وڪيپيڊيا sdwiki https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88 MediaWiki 1.44.0-wmf.2 first-letter ذريعات خاص بحث واپرائيندڙ واپرائيندڙ بحث وڪيپيڊيا وڪيپيڊيا بحث فائل فائل بحث ذريعات وڪي ذريعات وڪي بحث سانچو سانچو بحث مدد مدد بحث زمرو زمرو بحث باب باب بحث TimedText TimedText talk ماڊيول ماڊيول بحث 14 2473 295706 294790 2024-11-09T14:03:32Z Ibne maryam 17680 295706 wikitext text/x-wiki {{Infobox library classification |DDC=370 |LCC=L |UDC=37}} {{stack|{{Commons cat|تعليم}}}} {{Cat main|تعليم}} '''[[تعليم]]''' (Education) تدريس يا خاص طور تي منطق، فيصلا سازي ۽ بالغن جي زندگي ۽ پيشه ورانه پيشن ۾ گهربل مهارت کي ترقي ڪرڻ لاء، علم جي سکيا آهي. {{باب:تعليم}} [[زمرو:سکڻ]] [[زمرو:ڄاڻ]] [[زمرو:ثقافت]] [[زمرو:انساني سرگرميون]] [[زمرو:اصل مقالو جماعت بندي]] oax3tz89y9c1m1br1il11deja0ip3gj 10 2941 295771 282502 2024-11-10T08:58:50Z Ibne maryam 17680 295771 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان (خيال)|عقيدا]] | list1 = * [[اللہ]]ءَ {{small|جي}} [[توحيد|ھيڪڙائي]] * [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبي]] * [[مقدس اسلامي ڪتاب|آسماني ڪتاب]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|ملائڪ]] * [[تقدير]] * [[بعث بعد الموت]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز]] * [[اسلام ۾ روزو|روزا]] * [[زڪوات]] * [[حج]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[شريعت|قانون]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * [[شريعت|''شريعت'' {{small|(قانون)}}]] * [[فقه|''فقہ'' {{small|(فقه)}}]] * [[ڪلام|''ڪلام'' {{small|(dialectic)}}]] | list4name = تاريخ | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ]] | list4 = * [[اسلامي تاريخ جي وقت-پٽي|وقت-پٽي]] * [[اسلام ۾ محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]] * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * [[امامت (شيعت doctrine)|امامت]] * [[خلافت]] * [[اسلام جي پکيڙ]] | list5name = ثقافت | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاق]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت|سماجي ڀلقئي]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }}</includeonly><noinclude> {{Documentation | content = {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames = beliefs; practices; texts; history; culture; related | example = practices }} ===پڻ ڏسو=== * {{tl|Islam topics}}, a related navbox-style template. [[Category:اسلام جا سانچا| ]] [[Category:"Part of a series on" sidebar templates|اسلام]] [[Category:Islam sidebar templates]] }}<!--(end Documentation)--> </noinclude> ikcpku9q3v3yv6sro2a1oxfzrdwker1 295772 295771 2024-11-10T09:00:15Z Ibne maryam 17680 295772 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان (خيال)|عقيدا]] | list1 = * [[اللہ]]ءَ {{small|جي}} [[توحيد|ھيڪڙائي]] * [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|نبي]] * [[مقدس اسلامي ڪتاب|آسماني ڪتاب]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|ملائڪ]] * [[تقدير]] * [[بعث بعد الموت]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز]] * [[اسلام ۾ روزو|روزا]] * [[زڪوات]] * [[حج]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[شريعت|قانون]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * [[شريعت|''شريعت'' {{small|(قانون)}}]] * [[فقه|''فقہ'' {{small|(فقه)}}]] * [[ڪلام|''ڪلام'' {{small|(dialectic)}}]] | list4name = تاريخ | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ]] | list4 = * [[اسلامي تاريخ جي وقت-پٽي|وقت-پٽي]] * [[اسلام ۾ محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]] * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * [[امامت (شيعت doctrine)|امامت]] * [[خلافت]] * [[اسلام جي پکيڙ]] | list5name = ثقافت | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاق]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت|سماجي ڀلقئي]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }}</includeonly><noinclude> {{Documentation | content = {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames = beliefs; practices; texts; history; culture; related | example = practices }} ===پڻ ڏسو=== * {{tl|Islam topics}}, a related navbox-style template. [[Category:اسلام جا سانچا| ]] [[Category:"Part of a series on" sidebar templates|اسلام]] [[Category:Islam sidebar templates]] }}<!--(end Documentation)--> </noinclude> gft568ia78f7orxdsot0am2x1g8hwog 295773 295772 2024-11-10T09:09:04Z Ibne maryam 17680 295773 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان (خيال)|عقيدا]] | list1 = * [[اللہ]]ءَ {{small|جي}} [[توحيد|ھيڪڙائي]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|جي رسالت]] * [[قرآن]] [[مقدس اسلامي ڪتاب]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|ملائڪ]] * [[تقدير]] * [[بعث بعد الموت]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز]] * [[اسلام ۾ روزو|روزا]] * [[زڪوات]] * [[حج]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[شريعت|قانون]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * [[شريعت|''شريعت'' {{small|(قانون)}}]] * [[فقه|''فقہ'' {{small|(فقه)}}]] * [[ڪلام|''ڪلام'' {{small|(dialectic)}}]] | list4name = تاريخ | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ]] | list4 = * [[اسلامي تاريخ جي وقت-پٽي|وقت-پٽي]] * [[اسلام ۾ محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]] * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * [[امامت (شيعت doctrine)|امامت]] * [[خلافت]] * [[اسلام جي پکيڙ]] | list5name = ثقافت | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاق]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت|سماجي ڀلقئي]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }}</includeonly><noinclude> {{Documentation | content = {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames = beliefs; practices; texts; history; culture; related | example = practices }} '''پڻ ڏسو''' * {{tl|Islam topics}}، a related navbox-style template. [[Category:اسلام جا سانچا| ]] [[Category:"Part of a series on" sidebar templates|اسلام]] [[Category:Islam sidebar templates]] }}<!--(end Documentation)--> </noinclude> 5jm1sb8x7zagc0mc3b4awxpz1tnchui 295780 295773 2024-11-10T10:30:39Z Ibne maryam 17680 295780 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان (خيال)|عقيدا]] | list1 = * [[اللہ]]ءَ {{small|جي}} [[توحيد|ھيڪڙائي]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|جي رسالت]] * [[قرآن]] [[مقدس اسلامي ڪتاب]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|ملائڪ]] * [[تقدير]] * [[بعث بعد الموت]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز]] * [[اسلام ۾ روزو|روزا]] * [[زڪوات]] * [[حج]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[شريعت|قانون]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * [[شريعت|''شريعت'' {{small|(قانون)}}]] * [[فقه|''فقہ'' {{small|(فقه)}}]] * [[ڪلام|''ڪلام'' {{small|(dialectic)}}]] | list4name = تاريخ | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ]] | list4 = * [[اسلامي تاريخ جي وقت-پٽي|وقت-پٽي]] * [[اسلام ۾ محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]] * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * [[امامت (شيعت doctrine)|امامت]] * [[خلافت]] * [[اسلام جي پکيڙ]] | list5name = ثقافت | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاق]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت|سماجي ڀلقئي]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }} r99hv16wu8q165ktr0s10mm5d7bofc7 295781 295780 2024-11-10T10:53:32Z Ibne maryam 17680 295781 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان|عقيدا]] | list1 = * [[اللہ]]ءَ {{small|جي}} [[توحيد|الله جي ھيڪڙائي تي ايمان]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|جي رسالت تي ايمان]] * [[قرآن|قرآن ۽ مقدس اسماني ڪتابن تي ايمان]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|فرشتن جي وجود تي ايمان]] * [[تقدير|ڪوڙي ۽ سٺي تقدير، سڀ الله طرفان ٿين جو ايمان]] * [[موت|مرڻ جي بعد ٻيهر زندگي تي ايمان]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز|پنج وقت روزانو جي ادائيگي]] * [[اسلام ۾ روزو|رمضان جي پوري مهيني جا روزا]] * [[زڪوات|پنهنجي مال جو چاليهون حصو زڪوات ڏيڻ]] * [[حج|زندگي ۾ هڪ ڀيرو بيت الله جو حج ڪرڻ]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[قانون|شريعت]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * ''[[شريعت]]'' * ''[[فقه]]'' * ''[[ڪلام]]'' | list4name = [[تاريخ]] | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ اسلام]] | list4 = * ''[[اسلامي تاريخ جي خاڪو]]'' * ''[[محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]]'' * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * ''[[امامت (شيعت doctrine)|امامت]]'' * ''[[خلافت]]'' * ''[[اسلام جي پکيڙ]]'' | list5name = [[ثقافت]] | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاقيات]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو|مدرسا]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }} {{ </includeonly><noinclude> {{Documentation | content = {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames =عقيدا، عمل؛ متن؛ تاريخ؛ ٿقافت، لاڳاپيل | مثالون = اعمال}} anff4s4utu7wjsxa97op0s9eulty4jl 295782 295781 2024-11-10T10:57:33Z Ibne maryam 17680 295782 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان|عقيدا]] | list1 = * [[الله]] جي [[توحيد|اھيڪڙائي تي ايمان]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] جي [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|رسالت تي ايمان]] * [[قرآن|قرآن ۽ مقدس اسماني ڪتابن تي ايمان]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|فرشتن جي وجود تي ايمان]] * [[تقدير|ڪوڙي ۽ سٺي تقدير، سڀ الله طرفان ٿين جو ايمان]] * [[موت|مرڻ جي بعد ٻيهر زندگي تي ايمان]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز|پنج وقت روزانو جي ادائيگي]] * [[اسلام ۾ روزو|رمضان جي پوري مهيني جا روزا]] * [[زڪوات|پنهنجي مال جو چاليهون حصو زڪوات ڏيڻ]] * [[حج|زندگي ۾ هڪ ڀيرو بيت الله جو حج ڪرڻ]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[قانون|شريعت]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * ''[[شريعت]]'' * ''[[فقه]]'' * ''[[ڪلام]]'' | list4name = [[تاريخ]] | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ اسلام]] | list4 = * ''[[اسلامي تاريخ جي خاڪو]]'' * ''[[محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]]'' * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * ''[[امامت (شيعت doctrine)|امامت]]'' * ''[[خلافت]]'' * ''[[اسلام جي پکيڙ]]'' | list5name = [[ثقافت]] | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاقيات]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو|مدرسا]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }} {{ </includeonly><noinclude> {{Documentation | content = {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames =عقيدا، عمل؛ متن؛ تاريخ؛ ٿقافت، لاڳاپيل | مثالون = اعمال}} '''پڻ ڏسو''' * {{tl|Islam topics}}، a related navbox-style template. [[Category:اسلام جا سانچا| ]] [[Category:"Part of a series on" sidebar templates|اسلام]] [[Category:Islam sidebar templates]] }}<!--(end Documentation)--> </noinclude> fizm4mk40myctl4g9uk31df4bpooauj 295783 295782 2024-11-10T10:59:50Z Ibne maryam 17680 295783 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان|عقيدا]] | list1 = * [[الله]] جي [[توحيد|اھيڪڙائي تي ايمان]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] جي [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|رسالت تي ايمان]] * [[قرآن|قرآن ۽ مقدس اسماني ڪتابن تي ايمان]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|فرشتن جي وجود تي ايمان]] * [[تقدير|ڪوڙي ۽ سٺي تقدير، سڀ الله طرفان ٿين جو ايمان]] * [[موت|مرڻ جي بعد ٻيهر زندگي تي ايمان]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز|پنج وقت روزانو جي ادائيگي]] * [[اسلام ۾ روزو|رمضان جي پوري مهيني جا روزا]] * [[زڪوات|پنهنجي مال جو چاليهون حصو زڪوات ڏيڻ]] * [[حج|زندگي ۾ هڪ ڀيرو بيت الله جو حج ڪرڻ]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[قانون|شريعت]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * ''[[شريعت]]'' * ''[[فقه]]'' * ''[[ڪلام]]'' | list4name = [[تاريخ]] | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ اسلام]] | list4 = * ''[[اسلامي تاريخ جي خاڪو]]'' * ''[[محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]]'' * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * ''[[امامت (شيعت doctrine)|امامت]]'' * ''[[خلافت]]'' * ''[[اسلام جي پکيڙ]]'' | list5name = [[ثقافت]] | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاقيات]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو|مدرسا]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }} {{ </includeonly><noinclude> {{Documentation | content = {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames =عقيدا، عمل؛ متن؛ تاريخ؛ ٿقافت، لاڳاپيل | مثالون = اعمال}} '''پڻ ڏسو''' 2muk1hasn2uokdyrah0nuduopjg5g87 295784 295783 2024-11-10T11:00:50Z Ibne maryam 17680 295784 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان|عقيدا]] | list1 = * [[الله]] جي [[توحيد|اھيڪڙائي تي ايمان]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] جي [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|رسالت تي ايمان]] * [[قرآن|قرآن ۽ مقدس اسماني ڪتابن تي ايمان]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|فرشتن جي وجود تي ايمان]] * [[تقدير|ڪوڙي ۽ سٺي تقدير، سڀ الله طرفان ٿين جو ايمان]] * [[موت|مرڻ جي بعد ٻيهر زندگي تي ايمان]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز|پنج وقت روزانو جي ادائيگي]] * [[اسلام ۾ روزو|رمضان جي پوري مهيني جا روزا]] * [[زڪوات|پنهنجي مال جو چاليهون حصو زڪوات ڏيڻ]] * [[حج|زندگي ۾ هڪ ڀيرو بيت الله جو حج ڪرڻ]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[قانون|شريعت]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * ''[[شريعت]]'' * ''[[فقه]]'' * ''[[ڪلام]]'' | list4name = [[تاريخ]] | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ اسلام]] | list4 = * ''[[اسلامي تاريخ جي خاڪو]]'' * ''[[محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]]'' * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * ''[[امامت (شيعت doctrine)|امامت]]'' * ''[[خلافت]]'' * ''[[اسلام جي پکيڙ]]'' | list5name = [[ثقافت]] | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاقيات]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو|مدرسا]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist | belowstyle = padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em; | below = * {{portal-inline|اسلام|size=tiny}} }} {{ </includeonly><noinclude> {{اسلام|all}} {{Collapsible lists option | listnames =عقيدا، عمل؛ متن؛ تاريخ؛ ٿقافت، لاڳاپيل | مثالون = اعمال}} '''پڻ ڏسو''' s6pvuvzq07hfejb8qkhlrauymjzzdha 295785 295784 2024-11-10T11:03:51Z Ibne maryam 17680 295785 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان|عقيدا]] | list1 = * [[الله]] جي [[توحيد|اھيڪڙائي تي ايمان]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] جي [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|رسالت تي ايمان]] * [[قرآن|قرآن ۽ مقدس اسماني ڪتابن تي ايمان]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|فرشتن جي وجود تي ايمان]] * [[تقدير|ڪوڙي ۽ سٺي تقدير، سڀ الله طرفان ٿين جو ايمان]] * [[موت|مرڻ جي بعد ٻيهر زندگي تي ايمان]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز|پنج وقت روزانو جي ادائيگي]] * [[اسلام ۾ روزو|رمضان جي پوري مهيني جا روزا]] * [[زڪوات|پنهنجي مال جو چاليهون حصو زڪوات ڏيڻ]] * [[حج|زندگي ۾ هڪ ڀيرو بيت الله جو حج ڪرڻ]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[قانون|شريعت]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * ''[[شريعت]]'' * ''[[فقه]]'' * ''[[ڪلام]]'' | list4name = [[تاريخ]] | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ اسلام]] | list4 = * ''[[اسلامي تاريخ جي خاڪو]]'' * ''[[محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]]'' * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * ''[[امامت (شيعت doctrine)|امامت]]'' * ''[[خلافت]]'' * ''[[اسلام جي پکيڙ]]'' | list5name = [[ثقافت]] | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاقيات]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو|مدرسا]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist * {{portal-inline|اسلام}} {{اسلام}} | listnames =عقيدا، عمل؛ متن؛ تاريخ؛ ٿقافت، لاڳاپيل | مثالون = اعمال}} '''پڻ ڏسو''' lo1t2vcw8ltzwcwv9thzeezotep8kmy 295787 295785 2024-11-10T11:07:42Z Ibne maryam 17680 295787 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Sidebar with collapsible lists | name = [[اسلام]] | pretitle = [[:Category:اسلام|اسلام]] تي مضمونن جو سلسلو | title = [[اسلام]] | image = [[File:Allah3.svg|110px]] | bodystyle = border-collapse:collapse; | basestyle = background-color:#dcf5dc; | listtitlestyle = background:#dcf5dc;padding:0.2em; | liststyle = padding-left:0.2em; padding-right:0.2em; | navbarstyle = padding-right:0.2em; | listclass = hlist | contentstyle = padding-top:0; | expanded = {{{expanded|{{{selected|{{{1|}}}}}}}}} | list1name = عقيدا | list1title = [[ايمان|عقيدا]] | list1 = * [[الله]] جي [[توحيد|اھيڪڙائي تي ايمان]] * [[محمد|محمد صلي الله عليه وسلم]] جي [[اسلام ۾ نبي ۽ رسول|رسالت تي ايمان]] * [[قرآن|قرآن ۽ مقدس اسماني ڪتابن تي ايمان]] * [[فرشتن جو اسلامي نظريو|فرشتن جي وجود تي ايمان]] * [[تقدير|ڪوڙي ۽ سٺي تقدير، سڀ الله طرفان ٿين جو ايمان]] * [[موت|مرڻ جي بعد ٻيهر زندگي تي ايمان]] | list2name = عمل | list2title = [[اسلام جا پنج ٿنڀا|عمل]] | list2 = * [[شھادت|الله جي وحدانيت ۽ محمد صلي الله عليه وسلم جي رسالت جي شاھدي]] * [[نماز|پنج وقت روزانو جي ادائيگي]] * [[اسلام ۾ روزو|رمضان جي پوري مهيني جا روزا]] * [[زڪوات|پنهنجي مال جو چاليهون حصو زڪوات ڏيڻ]] * [[حج|زندگي ۾ هڪ ڀيرو بيت الله جو حج ڪرڻ]] | list3name = متن | list3title = [[اسلامي متنن جي فھرست|متن]] ۽ [[قانون|شريعت]] | list3 = * ''[[قرآن]]'' * ''[[سنت]]'' * ''[[حديث]]'' * ''[[شريعت]]'' * ''[[فقه]]'' * ''[[ڪلام]]'' | list4name = [[تاريخ]] | list4title = [[اسلام جي تاريخ|تاريخ اسلام]] | list4 = * ''[[اسلامي تاريخ جي خاڪو]]'' * ''[[محمد|محمد صلی اللہ علیہ و سلم]]'' * ''[[اھل بيت]]'' * ''[[صحابہ]]'' * ''[[خلفاء راشدين]]'' * ''[[امامت (شيعت doctrine)|امامت]]'' * ''[[خلافت]]'' * ''[[اسلام جي پکيڙ]]'' | list5name = [[ثقافت]] | list5title = [[اسلامي ثقافت]] ۽ [[مسلمان دنيا|سماج]] | list5 = * [[اسلامي تقويم]] * [[اسلامي موڪلون]] * [[اسلاميات]] * [[اسلامي فن]] * [[اخلاقيات]] * [[اسلام ۽ ٻار]] * [[ٻاراڻيون شاديون]] * [[اسلام جا فرقا]] * [[اسلام ۾ عورتون]] * [[مدرسو|مدرسا]] * [[مسجد]] * [[اسلامي فلاسافي]] * [[اسلام جا سياسي رخ|سياست]] * [[دعوت|تبليغ]] * [[اسلام ۾ جانور|جانور]] * [[اسلام ۾ ھم جنس پرستی]] * [[سائنس ڏانھن اسلامي رويا|سائنس]] * [[ملڪن جي لحاظ کان اسلام|آبادی]] * [[اسلامي معاشيات|معاشيات]] * [[اسلامی بینکنگ ۽ مالیات]] * [[اسلام ۽ انسانيت]] | list6name = لاڳاپيل | list6title = [[:زمرو:اسلام|لاڳاپيل مضمون]] | list6 = * [[اسلام تي تنقيد]] * [[اسلام ۽ ٻيا مذھب]] * [[بنیاد پرستی]] * [[اسلاموفوبیا]] * [[اسلامي اصطلاح|اصطلاح]] | belowclass = plainlist * {{portal-inline|اسلام}} {{اسلام}} | listnames =عقيدا، عمل؛ متن؛ تاريخ؛ ٿقافت، لاڳاپيل | مثالون = اعمال |'''پڻ ڏسو''' * {{tl|Islam topics}}، a related navbox-style template. [[Category:اسلام جا سانچا| ]] [[Category:"Part of a series on" sidebar templates|اسلام]] [[Category:Islam sidebar templates]] }} 2wu6ajb2m2c9djx3sknupeabmfoj0ac 0 2965 295767 285649 2024-11-10T08:14:13Z Ibne maryam 17680 295767 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name =ابراهيم <br> Abraham |image = Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] (يھودين ۽ عيسائين مطابق ٻانهي ۽ اسلام مطابق زال)<br> [[ڪتورہ]](يھودين ۽ عيسائين مطابق زال) | parents = اسلام مطابق [[آذر]] . يھودين مطابق [[تيرہ]] (Terah) (پيء) | relatives =[[ھاران]] (Haran)(ڀاء) <br> [[نھور]] (Nahor)(ڀاء)<br> [[لوط]] (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=[[اسماعيل]] (Ishmael) <br>[[اسحاق]]<br>[[زمران]] (Zimran) <br>[[جوڪشان]] (Jokshan) <br>[[ميڊان]] (Medan) <br>[[مائڊيان]] (Midian) <br>[[اشباڪ]] (Ishbak) <br>[[شوعا]] (Shuah) | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = [[Ur of the Chaldees|Ur Kaśdim]] | lbl24 = Death place | data24 = [[Hebron]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} {{اسلام}} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] 32e2h4vyuxhh1f4j274yheudej5m8m4 295769 295767 2024-11-10T08:17:27Z Ibne maryam 17680 295769 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name =ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] (يھودين ۽ عيسائين مطابق ٻانهي ۽ اسلام مطابق زال)<br> [[ڪتورہ]](يھودين ۽ عيسائين مطابق زال) | parents = اسلام مطابق [[آذر]] . يھودين مطابق [[تيرہ]] (Terah) (پيء) | relatives =[[ھاران]] (Haran)(ڀاء) <br> [[نھور]] (Nahor)(ڀاء)<br> [[لوط]] (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=[[اسماعيل]] (Ishmael) <br>[[اسحاق]]<br>[[زمران]] (Zimran) <br>[[جوڪشان]] (Jokshan) <br>[[ميڊان]] (Medan) <br>[[مائڊيان]] (Midian) <br>[[اشباڪ]] (Ishbak) <br>[[شوعا]] (Shuah) | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = [[Ur of the Chaldees|Ur Kaśdim]] | lbl24 = Death place | data24 = [[Hebron]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} {{اسلام}} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] opwr00bfpgcmw362zhx6sz57x68744m 295770 295769 2024-11-10T08:29:05Z Ibne maryam 17680 295770 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name =ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = اسلام مطابق [[آذر]] . يھودين مطابق [[تيرہ]] (Terah) (پيء) | relatives =[[ھاران]] (Haran)(ڀاء) <br> [[نھور]] (Nahor)(ڀاء)<br> [[لوط]] (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق]] * [[اسماعيل]] * [[زمران]] <br>جوڪشان <br>[[مدين]] <br>[[مدان]] <br>[[اشباڪ]] <br>[[شوعا]] | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = [[Ur of the Chaldees|Ur Kaśdim]] | lbl24 = Death place | data24 = [[Hebron]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} {{اسلام}} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] bkztsiiey5cjl7tct1vdxeqam48vuht 295786 295770 2024-11-10T11:05:21Z Ibne maryam 17680 295786 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name =ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = اسلام مطابق [[آذر]] . يھودين مطابق [[تيرہ]] (Terah) (پيء) | relatives =[[ھاران]] (Haran)(ڀاء) <br> [[نھور]] (Nahor)(ڀاء)<br> [[لوط]] (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق]] * [[اسماعيل]] * [[زمران]] <br>جوڪشان <br>[[مدين]] <br>[[مدان]] <br>[[اشباڪ]] <br>[[شوعا]] | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = [[Ur of the Chaldees|Ur Kaśdim]] | lbl24 = Death place | data24 = [[Hebron]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} {{اسلام}} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] ju73yhat2ko7pqiifqzpnh1bd5e63hz 295788 295786 2024-11-10T11:09:00Z Ibne maryam 17680 295788 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name =ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = اسلام مطابق [[آذر]] . يھودين مطابق [[تيرہ]] (Terah) (پيء) | relatives =[[ھاران]] (Haran)(ڀاء) <br> [[نھور]] (Nahor)(ڀاء)<br> [[لوط]] (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق]] * [[اسماعيل]] * [[زمران]] <br>جوڪشان <br>[[مدين]] <br>[[مدان]] <br>[[اشباڪ]] <br>[[شوعا]] | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = [[Ur of the Chaldees|Ur Kaśdim]] | lbl24 = Death place | data24 = [[Hebron]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} {{اسلام}} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] bkztsiiey5cjl7tct1vdxeqam48vuht 295789 295788 2024-11-10T11:14:49Z Ibne maryam 17680 295789 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) <br> ناھور (ڀاء)<br> لوط عليه السلام (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق]] * [[اسماعيل]] * زمران <br>جوڪشان <br>مدين <br>مادان <br>اشباڪ <br>شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} {{اسلام}} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] h0jqabpwtp210lpdecbofciujmhb0wa 295790 295789 2024-11-10T11:16:30Z Ibne maryam 17680 295790 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) <br> ناھور (ڀاء)<br> لوط عليه السلام (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق]] * [[اسماعيل]] * زمران <br>جوڪشان <br>مدين <br>مادان <br>اشباڪ <br>شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. {{اسلام}} [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] 8vgu4jhneygj3kkdb75vsxl87k59ui8 295791 295790 2024-11-10T11:18:38Z Ibne maryam 17680 295791 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) <br> ناھور (ڀاء)<br> لوط عليه السلام (ڀائٽيو)<br>لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] * [[اسماعيل|اسماعيل عليه السلام]] * زمران <br>جوڪشان <br>مدين <br>مادان <br>اشباڪ <br>شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. {{اسلام}} [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] 6mlllj4q7w0gu69kj55iv5trwzpmzl4 295792 295791 2024-11-10T11:20:55Z Ibne maryam 17680 295792 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<b>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) * ناھور (ڀاء) * لوط عليه السلام (ڀائٽيو) * لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] * [[اسماعيل|اسماعيل عليه السلام]] * زمران * جوڪشان * مدين * مادان * اشباڪ * شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham:ابراهام، عبراني: אַבְרָם:ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. {{اسلام}} [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم عراقي شھر [[ار]] (Ur)جي کنڊرن جي 2016 ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي]] اعتقاد موجب ابراهيم کي [[مسلمان|مسلمانن]] جي پيغمبر [[محمد]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس ابوالانبياء يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 قبل مسيح آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر [[ار]] ۾ ڄائو، جيڪو دريا فرات جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب خليل الله ۽ ابوالانبياء هو. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]]، ۽ قطورا هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. مذهبي تاريخن مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي تاريخ ۾ ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 [[قبل مسيح]] ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت -ابراهيم خليل- -الله-، -الله- پاڪ جو پيغمبر هو. قرآن پاڪ موجب سندن پيءُ جو نالو -آزر- هو، جيڪو -بت- پرست ۽ -بت- تراش هو. -توريت- موجب حضرت -ابراهيم خليل- -الله- 2200 ق. م ۾ عراق جي شهر ’اُر‘ ۾ پيدا ٿيو. سندس قوم جا ماڻهو -بت- پرست هئا. -توريت- ۾ سندس والد جو نالو تارخ ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس -بت- تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب -آزر- سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم نمرود کين -باهه- ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. -ان- کان پوءِ فلسطين ڏانهن هجرت ڪيائون، -جتي- -بيت المقدس- جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي سائره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو بي بي هاجره هو. بي بي هاجره مان حضرت اسماعيل پيدا ٿيو، جڏهن ته بي بي سائره مان حضرت اسحاق -جنم- ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان مڪي آيو، -جتي- ڪعبة -الله- جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي حضور صلي -الله- عليه وسلم -جن- جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به -ان- سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] j4j1ujdakfe5od2cue1eipvor662dng 295794 295792 2024-11-10T11:39:36Z Ibne maryam 17680 295794 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<b>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) * ناھور (ڀاء) * لوط عليه السلام (ڀائٽيو) * لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] * [[اسماعيل|اسماعيل عليه السلام]] * زمران * جوڪشان * مدين * مادان * اشباڪ * شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham: ابراهام، عبراني: אַבְרָם: ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. {{اسلام}} [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم [[عراق]] جي شھر ار (Ur) جي کنڊرن جي 2016ع ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي اعتقاد]] موجب حضرت ابراهيم کي [[محمد|پيغمبر، محمد صلي الله عليه وسلم]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس "ابوالانبياء" يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 ق.م آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر، "ار" (نينواه جي قريب) ۾ ڄائيا، جيڪو [[فرات ندي]] جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب "خليل الله" ۽ "ابوالانبياء" آهي. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]] ۽ قيطورا (يھودي روايت موجب) هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. اسلامي روايت مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. حضرت ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي روايت ۾ حضرت ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 ق.م ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت ابراهيم خليل الله، الله جا پيغمبر هئا. [[قرآن|قرآن پاڪ]] موجب سندن پيءُ جو نالو "آزر" هو، جيڪو [[بت پرستي|بت پرست ۽ [[سنگ تراشي|بت تراش هو. [[توريت]] موجب حضرت ابراهيم خليل الله 2200 ق.م ۾ عراق جي شهر، "اُر" ۾ پيدا ٿيا. سندس قوم جا ماڻهو بت پرست هئا. توريت ۾ سندس والد جو نالو تارح ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس بت تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب آزر سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم، "نمرود" کين باهه ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. ان کان پوءِ [[فلسطين]] ڏانهن هجرت ڪيائون، جتي [[بيت المقدس]] جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي ساره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو [[ھاجرہ|بي بي هاجره]] هو. بي بي هاجره مان [[اسماعيل|حضرت اسماعيل عليه السلام]] پيدا ٿيا، جڏهن ته بي بي ساره مان [[اسحاق|حضرت اسحاق عليه السلام]] جنم ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان [[مڪو| مڪه المڪرمه]] آيا جتي [[بيت الله|ڪعبة الله]] جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي [[محمد|حضور صلي الله عليه وسلم]] جن جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به ان سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] 9txukjmixq0ddhleccxxfqgd8g43ftn 295795 295794 2024-11-10T11:40:09Z Ibne maryam 17680 295795 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) * ناھور (ڀاء) * لوط عليه السلام (ڀائٽيو) * لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] * [[اسماعيل|اسماعيل عليه السلام]] * زمران * جوڪشان * مدين * مادان * اشباڪ * شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham: ابراهام، عبراني: אַבְרָם: ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. {{اسلام}} [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم [[عراق]] جي شھر ار (Ur) جي کنڊرن جي 2016ع ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي اعتقاد]] موجب حضرت ابراهيم کي [[محمد|پيغمبر، محمد صلي الله عليه وسلم]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس "ابوالانبياء" يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 ق.م آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر، "ار" (نينواه جي قريب) ۾ ڄائيا، جيڪو [[فرات ندي]] جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب "خليل الله" ۽ "ابوالانبياء" آهي. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]] ۽ قيطورا (يھودي روايت موجب) هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. اسلامي روايت مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. حضرت ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي روايت ۾ حضرت ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 ق.م ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت ابراهيم خليل الله، الله جا پيغمبر هئا. [[قرآن|قرآن پاڪ]] موجب سندن پيءُ جو نالو "آزر" هو، جيڪو [[بت پرستي|بت پرست ۽ [[سنگ تراشي|بت تراش هو. [[توريت]] موجب حضرت ابراهيم خليل الله 2200 ق.م ۾ عراق جي شهر، "اُر" ۾ پيدا ٿيا. سندس قوم جا ماڻهو بت پرست هئا. توريت ۾ سندس والد جو نالو تارح ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس بت تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب آزر سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم، "نمرود" کين باهه ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. ان کان پوءِ [[فلسطين]] ڏانهن هجرت ڪيائون، جتي [[بيت المقدس]] جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي ساره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو [[ھاجرہ|بي بي هاجره]] هو. بي بي هاجره مان [[اسماعيل|حضرت اسماعيل عليه السلام]] پيدا ٿيا، جڏهن ته بي بي ساره مان [[اسحاق|حضرت اسحاق عليه السلام]] جنم ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان [[مڪو| مڪه المڪرمه]] آيا جتي [[بيت الله|ڪعبة الله]] جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي [[محمد|حضور صلي الله عليه وسلم]] جن جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به ان سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] npbu6ksl2xy5qgcrlidjjv65c9gumbj 295796 295795 2024-11-10T11:40:43Z Ibne maryam 17680 295796 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ابراهيم عليه السلام<br> Abraham |image = |image_upright = 1.3 |caption =تصوير ۾ ابراهيم ٽن فرشتن کي ماني کارائيندي جيڪي ھن وٽ مسافر ٿي آيا ھئا |spouse = [[سارہ]]<br>[[ھاجرہ]] | parents = آذر، يھودين مطابق تارح (پيء) | relatives = حران(ڀاء) * ناھور (ڀاء) * لوط عليه السلام (ڀائٽيو) * لوط جي زال (ڀائيٽي) |children=* [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] * [[اسماعيل|اسماعيل عليه السلام]] * زمران * جوڪشان * مدين * مادان * اشباڪ * شوعه | lbl21 = Birth name | data21 = Abram | lbl22 = Birth place | data22 = ار (نينواه)، [[عراق]] | lbl24 = Death place | data24 = [[الخليل]] | lbl25 = Resting Place | data25 = [[Cave of the Patriarchs|Cave of Machpelah]] | lbl31 = Resting Place Coordinates | data31 = {{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}} | lbl32 = Influenced | data32 = [[ابراھيمي مذھب]] }} '''حضرت ابراهيم عليه السلام''' (انگريزي: Abraham: ابراهام، عبراني: אַבְרָם: ابرام) الله جا نبي ۽ پيغمبر آھن، جن سان ٽي وڏا [[مذهب]]، [[اسلام]]، [[عيسائيت]] ۽ [[يھوديت]] منصوب ٿيل آھن.<ref>{sfn|McCarter|2000|p=8}</ref> کيس عيسائي ۽ يھودي ابراھام جي نالي سان سڏيندا آھن پر اسلام ۾ هنن جو نالو ابراهيم آھي. {{اسلام}} [[فائل:20160105-Abraham house in Ur Iraq.jpg|thumb|قديم [[عراق]] جي شھر ار (Ur) جي کنڊرن جي 2016ع ۾ نڪتل تصوير]] [[اسلام|اسلامي اعتقاد]] موجب حضرت ابراهيم کي [[محمد|پيغمبر، محمد صلي الله عليه وسلم]] ۽ ٻين ڪيترن ئي نبين جو پڙڏاڏو سمجھيو وڃي ٿو، تنهنڪري مسلمان کيس "ابوالانبياء" يعني نبين جو پيءُ چوندا آهن. سندس پيدائش جو سن 2160 ق.م آهي. پاڻ [[عراق]] جي شهر، "ار" (نينواه جي قريب) ۾ ڄائيا، جيڪو [[فرات ندي]] جي ڪناري تي قائم آهي. [[قرآن]] ۾ سندس نالو 68 دفعا آيل آهي. سندس لقب "خليل الله" ۽ "ابوالانبياء" آهي. کيس ٽي گهر واريون هيون، جن جا نالا ساره، [[ھاجرہ|هاجره]] ۽ قيطورا (يھودي روايت موجب) هئا. هن پنهنجي قوم کي [[توحيد]] جي تعليم ڏني ۽ بتن جي عبادت کان روڪيو. اسلامي روايت مطابق سندس قوم کيس باهه ۾ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو پر باهه مٿس ڪو به اثر نه ڪيو. حضرت ابراهيم کي [[اسماعيل]] ۽ [[اسحاق]] نالي ٻه پٽ هئا. اسلامي روايت ۾ حضرت ابراهيم جي پيدائش جي تاريخ 9 محرم 1985 ق.م ٻڌائي وڃي ٿي. حضرت ابراهيم خليل الله، الله جا پيغمبر هئا. [[قرآن|قرآن پاڪ]] موجب سندن پيءُ جو نالو "آزر" هو، جيڪو [[بت پرستي|بت پرست]] ۽ [[سنگ تراشي|بت تراش]] هو. [[توريت]] موجب حضرت ابراهيم خليل الله 2200 ق.م ۾ عراق جي شهر، "اُر" ۾ پيدا ٿيا. سندس قوم جا ماڻهو بت پرست هئا. توريت ۾ سندس والد جو نالو تارح ڄاڻايل آهي، پر قرآن مجيد ۾ کيس بت تراشيءَ جي ڪم ڪرڻ سبب آزر سڏيو ويو آهي. قرآن پاڪ ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام ۽ آذر جي عقيدن جي اختلاف کي جنهن نموني ظاهر ڪيو ويو آهي ۽ جهڙيءَ طرح پاڻ پنهنجي قوم جي شرڪ کان نفرت ڪندا هئا، اها ڳالهه سندن عظمت جي حقيقت ظاهر ڪري ٿي. جڏهن پاڻ جوان ٿيا ته کين نبوت عطا ٿي. خدا جي دين جو پرچار شروع ڪيائون ته وقت جي حاڪم، "نمرود" کين باهه ۾ اڇلارايو، پر قدرت جي منشا موجب اُهي شعلا گل بڻجي ويا. ان کان پوءِ [[فلسطين]] ڏانهن هجرت ڪيائون، جتي [[بيت المقدس]] جو بنياد وڌائون. کين ٻه زالون هيون، هڪ جو نالو بي بي ساره ۽ ٻيءَ گهرواريءَ جو نالو [[ھاجرہ|بي بي هاجره]] هو. بي بي هاجره مان [[اسماعيل|حضرت اسماعيل عليه السلام]] پيدا ٿيا، جڏهن ته بي بي ساره مان [[اسحاق|حضرت اسحاق عليه السلام]] جنم ورتو. حضرت ابراهيم بيبي هاجره سان [[مڪو| مڪه المڪرمه]] آيا جتي [[بيت الله|ڪعبة الله]] جو بنياد وڌائين. حضرت ابراهيم عليه السلام کان ئي [[محمد|حضور صلي الله عليه وسلم]] جن جو شجرو شروع ٿئي ٿو ۽ سنت به ان سلسلي تحت شروع ٿئي ٿي. روايت موجب حضرت ابراهيم عليه السلام 175 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ابراهيم%20خليل%20الله%20حضرت ابراهيم خليل الله حضرت : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> == اسلام ۾ حيثيت == تفھيم القرآن مطابق نوح کانپوءِ ابراهيم اھڙو نبي ھيو جنھن جي دعوت اسلامي جي ذميواري عالمگيري ھئي.ھن عراق کان مصر تائين، شام کان فلسطين تائين ۽ عربستان ۾ مڪي تائين تبليغ ڪئي. ھن اوڀر اردن ۾ پنھنجي ڀائٽي لوط کي، شام فلسطين ۾ پنھنجي پٽ اسحاق کي ۽ عربستان ۾ پنھنجي پٽ اسماعيل کي مقرر ڪيو. ھن پنھنجي پٽ اسماعيل سان گڏجي مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيو. تفھيم القرآن مطابق سندس نسل مان ٻہ وڏيون شاخون نڪتيون جن مان اسماعيل جي اولاد عربستان۾ رھي جن ۾ قريش ۽ ٻيا عرب قبيلا شامل آهن.ٻي شاخ اسحاق جي اولاد جنھن م يعقوب، يوسف، موسي، دائود، سليمان، يحي ۽ عيسي شامل آهن. روايتن مطابق ھي ميسوپوٽيميا جي شھر ار ۾ پيدا ٿيو جتان پوء لڏي شام ۽ ترڪي واري پاسي حران يا حاران شھر ۾ آيو، وري اتان لڏي فلسطين جي شھر بيت ايل ، پوء حبرون، پوء وري اردن جي پاسي بير شبع آيو. ھن شھر جي اوڀر پاسي پنھنجي ڀائٽي لوط کي ڇڏي پوء مصر ھليو پوء حجاز جو رخ ڪيائين ۽ مڪي ۾ ڪعبو تعمير ڪيائين جتي اسماعيل کي ڇڏي فلسطين جي شھر حبرون موٽي آيو جتي مستقل رھائش اختيار ڪيائين ۽ اتي ئي سندس وفات ٿي پوء سندس پٽ اسحاق ۽ پوٽي يعقوب اتي تبليغ ڪئي.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 108 ۽ 109 ،،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>قرآن مسلمانن کي ابراهيم جي طريقي جي پيروي جو مشورو ڏنو آهي ۽ ٻڌايو آهي تہ ابراهيم شرڪ ڪرڻ وارن مان نہ ھيو.<ref>{القرآن: آل عمران:آيت نمبر 95}</ref><ref>{القرآن:الانعام: آيت نمبر 161}</ref>ابراهيم جي طريقي جو ذڪر ڪرڻ جو مقصد اھو ٿي سگھي ٿو تہ يھودي، عيسائي ۽ مڪي جا مشرڪ ان کي حق سمجھي مڃيندا ھئا ۽ مڪي وارن جو گھٽ۾ گھٽ ان ڳالھ تي اتفاق ھو تہ ڪعبو تعمير ڪندڙ بت پرست نہ ھيو.<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 605،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == ڪجهه قصا == قرآن ۾ ابراهيم متعلق ھڪ قصو بيان ٿيل آهي تہ ھن خدا کان سوال ڪيو تہ منھنجا مالڪ مون کي ڏيکار تہ تون ڪيئن مردن کي زندہ ڪندو آھين. خدا فرمايو تہ ڇا تون ايمان نہ ٿو رکين. ابراهيم جواب ڏنو تہ ايمان رکان ٿو پر دل جي اطمينان خاطر سوال ڪيو آهي. خدا کيس چيو تہ چار پکي پالي پاڻ سان ھيراء پوء انھن کي ٽڪرا ڪري ھر ٽڪرو جبل جي مختلف چوٽين تي رک ۽ پوء انھن کي آواز ڏئي سڏ ڪر تہ چارئي زنده ٿي تو وٽ اچي ويندا.<ref>{القرآن:البقرة: آيت نمبر 260}</ref> مسلمانن جو ايمان آھي تہ ان ايئن ڪيو تہ چارئي پکي زندہ ٿي ھن وٽ اڏري آيا. غير مسلم ۽ لا مذھب ان قصي کي ڏند ڪٿا سڏين ٿا.جڏھن تہ تفھيم القرآن ٻڌائي ٿو تہ نبين کي خدا آسمانن ۽ زمين جو مشاھدو ڪرايو ھيو ۽ کين جنت۽ دوزخ بہ ڏيکاري ۽ موت کان پوءِ وارا منظر بہ ڏيکاريا<ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 202،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> == عيسائيت ۽ يھوديت ۾ مقام == [[فائل:Molnár Ábrahám kiköltözése 1850.jpg|thumb|ساڄو|جوزف مولنار جي ٺاھيل پينٽنگ ۾ ابراهيم کي ھجرت لاءِ روانو ٿيندي ڏيکاريو ويو آهي]] نمرود جو بائيبل ۾ تہ ڪو ذڪر ڪونهي پر يھودين جي ٻئي ڪتاب [[تلمود]] ۾ ان جو پورو واقعو بيان ٿيل آهي ۽ لڳ ڀڳ قرآن ۾ بيان ٿيل واقعي جھڙو آھي. تلمود ٻڌائي ٿو تہ ابراهيم جو پيء نمرود جي سلطنت جي سڀ کان وڏي عھدي تي مقرر ٿيل ھو ۽ ابراهيم جڏهن شرڪ جي کلي عام مخالفت ڪري توحيد جي تبليغ شروع ڪئي ۽ بت خانن ۾ گھري بتن کي ٽوڙي ڇڏيو تہ سندس پيءُ خود اھو مقدمو بادشاهه جي درٻار ۾ پيش ڪيو <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 198 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref>[[تلمود]] ۾ وڌيڪ بيان ٿيل آهي تہ بادشاهه جي حڪم تي ابراهيم کي قيد ڪيو ويو جتي ڏھ ڏينهن بند ھيو پوء بادشاهه جي ڪائونسل کيس زندہ ساڙڻ جو فيصلو ڪيو ۽ پوءِ کيس باھ ۾ وجھڻ وارو واقعو پيش آيو جنھن جو ذڪر پوء قرآن ۾ به سورة انبياءِ رڪوع 5، العنڪبوت، رڪوع 2 ۽ 3 ۽ الصافات رڪوع نمبر 4 ۾ بہ آيو. <ref>{تفھيم القرآن، واليم 1، مولانا مودودي، صفحو 199 ۽ 200 ،ادارہ ترجمان القرآن،لاھور}</ref> بائيبل جي باب جينيسس (Genesis) مطابق ابراھام کي خدا جو حڪم ٿيو تہ پنھنجي پيءُ [[تيرہ]](Terah) جو گھر ڇڏي [[ڪنعان]] لڏي وڃي جيڪو خدا ابراھام ۽ ان جي اولاد کي عطا ڪيو ھو.خدا ابراهيم جي پٽ اشمائل ([[اسماعيل]]) مان ھڪ قوم پيدا ڪرڻ جو واعدو پڻ ڪيو.ابراھيم پنھنجي سؤٽ سارہ سان شادي ڪئي هئي جنھن مان کيس آئزڪ(Issac ([[اسحاق]]) پيدا ٿيو.ابراھيم ھيبرون (Hebron) ۾ اچي ھڪ غار خريد ڪئي جتي ھن [[سارہ]] کي دفن ڪيو ھو. آئزڪ (اسحاق) وري پنھنجن عزيزن مان شادي ڪئي ۽ ڪنعانين جو حاڪم ٿي ويو. سارہ جي وفات کانپوءِ ابراهيم ڪيتورہ(Keturah) سان شادي ڪئي جنھن مان کيس ڇھ پٽ ڄاوا. ابراهيم جي وفات ٿيڻ تي کيس ان غار ۾ سارہ جي پاسي ۾ دفنايو ويو. ھن جي سموري ملڪيت آئزڪ (اسحاق) کي ملي باقي ٻين پٽن کي صرف اھو مليو جيڪو ابراهيم کين بخشش (gift) ۾ ڏئي چڪو ھو.<ref>{(Genesis 25:5–8).}</ref><ref>{sfn|Ska|2009|pp=26–31}</ref>بائيبل مطابق [[تيرہ]]([[آذر]]) نوحا(Noah)([[نوح]]) جي نائين پيڙهي ۾ ھيو ، کيس ٽي پٽ ھيا: ابراھام، نيھور(Nahor) ۽ ھاران(Haran). جوانيءَ ۾ ابراھام تيرہ (آذر) جي بتن ٺاھڻ واري ڪارخاني ۾ ڪم ڪندو ھيو. ھاران لوط جو پيءُ ھيو اھڙي طرح لوط ابراهام جو ڀائيٽو هيو.ھاران [[ڪئلديا]] (Chaldees) جي شھر ار (Ur) ۾ ئي وفات ڪري ويو. ابراهيم سارہ سان شادي ڪئي جيڪا سنڍ (Sterile) ھئي. ابراهيم، ان جو پيءُ تيرہ، زال سارہ ۽ ڀائيٽو لوط ار مان ھجرت ڪري ڪنعان ڏانهن روانا ٿيا پر ھئرن (Haran) جي مقام تي ترسي پيا جتي تيرہ (آذر) 205 سالن جي عمر ۾ وفات ڪئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|11:27–32|niv}</ref>.خدا جي حڪم تي ابراھام ،سارہ ۽ لوط سان گڏجي خدا جي واعدي مطابق عطا ڪيل زمين يعني ڪنعان ڏانهن روانو ٿي ويو جتي کيس عزيزن سميت مستقل قيام ڪرڻو ھو. <ref>{Bibleref2c|Genesis|12:1–3|niv}</ref> ان وقت ابراھام جي عمر 75 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:4–6|niv}</ref> [[فائل:Tissot Abram's Counsel to Sarai.jpg|thumb|کاٻو|230px|جيمز ٽيسوٽ نالي پينٽر جي 1902 ۾ تيار ڪيل پينٽنگ جنھن ۾ ابراھام کي سارہ سان مشاورت ڪندي ڏيکاريل آهي]] بائيبل مطابق ان وقت ڪنعان جي سرزمين تي سخت ڏڪار آيل ھيو تنھن ڪري ابراھام لوط ۽ گھرڀاتين سميت مصر روانو ٿي ويو. رستي ۾ ھن سارہ کي چيو تہ ھوء سندس ڀيڻ سڏائي تہ جيئن مصري کيس قتل نہ ڪن<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:10–13|niv}</ref>. جڏهن مصر ۾ داخل ٿيا تہ فرعون سان پنھنجن ڪارندن سارہ جي سونھن جي ھاڪ ڪئي. انھن سارہ کي حراست ۾ وٺي بدلي ۾ ابراھام کي ڪجهه سامان ڏئي کيس محل ۾ فرعون آڏو پيش ڪيو. جنھن تي خدا فرعون ۽ ان جي گھرڀاتين ۾ پلاگ جي وبا وچڙائي ڇڏي جنھن تي فرعون سوچڻ لڳو تہ آخر ڪھڙي غلطي ٿي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:14–17|niv}</ref>.نيٺ کيس خبر پئي تہ سارہ شادي شده عورت آھي جنھن تي ابراھام ۽ سارہ کي فرعون مصر مان روانو ڪري ڇڏيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|12:18–20|niv}</ref>. [[فائل:Wenceslas Hollar - Abraham and Lot separating (State 2).jpg|thumb|ساڄو|250px|[[وينسيسلؤس ھولر]](Wenceslaus Hollar)جي پينٽنگ ۾ ابراھام ۽ لوط کي جدآ ٿيندي ڏيکاريل]] مصر کان واپسي دوران جڏھن [[بيٿل]](Bethel) ۽ ھائي (Hai) وارن علائقي ۾ پھتا ابراھام ۽ لوط جي وڏن ڌڻن کي ساڳي چراگاھ ملي وئي جنھن تي ڌنارن جي وچ ۾ نااتفاقي ٿي پئي ڇوتہ ٻنھي گھرن جو مال ھڪ ھنڌ چارڻو پئي ويو جنھن تي ابراھام لوط کي چيو تہ ساڄي يا کاٻي طرف ڪنھن ٻئي پاسي وڃي تہ جيئن انھن ۾ ڪو تنازعو نہ ٿئي. لوط اوڀر پاسي جي ميداني علائقي اردن نديءَ طرف وڃڻ جو ارادو ڪيو جتي پاڻي جي ڪمي ڪانہ ھئي. اھڙي طرح لوط [[سوڊوم]] شھر طرف لڏي ويو ۽ ابراھام ڏکڻ طرف ھيبرون پاسي لڏي ويو ۽ [[مئمري]](Mamre) جي ميدان تي قيام ڪيائين جتي خدا جي عبادت لاءِ ھڪ قربانگاھ (altar) تعمير ڪئي.