Wikipedia
scnwiki
https://scn.wikipedia.org/wiki/P%C3%A0ggina_principali
MediaWiki 1.44.0-wmf.8
first-letter
Mèdia
Spiciali
Discussioni
Utenti
Discussioni utenti
Wikipedia
Discussioni Wikipedia
File
Discussioni file
MediaWiki
Discussioni MediaWiki
Template
Discussioni template
Aiutu
Discussioni aiutu
Catigurìa
Discussioni catigurìa
Purtali
Discussioni purtali
Pruggettu
Discussioni pruggettu
TimedText
TimedText talk
Mòdulu
Discussioni mòdulu
Arsen Kotsojev
0
2451
761908
741854
2024-12-23T01:57:59Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1872 + Catigurìa:Muruti ntô 1944
761908
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Arsen_KOCOJEV.jpg|thumb|160px|Arsen Kotsojev]]
'''Arsen Kotsojev''' ([[Lingua ossezziana]] ''Коцойты Арсен'') ([[15 di jinnaru]] [[1872]] – [[4 di frivaru]] [[1944]]) è unu dî funnaturi dâ [[prosa]] ossezziana, e appi na nfluenza grannissima supra la criazzioni dâ [[lingua ossezziana]] e li formi cchiù usati. Participau nta tutti li primi giurnaleddi e era unu di primi pubbricanti ossezziani.
== La sò vita ==
Kotsoyev nascìu nta na famigghia pòvira, ntê banni rurali ossezziani (ô paisi di Gizel, vincinu a Vladikavkaz).
Ntô [[1902]] Kotsoyev fici parti dâ rivurtura di Gizel causannu la sò espulsioni di sta banna. Jiu ntâ l'0ssezzia miridiunali, unni cuntinuau a fari lu maistru di scola e scrìviri cunti e saggi.
Ntô [[1910]] accuminza pubbricannu na rivista chiamata "Ӕфсир" ("Æfsir", spigghiu di furmentu). La rivista arriniscìu pi sulu 14 edizzioni, ma appi na grannissima nfluenza supra la littiratura e la lingua ossezziana. Tanti òpiri celibbri dâ littiratura ossezziana vinniru pubbricati pâ prima vota nta "Æfsir".
Doppu la rivuluzzioni d'uttùviru, Kotsoyev addiventa assai celibbri. Murìu a [[Vladikavkaz]] e lu sò tabbutu s'attrova ntô jardinu dû museu littirariu.
== Òpiri ==
La maggiuranza dî cunti di Kotsoyev sunnu tragici. Si trattanu dî tradizzioni stritti dî viddani, p'asempiu la vendetta, ''irad'' ([[la dutta dâ sposa]]), liggenni, ecc. Arsen Kotsoyev scrissi assai dû postu di na pirsuna dâ cultura tradizziunali ntra lu novu munnu d'Europa, circa lu distinu dî viddani ntra li cità cchiù granni.
== Liami esterni ==
* [https://web.archive.org/web/20051217021920/http://ossetia.ru/lingvo/adamon_tekst/fidis Short story by Kotsoyev "Early Morning"] (os)
* [https://web.archive.org/web/20051217024316/http://ossetia.ru/lingvo/adamon_tekst/kocojty_radyd Short story "Mistake"] (os)
* [http://biblio.darial-online.ru/text/Kotsoev/index_rus.shtml A Collection of Russian translations of the stories by Kotsoyev] (ru)
[[Catigurìa:Biografìi|Kotsojev, Arsen]]
[[Catigurìa:Littiratura|Kotsojev, Arsen]]
[[Catigurìa:Russia|Kotsojev, Arsen]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1872|Kotsojev, Arsen]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1944|Kotsojev, Arsen]]
l5g0gofiz3ycy8lb9zkwnm3qjvks93m
Mafia
0
2719
761898
754754
2024-12-22T21:49:57Z
Fedesolla
46136
/* Trattasi di pobblema prettamente siculo */ point of view more neutral
761898
wikitext
text/x-wiki
'''Mafia''' è na [[palora]] ca a l'accuminzagghia nnicava n'urganizzazzioni [[criminali]] urigginaria dâ [[Sicilia]].<br>
La palora trasìu ntî la tirminoluggìa munniali pi nnicari àutri urganizzazzioni criminali dû stissu tipu dâ mafia, puru si di àutri urìggini.
== Trattasi di pobblema prettamente siculo ==
A mafia è n'urganizzazzioni malavitusa radicata ntâ Sicilia e cu liami ntî tuttu lu munnu. Li sò attività, liati principarmenti ô racket, all'apparti, ô mircatu nìvuru e a droga, custituisciunu nu frenu mpurtanti ô sviluppu suciali e ecunòmicu dâ riggiuni.
Tutt'u munnu sape che in Sicilia infattamente cu u' traffico e a siccitá u pobblema piu' grave gli è appuntu quellu delle ogganizzazioni criminali di stampo mafiusu. Appero' come si rici ... per arrisolvere i pobblemi abbisogna accuminzare da quelli piu' impurtanti ... addiprima s'adda a risolvere lu pubblema d'o trafficu, d'a siccitá e d'a mafia.
== Etimoluggìa ==
La sprissioni ''mafia'' addiventa na palora currenti ncuminciannu dû [[1863]], cu lu dramma scrittu n sicilianu ''I mafiusi di la Vicaria'' di Giuseppi Rizzottu e Caitanu Musca, chi appi nu successu granni e fu traduciutu n talianu, napulitanu e minighinu, diffunnennu lu tèrmini nta tuttu lu tirritoriu talianu.
Secunnu a [[Giuseppe Pitrè]] la palora vinìa usata già nta nu riuni pupulari di [[Palermu]] e era sinònimu di biddizza e vaggiardizza.
Agghiri a lu [[1860]] la palora cumpari videmmma nta ducumenti ufficiali pi nnicari nun sulu l'assuciazzioni di dilinchenti di l'èbbica, ma puru lu tipu di cumpurtamentu di arcuni strati dâ sucitati siciliana.
Pari ca l'itimuluggia addiscienni di l'[[àrabbu]]: di ''mahfil'' ("adunanza", "loggi") o di ''mahas'' ("millantiria").
== Urìggini - Dunni veni - A cu appartieni ==
Già ntô [[1412]] n Toledo cc'èranu li “Onorati società”; la Spagna ntruducìu la mafia ntê sò dumìnii taliani, e nun sulu ntâ Sicilia e ntô miridioni di l'Italia ([[Camorra]] a [[Nàpuli]], [[Ntrangheta|Ndràngheta]] 'n [[Calabbria]] e [[Unurata sucità]] ntâ [[Sicilia]]), ma macari 'n Lumbardìa , comu si vidi ntê Promessi Sposi di Alessandru Manzuni: nfatti, nta lu rumanzu di Manzuni, la sucitati lumbarda dô seicentu veni discritta comu na sucitati mafiusa, cumpreta di tutti li carattirìstichi di l'urganizzazzioni mafiusa: lu liveddu di basi, unni cumannava don Rodrigo – lu liveddu mediu cu l'Innuminatu – e lu liveddu di “cùpula” unni c’era lu Conti ziu; li “bravi” èranu li killers, Egidio (l'amanti dâ Mònica di Monza) era lu cunfidenti, e lu cunzigghiuri era l'avvucatu Azzeccagarbugli.
Nta stu rumanzu dê Promesi sposi, s'attrova macari lu linguaggiu tìpicu mafiusu, comu si leggi ntô capìtulu “Vili”, unni li “bravi” di Don Rodrigo, doppu la “notte degli imbrogli” e lu fallitu rapimentu di Lucìa, minàzzanu lu cònsuli dô paisi di nun fari dinunzia a l'auturitati supra a chiddu c’avìa succidutu, ''pi quannu havivi cara la spìranza di moriri di malattìa''.
Stu pinzeri di comu la mafia, o pi megghiu diri di comu lu cumpurtamentu di tipu mafiusu trasìu n Sicilia e nta tutta la pinìsula taliana, fu fattu di un studiusu eminenti di storia taliana e spiciarmenti siciliana.<br />
Chiddu ca è supra scrittu è libbiramenti pigghiatu e traduciutu di “Sicilia da conoscere e da amare” dô Prufissuri [[Santi Correnti]].
Lu stissu pinzeri vinni fattu di n'àutru granni sicilianu, Liunardu Sciascia, ca sutta veni ripurtamu pi cu havi la pacenzia di cuntinuari la littura.
Di Leonardo Sciascia – di “Quaderni Radicali” n. 30 e 31 – Anno XV Gennaio/Giugno 1991
(traduciutu ‘n libbirtati)
“Pi aviri n’idìa di comu era urigginariamenti la mafia, ni basta pinzari ê cunzidirazzioni ca Manzoni, ntê Promessi Sposi, cunta supra lu finòminu dâ ''braverìa''.
Sgherri a tipu ''i bravi'', ô sirvizzu dê ntirissi e dê crapricci dê nòbbuli, foru ntâ Sicilia li primi asemplari dê mafiusi.
Ntâ Lumbardìa, na vota ca lu dumìniu spagnolu fu scanciatu cu chiddu astricu, cu li riformi suciali e canciamenti di l’ecunumìa, e mprimisi grazzi a la bona crianza dê funziunari di lu statu astricu e di tutta l’amministrazzioni di lu Statu, la braverìa fù scancillata di la sucitati.
Ntâ Sicilia, macari quannu li spagnoli nun ci furu cchiù, arristaru li stissi cunnizzioni dô dumìniu spagnolu.
Grazzi a na fiudalità arruganti, ca nun vulìa lassari li sò privileggi, chidda ca era prima bravarìa si trasfurmò cô tempu nzoccu è la mafia di oggi.
Nu statu, quali ca iddu è, camina bonu (o non camina) grazzi ê sò funziunari.
Ntâ Sicilia, nu funziunariu ca s’ammustrava anestu, ca nun si facìa currùmpiri, o nun si lassava nfruinzari dê putenti, vinìa lassatu sulu e alluntanatu.
Lu traspirimentu fu, e ancora è accussì, nu sistema aduttatu dô putiri mafiusu pi arrassari <ref>[http://scn.wiktionary.org/wiki/arrassari Talìa arrassari ntô Wikizziunariu]</ref> nu funziunariu ca nun stava ô jucu.
La storia dâ Mafia fù, dunca, la storia dâ cumpricità dû Statu, accuminzannu dê Burboni e appoi dê Savoia e, pri finiri, dâ Ripùbbrica Taliana."
Pi dari ancora cchiù valìa a ssu cummincimentu, zoè ca lu cumpurtamentu mafiusu trasìu ntâ Sicilia cu li spagnoli, purtamu a paraguni n’àutra organizzazzioni criminali ditta macari idda “di stampu mafiusu” e ca spuntau n Campania nta stissa èbbica di la mafia ‘n Sicilia: ''la camorra napulitana. ''
Nzoccu hamu cuntatu supra l’urìggini di la Mafia, qualamenti lu cuntu pò èssiri fattu pi la Camorra.
la palora '''“guappo”''' pruveni dâ palora spagnola '''“guapo”''' e nun manca â sumigghianza tra l’antichi dilinquenti napulitani, chiamati “ferraioli” – pi la capacità d'usari lu cuteddu (ferru) – e li spagnoli di la “società della Guardugna”, ca èranu mafiusi spagnoli di l’èbbica (latri e dilinquenti): cu la duminazzioni spagnola, accuminzau a Nàpuli l’usanza dô duellu cô cuteddu, ca facìa parti di la tradizzioni spagnola.
La stissa palora “camorra” pari ca nni veni dô nomu ca vinìa datu a banniti spagnoli, chiamati "gamurri" .
Lu “frieno” è lu statutu dâ camorra napulitana e lu rigulamentu.
Lu "frieno" napulitanu è paru paru lu stissu dô frieno dâ “Guardugna”!.
Ntô frieno dâ Guardugna ci sunnu li funnamenti essinziali appoi aduttati dâ camorra napulitana.
''Rif.: Russo e Serao, nel loro libro, "La camorra. Origini, usi e costumi dell'annorata soggietà", Napoli 1907''
== Anàlisi ==
La mafia adotta cumpurtamenti basati supra un mudellu d'ecunumìa statali, ma è parallela e suttirrània. L'urganizzazzioni mafiusa pigghia li soi prufitti di nummirusi tipi d'attivitati criminali:
* [[tràfucu d'armi]]
* [[contraffazzioni]]
* [[contrabbannu]] di [[sicaretta|sicaretti]], tabbacchi e àutri merci
* [[tràfucu di droga]], droghi pisanti e leggî (principarmenti)
* [[immigrazzioni clandestina|tràfucu di pròfughi clannistini]]
* [[jocu d'azzardu]]
* [[prostituzzioni|prustituzzioni]]
* [[sequestru di pirsuna|sichestri di pirsuna]]
* [[racket dî estorsioni]] (pizzu)
* [[furtu|furti]]
* [[appaltu|appalti]]
* [[tràfucu di scafi]]
* [[frodi agricola|frodi agrìculi]] contra stituzzioni nazziunali e europei.
* [[usura]]
== Mafî taliani ==
* [[Cosa nostra]] - [[Sicilia]]
* [[Camorra]] - [[Campania]]
* [['Ndrangheta]] - [[Calabbria]]
* [[Sacra Corona Unita]] - [[Pugghia]]
* [[Stidda (organizzazzioni mafiusa)|Stidda]] - [[Sicilia]]
== Mafî straneri ==
* [[Cosa nostra miricana]] - [[Stati Uniti|USA]]
* [[Mafia russa]] - [[Russia|Ex. Urss]]
* [[Yakuza]] - [[Giappuni]]
* [[Triadi]] - [[Cina]]
* [[Mafia bùlgara]] - [[Bulgarìa]]
* [[Mafia missicana]] - [[Mèssicu]]
* [[Mafia albanisi]] - [[Arbanìa]]
* [[Narcos]] - [[Colombia]]
* [[Mafia turca]] - [[Turchìa]]
* [[Mafia còrsa]] - [[Còrsica]], [[Francia]], [[Amèrica]], [[Àfrica]]
== Libbra supra la mafia ==
* La Giustizia è Cosa Nostra - ''A. Bolzoni e G. D'Avanzo'' - [[Mondadori]]
* Nel nome del padre - ''Claudio Fava'' - [[Baldini e Castoldi]]
* La quarta mafia. Storie di mafia in Puglia - ''Ruotolo Guido'' - [[Pironti]]
* Mafie e antimafie. Rapporto 96 - A cura di ''Luciano Violante'' - [[Laterza]]
* Mafia, politica e affari. 1943-91 - A cura di ''Nicola Tranfaglia'' - [[Laterza]]
* In nome del popolo italiano - A cura di ''Nando Dalla Chiesa'' - [[Rizzoli]]
* Storie di boss ministri tribunali giornali intellettuali - ''Nando Dalla Chiesa'' - [[Einaudi]]
* Il giudice ragazzino - ''Nando Dalla Chiesa'' - [[Einaudi]]
* Venticinque anni di mafia. C'era una volta la lotta alla mafia - ''Saverio Lodato'' - [[Rizzoli]]
* Amici come prima. Storie di mafia e politica nella Seconda Repubblica - ''Forgione Francesco'' - [[Editori Riuniti]]
* Joe Petrosino - ''Petacco Arrigo'' - [[Mondadori]]
* Il prefetto di ferro - ''Petacco Arrigo'' - [[Mondadori]]
* La mafia interpretata - ''Umberto Santino'' - [[Rubbettino]]
* La mafia, la morte il ricordo - ''Renate Siebert'' - [[Rubbettino]]
* Cose di Cosa Nostra - ''Falcone Giovanni''; ''Padovani Marcelle'' - [[Rizzoli]]
* La mafia durante il Fascismo - ''Christopher Duggan'' - [[Rubbettino]]
* Yakuza: la Mafia Giapponese - ''Kaplan David'' e ''Dubro Alec'' - [[Edizioni Comunità]]
* Storia della mafia - ''Salvatore Lupo'' - [[Donzelli]]
* La mafia imprenditrice - ''Pino Arlacchi'' - [[Il Mulino]]
* La vita quotidiana della mafia dal 1950 ad oggi - ''Fabrizio Calvi'' - [[Rizzoli]]
* Storia della camorra. Dal '500 ai nostri giorni - ''Paliotti Vittorio'' - [[Newton & Compton]]
* Alle origini della 'ndrangheta la picciotteria - ''Nicaso Antonio'' - [[Rubbettino]]
* La sacra Corona Unita. Potere e segreto - ''Massari Monica'' - [[Laterza]]
* L'economia mafiosa - ''Mario Centorrino'' - [[Rubbettino]]
* I conti della mafia - ''Mario Centorrino'' - [[Rubbettino]]
* Economia assistita da mafia - ''Mario Centorrino'' - [[Rubbettino]]
* Mafia 'ndrangheta e camorra. Dagli atti della Commissione parlamentare - ''Fantò Enzo'' - [[Gangemi]]
== Film supra la mafia ==
* [[Scarface (film 1932)|Scarface]] ([[1932]]) reggìa di [[Howard Hawks]]
* [[In nome della legge]] ([[1949]]) regìa di [[Pietro Germi]]
* [[Salvatore Giuliano (film)|Salvatore Giuliano]] ([[1961]]) reggìa di [[Francesco Rosi]]
* [[A ciascuno il suo]] ([[1966]]) reggìa di [[Elio Petri]]
* [[Il giorno della civetta]] ([[1968]]) reggìa di [[Damiano Damiani]]
* [[Il sasso in bocca]] ([[1970]]) reggìa di [[Giuseppe Ferrara]]
* [[Il Padrino (film)|Il Padrino]] ([[1972]]) reggìa di [[Francis Ford Coppola]]
* [[Il Padrino parte II]] ([[1974]]) reggìa di [[Francis Ford Coppola]]
* [[Il prefetto di ferro]] ([[1977]]) reggìa di [[Pasquale Squitieri]]
* [[Corleone (film)|Corleone]] ([[1978]]) reggìa di [[Pasquale Squitieri]]
* [[Mi manda Picone]] ([[1983]]) reggìa di [[Nanni Loy]]
* [[Scarface (film 1983)|Scarface]] ([[1983]]) regìa di [[Brian De Palma]]
* [[Cento giorni a Palermo]] ([[1984]]) reggìa di [[Giuseppe Ferrara]]
* [[Pizza Connection]] ([[1985]]) reggìa di [[Damiano Damiani]]
* [[Black rain]] ([[1989]]) reggìa di [[Ridley Scott]]
* [[Il Padrino parte III]] ([[1990]]) reggìa di [[Francis Ford Coppola]]
* [[King of New York]] ([[1990]]) reggìa di [[Abel Ferrara]]
* [[Quei bravi ragazzi]] ([[1990]]) reggìa di [[Martin Scorsese]]
* [[La donna contro il racket dell'estorsione]] ([[1992]]) reggìa di [[Minbo No Onna]]
* [[La scorta]] ([[1993]]) reggìa di [[Ricky Tognazzi]]
* [[Giovanni Falcone (film)|Giovanni Falcone]] ([[1993]]) reggìa di [[Giuseppe Ferrara]]
* [[Carlito's Way]] ([[1993]]) reggìa di [[Brian De Palma]]
* [[Casino]] ([[1995]]) reggìa di [[Martin Scorsese]]
* [[Hana-bi - Fiori di fuoco]] ([[1997]]) reggìa di [[Takeshi Kitano]]
* [[Tano da morire]] ([[1997]]) reggìa di [[Roberta Torre]]
* [[Testimone a rischio]] ([[1997]]) reggìa di [[Pasquale Pozzessere]]
* [[Donnie Brasco]] ([[1997]]) reggìa di [[Mike Newell]]
* [[Brother]] ([[2000]]) reggìa di [[Takeshi Kitano]]
* [[L'uccisione del sindacalista Placido Rizzotto]] ([[2000]]) reggìa di [[Pasquale Scimeca]]
* [[I cento passi]] ([[2000]]) reggìa di [[Marco Tullio Giordana]]
* [[Giancarlo, giornalista ragazzino]] ([[2001]]) reggìa di [[Maurizio Fiume]]
* [[Alla luce del sole]] ([[2005]]) reggìa di [[Roberto Faenza]]
== Lijami nterni ==
*[[Lupara]]
==Lijami cû Wikizziunariu==
<references/>
== Lijami di fora ==
*[http://www.antimafiaduemila.com/ Situ dû piriòdicu Antimafia Duemila]
*[http://www.parlamento.it/parlam/bicam/mafia/relazioni.htm Rilazzioni dâ cummissioni parramintari antimafia]
*[http://www.parlamento.it/parlam/bicam/mafia/docs/23-31.pdf Relazione XXIII 31], pi capiri la storia ricenti dâ mafia, l'attivitati di finanziamentu e li ràdichi suciali dû finòminu.
{{Avvinimenti stòrichi dâ Sicilia}}
[[Catigurìa:Sicilia]]
[[Catigurìa:Mafia]]
rlhv6zwy6x54sd2pcnct7p5i80ekdd1
761899
761898
2024-12-22T23:56:02Z
Zoologo
10446
Vannalìsimi ca nuḍḍu visti
761899
wikitext
text/x-wiki
'''Mafia''' è na [[palora]] ca a l'accuminzagghia nnicava n'urganizzazzioni [[criminali]] urigginaria dâ [[Sicilia]].<br>
La palora trasìu ntî la tirminoluggìa munniali pi nnicari àutri urganizzazzioni criminali dû stissu tipu dâ mafia, puru si di àutri urìggini.
== Etimoluggìa ==
La sprissioni ''mafia'' addiventa na palora currenti ncuminciannu dû [[1863]], cu lu dramma scrittu n sicilianu ''I mafiusi di la Vicaria'' di Giuseppi Rizzottu e Caitanu Musca, chi appi nu successu granni e fu traduciutu n talianu, napulitanu e minighinu, diffunnennu lu tèrmini nta tuttu lu tirritoriu talianu.
