ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱮᱞ ᱗᱒.᱑᱗%) ᱟᱨ ᱑᱗,᱔᱔᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱮᱞ ᱕᱑.᱑᱖%) ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱖.᱙᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱗.᱖᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products_jharkhand.html | title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011: Jharkhand |work= Provisional Population Totals, Literacy Rate in 2011 column |publisher= Registrar General and Census Commissioner, Government of India | access-date = 7 October 2021}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 7 October 2021}}</ref>
{{ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{Pie chart
|caption = '''ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱡᱚᱜᱚᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ'''
|label1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value1 = 80.35 |color1 = orange
|label2 = [[ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ]] |value2=13.88 |color2 = purple
|label3 = [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ]] |value3= 3.28 |color3 = pink
|label4 = [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] |value4 = 1.25 |color4 = salmon
|label5=[[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱰᱤᱭᱟᱹ]]|value5= 0.96|color5= magenta
|label6 = ᱮᱴᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ |value6 = 0.21|color6 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ, [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱫᱚ ᱖᱔,᱙᱗᱐ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱘᱐.᱓᱕% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ]] ᱫᱚ (᱑᱑,᱒᱒᱓/᱑᱓.᱘᱘%), [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ]] ᱫᱚ (᱒,᱖᱔᱙/᱓.᱒᱘%), [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] ᱫᱚ (᱑,᱐᱐᱙/᱑.᱒᱕%), [[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱰᱤᱭᱟᱹ]] ᱫᱚ (᱗᱗᱕/᱐.᱙᱖%), ᱟᱨ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ (᱑᱓/᱐.᱒᱙%) ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱫᱚ ᱒᱓,᱖᱙᱘ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ/ᱥᱟᱫᱟᱱ, ᱔᱐,᱔᱒᱔ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fcensusindia.gov.in%2F2011census%2FC-16%2FDDW-C16-STMT-MDDS-2000.XLSX&wdOrigin=BROWSELINK | title = C-16 Population by Mother Tongue| work= Census of India 2011| publisher = Registrar General and Census Commissioner of India| access-date =11 January 2022}}</ref>
{{bar box
|title=ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱡᱚᱜᱚᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|51.49}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|18.96}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|0.73}}
{{bar percent|ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|magenta|0.15}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ|grey|28.67}}
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱯᱟᱞᱠᱚᱴ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ, [[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱔᱑,᱖᱓᱕ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, 'ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ' ᱮᱞ ᱫᱚ (᱒᱓,᱑᱘᱕/᱒᱘.᱖᱗%), [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ (᱑᱕,᱓᱓᱓/᱑᱘.᱙᱖%), [[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ (᱕᱘᱗/᱐.᱗᱓%), ᱟᱨ ᱱᱩᱠᱩ ᱦᱚᱲ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱵᱟᱝ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ (᱑᱑᱙/᱐.᱑᱕%) ᱾<ref>{{cite web | url = https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fwww.censusindia.gov.in%2F2011census%2FC-01%2FDDW20C-01%2520MDDS.XLS&wdOrigin=BROWSELINK | title = C1 Population by Religious Community 2011| work = 2011 Census of India | publisher = Registrar General and Census Commissioner of India | access-date =23 January 2022}}</ref>
ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱗᱐᱖,᱗᱕᱔ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱘.᱙᱔% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱨᱤᱱ ᱰᱷᱮᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱤᱱ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱚᱨᱟᱶ, [[ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ]] ᱫᱚ (᱖᱒.᱖᱓%), ᱢᱩᱸᱰᱟᱹ, ᱯᱟᱛᱚᱨ (᱑᱑.᱗᱐%), ᱠᱷᱟᱰᱤ, ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ, ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ, ᱡᱤᱞ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ ᱫᱚ (᱙.᱐᱗%), ᱞᱳᱦᱨᱟᱥ ᱫᱚ (᱕.᱗᱗%) ᱟᱨ ᱪᱤᱠ ᱵᱟᱨᱮᱠ ᱫᱚ (᱒.᱕᱗%) ᱾<ref>{{cite web| url= https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf |title = District Census Handbook Lohardaga, Series 20, Part XII A, 2011 census|work = page 31: Scheduled castes and scheduled tribes| publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 9 October 2021}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
ozkpjxmasn5f02sc528wsc679qi549e
ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
21331
160802
137290
2024-12-02T08:10:26Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160802
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ
| nickname = <!-- Please do not add any Indic script in this infobox, per Wikipedia:INDISCRIPT policy -->
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|22.9126|84.9163|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱩᱢᱞᱟ]]
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 365.41
| population_total = 63775
| population_as_of = 2011
| population_footnotes =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱓᱕᱒᱒᱗
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/STD ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱖᱕᱓᱓
| registration_plate = JH 07
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱖᱘.᱕᱑%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱥᱤᱥᱟᱭ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱥᱤᱥᱟᱭ]]
| website = {{URL|gumla.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱚᱱᱚᱛ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ [[ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱥᱤᱭᱟ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱦᱮᱫ ᱨᱮ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱩᱥᱩᱞᱟᱜ ᱵᱩᱨᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱚᱠᱚᱭ ᱫᱚ ''ᱯᱟᱴ'' ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱥᱩᱞ ᱫᱚ ᱒,᱕᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱓,᱐᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ''ᱯᱟᱴ'' ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ ᱵᱤᱥᱩᱱᱯᱩᱨ, [[ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱜᱩᱢᱞᱟ|ᱪᱮᱱᱯᱩᱨ]], ᱟᱨ ᱜᱷᱟᱜᱷᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱥᱩᱞ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ [[ᱱᱮᱛᱟᱨᱦᱟᱴ]] ᱯᱟᱴ (᱓,᱓᱕᱖ ᱯᱷᱤᱴ), ᱞᱚᱢᱤᱛᱤ ᱯᱟᱴ ᱫᱚ (᱓,᱗᱗᱗ ᱯᱷᱤᱴ) ᱟᱨ ᱜᱚᱞᱜᱚᱴ ᱯᱟᱴ ᱫᱚ (᱓,᱘᱒᱓ ᱯᱷᱤᱴ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱛᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱒,᱓᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ ᱩᱥᱩᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII A| work= page 7: Natural Divisions|publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 7 October 2021}}</ref><ref>{{cite web| url = https://www.britannica.com/place/Chota-Nagpur |title = Chota Nagpur plateau |publisher= Britannica| access-date = 7 October 2021}}</ref>
ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱᱟᱜ ᱯᱮᱭᱟ ᱢᱩᱬ ᱜᱟᱰᱟ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱠᱩᱭᱞᱤ ᱜᱟᱰᱟ, ᱠᱚᱧᱮ ᱠᱟᱲᱚ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱥᱟᱸᱠᱷ ᱜᱟᱰᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.nrcddp.org/District_Plans/Gumla_BRGF_District_Plan_2011-12.pdf |title = District Gumla Backward Region Grant Fund, Annual Action Plan 2011-12 |work= page 6| publisher= District administration - Gumla| access-date = 7 October 2021}}</ref>
ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱟᱨᱱᱚ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱷᱟᱨᱱᱚ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ [[ᱞᱟᱯᱩᱝ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱞᱟᱯᱩᱝ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱠᱷᱩᱸᱴᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱛᱚᱨᱯᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱛᱚᱨᱯᱟ]] ᱟᱨ [[ᱨᱚᱱᱤᱭᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱚᱱᱤᱭᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱢᱰᱮᱜᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱵᱟᱱᱳ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱱᱳ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱟᱥᱤᱭᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱥᱤᱭᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/gumla.html | title = Gumla CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India| accessdate = 6 October 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/ranchi.html| title = Ranchi CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/khunti.html | title = Khunti CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 6 October 2021}}</ref><ref>{{cite web| url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/simdega.html | title = Simdega CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India| accessdate = 6 October 2021}}</ref>
ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱓᱖᱕.᱔᱑ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2021_PART_B_DCHB_GUMLA.pdf|title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII B| work= Pages 26-27: District primary census abstract, 2011 census |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 5 October 2021}}</ref> ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://jhpolice.gov.in/gumla| title = District Police Profile - Gumla| publisher = Jharkhand Police| access-date = 5 October 2021| archive-date = 5 October 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20211005032328/https://jhpolice.gov.in/gumla| url-status = dead}}</ref> ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱟᱨ ᱫᱚ [[ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ]] ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf |title = District Census Handbook, Gumla, Series 21, Part XII A| work= Map of Gumla district on the fifth page |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 5 October 2021}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱓,᱗᱗᱕ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱜᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱓᱑,᱖᱘᱖ (᱔᱙%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱓᱒,᱐᱘᱙ (᱕᱑%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱫᱚ ᱑᱐,᱒᱐᱑ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱒,᱒᱔᱕ (᱓.᱕᱒%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱔᱕,᱐᱓᱔ (᱗᱐.᱖᱑%) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱓᱖,᱗᱐᱑ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱖᱘.᱕᱑%) ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐,᱘᱔᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱚᱲᱟ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱮᱞ ᱗᱘.᱗᱑%) ᱟᱨ ᱑᱕,᱘᱖᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱮᱞ ᱕᱘.᱕᱓%) ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱖.᱙᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱗.᱖᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products_jharkhand.html | title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011: Jharkhand |work= Provisional Population Totals, Literacy Rate in 2011 column |publisher= Registrar General and Census Commissioner, Government of India | access-date = 7 October 2021}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 7 October 2021}}</ref>
{{ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{Pie chart
|caption = '''ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱡᱚᱜᱚᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ'''
|label1 = [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] |value1 =54.52 |color1 = salmon
|label2 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value2 = 39.29 |color2 = orange
|label3 = [[ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ]] |value3= 5.57|color3 = purple
|label4 = ᱮᱴᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ |value4 = 0.62|color4 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ, [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] ᱫᱚ ᱓᱔,᱗᱖᱗ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱖᱖.᱗᱒% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱫᱚ (᱒᱕,᱐᱕᱘/᱓᱙.᱒᱙%), [[ᱠᱷᱟᱲᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ]] ᱫᱚ (᱓,᱕᱕᱐/᱕.᱕᱗%), ᱟᱨ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ (᱓᱙᱒/᱐.᱖᱒%) ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱫᱚ ᱑᱔,᱓᱓᱙ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ/ᱥᱟᱫᱟᱱ, ᱘,᱘᱗᱘ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱟᱲᱟᱝ [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fcensusindia.gov.in%2F2011census%2FC-16%2FDDW-C16-STMT-MDDS-2000.XLSX&wdOrigin=BROWSELINK | title = C-16 Population by Mother Tongue| work= Census of India 2011| publisher = Registrar General and Census Commissioner of India| access-date =11 January 2022}}</ref>
{{bar box
|title=ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱡᱚᱜᱚᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|42.22}}
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|33.89}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|0.38}}
{{bar percent|ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱫᱚ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|magenta|0.45}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ|grey|23.09}}
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱟᱢᱰᱟᱨᱟ ᱡᱚᱜᱚ-ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱓᱖,᱙᱒᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱒.᱒᱒% ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱫᱚ (᱒᱑,᱖᱒᱖/᱓᱓.᱘᱙%), 'ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ' ᱮᱞ ᱫᱚ (᱑᱔,᱗᱒᱖/᱒᱓.᱐᱙%), ᱩᱱᱠᱩ ᱦᱚᱲ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱝ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ (᱒᱘᱘/᱐.᱔᱕%), ᱟᱨ [[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱢᱟᱱᱟᱣ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ (᱒᱒᱒/᱐.᱓᱕%) ᱾<ref>{{cite web | url = https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fwww.censusindia.gov.in%2F2011census%2FC-01%2FDDW20C-01%2520MDDS.XLS&wdOrigin=BROWSELINK | title = C1 Population by Religious Community 2011| work = 2011 Census of India | publisher = Registrar General and Census Commissioner of India | access-date =23 January 2022}}</ref>
ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱗᱐᱖,᱗᱕᱔ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱘.᱙᱔% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱨᱤᱱ ᱰᱷᱮᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱤᱱ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱚᱨᱟᱶ, ᱫᱷᱟᱸᱜᱚᱲ ᱫᱚ (᱖᱒.᱖᱓%), ᱢᱩᱸᱰᱟᱹ, ᱯᱟᱛᱚᱨ (᱑᱑.᱗᱐%), ᱠᱷᱟᱰᱤ, ᱰᱷᱮᱞᱠᱤ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ, ᱫᱩᱫᱷ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ, ᱡᱤᱞ ᱠᱷᱟᱰᱤᱭᱟ ᱫᱚ (᱙.᱐᱗%), ᱞᱳᱦᱨᱟᱥ ᱫᱚ (᱕.᱗᱗%) ᱟᱨ ᱪᱤᱠ ᱵᱟᱨᱮᱠ ᱫᱚ (᱒.᱕᱗%) ᱾<ref>{{cite web| url= https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2021_PART_A_DCHB_GUMLA.pdf |title = District Census Handbook Lohardaga, Series 20, Part XII A, 2011 census|work = page 31: Scheduled castes and scheduled tribes| publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 9 October 2021}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱜᱩᱢᱞᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
exnge7kbxe4uhsvmdglpdbpmiyqp3nr
ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
21413
160793
129484
2024-12-02T08:05:46Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160793
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|23.196|85.698|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱺᱪᱤ]]
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 273.12
| population_total = 77252
| population_as_of = 2011
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱓᱕᱒᱐᱔
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/ᱥᱮ.ᱴᱤ.ᱰᱤ ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱖᱕᱒᱒
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱖᱖.᱐᱔%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱨᱟᱺᱪᱤ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱥᱤᱞᱞᱤ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱥᱤᱞᱞᱤ]]
| website = {{URL|ranchi.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱵᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ [[ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱩᱱᱰᱩ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
{{OSM Location map
| coord = {{coord|23.196|85.698}}
| zoom = 13
}}
ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱪᱷᱚᱴᱟᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱴᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱕᱐᱐-᱑,᱐᱐᱐ ᱯᱷᱤᱴ (᱑᱕᱐-᱓᱐᱐ ᱢᱤᱴᱚᱨ) ᱩᱥᱩᱞᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf | title = District Census Handbook Ranchi, Series 21 Part XII A, Census of India 2011 | work = Page 9: Administrative Setup, Page 10: Physiography | publisher = Directorate of Census Operations, Jharkhand | accessdate = 28 August 2021}}</ref>
ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱞᱞᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱤᱞᱞᱤ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱡᱷᱟᱞᱫᱟ]] I ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, [[ᱥᱟᱹᱨᱟᱹᱭᱠᱮᱞᱟ ᱠᱷᱚᱨᱥᱚᱶᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱤᱪᱟᱹᱜᱜᱚᱲ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱤᱪᱟᱹᱜᱜᱚᱲ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱛᱟᱢᱟᱲ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱛᱟᱢᱟᱲ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱩᱱᱰᱩ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱩᱱᱰᱩ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/ranchi.html | title = Ranchi CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 28 August 2021}}</ref><ref>{{cite web| url = http://purulia.gov.in/distAdmin/blocks/blocks.html |title = Purulia district |work = Blocks in Purulia district | publisher= Purulia district administration | access-date = 14 September 2016}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/saraikela.html | title = Seraikela Kharswan CD block/ Tehsil map| publisher = Maps of India | accessdate = 28 August 2021}}</ref>
ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱒᱗᱓.᱑᱒ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2019_PART_B_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII B| work= Page 28: District primary census abstract, 2011 census |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref> ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://jhpolice.gov.in/ranchi| title = District Police Profile - Ranchi| publisher = Jharkhand Police| access-date = 28 August 2021| archive-date = 8 September 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20210908124539/https://www.jhpolice.gov.in/ranchi| url-status = dead}}</ref> ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱟᱨ ᱫᱚ [[ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ]] ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII A| work= Map of Ranchi district on the third page |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱗᱗,᱒᱕᱒ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱜᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾ ᱓᱙,᱑᱓᱗ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱓᱘,᱑᱒᱕ (᱔᱙%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱫᱚ ᱑᱑,᱓᱘᱙ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱖,᱑᱑᱕ (᱗.᱙᱒%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱑᱘,᱔᱕᱕ (᱒᱓.᱘᱙%) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011/>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱭᱟᱜ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ ᱫᱚ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (ᱟᱹᱛᱩ ᱫᱤᱥᱚᱢ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱗.᱖᱗% ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII A| work= Page 56, Table 14: Number and percentage of scheduled castes and scheduled tribes (rural) population in CD Blocks, 2011 |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒,᱙᱑᱔,᱒᱕᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱲ ᱨᱮ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱑,᱐᱔᱒,᱐᱑᱖ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱓᱕.᱗᱖% ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱘.᱒᱐% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱩᱨᱟᱹᱶ ᱟᱨ ᱑᱐.᱓᱐% ᱫᱚ ᱢᱩᱱᱰᱟᱹ ᱫᱚ ᱢᱩᱬ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱞᱳᱦᱨᱟ (᱒.᱔᱖%), ᱵᱮᱫᱤᱭᱟ (᱑.᱓᱒%) ᱟᱨ ᱢᱟᱦᱞᱤ (᱑.᱐᱙%) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII A| work= Pages 39-40: Scheduled Castes and Scheduled Tribes of Cenus 2011 |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref>
===ᱥᱮᱪᱮᱫ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱔᱓,᱔᱙᱔ (᱖ ᱥᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱖᱖.᱐᱔%) ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱓᱖,᱕᱐᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱠᱚᱲᱟ (᱗᱙.᱖᱖%), ᱒᱖,᱙᱘᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ (᱕᱒.᱑᱓%) ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱗.᱑᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱗.᱖᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products_jharkhand.html | title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011: Jharkhand |work= Sr. No. 5, Sheet 2 |publisher= Registrar General and Census Commissioner, Government of India | access-date = 28 August 2021}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 28 August 2021}}</ref>
{{ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="Religion">{{cite web |title=Table C-01 Population By Religion - Jharkhand|url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/11377/download/14490/DDW20C-01%20MDDS.XLS|website=census.gov.in|publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
|titlebar=#Fcd116
|left1=ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|right1=ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|87.21}}
{{bar percent|[[ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱟᱨᱱᱟ]]|maroon|12.01}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.78}}
|caption=
}}
{{Pie chart
|caption = ᱥᱚᱱᱟᱦᱟᱛᱩ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="language">{{Cite web |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10207/download/13319/DDW-C16-STMT-MDDS-2000.XLSX|title=Table C-16 Population by Mother Tongue: Jharkhand|website=censusindia.gov.in|publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
|label1 = [[ᱯᱟᱸᱪᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱤᱭᱟ]] |value1 = 83.32 |color1 = red
|label2 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value2 = 9.01 |color2 = blue
|label3 = [[ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱩᱱᱰᱟᱨᱤ]] |value3 = 3.90 |color3 = yellow
|label4 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value4 = 2.65 |color4 = orange
|label5 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ |value5 = 1.12 |color5 = green
}}
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
{{ᱮᱛᱚᱢ ᱪᱷᱚᱴᱟᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱥᱟᱛᱟᱢ ᱠᱚ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
n8dwlw9achb5jrrk741f16l7xfxg6be
ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
21556
160747
134632
2024-12-02T01:00:05Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160747
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|23|36|44|N|85|56|6|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 195.29
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 247
| population_total = 89,974
| population_as_of = 2011
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| demographics_type2 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ (᱒᱐᱑᱑)
| demographics2_title2 = ᱜᱩᱴ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| demographics2_info2 = ᱕᱐,᱓᱖᱖ (᱖᱕.᱓᱓%)
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱒᱗᱓᱐᱒ (ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ)
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/STD ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱖᱕᱔᱙
| registration_plate = JH-᱐᱙
| blank1_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank1_info_sec1 = [[ᱜᱤᱨᱤᱰᱤᱦ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱜᱤᱨᱤᱰᱤᱦ]]
| blank2_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱜᱚᱢᱤᱭᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱜᱚᱢᱤᱭᱟ]]
| website = {{URL|bokaro.nic.in/}}
| footnotes = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
}}
'''ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱨᱢᱚ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱧᱮᱱᱮᱞ==
ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱪᱷᱚᱴᱟᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱴᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱒᱐᱐ ᱟᱨ ᱒᱘᱒ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱩᱥᱩᱞ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ {{coord|23|36|44|N|85|56|6|E}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://wikimapia.org/18586963/KASMAR-BLOCK-AND-THE-RESIDENTIAL-COLONY-OF-ITS-STAFF |title= Kasmar Block and the residential colony of its staff | work= Jharkhand| publisher= Wikimapia | access-date = 5 December 2015}}</ref>
ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱯᱟᱪᱮ ᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ [[ᱯᱮᱴᱮᱨᱵᱟᱲᱮ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱮᱴᱮᱨᱵᱟᱲᱮ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱡᱟᱨᱤᱰᱤᱦ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱡᱟᱨᱤᱰᱤᱦ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱟᱨ ᱨᱟᱢᱜᱚᱲ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱜᱳᱞᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱳᱞᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱡᱚᱭᱯᱩᱨ, ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱡᱚᱭᱯᱩᱨ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=dchb1>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2010_PART_B_DCHB_BOKARO.pdf | title= 2011 District Census Handbook Bokaro, Series 21, Part XII B| work= Map on Page 3 |publisher= Directorate of Census Operations, Jharkhand| access-date = 3 October 2017}}</ref><ref>{{cite web| url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/bokaro.html | title= CD Block/ Tehsil Map of Bokaro |publisher= Maps of India| access-date = 3 October 2017}}</ref>
ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱑᱙᱕.᱒᱙ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://desjhrkhand.nic.in/publications.html | title = District Statistical Handbook, Bokaro | work = Tables 2.4 | publisher = Directorate of Economics and Statistics, Department of Planning and Development, Jharkhand | access-date = 1 October 2017 }}{{dead link|date=December 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱫᱚ ᱑᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱟᱨ ᱖᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.bokaro.nic.in/block_office1.html | title = Bokaro district | publisher = Government of Jharkhand | access-date = 1 October 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20171009184259/http://bokaro.nic.in/block_office1.html | archive-date = 2017-10-09 | url-status = dead }}</ref><ref name=census2011>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-JK.html |title = 2011 Census C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= Jharkhand – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 1 October 2017}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://jhpolice.gov.in/police-station/kathara-op-766-1308404713 | title = Jharkhand Police Official Website | work = Contact Bokaro Police | publisher = Jharkhand Police | access-date = 1 October 2017 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20140214023553/http://www.jhpolice.gov.in/police-station/kathara-op-766-1308404713 | archive-date = 14 February 2014 }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=dchb1/>
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱘᱙,᱙᱗᱔ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱜᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾ ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱕,᱙᱔᱗ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱔᱔,᱐᱒᱗ (᱔᱙%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱫᱚ ᱑᱒,᱘᱘᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱙,᱘᱑᱗ (᱑᱐.᱙᱑%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱑᱓,᱕᱔᱓ (᱑᱕.᱐᱕%) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-JK.html |title = 2011 Census C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= Jharkhand – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 1 October 2017}}</ref>
ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱜᱚᱨᱨᱤ (᱔,᱑᱘᱔), ᱢᱚᱱᱡᱩᱨᱟ (᱕,᱕᱐᱓) ᱟᱨ ᱢᱚᱫᱷᱩᱠᱚᱨᱯᱩᱨ (᱔,᱕᱖᱓) ᱾<ref name=census2011/>
{{ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ]] (᱒,᱘᱖᱗) ᱟᱨ ᱠᱷᱟᱭᱨᱟᱪᱟᱛᱚᱨ (᱒,᱓᱖᱓) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱐,᱓᱖᱖ (᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱖᱕.᱓᱓%) ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱐,᱓᱔᱓ ᱠᱚᱲᱟ (᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱗.᱓᱐%) ᱟᱨ ᱓᱐,᱐᱒᱓ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ (᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱢᱚᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱕᱒.᱙᱒%) ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱓.᱔᱘% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ,<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 1 October 2017}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱖.᱔᱑% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
<ref name=censushandbook2011>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2010_PART_B_DCHB_BOKARO.pdf | title= District Census Handbook Bokaro 2011 Series- 21, Part XII B|work= Page 15 |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 1 October 2017}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/literacy.php | title= Literacy in India| work= Census 2011 |publisher= Census population 2015 data | access-date = 1 October 2017}}</ref>
{{ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱖᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱫᱚ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱜᱮ ᱵᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱔᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱓᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱱᱤᱭᱟᱹᱨ ᱥᱮᱠᱚᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱟᱨ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱫᱚ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
{{DEFAULTSORT:ᱠᱟᱥᱢᱟᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱚᱠᱟᱨᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
gebyytwrwwzoqxprykw49u55rqexe0i
ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ
0
21779
160757
151850
2024-12-02T01:06:39Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160757
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox station
| name = ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ
| type = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥ ᱴᱨᱮᱱ ᱠᱚ|ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥ ᱴᱨᱮᱱ]] ᱟᱨ ᱯᱟᱥᱮᱱᱡᱚᱨ ᱴᱨᱮᱱ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ
| style = ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ
| image = Jasidih Junction railway station in Jharkhand 04.jpg
| image_caption = ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱯᱞᱮᱴᱯᱷᱚᱨᱢ
| address = [[ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ]], [[ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| country = ᱥᱤᱧᱚᱛ
| coordinates = {{Coord|24|30|53|N|86|38|38|E|display=inline,title}}
| elevation = {{convert|271|m|ft}}
| line = [[ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ–ᱫᱤᱞᱞᱤ ᱞᱟᱭᱤᱱ]] <br>[[ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ–ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ–ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱞᱟᱭᱤᱱ]]<br>ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ–ᱵᱟᱸᱠᱟ–ᱵᱷᱟᱜᱚᱞᱯᱩᱨ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ-ᱯᱤᱨᱯᱟᱭᱱᱴᱤ ᱞᱟᱭᱤᱱ (ᱵᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ)
| other = {{stnlnk|ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ}}, {{stnlnk|ᱵᱮᱫᱭᱟᱱᱟᱛᱷᱫᱷᱟᱢ ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ}}, {{stnlnk|ᱢᱚᱫᱷᱩᱯᱩᱨ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ}}, {{stnlnk|ᱡᱷᱟᱡᱷᱟ}}
| structure =
| platform = ᱕
| tracks = ᱙
| parking = ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ
| opened = ᱑᱘᱗᱑
| closed =
| rebuilt =
| electrified = ᱑᱙᱙᱖–᱙᱗<ref name=elec>{{cite web|title=History of Electrification|url=http://www.irfca.org/docs/electrification-history.html|work=[[Central Organisation for Railway Electrification]]|publisher=[[Indian Railways]]|access-date=1 April 2012}}</ref>
| ADA =
| code = {{Indian railway code
| code = JSME
| zone = [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ]]
| division = {{stnlnk|ᱟᱥᱟᱱᱥᱳᱞ}}
}}
| owned =
| operator = ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ
| status = Functional
| former =
| passengers =
| pass_year =
| pass_percent =
| pass_system =
| map_type = India Jharkhand
| map_dot_label = ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ
| map_size = 300
| map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
}}
'''ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ''' (ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱳᱰ: '''JSME''') ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱮᱴᱞᱟᱭᱤᱴ ᱥᱚᱦᱚᱨ [[ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ]] ᱥᱮᱵᱟ ᱦᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ==
ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱟᱥᱟᱱᱥᱳᱞ]] ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ ᱨᱮ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾
==ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ==
<gallery>
File:Jasidih Junction railway station board.jpg|ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱵᱚᱨᱰ
File:Howrah-New Delhi Duronto Express standing on platform 3 of Jasidih Junction railway station.jpg|ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱞᱮᱴᱯᱷᱚᱨᱢ ᱓ ᱨᱮ ᱛᱤᱸᱜᱩ ᱟᱠᱟᱱ ᱑᱒᱒᱗᱓ ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ-ᱱᱟᱣᱟ ᱫᱤᱞᱞᱤ ᱫᱩᱨᱚᱸᱛᱚ ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥ
File:Jasidih Junction railway station, Jharkhand, India.jpg|ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ
File:Jasidih - Vasco-Da-Gama Weekly Express is standing on Jasidih Junction.jpg|ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ - ᱵᱚᱥᱠᱵᱚᱥᱠᱳ-ᱫᱟ-ᱜᱟᱢᱟ ᱦᱟᱯᱛᱟᱜ ᱮᱠᱥᱯᱨᱮᱥ ᱡᱟᱥᱤᱰᱤᱦ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮ ᱛᱤᱸᱜᱩ ᱟᱠᱟᱱᱟ
</gallery>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* {{IndiaRailInfo|327}}
* {{Official website|http://deoghar.nic.in/|ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱣᱮᱵᱽᱥᱟᱭᱤᱴ}}
{{ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱟᱥᱟᱱᱥᱳᱞ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱠᱷᱚᱸᱰ]]
5620pxxyoffn9nurik65dzen4m2oxg4
ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
21983
160760
129004
2024-12-02T01:08:17Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160760
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ
| native_name_lang =
| other_name = Kundhit
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱥᱤᱧᱚᱛ, ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|23|58|6|N|87|9|52|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ]]
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = [[:en:Federalism in India|ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱫᱤᱥᱣᱟᱹᱨᱤ]]
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 295..63
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 201
| population_total = ᱘᱔,᱙᱐᱗
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ
| demographics1_title1 = ᱚᱯᱷᱤᱥᱤᱭᱟᱞ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| demographics_type2 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ (᱒᱐᱑᱑)
| demographics2_title2 = ᱜᱩᱴ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| demographics2_info2 = ᱕᱐,᱖᱒᱗ (᱖᱔.᱖᱔%)
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code =
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/ᱮᱥ.ᱴᱤ.ᱰᱤ ᱠᱳᱰ
| area_code =
| registration_plate = JH-᱒᱑
| blank1_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱛᱟᱞᱢᱟ
| blank1_info_sec1 = [[ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱛᱟᱞᱢᱟ|ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ]]
| blank2_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱛᱟᱞᱢᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱱᱟᱞᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱛᱟᱞᱢᱟ|ᱱᱟᱞᱟ]]
| website = {{URL|jamtara.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ''' (ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱠᱩᱸᱰᱟᱦᱤᱛ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ, [[ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱯᱚᱨᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱠ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ [[ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱒ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱫᱚ ᱫᱚ ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ {{coord|23|58|6|N|87|9|52|E}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾<ref>{{cite web| url = http://wikimapia.org/17832201/Girls-High-School-Kundahit | title= Girls High School Kundahit (Kundahit) | work= Jharkhand| publisher= Wikimapia | access-date = 26 December 2015}}</ref>
[[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮᱼᱥᱟᱢᱟᱝ ᱱᱟᱠᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱩᱥᱩᱞ ᱵᱩᱨᱩ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱟᱱᱟ᱾ [[ᱵᱚᱨᱟᱠᱟᱨ ᱜᱟᱰᱟ]] ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ [[ᱪᱳᱴᱟ ᱱᱟᱝᱜᱽᱯᱩᱨ ᱯᱞᱮᱴᱚ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨᱮᱫ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ [[ᱚᱡᱚᱭ ᱜᱟᱰᱟ|ᱚᱡᱚᱭ]] ᱫᱚ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱫᱮᱣᱜᱷᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱ ᱠᱟᱱᱟ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱟᱜ ᱮ ᱮᱢᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱟᱨ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ|ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]] ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱣᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱨᱮ ᱥᱮᱴᱮᱨᱚᱜᱼᱟ᱾<ref>{{cite web| url = https://archive.org/details/dli.csl.3120/page/n1/mode/2up |title = Bihar District Gazetteers: Santhal Parganas| first= P.C.|last=Roychoudhury | work= Chaoter I: General |publisher= Secretariat Press, Patna, 1965 | access-date = 21 October 2020}}</ref>
ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱫ ᱫᱚ ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱢᱟᱥᱟᱞᱤᱭᱟᱹ, ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ|ᱢᱟᱥᱟᱞᱤᱭᱟᱹ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]], ᱯᱟᱪᱷᱮ ᱥᱮᱫ ᱫᱚ [[ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱠᱷᱚᱭᱨᱚᱥᱚᱞ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱷᱚᱭᱨᱟᱥᱚᱞ]] ᱟᱨ [[ᱨᱟᱡᱽᱱᱚᱜᱚᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱡᱽᱱᱚᱜᱚᱨ]], ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱫ ᱫᱚ ᱠᱷᱚᱭᱨᱟᱥᱚᱞ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱷᱮ ᱥᱮᱫ ᱫᱚ [[ᱱᱟᱞᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱱᱟᱞᱟ]] ᱟᱨ [[ᱯᱷᱟᱛᱮᱯᱩᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱷᱟᱛᱮᱯᱩᱨ]] ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/jamtara-tehsil-map.jpg | title = Jamtara CD block/ tehsil map|publisher = Maps of India | access-date = 22 October 2020}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/dumka.html | title = Dumka CD block/ tehsil map |publisher = Maps of India | access-date = 22 October 2020}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/westbengal/tehsil/birbhum.html | title = Birbhum CD block/ tehsil map | publisher = Maps of India | access-date = 22 October 2020}}</ref>
ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱒᱙᱕.᱖᱓ ᱪᱟᱹᱣᱠᱟᱹ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱟᱨ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱩᱸᱰᱟᱦᱤᱛ ᱟᱨ ᱵᱟᱜᱽᱫᱟᱦᱟᱨᱤ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾<ref>{{cite web| url = https://jhpolice.gov.in/jamtara| title = District Police Profile - Jamtara| publisher = Jharkhand Police| access-date = 22 October 2020| archive-date = 12 November 2020| archive-url = https://web.archive.org/web/20201112201126/https://www.jhpolice.gov.in/jamtara| url-status = dead}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱵᱟᱡᱟᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = https://censusindia.gov.in/2011census/dchb/2018_PART_B_DCHB_JAMTARA.pdf |title = District Census Handbook, Jamtara, Series 21, Part XII B| work= Page 55: Rural PCA – CD block wise village primary census abstract, 2011 census |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 22 October 2020}}</ref>
ᱠᱩᱸᱫᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱮᱛ ᱟᱨ ᱑᱗᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾<ref name=admin>{{cite web | url= http://jamtara.nic.in/blk_panchayat.html | title= Jamtara district of Jharkhand | work= Blocks and Panchayats | publisher= Jamtara district administration | access-date= 26 December 2015 | archive-url= https://web.archive.org/web/20151227014358/http://jamtara.nic.in/blk_panchayat.html | archive-date= 27 December 2015 | url-status= dead }}</ref>
ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱮᱛ ᱠᱚᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ: ᱟᱢᱵᱟ, ᱟᱢᱞᱟᱫᱮᱦᱤ, ᱵᱟᱵᱩᱯᱩᱨ, ᱵᱟᱜᱽᱫᱮᱦᱨᱤ, ᱵᱚᱝᱠᱚᱛᱤ, ᱵᱷᱟᱭᱞᱩᱣᱟ, ᱵᱤᱠᱨᱟᱢᱯᱩᱨ, ᱜᱟᱭᱯᱟᱛᱷᱟᱨ, ᱜᱟᱨᱡᱳᱨᱤ, ᱠᱷᱟᱡᱩᱨᱤ, ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ, ᱢᱩᱨᱟᱵᱮᱨᱤᱭᱟ, ᱱᱟᱜᱽᱨᱤ, ᱯᱟᱞᱟᱡᱳᱨᱤ ᱟᱨ ᱥᱩᱫᱽᱨᱮᱠᱥᱤᱯᱩᱨ᱾<ref name=admin/>
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱽᱨᱟᱯᱷᱤ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱘᱔,᱙᱐᱗ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱠᱚᱫᱚ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ᱾ ᱔᱓,᱔᱓᱗ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱔᱑,᱔᱗᱐ (᱔᱙%) ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱑᱑,᱕᱘᱑᱾ ᱞᱮᱠᱷᱟᱥᱤᱫ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱑᱓,᱐᱐᱒ (᱑᱕.᱓᱑%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱒᱕,᱓᱐᱙ (᱒᱙.᱘᱑%)᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱕᱐,᱖᱒᱗ (᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱖᱔.᱖᱔%) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱚᱱᱟ ᱢᱩᱸᱫᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱙,᱔᱘᱓ (᱕᱙%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱒,᱗᱘᱔ (᱔᱑%) ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱠᱩᱲᱤ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱚᱞ ᱯᱟᱲᱦᱟᱣ ᱛᱟᱞᱟᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱑᱘% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾<ref name=census2011/>
{{ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
᱒᱐᱐᱑ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ, ᱱᱤᱛᱚᱜᱟᱜ ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱤᱸᱥ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱒᱐᱐᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱖᱖᱐,᱒᱓᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱔᱑.᱑᱗% ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱖᱑᱕,᱖᱖᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱲ (᱓᱘.᱓᱙%) ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱟᱨ ᱓᱒᱗,᱗᱑᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱲ (᱒.᱔᱔%) ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ ᱨᱚᱲ ᱠᱟᱱᱟ᱾ (ᱥᱮᱱᱥᱟᱥ ᱦᱮᱱᱰᱵᱩᱠ ᱨᱮ ᱮᱢ ᱟᱠᱟᱱ ᱰᱮᱴᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ ᱱᱟᱣᱟ ᱛᱮ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱦᱩᱭ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ)᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ, ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱕,᱕᱐,᱕᱖᱐ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱖᱙.᱖᱐% ᱚᱱᱟ ᱜᱮ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱑,᱖᱔,᱔᱐᱖ (᱒᱐.᱗᱘%) ᱟᱨ [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]] ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱔,᱔᱑᱙ (᱐.᱙᱖%) ᱦᱚᱲ᱾<ref name=censushandbook/>
==ᱨᱮᱸᱜᱮᱡ ᱦᱟᱞᱚᱛ==
᱒᱐᱐᱔-᱒᱐᱐᱕ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱖᱐-᱗᱐% ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱵᱤ.ᱯᱤ.ᱮᱞ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱟᱨ ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱨᱮᱸᱜᱮᱡ ᱦᱟᱞᱚᱛ ᱫᱚ ᱑᱙᱙᱓ ᱨᱮ ᱖᱖% ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐᱐᱔ ᱨᱮ ᱔᱖% ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱓᱙.᱑% ᱦᱟ.ᱨᱮ ᱟᱬᱜᱚ ᱟᱠᱟᱱᱟ।<ref>{{cite web | url = https://niti.gov.in/writereaddata/files/Jharkhand%20presentation.pdf | title = Eliminating poverty | publisher = Jharkhand government | access-date = 22 October 2020}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤᱭᱟᱹᱨᱤ==
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
[[ᱥᱤᱫᱚ ᱠᱟᱹᱱᱦᱩ ᱢᱩᱨᱢᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]] ᱥᱟᱶ ᱡᱩᱲᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱ ᱵᱷᱚᱜᱚᱛ ᱡᱷᱟ ᱟᱡᱟᱫᱽ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱠᱩᱸᱰᱷᱤᱛ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.skmu.ac.in/affiliated-colleges | title = Our Affiliated Colleges | publisher = Sido Kanhu Murmu University | access-date = 22 October 2020}}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
==ᱵᱟᱨᱦᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱥᱟᱱᱛᱟᱲ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
75kjd0vthzb4c1mhfkjgo33nk6rh5fi
ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
22665
160804
131083
2024-12-02T08:11:24Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160804
wikitext
text/x-wiki
{{Santali wikipedia 5th year Anniversary edit-a-thon}}
{{Infobox settlement
| name = ᱱᱤᱨᱥᱟ
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name = ᱱᱤᱨᱥᱟ-ᱥᱟᱶ-ᱪᱤᱨᱠᱩᱸᱫᱟ
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|23|47|10|N|86|42|22|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 431.96
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 144
| population_total = 381,105
| population_as_of = 2011
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]]
| demographics_type2 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ (᱒᱐᱑᱑)
| demographics2_title2 = ᱜᱩᱴ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱠᱚ
| demographics2_info2 = ᱒᱒᱕,᱑᱐᱒ (᱖᱘.᱙᱑%)
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱒᱘᱒᱐᱕ (ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱪᱟᱛᱤ)
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/STD ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱖᱕᱔᱐
| registration_plate = JH 10
| blank1_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank1_info_sec1 = [[ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ]]
| blank2_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱱᱤᱨᱥᱟ]]
| website = {{URL|dhanbad.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱢᱤᱫ ᱧᱮᱱᱮᱞ==
ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱪᱷᱚᱴᱟᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱩᱥᱩᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
[[ᱱᱤᱨᱥᱟ]] {{coord|23|47|10|N|86|42|22|E}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://wikimapia.org/1707925/Nirsha-Block |title= Nirsha Block (Nirsa) | work= Jharkhand| publisher= Wikimapia | access-date = 21 December 2015}}</ref>
ᱱᱣᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱡᱟᱢᱛᱟᱲᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱚᱨᱫᱷᱚᱢᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱞᱚᱱᱯᱩᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱮᱴᱩᱨᱤᱭᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱟᱞᱤᱭᱟᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱞᱤᱭᱟᱯᱩᱨ]], [[ᱜᱚᱵᱤᱸᱫᱽᱯᱩᱨ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱜᱚᱵᱤᱸᱫᱽᱯᱩᱨ]] ᱟᱨ [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱴᱩᱸᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱴᱩᱸᱰᱤ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=dchb1>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2009_PART_B_DCHB_DHANBAD.pdf | title= District Census Handbook 2011 Series 21 Part XIIB | work= Map on Page 3 |publisher= Directorate of Census Operations, Jharkhand| access-date = 8 October 2017}}</ref><ref>{{cite web| url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/dhanbad.html | title= CD Block/ Tehsil Map of Dhanbad |publisher= Maps of India| access-date = 8 October 2017}}</ref>
ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱒,᱕᱒᱘.᱙᱗ ᱦᱮᱠᱴᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱖.᱐᱗% ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ ᱫᱟᱯᱟᱞ ᱟᱠᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.dhanbad.nic.in/Admins/Block_nirsa.html | title = Dhanbad: Welcome to the Coal Capital of India | work = Administration- Block Offices | publisher = Jharkhand Government | access-date = 8 October 2017 | archive-date = 16 October 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20171016001810/http://dhanbad.nic.in/Admins/Block_nirsa.html | url-status = dead }}</ref>
ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱔᱓᱑.᱙᱖ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://desjhrkhand.nic.in/publications.html | title = District Statistical Handbook, Dhanbad | work = Tables 2.4 | publisher = Directorate of Economics and Statistics, Department of Planning and Development, Jharkhand | access-date = 8 October 2017 }}{{dead link|date=February 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱖᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱟᱨ ᱑᱑᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=admin1>{{cite web | url = http://www.dhanbad.nic.in/Admins/Block_nirsa.html | title = Dhanbad | work = Administration-Block Offices | publisher = Government of Jharkhand | access-date = 8 October 2017 | archive-date = 16 October 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20171016001810/http://dhanbad.nic.in/Admins/Block_nirsa.html | url-status = dead }}</ref> [[ᱱᱤᱨᱥᱟ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱱᱤᱨᱥᱟ]] ᱟᱨ [[ᱪᱤᱨᱠᱩᱸᱫᱟ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱪᱤᱨᱠᱩᱸᱫᱟ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.dhanbad.nic.in/Admins/structure.html| title = Dhanbad – Welcome to the Coal Capital of India| work = Administrative Structure of Dhanbad District – List of Thana and Outpost of Dhanbad Outpost| publisher = Jharkhand Government| access-date = 8 October 2017| archive-url = https://web.archive.org/web/20171024095316/http://www.dhanbad.nic.in/Admins/structure.html| archive-date = 2017-10-24| url-status = dead}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=dchb1/>
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ [[ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱓᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟ:ᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=admin1/>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱓᱘᱑,᱑᱐᱕ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱖᱑,᱘᱙᱓ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱑᱑᱙,,᱒᱑᱒ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱑᱙᱗,᱕᱙᱑ (᱕᱒%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱑᱘᱓,᱕᱑᱔ (᱔᱘%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱮᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱕᱔,᱔᱘᱑ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱖᱔,᱕᱗᱓ (᱑᱖.᱙᱔%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱖᱑,᱓᱕᱐ (᱑᱖.᱑᱐%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-JK.html |title = 2011 Census C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= Jharkhand – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 8 October 2017}}</ref>
ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱵᱷᱟᱢᱚᱞ (᱔,᱘᱑᱘), ᱯᱚᱱᱨᱟ (᱙,᱕᱖᱓), [[ᱱᱤᱨᱥᱟ]] (᱑᱔,᱗᱙᱔), [[ᱢᱚᱨᱢᱟ, ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ|ᱢᱚᱨᱢᱟ]] (᱔,᱖᱔᱐), [[ᱮᱜᱚᱨᱠᱩᱸᱨ]] (᱑᱑,᱘᱒᱙), ᱥᱤᱣᱞᱤᱵᱚᱱ (᱒᱔,᱑᱒᱕), ᱢᱮᱨᱟ (᱗,᱐᱕᱑), ᱢᱮᱭᱛᱷᱚᱱ (᱑᱘,᱘᱓᱐), ᱯᱚᱸᱪᱢᱚᱦᱞᱤ (᱔,᱘᱓᱒), ᱰᱩᱢᱚᱨᱠᱩᱹᱫᱟ (᱑᱑,᱔᱓᱔) ᱟᱨ [[ᱯᱟᱸᱪᱮᱛ]] (᱗,᱒᱙᱖) ᱾<ref name=census2011/>
ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱠᱚᱯᱥᱚᱨᱟ (᱔,᱑᱓᱘), ᱵᱨᱤᱱᱫᱟᱵᱚᱱᱯᱩᱨ (᱔,᱓᱔᱕), ᱜᱚᱯᱤᱱᱟᱛᱷᱯᱩᱨ (᱔,᱓᱖᱙) ᱟᱨ ᱢᱩᱜᱽᱢᱟ (᱔,᱒᱗᱗) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒᱒᱕,᱑᱐᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱖᱘.᱙᱒%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱓᱕,᱔᱔᱒ (᱗᱑.᱙᱓%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱘᱙,᱖᱖᱐ (᱕᱗.᱐᱕) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱒᱒.᱘᱙% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census2011/>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱕᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱖.᱔᱑% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=censushandbook2011>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2009_PART_B_DCHB_DHANBAD.pdf | title= District Census Handbook Dhanbad 2011 Series- 21, Part XII B|work= Page 15 |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 8 October 2017}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/literacy.php | title= Literacy in India| work= Census 2011 |publisher= Census population 2015 data | access-date = 8 October 2017}}</ref><ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 8 October 2017}}</ref>
{{ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
{{ᱟᱥᱟᱱᱥᱳᱞ-ᱜᱟᱭᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ|collapse=y}}
[[ᱟᱥᱟᱱᱥᱳᱞ-ᱜᱟᱭᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ]], ᱜᱨᱮᱸᱰ ᱠᱳᱨᱰ ᱫᱚ ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ-ᱤᱞᱟᱦᱟᱵᱟᱫᱽ-ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱴᱷᱟᱶ, ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱨᱮ ᱢᱩᱜᱽᱢᱟ ᱟᱨ ᱠᱩᱢᱟᱨᱫᱷᱩᱵᱤ ᱨᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://indiarailinfo.com/train/timetable/all/719/378/1388 | title= 13305 Dhanbad-Gaya Inter-City Express | work= Time Table |publisher= Indiarailinfo | access-date = 8 October 2017}}</ref>
ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱑᱙/ᱜᱨᱮᱸᱰ ᱴᱨᱟᱸᱠ ᱨᱚᱰ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>Google maps</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱱᱤᱨᱥᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱒᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱑᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱚᱠᱟ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱜᱮ ᱵᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱑᱕᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱕᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱘᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱥᱮᱠᱚᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2009_PART_A_DCHB_DHANBAD.pdf| title = District Census Handbook, Dhanbad, 2011, Series 21, Part XII A | work = Pages 576-577 Appendix IA: Village Directory – Villages by number of primary schools and Appendix IB – Village Directory – Villages by primary, middle and secondary schools | publisher = Directorate of Census Operations, Jharkhand. | access-date = 21 October 2017}}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
sqa16b8pvcq371h5ogieczd5jyv9y82
ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
22685
160744
133547
2024-12-02T00:55:29Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160744
wikitext
text/x-wiki
{{Santali wikipedia 5th year Anniversary edit-a-thon}}
{{Infobox settlement
| name = ᱪᱟᱱᱦᱳ
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India Jharkhand#India
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|23.51|84.95|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]]
| subdivision_type2 = [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱺᱪᱤ]]
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 272.80
| population_total = 107,503
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_footnotes =
| population_density_km2 = auto
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱘᱓᱕᱒᱓᱙
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/ STD ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱖᱓᱕᱑
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱗᱓.᱐᱐%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱢᱟᱱᱰᱟᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱢᱟᱱᱰᱟᱨ]]
| website = {{URL|ranchi.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱵᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮ [[ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱪᱟᱱᱦᱳ {{coord|23.51|84.95|display=inline}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱰᱷᱤᱯᱟᱹ ᱚᱛᱮᱛ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱴᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱥᱩᱞ ᱫᱚ ᱒,᱑᱔᱐ ᱯᱷᱤᱴ (᱖᱕᱐ ᱢᱤᱴᱚᱨ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱚᱛ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf | title = District Census Handbook Ranchi, Series 21 Part XII A, Census of India 2011 | work = Page 9: Administrative Setup, Page 10: Physiography | publisher = Directorate of Census Operations, Jharkhand | accessdate = 28 August 2021}}</ref>
ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱠᱷᱮᱞᱟᱨᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱷᱮᱞᱟᱨᱤ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱵᱩᱲᱢᱩ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱩᱲᱢᱩ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱢᱟᱱᱰᱟᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱟᱱᱰᱟᱨ]] ᱟᱨ [[ᱵᱮᱲᱳ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱮᱲᱳ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ [[ᱞᱚᱦᱟᱨᱫᱟᱜᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱠᱩᱰᱩ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱩᱰᱩ]] ᱟᱨ [[ᱠᱟᱭᱨᱳ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱟᱭᱨᱳ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱞᱟᱛᱮᱦᱟᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱪᱟᱸᱫᱽᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱪᱟᱸᱫᱽᱣᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/ranchi.html | title = Ranchi CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 28 August 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/lohardaga.html | title = Lohardaga CD block/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 28 August 2021}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/jharkhand/tehsil/latehar.html | title = Latehar CD blocks/ Tehsil map | publisher = Maps of India | accessdate = 28 August 2021}}</ref>
ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱒᱗᱒.᱘᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2019_PART_B_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII B| work= Page 28: District primary census abstract, 2011 census |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref> [[ᱪᱟᱱᱦᱳ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱪᱟᱱᱦᱳ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://jhpolice.gov.in/ranchi| title = District Police Profile - Ranchi| publisher = Jharkhand Police| access-date = 28 August 2021| archive-date = 8 September 2021| archive-url = https://web.archive.org/web/20210908124539/https://www.jhpolice.gov.in/ranchi| url-status = dead}}</ref>ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ [[ᱪᱟᱱᱦᱳ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII A| work= Map of Ranchi district on the third page |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱐᱗,᱕᱐᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱕᱔,᱒᱘᱓ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱕᱓,᱒᱒᱐ (᱔᱙) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱑᱗,᱗᱑᱒ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱒,᱑᱗᱑ (᱒.᱐᱒%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱕᱗,᱖᱐᱘ (᱕᱓.᱕᱙%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011/>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱭᱟᱜ ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ ᱫᱚ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (ᱟᱹᱛᱩ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱗.᱖᱗% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII A| work= Page 56, Table 14: Number and percentage of scheduled castes and scheduled tribes (rural) population in CD Blocks, 2011 |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒,᱙᱑᱔,᱒᱕᱓ ᱨᱮ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱭᱟᱜ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑,᱐᱔᱒,᱐᱑᱖ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱓᱕.᱗᱖% ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱘.᱒᱐% ᱫᱚ ᱩᱨᱟᱹᱶ ᱟᱨ ᱑᱐.᱓᱐% ᱫᱚ ᱢᱩᱱᱰᱟᱹ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱠᱚᱫᱚ ᱞᱳᱦᱨᱟ (᱒.᱔᱖%), ᱵᱮᱫᱤᱭᱟ (᱑.᱓᱒%) ᱟᱨ ᱢᱟᱦᱞᱤ (᱑.᱐᱙%) ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf|title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII A| work= Pages 39-40: Scheduled Castes and Scheduled Tribes of Cenus 2011 |publisher= Directorate of Census Operations Jharkhand | access-date = 28 August 2021}}</ref>
ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱵᱟᱞᱥᱚᱠᱨᱟ (᱕,᱕᱑᱘), ᱯᱟᱛᱨᱟᱛᱩ (᱕,᱙᱔᱑) ᱟᱨ ᱪᱚᱨᱤᱭᱟ (᱔,᱙᱙᱔) ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2019_PART_B_DCHB_RANCHI.pdf | title = District Census Handbook, Ranchi, Series 21, Part XII B | work = Page 250, 256| publisher = Directorate of Census Operations, Jharkhand | accessdate = 28 August 2021}}</ref>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱔᱗,᱙᱑᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱗᱓.᱐᱐%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱗,᱑᱒᱙ (᱘᱑.᱗᱒%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱒᱐,᱗᱘᱒ (᱖᱔.᱐᱘%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱑᱗.᱖᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census2011/>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱗᱖.᱐᱖% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱖᱖.᱔᱑% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products_jharkhand.html | title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011: Jharkhand |work= Sr. No. 5, Sheet 2 |publisher= Registrar General and Census Commissioner, Government of India | access-date = 28 August 2021}}</ref> ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱗᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="censusindia.gov.in">{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final_PPT_2011_chapter6.pdf |title=Ranking of states and union territories by literacy rate: 2011|work= Page 110| publisher=Government of India| access-date = 28 August 2021}}</ref>
{{ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="Religion">{{cite web |title=Table C-01 Population By Religion - Jharkhand|url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/11377/download/14490/DDW20C-01%20MDDS.XLS|website=census.gov.in|publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
|titlebar=#Fcd116
|left1=ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|right1=ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱟᱨᱱᱟ]]|maroon|48.15}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|25.01}}
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|22.48}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|4.01}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.35}}
|caption=
}}
{{ Pie chart
|caption = ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="language">{{Cite web |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10207/download/13319/DDW-C16-STMT-MDDS-2000.XLSX|title=Table C-16 Population by Mother Tongue: Jharkhand|website=censusindia.gov.in|publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
|label1 = [[ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ]] |value1 = 38.06 |color1 = tomato
|label2 = [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱩᱠᱷ]] |value2 = 37.06 |color2 = orchid
|label3 = [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] |value3 = 16.19 |color3 = green
|label4 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value4 = 7.39 |color4 = orange
|label5 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ |value5 = 1.30 |color5 = grey
}}
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱓᱙ (ᱨᱟᱺᱪᱤ-ᱰᱟᱞᱴᱮᱱᱜᱚᱸᱡᱽ) ᱫᱚ ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱ ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url =https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf | title = District Census Handbook Ranchi, Census of India 2011, Series 21, Part XII A | work= Page 15 Transport| publisher = Directorate of census Operations, Jharkhand |access-date = 25 September 2021}}</ref><ref>Google maps</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
ᱪᱟᱱᱦᱳ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱮᱭᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱯᱨᱤ-ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ, ᱖᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ, ᱓᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ, ᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ, ᱯᱮᱭᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱥᱤᱱᱤᱭᱟᱹᱨ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ, ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮᱫᱚ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱜᱮ ᱵᱟᱹᱱᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref name=directory>{{cite web| url =https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/20/2019_PART_A_DCHB_RANCHI.pdf | title= District Census Handbook Ranchi, 2011, Series 21, Part XII A | work= Pages 595-596 |publisher= Directorate of Census Operations, Jharkhand| access-date = 3 September 2021}}</ref>
<br/><small>*ᱥᱤᱱᱤᱭᱟᱹᱨ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱠᱚᱫᱚ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱤᱱᱴᱟᱨ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾</small>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱨᱟᱺᱪᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
p2boetc8ttbwjgzuno9g3dtofquctoj
ᱪᱚᱠᱚᱵᱟᱹᱞ ᱢᱩᱠᱟᱭ
0
22870
160711
149482
2024-12-01T13:06:04Z
Pywikisat
8643
/* ᱛᱟᱹᱞᱤᱠᱟ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ */
160711
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox person
| name = ᱪᱚᱠᱚᱵᱟᱹᱞ ᱢᱩᱠᱟᱭ
| image =
| caption =
| birth_name = {{nihongo|Yutaka Mukaiyama|向山豊|Mukaiyama Yutaka}}<ref name="チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai">{{cite web|url=http://i-dic.dorachan.com/data?tkbmki00|title=チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai|date=2004-08-13|accessdate=September 24, 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140330155318/http://i-dic.dorachan.com/data?tkbmki00|archive-date=March 30, 2014|url-status=dead|df=mdy-all}}</ref>
| birth_date = {{birth date and age|1966|12|15}}<ref name="チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai"/>
| birth_place = [[ᱥᱤᱵᱩᱠᱟᱣᱟ, ᱜᱩᱱᱢᱟ ᱯᱨᱮᱯᱷᱮᱠᱪᱟᱨ]], Japan<ref name="チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai"/>
| death_date =
| death_place =
| other_names = ᱪᱚᱠᱚᱵᱟᱹᱞ ᱢᱩᱠᱟᱭ<ref name="チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai"/>
| spouse =
| website =
| module = {{infobox sportsperson
| embed = yes
| height = {{height|ft=5|in=7.75|precision=2}}<ref name="チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai"/>
| weight = {{convert|90|kg|lb stlb|0|abbr=on}}<ref name="チョコボール 向井 – Cyokobooru Mukai"/>
| sport = [[Frontier Martial-Arts Wrestling]]}}
}}
[[Category:Articles with hCards]]
ᱭᱩᱴᱟᱠᱟ ᱢᱩᱠᱟᱭᱟᱢᱟ (向山豊, ᱢᱩᱠᱟᱭᱟᱢᱟ ᱭᱩᱴᱟᱠᱟ, ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱕ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱖᱖) ᱢᱤᱫ ᱡᱟᱯᱟᱱᱤ ᱯᱚᱨᱱᱚᱜᱽᱨᱟᱯᱷᱤᱠ ᱯᱟᱯᱟᱴᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱱᱟᱞ ᱠᱩᱥᱛᱤ ᱟᱱᱤᱡ ᱪᱚᱠᱚᱵᱟᱹᱞ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮᱭᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱱᱟ᱾
᱑᱙᱙᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ ᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ, ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱫᱚ ᱡᱟᱯᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱡᱟᱵᱽ ᱥᱴᱟᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ, ᱟᱨ ᱟᱡᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱒᱐ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱡᱮᱯᱤ ᱭᱮᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱮᱱᱮᱢᱤᱭᱟᱹ ᱮᱱᱮᱢᱤᱭᱟᱹ ᱮᱱᱮᱢᱤᱭᱟᱹ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱮᱠᱚᱨᱰ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ᱾
ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱯᱮᱥᱟᱣᱟᱱ ᱠᱩᱥᱛᱤᱠᱟᱨ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱩᱭᱦᱟᱹᱨ ᱠᱟᱛᱮ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱟᱡᱟᱜ ᱡᱩᱯᱥᱚ ᱨᱮᱭ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱙᱙᱙ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮ ᱯᱷᱨᱚᱱᱴᱤᱭᱟᱨ ᱢᱟᱨᱥᱮᱞ ᱟᱨᱴᱥ ᱠᱩᱥᱛᱤ (FMW) ᱼᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ, ᱟᱨ ᱟᱭᱟᱜ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱨ ᱟᱭ ᱳᱭᱮ ᱡᱟᱯᱟᱱ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣ ᱨᱮᱭ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ᱾
== ᱮᱰᱟᱞᱴ ᱯᱷᱤᱞᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱦᱚᱨᱟ ==
1990 ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱨᱮ ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱯᱟᱴᱷ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱨᱡᱤ ᱞᱮᱫᱟᱭ , ᱡᱟᱸᱦᱟ ᱫᱚ ᱥᱩᱢᱩᱝ ᱯᱟᱴᱷᱚᱠᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱾ ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ᱥᱮᱴᱮᱨ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱩᱱᱤ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱫᱟᱭ ᱡᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱡᱮᱹᱮᱹᱵᱷᱤ ᱪᱚᱞᱚᱛ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱟᱱᱟ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱩᱱᱤ ᱱᱚᱣᱟ ᱪᱩᱨᱤᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱴᱷ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱟᱛᱷᱟ ᱮᱢ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱞᱮᱫᱟ ᱾ ᱮᱴᱟᱜ ᱡᱚᱯᱚᱱᱤᱥ ᱯᱳᱨᱱ ᱥᱴᱟᱨ ᱠᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱯᱮᱥᱤ ᱟᱱᱟᱜ ᱦᱩᱭ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ᱟᱭᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱡᱤᱭᱚᱱ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱟᱭᱟᱜ ᱯᱳᱭᱞᱳ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ' ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ' ᱨᱮ ᱯᱟᱴᱷ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱟᱭᱚᱢᱛᱮ ' ᱪᱚᱠᱳᱵᱚᱞ ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ' ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱮᱢ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ , ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱪᱚᱠᱳᱵᱚᱞ ᱠᱮᱱᱰᱤ ᱥᱟᱶ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱜᱟᱹᱨᱰᱩ ᱵᱨᱳᱣᱩ [[ᱥᱠᱨᱚᱴᱟᱢ|ᱥᱠᱨᱳᱴᱟᱢ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱪᱤᱱᱦᱟᱹ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ , ᱮᱱᱛᱮ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱛᱟᱭᱚᱢᱛᱮ ᱪᱳᱠᱳᱵᱚᱞ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱨᱮ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱠᱚᱨᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=http://mdn.mainichi-msn.co.jp/waiwai/archive/news/2003/09/20030914p2g00m0dm999000c.html|title=Porno world spreads its legs and shoots out a few secrets|date=September 14, 2003|work=mainichi-msn.co.jp|access-date=February 18, 2007}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |title=AVマイスター東風克智が語るAV男優30年史 |url=http://vobo.jp/av30.html |website=vobo.jp |access-date=2023-06-29 |archive-date=2021-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210429161651/https://vobo.jp/av30.html |url-status=dead }}</ref> ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱯᱳᱨᱱ ᱤᱱᱰᱟᱥᱴᱨᱤ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱩᱱᱤ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱵᱷᱤᱰᱤᱣ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱮᱞ ᱖᱐᱐᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ᱾ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱯᱚᱨᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣᱮ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱞᱮᱫᱟᱭ᱾
== ᱯᱮᱥᱟᱣᱟᱱ ᱠᱩᱥᱛᱤ ᱡᱤᱭᱚᱱ ==
=== ᱱᱟᱶᱟ ᱡᱚᱯᱚᱱ ᱯᱨᱳᱼᱨᱮᱹᱥᱞᱤᱝ (1985) ===
ᱦᱟᱭᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱚᱭᱮᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ᱟᱨᱡᱤ ᱞᱮᱫᱟᱭ ᱟᱨ ᱑᱙᱘᱕ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮ ᱱᱟᱶᱟ ᱡᱚᱯᱚᱱ ᱯᱨᱳᱼᱨᱮᱹᱥᱞᱤᱝ (NJPW) ᱰᱳᱡᱳ ᱨᱮ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟᱭ , ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱟᱯᱛᱟ ᱥᱩᱢᱩᱝ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱰᱳᱡᱳ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ᱾
=== ᱯᱷᱨᱚᱱᱴᱤᱟᱨ ᱢᱟᱨᱥᱮᱞ ᱟᱨᱴᱥ ᱨᱮᱥᱚᱞᱤᱝ (᱑᱙᱙᱙-᱒᱐᱐᱒) ===
ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱢᱤᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱳᱨᱱ ᱥᱴᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱫᱚ ᱑᱙᱙᱐ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱱ ᱨᱩᱥᱞᱤᱝ ᱨᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱨᱩᱥᱞᱤᱝ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱫᱩᱜ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱟᱨ ᱠᱚᱡᱤ ᱱᱟᱠᱟᱜᱟᱣᱟ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱰᱳᱡᱳ ᱨᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱯᱷᱨᱚᱱᱴᱤᱭᱟᱨ ᱢᱟᱨᱥᱟᱞ ᱟᱨᱴᱥ ᱨᱩᱥᱞᱤᱝ (FMW) ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱪᱳᱠᱳᱵᱚᱞ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱑᱙᱙᱙ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱮᱯᱴᱮᱢᱵᱚᱨ ᱨᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱮᱫᱼᱟ᱾. ᱟᱡᱟᱜ ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱨᱮ, ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱫᱚ ᱨᱤᱠᱤ ᱯᱷᱩᱡᱤ ᱟᱨ ᱯᱷᱞᱟᱭᱤᱝ ᱠᱤᱰ ᱤᱪᱤᱦᱟᱨᱟ ᱥᱟᱶ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱹᱜᱟᱹᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱱᱚᱵᱷᱮᱢᱵᱚᱨ ᱨᱮ FMW 10th Anniversary Show ᱨᱮ ᱵᱚᱠᱮᱴ WEW Six Man Tag Team Championship ᱡᱤᱛᱟᱹᱣ ᱠᱮᱫᱼᱟ᱾ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱨᱮ ᱴᱟᱭᱜᱽᱞᱚᱨ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱫᱚ ᱒᱐᱐᱐ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱠᱚᱰᱳ ᱯᱷᱩᱭᱩᱠᱤ ᱥᱟᱶ ᱮ ᱡᱩᱲᱟᱹᱭ ᱮᱱᱟ, ᱟᱨ ᱒᱘ ᱢᱮ ᱒᱐᱐᱐ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱥᱤᱱ ᱯᱷᱩᱭᱩᱠᱤ ᱜᱩᱱ ("ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱷᱩᱭᱩᱠᱤ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ") ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱮᱱᱟ, ᱟᱨ ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱯᱷᱩᱭᱩᱠᱤ ᱟᱨ ᱠᱤᱭᱳᱠᱳ ᱤᱱᱳᱣᱮ ᱥᱟᱶᱛᱮ WEW ᱖ ᱢᱟᱱ ᱴᱮᱜᱽ ᱴᱟᱭᱜᱽᱞᱚᱨ ᱠᱚᱭ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱠᱮᱫᱼᱟ᱾<ref>{{Cite web |title=FMW Neo FMW 2000 - Tag 2 « Events Database « CAGEMATCH - The Internet Wrestling Database |url=https://www.cagematch.net/?id=1&nr=46112 |website=www.cagematch.net}}</ref> ᱡᱟᱱᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱐᱑ ᱨᱮ ᱥᱤᱱ ᱯᱷᱩᱭᱩᱠᱤ ᱜᱩᱱ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱮᱵᱷᱚᱨᱱᱤᱝ ᱢᱮᱪ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱯᱷᱮᱵᱽᱨᱩᱣᱟᱨᱤ ᱒᱐᱐᱒ ᱨᱮ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ FMW ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ᱾<ref>{{Cite web |title=FMV Pay-Per-View 1999 |url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/japan/garbage/fmw/1999fmwppv.html |access-date=October 25, 2008 |publisher=www.prowrestlinghistory.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=FMV Pay-Per-View 2000 |url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/japan/garbage/fmw/2000fmwppv.html |access-date=October 25, 2008 |publisher=www.prowrestlinghistory.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=FMV Pay-Per-View 2001 |url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/japan/garbage/fmw/2001fmwppv.html |access-date=October 25, 2008 |publisher=www.prowrestlinghistory.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=FMV Pay-Per-View 2002 |url=http://www.prowrestlinghistory.com/supercards/japan/garbage/fmw/2002fmwppv.html |access-date=October 25, 2008 |publisher=www.prowrestlinghistory.com}}</ref>
=== ᱮᱴᱟᱜ ᱩᱛᱱᱟᱹᱣ ᱟᱨ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ (᱒᱐᱐᱒-᱒᱐᱐᱖) ===
ᱮᱭᱤᱢᱤᱹᱰᱞᱤᱭᱩ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱯᱷᱩᱭᱩᱠᱤ ᱥᱮᱱᱟᱯᱷᱟᱹᱫᱽ ᱰᱤᱰᱤᱴᱤ ᱯᱨᱳ ᱨᱮᱥᱞᱤᱝ ᱟᱨ ᱯᱨᱳ ᱨᱮᱥᱞᱤᱝ ᱡᱤᱨᱟ1 ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ 2004 ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱟᱛᱮ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱵᱷᱟᱵᱽ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱜᱨᱮᱯᱛᱟᱨ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱩᱫᱩᱜ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref name="puroresu.com">{{Cite web |title=Chocoball Mukai Arrested |url=http://www.puroresu.com/forum/threads/3186-Chocoball-Mukai-Arrested |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190209124136/http://www.puroresu.com/forum/threads/3186-Chocoball-Mukai-Arrested |archive-date=February 9, 2019 |access-date=February 8, 2019 |website=Puroresu Forum}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱑᱘ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱒᱐᱐᱕ ᱨᱮ ᱱᱤᱭᱩᱡᱚ ᱡᱚᱯᱚᱱ ᱯᱨᱳᱼᱨᱮᱹᱥᱞᱤᱝ (ᱮᱱ ᱡᱮ ᱯᱤ ᱰᱞᱤᱭᱩ) ᱼᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱤᱭᱩᱡᱤ ᱱᱟᱜᱟᱛᱟ ᱴᱷᱮᱱ ᱮ ᱦᱤᱨᱟᱹᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=NJPW DEAD Or ALIVE? Judgement Day In Korakuen Hall « Events Database « CAGEMATCH - The Internet Wrestling Database |url=https://www.cagematch.net/?id=1&nr=5651 |website=www.cagematch.net}}</ref> ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱟᱜ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱢᱮᱪ 26 ᱱᱚᱵᱷᱮᱢᱵᱚᱨ ᱒᱐᱐᱖ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ , ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱩᱱᱤ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱵᱮᱴᱞᱟᱨᱴ ᱮᱥᱮᱨᱟᱱ ᱨᱮ ᱤᱭᱩᱴᱟ ᱤᱭᱳᱥᱤᱠᱟᱣᱟ ᱮ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱪᱟᱸᱫᱳ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱯᱨᱳ ᱠᱩᱥᱛᱤ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱤᱨᱟᱹᱣ ᱮ ᱞᱟᱹᱭ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱞᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Battlarts « Events Database « CAGEMATCH - The Internet Wrestling Database |url=https://www.cagematch.net/?id=1&nr=163640 |website=www.cagematch.net}}</ref><ref>{{Cite web |title=ChocoBlog |url=http://yaplog.jp/chokonet/ |access-date=October 26, 2008 |publisher=yaplog.jp}}</ref>
== ᱦᱚᱲ ᱡᱤᱭᱚᱱ ==
᱑᱙᱙᱕ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱟᱜ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱨᱮ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱫᱚ ᱩᱱᱤ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱟᱱᱟᱴ ᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱫᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱚᱡᱮᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱦᱟᱨᱱᱤᱭᱟᱮᱴᱰ ᱰᱤᱥᱠ ᱨᱮᱭ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱞᱮᱱᱟ᱾ ᱑᱙᱙᱗ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱮᱯᱟᱴᱟᱭᱴᱤᱥ ᱨᱮᱭ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱪᱟᱸᱫᱳ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱟᱡᱟᱜ ᱵᱟᱨ ᱨᱮ ᱥᱴᱨᱳᱠ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱦᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ ᱨᱮᱭ ᱥᱮᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱞᱚᱜᱚᱱ ᱦᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱮᱯᱤᱥᱤᱥ ᱨᱮ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱠᱤᱪᱷᱩᱠ ᱚᱠᱛᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱹᱛᱤᱞ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱠᱟᱱᱟ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱧᱟᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱮ ᱫᱟᱲᱮ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱦᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱪᱷᱟᱹᱲ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱫᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱘ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱮ ᱪᱟᱸᱫᱳ ᱦᱟᱹᱵᱤᱡ ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱞᱮᱫᱟᱭ ᱡᱮ, ᱩᱱᱤ ᱱᱤᱛᱦᱚᱸ ᱛᱤ ᱟᱨ ᱯᱮᱨᱮᱪ ᱨᱮ ᱯᱮᱨᱮᱞᱤᱡᱤᱥ ᱛᱮ ᱠᱚ ᱜᱷᱟᱹᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱪᱟᱞ ᱮ ᱫᱟᱲᱮ ᱞᱮᱱᱟ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱫᱟᱹᱲ ᱵᱟᱝ ᱫᱟᱲᱮ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |last=チョコボール向井 |date=August 13, 2017 |title=正式発表。チョコボール向井は、7月から脳卒中の病にかかり現在入院中です。お店は、とりあえず閉店しました。復活するために、皆さんの励ましの、メッセージお待ちしています。 |url=https://twitter.com/choco_family/status/896933151494230016 |website=twitter.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=元セクシー男優・チョコボール向井氏 脳卒中から驚異的な復活 |url=http://news.livedoor.com/article/detail/14717611/ |website=ライブドアニュース}}</ref>
== ᱟᱹᱱ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱟᱢ ==
ᱢᱩᱠᱟᱭᱢᱟ ᱟᱨ ᱜᱟᱛᱮ ᱡᱮᱹᱮᱹᱵᱷᱤ ᱥᱴᱟᱨ ᱮᱢᱤ ᱠᱩᱨᱳᱫᱟ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱜᱮ 2004 ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱮᱯᱨᱤᱞ ᱨᱮ ᱴᱳᱠᱤᱭᱳ ᱨᱮᱱ ᱢᱮᱱᱵᱟᱨᱥ ᱠᱚᱞᱵ ᱨᱚᱠᱼᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱞᱟᱭᱤᱵᱷ ᱥᱮᱠᱮᱥ ᱥᱳ ᱠᱚᱨᱟᱣ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱜᱨᱤᱯᱷᱚᱴ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref name="gmp">{{Cite web |date=March 30, 2004 |title=Chocoball Blackballed |url=http://gme.jp/arch/002541.html |access-date=October 25, 2008 |publisher=gme.jp |archive-date=November 6, 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081106123536/http://gme.jp/arch/002541.html |url-status=dead }}</ref> ᱵᱟᱨ ᱦᱚᱲᱜᱮ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱴᱷᱮᱱ ᱜᱮ ᱡᱳᱜᱟᱡᱳᱜ ᱠᱚᱨᱟᱣ ᱞᱮᱫᱟ ᱟᱨ ᱢᱚᱱᱮ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱸᱦᱮ ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱠᱚᱨᱟᱣ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱸᱦᱮ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱥᱟᱼᱵᱩᱴᱟᱹ ᱱᱚᱛᱷᱤ ᱵᱟᱝ ᱚᱞ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱨᱮᱦᱚᱸ ᱩᱱᱠᱩ ᱠᱚ ᱜᱨᱤᱯᱛᱟᱨ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref name="puroresu.com"/> ᱢᱩᱠᱟᱭ ᱛᱟᱭᱚᱢᱛᱮ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱵᱮᱼᱥᱟᱠᱷᱟ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱚ ᱫᱟᱹᱞᱤᱥ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱟᱨ ᱠᱚᱞᱵ ᱫᱚ ᱵᱚᱱᱚᱫᱚᱞ ᱠᱚᱨᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱚ ᱡᱳᱨ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱚᱱᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱚᱬᱮ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱡᱮᱦᱚᱞ/ᱦᱟᱡᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱚ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱞᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name="mainichi2">''[[ᱢᱮᱭᱱᱤᱪᱤ ᱥᱤᱢᱵᱚᱱ|Mainichi Daily News]]'', "Chocoball cleans up ring act", {{Dead link|date=September 2018}}</ref>
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
== ᱵᱤᱞᱟᱹᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱤᱝᱠ ==
* {{In lang|ja}} Official website
* Chocoball Mukai at IMDb
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱰᱟᱞᱴ ᱯᱟᱹᱯᱟᱴᱤᱭᱟᱹ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱰᱟᱞ ᱡᱟᱯᱟᱱᱤ ᱯᱟᱯᱟᱴᱤᱭᱟ,]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱰᱟᱞᱴ ᱠᱚᱲᱟ ᱯᱟᱯᱟᱴᱤᱭᱟᱹ]]
l93zhagndisy2rgk2g0yunvixxrkk08
ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
22897
160790
130739
2024-12-02T08:04:03Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160790
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒
| other_name = ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| image_map = Binpur-II in Jhargram (West Bengal).svg
| pushpin_map =
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|22.577189|N|87.0049416|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| subdivision_type2 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 583.50
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 83
| population_total = 164,522
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], [[ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱗᱒᱑᱕᱐᱑ (ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ)<br/>᱗᱒᱑᱕᱑᱕ (ᱥᱤᱞᱫᱟᱹ)
| area_code = ᱐᱓᱒᱓᱑
| registration_plate = WB-34
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱗᱐.᱔᱖%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ]]
| website = {{URL|jhargarm.gov.in/}}
| iso_code = [[:en:ISO 3166-2:IN|IN-WB]]
| footnotes =
}}
'''ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮ [[ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ {{coord|22.5322195|N|86.6457367|E|format=dms|}} ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱾
ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ ᱵᱟᱸᱠᱩᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱨᱟᱭᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱵᱟᱸᱠᱩᱲᱟ|ᱨᱟᱭᱯᱩᱨ]] ᱟᱨ [[ᱨᱟᱹᱱᱤᱵᱟᱸᱫᱷ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱹᱱᱤᱵᱟᱸᱫᱷ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱑]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱝᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱜᱷᱟᱴᱥᱤᱞᱟᱹ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱜᱷᱟᱴᱥᱤᱞᱟᱹ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ [[ᱡᱟᱢᱵᱚᱱᱤ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱡᱟᱢᱵᱚᱱᱤ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱵᱟᱱᱫᱳᱣᱟᱱ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱱᱫᱳᱣᱟᱱ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱢᱤᱫᱽᱱᱟᱯᱩᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱕᱓ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱕᱘᱓.᱕᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ, ᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ, ᱑᱒᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ (ᱟᱹᱛᱩ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ), ᱔᱗᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱣᱡᱟ ᱟᱨ ᱔᱐᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ]] ᱟᱨ [[ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook | title = District Statistical Handbook 2014 Paschim Medinipur | work = Tables 2.1, 2.2 | publisher = Department of Planning and Statistics, Government of West Bengal | access-date = 20 September 2020 }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ [[ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/DCHB/DCHB_A/19/1918_PART_A_DCHB_PASCHIM%20MEDINIPUR.pdf |title = District Census Handbook: Paschim Medinipur | work= Map of Paschim Medinipur with CD Block HQs and Police Stations (on the fifth page) |publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal, 2011 | access-date = 20 November 2016 }}</ref>
ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱵᱚᱱᱚᱛ/ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: ᱵᱟᱸᱥᱯᱟᱦᱟᱲᱤ, ᱵᱷᱩᱞᱟᱵᱮᱰᱟ, ᱠᱟᱸᱠᱳ, ᱥᱤᱢᱩᱞᱯᱟᱞ, ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ, ᱮᱨᱜᱚᱰᱟ, ᱥᱚᱸᱫᱟᱯᱟᱲᱟ, ᱵᱷᱮᱞᱟᱰᱤᱦᱟ, ᱦᱚᱨᱫᱟ, [[ᱥᱤᱞᱫᱟᱹ]] ᱾<ref>{{cite web| url = http://wbprd.gov.in/HtmlPage/PANCHAYATS.aspx |title = Directory of District, Subdivision, Panchayat Samiti/ Block and Gram Panchayats in West Bengal |work = Paschim Medinipur - Revised in March 2008 | publisher= Panchayats and Rural Development Department, Government of West Bengal | access-date = 1 August 2016}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱖᱔,᱕᱒᱒ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱕᱘,᱗᱙᱘ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱕,᱗᱒᱔ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱸᱰᱮ ᱘᱒,᱖᱕᱔ (᱕᱐%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱘᱑,᱘᱖᱘ (᱕᱐%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱑᱙,᱓᱕᱔ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱒᱕,᱙᱔᱗ (᱑᱕.᱗᱗%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱖᱕,᱗᱒᱒ (᱓᱙.᱙᱕%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-WB.html |title = C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= 2011 census: West Bengal – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 3 May 2016}}</ref>
ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱥᱤᱞᱫᱟᱹ]] (᱕,᱗᱒᱔) ᱾<ref name=census2011/>
ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ]] (᱑,᱘᱖᱓), ᱵᱟᱸᱥᱯᱟᱦᱟᱲᱤ (᱑,᱔᱐᱒), ᱵᱷᱩᱞᱟᱵᱷᱮᱰᱟ (᱑,᱘᱖᱓), ᱥᱤᱢᱩᱞᱯᱟᱞ (᱑,᱑᱗᱑), ᱥᱚᱸᱫᱟᱯᱟᱲᱟ (᱑,᱒᱑᱙), ᱵᱷᱮᱞᱟᱰᱤᱦᱟ (᱒᱐᱗), ᱠᱟᱸᱠᱳ (᱑,᱑᱒᱔), ᱮᱨᱜᱚᱰᱟ (᱑,᱔᱐᱘) ᱟᱨ ᱦᱚᱨᱫᱟ (᱒,᱖᱒᱗) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱐᱒,᱒᱘᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱗᱐.᱔᱖%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱕᱘,᱘᱐᱔ (᱘᱐.᱗᱙%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱔᱓,᱔᱘᱑ (᱖᱐.᱐᱗%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱒᱐.᱗᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
<ref name=census2011/>
{{ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|73.68}}
{{bar percent|[[ᱥᱟᱨᱱᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱟᱨᱱᱟ]]|maroon|24.60}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|0.74}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.98}}
}}
{{Pie chart
|caption = ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="languages"/>
|label1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value1 = 71.61 |color1 = orchid
|label2 = [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]] |value2 = 25.27 |color2 = darkturquoise
|label3 = [[ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ]] |value3 = 2.71 |color3 = pink
|label4 = Others |value4 = 0.41 |color4 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱗᱑.᱖᱑% ᱫᱚ [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], ᱒᱕.᱒᱗% ᱫᱚ [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]] ᱟᱨ ᱒.᱗᱑% ᱫᱚ [[ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱢᱟᱞᱤ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱚᱲᱼᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name="languages">{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10226/download/13338/DDW-C16-STMT-MDDS-1900.XLSX |website=www.censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
ᱫᱩᱨᱜᱟᱯᱩᱨ (ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ) ᱠᱷᱚᱱ [[ᱱᱟᱭᱟᱜᱨᱟᱢ]] (ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ) ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱪᱟᱞᱟᱜᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱙ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.wbtrafficpolice.com/state-highways.php |title = List of State Highways in West Bengal | publisher= West Bengal Traffic Police | access-date = 23 August 2016}}</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱓-᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱙᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱑,᱗᱖᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱒᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱑,᱒᱕᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱒᱑ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱓,᱖᱘᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
[[ᱥᱤᱞᱫᱟᱹ ᱪᱚᱸᱫᱽᱨᱚ ᱥᱮᱠᱷᱚᱨ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱫᱚ ᱑᱙᱗᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱞᱫᱟᱹ]] ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱵᱤᱫᱫᱟᱥᱟᱜᱚᱨ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]] ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱟᱝᱞᱟ, ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ, ᱤᱝᱞᱤᱥ, ᱥᱚᱸᱥᱠᱨᱤᱛ, ᱱᱟᱜᱟᱢ, ᱞᱟᱠᱪᱟᱨ ᱥᱟᱬᱮᱥ ᱟᱨ ᱵᱮᱯᱟᱨ, ᱯᱷᱤᱡᱤᱠᱥ, ᱠᱮᱢᱤᱥᱴᱨᱤ ᱟᱨ ᱮᱞᱠᱷᱟ ᱨᱮ ᱠᱚᱨᱥ ᱪᱟᱞ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.collegeadmission.in/SildaChandrasekharCollege/Silda_Chandra_Sekhar_College.shtml |title = Silda Chandra Sekhar College |publisher= College Admission | access-date = 5 January 2017 }}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ ᱫᱮᱦᱟᱛ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ, [[ᱵᱮᱞᱯᱟᱦᱟᱲᱤ]] ᱨᱮ ᱓᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ, ᱵᱤᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ : ᱮᱨᱜᱚᱰᱟ (ᱯᱤ ᱳ ᱟᱥᱟᱠᱟᱸᱛᱷᱤ) (᱖ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ), ᱳᱰᱩᱞᱪᱩᱣᱟᱱ (᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱟᱨ [[ᱥᱤᱞᱫᱟᱹ]] (᱖ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱾<ref>{{cite web | url =https://www.wbhealth.gov.in/other_files/RH.pdf | title =Health & Family Welfare Department | work =Health Statistics – Rural Hospitals | publisher =Government of West Bengal | access-date =1 September 2020 | archive-date =8 October 2022 | archive-url =https://web.archive.org/web/20221008143352/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/RH.pdf | url-status =dead }}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.wbhealth.gov.in/other_files/PHC.pdf | title = Health & Family Welfare Department | work = Health Statistics – Primary Health Centres | publisher = Government of West Bengal | access-date = 1 September 2020 | archive-date = 21 April 2018 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180421215645/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/PHC.pdf | url-status = dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱷᱟᱲᱜᱨᱟᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
qj5eipyznh7owqcwwqttspggtsadlre
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
22925
160784
156844
2024-12-02T08:00:28Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160784
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| image_map = Dantan-I in Paschim Medinipur (West Bengal).svg
| pushpin_map =
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|21.911|N|87.270|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
----
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = {{flagicon image|Emblem of West Bengal (Banglarmukh) before 2018.png}}[[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
----
| subdivision_type2 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱪᱷᱮ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱪᱮ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱟᱞ ᱰᱮᱢᱚᱠᱨᱟᱥᱤ
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 257.07
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 19
| population_total = 172,107
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱗᱒᱑᱔᱒᱖ (ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ)
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/STD ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱓᱒᱒᱙
| registration_plate = WB-34
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱗᱓.᱕᱓%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ]], [[ᱠᱮᱥᱤᱭᱟᱨᱤ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱠᱮᱥᱤᱭᱟᱨᱤ]]
| website = {{URL|paschimmedinipur.gov.in/}}
| iso_code = [[:en:ISO 3166-2:IN|IN-WB]]
| footnotes =
}}
'''ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮ [[ᱯᱟᱪᱷᱮ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱠᱷᱚᱲᱚᱜᱽᱯᱩᱨ]] ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ {{coord|21.911|N|87.270|E|format=dms|}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱥᱚᱵᱚᱨᱱᱟᱠᱷᱟ ᱜᱟᱰᱟ]] ᱫᱚ ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱞᱤᱸᱜᱤᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱠᱮᱥᱤᱭᱟᱨᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱮᱥᱤᱭᱟᱨᱤ]] ᱟᱨ [[ᱱᱟᱨᱟᱭᱚᱱᱜᱚᱲ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱱᱟᱨᱟᱭᱚᱱᱜᱚᱲ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, [[ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱒ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱒]] ᱟᱨ [[ᱢᱳᱦᱚᱱᱯᱩᱨ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱢᱳᱦᱚᱱᱯᱩᱨ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱞᱮᱥᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱡᱟᱞᱮᱥᱚᱨ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ/ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ [[ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱖᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱒᱕᱗.᱐᱗ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ, ᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ, ᱑᱒᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ (ᱟᱹᱛᱩ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ), ᱑᱙᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱣᱡᱟ, ᱑᱘᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web |url = http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |title = District Statistical Handbook 2014 Paschim Medinipur |work = Tables 2.1, 2.2 |publisher = Department of Planning and Statistics, Government of West Bengal |access-date = 14 September 2020}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ [[ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/DCHB/DCHB_A/19/1918_PART_A_DCHB_PASCHIM%20MEDINIPUR.pdf |title = District Census Handbook: Paschim Medinipur | work= Map of Paschim Medinipur with CD Block HQs and Police Stations (on the fifth page) |publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal, 2011 | access-date = 20 November 2016 }}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱗᱒,᱑᱐᱗ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱖᱕,᱙᱒᱑ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱖,᱑᱘᱖ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱘᱗,᱖᱐᱑ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱘᱔,᱕᱐᱖ (᱔᱙%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱒᱐,᱒᱐᱙ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱒᱙,᱒᱓᱕ (᱑᱖.᱙᱙%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱒᱘,᱑᱘᱓ (᱑᱖.᱓᱘%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-WB.html |title = C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= 2011 census: West Bengal – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 3 May 2016}}</ref>
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱪᱳᱣᱞᱤᱭᱟ (᱖,᱑᱘᱖) ᱾
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱠᱟᱠᱚᱨᱡᱤᱛ (᱔,᱒᱐᱓), ᱥᱟᱞᱤᱠᱳᱴᱟ (᱔,᱒᱓᱗) ᱟᱨ ᱥᱟᱨᱚᱝ (᱔,᱙᱒᱕) ᱾<ref name=census2011/>
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱚᱱᱤᱠᱳᱞᱟ (᱑,᱕᱗᱙), ᱪᱚᱠ ᱤᱥᱢᱟᱭᱤᱞᱯᱩᱨ (᱓ ᱕᱐᱓), ᱚᱸᱜᱩᱣᱟ (᱒,᱓᱓᱗) ᱟᱨ ᱢᱳᱱᱳᱦᱚᱨᱯᱩᱨ (᱒,᱘᱘᱔) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱑᱑,᱖᱙᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱗᱓.᱕᱓%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱖᱓,᱓᱕᱘ (᱘᱒.᱐᱒%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱔᱘,᱓᱓᱓ (᱖᱔.᱘᱒%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱑᱗.᱒᱐% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census2011/>
{{ᱯᱟᱪᱮ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|93.11}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|5.64}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|1.00}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.25}}
}}
{{Pie chart
|caption = ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="languages"/>
|label1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value1 = 78.99 |color1 = orchid
|label2 = [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]] |value2 = 12.96 |color2 = darkturquoise
|label3 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value3 = 3.31 |color3 = orange
|label4 = [[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱰᱤᱭᱟᱹ]] |value4 = 2.53 |color4 = saddlebrown
|label5 = [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] |value5 = 1.30 |color5 = green
|label6 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ |value6 = 0.91 |color6 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱗᱘.᱙᱙% ᱫᱚ [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], ᱑᱒.᱙᱖% ᱫᱚ [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], ᱓.᱓᱑ ᱫᱚ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], ᱒.᱕᱓% ᱫᱚ [[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱰᱤᱭᱟᱹ]] ᱟᱨ ᱑.᱓᱐% ᱫᱚ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱚᱲᱼᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name="languages">{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10226/download/13338/DDW-C16-STMT-MDDS-1900.XLSX |website=www.censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ-ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱟᱨ [[ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ]] ᱟᱨ [[ᱚᱸᱜᱩᱣᱟ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ]] ᱨᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ <ref>{{cite web| url = http://indiarailinfo.com/train/timetable/puri-santragachi-passenger-58002-puri-to-kgp/2919/217/167 |title = 58002 Puri-Santragachi Passenger |work= Time Table |publisher= indiarailinfo | access-date = 17 August 2016}}</ref>
ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ-ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ ᱫᱚ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱑᱖ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱮᱝᱞᱩᱨᱩ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱔᱕ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref name="renumber">{{cite web|url=http://dorth.gov.in/writereaddata/sublinkimages/finaldoc6143316640.pdf|title=Rationalisation of Numbering Systems of National Highways|publisher=[[Department of Road Transport and Highways]]|access-date=17 August 2016|location=New Delhi|archive-url=https://web.archive.org/web/20160201124738/http://dorth.gov.in/writereaddata/sublinkimages/finaldoc6143316640.pdf|archive-date=1 February 2016|url-status=dead}}</ref> ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱚᱱᱳᱦᱚᱨᱯᱩᱨ ᱵᱷᱚᱥᱚᱨᱟᱜᱷᱟᱴ ᱨᱚᱰ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ [[ᱱᱟᱭᱟᱜᱨᱟᱢ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱛᱮ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱓-᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱐᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱘,᱕᱓᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱑᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱔,᱓᱐᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱐ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱑,᱓᱙᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ, ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱨᱮ ᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ, ᱫᱟᱸᱛᱚᱱ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ : ᱵᱷᱩᱨᱤᱸᱜᱤ (ᱯᱤ ᱳ ᱚᱱᱤᱠᱳᱞᱮ) (ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱟᱨ ᱨᱟᱡᱽᱱᱚᱜᱚᱨ (᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱾<ref>{{cite web | url =https://www.wbhealth.gov.in/other_files/BPHC.pdf | title =Health & Family Welfare Department | work =Health Statistics – Block Primary Health Centres | publisher =Government of West Bengal | access-date =1 September 2020 | archive-date =16 August 2020 | archive-url =https://web.archive.org/web/20200816074737/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/BPHC.pdf | url-status =dead }}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.wbhealth.gov.in/other_files/PHC.pdf | title = Health & Family Welfare Department | work = Health Statistics – Primary Health Centres | publisher = Government of West Bengal | access-date = 1 September 2020 | archive-date = 21 April 2018 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180421215645/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/PHC.pdf | url-status = dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱪᱮ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
8g8ggcanhypioln9qrd4pb7a3z558u3
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
22961
160762
131106
2024-12-02T01:09:22Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160762
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline = File:Shyama Sundara Deul at Paikbheri under Purba Medinipur district in West Bengal 01.jpg
| image_alt =
| image_caption =
| image_map = File:Bhagabanpur-I in Purba Medinipur (West Bengal).svg
| pushpin_map = India West Bengal
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|22.094|N|87.759|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| subdivision_type2 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 174.24
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 5
| population_total = 234,432