<ref>[http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/246613/jewish/Abram-and-Lot.htm "Abram and Lot Separate", Chabad.org]</ref> [[فائل:Schnorr von Carolsfeld Bibel in Bildern 1860 024.png|thumb|کاٻو|200px|خدا طرفان بشارت جنھن مطابق کيس خدا تارا ڳڻڻ لاءِ چيو تہ تارن جيتري کيس اولاد ڏيندو]] خدا پنھنجي آواز سان ابراھام کي بشارت ڏني تہ سندس نسل جي واڌ آسمان جي تارن جيتري ٿيندي اھڙي طرح خدا ۽ ابراھام جي وچ ۾ اھو عھد ٿيو جنھن ۾ خدا کيس اسرائيلين جي مصر ۾ غلامي جي بابت بہ آگاھ ڪيو. خدا ابراھام کي اھو بہ ٻڌايو تہ ان جو نسل ڪنعاني، ڪيني، ڪينيزي، قادموني، ھيٽي، پيريزي ريفائمي، اموري، گرگاشي ۽ جيبوزي واري سرزمين جو دعويدار ٿيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|15:1–21|niv}</ref>. [[فائل:Foster Bible Pictures 0032-1.jpg|thumb|ساڄو|ابراھام، سارہ ۽ ھاجرہ جي خيالي تصوير 1897 ۾ ٺھيل]] بائيبل مطابق ڪنعان ۾ ڏھ سال گذرڻ تائين ھنن کي اولاد نہ ٿي سگھي. ابراھام ۽ سارہ ابراھام جي نسل جي واڌ لاءِ سوچڻ شروع ڪيو . سارہ پنھنجي ھڪ ٻانھي ھاجرہ (Hagar) کي ابراھام جي حوالي ڪيو تہ جيئن ان مان ابراھام کي پٽ جي اولاد ٿي سگھي. ھاجرہ پيٽ سان ٿي تہ ان سارہ کي پاڻ کان گھٽ محسوس ڪرائڻ شروع ڪيو جنھن تي سارہ جو بہ ساڻس رويو خراب ٿي ويو. ھاجرہ رڻپٽ ڏانهن ھلي وئي. ملائڪ ھاجرہ سان شور (Shur) جي چشمي وٽ ڳالھايو چيائينس تہ ابراھام جي خيمي طرف واپس موٽي وڃي. فرشتي کيس ٻڌايو تہ تنھجو پٽ سخت جان الھڙ ۽ ارڏو ٿيندو جيڪو ماڻھن سان تعلق بہ جوڙيندو ۽ ناپسند ھوندي به ماڻھن جي اندر پنھنجو مقام ٺاھي ويندو. فرشتي کيس ھدايت ڪئي تہ ان جو نالو اشمائل [[اسماعيل]] رکي. ھاجرہ ان وقت خدا سان مخاطب ٿي چيائين: "[[ايل-روئي]](El-roi)(يا الله) تون گواھ رھجائن". پوء ھوء خيمي ۾ موٽي آئي ۽ پٽ اشمائل [[اسماعيل]] کي جنم ڏنائين ، ان وقت ابراھام جي عمر 86 سال ھئي<ref>{Bibleref2c|Genesis|16:4–16|niv}</ref>.تيرھين سان بعد جڏهن ابراھام 99 سالن جو ٿيو تہ خدا کيس قومن جي ابي ٿيڻ جو عھد ڪيو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:5|ni}</ref>.۽ ان عھد جي نشاني طور خدا حڪم ڏنو تہ مرد خطنو يا [[طوھر]](circumcision) ڪرائيندا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:10–14|niv}</ref>.سارہ جو شروع ۾ نالو سارائي ھيو جيڪو ابراهيم جي 99 سالن جي عمر ۾ اچڻ وقت خدا مٽائي سارہ ڪري ڇڏيو ۽ ابراھام کي بشارت ملي تہ خدا کيس سارہ مان بہ ھڪ پٽ ڏيندو<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:15–16|niv}</ref>. ابراھام ان ڳالھ تي ٽھڪ ڏنو ۽ چيو تہ مان ھاڻي سؤ سالن جو ٿي ويو آھيان ان عمر ۾ مون کي پٽ ڪيئن ٿيندو جڏھن تہ سارہ بہ 90 سالن جي آھي<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:17|niv}</ref>.جلد ئي ھن جو گھر مردن سان ڀرجي ويو جن ۾ 99 سالن جي ابراھام ۽ 13 سالن جي اشمائل جا طوھر بہ ٿيل ھئا<ref>{Bibleref2c|Genesis|17:22–27|niv}</ref>. == عربستان ۾ اسلام کان اڳ حيثيت == عربستان ۾ اسلام کان اڳ مڪي جا ماڻهو کيس مڃيندا ھئا ۽ انھن جو يقين ھيو تہ ابراهيم ڪعبو تعمير ڪيو ۽ اسماعيل ان جو پٽ ھيو. زمزم جي چشمي جي ظاھر ٿيڻ جو ھاجرہ ۽ اسماعيل جو قصو، طھر جي ابراھيمي سنت، حج بيت الله ۽ عمري جي رسمن کي مڃيندا ھئا. ابراهيم کي الله جو نبي سمجھندا ھئا ۽ ان جي ڏنل دين کي دين حنيف يا ابراهيم جو دين چوندا ھئا. اسلام جي اچڻ کان اڳ عبدالله جو نالو بہ رکندا ھئا.سوئر کي بہ حرام سمجهي ان کان سخت نفرت ڪندا ھئا. == تاريخ ڇاٿي ٻڌائي == ابراهيم جي ڪھاڻي ڪنھن ھڪڙي خاص دور سان نہ ٿي جوڙي سگھجي. ان تي ھاڻي اتفاق ٿي چڪو آهي ته نبين جو دور، موسي واري ھجرت سميت ۽ ججن جي دور حقيقي تاريخ سان مطابقت ۾ نہ ٿا اچن.<ref>{sfn|McNutt|1999|pp=41–42}</ref>ھڪ عام مفروضو اھو آھي تہ اھي نبين جون ڪھاڻيون فارسين جي شروعاتي دور يعني ڇھين صدي قبل مسيح جي پوئين دور ۾ جڙيون. انھن جي جڙڻ جو اصل سبب يھودي زميندار ھيا جن کي انھن جي رياست يھودہ (Judah) مان بابل ۾ قيد ڪيو ويو ھو جن آزاديءَ کان پوءِ پنھنجي اصل سرزمين تي اچي پنھنجي دعوا ڪئي ۽ ان دعوا ۾ ابراھيم جي ۽ موسي جي ان سرزمين طرف ھجرت جي ڪھاڻين کي بنياد بڻايو .<ref>{sfn|Ska|2006|pp=227–28, 260}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:اسلامي شخصيتون]] phl3z5rp4schpnb2vkey9scz0qlcyjc 0 2966 295776 10664 2024-11-10T10:19:53Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[عيسيٰ]] to [[عيسيٰ عليه السلام]] 295776 wikitext text/x-wiki #چوريو [[عيسيٰ عليه السلام]] do7hcpgl2qjxarhgktw5kqzz4nu4dsy 0 2974 295751 280258 2024-11-09T23:17:50Z Ibne maryam 17680 Ibne maryam صفحي [[عيسيٰ]] کي [[عيسيٰ عليه السلام]] ڏانھن چوريو 280258 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = عيسيٰ مسیح | image = Cefalù Pantocrator retouched.jpg | caption = {{longitem |[[سسلي]] جي [[سيفالو ڪيٿيڊرل]] ۾ 1130 ۾ ٺاھيل عیسیٰ مسيح جي بازنظيني نموني جي موزائڪ واري تصوير}} | birth_date = {{circa|4 BC|lk=no}}{{efn|[[John P. Meier|Meier]] writes that Jesus' birth year is [[Circa|c.]]&nbsp;7 or 6&nbsp;BC.<ref name=Meier1991>{{cite book |last=Meier |first=John P. |title=A Marginal Jew: The roots of the problem and the person |year=1991 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0-300-14018-7 |page=407}}</ref> <!-- -->[[Karl Rahner|Rahner]] states that the consensus among scholars is {{nowrap|c. 4 BC}}.{{sfn|Rahner|2004|p=732}} <!-- -->[[E. P. Sanders|Sanders]] also favors {{nowrap|c. 4 BC}} and refers to the general consensus.{{sfn|Sanders|1993|pp=10–11}} <!-- -->[[Jack Finegan|Finegan]] uses the study of early Christian traditions to support c.&nbsp;3 or 2&nbsp;BC.<ref name=Finegan>{{cite book |first=Jack |last=Finegan |title=Handbook of Biblical Chronology, rev. ed |year=1998 |publisher=Hendrickson Publishers |isbn=978-1-56563-143-4 |page=319}}</ref> <!-- -->}} | birth_place = <!--Note: No scholarly consensus for any more precise a location than Judea:-->[[جوڊييا]]،[[رومن ڪيٿولڪ ايمپائر]] <ref>{{cite book |first=Raymond E. |last=Brown |title=The birth of the Messiah: a commentary on the infancy narratives in Matthew and Luke |year=1977 |isbn=978-0-385-05907-7 |publisher=Doubleday |page=513}}</ref> |family = [[جيمز]](ڀاء)، [[جوزف]](ڀاء)، [[جيوڊاس]](ڀاء)، [[سائمن]](ڀاء) ۽ ڀينر | death_date = {{circa|AD 30 / 33|lk=no}}{{efn|Most scholars estimate AD 30 or 33 as the year of Jesus' crucifixion.<ref name=Humphreys1992>{{cite journal |url=http://www.tyndalehouse.com/tynbul/library/TynBull_1992_43_2_06_Humphreys_DateChristsCrucifixion.pdf#page=9 |title=The Jewish Calendar, a Lunar Eclipse and the Date of Christ's Crucifixion |journal=Tyndale Bulletin |year=1992 |volume=43 |issue=2 |page=340 |first1=Colin J. |last1=Humphreys |first2=W. G. |last2=Waddington}}</ref>}} <br/>(aged 33–36) | death_place = [[جيروسلم]], [[جوڊيا]] (رومي صوبو)، رومن امپائر | death_cause = <!---Note: No (further) comments required here; the scholarly consensus that the cause of Jesus' death was crucifixion is given in the article text:--->[[صليب تي چاڙھيو ويو]] <!-- -->{{efn|[[James Dunn (theologian)|James Dunn]] writes that the baptism and crucifixion of Jesus "command almost universal assent" and "rank so high on the 'almost impossible to doubt or deny' scale of historical facts" that they are often the starting points for the study of the historical Jesus.{{sfn|Dunn|2003|p=339}} <!-- -->[[Bart Ehrman]] states that the crucifixion of Jesus on the orders of Pontius Pilate is the most certain element about him.{{sfn|Ehrman|1999|p=101}} <!-- -->[[John Dominic Crossan]] and Richard G. Watts state that the crucifixion of Jesus is as certain as any historical fact can be.{{sfn|Crossan|Watts|1999|p=96}} <!-- -->Paul R. Eddy and [[Greg Boyd (theologian)|Gregory A. Boyd]] say that non-Christian confirmation of the crucifixion of Jesus is now "firmly established".{{sfn|Eddy|Boyd|2007|p=173}} <!-- -->}} | home_town = [[نزرٿ]], [[گيليلي]]{{sfn|Theissen|Merz|1998}} <!---- Note: Please do not expand this infobox. See the FAQ on the talk page. ----> | parents = <!--{{hlist}}, as footnote applies to -both- parents:-->{{hlist |[[مريم]] |[[سينٽ جوزف]]{{efn|Traditionally, Christians believe that Mary conceived her son miraculously by the agency of the Holy Spirit. Muslims believe that she conceived her son miraculously by the command of God. Joseph was from these perspectives the acting adoptive father.}}}} }}{{Jesus |right |width=22.0em<!--should match width of preceding infobox-->}} <!---- The following paragraph was created by consensus after considerable discussion by a variety of editors. Out of courtesy for this process, please discuss any proposed changes on the talk page before editing it. ----> '''حضرت عیسیٰ علیہ السلام (انگریزی: Jesus،''' {{lang-ar|عيسى|[[Jesus in Islam|Issa]] }} ({{circa|4&nbsp; |AD 30 / 33|lk=yes}} ) جنھن کي جيزس آف نزاریٿ ۽ جيزس ڪرائسٽ بہ چوندا آهن، يھودين ۾ تبليغ ڪندڙ مذھبي اڳواڻ ھيو جنھن کي اسلام ۾ پيغمبر جو درجو ڏنل آهي. <ref name="Vermes 1981"/> عيسائيت ۾ سندس مرڪزي حيثيت آھي. اڪثر عيسائين جو عقيدو آهي تہ خدا جو روپ ھيو ۽ پاڪ پٽ ھيو ۽ پراڻي عھد نامي ۾ جنھن مسيح جي اچڻ جي بشارت ھئي اھو عيسی ھيو. {{sfn|McGrath|2006|pp=4–6}} <ref name="Ehrman Jesus became God">{{cite book |last=Ehrman |first=Bart D. |title=How Jesus became God: The Exaltation of a Jewish Preacher from Galilee |publisher= HarperOne |isbn= 978-0061778186|year=2014}}</ref> [[فائل:Bloch-SermonOnTheMount.jpg|thumb|کاٻو|اڻويھين صدي جي ڪارل بلاچ جي ٺاھيل پينٽنگ جنھن ۾ عیسی مسیح کي جبل تي خطبو ڏيندي ڏيکاريو ويو آهي]] حضرت عيسى اڄ کان لڳ ڀڳ 2000 سال اڳ فلسطين جي شهر بيتُ لحم ۾ پيدا ٿيا. سندس والده حضرت مريم گليلی صوبي جي ناصره شهر جي رهندڙ هئي. سندس مڱڻو يوسف نالي هڪ واڍي سان ٿيو، جيڪو يهوديه صوبي جي بيت لحم شهر مان اچي ناصره ۾ رهيو هو. فلسطين تي انهن ڏينهن ۾ روم سلطنت جي شهشاهه قيصر آگستس (63 ق.م- 14ع) جو قبضو هو. هن فلسطين کي ٽن صوبن گليل، يهوديه ۽ اتوريه ۾ ورهائي ڇڏيو هو. گليل جو صوبيدار هيروديس انطیپاس هو، يهوديه جو پانيطاس پيلاطوس ۽ اتوريه جو فلپس، جيڪو هيروديس جو ڀاءُ هو. انهن ڏينهن ۾ ايئن ٿيو ته قيصر آگستس پاران يهودين جي آدمشماريءَ جو حڪم جاري ٿيو ۽ اعلان ڪيو ويو ته ماڻهو پنهنجن پنهنجن اباڻن شهرن ۾ وڃن ۽ نالو لکرائن. بس يوسف به حضرت مريم کي (جيڪا حامله هئي) وٺي، پنهنجي اباڻي شهر بيت لحم ڏانهن روانو ٿيو. جڏهن هو شهر ۾ پهتو ته رات ٿي چڪي هئي ۽ کين رات گذارڻ لاءِ ڪٿي به جاءِ نه ملي، تنهنڪري هن هڪ سراءِ ٻاهران ديرو ڪيو. حضرت عيسى اتي پيدا ٿيو ۽ حضرت مريم کيس ڪپڙي ۾ ويڙهي جهوليءَ ۾ رکيو.<ref name="سبط حسن">[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=272] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191111144008/https://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=272|date=2019-11-11}} (ڪتاب:موسیٰ کان مارڪس تائين؛ ليکڪ:سبط حسن)</ref> اٺن ڏينهن کان پوءِ حضرت عيسى جا والدين ٻارڙي کي کڻي يروشلم هليا ۽ موسوي شريعت موجب ولادت جون رسمون ادا ڪيون ۽ پوءِ ناصره موٽي آيا ۽ ”اهو ٻار وڌندو ۽ سگهارو ٿيندو ويو ۽ حڪمت سان ڀرپور ٿيندو ويو.“<ref name="سبط حسن" /> [[فائل:Brooklyn Museum - The Exhortation to the Apostles (Recommandation aux apôtres) - James Tissot.jpg|thumb|ساڄو|جيمز ٽساٽ جي ٺاھيل تصوير جنھن ۾ عيسی مسیح کي 12 اصحابين سان ڳالهائيندي ڏيکاريو ويو آهي]] حضرت مسيح کي پنهنجن خيالن جي تبليغ لاءِ رڳو ٽن سالن جي وٿي ملي، پر ان ٿوري عرصي ۾ به فلسطين جا هزارين ماڻهو سندس مريد ٿي ويا ۽ يهودي پيشوائن کي اهو خطرو ٿي پيو ته جيڪڏهن هن نئين فتني کي منهن نه ڏنو ويو ته فلسطين جي صدوقين ۽ فريسين جي طبقاتي مفاد کي نقصان پهچندو، تنهنڪري حضرت مسيح تي مذهب ۽ رومي سلطنت سان بغاوت جو الزام هنيو ويو ۽ کيس صليب تي چاڙهيو ويو. حضرت مسيح جي تعليم کي سندس چئن شاگردن ــــــ متي، مرقس، لوقا ۽ يوحنا ـــــــ مرتب ڪيو آهي. اهي تصنيفون انجيل جي نئين عهدنامي جي نالي سان مشهور آهن. انجيل ۾ اسان کي پراڻي سوشلزم جو ڪو چِٽو تصور ڪو نه ٿو ملي. حضرت مسيح نه طبقاتي فرق جي مخالفت ڪري ٿو ۽ نه ئي زمين کي هارين ۾ ورهائڻ جي صلاح ڏئي ٿو ۽ نه برابريءَ جي تلقين ڪري ٿو. ان هوندي به سندس همدرديون محتاجن، غريبن ۽ مظلومن سان گڏ آهن ۽ پاڻ دولتمندن ۽ ڪاهن سردارن جي طبقن جو سخت مخالف هو. سندس روزاني زندگي به انهن جي فڪر جي شهادت ڏئي ٿي، تنهنڪري سندس ڏينهن ۽ راتيون غريبن ۾ گذرنديون هيون. پاڻ ۽ سندس شاگرد غريبن جهڙا ٿلها پراڻا ڪپڙا پائيندا هئا، غريبن جي جهوپڙين ۾ رهندا هئا ۽ انهن جهڙو کاڌو کائيندا هئا. دولت جي لالچ کين نه ٿيندي هئي ۽ شان شوڪت، عهدي، رتبي جي خواهش کين ڪڏهن به نه ستائيندي هئي. اهي صحيح معنى ۾ انسان دوست هئا ۽ انسانن جي خدمت ڪرڻ سندن حياتيءَ جو مسلڪ هو، تنهنڪري حضرت مسيح جي ٻارهن شاگردن مان هڪ، يعقوب، ان ڳالهه تي ڪاوڙ ظاهر ٿو ڪري ته دولتمند طبقو پورهيتن جو استعمال ڪري ٿو ۽ کين سندن حق کان محروم ڪري ٿو. ”اي دولتمندو! توهان پنهنجين مصيبتن تي، جيڪي توهان تي اچڻ واريون آهن، رؤ، پِٽيو، واويلا ڪيو. توهان جو مال خراب ٿي ويو ۽ توهان جي لباسن کي ڪينئان کائي ويا، توهان جي سونَ ۽ چانديءَ تي ڪَٽ چڙهي وئي ۽ اها ڪٽ اوهان تي شاهدي ڏيندي ۽ باهه جيان توهان جو گوشت ڳاريندي... ڏسو، جن مزدورن توهان جا فصل لڻيا انهن جي اها مزدوري، جيڪا توهان دغا ڪري رکي ڇڏي آهي، رڙيون ڪري ٿي ۽ فصل لڻندڙن جون دانهون فوجن جي خدا جي ڪنن ۾ پهچي ويون آهن.“ حضرت مسيح جي وفات کان پوءِ به سندس شاگردن جي زندگي انهيءَ راهه تي هلندي رهي، پر پنهنجي انفراديت برقرار رکڻ لاءِ هنن پنهنجي حياتيءَ جي نموني کي سوشلسٽ انداز ۾ ڦيرائي ڇڏيو. هو گڏجي رهندا هئا، گڏجي کائيندا هئا ۽ پنهنجي سموري ملڪيت هنن گڏ ڪري ڇڏي هئي، تنهنڪري لوقا ”عملن جي ڪتاب“ ۾ لکي ٿو ته: ”۽ جن ايمان آندو هو اهي سڀ گڏجي رهندا هئا ۽ سڀني شين ۾ شريڪ هئا ۽ پنهنجي ملڪيت ۽ سامان وڪڻي هر هڪ ۾ ضرورت موجب ورهائي ڇڏيندا هئا.“<ref name = " سبط حسن "/> == قرآن مطابق عیسیٰ مسیح جو تصور == حضرت عيسيٰ (Jesus Christ) جي حوالي سان مختلف مذهبن ۾ مختلف روايتون قائم آهن. اسلام مطابق هُو [[الله]] جو هڪ سچو نبي هو ۽ هُو مريم جي پيٽ مان بيت الحم ۾ پيدا ٿيو. مسلمان سمجھن ٿا ته الله يهودين جي اصلاح لاءِ موڪليو عيسيٰ (عيسا) کي نبي ڪري موڪيلو هو. عيسيٰ جا خاص 12 ساٿي يا مريد هئا، جيڪي حواري سڏائيندا هئا. هڪ مذهبي جشن جي موقعي تي هن جا حواري يروشلم ويا ان وقت رومي حڪومت فيصلو ڪيو ته هي باغي آهي، پوءِ کيس گرفتار ڪري رومي حاڪم '''پبلاطس''' جي عدالت ۾ پيش ڪيو ويو جنهن کيس صليب تي چاڙهڻ جو حڪم ڏنو. مسلمانن جي پاڪ ڪتاب قرآن مطابق نه هن کي قتل ڪيو ويو هو ۽ نه ڦاسي ڏني ويئي بلڪه دشمنن کي شڪ ۾ وڌو ويو آهي. قرآن مقدس ۾ حضرت مسيح ۽ ان جي پوئلڳن جو ذڪر ڪيترائي ڀيرا آيو آهي، [[قرآن]] جي ان حصي جو اڀياس ڪرڻ سان خبر پوي ٿي ته حضرت مسيح ؑ جي زندگيءَ ۾ هڪ اهم خاص مثال ملي ٿو. ان مثال جو لاڳاپو تحريڪ سان آهي. اسلامي تحريڪ يا خدا پرستيءَ واري دعوت کي ڪهڙيءَ ريت هلايو وڃي ۽ مختلف عنصرن سان ڪهڙيءَ ريت مقابلو ڪجي. ان جو هڪ خاص نمونو حضرت مسيح ۽ ان جي پوئلڳن وٽ ملي ٿو. قرآن شريف ۾ مسلمانن کي خطاب ڪندي چيو ويو آهي ته: {{quote| یٰۤاَیُّہَا الَّذِیۡنَ اٰمَنُوۡا کُوۡنُوۡۤا اَنۡصَارَ اللّٰہِ کَمَا قَالَ عِیۡسَی ابۡنُ مَرۡیَمَ لِلۡحَوَارِیّٖنَ مَنۡ اَنۡصَارِیۡۤ اِلَی اللّٰہِ ؕ قَالَ الۡحَوَارِیُّوۡنَ نَحۡنُ اَنۡصَارُ اللّٰہِ فَاٰمَنَتۡ طَّآئِفَۃٌ مِّنۡۢ بَنِیۡۤ اِسۡرَآءِیۡلَ وَ کَفَرَتۡ طَّآئِفَۃٌ ۚ فَاَیَّدۡنَا الَّذِیۡنَ اٰمَنُوۡا عَلٰی عَدُوِّہِمۡ فَاَصۡبَحُوۡا ظٰہِرِیۡنَ| (الصف: 16)|القرآن|}} {{quote|ترجمو| ”اي ايمان وارو! الله جي دين جا مددگار ٿيو. جيئن مريم جي پٽ عيسيٰ پنهنجي حوارين کي چيو ته الله جي رستي ۾ منهنجا مددگار ڪير آهن؟ انهن حوارين چيو ته اسين الله (جي دين) جا مددگار آهيون. پوءِ بني اسرائيلن مان هڪ جماعت ايمان آندو ۽ هڪ جماعت ڪافر ٿي، پوءِ اسان ايمان وارن کي سندن دشمنن تي طاقت ڏني، پوءِ اهي غالب ٿيا.“ |}} قرآن جي هن آيت سڳوريءَ ۾ فَاَیَّدۡنَا الَّذِیۡنَ اٰمَنُوۡا عَلٰی عَدُوِّہِمۡ ۔ جا لفظ تمام گهڻي ڌيان ۽ غور جي قابل آهن. هن آيت ۾ قوت (Strength) مان ڪهڙو مطلب آهي. ۽ دشمنن تي غلبو حاصل ڪرڻ جو مطلب ڇا آهي. اهو نهايت اهم سوال آهي. مسيحيت کي پنهنجي شروعاتي دور ۾ فلسطين جي يهودين طرفان سخت قسم جي دشمنيِءَ سان واسطو آيو، ايتري قدر جو اهي حضرت مسيح ؑ کي قتل ڪرڻ جي ڪڍ پئجي ويا. تاريخ ۾ ان جو ڪو ثبوت ناهي ته حضرت مسيح ؑ جي پوئلڳن انهن جي مقابلي ۾ جنگي هٿيار استعمال ڪيا هجن ۽ انهن جي ذريعي هنن پنهنجي دشمنن تي سوڀ ماڻي ورتي هجي. اهڙيءَ حالت ۾ آخر اها ڪهڙي قوت هئي، جيڪا انهن جي لاءِ پنهنجي دشمنن جي مٿان فتح ۽ غلبي جو سبب بڻجي. ان جو جواب قرآن ۾ اهو ملي ٿو ته الله تعاليٰ مسيح ؑ جي پيروي ڪندڙن منجهه خاص طور تي هڪ اخلاقي ۽ روحاني صفت پيدا ڪري ڇڏي، جيڪا مادي هٿيارن کان سواءِ جنگ کٽڻ جي صلاحيت رکندي هئي. قرآن مجيد حضرت مسيح ؑ ۽ سندس ساٿين جو ذڪر ڪندي بيان ڪيو آهي ته: {{quote| وَ جَعَلۡنَا فِیۡ قُلُوۡبِ الَّذِیۡنَ اتَّبَعُوۡہُ رَاۡفَۃً وَّ رَحۡمَۃً ؕ ”۽ جن سندن تابعداري ڪئي، تن جي دلين ۾ اسان نرمي ۽ مهرباني رکي.“|(الحديد:27)|القرآن|}} انهيءَ آيت سڳوريءَ ۾ مسيحءَ جي پوئلڳن جي لاءِ جنهن مهر، ٻاجهه ۽ رحمت جو ذڪر آهي، اهو پيرويءَ کان پوءِ جو واقعو آهي. نڪي پيرويءَ کان اڳ جو. يعني ان جو مطلب اهو ناهي ته، ماڻهو پهريان کان ئي مهرباني ۽ رحمت ساڻ ڪري پيدا ٿيا هئا، بلڪه ان جو مطلب هيءُ آهي ته حضرت مسيحءَ جي ذريعي انهن کي جيڪو دين سيکاريو ويو هو. ان، منجهن اهو جذبو پيدا ڪيو. ٻين لفظن ۾ هيءُ ته فلسطين ۾ جڏهن کين يهودين جي دشمنيءَ وارين ڪاررواين جو معاملو آڏو آيو ته، ان جو مقابلو ڪرڻ جي لاءِ انهن کي ٽڪراءُ جي تعليم ڏيڻ بدران اها تعليم ڏني وئي ته ٻاجهه، مهرباني ۽ رحمت سان ان جو مقابلو ڪريو. اها ئي ڳالهه خود انجيل مان به معلوم ٿئي ٿي. (لوقا ـ باب: 6) ان تي ويچارڻ سان ڄاڻ پوي ٿي ته حضرت مسيحءَ جي پوئلڳن کي جيڪا طاقت ڏني وئي، اها مهرباني ۽ رحمت جي طاقت هئي، انهيءَ امن واري هٿيار جي ذريعي اهي پنهنجي دشمنن تي اهڙيءَ ريت غالب ٿيا جو، جيڪي ماڻهو اڳ سندن دشمن هئا، اهي دوست بڻجي، سندن صف ۾ شامل ٿي ويا. اهڙيءَ ريت انهن جي عددي قوت ايتري وڌي وئي جو، خود اها ئي عددي اڳڀرائي انهن جو غلبي جي ذريعو بڻجي وئي. ان سلسلي ۾ حضرت مسيح ؑ پنهنجي پوئلڳن کي جيڪا تعليم ڏني هئي، اها انجيل پاڪ ۾ تفصيل سان موجود آهي. ان جا ڪجهه حصا هتي نقل ڪجن ٿا. مان توهان کي چوان ٿو ته پنهنجي دشمنن سان محبت رکو. جيڪي توهان سان دشمني رکن، انهن جو ڀلو ڪريو. جيڪي توهان تي ڦٽڪار ڪن، انهن جي لاءِ برڪت گهرو. جيڪي توهان جي تذليل ڪن، انهن جي لاءِ دعا گهرو. جيڪي توهان جي هڪ ڳل تي چماٽ هڻن ته اوهان ٻيو ڳل به انهن ڏانهن ڦيريو ۽ جيڪي توهان جو لباس لٽن، انهن کي قميص کڻڻ کان به نه روڪيو. (لوقا ـ باب: 6) يهودين فريسين يسوعءَ کان پڇيو ته ڇا قيصر کي جزيو ڏيڻ گهرجي يا نه. يسوع ؑ جواب ڏنو ته جيڪو قيصر جو آهي، قيصر کي ۽ جيڪو خدا جو آهي، اهو خدا کي ادا ڪريو. (متي ـ باب : 22) اسان کي خبر آهي ته حضرت مسيح ۽ سندس پيروڪارن کي فلسطين ۾ پهرين ڏينهن کان ئي سخت مخالفت ۽ دشمنيءَ سان منهن ڏيڻو پيو. انهن جا اهي دشمن، يهودي هئا، جيڪي ان وقت ان علائقي ۾ سگهاري حيثيت رکندڙ هئا. انهن پنهنجي ان دشمنيءَ وارين ڪاررواين ۾ اتان جي رومي حڪمرانن کي به پنهنجو طرفدار بڻائي ورتو. جنهن جي نتيجي ۾ حضرت مسيح ۽ سندس پيروڪارن جي لاءِ اتي تمام گهڻو اڻوڻندڙ ماحول جڙي پيو. هاڻ هڪ حل اهو هو ته حضرت مسيحءَ جا پيروڪار نفرت، تشدد ۽ ٽڪراءَ جي رستي تي هلن. اهي شهادت جون جذباتي تقريرون ڪري مسيحن کي وڙهڻ ۽ مرڻ جي لاءِ راضي ڪن، پر ان سخت ماحول ۾ به حضرت مسيح ؑ انهن کي محبت جو پيغام ڏنو. هن چيو ته توهان پنهنجي دشمنن سان نفرت نه ڪيو بلڪي ساڻن محبت وارو سلوڪ ڪيو. ”دشمن سان محبت ڪيو.“ جو مطلب اهو آهي ته توهان دشمن جا خير گهرندڙ ٿيو. دعوت جو بنياد اهائي خيرخواهي آهي. دعوت سچ پچ ته انساني محبت جو اظهار آهي. حضرت مسيح جڏهن دشمن سان محبت ڪرڻ تي زور ڀريو ته، ان جو مطلب هيءُ هو ته توهان ماڻهو سڀني انسانن سان خيرخواهي ڪريو. ايتري قدر جو پنهنجي دشمنن سان به. توهان هر ماڻهو جي هدايت جا طلبگار بڻجو. چاهي اهو توهان جو سڄڻ هجي يا مخالف. چاهي اهو توهان جي آوڏو هجي يا توهان کان پري. حضرت مسيح جو اهو چوڻ ته: ”جيڪو قيصر جو آهي، قيصر کي ڏيو ۽ جيڪو خدا جو آهي، خدا کي ڏيو.“ ان جو مطلب هيءُ هو ته وقت جي حڪمران سان سياسي ٽڪراءُ ڪرڻ کان پاسو ڪيو، ائين نه ٿئي جو توهان جو سڄو وقت ناڪاري ٽڪراءَ ۾ گذري وڃي ۽ غير سياسي ميدان ۾ هاڪاري جدوجهد جا جيڪي امڪان آهن، اهي استعمال ٿيڻ کان رهجي نه وڃن. اهڙيءَ ريت حضرت مسيح ؑ جو اهو چوڻ هو ته، ”جيڪو توهان کان ڪرتو گهري، اوهان ان کي پنهنجو جبو به ڏئي ڇڏيو.“ اها به ڪا بزدليءَ جي تعليم نه هئي. ان جو مطلب هي هو ته ڪنهن سان ڪو جهيڙو ٿي پئي ته، ان کي جلدي ختم ڪريو. پوءِ اهو هڪ طرفي سمجهوتي (Unilateral Adjustment) جي ذريعي ئي ڇو نه هجي. ان پاليسيءَ کي ٿورن لفظن ۾ هن ريت چئي سگهجي ٿو ته مسئلن کان بچو ۽ موقعن کي استعمال ڪريو. ان پاليسيءَ تحت حضرت مسيح ؑ پنهنجي ساٿين کي هجرت جو مشورو ڏنو. يعني اهي ماڻهو فلسطين کان نڪري، ڀرپاسي جي علائقن ڏانهن هليا وڃن ۽ اتي امن ۽ سلامتيءَ سان رهي، ماڻهن جي خدمت ڪن. ان واقعي جو ذڪر انجيل ۾ هن ريت آيو آهي: مسيح جا يارهن شاگرد گليل جي ان جبل تي ويا، جيڪو يسوع سندن لاءِ مقرر ڪيو هو. يسوع وٽن اچي ساڻن ڳالهيون ڪيون ۽ چيو ته توهان وڃي سڀني قومن کي شاگرد بڻايو ۽ کين تعليم ڏيو ته انهن سڀني ڳالهين تي عمل ڪن، جن جو مون توهان کي حڪم ڏنو آهي. (متي ـ باب 28) حضرت مسيح جي هدايت مطابق انهن جو طريقو هي هو ته سياسي حڪومت سان ڪنهن قسم جو ڪو مهاڏو نه اٽڪائين. جيڪڏهن ڪنهن سان ڪو تڪرار ٿي پوي ته ان کي هڪدم هڪ طرفو ٿي ڪري حل ڪن. اهي ماڻهن سان محبت ۽ خير خواهي واري هلت هلن. ان جو نتيجو هي نڪتو جو مسيحيت تيزيءَ سان ماڻهن ۾ پکڙجڻ لڳي. تاريخ ٻڌائي ٿي ته ٿوري وقت ۾ مسيحيت مختلف ملڪن ۾ پکڙجي وئي. مثال طور: روم، يونان، شام، مصر، سوڊان، حبش، اتر آفريڪا، جارجيا، آرمينيا، مالابار ڪوسٽ وغيره. حضرت مسيح کان پوءِ شروعاتي پنجن صدين ۾ مسيحيت جهڙيءَ ريت دنيا جي مختلف حصن ۾ پکڙي، ان جو تفصيل هيٺ ڏنل ڪتابن ۾ ڏسي سگهجي ٿو: * (Harnack: Mission and Expansion of Christianity in the first Three Countries (1902 * (Kenneth Scott Latourette: History of the Expansion of Christianity (1945 ٻه هزار سال اڳ حضرت مسيح جي صليب تي چڙهڻ کان پوءِ مسيحيت لڳاتار پکڙجندي رهي. حضرت مسيحءَ جي تعليم جي مطابق، سندن پوئلڳن جي آڏو رڳو ٻه نڪاتي پروگرام هو. هڪ محبت ۽ ٻيو دعوت. هڪ طرف محبت ۽ امن واري دعوت جي انهيءَ اصول کي گڏ کڻي اهي وڌندا رهيا، ايتريقدر جو اهي يورپ تائين پهتا. ان وقت يورپ جي گهڻي حصي تي. رومي بادشاهت جي سياسي حڪومت هئي. شروعات ۾ انهن کي رومي بادشاهت پاران سخت تڪليفن (Persecution) سان منهن ڏيڻو پيو. پر اهي ٽڪراءُ کان پري رهندي، پنهنجو مشنري ڪم پر امن طور تي ڪندا رهيا. جنهن جو نتيجو اهو نڪتو جو 337ع ۾ خود رومي حڪمران ڪانسٽنٽين پهرين (Constantine-1) مسيحيت کي قبول ڪيو. هيءُ الناس علی دین ملوکھم۔ يعني ”ماڻهو پنهنجي بادشاهه جي دين تي هلن ٿا“ جو زمانو هو. ان ڪري ٿوري ئي وقت ۾ يورپ جي گهڻي آباديءَ مسيحيت کي قبول ڪيو. رومي بادشاهه 337ع ۾ مسيحيت کي قبول ڪيو هو. <ref>{{Citation |title=انسانيت جي تعمير (مولانا وحيد الدين خان / خالد ڀٽي) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=307 |accessdate=2016-09-13 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912090236/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=307 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: انسانيت جي تعمير، مولانا وحيد الدين خان</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:عيسائيت]] [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] b894jeo1tdk75n393txb1jov5bthytj 0 3197 295775 11514 2024-11-10T10:19:43Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[عيسيٰ]] to [[عيسيٰ عليه السلام]] 295775 wikitext text/x-wiki #چوريو [[عيسيٰ عليه السلام]] do7hcpgl2qjxarhgktw5kqzz4nu4dsy 0 3222 295697 284855 2024-11-09T13:05:03Z Ibne maryam 17680 295697 wikitext text/x-wiki {{Infobox philosopher | region =[[مغربي فلسفو]] | era = [[قديم فلسفو]] | image = Plato Silanion Musei Capitolini MC1377.jpg | caption = رومن پورٽريٽ جي ڪاپي افلاطون جي منڍي جي مورت ({{circa|370&nbsp;BC|lk=on}}) | name = افلاطون<br> Plato | birth_date = 428/427 or 424/423 ق.م. | birth_place = [[اٿينز]]، [[يونان]] | death_date = 348/347 ق.م.(عمر{{circa|80}}) | death_place = اٿينز، يونان |ethnicity = [[يوناني]] | school_tradition = [[افلاطونيت]](Platonism) | main_interests = {{Flatlist}} * [[مابعدالطبعيات]] * [[اخلاقيات]] * [[سياست]] * [[علميات]] * [[فصاحت و بلاغت]] * [[فن]] * [[ادب]] * [[تعليم]] * [[سماج]] * [[دوستي]] * [[پيار]] {{Endflatlist}} | notable_works = ''[[اپالاجي(ڪتاب)]] ''<br> ''[[فئڊو (ڪتاب]]'' <br> ''[[سمپوزيوم (ڪتاب)]]''<br>''[[ريپبلڪ (ڪتاب)]]'' | notable_ideas = {{Flatlist}} * [[افلاطونيت]] * [[جبليت]] * [[نظريه مثل]] * ''[[ٿيئا مينيا]]'' * [[آئيڊيلزم]] {{Endflatlist}} | influences = [[سقراط]]، [[پارمنيدس]]، [[فيثاغورث]]، [[ھرڪليٽس]] | influenced = درحقيقت پوء جو سمورو [[مغربي فلسفو]] }} '''افلاطون''' (Plato) جو جنم انهن ڏينهن ۾ ٿيو جڏهن يوناني سماج جي عزت جو سج ٻڏڻ ويجهو هو.<ref name = " سبط حسن "/> افلاطون جو تعلق اميرن جي پراڻي گهراڻي سان هو، جيڪو واپار ۽ واپار ڪندڙ نئين دولتمندن کي ڏاڍي نفرت جي نگاهه سان ڏسندو هو، جيتوڻيڪ اقتدار سندس هٿن مان نڪري چڪو هو پر اهي اڃا پاڻ کي يوناني تهذيب ۽ تمدن جا نگهبان سمجهندا هئا.<ref name = "سبط حسن "/> ان طبقي جو ايمان هو ته ملڪ جي زوال جو سبب اهو ئي آهي ته اٿينـز جو نظم ۽ ضبط اميرن بدران بازاري ماڻهن جي قبضي ۾ اچي ويو آهي. ان ماحول ۾ پلجندڙ افلاطون مرڻ گهڙيءَ تائين واپارين سان ٺاهه ڪري نه سگهيو.<ref name="سبط حسن">[http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=272] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191111144008/https://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=272|date=2019-11-11}} (ڪتاب: موسیٰ کان مارڪس تائين؛ ليکڪ: سبط حسن)</ref> [[فائل:plato.png|thumb|افلاطون]] هن جو پورو نالو ارسطو قليس هو، بعد ۾ افلاطون ٿيو. سندس پيءُ جو نالو ارستون هو ۽ هو ايٿنز جي داستانوي بانيڪارن جي خاندان مان هو جڏهن ته هو ماءُ جي طرفان به ڪيترن ئي دولتمند ۽ مشهور اٿينائين جو مائٽ هو. سمجھيو وڃي ٿوته هن افلاطون جو نالو پنهنجن ويڪرن ڪلهن جي سبب اختيار ڪيو هو.<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> شايد ايٿنس ۾ 428 ق.م ۾ پيدا ٿيو. سٺي خاندان جي ڇوڪرن وانگر [[ادب]] [[موسيقي]] ۽ [[رياضي]] جي تعليم حاصل ڪيائين. هو شعر به چوندو هو ۽ پهلوان ۽ ڪسرتي به هو. ويهن سالن جي عمر ۾ [[سقراط]] جو شاگرد ٿيو. اٺن سالن تائين هن کان علم پرائيندو رهيو. افلاطون جواني جي شروعاتي ڏينهن ۾ شاعر ۽ دانشور هئڻ سان گڏوگڏ عام راءِ مطابق، هڪ وڏو ملهه پهلوان به هو ۽ هن سپاهي طور به ڪم ڪيو هو.<ref name = " عباسي "/> انهي دور جي سڀني يونانين وانگر راندين روندين، ورزشي ڪرتب بازين، ناچ ۽ گهوڙي سواري ذريعي جسم جي نشوونما سان گڏوگڏ سوچ ۽ فڪر جي ورزش به ٿيندي رهي ۽ انهي فيلسوف اهڙي گوشه نشيني واري ۽ پڙهاڪو زندگي نه گذاري جيڪا موجوده دور ۾ دانشورن کي عام زندگي جي ڪمن ڪارين لاءِ ناموزون بڻائي ٿي ڇڏي.<ref name = " عباسي "/> ==سقراط جي صحبت== سقراط سان ملاقات افلاطون جي زندگيءَ ۾ وڏي تبديلي آندي هئي. هو لاڏ ۽ ڪوڏ سان پليو هو. هو بيحد وڻندڙ ۽ طاقتور نوجوان هو. چون ٿا ته اهو نالو (Plato) مٿس انهيءَ ڪري ئي پيو هو، جو هن جا ڪُلها موڪرا هئا. هن هڪ قابل ۽ بهادر سپاهيءَ جي زندگيءَ به گذاري هئي ۽ هو راندين جي قومي مقابلن ۾ ٻه ڀيرا انعام به حاصل ڪري چڪو هو. اهڙي اغرض شباب مان هڪ فلسفيءَ جو اُسرڻ ناممڪن نه ته به مشڪل ضرور هو. پر هن اڙٻنگ نوجوان جي بي آرام ۽ نازڪ روح، سقراط جي منطقي بحث مباحثن ۾ راحت ۽ مسرت محسوس ڪئي. سندس معزز استاد جڏهن عام تسليم شده عقيدن ۽ قياس آرائين کي پنهنجن موزون ۽ تيز سوالن جي نيز نوڪ سان ڦاڙيندو ۽ اکيليندو هو. تڏهن افلاطون جي دل خوشيءَ ۾ پيئي ٽپندي هئي. هو شغل ۾ پڻ اهڙي ئي شوق ۽ امنگ سان شامل ٿيندو هو، جيئن ڪسرت گاهه جي ڪرتبن ۽ جسماني راندين ۾، ۽ هُن جي رهبريءَ ۾ هو سقراط کي هو "ٻڍو درويش" سڏيندو هو. ٺلهي بحث مباحثي جي منزل ٽپي، شين ۽ ڳالهين جي باخبر ڇنڊڇاڻ ۽ باريڪ تحقيق ڪرڻ لڳو. هو پنهنجي استاد سان ۽ ان جي صحبت ۾ فلسفي سان پر جوش محبت ڪرڻ لڳو هو چوندو هو ته؛ "خدا جو شڪر آهي جو مان يوناني ٿي ڄائس ۽ نه وحشي، آزاد ٿي ڄائس ۽ نه غلام، مرد ٿي پيدا ٿيس ۽ نه عورت، پر سڀ کان وڌ مان خدا جو شڪر گذار انهيءَ ڪري آهيان، جو مون سقراط جي زماني ۾ جنم ورتو.“ هو اٺاويهن ورهين جو هو، جڏهن سندس استاد فوت ٿيو، اُن جي صلح پسند زندگيءَ جي المناڪ پڇاڙيءَ، هن جي فڪر جي هر پهلوءَ تي اونها ۽ گهاٽا اثر وڌا. ان ڪري ئي هو جمهوريت سان نفرت ڪرڻ لڳو ۽ ماڻهن جي انبوهه کي ڌڪارڻ لڳو. هن پڪو ارادو ڪيو ته جمهوريت کي ناس ڪرڻ گهرجي ۽ جمهوريت جي بدران وڌ ۾ وڌ دانشمندن ۽ اعليٰ هستين جي حڪومت برپا ڪجي، اهو سندس زندگيءَ جو اهم ترين مسئلو ٿي پيو ته ڪيئن اهڙا دانشمند بزرگ ڳولي لهجن ۽ ڪيئن ان ڳالهه تي انهن کي رضامند ڪجي، ته هو حڪومت جون واڳون سنڀالين. ==سياحت== افلاطون جي جواني [[اسپارٽا]] جي تباهه ڪندڙ جنگ واري ماحول ۾ گذري. سال 404 ق.م ۾ جڏهن اها جنگ ختم ٿي ۽ اقتدار افلاطون جي مائٽن جي هٿن ۾ آيو، تڏهن افلاطون کي به صلاح مشوري جي گڏجاڻيءَ (ڪاميٽيءَ) ۾ شريڪ ٿيڻ جي دعوت ڏني وئي، پر افلاطون انڪار ڪري ڇڏيو. هڪ سال کان پوءِ جمهوريت پسندن ان حڪومت جو تختو اونڌو ڪري ڇڏيو ته افلاطون کي اچي ڀَو ويٺو ته متان اڳوڻن حاڪمن سان مائٽيءَ جي ڪري مٿس به نه قهر نازل ٿئي، تنهنڪري هن اٿينـز مان موڪلايو ۽ يونان جي مختلف شهرن ۾ ٽڪندي ۽ سفر ڪندي، اچي [[مصر]] پهتو. مصر ۾ افلاطون [[رياضي]]ءَ ۽ علم نجوم (ستارن جي علم) جي تعليم پوري ڪئي ۽ ڏکڻ [[اٽلي]] روانو ٿيو. اٽليءَ ۾ کيس حڪيم [[فيثاغورث|پيٿاگورس]] جي شاگردن جي صحبت ۾ شريڪ ٿيڻ جو موقعو مليو. پيٿاگورس (582-507 ق.م) يونان جو پهريون جمهوريت پسند فلسفي هو.<ref name = " سبط حسن "/> هن فلسفي جو اصطلاح ٺاهيو. پاڻ ڏکڻ اٽليءَ ۾ ڪروٽن جي علائقي ۾ پنهنجن شاگردن ۽ مريدن جي هڪ وسندي وسائي هئائين، جتي ماڻهو سوشلسٽ اصولن موجب زندگي گذاريندا هئا. پيٿاگورس قدرتي لقائن جي تشريح عددن جي پاڻ (Self) ۾ رشتي ۽ موسيقيءَ جي قانونن جي حوالي سان ڪندو هو. پاڻ (روح جي) جوڻ مٽائڻ ۽ تشدد نه ڪرڻ جو قائل هو ۽ عورت ۽ مرد کي سماج ۾ هڪ جيترو درجو ڏيندو هو. هو چوندو هو ته زمين گول ۽ چرپر ڪندڙ آهي. افلاطون پيٿاگورس جي تعليم کان ڏاڍو متاثر ٿيو،<ref name = " سبط حسن "/> سقراط کي بچائڻ جي لاءِ ڪيل هن جي ڪوششن، جمهوريت جي اڳواڻن جي دلين ۾ خود افلاطون جي سلامتيءَ متعلق شڪ پيدا ڪيا هئا، تنهنڪري هن جي دوستن، هن کي مشورو ڏنو هو ته اٿينس هُن لاءِ خطري کان خالي نه هئي. تنهنڪري اهو هن لاءِ سٺو موقعو هو ته ٻاهر دنيا ۾ سفر جي خيال کان نڪري وڃي ۽ ڪجهه وقت اٿينس کان ٻاهر رهي ۽ دنيا کي ڏسي وائسي.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> انهيءَ خيال کانپوءِ انهيءَ سال يعني 399 ق.م تي هو سفر تي روانو ٿيو، اسان کي پوريءَ ريت معلوم نه آهي ته هو ڪٿي ڪٿي ويو. پر شايد سڀ کان اول هو مصر ويو هجي، اُتي جڏهن هُن اتان جي مذهبي پيشوائن کان ٻڌو ته يونان اڃا ٻاراڻي اُوستا ۾ هو، تڏهن هن کي ڏاڍو صدمو پهتو. انهن جي راءِ موجب، يونان کي اڃا ڪي محڪم ثقافتي روايتون ڪونه هيون ۽ نه ئي ان جو ڪو پائدا تمدن هئي ۽ ان ڪري يونان ڪنهن خاص ڌيان جي لائق نه هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> هو ٻارهن سال گهميو ڦريو، جيڪو به ذريعو هٿ آيس، تنهن وسيلي علم حاصل ڪيائين. هر مقدس جاءِ تي ويو ۽ اُتان جيڪي مليس، سو پرايائين. هر فرقي جي شخصي طرح آزمائش ورتائين.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ڪن جو رايو آهي ته هو يهودين جي ملڪ ۾ پڻ ويو ۽ اتي جي اشتراڪيت پسند پيغمبرن جي روايتن جي مڪتب ۾ ذهني تربيت حاصل ڪيائين، ڪي ته هيئن به چون ٿا ته هو [[گنگا ندي]]ءَ جي ڪنارن تائين به پهتو هو ۽ اُتان جي ساڌون جي ويدانتي فڪر مان ب فيض حاصل ڪيائين، پر اسان کي تصديق نه آهي.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> هو اٿينس ڏانهن سال 387 ق.م ۾ 40 ورهين جي ڄمار ۾ واپس وريو، مختلف قومن سان ملاقاتون ڪرڻ ڪري ۽ مختلف ملڪن جي حڪمت جي اڀياس ڪرڻ ڪري، هن جو دماغ هاڻي بلوغت جي ڏاڪي تي پهتو هو. جوانيءَ وارو گرم جوش گهڻي قدر هاڻي گهٽجي ويو هوس.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> استاد جي مرڻ کان پوءِ افلاطون [[سائبرين]]، [[مصر]]، [[اٽلي]] ۽ [[سسلي]] جو سفر ڪيو ۽ ميکارا جاءِ تي حڪيم [[اقليدس]] جي شاگردي به ورتي. 388 ق.م ۾ گرفتار ٿيو ۽ [[غلام]] بڻائي وڪيو ويو. بعد ۾ دوستن رقم ادا ڪري ڇڏائي ورتو. آخر ۾ [[ايٿينس]] پهتو ۽ هن پنهنجي مشهور اڪيڊمي کولي جنهن کي هو پنهنجي زندگي جو مقصد سمجهندو هو. هتي چاليهن سالن تائين هن تعليم ڏني. ==افلاطون جي اڪيڊمي== افلاطون اٽليءَ کان سسلي ويو جتي سندس دوستي ڊائنوسس اول (بادشاهه) جي خاص صلاحڪار ڊيان سان ٿي، پر هڪ ڏينهن بادشاهُه افلاطون جي ڪنهن ڳالهه تي ناراض ٿي پيو ۽ کيس غلام بڻائي وڪڻي ڇڏيائين. ڪجهه عرصي کان پوءِ سندس دوستن رقم ڏئي کيس آزاد ڪرايو. ان غلاميءَ مان نجات حاصل ڪري هُو 12 سالن جي سير سفر کان پوءِ اٿينـز موٽي آيو ۽ اتي پنهنجي مشهور درسگاهه، "اڪيڊمي" قائم ڪئي ۽ چاليهن سالن تائين اميرن جي ٻارن کي تعليم ڏيندو رهيو.<ref name = "سبط حسن "/> ==افلاطون جا مڪالما== افلاطون جي مقالمن سڀ کان وڌيڪ مشهور [[جمهوريت]] آهي جنهن ۾ هن حڪومت جي نظام بابت ٻڌايو آهي. افلاطون جي تصنيفات جو اثر [[ارسطو]] کان به گهڻو ٿيو.<ref name = " سنڌيانا "/> ==افلاطوني فلسفو== افلاطون يوناني فيلسوف، جنهن حڪمت الاهيءَ جو بنياد وڌو، جيڪو اڄ به دنيا جي وڏن اثرن رسوخ وارن مفڪرن ۾ شمار ٿئي ٿو.<ref name = " سنڌيانا "/> هيءُ اٿينس جي هڪ اشراف گهراڻي ۾ 472 ق. م ۾ ڄائو، ۽ [[سقراط]] کان تعليم حاصل ڪيائين. سندس بنيادي تصنيفن ۾ سقراط جي فلسفي جي ئي ترجماني ڪيل آهي.<ref name = " سنڌيانا "/> افلاطون جو فلسفو ”مڪالمات“ جي شڪل ۾ بيان ٿيل آهي، جيڪو اسلوب بيان، فڪر ۽ نظر جي گهرائيءَ ۽ وسيع خيالن جي لحاظ کان عالمي ادب جو شاهڪار تسليم ڪيو وڃي ٿو. سندس انهيءَ ڪتاب ۾ جمهوريت، قانون، تنقيد، سوفسطائيت سميت 18 موضوعن تي بحث ڪيل آهي.<ref name = " سنڌيانا "/> عوامي راڄ (Republic)، افلاطون جو مشهور ڪتاب آهي، جنهن ۾ هڪ مثالي حڪومت جو نقشو سامهون رکي، انصاف جو عملي خاڪو پيش ڪيو ويو آهي. هن ئي ڪتاب ۾ هن شاعرن کي پنهنجي مثالي رياست مان نيڪالي ڏيڻ جي ڳالهه ڪئي ۽ ان سلسلي جو بحث ادبي تنقيد جي زمري ۾ اچي ٿو. افلاطون، اٿينس ۾ هڪ ”اڪيڊميءَ“ جو بنياد به رکيو. سندس فلسفي موجب علم صحيح، دائمي ۽ غير متبادل هوندو آهي. هن ”روح عالم“ جو تصور به ڏنو ۽ اهڙيءَ طرح مادي ڪائنات جي خالق کي تسليم ڪيو آهي. هيءُ روح عقليءَ کي غير قانوني سمجهندو هو. سندس فلسفي موجب، ”خير“ جا بنيادي جزا چار آهن: عدل، اعتدال، شجاعت ۽ حڪمت، هن وٽ بدنظمي سراسر فساد آهي. هو نظم ۽ ترتيب کي مثالي رياست قرار ڏئي ٿو، جتي جو حاڪم فلسفي پڻ هجي. ادب ۽ فن جي باري ۾ افلاطون جو نظريو اهو هو ته مثالي حسن سان محبت، انسان کي ”عين خير“ تائين پهچائي ٿي. تنهن هوندي به هو پنهنجي مثالي رياست مان شاعرن کي نيڪالي ڏيڻ جي ڳالهه ڪري ٿو. وٽس فقط مادي دنيا جو تصور ٺڪرايل آهي.<ref name = " سنڌيانا "/> هيءُ فيلسوف 347 ق.م ۾ گذاري ويو. فلسفي جي دنيا ۾ افلاطون انتهائي همه گير شخصيت جو مالڪ آهي. هو فلسفي جي تاريخ ۾ پنهنجي آدرشن جو نظريو (Theory of Ideas) جي ڪري مشهور آهي. ان کان سواءِ روح جي لافاني هجڻ، تخليق ڪائنات جي مخصوص نظريي، علم يا ڄاڻ بحيثيت ياد گيريءَ جي، وغيره، سندس اهڙا نظريا آهن، جيڪي کيس هميشه لاءِ فلسفي ۾ زنده رکندا اچن ٿا. جيستائين افلاطون جي پنهنجي فڪر جو تعلق آهي ته ان تي سندس پيشرو فيلسوفن جهڙوڪ پئٿاگورس، پارمينائڊس، هيراقليطس ۽ سقراط جا واضح اثر نظر اچن ٿا. پئٿاگورس وٽان هن مذهبي رجحان، خاص ڪري لاقانونيت (Anarchy) ۽ ٻيءَ دنيا جا تصور ورتا.<ref name = " سنڌيانا "/> اهڙيءَ طرح حقيقت کي ابدي ۽ وقت کان مٿي ڄاڻڻ جو نظريو، هن پارمينائڊس کان پرايو. هيراقليطس جي نظريي جو مٿس وڏو اثر ٿيو، جنهن مطابق حسياتي دنيا ۾ ڪابه شيءِ مستقل ۽ دائمي نه هئي. سقراط کان هن اخلاقيات جو اعليٰ درس پرايو ۽ ان کي ئي پيش ڪيائين.<ref name = " سنڌيانا "/> افلاطون جي ”نظريه اعيان“ موجب هيءَ دنيا ٻيءَ اصلي دنيا جو نقل يا نظير آهي. هر شيءِ جو عين مطابق عالم بالا يا عالم مثال ۾ موجود آهي، جيڪو غير متبادل ۽ لافاني آهي. هن دنيا ۾ انهن شين جا صرف عڪس يا اولڙا آهن. ان جو مثال ڏيندي چوي ٿو ته اسان جيڪا ڪاٺ جي ميز ڏسون ٿا، ان ۾ هڪڙي ته اها ڪاٺ واري ٺهيل ميز آهي، پر ان جي پٺيان ميز جو هڪ اهڙو آفاقي تصور (universal idea) آهي، جنهن سان اها ڪاٺيءَ واري ميز مطابقت رکي ٿي. هن جو چوڻ آهي ته اهو تصور ئي دراصل لافاني آهي، باقي ڪاٺ واري ميز ته فاني آهي.<ref name = " سنڌيانا "/> اهڙيءَ ريت افلاطون جو نظام فلسفي جي دنيا ۾ پهريون جامع عينيت پسند ۽ تصوراتي يا آدرشي فڪر (Idealism) آهي. هن جي خيال ۾ هن دنيا جون طبعي شيون غير حقيقي يا نقل آهن ۽ ان جي مقابلي ۾ اعيان، دائمي ۽ آدرشي آهن. خدا ۽ خير جو تصور ٻين سڀني تصورات جو ڄڻ ته نقطئه ڪمال آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> بهرحال، افلاطون فلسفي جي دنيا ۾ ماديت پسند (Materialism) فلسفي جي مقابلي ۾ آدرشيت يا عينيت (Idealism) جو وڏي ۾ وڏو نمائندو آهي. افلاطون جي مستقل تصنيف، سندس مڪالمات (Dialogues) آهن، جيڪي ڪيترن عنوانن تي مشتمل آهن. مشهور فلسفي ارسطو سندس شاگرد هو.<ref name=" سنڌيانا "> [http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=افلاطون افلاطون : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] </ref> علامہ آء آء قاضي لکي ٿوتہ؛ "فلسفي جي دنيا ۾ افلاطون انتھائي ھمـه گير شخصيت جو مالڪ آھي. ھو يونان جي عظيم استاد ۽ انسان سقراط جو شاگرد ھو. فلسفي جي تاريخ ۾ افلاطون پنھنجي نظريه اعيان (Theory of Ideas) جي ڪري مشھور آھي. ان کان سواءِ روح جي لافاني ھجڻ، تخليق ڪائنات جي مخصوص نظريي، علم يا ڄاڻ بحيثيت يادگيري وغيره. سندس اھڙا نظريا آھن جيڪي کيس ھميشـﮧ لاءِ فلسفي ۾ زندھه رکندا اچن ٿا."<ref>{علامہ آء آء قاضي___[”صوفي لاڪوفي“، ص 22]}</ref> افلاطون جو فلسفو انهي لحاظ کان بنيادي طور اخلاقي فلسفو آهي جو سندس خيال ۾ انسان انهي لاءِ پيدا ٿيو آهي جيئن پنهنجي تڪميل ڪري سگهي ۽ اها تڪميل گهٽ يا وڌ هن دنيا ۾ ئي حاصل ڪئي وڃڻي آهي.<ref name = " عباسي "/> انسان قانون کي ورلي ئي سمجھي سگهيو آهي ۽ انهي تي فقط ڪڏهن ڪڏهن اڻپوري نظر ئي وجھي وٺي ٿو، پر اهو ئي سبب آهي جو هو سدائين اهو محسوس ڪندو رهي ٿو ته هن ۾ ڪنهن شي جي کوٽ آهي.<ref name = " عباسي "/> هو جيڪڏهن پنهنجي وجود جي انهي قانون کي سمجھي ها ۽ انهي جي پوئواري ڪري ها ته هو مڪمل طور خوش هجي ها. درحقيقت اها ڳالهه اخلاقيات جي عيسائي تصور کان بلڪل مختلف آهي جنهن ۾ اهو نظريو سمايل آهي ته انسان کي پنهنجي ادنيٰ فطرت کي فتح ڪرڻو آهي ۽ اهو آسمان جي بادشاهت کي هن دنيا جو نه ٿو سمجھي.<ref name = " عباسي "/> افلاطون مطابق انسان جو انهي کان برتر ڪو فرض ئي نه آهي ته هو پاڻ کي تڪميل جي سکيا سان وابسته ڪري. تڪميل جي ڳولها سندس فطرت سان واسطو رکي ٿي. اهو ڪو اخلاقي امر نه آهي، اها ته انساني فطرت جي سمجھ ڀري ۽ متوازن نشوونما جو هڪ ضروري شرط آهي.<ref name = " عباسي "/> چڱائي انهي ڪري چڱائي آهي جو اها صحتمند ۽ سونهن ڀري آهي، انصاف انهي ڪري چڱو آهي جو ناانصافي غير مربوط، غير متوازن ۽ بدصورت آهي.<ref name = " عباسي "/> افلاطون کي فيلسوف طور سڀ کان اهم حيثيت پنهنجي وحدت (Unity) جي تصور جي سبب آهي. هن کي پڪ هئي ته سچ ۽ چڱائي جو وجود آهي ۽ اهي هڪٻئي کان ڌار نه ٿا ٿي سگهن ۽ اهو ته نيڪي جو دارومدار علم تي آهي.<ref name = " عباسي "/> چڱائي، سچ ۽ حسن جي انهي وحدت جي بنياد تي افلاطون جو رايو هو ته سڀئي فن جهڙوڪ موسيقي، ادب، شاعري، فن تعمير، فصاحت، سياست ۽ دستڪارين کي لازماً اخلاقي فلسفي جي تابع هئڻ گهرجي ۽ انهن جو قدر به ايستائين آهي جيستائين اهي انهي جي خدمت ڪن.<ref name = " عباسي "/> دنيا ۾ ڪوڙو فن تعمير، ڪوڙي شاعري ڪوڙو ادب وغيره به آهن جيڪي انسان کي مڪمل جي حاصلات کان پري رکن ٿا ۽ کيس بي علم ۽ نامڪمل بڻائين ٿا.<ref name = " عباسي "/> حقيقت ۾ افلاطون جي نظريي ۽ عيسائيت جي نظريي ۾ ڪيتريون ئي هڪ جهڙايون آهن، پر هي اهڙو نظريو آهي جنهن جو بنياد خدا ۽ انسان ذات جي نجات دهندي ۾ عقيدي بجاءِ انسان ۽ روح بابت عقلي نقطئه نظر تي آهي.<ref name = " عباسي "/> پر اهڙا ماڻهو به جيڪي نه ئي وحدت جو افلاطوني نظريو قبول ڪري سگهن ٿا ۽ نه ئي انهن کي يسوع مسيح جون تعليمات قبول آهن اهي به افلاطون کان بي نياز نه ٿا ٿي سگهن.<ref name = " عباسي "/> هو سدائين اهڙو انسان ٿي موجود رهندو جنهن تمام غير محسوس طريقي سان، تمام مستقل مزاجي سان ۽ تمام وڻندڙ نموني ۾ ۽ تمام تفصيل سان انسان جي فطرت ۽ انسان جي روح بابت بحث ڪيو.<ref name = " عباسي "/> ==خدا بابت خيال== افلاطون، قبول ٿو ڪري ته ڪابه قوم ايستائين مضبوط نه ٿيندي، جيستائين ان جو خدا ۾ اعتماد نه آهي. ڪابه ڪائنات جي قوت يا پهريون سبب يا زندگيءَ جو متو، جنهن ۾ ڪا خاص شخصيت نه آهي، سا مشڪل سان ئي اميد، عقيدت يا جان نثاري پيدا ڪري سگهندي. اهي، نااميديءَ ۾ متبلا ٿيل دلين کي، آرام هرگز آڇي نه سگهندا، ۽ نه ئي وري، ڪشمڪش ۾ گرفتار ٿيل روحن کي تسڪين پهچائيندا. فقط دائم ۽ قائم، هڪ خدا تعاليٰ هستي ئي آهي، جيڪا ائين ڪري سگهندي. اها هستي ئي، هڪ خود غرض ۽ انفراديت پسند انسان کي تلقين ڪندي يا ڊپ ڏياريندي، ته هو پنهنجي خواهشن ۾ ڪجهه قدر ڪمي ڪري ۽ پنهنجي هوس ۽ حواسن تي غالب پوي. جيڪڏهن ماڻهو، خدا ۾ ايمان سان گڏوگڏ، پنهنجي شخصي روح جي لافاني هئڻ جو يقين رکن، ته جيڪر نهايت خاطر خواه نتيجا نڪرن. هڪ ٻي زندگيءَ، جي اميد، اسان ۾ همت پيدا ڪري ٿي. جيئن اسان موت جو مقابلو مردانگي سان ڪري سگهون ۽ پنهنجي عزيزن خواه قريبن جا موت به صبر سان برداشت ڪريون. جڏهن اسان ايمان سان جنگ جوٽيون ٿا ته اسان جي قوت ٻيڻي ٿئي ٿي. فرض ڪريو ته اسان جي انهن اعتقادن جي ڪابه ظاهري ثابتي ٿي نٿي سگهي، خدا تعاليٰ، صرف اسان جي اميد ۽ عشق جو معياري مجسم آهي ۽ روح، هڪ سرود جي سُر سمان آهي ۽ اهو سر، ان سرود سان گڏ ئي ختم ٿي وڃي ٿو. جنهن ان کي صورت بخشي. پر انهن سڀني ڳالهين جي باوجود، انهن اعتقادن مان اسان کي ڪوبه ضرر (اهنج) ڪونه رسندو، اسان کي ۽ اسان جي ٻارن کي بيحد فائدو حاصل ٿيندو.<ref name="ول ڊيورنٽ "> {{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ} </ref> پلوٽارچ (Plutarch) اسان کي ٻڌائي ٿو ته افلاطون جي خيال مطابق، خدا تعاليٰ هميشه جاميٽريءَ جي اصولن موجب دنيا کي هلائي ٿو. اسپنوزا به ساڳئي خيال جي هن ريت تشريح ڪري ٿو. ته خدا، جسماني بناوت ۽ عمل جا عالمگير قاعدا ساڳي ڳالهه آهن، برٽرئنڊ رسل (Bertrand Russell) وانگر افلاطون لاءِ پڻ رياضي، فلسفي جي هڪ اهم تمهيد آهي ۽ رياضي، فلسفي جي سڀ کان اعليٰ صورت آهي. پنهنجي تعليم گاهه جي درن مٿان، دانتي (Dantesgue) وانگر، افلاطون به هيءُ لفظ لکائي ڇڏيا؛ "جنهن کي جاميٽريءَ جي واقفيت نه آهي، سي اندر نه لنگهن."<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ==وفات ۽ وراثت== سال 347 ق.م ۾ هڪ شادي جي دعوت ۾ شامل ٿيو ۽ اتي ئي فوت ٿي ويو. ان وقت سندس عمر اسي سال هئي.<ref name = " سنڌيانا "/> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] e3ycdxiycsqlft2jztzdvlomldgmxkb 0 6448 295749 275170 2024-11-09T23:14:59Z Ibne maryam 17680 Ibne maryam صفحي [[نوح]] کي [[نوح عليه السلام]] ڏانھن چوريو 275170 wikitext text/x-wiki {{صندوق معلومات شخص}} '''نوح''' علیہ السلام (عربي: نُوحٌ؛ انگریزي: Noah، Nuh) جنھن کی اسلام ۾ هڪ نبي ۽ [[الله]] جی رسول طور سڃاتو وڃي ٿو. هو اولوالعزم نبين مان هڪ آهن. حضرت نوح علیہ السلام جو مشن پنهنجي قوم کي ڊيڄارڻ هو، جيڪي بت پرستيءَ ۾ غرق هئا. اللہ تعالٰی حضرت نوح علیہ السلام کي پنهنجي قوم کي تبليغ ڪرڻ جو فرض ادا ڪيو، انهن کي بت پرستيء کي ڇڏي ڏيڻ ۽ صرف خدا جي عبادت ڪرڻ، ۽ سٺي ۽ خالص زندگي گذارڻ جي صلاح ڏني. جيتوڻيڪ هن جوش سان خدا جي پيغام جي تبليغ ڪئي، هن جي ماڻهن پنهنجي طريقن کي سڌارڻ کان انڪار ڪيو، جنهن جي نتيجي ۾ انھن جي قوم تي ٻوڏ جو عذاب آيو. اسلامي روايتن ۾، اهو تڪرار آهي ته عظيم ٻوڏ عالمي هئي يا مقامي هئي. نوح جي تبليغ ۽ نبوت قرآن، احاديث ۽ تفسير جي مطابق 950 سال گذريا. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:اسلام]] [[زمرو:قرآن]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] rkr721nukkh3iaikcji6bbyxuld2nmy 0 6457 295753 212435 2024-11-09T23:27:13Z Ibne maryam 17680 295753 wikitext text/x-wiki '''حضرت موسيٰ عليہ السلام''' (عربي: موسى، انگريزي:Moses) هڪ ممتاز نبي ۽ الله جا پيغمبر آهن ۽ قرآن مجيد ۾ سڀ کان وڌيڪ ذڪر ڪيل نبي آهن. قرآن ۾ سندس نالو 136 ڀيرا ذڪر ڪيو ويو آهي ۽ سندس زندگي جو ذڪر، ٻين سڀني نبين جي ذڪر کان وڌيڪ ڪيو ويو آهي. هن اسلام جا اهم ترين نبين ۽ رسولن مان هڪ آهن. {{صندوق معلومات شخص}} ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] edhgkpzfa004jsqj78iaerb0wk88q98 295754 295753 2024-11-09T23:27:55Z Ibne maryam 17680 Ibne maryam صفحي [[اسلام ۾ موسيٰ]] کي [[موسيٰ عليه السلام]] ڏانھن چوريو 295753 wikitext text/x-wiki '''حضرت موسيٰ عليہ السلام''' (عربي: موسى، انگريزي:Moses) هڪ ممتاز نبي ۽ الله جا پيغمبر آهن ۽ قرآن مجيد ۾ سڀ کان وڌيڪ ذڪر ڪيل نبي آهن. قرآن ۾ سندس نالو 136 ڀيرا ذڪر ڪيو ويو آهي ۽ سندس زندگي جو ذڪر، ٻين سڀني نبين جي ذڪر کان وڌيڪ ڪيو ويو آهي. هن اسلام جا اهم ترين نبين ۽ رسولن مان هڪ آهن. {{صندوق معلومات شخص}} ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:نبي ۽ رسول]] edhgkpzfa004jsqj78iaerb0wk88q98 0 7904 295777 212474 2024-11-10T10:20:13Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[اسلام ۾ موسيٰ]] to [[موسيٰ عليه السلام]] 295777 wikitext text/x-wiki #چوريو [[موسيٰ عليه السلام]] obgridasxzs79rmzsqszrcf44mm520u 0 10816 295731 271021 2024-11-09T18:12:53Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 295731 wikitext text/x-wiki {{Infobox university |name = سکر آءِ بي اي يونيورسٽي |native_name = |image_name = Sukkur IBA University - academic block I (2).jpg|thumb|200px|Academic Block-I at SIBAU |image_size = |image_alt = |caption = |latin_name = |motto = ''Merit, Quality, Excellence'' |established = 1994 |closed = |endowment = |director = '' نثار احمد صديقي'' |staff = |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |other = |city = [[سکر]] |state = |province = [[سنڌ]] |country = {{PAK}} |coor = |campus = |former_names = |free_label = |free = |affiliations = |website = {{URL|iba-suk.edu.pk}} |logo = |footnotes = }} '''سکر آءِ بي اي يونيورسٽي''' (پھريون '''سکر انسٽيٽيوٽ آف بزنس ايڊمنسٽريشن''' يا '''سکر آءِ بي اي''') ({{lang-en|Sukkur IBA}}) هڪ بزنس جو تعليمي ادارو آهي. هي ادارو ايئرپورٽ روڊ سکر تي واقع آهي. هاير ايجوڪيشن ڪميشن پاڪستان جي درجا بندي موجب هي ادارو بزنس جي لحاظ کان سڄي [[پاڪستان]] ۾ چوٿين نمبر تي آهي. اداري کي 16 مئي 2017ع تي [[سنڌ صوبائي اسيمبلي|سنڌ اسيمبلي]] پاران يونيورسٽي ڪرڻ جو ٺھراءُ پاس ڪيو ويو.