Secunnu a [[Giuseppe Pitrè]] la palora vinìa usata già nta nu riuni pupulari di [[Palermu]] e era sinònimu di biddizza e vaggiardizza.
Agghiri a lu [[1860]] la palora cumpari videmmma nta ducumenti ufficiali pi nnicari nun sulu l'assuciazzioni di dilinchenti di l'èbbica, ma puru lu tipu di cumpurtamentu di arcuni strati dâ sucitati siciliana.
Pari ca l'itimuluggia addiscienni di l'[[àrabbu]]: di ''mahfil'' ("adunanza", "loggi") o di ''mahas'' ("millantiria").
== Urìggini ==
Già ntô [[1412]] n Toledo cc'èranu li “Onorati società”; la Spagna ntruducìu la mafia ntê sò dumìnii taliani, e nun sulu ntâ Sicilia e ntô miridioni di l'Italia ([[Camorra]] a [[Nàpuli]], [[Ntrangheta|Ndràngheta]] 'n [[Calabbria]] e [[Unurata sucità]] ntâ [[Sicilia]]), ma macari 'n Lumbardìa , comu si vidi ntê Promessi Sposi di Alessandru Manzuni: nfatti, nta lu rumanzu di Manzuni, la sucitati lumbarda dô seicentu veni discritta comu na sucitati mafiusa, cumpreta di tutti li carattirìstichi di l'urganizzazzioni mafiusa: lu liveddu di basi, unni cumannava don Rodrigo – lu liveddu mediu cu l'Innuminatu – e lu liveddu di “cùpula” unni c’era lu Conti ziu; li “bravi” èranu li killers, Egidio (l'amanti dâ Mònica di Monza) era lu cunfidenti, e lu cunzigghiuri era l'avvucatu Azzeccagarbugli.
Nta stu rumanzu dê Promesi sposi, s'attrova macari lu linguaggiu tìpicu mafiusu, comu si leggi ntô capìtulu “Vili”, unni li “bravi” di Don Rodrigo, doppu la “notte degli imbrogli” e lu fallitu rapimentu di Lucìa, minàzzanu lu cònsuli dô paisi di nun fari dinunzia a l'auturitati supra a chiddu c’avìa succidutu, ''pi quannu havivi cara la spìranza di moriri di malattìa''.
Stu pinzeri di comu la mafia, o pi megghiu diri di comu lu cumpurtamentu di tipu mafiusu trasìu n Sicilia e nta tutta la pinìsula taliana, fu fattu di un studiusu eminenti di storia taliana e spiciarmenti siciliana.<br />
Chiddu ca è supra scrittu è libbiramenti pigghiatu e traduciutu di “Sicilia da conoscere e da amare” dô Prufissuri [[Santi Correnti]].
Lu stissu pinzeri vinni fattu di n'àutru granni sicilianu, Liunardu Sciascia, ca sutta veni ripurtamu pi cu havi la pacenzia di cuntinuari la littura.
Di Leonardo Sciascia – di “Quaderni Radicali” n. 30 e 31 – Anno XV Gennaio/Giugno 1991
(traduciutu ‘n libbirtati)
“Pi aviri n’idìa di comu era urigginariamenti la mafia, ni basta pinzari ê cunzidirazzioni ca Manzoni, ntê Promessi Sposi, cunta supra lu finòminu dâ ''braverìa''.
Sgherri a tipu ''i bravi'', ô sirvizzu dê ntirissi e dê crapricci dê nòbbuli, foru ntâ Sicilia li primi asemplari dê mafiusi.
Ntâ Lumbardìa, na vota ca lu dumìniu spagnolu fu scanciatu cu chiddu astricu, cu li riformi suciali e canciamenti di l’ecunumìa, e mprimisi grazzi a la bona crianza dê funziunari di lu statu astricu e di tutta l’amministrazzioni di lu Statu, la braverìa fù scancillata di la sucitati.
Ntâ Sicilia, macari quannu li spagnoli nun ci furu cchiù, arristaru li stissi cunnizzioni dô dumìniu spagnolu.
Grazzi a na fiudalità arruganti, ca nun vulìa lassari li sò privileggi, chidda ca era prima bravarìa si trasfurmò cô tempu nzoccu è la mafia di oggi.
Nu statu, quali ca iddu è, camina bonu (o non camina) grazzi ê sò funziunari.
Ntâ Sicilia, nu funziunariu ca s’ammustrava anestu, ca nun si facìa currùmpiri, o nun si lassava nfruinzari dê putenti, vinìa lassatu sulu e alluntanatu.
Lu traspirimentu fu, e ancora è accussì, nu sistema aduttatu dô putiri mafiusu pi arrassari <ref>[http://scn.wiktionary.org/wiki/arrassari Talìa arrassari ntô Wikizziunariu]</ref> nu funziunariu ca nun stava ô jucu.
La storia dâ Mafia fù, dunca, la storia dâ cumpricità dû Statu, accuminzannu dê Burboni e appoi dê Savoia e, pri finiri, dâ Ripùbbrica Taliana."
Pi dari ancora cchiù valìa a ssu cummincimentu, zoè ca lu cumpurtamentu mafiusu trasìu ntâ Sicilia cu li spagnoli, purtamu a paraguni n’àutra organizzazzioni criminali ditta macari idda “di stampu mafiusu” e ca spuntau n Campania nta stissa èbbica di la mafia ‘n Sicilia: ''la camorra napulitana. ''
Nzoccu hamu cuntatu supra l’urìggini di la Mafia, qualamenti lu cuntu pò èssiri fattu pi la Camorra.
la palora '''“guappo”''' pruveni dâ palora spagnola '''“guapo”''' e nun manca â sumigghianza tra l’antichi dilinquenti napulitani, chiamati “ferraioli” – pi la capacità d'usari lu cuteddu (ferru) – e li spagnoli di la “società della Guardugna”, ca èranu mafiusi spagnoli di l’èbbica (latri e dilinquenti): cu la duminazzioni spagnola, accuminzau a Nàpuli l’usanza dô duellu cô cuteddu, ca facìa parti di la tradizzioni spagnola.
La stissa palora “camorra” pari ca nni veni dô nomu ca vinìa datu a banniti spagnoli, chiamati "gamurri" .
Lu “frieno” è lu statutu dâ camorra napulitana e lu rigulamentu.
Lu "frieno" napulitanu è paru paru lu stissu dô frieno dâ “Guardugna”!.
Ntô frieno dâ Guardugna ci sunnu li funnamenti essinziali appoi aduttati dâ camorra napulitana.
''Rif.: Russo e Serao, nel loro libro, "La camorra. Origini, usi e costumi dell'annorata soggietà", Napoli 1907''
== Anàlisi ==
La mafia adotta cumpurtamenti basati supra un mudellu d'ecunumìa statali, ma è parallela e suttirrània. L'urganizzazzioni mafiusa pigghia li soi prufitti di nummirusi tipi d'attivitati criminali:
* [[tràfucu d'armi]]
* [[contraffazzioni]]
* [[contrabbannu]] di [[sicaretta|sicaretti]], tabbacchi e àutri merci
* [[tràfucu di droga]], droghi pisanti e leggî (principarmenti)
* [[immigrazzioni clandestina|tràfucu di pròfughi clannistini]]
* [[jocu d'azzardu]]
* [[prostituzzioni|prustituzzioni]]
* [[sequestru di pirsuna|sichestri di pirsuna]]
* [[racket dî estorsioni]] (pizzu)
* [[furtu|furti]]
* [[appaltu|appalti]]
* [[tràfucu di scafi]]
* [[frodi agricola|frodi agrìculi]] contra stituzzioni nazziunali e europei.
* [[usura]]
== Mafî taliani ==
* [[Cosa nostra]] - [[Sicilia]]
* [[Camorra]] - [[Campania]]
* [['Ndrangheta]] - [[Calabbria]]
* [[Sacra Corona Unita]] - [[Pugghia]]
* [[Stidda (organizzazzioni mafiusa)|Stidda]] - [[Sicilia]]
== Mafî straneri ==
* [[Cosa nostra miricana]] - [[Stati Uniti|USA]]
* [[Mafia russa]] - [[Russia|Ex. Urss]]
* [[Yakuza]] - [[Giappuni]]
* [[Triadi]] - [[Cina]]
* [[Mafia bùlgara]] - [[Bulgarìa]]
* [[Mafia missicana]] - [[Mèssicu]]
* [[Mafia albanisi]] - [[Arbanìa]]
* [[Narcos]] - [[Colombia]]
* [[Mafia turca]] - [[Turchìa]]
* [[Mafia còrsa]] - [[Còrsica]], [[Francia]], [[Amèrica]], [[Àfrica]]
== Libbra supra la mafia ==
* La Giustizia è Cosa Nostra - ''A. Bolzoni e G. D'Avanzo'' - [[Mondadori]]
* Nel nome del padre - ''Claudio Fava'' - [[Baldini e Castoldi]]
* La quarta mafia. Storie di mafia in Puglia - ''Ruotolo Guido'' - [[Pironti]]
* Mafie e antimafie. Rapporto 96 - A cura di ''Luciano Violante'' - [[Laterza]]
* Mafia, politica e affari. 1943-91 - A cura di ''Nicola Tranfaglia'' - [[Laterza]]
* In nome del popolo italiano - A cura di ''Nando Dalla Chiesa'' - [[Rizzoli]]
* Storie di boss ministri tribunali giornali intellettuali - ''Nando Dalla Chiesa'' - [[Einaudi]]
* Il giudice ragazzino - ''Nando Dalla Chiesa'' - [[Einaudi]]
* Venticinque anni di mafia. C'era una volta la lotta alla mafia - ''Saverio Lodato'' - [[Rizzoli]]
* Amici come prima. Storie di mafia e politica nella Seconda Repubblica - ''Forgione Francesco'' - [[Editori Riuniti]]
* Joe Petrosino - ''Petacco Arrigo'' - [[Mondadori]]
* Il prefetto di ferro - ''Petacco Arrigo'' - [[Mondadori]]
* La mafia interpretata - ''Umberto Santino'' - [[Rubbettino]]
* La mafia, la morte il ricordo - ''Renate Siebert'' - [[Rubbettino]]
* Cose di Cosa Nostra - ''Falcone Giovanni''; ''Padovani Marcelle'' - [[Rizzoli]]
* La mafia durante il Fascismo - ''Christopher Duggan'' - [[Rubbettino]]
* Yakuza: la Mafia Giapponese - ''Kaplan David'' e ''Dubro Alec'' - [[Edizioni Comunità]]
* Storia della mafia - ''Salvatore Lupo'' - [[Donzelli]]
* La mafia imprenditrice - ''Pino Arlacchi'' - [[Il Mulino]]
* La vita quotidiana della mafia dal 1950 ad oggi - ''Fabrizio Calvi'' - [[Rizzoli]]
* Storia della camorra. Dal '500 ai nostri giorni - ''Paliotti Vittorio'' - [[Newton & Compton]]
* Alle origini della 'ndrangheta la picciotteria - ''Nicaso Antonio'' - [[Rubbettino]]
* La sacra Corona Unita. Potere e segreto - ''Massari Monica'' - [[Laterza]]
* L'economia mafiosa - ''Mario Centorrino'' - [[Rubbettino]]
* I conti della mafia - ''Mario Centorrino'' - [[Rubbettino]]
* Economia assistita da mafia - ''Mario Centorrino'' - [[Rubbettino]]
* Mafia 'ndrangheta e camorra. Dagli atti della Commissione parlamentare - ''Fantò Enzo'' - [[Gangemi]]
== Film supra la mafia ==
* [[Scarface (film 1932)|Scarface]] ([[1932]]) reggìa di [[Howard Hawks]]
* [[In nome della legge]] ([[1949]]) regìa di [[Pietro Germi]]
* [[Salvatore Giuliano (film)|Salvatore Giuliano]] ([[1961]]) reggìa di [[Francesco Rosi]]
* [[A ciascuno il suo]] ([[1966]]) reggìa di [[Elio Petri]]
* [[Il giorno della civetta]] ([[1968]]) reggìa di [[Damiano Damiani]]
* [[Il sasso in bocca]] ([[1970]]) reggìa di [[Giuseppe Ferrara]]
* [[Il Padrino (film)|Il Padrino]] ([[1972]]) reggìa di [[Francis Ford Coppola]]
* [[Il Padrino parte II]] ([[1974]]) reggìa di [[Francis Ford Coppola]]
* [[Il prefetto di ferro]] ([[1977]]) reggìa di [[Pasquale Squitieri]]
* [[Corleone (film)|Corleone]] ([[1978]]) reggìa di [[Pasquale Squitieri]]
* [[Mi manda Picone]] ([[1983]]) reggìa di [[Nanni Loy]]
* [[Scarface (film 1983)|Scarface]] ([[1983]]) regìa di [[Brian De Palma]]
* [[Cento giorni a Palermo]] ([[1984]]) reggìa di [[Giuseppe Ferrara]]
* [[Pizza Connection]] ([[1985]]) reggìa di [[Damiano Damiani]]
* [[Black rain]] ([[1989]]) reggìa di [[Ridley Scott]]
* [[Il Padrino parte III]] ([[1990]]) reggìa di [[Francis Ford Coppola]]
* [[King of New York]] ([[1990]]) reggìa di [[Abel Ferrara]]
* [[Quei bravi ragazzi]] ([[1990]]) reggìa di [[Martin Scorsese]]
* [[La donna contro il racket dell'estorsione]] ([[1992]]) reggìa di [[Minbo No Onna]]
* [[La scorta]] ([[1993]]) reggìa di [[Ricky Tognazzi]]
* [[Giovanni Falcone (film)|Giovanni Falcone]] ([[1993]]) reggìa di [[Giuseppe Ferrara]]
* [[Carlito's Way]] ([[1993]]) reggìa di [[Brian De Palma]]
* [[Casino]] ([[1995]]) reggìa di [[Martin Scorsese]]
* [[Hana-bi - Fiori di fuoco]] ([[1997]]) reggìa di [[Takeshi Kitano]]
* [[Tano da morire]] ([[1997]]) reggìa di [[Roberta Torre]]
* [[Testimone a rischio]] ([[1997]]) reggìa di [[Pasquale Pozzessere]]
* [[Donnie Brasco]] ([[1997]]) reggìa di [[Mike Newell]]
* [[Brother]] ([[2000]]) reggìa di [[Takeshi Kitano]]
* [[L'uccisione del sindacalista Placido Rizzotto]] ([[2000]]) reggìa di [[Pasquale Scimeca]]
* [[I cento passi]] ([[2000]]) reggìa di [[Marco Tullio Giordana]]
* [[Giancarlo, giornalista ragazzino]] ([[2001]]) reggìa di [[Maurizio Fiume]]
* [[Alla luce del sole]] ([[2005]]) reggìa di [[Roberto Faenza]]
== Lijami nterni ==
*[[Lupara]]
==Lijami cû Wikizziunariu==
<references/>
== Lijami di fora ==
*[http://www.antimafiaduemila.com/ Situ dû piriòdicu Antimafia Duemila]
*[http://www.parlamento.it/parlam/bicam/mafia/relazioni.htm Rilazzioni dâ cummissioni parramintari antimafia]
*[http://www.parlamento.it/parlam/bicam/mafia/docs/23-31.pdf Relazione XXIII 31], pi capiri la storia ricenti dâ mafia, l'attivitati di finanziamentu e li ràdichi suciali dû finòminu.
{{Avvinimenti stòrichi dâ Sicilia}}
[[Catigurìa:Sicilia]]
[[Catigurìa:Mafia]]
8ng4z7u5j47pg14m6zoz430z7dqtudc
Henry Ford
0
4924
761929
745380
2024-12-23T02:24:18Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1863 + Catigurìa:Muruti ntô 1947
761929
wikitext
text/x-wiki
[[File:Henry_ford_1919.jpg|thumb|Henry Ford (1919)]]
'''Henry Ford''' ([[Dearborn]], [[Michigan]], [[30 di giugnettu]] [[1863]] – [[Detroit]], [[Michigan]], [[7 di aprili]] [[1947]]) fu unu dî funnaturi dâ [[Ford|Ford Motor Company]], sucitati pruduttrici di [[automòbbili]], ancura oggi ([[2005]]) una dî maggiur [[casi automubbilistichi]] ntê [[USA]] e ntô munnu.
Facirmenti lu carru cchiù famusu arresta lu [[Ford Mudellu T|Ford T]], auto sìmprici e ecunomicu, lu primu p'essiri pruduciutu supra na granni scala, pi cui Henry Ford addivintaru celibbri comu nu ndustrialista.
== Liami esterni ==
* [https://web.archive.org/web/20051214044951/http://www.colegiosaofrancisco.com.br/gem/artigos/index.php Fordismo (pi Portughisi)]
[[Catigurìa:Biografìi|Ford, Henry]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1863|Ford, Henry]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1947|Ford, Henry]]
9050j640kqp617gicg26ldrfwwn7j1w
Pietru Badoglio
0
5423
761918
707953
2024-12-23T02:11:18Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1871 + Catigurìa:Muruti ntô 1956
761918
wikitext
text/x-wiki
Pietru Badoglio ([[28 di sittemmiru]] [[1871]] – [[1 di nuvemmiru]] [[1956]]) fu un ginirali di l'asèrcitu italianu, e fu numinatu ''Maresciallo d'Italia'', sinaturi e Presidenti dû Cunsigghiu dê Ministri Italianu. E' ricurdatu pi la firma di l'armistizziu tra lu cuviernu italianu e li forzi alliati angloamiricani a [[Cassibbili (frazzioni)|Cassibbili]] proclamatu lu [[8 di sittemmiru]] [[1943]].
[[Catigurìa:Biografìi|Badoglio, Pietro]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1871|Badoglio, Pietru]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1956|Badoglio, Pietru]]
cmz4xwouz4ynkwgl1o4ih1i33e7gcg6
Cilla Black
0
7785
761917
657712
2024-12-23T02:10:22Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761917
wikitext
text/x-wiki
{{Mùsica}}
'''Cilla Black''' (nata Priscilla Marie Veronica White [[27 di maiu]], [[1943]] a [[Liverpool]]) è na cantanti ngrisi di [[pop rock]]. Riniscìu a pigghiari successu nnî primi anni di ''[[The Beatles]]'' (arricurdannu ca tutti dui vìnniru dâ stissa citati). Nfatti, idda si firmau cû stissu bullu di discu, e li soi primi canzuni vìnniru riggistrati puru di [[George Martin]] (lu riggista di ''The Beatles).
== Canzuni di successu ==
* [[Love of the Loved]]
* [[Anyone Who Had a Heart]]
* [[You're My World]]
[[Catigurìa:Biografìi|Black, Black]]
[[Catigurìa:Mùsica|Black, Black]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Black, Cilla]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 2015|Black, Cilla]]
3yzuspz7lmdgctw3dmfz8w0f856a9fw
Johnny Winter
0
8315
761925
658127
2024-12-23T02:19:58Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1944
761925
wikitext
text/x-wiki
{{Mùsica}}
'''John Dawson Winter III''' ([[23 di frivaru]], [[1944]]–) è nu musicista albinu dî [[blues]] di [[Texas]], [[USA]]. È nutatu supratuttu pi sunari la chittara ntôn modu di ''[[hard rock]]/blues'' e pi criari na virsioni ccillenti dâ canzuna di [[Bob Dylan]], [[Highway 61 Revisted]]. È lu frati di nautru musicista di ''blues/rock'', [[Edgar Winter]], chi è puru albinu.
[[Catigurìa:Musicisti rock|Winter, Johnny]]
[[Catigurìa:Biografìi|Winter, Johnny]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Winter, Johnny]]
cpupl9z51io5u7h52tuyur9pz0f5x3y
Lech Wałęsa
0
8601
761916
739587
2024-12-23T02:06:15Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761916
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Solidarnosc.png|thumb|right|200px|Solidarnosc]]
[[Mmàggini:Lech Walesa.jpg|thumb|right|200px|Lech Wałęsa (2007)]]
'''Lech Wałęsa''' (natu [[29 di sittèmmiru]], [[1943]]) – nu puliticanti pulaccu. D'urìggini era nu fabbricaturi dî navi e comu mistieri facìa allitricista. Cu tempu si ntricau câ pulitica, addivintannu lu primu capu di l'organizzazzioni labburista [[Solidarność]] (dâ lingua [[lingua pulacca]] significannu «amicizzia»). Nfini, doppu ca si sciugghìu l'[[Unioni Suviètica]] (cu tutti li paisi culligati di l'Europa urientali), addivintau lu primu Prisidenti dâ nova [[Pulonia]] dimucratica ntô [[1990]], pirdennu l'elezzioni dû [[1995]].
[[Catigurìa:Pulacchi cèlibbri|Wałęsa, Lech]]
[[Catigurìa:Sinnicalisti pulacchi|Wałęsa, Lech]]
[[Catigurìa:Puliticanti pulacchi|Wałęsa, Lech]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Walesa, Lech]]
67szi035qg3fzkrn02gvtq2dbmjmvt6
Giuvanni Gintili
0
9616
761910
658826
2024-12-23T02:00:38Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1875 + Catigurìa:Muruti ntô 1944
761910
wikitext
text/x-wiki
'''Giuvanni Gintili''' ([[Castelvetranu]] [[1875]] – [[Firenzi]], [[15 di aprili]] [[1944]]) fu un filòsufu e uòmunu pulìticu talianu.