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱗᱒᱑᱖᱐᱑ (ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ)<br/> ᱗᱒᱑᱖᱒᱖ (ᱠᱟᱡᱽᱞᱟᱜᱚᱲ)
| area_code = ᱐᱓᱒᱒᱐
| registration_plate = WB-29, WB]ᱮ-30, WB-31, WB-32, WB-33
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱘᱘.᱑᱓%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱠᱟᱸᱛᱷᱤ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱠᱟᱸᱛᱷᱤ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ]], [[ᱪᱟᱸᱫᱤᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱪᱟᱸᱫᱤᱯᱩᱨ]]
| website = {{URL|purbamedinipur.gov.in/}}
| iso_code = [[:en:ISO 3166-2:IN|IN-WB]]
| footnotes =
}}
'''ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮ [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱜᱽᱨᱟ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ {{coord|22.094|N|87.759|E|format=dms|}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ [[ᱢᱚᱭᱱᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱢᱚᱭᱱᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱪᱟᱸᱫᱤᱯᱩᱨ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱪᱟᱸᱫᱤᱯᱩᱨ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱒ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱒]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ [[ᱥᱚᱵᱚᱝ (ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ)|ᱥᱚᱵᱚᱝ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ [[ᱯᱚᱴᱟᱥᱯᱩᱨ ᱒ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱚᱴᱟᱥᱯᱩᱨ ᱒]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ [[ᱛᱚᱢᱞᱩᱠ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱒᱗ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱑᱗᱔.᱒᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ, ᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ, ᱑᱖᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ (ᱟᱹᱛᱩ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ), ᱑᱖᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱣᱡᱟ, ᱑᱖᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web |url = http://wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |title = District Statistical Handbook 2014 Purba Medinipur |work = Tables 2.1, 2.2 |publisher = Department of Statistics and Programme Implementation, Government of West Bengal |access-date = 29 March 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20190121045803/http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |archive-date = 21 January 2019 |url-status = dead }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ [[ᱠᱟᱡᱽᱞᱟᱜᱚᱲ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.wbpublibnet.gov.in/node/2153 | title = BDO Offices under Purba Medinipur district | publisher = West Bengal Public Library Network, Government of West Bengal | access-date = 23 April 2019 | archive-date = 28 June 2019 | archive-url = https://web.archive.org/web/20190628023727/http://www.wbpublibnet.gov.in/node/2153 | url-status = dead }}</ref>
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: [[ᱵᱮᱱᱩᱫᱤᱭᱟᱹ]], [[ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ]], ᱵᱤᱵᱷᱤᱥᱚᱱᱯᱩᱨ, ᱜᱩᱲᱜᱟᱶ, [[ᱠᱟᱡᱽᱞᱟᱜᱚᱲ]], ᱠᱚᱠᱨᱟ, ᱠᱳᱴᱟᱵᱚᱲ, ᱢᱚᱦᱚᱢᱢᱚᱫᱽᱯᱩᱨ ᱑, ᱢᱚᱦᱚᱢᱢᱚᱫᱽᱯᱩᱨ ᱒ ᱟᱨ ᱥᱤᱢᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱾<ref>{{cite web| url = http://wbprd.gov.in/HtmlPage/PANCHAYATS.aspx |title = Directory of District, Subdivision, Panchayat Samiti/ Block and Gram Panchayats in West Bengal |work = Purba Medinipur - Revised in March 2008 | publisher= Panchayats and Rural Development Department, Government of West Bengal | access-date = 22 June 2016}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒᱓᱔,᱔᱓᱒ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱒᱒,᱖᱗᱗ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱑᱑,᱗᱕᱕ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱑᱒᱑,᱓᱐᱑ (᱕᱒%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱑᱑᱓,᱑᱓᱑ (᱔᱘%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱒᱘,᱙᱑᱐ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱓᱓,᱔᱓᱕ (᱑᱔.᱒᱖%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱔᱑᱑ (᱐.᱑᱘%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-WB.html |title = C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= 2011 census: West Bengal – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 1 July 2016}}</ref>
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱵᱮᱱᱩᱫᱤᱭᱟᱹ]] (᱖,᱗᱙᱗) ᱟᱨ [[ᱦᱤᱱᱪᱟ ᱜᱮᱨᱤᱭᱟ]] (᱔,᱙᱕᱘) ᱾<ref name=census2011/>
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱢᱚᱦᱚᱢᱢᱚᱫᱽᱯᱩᱨ (᱙,᱔᱓᱘), ᱜᱩᱲᱜᱨᱟᱢ (᱙,᱐᱒᱘), ᱠᱟᱠᱨᱟ (᱔,᱘᱘᱗), ᱵᱤᱵᱷᱤᱥᱚᱱᱯᱩᱨ (᱖,᱓᱑᱑), ᱥᱤᱢᱩᱞᱤᱭᱟᱹ (᱔,᱗᱓᱓), ᱵᱮᱛᱩᱞᱭᱟ ᱪᱚᱠᱞᱟᱞᱯᱩᱨ (᱔,᱖᱕᱓), ᱠᱳᱴᱟᱵᱚᱲ (᱔,᱗᱓᱗), ᱥᱟᱨ ᱵᱮᱨᱤᱭᱟ (᱕,᱙᱐᱓) ᱟᱨ ᱱᱟᱨᱟᱭᱚᱬ ᱫᱟᱱᱨᱤ (᱕,᱐᱖᱙) ᱾<ref name=census2011/>
ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ]] (᱒,᱕᱖᱖), [[ᱠᱚᱞᱚᱵᱮᱨᱤᱭᱟ]] (᱓,᱒᱗᱖) ᱟᱨ ᱯᱟᱭᱤᱠᱵᱷᱮᱨᱤ (᱑,᱑᱒᱔) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱘᱑,᱑᱒᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱘᱘.᱑᱓%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱙᱙,᱒᱗᱖ (᱕᱕%) ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱘᱑,᱘᱔᱕ (᱔᱕%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾[᱓]<ref name=census2011/>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱘᱗.᱐᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census3-2011>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/census/district/19-purba-medinipur.html |title = Purba Medinipur (East Midnapore) District: Census 2011 data | work= 2016 Digital Trends |publisher= Census Population 2015 Data | access-date = 27 June 2016}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/census/state/districtlist/west+bengal.html |title = Districts of West Bengal | work= High Literacy |publisher= Census Population 2015 Data | access-date = 27 June 2016}}</ref>
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|86.08}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|13.82}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.10}}
}}
{{Pie chart
|caption = ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="languages"/>
|label1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value1 = 97.71 |color1 = orchid
|label2 = [[ᱠᱷᱳᱨᱴᱷᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱳᱨᱴᱷᱟ]] |value2 = 1.95 |color2 = tomato
|label3 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ |value3 = 0.33 |color3 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱙᱗.᱗᱑% ᱫᱚ [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], ᱑.᱙᱖% ᱫᱚ [[ᱠᱷᱳᱨᱴᱷᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱷᱳᱨᱴᱷᱟ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱚᱲᱼᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name="languages">{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10226/download/13338/DDW-C16-STMT-MDDS-1900.XLSX |website=www.censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
[[ᱫᱮᱥᱯᱨᱟᱬ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ]] ᱫᱚ [[ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ-ᱠᱷᱚᱲᱚᱜᱽᱯᱩᱨ ᱞᱟᱭᱤᱱ|ᱛᱚᱢᱞᱩᱠ-ᱫᱤᱜᱷᱟ ᱞᱟᱭᱤᱱ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱒᱐᱐᱓-᱐᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{cite web | url = http://indiarailinfo.com/train/timetable/santragachi-digha-emu-68689/7751/1725/1728 | title = 68689 Santragachi-Digha EMU | work= Time Table | publisher = indiarailinfo |access-date = 30 March 2017}}</ref><ref>{{cite web| url = http://www.ser.indianrailways.gov.in/uploads/files/1427346652869-BNR%20history.pdf |title = Year of construction of important BG lines |work= History | publisher= South Eastern Railway | access-date = 1 July 2016}}</ref>
ᱡᱷᱟᱞᱫᱟ ([[ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ) ᱟᱨ ᱫᱤᱜᱷᱟ (ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ) ᱡᱚᱲᱟᱣᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱔ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.wbtrafficpolice.com/state-highways.php |title = List of State Highways in West Bengal | publisher= West Bengal Traffic Police | access-date = 10 November 2016}}</ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱷᱟᱶ ᱫᱚ ᱵᱟᱥ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱠᱚ ᱥᱮᱴᱮᱨ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ, ᱠᱚᱞᱠᱟᱛᱟ, ᱢᱮᱪᱮᱫᱟ, ᱛᱚᱢᱞᱩᱠ, ᱮᱜᱽᱨᱟ, ᱡᱟᱞᱮᱥᱚᱨ, ᱵᱟᱞᱮᱥᱚᱨ, ᱯᱩᱨᱤ, ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ [[ᱠᱷᱚᱲᱚᱜᱽᱯᱩᱨ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱚᱡᱷᱮ ᱵᱟᱥ ᱪᱟᱞᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱵᱟᱡᱽᱠᱩᱞ (ᱫᱮᱥᱯᱨᱟᱬ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ) ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱷᱚᱱ ᱑.᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧᱟ ᱾ ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱥ, ᱴᱮᱠᱥᱤ, ᱴᱨᱮᱠᱴᱟᱨ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱥᱮᱴᱮᱨ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ ᱠᱚ ᱾ ᱵᱟᱥ ᱥᱴᱮᱱᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱥᱤᱵᱽᱵᱟᱡᱟᱨ ᱠᱟᱱᱟ (ᱵᱟᱥ ᱥᱴᱮᱱᱴ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱ ᱥᱤᱵᱽ ᱢᱩᱱᱫᱤᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱟᱠᱟᱱᱟ) ᱾
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱓-᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱕᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱒,᱘᱙᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱑,᱗᱘᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱗,᱔᱓᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱗ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱘,᱗᱙᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱖᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱒᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱚᱠᱟ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱜᱮ ᱵᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱗᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱔᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱛᱢ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱒᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1919_PART_A_DCHB_PURBA%20MEDINIPUR.pdf| title = District Census Handbook, Purba Mednipur, 2011, Series 20, Part XII A | work = Page 1091-92, Appendix I A: Villages by number of Primary Schools and Appendix I B: Villages by Primary, Middle and Secondary Schools | publisher = Directorate of Census Operations, West Bengal. | access-date = 30 March 2019}}</ref>
[[ᱵᱟᱡᱽᱠᱩᱞ ᱢᱤᱞᱟᱱᱤ ᱢᱚᱦᱟᱵᱤᱫᱽᱭᱟᱞᱚᱭ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱫᱚ ᱑᱙᱖᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱴᱮᱛᱷᱤ ᱵᱟᱨᱤ ᱢᱚᱣᱡᱟ, ᱯᱤᱳ ᱠᱤᱥᱢᱚᱛ ᱵᱟᱡᱽᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱵᱤᱫᱫᱟᱥᱟᱜᱚᱨ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]] ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱡᱚᱯᱚᱲᱟᱣ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.bajkulcollege.org/ | title = Bajkul Milani Mahavidyalaya | publisher = BMM |access-date = 30 March 2017}}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱫᱮᱦᱟᱛ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ, ᱯᱮᱭᱟ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱟᱨ ᱯᱮᱭᱟ ᱱᱤᱡᱮ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱜᱩᱴ ᱖᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱨ ᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱰᱚᱠᱴᱚᱨ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱓᱕ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱠᱚᱞᱭᱟᱬ ᱡᱚᱜᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
[[ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ]] ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱫᱮᱦᱟᱛ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ (᱓᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱵᱷᱚᱜᱽᱵᱟᱱᱯᱩᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱵᱤᱵᱷᱤᱥᱚᱱᱯᱩᱨ (᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ), ᱠᱟᱡᱽᱞᱟᱜᱚᱲ (᱖ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱟᱨ ᱥᱮᱣᱞᱤᱯᱩᱨ, ᱯᱤᱳ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢᱵᱟᱲ (᱖ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱨᱮ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.wbhealth.gov.in/ | title = Health & Family Welfare Department | work = Health Statistics | publisher = Government of West Bengal | access-date = 27 March 2019 | archive-date = 28 October 2021 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211028134305/https://qphs.fs.quoracdn.net/main-qimg-99a499ee367f0c1530476c81086270c8 | url-status = dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
7c0p6loliimxxwayiwvi7dk0s5pujyz
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
22981
160807
150683
2024-12-02T08:12:53Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160807
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline = Ramnagar Rail Station.jpg
| image_alt =
| image_caption = ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱨᱮᱞ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ
| image_map = File:Ramnagar-I in Purba Medinipur (West Bengal).svg
| nickname =
| pushpin_map = India West Bengal
| pushpin_label_position = top
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱮᱝᱜᱚᱞ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|21.671667|N|87.550278|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| subdivision_type2 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 139.43
| area_rank =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 4
| population_total = 167,330
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_footnotes =
| population_density_km2 = auto
| population_rank =
| population_demonym =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱗᱒᱑᱔᱔᱑ (ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ)<br />᱗᱒᱑᱔᱒᱘ (ᱫᱤᱜᱷᱟ)
| area_code = ᱐᱓᱒᱒᱙
| iso_code = [[:en:ISO 3166-2:IN|IN-WB]]
| registration_plate = WB-29, WB-30, WB-31, WB-32, WB-33
| blank1_name_sec1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| blank1_info_sec1 = ᱘᱗.᱘᱔%
| blank2_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱠᱟᱸᱛᱷᱤ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱠᱟᱸᱛᱷᱤ]]
| blank3_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank3_info_sec1 = [[ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ]]
| website = {{URL|purbamedinipur.gov.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮ [[ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱳᱸᱴᱟᱭ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ {{coord|21.671667|N|87.550278|E|format=dms|}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱒ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱮᱜᱽᱨᱟ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱮᱜᱽᱨᱟ ᱑]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱒ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱒]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱵᱮᱝᱜᱚᱞ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱞᱮᱥᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱷᱳᱜᱽᱨᱟᱭ ᱵᱚᱱᱚᱛ/ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ [[ᱛᱚᱢᱞᱩᱠ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱙᱒ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱑᱓᱙.᱔᱓ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ, ᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ, ᱑᱒᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ (ᱟᱹᱛᱩ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ), ᱑᱕᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱣᱡᱟ, ᱑᱓᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ #ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ]] (ᱥᱮᱦᱮᱫ), [[ᱫᱤᱜᱷᱟ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱫᱤᱜᱷᱟ]] ᱟᱨ [[ᱫᱤᱜᱷᱟ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱫᱤᱜᱷᱟ ᱢᱳᱦᱟᱱᱞ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook | title = District Statistical Handbook 2014 Purba Medinipur | work = Tables 2.1, 2.2 | publisher = Department of Statistics and Programme Implementation, Government of West Bengal | access-date = 29 March 2019 | archive-date = 21 January 2019 | archive-url = https://web.archive.org/web/20190121045803/http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook | url-status = dead }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1919_PART_A_DCHB_PURBA%20MEDINIPUR.pdf |title = District Census Handbook: Purba Medinipur | work= Map of Purba Medinipur with CD Block HQs and Police Stations |publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal, 2011 | access-date = 9 November 2016 }}</ref>
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ/ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱠᱚ: ᱵᱚᱥᱚᱸᱛᱯᱩᱨ, ᱜᱳᱵᱽᱨᱟ, ᱦᱚᱞᱫᱤᱭᱟ ᱑, ᱦᱚᱞᱫᱤᱭᱟ ᱒, ᱯᱚᱫᱤᱢᱟ ᱑, ᱯᱚᱫᱤᱢᱟ, ᱵᱚᱲᱦᱤᱭᱟ ᱑ ᱟᱨ ᱛᱮᱞᱜᱟᱪᱷᱟᱨᱤ ᱾<ref>{{cite web| url = http://wbprd.gov.in/HtmlPage/PANCHAYATS.aspx |title = Directory of District, Subdivision, Panchayat Samiti/ Block and Gram Panchayats in West Bengal |work = Purba Medinipur - Revised in March 2008 | publisher= Panchayats and Rural Development Department, Government of West Bengal | access-date = 22 June 2016}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱖᱗,᱓᱓᱐ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱖᱑,᱙᱘᱖ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱕,᱓᱔᱔ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱘᱕,᱒᱓᱐ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱘᱒,᱑᱐᱐ (᱔᱙%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱚᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱒᱘,᱖᱐᱙ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱒᱒,᱐᱔᱗ (᱑᱓.᱑᱘%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱗᱖᱖ (᱐.᱔᱖%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-WB.html |title = C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= 2011 census: West Bengal – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 1 July 2016}}</ref>
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱠᱷᱚᱫᱚᱞᱜᱳᱵᱽᱨᱟ]] (᱕,᱓᱔᱔) ᱾<ref name=census2011/>
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱵᱚᱲᱦᱤᱭᱟ (᱕,᱙᱗᱙), ᱫᱚᱢᱟᱫᱚᱨᱯᱩᱨ (᱔,᱒᱓᱖) ᱟᱨ ᱢᱩᱠᱩᱸᱫᱽᱯᱩᱨ (᱕,᱙᱗᱙) ᱾<ref name=census2011/>
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱦᱚᱞᱫᱤᱭᱟ (᱓,᱓᱗᱐), ᱜᱳᱵᱽᱨᱟ (᱒,᱖᱖᱑), ᱵᱚᱥᱚᱸᱛᱯᱩᱨ (᱑,᱓᱖᱔), ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ (᱑,᱙᱑᱔), ᱯᱚᱫᱤᱢᱟ (᱑,᱕᱔᱘), ᱛᱮᱞᱜᱟ ᱪᱷᱟᱨᱤ (᱓,᱔᱒᱑)।<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱓᱐,᱖᱓᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱘᱗.᱘᱔) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱗᱐,᱘᱖᱓ (᱙᱓.᱗᱖%) ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱕᱙,᱗᱗᱖ (᱘᱑.᱗᱒%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census2011/>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱘᱗.᱐᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census3-2011>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/census/district/19-purba-medinipur.html |title = Purba Medinipur (East Midnapore) District: Census 2011 data | work= 2016 Digital Trends |publisher= Census Population 2015 Data | access-date = 27 June 2016}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/census/state/districtlist/west+bengal.html |title = Districts of West Bengal | work= High Literacy |publisher= Census Population 2015 Data | access-date = 27 June 2016}}</ref>᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚ ᱘᱗.᱐᱒% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census3-2011/> ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.census2011.co.in/census/state/districtlist/west+bengal.html |title = Districts of West Bengal | work= High Literacy |publisher= Census Population 2015 Data | access-date = 27 June 2016}}</ref>
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=left
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|86.88}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|12.93}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.19}}
}}
{{Pie chart
|caption = ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="languages"/>
|label1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value1 = 95.64 |color1 = orchid
|label2 = [[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱰᱤᱭᱟᱹ]] |value2 = 2.67 |color2 = saddlebrown
|label3 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ |value3 = 1.69 |color3 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱙᱕.᱖᱔% ᱫᱚ [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱟᱨ ᱒.᱖᱗% ᱫᱚ [[ᱳᱰᱤᱭᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱰᱤᱭᱟᱹ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱚᱲᱼᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name="languages">{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10226/download/13338/DDW-C16-STMT-MDDS-1900.XLSX |website=www.censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
{{ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ–ᱠᱷᱚᱲᱚᱜᱽᱯᱩᱨ ᱞᱟᱭᱤᱱ|collapse=y}}
ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱟᱨ ᱴᱤᱠᱨᱟ ᱫᱚ [[ᱦᱟᱵᱽᱲᱟ-ᱠᱷᱚᱲᱚᱜᱽᱯᱩᱨ ᱞᱟᱭᱤᱱ|ᱛᱚᱢᱞᱩᱠ-ᱫᱤᱜᱷᱟ ᱞᱟᱭᱤᱱ]] ᱨᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱒᱐᱐᱓-᱐᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{cite web | url = http://indiarailinfo.com/train/timetable/santragachi-digha-emu-68689/7751/1725/1728 | title = 68689 Santragachi-Digha EMU | work= Time Table | publisher = indiarailinfo |access-date = 30 March 2017}}</ref><ref>{{cite web| url = http://www.ser.indianrailways.gov.in/uploads/files/1427346652869-BNR%20history.pdf |title = Year of construction of important BG lines |work= History | publisher= South Eastern Railway | access-date = 1 July 2016}}</ref>
ᱡᱷᱟᱞᱫᱟ ([[ᱯᱩᱨᱩᱞᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮ) ᱟᱨ ᱫᱤᱜᱷᱟ (ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ) ᱡᱚᱲᱟᱣᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱔ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.wbtrafficpolice.com/state-highways.php |title = List of State Highways in West Bengal | publisher= West Bengal Traffic Police | access-date = 10 November 2016}}</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱓-᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱒᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱖,᱖᱖᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱘᱗᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱒,᱗᱕᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱗,᱐᱐᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ, ᱑᱓᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱓᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱚᱠᱟ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱜᱮ ᱵᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱒᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱓᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1919_PART_A_DCHB_PURBA%20MEDINIPUR.pdf| title = District Census Handbook, Purba Mednipur, 2011, Series 20, Part XII A | work = Page 1091-92, Appendix I A: Villages by number of Primary Schools and Appendix I B: Villages by Primary, Middle and Secondary Schools | publisher = Directorate of Census Operations, West Bengal. | access-date = 30 March 2019}}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ, ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ, ᱯᱮᱭᱟ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱟᱨ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱱᱤᱡᱮ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱜᱩᱴ ᱙᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱨ ᱑᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱰᱚᱠᱴᱚᱨ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱒᱕ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱠᱚᱞᱭᱟᱬ ᱡᱚᱜᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱥᱟᱫᱷᱟᱨᱚᱱ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ (᱕᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱟᱨ [[ᱫᱤᱜᱷᱟ]] ᱨᱮ ᱫᱤᱜᱷᱟ ᱚᱜᱷᱳᱨ ᱠᱟᱢᱤᱱᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ (᱑᱕ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱫᱚ ᱨᱟᱢᱱᱚᱜᱚᱨ ᱑ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱪᱚᱱᱫᱚᱱᱯᱩᱨ (᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ), ᱜᱳᱵᱽᱨᱟ (ᱵᱮᱰ ᱟᱜ), ᱥᱟᱫᱤᱦᱟᱴ (᱖ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱟᱨ ᱯᱤᱪᱵᱚᱱᱤ, ᱯᱤᱳ ᱪᱷᱳᱞᱠᱷᱳᱞᱟ (᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱨᱮ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.wbhealth.gov.in/ | title = Health & Family Welfare Department | work = Health Statistics | publisher = Government of West Bengal | access-date = 27 March 2019 | archive-date = 28 October 2021 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211028134305/https://qphs.fs.quoracdn.net/main-qimg-99a499ee367f0c1530476c81086270c8 | url-status = dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱢᱮᱫᱤᱱᱤᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
tuziox1uflt9mayn2g9egsnarkk44vk
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
23384
160798
150640
2024-12-02T08:08:27Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160798
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| image_map = Kharibari in Darjeeling (West Bengal).svg
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|26.5719472|N|88.1474304|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| subdivision_type2 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 144.88
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = 109,251
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] -->
| postal_code =
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank1_info_sec1 = [[ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ]]
| blank2_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱯᱷᱟᱸᱥᱤᱫᱮᱣᱟ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱯᱷᱟᱸᱥᱤᱫᱮᱣᱟ]]
| website = {{URL|darjeeling.gov.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮ [[ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱞᱤᱜᱩᱲᱤ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ {{coord|26.5719472|N|88.1474304|E|format=dms|}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱱᱚᱠᱥᱟᱞᱵᱟᱲᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱱᱚᱠᱥᱟᱞᱵᱟᱲᱤ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱯᱷᱟᱸᱥᱤᱫᱮᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱷᱟᱸᱥᱤᱫᱮᱣᱟ]] ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱠᱤᱥᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱤᱥᱟᱱᱜᱚᱸᱡᱽ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱠᱩᱨᱜᱚᱸᱡᱽ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱨᱟᱸᱛ ᱮᱞ ᱑ ᱨᱮ ᱡᱷᱟᱯᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1901_PART_A_DCHB_DARJILING.pdf | title = District Census Handbook, Darjeeling, Series 20, Part XII A, 2011 Census of India| work= Map of Darjeeling district on the fifth page| publisher = Directorate of Census Operations, West Bengal |access-date = 12 February 2020}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.mapsofindia.com/maps/bihar/tehsil/kishanganj.html | title = Tehsil Map of Kishenganj| publisher = Maps of India |access-date = 12 February 2020}}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.stat.go.jp/info/meetings/nepal/pdf/findexmap.pdf| title = Map of Nepal by district | publisher = Nepal|access-date = 12 February 2020}}</ref>
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱑᱔᱔.᱘᱘ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱥᱟᱢᱤᱛᱤ, ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ, ᱗᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱥᱚᱸᱥᱚᱫᱽ (ᱟᱹᱛᱩ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ), ᱗᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱣᱡᱟ ᱟᱨ ᱗᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web |url = http://wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |title = District Statistical Handbook 2013 Darjeeling |work = Tables 2.1, 2.2 |publisher = Department of Statistics and Programme Implementation, Government of West Bengal |access-date = 12 February 2020 |archive-date = 21 January 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20190121045803/http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |url-status = dead }}</ref><ref name=census2001>{{cite web| url = http://web.cmc.net.in/wbcensus/DataTables/02/Table4_1.htm| title = Provisional Population Totals, West Bengal , Table 4| publisher = Census Commissioner of India| work = Census of India 2001, Darjeeling district (01)| access-date = 12 February 2020| url-status=dead| archive-url = https://web.archive.org/web/20110719040244/http://web.cmc.net.in/wbcensus/DataTables/02/Table4_1.htm| archive-date = 19 July 2011| df = dmy-all}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ [[ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1901_PART_A_DCHB_DARJILING.pdf |title = District Census Handbook: Darjiling | work= Map of District Darjiling with CD block HQs and Police Stations (on the fifth page) |publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal, 2011 | access-date = 12 February 2020 }}</ref>
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱟᱸᱪᱟᱭᱟᱛ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ: ᱵᱤᱱᱱᱟᱵᱟᱲᱤ, ᱵᱩᱨᱟᱜᱚᱸᱡᱽ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ-ᱯᱟᱹᱱᱤᱥᱟᱞᱤ ᱟᱨ ᱨᱟᱹᱱᱤᱜᱚᱸᱡᱽ-ᱯᱟᱹᱱᱤᱥᱟᱞᱤ ᱾<ref>{{cite web | url = http://darjeeling.gov.in/misc/District-Detail.pdf | title = Egiye Bangla Darjeeling | work= Miscellaneous - District Detail| publisher = District administration |access-date = 12 February 2020}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱐᱙,᱒᱕᱑ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱙᱗,᱓᱙᱙ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱑᱑,᱘᱕᱒ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱕᱕,᱖᱗᱑ (᱕᱑%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱕᱓,᱕᱘᱐ (᱔᱙%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱐-᱖ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱮᱨ ᱠᱚᱫᱚ ᱑᱔,᱙᱓᱑ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱕᱘,᱕᱗᱐ (᱕᱓.᱖᱑%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱒᱑,᱒᱖᱒ (᱑᱙.᱔᱖%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-WB.html |title = CD block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= 2011 census: West Bengal – District-wise CD blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 12 February 2020}}</ref>
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): [[ᱥᱭᱟᱢᱫᱷᱚᱱ]] (᱕,᱑᱙᱒) ᱟᱨ [[ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ]] (᱖,᱖᱖᱐) ᱾<ref name=census2011/>
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱟᱜ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱩᱛᱛᱚᱨ ᱨᱟᱢᱫᱷᱚᱱ (᱖,᱘᱙᱒), ᱜᱚᱱᱰᱟᱜᱚᱞ (᱔,᱓᱖᱓) ᱟᱨ ᱯᱚᱴᱟᱨᱟᱢ (᱔,᱑᱔᱑) ᱾<ref name=census2011/>
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ): ᱵᱩᱨᱟᱜᱚᱸᱡᱟ (᱖᱑᱖) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱖᱓,᱕᱔᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱖᱗.᱓᱗%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱓᱖,᱕᱖᱕ (᱗᱖.᱐᱐%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱒᱖,᱙᱗᱕ (᱕᱘.᱓᱗%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱑᱗.᱖᱓% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census2011/>
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="religion"/>
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|91.01}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|Green|4.59}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|3.70}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.70}}
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱨᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱙᱙,᱔᱓᱐ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩᱣᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱙᱑.᱐᱑% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱕,᱐᱑᱒ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩᱣᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔.᱕᱙% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱔,᱐᱔᱗ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩᱣᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱓.᱗᱐% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱓᱙᱑ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩᱣᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱐.᱓᱖% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱓᱗᱑ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩᱣᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱐.᱓᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="religion">{{Cite web |date=2011 |title=Table C-01 Population by Religion: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/11396/download/14509/DDW19C-01%20MDDS.XLS |website=censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
{{Pie chart
|caption = ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="languages"/>
|label1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value1 = 36.67 |color1 = orchid
|label2 = [[ᱠᱚᱪ ᱨᱟᱡᱽᱵᱟᱝᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱨᱟᱡᱽᱵᱚᱝᱥᱤ]] |value2 = 26.06 |color2 = plum
|label3 = [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] |value3 = 8.05 |color3 = orange
|label4 = [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]] |value4 = 7.44 |color4 = darkturquoise
|label5 = [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ]] |value5 = 7.34 |color5 = salmon
|label6 = [[ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ]] |value6 = 4.35 |color6 = red
|label7 = [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱩᱠᱷ]] |value7 = 3.70 |color7 = mediumseagreen
|label8 = 'ᱮᱴᱟᱜ' ᱵᱟᱝᱞᱟ |value8 = 1.85 |color8 = mediumpurple
|label9 = [[ᱵᱷᱳᱡᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱳᱡᱽᱯᱩᱨᱤ]] |value9 = 1.42 |color9 = gold
|label10 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ|value10 = 3.12 |color10 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱓᱖.᱖᱗% ᱫᱚ [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], ᱒᱖.᱐᱖% ᱫᱚ [[ᱠᱚᱪ ᱨᱟᱡᱽᱵᱟᱝᱥᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱨᱟᱡᱽᱵᱚᱝᱥᱤ]], ᱘.᱐᱕% ᱫᱚ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]], ᱗.᱔᱔% [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], ᱗.᱓᱔% [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ]], ᱔.᱓᱕% [[ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ]], ᱓.᱗᱐% [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱩᱠᱷ]] ᱟᱨ ᱑.᱔᱒% [[ᱵᱷᱳᱡᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱷᱳᱡᱽᱯᱩᱨᱤ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱚᱲᱼᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱑.᱘᱕% ᱫᱚ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱵᱷᱤᱛᱤᱨ 'ᱮᱴᱟᱜ' ᱨᱚᱲ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱨᱤᱠᱚᱨᱰ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="languages">{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10226/download/13338/DDW-C16-STMT-MDDS-1900.XLSX |website=www.censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
===ᱵᱮᱸᱠᱤᱝ===
᱒᱐᱑᱒-᱑᱓ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱵᱮᱸᱠ ᱟᱨ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱜᱨᱟᱢᱤᱬ ᱵᱮᱸᱠ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱯᱷᱤᱥ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱦᱮᱡ ᱥᱮᱱ==
ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱑᱒ ᱫᱚ ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.wbtrafficpolice.com/state-highways.php |title = List of State Highways in West Bengal | publisher= West Bengal Traffic Police | access-date = 21 February 2020}}</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱒-᱑᱓ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱐᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱮᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱒,᱐᱐᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱑,᱔᱙᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱒,᱕᱐᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱩᱱᱩᱥᱩᱞ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱨᱮ ᱑᱐,᱐᱔᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ, ᱗᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱜᱮ ᱵᱟᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱒᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱯᱨᱟᱭᱢᱮᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱑᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱮᱨᱤ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱠᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱥᱮᱠᱮᱱᱰᱟᱨᱤ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1901_PART_A_DCHB_DARJILING.pdf| title = District Census Handbook, Darjiling, 2011, Series 20, Part XII A | work = Page 394, Appendix I A: Villages by number of Primary Schools and Appendix I B: Villages by Primary, Middle and Secondary Schools | publisher = Directorate of Census Operations, West Bengal. | access-date = 12 February 2020}}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
᱒᱐᱑᱓ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱫᱮᱦᱟᱛ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ, ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱯᱨᱟᱭᱢᱮᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱟᱨ ᱱᱤᱡᱮ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ ᱚᱲᱟᱜ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱜᱩᱴ ᱔᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱨ ᱑᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱰᱚᱠᱴᱚᱨ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱑᱑ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱠᱚᱞᱭᱟᱬ ᱡᱚᱜᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱠᱚᱞᱭᱟᱬ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱜᱨᱟᱢᱤᱬ ᱟᱥᱯᱟᱛᱟᱞ, ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱨᱮ ᱓᱔ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ, ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ ᱠᱷᱚᱲᱤᱵᱟᱲᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱨᱚᱝᱜᱟᱞᱤ (᱖ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱟᱨ ᱵᱚᱛᱟᱥᱤ (᱑᱐ ᱵᱮᱰ ᱟᱜ) ᱨᱮ ᱯᱨᱟᱭᱢᱮᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url =https://www.wbhealth.gov.in/other_files/RH.pdf | title =Health & Family Welfare Department | work =Health Statistics – Rural Hospitals | publisher =Government of West Bengal | access-date =28 February 2020 | archive-date =8 October 2022 | archive-url =https://web.archive.org/web/20221008143352/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/RH.pdf | url-status =dead }}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.wbhealth.gov.in/other_files/PHC.pdf | title = Health & Family Welfare Department | work = Health Statistics – Primary Health Centres | publisher = Government of West Bengal | access-date = 28 February 2020 | archive-date = 21 April 2018 | archive-url = https://web.archive.org/web/20180421215645/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/PHC.pdf | url-status = dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* {{Wikivoyage-inline|ᱥᱤᱞᱤᱜᱩᱲᱤ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱫᱟᱨᱡᱤᱞᱤᱝ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
qxd4oxx0q3tul303bg3rk3l0tgabztj
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ
0
23870
160751
150624
2024-12-02T01:02:44Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160751
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ
| other_name =
| nickname =
| settlement_type = ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| image_map = Gangarampur in Dakshin Dinajpur (West Bengal).svg
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|25.40|N|88.52|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| subdivision_type2 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ|ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
| subdivision_name2 = [[ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ]]
| established_title = <!-- ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type = [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]]
| governing_body =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 = 315.60
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = 237628
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ
| demographics1_title1 = ᱟᱹᱢᱟᱹᱞᱮᱛ
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = <!-- [[Postal Index Number|PIN]] -->
| postal_code =
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = [[ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank1_info_sec1 = [[ᱵᱟᱞᱩᱨᱜᱷᱟᱴ ᱞᱳᱠᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱵᱟᱞᱩᱨᱜᱷᱟᱴ]]
| blank2_name_sec1 = [[ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ]] ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ
| blank2_info_sec1 = [[ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ]], [[ᱠᱩᱥᱢᱟᱱᱰᱤ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱴᱚᱴᱷᱟ|ᱠᱩᱥᱢᱟᱱᱰᱤ]]
| website = {{URL|ddinajpur.nic.in/}}
| footnotes =
}}
'''ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ [[ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱯᱚᱱᱚᱛ]] [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱨᱮ [[ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱡᱚᱜᱚ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱠᱷᱚᱸᱰᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ {{coord|25.40|N|88.52|E|format=dms|}} ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱤᱨᱟᱞ ᱟᱨ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱥᱟᱫᱟᱨ ᱩᱯᱚᱡᱮᱞᱟ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱠᱩᱢᱟᱨᱜᱚᱸᱡᱽ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱩᱢᱟᱨᱜᱚᱸᱡᱽ]] ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱛᱚᱯᱚᱱ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱛᱚᱯᱚᱱ]] ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ, ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱚᱝᱥᱤᱦᱟᱨᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱚᱝᱥᱤᱦᱟᱨᱤ]] ᱟᱨ [[ᱠᱩᱥᱢᱟᱱᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱩᱥᱢᱟᱱᱰᱤ]] ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1905_PART_A_DCHB_DAKSHIN%20DINAJPUR.pdf |title = District Census Handbook 2011 Dakshin Dinajpur | work= Map of Dakshin Dinajpur|publisher= Directorate of Census Operations | access-date = 24 November 2018}}</ref><ref>{{cite web| url =http://en.banglapedia.org/index.php?title=Biral_Upazila |title = Biral Upazila|publisher= Banglapedia | access-date = 24 November 2018}}</ref><ref>{{cite web| url = http://en.banglapedia.org/index.php?title=Dinajpur_Sadar_Upazila |title =Dinajpur Sadar Upazila |publisher= Banglapedia | access-date = 24 November 2018}}</ref>
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱨᱟᱹᱞ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱛᱩᱨᱩᱭ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ-ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱪᱷᱤᱰᱨᱟᱯᱩᱨᱤ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱔,᱐᱙᱖ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱤᱧᱚᱛ-ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒,᱒᱑᱖ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱑᱑,᱐᱐᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱮᱦᱮᱨ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://www.telegraphindia.com/7-days/living-on-the-edge/cid/1313943 |title = Living on the Edge |publisher= The Telegraph, 14 June 2015 | access-date = 29 November 2018 }}</ref> ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱕᱒ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://ddinajpur.nic.in/rsvy/background/background.htm |title = Chapter:Background |publisher= District authorities| access-date = 29 November 2018 }}</ref>
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱓᱑᱕.᱕᱒nbsp;ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ<sup>᱒</sup> ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱫᱚ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱥᱚᱢᱤᱛᱤ, ᱑᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ, ᱑᱖᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢ ᱥᱚᱝᱥᱚᱫ (ᱜᱨᱟᱢ ᱵᱟᱹᱭᱥᱤ), ᱒᱐᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱢᱚᱣᱡᱟ ᱟᱨ ᱑᱙᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱟᱥᱟ ᱟᱠᱟᱱ ᱟᱹᱛᱩ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ [[ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ#ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ]] ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=statisticalhandbook1>{{cite web |url = http://wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |title = District Statistical Handbook 2014 Dakshin Dinajpur |work = Tables 2.1, 2.2 |publisher = Department of Statistics and Programme Implementation, Government of West Bengal |access-date = 24 November 2018 |archive-date = 21 January 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20190121045803/http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook |url-status = dead }}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱫᱚ ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1905_PART_A_DCHB_DAKSHIN%20DINAJPUR.pdf |title = District Census Handbook: Dakshin Dinajpur, Series 20 Part XII A | work= Map of Dakshin Dinajpur with CD Block HQs and Police Stations (on the fourth page) |publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal, 2011 | access-date = 24 November 2018 }}</ref><ref>{{cite web | url = http://wbpublibnet.gov.in/node/2101 | title = BDO Offices under Dakshin Dinajpur District | work = Department of Mass Education Extension & Library Services, Government of West Bengal | publisher = West Bengal Public Library Network | access-date = 24 November 2018 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181102024551/http://wbpublibnet.gov.in/node/2101 | archive-date = 2 November 2018 | url-status = dead }}</ref>
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ/ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱥᱚᱢᱤᱛᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱨᱟᱢ ᱯᱚᱧᱪᱟᱭᱚᱛ ᱠᱚᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ: ᱟᱥᱳᱠᱜᱨᱟᱢ, ᱵᱚᱥᱩᱨᱤᱭᱟ, ᱵᱮᱞᱵᱟᱨᱤ ᱑, ᱵᱮᱞᱵᱟᱨᱤ ᱒, ᱪᱟᱞᱩᱱ, ᱫᱟᱢᱫᱟᱢᱟ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱜᱤᱨᱯᱩᱨ, ᱱᱚᱱᱫᱚᱱᱯᱩᱨ, ᱥᱩᱠᱫᱮᱵᱽᱯᱩᱨ ᱟᱨ ᱩᱫᱚᱭ ᱾<ref>{{cite web| url = http://wbprd.gov.in/HtmlPage/PANCHAYATS.aspx |title = Directory of District, Subdivision, Panchayat Samiti/ Block and Gram Panchayats in West Bengal |work = Dakshin Dinajpur district - Revised in March 2008 | publisher= Panchayats and Rural Development Department, Government of West Bengal | access-date = 30 November 2018}}</ref>
==ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ==
===ᱦᱚᱲ ᱮᱞ===
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒᱓᱗,᱖᱒᱘ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱓᱐,᱖᱑᱒ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱗,᱐᱑᱖ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱑᱒᱒,᱙᱔᱑ (᱕᱒%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱑᱑᱔,᱖᱘᱗ (᱔᱘%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱒᱙,᱙᱑᱔ ᱾ ᱜᱮᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱗᱒,᱒᱖᱒ (᱓᱐.᱔᱑%) ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱓᱐᱗ (᱐.᱑᱓%) ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=census2011>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/cdb_pca_census/Houselisting-housing-WB.html |title = C.D. Block Wise Primary Census Abstract Data(PCA) | work= West Bengal – District-wise CD Blocks|publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | access-date = 20 November 2018}}</ref>
᱒᱐᱐᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱜᱟᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒᱐᱖,᱖᱒᱑ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱐᱖,᱔᱘᱗ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱑᱐᱐,᱑᱓᱔ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱙᱑-᱒᱐᱐᱑ ᱥᱟᱞ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑.᱐᱓% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱒᱒.᱑᱑% ᱾<ref>{{cite web|url=http://web.cmc.net.in/wbcensus/DataTables/02/Table4_5.htm |title=Provisional Population Totals, West Bengal , Table 4 |publisher=Census Commissioner of India |work=Census of India 2001, Dakshin Dinajpur district (05) |access-date= 30 November 2018 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719040835/http://web.cmc.net.in/wbcensus/DataTables/02/Table4_5.htm |archive-date=2011-07-19 }}</ref>
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ (᱒᱐᱑᱑ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ ᱠᱷᱟᱴᱚ ᱨᱮ): [[ᱜᱚᱯᱟᱞᱯᱩᱨ, ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ|ᱜᱚᱯᱟᱞᱯᱩᱨ]] (᱗,᱐᱑᱖) ᱾<ref name=census2011/>
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱔,᱐᱐᱐+ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱥᱟᱶ) (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱠᱷᱟᱴᱚ ᱨᱮ): ᱠᱟᱴᱚᱞᱦᱟᱴ ᱦᱳᱥᱮᱱᱯᱩᱨ (᱔,᱐᱖᱘), ᱱᱟᱨᱟᱭᱚᱱᱯᱩᱨ (᱕,᱘᱘᱓), ᱥᱩᱠᱫᱮᱵᱽᱯᱩᱨ (᱕,᱑᱑᱕), ᱯᱟᱴᱟᱱ (᱕,᱑᱒᱗), [[ᱡᱚᱭᱯᱩᱨ]] (᱗,᱙᱒᱘) ᱟᱨ ᱵᱮᱞᱵᱟᱨᱤ (᱗,᱒᱑᱖) ᱾<ref name=census2011/>
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱴᱟᱜ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱠᱷᱟᱴᱚ ᱨᱮ): ᱟᱥᱚᱠᱜᱨᱟᱢ (᱒,᱖᱓᱒), ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ (᱑,᱓᱙᱖), ᱪᱟᱞᱩᱱᱟ (᱒,᱕᱒᱗), ᱩᱫᱚᱭ (᱑,᱔᱘᱑), ᱡᱟᱦᱟᱸᱜᱤᱨᱯᱩᱨ (᱒,᱕᱖᱐) ᱟᱨ ᱱᱟᱱᱫᱟᱱᱯᱩᱨ (᱑,᱖᱒᱖) ᱾<ref name=census2011/>
===ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ===
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱔᱘,᱔᱑᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ (᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱗᱑.᱔᱕%) ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱸᱰᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱘᱒,᱘᱐᱓ (᱗᱗.᱐᱓%) ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱖᱕,᱖᱑᱐ (᱖᱕.᱔᱗%) ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ (ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ) ᱫᱚ ᱑᱑.᱕᱖% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=census2011/>
{{ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ|collapsible=y}}
===ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱟᱨ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ===
{{bar box
|title=ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="religion"/>
|titlebar=#FCD116
|left1=
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[ᱦᱤᱱᱫᱩ]]|darkorange|63.53}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|34.66}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|1.65}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱵᱟᱭ ᱞᱟᱹᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ|black|0.16}}
}}
᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱥᱴᱟᱴᱤᱥᱴᱤᱠ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ: ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ (ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱱᱚᱞ ᱠᱚ ᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ), ᱒᱐᱐᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱨᱮ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ, ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱓᱑,᱕᱔᱙ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱖᱓.᱖᱖% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱗᱑,᱑᱖᱔ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩ ᱫᱚ ᱓᱔.᱔᱔% ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱓,᱕᱖᱒ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱑.᱗᱒% ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱫᱚ ᱓᱖᱕ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱱᱩᱠᱩ ᱫᱚ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱐.᱑᱖% ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook| title = District Statistical Handbook Dakshin Dinajpur 2014| work = Table 2.10 (a)| publisher = Department of Planning and Statistics, Government of West Bengal| access-date = 27 November 2018| archive-date = 21 January 2019| archive-url = https://web.archive.org/web/20190121045803/http://www.wbpspm.gov.in/publications/District%20Statistical%20Handbook| url-status = dead}}</ref> ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱨᱮ, ᱑᱕᱐,᱙᱖᱒ (᱕᱐.᱑᱙%) ᱫᱚ ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱟᱨ ᱘᱒,᱓᱖᱐ (᱓᱔.᱖᱖%) ᱫᱚ ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱓,᱙᱑᱗ ᱫᱚ ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="religion">{{Cite web |date=2011 |title=Table C-01 Population by Religion: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/11396/download/14509/DDW19C-01%20MDDS.XLS |website=censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ: ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ, ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱗᱓.᱕% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱒᱔.᱖% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱙᱖᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱕᱙.᱙% ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱠᱟᱛᱮ ᱒᱐᱐᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱗᱔.᱐% ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱗᱓.᱕% ᱦᱩᱭ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱙᱖᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱓᱙.᱔% ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐᱐᱑ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱒᱔.᱐% ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱠᱚᱢ ᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱒᱔.᱖% ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1905_PART_A_DCHB_DAKSHIN%20DINAJPUR.pdf |title = District Census Handbook Dakshin Dinajpur, Series 20, Part XII A | work= Census of India 2011, Page 43: Religion |publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal | access-date = 27 November 2018}}</ref>