<ref>{{Cite web|url=http://nation.com.pk/karachi/16-May-2017/sa-approves-iba-university-in-sukkur|title=SA approves IBA university in Sukkur|last=Nation|first=The|date=16 May 2017|website=Nation PK|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref> === شعبا === اداري ۾ پنج شعبا آهن * بزنس ايڊمنسٽريشن جو شعبو * ڪمپيوٽر سائنس جو شعبو * تعليم جو شعبو * اليڪٽريڪل انجنيئرنگ جو شعبو * رياضي جو شعبو == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:سکر]] [[زمرو:سکر جا تعليمي ادارا]] [[زمرو:سند جا تعليمي ادارا]] [[زمرو:پاڪستان ۾ تعليم]] [[زمرو:پاڪستان جا تعليمي ادارا]] [[زمرو:1994ع ۾ قائم ڪيل تعليمي ادارا]] [[زمرو:پاڪستان ۾ سرڪاري يونيورسٽيون]] g5wtu9icxrrkfpmajac8ytlxj082v12 295732 295731 2024-11-09T18:13:31Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 295732 wikitext text/x-wiki {{Infobox university |name = سکر آءِ بي اي يونيورسٽي |native_name = |image_name = Sukkur IBA University - academic block I (2).jpg|thumb|200px|Academic Block-I at SIBAU |image_size = |image_alt = |caption = |latin_name = |motto = ''Merit, Quality, Excellence'' |established = 1994 |closed = |endowment = |director = '' نثار احمد صديقي'' |staff = |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |other = |city = [[سکر]] |state = |province = [[سنڌ]] |country = {{PAK}} |coor = |campus = |former_names = |free_label = |free = |affiliations = |website = {{URL|iba-suk.edu.pk}} |logo = |footnotes = }} '''سکر آءِ بي اي يونيورسٽي''' (پھريون '''سکر انسٽيٽيوٽ آف بزنس ايڊمنسٽريشن''' يا '''سکر آءِ بي اي''') ({{lang-en|Sukkur IBA}}) هڪ بزنس جو تعليمي ادارو آهي. هي ادارو ايئرپورٽ روڊ سکر تي واقع آهي. هاير ايجوڪيشن ڪميشن پاڪستان جي درجا بندي موجب هي ادارو بزنس جي لحاظ کان سڄي [[پاڪستان]] ۾ چوٿين نمبر تي آهي. اداري کي 16 مئي 2017ع تي [[سنڌ صوبائي اسيمبلي|سنڌ اسيمبلي]] پاران يونيورسٽي ڪرڻ جو ٺھراءُ پاس ڪيو ويو.<ref>{{Cite web|url=http://nation.com.pk/karachi/16-May-2017/sa-approves-iba-university-in-sukkur|title=SA approves IBA university in Sukkur|last=Nation|first=The|date=16 May 2017|website=Nation PK|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref> === شعبا === اداري ۾ پنج شعبا آهن * بزنس ايڊمنسٽريشن جو شعبو * ڪمپيوٽر سائنس جو شعبو * تعليم جو شعبو * اليڪٽريڪل انجنيئرنگ جو شعبو * رياضي جو شعبو == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:سکر]] [[زمرو:سکر جا تعليمي ادارا]] [[زمرو:سنڌ جا تعليمي ادارا]] [[زمرو:پاڪستان ۾ تعليم]] [[زمرو:پاڪستان جا تعليمي ادارا]] [[زمرو:1994ع ۾ قائم ڪيل تعليمي ادارا]] [[زمرو:پاڪستان ۾ سرڪاري يونيورسٽيون]] q7qyy7st5c19wredzuqmv28m62riebm 0 12082 295762 268878 2024-11-10T00:46:00Z InternetArchiveBot 13773 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 295762 wikitext text/x-wiki {{TAFI}} {{چونڊ مضمون}} {{بهترين مضمون|اپريل 2021}} {{Infobox country | conventional_long_name = {{nowrap|ڊيموڪريٽڪ پيپلز ريپبلڪ آف ڪوريا}}<br />{{lang|ko|조선민주주의인민공화국}}<br />'''''Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk''''' | common_name = اتر ڪوريا | image_flag =Animated-Flag-North-Korea.gif | image_coat = Coat of Arms of North Korea.svg | symbol_type = نشان | national_anthem = 애국가<br />"اِيگَوڪَا"(Aegukka)<br />{{small|("حب الوطني وارو گيت")}}<br /><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;"></div> | national_motto = 강성대국 {{small|(''[[ڊي فيڪٽو]]'')}}<br />"مضبوط ۽ خوشحال قوم" | image_map = Democratic People's Republic of Korea (orthographic projection).svg | map_caption = اتر ڪوريا تيز سائي رنگ سان ڏيکاريل. اختيار کان ٻاهر علائقو جن لاءِ اتر ڪوريا دعويدار آهي ھلڪي سائي رنگ سان ڏيکاريل. | capital = [[پيانگ يانگ]] | largest_city = پيانگ يانگ | status = [[خودمختيار رياست]] | coordinates = {{Coord|39|2|N|125|45|E|type:city}} | official_languages = [[ڪوريائي ٻولي|ڪوريائي يا ڪورين ]]<ref name="Minahan2014">{{cite book|last=Minahan|first=James B.|title=Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=oZCOAwAAQBAJ&pg=PA147|year=2014|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara|isbn=978-1-61069-018-8|page=147}}</ref> | languages_type = دفتري اسڪرپٽ | languages = [[چوزان گال]] (Chosŏn'gŭl)<ref name="AltonChidley2013">{{cite book|last1=Alton|first1=David|last2=Chidley|first2=Rob|title=Building Bridges: Is There Hope for North Korea?|url=https://books.google.com/books?id=eTWqpOOXI_QC&pg=PA89|year=2013|publisher=Lion Books|location=Oxford|isbn=978-0-7459-5598-8|page=89}}</ref> | demonym =[[اتر ڪوريائي ماڻھو|اتر ڪوريائي يا نارٿ ڪَورِيَن]] | religion = [[لا مذھب]] | government_type = [[وحداني رياست|وحداني]]، [[جوشي|جُوشَي]] [[ھڪ جماعتي رياست|ھڪ جماعتي]] [[ريپبلڪ]] جيڪا [[مطلق العنانيت| مطلق العنان]] [[آمريت]] جي ماتحت آهي.<ref name=":9">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15256929|title=North Korea country profile|date=9 April 2018|work=BBC News}}</ref><ref name=":10">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/graphics/2017/world/north-korea-defectors/|title=Kim Jong Un's North Korea: Life inside the totalitarian state|website=Washington Post}}</ref><ref name="britannica">{{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/totalitarianism|title=Totalitarianism|publisher=Encyclopædia Britannica|date=2018}}</ref><!--Do not change without consensus. See Talk page and its archives.--><ref>{{cite book|title=Britannica Book of the Year 2014|chapter-url=https://books.google.com/books?id=LccRAwAAQBAJ&pg=PA642|year=2014|publisher=Encyclopedia Britannica, Inc.|location=London|isbn=978-1-62513-171-3|page=642|chapter=Korea, North}}</ref> | leader_title1 = [[ڪوريا جي ورڪرز پارٽي جا جنرل سيڪريٽري|ڪوريائي ورڪرز پارٽي جو جنرل سيڪريٽري]] | leader_name1 = [[ڪم جانگ ان|ڪِم جَانگ اُن]] | leader_title2 = [[اتر ڪوريائي اسٽيٽ افيئرز ڪميشن جا صدر|اسٽيٽ افيئرز ڪميشن جو صدر]] | leader_name2 = ڪم جانگ ان | leader_title3 = [[اتر ڪوريائي سپريم پيپلز اسيمبلي جي اسٽينڊنگ ڪاميٽي جو چيئرمين| چيئرمين، اسٽينڊنگ ڪاميٽي، سپريم پيپلز اسيمبلي]] | leader_name3 = [[ڪو رائيئونگ ھا]] (Choe Ryong-hae) | leader_title4 = [[اتر ڪوريائي اسٽيٽ افيئرز ڪميشن|اسٽيٽ افيئرز ڪميشن جو اول نائب صدر]] | leader_name4 = ڪو رائيئونگ ھا | leader_title5 = [[اتر ڪوريائي اسٽيٽ افيئرز ڪميشن|اسٽيٽ افيئرز ڪميشن جو نائب صدر]] | leader_name5 = [[پاڪ پانگ جيو]] | leader_title6 = [[اتر ڪوريائي پريميئر|ڪابينه جو پريميئر]] | leader_name6 = [[ڪم ٽاڪ ھان]] | leader_title7 = [[اتر ڪوريائي سپريم پيپلز اسيمبلي جو چيئرمين|سپريم پيپلز اسيمبلي جو چيئرمين]] | leader_name7 = [[پاڪ تيئي سونگ]] | ethnic_groups = | ethnic_groups_year = | legislature = [[سپريم پيپلز اسيمبلي، اتر ڪوريا|سپريم پيپلز اسيمبلي]] | sovereignty_type = قيام | established_event1 = [[ڪوريا جپان جي ماتحتي ۾]] | established_date1 = 29 آگسٽ 1910 | established_event2 = [[جپان کي شڪست ۽ ڪوريا جي آزادي]] | established_date2 = 15 آگسٽ 1945 | established_event3 = [[سوويت شھري انتظاميه|سوويت انتظاميه]] | established_date3 = 3 آڪٽوبر 1945 | established_event4 = [[اتر ڪوريا جي عارضي پيپلز ڪاميٽي|پھرين عارضي حڪومت]] | established_date4 = 8 فيبروري 1946 | established_event5 = [[اتر ڪوريا جي پيپلز ڪاميٽي|ٻين عارضي حڪومت]] | established_date5 = 22 فيبروري 1947 | established_event6 = عوامي جمهوريه ڪوريا جو قيام | established_date6 = 9 سيپٽمبر 1948 | established_event7 = [[چين جي دستبرداري]] | established_date7 = آڪٽوبر 1958 | established_event8 = [[اتر ڪوريا جو آئين|جُوشَي جي نظريي وارو موجوده آئين]] | established_date8 = 27 ڊسمبر 1972 | established_event9 = [[گڏيل قومن جي سيڪيورٽي ڪائونسل جي قرارداد نمبر 702|گڏيل قومن ۾ شموليت]] | established_date9 = {{nowrap|17 سيپٽمبر 1991}} | established_event10 = [[پينمنجام وارو اعلان]] | established_date10 = 27 اپريل 2018 | area_km2 = 120,540 | area_sq_mi = 46,540 | area_rank = 97th<!--Demographic Yearbook--><!-- Area rank should match List of countries and dependencies by area --> | area_footnote = <ref name="unstats08"/> | percent_water = 0.11 | population_estimate_year = {{UN_Population|Year}} | population_estimate = {{UN_Population|Dem. People's Republic of Korea}}{{UN_Population|ref}} | population_estimate_rank = 55th | population_census_year = 2008 | population_census = 24,052,231<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/Final%20national%20census%20report.pdf#20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100331091148/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/Final%20national%20census%20report.pdf |archive-date=31 March 2010 |page=14 |title=DPR Korea 2008 Population Census National Report |year=2009 |publisher=DPRK Central Bureau of Statistics |access-date=19 February 2011 |location=Pyongyang |url-status=dead }}</ref> | population_density_km2 = 212 | population_density_rank = 45th | GDP_PPP = $40 ارب ڊالر | GDP_PPP_year = 2014 | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $1,800 | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $30 ارب ڊالر<ref name="unsd">{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/snaama/selbasicFast.asp |title=National Accounts Main Aggregate Database |publisher=[[United Nations Statistics Division]] |date=December 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160205025204/http://unstats.un.org/unsd/snaama/selbasicFast.asp |archive-date=5 February 2016 }}</ref><ref name="nkeconwatch.com">{{cite web|url=http://www.nkeconwatch.com/category/statistics/gdp-statistics/ |title=North Korean Economy Watch » GDP statistics |access-date=9 February 2017 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170108045819/http://www.nkeconwatch.com/category/statistics/gdp-statistics/ |archive-date=8 January 2017 }} Hyundai Research Institute (South Korea)</ref> | GDP_nominal_year = 2017 | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_per_capita = $1,300 | GDP_nominal_per_capita_rank = | HDI = | HDI_year = | currency = [[اتر ڪوريائي وان]] (₩) | currency_code = KPW | time_zone = [[پيانگ يانگ ٽائيم]]<ref>{{cite web|title=Decree on Redesignating Pyongyang Time|url=http://www.naenara.com.kp/en/news/?19+8938|website=Naenara|access-date=4 May 2018|date=30 April 2018}}</ref> | utc_offset = +9 | DST_note = | time_zone_DST = | antipodes = | date_format = {{unbulleted list |yy, {{lang|ko|yyyy년 mm월 dd일}} |yy, yyyy/mm/dd {{resize|75%|([[Juche calendar|AD–1911]]{{\}}[[Anno Domini|AD]])}}}} | drives_on = ساڄو پاسو | calling_code = [[اتر ڪوريا جا ٽيليفون ڪوڊ|+850]] | iso3166code = | cctld = [[.kp]] | today = }} '''اتر ڪوريا''' {{ٻيا نالا|انگريزي= '''North Korea '''}} [[ايشيا]] کنڊ جي اوڀر واري پاسي [[ڪوريائي اپٻيٽ|جزیرہ نما ڪوريا]] جي اترئين ڀاڱي ۾ واقع ھڪ ملڪ جنھن جو سرڪاري نالو '''عوامي جمهوريه ڪوريا''' يا '''ڊيموڪريٽڪ پيپلز ريپبلڪ آف ڪوريا''' آھي. هي اتر اوڀر ايشيا جو ملڪ آهي. هن جي اتر ۾ [[چين]]، اتر اوڀر ۾ [[روس]]، اوڀر ۾ [[جاپاني سمنڊ]]، ڏکڻ ۾ [[ڏکڻ ڪوريا]] ۽ اولهه ۾ [[پيلو سمنڊ|یالو سمنڊ]] واقع آھي. ڪل پکيڙ 1,22,098 چورس ڪلوميٽر (47130 چورس ميل) ۽ آبادي 2 ڪروڙ 20 لک آهي. ھي ملڪ پوري ڪوريائي اپٻيٽ ۽ ويجھن ٻيٽن جي جائز حاڪميت جو دعويدار آھي. ان جي گادي جو هنڌ [[پيانگ يانگ]] آھي. هتان جي سرڪاري ٻولي ڪورين آهي. ملڪي آئين جي پھرين شق مطابق ھي ملڪ ھڪ خودمختيار [[سماجوادي رياست]] آھي.<ref name="naenara">[http://www.naenara.com.kp/index.php/Main/index/en/politics?arg_val=constitution DPRK Socialist Constitution]</ref> ھتي جي ھڪ پارٽي واري نظام ھيٺ ڪوريا جي ورڪرز پارٽي ۽ ڪم خاندان جي سربراھي واري [[مطلق آمريت|مطلق العنان]] [[آمريت]] تي مشتمل آهي.<ref name=":9">{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15256929|title=North Korea country profile|date=9 April 2018|work=BBC News}}</ref><ref name=":10">{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/graphics/2017/world/north-korea-defectors/|title=Kim Jong Un's North Korea: Life inside the totalitarian state|website=Washington Post}}</ref><ref name="britannica">{{cite web|url=https://www.britannica.com/topic/totalitarianism|title=Totalitarianism|publisher=Encyclopædia Britannica|date=2018}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2007/08/28/wnkorea128.xml |title=North Korea power struggle looms |access-date=31 October 2007 |last=Spencer |first=Richard |date=28 August 2007 |work=The Telegraph (online version of United Kingdom's national newspaper) |quote=A power struggle to succeed Kim Jong-il as leader of North Korea's Stalinist dictatorship may be looming after his eldest son was reported to have returned from semi-voluntary exile. |location=London |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20071120121946/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2007%2F08%2F28%2Fwnkorea128.xml |archive-date=20 November 2007 }}</ref><ref>{{Cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2388356.ece |title=North Korea's nuclear 'deal' leaves Japan feeling nervous |access-date=31 October 2007 |last=Parry |first=Richard Lloyd |author-link=Richard Lloyd Parry |date=5 September 2007 |work=The Times (online version of United Kingdom's national newspaper of record) |quote=The US Government contradicted earlier North Korean claims that it had agreed to remove the Stalinist dictatorship’s designation as a terrorist state and to lift economic sanctions, as part of talks aimed at disarming Pyongyang of its nuclear weapons. |location=London |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080726115520/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2388356.ece |archive-date=26 July 2008 |accessdate=22 March 2021 |archivedate=26 July 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080726115520/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2388356.ece }}</ref> ھن ملڪ جو آئين جوشي نظريي تي مشتمل آهي. ملڪ جا سمورا پيداواري ذريعا رياست جي ملڪيت آھن. ھتان جي فوج چين، آمريڪا ۽ انڊيا کان پوء دنيا جي چوٿين وڏي فوج آھي جنھن ۾ فعال فوجي تعداد 12،10،000 آھي. ھن ملڪ وٽ ايٽمي ھٿيار پڻ آھن. گڏيل قومن ۾ رڪنيت سان گڏوگڏ ھي ملڪ آسيان، غيرجانبدار تحريڪ ۽ گروپ-77 ۾ پڻ شامل آهي. قديم سلطنت ڪوريو (Koryo) جي مناسبت سان ان کي ڪوريا سڏيو ويو. ملڪ جو سڀ کان مٿانهون هنڌ مائونٽ پائي ڪتوسان (بلندي 2744 ميٽر) آهي. موسم گرمين ۾ گرم ۽ گھميل پر خوشگوار هوندي آهي، جڏهن ته سياري ۾ سخت سيءُ پوندو آهي. اتر ڪوريا جي مکيه زرعي پيداوار چانور، مڪئي، جَوَ، پٽاٽا، جوئر، ڪڻڪ، صوف، سورج مکي، ڀاڄيون ۽ ميوا آهن، هتان جي مکيه صنعتن ۾ مشينري، آبي توانائي، ڪيميائي شيون، فولاد، ڪپڙو، سيمنٽ، پيٽروليم جي صفائي ۽ ايلومينيم آهن ۽ مکيه معدنيات ۾ ڪوئلو، لوهه، گرينائيٽ، پيٽروليم، شيهو، نڪل، ٽنگسٽن، جست، سون، چاندي، ٽامو، زنڪ ۽ موليبڊنيم شامل آهي. اتر ڪوريا هڪ مضبوط سوشلسٽ حڪومت آهي. صدر رياست جو مملڪتي اڳواڻ، سڀني انتظامي اختيارن جو مالڪ ۽ هٿياربند فوج جو ڪمانڊر انچيف آهي. هن ملڪ جي آزاديءَ جو ڏهاڙو 8 سيپٽمبر 1948ع آهي ۽ گڏيل قومن جي اداري (UNO) جي ميمبرشپ سال 1991ع کان اٿس.<ref name="سنڌيانا"> [http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%D8%AA%D8%B1%20%DA%AA%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7 اتر ڪوريا : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] </ref> سال 2019ع ۾ اتر ڪوريا هائيڊروجن بم جو ڪامياب تجربو ڪرڻ جي دعويٰ ڪندي اتان جي سرڪاري ٽي وي تي ظاھر ڪيو تہ صدر ڪم جونگ ان جي 3 جنوري تي منظوري ڏني هئي.<ref>http://awamiawaz.com/%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%DA%AA%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7-%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%DA%8A%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86-%D8%A8%D9%85-%D8%AC%D9%88-%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%88-%DA%AA%D8%B1%D9%8A-%DA%87%DA%8F%D9%8A/</ref> ==نالو== لفظ ڪوريا ڪوريو لفظ مان نڪتل آهي جيڪو سڀ کان پهرين ڪوگوريو واري قديم بادشاھت استعمال ڪيو ھو جيڪا پنھنجي دور جي اوڀر ايشيا جي وڏين بادشاھتن منجھان ھئي،<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=A2cfZkU5aQgC&q=koguryo+powerful+empire|title=The History of the World|last1=Roberts|first1=John Morris|last2=Westad|first2=Odd Arne|publisher=Oxford University Press|year=2013|isbn=978-0-19-993676-2|page=443|access-date=15 July 2016}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=acvGAAAAQBAJ&q=Inner+Mongolia|title=Averting Global War: Regional Challenges, Overextension, and Options for American Strategy|last1=Gardner|first1=Hall|date=27 November 2007|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-60873-3|pages=158–159|access-date=15 July 2016}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=PvlthkbFU1UC&pg=PA1133|title=History of Humanity: From the seventh to the sixteenth century|last1=Laet|first1=Sigfried J. de|publisher=UNESCO|year=1994|isbn=978-92-3102813-7|page=1133|access-date=8 November 2016}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GBvRs-za0CIC&pg=PA6|title=East Asia: A New History|last1=Walker|first1=Hugh Dyson|date=20 November 2012|publisher=AuthorHouse|isbn=978-1-4772-6517-8|pages=6–7|access-date=19 November 2016}}</ref> جنھن جی گوانگائتو اعظم جو راڄ ڪوريائي اپٻيٽ جي لڳ ڀڳ سموري حصي، [[منگوليا|منچوريا]] ۽ [[روس]] جي آخري اوڀر ۽ [[انر منگوليا]] واري علائقن تائين ڦهليل ھيو.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=t_DqBgAAQBAJ&q=Koguryo+Siberia+Russia%27s|title=Rediscovering Russia in Asia: Siberia and the Russian Far East: Siberia and the Russian Far East|last1=Kotkin|first1=Stephen|last2=Wolff|first2=David|date=2015|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-46129-6|access-date=15 July 2016}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=BA_QAgAAQBAJ&q=Inner+Mongolia|title=Korea: The Impossible Country: The Impossible Country|last1=Tudor|first1=Daniel|date=2012|publisher=Tuttle Publishing|isbn=978-1-4629-1022-9|access-date=15 July 2016}}</ref> <ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=QFPsi3IK8gcC&pg=PA35|title=A History of Korea: From "Land of the Morning Calm" to States in Conflict|last1=Kim|first1=Jinwung|date=2012|publisher=Indiana University Press|isbn=978-0-253-00078-1|location=Bloomington|page=35|access-date=15 July 2016}}</ref> ڏھين صدي عيسويءَ ۾ ڪوگوريو جي جاء ڪوريو واري بادشاھت ورتي.<ref name="Koryo1">{{cite book|last1=Rossabi|first1=Morris|title=China Among Equals: The Middle Kingdom and Its Neighbors, 10th–14th Centuries|publisher=University of California Press|isbn=9780520045620|page=323|url=https://books.google.com/books?id=sNpD5UKmkswC&q=%22As+the+self-proclaimed+successor+to+Koguryo+and+the+protector+of+Parhae+refugees%2C+many+of+them+of+Koguryo+origin%2C+Koryo+considered+the+northern+territories+in+Manchuria+its+rightful+legacy.%22|access-date=8 November 2016|language=en|date=20 May 1983}}</ref><ref name="Koryo2">{{cite book|last1=Yi|first1=Ki-baek|title=A New History of Korea|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674615762|page=103|url=https://books.google.com/books?id=g2mdVwXpMzwC&pg=PA103|access-date=8 November 2016|language=en|year=1984}}</ref><ref name="Koryo3">{{cite book|last1=Kim|first1=Djun Kil|title=The History of Korea|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0313038532|page=57|url=https://books.google.com/books?id=ci_iGuAAqmsC&pg=PA57|access-date=8 November 2016|language=en|date=30 January 2005}}</ref><ref name="Koryo4">{{cite book|last1=Grayson|first1=James H.|title=Korea – A Religious History|publisher=Routledge|isbn=9781136869259|page=79|url=https://books.google.com/books?id=LU78AQAAQBAJ&pg=PA79|access-date=8 November 2016|language=en|date=5 November 2013}} </ref> اھڙي طرح ان علائقي تي ڪوريو نالو پيو ۽ فارسي واپارين ان کي ڪوريا سڏڻ شروع ڪيو.<ref>{{citation |last = Yunn |first = Seung-Yong |year = 1996 |title = Religious culture of Korea |chapter = Muslims earlier contact with Korea |publisher = Hollym International |page = 99}}</ref> [[فائل:Flag of North Korea.svg|thumb|اتر ڪوريا جو جھنڊو]] ==تاريخ== ڪوريا جي رياست جي پيڙهه 2400 ق.م ۾ هڪ حڪمران تنگول جي هٿان پئي، هن سلطنت جو نالو چوزن (Chosen) ”پرهه ڦٽيءَ جي آسودگي“ رکيو، ڪوريائي ماڻهو ان کي تائي هان (Tai Han) چوندا هئا.<ref name = " سنڌيانا "/> هتي هزارين سال اڳ [[وچ ايشيا]] جي قبيلن جا ماڻهو اچي آباد ٿيا.<ref name = " سنڌيانا"/> ڪوريا جو پهريون بادشاهه ٽانڪون هو، جنهن ڪوريا تي ڪيترائي سال حڪومت ڪئي. اهو ئي سبب آهي، جو ڪوريائين کي پنهنجي 4300 سال اڳ جي تاريخ تي وڏو فخر آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> ڪوريا جا اصل رهواسي منگولن ۽ قازقن جي نسل مان ٻڌايا وڃن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/> ڇهين صدي عيسويءَ جي وچ ڌاري سلطنت سيلا ڏاکڻيئن ڪناري جي رياست ڪايا (Kaya) کي فتح ڪيو.<ref name = " سنڌيانا "/> چوٿين صديءَ ۾ ٻڌمت ڦهليو، جيڪو ڇهين صديءَ ۾ طاقتور ۽ مضبوط حيثيت اختيار ڪري ويو.<ref name = " سنڌيانا "/> اوڻويهين صديءَ ۾ ڪوريا تي قابض ٿيڻ لاءِ چين ۽ جاپان وچ ۾ سخت ڇڪتاڻ شروع ٿي. 95-1894ع جي چين جاپان ويڙهه کانپوءِ 17 اپريل 1895ع تي ڪوريا جي ڌار وجود ۽ آزاديءَ کي تسليم ڪيو ويو.<ref name = " سنڌيانا "/> چين کانپوءِ، 1905ع ۾ جاپان روس کي به شڪست ڏني، جنهن سان هن جا حوصلا وڌيا. 1948ع ۾ ڪوريا کي ٻن حصن اتر ڪوريا ۽ ڏکڻ ڪوريا ۾ ورهايو ويو. اتر ڪوريا جي گاديءَ جو هنڌ پيانگ يانگ قرار ڏنو ويو.<ref name = " سنڌيانا"/> 1948ع جي آخر ۾ روسي فوجون ملڪ مان نڪري ويون.<ref name = " سنڌيانا"/> ===اتر ڪوريا جو قيام=== [[File:Kim Il-sung in 1950.jpg|thumb|160px|[[ڪم ال سنگ]]، جيڪو اتر ڪوريا جو باني ھيو]] چين۔جاپان پھرين جنگ ۽ روس۔جاپان جنگ بعد سال 1910ع کان سال 1945ع تائين ڪوريا تي جاپان جو قبضو رھيو. ڪوريائي مزاحمتي گروپن ڊونگنپگون جي نالي سان آزادي جي جنگ وڙھندڙ فوج ٺاھي، چين ۽ ڪوريا واري سرحد کان جاپاني فوج سان گوريلا جنگ جوٽي، جن مان ھڪ گوريلا اڳواڻ ڪم ال سنگ ھيو، جيڪو بعد ۾ اتر ڪوريا جو پھريون سربراھ ٿيو. سال 1945ع ۾ ٻين جنگ عظيم جي پڇاڙيءَ ۾ جاپان جي پيش پوڻ بعد ڪوريائي اپٻيٽ ٻن حصن ۾ ورھائجي ويو. ان جي اترئين تي سوويت يونين ۽ ڏاکڻي حصي تي يونائيٽيڊ اسٽيٽس قابض ٿيا. ڪوريا جي ٻنھي حصن جي الحاق لاء مذاڪرات ناڪام ٿي ويا. سوويت جنرل، ٽرينٽيئاء شتائيڪوف آڪٽوبر، 1945ع ۾ سوويت شھري انتظاميه قائم ڪرڻ جي سفارش ڪئي ۽ ڪم ال سنگ جي فيبروري 1946ع ۾ قائم ٿيل اتر ڪوريا جي عارضي پيپلز ڪاميٽي جي چيئرمين ٿيڻ جي حمايت ڪئي. سيپٽمبر 1946ع ۾ ڏکڻ ڪوريا جي ماڻھن اتحادين جي فوجي حڪومت خلاف تحريڪ شروع ڪئي. اپريل 1948ع ۾ جيجو ٻيٽ وارن جي بغاوت کي سختي سان ڪچليو ويو. مئي 1948ع ۾ ڏکڻ ڪوريا جي رياست جو قيام عمل ۾ آيو ۽ ٻن مهينن بعد ڪميونسٽ مخالف، سنگمين ري ان نئين ملڪ جو سربراھ ٿيو.<ref>{{cite web|title=Administrative Population and Divisions Figures (#26) |work=DPRK: The Land of the Morning Calm |publisher=Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use |date=April 2003 |url=http://www.pcgn.org.uk/North%20Korea-%20Land%20of%20the%20Morning%20Calm-%202003.pdf |access-date=10 October 2006 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060925042059/http://www.pcgn.org.uk/North%20Korea-%20Land%20of%20the%20Morning%20Calm-%202003.pdf |archive-date=25 September 2006}} </ref> 9 سيپٽمبر 1948ع ۾ ڊيموڪريٽڪ پيپلز ريپبلڪ آف ڪوريا جو قيام عمل ۾ آيو جنھن جو پھريون پريميئر ڪم ال سنگ مقرر ٿيو. شتائيڪوف سوويت يونين جو اتي پھريون سفير مقرر ٿيو.سال 1948ع ۾ سوويت فوج اتر ڪوريا مان نڪري وئي ۽ 1949ع ۾ آمريڪي فوج پڻ ڏکڻ ڪوريا مان نڪري وئي پر جلد ئي اتر ڪوريا ۽ ڏکڻ ڪوريا وچ ۾ جنگ ڇڙي پئي. ===ڪوريائي جنگ=== [[File:Korean war 1950-1953.gif|thumb|upright| ڪوريا جي جنگ دوران قبضي جي صورتحال{{legend|#EF767E|اتر ڪوريا، چين ۽ سوويت يونين جون فوجون}}{{legend|#73AA73|ڏکڻ ڪوريا، يونائيٽيڊ اسٽيٽس، دولت مشترڪه ۽ گڏيل قومن جون فوجون}}]] 25 جون 1950ع تي اتر ڪوريا جي فوج ڏکڻ ڪوريا تي حملو ڪري گھري آئي ۽ تيزي سان ڏکڻ ڪوريا جي لڳ ڀڳ سموري علائقي تي قابض ٿي پر جلد ئي گڏيل قومن جي فوج مداخلت ڪئي ۽ تيزي سان اتر ڪوريا طرف پيشقدمي ڪئي ۽ جڏھن چيني سرحد ويجھو پھتي تي چيني فوج اتر ڪوريا جي فوج جي مدد لاءِ مداخلت ڪئي جنھن سان توازن تبديل ٿي ويو. 27 جولاءِ 1953ع تي ڪوريائي جنگ بندي واري معاھدي ذريعي جنگ جو خاتمو ٿيو. ان معاهدي سان پراڻي سرحد بحال ڪئي وئي پر امن معاھدو عمل ۾ نہ اچي سگھيو.<ref>{{cite news|url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,528320,00.html|title=U.S.: N. Korea Boosting Guerrilla War Capabilities|date=23 June 2009|access-date=4 July 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090627213353/http://www.foxnews.com/story/0%2C2933%2C528320%2C00.html|archive-date=27 June 2009|publisher=FOX News Network, LLC|agency=Associated Press}}</ref> ھی جنگ 30 لک ماڻھن کي پنھنجو کاڄ بڻايو جيڪو ٻين جنگ عظيم کان پوءِ ويٽنام جنگ وانگر سڀ کان وڏو انساني الميو ھيو ۽ اھا سرد جنگ جو سڀ کان وڏو موتمار تڪرار ھيو.<ref name="Kim p.45">{{cite book|last=Kim|first=Samuel S.|chapter=The Evolving Asian System|title=International Relations of Asia|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|year=2014|isbn=978-1442226418|page=45|quote=With three of the four major Cold War fault lines—divided Germany, divided Korea, divided China, and divided Vietnam—East Asia acquired the dubious distinction of having engendered the largest number of armed conflicts resulting in higher fatalities between 1945 and 1994 than any other region or sub-region. Even in Asia, while Central and South Asia produced a regional total of 2.8 million in human fatalities, East Asia's regional total is 10.4 million including the [[Chinese Civil War]] (1 million), the Korean War (3 million), the [[Vietnam War]] (2 million), and the [[Pol Pot]] [[Cambodian genocide|genocide]] in Cambodia (1 to 2 million).}}</ref><ref name="Cumings p. 35">{{cite book|last=Cumings|first=Bruce|author-link=Bruce Cumings|title=The Korean War: A History|publisher=[[Modern Library]]|year=2011|isbn=978-0812978964|page=35|quote=Various encyclopedias state that the countries involved in the three-year conflict suffered a total of more than 4 million casualties, of which at least 2 million were civilians—a higher percentage than in World War II or Vietnam. A total of 36,940 Americans lost their lives in the Korean theater; of these, 33,665 were killed in action, while 3,275 died there of nonhostile causes. Some 92,134 Americans were wounded in action, and decades later, 8,176 were still reported as missing. South Korea sustained 1,312,836 casualties, including 415,004 dead. Casualties among other UN allies totaled 16,532, including 3,094 dead. Estimated North Korean casualties numbered 2 million, including about one million civilians and 520,000 soldiers. An estimated 900,000 Chinese soldiers lost their lives in combat.}}</ref><ref>{{cite book|last=McGuire|first=James|title=Wealth, Health, and Democracy in East Asia and Latin America|url=https://archive.org/details/wealthhealthdemo00mcgu|url-access=limited|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2010|isbn=978-1139486224|page=[https://archive.org/details/wealthhealthdemo00mcgu/page/n217 203]|quote=In Korea, war in the early 1950s cost nearly 3 million lives, including nearly a million civilian dead in South Korea.}}</ref> ===جنگ کان پوءِ جي صورتحال=== [[File:Dprk_pyongyang_tchholima_05.jpg|thumb|230px|پيانگ يانگ ۾ ڪوليما تحريڪ جو يادگار ڪوليما وارو مجسمو]] جنگبندي جي معاھدي باوجود سرحدي فوجي چڪريون، اھم شخصيتن تي قاتلاڻي حملن ۽ اغوائن جا واقعا جاري رھيا جن ٻنھي ملڪن ۾ ٽڪراء واري صورتحال کي برقرار رکيو.<ref>Kirkbride, Wayne (1984). ''DMZ, a story of the Panmunjom axe murder''. Hollym International Corp. </ref> جنگ کان پوءِ ٻن ڏهاڪن تائين ٻنھي ملڪن ۾ مذاڪرات شروع ٿي نہ سگھيا. سال 1971ع ۾ ٻنھي ملڪن جي وچ ۾ مٿين سطح وارا رابطا مخفي طرح شروع ٿيا ۽ 4 جولاءِ 1972ع ۾ ٻنھي ملڪن ڪوريا جي پرامن الحاق لاء گڏيل بيان جاري ڪيو. 1973ع ۾ ڏکڻ ڪوريا ٻنھي ملڪن جي عالمي ادارن ۾ الڳ رڪنيت وٺڻ جي موقف ڪري مذاڪرات ناڪام ٿي ويا.<ref>{{cite book|editor1-last=Bandow |editor1-first=Doug |editor2-last=Carpenter |editor2-first=Ted Galen |title=The U.S.-South Korean Alliance: Time for a Change |url=https://books.google.com/books?id=HXdhDRCGD1kC&pg=PA99 |year=1992 |publisher=Transaction Publishers |location=New Brunswick |isbn=978-1-4128-4086-6 |pages=99–100 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160913142656/https://books.google.com/books?id=HXdhDRCGD1kC&&pg=PA99 |archive-date=13 September 2016 }}</ref> سال 1956ع ۾ ڪم ال سنگ سويت يونين ۽ چين طرفان سندن حامي ڌڙن جي حق ۾ معزول ڪرڻ جي ڪوششن جي مزاحمت ڪئي.<ref name=Sino-SovietSplit>Chung, Chin O. ''Pyongyang Between Peking and Moscow: North Korea's Involvement in the Sino-Soviet Dispute, 1958–1975''. University of Alabama, 1978, p. 45.</ref><ref name=NKMajorPowers>{{cite journal|author1=Kim, Young Kun|author2=Zagoria, Donald S.|title=North Korea and the Major Powers|journal=Asian Survey|volume=15|issue=12|date=December 1975|pages=1017–1035|jstor=2643582|doi=10.1525/as.1975.15.12.01p0132i}}</ref> آڪٽوبر 1958 ۾ چيني فوج جو آخري جٿو اتر ڪوريا مان ٻاھر نڪتو<ref name=Sino-SovietSplit /><ref name=NKMajorPowers /><ref name=Armstrong2>{{cite book|last=Armstrong|first=Charles|title=Tyranny of the Weak: North Korea and the World, 1950–1992|series=Studies of the Weatherhead East Asian Institute, Columbia University|publisher=Cornell University Press|pages=99–100|quote=Kim would not yield to Soviet and Chinese pressure even when combined, much less when the Soviets and Chinese were later in competition with one another.}}</ref> اتر ڪوريا چين ۽ سوويت يونين جي ويجھو رھيو ۽ جڏھن ٻنھي طاقتن ۾ اختلاف ٿي پيا تہ ان پاڻ کي ٻنھي کان پاسيرو رکي پنھجو الڳ نظريو رکيو جنھن جو نالو جوشي رکيو.<ref>Schaefer, Bernd. "North Korean 'Adventurism' and China's Long Shadow, 1966–1972". Washington, D.C .: Woodrow Wilson International Center for Scholars, 2004.</ref> [[File:Pyongyang metro station 2.jpg|thumb|230px| گادي جي هنڌ زير زمين ريلوي اسٽيشن [[پيانگ يانگ ميٽرو]] جنھن ۾ بم کان محفوظ رھڻ وارو نظام رکيل آهي]] جنگ بعد 1954ع ۽ 1955ع ۾ ھڪ وڏو ڏڪار آيو جنھن ۾ 8 لک ماڻھو ھلاڪ ٿي ويا. سال 1994ع کان 1998ع تائين آيل ڏڪار ۾ 28 لک ماڻھو ھلاڪ ٿي ويا.<ref>Andrei Lankov. “Trouble Brewing: The North Korean Famine of 1954–1955 and Soviet Attitudes toward North Korea.” ''Journal of Cold War Studies'' 22:2 (Spring 2020) pp:3-25. [https://hdiplo.org/to/AR1020 online]</ref> ملڪ جي قيام بعد صنعتي ترقيءَ ۾ اضافو آندو ويو ۽ ملڪ جي ڪرنسي جو قدر ڏکڻ ڪوريا کان وڌيڪَ ھيو. 1960ع واري ڏهاڪي ۾ ان جي معاشي واڌ ڏکڻ ڪوريا کان وڌيڪَ ھئي. سال 1976ع ۾ اتر ڪوريا جي جي ڊي پي ۽ في ڪس آمدني جي شرح ڏکڻ ڪوريا جي برابر ھئي پر سال 1980ع واري ڏهاڪي ۾ ھن ملڪ جي معيشت جي رفتار تمام سست ٿي وئي ۽ 1987ع ۾ معاشي ترقي جي شرح منفي ٿي وئي. 1991ع ۾ سوويت يونين جي ٽٽڻ بعد روسي امداد بند ٿي وڃڻ ڪري ھن ملڪ جي معيشت بلڪل ويھجي وئي. ڏڪار کان اڳ ھن ملڪ ۾ متوقع عمر جي حد 72 سالن تائين ھئي.<ref name=":3">{{Cite book|last=Lankov|first=Andrei|url=https://books.google.com/books?id=LNpRyIPgi3wC|title=The Real North Korea: Life and Politics in the Failed Stalinist Utopia|date=2013-05-02|publisher=OUP USA|isbn=978-0-19-996429-1|location=|pages=64|language=en}}</ref> ڏڪار کان اڳ ھن ملڪ جي صحت جو نظام 45,000 ڊاڪٽرن، 800 اسپتالن ۽ 1,000 ڪلنڪن تائين ھيو.<ref>{{Cite web|last=Demick|first=Barbara|date=2010-07-16|title=North Korea's giant leap backwards|url=http://www.theguardian.com/world/2010/jul/17/north-korea-famine-fears|access-date=2021-01-21|website=the Guardian|language=en}}</ref> ===سرد جنگ جي خاتمي کان پوءِ=== سال 1992 ۾ ڪم ال سنگ جي صحت تمام بگڙي وئي ۽ سندس پٽ [[ڪم جانگ ال]] آھستي آھستي رياستي معاملن کي سنڀالڻ شروع ڪيو. سال 1994ع ۾ دل جي دوري پوڻ ڪري وفات ڪري ويو. [[ڪم جانگ ال]] ملڪ ۾ ٽن سالن تائين قومي سوڳ ڪرڻ جو اعلان ڪيو ۽ ملڪ جون واڳون سنڀالي ورتيون.<ref name="edit_CNN-">{{Cite web|url=http://edition.cnn.com/WORLD/9707/08/north.korea/|title=North Korea ends mourning for Kim Il Sung|last=Chinoy|first=Mike|date=8 July 1997|website=CNN|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150519004336/https://edition.cnn.com/WORLD/9707/08/north.korea/|archive-date=19 May 2015|access-date=9 May 2015}}</ref> ھن ملڪ ۾ فوج کي وڌيڪ مضبوط ڪرڻ لاءِ [[سونگن]] يعني "فوج اول" واري پاليسي متعارف ڪرائي.<ref> H. Hodge (2003). [http://www.carlisle.army.mil/USAWC/Parameters/Articles/03spring/hodge.htm "North Korea's Military Strategy"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130224223043/http://www.carlisle.army.mil/usawc/parameters/Articles/03spring/hodge.htm|date=24 February 2013}}, ''Parameters'', U.S. Army War College Quarterly.</ref> سال 1990ع واري ڏهاڪي جي وچ دوران ٻوڏ سان فصلن جي تباھي ڪري ھڪ وڏو معاشي بحران شروع ٿيو ۽ نتيجي ھڪ وڏي ڏڪار کي جنم ڏنو جنهن ۾ 2,40,000 کان 4,20,000 ماڻھو ھلاڪ ٿي ويا. سال 1996ع ۾ حڪومت گڏيل قومن کان خوراڪ جي مدد ورتي. ===ايڪويهين صدي=== [[File:2012 new residential buildings at intersection Sungni St-Mansudae St 1.jpg|thumb|230px|پيانگ يانگ جون ڪجهه رھائشي عمارتون]] سال 2001ع ۾ آمريڪي صدر جارج بش جي چونڊجڻ بعد آمريڪا اتر ڪوريا کي ھڪ "بدمعاش رياست" قرار ڏنو. اتر ڪوريا عراق جھڙي انت کان بچڻ لاء ايٽمي صلاحيت جي حاصلات لاءِ ڪوششون وڌائي ڇڏيون.<ref>{{cite book| last = Jager| first = Sheila Miyoshi| title = Brothers at War – The Unending Conflict in Korea| year = 2013| publisher = Profile Books| location = London| isbn = 978-1-84668-067-0| page = 456}}</ref><ref>{{Cite book|author = Abt, Felix | title=A Capitalist in North Korea: My Seven Years in the Hermit Kingdom| publisher = Tuttle Publishing| year = 2014 | pages = 55, 109, 119 | isbn = 9780804844390 }}</ref><ref>{{Cite book| last1= Oberdorfer| first1=Don| last2=Carlin| first2=Robert | title=The Two Koreas: A Contemporary History | publisher = Basic Books| year = 2014 | pages = 357–359 | isbn = 9780465031238}} </ref> 9 آڪٽوبر 2006 تي ھن ملڪ پنھنجو پھريون ايٽم بم جو تجربو ڪيو.<ref name="radioactive">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/10/13/AR2006101300576.html|title=U.S.: Test Points to N. Korea Nuke Blast|last1=Burns|first1=Robert|date=13 October 2006|newspaper=[[The Washington Post]]|access-date=18 January 2020|last2=Gearan|first2=Anne}}</ref><ref name="nukeconfirmed">{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601101&sid=aO7kW.RjqqaE&refer=japan|title=North Korea Nuclear Test Confirmed by U.S. Intelligence Agency|last=Bliss|first=Jeff|date=16 October 2006|work=[[Bloomberg News]]|access-date=16 October 2006|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20070930030836/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601101&sid=aO7kW.RjqqaE&refer=japan|archive-date=30 September 2007}} </ref> 17 ڊسمبر 2011ع تي ڪم جانگ ال دل جي دوري پوڻ ڪري وفات ڪئي ۽ سندس ننڍي پٽ [[ڪم جانگ ان|ڪِم جَانگ اُن]] کي سندس جانشين بڻايو ويو.<ref name="apdeath">{{cite news|title=North Korean leader Kim Jong Il, 69, has died |url=https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5izIlSjdJ6OnbxnvsA8REol_H-PpA?docId=e4eb9efdbd884d2fbff01ada250d87de |access-date=19 December 2011 |newspaper=Associated Press |date=19 December 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111220172541/https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5izIlSjdJ6OnbxnvsA8REol_H-PpA?docId=e4eb9efdbd884d2fbff01ada250d87de |archive-date=20 December 2011 }}</ref> اتر ڪوريا ممڪن طور تي آمريڪا تائين ميزائيل حملي ڪرڻ ۽ ھائڊروجن بم ٺاھڻ جي صلاحيت پڻ حاصل ڪري ورتي آهي.<ref name="auto">{{cite web|url=https://www.cfr.org/backgrounder/north-koreas-military-capabilities|title=North Korea's Military Capabilities|first=Eleanor|last=Albert|publisher=Council on Foreign Relations|date=3 January 2018}}</ref>. 2017ع ۾ ڊونالڊ ٽرمپ جي صدر ٿيڻ بعد آمريڪا ۽ اتر ڪوريا وچ ۾ ڇڪتاڻ ۾ اضافو آيو<ref>{{Cite web|url=https://www.latimes.com/politics/washington/la-na-essential-washington-updates-trump-warns-north-korea-of-fire-and-1502220642-htmlstory.html|title=Trump warns North Korea of 'fire and fury'|last=Bierman|first=Noah|website=latimes.com|access-date=4 August 2018}} </ref> اتر ڪوريا [[گئام]] لڳ نشانو آزمائڻ لاء ميزائيل تجربي جي پڻ ڌمڪي ڏني.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-40883372|title=N Korea promises Guam strike plan in days|date=10 August 2017|work=[[BBC News]]|access-date=4 August 2018|language=en-GB}}</ref> پر 2018ع ۾ ڇڪتاڻ ۾ ڪمي آئي.<ref name="auto2">{{cite news|url=https://www.nknews.org/2018/02/delegation-visit-shows-n-korea-can-take-drastic-steps-to-improve-relations-mo|title=Delegation visit shows N. Korea can take 'drastic' steps to improve relations: MOU|last=Ji|first=Dagyum|date=12 February 2018|work=[[NK News]]|access-date=18 January 2020}}</ref> سال 2018ع ۽ 2020ع ۾ اتر ڪوريا ۽ ڏکڻ ڪوريا وچ ۾ سلسليوار امن ڪانفرنسون منعقد ٿيون جن ۾ [[ڪم جانگ ان]]، ڏکڻ ڪوريا جي صدر [[مون جئي ان]] ۽ [[ڊونالڊ ٽرمپ]] شرڪت ڪئي.<ref>[https://eu.usatoday.com/story/news/politics/2019/06/29/donald-trump-looks-brief-handshake-meeting-kim-jong-un/1608092001/ Donald Trump meets Kim Jong Un in DMZ; steps onto North Korean soil.] ''USA Today''. 30 June 2019.</ref> ==جاگرافي== [[File:North Korea Topography.png|thumb|اتر ڪوريا جو ٽوپو گرافي وارو نقشو]] اتر ڪوريا ڪوريائي اپٻيٽ جي اترئين ڀاڱي ۾ واقع آهي جنھن جي پکيڙ {{convert|120540|km2|sqmi|sp=us|0}} آھي.<ref name="unstats08">{{Cite book|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2012/Table03.pdf#page=5|title=Demographic Yearbook – Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density|publisher=United Nations Statistics Division|year=2012|access-date=29 November 2014|page=5}}</ref> اتر ڪوريا ۽ چين جي سرحد تي امنوڪ ندي (چين ۾ ان کي يالو ندي سڏيندا آهن) واقع آهي جيڪو ٻنھي ملڪن کي ڌار ڪري ٿو. اتر ڪوريا ۽ روس جي سرحد تي وري تومين ندي واقع آهي جيڪا ٻنھي ملڪن کي ڌار ڪري ٿي.<ref>{{cite news|url=http://opinionator.blogs.nytimes.com/2012/02/21/manchurian-trivia/|title=Manchurian Trivia|last=Jacobs|first=Frank|date=21 February 2012|newspaper=The New York Times|access-date=27 August 2012|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20120913074749/http://opinionator.blogs.nytimes.com/2012/02/21/manchurian-trivia/|archive-date=13 September 2012}}</ref> ان جي ڏکڻ ڪوريا سان ملندڙ سرحد تي ڪوريائي غير فوجي علائقو واقع آهي. ملڪ جي اولھ ۾ [[پيلو سمنڊ]] ۽ [[ڪوريائي نار]] واقع آهي. اوڀر ۾ [[جاپاني سمنڊ]] جي ٻئي پار [[جاپان]] واقع آهي. [[File:0409 - Nordkorea 2015 - Kumgang Gebirge (22961925095).jpg|thumb|[[ ڪمگانگ جبل]]]] [[File:North Korean coast near Hamhung (14876597009).jpg|thumb|[[ھيمھانگ]] لڳ اتر ڪوريائي سامونڊي ڪنارو]] ھن ملڪ جو 80 سيڪڙو علائقو جابلو ۽ مٿانهين پٽن تي مشتمل آهي جن کي سوڙھيون اونھيون واديون ڌار ڪن ٿيون. ڪوريائي اپٻيٽ ۾ سمورا 2000 ميٽرن کان بلند جبل اتر ڪوريا ۾ واقع آھن. ملڪ جو سڀ کان اوچو مقام [[پيڪٽو جبل|پِيڪٽُو جبل]] (Paektu Mountain) جنھن جو شمار ٻرندڙ جبلن ۾ ٿئي ٿو ۽ ان جي سمنڊ جي سطح کان اوچائي {{convert|2744|m|ft|sp=us}} آھي ۽ ان کي اتر ڪوريا جا ماڻھو ھڪ مقدس مقام سمجھندا آھن.<ref>{{cite journal | last = Song | first = Yong-deok | title = The recognition of mountain Baekdu in the Koryo dynasty and early times of the Joseon dynasty | journal=History and Reality V.64 | year = 2007 }}</ref> ملڪ جي اولھ پاسي ساحلي ميدان واقع آھن جيڪي اوڀر طرف ختم ٿين ٿا. آبادي جو وڏو حصو ميداني ۽ ھيٺاھين علائقن ۾ وسي ٿو. 2003 ۾ ملڪ جي 70 سيڪڙو حصي ۾ ٻيلا واقع ھيا. ملڪ جي سڀ کان وڏي ندي [[يالو ندي|امنوڪ ندي]] آھي جنھن جي ڊيگھ {{convert|790|km|mi|sp=us|0}} آھي.<ref>{{cite web|url=http://www.koreanhistoryproject.org/Jta/Kr/KrGEO0.htm |title=Korea Geography |access-date=1 August 2007 |author=Bill Caraway |year=2007 |work=The Korean History Project |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070706035307/http://koreanhistoryproject.org/Jta/Kr/KrGEO0.htm |archive-date=6 July 2007 }}</ref> ھن ملڪ جا ٽي ماحولياتي خطا آھن: وچ ڪوريائي پن ڇڻ ٻيلا، چنگبائي جبلن وارا گڏيل ٻيلا ۽ منچوريائي گڏيل ٻيلا. <ref name="DinersteinOlson2017">{{cite journal|last1=Dinerstein|first1=Eric|last2=Olson|first2=David|last3=Joshi|first3=Anup|last4=Vynne|first4=Carly|last5=Burgess|first5=Neil D.|last6=Wikramanayake|first6=Eric|last7=Hahn|first7=Nathan|last8=Palminteri|first8=Suzanne|last9=Hedao|first9=Prashant|last10=Noss|first10=Reed|last11=Hansen|first11=Matt|last12=Locke|first12=Harvey|last13=Ellis|first13=Erle C|last14=Jones|first14=Benjamin|last15=Barber|first15=Charles Victor|last16=Hayes|first16=Randy|last17=Kormos|first17=Cyril|last18=Martin|first18=Vance|last19=Crist|first19=Eileen|last20=Sechrest|first20=Wes|last21=Price|first21=Lori|last22=Baillie|first22=Jonathan E. M.|last23=Weeden|first23=Don|last24=Suckling|first24=Kierán|last25=Davis|first25=Crystal|last26=Sizer|first26=Nigel|last27=Moore|first27=Rebecca|last28=Thau|first28=David|last29=Birch|first29=Tanya|last30=Potapov|first30=Peter|last31=Turubanova|first31=Svetlana|last32=Tyukavina|first32=Alexandra|last33=de Souza|first33=Nadia|last34=Pintea|first34=Lilian|last35=Brito|first35=José C.|last36=Llewellyn|first36=Othman A.|last37=Miller|first37=Anthony G.|last38=Patzelt|first38=Annette|last39=Ghazanfar|first39=Shahina A.|last40=Timberlake|first40=Jonathan|last41=Klöser|first41=Heinz|last42=Shennan-Farpón|first42=Yara|last43=Kindt|first43=Roeland|last44=Lillesø|first44=Jens-Peter Barnekow|last45=van Breugel|first45=Paulo|last46=Graudal|first46=Lars|last47=Voge|first47=Maianna|last48=Al-Shammari|first48=Khalaf F.|last49=Saleem|first49=Muhammad|display-authors=1|title=An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm|journal=BioScience|volume=67|issue=6|year=2017|pages=534–545|issn=0006-3568|doi=10.1093/biosci/bix014|pmid=28608869|pmc=5451287|doi-access=free}}</ref> ===آبھوا=== [[File:Koppen-Geiger Map PRK present.svg|thumb|upright=0.9|اتر ڪوريائي ڪوپن واري درجابندي وارو نقشو]] ھن ملڪ جي آبھوا ۾ ٻئي زميني ۽ سامونڊي شامل آھن.<ref name="climate">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kp0031) |title=North Korea Country Studies. Climate |publisher=Lcweb2.loc.gov |access-date=23 June 2010 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20121212003435/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+kp0031) |archive-date=12 December 2012 }}</ref> ڪوپن واري درجابندي واري اسڪيم مطابق ملڪ جي وڏي حصي ۾ گھميل زميني آبھوا آھي. سياري جي موسم ۾ وايومنڊل صاف رھندو آھي ۽ اتر ۽ اتر اولھ جي سائبيريائي ھوائن جي ڪري برفاني طوفان پڻ ايندا رھندا آھن.<ref name="climate"/> پيسفڪ سمنڊ جي [[مون سون]] وارين ھوائن ڪري اونھارو گرم، گھڻي ڀاڱي گھميل ۽ برساتن سان ڀرپور ھوندو آھي. 60 سيڪڙو برساتون جون کان سيپٽمبر تائين پونديون آهن.<ref name="climate"/> سرء ۽ بھار عارضي موسمون آهن جيڪي سياري ۽ اونھاري جي وچ ۾ اينديون آهن. پيانگ يانگ جو جنوري م سراسري گرمي پد {{convert|−3|and|−13|°C|°F}} ۽ آگسٽ ۾ {{convert|29|and|20|°C|°F}} رھندو آھي.<ref name="climate"/> == انتظامي ورھاست== <div class="left"> {| class="wikitable" |- !