Dû [[1903]] cullabburau â rivista ''La Crìtica'', diriggiuta di [[Binidittu Cruci]]. Cû [[fascismu]], Gintili fu ministru dâ pùbbrica struzzioni nzinu ô [[1924]]. Nta sti anni ntruducìu chidda chi è canusciuta oi comu la ''riforma Gentile'' dê scoli. Diriggìu la [[Scola Nurmali Supiriuri]] di [[Pisa]] e l'Istitutu pi l'Enciclopedìa Taliana. Fu prisidenti di l'Accademia d'Italia nzinu â sò morti pi manu dê partiggiani a Firenzi.
== Òpiri principali ==
* La filosufìa di Marx (1899)
* La filosufìa di l'arti (1931)
[[Catigurìa:Biografìi|Gintili, G]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1875|Gintili, Giuvanni]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1944|Gintili, Giuvanni]]
iyeekmna4neafta826zljg902nehyei
Salvaturi Adamo
0
11680
761915
755068
2024-12-23T02:05:07Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761915
wikitext
text/x-wiki
{{Musica}}
Sarvaturi '''Adamo''' ([[Comisu]] [[1 di nuvèmmiru|1 nuvèmmiru]] [[1943]]), è un cantanti francòfonu di uriggini siciliana.
Ntô [[1947]] sò patri si trasfirìu ô [[Belgiu|Bergiu]] pi travagghiari ntê mineri dâ [[Vallonia]]. Appi un successu nternazziunali ntî l'anni 60, cantannu li sò canzuni puru 'n italianu, tudiscu, giappunisi, e autri lingui. Ntra li canzuni so' rivurdamu ''La notte'' , ''Affida una lacrima al vento'', chi àppiru granni successu in [[Italia]].
Ô principiu di l’anni ’60 l’italo-birgisi Adamo
pigghia parti ôn cuncursu radiofònicu di ''Radio
Lussemburgo'' vincennu a finali ‘n Parisi. Accumincia accussì l’esibizzioni
sua prisintannu li so’ primi canzuni scritti ‘n francisi. Chisti si
carattirìzzanu cu na vina melòdica particolari, fruttu dû ncontru ntra la tradizzioni
italiana e chidda francisi.
''Sans toi ma mie'' (''Sei qui con me'') è u so’ primu successu nnô 1963. Doppu si trasferisci
‘n Parisi, unni l’album di debuttu “63/64”, chi cunteni ''Tombe la neige'' e ''Vous
permettez, Monsieur?'', u fa canùsciri a tuttu u munnu.
Accumincia tannu a
pubblicari i dischi sua in Italia vide’ e puru ccà arricogghi successu cu
canzuni comu ''Cade la neve'' - ''Vous
permettez Monsieur'' - ''Perduto amor'' - ''Non voglio nascondermi'' - ''La
notte'' - ''Amo'' - ''Una ciocca di capelli'' - ''Se mai'' - ''Non
mi tenere il broncio'' - ''Lei'' - ''Il nostro romanzo'' - ''Insieme''
- ''Inch'Allah'' - ''Affida una lacrima al vento'' - ''La tua storia e
una favola'' - ''Tu somigli all'amore'' - ''Accanto a te l'estate'' - ''Felicità''
- ''È la mia vita...''
Ncidi puru a canzuna ''Dolce Paola'', ca è didicata a Paula Ruffu di Calavria, futura
riggina dô Bergiu, di cui, si dici, ca u cantanti s’avìa nnamuratu.
[[Catigurìa:Biografìi|Adamu, Salvaturi]]
[[Catigurìa:Mùsica|Adamo]]
[[Catigurìa:Cantanti|Adamo]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Adamo, Salvaturi]]
so3l48ehhvl6her1jsho7x0oguehwk6
George Harrison
0
13520
761914
732317
2024-12-23T02:04:11Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1943 + Catigurìa:Muruti ntô 2001
761914
wikitext
text/x-wiki
[[File:George Harrison 1974 (cropped).jpg|thumb|right|George Harrison]]
'''George Harrison''' ([[Liverpool]], [[25 di frivaru]] [[1943]] – [[Los Angeles]] [[29 di nuvèmmiru]] [[2001]]), fu nu musicista chi fici parti dî [[Beatles]] nsemmula cu [[John Lennon]], [[Paul McCartney]] e [[Ringo Starr]]. Chitarrista finu, fu auturi di cèlibbri canzuna comu [[Something]]. Dî quattru fu chiddu chi spirimintau cchiossai l'atmusferi e la cultura orientali. Doppu lu sciugghimentu dî Beatles dû 1970, appi na discreta carriera comu sulista.
[[Catigurìa:Biografìi|Harrison, George]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Harrison, George]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 2001|Harrison, George]]
tq75t7aadvpl96qqqdwogx71q286hg5
Ninu Varvaru
0
18753
761942
754883
2024-12-23T02:39:10Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1892 + Catigurìa:Muruti ntô 1972
761942
wikitext
text/x-wiki
[[File:Antonino Varvaro, avvocato.jpg|miniatura|Antonino Varvaro]]
'''Ninu Varvaru''' (o '''Antonino Varvaro''') ([[Partinicu]], [[5 di uttùviru]] [[1892]] – [[Palermu]], [[9 di austu]] [[1972]]) fu n'omu [[pulìtica|pulìticu]] [[sicilia]]nu.
Lauriatu n Jurisprudenza e avvucatu, fu ntra li funnaturi dû [[Muvimentu Nnipinnintista Sicilianu]], unni rapprisintava, nzemi a [[Antoniu Canepa]] la zona cchiù a manca, ô quantu dê pinzeri dê cuntadini [[sicilia]]ni e, pi assai caràttiri, filu-[[cumunismu|cumunista]]. Dû stissu Muvimentu addivinìu Siggritariu Ginirali, nzinu a quannu vinni abbiatu fora ntô [[frivaru]] [[1947]]. Succisivamenti funna lu [[Muvimentu pâ Nnipinnenza dâ Sicilia Dimucraticu-Ripubblicanu]] ca havi na curta vita. À fini trasi ntô [[Partitu Cumunista Talianu]]. Hà statu cumpunenti dû Cunzigghiu Munniali pê partiggiani dâ paci.
Eliggiuta â [[Assimbrea Custituenti]] cu MIS, addiveni appoi diputatu ntî [[Assimbrea Riggiunali Siciliana]] prima cu ''Blocco del popolo'' e appoi cu [[Partitu Cumunista Talianu]].
[[Catigurìa:Biografìi|Varvaru, Ninu]]
[[Catigurìa:Puliticanti siciliani|Varvaru, Ninu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1892|Varvaru, Ninu]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1972|Varvaru, Ninu]]
11iyfy0e0kpn80skja47v5bdsad4a8h
Giuvanni Guarinu Amella
0
18782
761945
751376
2024-12-23T02:43:19Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1872 + Catigurìa:Muruti ntô 1949
761945
wikitext
text/x-wiki
[[image:Giuvanni Guarinu Amella.jpg|right|thumb|350px|Giuvanni Guarinu Amella]]
'''Giuvanni Guarinu Amella''' (o '''Giovanni Guarino Amella''') ([[Sant'Àncilu Muxaru]], [[1872]] – [[Palermu]], [[1949]]), [[Canicattì|canicattisi]] di aduzzioni, fu n'òmu [[pulìtica|pulìticu]] [[Sicilia|sicilianu]] e diputatu pi tri liggislaturi, nzinu â "Sicissioni Avintiniana", unni fu siggritariu.
Appujau li battagghi di [[Franciscu Lummardu]], sò granni binifatturi e s'hà mpignau ntê rami dû [[jurnalismu]] e dâ [[pulìtica]] a favuri dê classi puvireddi e difinnènnu li upirai, li cuntadini e li disuccupati. Inoltri fu unu dê patri di l'[[autonumìa]] riggiunali dâ [[Sicilia]]. Participau ê travagghi dâ Cunsurta e cuntribbuìu ô travagghiu 'n capu ô Statutu.
== Liami Esterni ==
*[https://web.archive.org/web/20061207111923/http://www.fondazioneguarinoamella.org/default.htm Funnazzioni Giuvanni Guarinu Amella]
*[http://www.solfano.it/canicatti/guarinoamella.html Giuvanni Guarinu Amella, na vita pô pòpulu sicilianu]
*[http://www.mondo3.it/enciclopedia/storia/bioamella.html Biografìa]
[[Catigurìa:Biografìi|Guarinu Amella, Giuvanni]]
[[Catigurìa:Puliticanti siciliani|Guarinu Amella, Giuvanni]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1872|Guarinu Amella, Giuvanni]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1949|Guarinu Amella, Giuvanni]]
rhg2zpjp7kl6n1qrowqql4q9y3o193k
Marian Rejewski
0
23449
761928
757539
2024-12-23T02:23:11Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1905]] [[Catigurìa:Muruti ntô 1980
761928
wikitext
text/x-wiki
[[Image:Marian Rejewski.jpg|thumb|Marian Adam Rejewski.]]
'''Marian Adam Rejewski''' ([[Bydgoszcz]], [[16 di austu]] [[1905]] – [[Varsavia]], [[13 di frivaru]] [[1980]]) fu 'n [[Matimàtica|matimàticu]] e crittografu [[Pulonia|pulaccu]] chi nta lu [[1932]] pi la prima vortati arriuscì a dicifràri li [[missàggiu|missàggia]] tedeschi criptati cun la macchina [[Enigma (crittografia)|Enigma]] ideata di [[Arthur Scherbius]]. Lu successu di Rejewski permisi a li sò culleghi nglisi nta lu corsu di la [[secunna guerra munniali]] di poter decifrari pi nu certu periodu nu granni numeru di messaggi tedeschi, dannu n'impurtanti cuntributu a la scunfitta di la [[Girmania]] [[Nazzista]].
Mentri studìa matimàtica a l'universitti di Poznań, Rejewski sequì nu corsu segretu di crittugafìa tenutu di l'Ufficiu Cifra di lu statu Maggiuri Pulaccu, unni travagghiau stabbirmenti di lu [[1932]]. L'Ufficiu cifra avìa già ottenutu di li piccoli successi, e ncaricau Rejewski di studiari lu probblema. Pochi settimani dopu, Rejewski avìa già dedottu lu schema di funzionamentu nternu di la macchina tedesca. Assieme a dui colleghi matimàtici, Rejewski sviluppau na seri di tècnichi e di strumenti pi la addicifrazzioni di li messaggi, quali lu "ciclumetru" e la famosa [[Bomba (carcolaturi)|Bomba]].
Cinque settimani dopu l'invasioni di la Pulonia nta lu [[1939]], Rejewski e li sò culleghi presentaronu i sò studi supra la macchina Enigma a li culleghi di li servizzi segreti francisi e nglisi. Furonu sti urtimi, grazzi a lu straurdinariu cuntributu di lu matimàticu [[Alan Turing]], chi nta lu corsu di la [[secunna guerra monniali]] addiederu lu massimu sviluppu a stu ricerchu, giungennu cun la propria "Bomba" (c'addivenne nta lu [[1944]] lu [[carculaturi]] [[Colossus]]) pi nu certu periodu a decifrari la maior parti di li dispacci tedeschi, finché chisti nun mudificaronu la macchina Enigma, aumentannu lu numeru di li rotura, e quinni di li possìbbili cumminazzioni.
Pocu tempu dopu lu scoppiu di lu cunflittu, li crittografi pulacchi venneru trasferiti 'n [[Francia]], unni cuntinuaronu a cullaburari cun li sirvizzi sigreti francisi e nglisi. Furonu custretti a sfullari dopu l'uccupazzioni di la Francia a òpira di li Nazzisti nta lu giugnu di lu [[1940]], trasferennusi nta lu guvernu francisi di [[Vichy]]. Dopu ca la Francia venni tutarmenti uccupata nta lu nuvèmmiru di lu [[1942]], Rejewski e lu sò cullega matimàticu [[Henryk Zygalski]] s'arrifugiaronu 'n Inghirterra, passannu attraversu la [[Spagna]].
'N [[Inghirterra]] travagghiaronu a na speciali unitati di l'Esercitu Pulaccu, addicifrannu codici tedeschi di minuri mpurtanza. Nta lu [[1946]] Rejewski fece arritornu di la sò famigghia 'n [[Pulonia]] e travagghiau comu cuntàbbili, mantenennu lu segretu supra li sò attivitati di crittugrafu finu a lu [[1967]]. Murì 'n casa sò a Varsavia pi n'attaccu cardiacu, nta lu [[1980]]. Nta la cittati natali di Bydgoszcz li sò cuncittadini arricanuscenti, li hannu addidicatu nu suggestivu munumentu.
== Talìa puru ==
*[[Sturia di lu computer]]
*[[Enigma (crittografia)|Enigma]]
*[[Alan Turing]]
*[[Arthur Scherbius]]
[[Catigurìa:Biografìi|Rejewski, Marian]]
[[Catigurìa:Matimàtici pulacchi|Rejewski, Marian]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1905|Rejewski, Marian]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1980|Rejewski, Marian]]
p6ah6c9mbovzg2tdb364c4x6j1c0vh6
Gaspari Pisciotta
0
32029
761941
751293
2024-12-23T02:37:54Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1924 + Catigurìa:Muruti ntô 1954
761941
wikitext
text/x-wiki
'''Gaspari Pisciotta''' ([[Muntilepri]], [[5 di marzu|5 marzu]] [[1924]] – [[Palermu]], [[9 di aprili|9 aprili]] [[1954]]), fu cumpagnu, amicu e locutinenti dû bannutu [[Turi Giulianu]]. E' canusciutu p'aviri participatu a straggi di [[Purtedda dâ Ginestra]] lu [[1 di maiu|1° maiu]] [[1947]]. E' cunziddiratu lu rispunzàbbili di l'ammazzatina lu [[14 di giugnettu]] [[1950]] di Turiddu Giulianu. Lu [[9 di frivaru]] [[1954]], murìu avvilinatu n càrciri, dopu c'avìa diciutu cosi supra a cui urdinau la straggi di Purtedda.
[[Catigurìa:Mafia|Pisciotta]]
[[Catigurìa:Biografìi|Pisciotta]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1924|Pisciotta, Gaspari]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1954|Pisciotta, Gaspari]]
nqd64mnfh601vqcgr45rscv7ro6lji5
Fuad Siniora
0
34191
761913
751229
2024-12-23T02:03:18Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761913
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Fouad Sinora.jpg|thumb|right|200px|Fouad Siniora]]
'''Fouad Siniora''' (Sidone, [[1943]]) ('n [[àrabbu]]:فؤاد السنيورة) è lu primu ministru dû [[Libbanu]] dû [[19 di giugnettu]] [[2005]].
Nascìu nta na famigghia sunnita di [[Sidone]] e s'addiplumau 'n ecunumìa nta l'American University of [[Beirut]]; hà statu prufissuri univirsitàriu e appoi travagghiau comu bancàriu ntâ Citibank di Beirut e dopu di chista travagghiau ô cuntrollu nternu nta la Banca Cintrali dû Libbanu. Dô [[1982]] accumiciau a travagghiari intra a lu mperu ecunòmicu di Rafiq al-Hariri, cu mpurtanti roli dirigginziali.<br>
Dô [[1992]] ô [[1998]] fu suttasigritàriu pri l'affari finanziarî e dô [[2000]] ô [[2004]] appi lu rolu di ministru di li finanzi.
Dopu la "rivuluzzioni dê cedri" ntâ primavera dô [[2005]] e la vittòria di l'uppusizzioni antisiriana nta l'[[elizzioni]] pulìtichi ca ci foru doppu, vinni ncaricatu dû prisidenti [[Émile Lahoud]] di furmari nu novu [[cuvernu]]. Ntô mentri dâ ''"secunna guerra [[israeli]]-[[libbanu|libbanisi]]"'', lu cuvernu cunnuttu di Siniora prisintau ô ''"vèrtici di [[Roma]] dû [[27 di giugnettu|27 giugnettu]] [[2006]]"'' nu prugramma di setti punti pri na suluzzioni dû cunflittu e appoi accugghìu la ''"risoluzzioni 1701 (2006) dû Cunsigghiu di Sicurizza di li [[ONU|Nazzioni Uniti]]"'', ca fici finiri la guerra.
Lu cuvernu cunnuttu di Siniora s'addibbulìu ntô [[Nuvèmmiru]] [[2006]] chê dimissiuni di sei ministri sciiti lijati ê muvimenti [[Hezbollah]] e Amal, ca addumànnanu la furmazzioni di nu cuvernu di unitati nazziunali, e cu l'umicìdiu dô ministru di la nnustria [[Pierre Amin Gemayel]].
Doppu la fini dû mannatu di Lahoud comu prisidenti ([[23 di dicèmmiru]] [[2007]]), Siniora si pigghiau li funzioni di Capu dû [[Statu]] pû tempu nicissàriu nzinu a l'elizzioni dô pròssimu Prisidenti dâ Ripùbbrica.
[[Catigurìa:Mediu Urienti]]
[[Catigurìa:Biografìi|Siniora, Fouad]]
[[Catigurìa:Puliticanti|Siniora, Fouad]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Siniora, Fuad]]
q02w8q3fq038hip0z2v791nkwx76qf5
Mia Martini
0
34761
761940
709373
2024-12-23T02:36:55Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1947 + Catigurìa:Muruti ntô 1995
761940
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:MiaMartini21.jpg|thumb|Mia Martini tra la fini di l'anni '70 e l'inizziu di l'anni '80.]]
'''Mia Martini''' nomu d'arti di '''Domenica Berté''' ([[Bagnara Calabra]], [[20 di sittèmmiru]] [[1947]] – [[Cardano al Campo]], [[12 di maiu]] [[1995]]) fu 'na cantanti e cantautrici italiana. Vincitrici di diversi disca d'oru, è canusciuta pi canzuni comu ''Almeno tu nell'universo'' o ''Gli uomini non cambiano'', canzuni chi la cunsacraru comu una dî megghiu cantanti italiani.
[[Catigurìa:Biografìi|Martini, Mia]]
[[Catigurìa:Cantanti taliani|Martini, Mia]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1947|Martini, Mia]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1995|Martini, Mia]]
spyspqzqe02jnbnm333ft067lb31a17
Mariu Botta
0
35417
761912
709553
2024-12-23T02:02:24Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761912
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Basel - Bottabau am Aeschenplatz1.jpg|thumb|La sedi di l'[[UBS]] a Basilea è n'esempiu tipicu dû stili architettonicu di Mariu Botta.]]
'''Mariu Botta''' ([[Mendrisiu]], [[1 di aprili]] [[1943]]) è n'[[architettura|architettu]] [[svìzzira|svizziru]] tra li cchiù cèlibbri di l'[[architittura]] cuntimpurania. La sò òpira si ispira tra l'àutri, a chidda di [[Le Corbusier]]. Tra li sò travagghi ricenti c'è lu ristauru dû [[Tiatru dâ Scala]] di [[Milanu]] e lu [[casinò]] di [[Campiuni d'Italia]].
[[Catigurìa:Biografìi|Botta, Mariu]]
[[Catigurìa:Architetti|Botta, Mariu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Botta, Mariu]]
qr6vnqxw9p4i8i9ko4foq49a6iqwmnm
Vittoriu Emanueli III di Savoia
0
36192
761932
706257
2024-12-23T02:29:01Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1869 + Catigurìa:Muruti ntô 1947
761932
wikitext
text/x-wiki
[[File:Vittorio Emanuele III (c. 1924-1934).jpg|thumb|Vittoriu Emanueli III di Savoia]]
'''Vittoriu Emanueli III di Savoia''' ([[Napuli]], [[11 di nuvèmmiru]] [[1869]] – [[Alissandria d'Egittu]], [[28 di dicèmmiru]] [[1947]]) fu lu penurtimu re d'[[Italia]].
Nomu cumpletu: Vittoriu Emanueli Firnandu Maria Jinnaru, fu re d'Italia dô [[1900]] ô [[1946]], mpiraturi d'[[Etiopia]] dô 1936 ô 1943 e re d'[[Abbanìa]] dô 1939 ô 1943. Lassau la càrica lu [[9 di maju]] 1946 e cci succidìu lu sò figghiu [[Umberto II di Savoia|Umbertu II]].
Era figghiu di [[Umbertu I di Savoia]] e di [[Maggherita di Savoia]].
{{Box successione
|carica = [[Mmàggini:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[Re d'Italia]] [[Mmàggini:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]]
|mmàggini= SPQRomani.svg
|periodo = [[1900]] - [[1946]]
|precedente = [[Umberto I di Savoia]]
|successivo = [[Umberto II di Savoia]]
}}
[[Catigurìa:Re d'Italia]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1869]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1947]]
6hbl0gn659rhk8oy2ekxgyf8vf8afn6
Cristianu Rossi
0
37327
761939
754285
2024-12-23T02:36:20Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1947
761939
wikitext
text/x-wiki
{{O}}
'''Christian''' pseudonimu di '''Cristianu Rossi''' - ([[Palermu]], [[8 di sittèmmiru]] [[1947]]) è nu cantanti sicilianu. Appi successu ntî l'anni '80 cu canzuni 'n [[lingua italiana]]. Participau diversi voti ô [[Festival di Sanremu]] agghicannu terzu ntô [[1984]] câ [[canzuni]] ''Cara'' e quintu ntô [[1985]] cu ''Notte serena''.
Ntî l'anni '70 fu puru jucaturi di [[palluni]] ntâ squatra dû [[US Palermu|Palermu]].