{{Pie chart
|caption = ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱑᱑)<ref name="languages"/>
|label1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]] |value1 = 86.85 |color1 = orchid
|label2 = [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]] |value2 = 8.79 |color2 = darkturquoise
|label3 = [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱩᱠᱷ]] |value3 = 1.31 |color3 = mediumseagreen
|label4 = [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ]] |value4 = 1.03 |color4 = salmon
|label5 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟᱜ|value5 = 2.02 |color5 = grey
}}
᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ, ᱘᱖.᱘᱕% ᱦᱚᱲ ᱫᱚ [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], ᱘.᱗᱙% ᱫᱚ [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], ᱑.᱓᱑% ᱫᱚ [[ᱠᱩᱨᱩᱠᱷ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱠᱩᱲᱩᱠᱷ]] ᱟᱨ ᱑.᱐᱓% ᱫᱚ [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱫᱽᱨᱤ]] ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱚᱲᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name="languages">{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: West Bengal |url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10226/download/13338/DDW-C16-STMT-MDDS-1900.XLSX |website=www.censusindia.gov.in |publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}}</ref>
==ᱠᱟᱹᱣᱰᱤ ᱟᱹᱨᱤ==
===ᱵᱮᱸᱠᱤᱝ===
᱒᱐᱑᱓-᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱮᱯᱟᱨ ᱵᱮᱸᱠ ᱟᱨ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱨᱟᱢᱤᱬ ᱵᱮᱸᱠ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱯᱷᱤᱥ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱥᱟᱜᱟᱲᱚᱢ==
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱰᱷᱚᱝᱜᱟ ᱥᱮᱵᱟ ᱟᱨ ᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ/ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱵᱟᱥ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
[[ᱮᱠᱟᱞᱚᱠᱷᱤ-ᱵᱟᱞᱩᱨᱜᱷᱟᱴ ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱞᱟᱭᱤᱱ]] ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ [[ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ]] ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = https://indiarailinfo.com/train/-train-malda-town-balurghat-passenger-55421/14243/441/1899 | title= 55721x->55421 Malda Town-Balurghat Passenger | work= Time Table |publisher= India Rail Info | access-date = 30 November 2018}}</ref>
ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱑᱐ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=police>{{cite web| url = http://www.wbtrafficpolice.com/state-highways.php |title = List of State Highways in West Bengal | publisher= West Bengal Traffic Police | access-date = 2 October 2018}}</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
᱒᱐᱑᱓-᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱓᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱟᱥᱲᱟ ᱨᱮ ᱑᱒,᱖᱗᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ, ᱑᱕᱗᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱑᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ, ᱒᱒,᱒᱒᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱟᱭ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱟᱨ ᱒᱕,᱕᱒᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱟᱭ ᱤᱥᱠᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱐᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱮᱞ/ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱦᱚᱨᱟ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱟᱨ ᱙,᱔᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱯᱟᱹᱴᱷᱩᱣᱟᱹ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱵᱤᱥᱮᱥ ᱟᱨ ᱵᱟᱝ-ᱯᱚᱨᱢᱟᱞ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱒᱙᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱨᱮ (ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱦᱨᱮ) ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱡᱮᱢᱚᱱ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱞᱮᱡᱽ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱕,᱒᱘᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱑᱙᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱟᱥᱟ ᱟᱠᱟᱱ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱕᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱥᱲᱟ ᱜᱮ ᱵᱟᱹᱱᱩᱜᱼᱟ, ᱒᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱑ ᱴᱟᱹᱝ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱒᱙ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱑ ᱴᱟᱹᱝ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱑ ᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱑᱘ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱑ ᱴᱟᱹᱝ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱟᱨ ᱑ ᱴᱟᱹᱝ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱟᱥᱲᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web | url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1905_PART_A_DCHB_DAKSHIN%20DINAJPUR.pdf | title = District Census Handbook, Dakshin Dinajpur, 2011, Series 20, Part XII A | work = Page 595, Appendix I A: Villages by number of Primary Schools and Appendix I B: Villages by Primary, Middle and Secondary Schools, 2011 | publisher = Directorate of Census Operations, West Bengal. | access-date = 30 November 2018}}</ref>
==ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ==
᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ, ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱟᱨ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱯᱨᱟᱭᱵᱷᱮᱴ/ᱮᱱᱡᱤᱳ ᱱᱚᱨᱥᱤᱝ ᱚᱲᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱓᱗ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱮᱰ ᱟᱨ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱰᱟᱠᱴᱚᱨ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ (ᱯᱨᱟᱭᱵᱷᱮᱴ ᱵᱮᱰ ᱪᱷᱟᱰᱟ ᱠᱟᱛᱮ) ᱾ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱫᱚ ᱓᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱠᱟᱹᱣᱰᱤᱟᱹᱨᱤ ᱡᱚᱜᱚ-ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱯᱳ ᱵᱟᱱᱥᱟᱜᱚᱨ ᱨᱮ ᱢᱚᱛᱷᱩᱨᱟᱯᱩᱨ (ᱪᱮᱞᱚᱱ) ᱵᱞᱚᱠ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ (᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱮᱰ ᱥᱟᱶ) ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ ᱥᱤᱰᱤ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱢᱩᱬ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱩᱵᱤᱫᱷᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱟᱨᱵᱟᱢᱚᱝᱞᱟ (ᱵᱟᱱᱥᱩᱨᱤᱭᱟ) PHC ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱨᱟᱭᱢᱟᱨᱤ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ (᱑᱐ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱮᱰ ᱥᱟᱶ) ᱾<ref>{{cite web | url = https://www.wbhealth.gov.in/ | title = Health & Family Welfare Department | work = Health Statistics | publisher = Government of West Bengal | access-date = 7 December 2018 | archive-date = 28 October 2021 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211028134305/https://qphs.fs.quoracdn.net/main-qimg-99a499ee367f0c1530476c81086270c8 | url-status = dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱮᱛᱚᱢ ᱫᱤᱱᱟᱡᱽᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱶᱛᱟ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱵᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱜᱚᱝᱜᱟᱨᱟᱢᱯᱩᱨ]]
32eik6o2db37404b4y8d4f839mm3bl0
ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱦᱚᱲ
0
24410
160715
152127
2024-12-01T13:11:19Z
Pywikisat
8643
/* ᱥᱟ.ᱠᱷᱭᱟ.ᱛ */
160715
wikitext
text/x-wiki
ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱡᱟᱹᱛᱤ ([[ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱪᱟᱠᱢᱟ]]: 𑄌𑄋𑄴𑄟𑄳𑄦; [[ᱵᱚᱨᱢᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱚᱨᱢᱤ]]: သက္ကမ,ဒိုင်းနက်လူမျို), ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱩᱯᱢᱟᱦᱟᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱨᱩᱵᱽ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱟᱢᱟᱝ [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱤᱛᱛᱟᱜᱚᱝ ᱦᱤᱞ ᱴᱨᱮᱠᱴᱥ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ ᱟᱨ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱢᱤᱡᱚᱨᱟᱢ]] (ᱪᱟᱠᱢᱟ [[ᱚᱴᱚᱱᱚᱢᱚᱥ ᱰᱤᱥᱴᱨᱤᱠᱴ]]) ᱨᱮᱱ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ᱾ [[ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱴᱟᱜ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱚᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱚᱨᱩᱬᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮ ᱖᱐,᱐᱐᱐ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱚᱯᱛᱟᱭ ᱰᱮᱢ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱑᱙᱖᱔ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱱᱚᱸᱰᱮ ᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱮᱴᱟᱜ ᱗᱙,᱐᱐᱐ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱫᱚ [[ᱛᱨᱤᱯᱩᱨᱟ]], [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱟᱨ ᱒᱐,᱐᱐᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱓᱐,᱐᱐᱐ ᱫᱚ [[ᱟᱥᱟᱢ]], ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾
{{short description|Ethnic group from the Indian subcontinent}}
{{EngvarB|date=May 2023}}
{{Use dmy dates|date=February 2022}}
{{Infobox ethnic group
| group = Chakma
| native_name = 𑄌𑄋𑄴𑄟𑄳𑄦
| native_name_lang = ccp
| image =
| image_caption = Chakma women in tribal attires [[Pinon & Hadi]]
| total = {{approx|790,000}}
| total_year = 2011–2021
| total_source = <!-- source of total population; may be ''census'' or ''estimate'' -->
| total_ref =
| genealogy =
| regions = [[Bangladesh]],<ref name="LoC1990">{{cite book |title=Library of Congress Subject Headings |url=https://books.google.com/books?id=aswHhUQG4okC&pg=PA709 |year=1990 |volume=I |edition=13th |publisher=Cataloging Distribution Service, Library of Congress |page=709}}</ref> [[India]]<ref name="LoC1990" /> and [[Myanmar]]
| region1 = {{flag|Bangladesh}}
| pop1 = 483,299 (2021)
| ref1 = <ref>{{Cite web|url=http://bbs.portal.gov.bd/sites/default/files/files/bbs.portal.gov.bd/page/b343a8b4_956b_45ca_872f_4cf9b2f1a6e0/2022-07-28-14-31-b21f81d1c15171f1770c661020381666.pdf|title=Table 1.4 Ethnic Population by Group and Sex|year=2021|publisher=Bangladesh Bureau of Statistics|page=33|language=bn|access-date=9 September 2023|archive-date=13 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220813235827/https://bbs.portal.gov.bd/sites/default/files/files/bbs.portal.gov.bd/page/b343a8b4_956b_45ca_872f_4cf9b2f1a6e0/2022-07-28-14-31-b21f81d1c15171f1770c661020381666.pdf|url-status=dead}}</ref>
| region2 = {{flag|India}}
| pop2 = 228,281 (2011)
| ref2 = <ref>{{Cite web |title=Table C-16 Population by Mother Tongue: India|url=https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10191/download/13303/DDW-C16-STMT-MDDS-0000.XLSX|website=www.censusindia.gov.in|publisher=[[Registrar General and Census Commissioner of India]]}} See 'Chakma'. Since Chakma are not recorded as an ethnicity in all states where they live (such as Arunachal Pradesh) language is the best method to estimate their population in India.</ref>
| region3 = {{flag|Myanmar}}
| pop3 = {{approx|80,000}}
| languages = [[Chakma language|Chakma]]
| religions = [[File:Dharma Wheel (2).svg|16px]] [[Theravada Buddhism]]|
| related = [[Daingnet people|Daingnet]], [[Tanchangya people|Tanchangya]], [[Rakhine people|Rakhine]], [[Bamar people|Bamar]]
}}
[[File:Chattogram Division districts map.png|thumb|450x450px|Colour-coded map of the districts of [[Chittagong Division]] in Bangladesh, including the Chittagong Hill Tracts on the easternmost border to India and Myanmar. |alt=]]
[[File:Portuguese map of CHT.jpg|thumb|Portuguese map of Chittagong Hill Tracts. ''Chacomas'' on the Eastern bank of the river Karnaphuli and Arracan (present [[Rakhine State]] of [[Myanmar]]) can be seen on the extreme right]]
==ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱜᱟᱵᱟᱱ==
ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱥᱟᱸᱥᱠᱨᱤᱛ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱥᱠᱟᱴᱤᱢᱟᱱᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱮᱡ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱮᱱᱮᱛ ᱫᱚ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱾ ᱵᱟᱜᱟᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ [[ᱵᱚᱨᱢᱤ ᱨᱟᱡᱟ]] ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱫᱟ ᱾ ᱵᱚᱨᱢᱤᱥ ᱨᱟᱡᱟ ᱠᱚ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱠᱚ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ, ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱟᱨ ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱟᱞᱤ ᱯᱩᱛᱷᱤ ᱠᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱚᱨᱡᱚᱢᱟ ᱠᱚ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱞᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱨᱟᱡᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱫᱚ ᱵᱚᱨᱢᱤ ᱨᱟᱡᱟ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱚᱥᱠᱚᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱵᱚᱨᱢᱤᱥ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱫᱚ ᱥᱟᱠ (သက်) ᱥᱮ ᱴᱷᱮᱴ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱠᱟᱴᱤᱢᱟᱱᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱮᱴᱮᱡ ᱟᱨ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ ᱟᱠᱟᱱ ᱦᱚᱨᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱚᱨᱱᱟᱯᱷᱩᱞᱤ ᱫᱤᱯ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱯᱩᱨᱩᱵᱽ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱪᱟᱠᱳᱢᱟ ᱟᱨ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱ (ᱱᱤᱛᱚᱝ ᱢᱤᱭᱟᱱᱢᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱨᱟᱠᱷᱟᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ) ᱫᱚ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱡᱮ ᱩᱱᱠᱩ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱢᱚᱜᱚᱫᱷᱚ ᱨᱟᱡᱚᱥᱴᱷᱤ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱫᱚ [[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ]] ᱟᱜ ᱥᱠᱟᱭᱚ ᱠᱞᱟᱱ ᱨᱮᱱ [[ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱢᱮᱱ ᱟᱠᱚᱣᱟ ᱾ ᱩᱱᱠᱩ ᱫᱚ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱ ᱨᱮᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱪᱤᱛᱛᱟᱜᱚᱝ ᱦᱤᱞ ᱴᱨᱮᱠᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱨ ᱥᱩᱯᱩᱨ ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱚᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱥᱮᱱ ᱮᱱᱟ ᱾
Arakanese ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱠᱚ Sacks, Theks, or Thaikhs ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱑᱕᱔᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱᱤᱡᱽ ᱨᱟᱡᱟ ᱢᱤᱱ ᱵᱤᱱ ᱫᱚ ᱵᱚᱨᱢᱤᱥ ᱠᱚ ᱥᱟᱶ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱨᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱩᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱥᱟᱠ ᱨᱟᱡᱟ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱ ᱨᱳᱢᱟᱱ ᱠᱚ ᱟᱠᱚᱴ ᱞᱮᱫᱟ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱ ᱵᱩᱨᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱨᱟᱠᱟᱱᱤᱡᱽ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱪᱟᱠᱳᱢᱟ ᱠᱚᱭ ᱦᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱟ ᱾
==ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ==
ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱨᱮᱱ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱛᱷᱮᱨᱟᱵᱟᱫᱟ [[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱨᱮᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ, ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱥᱟᱭ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱮᱫᱟ᱾ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱨᱮᱱ ᱠᱚᱢ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱜᱮ [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣᱟ᱾
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, [[ᱢᱤᱡᱚᱨᱟᱢ]], [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱙᱓,᱔᱑᱑ ᱦᱚᱲ [[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱠᱚ ᱯᱟᱥᱱᱟᱣ ᱮᱫᱟ᱾ ᱗.᱓% ᱫᱚ [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱥᱮ [[ᱮᱴᱟᱜ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ]] ᱨᱮᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ᱾
==ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ==
Main article: [[:en:Chakma language]]
ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱫᱚ ᱛᱤᱵᱮᱛᱳᱼᱵᱚᱨᱢᱟᱱ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱛᱮᱠᱚ ᱨᱚᱲᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱡᱤᱝᱯᱳ ᱞᱩᱤᱥ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ ᱱᱟᱦᱟᱜ ᱠᱟᱪᱤᱱ ᱟᱨ ᱵᱚᱨᱢᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱥᱟᱶ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱜᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱱᱮᱛᱟᱨ ᱫᱤᱱ ᱨᱮ, ᱱᱩᱠᱩᱣᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱨᱮ [[ᱦᱤᱱᱫᱤ,]] [[ᱯᱟᱞᱤ]], [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ,]] [[ᱟᱥᱟᱢᱤᱥ]] ᱟᱨ [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ]] ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱥᱮ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱤᱫᱤ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱥᱩᱞᱛᱟᱱ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ ᱮᱱᱮᱢ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱟᱭᱢᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ [[ᱥᱟᱬᱮᱥᱤᱭᱟᱹ]] ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱪᱚᱠᱢᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ (ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱵᱷᱟᱡᱽ ᱥᱮ ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱦᱟᱣᱫᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ) ᱫᱚ ᱯᱩᱨᱩᱵᱽ ᱤᱱᱫᱳᱼᱟᱨᱡᱚ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱜᱩᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱢᱟᱱᱟᱣᱟ ᱾ ᱪᱟᱝᱜᱽᱢᱟ ᱵᱷᱟᱡᱽ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱱᱤᱡᱮᱨᱟᱜ ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱪᱟᱝᱜᱽᱢᱟ ᱪᱤᱠᱤ, ᱚᱣᱡᱷᱟᱯᱟᱛ/ ᱚᱣᱡᱷᱟᱯᱟᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱪᱤᱠᱤ ᱛᱮ ᱚᱞᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱶᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱨᱥᱤᱵᱷ ᱯᱷᱚᱨᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱜᱚᱲᱚ ᱮᱢᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱨ ᱠᱷᱢᱮᱨ ᱟᱨ ᱞᱟᱱᱱᱟ (ᱪᱤᱭᱟᱝᱢᱚᱭ) ᱪᱤᱠᱤ ᱥᱟᱶ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱠᱟᱢᱵᱳᱰᱤᱭᱟ, ᱞᱟᱳᱥ, ᱛᱷᱟᱭᱞᱮᱱᱰ ᱟᱨ ᱵᱚᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱚᱨᱮ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ==
ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱫᱚ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ, ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ, ᱥᱟᱶᱦᱮᱫ ᱟᱨ ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾
'''ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ (ᱯᱤᱱᱚᱱ ᱟᱨ ᱦᱟᱰᱤ)'''
ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱠᱩᱲᱤ ᱦᱚᱯᱚᱱ ᱫᱚ ᱯᱤᱱᱳᱱ ᱟᱨ ᱦᱟᱰᱤ ᱠᱚᱠᱚ ᱚᱨᱥᱚᱝᱟ ᱾ ᱯᱤᱱᱳᱱ ( ⁇ ) ᱟᱨ ᱦᱟᱰᱤ ( ⁇ ) ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱰᱤᱡᱟᱭᱤᱱ ᱛᱮ ᱨᱚᱝ ᱛᱮ ᱦᱟᱛᱮ ᱛᱮᱠᱚ ᱚᱨᱥᱚᱝᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱮᱞᱟᱢ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱢᱤᱫ ᱠᱟᱹᱴᱩᱵ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱛᱮ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱪᱟᱠᱢᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱞᱩᱦᱚᱢ ( ⁇ ) ᱟᱨ ᱫᱩᱰᱤ ( ⁇ ) ᱫᱚ ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
[[Category:Articles using infobox ethnic group with image parameters|IRChakma people]]
7emzq38cf0y1s2ng8m0j94n5zyttll6
ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱢᱟᱨᱟᱱᱰᱤ
0
25180
160789
133830
2024-12-02T08:03:30Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160789
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox football biography
| name = ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱢᱟᱨᱟᱱᱰᱤ<ref name=AIFF>{{cite news|url=https://www.the-aiff.com/players/profile/67237?type=club|title=SUMITRA MARANDI|website=All India Football Federation|accessdate=28 June 2020}}</ref>
| fullname = <!-- the same as name -->
| birth_place = [[ᱵᱟᱜᱷᱢᱟᱨᱟ, ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ|ᱞᱩᱴᱤᱯᱟᱦᱟᱲᱤ]], [[ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ]], ᱥᱤᱧᱚᱛ<ref name=GSA>{{Cite web|url=https://globalsportsarchive.com/people/soccer/sumitra-marandi/51349/|title={{PAGENAME}}|website=Global Sports Archive|accessdate=28 June 2020}}</ref>
| birth_date = {{birth date and age|df=yes|1996|10|25}}<ref name=AIFF/>
| position = ᱰᱤᱯᱮᱱᱰᱟᱨ<ref name=AIFF/>
| currentclub = ᱮᱥ.ᱮᱥ.ᱵᱤ.<ref name=AIFF/>
| clubnumber = ᱓
| years1 =
| clubs1 = ᱥᱮᱛᱩ
| caps1 =
| goals1 =
| years2 =
| clubs2 = ᱢᱟᱫᱩᱨᱟᱭ
| caps2 =
| goals2 =
| years3 =
| clubs3 = ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱮᱝᱜᱚᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚᱞ
| caps3 =
| goals3 =
| years4 =
| clubs4 = ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚᱞ
| caps4 =
| goals4 =
| years5 =
| clubs5 = ᱪᱟᱸᱫᱽᱱᱤ ᱥᱯᱳᱨᱴᱤᱝ ᱠᱞᱟᱵᱽ
| caps5 =
| goals5 =
| years6 = ᱒᱐᱑᱖–᱒᱐᱑᱗
| clubs6 = ᱟᱭᱤ.ᱮᱯᱷ.ᱮ. ᱥᱟᱱᱛᱚᱥ ᱴᱨᱳᱯᱷᱤ ᱫᱚᱞ
| caps6 =
| goals6 =
| years7 =
| clubs7 = ᱮᱥ.ᱮᱥ.ᱵᱤ.
| caps7 =
| goals7 =
| nationalyears1 = ᱒᱐᱑᱔
| nationalteam1 = [[:en:India women's national football team|ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| nationalcaps1 = ᱒
| nationalgoals1 = ᱐
| pcupdate =
| ntupdate = ᱒᱑ ᱱᱚᱵᱷᱮᱢᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱔
}}
'''ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱢᱟᱨᱟᱱᱰᱤ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱒᱕ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱑᱙᱙᱖) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱪᱤᱸᱰᱩ (ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ)|ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟᱹ]] ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ ᱮᱥ.ᱮᱥ.ᱵᱤ. ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱠᱞᱟᱵᱽ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱤᱫ ᱰᱤᱯᱮᱱᱰᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱮᱫᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱫᱚᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱠᱞᱟᱵᱽ ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ==
[[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱨᱮ, ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗-᱑᱘ ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥᱤᱯ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱮᱢᱤᱯᱷᱟᱭᱱᱟᱞ ᱠᱷᱮᱞ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱ ᱛᱟᱢᱤᱞᱱᱟᱰᱩ ᱥᱟᱶ ᱟᱡ ᱜᱮ ᱜᱳᱞ ᱮ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾{{fact|date=October 2022}}
==ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ==
ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ ᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱯᱷ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥᱤᱯ ᱨᱮ ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱞᱮᱵᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref name=GSA/>
==ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ==
'''ᱥᱤᱧᱚᱛ'''
* ᱥᱟᱯᱷ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥᱤᱯ: ᱒᱐᱑᱔<ref>{{Cite web |url=https://www.indiafooty.com/2014/11/10/indian-womens-squad-announced-for-saff-championship/ |title=Indian women’s squad announced for SAFF Championship |website=India Footy |last=Shukla |first=Abhishek |accessdate=19 February 2022 |archive-date=7 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220907050536/https://www.indiafooty.com/2014/11/10/indian-womens-squad-announced-for-saff-championship/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{DEFAULTSORT:ᱢᱟᱨᱟᱱᱰᱤ, ᱥᱩᱢᱤᱛᱨᱟ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:᱑᱙᱙᱖ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱤᱱ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱤᱣᱤᱫ ᱦᱚᱲ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱫᱷᱟᱱᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱤᱱ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟᱹ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ]]
f0zxhjm8nvbs5j0obg4ul02prbktti5
ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ
0
25199
160748
133513
2024-12-02T01:00:32Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160748
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Pages using infobox organization with motto or pledge]]
{{Infobox organisation|name=ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ|image=West_Bengal_Board_of_Primary_Education_Office.jpg_03.jpg|size=|caption=Office of the West Bengal Board of Primary Education|map2=|abbreviation=WBBPE(ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ)|motto=সর্বশিক্ষা অভিযান<br>(ᱥᱚᱨᱵᱟ ᱥᱤᱠᱠᱷᱟ ᱚᱵᱷᱤᱡᱟᱱ)|predecessor=|successor=|established=᱑᱙᱙᱐|type=[[ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ]]|leader_title=ᱯᱟᱨᱥᱮᱫ|leader_name=ᱜᱳᱣᱛᱟᱢ ᱯᱟᱣᱩᱞ|headquarters=ᱰᱤ ᱠᱮ ᱗/᱑, ᱥᱮᱠᱴᱟᱨᱼ᱒, ᱥᱚᱞᱴ ᱞᱮᱠ,
ᱠᱳᱞᱠᱟᱛᱟ , ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ , ᱥᱤᱧᱚᱛ- ᱗᱐᱐ ᱐᱙᱑|logo=[[File:ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ Logo.png|180px]]|website={{url|https://www.wbbprimaryeducation.org}}}}
'''[[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ''' ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱨᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱧᱮᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱪᱟᱪᱟᱞᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱥᱟᱥᱚᱱᱤᱭᱟᱹ ᱾
ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ ᱵᱤᱰᱟᱹᱣ ᱠᱚ ᱥᱟᱯᱲᱟᱣ ᱞᱮᱫᱟ ᱾
== ᱟᱥᱲᱟ ᱠᱚ ==
=== ᱠᱳᱞᱠᱟᱛᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱥᱲᱟ ᱠᱚ ===
==== ᱢᱟᱞᱟᱵᱤᱭᱟ ᱵᱤᱫᱽᱫᱭᱟᱞᱚᱭ ====
[[ᱨᱮᱫ:Malaviya_Vidyalaya.jpg|thumb|ᱢᱟᱞᱟᱵᱤᱭᱟ ᱵᱤᱫᱽᱫᱭᱟᱞᱚᱭ]]
ᱢᱟᱞᱟᱵᱤᱭᱟ ᱵᱤᱫᱽᱫᱭᱟᱞᱚᱭ ᱫᱚ ᱠᱳᱞᱠᱟᱛᱟ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱟᱨᱮᱱ ᱟᱥᱲᱟ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱟᱨ ᱠᱳᱞᱠᱟᱛᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱟᱥᱲᱟ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ(ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ) ᱟᱜ ᱪᱟᱪᱟᱞᱟᱣ ᱟᱶᱛᱟ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾ <ref>{{Cite web |last= |first= |date= |title=CMDMP {{!}}{{!}} School wise chart |url=https://mdm.wbsed.gov.in/sc_chart_view?school_code=852c9a76ad302d39a342359f55b8a3ddb6e7f65e66693decf2ecf3fdf9beb91bea3d3a3e2d3e9e9867149f9f77def65c9b1d229e8510486c8ef4918d8df88f218RQ0ir%2BdrR3sr2Nd4Su7NTYCHYIgTThEcKUAPoHDwW4%3D |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230107164104/https://mdm.wbsed.gov.in/sc_chart_view?school_code=852c9a76ad302d39a342359f55b8a3ddb6e7f65e66693decf2ecf3fdf9beb91bea3d3a3e2d3e9e9867149f9f77def65c9b1d229e8510486c8ef4918d8df88f218RQ0ir%2BdrR3sr2Nd4Su7NTYCHYIgTThEcKUAPoHDwW4%3D |archive-date=7 January 2023 |access-date=2019-12-05 |website=mdm.wbsed.gov.in}}</ref>ᱠᱮᱢᱯᱟᱥ ᱫᱚ ᱠᱷᱤᱫᱤᱨᱯᱩᱨ ᱾ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱨᱚᱛᱱᱚ]] ᱦᱟᱢᱮᱴᱟᱱ ' ᱢᱚᱦᱟᱢᱟᱱᱟ ' ᱯᱟᱱᱰᱤᱛ ᱢᱟᱫᱟᱱ ᱢᱚᱦᱚᱱ ᱢᱟᱞᱟᱵᱤᱭᱟ ᱩᱭᱦᱟᱹᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱑᱙᱕᱕ ᱥᱟᱹᱦᱤᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱒᱕ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱨᱮ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱟᱠᱟᱱ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫᱟᱱ ᱟᱥᱲᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Malaviya Vidyalaya – Ward-76, District Kolkata (West Bengal) |url=https://schools.org.in/kolkata/19170107906/malaviya-vidyalaya.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191208033925/https://schools.org.in/kolkata/19170107906/malaviya-vidyalaya.html |archive-date=8 December 2019 |access-date=2019-12-08 |website=schools.org.in |language=en}}</ref>
== ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞ ᱢᱮ ==
* ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱯᱛᱚᱨ (ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ)
* ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ ᱠᱷᱚᱱ ᱛᱟᱱᱟᱞᱟ ᱥᱮᱪᱮᱫ
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
<references responsive="1"></references>
== ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱞᱤᱝᱠ ==
* ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱳᱭᱮᱵᱥᱟᱭᱤᱴ
* [https://wbbprimaryeducation.org/ ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱢᱟᱰᱮᱹᱨ]
{{School education in India}}[[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱟᱥᱲᱟ ᱥᱮᱪᱮᱫ
d619lshoadu9zgud89x97hf8rh4j8g0
ᱟᱥᱤᱥ ᱜᱳᱫᱟᱨᱟ
0
25260
160791
133915
2024-12-02T08:04:49Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160791
wikitext
text/x-wiki
{{Short description|Indian rower (born 1997)}}
{{for|the rower from Uttarakhand born 2001|ᱟᱥᱤᱥ ᱜᱳᱞᱤᱭᱟᱱ}}
{{Use dmy dates|date=October 2023}}
{{Use Indian English|date=October 2022}}
{{Infobox sportsperson
| name =
| image =
| birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1997|2|10}}
| birth_place = India
| nationality = Indian
| country = [[India]]
| sport = [[Rowing (sport)|Rowing]]
| medaltemplates =
{{Medal|Country|{{IND}}}}
{{Medal|Competition|[[Asian Games]]}}
{{Medal|Bronze|[[Rowing at the 2022 Asian Games|2022 Hangzhou]]|[[Rowing at the 2022 Asian Games – Men's coxless four|Men's Coxless Four]]}}
}}
'''ᱟᱥᱤᱥ ᱜᱳᱫᱟᱨᱟ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱐ ᱯᱷᱮᱵᱽᱨᱩᱣᱟᱨᱤ ᱑᱙᱙᱗) ᱫᱚ [[ᱨᱟᱡᱚᱥᱛᱷᱟᱱ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱳᱣᱟᱨ (ᱞᱟᱹᱣᱟᱹᱲᱤᱭᱟᱹ) ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ <ref>{{Cite news |date=2023-09-25 |title=Asian Games: Acclimatization, 'desert storm' behind India's medal rush in rowing |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/asian-games-2023/india-asian-games/asian-games-acclimatization-desert-storm-behind-indias-medal-rush-in-rowing/articleshow/103908360.cms?from=mdr |access-date=2023-10-16 |issn=0971-8257}}</ref><ref>{{Cite web |title=Ashish, Bheem, Jaswinder, Balraj bag bronze medal in the men’s four rowing final at Hangzhou Asian Games 2023 |url=https://www.dnaindia.com/sports/report-ashish-bheem-jaswinder-balraj-bags-bronze-medal-in-the-men-s-four-rowing-final-at-hangzhou-asian-games-2023-3061910 |access-date=2023-10-12 |website=DNA India |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2023-09-26 |title=Asian Games: Rowers pick 2 more bronze in Coxless 4, Men’s Quadruple {{!}} Nagaland Post |url=https://nagalandpost.com/index.php/asian-games-rowers-pick-2-more-bronze-in-coxless-4-mens-quadruple/ |access-date=2023-10-12 |language=en-US}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱒᱐᱒᱒ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱩᱣᱟᱨ ᱴᱤᱢ ᱨᱮᱱ ᱢᱤᱫᱴᱮᱱ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟᱹ ᱠᱟᱱᱟᱭ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ [[ᱪᱤᱱ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱦᱟᱝᱡᱳᱣ]] ᱨᱮ ᱵᱨᱚᱸᱡᱽ ᱮ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱠᱳᱠᱥᱞᱮᱥ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱤᱨᱟᱹᱞ ᱨᱮᱭ ᱦᱮᱯᱨᱟᱣᱼᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱜᱮᱢᱥ ᱨᱮ ᱵᱨᱳᱸᱡᱽ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱭᱟ ᱾
ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱴᱤᱢ ᱨᱮ ᱠᱳᱠᱥᱣᱟᱭᱤᱱ ᱥᱟᱶ [[ᱱᱤᱨᱚᱡᱽ ᱢᱚᱦᱟᱱ]], [[ᱱᱟᱨᱮᱥ ᱠᱮᱞᱣᱟᱱᱤᱭᱟ]], [[ᱱᱤᱛᱤᱥ ᱠᱩᱢᱟᱨ]], [[ᱪᱟᱨᱚᱱᱡᱤᱛ ᱥᱤᱝ]], [[ᱡᱚᱥᱵᱤᱸᱫᱚᱨ ᱥᱤᱝ]], [[ᱵᱷᱤᱢ ᱥᱤᱝ]], [[ᱯᱩᱱᱤᱛ ᱠᱩᱢᱟᱨ]] ᱟᱨ [[ᱟᱥᱤᱥ ᱜᱳᱫᱟᱨᱟ]] ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾ [[ᱫᱷᱚᱱᱚᱬᱡᱚᱭ ᱯᱟᱱᱰᱮ]] ᱫᱚ ᱴᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱠᱳᱥᱣᱟᱭᱤᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱟᱥᱤᱥ ᱫᱚ ᱜᱮᱞ ᱟᱱᱟᱜ ᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱨᱮᱱ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱨᱤᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱠᱚ ᱟᱨ ᱯᱩᱱᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱨᱳᱣᱤᱝ ᱱᱳᱰ ᱵᱮᱵᱚᱥᱛᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱚᱠᱛᱚ ᱤᱫᱤ ᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |date=2023-09-25 |title=On the up: A rowing success story scripted by the Army |url=https://www.hindustantimes.com/sports/others/on-the-up-asian-games-rowing-success-story-scripted-by-the-army-101695658865787.html |access-date=2023-10-18 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref>
== ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ ==
*᱒᱐᱒᱓: ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱒᱐᱒᱒ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱵᱨᱳᱸᱡᱽ (ᱢᱟᱱ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱠᱳᱠᱥᱞᱮᱥ ᱯᱩᱱ) ᱟᱨ ᱥᱤᱞᱵᱷᱚᱨ ᱢᱮᱰᱟᱞ (ᱢᱟᱱ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱜᱮᱞ) ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾
*᱒᱐᱒᱓: ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱨᱮᱱ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱲ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ ᱠᱨᱳᱭᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮ ᱣᱟᱨᱞᱰ ᱨᱩᱤᱝ ᱠᱚᱯ ᱑ ᱨᱮ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
*᱒᱐᱒᱓: ᱩᱱᱤ ᱥᱩᱭᱡᱟᱨᱞᱮᱱᱰ ᱨᱮ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱠᱟᱯ ᱔ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱨᱮ ᱦᱚᱸ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱫᱚ ᱠᱚᱲᱟ ᱯᱩᱱ ᱨᱮ ᱑᱒ ᱟᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
*᱒᱐᱒᱒: ᱢᱮ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱠᱳᱠᱥᱞᱮᱥ ᱯᱩᱱ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱵᱮᱞᱜᱽᱨᱟᱰ, ᱥᱟᱨᱵᱤᱭᱟ ᱨᱮ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱠᱟᱯ ᱨᱮ ᱙ ᱟᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
*᱒᱐᱒᱒: ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱯᱳᱞᱮᱱᱰ ᱨᱮ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱠᱟᱯ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱮᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱕ ᱟᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
*᱒᱐᱒᱒: [[ᱛᱷᱟᱭᱞᱮᱱᱰ]] ᱨᱮ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱨᱩᱣᱤᱝ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥᱤᱯ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚᱲᱟ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱨᱮ ᱵᱨᱳᱸᱡᱽ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
rmbcrpdbi7d6b6cjeu2yyinyvno7xya
ᱨᱤᱛᱩ ᱨᱟᱹᱱᱤ
0
25275
160755
151686
2024-12-02T01:05:38Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160755
wikitext
text/x-wiki
{{Short description|Indian footballer}}
{{Use dmy dates|date=August 2022}}
{{Use Indian English|date=August 2022}}
{{Infobox football biography
| name = Ritu Rani
| image =
| image_size =
| caption =
| fullname =
| birth_date = {{birth date and age|1997|5|25|df=y}}<ref name=AIFF>{{Cite web|url=https://www.the-aiff.com/players/profile/57472|title=Ritu Rani|website=All India Football Federation|accessdate=20 November 2021}}</ref>
| birth_place = Alakhpura,<ref name="bdge" /> [[Haryana]], India
| height =
| position = [[Defender (association football)|Defender]]
| currentclub = [[Gokulam Kerala FC (women)|Gokulam Kerala]]
| clubnumber = 16
| youthyears1 =
| youthclubs1 =
| years1 = 2016-2021
| clubs1 = FC Alakhpura
| caps1 =
| goals1 =
| years2 = 2021–
| clubs2 = [[Gokulam Kerala FC (women)|Gokulam Kerala]]<ref>{{cite web |url=https://www.gokulamkeralafc.com/gkfc-sign-indian-international-ritu-rani/ |title=GKFC sign Indian international Ritu Rani |website=Gokulam Kerala FC |access-date=29 September 2021 |archive-date=19 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211119231816/https://www.gokulamkeralafc.com/gkfc-sign-indian-international-ritu-rani/ |url-status=dead }}</ref>
| caps2 = 10
| goals2 = 0
| nationalyears1 = 2019–
| nationalteam1 = [[India women's national football team|India]]
| nationalcaps1 = 14
| nationalgoals1 = 0
| medaltemplates =
| club-update =
| nationalteam-update = 1 November 2023
}}
'''ᱨᱤᱛᱩ ᱨᱟᱹᱱᱤ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱒᱕ ᱢᱮ ᱑᱙᱙᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟ. ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ ᱜᱳᱠᱩᱞᱟᱢ [[ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ]] ᱟᱨ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱠᱩᱲᱤ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱴᱤᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱤᱫ ᱰᱤᱵᱷᱮᱱᱰᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱮᱫᱟᱭ ᱾
== ᱠᱞᱚᱵᱽ ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ ==
ᱨᱤᱛᱩ ᱫᱚ ᱮᱯᱷ.ᱥᱤ. ᱟᱞᱚᱠᱷᱟᱯᱩᱨᱟ ᱨᱮᱭ ᱠᱷᱮᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱟᱨ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱜᱳᱠᱩᱞᱟᱢ ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ ᱨᱮᱭ ᱠᱷᱮᱞ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=AIFF/><ref name="bdge" >{{cite web|url=https://thebridge.in/featured/ritu-rani-returns-indian-football-big-dreams-injury-setback/ |title=Ritu Rani returns to Indian football team with big dreams after injury setback |website=The Bridge |date=21 August 2019 }}</ref><ref name="indexp">{{cite web|url=https://www.newindianexpress.com/sport/football/2021/sep/29/with-womens-football-set-to-be-in-limelight-ritu-looks-at-the-bigger-picture-2365447.html |title=With women's football set to be in limelight, Ritu looks at the bigger picture |website=The New Indian Express |date=29 September 2021 }}</ref>
== ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ ==
ᱨᱤᱛᱩ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱨᱮ [[ᱢᱟᱞᱮᱥᱤᱭᱟ]] ᱨᱮ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱙ ᱠᱳᱴᱤᱯ ᱠᱩᱲᱤ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮ ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱞᱮᱵᱚᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱟᱯ ᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾<ref name="bdge" />
== ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ==
'''ᱥᱤᱧᱚᱛ'''
ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱨᱮ ᱥᱚᱱᱟ ᱢᱮᱰᱟᱞ: ᱒᱐᱑᱙<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/sports/sport-others/south-asian-games-panchkula-student-ritu-rani-helps-india-bag-gold-in-women-football-6164980/ |title=South Asian Games: Panchkula student helps India bag gold in women football |work=The New Indian Express |last=Singh |first=Jaipal |date=13 December 2021 }}</ref>
'''ᱜᱳᱠᱩᱞᱟᱢ ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ'''
ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱠᱩᱲᱤ ᱞᱤᱜᱽ: ᱒᱐᱒᱑ - ᱒᱒
ᱮ. ᱮᱯᱤ. ᱥᱤ. ᱠᱩᱲᱤ ᱠᱚᱞᱮᱵᱽ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥᱤᱯ ᱒᱐᱒᱑<ref name="indexp"/>
'''ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱬᱟ'''
ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱠᱩᱲᱤ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱯᱷᱩᱴᱵᱚᱞ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥᱤᱯ ᱨᱟᱱᱚᱨᱥ-ᱟᱯ: ᱒᱐᱒᱒ - ᱒᱓<ref>{{cite web|url=https://www.the-aiff.com/article/comeback-queens-tamil-nadu-regain-national-supremacy |title=Comeback queens Tamil Nadu regain National supremacy |work=AIFF |date=28 June 2023 }}</ref>
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
ihwiowbrp1d0n0ha6tppw2t1wlh1dnb
ᱥᱚᱱᱡᱚᱭ (ᱯᱷᱤᱞᱰ ᱦᱚᱠᱤ)
0
25302
160803
134833
2024-12-02T08:10:53Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
160803
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox field hockey player
| name = Sanjay
| image =
| image_size =
| alt =
| caption =
| birth_date = {{Birth date and age|2001|5|5|df=y}}
| birth_place = Dabra, [[Hisar district|Hisar]], [[Haryana]], India
| height =
| position = Defender
| currentclub = Hockey Haryana
| clubs1 = Hockey Haryana
| years1 =
| caps1 =
| goals1 =
| nationalyears1 = 2017–2021
| nationalteam1 = [[India men's national under-21 field hockey team|India U21]]
| nationalcaps1 = 23
| nationalgoals1 = 13
| nationalyears2 = 2023–
| nationalteam2 = [[India men's national field hockey team|India]]
| nationalcaps2 = 17
| nationalgoals2 = 2
| medaltemplates =
{{MedalSport|Men's [[field hockey]]}}
{{MedalCountry|{{IND}}}}
{{MedalCompetition|[[Field hockey at the Asian Games|Asian Games]]}}
{{MedalGold|[[2022 Asian Games|2022 Hangzhou]]|[[Field hockey at the 2022 Asian Games – Men's tournament|Team]]}}
{{MedalCompetition|[[Asian Hockey Champions Trophy|Asian Champions Trophy]]}}
{{MedalGold|[[2023 Men's Asian Champions Trophy|2023 Chennai]]|}}
{{MedalSport|Men's [[Hockey5s]]}}
{{MedalCompetition|[[Field hockey at the Youth Olympic Games|Summer Youth Olympics]]}}
{{MedalSilver|[[2018 Summer Youth Olympics|2018 Buenos Aires]]|[[Field hockey at the 2018 Summer Youth Olympics – Boys' tournament|Team]]}}
}}
'''ᱥᱚᱱᱡᱚᱭ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱕ ᱢᱮ ᱒᱐᱐᱑) ᱫᱚ [[ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱬᱟ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱠᱤ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟ. ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱰᱤᱯᱷᱮᱱᱰᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱠᱷᱮᱞᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ [[ᱪᱤᱱ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱦᱟᱝᱡᱳᱣ]] ᱨᱮ ᱒᱐᱒᱒ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱦᱚᱠᱤ ᱴᱤᱢ ᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |date=2023-08-26 |title=Full list of Indian athletes for Asian Games 2023 |url=https://www.firstpost.com/sports/asian-games-2023-full-list-of-634-indian-athletes-who-will-take-part-in-hangzhou-event-13042652.html |access-date=2023-10-03 |website=Firstpost |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=ANI |date=2023-09-22 |title="Moment of pride to wear India jersey at Asian Games": Hockey team defender Sanjay |url=https://www.aninews.in/news/sports/hockey/moment-of-pride-to-wear-india-jersey-at-asian-games-hockey-team-defender-sanjay20230922203511/ |access-date=2023-10-03 |website=www.aninews.in}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱴᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱰᱨᱟᱜᱽ ᱯᱷᱞᱤᱠᱚᱨ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ [[ᱦᱟᱝᱡᱳᱣ]] ᱨᱮ ᱒᱐᱒᱒ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱮ ᱥᱚᱱᱟ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱠᱮᱫ-ᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Asian Games Results |url=https://info.hangzhou2022.cn/en/results/hockey/result-men-fnl-000200-.htm |access-date=6 October 2023 |website=2022 Asian Games, Hangzhou |archive-date=8 October 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231008232508/https://info.hangzhou2022.cn/en/results/hockey/result-men-fnl-000200-.htm |url-status=dead }}</ref>
== ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱡᱤᱭᱚᱱ ==
ᱥᱚᱱᱡᱚᱭ ᱫᱚ ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱬᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱤᱥᱟᱨ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱫᱟᱵᱽᱨᱟ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾<ref name=":1">{{Cite web |date=2023-06-29 |title=Back from wilderness, Sanjay aims to fill big shoes |url=https://www.hindustantimes.com/sports/hockey/back-from-wilderness-sanjay-aims-to-fill-big-shoes-101688060407478.html |access-date=2023-10-03 |website=Hindustan Times |language=en}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ [[ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱲ|ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱰ]] ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱬᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name=":1"/>᱒᱐᱑᱑ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱐᱑᱗ ᱫᱷᱟᱹᱵᱤᱡ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱪᱚᱱᱰᱤᱜᱚᱰ ᱦᱚᱠᱤ ᱮᱠᱟᱰᱮᱢᱤ ᱨᱮ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾
== ᱠᱮᱨᱤᱭᱚᱨ ==
*᱒᱐᱒᱓: ᱚᱜᱚᱥᱴᱚ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱤᱱᱰᱤᱭᱟ ᱴᱤᱢ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥ ᱴᱨᱚᱯᱷᱤ ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ, [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name=":0"/>
*᱒᱐᱒᱓: ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱯᱮᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱟᱨᱥᱮᱞᱳᱱᱟ ᱨᱮ ᱔-ᱱᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚᱲᱟ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱤᱱᱵᱤᱴᱮᱥᱱᱟᱞ ᱴᱩᱨᱱᱟᱢᱮᱱᱴ ᱨᱮ ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱤᱱᱰᱤᱭᱟᱱ ᱴᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=":0"/>
*᱒᱐᱒᱒: ᱡᱩᱱ/ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱨᱮ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱟᱨ ᱤᱸᱫᱷᱳᱵᱮᱱ ᱨᱮ ᱮᱯᱷ.ᱟᱭᱤ.ᱮᱪ. ᱦᱚᱠᱤ ᱯᱨᱳ-ᱞᱤᱜ ᱨᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱤᱱᱰᱤᱭᱟ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱠᱷᱮᱞ ᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾<ref name=":0">{{Cite web |title=SANJAY {{!}} India hockey player |url=https://www.fih.hockey/events/fih-pro-league/teams/men/player/sanjay-18703 |access-date=2023-10-03 |website=International Hockey Federation |language=en}}</ref>
*᱒᱐᱒᱒: ᱡᱩᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱭᱡᱟᱨᱞᱮᱱᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱳᱥᱟᱱ ᱨᱮ ᱦᱤᱨᱚ ᱯᱷᱤ.ᱟᱭᱤ.ᱦᱤ. ᱦᱳᱠᱤ ᱕ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫᱟᱭ ᱾
*᱒᱐᱒᱑: ᱢᱮ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱤᱱᱰᱤᱭᱟ ᱴᱤᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ FIH ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱦᱚᱠᱤ ᱢᱮᱱ'ᱥ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱠᱟᱯ ᱨᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫ-ᱟ, ᱵᱷᱩᱵᱽᱱᱮᱥᱚᱨ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱾
*᱒᱐᱑᱙: ᱡᱩᱱ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱟᱱᱰᱚᱨ ᱒᱑ ᱴᱤᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱘-ᱱᱮᱥᱚᱱᱥ ᱤᱱᱵᱤᱴᱮᱥᱚᱱ ᱴᱩᱨᱱᱟᱢᱮᱱᱴ (U21) ᱨᱮ ᱢᱮᱰᱨᱤᱰ, ᱥᱯᱮᱱ ᱨᱮᱭ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾
*᱒᱐᱑᱘: ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱨᱡᱮᱱᱴᱤᱱᱟ ᱨᱮ ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱭᱩᱴᱷ ᱳᱞᱤᱢᱯᱤᱠ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱮ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱟᱠᱟᱱ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
== ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ ==
*[https://www.fih.hockey/events/fih-pro-league/teams/men/player/sanjay-18703 Sanjay] at [[International Hockey Federation|FIH]]
*[https://www.hockeyindia.org/players/sanjay-profile-4313 Sanjay] at [[Hockey India]]
kw0reuq9nacnzyz34is0booic3duidz
ᱢᱚᱱᱯᱨᱤᱛ ᱥᱤᱝ
0
25315
160795
134305
2024-12-02T08:06:50Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|1 */
160795
wikitext
text/x-wiki
{{Use dmy dates|date=March 2018}}
{{Use Indian English|date=March 2018}}
{{Infobox field hockey player
|name = Manpreet Singh
|image = Manpreet Singh.jpg
|caption = Singh in 2018
|fullname = Manpreet Singh Pawar
|birth_date = {{birth date and age|1992|6|26|df=yes}}
|birth_place = [[Jalandhar]], [[Punjab, India]]
|height = 1.71 m
|weight = 69 kg
|position = Midfielder
|currentclub = Punjab Armed Police
|nationalteam1 = [[India men's national under-21 field hockey team|India U21]]
|nationalyears1 = 2013–2015
|nationalcaps1 = 92
|nationalgoals1 = 2
|nationalteam2 = [[India men's national field hockey team|India]]
|nationalyears2 = 2011–
|nationalcaps2 = 349
|nationalgoals2 = 27
|show-medals=y
|medaltemplates=
{{MedalSport|Men’s [[field hockey]]}}
{{MedalCountry|{{IND}}}}
{{MedalOlympic}}
{{MedalBronze|[[2020 Summer Olympics|2020 Tokyo]]|[[Field hockey at the 2020 Summer Olympics – Men's tournament|Team]]}}
{{MedalCompetition|[[Asian Games]]}}
{{MedalGold|[[2014 Asian Games|2014 Incheon]]|[[Field hockey at the 2014 Asian Games – Men|Team]]}}
{{MedalGold|[[2022 Asian Games|2022 Hangzhou]]|[[Field hockey at the 2022 Asian Games – Men's tournament|Team]]}}
{{MedalBronze|[[2018 Asian Games|2018 Jakarta]]|[[Field hockey at the 2018 Asian Games - Men|Team]]}}
{{MedalCompetition|[[Men's Hockey Asia Cup|Asia Cup]]}}
{{MedalGold|[[2017 Men's Hockey Asia Cup|2017 Dhaka]]|}}
{{MedalSilver|[[2013 Men's Hockey Asia Cup|2013 Ipoh]]|}}
{{MedalCompetition|[[Hockey Champions Trophy|Champions Trophy]]}}
{{MedalSilver|[[2016 Men's Hockey Champions Trophy|2016 London]]|}}
{{MedalSilver|[[2018 Men's Hockey Champions Trophy|2018 Breda]]|}}
{{MedalCompetition|[[Asian Hockey Champions Trophy|Asian Champions Trophy]]}}
{{MedalGold|[[2011 Asian Men's Hockey Champions Trophy|2011 Ordos City]]|}}
{{MedalGold|[[2018 Asian Men's Hockey Champions Trophy|2018 Muscat]]|}}
{{MedalGold|[[2023 Men's Asian Champions Trophy|2023 Chennai]]|}}
{{MedalBronze|[[2021 Men's Asian Champions Trophy|2021 Dhaka]]|}}
{{MedalCompetition|[[Men's FIH Hockey World League|World League]]}}
{{MedalBronze|[[2014–15 Men's FIH Hockey World League|2014–15 Raipur]]|[[2014–15 Men's FIH Hockey World League Final|Team]]}}
{{MedalBronze|[[2016–17 Men's FIH Hockey World League|2016–17 Bhubaneswar]]|[[2016–17 Men's FIH Hockey World League Final|Team]]}}
{{MedalCompetition|[[Commonwealth Games]]}}
{{MedalSilver|[[2014 Commonwealth Games|2014 Glasgow]]|[[Hockey at the 2014 Commonwealth Games – Men's tournament|Team]]}}
{{MedalSilver|[[2022 Commonwealth Games|2022 Birmingham]]|[[Hockey at the 2022 Commonwealth Games – Men's tournament|Team]]}}
{{MedalCompetition|[[Field hockey at the South Asian Games|South Asian Games]]}}
{{MedalSilver|[[2016 South Asian Games|2016 Guwahati]]|[[Field hockey at the 2016 South Asian Games|Team]]}}
}}
'''ᱢᱚᱱᱯᱨᱤᱛ ᱥᱤᱝ ᱯᱟᱣᱟᱨ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱒᱖ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱙᱒) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱷᱤᱞᱰ ᱦᱚᱠᱤ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱤᱭᱟ. ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾<ref>{{Cite web|date=2021-08-05|title=Hockey-India win bronze after dramatic victory over Germany|url=https://www.reuters.com/lifestyle/sports/hockey-india-win-bronze-after-5-4-win-over-germany-2021-08-05/|access-date=2021-08-05|website=Reuters}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ [[ᱴᱚᱠᱤᱭᱳ]] ᱒᱐᱐ ᱚᱞᱤᱢᱯᱤᱠ ᱨᱮ ᱵᱨᱳᱸᱡᱽ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱯᱷᱤᱞᱰ ᱦᱚᱠᱤ ᱴᱤᱢ ᱮ ᱜᱚᱲᱚ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱦᱟᱞᱯᱵᱮᱠ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱠᱷᱮᱞᱟ ᱾<ref>{{cite web|title=Manpreet Singh|url=http://hockeyindia.org/team/manpreet-singh-2.html|publisher=Hockey India|accessdate=13 July 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160808065441/http://hockeyindia.org/team/manpreet-singh-2.html|archive-date=8 August 2016|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Manpreet Singh Profile|url=http://results.glasgow2014.com/athlete/hockey/1008175/m_singh.html|publisher=Glasgow 2014|accessdate=13 July 2016|archive-date=20 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820060058/http://results.glasgow2014.com/athlete/hockey/1008175/m_singh.html|url-status=dead}}</ref>
᱒᱐᱑᱑ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱑᱙ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱮ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱚᱞᱤᱢᱯᱤᱠ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰᱟ. ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱒᱐᱑᱔ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱯᱞᱮᱭᱟᱨ ᱚᱯᱷ ᱫ ᱤᱣᱚᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮᱭ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱞᱤᱢᱯᱤᱠ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾<ref name="The Hindu">{{cite news|title=Manpreet named Asia's Junior Player of the Year|url=http://www.thehindu.com/sport/hockey/indian-midfielder-manpreet-singh-named-asias-junior-player-of-the-year/article6369559.ece|work=The Hindu|date=September 2014|accessdate=13 July 2016}}</ref> He was named in the Indian squad for the [[2016 Summer Olympics]].
== ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱟᱨ ᱡᱤᱭᱚᱱ ==
ᱢᱚᱱᱯᱨᱤᱛ ᱥᱤᱝ ᱫᱚ ᱯᱚᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱡᱟᱞᱱᱫᱷᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱛᱷᱟᱯᱩᱨ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱠᱟᱹᱣᱰᱤᱟᱹᱨᱤ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱨᱮᱭ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱢᱟᱱᱯᱨᱤᱛ ᱫᱚ ᱑᱖ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱒᱐᱒᱐ ᱨᱮ ᱯᱚᱧᱡᱟᱵᱽ ᱨᱮ ᱢᱟᱞᱮᱥᱤᱭᱟᱱ-ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱᱤ ᱤᱞᱞᱤ ᱱᱟᱡᱽᱣᱟ ᱥᱟᱰᱤᱠ ᱥᱟᱶ ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾ ᱒᱐᱑᱓ ᱨᱮ ᱥᱩᱞᱛᱟᱱ ᱚᱯᱷ ᱡᱳᱦᱚᱨ ᱠᱮᱯ ᱨᱮ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱴᱤᱢ ᱫᱚ ᱥᱚᱱᱟ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱩᱱ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱱᱤ ᱥᱟᱶ ᱧᱟᱯᱟᱢ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾ ᱤᱞᱞᱤ ᱫᱚ ᱡᱳᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱥᱟᱣᱛᱷᱮᱢᱯᱴᱚᱱ ᱢᱟᱞᱮᱥᱤᱭᱟ ᱠᱮᱢᱯᱩᱥ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱵᱟᱯᱞᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱮ ᱨᱩᱣᱟ.
ᱠᱷᱤᱞᱚᱱᱰ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱭᱳᱜᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱮᱰᱤᱴᱮᱥᱚᱱ, ᱯᱞᱮᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱷᱮᱞ ᱟᱨ ᱫᱤᱞᱡᱤᱛ ᱫᱳᱥᱚᱸᱡᱽ ᱟᱨ ᱦᱚᱱᱤ ᱥᱤᱝ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱯᱚᱧᱡᱟᱵᱤ ᱵᱷᱚᱝᱜᱽᱨᱟ ᱥᱮᱨᱮᱧ ᱛᱮ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱟᱸᱡᱚᱢ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱚᱱᱮᱭ ᱥᱟᱸᱥᱛᱨᱚ ᱟᱨ ᱨᱤᱞᱮᱠᱥ ᱟᱭᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱩᱱ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱞᱮᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱟᱡ ᱥᱟᱶ ᱜᱮᱭ ᱛᱚᱨᱟᱣᱜᱼᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱚᱞᱢᱟᱱ ᱠᱷᱟᱱ ᱟᱜ ᱯᱷᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱮᱢ. ᱮᱥ. ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞ ᱡᱚᱝ ᱯᱷᱤᱞᱤᱢ ᱠᱚ ᱧᱮᱞ ᱠᱟᱛᱮ ᱡᱩᱨ ᱮ ᱧᱮᱞᱟ ᱾ ᱫᱷᱳᱱᱤ: ᱵᱟᱝ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱟᱠᱟᱱ ᱠᱟᱛᱷᱟ, ᱪᱟᱠ ᱫᱮ! ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱟᱨ ᱵᱷᱟᱜᱽ ᱢᱤᱞᱠᱷᱚ ᱵᱷᱟᱜᱽ, ᱟᱨ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱯᱷᱤᱞᱢ ᱨᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱮᱢᱚᱜ ᱠᱷᱟᱱ ᱯᱷᱤᱞᱢ ᱨᱮ ᱮᱱᱮᱡ ᱮᱢᱚᱜ ᱨᱮᱭ ᱡᱟᱹᱥᱛᱤ ᱜᱮᱭᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ "ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ" ᱟᱨ "ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱠᱚ ᱢᱤᱫ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱱᱟᱜ ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱠᱚ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱩᱫᱩᱜ ᱥᱚᱫᱚᱨ" ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱢᱚᱱᱮ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
== ᱠᱷᱮᱞᱚᱸᱰ ᱡᱤᱭᱚᱱ ==
ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱦᱚᱠᱤ ᱠᱟᱯᱴᱮᱱ ᱯᱚᱫᱽᱢᱚ ᱥᱨᱤ ᱯᱟᱨᱜᱟᱛ ᱥᱤᱝ ᱴᱷᱮᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱮ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ ᱢᱚᱱᱯᱨᱤᱴ ᱟᱜ ᱢᱤᱴᱷᱟᱯᱩᱨ ᱟᱹᱛᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸᱭ ᱦᱮᱡ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱦᱳᱠᱮᱭ ᱠᱷᱮᱞ ᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱤᱡ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱵᱚᱭᱦᱟ ᱠᱚ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱟᱠᱟᱱ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟᱹ ᱛᱮᱦᱚᱸ ᱩᱱᱤ ᱟᱹᱭᱠᱟᱹᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱑᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱮ ᱦᱳᱠᱤ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱮ ᱫᱟᱣ ᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱮᱫᱟ, ᱩᱱ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱟᱭᱳ ᱫᱚ ᱦᱳᱠᱤ ᱠᱷᱮᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚᱦᱚᱭ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱭ ᱵᱚᱞᱚ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ ᱪᱟᱞᱟᱣ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱫ-ᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱨᱮᱱᱤᱜᱽ ᱫᱚ ᱟᱡᱤᱡ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱵᱚᱭᱦᱟ ᱫᱚᱭ ᱢᱮᱱ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱡᱮ ᱩᱱᱤ ᱠᱷᱮᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱮ ᱠᱩᱥᱤᱭᱟᱜ ᱠᱷᱟᱱ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱜᱚᱴᱟ ᱫᱟᱲᱮᱭ ᱮᱢᱟᱭ ᱢᱮ ᱾ ᱢᱟᱱᱯᱨᱤᱛ ᱟᱜ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱓ ᱥᱩᱞᱛᱟᱱ ᱚᱯᱷ ᱡᱳᱦᱚᱨ ᱠᱚᱯ ᱨᱮ ᱕᱐᱐ ᱴᱟᱠᱟ (᱒᱐᱐᱒ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱑᱒ ᱰᱚᱞᱟᱨ) ᱴᱩᱨᱱᱟᱢᱮᱱᱴ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱥᱤᱨᱯᱷᱟᱹᱭ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱠᱮᱫ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱢᱟᱱᱯᱨᱤᱛ ᱟᱜ ᱜᱷᱟᱨᱚᱸᱡᱽ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾ ᱒᱐᱐᱕ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱦᱚᱠᱤ ᱮᱠᱟᱰᱮᱢᱤ ᱥᱩᱨᱡᱤᱛ ᱦᱚᱠᱤ ᱮᱠᱟᱰᱮᱢᱤ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱴᱤᱢ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱠᱷᱮᱞ ᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ [[ᱡᱟᱨᱢᱟᱱᱤ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱠᱟᱯᱴᱮᱱ ᱢᱳᱨᱤᱛᱡᱽ ᱯᱷᱩᱨᱥᱴᱮᱭ ᱵᱷᱩᱨᱛᱤ ᱞᱮᱫᱮᱭᱟ ᱟᱨ ᱥᱚᱨᱫᱟᱨ ᱥᱤᱝ ᱟᱜ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱟᱠᱟᱵ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮᱭ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱠᱨᱤᱥᱴᱤᱭᱟᱱᱳ ᱨᱳᱱᱟᱞᱰᱳ ᱟᱨ ᱰᱮᱵᱤᱰ ᱵᱷᱮᱠᱮᱢ ᱦᱚᱸᱭ ᱯᱷᱮᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ, ᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩ ᱞᱮᱠᱟ ᱜᱮ ᱩᱱᱤ ᱦᱚᱸ ᱗ ᱮᱞ ᱡᱟᱨᱥᱤ ᱜᱮᱭ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨᱟ ᱾ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱦᱟᱝᱡᱳ ᱨᱮ ᱒᱐᱒᱒ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱮ ᱥᱚᱱᱟ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱮ ᱡᱤᱛᱠᱟ.ᱨ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾
'''ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱦᱚᱠᱤ'''
᱒᱐᱑᱓ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱓ ᱠᱚᱲᱟ ᱦᱚᱠᱤ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱠᱟᱯ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱠᱚᱲᱟ ᱦᱚᱠᱤ ᱴᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱠᱟᱯᱴᱟᱱ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱓ ᱥᱩᱞᱛᱟᱱ ᱚᱯᱷ ᱡᱳᱦᱚᱨ ᱠᱮᱯ ᱨᱮ ᱢᱟᱱᱯᱨᱤᱛ ᱟᱜ ᱜᱳᱞ ᱠᱷᱮᱞ ᱠᱟᱛᱮ ᱢᱟᱞᱮᱥᱤᱭᱟ ᱓-᱐ ᱛᱮ ᱡᱤᱛᱟᱹᱣ ᱠᱟᱛᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱴᱤᱢ ᱦᱚᱸ ᱟᱡᱟᱜ ᱠᱟᱯᱴᱮᱱᱥᱤ ᱨᱮ ᱜᱳᱞᱰ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱮ ᱡᱤᱛᱟᱹᱣ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱦᱚᱠᱤ ᱯᱷᱮᱰᱮᱨᱮᱥᱚᱱ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱡᱩᱱᱤᱭᱚᱨ ᱯᱞᱮᱭᱟᱨ ᱚᱯᱷ ᱫ ᱤᱛᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮᱭ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
'''ᱥᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱦᱚᱠᱤ'''
*᱒᱐᱑᱒ ᱒᱐᱑᱖: ᱚᱞᱤᱢᱯᱤᱠ, ᱠᱚᱢᱚᱱᱣᱮᱞᱛᱷ ᱟᱨ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾
*᱒᱐᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱚᱞᱤᱢᱯᱤᱠ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱡᱤᱛᱠᱟ.ᱨ ᱞᱮᱫ-ᱟ ᱾
*᱒᱐᱑᱔ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ [[ᱠᱚᱧᱮ ᱠᱳᱨᱤᱭᱟ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱱᱪᱚᱱ ᱨᱮ ᱮᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱲᱟ ᱦᱚᱠᱤ ᱴᱤᱢ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾ ᱯᱷᱤᱱᱮᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱔-᱒ ᱛᱮ ᱡᱤᱛᱠᱟᱹᱨ ᱠᱟᱛᱮ ᱥᱤᱨᱯᱟᱹᱭ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
*ᱥᱠᱚᱴᱞᱮᱱᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱞᱟᱥᱜᱳᱵᱷ ᱨᱮ ᱒᱐᱑᱔ ᱠᱚᱢᱚᱱᱣᱮᱞᱛᱷ ᱠᱷᱮᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱔-᱐ ᱛᱮ ᱚᱥᱴᱨᱮᱞᱤᱭᱟ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱟᱨᱚᱢ ᱠᱟᱛᱮ ᱥᱤᱞᱵᱷᱚᱨ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
*ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱨᱮ ᱒᱐᱑᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱠᱚᱲᱟ ᱦᱚᱠᱤ ᱪᱟᱢᱯᱤᱭᱟᱱᱥ ᱴᱨᱚᱯᱷᱤ ᱨᱮ ᱑ᱹ᱓ ᱛᱮ ᱚᱥᱴᱨᱮᱞᱤᱭᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱷᱤᱱᱮᱞ ᱨᱮ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱮᱱ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱥᱤᱞᱵᱷᱚᱨ ᱢᱮᱰᱟᱞ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱞᱮᱫᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱓᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱯᱷᱤᱱᱮᱞ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟᱭ ᱾
*᱒᱐᱑᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱞᱤᱢᱯᱤᱠ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱛᱟᱹᱞᱠᱟᱹ ᱨᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱫᱚ ᱵᱮᱞᱡᱤᱭᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱳᱵᱟᱨᱴ ᱯᱷᱟᱭᱱᱟᱞ ᱨᱮ ᱑ᱹ᱓ ᱛᱮ ᱠᱚ ᱦᱟᱨᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
== ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ ==
*[https://www.hockeyindia.org/players/manpreet-singh-profile-122 Manpreet Singh] at [[Hockey India]]
agtgx269sikkjpgzrna18ujv6ohby5y
ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ
0
27173
160714
147922
2024-12-01T13:10:05Z
Pywikisat
8643
/* ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ */
160714
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ
| native_name =
| native_name_lang =
| other_name = ᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ
| nickname =
| settlement_type = ᱟᱛᱳ
| image_skyline =
| image_alt =
| image_caption =
| pushpin_map = India West Bengal
| pushpin_label_position = right
| pushpin_map_alt =
| pushpin_map_caption = ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|24.198556|N|87.724944|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱥᱤᱧᱚᱛ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name2 = [[ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ]]
| established_title = <!-- Established -->
| established_date =
| founder =
| named_for =
| government_type =
| governing_body =
| leader_title =
| leader_name =
| unit_pref = Metric
| area_footnotes =
| area_rank =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m =
| population_total = ᱑,᱕᱖᱖
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_rank =
| population_density_km2 = auto
| population_demonym =
| population_footnotes =
| demographics_type1 = ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ
| demographics1_title1 = ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ
| demographics1_info1 = [[ᱵᱟᱝᱞᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱵᱟᱝᱞᱟ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]]
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code = ᱗᱓᱑᱒᱓᱓
| area_code_type = ᱴᱮᱞᱤᱯᱷᱚᱱ/[[Subscriber trunk dialling|ᱥᱮ.ᱴᱤ.ᱰᱤ]] ᱠᱳᱰ
| area_code = ᱐᱓᱔᱖᱒
| registration_plate =
| blank1_name_sec1 = [[Human sex ratio|Sex ratio]]
| blank1_info_sec1 =
| website = {{URL|birbhum.nic.in}}
| footnotes =
}}'''ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ''' ᱫᱚ ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱝᱞᱟ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ|ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ]] [[ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱᱮᱫ ᱮᱞᱟᱠᱟ|ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ]] ᱨᱮᱭᱟᱜ [[ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱑ ᱵᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱑]] ᱵᱚᱞᱚᱠ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱟᱛᱳ ᱠᱟᱱᱟ᱾
== ᱚᱛᱱᱚᱜ ==
{{OSM Location map||||||width=300|height=350|zoom=9|coord={{coord|24|15|0|N|87|50|0|E}}|float=left|caption='''ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱪᱟᱸᱜᱟ ᱠᱷᱚᱸᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱨ ᱠᱚ'''<br/>M: ᱢᱤᱭᱩᱱᱤᱥᱤᱯᱟᱞᱤᱴᱤ ᱥᱟᱦᱟᱨ/ ᱴᱟᱭᱩᱱ, CT: ᱦᱚᱲᱞᱮᱠᱷᱟ ᱥᱟᱦᱟᱨ, R: ᱟᱹᱛᱩ/ ᱵᱟᱡᱟᱨ, U: ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ᱾<br/>ᱠᱟᱹᱴᱤᱡ ᱢᱮᱯ ᱨᱮ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱱᱟᱴ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ, ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱢᱮᱯ ᱨᱮ ᱥᱟᱹᱨᱤ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱱᱟᱥᱫ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱜᱼᱟ|mark-coord1={{coord|24|25|20|N|87|51|27|E}}|label-pos1=left|label1=Murarai|numbered1=CT|mark-title1=[[Murarai]] (CT)|label-color1=#800000|label-size1=13|mark-size1=13|shape1=l-circle|shape-color1=#A40000|shape-outline1=white|label-offset-x1=2|mark-coord2={{coord|24|33|25|N|87|51|54|E}}|label-pos2=right|label2=Ambhua|numbered2=CT|mark-title2=[[Ambhua]] (CT)|mark-coord3={{coord|24|33|43|N|87|48|44|E}}|label-pos3=left|label3=Barua Gopalpur|numbered3=CT|mark-title3=[[Barua Gopalpur]] (CT)|mark-coord4={{coord|24|27|45|N|87|55|30|E}}|label-pos4=left|label4=Kashimnagar|numbered4=CT|mark-title4=[[Kashimnagar]] (CT)|mark-coord5={{coord|24|7|20|N|87|53|25|E}}|label-pos5=right|label5=Bishnupur|numbered5=CT|mark-title5=[[Bishnupur, Birbhum]] (CT)|mark-coord6={{coord|24|4|45|N|87|44|50|E}}|label-pos6=right|label6=Fatehpur|numbered6=CT|mark-title6=[[Fatehpur, Birbhum]] (CT)|mark-coord7={{coord|24|17|38|N|87|50|20|E}}|label-pos7=left|label7=Nalhati|numbered7=M|mark-title7=[[Nalhati]] (M)|label-color7=#800000|mark-coord8={{coord|24|11|10|N|87|46|38|E}}|label-pos8=top|label8=Rampurhat|numbered8=M|mark-title8=[[Rampurhat]] (M)|label-color8=#800000|mark-coord9={{coord|23|59|37|N|87|45|53|E}}|label-pos9=right|label9=Mayureswar|numbered9=R|mark-title9=[[Mayureswar]] (R)|shape-color9=#A40000|mark-coord10={{coord|24|8|45|N|87|50|32|E}}|label-pos10=left|label10=Margram|numbered10=R|mark-title10=[[Margram]] (R)|shape-color10=#A40000|mark-coord11={{coord|24|6|30|N|87|47|50|E}}|label-pos11=left|label11=Tarapith|numbered11=R|mark-title11=[[Tarapith]] (R)|shape-color11=#A40000|mark-coord12={{coord|24|4|42|N|87|42|46|E}}|label-pos12=left|label12=Mallarpur|numbered12=R|mark-title12=[[Mallarpur]] (R)|shape-color12=#A40000|mark-coord13={{coord|24|25|35|N|87|54|40|E}}|label-pos13=right|label13=Paikar|numbered13=R|mark-title13=[[Paikar]] (R)|shape-color13=#A40000|mark-coord14={{coord|24|18|44|N|87|57|44|E}}|label-pos14=right|label14=Lohapur|numbered14=R|mark-title14=[[Lohapur]] (R)|shape-color14=#A40000|mark-coord15={{coord|23|57|49|N|87|44|45|E}}|label-pos15=left|label15=Kotasur|numbered15=R|mark-title15=[[Kotasur]] (R)|shape-color15=#A40000|mark-coord16={{coord|24|12|5|N|87|52|56|E}}|label-pos16=right|label16=Hansan|numbered16=R|mark-title16=[[Hansan, Birbhum]] (R)|shape-color16=#A40000|mark-coord17={{coord|24|3|0|N|87|50|52|E}}|label-pos17=right|label17=Ekachakra|numbered17=R|mark-title17=[[Ekachakra]] (R)|shape-color17=#A40000|mark-coord18={{coord|23|56|18|N|87|50|6|E}}|label-pos18=right|label18=Lokpara|numbered18=R|mark-title18=[[Lokpara]] (R)|shape-color18=#A40000|mark-coord19={{coord|24|3|15|N|87|41|43|E}}|label-pos19=left|label19=Madian|numbered19=R|mark-title19=[[Madian, Birbhum]] (R)|shape-color19=#A40000|mark-coord20={{coord|24|8|50|N|87|52|49|E}}|label-pos20=right|label20=Basoa|numbered20=R|mark-title20=[[Basoa]] (R)|shape-color20=#A40000|mark-coord21={{coord|24|11|50|N|87|43|30|E}}|label-pos21=left|label21=Chakmandala|numbered21=R|mark-title21=Chakmandala (R)|shape-color21=black|label-size21=13|label-color21=black <!-- make the subject of the article stand out with black colors -->|mark-coord22={{coord|23|55|0|N|87|47|45|E}}|label-pos22=left|label22=Satpalsa|numbered22=R|mark-title22=[[Satpalsa]] (R)|shape-color22=#A40000|mark-coord23={{coord|23.8982|87.8249}}|label23=Mayurakshi River|label-color23=#77A1CB|label-angle23=0|label-pos23=right|label-size23=10|mark-size23=0|mark-title23=none|mark-coord24={{coord|24.2475|87.7596}}|label24=Brahmani River|label-color24=#77A1CB|label-angle24=-10|label-pos24=right|label-size24=10|mark-size24=0|mark-title24=none|mark-coord25={{coord|24.5118|87.6521}}|label25=Bansloi River|label-color25=#77A1CB|label-angle25=10|label-pos25=right|label-size25=10|mark-size25=0|mark-title25=none|mark-coord26={{coord|24.0046|87.4722}}|label26=Dwaraka River|label-color26=#77A1CB|label-angle26=0|label-pos26=right|label-size26=10|mark-size26=0|mark-title26=none|mark-coord27={{coord|24|32|5|N|87|49|20|E}}|label-pos27=left|label27=Rajgram|numbered27=R|mark-title27=[[Rajgram]] (R)|shape-color27=#A40000|arc-coordA={{coord|24|16|0|N|87|31|0|E}}|arc-textA=JHARKHAND|arc-text-colorA=hard grey|arc-angleA=-120|arc-gapA=5.5|arc-radiusA=0.35}}
=== ᱴᱷᱟᱶ ===
ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ 24°11′55′′ ᱠᱚᱧᱮ 87°43′30′′ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
=== ᱢᱤᱫ ᱧᱮᱞ ᱨᱮ ===
ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱥᱟᱵᱰᱤᱵᱷᱤᱥᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱯᱟᱦᱟᱴᱟ ᱢᱤᱫ ᱠᱟᱹᱴᱤᱡ ᱚᱛᱱᱚᱜ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱫᱚ ᱱᱚᱞᱦᱟᱴᱤ ᱥᱟᱹᱢᱩᱝ ᱚᱱᱪᱚᱞ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ ᱯᱟᱦᱟᱴᱟ ᱥᱮᱫ ᱢᱚᱭᱩᱨᱟᱠᱠᱷᱤ ᱜᱟᱰᱟ ᱚᱵᱚᱵᱟᱦᱤᱠᱟ, ᱟᱨᱢᱤᱫ ᱠᱟᱹᱴᱤᱡ ᱚᱛᱱᱚᱜ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱡᱟᱦᱟ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱮᱫ ᱵᱚᱢᱦᱚᱱᱤ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱮᱫ ᱢᱚᱭᱩᱨᱟᱠᱠᱷᱤ ᱜᱟᱰᱟ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱟᱵᱰᱤᱵᱷᱤᱥᱟᱱ ᱚᱱᱪᱚᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢᱼᱯᱟᱪᱮ [[ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ ᱠᱷᱚᱱᱰ]] ᱟᱨᱮ ᱥᱮᱫ ᱛᱮ ᱟᱫᱚᱢ ᱚᱫᱚᱢ ᱴᱷᱮᱱ ᱨᱟᱡᱽᱢᱚᱦᱚᱞ ᱵᱩᱨᱩ ᱧᱮᱞᱚᱜᱼᱟ᱾ ᱥᱟᱱᱛᱟᱞ ᱯᱟᱨᱜᱟᱱᱟ ᱠᱷᱚᱱᱰ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱪᱮ ᱥᱮᱫ ᱟᱨ ᱡᱷᱟᱨᱠᱷᱚᱸᱰ-ᱯᱚᱪᱷᱤᱢ ᱵᱟᱸᱜᱽᱞᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱵᱚᱰᱟᱨ ᱢᱮᱯ ᱨᱮ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱜᱮᱭᱟ᱾<ref>{{cite web| url = http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/19/1908_PART_A_DCHB_BIRBHUM.pdf |title = District Census Handbook Birbhum, Census of India 2011, Series 20, Part XII A |work = Page 15: Physiography | publisher= Directorate of Census Operations, West Bengal| accessdate = 30 January 2018}}</ref> ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱫᱚ ᱢᱩᱨᱥᱤᱫᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢᱼᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱯᱚᱫᱫᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ ᱵᱟᱝᱞᱟᱫᱮᱥ ᱥᱟᱶ ᱟᱢ ᱟᱱᱦᱟ ᱵᱚᱰᱟᱨ ᱧᱮᱞᱚᱜᱼᱟ᱾ ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱥᱟᱵᱰᱤᱵᱷᱤᱥᱟᱱ ᱨᱮᱱ ᱙᱖.᱖᱒% ᱦᱚᱲ ᱟᱹᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱨ ᱓.᱓᱘% ᱦᱚᱲ ᱵᱟᱡᱟᱨᱼᱥᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱠ ᱛᱟᱦᱮᱱᱟ᱾<ref>{{cite web| url = http://censusindia.gov.in/pca/pcadata/Houselisting-housing-WB.html |title = 2011 Census - Primary Census Abstract Data Tables | work= West Bengal – District-wise |publisher= Registrar General and Census Commissioner, India | accessdate = 30 January 2018 }}</ref>
<small>ᱱᱳᱴ - ᱱᱚᱶᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱤᱪᱷᱩ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱩᱫᱩᱜ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱦᱩᱭ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱚᱱᱟ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱢᱮᱯ ᱨᱮ ᱾ ᱢᱮᱯ ᱨᱮ ᱪᱤᱱᱦᱟᱹ ᱟᱠᱟᱱ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱜᱮ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱯᱚᱨᱫᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱮᱯ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾</small>
== ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ==
ᱵᱷᱟᱨᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱒᱐᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱑,᱕᱖᱖ ᱦᱚᱲ, ᱡᱟᱦᱟ ᱢᱩᱫᱨᱮ ᱗᱙᱖ ᱦᱚᱲ ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱨ ᱗᱗᱐ ᱦᱚᱲ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱾ ᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱒᱓᱑ ᱦᱚᱲ ᱾ ᱢᱟᱱᱫᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱷᱮᱨ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱜᱩᱴ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱗᱖᱙ (᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱰᱷᱮᱨ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱮᱱ ᱕᱗.᱖᱐%) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="census3-2011">{{Cite web |title=2011 Census – Primary Census Abstract Data Tables |url=http://censusindia.gov.in/pca/pcadata/Houselisting-housing-WB.html |access-date=1 February 2018 |website=West Bengal – District-wise |publisher=Registrar General and Census Commissioner, India}}</ref>
== ᱥᱟᱜᱟᱲᱚᱢ ==
ᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ-ᱫᱮᱵᱤᱯᱩᱨ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱢᱤᱫᱴᱟᱝ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱦᱤᱸᱥ ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ ᱫᱚ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱑᱑᱔ ᱮ ᱥᱟᱶ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱦᱤᱸᱥ ᱫᱚ ᱛᱷᱟᱭᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱫᱩᱢᱠᱟᱹ-ᱨᱟᱢᱯᱩᱨᱦᱟᱴ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱯᱨᱩᱢᱚᱜᱼᱟ ᱾<ref>Google maps</ref>
== ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱥᱟᱶᱟᱨ ==
ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ ᱵᱚᱞᱚᱠ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱦᱚᱲᱢᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱨᱮ ᱑᱕ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱵᱮᱰ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Health & Family Welfare Department |url=https://www.wbhealth.gov.in/other_files/BPHC.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20200816074737/https://www.wbhealth.gov.in/other_files/BPHC.pdf |archive-date=16 August 2020 |access-date=1 February 2018 |website=Health Statistics – Block Primary Health Centres |publisher=Government of West Bengal}}</ref> ᱒᱐᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱪᱚᱠᱢᱚᱱᱰᱚᱞᱟ ᱵᱤ.ᱯᱤ.ᱮᱭᱤᱪ.ᱥᱤ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱪᱟᱸᱫᱳ ᱨᱮ ᱜᱚᱲ ᱨᱳᱜᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱑,᱘᱕᱐ ᱟᱨ ᱪᱟᱸᱫᱳ ᱨᱮ ᱜᱚᱲ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱒᱑᱐ ᱦᱚᱲ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱑᱑᱒ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱣᱢᱟᱨᱡᱮᱱᱥᱤ ᱨᱮ ᱵᱷᱩᱨᱛᱤ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Performancee of Block Primary Health Centres (BPHC) in West Bengal during 2012 (January to December) |url=https://www.wbhealth.gov.in/NRHM/pdf/Facility-wise%20Preformance%20Report%20for%202012%20BPHC.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180204182250/https://www.wbhealth.gov.in/NRHM/pdf/Facility-wise%20Preformance%20Report%20for%202012%20BPHC.pdf |archive-date=4 February 2018 |access-date=1 February 2018 |publisher=Health & Family Welfare Department, Government of West Bengal}}</ref>
== ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
{{Birbhum District}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱨᱵᱷᱩᱢ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱟᱛᱳ]]
7rb04cltcyxq4v6kw7ids9t13uuvatu
ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ
0
27213
160754
147808
2024-12-02T01:05:08Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160754
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox station
| name = ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ
| native_name = <hr/>ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱮᱛᱚᱢ
| native_name_lang = ml
| other_name =
| style = ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞ
| type = [[File:Indian_Railways_Suburban_Railway_Logo.svg|30px]] [[ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞ]] ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ
| image = Ernakulam Junction.jpg
| caption = ᱒᱐᱒᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲᱚᱜ ᱢᱟᱬᱟᱝ ᱨᱮ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱵᱚᱞᱚᱱ ᱫᱩᱣᱟᱹᱨ
| address = [[ᱠᱚᱪᱤ]], [[ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ]]
| coordinates = {{coord|9.96885|76.29160|type:railwaystation_region:IN|display=title,inline}}
| owned = [[ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞ]]
| operator = [[ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ]]
| line = [[ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ–ᱠᱳᱴᱴᱟᱭᱚᱢ–ᱠᱟᱭᱚᱢᱠᱩᱞᱚᱢ ᱞᱟᱭᱤᱱ]],<br>[[ᱥᱳᱨᱱᱩᱨ–ᱠᱳᱪᱤᱱ–ᱦᱟᱨᱵᱚᱨ ᱥᱮᱠᱥᱚᱱ]]<br>[[ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ–ᱠᱟᱭᱚᱢᱠᱩᱞᱚᱢ ᱠᱚᱥᱴᱟᱞ ᱞᱟᱭᱤᱱ|ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ–ᱟᱞᱟᱯᱯᱩᱡᱷᱟ–ᱠᱟᱭᱚᱢᱠᱩᱞᱚᱢ]]<br>ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ–[[ᱠᱳᱪᱤᱱ ᱦᱟᱨᱵᱚᱨ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱥ]]
| platform = ᱖
| tracks = ᱑᱐
| bicycle = ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ
| depth =
| accessible = {{Access icon|20px}}
| parking = ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ
| structure =
| classification = [[Categorization of Indian Railway stations by commercial importance#Current (2017-)|NSG-2]]
| code = ERS
| zone = [[ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ]]
| status = ᱠᱟᱹᱢᱤᱦᱚᱨᱟ
| closed =
| opened = ᱑᱙᱓᱒
| rebuilt = ᱑᱙᱔᱖ (''ᱯᱩᱭᱞᱩ'')<br /> ᱚᱜᱚᱥᱴ ᱒᱐᱒᱕; ᱑᱕ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱠᱛᱚ (ᱫᱚᱥᱟᱨ)
| electrified = ᱒᱐᱐᱐
| passengers = ᱕᱓,᱖᱙᱘ ᱫᱤᱱᱟᱹᱢ ᱦᱤᱞᱚᱜ<ref>{{cite web|url=https://sr.indianrailways.gov.in/uploads/files/1559554713747-ANNUAL%20EARNINGS.pdf |title=Annual originating passengers and earnings for the year 2018–19 - Thiruvananthapuram Division|publisher=Indian Railways |access-date=9 July 2019}}</ref> <br>ᱥᱮᱨᱢᱟᱠᱤᱭᱟᱹ ᱯᱟᱥᱮᱱᱡᱚᱨ ᱠᱚ – ᱑,᱙᱖,᱐᱐,᱐᱐᱐ (᱒᱐᱒᱑–᱒᱒)
| mpassengers =
| pass_system =
| pass_year = ᱒᱐᱑᱘–᱑᱙
| pass_percent =
| pass_rank = ᱓ ''([[ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ]] ᱨᱮ)''<br> ᱒ ''([[ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ|ᱛᱨᱤᱵᱮᱱᱫᱨᱟᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ]] ᱨᱮ)''
| services =
| map_locator =
| image_caption =
| mapframe = yes
| mapframe-caption = Interactive map
}}
'''ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ''' (ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱮᱛᱚᱢ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱦᱚᱸ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜᱼᱟ, ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱳᱰ: ERS<ref name="stn_code">{{cite web |title=Station Code Index |url=https://indianrailways.gov.in/railwayboard/uploads/directorate/coaching/TAG_2023-24/Station_Code_Index.pdf |website=Portal of Indian Railways |publisher=Centre For Railway Information Systems |access-date=25 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240216225807/https://indianrailways.gov.in/railwayboard/uploads/directorate/coaching/TAG_2023-24/Station_Code_Index.pdf |archive-date=16 February 2024 |page=6 |date=2023–24}}</ref>) ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ]] ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ NSG-᱒ ᱛᱷᱚᱠ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="sr_stn">{{cite web |title=SOUTHERN RAILWAY LIST OF STATIONS AS ON 01.04.2023 (CATEGORY- WISE) |url=https://sr.indianrailways.gov.in/cris//uploads/files/1686913242750-SR%20-LIST%20OF%20STATIONS-2023.pdf |website=Portal of Indian Railways |publisher=Centre For Railway Information Systems |access-date=25 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323095403/https://sr.indianrailways.gov.in/cris//uploads/files/1686913242750-SR%20-LIST%20OF%20STATIONS-2023.pdf |archive-date=23 March 2024 |page=1 |date=1 April 2023}}</ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱠᱮᱨᱟᱞᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱪᱤ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱞ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱢᱤᱫ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱓᱗᱖ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱨᱮᱞ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱠᱚᱱᱴᱨᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/kochi/Ernakulam-Junction-Restrictions-on-train-traffic-from-Jan-30/articleshow/50712992.cms|title=Ernakulam Junction: Restrictions on train traffic from Jan 30|work=[[The Times of India]]|access-date=2017-09-28}}</ref> ᱒᱐᱑᱘-᱑᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱑᱕᱘ ᱠᱳᱴᱤ (᱒᱐᱒᱓ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱑᱙᱖ ᱠᱳᱴᱤ ᱥᱮ ᱒᱕ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱰᱚᱞᱟᱨ ᱥᱚᱢᱟᱱ) ᱥᱟᱶᱛᱮ, ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱠᱮᱨᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥᱮᱱᱡᱚᱨ ᱟᱨᱡᱟᱣ ᱨᱮ ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱨᱮ ᱢᱚᱬᱮ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref>{{cite news|title=Kerala railway stations ahead in passenger fare income|url=http://english.manoramaonline.com/news/kerala/kerala-railway-stations-ahead-in-passenger-fare-income.html|access-date=26 December 2016|work=[[Malayala Manorama]]|date=1 January 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160103063307/http://english.manoramaonline.com/news/kerala/kerala-railway-stations-ahead-in-passenger-fare-income.html|archive-date=3 January 2016|location=Thrissur}}</ref> ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱮᱱ.ᱮᱥ.ᱡᱤ. -᱒ ᱠᱞᱟᱥᱤᱠᱟᱞ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾.<ref>{{Cite web |title=Annual Originating Passengers & Earnings for the year 2022-23 |url=https://sr.indianrailways.gov.in/uploads/files/1684323359924-annual%20earnings.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231124065033/https://sr.indianrailways.gov.in/uploads/files/1684323359924-annual%20earnings.pdf |archive-date=24 November 2023 |access-date=15 February 2024 |website=[[Indian Railways]]}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱷᱤᱠᱞᱟᱝ-ᱟᱥᱚᱞ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://www.indiatimes.com/news/india/ernakulam-is-india-s-1st-disabled-friendly-railway-station-thanks-to-this-resilient-woman-337375.html|title=Ernakulam Is India's 1st Disabled-Friendly Railway Station, Thanks To This Resilient Woman|work=[[India Times]]|access-date=2018-12-04}}</ref>
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱷᱟᱣ ᱑᱙᱓᱒ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱮᱛᱚᱢ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱥ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ (ERG) ᱨᱮ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱢᱤᱴᱚᱨ-ᱜᱮᱡᱽ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱫᱚ ᱠᱚᱪᱤ ᱡᱟᱦᱟᱡᱽ ᱜᱷᱟᱴ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱨ ᱥᱩᱯᱩᱨ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱯᱟᱪᱞᱟᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱷᱤᱞᱤᱝᱰᱚᱱ ᱫᱤᱯ ᱨᱮ ᱠᱚᱪᱤᱱ ᱦᱟᱨᱵᱚᱨ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱥ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱠᱚᱧᱮ, ᱯᱮᱨᱩᱢᱚᱱᱩᱨ (ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱵᱚᱸᱫᱽ ᱮᱱᱟ), ᱢᱚᱴᱴᱚᱱᱪᱮᱨᱤ ᱦᱚᱞᱴ ᱟᱨ ᱥᱤᱹᱮᱪᱹᱴᱤᱹᱮᱥᱹ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱱᱟᱣᱟ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱑᱙᱔᱖ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱥᱳᱨᱟᱱᱩᱨ-ᱥᱤ.ᱮᱪ.ᱴᱤ.ᱮᱥᱹ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱨᱚᱰ ᱜᱮᱡᱽ ᱨᱮ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱥᱳᱨᱟᱱᱩᱨ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮ ᱢᱟᱝᱜᱽᱞᱳᱨᱼᱡᱳᱞᱟᱨᱯᱮᱴ ᱢᱩᱬ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱛᱟᱨᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱕᱖ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ-ᱠᱳᱴᱴᱟᱭᱚᱢ ᱢᱤᱴᱚᱨ-ᱜᱮᱡᱽ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱮᱦᱚᱵ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱙᱕᱘ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱚᱞᱞᱟᱢ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱵᱟᱲᱦᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱠᱚᱞᱞᱟᱢ-ᱛᱨᱤᱵᱮᱱᱫᱨᱚᱢ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱫᱚ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱷᱟᱣ ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱚᱱᱟ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱ ᱠᱳᱪᱤᱱ ᱦᱟᱨᱵᱚᱨ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱥ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news |date=2016-07-08 |title=The history of Ernakulam Junction |language=en-IN |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/features/metroplus/society/Before-and-after-the-Jayanti-Janata/article14479828.ece |access-date=2023-12-09 |issn=0971-751X}}</ref>
[[ᱠᱳᱴᱴᱟᱭᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱠᱳᱴᱴᱟᱭᱚᱢ]] ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ, ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱮᱱᱟ, ᱟᱨ ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ [[ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱴᱟᱣᱩᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱴᱟᱣᱩᱱ]] ᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/features/metroplus/society/Before-and-after-the-Jayanti-Janata/article14479828.ece|title=Before and after the Jayanti Janata|last=PRADEEP|first=K.|newspaper=The Hindu|access-date=2016-12-19}}</ref> ᱑᱙᱗᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱴᱴᱟᱭᱚᱢ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱫᱚ ᱵᱨᱚᱰ ᱜᱮᱡᱽ ᱨᱮ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ, ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮ ᱵᱨᱚᱰ ᱟᱨ ᱢᱤᱴᱚᱨ-ᱜᱮᱡᱽ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱴᱨᱮᱠ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://www.irfca.org/gallery/Heritage/india_08.jpg.html|title=Ernakulam Jn in 1976|publisher=IRFCA}}</ref>
᱑᱙᱘᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ [[ᱟᱞᱟᱯᱯᱩᱡᱷᱟ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱟᱞᱟᱯᱯᱩᱡᱷᱟ]] ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱡᱷᱤᱡ ᱮᱱᱟ, ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱠᱮᱨᱚᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱩᱬ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
==ᱞᱚᱠᱥᱟ==
ᱮᱨᱱᱟᱠᱩᱞᱚᱢ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ ᱵᱷᱮᱜᱟᱨ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱪᱟᱞᱟᱜᱟᱜ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱞᱟᱭᱤᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ:
* ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱮᱫ [[ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ ᱥᱮᱱᱴᱨᱟᱞ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱪᱮᱱᱱᱟᱭ]]/ᱵᱮᱝᱜᱟᱞᱩᱨᱩ (ᱯᱚᱞᱚᱠᱠᱚᱲ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ) ᱟᱨ [[ᱪᱷᱚᱛᱨᱚᱯᱚᱛᱤ ᱥᱤᱵᱟᱡᱤ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱥ|ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ]] (ᱥᱳᱨᱟᱱᱩᱨ-ᱠᱳᱡᱷᱤᱠᱳᱰ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ)
* ᱟᱞᱟᱯᱯᱩᱡᱷᱟ-ᱠᱳᱞᱞᱟᱢ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱛᱮ [[ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱥᱮᱱᱴᱨᱟᱞ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ]] ᱥᱮᱫ ᱮᱛᱚᱢ
* ᱣᱤᱞᱤᱝᱰᱚᱱ ᱫᱤᱯ ᱟᱨ ᱠᱚᱪᱤᱱ ᱦᱟᱨᱵᱚᱨ ᱴᱟᱨᱢᱤᱱᱟᱥ (CHTS) ᱥᱮᱫ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱥᱮᱫ
* ᱠᱳᱴᱴᱟᱭᱚᱢ-ᱠᱳᱞᱞᱟᱢ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱛᱮ [[ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱥᱮᱱᱴᱨᱟᱞ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ]] ᱥᱮᱫ ᱥᱟᱢᱟᱝ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{commons category}}
*[http://www.sr.indianrailways.gov.in/ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱴᱚᱴᱷᱟ]
*{{IndiaRailInfo|52}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱠᱮᱨᱚᱞ ᱨᱮ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱠᱚᱪᱤ ᱨᱮ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱛᱤᱨᱩᱣᱚᱱᱚᱱᱛᱯᱩᱨᱚᱢ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ]]
avhcycxwk6q2i1py1dhkes4x333rhvs
ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ, ᱯᱟᱴᱱᱟ
0
27567
160800
150934
2024-12-02T08:09:30Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160800
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox building
| name = ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ
| image = Raj Bhavan Patna.JPG
| caption = ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱯᱟᱴᱱᱟ
| map_type = India
| map_caption = ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|25|36|3|N|85|6|11|E|region:IN-BR|display=inline,title}}
| location_town =
| location = [[ᱯᱟᱴᱱᱟ]], ᱵᱤᱦᱟᱨ
| location_country = {{flagicon|India}} ᱥᱤᱧᱚᱛ
| architect = ᱡᱳᱥᱮᱯᱷ ᱯᱷᱤᱨᱤᱥ ᱢᱩᱱᱱᱤᱝᱥ
| floor_area = <!-- {{convert|55,000|sqft|abbr=on}} -->
| current_tenants = [[ᱨᱟᱡᱮᱱᱫᱨᱚ ᱟᱨᱞᱮᱠᱟᱨ|ᱨᱟᱡᱮᱱᱫᱨᱚ ᱵᱤᱥᱣᱚᱱᱟᱛᱷ ᱟᱨᱞᱮᱠᱟᱨ]]
| start_date = ᱑᱙᱑᱒
| completion_date = ᱑᱙᱑᱗<ref name="Thesis">{{Cite web|url=https://ir.canterbury.ac.nz/bitstream/handle/10092/8969/thesis_fulltext.pdf;sequence=2|title=ARCHITECT OF EMPIRE: JOSEPH FEARIS MUNNINGS 1879-1937|last=Roberts|first=Heulwen|archive-url=https://web.archive.org/web/20161220080316/https://ir.canterbury.ac.nz/bitstream/handle/10092/8969/thesis_fulltext.pdf;sequence=2|archive-date=20 December 2016|url-status=live|access-date=2018-03-04|df=dmy-all}}</ref>
| date_demolished =
| cost =
| structural_system =
| architectural_style = [[:en:Stripped Classicism|ᱥᱴᱨᱤᱯᱷᱮᱰ ᱱᱤᱭᱳᱠᱞᱟᱥᱤᱠᱟᱞ]]<ref name="Thesis" />
| size =
}}