نقشو !! !! نالو !! !! انتظامي صدر مقام |- | rowspan="14" |{{اتر ڪوريا جو صوبائي سطح وارو نقشو}} !colspan="5"| گادي وارو شھر |- | 1 || [[پيانگ يانگ]] || || ([[چنگ گوياڪ]]) |- !colspan="5"| خاص شھر |- | 2 || [[راسان]] |||| ([[راجن گوياڪ]]) |- !colspan="5"| صوبا |- | 3 || [[ڏکڻ پيونگان صوبو، اتر ڪوريا|ڏکڻ پيونگان]] || ||[[پيونگسانگ]] |- | 4 || [[اتر پيونگان صوبو، اتر ڪوريا|اتر پيونگان]] || ||[[سنيوئھو]] |- | 5 || [[چاگانگ صوبو، اتر ڪوريا|چاگانگ]] || ||[[ڪينگائي]] |- | 6 || [[ڏکڻ ھوانگھي صوبو، اتر ڪوريا|ڏکڻ ھوانگھي]] || ||[[ھئيجو]] |- | 7 || [[اتر ھوانگھي صوبو، اتر ڪوريا|اتر ھوانگھي]]|| || [[ساريوان]] |- | 8 || [[ڪانگوان صوبو، اتر ڪوريا|ڪانگوان صوبو]] || ||[[وانسن]] |- | 9 || [[ڏکڻ ھيمگيانگ صوبو، اتر ڪوريا|ڏکڻ ھيمگيانگ]]|| ||[[ھئمھنگ]] |- | 10 || [[اتر ھيمگيانگ صوبو، اتر ڪوريا|اتر ھيمگيانگ ]]|| ||[[چنگجين]] |- | 11 || [[ريانگانگ صوبو، اتر ڪوريا|ريانگانگ]]|| ||[[ھيسان]] |} </div> ==سياسي نظام== [[File:Mansudae-Kongressalle.JPG|thumb|left|[[مينسيوڊئي اسيمبلي ھال]], جتي سپريم پيپلز اسيمبلي ويھندي آھي]] اتر ڪوريا انتھائي مرڪزيت واري [[ھڪ جماعتي رياستي نظام| ھڪ جماعتي رياست]] آھي. ان جي 2016 واري آئين مطابق اھا ھڪ انقلابي ۽ [[سماجوادي رياست|سوشلسٽ رياست]] آھي جيڪا جوشي نظريي ۽ سونگن نظريي جي رھنمائي تحت ڪم ڪري ٿي<ref>{{cite book|title=Socialist Constitution of the Democratic People's Republic of Korea|url=http://www.naenara.com.kp/en/politics/?rule+2|year=2016|publisher=Foreign Languages Publishing House|orig-year=Amended and supplemented on 29 June, Juche 105 (2016), at the Fourth Session of the Thirtieth Supreme People's Assembly|at=Chapter I, Articles 1–3|access-date=22 May 2018}}</ref> ملڪ جي واحد رياستي جماعت [[ڪوريا جي ورڪرز پارٽي]] آھي جنھن جي سربراهي ڪم خاندان جو ڀاتي ڪندو آهي<ref name="scmp-yoo-sep-18-2013">{{cite news|url=http://www.scmp.com/news/asia/article/1296394/democratic-peoples-monarchy-korea-north-korea-changes-ruling-principles|title=North Korea rewrites rules to legitimise Kim family succession|author=Audrey Yoo|date=16 October 2013|newspaper=South China Morning Post|access-date=16 October 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20131028160038/http://www.scmp.com/news/asia/article/1296394/democratic-peoples-monarchy-korea-north-korea-changes-ruling-principles|archive-date=28 October 2013}}</ref> سن جماعت جا 30 لک رڪن آھن جيڪي اتر ڪوريا جي سموري سياست تي حاوي ھوندا آھن. ان جماعت جون ٻہ ذيلي جماعتون: [[ڪوريائي سوشل ڊيموڪريٽڪ پارٽي]] ۽ [[چونڊوئسٽ چونگو پارٽي]] آھن<ref name="parlunion5">{{cite web|url=http://www.asgp.info/Resources/Data/Documents/CJOZSZTEPVVOCWJVUPPZVWPAPUOFGF.pdf|title=The Parliamentary System of the Democratic People's Republic of Korea|work=Constitutional and Parliamentary Information|publisher=Association of Secretaries General of Parliaments (ASGP) of the [[Inter-Parliamentary Union]]|page=5|archive-url=https://web.archive.org/web/20120303054935/http://www.asgp.info/Resources/Data/Documents/CJOZSZTEPVVOCWJVUPPZVWPAPUOFGF.pdf|archive-date=3 March 2012|access-date=1 October 2010}}</ref>. ملڪ جو موجوده سپريم ليڊر ڪم جانگ ان آھي<ref name="leon_DPRK">{{cite web|title=DPRK has quietly amended its Constitution |last=Petrov |first=Leonid |work=Korea Vision |date=12 October 2009 |access-date=21 July 2015 |url=https://leonidpetrov.wordpress.com/2009/10/12/dprk-has-quietly-amended-its-constitution/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20151016015037/https://leonidpetrov.wordpress.com/2009/10/12/dprk-has-quietly-amended-its-constitution/ |archive-date=16 October 2015 }}</ref> جيڪو حڪومت جي سمورن ڍانچن جو سربراھ آھي. ھي ڪوريا جي ورڪرز پارٽي جو جنرل سيڪريٽري، رياستي معاملن جي ڪميشن جو صدر ۽ فوج جو سپريم ڪمانڊر پڻ آهي<ref name="NK Leaders">{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15258881 |title=North Korea profile: Leaders |publisher=BBC |date=26 March 2014 |access-date=18 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140518174559/http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15258881 |archive-date=18 May 2014 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-16325390 |title=North Korea: Kim Jong-un hailed 'supreme commander' |publisher=BBC |date=24 December 2011 |access-date=18 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140107065350/http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-16325390 |archive-date=7 January 2014 }}</ref>. ان جو ڏاڏو ڪم ال سنگ ملڪ جو باني ۽ 1994ع ۾ مرڻ گھڙيءَ تائين تاحيات صدر رھيو<ref name="hitchens07">{{Cite news|url=http://www.slate.com/id/2180464/ |title=Why has the Bush administration lost interest in North Korea? |last=Hitchens |first=Christopher |date=24 December 2007 |work=[[Slate (magazine)|Slate]] |access-date=9 April 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100520172644/http://www.slate.com/id/2180464/ |archive-date=20 May 2010 }}</ref> سندس پيءُ ڪم جانگ ال پاڻ کي تاحيات جنرل سيڪريٽري ۽ نيشنل ڊفينس جو تاحيات چيئرمين قرار ڏنو. ملڪ جي آئين مطابق حڪومت جون ٽي سرڪاري شاخون آهن جن ۾ [[اتر ڪوريا جي رياستي معاملن واري ڪميشن]] پڻ شامل آهي جيڪو رياستي سالميت لاء قوم جي سڀ کان عظيم رھنمائي وارو ادارو آھي.<ref> اتر ڪوريا جي آئين جي شق نمبر 109</ref><ref>{{cite web |title=DPRK Constitution Text Released Following 2016 Amendments |url=https://nkleadershipwatch.wordpress.com/2016/09/04/dprk-constitution-text-released-following-2016-amdendments/ |website=North Korea Leadership Watch |access-date=18 April 2017 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170418164245/https://nkleadershipwatch.wordpress.com/2016/09/04/dprk-constitution-text-released-following-2016-amdendments/ |archive-date=18 April 2017 |date=4 September 2016 }}</ref> اھو ادارو رياستي جي دفاع وارا فيصلا ڪندو آهي ۽ ملڪ جون اھم پاليسيون جوڙيندو آهي ۽ ڪميشن جي چيئرمين ڪم جانگ ان جي حڪمن تي عملدرآمد ڪندو آهي. ٻين شاخ ملڪ جو قانونساز ادارو آهي جيڪو اتان جي ھڪ ايواني سپريم پيپلز اسيمبلي آھي جنھن جا ڪل 687 رڪن آھن جن جي چونڊ پنجن سالن لاءِ عام ووٽن ذريعي ٿيندي آهي<ref>{{cite book|title=Socialist Constitution of the Democratic People's Republic of Korea|publisher=Foreign Languages Publishing House|year=2014|isbn=978-9946-0-1099-1|location=Pyongyang|page=1|chapter=Preamble|postscript=Amended and supplemented on 1 April, Juche 102 (2013), at the Seventh Session of the Twelfth Supreme People's Assembly.|chapter-url=http://www.naenara.com.kp/en/book/download.php?4+4047#.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20160608030306/http://www.naenara.com.kp/en/book/download.php?4+4047|archive-date=8 June 2016|url-status=dead}}</ref>. حڪومت جي ٽين شاخ اتر ڪوريا جي ڪابينه آھي جنھن جو سربراهه پريميئر ھوندو آھي. 14 آگسٽ 2020ع تي ملڪ جو پريميئر ڪم ڊاڪ ھون مقرر ٿيو. ھن اداري کي ملڪ جا ايگزيڪيوٽو وارا اختيار ڏنل آھن<ref>{{cite news|url=http://www.dailynk.com/english/read.php?cataId=nk01700&num=10516 |title=Pak Opens Account with Conservative Aire |newspaper=The Daily NK |date=23 April 2013 |access-date=18 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141006095253/http://www.dailynk.com/english/read.php?cataId=nk01700&num=10516 |archive-date=6 October 2014 }}</ref>. پريميئر حڪومت جي نمائندگي ڪندو آهي. ڪابينه جي رڪنن ۾ ٻہ نائب پريميئر ۽ 30 وزير، 2 ڪابينه جي ڪميشن جا چيئرمين، ڪابينه جو چيف سيڪريٽري، مرڪزي بينڪ جو چيئرمين، سينٽرل بيورو آف اسٽيٽسٽڪس جو ڊائريڪٽر، سائنسن واري اڪيڊمي جق صدر شامل آهن. اتر ڪوريا پنھنجي مخالف ڏکڻ ڪوريا وانگر سموري ڪوريائي اپٻيٽ ۽ ويجھن ٻيٽن جو دعويدار آھي<ref>{{Cite web|url=http://www.law.go.kr/lsInfoP.do?lsiSeq=61603&efYd=19880225#0000|language=ko |script-title=ko:국가법령정보센터 {{!}} 법령 > 본문 – 대한민국헌법|website=www.law.go.kr|access-date=25 October 2019}}</ref> ڪجهه مبصرن جي خيال مطابق ھن ملڪ جو سياسي نظام مطلق بادشاھت يا وراثت واري آمريت وارو آھي<ref>Young W. Kihl, Hong Nack Kim. ''North Korea: The Politics of Regime Survival''. Armonk, New York, M. E. Sharpe, Inc., 2006. p. 56.</ref><ref>Robert A. Scalapino, Chong-Sik Lee. ''The Society''. University of California Press, 1972. p. 689.</ref><ref>Bong Youn Choy. A history of the Korean reunification movement: its issues and prospects. Research Committee on Korean Reunification, Institute of International Studies, Bradley University, 1984. p. 117.</ref><ref>{{Cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2452356.ece |title=A tale of two dictatorships: The links between North Korea and Syria |last=Sheridan |first=Michael |date=16 September 2007 |work=[[The Times]] |access-date=9 April 2010 |location=London |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100525100455/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2452356.ece |archive-date=25 May 2010 |accessdate=22 March 2021 |archivedate=25 May 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100525100455/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article2452356.ece }}</ref> ان جي تشبيهه اسٽالن واري آمريت سان پڻ ڪئي ويندي آهي. ===سياسي نظريو=== حڪومتي ونھوار ۽ ورڪرز پارٽي جي ڪم جو بنياد ڪم ال سنگ جي حڪمت واري جوشي نظريي تي آهي جيڪو ان ڊسمبر 1955ع ۾ پنهنجي ھڪ تقرير ۾ ڏنو. ان نظريي جا متا معاشي خود انحصاري، فوجي خود انحصاري ۽ آزاد پرڏيهي پاليسي آھن. ھن نظريي کي شروع ۾ مارڪسزم ۽ ليننزم جي نفاذ جي نئين صورت طور متعارف ڪرايو ويو پر 1970 واري ڏهاڪي ۾ ان نظريي کي ڪميونسٽ سماج جي قيام لاء واحد انقلابي ۽ نظرياتي ڍانچو قرار ڏنو ويو. 1980 واري ڏهاڪي ۾ مارڪسزم ۽ ليننزم جي جاء مڪمل طور تي ھن نظريي کي ڏني وئي. 1992ع ۾ مارڪسزم ۽ ليننزم جي حوالن کي آئين مان مڪمل طور تي خارج ڪيو ويو. 2009 واري آئين مان ڪميونزم کي خارج ڪيو ويو ۽ ان جي جاء تي فوج اول وارو سونگن نظريو متعارف ڪرايو ويو<ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/2009/09/28/idUSSEO253213 |title=North Korea drops communism, boosts "Dear Leaders" |first1=Jon |last1=Herskovitz |first2=Christine |last2=Kim |date=28 September 2009 |access-date=17 July 2011 |work=Reuters |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110816144214/http://www.reuters.com/article/2009/09/28/idUSSEO253213 |archive-date=16 August 2011 }}</ref>. آئين ۾ سوشلزم کي تنھن ھوندي بہ برقرار رکيو ويو<ref>{{cite news|url=https://www.nknews.org/2016/06/n-korea-updates-constitution-expanding-kim-jong-uns-position|title=N.Korea updates constitution expanding Kim Jong Un's position|author=JH Ahn|work=NK News|date=30 June 2016}}</ref>. جوشي جو خود انحصاري وارو نظريو وقت۽ حالات سان اسريو جيڪو پارٽي کان اسپارٽا واري سادگي، قرباني ۽ نظم جي تقاضا ڪري ٿو. [[برائن رينولڊس مائرس]] مطابق اتر ڪوريا جو اصل نظريو [[ڪوريائي نسلي قوم پرستي]] آھي جيڪا يورپي [[فسطائيت]] ۽ جاپاني [[شووا اسٽيٽزم ]] وانگر آھي<ref>{{cite web|url = http://feer.com/reviews/2009/december51/the-cleanest-race-how-north-koreans-see-themselves-and-why-it-matters|title = Review of ''The Cleanest Race''|author = Andrei Lankov|date = 4 December 2009|work = Far Eastern Economic Review|access-date = 5 June 2015|archive-url = https://web.archive.org/web/20100104035159/http://feer.com/reviews/2009/december51/the-cleanest-race-how-north-koreans-see-themselves-and-why-it-matters|archive-date =4 January 2010|author-link = Andrei Lankov}}</ref><ref>[[Christopher Hitchens]]: [http://www.slate.com/articles/news_and_politics/fighting_words/2010/02/a_nation_of_racist_dwarfs.html A Nation of Racist Dwarfs – Kim Jong-il's regime is even weirder and more despicable than you thought] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120601044431/http://www.slate.com/articles/news_and_politics/fighting_words/2010/02/a_nation_of_racist_dwarfs.html|date=1 June 2012}} (2010)</ref><ref>{{cite news|author=Brian Reynolds Myers |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748704471504574445980801810944 |title=The Constitution of Kim Jong Il. |work=[[Wall Street Journal]] |date=1 October 2009 |access-date=20 December 2012 |quote=From its beginnings in 1945 the regime has espoused—to its subjects if not to its Soviet and Chinese aid-providers—a race-based, paranoid nationalism that has nothing to do with Marxism-Leninism. [...] North Korea has always had less in common with the former Soviet Union than with the Japan of the 1930s, another 'national defense state' in which a command economy was pursued not as an end in itself, but as a prerequisite for rapid armament. North Korea is, in other words, a national-socialist country |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20121110074510/http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704471504574445980801810944.html |archive-date=10 November 2012 |author-link=Brian Reynolds Myers }}</ref> ===ڪم گھراڻو=== [[File:Mansudae-Monument-Bow-2014.jpg|230px|thumb|اتر ڪوريا جا ماڻھو مانسو ھل واري وڏي يادگار تي ڪم ال سنگ (کاٻي پاسي) ۽ ڪم جانگ ال جي مجسمن جي تعظيم ڪندي ڏيکاريل]] اتر ڪوريا ۾ ڪم گھراڻي کي پيڪٽو جبل وارو نسل سڏيندا آهن جيڪو ڪم ال سنگ ۽ ان جي اولاد جي ٻن نسلن تي مشتمل آهي. جوشي نظريي تحت ڪم ال سنگ شخصيت وارو مسلڪ متعارف ڪرايو. ان تحت پارٽي ۽ انقلاب جي تاحيات سربراھي ڪم ال سنگ جي خاندان مان ھوندي<ref>[http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2013/08/13/2013081301558.html The Twisted Logic of the N.Korean Regime] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170113064929/http://english.chosun.com/site/data/html_dir/2013/08/13/2013081301558.html |date=13 January 2017 }}. Chosun Ilbo. 13 August 2013. Accessed date: 11 January 2017. </ref> ڪم ال سنگ جي ذات جي محور واري شخصيتي مسلڪ خانداني وراثتي جانشيني کي جائز بڻائي ڇڏيو<ref>{{cite web |url=http://newfocusintl.com/just-witnessed-coup-north-korea/ |title=We have just witnessed a coup in North Korea |author=Staff |publisher=New Focus International |date=27 December 2013 |access-date=22 January 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140126131556/http://newfocusintl.com/just-witnessed-coup-north-korea/ |archive-date=26 January 2014 }}</ref> [[File:Chung Eui-yong and Kim Jong-un.jpg|thumb|[[ڪم جانگ ان]] ۽ سندس ڀيڻ [[ڪم يو جانگ]] (ساڄي پاسي) مارچ 2018ع ۾ ]] ==پرڏيهي ناتا== [[File:North Korea - China friendship (5578914865).jpg|thumb|left|پيانگ يانگ ۾ راندين واري اريرانگ جشن ذريعي چين ۽ اتر ڪوريا جي ويجھن لاڳاپن جو ڏيک]] ملڪ جي قيام بعد شروعات ۾ ھن ملڪ جا پرڏيهي ناتا رڳو ڪميونسٽ ملڪن سان ھيا. 1960 ۽ 1970 واري ڏهاڪن ۾ ھن ملڪ آزاد پرڏيهي پاليسي اختيار ڪئي جنھن تحت ان ڪيترن ئي ترقي پزير ملڪن سان ناتا جوڙيا ۽ غير جانبدار تحريڪ جو رڪن ٿيو. سوويت يونين جي خاتمي بعد معاشي بحران جو شڪار ٿيڻ بعد ان کوڙ ملڪن ۾ پنھنجا سفارتخانا بند ڪري ڇڏيا پر ساڳئي وقت ترقي يافتہ آزاد تجارت وارن ملڪن سان ناتا جوڙڻ جي شروعات ڪئي<ref name="DPRK Diplomatic Relations">{{cite web|url=http://www.ncnk.org/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf |author1=Daniel Wertz |author2=JJ Oh |author3=Kim Insung |title=Issue Brief: DPRK Diplomatic Relations |access-date=17 April 2016 |date=August 2015 |publisher=The National Committee on North Korea |pages=1–7; n4 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304085503/http://www.ncnk.org/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf |archive-date=4 March 2016 }}</ref> 1991 ۾ گڏيل قومن جو رڪن ٿيو. غيرجانبدار تحريڪ سان گڏوگڏ آسيان جي علائقائي فورم ۽ گروپ 77 جو پڻ رڪن ٿيو<ref>{{cite news|url=http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19910917&slug=1306025|title=A Single Flag – North And South Korea Join U.N. And The World|date=17 September 1991|newspaper=[[The Seattle Times]]|access-date=3 September 2017|archive-date=4 September 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170904113056/http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19910917&slug=1306025|dead-url=yes}}</ref> ھن وقت ان جا سڀ کان وڌيڪَ ويجھا لاڳاپا چين سان آھن<ref>{{Cite journal|last1=Nanto|first1=Dick K.|last2=Manyin|first2=Mark E.|date=2011|title=China-North Korea Relations|url=https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc227656/|journal=North Korean Review|volume=7|issue=2|pages=94–101|doi=10.3172/NKR.7.2.94|issn=1551-2789|jstor=43908855}}</ref> اتر ڪوريا جا 166 ملڪن سان سفارتي ناتا آھن ۽ 47 ملڪن ۾ ان جا سفارتخانا آھن<ref name="DPRK Diplomatic Relations"/> تنھن ھوندي بہ ان جا [[ارجنٽينا]]، [[فرانس]]، [[اسٽونيا]]، [[عراق]]، [[اسرائيل]]، [[يونائيٽيڊ اسٽيٽس]]، [[جاپان]]، [[تائيوان]] ۽ [[بوٽسوانا]] سان سفارتي لاڳاپا ڪانه آھن<ref name="suspension of diplomatic relations">{{cite web|url=http://www.gov.bw/en/Ministries--Authorities/Ministries/Ministry-of-Foreign-Affairs-and-International-Cooperation/News/BOTSWANA-CUT-TIES-WITH-NORTH-KOREA/ |title=Botswana Cuts Ties with North Korea |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=20 February 2014 |website=www.gov.bw |publisher=[[Politics of Botswana|Ministry of Foreign Affairs and International Cooperation]] |access-date=5 January 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150106001946/http://www.gov.bw/en/Ministries--Authorities/Ministries/Ministry-of-Foreign-Affairs-and-International-Cooperation/News/BOTSWANA-CUT-TIES-WITH-NORTH-KOREA/ |archive-date=6 January 2015 }}</ref> <ref name="France and Estonia">{{cite web|url=http://www.assemblee-nationale.fr/13/cr-cdef/09-10/c0910024.asp|title=Audition de M. Jack Lang, envoyé spécial du Président de la République pour la Corée du Nord.|author=Commission de la défense nationale et des forces armées|date=30 March 2010|language=fr|access-date=2 May 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100421021201/http://www.assemblee-nationale.fr/13/cr-cdef/09-10/c0910024.asp|url-status=live|archive-date=21 April 2010}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.38north.org/2019/05/pkennedy051419/|title=Taiwan and North Korea: Star-Crossed Business Partners |last=Kennedy|first=Pamela|date=14 May 2019|website=38 North|language=en|access-date=18 November 2019}}</ref><ref name="Haggard">{{cite journal|last=Haggard|first=M|year=1965|title=North Korea's International Position|journal=[[Asian Survey]]|volume=5|issue=8|pages=375–388|issn=0004-4687|oclc=48536955|doi=10.2307/2642410|jstor=2642410}}</ref><ref>Seung-Ho Joo, Tae-Hwan Kwak - [https://books.google.com/books?id=0QNyDUpXhA8C&pg=PA184&lpg=PA184&dq=us+recognize+south+korea+de+jure+sole+legitimate&source=bl&ots=e6vd7R9mxA&sig=7_Y0uBgbZAZkMTHcujATt4SJ4Rw&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjTvfujwrvUAhVKdT4KHQd7DGYQ6AEIQDAE#v=onepage&q=us%20recognize%20south%20korea%20de%20jure%20sole%20legitimate&f=false Korea in the 21st Century]</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lefigaro.fr/international/2017/09/06/01003-20170906ARTFIG00181-quelles-relations-la-france-entretient-elle-avec-la-coree-du-nord.php|title=Quelles relations la France entretient-elle avec la Corée du Nord ?|date=6 September 2017}}</ref> ان جا ويٽنام، لائوس ۽ ڪمبوڊيا سان مضبوط لاڳاپا آھن.<ref>{{cite web|url=http://www1.korea-np.co.jp/pk/165th_issue/2001072510.htm |title=Kim Yong Nam Visits 3 ASEAN Nations To Strengthen Traditional Ties |access-date=1 August 2007 |year=2001 |work=The People's Korea |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070930152339/http://www1.korea-np.co.jp/pk/165th_issue/2001072510.htm |archive-date=30 September 2007 }}</ref> [[File:Kim Jong-un and Vladimir Putin (2019-04-25) 05.jpg|thumb|ڪم جانگ ان 25 اپريل 2019 تي روسي صدر پيوٽن سان ملندي]] [[File:2018 North Korea-United States summit - Kim and Trump shake hands.jpg|thumb| جون 2018ع ۾ سنگاپور جي اتر ڪوريا يونائيٽيڊ اسٽيٽس سمٽ ۾ ڊونالڊ ٽرمپ سان گڏ]] [[File:2018 inter-Korean summit 01.jpg|thumb|left|ڪم جانگ ان ۽ ڏکڻ ڪوريا جو مون جئي ان اپريل 2018ع تي انٽر ڪورين سمٽ ۾ ھٿ ملائيندي]] ==عدالتي نظام== اتر ڪوريا جو قانوني نظام [[پروشيائي ماڊل]] جي بنياد تي بيٺل آھي ۽ اھو جاپاني روايتن ۽ ڪميونسٽ قانوني نظام کان متاثر ٿيل سول قانون وارو نظام آھي<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2100.html#kn |title=Legal System field listing |publisher=CIA The World Factbook |access-date=18 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140518174611/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2100.html |archive-date=18 May 2014 }}</ref> ملڪ جي سڀ کان وڏي عدالت [[اتر ڪوريا جي سپريم ڪورٽ|سپريم ڪورٽ]] آھي جيڪا اپيل واري سڀ کان اعليَ عدالت آھي. ان کان علاوه ھتان جي عدالتي نظام ۾ صوبائي سطح واريون ڪورٽون، اسپيشل شھري سطح واريون ڪورٽون، پيپلز ڪورٽون ۽ اسپيشل ڪورٽون شامل آهن. سڀ کان ھيٺين سطح واريون ڪورٽون پيپلز ڪورٽون آھن جيڪي شھرن، ڪائونٽين ۽ شھري ضلعن ۾ ڪم ڪن ٿيون. فوج، ريل روڊن ۽ بحري معاملن لاء خاص عدالتون ڪم ڪن ٿيون. ججن جي ڀرتي مقامي پيپلز اسيمبليون چونڊ ذريعي ڪنديون آهن پر عملن ورڪر پارٽي انھن جي ڀرتي ڪندي آهي. ھتان جي تعزيراتي قانون جو بنياد ان اصول تي آھي تہ '''[[قانون کان بغير ڪوبه ڏوھ ناھي]]'''. ملڪ ۾ سياسي قيدين کي پورھئي واري ڪيمپن ۾ موڪليو ويندو آھي ۽ ڏوھارين کي الڳ جيلن ۾ رکيو ويندو آهي<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/07/19/AR2009071902178.html |title=Outside World Turns Blind Eye to N. Korea's Hard-Labor Camps |newspaper=The Washington Post |date=20 July 2009 |access-date=19 May 2014 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100919191331/https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/07/19/AR2009071902178.html |archive-date=19 September 2010 }}</ref> ==مذھب== [[File:Chilgol Church (15545529301).jpg|thumb|پيانگ يانگ ۾ چلگول چرچ، جتي ڪم ال سنگ جي ماء شماسه طور ڪم ڪيو]] سرڪاري طور تي اتر ڪوريا ھڪ [[ملحد رياست]] آھي.<ref name="Cavendish2007">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=YG2AFyFppJQC&pg=PA933 |year=2007|title =World and Its Peoples: Eastern and Southern Asia|publisher=[[Marshall Cavendish]]|quote=North Korea is officially an atheist state in which almost the entire population is nonreligious.|access-date = 20 May 2019|isbn=9780761476313}}</ref><ref name="PalmerOBrien1993">{{cite book|url=https://archive.org/details/stateofreligiona00obri|url-access=registration|title =The State of Religion Atlas|publisher=[[Simon & Schuster]]|quote=Atheism continues to be the official position of the governments of China, North Korea and Cuba.|access-date = 20 May 2019|author=Joanne O'Brien, Martin Palmer|date =December 1993}}</ref> ھڪ اندازي مطابق ھتان جي آبادي جو 64 سيڪڙو ماڻھو [[لامذھب]]، 16 سيڪڙو ڪوريائي شمن ازم 14 سيڪڙو ڪونڊوازم، 4 سيڪڙو ٻڌ ۽ 2 سيڪڙو عيسائي آھن.<ref>{{cite web|url=http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=37|title=Religious Intelligence UK report|work=Religious Intelligence|publisher=Religious Intelligence|access-date=4 July 2009 |archive-url = https://web.archive.org/web/20071013201130/http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=37 |archive-date = 13 October 2007}}</ref> ھتان جي آئين ۾ مذھبي آزادي ۽ مذھبي رسمون ادا ڪرڻ جي ضمانت ڏنل آهي تنھن جي باوجود حڪومت پاران مذھبن تي پابنديون لڳل آھن.<ref>{{cite web|url=http://hrw.org/english/docs/2004/07/08/nkorea9040.htm |title=Human Rights in North Korea |access-date=2 August 2007 |date=July 2004 |work=[[Human Rights Watch]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061201160439/http://hrw.org/english/docs/2004/07/08/nkorea9040.htm |archive-date=1 December 2006 }}</ref> ايمنسٽي انٽرنيشنل پاران مذھبي جبر تي ڳڻتي جو پڻ اظھار ڪيو ويو آهي.<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/documents/asa24/002/2009/en/ |title=North Korea: Freedom of Movement, Opinion and Expression |access-date=4 March 2014 |year=2009 |work=[[Amnesty International]] }}</ref> ھتان جي ثقافتي زندگي اڄ بہ ٻڌ مذھب ۽ ڪوريائي ڪنفيوشسزم کان گھڻو متاثر آهي.<ref>{{cite web|url=http://www.everyculture.com/Ja-Ma/North-Korea.html |title=Culture of North Korea&nbsp;– Alternative name, History and ethnic relations |work=Countries and Their Cultures |publisher=Advameg Inc. |access-date=4 July 2009 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090805183929/http://www.everyculture.com/Ja-Ma/North-Korea.html |archive-date=5 August 2009 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/2792.htm |title=Background Note: North Korea |author=Bureau of East Asian and Pacific Affairs |date=February 2009 |publisher=U.S. State Department |access-date=4 July 2009 }}</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:ملڪ]] [[زمرو:اوڀر ايشيائي ملڪ]] [[زمرو:گڏيل قومن جا ڀاتي ملڪ]] [[زمرو:اتر اوڀر ايشيائي ملڪ]] [[زمرو:Articles with short description]] 2z4t8lojgii33p33jivkqzkttq0t09b 0 16919 295766 247054 2024-11-10T07:38:32Z InternetArchiveBot 13773 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 295766 wikitext text/x-wiki [[چارسدہ ضلعو، پاڪستان|چارسده]] ۾ [[باچا خان يونيورسٽي]] تي دهشتگردن جي حملي ۾ اسسٽنٽ پروفيسر ۽ ٻن شاگردياڻين سميت 25 ڄڻا شهيد ٿي ويا ۽ 60 زخمي ٿي پيا، جڏهن ته پاڪ فوج جي آپريشن ۾ 4 ئي دهشتگرد مارجي ويا. == تفصيل == اربع 20 جنوري 2016 چارسده جي باچا خان يونيورسٽي ۾ قومپرست اڳواڻ [[باچا خان]] جي ورسي جي موقعي تي مشاعرو جاري هو ته اوچتو فائرنگ جو سلسلو شروع ٿي ويو ۽ ڌماڪن جا آواز پڻ ٻـُڌا ويا. فائرنگ ۽ ڌماڪن کانپوءِ يونيورسٽي ۾ ڀاڄ پئجي وئي ۽ شاگرد پنهنجي ڪلاسن، جڏهن ته شاگردياڻيون هاسٽل تائين محدود ٿي ويون. صوبائي وزير [[شوڪت يوسف زئي]] جو چوڻ آهي ته حملي ۾ 25 ڄڻا شهيد ٿيا آهن، جن ۾ اسسٽنٽ پروفيسر ڊاڪٽر سيد حامد، سيد ڪمال، عمران، شيراز، ساجد، الياس، فخر عالم، حامد حسين، احمد ڪمال، رحمان الله، عبدالحميد، حيدر علي، صديق الله، نعمت خان ۽ ٻيا شامل آهن. شوڪت يوسف زئي موجب، دهشتگردن جي حملي ۾ 2 شاگردياڻيون، 4 سڪيورٽي گارڊ ۽ 2 پوليس اهلڪار به شهيد ٿيا آهن. ڊي ايڇ ڪيو اسپتال جِي انتظاميا موجب، شهيد ٿيلن مان 21 ڄڻن جا لاش آندا ويا آهن. دهشتگردن جي حملي ۾ چئن سڪيورٽي گارڊن سميت 60 ڄڻا زخمي پڻ ٿيا آهن، جن ۾ عاصم، خالد حسين، ذاڪر حسين، محمد اسحاق، سمعيع الله، احسان الله، حضرت حيات، محمد اقبال، شهزاد افتخار، جنيد ۽ ٻيا شامل آهن. دهشتگرد حملي جي زخمين کي چارسده ۽ مردان اسپتالن ۾ داخل ڪيو ويو، جتي ايمرجنسي لاڳو ڪري زخمي جو علاج ڪيو پيو وڃي، جڏهن ته ڪجهه زخمين جي حالت ڳڻتي جوڳي هئڻ سبب فوتين جو انگ وڌڻ جو خدشو آهي. وائيس چانسلر ڊاڪٽر افضل الرحيم موجب، حملي وقت يونيورسٽي اندر 3 هزار جي لڳ ڀڳ شاگرد ۽ 600 مهمان موجود هئا، جڏهن ته فائرنگ ٻاهران کان ڪئي پئي وڃي. هن ٻڌايو ته ڪوهيڙي سبب ڪجهه به نظر نه پئي آيو، ٿي سگهي ٿو ته دهشتگرد ڪوهيڙي جو فائدو وٺي اندر داخل ٿيا هـُجن. ڌماڪن ۽ فائرنگ جي واقعي کانپوءِ ايليٽ فورس ۽ فوج کي طلب ڪري يونيورسٽي کي گهيري ۾ آندو ويو. آءِ ايس پي آر موجب، پاڪ فوج جي دستن باچا خان يونيورسٽي ۾ ريسڪيو آپريشن ڪيو، جنهن جي هيليڪاپٽرن ذريعي نگراني پڻ ڪئي وئي. آءِ ايس پي آر جو چوڻ آهي ته سڪيورٽي فورسز جي آپريشن دوران يونيورسٽي تي حملو ڪندڙ 4 ئي دهشتگرد مارجي ويا. ڊي آءِ جـِي آپريشنز سعيد وزير موجب، دهشتگردن جي فائرنگ ۾ 3 اهلڪار پڻ زخمي ٿيا آهن. == سوڳ == ٻئي طرف [[خيبر پختونخوا|خيبرپختونخواه]] حڪومت چارسده سانحي تي 3 ڏينهن سوڳ ۽ مقامي انتظاميا 31 جنوريءَ تائين تعليمي ادارا بند رکڻ جو اعلان ڪيو آهي، جڏهن ته ٽئي ڏينهن قومي جهنڊو پڻ جهڪيل رهندو<ref>[http://www.bbcsindhi.com/news/charsda-universty-agha-atack-terorst-atacksajfdh/ bbcsindhi<!-- Bot generated title -->]{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == مذمتون == === آمريڪا جي مذمت === آمريڪا چارسده ۾ باچا خان يونيورسٽي تي حملي جي سخت لفظن ۾ مذمت ڪندي چيو آهي ته ڏک جي هن گهڙِ ۾ پاڪستاني عوام ۽ شهيدن جي ڪٽنبن سان گڏ آهيون، پاڪستان ۾ آمريڪي سفارتخاني پاران ٽوئٽر تي جاري ڪيل نياپي ۾ چيو ويو آهي ته آمريڪا چارسده ۾ دهشتگرد حملي جي سخت مذمت ڪري ٿو، ٽوئٽ ۾ چيو ويو آهي ته اسان جي همدردي حملي ۾ نشانو بڻيلن ۽ سندن ڪٽنبن سان آهي. <ref>http://www.onlineindusnews.com/2016/01/آمريڪا-جي-چارسده-۾-باچا-خان-يونيورسٽي-ت/{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === انڊيا جي مذمت === ڀارتي وزيراعظم نريندي مودي چارسده ۾ باچا خان يونيورسٽي تي دهشتگردن جي حملي جي مذمت ڪئي آهي، ٽوئٽر تي جاري ڪيل نياپي ۾ [[نريندر مودي]] چيو ته چارسده سانحي ۾ ٿيل جاني نقصان تي کيس افسوس آهي ۽ هو زخمين لاءِ دعاگو آهي، ڀارتي وزيراعظم حملي ۾ شهيد ٿي ويلن جي وارثن لاءِ تعزيتي نياپو پڻ اماڻيو آهي.<ref>http://www.onlineindusnews.com/2016/01/ڀارتي-وزيراعظم-نريندي-مودي-جي-چارسده-۾/{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == واقعي کان پوءِ == خميس 21 جنوري 2016 خيبرپختونخوا جي آئي جي ناصر دراني جو چوڻ هو ته چارسدا جي باچا خان يونيورسٽي تي حملي ڪندڙن جي سهولتڪارن کي گرفتار ڪيو ويو.<ref>[http://www.bbcsindhi.com/news/436391-bachakhanuni-1453367699-984-640x480/ bbcsindhi<!-- Bot generated title -->]{{مئل ڳنڍڻو|date=November 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:2016ء ۾ قتل عام]] [[زمرو:هاڻوڪا واقعا]] 25etsxjguwhn1god48iteqm6veim29k 0 19043 295741 261128 2024-11-09T22:21:33Z Ibne maryam 17680 295741 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[پراچين يونان|يونان]] جو [[فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو، جنھن کي يوناني ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاڪسار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق م ۾ موجوده يونان جي شھر [[ٿيسالونڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪ م جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست مقدونيا جي بادشاهه ۽ سڪندراعظم جي ڏاڏي [[امينٽاس ٻيون| امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس طب ۽ علم حياتيات جي تعليم سندس والد کان ملي<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> .ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھ اڪيڊمي ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref>. ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر، فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾، افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي<ref name = " سنڌيانا"/>. افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائي ٿياس'' سان شادي ڪئي<ref name = " سنڌيانا"/>. چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندراعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليئم“ جو بنياد وڌو<ref name = " سنڌيانا "/>. هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندراعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، ادب، فنون لطيفه، سائنس، منطق ۽ فلسفي تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم سڪندراعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي<ref name = "سنڌيانا "/>. 347 يا 348 ق م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده ترڪي جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد [[ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس واري ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سن 343 ق م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندراعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف فارس جي فتح جو سڪندراعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سن 355 ق م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق م کان 323 ق م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref>.ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. 322 ق م ۾ سڪندراعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندراعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>.پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھ جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خودمختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽي پيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پوڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده هيون، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو، شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي، هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊائو جنزليئرش (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م ) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] stin6jcs4bfqvl5d2dgygb9ccplaa8m 295742 295741 2024-11-09T22:22:21Z Ibne maryam 17680 295742 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو، جنھن کي يوناني ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاڪسار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق م ۾ موجوده يونان جي شھر [[ٿيسالونڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪ م جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست مقدونيا جي بادشاهه ۽ سڪندراعظم جي ڏاڏي [[امينٽاس ٻيون| امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس طب ۽ علم حياتيات جي تعليم سندس والد کان ملي<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> .ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھ اڪيڊمي ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref>. ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر، فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾، افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي<ref name = " سنڌيانا"/>. افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائي ٿياس'' سان شادي ڪئي<ref name = " سنڌيانا"/>. چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندراعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليئم“ جو بنياد وڌو<ref name = " سنڌيانا "/>. هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندراعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، ادب، فنون لطيفه، سائنس، منطق ۽ فلسفي تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم سڪندراعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي<ref name = "سنڌيانا "/>. 347 يا 348 ق م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده ترڪي جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد [[ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس واري ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سن 343 ق م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندراعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف فارس جي فتح جو سڪندراعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سن 355 ق م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق م کان 323 ق م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref>.ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. 322 ق م ۾ سڪندراعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندراعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>.پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھ جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خودمختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽي پيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پوڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده هيون، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو، شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي، هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊائو جنزليئرش (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م ) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] qdlwcvnom84przf7mrzijeu3z956aba 295743 295742 2024-11-09T22:24:18Z Ibne maryam 17680 295743 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفو|فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو، جنھن کي [[يوناني ٻولي|يوناني]] ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاڪسار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[اقتصاديات|معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون لطيفہ|فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[اٿينس|ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق م ۾ موجوده يونان جي شھر [[ٿيسالونڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪ م جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست مقدونيا جي بادشاهه ۽ سڪندراعظم جي ڏاڏي [[امينٽاس ٻيون| امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس طب ۽ علم حياتيات جي تعليم سندس والد کان ملي<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> .ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھ اڪيڊمي ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref>. ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر، فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾، افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي<ref name = " سنڌيانا"/>. افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائي ٿياس'' سان شادي ڪئي<ref name = " سنڌيانا"/>. چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندراعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليئم“ جو بنياد وڌو<ref name = " سنڌيانا "/>. هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندراعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، ادب، فنون لطيفه، سائنس، منطق ۽ فلسفي تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم سڪندراعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي<ref name = "سنڌيانا "/>. 347 يا 348 ق م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده ترڪي جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد [[ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس واري ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سن 343 ق م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندراعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف فارس جي فتح جو سڪندراعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سن 355 ق م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق م کان 323 ق م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref>.ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. 322 ق م ۾ سڪندراعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندراعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>.پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھ جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خودمختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽي پيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پوڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده هيون، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو، شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي، هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊائو جنزليئرش (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م ) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] t4djed30ngz7nrdq5suyzqvh49kfmqf 295744 295743 2024-11-09T22:39:07Z Ibne maryam 17680 295744 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفو|فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو، جنھن کي [[يوناني ٻولي|يوناني]] ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاڪسار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[اقتصاديات|معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون لطيفہ|فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[اٿينس|ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق.م ۾ [[يونان]] جي شھر، [[ٿسالونيڪي|ٿيسالونيڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪلوميٽر جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/> ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست [[مقدونيا (قديم رياست)|مقدونيا]] جي بادشاهه ۽ سڪندر اعظم جي ڏاڏي، [[امينٽاس ٻيون|امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس [[طب]] ۽ [[حياتيات|علم حياتيات]] جي تعليم سندس والد کان ملي.<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف، [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھه، "اڪيڊمي" ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين.<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref> ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ ۽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾ افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي.<ref name = " سنڌيانا"/> افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائيٿياس'' سان شادي ڪئي.<ref name = " سنڌيانا"/> چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندر اعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليسئم“ جو بنياد وڌو.<ref name = " سنڌيانا "/> هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندر اعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، [[ادب]]، [[فنون لطيفہ|فنون لطيفه]]، [[سائنس]]، [[منطق]] ۽ [[فلسفو|فلسفي]] تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم، سڪندر اعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> 347 يا 348 ق.م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو، [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد، [[ٿيوڦراسٽس|ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي، جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سال 343 ق.م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندر اعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو. [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف [[فارس صوبو|فارس]] جي فتح جو سڪندر اعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سال 355 ق.م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق.م کان 323 ق.م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي.<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال، پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو، جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. سال 322 ق.م ۾ سڪندر اعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندراعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>.پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھ جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خودمختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽي پيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پوڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده هيون، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو، شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي، هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊائو جنزليئرش (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م ) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] 2lisyhio77u6nfov02vztpbcdf8dmmf 295745 295744 2024-11-09T22:40:32Z Ibne maryam 17680 295745 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفو|فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو. ھن کي [[يوناني ٻولي|يوناني]] ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاس ڪار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[اقتصاديات|معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون لطيفہ|فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[اٿينس|ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق.م ۾ [[يونان]] جي شھر، [[ٿسالونيڪي|ٿيسالونيڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪلوميٽر جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/> ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست [[مقدونيا (قديم رياست)|مقدونيا]] جي بادشاهه ۽ سڪندر اعظم جي ڏاڏي، [[امينٽاس ٻيون|امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس [[طب]] ۽ [[حياتيات|علم حياتيات]] جي تعليم سندس والد کان ملي.<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف، [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھه، "اڪيڊمي" ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين.<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref> ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ ۽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾ افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي.<ref name = " سنڌيانا"/> افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائيٿياس'' سان شادي ڪئي.<ref name = " سنڌيانا"/> چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندر اعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليسئم“ جو بنياد وڌو.<ref name = " سنڌيانا "/> هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندر اعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، [[ادب]]، [[فنون لطيفہ|فنون لطيفه]]، [[سائنس]]، [[منطق]] ۽ [[فلسفو|فلسفي]] تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم، سڪندر اعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> 347 يا 348 ق.م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو، [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد، [[ٿيوڦراسٽس|ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي، جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سال 343 ق.م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندر اعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو. [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف [[فارس صوبو|فارس]] جي فتح جو سڪندر اعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سال 355 ق.