[[Catigurìa:Biografìi|Rossi, Cristianu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1947|Rossi, Cristianu]]
g6zn8mq1izwzv8zkv64u8265y3h0kab
Nikola Tesla
0
37866
761900
686134
2024-12-23T01:45:58Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1856 + Catigurìa:Muruti ntô 1943
761900
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Tesla Sarony.jpg|thumb|right|100px|Nikola Tesla]]
[[Mmàggini:Nikola Tesla Memorial Center.JPG|thumb|right|200px|Unni nascìu Tesla]]
'''Nikola Tesla''' ([[Smiljan]], [[10 di giugnettu]] [[1856]] – [[New York]], [[7 di jinnaru]] [[1943]]); [[Lingua serba|Serbu]] [[Arfabbètu cirillicu|cirillicu]]: Никола Тесла) a statu nu invinturi [[Serbia|serbu]]-[[Stati Uniti|statunitenzi]], [[fisica|fisicu]], [[ncignirìa|angigneri miccanicu e ilettricu]].<br />
Nascìu a Smiljan, nta l'[[Austria-Ungaria]], ca ora eni a Ripubblica di [[Croazzia]].<br />
Fu unu di l'invinturi dâ [[radiu]] pâ quali ci appi numirosi brivetti.<br />
Li so scuperti cchiu mpurtanti foru nta lu campu di lu [[magnitismu]] e di l'[[elittricitati]].<br />
Eni famosu principarmenti ppi li so cuntribbuta a chiddi ca purtarru a lu sviluppu di la [[currenti altirnata]].<br />
A ragghiuni pâ quali a currenti altirnata eni miegghiu di chidda continua eni ca si ni pierdi cchiu picca quannu eni trasmessa a distanzi longhi.<br />
L'unitati di misura [[SI]] (Sistema Ntirnazziunali) dâ [[dinzitati di lu flussu magneticu]] o [[campu magneticu|induzzioni magnetica]] (<math>B\,</math>), l'unitati [[tesla (unitati)|tesla]], fu nominata nta lu so unuri (â ''Cunfirenza Ginirali di li Pesi e di li Misuri'', [[Parigi]], [[1960]]).<br />
Macari ca Tesla â statu famusu ppi li so scuperti, muriu senza sordi, pi lu mutivu ca nun ci venniru arricanusciuti li sô cuntribbuti pi aviri participatu â criazzioni dâ radiu si non doppu la morti. Pupularmenti Tesla veni vistu comu â na speci di scienziatu pazzu picchi prubbabirmenti a so strema cuncentrazzioni ci fici perdiri a li voti lu so qulibriu mintali.<br />
Tesla ci appi lu so primu travagghiu a [[Budapest]], unni fu 'mpiegatu a na compagnia tilifònica.<br />
Macari nta li so primi anni di vita, strummintava sempri novi cosi.<br />
Li so prubblema d'iqulibbriu mintali purtroppu ci accuminzarru di giovani unni accuminzau a manifistàri lu disordini chiamatu [[ossissivu-cumpulsivu]].<br />
Ci appi n'isaurimentu nirvosu mentri travagghiava a [[Budapest]].
== Lijami sterni ==
* [http://www.tesla-museum.org Museu di Nikola Tesla]
* [http://www2.timesreview.com/SUN/stories/S121109_Tesla_psh Tesla's Wardenclyffe Science Center Plaque]
* [http://www.nikolatesla.fr/documents.htm NikolaTesla.fr] - More than 1,000 documents on Tesla
[[Catigurìa:Biografìi|Tesla, Nikola]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1856|Tesla, Nikola]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1943|Tesla, Nikola]]
h2vkp86rb6s9ny16ne83k5y41y8ozk3
Janis Joplin
0
38065
761907
754633
2024-12-23T01:56:30Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1943 + Catigurìa:Muruti ntô 1970
761907
wikitext
text/x-wiki
[[File:Janis Joplin seated 1970.JPG|thumb|right|upright|Janis Joplin]]
'''Janis Lyn Joplin''' ([[19 di jinnaru]] [[1943]] – [[4 di uttùviru]] [[1970]]) è na cantanti di [[rock]] e [[blues]] amiricana. Dutata di na vuci assai ntensa, è cunsidirata tra li ntèrpreti janchi cchiù sinugulari. Cèlibrri pi li sò isaggirazzioni ntî l'usu di [[droghi]], murìu di ovedosi ancora picciotta.
[[Catigurìa:Biografìi|Joplin]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Joplin, Janis]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1970|Joplin, Janis]]
ntm38q1c1u6gw327qx8gmzyih91h6q9
Herman Van Rompuy
0
42079
761938
680052
2024-12-23T02:35:39Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1947
761938
wikitext
text/x-wiki
[[File:Herman Van Rompuy 675.jpg|thumb|300px|Herman Van Rompuy.]]
'''Herman Van Rompuy''' ([[31 di uttùviru]] [[1947]]) è n'òmunu puliticu [[Belgiu|belga]]. Già primu ministru dû sò paisi, Van Rompuy fu eliggiutu â càrrica di prisidenti di l'[[Unioni Europea]], nu postu chi fu criatu grazzi all'adozzioni ntô [[2009]] di lu [[Trattattu europeu di Lisbona]].
[[Catigurìa:Biografìi|Van Rompuy]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1947|Van Rompuy, Herman]]
p9t6dmsn6uppep700x7v15kx1yxjhu8
Daniel Pennac
0
42286
761927
750954
2024-12-23T02:21:55Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1944
761927
wikitext
text/x-wiki
[[File:Daniel Pennac.jpg|thumb|right|200px|Daniel Pennac]]
'''Daniel Pennac''' ([[Casablanca]], [[1 di dicèmmiru]] [[1944]]) è nu [[Scrittura|scritturi]] [[Francia|francisi]].
Accuminzau a scrìviri ntô [[1985]] na sèriï di [[Rumanzu|rumanzi]] didicati a Benjamin Malaussène ccâ sò tribbù multièttinica.
Ntô [[1992]] uttenni granni successu ccu nu saggiu, ''Cumu nu rumanzu''.
[[Catigurìa:Scrittura francisi]]
[[Catigurìa:Biografìi]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Pennac, Daniel]]
jicxprnl721eu0xdu3c66w07jcdc5z9
Robbertu Vecchioni
0
44864
761906
667254
2024-12-23T01:55:40Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761906
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Roberto Vecchioni.jpg|thumb|Robbertu Vecchioni.]]
'''Robbertu Vecchioni''' ([[Carati Brianza]], [[25 di giugnu]] [[1943]]) è nu cantanti italianu. Vinciu la 61èsima edizzioni dû [[Festival di Sanremu]].
[[Catigurìa:Biografìi|Vecchioni, Robbertu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Vecchioni, Robbertu]]
4vzdp9ow7b3i9idy2i4akaby8g7i6ju
Valery Leontiev
0
45463
761950
748540
2024-12-23T02:50:07Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1949
761950
wikitext
text/x-wiki
{{O}}
[[File:Valery Leontiev at Laima Rendez Vous Jurmala 2017 (2) (cropped).jpg|thumb|Valery Leontiev]]
'''Valery Yakovlevich Leontiev''' in russu: '''Вале́рий Я́ковлевич Лео́нтьев''' ([[19 di marzu]] [[1949]]) è nu cantanti di musica pop.
== Liami sterni ==
* [http://www.leontiev.ru/ Lu situ ufficiali di Valery Leontiev]
[[Catigurìa:Cantanti|Leontiev, Valery]]
[[Catigurìa:Mùsica|Leontiev, Valery]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1949|Leontiev, Valery]]
n7wltdqn55kr70hojhxjvzfw9kpi8g1
Michail Timofeevič Kalašnikov
0
46963
761937
754809
2024-12-23T02:34:35Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1919 + Catigurìa:Muruti ntô 2013
761937
wikitext
text/x-wiki
[[File:Michael Kalashnikov.jpg|thumb|right|Michail Kalašnikov]]
'''Michail Timofeevič Kalašnikov''' (n [[lingua russa|russu]], '''Михаил Тимофеевич Калашников'''; [[Kur'ja]], [[10 di nuvèmmiru]] [[1919]] – [[Iževsk]], [[23 di dicèmmiru]], [[2013]]) è nu mminturi russu. E' canusciutu supratuttu pi aviri pruggittatu ntô [[1947]] pi l'esercitu di l'[[Unioni Suviètica]] nu [[fucili]] mitragliaturi, canusciutu câ sigla AK-47, ma cchiù canusciutu cu lu nomu di ''Kalashninov''. Stu fucili è usatu ancora ogghi nun sulu n [[Russia]], ma puru ntî tuttu lu munnu, e n particulari è assai usatu di banditi e [[mafia|mafiusi]] pi la facilità di la ripiribbilità e pâ sò manutinzioni facili.
[[Catigurìa:Biografìi|Kalasnikov, Michail]]
[[Catigurìa:Russia|Kalasnikov, Michail]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1919|Kalasnikov, Michail Timofeevic]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 2013|Kalasnikov, Michail Timofeevic]]
gey80qstni1sh188rkkpcyy9b3kstd4
Georges Ivanovič Gurdjieff
0
47053
761947
668547
2024-12-23T02:45:54Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1872 + Catigurìa:Muruti ntô 1949
761947
wikitext
text/x-wiki
'''Georges Ivanovič Gurdjieff''' ([[Alexandropol]], [[14 di jinnaru]] [[1872]] – [[Neuilly-sur-Seine]], [[29 di uttùviru]] [[1949]]) fu nu filòsufu, scritturi, misticu e mastru di danzi armenu.
UIspirau tra autri lu travagghiu di [[Francu Battiatu]].
[[Catigurìa:Biografìi|Gurdjieff, Georges Ivanovic]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1872|Gurdjieff, Georges Ivanovic]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1949|Gurdjieff, Georges Ivanovic]]
ozjk4b2bzhi52ajlp7ii8k67ui4u8lk
Antoniu Tabucchi
0
47780
761905
668534
2024-12-23T01:54:58Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1943 + Catigurìa:Muruti ntô 2012
761905
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Antonio Tabucchi.jpg|thumb|300px|Tabucchi.]]
'''Antoniu Tabucchi''' ([[Pisa]] [[24 di sittèmmiru]] [[1943]] – [[Lisbona]], [[25 di marzu]] [[2012]]) fu nu scritturi [[italia]]nu. Tradutturi di l'òpira di [[Fernando Pessoa]] e liatu â cultura dû [[Portugallu]], Tabucchi spartìa la sò vita tra [[Vecchianu]] unni vivi la sò famigghia e lu Portugallu unni passava diversi misi ogni annu. Scrissi diversi òpiri tra cui ''Sostiene Pereira'', ca fu puru ripigghiatu comu [[film]] cu [[Marcellu Mastroianni]].
[[Catigurìa:Biografìi|Tabucchi, Antoniu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Tabucchi, Antoniu]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 2012|Tabucchi, Antoniu]]
94x8rtab3u92f5l6gz6del3g0k8fomq
Serge Haroche
0
49003
761926
668873
2024-12-23T02:20:38Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1944
761926
wikitext
text/x-wiki
{{Nobel}}
'''Serge Haroche''' ([[Casablanca]] [[11 di sittèmmiru]] [[1944]]) è nu fìsicu [[Francia|francisi]].
Ntô [[2012]] vincìu lu [[premiu Nobel pâ fisica]] pî spirimenta piunieristici ca pirmìsiru di misurari la
manipulazzioni dî sìnculi sistemi quantistici.
{{Fìsica}}
[[Catigurìa:Biografìi|Haroche, Serge]]
[[Catigurìa:Fìsica|Haroche, Serge]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Haroche, Serge]]
ho3imi4qqdf0cplnzo7dpojih8yw0l6
David Wineland
0
49004
761924
668874
2024-12-23T02:19:10Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1944
761924
wikitext
text/x-wiki
{{Nobel}}
'''David Wineland''' ([[Milwaukee]] [[24 di frivaru]] [[1944]]) è nu fìsicu [[USA|miricanu]].
Ntô [[2012]] vincìu lu [[premiu Nobel pâ fisica]] pî spirimenta piunieristici ca pirmìsiru di misurari la
manipulazzioni dî sìnculi sistemi quantistici.
{{Fìsica}}
[[Catigurìa:Biografìi|Wineland, D]]
[[Catigurìa:Fìsica|Wineland, D]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Wineland, David]]
bkvslsysa4xl7sbzy9g1fricxyb3asn
Robert Lefkowitz
0
49005
761904
730223
2024-12-23T01:54:07Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761904
wikitext
text/x-wiki
{{Nobel}}
[[File:Robert Lefkowitz 2 2012.jpg|right|250px|thumb|Robert Lefkowitz (2012)]]
'''Robert Lefkowitz''' ([[New York]] [[15 di aprili]] [[1943]]) è nu chìmicu miricanu. Ntô [[2012]] vincìu lu [[premiu Nobel pâ chimica]]
pi lu studiu dî ricittura accuppiati a prutiini G.
[[Catigurìa:Biografìi|Lefkowitz, Robert]]
[[Catigurìa:Chìmica|Lefkowitz, Robert]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|Lefkowitz, Robert]]
jxifagneycl9bq6r81iknn2jz84u2rm
Ernő Rubik
0
54853
761923
754407
2024-12-23T02:18:24Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1944
761923
wikitext
text/x-wiki
[[Mmàggini:Rubik's cube, CN II.jpg|thumb|300px|Lu cèlibbri cubbu di Rubik.]]
'''Ernő Rubik''' ([[Budapest]], [[13 di giugnettu]] [[1944]]) fu chiddu ca sprummintau lu [[cubbu di Rubik]], nu jocu assai pupulari ntî l'anni '80. Rubik duna lu nomu puru a na seri di accordi fiscali ca la Svizzera neguzziau cu vari stati europei.
[[Catigurìa:Biografìi|Rubik, Ernő]]
[[Catigurìa:Unghirìa|Rubik, Ernő]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Rubik, Ernő]]
8y7l09moy8boloxrylan4awz8soravj
Francu Trappoli
0
56144
761936
746454
2024-12-23T02:33:23Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1947
761936
wikitext
text/x-wiki
{{O}}
[[Image:Franco Trappoli IT deputy before 1992.jpg|Right|thumb|280px|Franco Trappoli]]
'''Francu Trappoli''' ([[Orvietu]], [[5 di nuvèmmiru]] [[1947]]) jè nu puliticu talianu ntô [[Partitu Sucialista Italianu]]<ref>[https://web.archive.org/web/20160314212819/http://www.viverepesaro.it/index.php?articolo_id=216432&page=articolo ''Partito Socialista, Trappoli si dimette'']</ref>, diputatu pi dui liggislaturi e [[sìnnacu]] di [[Fanu]]<ref>[https://archive.is/20140208000141/http://oldsite.comune.fano.ps.it/pagina.aspx?pag=1445&Ex=notizia ''Tutti i sindaci che hanno fatto la storia del Comune di Fano'']</ref> dô [[1980]] nzinô [[1983]].
Divinutu famusu pi lu fattu di ssiri statu l'unicu parramentari di riliggioni [[Buddismu|buddista]]<ref>[http://www.adnkronos.com/Archivio/AdnAgenzia/1993/03/11/Politica/REFERENDUM-TRAPPOLI-ORGANIZZA-I-SOCIALISTI-PER-IL-NO_180600.php ''Referendum : Trappoli organizza i "Socialisti per il no"'']</ref>.
== Referenzi ==
<references />
== Lijami sterni ==
* [http://www.radioradicale.it/soggetti/franco-trappoli Radio Radicale: Eventi a cui ha partecipato Franco Trappoli]
{{Box successione
|carica = [[File:Italy-Emblem.svg|20px]] [[Sìnnacu]] di [[Fanu]]
|mmàggini=
|periodo = [[1980]] – [[1983]]
|precedente = Enzo Cicetti
|successivo = Gustavo Mazzoni
}}
[[Catigurìa:Marchi]]
[[Catigurìa:Puliticanti taliani]]
[[Catigurìa:Sucialismu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1947|Trappoli, Francu]]
8vya7shcan8ghqa7dhwj704rab5fz8m
Franca Viola
0
57380
761935
726401
2024-12-23T02:32:29Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1947
761935
wikitext
text/x-wiki
'''Franca Viola''' ([[Alcamu]], [[9 di jinnaru]] [[1947]]) fu la prima fìmmina siciliana a rifiutari lu matrimoniu riparaturi, addivintannu nu sìmmulu dâ crisciuta civili di l'Italia tutta ntô secunnu dopu guerra e di l'emancipazzioni dê fìmmini italiani.
== Biografìa ==
Picciotta fu zita cu unu ca sirivilau appartinenti a na famigghia mafiusa. Quannu fu arristatu, lu patri di Franca Viola, d'accordu câ figghia, dicisi di sciogghiri lu rapportu di sò figghia cô picciottu. la famigghia mafiusa fu uffisa e Franca Viola vinni rapita dâmafia e tinuta pi na simana luntanu dâ sò famigghia. Doppu lu rapimentu la famigghia dû picciottu ci prupunìu nu matrimoniu arriparaturi, datu ca all'èbbica na picciotta ca s'alluntanava dâ casa n cumpagnia di nu picciottu nun havìa pussibbilitati di maritarisi cu âutri, ma idda arrifiutau. La cosa appi na rilivanza nazziunali, ô puntu ca fu arricivuta dô [[papa]] e arricivitti puru na midaglia dû prisidenti dâ ripùbbrica.
Franca Viola cumunqui quarchi tempu doppu si spusau cu n'autru picciottu amicu di nfanzia e vivi attuarmenti a Alcamu.
[[Catigurìa:Biografìi|Viola, Franca]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1947|Viola, Franca]]
rdpyru73pehhth4craix3vl6eijm21r
Matteu Truvatu
0
58597
761948
761877
2024-12-23T02:47:13Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1870 + Catigurìa:Muruti ntô 1949
761948
wikitext
text/x-wiki
{{O}}
[[Mmàggini:Matteo Trovato.jpg|thumb|300px|Matteu Truvatu.]]
[[Mmàggini:VARA_CADUTA.JPG|thumb|300px|Â vara "'''Â Caduta'''" di Matteu Truvatu.]]
'''Matteu Truvatu''' ([[Barcillona Pozzu di Gottu]], [[8 di jinnaru]] [[1870]] – [[30 di jinnaru]] [[1949]]) fu nu scurturi sicilianu. Li sò òpiri pi lu cchiossai di suggettu riliggiusu s'attrovanu ntê chiesi dâ sò cità natali e di àutri cità pâ maggiur parti dâ pruvincia di Missina.
== Biugrafia ==
Di picciriddu nicu nicu s'addivirtia a 'mpastari â crita finu a criari i pastureddi dû prisepi e figureddi di variu tipu. Û patri addisiddirava ppû carusu 'nâ strata diversa cunsigghiandu e abbiandu û figghiu sutta â pratica e i 'nsignamenti d'un mastru scarparu 'ppi garantirisi un travagghiu sicuru e un varagnu cettu.
Ppi Matteu ormai giuvanottu privali l'interessi ppâ scurtura, speci â modellatura dill'argilla e dâ cartapesta, da scinugrafia ppâ realizzazzioni e l'ambientazzioni di suggetti di carattiri riliggiusu.
Certi scurturi sòi sunnu purtati n prucissioni ppî riti dâ [[Sumana Santa di Barcillona|''Sumana Santa'']] di Barcillona.
Opiri di tema sacru sû custuditi 'ntê chiesi di molti citàdi dâ pruvincia: [[Barcellona Pozzo di Gotto]], [[Basicò]], [[Falconi]], [[Furnari]], [[Giardini Naxos]], [[Milazzo]], [[Montagnareale]], [[Novara di Sicilia]], [[Rodì Milici]], [[San Pier Niceto]], [[Terme Vigliatore]], [[Santa Lucia del Mela]], rializzazzioni dî quali si ni promuove â 'ntizzioni di fari un cinsimentu in modu organicu, sistimaticu, apprufunditu e cumpletu.
== Opiri ==
=== Barcellona Pozzo di Gotto ===
* [[1897]], ''Santa Maria delle Grazie'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di Santa Maria dâ Visitazzioni dâ frazzioni Centineu.
* [[1907]], ''San Francesco di Paola'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di San Francesco di Paola.
* [[1908]], ''Sant'Antonio Abate'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ l'oratoriu "Padre Mariano Maio" dâ chiesa di Sant'Antonio Abate.
* [[1909]], ''Immacolata'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di Sant'Antonio Abate.
* [[1925]], ''Madonna del Tindari'', statua in cartapesta, opira custudita 'ntâ chiesa di Santa Maria del Tindari dû munasteru dill'Ordini basilianu.
* [[1933]], ''San Francesco d'Assisi'', statua in cartapesta, opira custudita 'ntâ sacristia dâ chiesa di Sant'Antonio di Padova.
* [[1935]], ''Ecce Homo'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di Sant'Antonio Abate.
* [[XX seculu]], ''San Biagio'', statua in cartapesta, opira custudita 'ntâ chiesa di San Giovanni Battista.
* [[XX seculu]], ''San Giovanni Bosco'', bustu in gessu, opira custudita 'ntâ l'oratoriu Salesianu.
<!--
* [[XX seculu]], ''San Rocco'', statua in cartapesta, primitiva opira - ricentimenti ristaurata - custudita 'ntâ chiesa di San Giovanni Rocco di Calderà.
-->
Opiri facenti parti dû patrimoniu culturali storicu artisticu dâ città di Barcellona Pozzo di Gotto, prucissionati û Venerdì Santu ([[vara|vare]] dâ sezzioni baccialunisi):
* [[1911]], ''Cristo portacroce''.
* [[1921]], ''Ecce Homo'', statua custodita 'ntâ chiesa dell'Immacolata.
* [[1928]] - [[1929|29]], ''Cristo'', statua amovibili dâ vara ''Urna col Cristo Morto'', manufattu attribuitu a Matteo Trovato, dopu i riti divuzzionali l'opìra è custudita sutta â mensa dill<nowiki>'</nowiki>''Altare della Crocifissione'' dâ chiesa di San Giovanni Battista.
* [[1933]], ''La Caduta'', gruppu scultoreu, ristauratu e 'ntigratu da Pietro Indino di Lecce 'ntô [[1977]].