'''ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ'''<ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/other-states/bihar-opposition-march-to-raj-bhavan-to-demand-arrest-of-bjp-leader/article22857006.ece|title=Bihar Opposition march to Raj Bhavan to demand arrest of BJP leader|last=Tewary|first=Amarnath|date=2018-02-26|work=The Hindu|access-date=2018-03-04|language=en-IN|issn=0971-751X|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511082525/http://www.thehindu.com/news/national/other-states/bihar-opposition-march-to-raj-bhavan-to-demand-arrest-of-bjp-leader/article22857006.ece|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aninews.in/news/national/general-news/bihar-governor-expresses-grief-over-muzaffarpur-accident201802241943290002/|title=Bihar Governor expresses grief over Muzaffarpur accident|website=www.aninews.in|language=en|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180224163808/https://www.aninews.in/news/national/general-news/bihar-governor-expresses-grief-over-muzaffarpur-accident201802241943290002/|archivedate=24 February 2018|df=dmy-all}}</ref> ᱫᱚ [[ᱵᱤᱦᱟᱨ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=http://indianexpress.com/article/india/bihar-hit-and-run-case-nitish-kumar-govt-shielding-drunk-bjp-leader-alleges-tejashwi-yadav-5079272/|title=Bihar hit-and-run case: Nitish govt shielding 'drunk' BJP leader, alleges Tejashwi|date=2018-02-26|work=The Indian Express|access-date=2018-03-04|language=en-US|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226183607/http://indianexpress.com/article/india/bihar-hit-and-run-case-nitish-kumar-govt-shielding-drunk-bjp-leader-alleges-tejashwi-yadav-5079272/|archivedate=26 February 2018|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/east/story/bihar-cm-nitish-kumar-hosts-dinner-for-new-governor-dy-patil-india-today-157073-2013-03-26|title=Bihar CM Nitish Kumar mends fences with Raj Bhawan, hosts dinner for new Governor DY Patil|date=2013-03-26|website=India Today|language=en-US|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511082525/https://www.indiatoday.in/india/east/story/bihar-cm-nitish-kumar-hosts-dinner-for-new-governor-dy-patil-india-today-157073-2013-03-26|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱯᱟᱴᱱᱟ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱑᱙᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱙᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱯᱩᱨᱟᱹᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱾<ref name="Thesis" /> ᱱᱤᱭᱩᱡᱤᱞᱮᱱᱰ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱟᱠᱟᱱ ᱟᱨᱠᱤᱴᱮᱠᱴ ᱡᱳᱥᱮᱯᱷ ᱯᱷᱤᱨᱤᱥ ᱢᱩᱱᱱᱤᱝᱥ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱰᱤᱡᱟᱭᱤᱱ ᱟᱠᱟᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=f34UAQAAMAAJ&q=government+house+designed+by+J.+F.+Munnings|title=Census of India, 1971: Special all India census tables. A. (i,iii) General population tables (2 v.) (ii) Union primary census abstract. B. (i-v) General economic tables (6 v.) C. (i-iii) Social and cultural tables (4 v.) D. Migration tables|last=General|first=India Office of the Registrar|date=1973|publisher=Manager of Publications|language=en|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511082525/https://books.google.com/books?id=f34UAQAAMAAJ&q=government+house+designed+by+J.+F.+Munnings&dq=government+house+designed+by+J.+F.+Munnings&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiyh5CIqNPZAhVnuVkKHW0-BTMQ6AEINDAC|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref>
[[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱟᱰᱟᱭᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱑᱙᱑᱗ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱙᱒᱐ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱨ [[ᱳᱰᱤᱥᱟ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱞᱮᱯᱷᱴᱤᱱᱮᱱᱴ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱨ ᱑᱙᱒᱐ ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱙᱓᱖ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱫᱚ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱑᱙᱓᱖ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱷᱮᱜᱮᱫ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱥᱮ ᱜᱚᱵᱚᱨᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=http://www.asianage.com/india/all-india/260218/bihar-police-file-fir-against-bjp-leader-for-mowing-down-9-school-children.html|title=Bihar police file FIR against BJP leader for mowing down 9 school children|date=2018-02-27|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180226233802/http://www.asianage.com/india/all-india/260218/bihar-police-file-fir-against-bjp-leader-for-mowing-down-9-school-children.html|archivedate=26 February 2018|df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/union-minister-giriraj-singh-booked-in-land-grabbing-case/article22687397.ece|title=Union Minister Giriraj Singh booked in land grabbing case in Patna|date=2018-02-08|work=The Hindu|access-date=2018-03-04|language=en-IN|issn=0971-751X|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180315163123/http://www.thehindu.com/news/national/union-minister-giriraj-singh-booked-in-land-grabbing-case/article22687397.ece|archivedate=15 March 2018|df=dmy-all}}</ref>
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱙᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱩᱰᱤᱥᱟ ᱫᱚ ᱵᱮᱝᱜᱚᱞ ᱯᱨᱮᱥᱤᱰᱮᱱᱥᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱙᱑᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱫᱤᱞᱞᱤ ᱫᱟᱨᱵᱟᱨ ᱨᱮ ᱨᱟᱡᱟ ᱡᱚᱨᱡᱽ ᱢᱚᱬᱮ ᱫᱚ ᱞᱤᱯᱷᱴᱮᱱᱮᱱᱴ ᱜᱚᱵᱷᱚᱨᱱᱚᱨ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱣᱟ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱛᱷᱟᱭ ᱥᱚᱫᱚᱨ ᱞᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://www.outlookindia.com/newsscroll/hardinge-park-turns-102-viceroy-statues-pedestal-demolished/1242888|title=Hardinge Park turns 102; viceroy statue's pedestal demolished|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080513/https://www.outlookindia.com/newsscroll/hardinge-park-turns-102-viceroy-statues-pedestal-demolished/1242888|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref> ᱱᱟᱣᱟ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ ᱢᱤᱫ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱯᱟᱹᱦᱤᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱚᱴᱟ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱱᱟᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱱᱟᱣᱟ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱓ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱟᱭᱤᱞ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱛᱮ ᱴᱚᱯᱟᱨ ᱮᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=https://indiankanoon.org/doc/533494/|title=Manoj Kumar Singh vs State Of Bihar And Ors. on 16 May, 2002|website=indiankanoon.org|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511082525/https://indiankanoon.org/doc/533494/|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref> ᱵᱟᱪᱷᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱ ᱱᱚᱣᱟ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱫᱚ ᱥᱳᱱ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱵᱟᱹᱜᱤ ᱟᱠᱟᱫ ᱟᱹᱪᱩᱨ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="Thesis" />
᱑᱙᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱟᱨ ᱳᱰᱤᱥᱟ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱟᱜ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴᱤᱝ ᱟᱠᱴᱤᱝ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱢᱩᱱᱤᱝᱥ ᱮ ᱵᱟᱦᱟᱞ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱟᱨ ᱱᱤᱭᱩ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱞᱟᱱ ᱟᱨ ᱩᱛᱷᱱᱟᱹᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱮᱢ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=AdAZDgAAQBAJ&q=Consulting+Architect+to+the+Government+of+Bihar+and+Orissa+J+F+Munnings&pg=PA78|title=India: Modern Architectures in History|last1=Scriver|first1=Peter|last2=Srivastava|first2=Amit|date=2015-02-15|publisher=Reaktion Books|isbn=9781780234687|language=en|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080512/https://books.google.com/books?id=AdAZDgAAQBAJ&pg=PA78&lpg=PA78&dq=Consulting+Architect+to+the+Government+of+Bihar+and+Orissa+J+F+Munnings&source=bl&ots=mX4GOetPb1&sig=-hWmgadKusWfxM3X5THa4FFMDyo&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj8zpWesNPZAhUQq1kKHfefBigQ6AEINzAC#v=onepage&q=Consulting%20Architect%20to%20the%20Government%20of%20Bihar%20and%20Orissa%20J%20F%20Munnings&f=false|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱟᱱ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱠᱚᱭ ᱧᱮᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱠᱚᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ - ᱜᱚᱵᱚᱨᱱᱢᱮᱸᱴ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱮᱠᱨᱮᱴᱟᱨᱤᱭᱟᱴ, ᱡᱮᱱᱮᱨᱟᱞ ᱯᱳᱥᱴ ᱚᱯᱷᱤᱥ, ᱯᱟᱴᱱᱟ, ᱠᱚᱢᱤᱥᱱᱚᱨ ᱠᱚᱨᱴ ᱟᱨ [[ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ]] ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ ᱾<ref>{{Cite news|url=http://www.india.com/news/india/patna-high-court-building-glows-with-pride-at-100-914545/|title=Patna High Court building glows with pride at 100|agency=Press Trust of India|date=2016-02-03|work=India.com|access-date=2018-03-04|language=en|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160204092034/http://www.india.com/news/india/patna-high-court-building-glows-with-pride-at-100-914545/|archivedate=4 February 2016|df=dmy-all}}</ref>
᱑ ᱱᱚᱵᱷᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱑᱒ ᱦᱤᱞᱚᱜ ᱞᱚᱨᱰ ᱦᱟᱨᱰᱤᱝ ᱫᱚ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮ ᱱᱟᱣᱟ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱬ ᱫᱷᱤᱨᱤ ᱮᱢ ᱞᱮᱫᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/Kerosene-lamps-illuminated-Patna-in-1912/articleshow/19138112.cms|title=Kerosene lamps illuminated Patna in 1912 - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511080512/https://timesofindia.indiatimes.com/city/patna/Kerosene-lamps-illuminated-Patna-in-1912/articleshow/19138112.cms|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref> ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱫᱚ ᱑᱙᱑᱒ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱑᱙᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱯᱩᱨᱟᱹᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱚᱲᱟᱜ ᱫᱚ ᱥᱮᱠᱨᱮᱴᱟᱨᱤᱭᱟᱴ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱵᱟᱱᱟᱨ ᱚᱲᱟᱜ ᱫᱚ ᱒᱐᱐ ᱯᱷᱩᱴ ᱚᱥᱟᱨ ᱥᱚᱲᱚᱠ ᱥᱟᱶ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱠᱤᱝ ᱡᱚᱨᱡᱽ ᱮᱵᱷᱮᱱᱭᱩ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱑ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱡᱤᱞᱤᱧ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱱᱤᱛᱚᱜ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱚᱛᱱᱚ ᱦᱚᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://www.bhaskar.com/bihar/patna/news/BIH-PAT-british-king-george-avenue-patna-news-4648046-NOR.html|title=जानिए अंग्रेजों के किंग जार्ज एवेन्यू और आज के पुराना सचिवालय की विशेषता|date=2014-06-15|work=dainikbhaskar|access-date=2018-03-04|language=hi|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511082525/https://www.bhaskar.com/bihar/patna/news/BIH-PAT-british-king-george-avenue-patna-news-4648046-NOR.html|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref>
==ᱢᱮᱥᱟ==
ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟ ᱑᱐᱐ ᱮᱠᱚᱲ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱠᱮᱢᱯᱞᱮᱠᱥ ᱨᱮ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱮᱯᱨᱳᱪ ᱰᱨᱟᱭᱵᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱛᱟᱥᱟᱫ ᱴᱟᱺᱰᱤ ᱴᱮᱱᱤᱥ ᱠᱚᱨᱴ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱲᱟᱜ ᱜᱚᱴᱟ ᱥᱮᱫ ᱛᱮ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱ ᱢᱤᱫ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱟᱸᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱩᱱᱱᱤᱝᱥ ᱫᱚ ᱵᱚᱞᱚᱱ ᱫᱩᱣᱟᱹᱨ ᱨᱩᱠᱷᱤᱭᱟᱹ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱩᱣᱟᱹᱨ ᱟᱨ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱵᱮᱨᱚᱠ ᱦᱚᱸᱭ ᱰᱤᱡᱟᱭᱤᱱ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱑᱙᱑᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱩᱱᱤᱝᱥ ᱟᱨ ᱢᱤᱥᱴᱟᱨ ᱦᱮᱰ - ᱤᱞᱟᱦᱟᱵᱟᱫᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱯᱟᱨᱠ ᱟᱨ ᱵᱟᱜᱟᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱚᱱᱟ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱩᱯᱚᱨᱴᱮᱱᱰᱮᱸᱴ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref name="Thesis" />
==ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱡᱤᱵᱽ ᱡᱤᱭᱟᱹᱞᱤ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱫᱟᱱ==
᱑᱙᱗᱐ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ, ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱩᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱱᱤᱛᱭᱟᱱᱚᱱᱫᱚ ᱠᱟᱱᱩᱱᱜᱳ ᱫᱚ ᱵᱚᱴᱟᱱᱤᱠᱚᱞ ᱜᱟᱨᱰᱮᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱜᱚᱵᱚᱨᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱠᱷᱚᱱ ᱓᱔ ᱮᱠᱚᱲ ᱦᱟᱥᱟ ᱮ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite web|url=https://www.zoopatna.com/history.aspx|title=SANJAY GANDHI BIOLOGICAL PARK|website=www.zoopatna.com|access-date=2018-03-04|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511082525/https://www.zoopatna.com/history.aspx|archivedate=11 May 2018|df=dmy-all}}</ref>
==ᱴᱷᱟᱶ==
ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱵᱚᱸᱥᱤ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱜᱚᱵᱷᱚᱨᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱫᱩᱣᱟᱹᱨ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱜᱚᱢᱠᱮ [[ᱰᱨ. ᱨᱟᱡᱮᱱᱫᱽᱨᱚ ᱯᱨᱚᱥᱟᱫᱽ|ᱨᱟᱡᱮᱱᱫᱨᱚ ᱯᱨᱚᱥᱟᱫᱽ]] ᱟᱜ ᱢᱩᱨᱛᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱚᱛᱱᱚ ᱢᱟᱨᱜᱽ ᱫᱚ ᱨᱟᱡᱮᱱᱫᱨᱚ ᱯᱨᱚᱥᱟᱫᱽ ᱟᱜ ᱢᱟᱱᱚᱛᱟᱱ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱥᱮᱠᱨᱮᱴᱟᱨᱤᱭᱟᱴ ᱚᱲᱟᱜ ᱥᱟᱶ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱨ ᱟᱱᱮ ᱢᱟᱨᱜᱽ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱥᱮᱫ ᱔᱕ ᱰᱤᱜᱽᱨᱤ ᱠᱚᱬ ᱨᱮ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱤᱨᱟᱹ ᱢᱚᱱᱛᱨᱤ ᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱷᱚᱱ ᱡᱚᱲᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ - ᱑ ᱟᱱᱮ ᱢᱟᱨᱜᱽ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱩᱰᱟᱹᱱ ᱰᱟᱹᱦᱤ ᱠᱷᱚᱱ ᱓ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱟᱨ [[ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ ᱨᱮᱞᱣᱮ ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ|ᱯᱟᱴᱱᱟ ᱡᱚᱸᱠᱥᱚᱱ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://governor.bih.nic.in/ ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ]
{{ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱤᱦᱟᱨ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ]]
6vvcpaabcfdm5p5yx9u3pdlad3j50z2
ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ, ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ
0
27579
160752
150939
2024-12-02T01:03:18Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160752
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox building
|name = ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ, ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ
|image =
|caption =
|building_type = ᱢᱩᱬ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱛᱷᱟᱱ
|coordinates = {{coord|23.240647|77.403250|display=inline,title}}
|start_date =
|completion_date=
|room_count =
|elevator_count =
|cost =
|floor_area =
|architect =
|engineer =
|main_contractor=
|developer =
|owner = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]]
|management =
|references = [http://governor.mp.gov.in/ Website]
}}
'''ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ''' ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱘᱘᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱮᱜᱟᱢ ᱥᱩᱞᱛᱟᱱ ᱥᱟᱦᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱱᱤᱛᱚᱜᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱑᱘᱘᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱨᱮ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱮᱡᱮᱱᱴ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱚᱲᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾
===ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱚᱨ ᱚᱠᱛᱚ===
᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱔᱙ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱒᱕᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱨᱟᱡᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱠᱟᱛᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱜᱟᱶᱛᱟ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱮ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ '''''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''''' ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ '''''ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ''''' ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
'''''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''''' ᱫᱚ ᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱔᱙ ᱠᱷᱚᱱ ᱑ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱕᱖ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ '''''ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ''''' ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
===ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱵᱮᱱᱟᱣ===
᱑᱙᱕᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱳᱨᱜᱚᱱᱤᱡᱮᱥᱚᱱ ᱟᱠᱴ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱭ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱭ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ '''''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱭᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱮᱱᱟ ᱾
'''''ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ''''' ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱯᱟᱠᱟ ᱚᱲᱚᱜ==
᱑᱘᱘᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱱᱟᱣᱟᱵᱽ, ᱵᱮᱜᱟᱢ ᱥᱟᱦᱡᱟᱦᱟᱸ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱳᱥᱴᱮᱴ ᱠᱩᱠ ([[ᱯᱷᱨᱟᱱᱥ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱤᱫ ᱤᱱᱡᱤᱱᱤᱭᱚᱨ) ᱟᱜ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱨᱮ ᱤᱭᱩᱨᱚᱯᱤᱭᱟᱱ ᱟᱨᱠᱤᱴᱮᱠᱪᱚᱨ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱑᱕,᱔᱒᱓ ᱥᱠᱚᱭᱟᱨ ᱯᱷᱩᱴ (᱑,᱔᱓᱒.᱘ ᱢᱤᱴᱟᱨ) ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱗᱒,᱘᱗᱘ ᱴᱟᱠᱟ ᱓ ᱟᱱᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱯᱩᱭᱥᱟᱹ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱠᱳᱴᱷᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱨᱟᱜ ᱪᱤᱱᱤ ᱫᱷᱤᱨᱤ 'ᱠᱮᱵᱮᱞᱥ' ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱠᱳᱴᱷᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱟᱨᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱠᱟ ᱚᱲᱚᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱟᱜ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ (ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱨᱟᱡᱚᱥᱴᱷᱤ) ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱱᱟᱭᱤᱴ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱠᱟ ᱚᱲᱚᱜ ᱠᱚ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱠᱮᱫᱟ, ᱩᱱ ᱡᱚᱠᱷᱚᱡ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱦᱚᱵ ᱢᱚᱥᱡᱤᱫᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱣᱩᱱᱰᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱝᱠᱟ ᱛᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱨᱮ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱠᱮᱢᱯᱟᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱚᱴᱟ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱢᱚᱥᱡᱤᱫᱽ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾
ᱩᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱟᱨ ᱯᱤ.ᱰᱟᱵᱽᱞᱭᱩ.ᱰᱤ. ᱚᱯᱷᱤᱥᱚᱨ ᱠᱚ ᱴᱷᱮᱱ ᱠᱳᱴᱷᱤ ᱭᱩᱨᱳᱯᱤᱭᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱟᱡᱟᱣ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱜᱚᱲᱚᱭ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://governor.mp.gov.in/ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱣᱮᱵᱽᱥᱟᱭᱤᱴ]
{{ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]]
5go4vm939ehoqaqxae3lizk0cwqavns
160753
160752
2024-12-02T01:03:59Z
Pywikisat
8643
160753
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox building
|name = ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ, ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ
|image =
|caption =
|building_type = ᱢᱩᱬ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱛᱷᱟᱱ
|coordinates = {{coord|23.240647|77.403250|display=inline,title}}
|start_date =
|completion_date=
|room_count =
|elevator_count =
|cost =
|floor_area =
|architect =
|engineer =
|main_contractor=
|developer =
|owner = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]]
|management =
|references = [http://governor.mp.gov.in/ Website]
}}
'''ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ''' ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱘᱘᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱮᱜᱟᱢ ᱥᱩᱞᱛᱟᱱ ᱥᱟᱦᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱱᱤᱛᱚᱜᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱑᱘᱘᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱨᱮ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱮᱡᱮᱱᱴ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱ ᱚᱲᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾
===ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱚᱨ ᱚᱠᱛᱚ===
᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱔᱙ ᱥᱟᱞᱮ ᱨᱮ ᱒᱕᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱨᱟᱡᱟ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱠᱟᱛᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱜᱟᱶᱛᱟ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱢᱤᱫ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱮ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸᱭ ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ '''''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''''' ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱟᱛᱮ '''''ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ''''' ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
'''''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''''' ᱫᱚ ᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱔᱙ ᱠᱷᱚᱱ ᱑ ᱰᱤᱥᱮᱢᱵᱚᱨ ᱑᱙᱕᱖ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ '''''ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ''''' ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
===ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱵᱮᱱᱟᱣ===
᱑᱙᱕᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱳᱨᱜᱚᱱᱤᱡᱮᱥᱚᱱ ᱟᱠᱴ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱥᱮᱞᱮᱫ ᱞᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱞᱟᱹᱭ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱭ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱠᱮᱫ ᱠᱚᱣᱟ ᱟᱨ '''''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''''' ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱭᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱟᱪᱷᱚᱱ ᱮᱱᱟ ᱾
'''''ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱚᱨ ᱦᱟᱣᱩᱥ''''' ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱯᱟᱠᱟ ᱚᱲᱟᱜ==
᱑᱘᱘᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱱᱟᱣᱟᱵᱽ, ᱵᱮᱜᱟᱢ ᱥᱟᱦᱡᱟᱦᱟᱸ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱳᱥᱴᱮᱴ ᱠᱩᱠ ([[ᱯᱷᱨᱟᱱᱥ]] ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱤᱫ ᱤᱱᱡᱤᱱᱤᱭᱚᱨ) ᱟᱜ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱨᱮ ᱤᱭᱩᱨᱚᱯᱤᱭᱟᱱ ᱟᱨᱠᱤᱴᱮᱠᱪᱚᱨ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱑᱕,᱔᱒᱓ ᱥᱠᱚᱭᱟᱨ ᱯᱷᱩᱴ (᱑,᱔᱓᱒.᱘ ᱢᱤᱴᱟᱨ) ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱗᱒,᱘᱗᱘ ᱴᱟᱠᱟ ᱓ ᱟᱱᱱᱟ ᱟᱨ ᱢᱤᱫ ᱯᱩᱭᱥᱟᱹ ᱾
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱠᱳᱴᱷᱤ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱨᱟᱜ ᱪᱤᱱᱤ ᱫᱷᱤᱨᱤ 'ᱠᱮᱵᱮᱞᱥ' ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱠᱳᱴᱷᱤ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱟᱨᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱩᱱᱤ ᱱᱚᱣᱟ ᱯᱟᱠᱟ ᱚᱲᱚᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾
ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱟᱜ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱯᱚᱱᱚᱛ (ᱢᱩᱥᱞᱤᱢ ᱨᱟᱡᱚᱥᱴᱷᱤ) ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱱᱟᱭᱤᱴ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱟᱠᱟ ᱚᱲᱚᱜ ᱠᱚ ᱛᱮᱭᱟᱨ ᱠᱮᱫᱟ, ᱩᱱ ᱡᱚᱠᱷᱚᱡ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱦᱚᱵ ᱢᱚᱥᱡᱤᱫᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱷᱟᱣᱩᱱᱰᱮᱥᱚᱱ ᱠᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱝᱠᱟ ᱛᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱨᱮ '''ᱞᱟᱞ ᱠᱳᱴᱷᱤ''' ᱠᱮᱢᱯᱟᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱚᱴᱟ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱦᱩᱰᱤᱧ ᱢᱚᱥᱡᱤᱫᱽ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾
ᱩᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱵᱷᱚᱯᱟᱞ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ ᱫᱚ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱟᱨ ᱯᱤ.ᱰᱟᱵᱽᱞᱭᱩ.ᱰᱤ. ᱚᱯᱷᱤᱥᱚᱨ ᱠᱚ ᱴᱷᱮᱱ ᱠᱳᱴᱷᱤ ᱭᱩᱨᱳᱯᱤᱭᱟᱱ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱟᱡᱟᱣ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱜᱚᱲᱚᱭ ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://governor.mp.gov.in/ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱣᱮᱵᱽᱥᱟᱭᱤᱴ]
{{ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]]
45aapiz5ek3wjzkzsbmdtfbrxtwnhvx
ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ, ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ
0
27610
160769
150944
2024-12-02T01:13:03Z
Pywikisat
8643
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:1|0|0 */
160769
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox building
|name = ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ, ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ
|image =
|caption = [[ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ]] ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{coord|27.3411|88.6155|display=inline,title}}
|start_date =
|completion_date=
|room_count =
|elevator_count =
|cost =
|floor_area =
|architect =
|engineer =
|main_contractor=
|developer =
|owner = [[ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨ]]
|management =
|references = [http://www.rajbhavansikkim.gov.in/ Website]
}}
'''ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ''' ᱫᱚ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱨᱟᱡᱽᱯᱟᱞ ᱟᱜ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ [[ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ [[ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ]] ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱱᱤᱛᱚᱜᱤᱡ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱫᱚ ᱞᱚᱠᱷᱢᱚᱱ ᱟᱪᱟᱨᱭᱚ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱚᱱᱚᱝ==
᱑᱘᱘᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱚᱵᱷᱤᱭᱟᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱠᱷᱚᱱ ᱛᱤᱵᱵᱚᱛᱤ ᱯᱷᱟᱹᱫᱽ ᱠᱚ ᱵᱟᱧᱪᱟᱣ ᱠᱮᱫ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱠᱚ ᱡᱚᱱ ᱠᱞᱟᱣᱰ ᱣᱟᱭᱤᱴ ᱟᱜ ᱜᱚᱲᱚ ᱥᱚᱦᱚᱫ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱚᱵᱷᱤᱭᱟᱱ ᱫᱚᱞ ᱠᱚ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱟᱧᱪᱟᱣ ᱠᱮᱫᱮᱭᱟ ᱾ ᱑᱘᱘᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱚᱯᱷᱤᱥᱟᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱵᱟᱦᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱣᱟᱭᱤᱴ ᱫᱚ ᱫᱤᱥᱩᱣᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱵᱤᱵᱷᱟᱜᱽ ᱨᱮ ᱥᱤᱵᱤᱞ ᱤᱱᱡᱤᱱᱤᱭᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱮ ᱠᱩᱥᱤᱭᱟᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱡᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱟᱹᱲᱤᱡ ᱛᱮ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱚᱯᱷᱤᱥᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱳᱥᱴ ᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
ᱣᱟᱭᱤᱴ ᱫᱚ [[ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ]] ᱨᱮ ᱱᱟᱦᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱑᱙᱐᱙ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱷᱟᱣ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱟᱠᱟᱱ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱟᱛᱷᱟᱭ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱡᱮ ᱩᱱᱤ ᱱᱤᱡᱮ ᱱᱤᱡᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱷᱟᱶ ᱫᱚ ᱪᱮᱫ ᱞᱮᱠᱟᱭ ᱵᱟᱪᱷᱟᱣ ᱞᱮᱫᱼᱟ, ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱪᱮᱫᱟᱜ ᱱᱚᱣᱟᱭ ᱵᱷᱮᱡᱟ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟᱭ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱪᱮᱫ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱟᱱᱟᱴ ᱠᱚᱭ ᱵᱷᱮᱡᱟ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾
'':"ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱮ ᱤᱧᱟᱜ ᱮᱱᱮᱢ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱫᱚ ᱚᱲᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱵᱤᱨ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱟᱞᱜᱟ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱫᱚ ᱵᱟᱝ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱨᱟᱡᱽᱢᱤᱥᱛᱨᱤ ᱟᱨ ᱠᱟᱨᱯᱮᱴᱟᱨ ᱩᱱᱠᱩ ᱵᱟᱱᱩᱜ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱧᱮᱞᱚᱜ ᱠᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱚᱲᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱛᱮ ᱫᱷᱤᱨᱤ ᱫᱚ ᱵᱩᱨᱩ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚ ᱞᱟ ᱚᱸᱰᱚᱠ ᱞᱮᱜᱼᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱟᱨ ᱦᱟᱥᱟᱫ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱫᱚ ᱫᱟᱨᱮ ᱠᱚ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱜᱟᱝᱴᱚᱠ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱩᱨᱥᱩᱯᱩᱨ ᱵᱤᱨ ᱨᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜ ᱚᱠᱛᱚ, ᱤᱧ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱛᱟᱞᱟ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱯᱟᱭ ᱡᱟᱜᱟ ᱧᱟᱢ ᱠᱮᱫᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱚᱱᱟᱛᱮ ᱤᱧ ᱚᱱᱟ ᱨᱮ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱤᱧ ᱜᱚᱴᱟ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱩᱱᱟ ᱫᱟᱨᱮ ᱢᱟᱜ ᱠᱟᱛᱮ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱚᱲᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱩᱠᱷᱤᱭᱟᱹ ᱠᱷᱟᱛᱨᱟ ᱨᱤᱧ ᱫᱚᱦᱚ ᱫᱟᱲᱮᱭᱟᱫᱼᱟ, ᱢᱤᱫ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱛᱷᱟ, ᱪᱮᱫᱟᱜ ᱥᱮ ᱚᱱᱟ ᱠᱚ ᱢᱩᱸᱫᱽ ᱨᱮ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱫᱚ ᱑᱔᱐ ᱯᱷᱩᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱦᱚᱸ ᱩᱥᱩᱞ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱨ ᱱᱤᱨᱚᱱ ᱨᱤᱛᱩ ᱨᱮ ᱟᱹᱰᱤ ᱜᱮ ᱦᱚᱭ ᱵᱟᱨᱫᱩ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱡᱚᱛᱚ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮ ᱟᱱᱟᱴ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱥᱟᱨ ᱮ. ᱡᱮ. ᱦᱚᱯᱠᱤᱱᱥᱚᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱚᱯᱷᱤᱥᱟᱨ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱑᱙᱔᱗ ᱨᱮ ᱡᱚᱠᱷᱚᱱ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱠᱷᱚᱱ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱫᱚ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱮ ᱧᱟᱢ ᱠᱮᱫᱼᱟ, ᱩᱱ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱨᱤᱡᱤᱰᱮᱱᱥᱤ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱚᱯᱷᱤᱥᱚᱨ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱟᱲᱟᱜ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱴᱚᱴᱷᱟᱠᱤᱭᱟᱹ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱵᱩᱨᱨᱟ ᱠᱚᱴᱷᱤ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱑᱘᱘᱙ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱕ (ᱠᱞᱟᱩᱰ ᱣᱟᱭᱤᱴ ᱠᱷᱚᱱ ᱜᱩᱨᱵᱚᱪᱚᱱ ᱥᱤᱝ) ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤ ᱚᱯᱷᱤᱥᱚᱨ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱢᱩᱪᱟᱹᱫ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱘᱖ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱠᱛᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.rajbhavansikkim.gov.in/ ᱣᱮᱵᱽᱥᱟᱭᱤᱴ]
{{ᱨᱟᱡᱽ ᱵᱷᱚᱵᱚᱱ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱠᱠᱤᱢ ᱨᱤᱱ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱜᱚᱢᱠᱮ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱚᱲᱟᱜ ᱠᱚ]]
kbmk5bdrc78wurpt074qk1zis4vemss
ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
28275
160786
157570
2024-12-02T08:01:29Z
Ajapaik
8668
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:2|0|0 */
160786
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| settlement_type = ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| total_type = ᱜᱩᱴ
| native_name =
| image_skyline = Damru ghati.jpg
| image_caption = ᱰᱟᱢᱨᱩ ᱜᱷᱟᱴᱤ
| image_map = MP Narsinghpur district map.svg
| map_caption = ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ
| coordinates =
| coor_pinpoint = ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]]
| subdivision_type1 = ᱯᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_name1 = [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| subdivision_name2 = [[ᱡᱟᱵᱟᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ|ᱡᱟᱵᱟᱞᱯᱩᱨ]]
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ]]
| parts_type = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| parts_style = ᱯᱟᱨᱟ
| p1 =
| area_total_km2 = 5,125.55
| area_footnotes =
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱑
| population_total = 1,092,141
| population_footnotes =
| population_urban =
| population_density_km2 = auto
| demographics_type1 = ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
| demographics1_title1 = ᱥᱮᱪᱮᱫ
| demographics1_info1 = ᱗᱖.᱗᱙ ᱥᱟᱭ ᱠᱚᱲᱟ
| demographics1_title2 = ᱡᱟᱱᱟᱝ
| demographics1_info2 = ᱙᱑᱗
| leader_title =
| leader_name =
| leader_title1 = ᱞᱳᱠ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱵᱟᱪᱷᱱᱟᱣ
| leader_name1 = ᱦᱳᱥᱚᱝᱜᱟᱵᱟᱫᱽ
| leader_title2 =
| leader_name2 =
| timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱓᱐
| registration_plate =
| blank_name_sec1 =
| blank_info_sec1 =
| blank_name_sec2 =
| blank_info_sec2 =
| website = http://narsinghpur.nic.in
}}
'''ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ᱫᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮ [[ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ]] ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱚᱥᱟᱨ ᱵᱤᱥᱟᱹᱨ ᱫᱚ ᱕,᱑᱒᱕.᱕᱕ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱡᱟᱵᱟᱞᱯᱩᱨ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱜᱚᱨ]] ᱟᱨ [[ᱫᱟᱢᱚᱦ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱫᱟᱢᱚᱦ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ, ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ [[ᱡᱟᱵᱟᱞᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱡᱟᱵᱟᱞᱯᱩᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱥᱤᱵᱷᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱤᱵᱷᱱᱤ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ, ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮ [[ᱪᱷᱤᱸᱫᱽᱣᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱪᱷᱤᱸᱫᱽᱣᱟᱲᱟ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ, ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱦᱳᱥᱚᱝᱜᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱦᱳᱥᱚᱝᱜᱟᱵᱟᱫᱽ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱨᱟᱭᱥᱮᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱨᱟᱭᱥᱮᱱ]] ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱥᱤᱴ [[ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ]] ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web| url =http://www.mponline.in/Profile/districts/Narsinghpur.asp| title =Narsinghpur| publisher =mponline| accessdate =2010-08-19| url-status =dead| archiveurl =https://web.archive.org/web/20100714155238/http://mponline.in/Profile/Districts/Narsinghpur.asp| archivedate =2010-07-14}}</ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱱᱚᱨᱢᱟᱫᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱵᱮᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱵᱤᱸᱫᱷᱭᱟ ᱨᱮᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱧᱮ ᱥᱮᱫ ᱫᱚ ᱤᱥᱠᱟᱨᱴᱚᱜᱼᱟ ᱾ ᱥᱟᱛᱯᱩᱲᱟ ᱨᱮᱸᱡᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ 22<sup>0</sup> 55’ ᱠᱚᱧᱮ ᱚᱥᱟᱨ ᱟᱨ 23<sup>0</sup> 15’ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱫᱚᱨᱭᱟ ᱟᱴᱮᱫ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ ᱓᱕᱙.᱘ ᱢᱤᱴᱚᱨ ᱩᱥᱩᱞ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web| url = http://narsinghpur.nic.in/ | title =Narsinghpur | last = | first = | work = | publisher = District administration | accessdate = 2010-08-19 }}</ref>
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
᱑᱙ ᱟᱱᱟᱜ ᱥᱟᱭ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱨᱮ, ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ [[ᱱᱟᱜᱽᱯᱩᱨ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱟᱨᱟᱴᱷᱟ ᱵᱷᱚᱸᱥᱞᱮ ᱢᱚᱦᱟᱨᱟᱡᱟ ᱟᱜ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ "ᱜᱟᱰᱨᱤᱭᱟ ᱠᱷᱮᱲᱟ" ᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱞᱚᱜᱚᱱ ᱜᱮ ᱢᱤᱫ ᱟᱴ ᱱᱮᱛᱟ ᱫᱚ ᱚᱱᱟ ᱛᱷᱟᱱ ᱨᱮ ᱟᱢᱮᱴ ᱠᱮᱜᱼᱟ ᱟᱨ ᱚᱱᱟ ᱴᱷᱮᱱ ᱵᱷᱚᱜᱽᱣᱟᱱ ᱱᱚᱨᱥᱤᱝ ᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱩᱭᱮᱱᱟ ᱾ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱑᱘᱑᱘ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱵᱨᱤᱴᱤᱥ ᱨᱟᱡᱽ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱧᱮᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱢᱟᱫᱮᱭᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱟᱞᱟ ᱫᱤᱥᱚᱢ ᱟᱨ ᱵᱟᱨᱟᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱮᱨᱵᱩᱫᱫᱟ (ᱱᱚᱨᱢᱟᱫᱟ) ᱰᱤᱵᱤᱡᱚᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱑᱙᱔᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ]] (ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱛᱮ ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ) ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱚᱱᱚᱛ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱮᱱᱟ ᱾
==ᱦᱚᱲ ᱮᱞ==