م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق.م کان 323 ق.م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي.<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال، پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو، جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. سال 322 ق.م ۾ سڪندر اعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندراعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>.پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھ جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خودمختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽي پيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پوڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده هيون، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو، شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي، هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊائو جنزليئرش (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م ) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] 7t0ohnevb1c1y8ibtoh4uc8by9738u9 295746 295745 2024-11-09T22:50:09Z Ibne maryam 17680 295746 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفو|فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو. ھن کي [[يوناني ٻولي|يوناني]] ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاس ڪار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[اقتصاديات|معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون لطيفہ|فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[اٿينس|ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق.م ۾ [[يونان]] جي شھر، [[ٿسالونيڪي|ٿيسالونيڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪلوميٽر جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/> ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست [[مقدونيا (قديم رياست)|مقدونيا]] جي بادشاهه ۽ سڪندر اعظم جي ڏاڏي، [[امينٽاس ٻيون|امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس [[طب]] ۽ [[حياتيات|علم حياتيات]] جي تعليم سندس والد کان ملي.<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف، [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھه، "اڪيڊمي" ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين.<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref> ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ ۽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾ افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي.<ref name = " سنڌيانا"/> افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائيٿياس'' سان شادي ڪئي.<ref name = " سنڌيانا"/> چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندر اعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليسئم“ جو بنياد وڌو.<ref name = " سنڌيانا "/> هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندر اعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، [[ادب]]، [[فنون لطيفہ|فنون لطيفه]]، [[سائنس]]، [[منطق]] ۽ [[فلسفو|فلسفي]] تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم، سڪندر اعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> 347 يا 348 ق.م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو، [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد، [[ٿيوڦراسٽس|ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي، جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سال 343 ق.م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندر اعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو. [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف [[فارس صوبو|فارس]] جي فتح جو سڪندر اعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سال 355 ق.م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق.م کان 323 ق.م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي.<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال، پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو، جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. سال 322 ق.م ۾ سڪندر اعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندر اعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھه جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا ڏني وڃي. <ref name = "ول ڊيورنٽ "/> اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خود مختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽيپيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده آهن، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو. شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊايوجينيس ليئرتئس (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> ==ٻاهريان ڳنڍڻا== {{Sister project links | b=no | n=no | s=Author:Aristotle}} {{Wikisource author|lang=el| Αριστοτέλης | Ἀριστοτέλης}} {{Library resources box | by=yes | onlinebooks=yes | others=yes | about=yes | label=Aristotle| viaf= | lccn= | lcheading= | wikititle= }} * {{PhilPapers|category|aristotle}} * {{InPho | thinker | 2553}} * At the [[Internet Encyclopedia of Philosophy]]: ** {{hlist | [https://www.iep.utm.edu/aristotl/ Aristotle (general article)] | [https://www.iep.utm.edu/aris-bio/ Biology] | [https://www.iep.utm.edu/aris-eth/ Ethics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-log/ Logic] | [https://www.iep.utm.edu/aris-met/ Metaphysics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-mot/ Motion and its Place in Nature] | [https://www.iep.utm.edu/aris-poe/ Poetics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-pol/ Politics]}} * At the [http://classics.mit.edu/Browse/index.html Internet Classics Archive] * From the [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]: ** {{hlist | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle Aristotle (general article)] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotelianism-renaissance/ Aristotle in the Renaissance] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-biology/ Biology] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-causality/ Causality] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-commentators/ Commentators on Aristotle] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-ethics/ Ethics] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-logic/ Logic] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-mathematics/ Mathematics] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-metaphysics/ Metaphysics] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-natphil/ Natural philosophy] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-noncontradiction/ Non-contradiction] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-politics/ Political theory] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-psychology/ Psychology] | [https://plato.stanford.edu/entries/aristotle-rhetoric/ Rhetoric]}} * {{Cite CE1913 | first=William | last=Turner | wstitle=Aristotle | volume=1 | short=x |ref=none}} * {{Cite LotEP |chapter=Aristotle |ref=none}} ; Collections of works * {{StandardEbooks|Standard Ebooks URL=https://standardebooks.org/ebooks/aristotle}} * At [http://classics.mit.edu/Browse/index-Aristotle.html Massachusetts Institute of Technology] * {{Gutenberg author | id=2747}} * {{Internet Archive author}} * {{Librivox author | id=602}} * {{OL author | OL22105A}} * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/perscoll?.submit=Change&collection=Any&type=text&lang=Any&lookup=Aristotle Perseus Project] at [[Tufts University]] {{in lang|en|el}} * At the [https://web.archive.org/web/20071017211048/http://ebooks.adelaide.edu.au/a/aristotle/ University of Adelaide] * [http://remacle.org/bloodwolf/philosophes/Aristote/table.htm P. Remacle] {{in lang|el|fr}} * The 11-volume 1837 Bekker edition of ''Aristotle's Works'' in Greek ([http://isnature.org/Files/Aristotle/ PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221124034819/http://isnature.org/Files/Aristotle/ |date=24 November 2022 }}{{dot}}[https://web.archive.org/web/20050816192647/http://grid.ceth.rutgers.edu/ancient/greek/aristotle_greek/ DJVU]) {{Aristotelianism}} {{Navboxes|list= {{Peripatetics}} {{Metaphysics}} {{Ethics}} {{Natural history}} {{Philosophy of language}} {{Jurisprudence}} {{Political philosophy}} {{Litcrit}} {{Ancient Greece topics}} }} {{Portal bar|Physics|Biology|Earth sciences|Psychology|Philosophy|Literature|Biography|Ancient Greece|History of science}} {{Authority control}} [[Category:Aristotle| ]] [[Category:Aristotelianism|*]] [[Category:384 BC births]] [[Category:322 BC deaths]] [[Category:4th-century BC mathematicians]] [[Category:4th-century BC philosophers]] [[Category:4th-century BC Greek writers]] [[Category:Acting theorists]] [[Category:Ancient Greek biologists]] [[Category:Ancient Greek epistemologists]] [[Category:Ancient Greek ethicists]] [[Category:Ancient Greek logicians]] [[Category:Ancient Greek mathematicians]] [[Category:Ancient Greek metaphysicians]] [[Category:Ancient Greek philosophers of language]] [[Category:Ancient Greek philosophers of mind]] [[Category:Ancient Greek physicists]] [[Category:Ancient Greek political philosophers]] [[Category:Ancient Greek political refugees]] [[Category:Ancient Greek philosophers of art]] [[Category:Ancient literary critics]] [[Category:Ancient Stagirites]] [[Category:Aphorists]] [[Category:Aristotelian philosophers]] [[Category:Attic Greek writers]] [[Category:Ancient Greek cosmologists]] [[Category:Classical theism]] [[Category:Greek male writers]] [[Category:Greek geologists]] [[Category:Greek meteorologists]] [[Category:Humor researchers]] [[Category:Irony theorists]] [[Category:Metic philosophers in Classical Athens]] [[Category:Natural law ethicists]] [[Category:Natural philosophers]] [[Category:Ontologists]] [[Category:Peripatetic philosophers]] [[Category:Philosophers and tutors of Alexander the Great]] [[Category:Philosophers of ancient Chalcidice]] [[Category:Philosophers of culture]] [[Category:Philosophers of education]] [[Category:Philosophers of history]] [[Category:Philosophers of law]] [[Category:Philosophers of literature]] [[Category:Philosophers of logic]] [[Category:Philosophers of love]] [[Category:Philosophers of psychology]] [[Category:Philosophers of science]] [[Category:Philosophers of time]] [[Category:Philosophers of sexuality]] [[Category:Philosophers of technology]] [[Category:Philosophical logic]] [[Category:Philosophical theists]] [[Category:Philosophy academics]] [[Category:Philosophy writers]] [[Category:Rhetoric theorists]] [[Category:Social philosophers]] [[Category:Students of Plato]] [[Category:Trope theorists]] [[Category:Virtue ethicists]] [[Category:Zoologists]] == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] 7n57d087qzol98tm51nlhtrnit4yg8z 295747 295746 2024-11-09T23:03:26Z Ibne maryam 17680 295747 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفو|فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو. ھن کي [[يوناني ٻولي|يوناني]] ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاس ڪار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[اقتصاديات|معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون لطيفہ|فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[اٿينس|ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق.م ۾ [[يونان]] جي شھر، [[ٿسالونيڪي|ٿيسالونيڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪلوميٽر جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/> ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست [[مقدونيا (قديم رياست)|مقدونيا]] جي بادشاهه ۽ سڪندر اعظم جي ڏاڏي، [[امينٽاس ٻيون|امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس [[طب]] ۽ [[حياتيات|علم حياتيات]] جي تعليم سندس والد کان ملي.<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف، [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھه، "اڪيڊمي" ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين.<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref> ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ ۽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾ افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي.<ref name = " سنڌيانا"/> افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائيٿياس'' سان شادي ڪئي.<ref name = " سنڌيانا"/> چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندر اعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليسئم“ جو بنياد وڌو.<ref name = " سنڌيانا "/> هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندر اعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، [[ادب]]، [[فنون لطيفہ|فنون لطيفه]]، [[سائنس]]، [[منطق]] ۽ [[فلسفو|فلسفي]] تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم، سڪندر اعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> 347 يا 348 ق.م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو، [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد، [[ٿيوڦراسٽس|ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي، جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سال 343 ق.م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندر اعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو. [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف [[فارس صوبو|فارس]] جي فتح جو سڪندر اعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سال 355 ق.م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق.م کان 323 ق.م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي.<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال، پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو، جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. سال 322 ق.م ۾ سڪندر اعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندر اعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھه جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا ڏني وڃي. <ref name = "ول ڊيورنٽ "/> اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خود مختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽيپيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده آهن، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو. شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊايوجينيس ليئرتئس (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> ==ٻاهريان ڳنڍڻا== {{Sister project links | b=no | n=no | s=Author:Aristotle}} {{Library resources box | by=yes | onlinebooks=yes | others=yes | about=yes | label=Aristotle| viaf= | lccn= | lcheading= | wikititle= }} * * At the [[Internet Encyclopedia of Philosophy]]: ** {{hlist | [https://www.iep.utm.edu/aristotl/ Aristotle (general article)] | [https://www.iep.utm.edu/aris-bio/ Biology] | [https://www.iep.utm.edu/aris-eth/ Ethics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-log/ Logic] | [https://www.iep.utm.edu/aris-met/ Metaphysics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-mot/ Motion and its Place in Nature] | [https://www.iep.utm.edu/aris-poe/ Poetics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-pol/ Politics]}} * At the [http://classics.mit.edu/Browse/index.html Internet Classics Archive] * From the [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]: * ; Collections of works * {{StandardEbooks|Standard Ebooks URL=https://standardebooks.org/ebooks/aristotle}} * At [http://classics.mit.edu/Browse/index-Aristotle.html Massachusetts Institute of Technology] * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/perscoll?.submit=Change&collection=Any&type=text&lang=Any&lookup=Aristotle Perseus Project] at [[Tufts University]] {{in lang|en|el}} * At the [https://web.archive.org/web/20071017211048/http://ebooks.adelaide.edu.au/a/aristotle/ University of Adelaide] * [http://remacle.org/bloodwolf/philosophes/Aristote/table.htm P. Remacle] {{in lang|el|fr}} * The 11-volume 1837 Bekker edition of ''Aristotle's Works'' in Greek ([http://isnature.org/Files/Aristotle/ PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221124034819/http://isnature.org/Files/Aristotle/ |date=24 November 2022 }}{{dot}}[https://web.archive.org/web/20050816192647/http://grid.ceth.rutgers.edu/ancient/greek/aristotle_greek/ DJVU]) {{Navboxes|list= {{پيريپئٽئٽڪس}} {{ما بعد الطبعيات}} {{اخلاقيات}} {{فطري تاريخ}} {{ٻولي جو فلسفو}} {{قانون جي ڄاڻ}} {{سياسي فلسفو}} {{ادبي تنقيد}} {{قديم يوناني موضوع}} }} {{Portal bar|طبيعات|حياتيات |ڌرتي سائنس |نفسيات|فلسفو|ادب|سوانح عمري |قديم يونان|سائنس جي تاريخ }} {{Authority control}} [[Category:Aristotle| ]] [[Category:Aristotelianism|*]] [[Category:384 BC births]] [[Category:322 BC deaths]] [[Category:4th-century BC mathematicians]] [[Category:4th-century BC philosophers]] [[Category:4th-century BC Greek writers]] [[Category:Acting theorists]] [[Category:Ancient Greek biologists]] [[Category:Ancient Greek epistemologists]] [[Category:Ancient Greek ethicists]] [[Category:Ancient Greek logicians]] [[Category:Ancient Greek mathematicians]] [[Category:Ancient Greek metaphysicians]] [[Category:Ancient Greek philosophers of language]] [[Category:Ancient Greek philosophers of mind]] [[Category:Ancient Greek physicists]] [[Category:Ancient Greek political philosophers]] [[Category:Ancient Greek political refugees]] [[Category:Ancient Greek philosophers of art]] [[Category:Ancient literary critics]] [[Category:Ancient Stagirites]] [[Category:Aphorists]] [[Category:Aristotelian philosophers]] [[Category:Attic Greek writers]] [[Category:Ancient Greek cosmologists]] [[Category:Classical theism]] [[Category:Greek male writers]] [[Category:Greek geologists]] [[Category:Greek meteorologists]] [[Category:Humor researchers]] [[Category:Irony theorists]] [[Category:Metic philosophers in Classical Athens]] [[Category:Natural law ethicists]] [[Category:Natural philosophers]] [[Category:Ontologists]] [[Category:Peripatetic philosophers]] [[Category:Philosophers and tutors of Alexander the Great]] [[Category:Philosophers of ancient Chalcidice]] [[Category:Philosophers of culture]] [[Category:Philosophers of education]] [[Category:Philosophers of history]] [[Category:Philosophers of law]] [[Category:Philosophers of literature]] [[Category:Philosophers of logic]] [[Category:Philosophers of love]] [[Category:Philosophers of psychology]] [[Category:Philosophers of science]] [[Category:Philosophers of time]] [[Category:Philosophers of sexuality]] [[Category:Philosophers of technology]] [[Category:Philosophical logic]] [[Category:Philosophical theists]] [[Category:Philosophy academics]] [[Category:Philosophy writers]] [[Category:Rhetoric theorists]] [[Category:Social philosophers]] [[Category:Students of Plato]] [[Category:Trope theorists]] [[Category:Virtue ethicists]] [[Category:Zoologists]] == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:سماج]] [[زمرو:سياست]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] [[زمرو:معاشرو]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] ctigd2juzr8jbuxfrmg0smz6rxa1xmg 295748 295747 2024-11-09T23:12:19Z Ibne maryam 17680 removed [[Category:4th-century BC mathematicians]] [[وڪيپيڊيا:ھاٽ ڪيٽ|ھاٽ ڪيت]] جي مدد سان 295748 wikitext text/x-wiki {{بهترين مضمون|2023 مهينو جولاءِ}} {{Infobox philosopher | name=ارسطو <br> Aristotle | image=Aristotle Altemps Inv8575.jpg | caption= ارسطو جو مجسمو | birth_date=384 ق م | birth_place=[[اسٽيجيريا]] (قديم شھر),<br/>[[چالڪيديڪي]],<br/>[[چالسيڊين ليگ]],<br/>اتر يونان | death_date={{nowrap|322 ق م (لڳ ڀڳ 62 سال)}} | death_place=[[يوبيئا]]، مقدوينہ | era= [[قديم فلسفو]] | region= [[مغربي فلسفو]] | school_tradition={{Flatlist}} * [[سيلاني فڪر]] يا پيريپٽيٽڪ اسڪول * [[ارسطوئيت]] {{Endflatlist}} | main_interests={{Flatlist}} * [[علم حياتيات]] * [[زولاجي]] * [[علم نفسيات]]<ref> {{cite book | last=Kantor | first=J. R. | title=The Scientific Evolution of Psychology, Volume I| year=1963 | publisher=Principia Press |page=116 | isbn=978-0-911188-25-7}}</ref><ref>Aristotle (350 B.C.). [http://classics.mit.edu/Aristotle/soul.html ''On the soul'']. Translated by J. A. Smith</ref> * [[علم طبعيات]] * [[مابعدالطبعيات]] * [[منطق]] * [[اخلاقيات]] * [[فصاحت۽ بلاغت]] يا ريٽرڪ * [[موسيقي]] * [[شاعري]] * [[معاشيات]] * [[سياست]] * [[حڪومت]] {{Endflatlist}} | notable_ideas={{Flatlist}} * [[ارسطو جو فلسفو]] * [[قياس]] يا [[سلوجزم]] (Syllogism) * [[نظريو ۽ روح]] * [[نيڪي جي اخلاقيات]] | influences = {{Flatlist}} * [[افلاطون]]، [[سقراط]]، [[ايمپيڊوڪليز]] {{Endflatlist}} | influenced = {{longitem|لڳ ڀڳ سڀ بعد ۾ ايندڙ، [[مغربي فلاسافي]], [[عيسائي فلاسافي]] ۽ جاڳرتا کان اڳ وارو دور }} {{Endflatlist}} }} '''ارسطو''' (Aristotle) (384 ق.م- 322 ق.م) [[يونان|پراچين يونان]] جو [[فلسفو|فلسفي]]، [[رياضي|رياضي دان]] ۽ [[فلڪيات]] جي ڄاڻو هيو. ھن کي [[يوناني ٻولي|يوناني]] ۾ "ارسطاطاليس" سڏيندا آهن. عام طور تي ارسطو جي زندگي بابت تفصيل تسلي سان ثابت ناھن. ان جي سوانح تي لکيل قديم دؤر واريون لکڻيون ڪلپنا تي مشتمل آهن. اتهاس ڪار انھن مان صرف ڪجهه مکيه گُڻن تي متفق آهن. سندس لکڻين ۾ [[فلسفو]]، [[لسانيات]]، [[اقتصاديات|معاشیات]]، [[سياست]]، [[نفسيات]] ۽ [[فنون لطيفہ|فنون]] شامل آهن. جيئن ته [[اٿينس|ايٿنس]] جي "ليسيم" ۾ فلسفي جي ارسطو جو پوئلڳ اسڪول جي باني جي طور تي، هن وڏي پيماني تي ارسطو جي روايت جي شروعات ڪئي، جنهن بعد جديد سائنس جي ترقي جي لاءِ بنياد رکيو. ارسطو جي جيون جي باري ۾ تمام گھٽ ڄاڻ موجود آھي. هو ڪلاسيڪل دور ۾ اتر [[يونان]] جي شهر، استاگيرا ۾ پيدا ٿيو. جڏهن ارسطو ٻار هو، ته سندس پيءُ، نڪوماڪس، مري ويو ۽ هن کي هڪ سرپرست پاليو. سترهن يا ارڙهن ورهين جي ڄمار ۾ هن ايٿنس ۾ [[افلاطون]] جي "اڪيڊمي" ۾ شموليت اختيار ڪئي ۽ 347 ق.م. تائين اتي رهيو. افلاطون جي مرڻ کان ٿورو پوءِ، ارسطو ايٿنس ڇڏي، مقدوني جي فلپ ٻيون جي ارضيءَ تي، 343 ق.م ۾ اُن جي پٽ، [[سڪندر اعظم]] کي پاٺُ پڙهائڻ لڳو۔ هن لائيسيم ۾ هڪ لائبريري قائم ڪئي جنهن هن جي مدد ڪئي ته هن جا ڪيترائي سوين ڪتاب پيپيرس اسڪرول تي تيار ڪرڻ ۾ سهائتا ڪئي. ==زندگي== ارسطو جو جنم 384 ق.م ۾ [[يونان]] جي شھر، [[ٿسالونيڪي|ٿيسالونيڪي]] جي اوڀر طرف 55 ڪلوميٽر جي فاصلي تي [[ڪلڪڊيڪي]] اپٻيٽ جي ھڪ قديم شھر [[اسٽيجائرا]] ۾ ٿيو.<ref name = "سنڌيانا "/><ref name = "ول ڊيورنٽ "/> ارسطوءَ جو پيءُ نيڪوماخوس يونان جي رياست [[مقدونيا (قديم رياست)|مقدونيا]] جي بادشاهه ۽ سڪندر اعظم جي ڏاڏي، [[امينٽاس ٻيون|امينٽاس ٻئين]] جو درٻاري حڪيم هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ"/><ref name = " سنڌيانا "/> ننڍپڻ ۾ کيس [[طب]] ۽ [[حياتيات|علم حياتيات]] جي تعليم سندس والد کان ملي.<ref>{{Cite book|last1=Borchers|first1=Timothy A. |title=Rhetorical theory : an introduction|date=2018|first2=Heather |last2=Hundley|isbn=978-1-4786-3580-2|edition=Second |location=Long Grove, Illinois|oclc=1031145493}}</ref> ارسطو ارڙهن سالن جي عمر ۾ [[اٿينس]] آيو. ويهن سالن تائين هڪ ٻئي عظيم فيلسوف، [[افلاطون]] جي صحبت ۾ رهيو ۽ ان جي درسگاھه، "اڪيڊمي" ۾ کانئس گهڻو ڪجهه پرايائين.<ref name=" سنڌيانا "> [ http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->] انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا </ref> ارسطو پاڻ، ان وقت جي حڪيمن جي بيداريءَ واري تنظيم جو ميمبر هو. هو دوائن جي فضا ۾ پليو هو،<ref name="ول ڊيورنٽ">[http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html] ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ </ref> هڪ قصي موجب، هن پنهنجي وڏن جي جائداد، عيش عشرت ۾ ختم ڪري ڇڏي. ان کان پوءِ هو، پيٽ ۽ قوت حاصل ڪرڻ خاطر فوج ۾ داخل ٿيو ۽ آخرڪار اسٽيجائرا موٽي، طب اختيار ڪيائين. ٽيهن سالن جي ڄمار ۾ افلاطون جي فلسفي کي سکڻ لاءِ اٿينس روانو ٿيو. ٻئي هڪ قصي مطابق، جڏهن هو اڃا ارڙهن سالن جو مس هو، ته هن پاڻ کي افلاطون جي سنڀال ۽ رهبريءَ هيٺ سونپيو.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ارسطو ارسطو : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref> ارسطوءَ جي نالي ارسطاطاليس جي معنيٰ ”حڪمت سان پيار ڪندڙ“ آهي.<ref name = " سنڌيانا"/> افلاطون فوت ٿي ويو ته ارسطو اتان ''ميسيا'' هليو آيو، جتي بادشاهه وٽ وڃي نوڪري ڪيائين. ارسطوءَ بادشاهه جي ڀاڻيجيءَ، ''پائيٿياس'' سان شادي ڪئي.<ref name = " سنڌيانا"/> چئن سالن کان پوءِ مقدونيا آيو، جتي کيس بادشاهه فلپ گهرايو هو. ارسطوءَ اتي سڪندر اعظم کي ڇهه سال پڙهايو. ڪجهه سال مقدونيا ۾ رهڻ کان پوءِ 327 ق.م ۾ ارسطو ٻيهر اٿينس هليو آيو، جتي هن اسڪول ”ليسئم“ جو بنياد وڌو.<ref name = " سنڌيانا "/> هو پڙهائڻ کان سواءِ لکندو به رهيو. جڏهن 323 ق. م ۾ اوچتو سڪندر اعظم جي دوستن کي گرفتار ڪيو ويو. ارسطو اٿينس مان ڀڄي ايوپيا جي شهر چلس هليو آيو. ارسطوءَ جي جامع شخصيت، [[ادب]]، [[فنون لطيفہ|فنون لطيفه]]، [[سائنس]]، [[منطق]] ۽ [[فلسفو|فلسفي]] تي نهايت دور رس اثر مرتب ڪيا آهن. اهڙيءَ طرح کيس وري فاتح عالم، سڪندر اعظم جي استاد هئڻ جو پڻ شرف حاصل آهي.<ref name = "سنڌيانا "/> 347 يا 348 ق.م تائين لڳ ڀڳ 20 سال ھن افلاطون جي اڪيڊمي ۾ گذاريا. جڏھن اڪيڊمي جو نگران [[افلاطون]] جو ڀائيٽو، [[اسپوسيپز]] ٿيو تہ ھن افلاطون جي وفات کان ٿورو اڳ [[اڪيڊمي]] کي ڇڏي [[زينوڪريٽيز]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي خطي [[اناطوليه]] جي علائقي [[اٽارنيئس]] جي حاڪم [[ھرميئس]] جي درٻار ۾ آيو. ھرنيئس ھن جو دوست ھيو جيڪو پڻ اڪيڊمي ۾ پڙھيو ھو. ھرميئس جي وفات کان پوءِ جي پنھنجي ھڪ شاگرد، [[ٿيوڦراسٽس|ٿيوفراسٽس]] سان گڏجي موجوده [[ترڪي]] جي [[ايجيئن سمنڊ]] ۾ واقع [[ليزباس وارو ٻيٽ| ليزباس ٻيٽ]] ڏانھن سفر ڪيو جتي ھن علم حياتيات ۽ علم نباتات تي تحقيق ڪئي. ان ٻيٽ تي ھن جي شادي ھرميئس جي پاليل نياڻي يا ڀائيٽي [[پٿيئس]] سان ٿي. ھن کي ان مان ھڪ ڌي پيدا ٿي، جنھن جو نالو پڻ پٿيئس رکيو ويو. سال 343 ق.م ۾ [[مقدونيه (پراچين بادشاهت)|مقدونيه]] جي بادشاھ [[فلپ ٻيون، مقدوينه|فلپ ٻئين]] کيس پنھنجي پٽ سڪندر اعظم کي پڙھائڻ لاء گھرايو. [[File:Aristotle_tutoring_Alexander.jpg|thumb|"[[جين ليون جيروم فيرس]] پاران ٺاهيل تصوير ۾"ارسطوءَ کي الیگزینڊر کي پاٺُ پڙهائيندي ڏيکاريو ويو آهي"]] [[File:Aristoteles Louvre.jpg|thumb|upright|ارسطو جي منھن جي مورتي]] ھن کي مقدوينه جي شاھي درسگاه جو نگران بڻايو ويو. مشرق طرف [[فارس صوبو|فارس]] جي فتح جو سڪندر اعظم جي ذھن ۾ خيال ارسطو وڌو ھيو. سال 355 ق.م ۾ ارسطو اٿينس ۾ موٽي آيو ۽ پنھنجي درسگاه [[لئسيوم]] جي نالي سان وڻن جي جهڳٽي ۾ قائم ڪئي جتي ھن 335 ق.م کان 323 ق.م تائين ٻارھن سالن تائين پڙھايو. اهو پوءِ هلندڙ ڦرندڙ (Peripatetic) اسڪول جي نالي سان سڃاتو وڃڻ لڳو. انهي ڪري جو ارسطو کي پنهنجن شاگردن سان ڳالهائيندي گهمڻ جي عادت هوندي هئي.<ref name="عباسي"> [http://www.sindhiadabiboard.org/Catalogue/Litrature/Book45/Book_page1.html] ڪتاب جو نالو؛ هڪ سؤ عظيم ڪتاب؛ مصنف: محمد احمد منصور عباسي؛ ايڊيشن:2012ع؛ ڇپائيندڙ:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> ان عرصي دوران ھن پنھنجا اھم ڪتاب اتي لکيا. اٿينس ۾ ھن جي زال، پٿيئس وفات ڪئي جنھن بعد ھن اسٽيجائرا جي ھڪ عورت ھرپائيلس کي رکيل بڻايو جنھن مان کيس ھڪ پٽ ڄائو، جنھن تي ھن پنھنجي پيءُ وارو نالو يعني نيڪوماخوس رکيو. سال 322 ق.م ۾ سڪندر اعظم جي وفات بعد اٿينس وارا مقدوينه جي خلاف ٿي ويا ۽ ارسطو جي مخالفت شروع ڪيائون جنھن ڪري ھن اٿينس کي خيرباد چئي پنھنجي ناناڻي علائقي يوبيئا ۾ آيو جتي زندگي جا باقي ڏينھن گذاري وفات ڪئي. ==ارسطو جو فلسفو== هن پنهنجي فلسفي جو آغاز افلاطون جي نظرين تي تنقيد سان ڪيو. ارسطو هن ڪائنات کي ازلي ۽ ابدي تسليم ڪري ٿو. کيس هن ڪائنات ۾ عظيم مقصد ڪارفرما نظر اچي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ساڳئي وقت هن جي نظر ۾ ڪائنات جو ازلي محرڪ، آخري حقيقت، ”خير“ يعني ”نيڪي“ آهي، جنهن کي حاصل ڪرڻ ضروري آهي. هو روح کي پڻ حقيقت قرار ڏئي ٿو، ليڪن هو ان کي جسم لاءِ هيئت (form) جو درجو ڏئي ٿو ۽ ان کي جسم لاءِ مقصد ۽ تڪميل جو ڪارڻ سمجهي ٿو ھن جي خيال مطابق جسم سان روح جو تعلق اهڙو آهي، جيئن نظر جو اک سان<ref name = "سنڌيانا "/>. هتي اهو ٻڌائڻ مناسب آهي ته ارسطو سڀني فاني شين جا ٻه جزا ڄاڻائي ٿو: اول مادو ۽ ٻيو صورت يا قبول ڪرڻ جي صلاحيت<ref name = "سنڌيانا "/>. صورت جي ڪري ئي اسين ان شيءِ کي ڪنهن قسم يا نوع سان منسوب ڪندا آهيون. ارسطوءَ جي ان تعريف مطابق اسان کي مادو ڪڏهن به ملي نه سگهندو، ڇوته صورت کان سواءِ اهو لاشيءِ ٿي پوندو. ان لحاظ کان هو خدا کي محض صورت (form) ڪوٺي ٿو، ۽ مادي کان پاڪ سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. اهو ارسطو ئي هو، جنهن فلسفي جي دنيا ۾ مابعد الطبعيات (Metaphysics) جو اصطلاح وضع ڪيو جنهن مان هن جو مطلب هو ته هي مضمون يا ڳالهيون، طبعيات جي دائري کان ٻاهر آهن، جهڙوڪ: ذهن، نفس، روح ۽ خدا وغيره. -ان- کان سواءِ اهڙا سوال به -ان- دائري کان ٻاهر آهن ته مادي ۽ ذهن ۾ ڪهڙو تعلق آهي؟ ڇا [[انسان]] آزاد ۽ خودمختيار آهي؟ ڇا خدا جو وجود آهي وغيره. انهن سوالن کي -ارسطو- ئي پهريون دفعو مابعدالطبعيات جي عنوان سان بحث هيٺ آندو<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطوءَ، علت (Causality) جي تصور تي به نهايت تفصيلي غور ۽ فڪر ڪيو، ۽ هن علت جا چار قسم ڄاڻايا: #علت مادي (Material cause)، #علت فاعلي (Efficient cause)، #علت صوري (Formal cause)، #علت غائي (Final cause). <br> هو خدا کي علت غائي سمجهي ٿو<ref name = " سنڌيانا "/>. ڏٺو وڃي ته [[وچون دور|وچئين دور]] ۾ ارسطوءَ جي منطق ۽ فڪر، مسلمان مفڪرن، -[[ابن سينا]]- ۽ -[[ابن رشد]]- وغيره کي ڪافي متاثر ڪيو، پر هنن ارسطوءَ جي فڪر ۾ گهڻا سڌارا ۽ واڌارا پڻ ڪيا<ref name = " سنڌيانا "/>. ===انسان بابت خيال=== ”ارسطو“ انسان کي ”حيوانِ ناطق“ يعني ”ڳالهائيندڙ جانور“ سڏيو آهين. ارسطو جي خيال ۾ ”ڳالهائڻ يا پنهنجي خيالن ۽ ويچارن جو اظهار ڪرڻ جي صلاحيت ئي انسان کي ٻين حيوانن کان مٿانهون رکي ٿي.“ انسان جي اها فضيلت ئي سندس سڃاڻپ آهي ۽ ان فضيلت کان انسان کي جدا ڪرڻ جو تصور به اڻٿيڻو آهي. ان ڪري راءِ جي اظهار جو حق نه رڳو انسان جو پيدائشي حق آهي پر ان حق کان انسان کي محروم ڪرڻ يا ان ۾ گهٽ وڌائي ڪرڻ جي هر ڪوشش پڻ انسان دشمن قدم آهي.<ref>{{Citation |title=سياست، سماج ۽ آزادي (خالد چانڊيو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر<!-- Bot generated title --> |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |accessdate=2016-12-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112229/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=383#19578 |dead-url=yes }}</ref><ref>ڪتاب: سياست، سماج ۽ آزادي</ref> === منطق جو بنياد === سڀ کان پهرين رتبو، ارسطوءَ کي انهيءَ ڪري مليو، جو سواءِ ڪنهن سابق رهبر جي، محض پنهنجي دماغي محنت سان، هن هڪ نئين سائنس ايجاد ڪئي. جنهن کي منطق جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. رينن (Renan) چوي ٿو ته ايستائين ڪنهن به شخص جي تعليم ۽ تربيت مڪمل نه ٿيندي، جيستائين هو، سڌي يا اڻ سڌي طرح، يونان جي ضابطي هيٺ نه آيو آهي. پر درحقيقت، خود يوناني ذهن، بي ضابطي ۽ بي ترتيب هو، جيستائين ارسطوءَ جو سخت ۽ ڪڙي نسخي، هڪ طريقو مهيا نه ڪيو، جنهن سان خيال کي آزمائي سگهجي ۽ درست ڪري سگهجي<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. === آتما بابت خيال === ارسطوءَ جو آتما بابت نظريو، هڪ دلچسپ وصف سان شروع ٿئي ٿو. آتما حياتيءَ جو بنيادي تَتوَ آهي ۽ سندس قوتن ۽ عملن جو جوڙ آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ٻوٽن ۾ آتما، ڇَڙو خوراڪ ۽ نسل وڌائڻ جي سَگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. انسان ۾ آتما، عقل ڪم آڻڻ ۽ ويچار ڪرڻ جي سگهه پڻ آهي. جانورن ۾ آتما، حواس ڪم آڻڻ ۽ چرپر ڪرڻ جي سگهه آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. پر آتما بدن کان سواءِ رهي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. آتما ۽ جسم، ائين آهي، جيئن ميڻ ۽ ان جي صورت. صرف تصور ۾، اهي هڪ ٻئي کان جدا ڪري سگهجن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي هڪ نظام قائم ڪن ٿا. ڪا انفرادي ۽ خاص آتما، فقط پنهنجي جسم ۾ ئي رهي سگهندو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. تنهن هوندي به آتما هڪ جسماني شيءِ ڪانه آهي ۽ اها فنا به نٿي ٿي سگهي. انساني آتما جي، عقل واري سگهه جو هڪ حصو، ساڪن آهي، اهو حافظي سان وابسته آهي ۽ جسم سان گڏ مري وڃي ٿي. ڇاڪاڻ ته جسم ئي، حافظي کي قائم رکيو<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. پر متحرڪ عقل يا خيال جي نج نبار قوت، حافظي جي محتاج نه آهي ۽ زوال ان تي اثر پذير نٿو ٿي سگهي. متحرڪ عقل، انسان جو، ڪُلي تتو آهي ۽ نه شخصي. ڪنهن به بني بشر جي اهڙي شخصيت زنده نٿي رهي، جيڪا عارضي محبت ۽ خواهش سان ڀرپور آهي، پر ذهن، خيالي ۽ غير شخصي حيثيت ۾ هميشه قائم رهي ٿو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. == لئسيوم درسگاه == [[File:20160518 092 mieza nympheum.jpg | thumb | left | [[مقدوينه]] جي شھر [[ميزا، مقدوينه|ميزا]] ۾ قائم ڪيل ارسطو جو اسڪول]] پنهنجي عمر جي ٽيونجاهين سال ۾، ارسطوءَ اٿيينز ۾ هڪ اسڪول قائم ڪيو، جنهن جو نالو ’لئسيوم‘ (Lyceum) هو<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ايترا ته شاگرد ان اسڪول ۾ داخل ٿيا، جو هن کي انتظام جي لحاظ کان، ڪيترن پيچيده قاعدن ٺاهڻ جي ضرورت محسوس ٿي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. شاگردن خود قاعدا جوڙيا ۽ ڏهن ڏهن ڏينهن کان پوءِ، پاڻ مان هڪ کي اسڪول جي نگرانيءَ لاءِ چونڊيندا هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهو نئون اسڪول، افلاطون جي قائم ڪيل اسڪول جو هوبهو نقل ته نه هو. تڏهن به هن تعليم گاهه ۾، رياضي، الاهيات ۽ سياست ڏانهن وڌيڪ زور ڏنو ويندو هو. ان کان سواءِ علم حياتيات ۽ طبيعات طرف پڻ ڌيان ڏنو ويندو هو<ref name = " ول ڊيورنٽ"/>. جيڪڏهن اسان پلني تي اعتبار ڪريون، ته سندس چوڻ مطابق، سڪندر، شڪار ڪندڙن، شڪار گاهن جي نگهبانن، باغبانن ۽ مهاڻن کي حڪم ڏنو هو، ته هو ارسطوءَ کي سندس خواهش موجب هر قسم جي حيواني ۽ نباتاتي مواد مهيا ڪري ڏين. ٻيا مؤرخ اسان کي ٻڌائين ٿا، ته ڪنهن زماني ۾، هڪ هزار ماڻهو، هن جي حڪم موجب، يونان ۽ ايشيا ۾ پکڙجي ويا، انهيءَ ارادي سان ته هو ارسطوءَ کي هرهڪ ملڪ جا قسمين قسمين جانور ۽ ٻوٽا جمع ڪري ڏين<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. اهڙي قسم جي مواد جي ڪري، هو دنيا جي پهرين چڙيا گهر ۾ نباتاتي باغ قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. انهن جانورن ۽ ٻوٽن کي هڪ هنڌ ڪٺو ڪرڻ، ارسطوءَ جي علمي ۽ فلسفياڻي مطالعي جو هڪ اهم سبب هو. هن ڳالھه جي اهميت ۾ ڪو وڌاءُ ٿي نٿو سگهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. اٿينس چوي ٿو ته سڪندر کيس (ارسطوءَ کي) علم طبيعي ۽ علم حيات جي کوجنا لاءِ 800 يوناني سڪا ڏنا. جن جو ملهه موجوده زماني ۾ اٽڪل چاليهه لک ڊالر آهي<ref name = " ول ڊيورنٽ "/>. ڪيترن جو خيال آهي، ته ارسطوءَ جي صلاح تي، سڪندر هڪ ماهرن جو ٽولو موڪليو، ته هو نيل نديءَ جي سرچشمي وٽ وڃ جاچ جوچ ڪري، ته ڪهڙن سبب ڪري نيل ندي، ڪن خاص موسمن ۾ سيلاب آڻي ٿي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. ارسطوءَ لاءِ 158 مختلف سياسي آئينن جو ڊائيجسٽ تيار ڪرڻ، ڏيکاري ٿو ته کيس ڪافي مددگار مليل هئا<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. يورپ جي تاريخ ۾ هيءُ پهريون مثال آهي، جو سائنس جي ترقيءَ لاءِ ايڏي وسيع پئماني تي ملڪ جي دولت صرف ڪئي وئي<ref name = "ول ڊيورنٽ "/>. == ارسطو جا لکيل ڪتاب == ارسطوءَ جي مستقل تصنيفن ۾ شعر، سياست ۽ اخلاقيات خاص ڪري قابل ذڪر آهن. -ان- کان سواءِ طبعيات، حياتيات، مابعدالطبعيات، منطق ۽ تقرير تي سندس مختصر رسالا موجود آهن<ref name = "سنڌيانا "/>. ارسطوءَ تمام گهڻن موضوعن تي لکيو آهي، -جن- ۾ سائنس، ادب، فلسفو، سياست وغيره اچي وڃن ٿا. سندس ڪتابن جي فلسفي جي هاڻوڪي دؤر ۾ به تمام وڏي اهميت ۽ قدر آهي. هن اهڙيون بيشمار ڳالهيون لکيون آهن، جن جو لاڀ اڄ جو انسان به ماڻي سگهي ٿو. دنيا جي تقريباً مڙني موضوعن تي سندس ويچار ملن ٿا.<ref name = " سنڌيانا "/>. ارسطو جون تصنيفون، سَوَن جي تعداد ۾ آهن. ڪي قديمي مصنف چون ٿا، ته هن چار سؤ ڪتاب لکيا. پر ڪي وري ائين چون ٿا، ته هن هڪ هزار ڪتاب لکيا. جيڪي ڪتاب اسان کي هن وقت دستياب ٿيا آهن، سي اصلوڪي ڪم جو صرف هڪ حصو آهن پر ان جي باوجود، سندس سڄي ڪم جي وسعت ۽ بلنديءَ کي خيال ۾ رکندي اسان کي مڃڻو ٿو پوي، ته سندس لکتون، هڪ مڪمل ڪتبخانو ٺاهين ٿيون. سڀ کان پهريائين، منطقي ڪتاب اچن ٿا، جن مان مشهور آهن: *درجا بندي (Categaries)، *موضوع (Topics)، *تحليل کان پهرين (Prior)، *تحليل کان بعد ۾(Posterior analytics)، *ڌُڪا (Propsitions)، *سوفسطائي ترديدون (Sophistical Refutation). اهي سڀ ڪتاب ارسطوءَ جي پوئلڳن جمع ڪري، نظام منطق (Organon) جي عنوان سان شايع ڪيا، جنهن جو مطلب آهي صحيح خيال ڪرڻ جي قاعدن جو ڪتاب. تنهن کان پوءِ، سائنس جا ھيٺيان ڪتاب اچن ٿا: *طبيعات (Physics)، *فلڪيات (On the Heavens)، *نشوونما ۽ زوال (Growth and Decay)، *موسميات (Meteorology)، *قدرتي تاريخ (Natural History)، *روحانيت (On the Soul)، *جانورن جا حصا (Parts of Animals)، *جانورن جي حرڪت (Movement of Animals) ، *جانورن جي پيدائش (Generation of Animals) ٻيا اهي ڪتاب آهن، جن جو جماليات سان واسطو آهي، جهڙوڪ: *خطابت جو فن (Rhetoric) *شاعريءَ تي تنقيد (Peotics). آخر ۾ اهي ڪتاب اچن ٿا، جن جو فلسفي سان تعلق آهي، جهڙوڪ: *اخلاقيات (Ethicals)، *سياسيات (Politics)، *مابعدالطبعيات (Metaphysics).<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref>ڏهين صديءَ ۾ اهي ڪتاب عربيءَ ۽ هيبريو (عبراني) ۾ ترجمو ڪيا ويا. سن 1225ع ۾ لئٽن ۾ ترجمو شايع ٿيو. ابيلارڊ (Abelard) جي خوش گفتاريءَ کان وٺي ٿامس اڪيناس (Thomas Aquinas) جي انسائيڪلوپيڊيا تائين وارا مڪتب فڪر تمام وڌيا ويجها. صليبي لڙاين وقت عيسائين، سندس ڪتابن جا صحيح نسخا، يورپ ۾ آندا. ان کان پوءِ قسطنطنيه جي عالمن سن 1453ع ۾ حملو ڪندڙ ترڪن کان ڀڄي، پاڻ سان گڏ ارسطوءَ جا علمي خزانا آندا. جهڙيءَ طرح بائيبل، ديني ادارن ۾ ، هڪ مشڪل کي حل ڪرڻ لاءِ هڪ بي نقص ڪتاب ليکيو ويندو هو، ساڳيءَ ريت ارسطوءَ جي لکڻين پڻ، فلسفي جي ادارن ۾ بي مثال اهميت حاصل ڪئي. سن 1215ع ۾ پوپ جي نمائندي، پئرس ۾ ارسطوءَ جي تصنيفن تي تقريرون ڪرڻ کان منع ڪئي. سن 1231ع ۾ گريگوري يارهين (Gregory XI)، هڪ ڪاميٽي مقرر ڪئي، ته اها ارسطوءَ جي تصنيفن کي غير ديني ڳالهين کان پاڪ ڪري. سن 1260ع ۾ هرهڪ عيسائي مدرسي ۾ ارسطوءَ جا ڪتاب لازمي طور پڙهيا ويندا هئا. جيڪو به ارسطوءَ جي خيالن جي خلاف ويندو هو، تنهن کي مذهبي مجلسون مناسب سزا ڏينديون هيون. چوڏهينءَ صدي جو مشهور شاعر چاسر (Chaucer) ان وقت جي هڪ طالب العلم بابت هيٺين لفظن ۾ بيان ڪري ٿو: ”هو ان ۾ راحت محسوس ڪندو هو، ته پنهنجي بستري جي مٿن کان، ارسطوءَ جي فلسفي جا ويهه ڪتاب، ڪارن يا ڳاڙهن ڪپڙن جي پوتڙن ۾ ويڙهيل رکي ڇڏي.“<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == سائنس ۾ خدمتون == رينن چوي ٿو ته، ”سقراط، انسان ذات کي فلسفو ڏنو ۽ ارسطوءَ سائنس. سقراط کان اڳ، فلسفو موجود هو ۽ ارسطوءَ کان اڳ سائنس موجود هئي. سقراط ۽ ارسطوءَ کان پوءِ، فلسفي ۽ سائنس نهايت تيزيءَ سان قدم وڌايا آهن. پر فلسفي ۽ سائنس جي عمارت، سقراط ۽ ارسطوءَ جي رکيل بنياد تي ٺهي.“ ارسطوءَ کان اڳ سائنس اڃا ڪچي ٻار وانگر پيٽ ۾ هئي. ارسطوءَ ان ٻار کي مڪمل ڪري. هن دنيا جي آڏو پيش ڪيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> == ارسطو جي پڇاڙي == ارسطو جي ڀائٽي ڪئلسٿينيز (Calisthenes) سڪندر اعظم کي ديوتا ڪري مڃڻ ۽ سندس پوڄا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. جنهن ڪري سڪندر ڏاڍو ڏمريو ۽ کيس ڦاسيءَ جي سزا ڏنائين. ارسطوءَ اهڙي فتويٰ خلاف اعتراض اٿاريو. جنهن ڪري، ان کان پوءِ سڪندر سان سندس تعلقات خوشگوار نه رهيا.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> سڪندر، انهيءَ اعتراض جي جواب ۾ اشارن ۾ چيو، ته هو قادر مطلق (Omminipotence) هئڻ جي حيثيت ۾ فلسفين کي به موت جي سزا ڏئي سگھي ٿو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> پوئين دور ۾ جڏهن سڪندر حڪم ڏنو ته اٿينس جي وچ ۾ ارسطوءَ جو بت رکيو وڃي، تڏهن اٿينس جي رهواسين کي سخت غصو آيو. انهيءَ ڳالھه جو نتيجو اهو نڪتو، جو اڪيڊميءَ ۾ افلاطون جا جانشين، اسوڪريٽ (Isocrates) ۽ فصاحت جي اسڪول جا ڪارڪن ۽ ڊيماسٿينز (Demosthenes) جي تقريرن تي نچڻ وارا جوشيلا ميڙ، ساٽ سٽڻ لڳا ۽ گوڙ ڪرڻ لڳا، ته ارسطوءَ کي يا ملڪ نيڪالي ڏني وڃي يا موت جي سزا ڏني وڃي. <ref name = "ول ڊيورنٽ "/> اوچتو سڪندر جو موت (323 ق.م) تي ٿيو. اٿينس ۾ خوشيءَ جي لهر ڇائنجي ويئي.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> مقدونيا جي ڌر کي ٿڏيو ويو ۽ اٿينس جي خود مختياريءَ جو اعلان ڪيو ويو. سڪندر جو جانشين ۽ دوست، ائنٽيپيٽر (Antipater) فسادي شهر تي چڙهائي ڪري آيو. مقدونيا جي ڌر وارن مان گهڻا ڀڄي ويا.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> يوريميڊان (Eurymedon) نالي اعليٰ پڄاري، ارسطوءَ جي خلاف هي الزام لڳايو، ته هن اها سکيا ڏني هئي، ته پوڄا ۽ قرباني بي فائده آهن، ارسطوءَ ڏٺو ته مٿس مقدمو هلائيندڙ منصف ۽ ماڻهن جا انبوهه، انهن ماڻهن کان به وڌيڪ سخت دل هئا، جن سقراط جو خون ڪيو هو. تنهن ڪري نهايت عقلمنديءَ سان هن اٿينس جو شهر ڇڏي ڏنو. شهر ڇڏيندي هن چيو، ته هو اٿينس کي ٻيو دفعو فلسفي خلاف، گناهه ڪرڻ جو موقعو نه ڏيندو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ائين ڪرڻ ۾ هن ڪا بزدلي ڪانه ڏيکاري هئي. ڇاڪاڻ ته اٿينس جي ڏوهارين کي هميشه جلاوطني قبول ڪرڻ جو موقعو ڏنو ويندو هو.<ref name = " ول ڊيورنٽ "/> ڪالسز (Chalcis) ۾ پهچڻ شرط، ارسطو بيمار ٿي پيو. ڊايوجينيس ليئرتئس (Diogenes Leartius) اسان کي ٻڌائي ٿو، ته ٻڍڙي فلسفي زماني جي ناراضگيءَ تي مايوس ٿي، زهر جو پيالو پي، خودڪشي ڪئي. اهڙيءَ ريت اٿينس ڇڏڻ کانپوءِ، چند مهينن اندر سندس المناڪ موت (322 ق.م) ٿيو.<ref>{{cite web |url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Philosophy/Book4/Book_page2.html}}{ڪتاب : فلسفي جي ڪھاڻي؛ ليکڪ: ول ڊيورنٽ}</ref> ==ٻاهريان ڳنڍڻا== {{Sister project links | b=no | n=no | s=Author:Aristotle}} {{Library resources box | by=yes | onlinebooks=yes | others=yes | about=yes | label=Aristotle| viaf= | lccn= | lcheading= | wikititle= }} * * At the [[Internet Encyclopedia of Philosophy]]: ** {{hlist | [https://www.iep.utm.edu/aristotl/ Aristotle (general article)] | [https://www.iep.utm.edu/aris-bio/ Biology] | [https://www.iep.utm.edu/aris-eth/ Ethics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-log/ Logic] | [https://www.iep.utm.edu/aris-met/ Metaphysics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-mot/ Motion and its Place in Nature] | [https://www.iep.utm.edu/aris-poe/ Poetics] | [https://www.iep.utm.edu/aris-pol/ Politics]}} * At the [http://classics.mit.edu/Browse/index.html Internet Classics Archive] * From the [[Stanford Encyclopedia of Philosophy]]: * ; Collections of works * {{StandardEbooks|Standard Ebooks URL=https://standardebooks.org/ebooks/aristotle}} * At [http://classics.mit.edu/Browse/index-Aristotle.html Massachusetts Institute of Technology] * [https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/perscoll?.submit=Change&collection=Any&type=text&lang=Any&lookup=Aristotle Perseus Project] at [[Tufts University]] {{in lang|en|el}} * At the [https://web.archive.org/web/20071017211048/http://ebooks.adelaide.edu.au/a/aristotle/ University of Adelaide] * [http://remacle.org/bloodwolf/philosophes/Aristote/table.htm P. Remacle] {{in lang|el|fr}} * The 11-volume 1837 Bekker edition of ''Aristotle's Works'' in Greek ([http://isnature.org/Files/Aristotle/ PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221124034819/http://isnature.org/Files/Aristotle/ |date=24 November 2022 }}{{dot}}[https://web.archive.org/web/20050816192647/http://grid.ceth.rutgers.edu/ancient/greek/aristotle_greek/ DJVU]) {{Navboxes|list= {{پيريپئٽئٽڪس}} {{ما بعد الطبعيات}} {{اخلاقيات}} {{فطري تاريخ}} {{ٻولي جو فلسفو}} {{قانون جي ڄاڻ}} {{سياسي فلسفو}} {{ادبي تنقيد}} {{قديم يوناني موضوع}} }} {{Portal bar|طبيعات|حياتيات|ڌرتي سائنس |نفسيات|فلسفو|ادب|سوانح عمري|قديم يونان|سائنس جي تاريخ}} {{Authority control}} [[Category:Aristotle| ]] [[Category:Aristotelianism|*]] [[Category:384 BC births]] [[Category:322 BC deaths]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:فلسفو]] [[زمرو:ليکڪ]] [[زمرو:قديم يونان]] [[زمرو:شخصيتون]] [[زمرو:سياسي فلاسافي]] [[زمرو:اولهندي تهذيب]] [[زمرو:تعليم جي تاريخ]] [[زمرو:خيالن جي تاريخ]] [[زمرو:فلسفي جي تاريخ]] ckms0f9banx2aizwtx10hk0g7kqzskm 0 23659 295765 295533 2024-11-10T06:02:32Z InternetArchiveBot 13773 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 295765 wikitext text/x-wiki {{Automatic taxobox | name =بيڪٽيريا | fossil_range = {{پنڊپھڻ جو ھڪ ڊگھو دور |3800|0|[[زندگيءَ جي ابتدا وارو دور]] or earlier&nbsp;– [[ارضياتي دؤر| اڃان تائين موجود]]}} | image = E. coli Bacteria (7316101966).jpg | image_caption = اليڪٽرانڪ خوردبيني ذريعي ڪيل [[اشريڪيا ڪولي]](Escherichia coli) جي [[بسيلس بيڪٽيريا]] جي جاچ | taxon = بئڪٽيريا | authority = [[ڪارل ووز]]، [[اوٽو ڪينڊلر]] ۽ [[مارڪ وھليز]] 1990 | subdivision_ranks =[[حياتياتي بڻياد|بڻ بڻياد]] | subdivision = [[ايسڊوبئڪٽيريا]]<br /> [[ايڪٽينوبئڪٽيريا]]<br /> [[ايڪئيفيسي]]<br/> [[آرمئٽائموناڊيٽز]]<br/> [[بئڪٽيروئاڊيٽز]]<br/> [[ڪالڊائسريڪا]]<br/> [[ڪلاميڊيئا]]<br/> [[سائو گندرفي بئڪٽيريا|ڪلوروبي]]<br/> [[ڪلوروفليڪسي ]]<br /> [[ڪرسيئوجينيٽز]]<br /> [[ڪوپروٿرموبئڪٽيروٽا]]<ref>{{cite journal | vauthors = Pavan ME ''et al.''