* [[XX seculu]], ''Orazione nell'Orto degli Ulivi'' o ''Getsemani'', gruppu scultoreu, ristauratu e 'ntigratu da Giuseppe Emma di San Cataldo 'ntô [[1976]].<ref>Tutti î statui chi cumpuniunu û gruppu urigginariu dû ''Cristo nell'orto degli ulivi'' erunu opira di Carmelo Vanni, e furunu riplasmati da Matteo Trovato.</ref>
* [[XX seculu]], ''Cristo flagellato alla Colonna'', statua custudita 'ntâ chiesa di Santa Maria di Fatima, pruvinenti dâ chiesa di San Giovanni Battista.
=== Cumprinsoriu ===
* [[1922]] - [[1930|30]], ''Sant'Antonio di Padova'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di San Biagio di [[Basicò]].
* [[1928]], ''Madonna Assunta'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di Gesù e Maria di [[Furnari]].
* [[1936]], ''Santa Rita'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di Maria Santissima delle Grazie di [[Montagnareale]].
* [[1936]], ''Addolorata'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di Maria Santissima delle Grazie di [[Montagnareale]].
* [[XX seculu]], ''Maria Santissima del Piano'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa della Madonna del Boschetto di Parco Nuovo di [[Milazzo]].
* [[XX seculu]], ''San Francesco di Paola'', statua in cartapesta, opìra custudita 'ntâ chiesa di San Giorgio di [[Monforte San Giorgio]], pruvinenti dâ chiesa di San Francesco di Paola dû cunventu dill'Ordini dî minimi dâ stissa citàdi.
* [[XX seculu]], ''San Francesco di Paola'', statua in cartapesta, opira custudita 'ntâ chiesa di San Francesco di Paola dû cunventu di Santa Maria Maggiore di [[San Pier Niceto]].
* [[XX seculu]], ''San Giuseppe'', statua in cartapesta, opira custudita 'ntâ chiesa dî Binidittini di [[Terme Vigliatore]].
* [[XX seculu]], ''Crocifisso'', opera in cartapesta custudita 'ntâ chiesa dî Binidittini di [[Terme Vigliatore]].
== Galleria d'immaggini ==
<div style="text-align:center">
<gallery>
File:SPN SFP 01.JPG|''San Francesco di Paola'', San Pier Niceto.
File:SPN SFP 02.JPG|''San Francesco di Paola'', dettaglio, San Pier Niceto.
File:VARA CADUTA.JPG|''La Caduta'', Barcellona.
File:VARA BARA.JPG|''Urna del Cristo Morto'', Barcellona.
File:MST Barcellona 20 09 2017 01.jpg|''Maria Santissima del Tindari'', Barcellona.
File:MST Barcellona 20 09 2017 02.jpg|''Maria Santissima del Tindari'', dettaglio, Barcellona.
File:Sant'Antonio Abate (Barcellona Pozzo di Gotto) 07 09 2019 15.jpg|''Immacolata Concezione'', Barcellona.
File:Santa Maria delle Grazie (Terme Vigliatore) 13 09 2019 05.jpg|''San Giuseppe e Gesù fanciullo'', Terme Vigliatore.
File:Sant'Antonio Abate (Barcellona Pozzo di Gotto) 20 05 2020 01.jpg|''Sant'Antonio Abate'', Barcellona.
</gallery>
</div>
== Noti ==
<references/>
== Taliati macari ==
* [[Sumana Santa]]
* [[Sumana Santa di Barcillona]]
== Autri pruggetti ==
{{interprogetto}}
{{commons|Category:Matteo Trovato}}
{{scultura}}
[[catigurìa:Biografìi|Truvatu, Matteu]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1870|Truvatu, Matteu]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1949|Truvatu, Matteu]]
k55liqbdhhouljwxi0ohzzbeei3938w
Michele Guerrisi
0
58779
761934
735735
2024-12-23T02:31:27Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1893 + Catigurìa:Muruti ntô 1963
761934
wikitext
text/x-wiki
{{VariantiCalabbria|artìculu è scrittu 'n calabrisi di Polistina (RC)}}
[[File:Cittanova - Villa comunale23-Monumento ai caduti.jpg|upright=1.4|thumb|U monumento ai caduti tra a Villa comunale di [[Cittanova]], opera di Michele Guerrisi]]
Michele Guerrisi nesciu a [[Cittanova]] u 23 febbraiu [[1893]], moriu a [[Roma]] u 29 aprili [[1963]]. Fudi nu scultori italianu.
== A biografia ==
Si trasferiu da giovani a [[Palmi]]<ref> Michele Guerrisi [http://books.google.com/books?isbn=8881012510]</ref>, frequentau u ginnasiu cittadino e contemporaneamenti feci pratica tro studio di pittore di Domenico Augimeri. Successivamenti frequentau u liceu Galileu Galilei di [[Firenze]]<ref>{{cita web|url=http://www.treccani.it/enciclopedia/michele-guerrisi_(Dizionario-Biografico)/|titolo=Dizionario Biografico degli Italiani, Treccani|accesso=04-03-2013}}</ref>.
== L'operi e l'esposizioni ==
Fu autori di monumenti pubblici quali:
* ''Monumentu di studenti caduti per l'Università'', a [[Napoli|Napuli]], [[1923]];
* ''Monumentu ai caduti di Cittanova'', [[1924]];
* ''Monumentu ai caduti di Montecalvo Irpino'', [[1926]];
* ''Monumentu ai caduti di Castellabate'', [[1926]];
* ''Monumentu al poeta [[Ibico]] di Reggio'';
* ''Monumentu ai caduti di Palmi'', [[1929]];<ref>[http://www.treccani.it/enciclopedia/michele-guerrisi_(Dizionario-Biografico)/ Treccani.it l'enciclopedia italiana. Michele Guerrisi]</ref>
* ''Monumentu ai caduti di di Catanzaro'', [[1933]].
* ''Monumentu al beato Felice'' a Nicosia (provincia di Enna), [[1956]];
* Bassorilievu du mausoleo di Francesco Cilea'' a Palmi<ref>[http://books.google.it/books?id=iUWonXd_QVcC&pg=PA155&dq=Mausoleo+Cilea+Guerrisi&hl=it&sa=X&ei=A180UfmhIorvswaI2oDwCQ&ved=0CC8Q6AEwAA#v=onepage&q=Mausoleo%20Cilea%20Guerrisi&f=false Guide d'Italia del Touring Club Italiano, Calabria 1998. Pag 155]</ref>, [[1962]].
Esposi a due edizioni du biennali di [[Venezia]]:
* Tro [[1934]] cu l'opera ''Nuotatrice'', ora Galleria civica d'arte moderna e contemporanea di [[Torino]];
* Tro [[1936]] cu ''Ritratto di Italo Cremona'', Galleria d'arte moderna di Milano, dal [[1938]];
* Tro [[1965]], ci veni dedicatu nu retrospettivu nell'ambitu del IX Quadriennale di [[Roma]].
==I scritti di storia e i critichi d'arti ==
* ''Da bottegha agli studi'', Le Arti Belle, [[Torino]], [[1926]]
* ''Discorsu su la scultura'', L'Erma [[Torino]], [[1930]]
* ''U Giudiziu di Michelangelo'', AVE [[Roma]] [[1947]];
* ''L'idea figurativa'', Mondadori [[Milano]];
* ''L'errore di Cèzanne'', Nistri/Lischi [[Pisa]] [[1954]].
== L'onorificenzi ==
A Michele Guerrisi fudaru intitolati a Gipsoteca di [[Palmi]], che accogli i calchi cu gissu di operi e diversi acquerelli offerti da muieri<ref>{{cita web|url=http://www.comune.palmi.rc.it/index.php?action=index&p=349|titolo=Notizie sulla gipsoteca "M. Guerrisi"|accesso=04-03-2013}}</ref>, u Liceu scientificu i Cittanova<ref>[https://web.archive.org/web/20140716171504/http://www.liceoguerrisi.it/ Home<!-- Titolo generato automaticamente -->]</ref>, u Liceu artisticu di Palmi<ref>{{cita web|url=http://www.costaviolaonline.it/news.php?id=13344|titolo=Articolo sul Liceo artistico Guerrisi|accesso=04-03-2013}}</ref> e l'Istitutu tecnicu pe geometri e pe attività sociali di Riggio Calabria ''Righi-Guerrisi''. Inoltri gl'intitolaru na piazza, a Cittanova, e du vii a Palmi e a [[Cinquefrondi]].
== I Noti ==
<references/>
== Bibliografia ==
* Alfonso Panzetta, ''Nuovo dizionario degli scultori italiani dell'Ottocento e del primo Novecento: da Antonio Canova ad Arturo Martini'', Torino, AdArte, 2003, vol. 1 (A–L), p. 448, ISBN 88-89082-00-3
* Walter Canavesio, ''Uno scultore calabrese nella Torino degli anni Trenta: Michele Guerrisi'', in «Studi piemontesi», 1, 2006, pp. 51-64.
* Enzo Le Pera, ''Enciclopedia dell'arte di Calabria, Ottocento e Novecento'', Soveria Mannelli, Rubbettino, 2008, pp. 216-219, ISBN 978-88-498-2028-7
[[Calabbrisi cèlibbri]]
[[Catigurìa:littirati calabbrisi|Guerrisi]]
[[Catigurìa:Biografìi|Guerrisi]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1893|Guerrisi, Michele]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1963|Guerrisi, Michele]]
imk9wdek1a6d5w29gm5ltmla3nhiekn
Joe Cocker
0
58844
761922
754643
2024-12-23T02:17:37Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1944 + Catigurìa:Muruti ntô 2014
761922
wikitext
text/x-wiki
[[mmàggini:Woodstock_redmond_cocker.JPG|thumb|300px|Joe Cocker a [[Woodstock]] ntô 1969.]]
'''Joe Cocker''' ([[Sheffield]], [[20 di maiu]] [[1944]] – [[Crawford (Coloradu)|Crawford]], [[21 di dicèmmiru]] [[2014]]) fu nu cantanti [[Regnu Unitu|ngrisi]]. Si fici ntî tuttu lu munnu cu la sô participazzioni ô cuncertu di [[Woodstock]] ntô [[1969]], e la sò ntirpritazzioni assai pirsunali di ''With a little help from my friends''. Ntî l'anni '80 li sò canzuni àppiru assai successu, speci doppu lu film ''9 simani e menzu'', successu planitariu cu [[Kim Basinger]] e [[Mickey Rourke]], unni na sô canzuni ni fa la canzuni principali dâ culonna sunòra.
Fu musicarmenti attivu cu cuncerti e torunées nzinu â sô morti.
[[Catigurìa:Cantanti|Cocker, Joe]]
[[Catigurìa:Biografìi|Cocker, Joe]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Cocker, Joe]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 2014|Cocker, Joe]]
fseckgkjish2ydcll31iqvjfgdn8jez
Arthur B. McDonald
0
61217
761903
708424
2024-12-23T01:53:25Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1943
761903
wikitext
text/x-wiki
{{Nobel}}
[[File:Arthur B. McDonald 5139-2015.jpg|thumb|Arthur B. McDonald]]
'''Arthur B. McDonald''' ([[Sydney (Nova Scozzia)|Sydney]], [[Nova Scozzia]], [[29 di austu]] [[1943]]) è nu fîsicu canadisi. Ntô 2015 vincìu lu [[premiu Nobel pâ Fìsica]] nsemmula cu [[Takaaki Kajita]] pê sò ricerchi supra l'[[astrufìsica]] dî [[particeddi]].
[[Catigurìa:Biografìi|McDonald, Arthur B.]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1943|McDonald, Arthur B.]]
efl8t11dimd9iu6iqqeh6o93nyt0tgc
Iginio Coffari
0
62553
761921
740412
2024-12-23T02:16:40Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1874 + Catigurìa:Muruti ntô 1960
761921
wikitext
text/x-wiki
{{Càrica pùbbrica
|Nomu = Iginio Coffari
|Mmàgini =
|càrica = <small>[[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]]</small>
|mannatuniziu = 26 di marzu [[1946]]
|mannatufini = 6 di austu [[1946]]
|pridicissuri = [[Salvatore Aldisio]]
|succissuri = [[Paolo D'Antoni]]
|càrica2 = <small>[[Sinatu dû Regnu d'Italia|Sinaturi dû Regnu d'Italia]]</small>
|mannatuniziu2 = 23 di maiu [[1939]]
|mannatufini2 = 6 di frivaru [[1943]]
|càrica3 = <small>[[Sinatu dâ Ripùbbrica Italiana|Sinaturi dâ Ripùbbrica Italiana]]</small>
|mannatuniziu3 =
|mannatufini3 =
|gruppu parramintari3 = '''Ruppu Mistu'''
|ligislatura3 = [[I liggislatura dâ Ripùbbrica Italiana|I]]
}}
'''Iginio Coffari''' ([[Cammarata]], [[25 di jinnaru]] [[1874]] – [[Roma]], [[29 di frivaru]] [[1960]]) hà statu nu puliticu talianu e àutu cummissariu pâ [[Sicilia]].
== Biografìa ==
Lauriatu 'n giurisprudenza e maggistratu, appartinenti a li forzi di l'òrdini e sicurizza, Igino Coffai hà statu Prifittu di [[Trapani]] ([[1918]]), appoi di [[Riggiu Calabbria]] ([[1919]]), di [[Mantuva]] ([[1921]]), di [[Caserta]] ([[1922]]), di [[Napuli]] ([[1923]]), di [[Venezia]] ([[1925]]) e di [[Firenzi]] ([[1929]])<ref>[https://web.archive.org/web/20160304102559/http://notes9.senato.it/web/senregno.nsf/87180ab29b228b31c125711400382ff4/053550992489a1374125646f005a464f?OpenDocument Scheda Sinatu Iginio Coffari]</ref>. Fu Cunzigghieri di Statu ([[1931]]-[[1944]]) e Cumpunenti di dirittu dâ Cunsulta nazziunali.
Nnû [[1946]] fu ppi arcuni misi [[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]]<ref>[http://storia.camera.it/deputato/iginio-coffari-18740125/governi#nav Scheda diputatu Iginio Coffari]</ref>, nfinu a quannu nun fu chiamatu da lu prisirenti pruvvisoriu di la [[Ripùbbrica Italiana]] [[Enrico De Nicola]] comu sicritariu ginirali dâ Prisidenza dâ Ripùbbrica.
Sutta la sò gestioni vinni emanatu lu 15 di maiu [[1945]], lu [[Statutu d'autonumìa sicilianu]]. Nnô [[1948]] fu sinaturi dâ Ripùbbrica nta la I liggislatura, comu privistu da la III dispusizzioni transitoria dâ Custituzzioni<ref>[http://www.senato.it/leg/01/BGT/Schede/Attsen/00009246.htm Iginio Coffari I liggislatura]</ref>.
== Noti ==
<references/>
{{Box successione
|carica = [[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]]
|periodo = 26 di marzu [[1946]] – 6 di austu [[1946]]
|precedente = [[Salvatore Aldisio]]
|successivo = [[Paolo D'Antoni]]
}}
[[Catigurìa:Puliticanti siciliani]]
[[Catigurìa:Àutu cummissariu pâ Sicilia]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1874|Coffari, Iginio]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1960|Coffari, Iginio]]
2f9armf23uv3kb8pp644huxkbmxb4bs
Paolo D'Antoni
0
62557
761920
714985
2024-12-23T02:15:11Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1895 + Catigurìa:Muruti ntô 1982
761920
wikitext
text/x-wiki
{{Càrica pùbbrica
|Nomu = Paolo D'Antoni
|Mmàgini =
|càrica = <small>[[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]]</small> <br><small> '''(facenti funzioni)'''</small>
|mannatuniziu = 6 di austu [[1946]]
|mannatufini = 31 di uttùviru [[1946]]
|pridicissuri = [[Iginio Coffari]]
|succissuri = [[Giovanni Selvaggi]]
|partitu = [[Dimucrazzìa Cristiana|DC]] - [[Cuncintrazzioni Autunumista e Nnipinnintista Siciliana|CAIS]] - [[Partitu Cumunista Italianu|PCI]]
}}
'''Paolo D'Antoni''' ([[Trapani]], [[8 di giugnettu]] [[1895]] – [[Palermo]], [[1982]]) hà statu nu puliticu talianu e àutu cummissariu pâ [[Sicilia]].
== Biografìa ==
Lauriatu 'n filusufìa e 'n giurisprudenza, avvucatu. Cunzigghieri cumunali di [[Trapani]] ([[1920]]), nnû [[1943]] fu numinatu Prifittu di Trapani su disignazioni di lu Cumannu Alliatu. Prifittu di [[Palermu]] nta lu [[1944]]. Prifittu Ispitturi 'n sirvizziu pressu [[Àutu cummissariatu pâ Sicilia]] nnô e vici cummissariu pi la Sicilia nnû [[1946]]. Da lu 6 di austu a lu 31 di uttùviru [[1946]] diveni Àutu cummissariu pâ Sicilia [[Ad interim]]. Veni elettu diputatu di l'[[Assimbrea Riggiunali Siciliana]] nni l'[[Elizzioni riggiunali 'n Sicilia di lu 1947|elizzioni riggiunali di lu 1947]] nnû culleggiu di Trapani, nni la [[Dimucrazzìa Cristiana]]. È numinatu Assissuri Riggiunali Traspurti, Cumunicazzioni, Attivitati Marinari e Turismu (2° guvernu), e viciprisirenti di l'Assimbrea Riggiunali Siciliana. Vinni rielettu nnû [[Elizzioni riggiunali 'n Sicilia di lu 1951|1951]] cu lu ruppu [[Cuncintrazzioni Autunumista e Nnipinnintista Siciliana]], nnû [[Elizzioni riggiunali 'n Sicilia di lu 1955|1955]] cu lu [[Partitu Cumunista Italianu]], veni numinatu Assissuri Riggiunali Pubbrìca Istruzzioni (7° guvernu), e nnû [[Elizzioni riggiunali 'n Sicilia di lu 1959|1959]] d'unni veni numinatu Assissuri Riggiunali Bilanciu, Finanzi, Dimaniu (12° guvernu) e Assissuri Riggiunali Finanzi (13°-14°-15° guvernu)<ref>[http://www.ars.sicilia.it/deputati/scheda.jsp?idDeputato=178 Prufilu diputatu Paolo D'Antoni (ARS)]</ref>.
== Noti ==
<references/>
{{Box successione
|carica = [[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]] <br>'''(facenti funzioni)'''
|periodo = 6 di austu [[1946]] - 31 di uttùviru [[1946]]
|precedente = [[Iginio Coffari]]
|successivo = [[Giovanni Selvaggi]]
}}
[[Catigurìa:Puliticanti siciliani]]
[[Catigurìa:Àutu cummissariu pâ Sicilia]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1895|D'Antoni, Paolo]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1982|D'Antoni, Paolo]]
435op82udtiyotav6abnss8y5t885v6
Giovanni Selvaggi
0
62567
761933
715009
2024-12-23T02:30:09Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1889 + Catigurìa:Muruti ntô 1954
761933
wikitext
text/x-wiki
{{Càrica pùbbrica
|Nomu = Giovanni Selvaggi
|Mmàgini =
|càrica = <small>[[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]]</small>
|mannatuniziu = 1° di nuvèmmiru [[1946]]
|mannatufini = 30 di maiu [[1947]]
|pridicissuri = [[Paolo D'Antoni]]
|succissuri = [[Giuseppe Alessi]] <small>'''(Prisirenti dâ Riggiuni Siciliana)'''
|partitu = [[Partitu Ripubbricanu Italianu|PRI]]
}}
'''Giovanni Selvaggi''' ([[Vizzini]], [[1889]] – [[Roma]], [[1954]]) hà statu nu puliticu talianu e àutu cummissariu pâ [[Sicilia]].
== Biografìa ==
Avvucatu, antifascista, espunenti di lu [[Partitu Ripubbricanu Italianu]].
Nnû nuvèmmiru [[1946]] vinni numinatu da lu [[Guvernu De Gasperi II|II guvernu De Gasperi]] a sustituiri [[Salvatore Aldisio]] a la càrica di àutu cummissariu pâ Sicilia<ref>[http://storia.camera.it/deputato/giovanni-selvaggi/governi#nav Giovanni Selvaggi Camira dî diputati - Purali Stòrico]</ref>, dopu l'interim ri [[Paolo D'Antoni]], ca turnau a ricupriri la càrica di vici àutu cummissariu.
Nnô [[1947]] fici istituiri l'[[Enti Sicilianu di Elittricitati]]. Fu Prisirenti di l'Òrdini di l'Avvucati e giudici di l' [[Àuta corti pâ Riggiuni Siciliana]].