{{historical populations|11=᱑᱙᱐᱑|12=3,15,518|13=᱑᱙᱑᱑|14=3,25,677|15=᱑᱙᱒᱑|16=3,15,162|17=᱑᱙᱓᱑|18=3,21,481|19=᱑᱙᱔᱑|20=3,34,991|21=᱑᱙᱔᱑|22=3,39,110|23=᱑᱙᱖᱑|24=4,12,406|25=᱑᱙᱗᱑|26=5,19,270|27=᱑᱙᱘᱑|28=6,50,445|29=᱑᱙᱙᱑|30=7,85,496|31=᱒᱐᱐᱑|32=9,57,646|33=᱒᱐᱑᱑|34=10,91,854|percentages=pagr|footnote=source:<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/PCA/A2_Data_Table.html Decadal Variation In Population Since 1901]</ref>|align=right}}
᱒᱐᱑᱑ [[ᱥᱤᱧᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑,᱐᱙᱒,᱑᱔᱑ ᱜᱟᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ,<ref name=districtcensus>{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}</ref> [[ᱥᱟᱭᱯᱨᱟᱥ]] ᱫᱤᱥᱚᱢ<ref name="cia">{{cite web | author = US Directorate of Intelligence | title = Country Comparison:Population | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | accessdate = 2011-10-01 | quote = Cyprus 1,120,489 July 2011 est. | archive-date = 2011-09-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html | url-status = dead }}</ref> ᱟᱨᱵᱟᱝ ᱟᱢᱮᱨᱤᱠᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱚᱰ ᱟᱭᱤᱞᱮᱸᱰ ᱥᱟᱞᱟᱜ ᱠᱚ ᱥᱚᱢᱟᱱ ᱜᱮᱭᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|title=2010 Resident Population Data|publisher=U. S. Census Bureau|accessdate=2011-09-30|quote=Rhode Island 1,052,567|archive-date=2010-12-27|archive-url=https://archive.today/20101227010452/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|url-status=dead}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮ ᱔᱑᱘ ᱟᱱᱟᱜ (ᱜᱩᱴ ᱖᱔᱐ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱫᱚ) ᱨᱮᱸᱠᱤᱝ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ ᱫᱚ ᱒᱑᱓ ᱦᱚᱲ ᱜᱚᱴᱟ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱕᱕᱐ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱒᱐᱐᱑-᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱮᱞ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱜᱨᱚᱛᱷ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱑᱔.᱐᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱨᱮ ᱜᱚᱴᱟ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱑᱗ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ,<ref name=districtcensus/>
ᱟᱨ ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱗᱖.᱗% ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name=districtcensus/> ᱑᱘.᱖᱔% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨᱤ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸᱱᱟ ᱾ ᱥᱤᱰᱭᱩᱞ ᱡᱟᱹᱛᱤ ᱫᱚ ᱑᱖.᱘᱗% ᱟᱨ ᱟᱹᱫᱤᱵᱟᱹᱥᱤ ᱫᱚ ᱑᱓.᱓᱖% ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name=districtcensus/>
[[ᱦᱤᱱᱫᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱤ]] ᱫᱚ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱙᱙.᱐᱖% ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾<ref>[http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-16.html 2011 Census of India, Population By Mother Tongue]</ref>
==ᱥᱮᱪᱮᱫ==
*ᱪᱟᱵᱷᱟᱨᱟ ᱵᱤᱫᱭᱟ ᱯᱤᱛᱷ ᱟᱥᱲᱟ
*ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱫᱤᱥᱩᱣᱟᱹ ᱟᱥᱲᱟ
*ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱟᱥᱲᱟ
*ᱥᱚᱨᱥᱚᱛᱤ ᱟᱥᱲᱟ
*ᱥᱤᱭᱟᱞ ᱡᱮᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱟᱥᱲᱟ
==ᱦᱚᱨ ᱰᱟᱦᱟᱨ==
ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ-ᱯᱨᱤᱭᱟᱜᱽᱨᱟᱡᱽ-ᱦᱟᱣᱲᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱨᱮᱞ ᱞᱟᱭᱤᱱ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱨᱢᱚᱫᱟ ᱜᱟᱰᱟ ᱜᱷᱟᱹᱴᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ, ᱯᱟᱪᱮ ᱠᱷᱚᱱ ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱥᱮᱱᱚᱜᱼᱟ ᱾
ᱥᱴᱮᱥᱚᱱ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱵᱟᱥ ᱥᱴᱮᱸᱰ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱡᱟᱹᱛᱤᱭᱟᱹᱨᱤ ᱨᱟᱡᱽᱰᱟᱦᱟᱨ ᱒᱖ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Geographic location
|Centre = ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ
|North = [[ᱥᱟᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Northeast = [[ᱫᱟᱢᱚᱦ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|East = [[ᱡᱟᱵᱟᱞᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southeast = [[ᱥᱤᱵᱷᱱᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|South = [[ᱪᱷᱤᱸᱫᱽᱣᱟᱲᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|Southwest = [[ᱦᱳᱥᱚᱝᱜᱟᱵᱟᱫᱽ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
|West =
|Northwest = [[ᱨᱟᱭᱥᱮᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
}}
{{coord|22|55|N|79|10|E|region:IN_type:adm2nd|display=title}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱢᱚᱫᱷᱭᱚ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱱᱚᱨᱥᱤᱝᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
8wny5f8ubuvw7xtzhm2hy1qncki21tu
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
29250
160780
160647
2024-12-02T04:45:49Z
InternetArchiveBot
3665
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
160780
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| official_name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| name =
| native_name = {{Nastaliq|ضلع پاکپتّن}}
| native_name_lang =
| settlement_type = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline = {{Photomontage
|size = 250
|photo1a = Mosque at Shrine of Fariduddin Ganjshakar 1.jpg
|photo2a = Tibbi Lal Baig, Pakistan - panoramio.jpg
}}
| imagesize =
| image_alt =
| image_caption = ᱪᱮᱛᱟᱱ: ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱩᱫᱤᱱ ᱜᱚᱝᱥᱚᱠᱚᱨ ᱟᱜ ᱢᱩᱫᱽᱨᱤ ᱨᱮ ᱢᱚᱥᱡᱤᱫᱽ<br>ᱞᱟᱛᱟᱨ: ᱛᱤᱵᱽᱵᱤ ᱞᱟᱞ ᱵᱟᱭᱜᱽ
| image_map = Pakistan - Punjab - Pakpattan.svg
| mapsize =
| map_alt =
| map_caption = ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ ᱨᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| subdivision_name2 = [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ|ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ]]
| founder =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| government_footnotes =
| government_type = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ
| leader_party =
| leader_title = ᱰᱤᱯᱴᱤ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ
| leader_name = N/A
| leader_title1 = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱚᱯᱷᱤᱥᱟᱨ
| leader_name1 = N/A
| leader_title2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱚᱯᱷᱤᱥᱟᱨ
| leader_name2 = N/A
| unit_pref = Metric<!-- or US or UK -->
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 2724
| population_as_of = ᱒᱐᱒᱓
| population_total = ᱒᱑᱓᱖᱑᱗᱐
| population_footnotes = <ref name="2023census" />
| population_density_km2 = auto
| population_urban = ᱔᱗᱒᱕᱗᱕
| population_rural = ᱑,᱖᱖᱓,᱕᱙᱕
| demographics2_title1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ
| demographics2_info1 = {{bulleted list |'''ᱜᱩᱴ:'''<br />(᱕᱗.᱑᱓%) |'''ᱠᱚᱲᱟ:'''<br />(᱖᱔.᱗᱐%) |'''ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ:'''<br />(᱔᱙.᱒᱗%) }}
| timezone1 = [[Time in Pakistan|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| area_code = ᱐᱔᱕᱗
| blank_name_sec1 = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱣᱩᱱᱥᱤᱞ
| blank_info_sec1 =
| blank1_name_sec1 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱞ ᱠᱚ
| blank1_info_sec1 = ᱒
| demographics1_title1 = ᱢᱩᱬ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ
| demographics_type2 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| demographics2_footnotes = <ref>{{Cite web |url= https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/table_12_punjab_districts.pdf |title= Literacy rate, enrolments, and out-of-school population by sex and rural/urban, CENSUS-2023}}</ref>
| demographics1_info1 = [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]], [[ᱤᱝᱞᱤᱥ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱤᱝᱞᱤᱥ]], [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]]
| website = {{URL|pakpattan.punjab.gov.pk}}
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]]: {{Nastaliq|ضلع پاکپتّن}}), ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ, [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ==
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱨᱮ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱟᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱖᱓ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱭᱩᱱᱤᱭᱚᱱ ᱠᱚᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ:<ref name=NRB>{{cite web|url=http://www.nrb.gov.pk/lg_election/union.asp?district=25&dn=Pakpattan |title=Tehsils & Unions in the District of Pakpattan|website=National Reconstruction Bureau, Government of Pakistan website| archive-url=https://web.archive.org/web/20120209043343/http://www.nrb.gov.pk/lg_election/union.asp?district=25&dn=Pakpattan |archive-date=2012-02-09|access-date=24 December 2023}}</ref>
{| class="wikitable sortable static-row-numbers static-row-header-hash"
!ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ<ref>[http://www.ecp.gov.pk/content/District.html Divisions/Districts of Pakistan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060930093025/http://www.ecp.gov.pk/content/District.html|date=2006-09-30}} Note: Although divisions as an administrative structure has been abolished, the election commission of Pakistan still groups districts under the division names</ref>
!ᱮᱨᱤᱭᱟ
(ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ²)<ref>{{Cite web |title=TABLE 1 : AREA, POPULATION BY SEX, SEX RATIO, POPULATION DENSITY, URBAN POPULATION, HOUSEHOLD SIZE AND ANNUAL GROWTH RATE, CENSUS-2023, PUNJAB |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_1.pdf}}</ref>
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
(᱒᱐᱒᱓)
!ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ
(ᱦᱚᱲ ᱮᱞ/ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ²)
(᱒᱐᱒᱓)
!ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ
(᱒᱐᱒᱓)<ref>{{Cite web |title=LITERACY RATE, ENROLMENT AND OUT OF SCHOOL POPULATION BY SEX AND RURAL/URBAN, CENSUS-2023 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/table_12_punjab_districts.pdf}}</ref>
!ᱭᱩᱱᱤᱭᱚᱱ ᱠᱚᱣᱩᱱᱥᱤᱞ
|-
|[[ᱟᱨᱤᱯᱷ ᱣᱟᱞᱟ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ|ᱟᱨᱤᱯᱷᱣᱟᱞᱟ]]<ref name="NRB" />
|᱑,᱒᱔᱑
|᱙᱙᱙,᱒᱗᱘
|᱘᱐᱕.᱒᱒
|᱕᱘.᱒᱔%
|᱓᱓
|-
|[[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]<ref name="NRB" />
|᱑,᱔᱘᱓
|᱑,᱑᱓᱖,᱘᱙᱒
|᱗᱖᱖.᱖᱒
|᱕᱖.᱑᱑%
|᱓᱐
|}
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱱᱟᱥᱨᱤᱱ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱟᱜ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ'' ᱾ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱩᱫᱤᱱ ᱠᱷᱚᱸᱡᱽ ᱥᱚᱠᱚᱨ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱫᱷᱟᱣ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱞᱮᱫᱟᱭ ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱢᱮᱱᱛᱮ ᱠᱚ ᱵᱚᱫᱚᱞ ᱠᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱟᱹᱲᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ "ᱯᱟᱠ" ᱟᱨ "ᱯᱟᱴᱟᱱ" ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱮᱛ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ "ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱰᱟᱠᱞᱟᱱᱰ" (ᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱮᱛ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱰᱟᱠᱞᱟᱱᱰ ᱥᱮ ᱚᱱᱟ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱨᱮ ᱡᱟᱦᱟᱡᱽ ᱥᱮ ᱰᱷᱚᱝᱜᱟ ᱠᱚ ᱛᱤᱸᱜᱩᱭᱟ) ᱾ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱫᱚ ᱥᱟᱱᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱮ ᱫᱚᱦᱚ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱝᱠᱟ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟ, ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱥᱟᱱᱛ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱥᱚᱛᱞᱚᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱵᱚᱸᱜᱟ ᱵᱩᱨᱩ ᱮᱱᱟᱭ, ᱢᱤᱫ ᱴᱚᱴᱷᱟᱣᱟᱨᱤ ᱦᱚᱲ ᱥᱟᱱᱛ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱮ ᱢᱮᱱ ᱠᱮᱫᱟ ᱡᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱟᱜ ᱫᱚ ᱵᱟᱹᱲᱤᱡ ᱜᱮᱭᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱴᱷᱟᱶ ᱫᱚ ᱚᱡᱽᱨᱟ ᱜᱮᱭᱟ, ᱩᱱ ᱡᱚᱦᱚᱜ ᱥᱟᱱᱛ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱮ ᱢᱮᱱ ᱠᱮᱫᱟ, "ᱵᱟᱝ, ᱱᱚᱶᱟ ᱫᱚ ᱯᱷᱩᱨᱪᱟᱹ ᱫᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱯᱷᱨᱪᱟᱹ ᱡᱟᱜᱟ ᱠᱟᱱᱟ". ᱞᱚᱠᱟᱞ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ "ᱯᱟᱠ ᱯᱟᱴᱟᱱ". ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ ᱢᱩᱜᱚᱞ ᱥᱚᱢᱨᱟᱴ ᱚᱠᱵᱚᱨ ᱜᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱧᱩᱛᱩᱢ 'ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ' ᱢᱮᱱᱛᱮᱭ ᱢᱮᱱ ᱞᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾
==ᱴᱷᱟᱶ==
ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ [[ᱞᱟᱦᱚᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱑᱖᱙ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱟᱨ ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱠᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱥᱤᱸᱫᱷᱩ ᱜᱷᱟᱹᱴᱤ ᱥᱚᱥᱱᱚᱜ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱪᱟᱹᱥᱤ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱣᱮᱰᱤᱠ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱠᱛᱤᱭᱟᱱᱟᱜ ᱫᱚ ᱤᱱᱫᱳ-ᱟᱨᱡᱚ ᱟᱹᱨᱤᱪᱟᱹᱞᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱛᱟᱞᱢᱟ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱦᱮᱡ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱠᱚᱢᱵᱳᱡᱽ, ᱫᱟᱨᱫᱟᱥ, ᱠᱩᱨᱩᱥ, ᱢᱟᱫᱽᱨᱟᱥ, ᱯᱳᱣᱨᱚᱵᱽ, ᱭᱩᱫᱷᱮᱭ, ᱢᱟᱞᱣᱟ ᱟᱨ ᱠᱚᱣᱨᱚᱵᱽ ᱠᱚ ᱯᱚᱧᱡᱟᱵᱽ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱟᱨ ᱠᱚ ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾ ᱓᱓᱑ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱟᱪᱢᱮᱱᱤᱱᱫᱽ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽᱭᱚ ᱫᱚᱦᱚ ᱛᱟᱭᱚᱢ, ᱟᱞᱮᱠᱡᱟᱱᱰᱟᱨ ᱫᱚ ᱕᱐,᱐᱐᱐ ᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲᱟᱜ ᱯᱷᱩᱨᱜᱟᱹᱞ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱱᱤᱛᱚᱜᱟᱜ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ ᱴᱚᱴᱷᱟ ᱨᱮᱭ ᱦᱮᱡ ᱮᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮ ᱢᱚᱣᱨᱭᱚ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ, ᱤᱱᱫᱳ-ᱜᱨᱤᱠ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ, ᱠᱩᱥᱟᱱ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ, ᱜᱩᱯᱛᱟ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ, ᱥᱣᱮᱛ ᱦᱩᱱ, ᱠᱩᱥᱟᱱᱳ-ᱦᱮᱯᱛᱟᱞᱟᱭᱤᱴᱥ ᱟᱨ ᱛᱩᱨᱠ ᱟᱨ ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱥᱟᱦᱤ ᱥᱟᱢᱨᱟᱡᱽ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤ==
{{Historical populations
|align=center
|percentages=pagr
|1951 |380678
|1961 |440091
|1972 |615742
|1981 |843623
|1998 |1286680
|2017 |1824228
|2023 |2136170
|footnote= Sources:<ref>{{cite web |title=Population by administrative units 1951-1998 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/1998/administrative_units.pdf |publisher = [[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
}}
᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱫᱚ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱖᱕ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱕᱒.᱗᱐% - ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱫᱚ ᱖᱒.᱔᱔% ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱫᱚ ᱔᱒.᱖᱙% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱘᱘,᱙᱙᱒ (᱑᱕.᱘᱔%) ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨᱤ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱕᱑,᱕᱓᱓ (᱒᱘.᱒᱖%) ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱑᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="2017census">{{cite web |title=District Wise Results / Tables (Census - 2017) |url=https://www.pbs.gov.pk/census-2017-district-wise |website=www.pbscensus.gov.pk |publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref> ᱒᱐᱒᱓ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱓᱔᱔,᱗᱔᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱚᱲᱟᱜ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱒,᱑᱓᱖,᱑᱗᱐ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="2023census">{{cite web |date=2023 |title=TABLE 1 : HOUSEHOLDS, POPULATION, HOUSEHOLD SIZE AND ANNUAL GROWTH RATE |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/Punjab.pdf |website=www.pbscensus.gov.pk |publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
|+ ''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ{{efn|1941 figures are for Pakpattan tehsil of the former [[Montgomery District]], which roughly corresponds to present-day Pakpattan district. Historic district borders may not be an exact match in the present-day due to various bifurcations to district borders — which since created new districts — throughout the historic [[Punjab Province (British India)|Punjab Province]] region during the post-independence era that have taken into account population increases.}}''
|-
!ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (᱑᱙᱔᱑)<ref name="Sargodha1941">{{cite web|url=https://www.jstor.org/site/south-asia-open-archives/saoa/censusofindia1941-28216851/|title=CENSUS OF INDIA, 1941 VOLUME VI PUNJAB PROVINCE|access-date=21 July 2022}}</ref>{{rp|62–63}}
!ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ (1941)
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (᱒᱐᱑᱗)
!ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ (᱒᱐᱑᱗)
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (᱒᱐᱒᱓)<ref>{{Cite web |title=Pakistan Census 2023 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_9.pdf}}</ref>
!ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ (᱒᱐᱒᱓)
|-
| [[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱞᱟᱢ]] [[File:Star and Crescent.svg|15px]]
|᱒᱑᱔,᱙᱖᱖
|{{Percentage|214966|333475|2}}
|᱑,᱘᱑᱘,᱓᱒᱔
|{{Percentage|1818324|1824228|2}}
|᱒,᱑᱒᱔,᱖᱔᱑
|᱙᱙.᱔᱙%
|-
| [[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱦᱤᱱᱫᱩ]] [[File:Om.svg|15px]]{{efn|name=ad-dharmi|1941 census: Including [[Ad-Dharmi]]s}}
|᱖᱑,᱑᱙᱗
|{{Percentage|61197|333475|2}}
|᱙᱗
|{{Percentage|97|1824228|2}}
|᱖᱑
|᱐%
|-
| [[ᱥᱤᱠᱷ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱤᱠᱷ]] [[File:Khanda.svg|15px]]
|᱕᱔,᱐᱔᱗
|{{Percentage|54047|333475|2}}
|{{N/a}}
|{{N/a}}
|᱒᱒
|᱐%
|-
| [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]] [[File:Christian cross.svg|15px]]
|᱓,᱒᱓᱔
|{{Percentage|3234|333475|2}}
|᱕,᱗᱔᱑
|{{Percentage|5741|1824228|2}}
|᱑᱐,᱖᱕᱕
|᱐.᱕%
|-
|[[ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱚᱦᱢᱚᱫᱤᱭᱟ|ᱚᱦᱢᱚᱫᱤ]]
|{{N/a}}
|{{N/a}}
|᱕᱘
|{{Percentage|58|1824228|2}}
|᱕᱑
|᱐%
|-
| ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ {{efn|Including [[ᱡᱳᱭᱱᱳ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱡᱮᱭᱱ]], [[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ]], [[Zoroastrianism]], [[Judaism]], or not stated}}
|᱓᱑
|{{Percentage|31|333475|2}}
|᱘
|{{Percentage|8|1824228|2}}
|᱘᱑
|᱐%
|-
| '''ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ'''
| '''᱓᱓᱓,᱔᱗᱕'''
|'''{{Percentage|333475|333475|2}}'''
|'''᱑,᱘᱒᱔,᱒᱒᱘'''
|'''{{Percentage|1824228|1824228|2}}'''
|'''᱒,᱑᱓᱕,᱕᱑᱑'''
|'''᱑᱐᱐%'''
|}
{{Pie chart
|thumb = right
|caption = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱒᱓)<ref name="2023 census">{{cite web|title=District Wise Results / Tables (Census - 2023)|url= https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_11.pdf |website=www.pbscensus.gov.pk|publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
|label1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] |value1 = 95.42 |color1 = red
|label2 = [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] |value2 = 3.5 |color2 = green
|label3 = ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚ|value3 = 1.08 |color3 = grey
}}
᱒᱐᱐᱓ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ, ᱙᱕.᱔᱒% ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ ᱓.᱕% ᱫᱚ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakistan Census 2023 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_11.pdf}}</ref>
᱑᱙᱙᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱫᱚ<ref>"Mother tongue": defined as the language of communication between parents and children, and recorded of each individual.</ref> [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱙᱕.᱙% ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱫᱚ ᱓.᱗% ᱥᱟᱶ ᱛᱮᱥᱟᱨ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="1998census">{{Cite book| title = 1998 District Census report of Pakpattan| location = Islamabad| publisher = Population Census Organization, Statistics Division, Government of Pakistan| series = Census publication | volume = 52| date = 1999}}</ref>{{rp|᱑᱗}} ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱵᱷᱤ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱨᱚᱝᱜᱟᱨᱤ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ, ᱨᱟᱝᱜᱷᱚᱲ, ᱨᱟᱡᱽᱯᱩᱛ ᱠᱚ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ, ᱢᱮᱣ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [http://pakpattansharif.com/category/history-of-pakpattan/ ᱢᱮᱣᱚᱛᱤ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171201032507/http://pakpattansharif.com/category/history-of-pakpattan/ |date=2017-12-01 }} ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜᱼᱟ
==ᱢᱟᱞᱠᱟ ᱦᱟᱸᱥ==
[[ᱢᱟᱞᱠᱟ ᱦᱟᱸᱥ]]<ref name=NRB/> ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱩᱨ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱟᱨ ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱰᱟᱦᱟᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱢᱟᱞᱠᱟ ᱦᱟᱸᱥ ᱫᱚ ᱒᱐°᱒᱕′᱒᱖.᱔′′ᱠᱚᱧᱮ ᱗᱓°᱑᱖′᱓᱓.᱖′′ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱑᱕᱐ ᱢᱤᱴᱚᱨ (᱔᱙᱐ ᱯᱷᱤᱴ) ᱩᱥᱩᱞ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="fr">{{cite web |title=Malka Hans, Pakistan Page |url=http://www.fallingrain.com/world/PK/04/Malka_Hans.html|access-date=24 December 2023 |publisher=Fallingrain.com website}}</ref>
ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱣᱟᱨᱤᱥ ᱥᱟᱦ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱ ᱞᱚᱠ ᱫᱩᱞᱟᱹᱲ ᱠᱟᱹᱦᱱᱤ ᱦᱤᱨ ᱨᱟᱱᱡᱷᱟ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱚᱱᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱩᱛᱱᱟᱹᱣ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱟᱹᱜᱤᱫ ᱵᱟᱰᱟᱭ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱱᱳᱴᱥ==
{{Reflist|group=lower-alpha}}
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.pakpattansharif.com ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱣᱮᱵᱽᱥᱟᱭᱤᱴ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190804061043/https://pakpattansharif.com/ |date=2019-08-04 }}
{{Coord|30|18|N|73|16|E|display=title|region:PK_type:adm2nd_source:GNS-enwiki}}
{{Authority control}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
8lcs961wvn5lmbytaxo9659d14i4f05
ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ
0
29254
160718
2024-12-01T14:41:21Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
"ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮ..." ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱦᱴᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱠᱟᱱᱟ
160718
wikitext
text/x-wiki
ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
*ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ. ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱕᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ
ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ, ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
js4kyuokeoxy8ppato49y2mpq2pk8x3
160719
160718
2024-12-01T14:42:25Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
160719
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
*ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ. ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱕᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ
ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ, ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
2e0mx03h3bpinfqttbkog7yanrlhkvf
160720
160719
2024-12-01T14:42:53Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ */
160720
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
*ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ. ᱨᱮᱭᱟᱜ ᱕᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ, ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
s9v0mtvdet5wkghj7vqwklk7f64vog5
160721
160720
2024-12-01T14:43:36Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ */
160721
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ, ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
022bw1we5o14o7f91hdjhd72229pue6
160722
160721
2024-12-01T14:43:55Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱱᱳᱵᱮᱞ */
160722
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ, ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
iqgn8x2cgq3g9q1stghiw5j2vjuxpgl
160723
160722
2024-12-01T14:44:13Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱱᱳᱵᱮᱞ */
160723
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ, ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
04oj08y7z1l98dqgsupremksand9zot
160724
160723
2024-12-01T14:44:45Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱱᱳᱵᱮᱞ */
160724
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
dnu2stkl5ov4e2glysvyviz1ji48ef5
160725
160724
2024-12-01T14:45:21Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱮᱴᱟᱜ */
160725
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
==ᱮᱴᱟᱜ==
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
0cjxhwqx6j4wwkqz6o3n9hwnbwkd8zl
160726
160725
2024-12-01T14:45:37Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱮᱴᱟᱜ */
160726
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
==ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ==
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
47251yrr8bc5mn1jxlhihqbh0n4lh4r
160727
160726
2024-12-01T14:45:56Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ */
160727
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
==ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ==
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
m49hd5f04uk3molw9y8zvrfqnp3qxi2
160728
160727
2024-12-01T14:46:17Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ */
160728
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
==ᱱᱳᱵᱮᱞ==
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
5n5s2lrm0c0uuqsoceqzboho3ggi9px
160729
160728
2024-12-01T14:46:46Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱱᱳᱵᱮᱞ */
160729
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
==ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ==
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
ichpnefv1sk1is8hhvw2l2ydfmnq3xn
160730
160729
2024-12-01T14:47:05Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ */
160730
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
fxuxbu5l7uzqbck7xonajcxj5ds1cla
160731
160730
2024-12-01T14:47:45Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱯᱨᱚᱡᱮᱠᱴ */
160731
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
pm7tgpdx510rd7v4c2ab471bq7mzraw
160732
160731
2024-12-01T14:48:19Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ */
160732
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱫᱚ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟ.
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
l65swz1c8zhupjgjjdalbeun6dyv2p7
160733
160732
2024-12-01T14:51:48Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
160733
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱰᱤᱠᱥᱤᱴ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
4yskqgx3itu6m3f7qfzavdaepipumu2
160734
160733
2024-12-01T14:52:37Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ */
160734
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱠᱟᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
nfrdpnrsb3nwottcnzgcc5yccg7qo2a
160735
160734
2024-12-01T14:53:37Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
160735
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱮᱠᱚᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ, ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱠᱚᱱᱪᱤ ᱱᱟᱜᱟᱢ
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱟᱛᱨᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱨᱚᱰ ᱴᱮᱢᱯᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱢᱟᱲᱟᱝ ᱦᱮᱡ ᱢᱮ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱦᱤᱢᱟᱪᱚᱞ ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ ᱨᱮ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
kof6qhae9h60xwh4umx8385pltvj1bf
160736
160735
2024-12-01T14:58:04Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ */
160736
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱯᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*A Concise History of Medicine, Makalu Publication House
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱥᱟᱨᱤ ᱳᱯ ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱫᱟ ᱨᱮᱰ ᱴᱮᱢᱯᱟᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱠᱟᱢᱤ ᱴᱩᱢᱚᱨᱚ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱠᱚᱱᱯᱷᱤᱞᱤᱠᱴ ᱤᱱ ᱦᱤᱢᱟᱞᱤᱭᱟ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱫᱟ ᱮᱰ ᱮᱱᱪᱟᱨ ᱳᱯ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱦᱮᱯᱱᱤᱝᱥ ᱤᱱ ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
gh9br0zw7d14fr2mebcdlgx4ka0rn7j
160737
160736
2024-12-01T14:58:36Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ */
160737
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱯᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*A Concise History of Medicine, Makalu Publication House
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱥᱟᱨᱤ ᱳᱯ ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱫᱟ ᱨᱮᱰ ᱴᱮᱢᱯᱟᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱠᱟᱢᱤ ᱴᱩᱢᱚᱨᱚ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱠᱚᱱᱯᱷᱤᱞᱤᱠᱴ ᱤᱱ ᱦᱤᱢᱟᱞᱤᱭᱟ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱫᱟ ᱮᱰ ᱮᱱᱪᱟᱨ ᱳᱯ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱦᱮᱯᱱᱤᱝᱥ ᱤᱱ ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.hdixit.org.np/index.html Official site]
l7e1wwpenkycj08g0fhnnqra6wj3mni
160738
160737
2024-12-01T14:59:18Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ */
160738
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱯᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*A Concise History of Medicine, Makalu Publication House
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱥᱟᱨᱤ ᱳᱯ ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱫᱟ ᱨᱮᱰ ᱴᱮᱢᱯᱟᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱠᱟᱢᱤ ᱴᱩᱢᱚᱨᱚ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱠᱚᱱᱯᱷᱤᱞᱤᱠᱴ ᱤᱱ ᱦᱤᱢᱟᱞᱤᱭᱟ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱫᱟ ᱮᱰ ᱮᱱᱪᱟᱨ ᱳᱯ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱦᱮᱯᱱᱤᱝᱥ ᱤᱱ ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.hdixit.org.np/index.html Official site]
[[ᱛᱷᱚᱠ:᱑᱙᱓᱗ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱠᱚ]]
nu17xdrr7uieglhnndhwq2xk545xq12
160739
160738
2024-12-01T14:59:36Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ */
160739
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱯᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*A Concise History of Medicine, Makalu Publication House
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱥᱟᱨᱤ ᱳᱯ ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱫᱟ ᱨᱮᱰ ᱴᱮᱢᱯᱟᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱠᱟᱢᱤ ᱴᱩᱢᱚᱨᱚ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱠᱚᱱᱯᱷᱤᱞᱤᱠᱴ ᱤᱱ ᱦᱤᱢᱟᱞᱤᱭᱟ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱫᱟ ᱮᱰ ᱮᱱᱪᱟᱨ ᱳᱯ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱦᱮᱯᱱᱤᱝᱥ ᱤᱱ ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.hdixit.org.np/index.html Official site]
[[ᱛᱷᱚᱠ:᱑᱙᱓᱗ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱤᱣᱤᱫ ᱦᱚᱲ]]
scem6mfht5pjrcqca3fqivazdkgnrwz
160740
160739
2024-12-01T15:00:07Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ */
160740
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱯᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*A Concise History of Medicine, Makalu Publication House
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱥᱟᱨᱤ ᱳᱯ ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱫᱟ ᱨᱮᱰ ᱴᱮᱢᱯᱟᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱠᱟᱢᱤ ᱴᱩᱢᱚᱨᱚ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱠᱚᱱᱯᱷᱤᱞᱤᱠᱴ ᱤᱱ ᱦᱤᱢᱟᱞᱤᱭᱟ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱫᱟ ᱮᱰ ᱮᱱᱪᱟᱨ ᱳᱯ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱦᱮᱯᱱᱤᱝᱥ ᱤᱱ ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.hdixit.org.np/index.html Official site]
[[ᱛᱷᱚᱠ:᱑᱙᱓᱗ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱤᱣᱤᱫ ᱦᱚᱲ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱠᱚᱲᱟ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ]]
6k74tqso93vg3c3j1ny5eg96v3rl0sp
160741
160740
2024-12-01T15:00:32Z
ᱤᱧ ᱢᱟᱛᱟᱞ
5347
/* ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ */
160741
wikitext
text/x-wiki
'''ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ''' (ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱑᱑ ᱡᱩᱱ ᱑᱙᱓᱗) ᱫᱚ ᱢᱤᱫ ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱥᱮᱪᱮᱫᱤᱭᱟᱹ, ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱠᱚᱱᱥᱚᱞᱴᱮᱱᱴ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱥᱤᱭᱟᱱ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱡᱟᱜ ᱚᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱠᱚᱨᱮ ᱢᱟᱱᱤ ᱟᱪᱟᱨᱭᱟ ᱟᱨ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱴ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱠᱚ ᱵᱮᱵᱷᱟᱨ ᱮᱫᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱛᱨᱤᱵᱷᱩᱵᱚᱱ ᱭᱩᱱᱤᱵᱷᱚᱨᱥᱤᱴᱤ ᱤᱱᱥᱴᱤᱴᱭᱩᱴ ᱚᱯᱷ ᱢᱮᱰᱤᱥᱤᱱ ᱨᱮ ᱰᱤᱱ ᱟᱨ ᱯᱨᱚᱯᱷᱮᱥᱚᱨ ᱚᱯᱷ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱᱥ ᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hdixit.org.np/cv.html |title=Prof. Dr. Hemang Dixit (Consultant Paediatrician), Brief Introduction |first=Hemang |last=Dixit |year=2004}}</ref> ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱞᱮᱠᱟᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱯᱩᱛᱷᱤ, ᱚᱱᱚᱞ, ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ ᱟᱨ ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ ᱠᱚᱭ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱫᱟ ᱾
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛᱟᱜ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱥᱚᱛᱨᱩ ᱚᱯᱷ ᱠᱟᱛᱷᱢᱟᱱᱰᱩ ᱫᱚ ᱚᱠᱴᱚᱵᱚᱨ ᱒᱐᱑᱑ ᱨᱮ ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱞᱮᱱᱟ ᱾ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ ᱫᱚ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱦᱚᱵ ᱴᱷᱟᱶ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱢᱤᱫ ᱜᱩᱨ ᱜᱷᱚᱴᱚᱱ ᱨᱮ ᱪᱤᱛᱟᱹᱨ ᱮ ᱚᱞ ᱞᱮᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web |url=http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |title=Medical college principal shot at in Kathmandu |date=2006-05-04 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2012-04-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120407031851/http://www.hotelnepal.com/nepal_news.php?id=2167 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |title=Black Spider brain busted |newspaper=The Kathmandu Post |date=2010-12-12 |access-date=2011-11-13 |archive-date=2011-05-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110515020216/http://www.ekantipur.com/the-kathmandu-post/2010/12/12/nation/black-spider-brain-busted/215956/ |url-status=dead }}</ref>
==ᱠᱟᱹᱢᱤᱭᱟᱹ ᱡᱤᱭᱚᱱ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱫᱚ ᱞᱚᱱᱰᱚᱱ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱹᱜᱟᱲ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱟᱨᱤᱝ ᱠᱨᱚᱥ ᱦᱟᱥᱯᱟᱴᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱥᱠᱩᱞ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱨᱮ ᱯᱟᱥ ᱟᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱵᱤᱨ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱟᱨ ᱠᱟᱱᱴᱤ ᱪᱤᱞᱰᱨᱮᱱ ᱦᱚᱥᱯᱤᱴᱟᱞ ᱨᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱟᱠᱟᱫᱟᱭ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱛ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱟᱨ ᱵᱟᱨ ᱫᱷᱟᱣ ᱠᱟᱣᱩᱱᱥᱤᱞ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱚᱪᱷᱚᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱮᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ, ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱞᱮᱯᱨᱚᱥᱤ ᱨᱤᱞᱤᱯᱷ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱟᱨ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱰ ᱠᱨᱚᱥ ᱨᱮᱱ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱢᱮᱰᱤᱠᱟᱞ ᱮᱥᱳᱥᱤᱭᱮᱥᱚᱱ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱗᱐-᱗᱑ ᱟᱨ ᱑᱙᱗᱔-᱗᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱙᱑-᱙᱒) ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾ ᱱᱩᱭ ᱫᱚ ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱯᱮᱰᱤᱭᱟᱴᱨᱤᱠ ᱥᱳᱥᱟᱭᱴᱤ ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱵᱤᱫᱷᱟᱱ ᱥᱚᱵᱷᱟ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱔-᱑᱙᱘᱕) ᱟᱨ ᱯᱟᱨᱥᱮᱛ (᱑᱙᱘᱖-᱑᱙᱘᱗) ᱞᱮᱠᱟᱛᱮᱭ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
ᱱᱩᱭ ᱫᱚ Literary Association Nepal (LAN) ᱨᱤᱱᱤᱡ ᱥᱚᱦᱮᱫ ᱦᱚᱸ ᱠᱟᱱᱟᱭ ᱾
==ᱯᱟᱨᱥᱟᱞ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱚ==
ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱟᱜ ᱥᱟᱱᱟᱢ ᱠᱟᱹᱢᱤ, ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱚᱞ ᱠᱚ ᱵᱮᱜᱚᱨ, ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱛᱮ ᱩᱪᱷᱟᱹᱱ ᱞᱮᱱᱟ ᱾
===ᱴᱮᱠᱱᱤᱠᱟᱞ ᱯᱚᱛᱚᱵᱠᱚ===
*ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱣᱮᱥᱴ ᱯᱷᱚᱨ ᱦᱮᱞᱛᱷ, ᱓ ᱟᱱᱟᱜ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱮᱰᱩᱠᱮᱥᱚᱱᱟᱞ ᱯᱷᱟᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ, {{ISBN|99946-641-7-4}}
* ᱯᱷᱤᱯᱴᱤ ᱭᱟᱹᱨᱥ ᱳᱯ ᱮᱱ. ᱮᱢ. ᱮ.