| title = Proposal for a new classification of a deep branching bacterial phylogenetic lineage: transfer of Coprothermobacter proteolyticus and Coprothermobacter platensis to Coprothermobacteraceae fam. nov., within Coprothermobacterales ord. nov., Coprothermobacteria classis nov. and Coprothermobacterota phyl. nov. and emended description of the family Thermodesulfobiaceae. | journal = Int. J. Syst. Evol. Microbiol. | volume = 68 | issue = 5 | pages = 1627-1632 | date = May 2018 | pmid = 29595416 | doi = 10.1099/ijsem.0.002720 }}</ref><br /> [[سائنوبئڪٽيريا]]<br /> [[ڊيفريبئڪٽيريس]]<br /> [[ڊائنوڪاڪس-ٿرمو]]<br/> [[ڊڪٽيوگلومي]]<br /> [[الوسيمائڪروبيا]]<br/> [[فائبروبئڪٽيريز]]<br/> [[فرميڪيوٽز]]<br/> [[فوسوبئڪٽيريا]]<br /> [[گميٽيموناڊيٽز]]<br /> [[لينٽسفائيراء]]<br/> [[نائٽروسپراء]]<br /> [[پلئنڪٽوماسيٽيز]]<br/> [[پروٽيوبئڪٽيريا]]<br /> [[اسپائروڪيٽيز]]<br /> [[سائنيرگسٽيٽز]]<br/> [[ٽينرڪيوٽز]]<br /> [[ٿرموڊيسلفوبئڪٽيريا]]<br /> [[ٿرموٽوگاء]]<br/> [[ويروڪاميڪروبيا]] | synonyms = يوبئڪٽيريا }} '''بيڪٽيريا''' (Bacteria) اسم عام، واحد بيڪٽيريم (<small>bacterium</small>) هڪ-گھرڙي واري جاندارن، [[پروڪئريوٽ|پروڪئريوٽس]] جو ھڪ نمونو آهي. ان مان جاندارن جو ھڪ وڏو [[حياتياتي دائرو|دائرو]]، پروڪئريوٽا ٺھي ٿو. ھي ڪجهه مائڪرو ميٽرن جي ماپ جا ٿين ٿا ۽ اھي بيڪٽيريائي گھرڙي جي بناوٽ وارا ھوندا آھن جن جون شڪليون مختلف ھونديون آھن. ھڪڙا [[ڪاڪس بيڪٽيريا|ڪاڪس]] (coccus) يعني گول بال جي شڪل جھڙا، ٻيا [[بسيلس بيڪٽيريا|بسيلس]] (bacillus) يعني راڊ جي شڪل جھڙا ۽ ٽيان وري [[اسپائرل بيڪٽيريا|اسپائرل]] (spiral) يعني پيچدار شڪل وارا. بيڪٽيريا انھن جاندارن ۾ اچن ٿا جيڪي سڀ کان اول ڌرتيء تي پيدا ٿيا ۽ ھن وقت ڌرتيءَ تي سڀ کان وڌيڪ تعداد انھن جو آهي. اھي مٽي، پاڻي، تيزابي چشمن، تابڪاري واري ڪچري،<ref>{{cite journal | vauthors = Fredrickson JK, Zachara JM, Balkwill DL, Kennedy D, Li SM, Kostandarithes HM, Daly MJ, Romine MF, Brockman FJ | title = Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the Hanford site, Washington state | journal = Applied and Environmental Microbiology | volume = 70 | issue = 7 | pages = 4230–41 | date = July 2004 | pmid = 15240306 | pmc = 444790 | doi = 10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004 }}</ref> ۽ زمين جي اونھي تھن ۾، جانورن ۽ ٻوٽن ۾ بطور پراجي، مفت خور (parasites) جاندارن جي رھندا آھن. انھن مان اڪثر جي باري ۾ بيان نہ ٿو ڪري سگھجي. بيڪٽريا جي حياتياتي بڻياد اھڙين جنسن وارا آهن جيڪي ليبارٽرين ۾ وڌن ٿيون.<ref name="Rappe">{{cite journal | vauthors = Rappé MS, Giovannoni SJ | title = The uncultured microbial majority | journal = Annual Review of Microbiology | volume = 57 | pages = 369–94 | year = 2003 | pmid = 14527284 | doi = 10.1146/annurev.micro.57.030502.090759 }}</ref> بيڪٽيريا جي اڀياس کي <small>'''[[بيڪٽيريالاجي]]'''</small> چون ٿا جيڪا[[مائڪرو بائيولاجي]] جي ھڪ شاخ آھي. جيڪڏھن ان جي وزن ۾ ڀيٽ مٽيء جي ھڪ گرام سان ڪبي تہ اھو چار ڪروڙ بيڪٽريا جي برابر ٿيندو. جي ان جي ڀيٽ تازي پاڻيءَ جي ھڪ ملي لٽر سان ڪبي تہ ڏھ لک بيڪٽيريائي جيوڙن جي برابر ٿيندو. ڌرتي تي اندازي مطابق بيڪٽيريائي جيوڙن جو تعداد 5×10³⁰ آھي. بئڪٽيريا، عام ٻوٽن کان بلڪل مختلف هڪ گهرڙي وارا [[جاندار]] ٿين ٿا. هن جي ماپ تقريباً هڪ مائڪران ٿئي ٿي. هن ۾ عام طور تي سائو مادو، ڪلوروفل نٿو ٿئي ۽ هي پنهنجو کاڌو پاڻ تيار نه ڪندا آهن، تنهنڪري هنن کي هيٽروٽروڦڪ (Hetero trophic) چئبو آهي. بئڪٽيريا تمام ننڍا هوندا آهن. انهن کي گول بال، سيخ ۽ لڙهين وانگر شڪل ڏنل هوندي آهي. بئڪٽيريا جي گهرڙن جي بناوت تمام سادي ٿئي ٿي. هن کي نيوڪليئس ۽ ٻيون بناوتون نه هونديون آهن. زندگيءَ لاءِ هي فائديمند به هوندا آهن ته نقصانڪار به. نقصانڪار بئڪٽيريا ساهوارن ۾ مختلف بيمارين جو باعث بڻجندا آهن.<ref>[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A8%D8%A6%DA%AA%D9%BD%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A7 بئڪٽيريا : (Sindhianaسنڌيانا)<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Bacteria Bacteria - Wikipedia<!-- Bot generated title -->]</ref> سڀ کان اول [[انتوني وان ليونھوئڪ]] سال 1875ع ۾ بيڪٽريا دريافت ڪيو. سڀني جانورن وانگر، انسانن ۾ بيڪٽيريا جي وڏي تعداد (تقريبن 10^13 کان 10^14) آهي. گھڻا گٽ (gut) ۾ آھن، جيتوڻيڪ چمڙي تي گھڻا آھن. جسم ۾ ۽ ان تي اڪثر بيڪٽيريا بي ضرر هوندا آهن يا مدافعتي نظام جي حفاظتي اثرن جي ڪري پيش ڪيا ويندا آهن، ۽ ڪيترائي فائديمند هوندا آهن، خاص ڪري گٽ ۾. تنهن هوندي به، بيڪٽيريا جون ڪيتريون ئي قسمون بيماريون آهن ۽ ڦهلندڙ بيماريون آهن، جن ۾ کولرا، سيفيلس، اينٿراڪس، تپ دق، ٽيٽينس ۽ بئبونڪ پليگ شامل آهن. سڀ کان وڌيڪ عام جاندار بيڪٽيريا بيماري، ساهه جو انفيڪشن آهن. اينٽي بايوٽڪ دوائون بيڪٽيريل انفيڪشن جي علاج لاءِ استعمال ٿينديون آهن ۽ زراعت ۾ پڻ استعمال ٿينديون آهن، اينٽي بايوٽڪ مزاحمت کي وڌندڙ مسئلو بڻائيندي. بيڪٽيريا گندي پاڻي جي علاج ۽ تيل جي ڦڦڙن کي ٽوڙڻ، خمير جي ذريعي پنير ۽ دہی جي پيداوار، کان کني جي شعبي ۾ سون، پيليڊيم، ٽامي ۽ ٻين دھاتن جي وصولي (بائيو مائننگ، بائيو ليچنگ) ۾ اهم آهن، انهي سان گڏ بايو ٽيڪنالاجي، ۽ اينٽي بايوٽيڪس ۽ ٻين ڪيميائي جي پيداوار. هڪ دفعي ٻوٽن جي حيثيت سان سمجهيو ويندو آهي جيڪو طبقو شيزومائسيٽس ("فيشن فنگس") ٺاهيندو آهي، بيڪٽيريا هاڻي پروڪاريوٽس جي طور تي درجه بندي ڪئي وئي آهي. جانورن جي سيلن ۽ ٻين يوڪريوٽس جي برعڪس، بيڪٽيريا سيلن ۾ نيوڪليس شامل نه آهي ۽ گهٽ ۾ گهٽ جھلي سان جڙيل عضون کي بندرگاهن تي مشتمل آهي. جيتوڻيڪ بيڪٽيريا جي اصطلاح ۾ روايتي طور تي سڀئي پروڪاريوٽس شامل آهن، سائنسي درجه بندي 1990 جي ڏهاڪي ۾ دريافت ٿيڻ کان پوءِ تبديل ٿي وئي ته پروڪريوٽس جاندارن جي ٻن مختلف گروهن تي مشتمل آهن جيڪي هڪ قديم عام اباڻي کان ارتقا پذير ٿيا. انهن ارتقائي ڊومينز کي بيڪٽيريا ۽ آرڪيا سڏيو ويندو آهي. ==ايٽيمولوجي== ==اصل ۽ ابتدائي ارتقا== ==رهائش== ==مورفولوجي== ==سيل جي جوڙجڪ== ==ميٽابولزم== ==واڌ ۽ پيدائش== ==جينيات== ==رويو== ==درجه بندي ۽ سڃاڻپ== ==بيڪٽريا جي دائري جون تقسيمون== زندگيءَ جي ھن [[حياتياتي دائرو|دائري]] کي ٻن تقسيمن يا ڪنگڊمز ۾ ورھايو ويو آهي: # [[مونيرا]] [[حياتياتي تقسيم|تقسيم]] # [[پروڪئريوٽ]] [[حياتياتي تقسيم|تقسيم]] ===فائيلا=== {{Main|بيڪٽيريل فائلا}} هيٺ ڏنل فائلا کي صحيح طور تي بيڪٽيرياولوجيڪل ڪوڊ جي مطابق شايع ڪيو ويو آهي:<ref>{{cite journal|vauthors=Oren A, Garrity GM|title=Valid publication of the names of forty-two phyla of prokaryotes|journal=Int J Syst Evol Microbiol|year=2021|volume=71|issue=10|pages=5056|doi=10.1099/ijsem.0.005056|pmid=34694987|s2cid=239887308|doi-access=free}}</ref> {{div col|colwidth=150px}} * [[ايسڊوبئڪٽيريا|ايسڊوبئڪٽيريوٽا]] * [[ايڪٽينوبئڪٽيريا|ايڪٽينومائسيٽوٽا]] * [[ايڪئيفيسي|ايڪويفيڪوٽا]] * [[آرمئٽائموناڊيٽز|آرمئٽائموناڊوٽا]] * [[آرٽريبئڪٽيروٽا]] * [[بئسيلوٽا]] * [[بئڪٽيروئاڊيٽز|بئڪٽيريوڊوٽا]] * [[بئلنيولوٽا]] * [[ڊيلووبريونوٽا]] * [[ڪالڊائسريڪا|ڪئلڊيسيريڪوٽا]] * [[ڪئلڊيٽريڪوٽا]] * [[ڪئمپائلوبئڪٽيروٽا]] * [[ڪلاميڊيئا|ڪلئميڊيئوٽا]] * [[سائو گندرفي بئڪٽيريا|ڪلوروبائيوٽا]] * [[ڪلوروفليڪسي|ڪلوروفليگزوٽا]] * [[ڪرسيئوجينيٽز|ڪريسيوجينوٽا]] [[ڪوپروٿرموبئڪٽيروٽا]]<ref>{{cite journal | vauthors = Pavan ME ''et al.''| title = Proposal for a new classification of a deep branching bacterial phylogenetic lineage: transfer of Coprothermobacter proteolyticus and Coprothermobacter platensis to Coprothermobacteraceae fam. nov., within Coprothermobacterales ord. nov., Coprothermobacteria classis nov. and Coprothermobacterota phyl. nov. and emended description of the family Thermodesulfobiaceae. | journal = Int. J. Syst. Evol. Microbiol. | volume = 68 | issue = 5 | pages = 1627-1632 | date = May 2018 | pmid = 29595416 | doi = 10.1099/ijsem.0.002720 }}</ref> * [[سائنوبئڪٽيريا|سائنوبئڪٽيريوٽا]] * [[ڊيفريبئڪٽيريس|ڊيفريبئڪٽيريوٽا]] * [[ڊائنوڪاڪس-ٿرمو|ڊائنوڪوڪوٽا]] * [[ڊڪٽيوگلومي|ڊڪٽيوگلوموٽا]] * [[الوسيمائڪروبيا|الوسيمائڪروبايوٽا]] * [[فائبروبئڪٽيريز|فائبروبئڪٽيريوٽا]] * [[فوسوبئڪٽيريا|فوسوبئڪٽيريوٽا]] * [[گميٽيموناڊيٽز|جئماٽيموناڊوٽا]] * [[اگنئويبئڪٽيريوٽا]] * [[لينٽسفائيراء|لئنٽيسفئروٽا]] * [[مائڪوپلازماٽوٽا]] * [[مائزوڪوڪوٽا]] * [[نائٽروسپينوٽا]] * [[نائٽروسپراء|نائٽروسپائروٽا]] * [[پلئنڪٽوماسيٽيز|پلئنڪٽومائسيٽوٽا]] * [[سيڊوموناڊوٽا]] * [[روڊوٿرموٽا]] * [[اسپائروڪيٽيز|اسپائروڪئٽوٽا]] * [[سائنيرگسٽيٽز|سائنيرجسٽوٽا]] * [[ٿرموڊيسلفوبئڪٽيريا|ٿرموڊيسلفوبئڪٽئريوٽا]] * [[ٿرمومائڪروبائيوٽا]] * [[ٿرموٽوگاء|ٿرموٽوگوٽا]] * [[ويروڪاميڪروبيا|ويروڪومائڪروبائيوٽا]] * [[پروٽيوبئڪٽيريا]] {{div col end}} ==پڻ ڏسو== ==خارجي لنڪس== * [http://www.textbookofbacteriology.net/ On-line text book on bacteriology (2015)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080913123627/http://www.textbookofbacteriology.net/ |date=2008-09-13 }} {{Authority control}} [[Category:Bacteria| ]] [[Category:Bacteriology]] [[Category:Domains (biology)]] [[Category:Biology terminology]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:حياتيات]] [[زمرو:بئڪٽيريالوجي]] 243y5472sx7641yjwicv05bmxbfsmpc 0 38012 295758 292637 2024-11-10T00:05:56Z Memonihsan110 19353 295758 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = محمد عثمان ميمڻ <br> Muhammad Usman Memon | image = محمد عثمان ميمڻ.jpg | caption = هڪ تقريب ۾ محمد عثمان ميمڻ | birth_name = | birth_date = {{Birth date|1952|04|01}} | birth_place = بوبڪ، سنڌ، پاڪستان | death_date = {{Death date and age|2021|12|08|1952|04|01}} | death_place = دادو، سنڌ، پاڪستان | language = سنڌي | nationality = پاڪستاني | genre = ڊراما نگاري، شاعري، تاريخ، آثار قديمه، ثقافت | awards = آثار قديمه ۾ بهترين تعاون جو انعام، بهترين ڊرامه نگار ايوارڊ، (سنڌ ٽي وي) ۽ سنڌ راڻي اوارڊ | spouse = نجمه عثمان | children = رضوان احمد، احسان احمد ميمڻ، عظميٰ ناز، صدف ناز ۽ يسرا مريم }} '''محمد عثمان ميمڻ''' ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]: Muhammad Usman Memon) [[سنڌ]] ۾ جنم وٺندڙ سنڌي ٻولي جو مشهور ليکڪ، آرڪيالاجسٽ، قالم نگار، [[شاعر]]، ڪهاڻيڪار, ڊراما نويس ۽ موسيقي جي ماھر جا ڪيترائي ڪتاب شايع ٿيل آھن. پاڻ 2009 کان 2019 تائين [[سنڌي ٻولي جو با اختيار ادارو|سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]] جي پروجيڪٽ انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا جو ڊائريڪٽر پڻ رهيو<ref>{{cite web |title=Sindhiana Category |url=https://sl.sindhila.org/category/sindhiana?lang=en |website=Sindhi Language Authority |access-date=11 October 2024}}</ref> انھي عرصي دوران [[انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا|انسائڪلوپيڊيا سنڌيانا]] جا ڪل 12 جلد ڇپجي پڌرا ٿيا.<ref>{{cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Encyclopedia_Sindhiana|title=Encyclopedia Sindhiana|website=Wikipedia|access-date=2024-10-14}}</ref><ref>{{cite web | title=انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا بابت | url=https://www.encyclopediasindhiana.org/documentation.php?&Doc=%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%20%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%AA#2 | website=سنڌي انسائيڪلوپيڊيا | access-date=2024-10-14 }}</ref> ==زندگي جو احوال== سنڌي ٻوليءَ جي نامور [[اديب]]، محقق، آرڪيالاجسٽ، [[شاعر]]، ڪهاڻيڪار، ۽ ڊرامه نويس محمد عثمان ميمڻ ولد محمد بچل جو جنم پهرين اپريل 1952ع تي [[منڇر ڍنڍ|منڇر]] ڪنڌيءَ تي واقع تاريخي شهر بوبڪ ۾ جنم ورتو. سندس ناناڻا ٿيٻا آهن. هن جو ڏاڏو ورهاڱي کان اڳ لڏي اچي [[دادو شهر|دادو]]ءَ ۾ ويٺو، جنهنڪري سندس ذهني اوسر دادوءَ ۾ ٿي. هن پرائمريءَ کان [[فارسي ٻولي|فارسي]] ۽ [[عربي ٻولي|عربي]]ءَ جي تعليم [[مدرسو|مدرسه]] دارالفيوض دادوءَ مان محمد سليمان صدائي ۽ محمد مصطفيٰ ملڪاڻيءَ کان، [[قرآن]] پاڪ ۽ قراءت جي [[تعليم]] قاري محمد قاسم چانڊئي کان حاصل ڪئي. ٽي درجا انهيءَ مدرسي ۾ قائم پرائمري اسڪول مان پڙهي، پرائمري مين اسڪول دادوءَ مان ماستر عبدالله ميمڻ ۽ ڌڻي بخش ميمڻ جي شاگرديءَ ۾ پنجون درجو پاس ڪيائين، بعد ۾ ڇهون ڪلاس [https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D9%BE%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%20%D9%87%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B3%20%D9%85%D9%84 پرمانند هرداس] پائلٽ هاءِ [[اسڪول]] دادوءَ ۾ داخل ٿي مئٽرڪ تائين پڙهيو، جتي کيس عبيدالله آخوند ۽ بقا محمد قريشيءَ جهڙا لائق استاد مليا. انٽر سائنس جامعه مليه ڪاليج [[ملير ضلعو|ملير]] [[ڪراچي]] مان ڪيائين، جتي کيس وقت جي وڏن عالمن مودودي ۽ سبط حسن جي صحبت نصيب ٿي ۽ [https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D9%86%D8%A7%D8%B2%D8%B4%20%DA%AA%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A%DA%8A ڪامريڊ نازش] سان ويجهڙائيءَ ڪري [[اردني_ڪميونسٽ_پارٽي|ڪميونسٽ پارٽي]]ءَ ۾ به حصو ورتائين بعد ۾ پي. ٽي. ويءَ لاءِ نامور براڊ ڪاسٽر عبدالڪريم بلوچ ۽ [https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%B1%D9%86%D8%AF%20%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86 هارون رند] آڊيشن ورتو، ڪيترا ئي سال ٽي. وي تي سنڌي پروگرام ۽ ڊراما اسڪرپٽ لکيائين. سندس والد سنڌ جي جيلن جو وڏو مودي هو، جنهنڪري پاڻ ڪراچيءَ مان موٽي اچي پيءُ جو ٻانهن ٻيلي ٿيو. اتي قيدين کي کاڌ خوراڪ پهچائيندو هو. ان دوران ان وقت جي وڏن اسيرن خان ولي خان، جنرل شيروف ۽ نعپ جي ٻين اسيرن سان سندس لاڳاپا جڙيا ۽ دوستاڻا تعلقات وڌيا.<ref>{{cite book |title=منڇر جو ماڻھون (محمد عثمان ميمڻ) اينٿالاجي |author=احسان احمد ميمڻ |year=2022 |publisher=محمد عثمان ميمڻ اڪيڊمي حيدرآباد |location=حيدرآباد, پاڪستان |isbn=978-6277646004}}</ref> شاعريءَ ۾ سندس استاد، استاد بخاري هو جنهن سان 1970ع کان وٺي 1992ع تائين شاگردي واري سلسلي سان دوستي ۽ محبت جي مانڊاڻ ۾ منڊيو رهيو. شاعريءَ جي اصلاح سان گڏ استاد بخاريءَ سندس زندگيءَ جو به اصلاح ڪيو. حيدرآباد رهڻ دوران [[مدد علي سنڌي]]، [[شوڪت شورو]]، عبدالحق عالماڻي، منير ماڻڪ، فتاح هاليپوٽو، [[ڄام ساقي]]، [[عبدالواحد آريسر]]، طارق اشرف، عبدالفتاح بٺورائي، [[غلام حسين رنگريز]]، [[علي بابا]]، هارون رند، عبدالڪريم بلوچ، [[محمد ابراهيم جويو]] ۽ ٻيا کوڙ اديب سندس ساٿ ۽ دوستيءَ ۾ رهيا. [[سليم سولنگي]]، [[محمد بخش سميجو]]، اطهر منگي، نور گهلو، [[تاج صحرائي]]، [[اسحاق راهي]]، [[محسن ڪڪڙائي]]، احمد مجتبيٰ، [[وفا ناٿن شاهي]]، شوڪت ڪيهر، سومرو سودائي [[استاد بخاري]] ۽ حاڪم علي شاھ ساڻس گڏ هئا. غالب ملڪاڻي کان سواءِ [https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%AD%D8%A7%DA%AA%D9%85%20%D8%B9%D9%84%D9%8A%20%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%87%20%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%8A سيد حاڪم علي شاهه بخاري] سان به گهڻو گهاٽو رهيو. حاڪم علي شاهه جڏهن به قديم آثارن جي پڙتال تي ويندو هو ته پاڻ ساڻس گڏ هوندو هو. حاڪم علي شاهه بخاريءَ سان رهي هن قديم آثارن بابت گهڻي ڄاڻ حاصل ڪئي ۽ آرڪيالاجيءَ تي [[لکڻ]] شروع ڪيائين<ref>{{cite web |title=منڇر جو ماڻھو |author=علي نواز آريسر |url=https://epaper.hindvasi.com/08-05-2022/18 |work=Hindvasi |date=May 8, 2022 |location=[[ڀارت|India]] |access-date=October 11, 2024}}</ref> . دادوءَ ۾ 1980ع ۾ ئي دادو ’آرٽس ڪلب‘ قائم ڪيائين جنهن ۾ استاد محمد صالح ساند، [[استاد بيبو خان|استاد بيبي خان]] جو شاگرد ۽ [[ڪلاسيڪي راڳ|ڪلاسيڪل راڳ]] تي وڏي دسترس رکندو هو ان کي استاد مقرر ڪري سڀ ساز خريد ڪري ڏنائين. اتي [https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%AE%D8%A7%D8%AF%D9%85%20%D8%B3%D8%AE%D9%8A%D8%B1%D8%A7%DA%BB%D9%8A خادم سخيراڻي]، اڪبر بروهي ۽ ٻيا سکڻ ايندا هئا. استاد نظر محمد بئنجي نواز جيڪو استاد محمد صالح جو شاگرد هو اهو به اتي ئي سکيو. استاد صالح ساند کان ڪلاسيڪي موسيقيءَ بابت گهڻو سکيائين. پاڻ دادو [https://en.wikipedia.org/wiki/Press%20club پريس ڪلب] جو بانيڪار ميمبر آهي جنهن بعد ڪجهه وقت [[صحافت]] کي به ڏنائين. روشن طب هفتيوار اخبار جو ڪيترائي سال ايڊيٽر رهيو. 15 سال [https://dccidadu.org.pk/ دادو چيمبرس آف ڪامرس] جو اعزازي سيڪريٽري به رهيو.<ref>{{cite web |author=احسان احمد ميمڻ |title=ويو وڻجارو اوھري |url=https://epaper.sindhexpress.com.pk/epaper/PoPupwindow.aspx?newsID=130954187&Issue=NP_HYD&Date=20221208 |work=Sindh Express |edition=Hyderabad Edition |date=December 8, 2022 |access-date=October 11, 2024}}</ref> هن پنهنجي عملي زندگيءَ جي شروعات 1975ع ۾ والد جي وفات بعد ڪئي، روڊن، عمارتن وغيره جي ٺيڪيداريءَ جو ڪم شروع ڪيائين، پر اتي به دل نه لڳس ۽ ٻيا مختلف روزگار ڪرڻ لڳو، جن ۾ ميڊيڪل اسٽور، لوهه جو ڪم، ڪاغذ جو ڪم، [[ڪمپيوٽر]] ٺاهڻ ۽ وڪڻڻ شامل آهن، پر ڊراما ۽ ڳائڻ سندس ورونهه رهيا. ڊرامي لکڻ جي شروعات 1975ع کان ڪئي. سندس پهريون [[ڊرامو]] ’پسي ڳاڙها گُل‘ آهي ۽ ٻيو ڊرامو ’چريو‘ آهي. اهڙيءَ طرح هن وقت تائين سندس 30 کن ڊراما پي. ٽي. وي تي نشر ٿي چڪا آهن، جڏهن ڪي. ٽي. اين ۽ سنڌ ٽي. وي پنهنجي نشريات شروع ڪئي ته 2005ع کان هن اتي لکڻ شروع ڪيو. سندس ڊرامو ’پاڻيءَ مٿي جهوپڙا‘ مشهور ٿيو. جيڪو ڪي. ٽي. اين طرفان منان عباسيءَ جي ڊائريڪشن ۾ منڇر جي پسمنظر ۾ رڪارڊ ٿيو، جيڪو ٿيم توڙي ٻوليءَ جي لحاظ کان ڪي. ٽي. اين جي مک سيريل ۾ شمار ٿئي ٿو. ان کان سواءِ هن ڪي. ٽي. اين تي ’حوا‘، ’آئينو‘ نالي سيريل، ’غريب آباد جي عذرا ۽ شمي‘ ۽ ڪيترائي فائيو ڊيز لکيا آهن. ساڳئي وقت هن سنڌ ٽي. ويءَ لاءِ به ڪافي لکيو آهي، جن ۾ گهڻو ڪري سيريل ۽ فائيو ڊيز آهن. سيريل ۾ وارث , شانتي ۽ دشمن سندس بهترين سيريل ۾ شمار ڪيون وڃن ٿيون. فائيو ڊيز ۾ سندس ڊرامو ’اڄ جي نوران‘ گهڻو پسند ڪيو ويو. انهن ڊرامن کي مشهور هدايتڪار منظور دانش جي ڊائريڪريڪشن ۾ رڪارڊ ڪيو ويو. 2014ع ڪي. ٽي. اين تان سليم شاهه راشدي جي هدايتڪاري ۾ لکيل سندس هڪ ڊرامو ’غريب آباد جي عذرا ۽ شمي‘ ڏسندڙن ۾ بيحد مقبول ٿيو جيڪو 200 قسطن تي مشتمل هو. عثمان ميمڻ جو 2014ع ۾ سنڌ ٽي. وي تان ڊرامو ’دشمن‘ نشر ٿيو. جنهن جو ڊائريڪٽر منظور دانش هو. سندس هڪ ڊرامو ’جيون ڪٿا‘ مهراڻ ٽي. وي 2009ع تان نشر ٿيو. محمد عثمان ميمڻ جون سنڌي ڊرامي کي هٿي ڏيارڻ ۾ ڪيتريون ئي اڻ ٿڪ محنتون آهن هن سنڌي ڊرامي کي ڪيترائي نوان موڙ ۽ نوان لاڙا ڏئي سنڌي ڊرامي ۾ پنهنجي هڪ علحده سڃاڻپ ٺاهي ورتي آهي. سنڌي ڊرامن ۾ هميشه ٻوليءَ جو ڪو خيال ناهي رکيو ويندو پر هڪ سنڌي ڊرامي ۾ وڌ کان وڌ ٻوليءَ ۽ اسلوب طرف ڌيان ڏيندو رھيو. اهو ئي سبب آهي جو سندس ٿيل ڊراما گهرن ۾ پڻ ڏٺا ۽ ساراهيا وڃن ٿا. سندس ڊرامن جا پلاٽ سياسي، سماجي ۽ کهرو مسئلا هجن ٿا. هن جي هميشه اها ڪوشش رهي آهي ته سنڌي ڊرامي کي قبيلائي دهشتگردي ۽ هٿيار ڪلچر کان ٻاهر ڪڍي سگهي پر [https://dic.sindhila.edu.pk/index.php?txtsrch=%DA%8C%D9%BB%DA%BB ڌٻڻ] ۾ ڦاٿل ان [[سماج]] کي ان گند مان ٻاهر ڪڍڻ ڪافي ڏکيو مرحلو آهي. جنهن لاءِ هُو هميشه ڪوشان رهي ٿو. محمد عثمان ميمڻ ستر، اسي واري ڏهاڪي ۾ دادو شهر ۾ ٿيندڙ [[ناٽڪ منڊلي|ناٽڪ منڊلن]] ۽ اسٽيج ڊرامن کي هٿي ڏيارڻ لاءِ ڀرپور ڪردار ادا ڪيو ۽ ڪيترن اسٽيج ڊرامن ۽ ناٽڪ منڊلن جون [[ڪهاڻيون]] پڻ لکيائين. ان کانسواءِ هن [[نسيم کرل]]، [[اياز قادري]]، [[ڪرشن چندر]] ۽ [[ڀارت|هندستان]] جي مرهٽي ۽ تيليگو زبانن جي ڪهاڻين کي سنڌي ويس پارائي ڊراماٽائيز ڪيو آهي. ان کانسواءِ آرڪيالاجي، قديم آثارن توڙي سنگيت وغيره تي [[تحقيق]] پڻ ڪري چڪو آهي ۽ سندس تحقيق جا ڪيترائي ڪتاب ڇپجي چڪا آهن .<ref>{{Citation |title=سنڌي ٻوليءَ جو نامور اديب، محقق، ڪهاڻيڪار ۽ ڊرامه نويس محمد عثمان ميمڻ {{!}} SindhSalamat<!-- Bot generated title --> |url=http://sindhsalamat.com/threads/46249/ |accessdate=2018-02-16 |archive-date=2017-10-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171019002740/http://sindhsalamat.com/threads/46249/ |dead-url=yes }}</ref> ==ادبي خدمتون== محمد عثمان ميمڻ [[لکڻ]] جي شروعات 1975ع ۾ ڪئي. شاعري جي شروعات [[استاد بخاري]] جي شاگردي ھيٺ ڪئي. پاڻ استاد بخاري جي ويجھي دوستن مان پڻ رھيو. هن شاعري سان گڏ ڪهاڻيون ۽ ڊراما لکيا. سندس شاعري ۽ [[ڪهاڻيون]] سنڌي ٻوليءَ جي معياري رسالن ۾ شايع ٿيون. هيءُ [[پاڪستان]] ٽيليويزن ڪراچي سينٽر تي اسڪرپٽ ايڊيٽر رهيو جنهن دوران سندس ڊراما پڻ نشر ٿيا. هن جو [[پي ٽي وي نيشنل|پي ٽي وي]] [[ڪراچي]] سينٽر تان "پسي ڳاڙها گل" ء "چريو" ٽيليڪاسٽ ٿيا.  ان کان پوءِ عثمان ميمڻ جا ڊراما سنڌي جي نجي چئنلن [[ڪاوش ٽيليويزن نيٽورڪ|ڪي ٽي اين]] ۽ [[سنڌ ٽي وي]] تان 2005ع ۾ نشر ٿيڻ لڳا. هن جي شاعري ۾ رهنمائي سنڌ جي سدا حيات شاعر [[استاد بخاري]] ڪئي. محمد عثمان ميمڻ سنڌي ٻوليءَ جي بااختيار اداري ۾ انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا جو ڊائريڪٽر پڻ رهيو. ان کانسواءِ [[سنڌي ادبي سنگت]] شاخ دادو ۽ استاد بخاري اڪيڊمي دادو سنڌ جو بہ گهڻو عرصو ميمبر رهيو. سندس ڊرامن ۽ ڪهاڻين جا موضوع منفرد آهن.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://azizkingrani.wordpress.com/2014/12/18/poets-and-writers/|title=Poets and writers|date=2014-12-17|website=Aziz Kingrani|language=en|access-date=2022-07-27}}</ref> ==ڪتاب== *[https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%8A%D8%AA%20%D8%B3%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1 سنگيت سنسار]، موسيقي، سنڌي لئنگئيج اٿارٽي،حڪومت سنڌ 2008ع<ref>{{cite web | title=سنگيت سنسار | url=https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%8A%D8%AA%20%D8%B3%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1 | website=سنڌي انسائيڪلوپيڊيا | access-date=2024-10-14 }}</ref><ref>Muhammad Usman Memon, Sangeet Sansar, Sindhi Language Authority, Hyderabad, 2008 (First Edition), 2017 (Second Edition), ISBN 978-969-625-103-3.</ref> *[https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%B3%D9%86%DA%8C%20%D8%AC%D9%8A%20%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%20%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1%D9%86%20%D8%AC%D9%8A%20%DA%8A%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D9%8A%DA%AA%D9%BD%D8%B1%D9%8A سنڌ جي قديم آثارن جي ڊائريڪٽري]، سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حڪومت سنڌ 2008ع <ref>Muhammad Usman Memon, Sindh Je Qadeem Asaran Ji Directory, Sindhi Language Authority, Hyderabad, 2008 (First Edition), 2017 (Second Edition), ISBN 978-696-625-080-7.</ref> *[https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%DA%8F%DA%A9%DA%BB%20%D8%A7%D9%8A%D8%B4%D9%8A%D8%A7%20%D8%AC%D9%8A%20%D9%BB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%86%20%DB%BD%20%D9%84%D9%BE%D9%8A%D9%86%20%D8%AC%D9%8A%20%DA%8A%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D9%8A%DA%AA%D9%BD%D8%B1%D9 ڏکڻ ايشيا جي ٻولين ۽ لپيُن جي ڊائريڪٽري]، سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حڪومت سنڌ 2010ع <ref>Muhammad Usman Memon, Dakhan Asia Je Bolian Ae Lapiyan Ji Directory, Sindhi Language Authority, Hyderabad, 2010, ISBN 978-969-9098-35-2.</ref> *[https://sindhilanguagelibrary.com/books/info/126 تعميرات جي لغت،] سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حڪومت سنڌ 2010ع<ref>Muhammad Usman Memon, Tameerat Ji Lughat, Sindhi Language Authority, Hyderabad, 2010, ISBN 978-969-9098-19-2.</ref> *[https://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%DA%8F%D9%8A%D9%87%D9%8A%20%D9%BE%D8%B1%DA%8F%D9%8A%D9%87%D9%8A%20%D8%B3%D8%A7%D8%B2 ڏيهي پرڏيهي ساز]، [https://en.wikipedia.org/wiki/Institute%20of%20Sindhology سنڌالاجي]، 2011ع *تجارت ۽ بئينڪاري جي لغت، سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حڪومت سنڌ 2011ع <ref>Muhammad Usman Memon, Tijarat ae Bankari Ji Lughat, Sindhi Language Authority, Hyderabad, 2011, ISBN 978-969-9098-18-5.</ref> *[[بلوچستان]] جي قديم آثارن جي ڊائريڪٽري، [[سنڌي ٻولي جو با اختيار ادارو|سنڌي لئنگئيج اٿارٽي]]، [[سنڌ حڪومت|حڪومت سنڌ]] 2013ع <ref>Muhammad Usman Memon, Balochistan Je Qadeem Asaran Ji Directory, Sindhi Language Authority, Hyderabad, 2013, ISBN 978-969-9098-89-5.</ref> *سنڌو تھذيب جا ماڳ، ترتيب احسان احمد ميمڻ آرڪيالاجي کاتو، حڪومت سنڌ 2024ع<ref>Muhammad Usman Memon (Author), Ihsan Ahmed Memon (Compiler and Co-author), Sindhu Tahzeb Ja Maag, Antiquities and Archaeology Department, Government of Sindh, 2023, ISBN 978-969-9432-04-0.</ref><ref>{{Cite news |title=محمد عثمان ميمڻ جي ڪتاب ”سنڌو تهذيب جا ماڳ“ جو مختصر اڀياس |url=https://awamiawaz.pk/1241985 |access-date=10 November 2024 |work=Awami Awaz |date=04 November 2024 |language=sd}}</ref> *قديم آثارن جي ڊاريڪٽري جلد پھريون، ترتيب احسان احمد ميمڻ [https://antiquities.sindhculture.gov.pk/ آرڪيالاجي کاتو]، حڪومت سنڌ 2024ع<ref>Muhammad Usman Memon (Author), Ihsan Ahmed Memon (Compiler and Co-author), Asar Qadeema Vol I, Antiquities and Archaeology Department, Government of Sindh, 2024, ISBN 978-969-9432-06-4.</ref> ==اڻڇپيل مڪمل ڪتاب== *قديم آثارن جي ڊاريڪٽري جلد پھريون ترتيب احسان احمد ميمڻ (آرڪيالاجي کاتو، حڪومت سنڌ طرفان ڇپائي جي آخري مرحلي ۾) *جيوڻيون جلد پھريون ترتيب احسان احمد ميمڻ (ثقافت کاتي وٽ جمع ٿيل) *جيوڻيون جلد ٻيون ترتيب احسان احمد ميمڻ (ثقافت کاتي وٽ جمع ٿيل) ==اڻڇپيل ڪتاب== *منڇر جي آبي جيوت. منڇر جي جيوت. * سنڌ جي قديم آثارن جي ماهرن جو حياتيون. * ڪلاسيڪل ناچ ۽ تال. *سنڌو تهذيب جا دنيا ۾ ماڳ. ( هندستان، افغانستان، روس،بحرين ۽ ٻين هنڌن تي موجود 3300 سنڌو تهذيب جا ماڳ ) ==مشھور لکيل ڊراما== *”پسي ڳاڙها گُل“ (سولو پي ٽي وي- ذوالفقار نقوي) *”چريو“ (سولو پي ٽي وي- هارون رند) *”پاڻيءَ مٿي جهوپڙا“ (سيرل ڪي ٽي اين- منان عباسي: 70 قسطون) *”آئينو“ (سيريل ڪي ٽي اين- منان عباسي) *”حوا“ (سيريل ڪي ٽي اين- منان عباسي) *”غريب آباد جي عذرا ۽ شمي“ ( سيريل ڪي ٽي اين- سليم شاهه راشدي: 290 قسطون) *”وارث“ (سيريل سنڌ ٽي وي- منظور دانش) *”شڪاري“ (سيريل سنڌ ٽي. وي- عمران چانڊيو) *”دشمن“ (سيريل سنڌ ٽي وي- منظور دانش 90 قسطون) *”اڄ جي نوري“ (5 ڊيز- منظور دانش) *”شانتي“ (سنڌ ٽي وي. هي سيريل ٿري زبان ۾ لکيل هئي. 90 قسطون- منظور دانش) *”ڪفن“ (سولو پلي ڪي ٽي اين- [[ڪرشن چندر]] جي ڪهاڻي جو ترجمو) *”جيون ڪٿا“ ( سيريل مهراڻ ٽي.وي 52 قسطون) *”ڀوري“ (5 ڊيز - [[مهراڻ ٽي وي]]) *”دعا“ (سيريل 100 قسطون، سنڌ ٽي وي- منظور دانش) *”ماچيس“ (سنڌ ٽي وي. 5 ڊيز- منظور دانش) *”گيسٽ هائوس“ (ڪي ٽي. اين- 5 ڊيز) *”نور فاطمه (سيريل 52 قسطون، ڌرتي ٽي وي- ظهير ميرجت) *”دريا شاهه“ (ٽيلي فلم ڪي.ٽي. اين- شيراز شاهه) *”شمع“ (سنڌ ٽي وي. سيريل 52 قسطون) *”لڙيو سج لڪن ۾“ (سيريل- سنڌ ٽي وي) ==ٻولين جي ڄاڻ== *[[سنڌي ٻولي|سنڌي]] *[[اردو]] *[[فارسي ٻولي|فارسي]] *[[عربي ٻولي|عربي]] *[[انگريزي ٻولي|انگريزي]] *[[سرائيڪي ٻولي|سرائيڪي]] *[[پنجابي ٻولي|پنجابي]] *[[مراٺي ٻولي|مراٺي]] *[[تيلگو ٻولي|تيلگو]] ==وفات== محمد عثمان ميمڻ 8 ڊسمبر 2021ع 72 سالن جي عمر<ref>{{cite web |title=پهرين وريسي جي تقريب|url=https://awamiawaz.pk/epaper/2022/12/20221213/page8.php |website=Awami Awaz |date=13 December 2022 |access-date=11 October 2024}}</ref> ۾ پنھنجي محبوب [[شھر]] دادو۾ عبح جو 12.30 بجي [[ڪينسر]] جي مرض سبب ھن فاني جھان مان لااڏڻو ڪيو.<ref>{{حوالو_ويب|url=https://thetimenews.tv/انسائيڪلوپيڊيا-سنڌيانا-جو-اڳوڻو-ڊائر/|title=انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانا جو اڳوڻو ڊائريڪٽر عثمان ميمڻ لاڏاڻو ڪري ويو|last=Moderator|first=The Time News|date=2021-12-09|website=The Time News|language=en-US|access-date=2022-07-27}}</ref> == حوالا == {{حوالا}} [[زمرو:1952ع جون پيدائشون]] [[زمرو:شاعر]] [[زمرو:ڊرامه نگار]] [[زمرو:ڪهاڻيڪار]] [[زمرو:سنڌي ماڻھو]] [[زمرو:آرڪيالاجسٽ]] s6qwze2uvk7a3vn8iru80j2yu0dy5vm 0 39093 295763 255991 2024-11-10T03:18:37Z Hammad 6683 Hammad صفحي [[ڪڪرالھ]] کي [[ڪڪراله]] ڏانھن چوريو 255991 wikitext text/x-wiki '''ڪڪراله''' جو پرڳڻو [[شاھ بندر|شاه بندر]] جي الهندي سمنڊ تائين هوندو هو. سنه 995ھ (سنه 1567ع) ڌاري مرزا محمد باقي ترخان جي وقت ۾ ڄام ڏيسر ڪڪراله جو حاڪم هو. مرزا جان بابا محمد باقيءَ سان ٺٽي ۽ مڪليءَ جي وچ تي وڙهي شڪست کائي ڪڪراله جي ڄام وٽ مدد لاءِ آيو؛ پر هن مدد نه ڏنيس، تڏهن سميجن ڏي هليو ويو. سگهوئي پوءِ وري به جان بابا ۽ مرزا باقيءَ جي وچ ۾ لڪيءَ وٽ لڙائي لڳي ۽ وري به جان بابا شڪست کائي ڪڪراله ڏي ڀڳو. يادگار مسڪين به تڏهن ساڻس هو، پر سگهو ئي پوءِ هو ٻئي مارجي ويا. سنه 1009ھ (سنه 1600ع) ڌاري ڄام ڏيسر جو پٽ ڄام هاله ڪڪراله جو حاڪم هو. انهيءَ سرحد تي ڪن جاگيردارن جي زمين تي دخلو ڪيو هو ۽ ڦرلٽ ڪئي هئائين ۽ ڪي ماڻهو ماريا هئائين، تنهنڪري مرزا غازي بيگ لشڪر وٺي ڪڪراله تي ڪاهي ويو. ڄام هاله جي مائٽن مان هڪڙو ڄام داؤد سندس سوُنهو ٿيو. ڄام هاله شڪست کائي ڀڳو. مرزا غازي ڄام داؤد جي ڌيءَ سان شادي ڪئي ۽ ڪڪراله جو ملڪ ورهائي ٽي ڀاڱا ڪيائين. هڪڙو ڄام داؤد کي ڏنائين ۽ ٻه ڀاڱا پنهنجي ملڪ سان گڏي ڇڏيائين. سنه 1151ھ (سنه 1738ع) ۾ جڏهن نادر شاهه سنڌ ۾ اچڻ وارو هو ۽ ميان نور محمد ڪلهوڙي جو راڄ هو، تڏهن ميان جي لاڙڪاڻي ڏي وڃڻ ڪري ڪڪراله جي ڄام ۽ ڌاراجه جي حاڪم پاڻ ۾ شامل ٿي جهازن تي لشڪر چاڙهي پهرين کاٽ تائين ۽ پوءِ نصرپور تائين آيا، پر ڪلهوڙن توبون هڻي ڀڄائي ڪڍيو. جڏهن نواب مير خان دهليءَ جي بادشاه شاه جهان جي پاران ٺٽي جو نواب هو، تڏهن بادشاه نواب کي حڪم موڪليو ته اڳوڻي نواب شريف خان کي ۽ سندس دوست ڪڪراله جي ڄام ۽ ٻين کي مارائي ڇڏي، جو هن شاه جهان کي ٺٽي ۾ اچڻ وقت تڪليف ڏني هئي، جڏهن هو اڃا شاهزادو هو، نواب انهيءَ حڪم جي تعميل ڪئي.<ref>قديم سنڌ -ان جا مشهور شهر ۽ ماڻهو. مصنف: مرزا قليچ بيگ. ايڊيشن: چوٿون 1999ع. ڇپائيندڙ: سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو</ref> == حوالا == {{حوالا}} j60g88yzn7jkn42o4id8j1l4yyjdzql 0 41554 295793 237237 2024-11-10T11:36:09Z Zayyan.almalik 19514 پوري نالي جي درستگي 295793 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |name = ڄام انڙ |title = فيروزالدين |image = |succession =سنڌ جو سلطان |predecessor = پاڻ پھريون حڪمران ھو |successor =[[ڄام جوڻو]](پھريون) |regent = |reign = 1336 کان 1339 تائين<ref>{جي. ايم سيد جي ڪتاب سنڌ جا ڄام، سما راڄ، سلطنت دھليءَ جي تاريخ جي مطابق}</ref> |spouses = |issue = |full name =سلطان ملڪ فيروز الدين شاھ المعروف ڄام انڙ اول بن ٻانڀڻيو اول<ref name = " تاريخِ معصومي"/> |house = [[سمو]] |dynasty = سمن جي بادشاھي |father = بابينو (ٻانڀڻيو.<ref name = " تحفته الڪرام"/>) |mother = |birth_name = |birth_date = |birth_place = |death_date = 1353 |death_place = |date of burial = |place of burial = |religion =اسلام }} {{Samma monarchs}} ڄام انڙ بن بابينو: '''Jam Unar bin Babinah''' سنڌ ۾ سمن جي حڪومت جو باني ھيو.<ref>{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڄام%20’فيروزالدين‘%20انڙ|title=ڄام ’فيروزالدين‘ انڙ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2022-03-31}}</ref> ==تفصيل== ھن جو ذڪر پهريون ڀيرو سيوهڻ واري معرڪي جي حوالي سان ملي ٿو، جڏهن هن دهلي سلطنت جي هڪ نائب کي قتل ڪيو هو. ان بعد سنڌ جي مختلف قبيلن کيس پنهنجو سردار چونڊيو. ليڪن ان کان پوءِ به هن کي سنڌ جي اقتدار والارڻ ۾ سورهن سالن جو عرصو لڳي ويو. هڪ طرف فيروز تغلق سنڌ جي سرحدن کان ٻاهر نڪتو ۽ ٻئي طرف ڄام انڙ پنهنجي حاڪميت جو اعلان ڪيو. هي واقعو سن 1351ع ۾ ٿي گذريو.مير علي شير ۽ ٻين مؤرخن موجب همير سومرو مٿي ذڪر ڪيل معرڪي ۾ قتل ٿي ويو. جديد تحقيق موجب ڄام انڙ جي ڪامياب بغاوت بعد، سومرن جي حاڪميت ختم ٿي. ليڪن همير گجرات طرف ڀڄڻ ۾ ڪامياب ٿيو. ڄام اڍائي سالن جي حڪومت بعد وفات ڪئي<ref> {ڪتاب:سمن جي سلطنت؛از: غلام محمد لاکو؛ ايڊيشن ٽيون 2005؛ پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو }</ref><ref> { مير علي شير قانع ”تحفة الڪرام“ ترجمو مخدوم امير احمد، ص99، 122 ۽ 123 ” }</ref>سومرن جي زور ختم ٿيڻ کان پوءِ، 752 ۾ سما رعيت گڏ ٿي، ھن (ڄام انڙ) کي”ڄام“ جو لقب ڏيئي، پنهنجو سردار ڪيو. ھن ڄام ٿورن ڏينهن ۾ وڏي طاقت پيدا ڪري، سيوھڻ جي ترڪ آفيسرن ۽ ”ملـَـڪ رتن“ سان جنگ ڪري کين قتل ڪري ڇڏيو. آخر ٽي سال ۽ ڇهه مهينا حڪومت ڪري، گذاري ويو. ڪن جو چوڻ آهي، ته سندس وڪيل”ڪاهي بن تماچيءَ“ جي ساڻس دشمني هئي، تنهن ڪري علي شاهه ۽ ملڪ فيرزو کي بکر مان بهرام پور آڻي، کيس قتل ڪرايو ۽ ٽن ڏينهن کان پوءِ انڙ جي ماڻهن اچي مـَـلڪ فيروز کي ماري بدلو ورتو. <ref name =" تحفته الڪرام ">ڪتاب جو نالو ؛ تحفة الڪرام :مصنف؛ مير علي شير قانع ٺٽوي : مرتب؛ ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ: مترجم؛ مخدوم امير احمد: ايڊيشن؛ پهريون 1975، ٻيو 1978ع، ٽيون 1989ع، چوٿون 1994ع، پنجون 2004ع: ڇپائيندڙ؛ سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو </ref>. ==جنت السنڌ مطابق:== سمن جو وڏو تعداد لس ٻيلي ۽ مڪران ۾ رهندو هو. سنڌ ۾ سمن، سومرن کان تنگ ٿي، ڄام انڙ کي [[مڪران]] کان گهرايو، جنهن سنڌ ۾ اچي سومرن جي پوئين حاڪم [[ھمير سومرو|همير]] کي قتل ڪري، سنڌ تي قبضو ڪيو، پر [[سيوھڻ شريف|سيوهڻ]] ۽ [[بکر]] اڃا دهليءَ جي نائبن ماتحت هئا. سيوهڻ مٿان دهليءَ پاران ملڪ رتن حڪومت ڪندو هو. سنڌ ۾ ٻيو هڪڙو [[امير قيصر]] به دهليءَ پاران ڪنهن ذميداريءَ جي عهدي تي فائز هو. [[ملڪ رتن]] وڏو جاگيردار به هو. امير قيصر ۽ ڄام انڙ جي ڪن ڳالهين تي ملڪ رتن سان اڻبڻت ٿي پيئي. ڄام انڙ ساموئيءَ کان لشڪر وٺي آيو. پوءِ ڄام انڙ ۽ امير قيصر، ٻنهي ڄڻن، شڪار جي بهاني سان، ملڪ رتن کي شهر کان ٻاهر جهنگ ۾ وٺي وڃي، اتي ڪنهن بهاني سان هن کي قتل ڪري ڇڏيو ۽ سندس ماڻهن کي ماري ڀڄائي شهر ۾ پهچي سرڪاري خزاني کي لٽيو، جنهن ۾ ٻارهن لک دينار کين مليا.(هندستان جي ڏهن هزار دينارن جي قيمت هڪ لک عرب دينارن جيتري هئي. في هندي طلائي دينار ٻيءَ اسلامي دنيا ۾ اڍائي دينارن جيتري قيمت رکندو هو.) ڄام انڙ خزانو لشڪر کي ورهائي ڏيئي، ملتان جي حاڪم جي خوف کان ساموئي ڏانهن موٽي ويو ۽ پاڻ کي ملڪ فيروز جي لقب سان سڏائڻ لڳا. سندس وڃڻ کان پوءِ سيوهڻ وارن امير قيصر کي پنهنجو حاڪم تسليم ڪيو. ملڪ رتن جي انتقام وٺڻ لاءِ ملتان جو نائب [[عمادالملڪ]] (سر تيز) خشڪي ۽ سنڌو نديءَ جي رستن کان لشڪر وٺي سيوهڻ پهتو. امير قيصر قلعي ۾ وڃي لڪو. عمادالملڪ منجنيقن سان قلعي تي گوليباري شروع ڪئي. چاليهن ڏينهن جي گهيري کان پوءِ امير قيصر تنگ ٿي عمادالملڪ کان امان گهري. عمادالملڪ ساڻس وعدو ڪري پوءِ ڦري ويو. امير قيصر جي جائداد لٽڻ کان پوءِ سندس ماڻهن کي قتل ڪرائي، سندن کلن ۾ ڀوسو ڀرائي قلعي جي ديوارن تي سندن لاش لڙڪايائين ۽ سندن کوپرين جو شهر جي وچ ۾ ڍير کڙو ڪيائين. ابن بطوطا جو ان وقت شهر جي هڪڙي مدرسي جي ڇت تي، رهندو هو، سو لکي ٿو ته: ”صبح سان اٿڻ وقت لاشن کي لڙڪندو ڏسي، منهنجي طبيعت بگڙجڻ لڳي، تنهن ڪري آءٌ ٻيءَ ڪنهن جاءِ ۾ وڃي رهيس <ref name ="عجائب الاسفار"> عجائب الاسفار: جلد-2، ذڪر سيوستان، ص-9 -11.</ref>.“ هي واقعو سنه 1351ع ۾ ٿي گذريو. سنه 1334ع کان سمن، سومرن خلاف بغاوتون شروع ڪيون. سنه 1351ع ۾ ڄام انڙ سمن جي حڪومت جو پايو وڌو. هڪڙي ڀيري، فسادين کي سيکت ڏيڻ لاءِ ڄام انڙ پنهنجي ڀائٽي، ڪاهه بن تماچيءَ کي روانو ڪيو هو. جو فسادين هٿان قيد ٿي ويو. ڄام انڙ عيش عشرت ۾ اهڙو غلطان هو، جو هن ڪاهه جي خبر ڪانه لڌي، جنهن تي ڪاهه کي چڙ لڳي. هو ڪنهن طرح سان قيد مان پاڻ کي آزاد ڪرائي، بکر مان علي شاه ۽ ملڪ فيروز ترڪ کي وٺي آيو، جن هٿان بهرام پور ۾ ڄام انڙ قتل ٿي ويو. پوءِ سمن ڪاهه ۽ ملڪ فيروز کي ماري ڇڏيو ۽ علي شاه بکر ڏانهن ڀڄي ويو. ’معصومي‘ ۾ لکيل آهي ته، علي شاه ۽ ملڪ فيروز ترڪ لشڪر وٺي [[ٿري (شھر)|ٿري]]ءَ تي ڪاهي آيا هئا، ڄام انڙ سندس مقابلي لاءِ نڪتو، پر واٽ تي بيماريءَ وگهي وفات ڪيائين. ڄام انڙ ساڍا ٽي ورهيه حڪومت ڪئي.<ref name ="جنت السنڌ"> ڪتاب جو نالو ؛ جنت السنڌ تصنيف؛ رحيمداد خان مولائي شيدائي ايڊيشن؛ پهريون 2000، ٻيون 2006ع ڇپائيندڙ؛ سنڌيڪا اڪيڊمي ڪراچي</ref> == حوالا == {{حوالا|2}} {{S-start}} {{S-hou|[[سمن جي بادشاھي]]||}} {{S-bef| before=پاڻ باني ھيو||}} {{S-ttl|title=[[سنڌ جو سلطان]] years= 1351 -1353 ||}} {{S-aft| after=[[ڄام بابينو صدرالدين]] ||}} {{S-end}} [[زمرو:سما جاتيون]] [[زمرو:سنڌ جي تاريخ]] 6ynni0qf0opcrrdrrn9y9gtg2gflwne 0 45032 295716 295682 2024-11-09T14:59:58Z Abdullah1601 18012 /* خارجي لنڪس */ 295716 wikitext text/x-wiki {{automatic taxobox | name=يوڪيريئوٽس | fossil_range=[[اوروسيريئن]] -اڃان تائين موجود - {{ھڪ ڊگھي دؤر وارو پنڊپھڻ |1850|0|کان بہ پراڻو=2700}} | image=Eukaryota diversity 2.jpg | image_caption=يوڪيريئوٽس ء ان جي قسمن جا مثال- ڪلاڪ وائيز مٿان کان کاٻي پاسي: ڳاڙھي رازي ماکي جي مک، بوليٽس ايڊيولس، چمپنيزي، آئسوٽرائيڪا انٽيسٽنلس، فارسي مکڻو ڪوپ ۽ والواڪس ڪارٽيري <!--| superdomain=[[Neomura]]<See [[Talk:Eukaryote#Neomura]]>--> | taxon=يوڪيريئوٽا | authority=([[Édouard Chatton|Chatton]], 1925) [[Robert Whittaker|Whittaker]] & [[Lynn Margulis|Margulis]], 1978 | subdivision_ranks= ڪنگڊمز آف يوڪيريئوٽا<ref name="Adl2012">{{cite journal | vauthors = Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, Bowser SS, Brown MW, Burki F, Dunthorn M, Hampl V, Heiss A, Hoppenrath M, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, McManus H, Mitchell EA, Mozley-Stanridge SE, Parfrey LW, Pawlowski J, Rueckert S, Shadwick L, Shadwick L, Schoch CL, Smirnov A, Spiegel FW | display-authors = 6 | title = The revised classification of eukaryotes | journal = The Journal of Eukaryotic Microbiology | volume = 59 | issue = 5 | pages = 429–93 | date = September 2012 | pmid = 23020233 | pmc = 3483872 | doi = 10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x | url = http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | format = PDF | archive-url = https://web.archive.org/web/20160616160800/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | deadurl = yes | archive-date = 16 June 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131216183506/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf |date=16 December 2013 }}</ref> يا سپر گروپ | subdivision = * <div style="background: {{Taxobox colour|Archaeplastida}}; padding: 4px;">[[آرڪئي پلاسٽڊا]] </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Plantae}}; padding: 4px;"> [[ٻوٽا|ٻوٽن]] واري ڪنگڊم – </div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> [[ھيڪروبيا ]]<ref name="pmid18585873">{{cite journal | vauthors = Sakaguchi M, Takishita K, Matsumoto T, Hashimoto T, Inagaki Y | title = Tracing back EFL gene evolution in the cryptomonads-haptophytes assemblage: separate origins of EFL genes in haptophytes, photosynthetic cryptomonads, and goniomonads | journal = Gene | volume = 441 | issue = 1–2 | pages = 126–31 | date = July 2009 | pmid = 18585873 | doi = 10.1016/j.gene.2008.05.010 | url = http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0378-1119(08)00219-9 }}</ref></div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> ايس اي آر سپر گروپ (اسٽريمينوپليز + الويئالاٽا + رائزاريئا)</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Excavata}}; padding: 4px;"> ايڪسڪواٽا</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Amoebozoa}}; padding: 4px;"> اميبزوئا</div> * اوپسٿوڪانٽ ::<div style="background: {{Taxobox colour|Animalia}}; padding: 4px;"> [[جانور|جانورن]] واري ڪنگڊم – </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Fungi}}; padding: 4px;"> [[فنگس|فنگيا]] واري ڪنگڊم</div> ---- يوڪيريئوٽڪ جاندارن مان جيڪي جانورن، ٻوٽن ۽ فنگيا جي ڪنگڊمن يا [[حياتياتي تقسيم|تقسيمن]] ۾ شامل ڪري سگھڻ جھڙا نہ ھوندا آھن تہ کين پروٽيسٽا جي ڪنگڊم م رکيو ويندو آهي. {{!}}- style="background:#e0d0b0;" {{!}} }} '''يوڪيريئوٽس''' (Eukaryotes) اھڙن جاندارن جو نالو آھي جنھن جي جيو گھرڙي کي جھلي ۾ ويڙھيل مرڪز <small>(cell nucleus)</small> ھوندو آھي. جڏھن تہ بئڪٽيريا ۽ آرڪائيا کي مرڪز ڪانہ ٿيندو آهي.<ref name="Youngson">{{cite book| last= Youngson| first= Robert M. | name-list-format = vanc | title= Collins Dictionary of Human Biology| year= 2006| publisher= HarperCollins| location= Glasgow| isbn= 0-00-722134-7}}</ref> <ref name="Nelson&Cox">{{cite book|last1= Nelson| first1= David L. | last2 = Cox| first2 = Michael M. | name-list-format = vanc |year=2005|title=Lehninger Principles of Biochemistry|edition=4th|publication-place=New York|publisher=W.H. Freeman|isbn=0-7167-4339-6 }}</ref><ref name="Martin">{{cite book| editor=Martin, E.A.| edition=2nd | title= Macmillan Dictionary of Life Sciences| year= 1983| publisher= Macmillan Press| location= London| isbn= 0-333-34867-2}}</ref> يوڪيريئوٽس جو تعلق يوڪيريئوٽا يا يوڪيريا سان آھي. لفظ يوڪيريئوٽا يوناني ٻوليءَ جي ٻن لفظن مان نڪتل آهي: εὖ (یو: معني، چڱو يا سچو) ء κάρυον (ڪيريون، معني گورو). [[فائل:Endomembrane system diagram en (edit).svg|thumb|300px|left| گھرڙن جو جھليدار نظام ۽ انھن جا جزا]] يوڪيريئوٽڪ جاندارن جي گھرڙن جا عضو جھلي (<small>membrane</small>) ۾ ویڙھيل ھوندا آھن. ڪجهه ٻوٽن ۽ الجائي جي جيو گھرڙن ۾ [[ڪلوروپلاسٽ]] پڻ ھوندو آھي. انھن جي جھلي دار نظام کي اينڊو ميمبرين سڏيو ويندو آهي.<ref>{{cite book|chapter=Evolutionary Integration of Chloroplast Metabolism with the Metabolic Networks of the Cells| editor-last1 = Burnap | editor-first1 = Robert L. | editor-last2 = Vermaas | editor-first2 = Willem F.J. | name-list-format = vanc |title=Functional Genomics and Evolution of Photosynthetic Systems |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-9400715332 |page=215 |url=https://books.google.com/books?id=WfzEgaLibuwC&pg=PA215 | last1 = Linka | first1 = Marc | last2 = Weber | first2 = Andreas P.M. }}</ref> گھرڙن جو مرڪز ٻٽي جھلي ۾ ويڙھيل ھوندو آھي جنھن کي نيوڪليئس ميمبرين يا نيوڪليئس جو لفافو بہ چوندا آھن جنھن ۾ سنھا سوراخ ھوندا آھن جن ذريعي مادا اندر داخل يا خارج ٿيندا آهن.<ref name=TheNuclearEnvelope-NCBI>{{cite journal | vauthors = Hetzer MW | title = The nuclear envelope | journal = Cold Spring Harbor Perspectives in Biology | volume = 2 | issue = 3 | pages = a000539 | date = March 2010 | pmid = 20300205 | pmc = 2829960 | doi = 10.1101/cshperspect.a000539 }}</ref> اھي بناوٽ جون خاصيتون ھڪ گھرڙيائي (<small>unicellular</small>) جاندارن، [[آرڪيئا]] ء [[بئڪٽيريا]] ۾ نہ ھونديون آھن. يوڪيريئوٽس گھڻ گھرڙيائي جاندار (<small>Multicellular</small>) ھوندا آھن ۽ انھن جا گھرڙا پاڻ ۾ ملي مختلف نمونن جا تاندورا (<small>tissue</small>) ٺاھيندا آھن. ھڪ گھرڙيائي يوڪيريئوٽس کي پروٽسٽس (<small>protists</small>) سڏيو ويندو آهي. جانور ۽ ٻوٽا سڀ کان وڌيڪَ سڃاتل يوڪيريئوٽس آھن. يوڪيريئوٽس جاندارن م پيدائش جو ھڪ طريقو جنسي ميلاپ وارو, ميئوسس (<small>meiosis</small>) هوندو آهي، جنھن ۾ ھڪ گھرڙو ورھائجي ٻن ھڪ جھڙن جينياتي بناوٽ وارن گھرڙن ۾ تبديل ٿي ويندا آهن. پيدائش جو ٻيو طريقو وري جنسي ميلاپ کان سواءِ ٿيندو آهي جنھن کي "مٽوسس" (<small>mitosis</small>) چوندا آهن جنھن م ڊي اين اي جو پيدائشي عمل (<small>DNA replication</small>) گھرڙي جي تقسيم جي ٻن ڦيرن سان چار ھیپلائڊ <small>(haploid daughter cells)</small> پيدا ڪندا آهن جيڪي جنسي گھرڙن يا گميٽ (<small>gamete</small>) وارو ڪم ڪندا آھن. انھن مان ھر گميٽ کي [[ڪروموسوم|ڪروموسومز]] جو ھڪ سيٽ ھوندو آھي.<ref name="nyt_2016_apr_11">{{cite web | url=http://nyti.ms/25UUNvj | title=Scientists Unveil New 'Tree of Life' | publisher=The New York Times | date=11 April 2016 | access-date=2016-04-11 | last = Zimmer | first = Carl | name-list-format = vanc }}</ref> دنيا جي ننڍن جاندارن جون سموريون برادريون ھن حياتياتي دائري سان تعلق رکن ٿيون.<ref name="Whitman etal">{{cite journal | vauthors = Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ | title = Prokaryotes: the unseen majority | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 95 | issue = 12 | pages = 6578–83 | date = June 1998 | pmid = 9618454 | pmc = 33863 | doi = 10.1073/pnas.95.12.6578 | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/95/12/6578.pdf | format = PDF | bibcode = 1998PNAS...95.6578W }}</ref> يوڪيريئوٽا جاندارن جي شروعات 1.6 ارب سال کان 2.1 ارب سالن واري دؤر ۾ ٿي جن کي پروٽيروزوائڪ دؤر (<small>Proterozoic eon</small>) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. [[فائل:Mitochondrion structure.svg|thumb|300px|مٽوڪونڊرين جي سادي بناوٽ]] مٽوڪونڊرين (<small>Mitochondrion</small>) سواءِ ھڪ قسم جي جملي سڀني يوڪيريئوٽا جي گھرڙن جو ھڪ ننڍڙو جزو يا عضو آھي. رڳو ھڪ يوڪيريئوٽا، "مونوسيرڪامنائڊز" (<small>Monocercomonoides</small>)، اھو عضو وڃائي ڇڏيو آهي.<ref name="Karn">{{cite journal | vauthors = Karnkowska A, Vacek V, Zubáčová Z, Treitli SC, Petrželková R, Eme L, Novák L, Žárský V, Barlow LD, Herman EK, Soukal P, Hroudová M, Doležal P, Stairs CW, Roger AJ, Eliáš M, Dacks JB, Vlček Č, Hampl V | title = A Eukaryote without a Mitochondrial Organelle | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 10 | pages = 1274–1284 | date = May 2016 | pmid = 27185558 | doi = 10.1016/j.cub.2016.03.053 }} </ref> مٽوڪونڊريا گھرڙي اندر کنڊ کي ايڊينوسائن ٽراء فاسفيٽ (<small>ATP</small>) ۾ تبديل ڪري يوڪيريئوٽڪ گھرڙي کي توانائي فراھم ڪندو آهي.<ref>{{cite web|url=http://www.madsci.org/posts/archives/2006-05/1146679455.Ev.r.html|title=Re: Are there eukaryotic cells without mitochondria?|date=1 May 2006|work=madsci.org}}</ref> مٽوڪونڊريا ۾ پنھنجو الڳ قسم جو [[ڊي اين اي]] (<small>DNA</small>) ٿئي ٿو جيڪو بناوٽ ۾ بئڪٽيريا جي ڊي اين اي وانگر ھوندو آھي جيڪو <small>'''rRNA'''</small> ۽ <small>'''tRNA'''</small> جينز کي پنھنجي ضابطي ۾ رکندو آهي ۽ [[آر اين اي]] (<small>RNA</small>) کي پيدا ڪندو آھي، جنھن جي مشابهت يوڪيريئوٽا جي ڀيٽ ۾ بئڪٽيريا جي آر اين اي سان وڌيڪ ھوندي آھي.