== Noti ==
<references/>
{{Box successione
|carica = [[Àutu cummissariatu pâ Sicilia|Àutu cummissariu pâ Sicilia]]
|periodo = 1° di nuvèmmiru [[1946]] - 30 di maiu [[1947]]
|precedente = [[Paolo D'Antoni]]
|successivo = [[Giuseppe Alessi]] <br><small>'''(Prisirenti dâ Riggiuni Siciliana)'''
}}
[[Catigurìa:Puliticanti siciliani]]
[[Catigurìa:Àutu cummissariu pâ Sicilia]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1889|Selvaggi, Giovanni]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1954|Selvaggi, Giovanni]]
0vj59u633srr6ukpjvqpf4nx8bwba7f
Utenti:Dostojewskij/Cuntribbuti
2
64273
761951
761727
2024-12-23T02:53:02Z
Dostojewskij
18849
23 dic 2024
761951
wikitext
text/x-wiki
{| align="center" border="0" cellpadding="5" cellspacing="2" style="border: 1px solid #A4FFA4; background-color: #F3FFF3; border-left: 5px solid #66FF66"
|-
|
* Utenti: Dostojewskij [[File:Flag of Sicily.svg|18px]]
* User ID: 18,849
* Registration date: 2014-09-14 05:31
|}
[[File:Idioma siciliano.PNG|thumb|]]
{| class="wikitable"
|-
! Date !! Live edits !! <small>Deleted edits</small> !! Total edits !! Main !! Pages edited (total)
|-
| 24 dic 2014 || 1 || 0 || 1 || 1 || 1
|-
| 20 fri 2021 || 9 || 0 || 9 || 6 || 8
|-
| 1 mar 2021 || 10 || 0 || 10 || 7 || 9
|-
| 3 mar 2021 || 88 || 0 || 88 || 69 || 76
|-
| 6 mar 2021 || '''100''' || 0 || '''100''' || 79 || 86
|-
| 8 mar 2021 || 117 || 0 || 117 || 93 || '''100'''
|-
| 26 dic 2022 || 138 || 0 || 138 || '''106''' || 117
|-
| 5 jin 2023 || '''420''' || 0 || '''420''' || '''310''' || '''377'''
|-
| 11 mar 2023 || 455 || 0 || 455 || 332 || '''404'''
|-
| 25 mar 2023 || 460 || 0 || 460 || 335 || 408
|-
| 14 apr 2023 || 491 || 0 || 491 || 359 || 436
|-
| 21 apr 2023 || '''509''' || 0 || '''509''' || 371 || 452
|-
| 23 apr 2023 || 518 || 0 || 518 || 377 || 460
|-
| 23 maiu 2023 || 550 || 0 || 550 || '''400''' || 488
|-
| 27 giugn 2023 || 567 || 0 || 567 || 412 || '''503'''
|-
| 8 sit 2023 || 584 || 0 || 584 || 426 || 515
|-
| 13 sit 2023 || '''614''' || 0 || '''614''' || <span style="color:#0000FF">444</span> || 539
|-
| 20 sit 2023 || 632 || 0 || 632 || 457 || 556
|-
| 26 sit 2023 || 681 || 0 || 681 || '''500''' || '''601'''
|-
| 1 utt 2023 || '''702''' || 0 || '''702''' || 515 || 621
|-
| 5 utt 2023 || <span style="color:#0000FF">777</span> || 0 || <span style="color:#0000FF">777</span> || 584 || 690
|-
! Date !! Live edits !! <small>Deleted edits</small> !! Total edits !! Main !! Pages edited (total)
|-
| 5 utt 2023 || 789 || 0 || 789 || 595 || '''701'''
|-
| 6 utt 2023 || '''800''' || 0 || '''800''' || '''605''' || 710
|-
| 10 utt 2023 || <span style="color:#0000FF">888</span> || 0 || <span style="color:#0000FF">888</span> || 687 || 789
|-
| 16 utt 2023 || '''910''' || 0 || '''910''' || '''704''' || '''809'''
|-
| 23 nuv 2023 || '''1.013''' || '''1''' || '''1.014''' || 799 || '''908'''
|-
| 26 nuv 2023 || 1.020 || 1 || 1.021 || '''803''' || 914
|-
| 15 jin 2024 || 1.031 || '''3''' || 1.034 || 809 || 925
|-
| 29 mar 2024 || '''1.100''' || 3 || '''1.103''' || 864 || 984
|-
| 29 mar 2024 || 1.108 || 3 || <span style="color:#0000FF">1.111</span> || 868 || 989
|-
| 30 mar 2024 || <span style="color:#0000FF">1.111</span> || 3 || 1.114 || 870 || 991
|-
| 7 apr 2024 || 1.124 || 3 || 1.127 || 881 || '''1.003'''
|-
| 7 apr 2024 || 1.132 || 3 || 1.135 || <span style="color:#0000FF">888</span> || 1.009
|-
| 8 apr 2024 || 1.150 || 3 || 1.153 || '''903''' || 1.023
|-
| 6 maiu 2024 || 1.197 || 3 || '''1.200''' || 937 || 1.059
|-
| 10 maiu 2024 || '''1.200''' || 3 || 1.203 || 939 || 1.061
|-
| 5 aus 2024 || 1.256 || 3 || 1.259 || 990 || '''1.106'''
|-
| 7 aus 2024 || 1.270 || 3 || 1.273 || '''1.003''' || 1.118
|-
| 15 sit 2024 || '''1.300''' || 3 || '''1.303''' || 1.028 || 1.144
|-
| 5 dic 2024 || '''1.414''' || '''9''' || '''1.423''' || '''1.122''' || '''1.244'''
|-
| 23 dic 2024 || 1.487 || 9 || 1.496 || 1.180 || '''1.311'''
|-
| || || || || ||
|-
! Date !! Live edits !! <small>Deleted edits</small> !! Total edits !! Main !! Pages edited (total)
|-
| || || || || ||
|-
|}
== Year counts ==
{| class="wikitable"
|-
! Year !! Live edits !! Deleted edits !! Total edits !! Namespace Main
|-
| 2014 || 1 || 0 || 1 || 1
|-
| 2015 || 1 || 0 || 1 || 0
|-
| 2016 || 0 || 0 || 0 || 0
|-
| 2017 || 1 || 0 || 1 || 0
|-
| 2018 || 1 || 0 || 1 || 1
|-
| 2019 || 1 || 0 || 1 || 1
|-
| 2020 || 3 || 0 || 3 || 2
|-
| 2021 || 108 || 1 || 109 || 87
|-style='background:#DDAA77'
| 2022 || 281 || 1 || 282 || 201
|-style='background:#FFEE77'
| 2023 || '''629''' || 4 || '''633''' || '''512'''
|-style='background:#C0C0C0'
| 2024<br/><small><small>(23.12.2024)</small></small> || 461 || 3 || 464 || 375
|-
|}
* [https://xtools.wmflabs.org/ec/scn.wikipedia.org/Dostojewskij xtools.wmflabs]
* [https://scn.wikiscan.org/?menu=userstats&user=Dostojewskij scn.wikiscan]
<div style="border: 3px solid green; margin: 2px; background-color: white;"><div style="margin: 10px;">
* [[File:Wikidata-logo.svg|20px]] [[wikidata:User:Dostojewskij/Contributions]]
* [[File:Commons-logo.svg|20px]] [[commons:User:Dostojewskij/Contributions]]
</div></div>
== Catigurìa ==
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1951]] (23:14, 1 mar '''2021''')
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1983]] (23:19, 1 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1982]] (22:05, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1926]] (22:38, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1938]] (22:40, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1953]] (22:44, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1945]] (22:46, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1971]] (22:48, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1958]] (22:50, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1937]] (22:52, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1929]] (22:54, 3 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1969]] (15:15, 6 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1985]] (01:28, 8 mar 2021)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1993]] (21:11, 26 dic '''2022''')
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1962]] (21:23, 26 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1959]] (21:26, 26 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1991]] (21:32, 26 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1994]] (21:36, 26 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1984]] (21:41, 26 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1972]] (22:30, 26 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1952]] (22:11, 27 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1968]] (22:15, 27 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1924]] (22:18, 27 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1954]] (02:04, 28 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1980]] (02:07, 28 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1979]] (02:11, 28 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1975]] (23:37, 28 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1973]] (01:39, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1965]] (01:45, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2009]] (01:48, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2004]] (01:51, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2014]] (01:53, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1996]] (01:58, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1967]] (02:01, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1946]] (02:03, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1933]] (02:05, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1928]] (02:07, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1947]] (02:12, 29 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1948]] (23:17, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1970]] (23:22, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1942]] (23:27, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1976]] (23:42, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1955]] (23:47, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1892]] (23:53, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2015]] (23:59, 30 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1895]] (00:17, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1986]] (00:21, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1987]] (00:25, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1992]] (00:27, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2017]] (00:31, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1934]] (00:36, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1960]] (00:39, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1940]] (00:41, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1949]] (00:44, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1964]] (00:53, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1988]] (00:55, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1997]] (00:58, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1978]] (01:00, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1931]] (01:10, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2012]] (01:11, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1963]] (01:22, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1943]] (02:15, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1930]] (02:18, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2006]] (02:19, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1944]] (02:25, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1889]] (02:29, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1977]] (02:30, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1935]] (02:32, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1923]] (02:34, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1925]] (02:36, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2019]] (02:37, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1927]] (02:40, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1977]] (02:45, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1982]] (02:52, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1890]] (02:54, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1965]] (02:55, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1966]] (03:01, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1901]] (03:05, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1974]] (03:07, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1992]] (03:13, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1950]] (03:14, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2000]] (03:17, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2020]] (03:20, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1939]] (03:22, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2003]] (03:25, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1936]] (03:28, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1996]] (03:34, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1994]] (03:38, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1920]] (03:43, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1932]] (03:49, 31 dic 2022)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1921]] (00:40, 2 jin '''2023''')
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1995]] (00:41, 2 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1915]] (00:46, 2 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1905]] (00:51, 2 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1990]] (00:51, 2 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1990]] (04:31, 5 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1945]] (05:36, 5 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1909]] (03:39, 8 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2016]] (22:26, 10 jin 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1896]] (22:09, 28 fri 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1903]] (00:52, 11 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1979]] (00:52, 11 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1989]] (00:56, 11 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1968]] (01:40, 11 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1919]] (01:49, 11 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2007]] (23:36, 25 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1906]] (23:13, 27 mar 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1995]] (04:25, 14 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1957]] (04:30, 14 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1956]] (04:39, 14 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2008]] (04:44, 14 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1914]] (02:05, 21 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1984]] (02:06, 21 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1911]] (02:10, 21 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1985]] (02:11, 21 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2022]] (02:16, 21 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1902]] (05:05, 23 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1976]] (05:08, 23 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1913]] (02:03, 24 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1960]] (02:10, 24 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1980]] (02:12, 24 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1918]] (02:16, 24 apr 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1941]] (00:55, 1 maiu 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2001]] (01:52, 23 maiu 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2023]] (21:42, 12 giu 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1917]] (00:46, 27 giugn 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1963]] (00:46, 27 giugn 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1959]] (23:11, 8 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1916]] (23:51, 11 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1978]] (23:52, 11 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1972]] (00:01, 12 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1912]] (23:36, 12 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1954]] (23:36, 12 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1967]] (22:55, 13 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1910]] (22:58, 13 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1932]] (22:59, 13 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2002]] (23:12, 13 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1908]] (22:11, 20 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1966]] (22:12, 20 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1973]] (23:06, 20 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1975]] (23:12, 20 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2005]] (23:23, 21 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1907]] (02:07, 23 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1998]] (23:25, 26 sit 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 2000]] (02:10, 1 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1904]] (02:14, 1 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1989]] (02:16, 1 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1986]] (02:22, 1 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1999]] (02:25, 1 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1999]] (01:35, 2 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2010]] (22:35, 3 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2011]] (22:47, 3 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2018]] (01:19, 6 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2021]] (23:40, 9 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1993]] (00:37, 10 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 2015]] (23:44, 15 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1997]] (23:52, 15 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1998]] (23:58, 15 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1991]] (00:02, 16 utt 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1971]] (21:53, 22 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1894]] (21:57, 22 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1981]] (22:04, 22 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1983]] (22:09, 22 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1900]] (22:12, 22 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1893]] (22:16, 22 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1899]] (01:13, 23 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1987]] (01:53, 26 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1988]] (01:56, 26 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1898]] (02:11, 26 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1970]] (02:13, 26 nuv 2023)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1876]] (02:07, 15 jin '''2024''')
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1957]] (22:54, 27 jin 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1948]] (22:58, 27 jin 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1882]] (01:49, 2 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1941]] (01:51, 2 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1872]] (01:54, 2 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1879]] (01:44, 20 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1955]] (01:45, 20 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1888]] (17:56, 29 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1887]] (18:48, 29 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1969]] (18:51, 29 mar 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1881]] (01:59, 7 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1891]] (04:33, 7 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1964]] (03:48, 8 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1874]] (03:51, 8 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1950]] (03:55, 8 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1961]] (03:58, 8 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1875]] (04:03, 8 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1878]] (04:06, 8 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1962]] (23:57, 15 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1821]] (02:38, 16 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1867]] (02:39, 16 apr 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1884]] (03:07, 10 maiu 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1940]] (03:53, 20 maiu 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1883]] (18:30, 5 aus 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1953]] (03:11, 7 aus 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1942]] (03:12, 7 aus 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 2024]] (01:30, 15 sit 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1862]] (02:06, 15 sit 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1933]] (02:07, 15 sit 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1958]] (02:15, 15 sit 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1956]] (00:17, 30 sit 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1869]] (23:21, 3 utt 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1915]] (23:41, 7 utt 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1946]] (01:36, 15 utt 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1885]] (00:51, 3 nuv 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1951]] (00:34, 5 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1952]] (01:03, 5 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1873]] (01:05, 5 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1847]] (02:53, 7 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1931]] (02:53, 7 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1886]] (00:37, 15 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1856]] (02:46, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1943]] (02:47, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1944]] (02:58, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1871]] (03:12, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1863]] (03:25, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1947]] (03:26, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1867]] (03:41, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Muruti ntô 1949]] (03:44, 23 dic 2024)
# 🖫 [[:Catigurìa:Nasciuti ntô 1870]] (03:48, 23 dic 2024)
[[de:Benutzer:Dostojewskij/Bearbeitungen]]
[[ca:Usuari:Dostojewskij/Contribucions]]
[[ru:Участник:Dostojewskij/Мои правки]]
[[oc:Utilizaire:Dostojewskij/Contribucions]]
[[pl:Wikipedysta:Dostojewskij/Wkład]]
[[nl:Gebruiker:Dostojewskij/Gebruikersbijdragen]]
[[fr:Utilisateur:Dostojewskij/Contributions]]
[[pt:Usuário(a):Dostojewskij/Contribuições]]
[[en:User:Dostojewskij/Contributions]]
[[es:Usuario:Dostojewskij/Contribuciones]]
[[uk:Користувач:Dostojewskij/Внесок]]
[[no:Bruker:Dostojewskij/Bidrag]]
[[sv:Användare:Dostojewskij/Bidrag]]
[[cs:Wikipedista:Dostojewskij/Příspěvky]]
[[ht:Itilizatè:Dostojewskij/Kontribisyon]]
[[zh-min-nan:Iōng-chiá:Dostojewskij/Kòng-hiàn]]
[[bg:Потребител:Dostojewskij/Приноси]]
[[wuu:User:Dostojewskij/我个贡献]]
[[lv:Dalībnieks:Dostojewskij/Devums]]
[[tr:Kullanıcı:Dostojewskij/Katkılarım]]
[[ro:Utilizator:Dostojewskij/Contribuții]]
[[mai:प्रयोगकर्ता:Dostojewskij/योगदान]]
[[da:Bruger:Dostojewskij/Bidrag]]
[[crh:Qullanıcı:Dostojewskij/İsseler]]
[[id:Pengguna:Dostojewskij/Kontribusi]]
[[mk:Корисник:Dostojewskij/Придонеси]]
[[ky:Колдонуучу:Dostojewskij/Салымдарым]]
[[lmo:Utent:Dostojewskij/Contribuzzion]]
[[mg:Mpikambana:Dostojewskij/Fandraisan'anjara]]
[[ko:사용자:Dostojewskij/기여]]
[[it:Utente:Dostojewskij/Contributi]]
[[zh:User:Dostojewskij/贡献]]
[[be:Удзельнік:Dostojewskij/Уклад]]
[[ja:利用者:Dostojewskij/投稿記録]]
[[kk:Қатысушы:Dostojewskij/Үлесім]]
[[uz:Foydalanuvchi:Dostojewskij/Hissam]]
[[ms:Pengguna:Dostojewskij/Sumbangan]]
[[ceb:Gumagamit:Dostojewskij/Mga tampo]]
[[la:Usor:Dostojewskij/Conlationes]]
[[fi:Käyttäjä:Dostojewskij/Muokkaukset]]
[[sk:Redaktor:Dostojewskij/Príspevky]]
[[nn:Brukar:Dostojewskij/Bidrag]]
[[fa:کاربر:Dostojewskij/مشارکتها]]
[[vi:Thành viên:Dostojewskij/Đóng góp]]
[[ml:ഉപയോക്താവ്:Dostojewskij/സംഭാവനകൾ]]
[[ne:प्रयोगकर्ता:Dostojewskij/मेरो योगदानहरू]]
[[mn:Хэрэглэгч:Dostojewskij/Хэрэглэгчийн хувь нэмэр]]
[[az:İstifadəçi:Dostojewskij/Töhfələrim]]
[[cv:Хутшăнакан:Dostojewskij/Хывнӑ тӳпе]]
[[et:Kasutaja:Dostojewskij/Kaastöö]]
[[tl:Tagagamit:Dostojewskij/Mga ambag ko]]
[[simple:User:Dostojewskij/My changes]]
[[mr:सदस्य:Dostojewskij/माझे योगदान]]
[[hi:सदस्य:Dostojewskij/योगदान]]
[[af:Gebruiker:Dostojewskij/Bydraes]]
[[pa:ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Dostojewskij/ਯੋਗਦਾਨ]]
[[sl:Uporabnik:Dostojewskij/Prispevki]]
[[hr:Suradnik:Dostojewskij/Doprinosi]]
[[sh:Korisnik:Dostojewskij/Doprinos]]
[[sco:Uiser:Dostojewskij/Contreibutions]]
[[dty:प्रयोगकर्ता:Dostojewskij/मेरो योगदानहरू]]
[[sah:Кыттааччы:Dostojewskij/Суруйуу тиһилигэ]]
[[gl:Usuario:Dostojewskij/Contribucións]]
[[eu:Lankide:Dostojewskij/Nire ekarpenak]]
[[se:Geavaheaddji:Dostojewskij/Mu rievdadusat]]
[[eo:Uzanto:Dostojewskij/Kontribuoj]]
[[kaa:Paydalanıwshı:Dostojewskij/Úlesim]]
[[tg:Корбар:Dostojewskij/Ҳисса]]
[[el:Χρήστης:Dostojewskij/Η συνεισφορά μου]]
[[ka:მომხმარებელი:Dostojewskij/წვლილი]]
[[bn:ব্যবহারকারী:Dostojewskij/অবদান]]
[[sr:Корисник:Dostojewskij/Доприноси]]
[[hy:Մասնակից:Dostojewskij/Ներդրում]]
[[bar:Nutza:Dostojewskij/Mei Gschriebnas]]
[[lt:Naudotojas:Dostojewskij/Mano indėlis]]
[[ln:Utilisateur:Dostojewskij/Nkásá nakomí]]
[[mhr:Пайдаланыше:Dostojewskij/Мыйын надырем]]
[[kw:Devnydhyer:Dostojewskij/Kevrohow]]
[[ta:பயனர்:Dostojewskij/பங்களிப்புக்கள்]]
[[kn:ಸದಸ್ಯ:Dostojewskij/ನನ್ನ ಕಾಣಿಕೆಗಳು]]
[[pam:User:Dostojewskij/Deng ambag]]
[[olo:Käyttäi:Dostojewskij/Kohendukset]]
[[te:వాడుకరి:Dostojewskij/నా మార్పులు]]
[[pdc:Yuuser:Dostojewskij/Mei Ardickele]]
c1kbqvd4cdni3t996nj4441pkbnvuh0
Edgar de Wahl
0
65579
761943
758210
2024-12-23T02:40:18Z
Dostojewskij
18849
+ Catigurìa:Nasciuti ntô 1867 + Catigurìa:Muruti ntô 1948
761943
wikitext
text/x-wiki
{{Biugrafìa
|Nomu = Edgar de
|Cugnomu = Wahl
|Gèniri = M
|LocuNàscita = Ol'viopol'
|JornuMisiNàscita = 23 agustu
|AnnuNàscita = 1867
|LocuMorti = Tallin
|JornuMisiMorti = 9 marzu
|AnnuMorti = 1948
|Attività = linguista
|AttivitàAutri =
|Nazziunalità = èstuni
|DoppuNazziunalità = {{sp}}e criaturi dâ lingua ausiliaria ntirnazziunali [[interlingue]]
|Mmàggini = Edgar von Wahl (cropped).jpg
|GrannizzaMmàggini = 197
}}
Studiau a [[San Pietruburgu|Santu Petruburgu]] e cumplitau u sirbizzu militari vuluntariu nta l'Esèrcitu Mpiriali Russu. Ntô [[1894]] traslucau a Tallin, unni stetti pi quasi tuttu u restu dâ so vita. Travagghiau comu prufissuri nta vari istituzzioni dâ capitali èstuni muderna. Prima e ntô mentri dâ [[prima guerra munniali|Prima Guerra Munniali]], appi puru a càrrica di cunzigghieri cumunali di Tallinn.
S'uccupava dâ linguìstica a passatempu, nun a studiava e nun fici travagghi prufissiunali comu linguista. U sô ntressu pî lingui, e 'n particulari pî lingui artificiali, nascìu già quannu studiava a Santu Petruburgu. Accuminzau comu sustinituri dû [[Volapük]] e appoi si ntirissau ô [[esperantu|spirantu]], tantu ca divintau unu dî primi spirantisti. Cu tuttu chistu, nta l'ùrtima dicina d'anni dû [[sèculu XIX]], accuminzau a risciduta di na lingua ntirnazziunali idiali nova, ca purtau, ntô [[1922]], ô ntruducimentu di na lingua chiamata [[Occidental]] e, 'n particulari, â pubblicazzioni dâ rivista ''Kosmoglott'', ca avìa u scopu di prumòviri a lingua.
Rinunziau â pussibbilità di spustàrisi 'n [[Girmania]] ntô [[1939]], arristau 'n [[Estonia]] e fu purtatu ô spitali psichiàtricu di Seewald ntô mentri di l'uccupazzioni tidisca. Ntô [[1945]], mentri ca era ô spitali psichiàtricu, fujìu pi picca dâ dipurtazzioni e murìu ḍḍà ntô [[1948]].