* ᱢᱟᱭ ᱒ ᱤᱱᱤᱝᱥ (ᱢᱮᱢᱳᱭᱟᱨᱥ), ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱢᱚᱠᱟᱞᱩ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*A Concise History of Medicine, Makalu Publication House
===ᱱᱳᱵᱮᱞ===
*ᱥᱟᱨᱤ ᱳᱯ ᱠᱟᱴᱷᱢᱟᱱᱰᱩ, ᱥᱮᱪᱮᱫ ᱯᱚᱵᱞᱤᱥᱤᱝ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱫᱟ ᱨᱮᱰ ᱴᱮᱢᱯᱟᱞ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱮᱱᱰ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ ᱦᱟᱣᱩᱥ
*ᱠᱟᱢᱤ ᱴᱩᱢᱚᱨᱚ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ Adarsh Books, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱳᱵᱷᱟᱨ ᱫᱟ ᱢᱟᱶᱩᱱᱴᱮᱱ (ᱵᱩᱨᱩ ᱪᱮᱛᱟᱱ ᱨᱮ), ᱮᱠᱴᱟ ᱵᱩᱠᱥ
*ᱠᱚᱱᱯᱷᱤᱞᱤᱠᱴ ᱤᱱ ᱦᱤᱢᱟᱞᱤᱭᱟ, ᱮᱠᱛᱟ ᱵᱩᱠᱥ
===ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹ ᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱚᱛᱚᱵ===
*ᱫᱟ ᱮᱰ ᱮᱱᱪᱟᱨ ᱳᱯ ᱪᱚᱱᱫᱽᱨᱚ ᱟᱨ ᱫᱟᱢᱟᱨᱩ-ᱱᱮᱯᱟᱞ ᱨᱮᱱ ᱵᱟᱨᱭᱟ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱤᱫᱽᱨᱟᱹᱣᱟᱜ ᱩᱯᱨᱩᱢ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱨᱤᱵᱷᱤᱡᱚᱱ ᱮᱰᱤᱥᱟᱱ, ᱯᱤᱞᱜᱨᱤᱢᱥ ᱵᱩᱠ
*ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱯᱷᱨᱮᱸᱰᱥ ᱠᱚᱞᱳᱱᱤ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱨᱩᱯᱟ ᱮᱱᱰ ᱠᱚᱯᱤ, ᱥᱤᱧᱚᱛ
*ᱦᱮᱯᱱᱤᱝᱥ ᱤᱱ ᱥᱟᱝᱜᱽᱨᱤ-ᱞᱟ, ᱫᱚᱥᱟᱨ ᱮᱰᱤᱥᱚᱱ, ᱢᱤᱞᱮᱱᱤᱭᱚᱢ ᱯᱵᱞᱤᱠᱮᱥᱚᱱ
===ᱚᱱᱚᱬᱦᱮ===
*The Avenging Ghost, {{ISBN|99933-50-43-5}}
*ᱱᱮᱯᱟᱞ, ᱟᱫᱚᱨᱥᱷ ᱵᱩᱠᱥ, ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱠᱷᱚᱱ ᱱᱳᱱᱥᱮᱱᱥ ᱵᱷᱮᱨᱥ
===ᱮᱴᱟᱜ===
*Reflections Down the Ages (᱒᱐᱑᱙), ᱦᱮᱢᱚᱝ ᱢᱟᱱᱤ ᱫᱤᱠᱥᱤᱛ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ<ref name=reflections>{{Cite web|title=Diverse musings of a medical intellectual|url=https://kathmandupost.com/books/2020/10/10/diverse-musings-of-a-medical-intellectual|access-date=2020-12-16|website=kathmandupost.com|language=English}}</ref>
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
* [http://www.hdixit.org.np/index.html Official site]
[[ᱛᱷᱚᱠ:᱑᱙᱓᱗ ᱡᱟᱱᱟᱢ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱡᱤᱣᱤᱫ ᱦᱚᱲ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱱᱮᱯᱟᱞᱤ ᱠᱚᱲᱟ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ: ᱱᱮᱯᱟᱞᱤᱥ ᱠᱚᱲᱟ ᱜᱟᱢᱟᱢ ᱚᱱᱚᱞᱤᱭᱟᱹ]]
p521u4rx3x1ubtfscnt2tbbz7rqjdp3
ᱟᱥᱟᱢ ᱴᱚᱠᱥ
0
29255
160742
2024-12-01T22:55:19Z
Nacharhopon
1937
"{{short description|Indian Assamese-language television channel}} {{Self-published|date=September 2024}} {{More citations needed|date=September 2023}} {{Use dmy dates|date=October 2017}} {{Use Indian English|date=October 2017}} {{Infobox television channel | name = ᱟᱥᱟᱢ ᱴᱚᱠᱥ | logo = Assam Talks logo.png | logo_alt = | image = | launch_date = {{start date an..." ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱦᱴᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱠᱟᱱᱟ
160742
wikitext
text/x-wiki
{{short description|Indian Assamese-language television channel}}
{{Self-published|date=September 2024}}
{{More citations needed|date=September 2023}}
{{Use dmy dates|date=October 2017}}
{{Use Indian English|date=October 2017}}
{{Infobox television channel
| name = ᱟᱥᱟᱢ ᱴᱚᱠᱥ
| logo = Assam Talks logo.png
| logo_alt =
| image =
| launch_date = {{start date and age|2015|5|25|df=y}}
| closed_date =
| picture_format = [[576i]] ([[SDTV]])
| network =
| owner = Rockland Media and Communication Pvt Ltd
| country = [[India]]
| language = [[Assamese language|Assamese]]
| area = India
| affiliates =
| headquarters = [[Guwahati]], [[Assam]], India
| former_names =
| replaced =
| replaced_by =
| sister_channels =
| timeshift_service =
| website = {{url|https://assamtalks.com/}}
| online_serv_1 =
| online_chan_1 =
}}
'''ᱟᱥᱟᱢ ᱴᱚᱠᱥ''' ᱜᱩᱣᱟᱦᱟᱴᱤ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱥᱤᱧᱚᱛᱤᱭᱟᱹ [[ᱟᱥᱟᱢᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱠᱷᱚᱵᱚᱨ ᱪᱮᱱᱮᱞ]] ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱨᱚᱠᱞᱮᱱᱰ ᱢᱤᱰᱤᱭᱟ ᱟᱨ ᱠᱚᱢᱭᱩᱱᱤᱠᱮᱥᱚᱱ ᱯᱨᱟᱭᱵᱷᱮᱴ ᱞᱤᱢᱤᱴᱮᱰ ᱦᱚᱛᱮᱛᱮ ᱨᱟᱡᱽᱟᱹᱨᱤᱭᱟᱹ ᱨᱚᱠᱤᱵᱩᱞ ᱦᱩᱥᱮᱭᱱ ᱟᱜ ᱟᱯᱱᱟᱨ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.assamtalks.com/live-tv-stream/Assamese.asp |title=Assam Number one channel |publisher=www.assamtalks.in |date= |accessdate=2012-08-11 }}{{dead link|date=July 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
== ᱯᱨᱚᱜᱽᱨᱟᱢ ᱠᱚ ==
* ᱯᱨᱟᱭᱢ ᱰᱮᱭᱞᱤ
* ᱨᱤᱠᱚᱨᱰ ᱠᱮᱵᱚᱞ ᱨᱤᱠᱚᱨᱰ"
* ᱥᱩᱯᱚᱨᱵᱷᱟᱴ
* ᱥᱩᱯᱳᱴᱤ ᱨᱩᱣᱟᱹ
* ᱨᱟᱯᱤᱰ ᱯᱷᱭᱟᱨ ᱵᱽᱨᱮᱠ ᱯᱷᱨᱤ
* ᱚᱯᱷᱛᱤᱠᱟᱨ
* ᱠᱮᱱᱮ ᱟᱥᱮ ᱴᱤᱣᱚᱞᱚᱠ
* ᱨᱩᱵᱩᱞ ᱫᱟᱥ ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱨᱯᱷ ᱠᱚᱴ
== ᱟᱨᱦᱚᱸ ᱧᱮᱞᱢᱮ==
* [[List of Assamese-language television channels]]
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{Reflist}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
*{{Facebook|assamtalksdigital}}
{{Television channels of Assam}}
{{Television news in India}}
[[Category:Assamese-language television channels]]
[[Category:Assamese-language mass media]]
[[Category:Television channels and stations established in 2005]]
[[Category:Television stations in Guwahati]]
{{India-tv-stub}}
mkp6t21i66znx7squc1oz09xgz43sia
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ
0
29256
160743
2024-12-01T23:34:13Z
MT731
2184
"{{Infobox settlement | name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ | official_name = | native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}} | other_name = | settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ | image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg | imagesize = | image_caption = The highly-revered [[Shrine of Baba Farid]] is located in Pakpattan | pushpin_map = Pakist..." ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱦᱴᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱠᱟᱱᱟ
160743
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ
| official_name =
| native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}}
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg
| imagesize =
| image_caption = The highly-revered [[Shrine of Baba Farid]] is located in Pakpattan
| pushpin_map = Pakistan
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{Coord|30|20|39|N|73|23|2|E|type:city_region:PK|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| subdivision_type4 = ᱢᱟᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| subdivision_name3 =
| subdivision_name4 = ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ''
| established_title =
| established_date =
| leader_title =
| leader_name =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 156
| elevation_ft =
| population_total = ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓
| total_type=City
| population_rank = ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱗
| population_footnotes =<ref>{{cite web |title=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html |website=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |publisher=citypopulation.de |access-date=4 May 2020}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱᱤ
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| postal_code_type = [[Postal codes in Pakistan|Postal code]]
| postal_code = ᱕᱗᱔᱐᱐
| area_code = ᱐᱔᱕᱗<ref>{{cite web| title=National Dialing Codes| url=http://www.ptcl.com.pk/Home/PageDetail?ItemId=52| publisher=[[Pakistan Telecommunication Company Limited]]
| access-date=28 August 2014}}</ref>
| area_code_type = ᱰᱟᱭᱟᱞᱤᱝ ᱠᱳᱰ
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]]:{{Nastaliq|پاکپتّن}}), ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱱ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ (پاکپتّن شریف; "ᱱᱳᱵᱚᱞ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ") ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱥᱚᱸᱜᱽᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|title=Between pirs and politicians {{!}} TNS - The News on Sunday|website=tns.thenews.com.pk|language=en-US|access-date=2018-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527123000/http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|archive-date=2019-05-27|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱫᱟᱨᱜᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱛᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱨᱥ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱒ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱜᱟᱱ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/779598/spiritual-ecstasy-devotees-throng-baba-farids-urs-in-pakpattan/|title=Spiritual ecstasy: Devotees throng Baba Farid's urs in Pakpattan - The Express Tribune|date=2014-10-23|work=The Express Tribune|access-date=2018-01-22|language=en-US}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱬᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱩᱞᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱟᱱᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
r7v30or1hujaxom45nyyaa1r9cajo0b
160771
160743
2024-12-02T04:10:48Z
MT731
2184
160771
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ
| official_name =
| native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}}
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg
| imagesize =
| image_caption = The highly-revered [[Shrine of Baba Farid]] is located in Pakpattan
| pushpin_map = Pakistan
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{Coord|30|20|39|N|73|23|2|E|type:city_region:PK|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| subdivision_type4 = ᱢᱟᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| subdivision_name3 =
| subdivision_name4 = ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ''
| established_title =
| established_date =
| leader_title =
| leader_name =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 156
| elevation_ft =
| population_total = ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓
| total_type=City
| population_rank = ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱗
| population_footnotes =<ref>{{cite web |title=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html |website=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |publisher=citypopulation.de |access-date=4 May 2020}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱᱤ
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| postal_code_type = [[Postal codes in Pakistan|Postal code]]
| postal_code = ᱕᱗᱔᱐᱐
| area_code = ᱐᱔᱕᱗<ref>{{cite web| title=National Dialing Codes| url=http://www.ptcl.com.pk/Home/PageDetail?ItemId=52| publisher=[[Pakistan Telecommunication Company Limited]]
| access-date=28 August 2014}}</ref>
| area_code_type = ᱰᱟᱭᱟᱞᱤᱝ ᱠᱳᱰ
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]]:{{Nastaliq|پاکپتّن}}), ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱱ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ (پاکپتّن شریف; "ᱱᱳᱵᱚᱞ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ") ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱥᱚᱸᱜᱽᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|title=Between pirs and politicians {{!}} TNS - The News on Sunday|website=tns.thenews.com.pk|language=en-US|access-date=2018-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527123000/http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|archive-date=2019-05-27|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱫᱟᱨᱜᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱛᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱨᱥ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱒ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱜᱟᱱ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/779598/spiritual-ecstasy-devotees-throng-baba-farids-urs-in-pakpattan/|title=Spiritual ecstasy: Devotees throng Baba Farid's urs in Pakpattan - The Express Tribune|date=2014-10-23|work=The Express Tribune|access-date=2018-01-22|language=en-US}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱬᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱩᱞᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱟᱱᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakpattan |url=http://pakpattansharif.com/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171029180329/http://pakpattansharif.com/ |archive-date=2017-10-29 |access-date=2017-11-28}}</ref> ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱕ ᱢᱤᱞ) ᱟᱨ [[ᱞᱟᱦᱚᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱑᱘᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑᱑᱔ ᱢᱤᱞ) ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="GM">{{cite map|title=Maps|publisher=[[Google Maps]]}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱠᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
6zihp8b1h3lr7bta87hsnonyhyzelne
160775
160771
2024-12-02T04:28:33Z
MT731
2184
160775
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ
| official_name =
| native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}}
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg
| imagesize =
| image_caption = The highly-revered [[Shrine of Baba Farid]] is located in Pakpattan
| pushpin_map = Pakistan
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{Coord|30|20|39|N|73|23|2|E|type:city_region:PK|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| subdivision_type4 = ᱢᱟᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| subdivision_name3 =
| subdivision_name4 = ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ''
| established_title =
| established_date =
| leader_title =
| leader_name =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 156
| elevation_ft =
| population_total = ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓
| total_type=City
| population_rank = ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱗
| population_footnotes =<ref>{{cite web |title=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html |website=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |publisher=citypopulation.de |access-date=4 May 2020}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱᱤ
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| postal_code_type = [[Postal codes in Pakistan|Postal code]]
| postal_code = ᱕᱗᱔᱐᱐
| area_code = ᱐᱔᱕᱗<ref>{{cite web| title=National Dialing Codes| url=http://www.ptcl.com.pk/Home/PageDetail?ItemId=52| publisher=[[Pakistan Telecommunication Company Limited]]
| access-date=28 August 2014}}</ref>
| area_code_type = ᱰᱟᱭᱟᱞᱤᱝ ᱠᱳᱰ
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]]:{{Nastaliq|پاکپتّن}}), ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱱ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ (پاکپتّن شریف; "ᱱᱳᱵᱚᱞ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ") ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱥᱚᱸᱜᱽᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|title=Between pirs and politicians {{!}} TNS - The News on Sunday|website=tns.thenews.com.pk|language=en-US|access-date=2018-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527123000/http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|archive-date=2019-05-27|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱫᱟᱨᱜᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱛᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱨᱥ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱒ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱜᱟᱱ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/779598/spiritual-ecstasy-devotees-throng-baba-farids-urs-in-pakpattan/|title=Spiritual ecstasy: Devotees throng Baba Farid's urs in Pakpattan - The Express Tribune|date=2014-10-23|work=The Express Tribune|access-date=2018-01-22|language=en-US}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱬᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱩᱞᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱟᱱᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakpattan |url=http://pakpattansharif.com/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171029180329/http://pakpattansharif.com/ |archive-date=2017-10-29 |access-date=2017-11-28}}</ref> ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱕ ᱢᱤᱞ) ᱟᱨ [[ᱞᱟᱦᱚᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱑᱘᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑᱑᱔ ᱢᱤᱞ) ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="GM">{{cite map|title=Maps|publisher=[[Google Maps]]}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱠᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤ==
[[File:Sahara City Housing Scheme.jpg|thumb|ᱥᱟᱦᱟᱨᱟ ᱥᱤᱴᱤ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟ]]
᱑᱙᱙᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱑᱐᱙,᱐᱓᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱑᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱖᱒.᱐᱕% ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html|title=Pakistan: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=www.citypopulation.de}}</ref>
avxfcrsal4hpc0nz6qiyobhowhmffrd
160776
160775
2024-12-02T04:35:07Z
MT731
2184
160776
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ
| official_name =
| native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}}
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg
| imagesize =
| image_caption = The highly-revered [[Shrine of Baba Farid]] is located in Pakpattan
| pushpin_map = Pakistan
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{Coord|30|20|39|N|73|23|2|E|type:city_region:PK|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| subdivision_type4 = ᱢᱟᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| subdivision_name3 =
| subdivision_name4 = ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ''
| established_title =
| established_date =
| leader_title =
| leader_name =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 156
| elevation_ft =
| population_total = ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓
| total_type=City
| population_rank = ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱗
| population_footnotes =<ref>{{cite web |title=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html |website=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |publisher=citypopulation.de |access-date=4 May 2020}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱᱤ
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| postal_code_type = [[Postal codes in Pakistan|Postal code]]
| postal_code = ᱕᱗᱔᱐᱐
| area_code = ᱐᱔᱕᱗<ref>{{cite web| title=National Dialing Codes| url=http://www.ptcl.com.pk/Home/PageDetail?ItemId=52| publisher=[[Pakistan Telecommunication Company Limited]]
| access-date=28 August 2014}}</ref>
| area_code_type = ᱰᱟᱭᱟᱞᱤᱝ ᱠᱳᱰ
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]]:{{Nastaliq|پاکپتّن}}), ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱱ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ (پاکپتّن شریف; "ᱱᱳᱵᱚᱞ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ") ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱥᱚᱸᱜᱽᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|title=Between pirs and politicians {{!}} TNS - The News on Sunday|website=tns.thenews.com.pk|language=en-US|access-date=2018-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527123000/http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|archive-date=2019-05-27|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱫᱟᱨᱜᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱛᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱨᱥ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱒ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱜᱟᱱ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/779598/spiritual-ecstasy-devotees-throng-baba-farids-urs-in-pakpattan/|title=Spiritual ecstasy: Devotees throng Baba Farid's urs in Pakpattan - The Express Tribune|date=2014-10-23|work=The Express Tribune|access-date=2018-01-22|language=en-US}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱬᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱩᱞᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱟᱱᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakpattan |url=http://pakpattansharif.com/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171029180329/http://pakpattansharif.com/ |archive-date=2017-10-29 |access-date=2017-11-28}}</ref> ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱕ ᱢᱤᱞ) ᱟᱨ [[ᱞᱟᱦᱚᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱑᱘᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑᱑᱔ ᱢᱤᱞ) ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="GM">{{cite map|title=Maps|publisher=[[Google Maps]]}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱠᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤ==
[[File:Sahara City Housing Scheme.jpg|thumb|ᱥᱟᱦᱟᱨᱟ ᱥᱤᱴᱤ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟ]]
᱑᱙᱙᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱑᱐᱙,᱐᱓᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱑᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱖᱒.᱐᱕% ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html|title=Pakistan: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=www.citypopulation.de}}</ref>
==ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ==
[[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱫᱚ ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱟ ᱾ ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱱᱵᱤ ᱫᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱨᱚᱝᱜᱟᱨᱤ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱨᱚᱝᱜᱟᱨ ᱠᱚ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱯᱱᱟᱨ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱢᱮᱣᱟᱛᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱮᱣᱟᱛᱤ]] ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
o1s4zentva2xikc8tt2zk6vtr63ford
160777
160776
2024-12-02T04:38:00Z
MT731
2184
160777
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ
| official_name =
| native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}}
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg
| imagesize =
| image_caption = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱢᱩᱸᱫᱽᱨᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ
| pushpin_map = Pakistan
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{Coord|30|20|39|N|73|23|2|E|type:city_region:PK|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| subdivision_type4 = ᱢᱟᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| subdivision_name3 =
| subdivision_name4 = ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ''
| established_title =
| established_date =
| leader_title =
| leader_name =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 156
| elevation_ft =
| population_total = ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓
| total_type=City
| population_rank = ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱗
| population_footnotes =<ref>{{cite web |title=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html |website=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |publisher=citypopulation.de |access-date=4 May 2020}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱᱤ
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| postal_code_type = [[Postal codes in Pakistan|Postal code]]
| postal_code = ᱕᱗᱔᱐᱐
| area_code = ᱐᱔᱕᱗<ref>{{cite web| title=National Dialing Codes| url=http://www.ptcl.com.pk/Home/PageDetail?ItemId=52| publisher=[[Pakistan Telecommunication Company Limited]]
| access-date=28 August 2014}}</ref>
| area_code_type = ᱰᱟᱭᱟᱞᱤᱝ ᱠᱳᱰ
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]]:{{Nastaliq|پاکپتّن}}), ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱱ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ (پاکپتّن شریف; "ᱱᱳᱵᱚᱞ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ") ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱥᱚᱸᱜᱽᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|title=Between pirs and politicians {{!}} TNS - The News on Sunday|website=tns.thenews.com.pk|language=en-US|access-date=2018-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527123000/http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|archive-date=2019-05-27|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱫᱟᱨᱜᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱛᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱨᱥ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱒ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱜᱟᱱ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/779598/spiritual-ecstasy-devotees-throng-baba-farids-urs-in-pakpattan/|title=Spiritual ecstasy: Devotees throng Baba Farid's urs in Pakpattan - The Express Tribune|date=2014-10-23|work=The Express Tribune|access-date=2018-01-22|language=en-US}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱬᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱩᱞᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱟᱱᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakpattan |url=http://pakpattansharif.com/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171029180329/http://pakpattansharif.com/ |archive-date=2017-10-29 |access-date=2017-11-28}}</ref> ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱕ ᱢᱤᱞ) ᱟᱨ [[ᱞᱟᱦᱚᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱑᱘᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑᱑᱔ ᱢᱤᱞ) ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="GM">{{cite map|title=Maps|publisher=[[Google Maps]]}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱠᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤ==
[[File:Sahara City Housing Scheme.jpg|thumb|ᱥᱟᱦᱟᱨᱟ ᱥᱤᱴᱤ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟ]]
᱑᱙᱙᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱑᱐᱙,᱐᱓᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱑᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱖᱒.᱐᱕% ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html|title=Pakistan: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=www.citypopulation.de}}</ref>
==ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ==
[[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱫᱚ ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱟ ᱾ ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱱᱵᱤ ᱫᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱨᱚᱝᱜᱟᱨᱤ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱨᱚᱝᱜᱟᱨ ᱠᱚ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱯᱱᱟᱨ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱢᱮᱣᱟᱛᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱮᱣᱟᱛᱤ]] ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
4ujv9gk77n4d71b7ope0ijl9kr8kil7
160778
160777
2024-12-02T04:42:22Z
MT731
2184
160778
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| name = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱟᱨᱤᱯᱷ
| official_name =
| native_name = {{Nastaliq| پاکپتّن شریف}}
| other_name =
| settlement_type = ᱥᱚᱦᱚᱨ
| image_skyline = File:Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio.jpg
| imagesize =
| image_caption = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱨᱮ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱚᱨᱮᱥ ᱢᱩᱸᱫᱽᱨᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ
| pushpin_map = Pakistan
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ
| coordinates = {{Coord|30|20|39|N|73|23|2|E|type:city_region:PK|display=inline,title}}
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_type2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ
| subdivision_type3 = ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ
| subdivision_type4 = ᱢᱟᱨᱮ ᱧᱩᱛᱩᱢ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_name2 = [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]]
| subdivision_name3 =
| subdivision_name4 = ''ᱟᱡᱳᱫᱷᱟᱱ''
| established_title =
| established_date =
| leader_title =
| leader_name =
| area_total_km2 =
| elevation_footnotes =
| elevation_m = 156
| elevation_ft =
| population_total = ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓
| total_type=City
| population_rank = ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ
| population_as_of = ᱒᱐᱑᱗
| population_footnotes =<ref>{{cite web |title=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html |website=PAKISTAN: Provinces and Major Cities |publisher=citypopulation.de |access-date=4 May 2020}}</ref>
| population_density_km2 = auto
| population_demonym = ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱᱤ
| timezone1 = [[Pakistan Standard Time|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| postal_code_type = [[Postal codes in Pakistan|Postal code]]
| postal_code = ᱕᱗᱔᱐᱐
| area_code = ᱐᱔᱕᱗<ref>{{cite web| title=National Dialing Codes| url=http://www.ptcl.com.pk/Home/PageDetail?ItemId=52| publisher=[[Pakistan Telecommunication Company Limited]]
| access-date=28 August 2014}}</ref>
| area_code_type = ᱰᱟᱭᱟᱞᱤᱝ ᱠᱳᱰ
| website =
| footnotes =
}}
'''ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱟᱨ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]]:{{Nastaliq|پاکپتّن}}), ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱟᱥᱚᱠᱟᱭ ᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱱ ᱥᱚᱨᱤᱯᱷ (پاکپتّن شریف; "ᱱᱳᱵᱚᱞ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ") ᱠᱚ ᱢᱮᱛᱟᱜ ᱠᱟᱱᱟ, ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱟᱹᱢᱤ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱮᱥᱤᱭᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱮ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱚ ᱢᱩᱫᱽ ᱨᱮ ᱢᱤᱫᱴᱟᱹᱝ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱔᱘ ᱟᱱᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱪᱤᱥᱴᱤ ᱥᱚᱸᱜᱽᱨᱟᱦᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite web|url=http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|title=Between pirs and politicians {{!}} TNS - The News on Sunday|website=tns.thenews.com.pk|language=en-US|access-date=2018-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190527123000/http://tns.thenews.com.pk/pirs-politicians-2/#.WmWrXSOZP-Y|archive-date=2019-05-27|url-status=dead}}</ref> ᱟᱨ ᱧᱩᱛᱩᱢᱟᱱ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱚᱱᱚᱬᱦᱤᱭᱟᱹ ᱟᱨ ᱥᱩᱯᱷᱤ ᱥᱟᱸᱛ ᱵᱟᱵᱟ ᱯᱷᱚᱨᱤᱫᱽ ᱟᱜ ᱫᱟᱨᱜᱟ ᱠᱷᱟᱹᱛᱤᱨ ᱢᱤᱫ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱩᱱᱤᱭᱟᱜ ᱥᱟᱨᱦᱟᱣ ᱛᱮ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱢᱤᱫ ᱫᱷᱟᱣ ᱩᱨᱥ ᱢᱟᱹᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱒ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱜᱟᱱ ᱧᱮᱧᱮᱞᱤᱭᱟᱹ ᱠᱚ ᱦᱤᱡᱩᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/779598/spiritual-ecstasy-devotees-throng-baba-farids-urs-in-pakpattan/|title=Spiritual ecstasy: Devotees throng Baba Farid's urs in Pakpattan - The Express Tribune|date=2014-10-23|work=The Express Tribune|access-date=2018-01-22|language=en-US}}</ref> ᱟᱡᱟᱜ ᱟᱹᱰᱤ ᱥᱮᱬᱟ ᱱᱟᱜᱟᱢ ᱨᱮ, ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱟᱭᱢᱟ ᱜᱟᱱ ᱦᱩᱞᱥᱟᱹᱭ ᱠᱚ ᱮᱢᱟᱫᱮ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱚᱱᱟ ᱛᱟᱭᱚᱢ ᱵᱟᱱᱫᱷᱟᱣ ᱟᱨ ᱨᱩᱣᱟᱹᱲ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱷᱚᱠ ᱠᱚ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱹᱲᱦᱟᱹᱭ ᱟᱨ ᱱᱟᱜᱟᱢᱤᱭᱟᱹ ᱢᱩᱬᱩᱛ ᱤᱫᱤ ᱛᱮ ᱵᱟᱰᱟᱭᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱠᱷᱚᱱ ᱒᱕ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakpattan |url=http://pakpattansharif.com/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20171029180329/http://pakpattansharif.com/ |archive-date=2017-10-29 |access-date=2017-11-28}}</ref> ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱫᱚ ᱥᱤᱧᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱠᱷᱚᱱ ᱔᱐ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱕ ᱢᱤᱞ) ᱟᱨ [[ᱞᱟᱦᱚᱨ]] ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ ᱑᱘᱔ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑᱑᱔ ᱢᱤᱞ) ᱥᱟᱺᱜᱤᱧ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾<ref name="GM">{{cite map|title=Maps|publisher=[[Google Maps]]}}</ref> ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮ [[ᱳᱠᱟᱨᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ]], ᱮᱛᱚᱢ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱟᱨ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮ [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱛᱮ ᱜᱷᱮᱨᱟᱣ ᱮᱥᱮᱫ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤ==
[[File:Sahara City Housing Scheme.jpg|thumb|ᱥᱟᱦᱟᱨᱟ ᱥᱤᱴᱤ ᱦᱟᱣᱩᱥ ᱡᱚᱡᱚᱱᱟ]]
᱑᱙᱙᱘ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱮ ᱑᱐᱙,᱐᱓᱓ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱒᱐᱑᱗ ᱥᱟᱞ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ, ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱨᱤᱱ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ ᱫᱚ ᱑᱗᱖,᱖᱙᱓ ᱦᱚᱲ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱑᱙ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱖᱒.᱐᱕% ᱦᱟᱛᱟᱣ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html|title=Pakistan: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|website=www.citypopulation.de}}</ref>
==ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ==
[[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] ᱫᱚ ᱱᱚᱰᱮᱱᱟᱜ ᱢᱩᱬ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱟᱱᱟ, ᱢᱮᱱᱠᱷᱟᱱ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱦᱚᱸ ᱟᱹᱰᱤᱜᱟᱱ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱟ ᱾ ᱦᱚᱨᱤᱭᱟᱱᱵᱤ ᱫᱚ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱨᱚᱝᱜᱟᱨᱤ ᱦᱚᱸ ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱨᱚᱝᱜᱟᱨ ᱠᱚ ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮᱠᱚ ᱨᱚᱲᱼᱟ ᱾ ᱢᱮᱣ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱯᱱᱟᱨ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ [[ᱢᱮᱣᱟᱛᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱢᱮᱣᱟᱛᱤ]] ᱠᱚ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
{{Authority control}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱛᱟᱦᱮᱱ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|*]]
172pwx9plx03iwic1vyrsjx6acr4jx8
ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱛᱟᱦᱮᱱ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱚ
14
29257
160779
2024-12-02T04:43:55Z
MT731
2184
"[[Image:Pakistan - Punjab - Pakpattan.svg|thumb|right|260px|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ]] [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱛᱟᱦᱮᱱ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱚ]] [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]" ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱦᱴᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱠᱟᱱᱟ
160779
wikitext
text/x-wiki
[[Image:Pakistan - Punjab - Pakpattan.svg|thumb|right|260px|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ ᱨᱮ ᱴᱷᱟᱶ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱦᱚᱲ ᱛᱟᱦᱮᱱ ᱴᱷᱟᱶ ᱠᱚ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]]
bd843ge05jtaea1chr1q21wxf3vo2i0
ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ:ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ
1
29258
160781
2024-12-02T04:46:16Z
MT731
2184
https://fountain.toolforge.org/editathons/asian-month-2024-sat
160781
wikitext
text/x-wiki
{{ᱣᱤᱠᱤᱯᱤᱰᱤᱭᱟ ᱮᱥᱤᱭᱳ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱒᱐᱒᱔}}
k1xi2ys8r0pw8jrhim9js1r1xiuai9q
ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
0
29259
160808
2024-12-02T09:26:49Z
MT731
2184
"{{Infobox settlement | official_name = ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ | name = | native_name = {{nq|ضلع وہاڑی}} | native_name_lang = | settlement_type = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ | image_skyline = {{Photomontage |size = 250 |photo1a = Major Tufail Muhammad Shaheed - The Entrance (7594781300).jpg..." ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱦᱴᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱠᱟᱱᱟ
160808
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox settlement
| official_name = ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| name =
| native_name = {{nq|ضلع وہاڑی}}
| native_name_lang =
| settlement_type = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ
| image_skyline = {{Photomontage
|size = 250
|photo1a = Major Tufail Muhammad Shaheed - The Entrance (7594781300).jpg
|photo2a = Government Model High School, Vehari.jpg
}}
| imagesize =
| image_alt =
| image_caption = ᱪᱮᱛᱟᱱ:ᱛᱩᱯᱷᱟᱭᱤᱞ ᱢᱚᱦᱚᱢᱚᱫᱽ ᱟᱜ ᱛᱚᱯᱟ<br>ᱞᱟᱛᱟᱨ: ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱨᱮ ᱥᱚᱨᱠᱟᱨᱤ ᱢᱚᱰᱮᱞ ᱦᱟᱭ ᱥᱠᱩᱞ
| image_map = Pakistan - Punjab - Vehari.svg
| mapsize =
| map_alt =
| map_caption = ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱟᱭᱞᱟᱭᱤᱴ ᱥᱟᱶ ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱱᱚᱠᱥᱟ
| coordinates =
| subdivision_type = ᱫᱤᱥᱚᱢ
| subdivision_name = {{flag|ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ}}
| subdivision_type1 = ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ
| subdivision_name1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]]
| subdivision_type2 = ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ
| subdivision_name2 = [[ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ|ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ]]
| founder =
| seat_type = ᱦᱮᱰᱠᱩᱣᱟᱴᱚᱨ
| seat = [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ]], [[ᱡᱚᱞᱞᱟ ᱡᱤᱢ]], [[ᱢᱮᱞᱥᱤ]]
| government_footnotes =
| government_type = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ
| leader_party =
| leader_title = ᱰᱤᱯᱴᱤ ᱠᱚᱢᱤᱥᱚᱱᱟᱨ
| leader_name = ᱥᱭᱮᱫᱽ ᱟᱥᱤᱯᱷ ᱥᱟᱦ
| leader_title1 = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱯᱩᱞᱤᱥ ᱚᱯᱷᱤᱥᱟᱨ
| leader_name1 = ᱢᱩᱦᱚᱢᱢᱚᱫᱽ ᱮᱥᱥᱟ ᱠᱷᱟᱱ ᱥᱩᱠᱷᱮᱨᱟ
| leader_title2 = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱦᱮᱞᱛᱷ ᱚᱯᱷᱤᱥᱟᱨ
| leader_name2 = N/A
| unit_pref = Metric<!-- or US or UK -->
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 4364
| population_footnotes = <ref name="2023census"/>
| population_as_of = ᱒᱐᱒᱓
| population_total = ᱓᱔᱓᱐᱔᱒᱑
| population_density_km2 = auto
| population_urban = ᱗᱘᱒᱙᱑᱕
| population_rural = ᱒,᱖᱔᱗,᱕᱐᱖
| demographics2_title1 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ
| demographics2_info1 = {{bulleted list |'''ᱜᱩᱴ:'''<br />(᱕᱙.᱑᱐%) |'''ᱠᱚᱲᱟ:'''<br />(᱖᱖.᱔᱓%) |'''ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ:'''<br />(᱕᱑.᱕᱗%) }}
| timezone1 = [[Time in Pakistan|PST]]
| utc_offset1 = +᱐᱕:᱐᱐
| established_title = ᱛᱷᱟᱯᱚᱱ
| established_date =
| area_code = ᱐᱖᱗
| blank_name_sec1 = ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚᱣᱩᱱᱥᱤᱞ
| blank_info_sec1 =
| blank1_name_sec1 =
| blank1_info_sec1 =
| demographics1_title1 = ᱢᱩᱬ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ
| demographics_type2 = ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ
| demographics2_footnotes = <ref>{{Cite web |url= https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/table_12_punjab_districts.pdf |title= Literacy rate, enrolments, and out-of-school population by sex and rural/urban, CENSUS-2023}}</ref>
| demographics1_info1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]], [[ᱥᱟᱨᱟᱭᱠᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱨᱟᱭᱠᱤ]], [[ᱦᱤᱱᱰᱠᱳ]], [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]], [[ᱯᱟᱥᱛᱚ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱥᱛᱚ]]
| website = {{URL|vehari.punjab.gov.pk}}
}}
'''ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ''' ([[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]]: {{Nastaliq|ضلع وہاڑی}}) ᱫᱚ ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ |ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ]] ᱯᱨᱚᱫᱮᱥ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱤᱫ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ [[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ]] ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱨᱟᱡᱽᱜᱟᱲ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱵᱩᱨᱮᱣᱟᱞᱟ ᱫᱚ ᱡᱚᱛᱚ ᱠᱷᱚᱱ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱟᱨ ᱡᱚᱞᱞᱟ ᱡᱤᱢ ᱫᱚ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱛᱮᱥᱟᱨ ᱟᱹᱰᱤ ᱢᱟᱨᱟᱝ ᱥᱚᱦᱚᱨ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name=city>{{cite web|title=PAKISTAN: Punjab: Population of Districts |url=http://www.citypopulation.de/php/pakistan-admin.php?adm1id=7|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20200429113042/http://www.citypopulation.de/php/pakistan-admin.php?adm1id=7| website=Citypopulation.de website |archive-date=29 April 2020 |access-date=30 May 2023}}</ref>
==ᱥᱟᱥᱚᱱ ᱪᱟᱪᱞᱟᱣ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ==
ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱨᱮ ᱚᱞ ᱟᱠᱟᱱ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ ᱨᱮ ᱦᱟᱹᱴᱤᱧ ᱟᱠᱟᱱᱟ:<ref name=NRB>{{cite web|url=http://www.nrb.gov.pk/lg_election/union.asp?district=34&dn=Vehari |title=Tehsils & Unions in the District of Vehari|website= National Reconstruction Bureau, Government of Pakistan website|archive-url=https://archive.today/20120805121037/http://www.nrb.gov.pk/lg_election/union.asp?district=34&dn=Vehari |archive-date=2012-08-05 |access-date=30 May 2023}}</ref>
{| class="wikitable sortable static-row-numbers static-row-header-hash"
!ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ<ref>[http://www.ecp.gov.pk/content/District.html Divisions/Districts of Pakistan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060930093025/http://www.ecp.gov.pk/content/District.html|date=2006-09-30}} Note: Although divisions as an administrative structure has been abolished, the election commission of Pakistan still groups districts under the division names</ref>
!ᱮᱨᱤᱭᱟ
(ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ²)<ref>{{Cite web |title=TABLE 1 : AREA, POPULATION BY SEX, SEX RATIO, POPULATION DENSITY, URBAN POPULATION, HOUSEHOLD SIZE AND ANNUAL GROWTH RATE, CENSUS-2023, PUNJAB |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_1.pdf}}</ref>
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ
(᱒᱐᱒᱓)
!ᱰᱮᱱᱥᱤᱴᱤ
(ᱦᱚᱲ ᱮᱞ/ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ²)
(᱒᱐᱒᱓)
!ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ
(᱒᱐᱒᱓)<ref>{{Cite web |title=LITERACY RATE, ENROLMENT AND OUT OF SCHOOL POPULATION BY SEX AND RURAL/URBAN, CENSUS-2023 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/table_12_punjab_districts.pdf}}</ref>
!ᱭᱩᱱᱤᱭᱚᱱ ᱠᱚᱣᱩᱱᱥᱤᱞ
|-
|[[ᱡᱚᱞᱞᱟ ᱡᱤᱢ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ|ᱡᱚᱞᱞᱟ ᱡᱤᱢ]]
|...
|...
|...
|...
|...
|-
|[[ᱵᱩᱨᱮᱣᱟᱞᱟ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ|ᱵᱩᱨᱮᱣᱟᱞᱟ]]
|᱑,᱒᱙᱕
|᱑,᱒᱐᱔,᱒᱕᱕
|᱙᱒᱙.᱙᱓
|᱖᱓.᱙᱘%
|...
|-
|[[ᱢᱮᱞᱥᱤ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ|ᱢᱮᱞᱥᱤ]]
|᱑,᱖᱓᱙
|᱑,᱑᱒᱐,᱔᱐᱗
|᱖᱘᱓.᱕᱙
|᱕᱔.᱖᱓%
|...
|-
|[[ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ|ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ]]
|᱑,᱔᱓᱐
|᱑,᱑᱐᱕,᱗᱕᱙
|᱗᱗᱓.᱒᱖
|᱕᱘.᱒᱑%
|...
|}
==ᱱᱟᱜᱟᱢ==
ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱑ ᱡᱩᱞᱟᱭ ᱑᱙᱗᱖ ᱥᱟᱞ ᱨᱮ [[ᱢᱩᱞᱛᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ]] ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱩᱱᱭᱟᱹ ᱛᱚᱦᱥᱤᱞ (ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ, ᱵᱩᱨᱮᱣᱟᱞᱟ, ᱡᱚᱞᱞᱟ ᱡᱤᱢ ᱟᱨ ᱢᱮᱞᱥᱤ) ᱠᱷᱚᱱ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱞᱮᱱᱟ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾ ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱧᱩᱛᱩᱢ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱢᱮᱱᱮᱛ ᱫᱚ ᱦᱩᱭᱩᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱫᱟᱜ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱪᱮᱱᱮᱞ ᱫᱷᱟᱨᱮ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱞᱟᱛᱟᱨ ᱵᱩᱥᱛᱤ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ ᱥᱚᱛᱞᱩᱡᱽ ᱜᱟᱰᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱯᱟᱦᱴᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱮᱛᱚᱢ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱵᱮᱱᱟᱣ ᱟᱠᱟᱫᱼᱟ ᱾<ref>{{Cite web|last=Khan|first=Ahmad Fraz|date=2021-01-18|title=Multan's mangoes and multinationals|url=https://www.dawn.com/news/1602000|access-date=2023-05-30|newspaper=Dawn (newspaper)|language=en}}</ref>
==ᱰᱮᱢᱚᱜᱨᱟᱯᱷᱤ==
{{Historical populations
|align=left
|percentages=pagr
|1951 |558536
|1961 |703197
|1972 |1027319
|1981 |1328808
|1998 |2090416
|2017 |2902081
|2023 |3430421
|footnote= Sources:<ref>{{cite web |title=Population by administrative units 1951-1998 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/1998/administrative_units.pdf |publisher = [[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
}}
{{bar box
|title=ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ (᱒᱐᱒᱓)<ref name="2023 census">{{cite web|title=District Wise Results / Tables (Census - 2023)|url= https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_9.pdf |website=www.pbscensus.gov.pk|publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
|titlebar=#Fcd116
|left1=ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
|right1=ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ
|float = left
|bars=
{{bar percent|[[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱞᱟᱢ]]|green|99.12}}
{{bar percent|[[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]]|dodgerblue|0.85}}
{{bar percent|ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ|grey|0.03}}
}}
᱒᱐᱑᱗ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ, ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱨᱮ ᱡᱟᱱᱟᱝ ᱡᱟᱹᱱᱤ ᱫᱚ ᱑᱐᱐᱐ ᱠᱚᱲᱟ ᱨᱮ ᱙᱘᱒ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱟᱨ ᱥᱤᱠᱷᱱᱟᱹᱛ ᱫᱚᱨ ᱫᱚ ᱕᱕.᱓᱖% - ᱠᱚᱲᱟ ᱟᱜ ᱫᱚ ᱖᱕.᱑᱗% ᱟᱨ ᱛᱤᱨᱞᱟᱹ ᱭᱟᱜ ᱫᱚ ᱔᱕.᱕᱔% ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱕᱐᱖,᱑᱒᱙ (᱑᱗.᱔᱔%) ᱫᱚ ᱥᱚᱦᱚᱨᱤ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱘᱐᱒,᱘᱘᱑ (᱒᱗.᱖᱗%) ᱦᱚᱲ ᱫᱚ ᱑᱐ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱠᱷᱚᱱ ᱠᱚᱢ ᱩᱢᱮᱨ ᱨᱤᱱ ᱢᱮᱱᱟᱜ ᱠᱚᱣᱟ ᱾<ref name="2017census">{{cite web |title=District Wise Results / Tables (Census - 2017) |url=https://www.pbs.gov.pk/census-2017-district-wise |website=www.pbscensus.gov.pk |publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref> ᱒᱐᱒᱓ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮ ᱱᱚᱣᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱕᱔᱓,᱓᱘᱔ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱚᱲᱟᱜ ᱟᱨ ᱓,᱔᱓᱐,᱔᱒᱑ ᱜᱚᱴᱟᱝ ᱦᱚᱲ ᱠᱚ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref name="2023census">{{cite web |date=2023 |title=TABLE 1 : HOUSEHOLDS, POPULATION, HOUSEHOLD SIZE AND ANNUAL GROWTH RATE |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/Punjab.pdf |website=www.pbscensus.gov.pk |publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
|+ ''ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ{{efn|1941 figures are for Malsi tehsil of Multan District, which roughly corresponds to present-day Vehari district. Historic district borders may not be an exact match in the present-day due to various bifurcations to district borders — which since created new districts — throughout the historic [[Punjab Province (British India)|Punjab Province]] region during the post-independence era that have taken into account population increases.}}''
|-
! ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ
! ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (᱑᱙᱔᱑)<ref name="Multan1941">{{cite web|url=https://www.jstor.org/site/south-asia-open-archives/saoa/censusofindia1941-28216851/|title=CENSUS OF INDIA, 1941 VOLUME VI PUNJAB PROVINCE|access-date=21 July 2022}}</ref>{{rp|62-63}}
! ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ (᱑᱙᱔᱑)
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (᱒᱐᱒᱗)
!ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ (᱒᱐᱑᱗)
!ᱦᱚᱲ ᱮᱞ (᱒᱐᱒᱓)<ref>{{Cite web |title=Pakistan Census 2023 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_9.pdf}}</ref>
!ᱥᱟᱭᱠᱚᱲᱟ (᱒᱐᱒᱓)
|-
| [[ᱤᱥᱞᱟᱢ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱞᱟᱢ]] [[File:Star and Crescent.svg|15px]]
|᱒᱑᱓,᱔᱑᱓
|{{Percentage|213413|281109|2}}
|᱒,᱘᱘᱒,᱐᱓᱖
|{{Percentage|2882036|2902081|2}}
|᱓,᱓᱙᱗,᱙᱒᱐
|᱙᱙.᱑᱒%
|-
| [[ᱦᱤᱱᱫᱩ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱦᱤᱱᱫᱩ]] [[File:Om.svg|15px]]{{efn|name=ad-dharmi|1941 census: Including [[Ad-Dharmi]]s}}
|᱔᱓,᱘᱖᱖
|{{Percentage|43866|281109|2}}
|᱑᱗᱙
|{{Percentage|179|2902081|2}}
|᱒᱒᱖
|᱐.᱐᱑%
|-
| [[ᱥᱤᱠᱷ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱥᱤᱠᱷ]] [[File:Khanda.svg|15px]]
|᱒᱑,᱑᱓᱑
|{{Percentage|21131|281109|2}}
|{{N/a}}
|{{N/a}}
|᱖᱖
|᱐%
|-
| [[ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱤᱥᱟᱹᱭ]] [[File:Christian cross.svg|15px]]
|᱒,᱖᱗᱙
|{{Percentage|2679|281109|2}}
|᱑᱘,᱙᱒᱘
|{{Percentage|18928|2902081|2}}
|᱒᱙,᱐᱔᱓
|᱐.᱘᱕%
|-
|[[ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮ ᱚᱦᱢᱚᱫᱤᱭᱟ|ᱚᱦᱢᱚᱫᱤ]]
|{{N/a}}
|{{N/a}}
|᱙᱒᱔
|{{Percentage|924|2902081|2}}
|᱖᱗᱓
|᱐.᱐᱒%
|-
| ᱮᱴᱟᱜᱟᱜ {{efn|Including [[ᱡᱳᱭᱱᱳ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱡᱮᱭᱱ]], [[ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ|ᱵᱩᱫᱫᱷᱚ]], [[Zoroastrianism]], [[Judaism]], or not stated}}
|᱒᱐
|{{Percentage|20|281109|2}}
|᱑᱔
|{{Percentage|14|2902081|2}}
|᱒᱖᱓
|᱐.᱐᱑%
|-
| '''ᱜᱩᱴ ᱦᱚᱲ ᱮᱞ'''
| '''᱒᱘᱑,᱑᱐᱙'''
|'''{{Percentage|281109|281109|2}}'''
|'''᱒,᱙᱐᱒,᱐᱘᱑'''
|'''{{Percentage|2902081|2902081|2}}'''
|'''᱓,᱔᱒᱘,᱑᱙᱑'''
|'''᱑᱐᱐%'''
|}
{{Pie chart
|thumb = right
|caption = ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱠᱚ (᱒᱐᱒᱓) <ref name="2023 census">{{cite web|title=District Wise Results / Tables (Census - 2023)|url= https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_11.pdf |website=www.pbscensus.gov.pk|publisher=[[Pakistan Bureau of Statistics]]}}</ref>
|label1 = [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]] |value1 = 74.1|color1 = red
|label2 = [[ᱥᱟᱨᱟᱭᱠᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱨᱟᱭᱠᱤ]] |value2 = 19.12|color2 = firebrick
|label3 = [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] |value3 = 5.83 |color3 = green
|label4 =ᱮᱴᱟᱜ ᱠᱚ |value4 =0.95 |color4 = grey
|label5 = |value5 = |color5 =
}}
᱒᱐᱒᱓ ᱥᱮᱨᱢᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱲ ᱞᱮᱠᱷᱟ ᱡᱚᱠᱷᱟ ᱚᱠᱛᱚ ᱨᱮ ᱗᱔.᱑% ᱦᱚᱲ ᱫᱚ [[ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱤ]], ᱑᱙.᱑᱒% ᱫᱚ [[ᱥᱟᱨᱟᱭᱠᱤ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱥᱟᱨᱟᱭᱠᱤ]] ᱟᱨ ᱕.᱘᱓% ᱫᱚ [[ᱩᱨᱫᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ|ᱩᱨᱫᱩ]] ᱟᱠᱚᱣᱟᱜ ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ ᱞᱮᱠᱟᱛᱮ ᱠᱚ ᱨᱚᱲᱮᱫ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ ᱾<ref>{{Cite web |title=Pakistan Census 2023 |url=https://www.pbs.gov.pk/sites/default/files/population/2023/tables/punjab/dcr/table_11.pdf}}</ref>
==ᱚᱛᱱᱚᱜ==
ᱱᱚᱶᱟ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱫᱚ {{Coord|29|36|N|71|44|E}} ᱟᱨ {{Coord|30|22|N|72|53|E}} ᱛᱟᱞᱟ ᱨᱮ ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱶᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱥᱤᱢᱟᱹ ᱫᱚ ᱮᱛᱚᱢ ᱨᱮᱫᱚ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱱᱚᱜᱚᱨ]] ᱟᱨ [[ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱯᱩᱨ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱵᱟᱦᱟᱣᱟᱞᱯᱩᱨ]], ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱨᱮᱫᱚ [[ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱯᱟᱠᱯᱟᱴᱟᱱ]], ᱯᱟᱪᱮ ᱨᱮᱫᱚ [[ᱠᱷᱟᱱᱮᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱷᱟᱱᱮᱣᱟᱞ]] ᱟᱨ [[ᱞᱳᱫᱷᱨᱟᱱ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱞᱳᱫᱷᱨᱟᱱ]] ᱟᱨ ᱠᱚᱧᱮ ᱨᱮᱫᱚ [[ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱥᱟᱦᱤᱣᱟᱞ]] ᱟᱨ [[ᱠᱷᱟᱱᱮᱣᱟᱞ ᱦᱚᱱᱚᱛ|ᱠᱷᱟᱱᱮᱣᱟᱞ]] ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾
ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱚᱛᱱᱚᱜ ᱫᱚ ᱔,᱓᱖᱔ ᱜᱟᱺᱴ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱑,᱖᱘᱕ ᱜᱟᱺᱴ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱡᱤᱞᱤᱧ ᱫᱚ ᱙᱓ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱕᱘ ᱢᱤᱞ) ᱟᱨ ᱚᱥᱟᱨ ᱫᱚ ᱔᱗ ᱠᱤᱞᱚᱢᱤᱴᱚᱨ (᱒᱙ ᱢᱤᱞ) ᱢᱮᱱᱟᱜᱼᱟ ᱾ ᱱᱚᱣᱟ ᱫᱚ ᱠᱚᱧᱮ-ᱥᱟᱢᱟᱝ ᱠᱷᱚᱱ ᱮᱛᱚᱢ-ᱯᱟᱪᱮ ᱥᱮᱫ ᱛᱮ ᱨᱟᱠᱟᱵᱚᱜ ᱠᱟᱱᱟ ᱾
==ᱪᱟᱥ==
᱒᱐᱑᱕-᱑᱖ ᱨᱮ ᱑᱔᱑,᱐᱐᱐ ᱮᱠᱚᱨ ᱡᱟᱭᱜᱟ ᱨᱮ ᱡᱚᱱᱰᱨᱟ ᱪᱟᱥ ᱦᱩᱭ ᱞᱮᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸᱫ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱙-᱒᱐ ᱨᱮ ᱓᱐᱙,᱐᱐᱐ ᱮᱠᱚᱨ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾ ᱒᱐᱑᱕-᱑᱖ ᱨᱮ ᱡᱚᱱᱰᱨᱟ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱜᱩᱴ ᱯᱨᱚᱰᱚᱠᱥᱚᱱ ᱔᱒᱘,᱐᱐᱐ ᱴᱚᱱ ᱛᱟᱦᱮᱸ ᱠᱟᱱᱟ, ᱡᱟᱦᱟᱸ ᱫᱚ ᱒᱐᱑᱙-᱒᱐ ᱨᱮ ᱑.᱑ ᱢᱤᱞᱤᱭᱚᱱ ᱴᱚᱱ ᱫᱷᱟᱹᱨᱤᱡ ᱵᱟᱹᱲᱛᱤ ᱟᱠᱟᱱᱟ ᱾<ref>{{Cite news|last=Khan|first=Ahmad Fraz|date=2020-12-28|title=Vehari's tale of transition: from cotton to maize and livestock|url=https://www.dawn.com/news/1598112|access-date=2023-05-30|website=Dawn (newspaper)|language=en}}</ref>
==ᱱᱳᱴᱥ==
{{Reflist|group=lower-alpha}}
==ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ==
{{ᱥᱟᱹᱠᱷᱭᱟᱹᱛ}}
==ᱵᱟᱦᱨᱮ ᱡᱚᱱᱚᱲ==
*{{URL|vehari.punjab.gov.pk}}
*[http://www.wikimapia.org/#lat=30.046436&lon=72.3578453&z=16&l=0&m=h&v=2 Vehari's Wikimapia satellite map]
{{Authority control}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ| ]]
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
brf7sg1kfqvam7mtzsgjw34t6yq64es
ᱛᱷᱚᱠ:ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
14
29260
160809
2024-12-02T09:29:03Z
MT731
2184
"{{Commons category|ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ}} [[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]" ᱥᱟᱶᱛᱮ ᱥᱟᱦᱴᱟ ᱵᱮᱱᱟᱣᱟᱠᱟᱱᱟ
160809
wikitext
text/x-wiki
{{Commons category|ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ}}
[[ᱛᱷᱚᱠ:ᱯᱟᱧᱡᱟᱵᱽ, ᱯᱟᱠᱤᱥᱛᱟᱱ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱦᱚᱱᱚᱛ ᱠᱚ]]
fnxztlx3aia3aelu7w3rdotp8p9gttd
ᱜᱟᱞᱢᱟᱨᱟᱣ:ᱵᱷᱮᱦᱟᱨᱤ ᱦᱚᱱᱚᱛ
1
29261
160810
2024-12-02T09:30:57Z
MT731
2184
https://fountain.toolforge.org/editathons/asian-month-2024-sat
160810
wikitext
text/x-wiki
{{ᱣᱤᱠᱤᱯᱤᱰᱤᱭᱟ ᱮᱥᱤᱭᱳ ᱪᱟᱸᱫᱚ ᱒᱐᱒᱔}}
k1xi2ys8r0pw8jrhim9js1r1xiuai9q