<ref name="MolecGene">{{cite book |last1=Watson |first1=James |last2=Hopkins |first2=Nancy |last3=Roberts |first3=Jeffery |last4=Steitz |first4=Joan Argetsinger |last5=Weiner |first5=Alan |title=Molecular Biology of the Gene |date=1988 |publisher=The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. |location=Menlo Park, CA |isbn=0-8053-9614-4 |page=1154 |edition=Fourth |language=English |format=Hardcover |chapter=28: The Origins of Life}} </ref> == تنوع == == تفاوت == == خاصيتون == == ارتقا == == پڻ ڏسو == ==خارجي لنڪس== {{Wikispecies|Eukaryota}} * [http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 "Eukaryotes"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129074456/http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 |date=29 January 2012 }} ([[Tree of Life Web Project]]) * {{EOL}} {{Eukaryota}} {{Life on Earth}} {{Organisms et al.}} {{Taxonbar|from=Q19088}} {{Authority control}} [[Category:Eukaryotes| ]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Domains (biology)|Eukaryote]] [[Category:Biology terminology]] ==تاريخ== [[فائل:Konstantin Mereschkowski.jpg|thumb|upright|[[ڪنسٽنٽائين مريسچڪووسڪي]] جنھن گھرڙن جو نسبتي تعلق جو بنياد انھن جي مرڪز جي آڌار تي تجويز ڪيو]] يوڪيريئوٽا وارو خيال ھڪ فرينچ حياتياتي ماھر [[ايڊورڊ چئٽن]]{{ٻيا نالا|انگريزي=Edouard Chatton}}(1883-1947) سان منصوب ڪيو ويندو آهي. لفظ پروڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=prokaryote}} ۽ يوڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=eukaryote}} وري ڪيناڊا جي حياتياتي ماھر [[راجر اسٽينيئر]] ۽ آمريڪا جي ڊچ نسل واري مائڪروبائيولاجي جي ماھر [[سي.بي.وان نيل]]{{ٻيا نالا|انگريزي=C. B. van Niel}} 1962 ۾ ٻيھر متعارف ڪرايا. ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:حياتيات]] [[زمرو:حيوانيات]] 7zphd437i9t98o3130ctxhd7by5fwn0 295717 295716 2024-11-09T15:00:49Z Abdullah1601 18012 295717 wikitext text/x-wiki {{automatic taxobox | name=يوڪيريئوٽس | fossil_range=[[اوروسيريئن]] -اڃان تائين موجود - {{ھڪ ڊگھي دؤر وارو پنڊپھڻ |1850|0|کان بہ پراڻو=2700}} | image=Eukaryota diversity 2.jpg | image_caption=يوڪيريئوٽس ء ان جي قسمن جا مثال- ڪلاڪ وائيز مٿان کان کاٻي پاسي: ڳاڙھي رازي ماکي جي مک، بوليٽس ايڊيولس، چمپنيزي، آئسوٽرائيڪا انٽيسٽنلس، فارسي مکڻو ڪوپ ۽ والواڪس ڪارٽيري <!--| superdomain=[[Neomura]]<See [[Talk:Eukaryote#Neomura]]>--> | taxon=يوڪيريئوٽا | authority=([[Édouard Chatton|Chatton]], 1925) [[Robert Whittaker|Whittaker]] & [[Lynn Margulis|Margulis]], 1978 | subdivision_ranks= ڪنگڊمز آف يوڪيريئوٽا<ref name="Adl2012">{{cite journal | vauthors = Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, Bowser SS, Brown MW, Burki F, Dunthorn M, Hampl V, Heiss A, Hoppenrath M, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, McManus H, Mitchell EA, Mozley-Stanridge SE, Parfrey LW, Pawlowski J, Rueckert S, Shadwick L, Shadwick L, Schoch CL, Smirnov A, Spiegel FW | display-authors = 6 | title = The revised classification of eukaryotes | journal = The Journal of Eukaryotic Microbiology | volume = 59 | issue = 5 | pages = 429–93 | date = September 2012 | pmid = 23020233 | pmc = 3483872 | doi = 10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x | url = http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | format = PDF | archive-url = https://web.archive.org/web/20160616160800/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | deadurl = yes | archive-date = 16 June 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131216183506/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf |date=16 December 2013 }}</ref> يا سپر گروپ | subdivision = * <div style="background: {{Taxobox colour|Archaeplastida}}; padding: 4px;">[[آرڪئي پلاسٽڊا]] </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Plantae}}; padding: 4px;"> [[ٻوٽا|ٻوٽن]] واري ڪنگڊم – </div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> [[ھيڪروبيا ]]<ref name="pmid18585873">{{cite journal | vauthors = Sakaguchi M, Takishita K, Matsumoto T, Hashimoto T, Inagaki Y | title = Tracing back EFL gene evolution in the cryptomonads-haptophytes assemblage: separate origins of EFL genes in haptophytes, photosynthetic cryptomonads, and goniomonads | journal = Gene | volume = 441 | issue = 1–2 | pages = 126–31 | date = July 2009 | pmid = 18585873 | doi = 10.1016/j.gene.2008.05.010 | url = http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0378-1119(08)00219-9 }}</ref></div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> ايس اي آر سپر گروپ (اسٽريمينوپليز + الويئالاٽا + رائزاريئا)</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Excavata}}; padding: 4px;"> ايڪسڪواٽا</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Amoebozoa}}; padding: 4px;"> اميبزوئا</div> * اوپسٿوڪانٽ ::<div style="background: {{Taxobox colour|Animalia}}; padding: 4px;"> [[جانور|جانورن]] واري ڪنگڊم – </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Fungi}}; padding: 4px;"> [[فنگس|فنگيا]] واري ڪنگڊم</div> ---- يوڪيريئوٽڪ جاندارن مان جيڪي جانورن، ٻوٽن ۽ فنگيا جي ڪنگڊمن يا [[حياتياتي تقسيم|تقسيمن]] ۾ شامل ڪري سگھڻ جھڙا نہ ھوندا آھن تہ کين پروٽيسٽا جي ڪنگڊم م رکيو ويندو آهي. {{!}}- style="background:#e0d0b0;" {{!}} }} '''يوڪيريئوٽس''' (Eukaryotes) اھڙن جاندارن جو نالو آھي جنھن جي جيو گھرڙي کي جھلي ۾ ويڙھيل مرڪز <small>(cell nucleus)</small> ھوندو آھي. جڏھن تہ بئڪٽيريا ۽ آرڪائيا کي مرڪز ڪانہ ٿيندو آهي.<ref name="Youngson">{{cite book| last= Youngson| first= Robert M. | name-list-format = vanc | title= Collins Dictionary of Human Biology| year= 2006| publisher= HarperCollins| location= Glasgow| isbn= 0-00-722134-7}}</ref> <ref name="Nelson&Cox">{{cite book|last1= Nelson| first1= David L. | last2 = Cox| first2 = Michael M. | name-list-format = vanc |year=2005|title=Lehninger Principles of Biochemistry|edition=4th|publication-place=New York|publisher=W.H. Freeman|isbn=0-7167-4339-6 }}</ref><ref name="Martin">{{cite book| editor=Martin, E.A.| edition=2nd | title= Macmillan Dictionary of Life Sciences| year= 1983| publisher= Macmillan Press| location= London| isbn= 0-333-34867-2}}</ref> يوڪيريئوٽس جو تعلق يوڪيريئوٽا يا يوڪيريا سان آھي. لفظ يوڪيريئوٽا يوناني ٻوليءَ جي ٻن لفظن مان نڪتل آهي: εὖ (یو: معني، چڱو يا سچو) ء κάρυον (ڪيريون، معني گورو). [[فائل:Endomembrane system diagram en (edit).svg|thumb|300px|left| گھرڙن جو جھليدار نظام ۽ انھن جا جزا]] يوڪيريئوٽڪ جاندارن جي گھرڙن جا عضو جھلي (<small>membrane</small>) ۾ ویڙھيل ھوندا آھن. ڪجهه ٻوٽن ۽ الجائي جي جيو گھرڙن ۾ [[ڪلوروپلاسٽ]] پڻ ھوندو آھي. انھن جي جھلي دار نظام کي اينڊو ميمبرين سڏيو ويندو آهي.<ref>{{cite book|chapter=Evolutionary Integration of Chloroplast Metabolism with the Metabolic Networks of the Cells| editor-last1 = Burnap | editor-first1 = Robert L. | editor-last2 = Vermaas | editor-first2 = Willem F.J. | name-list-format = vanc |title=Functional Genomics and Evolution of Photosynthetic Systems |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-9400715332 |page=215 |url=https://books.google.com/books?id=WfzEgaLibuwC&pg=PA215 | last1 = Linka | first1 = Marc | last2 = Weber | first2 = Andreas P.M. }}</ref> گھرڙن جو مرڪز ٻٽي جھلي ۾ ويڙھيل ھوندو آھي جنھن کي نيوڪليئس ميمبرين يا نيوڪليئس جو لفافو بہ چوندا آھن جنھن ۾ سنھا سوراخ ھوندا آھن جن ذريعي مادا اندر داخل يا خارج ٿيندا آهن.<ref name=TheNuclearEnvelope-NCBI>{{cite journal | vauthors = Hetzer MW | title = The nuclear envelope | journal = Cold Spring Harbor Perspectives in Biology | volume = 2 | issue = 3 | pages = a000539 | date = March 2010 | pmid = 20300205 | pmc = 2829960 | doi = 10.1101/cshperspect.a000539 }}</ref> اھي بناوٽ جون خاصيتون ھڪ گھرڙيائي (<small>unicellular</small>) جاندارن، [[آرڪيئا]] ء [[بئڪٽيريا]] ۾ نہ ھونديون آھن. يوڪيريئوٽس گھڻ گھرڙيائي جاندار (<small>Multicellular</small>) ھوندا آھن ۽ انھن جا گھرڙا پاڻ ۾ ملي مختلف نمونن جا تاندورا (<small>tissue</small>) ٺاھيندا آھن. ھڪ گھرڙيائي يوڪيريئوٽس کي پروٽسٽس (<small>protists</small>) سڏيو ويندو آهي. جانور ۽ ٻوٽا سڀ کان وڌيڪَ سڃاتل يوڪيريئوٽس آھن. يوڪيريئوٽس جاندارن م پيدائش جو ھڪ طريقو جنسي ميلاپ وارو, ميئوسس (<small>meiosis</small>) هوندو آهي، جنھن ۾ ھڪ گھرڙو ورھائجي ٻن ھڪ جھڙن جينياتي بناوٽ وارن گھرڙن ۾ تبديل ٿي ويندا آهن. پيدائش جو ٻيو طريقو وري جنسي ميلاپ کان سواءِ ٿيندو آهي جنھن کي "مٽوسس" (<small>mitosis</small>) چوندا آهن جنھن م ڊي اين اي جو پيدائشي عمل (<small>DNA replication</small>) گھرڙي جي تقسيم جي ٻن ڦيرن سان چار ھیپلائڊ <small>(haploid daughter cells)</small> پيدا ڪندا آهن جيڪي جنسي گھرڙن يا گميٽ (<small>gamete</small>) وارو ڪم ڪندا آھن. انھن مان ھر گميٽ کي [[ڪروموسوم|ڪروموسومز]] جو ھڪ سيٽ ھوندو آھي.<ref name="nyt_2016_apr_11">{{cite web | url=http://nyti.ms/25UUNvj | title=Scientists Unveil New 'Tree of Life' | publisher=The New York Times | date=11 April 2016 | access-date=2016-04-11 | last = Zimmer | first = Carl | name-list-format = vanc }}</ref> دنيا جي ننڍن جاندارن جون سموريون برادريون ھن حياتياتي دائري سان تعلق رکن ٿيون.<ref name="Whitman etal">{{cite journal | vauthors = Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ | title = Prokaryotes: the unseen majority | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 95 | issue = 12 | pages = 6578–83 | date = June 1998 | pmid = 9618454 | pmc = 33863 | doi = 10.1073/pnas.95.12.6578 | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/95/12/6578.pdf | format = PDF | bibcode = 1998PNAS...95.6578W }}</ref> يوڪيريئوٽا جاندارن جي شروعات 1.6 ارب سال کان 2.1 ارب سالن واري دؤر ۾ ٿي جن کي پروٽيروزوائڪ دؤر (<small>Proterozoic eon</small>) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. [[فائل:Mitochondrion structure.svg|thumb|300px|مٽوڪونڊرين جي سادي بناوٽ]] مٽوڪونڊرين (<small>Mitochondrion</small>) سواءِ ھڪ قسم جي جملي سڀني يوڪيريئوٽا جي گھرڙن جو ھڪ ننڍڙو جزو يا عضو آھي. رڳو ھڪ يوڪيريئوٽا، "مونوسيرڪامنائڊز" (<small>Monocercomonoides</small>)، اھو عضو وڃائي ڇڏيو آهي.<ref name="Karn">{{cite journal | vauthors = Karnkowska A, Vacek V, Zubáčová Z, Treitli SC, Petrželková R, Eme L, Novák L, Žárský V, Barlow LD, Herman EK, Soukal P, Hroudová M, Doležal P, Stairs CW, Roger AJ, Eliáš M, Dacks JB, Vlček Č, Hampl V | title = A Eukaryote without a Mitochondrial Organelle | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 10 | pages = 1274–1284 | date = May 2016 | pmid = 27185558 | doi = 10.1016/j.cub.2016.03.053 }} </ref> مٽوڪونڊريا گھرڙي اندر کنڊ کي ايڊينوسائن ٽراء فاسفيٽ (<small>ATP</small>) ۾ تبديل ڪري يوڪيريئوٽڪ گھرڙي کي توانائي فراھم ڪندو آهي.<ref>{{cite web|url=http://www.madsci.org/posts/archives/2006-05/1146679455.Ev.r.html|title=Re: Are there eukaryotic cells without mitochondria?|date=1 May 2006|work=madsci.org}}</ref> مٽوڪونڊريا ۾ پنھنجو الڳ قسم جو [[ڊي اين اي]] (<small>DNA</small>) ٿئي ٿو جيڪو بناوٽ ۾ بئڪٽيريا جي ڊي اين اي وانگر ھوندو آھي جيڪو <small>'''rRNA'''</small> ۽ <small>'''tRNA'''</small> جينز کي پنھنجي ضابطي ۾ رکندو آهي ۽ [[آر اين اي]] (<small>RNA</small>) کي پيدا ڪندو آھي، جنھن جي مشابهت يوڪيريئوٽا جي ڀيٽ ۾ بئڪٽيريا جي آر اين اي سان وڌيڪ ھوندي آھي.<ref name="MolecGene">{{cite book |last1=Watson |first1=James |last2=Hopkins |first2=Nancy |last3=Roberts |first3=Jeffery |last4=Steitz |first4=Joan Argetsinger |last5=Weiner |first5=Alan |title=Molecular Biology of the Gene |date=1988 |publisher=The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. |location=Menlo Park, CA |isbn=0-8053-9614-4 |page=1154 |edition=Fourth |language=English |format=Hardcover |chapter=28: The Origins of Life}} </ref> == تنوع == == تفاوت == == خاصيتون == == ارتقا == == پڻ ڏسو == ==خارجي لنڪس== {{Wikispecies|Eukaryota}} * [http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 "Eukaryotes"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129074456/http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 |date=29 January 2012 }} ([[Tree of Life Web Project]]) * {{EOL}} {{Eukaryota}} {{Life on Earth}} {{Organisms et al.}} {{Taxonbar|from=Q19088}} {{Authority control}} [[Category:Eukaryotes| ]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Domains (biology)|Eukaryote]] [[Category:Biology terminology]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:حياتيات]] [[زمرو:حيوانيات]] mmwk5yorq8x39w8r4p5ltryzdi8iuze 295718 295717 2024-11-09T15:01:34Z Abdullah1601 18012 295718 wikitext text/x-wiki {{automatic taxobox | name=يوڪيريئوٽس | fossil_range=[[اوروسيريئن]] -اڃان تائين موجود - {{ھڪ ڊگھي دؤر وارو پنڊپھڻ |1850|0|کان بہ پراڻو=2700}} | image=Eukaryota diversity 2.jpg | image_caption=يوڪيريئوٽس ء ان جي قسمن جا مثال- ڪلاڪ وائيز مٿان کان کاٻي پاسي: ڳاڙھي رازي ماکي جي مک، بوليٽس ايڊيولس، چمپنيزي، آئسوٽرائيڪا انٽيسٽنلس، فارسي مکڻو ڪوپ ۽ والواڪس ڪارٽيري <!--| superdomain=[[Neomura]]<See [[Talk:Eukaryote#Neomura]]>--> | taxon=يوڪيريئوٽا | authority=([[Édouard Chatton|Chatton]], 1925) [[Robert Whittaker|Whittaker]] & [[Lynn Margulis|Margulis]], 1978 | subdivision_ranks= ڪنگڊمز آف يوڪيريئوٽا<ref name="Adl2012">{{cite journal | vauthors = Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, Bowser SS, Brown MW, Burki F, Dunthorn M, Hampl V, Heiss A, Hoppenrath M, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, McManus H, Mitchell EA, Mozley-Stanridge SE, Parfrey LW, Pawlowski J, Rueckert S, Shadwick L, Shadwick L, Schoch CL, Smirnov A, Spiegel FW | display-authors = 6 | title = The revised classification of eukaryotes | journal = The Journal of Eukaryotic Microbiology | volume = 59 | issue = 5 | pages = 429–93 | date = September 2012 | pmid = 23020233 | pmc = 3483872 | doi = 10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x | url = http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | format = PDF | archive-url = https://web.archive.org/web/20160616160800/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | deadurl = yes | archive-date = 16 June 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131216183506/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf |date=16 December 2013 }}</ref> يا سپر گروپ | subdivision = * <div style="background: {{Taxobox colour|Archaeplastida}}; padding: 4px;">[[آرڪئي پلاسٽڊا]] </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Plantae}}; padding: 4px;"> [[ٻوٽا|ٻوٽن]] واري ڪنگڊم – </div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> [[ھيڪروبيا ]]<ref name="pmid18585873">{{cite journal | vauthors = Sakaguchi M, Takishita K, Matsumoto T, Hashimoto T, Inagaki Y | title = Tracing back EFL gene evolution in the cryptomonads-haptophytes assemblage: separate origins of EFL genes in haptophytes, photosynthetic cryptomonads, and goniomonads | journal = Gene | volume = 441 | issue = 1–2 | pages = 126–31 | date = July 2009 | pmid = 18585873 | doi = 10.1016/j.gene.2008.05.010 | url = http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0378-1119(08)00219-9 }}</ref></div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> ايس اي آر سپر گروپ (اسٽريمينوپليز + الويئالاٽا + رائزاريئا)</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Excavata}}; padding: 4px;"> ايڪسڪواٽا</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Amoebozoa}}; padding: 4px;"> اميبزوئا</div> * اوپسٿوڪانٽ ::<div style="background: {{Taxobox colour|Animalia}}; padding: 4px;"> [[جانور|جانورن]] واري ڪنگڊم – </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Fungi}}; padding: 4px;"> [[فنگس|فنگيا]] واري ڪنگڊم</div> ---- يوڪيريئوٽڪ جاندارن مان جيڪي جانورن، ٻوٽن ۽ فنگيا جي ڪنگڊمن يا [[حياتياتي تقسيم|تقسيمن]] ۾ شامل ڪري سگھڻ جھڙا نہ ھوندا آھن تہ کين پروٽيسٽا جي ڪنگڊم م رکيو ويندو آهي. {{!}}- style="background:#e0d0b0;" {{!}} }} '''يوڪيريئوٽس''' (Eukaryotes) اھڙن جاندارن جو نالو آھي جنھن جي جيو گھرڙي کي جھلي ۾ ويڙھيل مرڪز <small>(cell nucleus)</small> ھوندو آھي. جڏھن تہ بئڪٽيريا ۽ آرڪائيا کي مرڪز ڪانہ ٿيندو آهي.<ref name="Youngson">{{cite book| last= Youngson| first= Robert M. | name-list-format = vanc | title= Collins Dictionary of Human Biology| year= 2006| publisher= HarperCollins| location= Glasgow| isbn= 0-00-722134-7}}</ref> <ref name="Nelson&Cox">{{cite book|last1= Nelson| first1= David L. | last2 = Cox| first2 = Michael M. | name-list-format = vanc |year=2005|title=Lehninger Principles of Biochemistry|edition=4th|publication-place=New York|publisher=W.H. Freeman|isbn=0-7167-4339-6 }}</ref><ref name="Martin">{{cite book| editor=Martin, E.A.| edition=2nd | title= Macmillan Dictionary of Life Sciences| year= 1983| publisher= Macmillan Press| location= London| isbn= 0-333-34867-2}}</ref> يوڪيريئوٽس جو تعلق يوڪيريئوٽا يا يوڪيريا سان آھي. لفظ يوڪيريئوٽا يوناني ٻوليءَ جي ٻن لفظن مان نڪتل آهي: εὖ (یو: معني، چڱو يا سچو) ء κάρυον (ڪيريون، معني گورو). [[فائل:Endomembrane system diagram en (edit).svg|thumb|300px|left| گھرڙن جو جھليدار نظام ۽ انھن جا جزا]] يوڪيريئوٽڪ جاندارن جي گھرڙن جا عضو جھلي (<small>membrane</small>) ۾ ویڙھيل ھوندا آھن. ڪجهه ٻوٽن ۽ الجائي جي جيو گھرڙن ۾ [[ڪلوروپلاسٽ]] پڻ ھوندو آھي. انھن جي جھلي دار نظام کي اينڊو ميمبرين سڏيو ويندو آهي.<ref>{{cite book|chapter=Evolutionary Integration of Chloroplast Metabolism with the Metabolic Networks of the Cells| editor-last1 = Burnap | editor-first1 = Robert L. | editor-last2 = Vermaas | editor-first2 = Willem F.J. | name-list-format = vanc |title=Functional Genomics and Evolution of Photosynthetic Systems |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-9400715332 |page=215 |url=https://books.google.com/books?id=WfzEgaLibuwC&pg=PA215 | last1 = Linka | first1 = Marc | last2 = Weber | first2 = Andreas P.M. }}</ref> گھرڙن جو مرڪز ٻٽي جھلي ۾ ويڙھيل ھوندو آھي جنھن کي نيوڪليئس ميمبرين يا نيوڪليئس جو لفافو بہ چوندا آھن جنھن ۾ سنھا سوراخ ھوندا آھن جن ذريعي مادا اندر داخل يا خارج ٿيندا آهن.<ref name=TheNuclearEnvelope-NCBI>{{cite journal | vauthors = Hetzer MW | title = The nuclear envelope | journal = Cold Spring Harbor Perspectives in Biology | volume = 2 | issue = 3 | pages = a000539 | date = March 2010 | pmid = 20300205 | pmc = 2829960 | doi = 10.1101/cshperspect.a000539 }}</ref> اھي بناوٽ جون خاصيتون ھڪ گھرڙيائي (<small>unicellular</small>) جاندارن، [[آرڪيئا]] ء [[بئڪٽيريا]] ۾ نہ ھونديون آھن. يوڪيريئوٽس گھڻ گھرڙيائي جاندار (<small>Multicellular</small>) ھوندا آھن ۽ انھن جا گھرڙا پاڻ ۾ ملي مختلف نمونن جا تاندورا (<small>tissue</small>) ٺاھيندا آھن. ھڪ گھرڙيائي يوڪيريئوٽس کي پروٽسٽس (<small>protists</small>) سڏيو ويندو آهي. جانور ۽ ٻوٽا سڀ کان وڌيڪَ سڃاتل يوڪيريئوٽس آھن. يوڪيريئوٽس جاندارن م پيدائش جو ھڪ طريقو جنسي ميلاپ وارو, ميئوسس (<small>meiosis</small>) هوندو آهي، جنھن ۾ ھڪ گھرڙو ورھائجي ٻن ھڪ جھڙن جينياتي بناوٽ وارن گھرڙن ۾ تبديل ٿي ويندا آهن. پيدائش جو ٻيو طريقو وري جنسي ميلاپ کان سواءِ ٿيندو آهي جنھن کي "مٽوسس" (<small>mitosis</small>) چوندا آهن جنھن م ڊي اين اي جو پيدائشي عمل (<small>DNA replication</small>) گھرڙي جي تقسيم جي ٻن ڦيرن سان چار ھیپلائڊ <small>(haploid daughter cells)</small> پيدا ڪندا آهن جيڪي جنسي گھرڙن يا گميٽ (<small>gamete</small>) وارو ڪم ڪندا آھن. انھن مان ھر گميٽ کي [[ڪروموسوم|ڪروموسومز]] جو ھڪ سيٽ ھوندو آھي.<ref name="nyt_2016_apr_11">{{cite web | url=http://nyti.ms/25UUNvj | title=Scientists Unveil New 'Tree of Life' | publisher=The New York Times | date=11 April 2016 | access-date=2016-04-11 | last = Zimmer | first = Carl | name-list-format = vanc }}</ref> دنيا جي ننڍن جاندارن جون سموريون برادريون ھن حياتياتي دائري سان تعلق رکن ٿيون.<ref name="Whitman etal">{{cite journal | vauthors = Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ | title = Prokaryotes: the unseen majority | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 95 | issue = 12 | pages = 6578–83 | date = June 1998 | pmid = 9618454 | pmc = 33863 | doi = 10.1073/pnas.95.12.6578 | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/95/12/6578.pdf | format = PDF | bibcode = 1998PNAS...95.6578W }}</ref> يوڪيريئوٽا جاندارن جي شروعات 1.6 ارب سال کان 2.1 ارب سالن واري دؤر ۾ ٿي جن کي پروٽيروزوائڪ دؤر (<small>Proterozoic eon</small>) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. [[فائل:Mitochondrion structure.svg|thumb|300px|مٽوڪونڊرين جي سادي بناوٽ]] مٽوڪونڊرين (<small>Mitochondrion</small>) سواءِ ھڪ قسم جي جملي سڀني يوڪيريئوٽا جي گھرڙن جو ھڪ ننڍڙو جزو يا عضو آھي. رڳو ھڪ يوڪيريئوٽا، "مونوسيرڪامنائڊز" (<small>Monocercomonoides</small>)، اھو عضو وڃائي ڇڏيو آهي.<ref name="Karn">{{cite journal | vauthors = Karnkowska A, Vacek V, Zubáčová Z, Treitli SC, Petrželková R, Eme L, Novák L, Žárský V, Barlow LD, Herman EK, Soukal P, Hroudová M, Doležal P, Stairs CW, Roger AJ, Eliáš M, Dacks JB, Vlček Č, Hampl V | title = A Eukaryote without a Mitochondrial Organelle | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 10 | pages = 1274–1284 | date = May 2016 | pmid = 27185558 | doi = 10.1016/j.cub.2016.03.053 }} </ref> مٽوڪونڊريا گھرڙي اندر کنڊ کي ايڊينوسائن ٽراء فاسفيٽ (<small>ATP</small>) ۾ تبديل ڪري يوڪيريئوٽڪ گھرڙي کي توانائي فراھم ڪندو آهي.<ref>{{cite web|url=http://www.madsci.org/posts/archives/2006-05/1146679455.Ev.r.html|title=Re: Are there eukaryotic cells without mitochondria?|date=1 May 2006|work=madsci.org}}</ref> مٽوڪونڊريا ۾ پنھنجو الڳ قسم جو [[ڊي اين اي]] (<small>DNA</small>) ٿئي ٿو جيڪو بناوٽ ۾ بئڪٽيريا جي ڊي اين اي وانگر ھوندو آھي جيڪو <small>'''rRNA'''</small> ۽ <small>'''tRNA'''</small> جينز کي پنھنجي ضابطي ۾ رکندو آهي ۽ [[آر اين اي]] (<small>RNA</small>) کي پيدا ڪندو آھي، جنھن جي مشابهت يوڪيريئوٽا جي ڀيٽ ۾ بئڪٽيريا جي آر اين اي سان وڌيڪ ھوندي آھي.<ref name="MolecGene">{{cite book |last1=Watson |first1=James |last2=Hopkins |first2=Nancy |last3=Roberts |first3=Jeffery |last4=Steitz |first4=Joan Argetsinger |last5=Weiner |first5=Alan |title=Molecular Biology of the Gene |date=1988 |publisher=The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. |location=Menlo Park, CA |isbn=0-8053-9614-4 |page=1154 |edition=Fourth |language=English |format=Hardcover |chapter=28: The Origins of Life}} </ref> ==تاريخ== [[فائل:Konstantin Mereschkowski.jpg|thumb|upright|[[ڪنسٽنٽائين مريسچڪووسڪي]] جنھن گھرڙن جو نسبتي تعلق جو بنياد انھن جي مرڪز جي آڌار تي تجويز ڪيو]] يوڪيريئوٽا وارو خيال ھڪ فرينچ حياتياتي ماھر [[ايڊورڊ چئٽن]]{{ٻيا نالا|انگريزي=Edouard Chatton}}(1883-1947) سان منصوب ڪيو ويندو آهي. لفظ پروڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=prokaryote}} ۽ يوڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=eukaryote}} وري ڪيناڊا جي حياتياتي ماھر [[راجر اسٽينيئر]] ۽ آمريڪا جي ڊچ نسل واري مائڪروبائيولاجي جي ماھر [[سي.بي.وان نيل]]{{ٻيا نالا|انگريزي=C. B. van Niel}} 1962 ۾ ٻيھر متعارف ڪرايا. == تنوع == == تفاوت == == خاصيتون == == ارتقا == == پڻ ڏسو == ==خارجي لنڪس== {{Wikispecies|Eukaryota}} * [http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 "Eukaryotes"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129074456/http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 |date=29 January 2012 }} ([[Tree of Life Web Project]]) * {{EOL}} {{Eukaryota}} {{Life on Earth}} {{Organisms et al.}} {{Taxonbar|from=Q19088}} {{Authority control}} [[Category:Eukaryotes| ]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Domains (biology)|Eukaryote]] [[Category:Biology terminology]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:حياتيات]] [[زمرو:حيوانيات]] dnqwackfzgdm4a9dyipofdoy30u8yob 295719 295718 2024-11-09T15:07:08Z Abdullah1601 18012 /* ارتقا */ 295719 wikitext text/x-wiki {{automatic taxobox | name=يوڪيريئوٽس | fossil_range=[[اوروسيريئن]] -اڃان تائين موجود - {{ھڪ ڊگھي دؤر وارو پنڊپھڻ |1850|0|کان بہ پراڻو=2700}} | image=Eukaryota diversity 2.jpg | image_caption=يوڪيريئوٽس ء ان جي قسمن جا مثال- ڪلاڪ وائيز مٿان کان کاٻي پاسي: ڳاڙھي رازي ماکي جي مک، بوليٽس ايڊيولس، چمپنيزي، آئسوٽرائيڪا انٽيسٽنلس، فارسي مکڻو ڪوپ ۽ والواڪس ڪارٽيري <!--| superdomain=[[Neomura]]<See [[Talk:Eukaryote#Neomura]]>--> | taxon=يوڪيريئوٽا | authority=([[Édouard Chatton|Chatton]], 1925) [[Robert Whittaker|Whittaker]] & [[Lynn Margulis|Margulis]], 1978 | subdivision_ranks= ڪنگڊمز آف يوڪيريئوٽا<ref name="Adl2012">{{cite journal | vauthors = Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, Bowser SS, Brown MW, Burki F, Dunthorn M, Hampl V, Heiss A, Hoppenrath M, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, McManus H, Mitchell EA, Mozley-Stanridge SE, Parfrey LW, Pawlowski J, Rueckert S, Shadwick L, Shadwick L, Schoch CL, Smirnov A, Spiegel FW | display-authors = 6 | title = The revised classification of eukaryotes | journal = The Journal of Eukaryotic Microbiology | volume = 59 | issue = 5 | pages = 429–93 | date = September 2012 | pmid = 23020233 | pmc = 3483872 | doi = 10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x | url = http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | format = PDF | archive-url = https://web.archive.org/web/20160616160800/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | deadurl = yes | archive-date = 16 June 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131216183506/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf |date=16 December 2013 }}</ref> يا سپر گروپ | subdivision = * <div style="background: {{Taxobox colour|Archaeplastida}}; padding: 4px;">[[آرڪئي پلاسٽڊا]] </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Plantae}}; padding: 4px;"> [[ٻوٽا|ٻوٽن]] واري ڪنگڊم – </div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> [[ھيڪروبيا ]]<ref name="pmid18585873">{{cite journal | vauthors = Sakaguchi M, Takishita K, Matsumoto T, Hashimoto T, Inagaki Y | title = Tracing back EFL gene evolution in the cryptomonads-haptophytes assemblage: separate origins of EFL genes in haptophytes, photosynthetic cryptomonads, and goniomonads | journal = Gene | volume = 441 | issue = 1–2 | pages = 126–31 | date = July 2009 | pmid = 18585873 | doi = 10.1016/j.gene.2008.05.010 | url = http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0378-1119(08)00219-9 }}</ref></div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> ايس اي آر سپر گروپ (اسٽريمينوپليز + الويئالاٽا + رائزاريئا)</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Excavata}}; padding: 4px;"> ايڪسڪواٽا</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Amoebozoa}}; padding: 4px;"> اميبزوئا</div> * اوپسٿوڪانٽ ::<div style="background: {{Taxobox colour|Animalia}}; padding: 4px;"> [[جانور|جانورن]] واري ڪنگڊم – </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Fungi}}; padding: 4px;"> [[فنگس|فنگيا]] واري ڪنگڊم</div> ---- يوڪيريئوٽڪ جاندارن مان جيڪي جانورن، ٻوٽن ۽ فنگيا جي ڪنگڊمن يا [[حياتياتي تقسيم|تقسيمن]] ۾ شامل ڪري سگھڻ جھڙا نہ ھوندا آھن تہ کين پروٽيسٽا جي ڪنگڊم م رکيو ويندو آهي. {{!}}- style="background:#e0d0b0;" {{!}} }} '''يوڪيريئوٽس''' (Eukaryotes) اھڙن جاندارن جو نالو آھي جنھن جي جيو گھرڙي کي جھلي ۾ ويڙھيل مرڪز <small>(cell nucleus)</small> ھوندو آھي. جڏھن تہ بئڪٽيريا ۽ آرڪائيا کي مرڪز ڪانہ ٿيندو آهي.<ref name="Youngson">{{cite book| last= Youngson| first= Robert M. | name-list-format = vanc | title= Collins Dictionary of Human Biology| year= 2006| publisher= HarperCollins| location= Glasgow| isbn= 0-00-722134-7}}</ref> <ref name="Nelson&Cox">{{cite book|last1= Nelson| first1= David L. | last2 = Cox| first2 = Michael M. | name-list-format = vanc |year=2005|title=Lehninger Principles of Biochemistry|edition=4th|publication-place=New York|publisher=W.H. Freeman|isbn=0-7167-4339-6 }}</ref><ref name="Martin">{{cite book| editor=Martin, E.A.| edition=2nd | title= Macmillan Dictionary of Life Sciences| year= 1983| publisher= Macmillan Press| location= London| isbn= 0-333-34867-2}}</ref> يوڪيريئوٽس جو تعلق يوڪيريئوٽا يا يوڪيريا سان آھي. لفظ يوڪيريئوٽا يوناني ٻوليءَ جي ٻن لفظن مان نڪتل آهي: εὖ (یو: معني، چڱو يا سچو) ء κάρυον (ڪيريون، معني گورو). [[فائل:Endomembrane system diagram en (edit).svg|thumb|300px|left| گھرڙن جو جھليدار نظام ۽ انھن جا جزا]] يوڪيريئوٽڪ جاندارن جي گھرڙن جا عضو جھلي (<small>membrane</small>) ۾ ویڙھيل ھوندا آھن. ڪجهه ٻوٽن ۽ الجائي جي جيو گھرڙن ۾ [[ڪلوروپلاسٽ]] پڻ ھوندو آھي. انھن جي جھلي دار نظام کي اينڊو ميمبرين سڏيو ويندو آهي.<ref>{{cite book|chapter=Evolutionary Integration of Chloroplast Metabolism with the Metabolic Networks of the Cells| editor-last1 = Burnap | editor-first1 = Robert L. | editor-last2 = Vermaas | editor-first2 = Willem F.J. | name-list-format = vanc |title=Functional Genomics and Evolution of Photosynthetic Systems |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-9400715332 |page=215 |url=https://books.google.com/books?id=WfzEgaLibuwC&pg=PA215 | last1 = Linka | first1 = Marc | last2 = Weber | first2 = Andreas P.M. }}</ref> گھرڙن جو مرڪز ٻٽي جھلي ۾ ويڙھيل ھوندو آھي جنھن کي نيوڪليئس ميمبرين يا نيوڪليئس جو لفافو بہ چوندا آھن جنھن ۾ سنھا سوراخ ھوندا آھن جن ذريعي مادا اندر داخل يا خارج ٿيندا آهن.<ref name=TheNuclearEnvelope-NCBI>{{cite journal | vauthors = Hetzer MW | title = The nuclear envelope | journal = Cold Spring Harbor Perspectives in Biology | volume = 2 | issue = 3 | pages = a000539 | date = March 2010 | pmid = 20300205 | pmc = 2829960 | doi = 10.1101/cshperspect.a000539 }}</ref> اھي بناوٽ جون خاصيتون ھڪ گھرڙيائي (<small>unicellular</small>) جاندارن، [[آرڪيئا]] ء [[بئڪٽيريا]] ۾ نہ ھونديون آھن. يوڪيريئوٽس گھڻ گھرڙيائي جاندار (<small>Multicellular</small>) ھوندا آھن ۽ انھن جا گھرڙا پاڻ ۾ ملي مختلف نمونن جا تاندورا (<small>tissue</small>) ٺاھيندا آھن. ھڪ گھرڙيائي يوڪيريئوٽس کي پروٽسٽس (<small>protists</small>) سڏيو ويندو آهي. جانور ۽ ٻوٽا سڀ کان وڌيڪَ سڃاتل يوڪيريئوٽس آھن. يوڪيريئوٽس جاندارن م پيدائش جو ھڪ طريقو جنسي ميلاپ وارو, ميئوسس (<small>meiosis</small>) هوندو آهي، جنھن ۾ ھڪ گھرڙو ورھائجي ٻن ھڪ جھڙن جينياتي بناوٽ وارن گھرڙن ۾ تبديل ٿي ويندا آهن. پيدائش جو ٻيو طريقو وري جنسي ميلاپ کان سواءِ ٿيندو آهي جنھن کي "مٽوسس" (<small>mitosis</small>) چوندا آهن جنھن م ڊي اين اي جو پيدائشي عمل (<small>DNA replication</small>) گھرڙي جي تقسيم جي ٻن ڦيرن سان چار ھیپلائڊ <small>(haploid daughter cells)</small> پيدا ڪندا آهن جيڪي جنسي گھرڙن يا گميٽ (<small>gamete</small>) وارو ڪم ڪندا آھن. انھن مان ھر گميٽ کي [[ڪروموسوم|ڪروموسومز]] جو ھڪ سيٽ ھوندو آھي.<ref name="nyt_2016_apr_11">{{cite web | url=http://nyti.ms/25UUNvj | title=Scientists Unveil New 'Tree of Life' | publisher=The New York Times | date=11 April 2016 | access-date=2016-04-11 | last = Zimmer | first = Carl | name-list-format = vanc }}</ref> دنيا جي ننڍن جاندارن جون سموريون برادريون ھن حياتياتي دائري سان تعلق رکن ٿيون.<ref name="Whitman etal">{{cite journal | vauthors = Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ | title = Prokaryotes: the unseen majority | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 95 | issue = 12 | pages = 6578–83 | date = June 1998 | pmid = 9618454 | pmc = 33863 | doi = 10.1073/pnas.95.12.6578 | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/95/12/6578.pdf | format = PDF | bibcode = 1998PNAS...95.6578W }}</ref> يوڪيريئوٽا جاندارن جي شروعات 1.6 ارب سال کان 2.1 ارب سالن واري دؤر ۾ ٿي جن کي پروٽيروزوائڪ دؤر (<small>Proterozoic eon</small>) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. [[فائل:Mitochondrion structure.svg|thumb|300px|مٽوڪونڊرين جي سادي بناوٽ]] مٽوڪونڊرين (<small>Mitochondrion</small>) سواءِ ھڪ قسم جي جملي سڀني يوڪيريئوٽا جي گھرڙن جو ھڪ ننڍڙو جزو يا عضو آھي. رڳو ھڪ يوڪيريئوٽا، "مونوسيرڪامنائڊز" (<small>Monocercomonoides</small>)، اھو عضو وڃائي ڇڏيو آهي.<ref name="Karn">{{cite journal | vauthors = Karnkowska A, Vacek V, Zubáčová Z, Treitli SC, Petrželková R, Eme L, Novák L, Žárský V, Barlow LD, Herman EK, Soukal P, Hroudová M, Doležal P, Stairs CW, Roger AJ, Eliáš M, Dacks JB, Vlček Č, Hampl V | title = A Eukaryote without a Mitochondrial Organelle | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 10 | pages = 1274–1284 | date = May 2016 | pmid = 27185558 | doi = 10.1016/j.cub.2016.03.053 }} </ref> مٽوڪونڊريا گھرڙي اندر کنڊ کي ايڊينوسائن ٽراء فاسفيٽ (<small>ATP</small>) ۾ تبديل ڪري يوڪيريئوٽڪ گھرڙي کي توانائي فراھم ڪندو آهي.<ref>{{cite web|url=http://www.madsci.org/posts/archives/2006-05/1146679455.Ev.r.html|title=Re: Are there eukaryotic cells without mitochondria?|date=1 May 2006|work=madsci.org}}</ref> مٽوڪونڊريا ۾ پنھنجو الڳ قسم جو [[ڊي اين اي]] (<small>DNA</small>) ٿئي ٿو جيڪو بناوٽ ۾ بئڪٽيريا جي ڊي اين اي وانگر ھوندو آھي جيڪو <small>'''rRNA'''</small> ۽ <small>'''tRNA'''</small> جينز کي پنھنجي ضابطي ۾ رکندو آهي ۽ [[آر اين اي]] (<small>RNA</small>) کي پيدا ڪندو آھي، جنھن جي مشابهت يوڪيريئوٽا جي ڀيٽ ۾ بئڪٽيريا جي آر اين اي سان وڌيڪ ھوندي آھي.<ref name="MolecGene">{{cite book |last1=Watson |first1=James |last2=Hopkins |first2=Nancy |last3=Roberts |first3=Jeffery |last4=Steitz |first4=Joan Argetsinger |last5=Weiner |first5=Alan |title=Molecular Biology of the Gene |date=1988 |publisher=The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. |location=Menlo Park, CA |isbn=0-8053-9614-4 |page=1154 |edition=Fourth |language=English |format=Hardcover |chapter=28: The Origins of Life}} </ref> ==تاريخ== [[فائل:Konstantin Mereschkowski.jpg|thumb|upright|[[ڪنسٽنٽائين مريسچڪووسڪي]] جنھن گھرڙن جو نسبتي تعلق جو بنياد انھن جي مرڪز جي آڌار تي تجويز ڪيو]] يوڪيريئوٽا وارو خيال ھڪ فرينچ حياتياتي ماھر [[ايڊورڊ چئٽن]]{{ٻيا نالا|انگريزي=Edouard Chatton}}(1883-1947) سان منصوب ڪيو ويندو آهي. لفظ پروڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=prokaryote}} ۽ يوڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=eukaryote}} وري ڪيناڊا جي حياتياتي ماھر [[راجر اسٽينيئر]] ۽ آمريڪا جي ڊچ نسل واري مائڪروبائيولاجي جي ماھر [[سي.بي.وان نيل]]{{ٻيا نالا|انگريزي=C. B. van Niel}} 1962 ۾ ٻيھر متعارف ڪرايا. == تنوع == == تفاوت == == خاصيتون == ==ارتقا== [[File:Openly available illustrations as tools to describe eukaryotic microbial diversity - Journal.pbio.3002395.g001.tif|thumb|Tree of eukaryotes showing major subgroups and thumbnail diagrams of representative members of each group. Updated synthesis based on recent (as of 2023) phylogenomic reconstructions.<ref>{{Cite Q|Q123558544|doi-access=free}}</ref>]] ===History of classification=== {{further|History of taxonomy}} In [[Ancient history|antiquity]], the two lineages of [[animal]]s and [[plant]]s were recognized by [[Aristotle]] and [[Theophrastus]]. The lineages were given the [[taxonomic rank]] of [[Kingdom (biology)|Kingdom]] by [[Carl Linnaeus|Linnaeus]] in the 18th century. Though he included the [[fungi]] with plants with some reservations, it was later realized that they are quite distinct and warrant a separate kingdom.<ref name="Moore1980">{{cite journal |vauthors=Moore RT |year=1980 |title=Taxonomic proposals for the classification of marine yeasts and other yeast-like fungi including the smuts |journal=Botanica Marina |volume=23 |issue=6 |pages=361–373|doi=10.1515/bot-1980-230605 }}</ref> The various single-cell eukaryotes were originally placed with plants or animals when they became known. In 1818, the German biologist [[Georg A. Goldfuss]] coined the word ''[[protozoa]]'' to refer to organisms such as [[ciliate]]s,<ref>{{cite journal |author=Goldfuß |title=Ueber die Classification der Zoophyten |journal=Isis, Oder, Encyclopädische Zeitung von Oken |date=1818 |volume=2 |issue=6 |pages=1008–1019 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/item/47614#page/530/mode/1up |trans-title=On the classification of zoophytes |language=de |access-date=15 March 2019 |archive-date=24 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190324105702/https://www.biodiversitylibrary.org/item/47614#page/530/mode/1up |url-status=live }} From p. 1008: ''"Erste Klasse. Urthiere. Protozoa."'' (First class. Primordial animals. Protozoa.) [Note: each column of each page of this journal is numbered; there are two columns per page.]</ref> and this group was expanded until [[Ernst Haeckel]] made it a kingdom encompassing all single-celled eukaryotes, the [[Protista]], in 1866.<ref name=Scamardella1999>{{cite journal |vauthors=Scamardella JM |title=Not plants or animals: a brief history of the origin of Kingdoms Protozoa, Protista and Protoctista |year=1999 |journal=[[International Microbiology]] |volume=2 |issue=4 |pages=207–221 |pmid=10943416 |url=http://www.im.microbios.org/08december99/03%20Scamardella.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110614000656/http://www.im.microbios.org/08december99/03%20Scamardella.pdf |archive-date=14 June 2011 }}</ref><ref name=Rothschild1989>{{cite journal |vauthors=Rothschild LJ |title=Protozoa, Protista, Protoctista: what's in a name? |journal=Journal of the History of Biology |volume=22 |issue=2 |pages=277–305 |year=1989 |pmid=11542176 |doi=10.1007/BF00139515 |s2cid=32462158 |authorlink=Lynn J. Rothschild |url=https://zenodo.org/record/1232387 |access-date=4 February 2020 |archive-date=4 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204233203/https://zenodo.org/record/1232387 |url-status=live }}</ref><ref name="Whittaker">{{cite journal |vauthors=Whittaker RH |title=New concepts of kingdoms or organisms. Evolutionary relations are better represented by new classifications than by the traditional two kingdoms |journal=Science |volume=163 |issue=3863 |pages=150–60 |date=January 1969 |pmid=5762760 |doi=10.1126/science.163.3863.150 |citeseerx=10.1.1.403.5430 |bibcode=1969Sci...163..150W }}</ref> The eukaryotes thus came to be seen as four kingdoms: * Kingdom [[Protista]] * Kingdom [[Plantae]] * Kingdom [[Fungi]] * Kingdom [[Animalia]] The protists were at that time thought to be "primitive forms", and thus an [[evolutionary grade]], united by their primitive unicellular nature.<ref name=Rothschild1989/> Understanding of the oldest branchings in the [[tree of life (biology)|tree of life]] only developed substantially with [[Nucleic acid sequence|DNA sequencing]], leading to a system of [[domain (biology)|domains]] rather than kingdoms as top level rank being put forward by [[Carl Woese]], [[Otto Kandler]], and [[Mark Wheelis]] in 1990, uniting all the eukaryote kingdoms in the domain "Eucarya", stating, however, that {{"'}}eukaryotes' will continue to be an acceptable common synonym".<ref name="w1990">{{cite journal |vauthors=Woese CR, Kandler O, Wheelis ML |author1-link=Carl Woese |author2-link=Otto Kandler |author3-link=Mark Wheelis |title=Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=87 |issue=12 |pages=4576–4579 |date=June 1990 |pmid=2112744 |pmc=54159 |doi=10.1073/pnas.87.12.4576 |bibcode=1990PNAS...87.4576W |doi-access=free }}</ref><ref name="Knoll 1992">{{cite journal |last=Knoll |first=Andrew H. |name-list-style=vanc |authorlink=Andrew H. Knoll |title=The Early Evolution of Eukaryotes: A Geological Perspective |journal=Science |volume=256 |issue=5057 |year=1992 |doi=10.1126/science.1585174 |pages=622–627 |pmid=1585174 |bibcode=1992Sci...256..622K |quote=Eucarya, or eukaryotes}}</ref> In 1996, the evolutionary biologist [[Lynn Margulis]] proposed to replace Kingdoms and Domains with "inclusive" names to create a "symbiosis-based phylogeny", giving the description "Eukarya (symbiosis-derived nucleated organisms)".<ref name="Margulis 1996">{{cite journal |last=Margulis |first=Lynn |authorlink=Lynn Margulis |name-list-style=vanc |title=Archaeal-eubacterial mergers in the origin of Eukarya: phylogenetic classification of life |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=93 |issue=3 |date=6 February 1996 |doi=10.1073/pnas.93.3.1071 |pages=1071–1076 |pmid=8577716 |pmc=40032 |bibcode=1996PNAS...93.1071M |doi-access=free }}</ref> {{anchor|Phylogeny}} === Phylogeny === By 2014, a rough consensus started to emerge from the phylogenomic studies of the previous two decades.<ref name="burki2014">{{cite journal |vauthors=Burki F |title=The eukaryotic tree of life from a global phylogenomic perspective |journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Biology |volume=6 |issue=5 |pages=a016147 |date=May 2014 |pmid=24789819 |doi=10.1101/cshperspect.a016147 |pmc=3996474 }}</ref><ref name="UntanglingEarlyEukaryotes">{{cite journal |vauthors=Burki F, Kaplan M, Tikhonenkov DV, Zlatogursky V, Minh BQ, Radaykina LV, Smirnov A, Mylnikov AP, Keeling PJ |display-authors=3 |title=Untangling the early diversification of eukaryotes: a phylogenomic study of the evolutionary origins of Centrohelida, Haptophyta and Cryptista |journal=Proceedings: Biological Sciences |volume=283 |issue=1823 |pages=20152802 |date=January 2016 |pmid=26817772 |pmc=4795036 |doi=10.1098/rspb.2015.2802 }}</ref> The majority of eukaryotes can be placed in one of two large clades dubbed [[Amorphea]] (similar in composition to the [[unikont]] hypothesis) and the [[Diphoda]] (formerly bikonts), which includes plants and most algal lineages. A third major grouping, the [[Excavata]], has been abandoned as a formal group as it is [[paraphyletic]].<ref name="AdlBass2019">{{cite journal |vauthors=Adl SM, Bass D, Lane CE, Lukeš J, Schoch CL, Smirnov A, Agatha S, Berney C, Brown MW, Burki F, Cárdenas P, Čepička I, Chistyakova L, Del Campo J, Dunthorn M, Edvardsen B, Eglit Y, Guillou L, Hampl V, Heiss AA, Hoppenrath M, James TY, Karnkowska A, Karpov S, Kim E, Kolisko M, Kudryavtsev A, Lahr DJ, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, Mann DG, Massana R, Mitchell EA, Morrow C, Park JS, Pawlowski JW, Powell MJ, Richter DJ, Rueckert S, Shadwick L, Shimano S, Spiegel FW, Torruella G, Youssef N, Zlatogursky V, Zhang Q |display-authors=3 |title=Revisions to the Classification, Nomenclature, and Diversity of Eukaryotes |journal=The Journal of Eukaryotic Microbiology |volume=66 |issue=1 |pages=4–119 |date=January 2019 |pmid=30257078 |pmc=6492006 |doi=10.1111/jeu.12691 }}</ref> The proposed phylogeny below includes only one group of excavates ([[Discoba]]),<ref name="Brown 2018">{{Cite journal |last1=Brown |first1=Matthew W. |last2=Heiss |first2=Aaron A. |last3=Kamikawa |first3=Ryoma |last4=Inagaki |first4=Yuji |last5=Yabuki |first5=Akinori |last6=Tice |first6=Alexander K |last7=Shiratori |first7=Takashi |last8=Ishida |first8=Ken-Ichiro |last9=Hashimoto |first9=Tetsuo |last10=Simpson |first10=Alastair |last11=Roger |first11=Andrew |name-list-style=vanc |date=2018-01-19 |title=Phylogenomics Places Orphan Protistan Lineages in a Novel Eukaryotic Super-Group|journal=Genome Biology and Evolution |volume=10 |issue=2 |pages=427–433 |doi=10.1093/gbe/evy014 |pmc=5793813|pmid=29360967}}</ref> and incorporates the 2021 proposal that [[picozoa]]ns are close relatives of rhodophytes.<ref name="SchönZlatogursky2021">{{cite journal |vauthors=Schön ME, Zlatogursky VV, Singh RP, Poirier C, Wilken S, Mathur V, Strassert JF, Pinhassi J, Worden AZ, Keeling PJ, Ettema TJ |display-authors=3 |title=Picozoa are archaeplastids without plastid |journal=Nature Communications |year=2021 |volume=12 |issue=1 |page=6651 |doi=10.1038/s41467-021-26918-0 |pmid=34789758 |pmc=8599508 |biorxiv=10.1101/2021.04.14.439778 |s2cid=233328713 |url=http://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:umu:diva-189959 |access-date=20 December 2021 |archive-date=2 February 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240202091441/https://umu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1614928&dswid=-3028 |url-status=live }}</ref> The [[Provora]] are a group of microbial predators discovered in 2022.