Ntô [[1949]], a lingua ca criau fu chiamata [[Interlingue]], e cu stu nomu è canusciuta ancora oji.
== Biografìa ==
=== Ascendenza ===
[[File:WahlWappen.jpg|thumb|Stemma dâ famigghia Wahl.]]
Edgar von Wahl era nu membru dâ linia Päinurme dâ famigghia nòbbili Wahl. Lu bisnannu di Edgar von Wahl fu Carlu Gustav von Wahl, ca acquisìu li manieri Pajusi, Tapiku e Kavastu e fu puru pruprietariu dû Casteḍḍu di Kaave pi nu pocu di tempu. Carl Gustav von Wahl appi nu tutali di 14 figghi di dui matrimoni, di cui discinneru vari linii di Wahl. Di chisti, lu nannu di Edgar von Wahl, Alexei von Wahl, nu funzionariu civili ca accattàu lu palazzu di Päinurme ntô 1837, misi li basi pâ linia di Päinurme. Inoltri, era n'affittuariu ntô Casteḍḍu di Taevere, unni nascìu lu patri di Edgar, Oskar von Wahl.
=== Nfanzia e giuvintù ===
Edgar Alexis Robert von Wahl nascìu lu 23 austu 1867 di Oskar von Wahl e Lydia Amalie Marie (spuritati ntô 1866 a Tallinn), ntâ chiḍḍa ca ora è Pervomaisk, l'Oblast di Mykolaiv, nta l'[[Ucraina]] (allura ntâ Guvirnatu di Kherson, 'Mperu Russu). La famigghia Wahl s'avìa trasfirutu nta l’Ucraina doppu ca sò patri, nu ncigneri ferruviariu, accuminciò a travagghiari ntâ ferruvìa Odesa-Balta-Kremenchuk-Kharkov ntô 1866. Ntô 1869, la famigghia Wahl si trasfirìu a Kremenchuk, unni nascìu lu frati di Wahl, Arthur Johann Oskar, ntô 1870. Doppu, la famigghia si trasfirìu a Tallinn, unni nasceru li dui soru di Wahl: Lydia Jenny Cornelia ntô 1871 e Harriet Marie Jenny ntô 1873. La famìgghia poi si trasfirìu a [[San Pietruburgu]] unni nascìu la terza soru Jenny Theophile ntô 1877.
Wahl criscìu a San Pietruburgu. Accuminciò a studiari ntô 3° Gimnasiu di San Pietruburgu, si laureò ntô 1886. Poi studiàu ntâ Facultà di Fìsica e Matimàtica di l'Università di San Pietruburgu e architittura e pittura a l'Accademia di l'Arti di San Pietruburgu. Mentri era all'università, Wahl trasìu ntâ corporazzioni tidisca baltica Nevania ca opirava a San Petruburgu, unni travagghiò comu tisorieri ntô termini autunnali dô 1891. Si laureò ntô 1891 e ntô 1893 ricivìu nu diploma comu prufissuri di disegnu ntâ l'Elementari Scola di l'Accadèmia di l'Arti. Travagghiàu pi na picca comu prufissuri sustitutu a San Petruburgu nna l'autunnu dô 1891, prima di trasiri ntâ marina.
Duranti la sò carusanza, Wahl 'mparau assài lingui; addivintàu fluentimenti lu [[tidiscu]], lu [[russu]], l'[[Estonia|estoni]] e lu [[francisi]]. Ntâ scola media studiàu lu [[latinu]] e lu [[grecu anticu]] e lu [[spagnolu]] nna l'università. Oltri a chisti, pi tutta la sò vita fu capaci di farisi capiri nta àutri novi lingui. Appi già di picciottu n'intiressi pi criari lingui:
:''Puru ntâ me giuvintù, appi l'idèa di custruiri na lingua. Chinu di storii di Cooper, Gustave Aimard ecc., jucava l'indiani miricani cchî me amici e pinsài a nu gergu quasi-indianu spiciali pî nostri joca. Era fattu di palori indiani pigghiati di stòrii e cumplitatu cu àutri palori nicissari pigghiati di diversi àutri lingui. Avìa na grammàtica cumposta dû grecu anticu e l'estoni ammiscatu. Sta lingua non fu mai usata picchì li me amici rifiutaru di 'mpararla.''
=== Serviziu militari ===
[[File:Edgar von Wahl 1914. aastal Vene mereväe ohvitserimundris.jpg|197px|right|thumb|Wahl cu na divisa dâ marina russa ntô 1914.]]
Ntô 1892, Wahl si prisintò comu vuluntàriu pi fari lu sirvizziu ntâ marina russa. Duranti lu sò sirvizziu, viaggiàu assài, visitannu l'ìsuli dî Caraibi e li Stati Uniti tra l'àutri posti. Ntô princìpiu dû 1894, ricivìu lu rangu di Michman (russu: мичман) e si ritiràu sùbbutu doppu. Ntâ l'istati dô 1904, Wahl fu chiamatu n'àutra vota ô sirvizziu attivu. Sirvìu ntâ flotta baltica nzinu a uttùviru 1905, puru si non participàu ê battagghi dâ guerra russu-giappunisi.
Secunnu li mimòrii di l'artista estunicu Olev Mikiver, ca canuscìa Wahl quannu era giòvini, Wahl era assài orgogliusu dâ sò uniformi di ufficiali di l'èbbica zarista e certi voti la purtava puru dicenni doppu:
:''E. von Wahl, pi casu, era giòvini ufficiali dâ marina dû zar e, secunnu li sò palori, abbattìu na ribbellioni di marinara a Sveaborg, lu portu militari di Helsinki o la furtificazzioni marina, ora chiamata Suomenlinna, ntô 1905 o ntô 1906. Avìa a cunsidirari stu tempu sacru, pirchì dicenni doppu, pi esempiu, ê nozzi di me soru, cumparìu cu n'uniformi zarista.'' - Li mimòrii di Olev Mikiver, pubbricati ntô 1993.
Tuttavia, è ‘mprubàbbili ca Wahl participò â suppressioni dâ ribbellioni di Sveaborg, avennu già statu libbiratu dû sirvizziu allura. È possìbbili ca fu chiamatu ô sirvizziu attivu duranti la [[Prima guerra munniali|Prima Guerra Munniali]].
Duranti lu sò sirvizziu ntâ marina, Wahl ricivìu lu secunnu e lu terzu rangu di l'Ordini di San Stanislav e lu terzu rangu di l'Ordini di Santa Anna. Doppu aviri acquisitu a cittadinanza estonia â fini dû 1920 Wahl fu arrigistratu puru dû 1921 comu ufficiali di riserva dâ Ripubblica di l’Estonia.
=== Tallinn 1894-1917 ===
[[File:Tallinn, Tallinna Reaalkool, AM N05962.jpg|thumb|La casa di l'ex Scola Supiriuri di Scienzi di San Petru unni Wahl travagghiò comu prufissuri pi tanti anni.]]
Ntô 1894, Wahl si trasfirìu a Tallinn, unni passàu la maggiuranza dû restu dâ sò vita. Ntâ ḍḍu autunnu, accuminciò a travagghiari comu prufissuri di matimàtica e fìsica ntâ Scola Secunnària di Scienzi di San Petru (ora Scola Secunnària di Scienzi di Tallinn). Cchiù avanti 'nsignàu lu disegnu ntâ scola dê picciotte gestita dâ barunissa Elisabetta von der Howen, ntâ Scola Anseatica, a Tallinn e ntâ Scola Cattidrali di Tallinn. Lu sò 'nsignamentu fu 'ntirruttu sulu dû sò sirvizziu militari.
Lu stili di nzignamentu di Wahl fu discrittu ntê mimòrii dû succissivu ministru di l'istruzzioni estonia Aleksander Veiderma, ca iddu stissu studiau ntâ Scola supiriuri di scienza di San Petru dô 1906 ô 1909:
:''La matimàtica e la fìsica foru nzignati macari di Edgar von Wahl, n'ex ufficiali navali ca avìa sempri quarchi cummentu accattivanti supra n'eventu o na pirsuna. Iḍḍu era assài disordinatu quannu facìa spirimenti fìsici: l'utensili o lu vitru spissu si rumpevunu. Lu sò atteggiamentu versu li studenti era sìmprici, cosa ca è cunfirmata puru dû pseudònimu Sass.'' - Mimòrii di Alissandru Veiderma.
Ntô canciu di sèculu, Wahl accuminciàu mi pubbrica artìculi supra la linguìstica ntê pubbricazziuni spicializzati, ortri ca mi scrivi ntâ vari giurnali e rivisti di Tallinn. Dô 1898, Wahl era nu membru dâ Sucitati dâ Littiratura Estonia ('n tidiscu: ''Ehstländische Literärische Gesellschaft''), n'associazzioni in lingua tidisca ca organizzava regularmenti prisintazzioni di parti e pî sò membri. Sutta lu pseudonimu Julian Prorók, pubbricau nu libbrettu ''Ketzereien: Keimzellen einer Philosophie'' (Eresii: Gameti di na Filosufìa) ntô 1906 supra la sò visioni dî sviluppi glubbali.
Wahl trasìu puru ntâ pulìtica prima dû scòppiu dâ Prima Guerra Munniali. Ntô 1913, fu eliggiutu ntô cunsigghiu cumunali di Tallinn e addivintò membru dû cumitatu dû cunsigghiu pâ prutizzioni dî monumenti di l'edifici antichi. Nustanti la sò pusizzioni di prufissuri, Wahl non affruntàu li prubblemi di l'istruzzioni ntô cunsigghiu cumunali. Iḍḍu participava attivamenti ê riunioni dû cunsigghiu, ma parrava picca.
Doppu l’iniziu dâ [[Prima guerra munniali|Prima Guerra Munniali]], li tideschi ca vivìanu nnô [[Mpiru russu|‘Mperu Russu]] foru suggetti a riprissioni, di cui Wahl nun scappò completamenti; lu Club Nobbili di Tallinn, di cui Wahl era membru, fu chiusu. Nta l'autunnu dô 1914, s'attruvau ô centru di na campagna di prupaganna pi canciari li topònimi tidischi. Comu cunsigghieri cumunali, participò ê discussioni supra lu rinominamentu dâ città di Tallinn, 'n seguitu â pruposta dû sinnacu Jaan Poska di scanciari lu sò nomu cu l'antica lingua russa Kolyvan (ntâ discussioni dâ materia, fu usatu lu nomu sbagghiatu Kalyvan). Wahl scuprìu ca li noma cchiù antichi dâ citati èranu Ledenets o Lindanisa. Iḍḍu era 'ntirissatu a quantu custava canciari lu nomi, ca si dissi ca fu accoltu cu "risati ginirali" ntô cunsigghiu. Li voti nicissari pi canciari lu nomu â fini foru raggiunti dô cunsigghiu, ma lu canciamentu stissu non appi locu.
Wahl fu eliggiutu ntô cunsigghiu cumunali tinutu appena prima dâ Rivuluzzioni di fivraru dô 1917. Ntô novu cunsigghiu, addivintàu membru dê cumitati dê vigili dû focu, di l'istruzzioni pùbbrica e di l'affari dê pegni dâ città e continuau comu membru dô cumitatu pâ prutizzioni di monumenti di custruzzioni antichi. Tuttavia, ntô agustu 1917, fu eletti nu novu cunsigghiu e l'attività pulìtichi di Wahl cessaru.
=== Vita nta l'Estonia ndipinnenti ===
Ntô fivraru 1918, ô tempu dâ Dichiarazzioni di 'nnipinnenza estonia, Wahl esprimìu lu disìu di trasiri ntâ milizzia vuluntària Omakaitse. Comu studenti ca scrissi li pirmissi di l'armi pî vuluntari: "Tra chiddi ca vulìanu purtari l'armi, mi ricuòrdu sulu unu: lu mè prufissuri di fìsica, von Wahl. Pensu ca mi lu ricuòrdu pi l'umore ca putìa aviri surtatu nta l'ànima di nu picciottu studenti quannu lu maestru ci dumanna n'arma."
Ntô 1919, la Scola Secunnària di Scienzi fu spartuta pâ lingua: la Scola Secunnària di Scienzi di Tallinn 'nzignava 'n lingua estonia e la Scola Secunnària di Scienzi di Tallinn 'nzignava 'n tidiscu. Wahl cuntinuò comu prufissuri nna chist'ùrtimu, unni nzignàu classi di matimàtica, fìsica, giugrafìa, cosmugrafìa e disegnu. Avìa na casa nna Eha Street, non luntanu dâ scola, unni li studenti spissu annavunu pi fari lu travàgghiu di seguitu. Avìa pruggittatu chista casa nta nu stili marinu e quinni fu chiamata "cabina" dê soi studenti. Ntra li sò studenti, Wahl era n'insignanti pupulari ca si didicàu assài a l'insignamentu dâ giugrafìa picchì avìa viaggiatu assài. Li studenti ristaru culpiti dû fattu ca Wahl era nu membru dû English Club, ca funziunava ntâ scola.
Wahl certi voti si scuntrava chê soi culleghi, esprimennu apertamenti lu so disgustu pi l'arti muderna, pi esempiu paragunannula ô cumunismu quannu era 'nvitatu a na mustra d'arti dô prufissuri d'arti dâ scola. Si ritiràu ntâ mità di l'anni vinti, ma cuntinuàu a 'nzignari a tempu parziali nzinu ô 1933. Poi pigghiàu li sò passatempi, suprattuttu li lingui custrujuti, ca avìanu addivintatu na passioni dî tempi di San Petruburgu. Inoltri, fu ridatturi dâ rivista Estländische Wochenschau dô 1929 ô 1930.
=== Duranti la secunna guerra munniali ===
A diffirenza dî sò parenti, Wahl non partìu pi èssiri ristabbilitu ntâ Girmania ntô 1939, dicidennu di ristari ntâ l'Estonia. Rapprisintava l'idìa idialista pan-europea e nun ci piacìa lu cuvernu nazziunalisucialista dâ Girmania, chiamannulu nu "statu tirmiti". Wahl putissi macari aviri scigghiutu di ristari pi evitari d'abbannunari lu so granni archiviu. Lu pirìculu di finiri nna na casa pî pinzioni in Girmania putìa puru jucari nu rolu: chistu avìa succidutu a assài sò canuscenzi. Wahl evitò n'àutra vota lu secunnu ristabbilimentu ntâ Girmania ca appi locu nta l'invernu e l'iniziu dâ primavìera dô 1941. Era di sicuru cunsapevoli di l'opportunità di partiri, pirchì quannu ci dumannaru li sò pruggetti di unu dî sò ex studenti, rispunnìu, senza dubbiu ca la sò dicisioni fu stari nta l'Estonia:
: ''Stu Hitler, stu pazzu, pruibisci la me lingua nta tutti li paisi ca cunquista. Stu tipu è pazzu!'' — Edgar von Wahl ntô nvernu dû 1941
Ntô primu annu di cuvernu suvièticu nta l'Estonia (1940-1941) Wahl arriniscìu a scappari di qualegghiè riprissioni, puru siddu certiduni dî sò parenti foru arristati. Doppu l'inizziu di l'occupazzioni tudisca di l'Estonia, fu suspittatu d'attivitati antistatali Wahl fu arristatu lu 12 austu 1943, pi littri mannati a Posen, â cugnata di sò mugghieri, ca foru pigghiati dî cinsuri a Königsberg ntô giugnettu di ḍḍu annu. Nti sti littri, avìa privistu lu scoppiu di na sullivazzioni ntâ Pulonia e cunzigghiatu la famigghia ca cci abbitava di jiri 'n Girmania:
: ''doppu la dissuluzzioni dû Bulscevismu, versu lu 1944, quannu li forzi tudiscu-alliati s'avvicìnanu dû nord â piriculusa Asia Minuri pi supprimiri la rivota àrabba, ma non prima, è assai prubbabbili ca ritirannu li truppi dî terri cunquistati dâ Girmania, li pulacchi circarà di accuminciari na rivolta (hannu già campi di armi sigreti), e poi l'odiu di longa durata pò trasfurmàrisi nta nu massacru assái spietatu ntê vecchi villaggi e palazzi pulacchi ca minazzanu li Balti. Pirciò ti vogghiu avvirtiri e a tutti l’àutri ca sunnu nnâ stissa situazzioni e ti chiedi di lassari Wartegau si è pussìbbili, o almenu qualegghiè menzu di fuga quannu scuppia la rivolta àrabba. Dispiegari lu Reich 'n tempu. Chiedu ca sta littra, ca vi scrissi ora, ntô lugliu 1943, fussi sarbata comu documentu e, si è pussìbbili, data a autri pi taliàrili.'' — Littra di Edgar von Wahl a Lieselotte Riesenkampff a Tallinn lu 18 lugliu 1943
Ntâ stissa littra, Wahl dissi ca prima avìa privistu l'attaccu a Pearl Harbor e lu succissivu scòppiu dâ guerra tra li Stati Uniti e lu Giappuni. Duranti l'interrogatoriu Wahl non nigàu chiḍḍu ca avìa scrivutu e ripitìu na para di l'accusazzioni ca avìa fattu, "cridennu fermamenti" ntâ virità dî sò privisioni. Fu tinutu pi nu pocu di tempu ntô "campu di travagghiu e istruzzioni" di Tallinn, ma la tistimunianza data duranti lu sò interrogatoriu fu cunsidirata strana dâ Sicherheitsdienst, e quinni Wahl fu mannatu pi èssiri esaminatu ntô spitali mintali di Seewald. Ccà ci diagnusticaru la diminzioni causata dû nvicchiamentu e fu lassatu ntô spitali di Seewald, ca lu sarbàu puru di na pussìbbili pena di morti. Wahl fu difinnutu di tanti parenti e amici ca affirmaru ca iḍḍu non era rispunzàbbili dî sò azzioni.
Duranti lu raid di bummardamenti ntô marzu 1944, la casa di Wahl, cumprisa la sò collizzioni d'archivi, fu distrutta, cosa ca ci fu nu granni shock. Tri anni doppu, nta na littra a l'uccidintalista finlannisi Armas Ramstedt, arricurdau ca chiddu ca avìa succidutu fu nu veru disastru, duranti lu quali si pirderu assai matiriali nun sustituìbbili e ùnici.
=== Ùrtimi anni e morti ===
Nnô agustu 1945, si virificò a dipurtazzioni dî tideschi dâ [[Estonia]] doppu a [[Secunna guerra munniali]] dî tideschi ca càmpanu ancora ‘n Estonia da parti dû NKVD suvièticu. Ntâ lista dî genti ca avìanu a èssiri deportati c’era lu nomi di Wahl. Ntô mumentu dâ depurtazzioni, comunque, era tra na duzzina di genti ca non foru deportati o ca non si putìanu ditirminari unni s'attruvàvanu. Puru si li mutivazzioni dâ fuga di Wahl non sunu canusciuti, nta certi casi lu capu dû task force ca fici la depurtazzioni pigghiau la dicisioni di non pigghiari li malati gravi o li disabbili, quinni la dicisioni putissi èssiri stata nfluenzata di l'opinioni dû pirsonali di l'uspidali . Quinni, fu la sò prisenza nna n'uspidali mintali ca sarbàu Wahl pâ secunna vota.
Duranti e doppu la guerra munniali, li sò culleghi furasteri avìunu assài picca nfurmazzioni supra la cunnizzioni e lu postu di Wahl; sulu ntâ primavìera dô 1946 Armas Ramstedt riniscìu a ripristinari lu cuntattu cu iḍḍu. Non è chiaru picchì lu pirsonàli di l'uspidali a Seewald pirmittìu chista currispunnenza; forsi ca putìssiru aviri arricanusciutu la sò didicazzioni â linguistica quannu supportaru la sò cumunicazzioni cû munnu esternu.
Wahl murìu lu 9 marzu 1948. Fu sippillutu lu 14 marzu 1948 ntô cimiteriu di Siselinna a Tallinn. Ntô 1996, li sò resti foru spustati ntô cimiteriu patrunali di Pajusi, lu cimiteriu dâ famigghia von Wahl.
== Occidental ==
=== Sfunnu ===
Li sforzi di Wahl pi criari na lingua nova e idiali pâ cumunicazzioni ntirnazziunali accuminciaru cu n'intiressi ginirali pê lingui artificiali ntô [[Mpiru russu|Mperu Russu]] â fini dô XIX e ô principiu dô XX sèculu. Iḍḍu s'intirissò pâ prima vota ô Volapük criatu di pocu ntô 1887 picchì lu cullegu di sò patri, [[Waldemar Rosenberger]], ci fici ntruduciri â lingua a San Pietruburgu. Addivintau n'attivu sustinituri di Volapük, arricivennu lu tìtulu di "Mastru di Volapük" e accuminciò a cumpilari nu lessicu marittimu a Volapük (puru si stu pruggettu non fu mai cumplitatu). Ntô princìpiu dû 1888, fu prisintatu a l'[[esperantu]] e ci passò.
Lu linguista estonu Paul Ariste scrissi ca Wahl addivintò subbitu nu sustinituri dû criaturi di l'esperantu, l'uttalmòlugu L. L. Zamenhof, e dû sò travagghiu doppu ca canuscìu Unua Libro, lu primu libbru di testu di l'esperantu (pubblicatu ntô 1887). Iḍḍu prestu nfruenzàu la prima grammàtica di l'esperantu e lu sò vucabbulariu.<ref>{{Cite web |title=ÖNB-ANNO - Kosmoglott (Serie A) |url=http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1946&page=19&size=45 |access-date=5 January 2019 |website=anno.onb.ac.at |language=Interlingue}}</ref> Wahl fu macari unu dî funnatura di Espero, la prima sucità esperantista russa funnata a San Pietruburgu ntô 1891, e addivintau nu currispunnenti dâ rivista La Esperantisto. Traducìu la narrativa russa 'n esperanto e cumpilàu nu dizziunariu esperanto-spagnolu.
Tuttavia, Wahl nun s'alliniau difinitivamenti a l'esperantu, accuminzannu la ricerca di na nova lingua artificiali:
: ''Avìa nu pirsunàggiu 'nquietu, sempri qualchi cosa di novu. Pi chistu trattu, quannu era cchiù nicu, era sempri cchiù inclinatu a sustiniri novi pruggetti pê lingui artificiali [...]'' - Paulu Aristi ntô 1967
Secunnu l'espirantista estuni Jaan Ojalo, Wahl si spustò di l'esperantu doppu ca li pruposti pi rifurmari la lingua (di cui Wahl era assài a favuri, avennu prupostu na para iḍḍu stissu)[47] foru rifiutati dâ maggiuranza di l'espirantisti ntô 1894. Nta lu puntu di vista di Ojalo, iddu cunzidirava macari l'esperantu comu na lingua "a priori" (urigginali, a diffirenza di li lingui cchiù naturalistichi, comu l'eurocloni) Cuncludìu ca la lingua ntirnazziunali idiali avissi a èssiri cchiù naturalìstica e cumprinsibbili puru pi chiḍḍi ca nun l'avìanu mparata. Wahl cunzidirava macàri l'esperantu troppu dimucràticu, ca minacciava a curtura occidintàli.
=== Criazzioni e ntruduzzioni ===
Wahl fici li primi passi pi criari na nova lingua ntâ l'urtimi anni dû XIX sèculu. Ntô 1896 e ntô 1897 pubbricau dui artìculi ntâ rivista di Hannover ''Linguist'', unni prisintau li sò idei Ntô stissu tempu, Waldemar Rosenberger, ca all'èbbica era prisidenti di l'Accadèmia Volapük, ntruducìu ê membri di l'accadèmia na nova lingua dâ sò stissa criazzioni, Idiom Neutral. A cuminciari dô 1906, Rosenberger pubblicò puru la rivista Progress, unni Wahl fici li sò pruposti pi riformi dâ lingua, ca Rosenberger aduttàu n'annu doppu ntô 1907. Nustanti la riforma, l'Idiom Neutral non appi pupularità. Cunticuramenti, sviluppau na nova lingua ausiliaria ntirnazziunali, basata supra li lingui rumanzi, chiamata ''Auli'', acrònimu pi ''Auxiliari Lingue International'' nta dda lingua (sicilianu: Lingua ausiliaria ntirnazziunali), ca addivintassi appoi la fasi ntirmedia di l'uccidintali. Wahl prisintò ''Auli'' ntô 1909 ntâ rivista ''Academia pro Interlingua – Discussiones''. Ntô 1911, furmulàu la règula dâ furmazzioni dî palori (canusciuta comu règula di De Wahl) ca furmàu la basi di l'Occidintali.
Lu sìmmulu di Occidental, ca raffigura na tilda circondata, fu ntruduttu prima dû 1934 e fu scigghiutu ntra diversi varianti pâ so simplicità e simmulismu.<ref name="pigal">Engelbert Pigal (1934). [https://www.scribd.com/doc/46800383/Cosmoglotta-January-1934 Li question del insigne de occidental] – ''Cosmoglotta'' (92), p. 7. (in Interlingue)</ref>
[[File:First issue of Cosmoglotta, 1922.jpg|197px|thumb|Primu nùmmuru dâ rivista ''Kosmoglott'' pubbricatu ntô frivaru 1922.]]
Ntô 1916, li appassiunati dâ lingua artificiali russa funnaru l'Associazziuni ''Kosmoglot'' a San Pietruburgu. Edgar von Wahl nun fu unu dî sò funnatura, ma poi s'agghiuncìu, accussì comu lu linguista estuni Jakob Linzbach. Wahl addivintò nu purtavoci dâ "scola naturalistica" di l'associazzioni; spianannu accussì la strata â criazzioni di l'Occidintali. Cu l'eventi rivuluzziunari dû 1917 e la partenza dî sò membri di San Pietruburgu, l'attività di l'associazzioni scumpareru, finìru completamenti ntô 1921, ma arripigghiànnusi n'àutra vota a Tallinn ntô stissu annu. L'attivitati di l'assuciazzioni foru ripigghiati di Wahl nzèmmula a Linzbach, e lu nomu di l'assuciazzioni fu canciatu 'n Kosmoglott. Li ligami foru mantinuti cu l'ex membri di l'associazzioni, ca operava nta diversi paisi europei. Wahl fu puru l'edituri dâ rivista Kosmoglott pubbricata di l'associazziuni dô 1922 ô 1926. Ntô sò primu nùmmuru, Wahl prisintò la lingua artificiali ca criàu, l'uccidintali. Dô 1923 ô 1928, prumuvìu puru la lingua ntâ serii ''Occidental, unic natural, vermen neutral e max facil e comprensibil lingue por International relationes''. Wahl pubblicò nu libbru ntô 1925 intitulatu ''Radicarium directiv del lingue International (Occidental)'' nta 8 lingui.
=== Diffusioni ===
[[File:OCCIDENTAL-Runde Mauer bei Wien 1927.jpg|197px|right|thumb|Occidintalisti a Vienna ntô 1927: da sinistra a dritta Hanns e Johann Robert Hörbiger, Engelbert Pigal e Edgar de Wahl.]]
Lu primu nùmmuru dâ rivista Kosmoglott cuntinìa na littra mannata â Liga dî Nazziuni lu 5 sittèmmiru 1921, ca raccumannava l'introduzzioni di na lingua pirfetta ca putìa èssiri facilmenti acquisita, non pi forza la lingua chianificata cchiù cumuni, pâ cumunicazzioni tra li pòpuli. Pî truvari na lingua adatta, si raccumannò di fari nu cuncursu e ca li cannidati fùssiru valutati di nu cumitatu di esperti cunvucatu dâ Lega dî Nazzioni. A proposta nun fu cunsidirata nnâ Lega dî Nazziuna.<ref name="kosmoglott">[https://ia600203.us.archive.org/1/items/Kosmoglott-Cosmoglotta_1922_n001_feb/Kosmoglott-Cosmoglotta_(1922)_n001_feb.pdf Kosmoglott e li Liga de Nationes] (in Interlingue, French)– Kosmoglott 1922 (1), pp. 3–5.</ref>
Nustanti chistu fallimentu, la lingua occidintali attiràu li interlinguisti; 'n particulari appassiunati di l'Ido (l'esperantisti arristaru fideli â sò lingua). Secunnu Ariste, li cuntraversi nterni tra l'idisti e n'appellu pirsunali di Wahl purtaru assài genti a prumòviri la lingua. Nzemi â crìscita dâ pupularità dâ lingua, l'attivitati di l'associazzioni Kosmoglott diminuìu e ntô dicèmmiru 1928 s'appi n'eventu pi commemorari Waldemar Rosenberger, ca avìa murutu 10 anni prima, comu l'ùrtimu eventu cchiù granni dâ sucità.
Tuttavia, duranti li anni '20, nasceru novi sucità uccidintali. Ntô 1927 fu funnata l'Assuciazzioni Ntirnazziunali Cosmoglotta, chi n'annu doppu fu rinuminata Occidental-Union Accuminzannu dû 1927, Kosmoglott accuminza a èssiri pubbricata a Vienna (nveci di Tallin) cû novu nomu Cosmoglotta. Nta l'ùrtimu nùmmuru pubbricatu a Tallinn, Wahl pubblicau, ntra l'àutri cosi, l'òpira di Koidula cû tìtulu "''Max car donation''" (Rigalu cchiù caru). Lu successu dâ nova lingua purtau fama ntirnazziunali a Wahl. Parrau pubbricamenti nta vari paisi europei e cumunicau strittamenti cu li linguisti. Ntô 1939, fu prubbabbirmenti l'unicu estonia a èssiri ‘nvitatu â quinta cunfirenza linguìstica a Bruxelles. Nna chisti pirìudi iḍḍu discutìu attivamenti cû linguista danisi e auturi di n'àutra lingua chianificata Novial Otto Jespersen ca finìu ntâ sò 'nconta e câ pubbricazzioni dî sò risultati comu libbru siparatu.<ref>{{Cite web |last=Barandovská-Frank |first=Vĕra |title=Latinidaj planlingvoj (AIS-kurso, 1 studunuo) |url=http://interl.home.amu.edu.pl/interlingvistiko/Barandovska_Latinidaj_planlingvoj.pdf |language=Esperanto |quote= |access-date=22 August 2020 |archive-date=23 January 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190123010131/http://interl.home.amu.edu.pl/interlingvistiko/Barandovska_Latinidaj_planlingvoj.pdf |url-status=dead }}</ref> Com'è gghiè, a diffirenza di Jespersen, Wahl era nu linguista amatoriali. Li sò attività linguistichi non arrivaru mai a prubblemi linguistici tiòrici cchiù ampi, ma furu limitati â custruzziuni dâ sò lingua artificiali e a affruntari li probblemi currilati.
Puru si l'Occidintali appi nu successu mpurtanti â fini di l'anni '20 e ntê anni '30, nun arriniscìu mai a fari la pupularità di l'esperantu. A diffirenza di l'esperantu, ca addivintò na lingua pupulari ntra li muvimenti travagghiaturi, li parlanti uccidintali ntô pirìudu ntra li guerri èrunu suprattuttu ntillittuali di l'Europa uccidintali. Cchiù tardu, vicinu e doppu la morti di Wahl, accuminciaru li discussioni ntra l'uccidintalisti supra lu fattu di canciari lu nomu dâ lingua. Ric Berger, nu mpurtanti occidintalista dâ Svìzzira, citò riporti dû Bloccu Urientali ca lu nomu Occidintali era n’ostaculu pâ prumuzzioni dâ lingua. Berger avìa addivintatu puru 'ncantatu dâ lingua Interlingua ca stava vicinu â pubblicazzioni,<ref>{{Cite web |title=ÖNB-ANNO - Kosmoglott (Serie A) |url=https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1948&page=85&size=45 |access-date=5 May 2023 |website=anno.onb.ac.at}}</ref> e accuminciò a 'mmagginari 'na possibbili fusioni ntra li dui lingui.[66] Chisti dui fattura cumminceru Berger a accuminciari a sustinìri lu novu nomu Interlingue ntô fivraru 1948.<ref>{{Cite web |title=ÖNB-ANNO - Cosmoglotta (Serie B) |url=https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0m&datum=1948&page=7&size=45 |access-date=5 May 2023 |website=anno.onb.ac.at}}</ref> U canciamentu di nomu trasìu ‘n viguri nnô uttùviru dû annu succissivo,<ref>{{Cite web |title=ÖNB-ANNO - Kosmoglott (Serie A) |url=https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno-plus?aid=e0g&datum=1949&page=113&size=45 |access-date=5 May 2023 |website=anno.onb.ac.at}}</ref> e l’Unioni Occidintali addivintò l’''Interlingue-Union'', comu è oggi. L'associazzioni havi la sò accademia e la rivista ''Cosmoglotta'' continua a èssiri pubbricata di l'associazzioni.
== Vita pirsunali ==
=== Famigghia ===
Edgar von Wahl si maritàu cu Maria von Hübbenet (la figghia dâ dutturi pirsunali dâ Gran Duchissa Maria Pavlovna), a San Pietruburgu ntô 1894. Appiru cincu figghi: Giuvanni o Hans, Guidu, Ellen, Anatolu e Lidia Maria. Lu matrimòniu fu scioltu ntô 1913, doppu ca Johann, Guido e Lydia ristaru cu Edgar mentri Anatol ristau cu sò matri, ca si trasfirìu 'n Finlandia, e quarchi tempu doppu puru Lydia Maria ci nni jìu. Li dui figghi cchiù granni di Wahl si trasfireru ntâ Girmania all'iniziu dâ Prima Guerra Mundiali, unni fìciru lu sirvizziu ntâ l'esercitu. Guido passàu na brevi vacanzi a Tallinn duranti l'occupazzioni tidisca di l'Estonia duranti la Prima Guerra Munniali, ma â fini dô 1918 scumparìu. Secunnu na funti murìu nna na battagghia cu l'Esercitu Russu Bulscèvicu vicinu a Tukums, Lettonia ntô 1919.
Ntô 1914, Edgar von Wahl si maritàu cu Agnes Riesenkampff. Comu sò maritu, Agnes era n'insignanti, 'nzignava la ginnàstica a Tallinn. Ntô 1917 nascìu la sò figghia Veronika. Lu distinu di Agnes non fu chiaru pi tantu tempu. Ntô 1946 fu pinsatu ca scumparìu duranti li migrazzioni furzati di giugnu 1941, ma ora si sapi ca fu arristata e sparata dû NKVD ntô 1941.
=== Navicari ===
Ortri â linguistica, Wahl era nu marinara di passatempu. Ntô 1895, addivintò membru dû Yacht Club Marittimu 'Mpiriali Estonia, e ntâ l'anni succissivi fu membru attivu, trasennu ntô sò cumitatu tecnicu e essennu lu sigritariu dû club. Produciu n'annuariu didikatu ô 25° anniversariu dû club ntô 1913. Ntô 1922, Wahl addivintàu nu membru onuràriu dû club. Pussidìa assài yacht ntâ l'anni, unu dê quali, na ketch chiamata Auli, si dici ca lu pruggittau iḍḍu stissu.
== Noti ==
<references/>
[[Catigurìa:Interlingue]]
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1867|Wahl, Edgar de]]
[[Catigurìa:Muruti ntô 1948|Wahl, Edgar de]]
itvfcmhql27abrz9easgvjokn5zo8nz
Reinhold Messner
0
65816
761911
757692
2024-12-23T02:01:42Z
Dostojewskij
18849
Catigurìa:Nasciuti ntô 1944
761911
wikitext
text/x-wiki
{{Càrica pùbbrica
|firma=Reinhold_Messner_Signature_2016-10-19.svg|nomu=Reinhold Messner|Mmàgini=Reinhold Messner at Frankfurt Book Fair 2017 (26) (cropped).jpg|càrica=[[Europarlamentare]]|mannatuniziu=20 luglio 1999|mannatufini=19 luglio 2004|gruppu parramintari=[[Verdi/ALE]]|ligislatura=[[Europarlamentari dell'Italia della V legislatura|V]]|partitu=[[Federazione dei Verdi]] <small>(1999-2004)</small>|titolu di studiu=Diploma di geometra|prufissioni=Alpinista}}
'''Reinhold Messner''' ([[Bressanone]], [[17 di sittèmmiru]] [[1944]]) è n'alpinista e esploratori talianu ca parra tedescu. Veni consideratu u cchiù bravu alpinista ri sempri. U so nomu è collicatu a esplorazioni nfiniti e arrampicati ma ieni notu a tutti pi esseri statu u prima alpinista ca havi scalatu tutti li ottumila, i quattordici cimi ca supirinu l'8000 metri sul livellu ro mari.
Messner scrissi tanti libri e dal 1999 al 2004 fu Membru del Parlamentu Europeu comu indipendenti nta lista dei Verdi. Campagnolu, gestisci u Messner Mountain Museum, nu museu di montagna nto centru delle Alpi, a Bolzanu, Solda, Castel Juval (unni Messner abita dal 1983) e Monti Rite.
== Biografìa ==
Nasciu di Josef Messner e Maria Troi, da na famigghia ri lingua tudisca.
U patri ci fici canusciri appinismu, e quannu aveva tririci anni 'cuminciò a scalari i cimi alpini. Doppu, sturiò allíUniversità di Padova.
== Pubblicità ==
Duranti la sò carrera detti la sò immàggini assài voti comu tistimunianza pi campagni pubbricitarìi, qualchidunu appi assài successu.
Ntra chisti, oltri â cuntruversa pubblicità dî fucili Beretta, l'acqua minirali Levissima, l'orologi Citizen e Montblanc, li tinni Ferrino, lu prudutturi di màchini Opel, lu gruppu assicurativo Unipol, vestiti sportivi Fila, Salewa e Millet, integraturi alimintari Enervit, fotocameri Minolta, la cumpagnìa di enirgìi rinnivàbbili E.ON, lo speck e i vini dû Sud Tirolu.
== Onorificenze ==
{{Onorificenze|immagine=ValoreAtletico1.png|nome_onorificenza=Medaglia d'oro al valore atletico|collegamento_onorificenza=Medaglia d'oro al valore atletico|motivazione=|luogo=Roma, [[1977]]<ref>{{cita web|url=http://www.medagliedoro.org/atleta/reinhold-messner|titolo=Reinhold Messner|editore=medagliedoro.org|accesso=28 maggio 2012}}</ref>}}{{Onorificenze|immagine=ITA OMRI 2001 GUff BAR.svg|nome_onorificenza=Grande ufficiale dell'Ordine al merito della Repubblica italiana|collegamento_onorificenza=Ordine al merito della Repubblica Italiana|motivazione=|luogo=Il 3 giugno [[2014]] il Presidente della Repubblica Italiana, [[Giorgio Napolitano]], gli ha conferito l'onorificenza per la sua attività culturale, i suoi [[Messner Mountain Museum]].<ref>{{Cita web|autore = |url = http://www.quirinale.it/elementi/DettaglioOnorificenze.aspx?decorato=331800|titolo = Messner On. Reinhold - Grande Ufficiale Ordine al Merito della Repubblica Italiana|accesso = |data = }}</ref>}}{{Onorificenze|immagine=Princess of Asturias Foundation Emblem.svg|nome_onorificenza=Premio Principessa delle Asturie per lo sport (Spagna)|collegamento_onorificenza=Premio Principessa delle Asturie|motivazione=|luogo=[[Oviedo]], 16 maggio [[2018]]<ref>{{cita web|url=http://www.fpa.es/es/premios-princesa-de-asturias/premiados/2018-reinhold-messner-y-krzysztof-wielicki.html?texto=acta&especifica=0|titolo=Acta del Jurado}}</ref>}}
== Noti ==
<references />
== Bibbliugrafìa ==
* Dolomiti di Fanes, in Meridiani Montagne, n°29, pp. 144 pagine, ISBN 978-88-7212-616-5.
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-272-0240-1|cid=montebianco2}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-3-593-37476-5}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-415-5317-6|cid=orizzonti}}
* {{Citaziuni di testu|cid=settimo}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-08-01454-2|cid=tuttelemiecime}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-402-4322-1|cid=sopravvissuto}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-7808-135-2|cid=buhl}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-7972-579-8|cid=La montagna nuda}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-7972-665-8|cid=k2}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-6380-060-9|cid=razzo}}
* {{Citaziuni di testu|ISBN=978-88-97173-23-6|cid=Meridiani Montagne}}
* Reinhold Messner, ''La vita secondo me'', Corbaccio, 2014, ISBN 978-88-6380-837-7
* Reinhold Messner, ''Cervino. Il più nobile scoglio'', Corbaccio, 2015, ISBN 978-88-6700-041-8
== Autri pruggetti ==
{{Commons|Reinhold Messner}}{{Interprogetto|q}}
[[Catigurìa:Nasciuti ntô 1944|Messner, Reinhold]]
h4sg9jbxwx96v83tkhm4nape87tft8w
Catigurìa:Nasciuti ntô 1856
14
66093
761901
2024-12-23T01:46:51Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Nasciuti ntô 1856
761901
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Nasciuti ntô sèculu XIX| 1856]]
o0xjpy27h6v55ibjyobsmzt4s82ktmk
Catigurìa:Muruti ntô 1943
14
66094
761902
2024-12-23T01:47:40Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Muruti ntô 1943
761902
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Muruti ntô sèculu XX| 1943]]
tp3d3q3vw0ztuw9dt8qytjsw4cwvs73
Catigurìa:Muruti ntô 1944
14
66095
761909
2024-12-23T01:58:41Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Muruti ntô 1944
761909
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Muruti ntô sèculu XX| 1944]]
amm7gguu3uno1vb4mij9dl80sjk0gwz
Catigurìa:Nasciuti ntô 1871
14
66096
761919
2024-12-23T02:12:04Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Nasciuti ntô 1871
761919
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Nasciuti ntô sèculu XIX| 1871]]
6lt3k8bf6v1kogttaxqgo1x85m6wt7m
Catigurìa:Nasciuti ntô 1863
14
66097
761930
2024-12-23T02:25:34Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Nasciuti ntô 1863
761930
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Nasciuti ntô sèculu XIX| 1863]]
5dz1r6zc6p9r3jnj7n7anaohwhdqzzs
Catigurìa:Muruti ntô 1947
14
66098
761931
2024-12-23T02:26:59Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Muruti ntô 1947
761931
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Muruti ntô sèculu XX| 1947]]
7b3yw9ar9f2yzss5ree3tlktjqcqv6v
Catigurìa:Nasciuti ntô 1867
14
66099
761944
2024-12-23T02:41:08Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Nasciuti ntô 1867
761944
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Nasciuti ntô sèculu XIX| 1867]]
od51xs0vblayow6so7leurrwb1ydzh4
Catigurìa:Muruti ntô 1949
14
66100
761946
2024-12-23T02:44:00Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Muruti ntô 1949
761946
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Muruti ntô sèculu XX| 1949]]
ac8sr49vswch7i0eo87ut2ibsji4ud8
Catigurìa:Nasciuti ntô 1870
14
66101
761949
2024-12-23T02:48:11Z
Dostojewskij
18849
Criazzioni di Catigurìa:Nasciuti ntô 1870
761949
wikitext
text/x-wiki
[[Catigurìa:Nasciuti ntô sèculu XIX| 1870]]
enc7pm8nbk2ectmlx9iv8778xn32c1w