<ref name="Provora">{{cite journal |vauthors=Tikhonenkov DV, Mikhailov KV, Gawryluk RM, Belyaev AO, Mathur V, Karpov SA, Zagumyonnyi DG, Borodina AS, Prokina KI, Mylnikov AP, Aleoshin VV, Keeling PJ |display-authors=3 |title=Microbial predators form a new supergroup of eukaryotes |journal=Nature |date=December 2022 |volume=612 |issue=7941 |pages=714–719 |pmid=36477531 |doi=10.1038/s41586-022-05511-5 |bibcode=2022Natur.612..714T |s2cid=254436650 }}</ref> {{stem group kingdoms}} {{clear}} === Origin of eukaryotes === <!-- A link to this section is at History of Earth#Emergence of eukaryotes--> {{anchor|Eukaryogenesis|Origin of eukaryotes|Last common ancestor}} {{main|Eukaryogenesis}} [[File:Symbiogenesis 2 mergers.svg|thumb|upright=1.5|In the theory of [[symbiogenesis]], a merger of an [[archaea]]n and an aerobic bacterium created the eukaryotes, with aerobic [[Mitochondrion|mitochondria]]; a second merger added [[chloroplast]]s, creating the [[Viridiplantae|green plants]].<ref name=latorre/>]] The origin of the eukaryotic cell, or ''eukaryogenesis'', is a milestone in the evolution of life, since eukaryotes include all complex cells and almost all multicellular organisms. The [[last eukaryotic common ancestor]] (LECA) is the hypothetical origin of all living eukaryotes,<ref name="Gabaldón">{{cite journal |vauthors=Gabaldón T |title=Origin and Early Evolution of the Eukaryotic Cell |journal=Annual Review of Microbiology |volume=75 |issue=1 |pages=631–647 |date=October 2021 |pmid=34343017 |doi=10.1146/annurev-micro-090817-062213 |s2cid=236916203 }}</ref> and was most likely a [[Population|biological population]], not a single individual.<ref name="O'Malley Leger Wideman Ruiz-Trillo pp. 338–344">{{cite journal |vauthors=O'Malley MA, Leger MM, Wideman JG, Ruiz-Trillo I |title=Concepts of the last eukaryotic common ancestor |journal=Nature Ecology & Evolution |volume=3 |issue=3 |pages=338–344 |date=March 2019 |pmid=30778187 |doi=10.1038/s41559-019-0796-3 |bibcode=2019NatEE...3..338O |hdl-access=free |s2cid=67790751 |hdl=10261/201794 }}</ref> The LECA is believed to have been a protist with a nucleus, at least one [[centriole]] and [[flagellum]], facultatively aerobic mitochondria, sex ([[meiosis]] and [[syngamy]]), a dormant [[cyst]] with a cell wall of [[chitin]] or [[cellulose]], and [[peroxisome]]s.<ref>{{cite journal |vauthors=Leander BS |title=Predatory protists |journal=Current Biology |volume=30 |issue=10 |pages=R510–R516 |date=May 2020 |pmid=32428491 |doi=10.1016/j.cub.2020.03.052 |s2cid=218710816 |doi-access=free |bibcode=2020CBio...30.R510L }}</ref><ref name="RedAlgalDerivedPlastids">{{cite journal |vauthors=Strassert JF, Irisarri I, Williams TA, Burki F |title=A molecular timescale for eukaryote evolution with implications for the origin of red algal-derived plastids |journal=Nature Communications |volume=12 |issue=1 |pages=1879 |date=March 2021 |pmid=33767194 |pmc=7994803 |doi=10.1038/s41467-021-22044-z |bibcode=2021NatCo..12.1879S |doi-access=free }}</ref><ref name="Koumandou Wickstead Ginger van der Giezen 2013">{{cite journal |last1=Koumandou |first1=V. Lila |last2=Wickstead |first2=Bill |last3=Ginger |first3=Michael L. |last4=van der Giezen |first4=Mark |last5=Dacks |first5=Joel B. |last6=Field |first6=Mark C. |name-list-style=vanc |title=Molecular paleontology and complexity in the last eukaryotic common ancestor |journal=Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology |volume=48 |issue=4 |year=2013 |doi=10.3109/10409238.2013.821444 |pages=373–396|pmid=23895660 |pmc=3791482 }}</ref> An [[Symbiogenesis|endosymbiotic union]] between a motile [[anaerobic organism|anaerobic]] archaean and an aerobic [[Alphaproteobacteria|alphaproteobacterium]] gave rise to the LECA and all eukaryotes, with [[mitochondrion|mitochondria]]. A second, much later endosymbiosis with a cyanobacterium gave rise to the ancestor of plants, with [[chloroplast]]s.<ref name=latorre>{{cite book |vauthors=Latorre A, Durban A, Moya A, Pereto J |chapter-url=https://books.google.com/books?id=m3oFebknu1cC&pg=PA326 |chapter=The role of symbiosis in eukaryotic evolution |title=Origins and Evolution of Life: An astrobiological perspective |veditors=Gargaud M, López-Garcìa P, Martin H |year=2011 |location=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |pages=326–339 |isbn=978-0-521-76131-4 |access-date=27 August 2017 |archive-date=24 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190324055723/https://books.google.com/books?id=m3oFebknu1cC&pg=PA326 |url-status=live }}</ref> The presence of eukaryotic biomarkers in archaea points towards an archaeal origin. The genomes of [[Asgard (archaea)|Asgard]] archaea have plenty of [[Eukaryotic signature protein]] genes, which play a crucial role in the development of the [[cytoskeleton]] and complex cellular structures characteristic of eukaryotes. In 2022, [[Cryo Electron Tomography|cryo-electron tomography]] demonstrated that Asgard archaea have a complex [[actin]]-based cytoskeleton, providing the first direct visual evidence of the archaeal ancestry of eukaryotes.<ref name="Rodrigues-Oliveira et al 2023">{{cite journal |vauthors=Rodrigues-Oliveira T, Wollweber F, Ponce-Toledo RI, etal. |title=Actin cytoskeleton and complex cell architecture in an Asgard archaean |journal=Nature |volume=613 |pages=332–339 |date=2023 |issue=7943 |doi=10.1038/s41586-022-05550-y|pmid=36544020 |pmc=9834061 |bibcode=2023Natur.613..332R |hdl=20.500.11850/589210 |hdl-access=free }}</ref> === Fossils === The timing of the origin of eukaryotes is hard to determine but the discovery of ''Qingshania magnificia'', the earliest multicelluar eukaryote from North China which lived during 1.635 billion years ago, suggests that the crown group eukaryotes would have originated from the late [[Paleoproterozoic]] ([[Statherian]]); the earliest unequivocal unicellular eukaryotes which lived during approximately 1.65 billion years ago are also discovered from North China: ''Tappania plana'', ''Shuiyousphaeridium macroreticulatum'', ''Dictyosphaera macroreticulata'', ''Germinosphaera alveolata'', and ''Valeria lophostriata''.<ref>{{Cite journal|last1=Miao |first1=L. |last2=Yin |first2=Z. |last3=Knoll |first3=A. H. |last4=Qu |first4=Y. |last5=Zhu |first5=M. |title=1.63-billion-year-old multicellular eukaryotes from the Chuanlinggou Formation in North China |year=2024 |journal=Science Advances |volume=10 |issue=4 |pages=eadk3208 |doi=10.1126/sciadv.adk3208 |doi-access=free |pmid=38266082 |pmc=10807817 |bibcode=2024SciA...10K3208M }}</ref> Some [[acritarch]]s are known from at least 1.65 billion years ago, and a fossil, ''[[Grypania]]'', which may be an alga, is as much as 2.1 billion years old.<ref name="Han">{{cite journal |vauthors=Han TM, Runnegar B |title=Megascopic eukaryotic algae from the 2.1-billion-year-old negaunee iron-formation, Michigan |journal=Science |volume=257 |issue=5067 |pages=232–5 |date=July 1992 |pmid=1631544 |doi=10.1126/science.1631544 |bibcode=1992Sci...257..232H |url=}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Knoll AH, Javaux EJ, Hewitt D, Cohen P |title=Eukaryotic organisms in Proterozoic oceans |journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences |volume=361 |issue=1470 |pages=1023–1038 |date=June 2006 |pmid=16754612 |pmc=1578724 |doi=10.1098/rstb.2006.1843 }}</ref> The [[Incertae sedis|"problematic"]]<ref name="Retallack 2013"/><!--in case adj is challenged--> fossil ''[[Diskagma]]'' has been found in [[paleosol]]s 2.2 billion years old.<ref name="Retallack 2013">{{cite journal |vauthors=Retallack GJ, Krull ES, Thackray GD, Parkinson DH |title= Problematic urn-shaped fossils from a Paleoproterozoic (2.2 Ga) paleosol in South Africa. |journal=Precambrian Research |year=2013 |volume=235 |pages=71–87 |doi=10.1016/j.precamres.2013.05.015 |bibcode=2013PreR..235...71R }}</ref> [[File:Diskagma butonii.jpg|thumb|left|Reconstruction of the problematic<ref name="Retallack 2013"/> ''[[Diskagma buttonii]]'', a terrestrial fossil less than 1mm high, from rocks around 2.2 billion years old]] Structures proposed to represent "large colonial organisms" have been found in the [[black shale]]s of the [[Palaeoproterozoic]] such as the [[Francevillian B Formation]], in [[Gabon]], dubbed the "[[Francevillian biota]]" which is dated at 2.1 billion years old.<ref name="El Albani Bengtson Canfield 2010">{{cite journal |vauthors=El Albani A, Bengtson S, Canfield DE, Bekker A, Macchiarelli R, Mazurier A, Hammarlund EU, Boulvais P, Dupuy JJ, Fontaine C, Fürsich FT, Gauthier-Lafaye F, Janvier P, Javaux E, Ossa FO, Pierson-Wickmann AC, Riboulleau A, Sardini P, Vachard D, Whitehouse M, Meunier A |display-authors=3 |s2cid=4331375 |title=Large colonial organisms with coordinated growth in oxygenated environments 2.1 Gyr ago |journal=Nature |volume=466 |issue=7302 |pages=100–104 |date=July 2010 |pmid=20596019 |doi=10.1038/nature09166 |bibcode=2010Natur.466..100A }}</ref><ref name="El Albani 2023">{{cite journal |title=A search for life in Palaeoproterozoic marine sediments using Zn isotopes and geochemistry |last=El Albani |first=Abderrazak |journal=Earth and Planetary Science Letters |year=2023 |volume=623 |page=118169 |doi=10.1016/j.epsl.2023.118169|bibcode=2023E&PSL.61218169E |s2cid=258360867 |doi-access=free |url=https://hal.science/hal-04095643/file/El%20Albani%20et%20al._EPSL_2023.pdf }}</ref> However, the status of these structures as fossils is contested, with other authors suggesting that they might represent [[pseudofossil]]s.<ref name="Ossa Ossa Pons Bekker Hofmann 2023">{{cite journal | last1=Ossa Ossa | first1=Frantz | last2=Pons | first2=Marie-Laure | last3=Bekker | first3=Andrey | last4=Hofmann | first4=Axel | last5=Poulton | first5=Simon W. | last6=Andersen | first6=Morten B. | last7=Agangi | first7=Andrea | last8=Gregory | first8=Daniel | last9=Reinke | first9=Christian | last10=Steinhilber | first10=Bernd | last11=Marin-Carbonne | first11=Johanna | last12=Schoenberg | first12=Ronny | display-authors=5 | title=Zinc enrichment and isotopic fractionation in a marine habitat of the c. 2.1 Ga Francevillian Group: A signature of zinc utilization by eukaryotes? | journal=Earth and Planetary Science Letters | volume=611 | date=2023 | doi=10.1016/j.epsl.2023.118147 | page=118147| doi-access=free | bibcode=2023E&PSL.61118147O | url=https://eprints.whiterose.ac.uk/197720/8/1-s2.0-S0012821X23001607-main.pdf }}</ref> The oldest fossils than can unambiguously be assigned to eukaryotes are from the Ruyang Group of China, dating to approximately 1.8-1.6 billion years ago.<ref>{{Cite journal |last1=Fakhraee |first1=Mojtaba |last2=Tarhan |first2=Lidya G. |last3=Reinhard |first3=Christopher T. |last4=Crowe |first4=Sean A. |last5=Lyons |first5=Timothy W. |last6=Planavsky |first6=Noah J. |date=May 2023 |title=Earth's surface oxygenation and the rise of eukaryotic life: Relationships to the Lomagundi positive carbon isotope excursion revisited |journal=Earth-Science Reviews |language=en |volume=240 |pages=104398 |doi=10.1016/j.earscirev.2023.104398 |bibcode=2023ESRv..24004398F |s2cid=257761993 |doi-access=free }}</ref> Fossils that are clearly related to modern groups start appearing an estimated 1.2 billion years ago, in the form of [[red algae#Fossil record|red algae]], though recent work suggests the existence of fossilized [[filamentous algae]] in the [[Vindhya]] basin dating back perhaps to 1.6 to 1.7 billion years ago.<ref>{{cite journal |vauthors=Bengtson S, Belivanova V, Rasmussen B, Whitehouse M |title=The controversial "Cambrian" fossils of the Vindhyan are real but more than a billion years older |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=106 |issue=19 |pages=7729–7734 |date=May 2009 |pmid=19416859 |pmc=2683128 |doi=10.1073/pnas.0812460106 |bibcode=2009PNAS..106.7729B |doi-access=free }}</ref> The presence of [[sterane]]s, eukaryotic-specific [[Biomarker (petroleum)|biomarkers]], in [[Australia]]n [[shale]]s previously indicated that eukaryotes were present in these rocks dated at 2.7 billion years old,<ref name=sterane>{{cite journal |vauthors=Brocks JJ, Logan GA, Buick R, Summons RE |title=Archean molecular fossils and the early rise of eukaryotes |journal=Science |volume=285 |issue=5430 |pages=1033–1036 |date=August 1999 |pmid=10446042 |doi=10.1126/science.285.5430.1033 |bibcode=1999Sci...285.1033B |citeseerx=10.1.1.516.9123 }}</ref><ref>{{cite magazine |vauthors=Ward P |title=Mass extinctions: the microbes strike back |magazine=[[New Scientist]] |pages=40–43 |date=9 February 2008 |url=https://www.newscientist.com/channel/life/mg19726421.900-mass-extinctions-the-microbes-strike-back.html |authorlink=Peter Ward (paleontologist) |access-date=27 August 2017 |archive-date=8 July 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080708222803/http://www.newscientist.com/channel/life/mg19726421.900-mass-extinctions-the-microbes-strike-back.html |url-status=live }}</ref> but these Archaean biomarkers have been rebutted as later contaminants.<ref>{{cite journal |vauthors=French KL, Hallmann C, Hope JM, Schoon PL, Zumberge JA, Hoshino Y, Peters CA, George SC, Love GD, Brocks JJ, Buick R, Summons RE |title=Reappraisal of hydrocarbon biomarkers in Archean rocks |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=112 |issue=19 |pages=5915–5920 |date=May 2015 |pmid=25918387 |doi=10.1073/pnas.1419563112 |pmc=4434754 |bibcode=2015PNAS..112.5915F |doi-access=free }}</ref> The oldest valid biomarker records are only around 800 million years old.<ref>{{cite journal |vauthors=Brocks JJ, Jarrett AJ, Sirantoine E, Hallmann C, Hoshino Y, Liyanage T |title=The rise of algae in Cryogenian oceans and the emergence of animals |journal=Nature |volume=548 |issue=7669 |pages=578–581 |date=August 2017 |pmid=28813409 |doi=10.1038/nature23457 |s2cid=205258987 |bibcode=2017Natur.548..578B }}</ref> In contrast, a molecular clock analysis suggests the emergence of sterol biosynthesis as early as 2.3 billion years ago.<ref>{{cite journal |vauthors=Gold DA, Caron A, Fournier GP, Summons RE |title=Paleoproterozoic sterol biosynthesis and the rise of oxygen |journal=Nature |volume=543 |issue=7645 |pages=420–423 |date=March 2017 |pmid=28264195 |doi=10.1038/nature21412 |hdl-access=free |s2cid=205254122 |bibcode=2017Natur.543..420G |hdl=1721.1/128450 |url=https://resolver.caltech.edu/CaltechAUTHORS:20170407-083556533 }}</ref> The nature of steranes as eukaryotic biomarkers is further complicated by the production of [[sterol]]s by some bacteria.<ref>{{cite journal |vauthors=Wei JH, Yin X, Welander PV |title=Sterol Synthesis in Diverse Bacteria |journal=Frontiers in Microbiology |volume=7 |pages=990 |date=2016-06-24 |pmid=27446030 |pmc=4919349 |doi=10.3389/fmicb.2016.00990 |doi-access=free |authorlink3=Paula V. Welander }}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Hoshino Y, Gaucher EA |title=Evolution of bacterial steroid biosynthesis and its impact on eukaryogenesis |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=118 |issue=25 |pages=e2101276118 |date=June 2021 |pmid=34131078 |pmc=8237579 |doi=10.1073/pnas.2101276118 |bibcode=2021PNAS..11801276H |doi-access=free }}</ref> Whenever their origins, eukaryotes may not have become ecologically dominant until much later; a massive increase in the [[Abiogenesis#Zinc world|zinc composition]] of marine sediments {{Ma|800}} has been attributed to the rise of substantial populations of eukaryotes, which preferentially consume and incorporate [[zinc]] relative to prokaryotes, approximately a billion years after their origin (at the latest).<ref name="pmid29869832">{{cite journal |vauthors=Isson TT, Love GD, Dupont CL, Reinhard CT, Zumberge AJ, Asael D, Gueguen B, McCrow J, Gill BC, Owens J, Rainbird RH, Rooney AD, Zhao MY, Stueeken EE, Konhauser KO, John SG, Lyons TW, Planavsky NJ |display-authors=3 |title=Tracking the rise of eukaryotes to ecological dominance with zinc isotopes |journal=Geobiology |volume=16|issue=4|pages=341–352|date=June 2018 |pmid=29869832 |doi=10.1111/gbi.12289 |bibcode=2018Gbio...16..341I |doi-access=free }}</ref> == پڻ ڏسو == ==خارجي لنڪس== {{Wikispecies|Eukaryota}} * [http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 "Eukaryotes"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129074456/http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 |date=29 January 2012 }} ([[Tree of Life Web Project]]) * {{EOL}} {{Eukaryota}} {{Life on Earth}} {{Organisms et al.}} {{Taxonbar|from=Q19088}} {{Authority control}} [[Category:Eukaryotes| ]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Domains (biology)|Eukaryote]] [[Category:Biology terminology]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:حياتيات]] [[زمرو:حيوانيات]] t6nt26bffkkdam3w1sih5lpshz8a1yt 295720 295719 2024-11-09T15:32:00Z Abdullah1601 18012 295720 wikitext text/x-wiki {{automatic taxobox | name=يوڪيريئوٽس | fossil_range=[[اوروسيريئن]] -اڃان تائين موجود - {{ھڪ ڊگھي دؤر وارو پنڊپھڻ |1850|0|کان بہ پراڻو=2700}} | image=Eukaryota diversity 2.jpg | image_caption=يوڪيريئوٽس ء ان جي قسمن جا مثال- ڪلاڪ وائيز مٿان کان کاٻي پاسي: ڳاڙھي رازي ماکي جي مک، بوليٽس ايڊيولس، چمپنيزي، آئسوٽرائيڪا انٽيسٽنلس، فارسي مکڻو ڪوپ ۽ والواڪس ڪارٽيري <!--| superdomain=[[Neomura]]<See [[Talk:Eukaryote#Neomura]]>--> | taxon=يوڪيريئوٽا | authority=([[Édouard Chatton|Chatton]], 1925) [[Robert Whittaker|Whittaker]] & [[Lynn Margulis|Margulis]], 1978 | subdivision_ranks= ڪنگڊمز آف يوڪيريئوٽا<ref name="Adl2012">{{cite journal | vauthors = Adl SM, Simpson AG, Lane CE, Lukeš J, Bass D, Bowser SS, Brown MW, Burki F, Dunthorn M, Hampl V, Heiss A, Hoppenrath M, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, McManus H, Mitchell EA, Mozley-Stanridge SE, Parfrey LW, Pawlowski J, Rueckert S, Shadwick L, Shadwick L, Schoch CL, Smirnov A, Spiegel FW | display-authors = 6 | title = The revised classification of eukaryotes | journal = The Journal of Eukaryotic Microbiology | volume = 59 | issue = 5 | pages = 429–93 | date = September 2012 | pmid = 23020233 | pmc = 3483872 | doi = 10.1111/j.1550-7408.2012.00644.x | url = http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | format = PDF | archive-url = https://web.archive.org/web/20160616160800/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf | deadurl = yes | archive-date = 16 June 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131216183506/http://www.paru.cas.cz/docs/documents/93-Adl-JEM-2012.pdf |date=16 December 2013 }}</ref> يا سپر گروپ | subdivision = * <div style="background: {{Taxobox colour|Archaeplastida}}; padding: 4px;">[[آرڪئي پلاسٽڊا]] </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Plantae}}; padding: 4px;"> [[ٻوٽا|ٻوٽن]] واري ڪنگڊم – </div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> [[ھيڪروبيا ]]<ref name="pmid18585873">{{cite journal | vauthors = Sakaguchi M, Takishita K, Matsumoto T, Hashimoto T, Inagaki Y | title = Tracing back EFL gene evolution in the cryptomonads-haptophytes assemblage: separate origins of EFL genes in haptophytes, photosynthetic cryptomonads, and goniomonads | journal = Gene | volume = 441 | issue = 1–2 | pages = 126–31 | date = July 2009 | pmid = 18585873 | doi = 10.1016/j.gene.2008.05.010 | url = http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0378-1119(08)00219-9 }}</ref></div> * <div style="background: {{Taxobox colour|SAR}}; padding: 4px;"> ايس اي آر سپر گروپ (اسٽريمينوپليز + الويئالاٽا + رائزاريئا)</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Excavata}}; padding: 4px;"> ايڪسڪواٽا</div> * <div style="background: {{Taxobox colour|Amoebozoa}}; padding: 4px;"> اميبزوئا</div> * اوپسٿوڪانٽ ::<div style="background: {{Taxobox colour|Animalia}}; padding: 4px;"> [[جانور|جانورن]] واري ڪنگڊم – </div> ::<div style="background: {{Taxobox colour|Fungi}}; padding: 4px;"> [[فنگس|فنگيا]] واري ڪنگڊم</div> ---- يوڪيريئوٽڪ جاندارن مان جيڪي جانورن، ٻوٽن ۽ فنگيا جي ڪنگڊمن يا [[حياتياتي تقسيم|تقسيمن]] ۾ شامل ڪري سگھڻ جھڙا نہ ھوندا آھن تہ کين پروٽيسٽا جي ڪنگڊم م رکيو ويندو آهي. {{!}}- style="background:#e0d0b0;" {{!}} }} '''يوڪيريئوٽس''' (Eukaryotes) اھڙن جاندارن جو نالو آھي جنھن جي جيو گھرڙي کي جھلي ۾ ويڙھيل مرڪز <small>(cell nucleus)</small> ھوندو آھي. جڏھن تہ بئڪٽيريا ۽ آرڪائيا کي مرڪز ڪانہ ٿيندو آهي.<ref name="Youngson">{{cite book| last= Youngson| first= Robert M. | name-list-format = vanc | title= Collins Dictionary of Human Biology| year= 2006| publisher= HarperCollins| location= Glasgow| isbn= 0-00-722134-7}}</ref> <ref name="Nelson&Cox">{{cite book|last1= Nelson| first1= David L. | last2 = Cox| first2 = Michael M. | name-list-format = vanc |year=2005|title=Lehninger Principles of Biochemistry|edition=4th|publication-place=New York|publisher=W.H. Freeman|isbn=0-7167-4339-6 }}</ref><ref name="Martin">{{cite book| editor=Martin, E.A.| edition=2nd | title= Macmillan Dictionary of Life Sciences| year= 1983| publisher= Macmillan Press| location= London| isbn= 0-333-34867-2}}</ref> يوڪيريئوٽس جو تعلق يوڪيريئوٽا يا يوڪيريا سان آھي. لفظ يوڪيريئوٽا يوناني ٻوليءَ جي ٻن لفظن مان نڪتل آهي: εὖ (یو: معني، چڱو يا سچو) ء κάρυον (ڪيريون، معني گورو). [[فائل:Endomembrane system diagram en (edit).svg|thumb|300px|left| گھرڙن جو جھليدار نظام ۽ انھن جا جزا]] يوڪيريئوٽڪ جاندارن جي گھرڙن جا عضو جھلي (<small>membrane</small>) ۾ ویڙھيل ھوندا آھن. ڪجهه ٻوٽن ۽ الجائي جي جيو گھرڙن ۾ [[ڪلوروپلاسٽ]] پڻ ھوندو آھي. انھن جي جھلي دار نظام کي اينڊو ميمبرين سڏيو ويندو آهي.<ref>{{cite book|chapter=Evolutionary Integration of Chloroplast Metabolism with the Metabolic Networks of the Cells| editor-last1 = Burnap | editor-first1 = Robert L. | editor-last2 = Vermaas | editor-first2 = Willem F.J. | name-list-format = vanc |title=Functional Genomics and Evolution of Photosynthetic Systems |publisher=Springer |year=2011 |isbn=978-9400715332 |page=215 |url=https://books.google.com/books?id=WfzEgaLibuwC&pg=PA215 | last1 = Linka | first1 = Marc | last2 = Weber | first2 = Andreas P.M. }}</ref> گھرڙن جو مرڪز ٻٽي جھلي ۾ ويڙھيل ھوندو آھي جنھن کي نيوڪليئس ميمبرين يا نيوڪليئس جو لفافو بہ چوندا آھن جنھن ۾ سنھا سوراخ ھوندا آھن جن ذريعي مادا اندر داخل يا خارج ٿيندا آهن.<ref name=TheNuclearEnvelope-NCBI>{{cite journal | vauthors = Hetzer MW | title = The nuclear envelope | journal = Cold Spring Harbor Perspectives in Biology | volume = 2 | issue = 3 | pages = a000539 | date = March 2010 | pmid = 20300205 | pmc = 2829960 | doi = 10.1101/cshperspect.a000539 }}</ref> اھي بناوٽ جون خاصيتون ھڪ گھرڙيائي (<small>unicellular</small>) جاندارن، [[آرڪيئا]] ء [[بئڪٽيريا]] ۾ نہ ھونديون آھن. يوڪيريئوٽس گھڻ گھرڙيائي جاندار (<small>Multicellular</small>) ھوندا آھن ۽ انھن جا گھرڙا پاڻ ۾ ملي مختلف نمونن جا تاندورا (<small>tissue</small>) ٺاھيندا آھن. ھڪ گھرڙيائي يوڪيريئوٽس کي پروٽسٽس (<small>protists</small>) سڏيو ويندو آهي. جانور ۽ ٻوٽا سڀ کان وڌيڪَ سڃاتل يوڪيريئوٽس آھن. يوڪيريئوٽس جاندارن م پيدائش جو ھڪ طريقو جنسي ميلاپ وارو, ميئوسس (<small>meiosis</small>) هوندو آهي، جنھن ۾ ھڪ گھرڙو ورھائجي ٻن ھڪ جھڙن جينياتي بناوٽ وارن گھرڙن ۾ تبديل ٿي ويندا آهن. پيدائش جو ٻيو طريقو وري جنسي ميلاپ کان سواءِ ٿيندو آهي جنھن کي "مٽوسس" (<small>mitosis</small>) چوندا آهن جنھن م ڊي اين اي جو پيدائشي عمل (<small>DNA replication</small>) گھرڙي جي تقسيم جي ٻن ڦيرن سان چار ھیپلائڊ <small>(haploid daughter cells)</small> پيدا ڪندا آهن جيڪي جنسي گھرڙن يا گميٽ (<small>gamete</small>) وارو ڪم ڪندا آھن. انھن مان ھر گميٽ کي [[ڪروموسوم|ڪروموسومز]] جو ھڪ سيٽ ھوندو آھي.<ref name="nyt_2016_apr_11">{{cite web | url=http://nyti.ms/25UUNvj | title=Scientists Unveil New 'Tree of Life' | publisher=The New York Times | date=11 April 2016 | access-date=2016-04-11 | last = Zimmer | first = Carl | name-list-format = vanc }}</ref> دنيا جي ننڍن جاندارن جون سموريون برادريون ھن حياتياتي دائري سان تعلق رکن ٿيون.<ref name="Whitman etal">{{cite journal | vauthors = Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ | title = Prokaryotes: the unseen majority | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America | volume = 95 | issue = 12 | pages = 6578–83 | date = June 1998 | pmid = 9618454 | pmc = 33863 | doi = 10.1073/pnas.95.12.6578 | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/95/12/6578.pdf | format = PDF | bibcode = 1998PNAS...95.6578W }}</ref> يوڪيريئوٽا جاندارن جي شروعات 1.6 ارب سال کان 2.1 ارب سالن واري دؤر ۾ ٿي جن کي پروٽيروزوائڪ دؤر (<small>Proterozoic eon</small>) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. [[فائل:Mitochondrion structure.svg|thumb|300px|مٽوڪونڊرين جي سادي بناوٽ]] مٽوڪونڊرين (<small>Mitochondrion</small>) سواءِ ھڪ قسم جي جملي سڀني يوڪيريئوٽا جي گھرڙن جو ھڪ ننڍڙو جزو يا عضو آھي. رڳو ھڪ يوڪيريئوٽا، "مونوسيرڪامنائڊز" (<small>Monocercomonoides</small>)، اھو عضو وڃائي ڇڏيو آهي.<ref name="Karn">{{cite journal | vauthors = Karnkowska A, Vacek V, Zubáčová Z, Treitli SC, Petrželková R, Eme L, Novák L, Žárský V, Barlow LD, Herman EK, Soukal P, Hroudová M, Doležal P, Stairs CW, Roger AJ, Eliáš M, Dacks JB, Vlček Č, Hampl V | title = A Eukaryote without a Mitochondrial Organelle | journal = Current Biology | volume = 26 | issue = 10 | pages = 1274–1284 | date = May 2016 | pmid = 27185558 | doi = 10.1016/j.cub.2016.03.053 }} </ref> مٽوڪونڊريا گھرڙي اندر کنڊ کي ايڊينوسائن ٽراء فاسفيٽ (<small>ATP</small>) ۾ تبديل ڪري يوڪيريئوٽڪ گھرڙي کي توانائي فراھم ڪندو آهي.<ref>{{cite web|url=http://www.madsci.org/posts/archives/2006-05/1146679455.Ev.r.html|title=Re: Are there eukaryotic cells without mitochondria?|date=1 May 2006|work=madsci.org}}</ref> مٽوڪونڊريا ۾ پنھنجو الڳ قسم جو [[ڊي اين اي]] (<small>DNA</small>) ٿئي ٿو جيڪو بناوٽ ۾ بئڪٽيريا جي ڊي اين اي وانگر ھوندو آھي جيڪو <small>'''rRNA'''</small> ۽ <small>'''tRNA'''</small> جينز کي پنھنجي ضابطي ۾ رکندو آهي ۽ [[آر اين اي]] (<small>RNA</small>) کي پيدا ڪندو آھي، جنھن جي مشابهت يوڪيريئوٽا جي ڀيٽ ۾ بئڪٽيريا جي آر اين اي سان وڌيڪ ھوندي آھي.<ref name="MolecGene">{{cite book |last1=Watson |first1=James |last2=Hopkins |first2=Nancy |last3=Roberts |first3=Jeffery |last4=Steitz |first4=Joan Argetsinger |last5=Weiner |first5=Alan |title=Molecular Biology of the Gene |date=1988 |publisher=The Benjamin/Cummings Publishing Company, Inc. |location=Menlo Park, CA |isbn=0-8053-9614-4 |page=1154 |edition=Fourth |language=English |format=Hardcover |chapter=28: The Origins of Life}} </ref> ==تاريخ== [[فائل:Konstantin Mereschkowski.jpg|thumb|upright|[[ڪنسٽنٽائين مريسچڪووسڪي]] جنھن گھرڙن جو نسبتي تعلق جو بنياد انھن جي مرڪز جي آڌار تي تجويز ڪيو]] يوڪيريئوٽا وارو خيال ھڪ فرينچ حياتياتي ماھر [[ايڊورڊ چئٽن]]{{ٻيا نالا|انگريزي=Edouard Chatton}}(1883-1947) سان منصوب ڪيو ويندو آهي. لفظ پروڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=prokaryote}} ۽ يوڪيريئوٽ{{ٻيا نالا|انگريزي=eukaryote}} وري ڪيناڊا جي حياتياتي ماھر [[راجر اسٽينيئر]] ۽ آمريڪا جي ڊچ نسل واري مائڪروبائيولاجي جي ماھر [[سي.بي.وان نيل]]{{ٻيا نالا|انگريزي=C. B. van Niel}} 1962 ۾ ٻيھر متعارف ڪرايا. == تنوع == == تفاوت == == خاصيتون == ==ارتقا== [[File:Openly available illustrations as tools to describe eukaryotic microbial diversity - Journal.pbio.3002395.g001.tif|thumb|Tree of eukaryotes showing major subgroups and thumbnail diagrams of representative members of each group. Updated synthesis based on recent (as of 2023) phylogenomic reconstructions.<ref>{{Cite Q|Q123558544|doi-access=free}}</ref>]] ===History of classification=== {{further|History of taxonomy}} In [[Ancient history|antiquity]], the two lineages of [[animal]]s and [[plant]]s were recognized by [[Aristotle]] and [[Theophrastus]]. The lineages were given the [[taxonomic rank]] of [[Kingdom (biology)|Kingdom]] by [[Carl Linnaeus|Linnaeus]] in the 18th century. Though he included the [[fungi]] with plants with some reservations, it was later realized that they are quite distinct and warrant a separate kingdom.<ref name="Moore1980">{{cite journal |vauthors=Moore RT |year=1980 |title=Taxonomic proposals for the classification of marine yeasts and other yeast-like fungi including the smuts |journal=Botanica Marina |volume=23 |issue=6 |pages=361–373|doi=10.1515/bot-1980-230605 }}</ref> The various single-cell eukaryotes were originally placed with plants or animals when they became known. In 1818, the German biologist [[Georg A. Goldfuss]] coined the word ''[[protozoa]]'' to refer to organisms such as [[ciliate]]s,<ref>{{cite journal |author=Goldfuß |title=Ueber die Classification der Zoophyten |journal=Isis, Oder, Encyclopädische Zeitung von Oken |date=1818 |volume=2 |issue=6 |pages=1008–1019 |url=https://www.biodiversitylibrary.org/item/47614#page/530/mode/1up |trans-title=On the classification of zoophytes |language=de |access-date=15 March 2019 |archive-date=24 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190324105702/https://www.biodiversitylibrary.org/item/47614#page/530/mode/1up |url-status=live }} From p. 1008: ''"Erste Klasse. Urthiere. Protozoa."'' (First class. Primordial animals. Protozoa.) [Note: each column of each page of this journal is numbered; there are two columns per page.]</ref> and this group was expanded until [[Ernst Haeckel]] made it a kingdom encompassing all single-celled eukaryotes, the [[Protista]], in 1866.<ref name=Scamardella1999>{{cite journal |vauthors=Scamardella JM |title=Not plants or animals: a brief history of the origin of Kingdoms Protozoa, Protista and Protoctista |year=1999 |journal=[[International Microbiology]] |volume=2 |issue=4 |pages=207–221 |pmid=10943416 |url=http://www.im.microbios.org/08december99/03%20Scamardella.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110614000656/http://www.im.microbios.org/08december99/03%20Scamardella.pdf |archive-date=14 June 2011 }}</ref><ref name=Rothschild1989>{{cite journal |vauthors=Rothschild LJ |title=Protozoa, Protista, Protoctista: what's in a name? |journal=Journal of the History of Biology |volume=22 |issue=2 |pages=277–305 |year=1989 |pmid=11542176 |doi=10.1007/BF00139515 |s2cid=32462158 |authorlink=Lynn J. Rothschild |url=https://zenodo.org/record/1232387 |access-date=4 February 2020 |archive-date=4 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204233203/https://zenodo.org/record/1232387 |url-status=live }}</ref><ref name="Whittaker">{{cite journal |vauthors=Whittaker RH |title=New concepts of kingdoms or organisms. Evolutionary relations are better represented by new classifications than by the traditional two kingdoms |journal=Science |volume=163 |issue=3863 |pages=150–60 |date=January 1969 |pmid=5762760 |doi=10.1126/science.163.3863.150 |citeseerx=10.1.1.403.5430 |bibcode=1969Sci...163..150W }}</ref> The eukaryotes thus came to be seen as four kingdoms: * Kingdom [[Protista]] * Kingdom [[Plantae]] * Kingdom [[Fungi]] * Kingdom [[Animalia]] The protists were at that time thought to be "primitive forms", and thus an [[evolutionary grade]], united by their primitive unicellular nature.<ref name=Rothschild1989/> Understanding of the oldest branchings in the [[tree of life (biology)|tree of life]] only developed substantially with [[Nucleic acid sequence|DNA sequencing]], leading to a system of [[domain (biology)|domains]] rather than kingdoms as top level rank being put forward by [[Carl Woese]], [[Otto Kandler]], and [[Mark Wheelis]] in 1990, uniting all the eukaryote kingdoms in the domain "Eucarya", stating, however, that {{"'}}eukaryotes' will continue to be an acceptable common synonym".<ref name="w1990">{{cite journal |vauthors=Woese CR, Kandler O, Wheelis ML |author1-link=Carl Woese |author2-link=Otto Kandler |author3-link=Mark Wheelis |title=Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=87 |issue=12 |pages=4576–4579 |date=June 1990 |pmid=2112744 |pmc=54159 |doi=10.1073/pnas.87.12.4576 |bibcode=1990PNAS...87.4576W |doi-access=free }}</ref><ref name="Knoll 1992">{{cite journal |last=Knoll |first=Andrew H. |name-list-style=vanc |authorlink=Andrew H. Knoll |title=The Early Evolution of Eukaryotes: A Geological Perspective |journal=Science |volume=256 |issue=5057 |year=1992 |doi=10.1126/science.1585174 |pages=622–627 |pmid=1585174 |bibcode=1992Sci...256..622K |quote=Eucarya, or eukaryotes}}</ref> In 1996, the evolutionary biologist [[Lynn Margulis]] proposed to replace Kingdoms and Domains with "inclusive" names to create a "symbiosis-based phylogeny", giving the description "Eukarya (symbiosis-derived nucleated organisms)".<ref name="Margulis 1996">{{cite journal |last=Margulis |first=Lynn |authorlink=Lynn Margulis |name-list-style=vanc |title=Archaeal-eubacterial mergers in the origin of Eukarya: phylogenetic classification of life |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |volume=93 |issue=3 |date=6 February 1996 |doi=10.1073/pnas.93.3.1071 |pages=1071–1076 |pmid=8577716 |pmc=40032 |bibcode=1996PNAS...93.1071M |doi-access=free }}</ref> {{anchor|Phylogeny}} === Phylogeny === By 2014, a rough consensus started to emerge from the phylogenomic studies of the previous two decades.<ref name="burki2014">{{cite journal |vauthors=Burki F |title=The eukaryotic tree of life from a global phylogenomic perspective |journal=Cold Spring Harbor Perspectives in Biology |volume=6 |issue=5 |pages=a016147 |date=May 2014 |pmid=24789819 |doi=10.1101/cshperspect.a016147 |pmc=3996474 }}</ref><ref name="UntanglingEarlyEukaryotes">{{cite journal |vauthors=Burki F, Kaplan M, Tikhonenkov DV, Zlatogursky V, Minh BQ, Radaykina LV, Smirnov A, Mylnikov AP, Keeling PJ |display-authors=3 |title=Untangling the early diversification of eukaryotes: a phylogenomic study of the evolutionary origins of Centrohelida, Haptophyta and Cryptista |journal=Proceedings: Biological Sciences |volume=283 |issue=1823 |pages=20152802 |date=January 2016 |pmid=26817772 |pmc=4795036 |doi=10.1098/rspb.2015.2802 }}</ref> The majority of eukaryotes can be placed in one of two large clades dubbed [[Amorphea]] (similar in composition to the [[unikont]] hypothesis) and the [[Diphoda]] (formerly bikonts), which includes plants and most algal lineages. A third major grouping, the [[Excavata]], has been abandoned as a formal group as it is [[paraphyletic]].<ref name="AdlBass2019">{{cite journal |vauthors=Adl SM, Bass D, Lane CE, Lukeš J, Schoch CL, Smirnov A, Agatha S, Berney C, Brown MW, Burki F, Cárdenas P, Čepička I, Chistyakova L, Del Campo J, Dunthorn M, Edvardsen B, Eglit Y, Guillou L, Hampl V, Heiss AA, Hoppenrath M, James TY, Karnkowska A, Karpov S, Kim E, Kolisko M, Kudryavtsev A, Lahr DJ, Lara E, Le Gall L, Lynn DH, Mann DG, Massana R, Mitchell EA, Morrow C, Park JS, Pawlowski JW, Powell MJ, Richter DJ, Rueckert S, Shadwick L, Shimano S, Spiegel FW, Torruella G, Youssef N, Zlatogursky V, Zhang Q |display-authors=3 |title=Revisions to the Classification, Nomenclature, and Diversity of Eukaryotes |journal=The Journal of Eukaryotic Microbiology |volume=66 |issue=1 |pages=4–119 |date=January 2019 |pmid=30257078 |pmc=6492006 |doi=10.1111/jeu.12691 }}</ref> The proposed phylogeny below includes only one group of excavates ([[Discoba]]),<ref name="Brown 2018">{{Cite journal |last1=Brown |first1=Matthew W. |last2=Heiss |first2=Aaron A. |last3=Kamikawa |first3=Ryoma |last4=Inagaki |first4=Yuji |last5=Yabuki |first5=Akinori |last6=Tice |first6=Alexander K |last7=Shiratori |first7=Takashi |last8=Ishida |first8=Ken-Ichiro |last9=Hashimoto |first9=Tetsuo |last10=Simpson |first10=Alastair |last11=Roger |first11=Andrew |name-list-style=vanc |date=2018-01-19 |title=Phylogenomics Places Orphan Protistan Lineages in a Novel Eukaryotic Super-Group|journal=Genome Biology and Evolution |volume=10 |issue=2 |pages=427–433 |doi=10.1093/gbe/evy014 |pmc=5793813|pmid=29360967}}</ref> and incorporates the 2021 proposal that [[picozoa]]ns are close relatives of rhodophytes.<ref name="SchönZlatogursky2021">{{cite journal |vauthors=Schön ME, Zlatogursky VV, Singh RP, Poirier C, Wilken S, Mathur V, Strassert JF, Pinhassi J, Worden AZ, Keeling PJ, Ettema TJ |display-authors=3 |title=Picozoa are archaeplastids without plastid |journal=Nature Communications |year=2021 |volume=12 |issue=1 |page=6651 |doi=10.1038/s41467-021-26918-0 |pmid=34789758 |pmc=8599508 |biorxiv=10.1101/2021.04.14.439778 |s2cid=233328713 |url=http://urn.kb.se/resolve?urn=urn:nbn:se:umu:diva-189959 |access-date=20 December 2021 |archive-date=2 February 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240202091441/https://umu.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1614928&dswid=-3028 |url-status=live }}</ref> The [[Provora]] are a group of microbial predators discovered in 2022.<ref name="Provora">{{cite journal |vauthors=Tikhonenkov DV, Mikhailov KV, Gawryluk RM, Belyaev AO, Mathur V, Karpov SA, Zagumyonnyi DG, Borodina AS, Prokina KI, Mylnikov AP, Aleoshin VV, Keeling PJ |display-authors=3 |title=Microbial predators form a new supergroup of eukaryotes |journal=Nature |date=December 2022 |volume=612 |issue=7941 |pages=714–719 |pmid=36477531 |doi=10.1038/s41586-022-05511-5 |bibcode=2022Natur.612..714T |s2cid=254436650 }}</ref> {{stem group kingdoms}} {{clear}} === Origin of eukaryotes === <!-- A link to this section is at History of Earth#Emergence of eukaryotes--> {{anchor|Eukaryogenesis|Origin of eukaryotes|Last common ancestor}} {{main|Eukaryogenesis}} [[File:Symbiogenesis 2 mergers.svg|thumb|upright=1.5|In the theory of [[symbiogenesis]], a merger of an [[archaea]]n and an aerobic bacterium created the eukaryotes, with aerobic [[Mitochondrion|mitochondria]]; a second merger added [[chloroplast]]s, creating the [[Viridiplantae|green plants]].<ref name=latorre/>]] The origin of the eukaryotic cell, or ''eukaryogenesis'', is a milestone in the evolution of life, since eukaryotes include all complex cells and almost all multicellular organisms. The [[last eukaryotic common ancestor]] (LECA) is the hypothetical origin of all living eukaryotes,<ref name="Gabaldón">{{cite journal |vauthors=Gabaldón T |title=Origin and Early Evolution of the Eukaryotic Cell |journal=Annual Review of Microbiology |volume=75 |issue=1 |pages=631–647 |date=October 2021 |pmid=34343017 |doi=10.1146/annurev-micro-090817-062213 |s2cid=236916203 }}</ref> and was most likely a [[Population|biological population]], not a single individual.<ref name="O'Malley Leger Wideman Ruiz-Trillo pp. 338–344">{{cite journal |vauthors=O'Malley MA, Leger MM, Wideman JG, Ruiz-Trillo I |title=Concepts of the last eukaryotic common ancestor |journal=Nature Ecology & Evolution |volume=3 |issue=3 |pages=338–344 |date=March 2019 |pmid=30778187 |doi=10.1038/s41559-019-0796-3 |bibcode=2019NatEE...3..338O |hdl-access=free |s2cid=67790751 |hdl=10261/201794 }}</ref> The LECA is believed to have been a protist with a nucleus, at least one [[centriole]] and [[flagellum]], facultatively aerobic mitochondria, sex ([[meiosis]] and [[syngamy]]), a dormant [[cyst]] with a cell wall of [[chitin]] or [[cellulose]], and [[peroxisome]]s.<ref>{{cite journal |vauthors=Leander BS |title=Predatory protists |journal=Current Biology |volume=30 |issue=10 |pages=R510–R516 |date=May 2020 |pmid=32428491 |doi=10.1016/j.cub.2020.03.052 |s2cid=218710816 |doi-access=free |bibcode=2020CBio...30.R510L }}</ref><ref name="RedAlgalDerivedPlastids">{{cite journal |vauthors=Strassert JF, Irisarri I, Williams TA, Burki F |title=A molecular timescale for eukaryote evolution with implications for the origin of red algal-derived plastids |journal=Nature Communications |volume=12 |issue=1 |pages=1879 |date=March 2021 |pmid=33767194 |pmc=7994803 |doi=10.1038/s41467-021-22044-z |bibcode=2021NatCo..12.1879S |doi-access=free }}</ref><ref name="Koumandou Wickstead Ginger van der Giezen 2013">{{cite journal |last1=Koumandou |first1=V. Lila |last2=Wickstead |first2=Bill |last3=Ginger |first3=Michael L. |last4=van der Giezen |first4=Mark |last5=Dacks |first5=Joel B. |last6=Field |first6=Mark C. |name-list-style=vanc |title=Molecular paleontology and complexity in the last eukaryotic common ancestor |journal=Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology |volume=48 |issue=4 |year=2013 |doi=10.3109/10409238.2013.821444 |pages=373–396|pmid=23895660 |pmc=3791482 }}</ref> An [[Symbiogenesis|endosymbiotic union]] between a motile [[anaerobic organism|anaerobic]] archaean and an aerobic [[Alphaproteobacteria|alphaproteobacterium]] gave rise to the LECA and all eukaryotes, with [[mitochondrion|mitochondria]]. A second, much later endosymbiosis with a cyanobacterium gave rise to the ancestor of plants, with [[chloroplast]]s.<ref name=latorre>{{cite book |vauthors=Latorre A, Durban A, Moya A, Pereto J |chapter-url=https://books.google.com/books?id=m3oFebknu1cC&pg=PA326 |chapter=The role of symbiosis in eukaryotic evolution |title=Origins and Evolution of Life: An astrobiological perspective |veditors=Gargaud M, López-Garcìa P, Martin H |year=2011 |location=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |pages=326–339 |isbn=978-0-521-76131-4 |access-date=27 August 2017 |archive-date=24 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190324055723/https://books.google.com/books?id=m3oFebknu1cC&pg=PA326 |url-status=live }}</ref> The presence of eukaryotic biomarkers in archaea points towards an archaeal origin. The genomes of [[Asgard (archaea)|Asgard]] archaea have plenty of [[Eukaryotic signature protein]] genes, which play a crucial role in the development of the [[cytoskeleton]] and complex cellular structures characteristic of eukaryotes. In 2022, [[Cryo Electron Tomography|cryo-electron tomography]] demonstrated that Asgard archaea have a complex [[actin]]-based cytoskeleton, providing the first direct visual evidence of the archaeal ancestry of eukaryotes.<ref name="Rodrigues-Oliveira et al 2023">{{cite journal |vauthors=Rodrigues-Oliveira T, Wollweber F, Ponce-Toledo RI, etal. |title=Actin cytoskeleton and complex cell architecture in an Asgard archaean |journal=Nature |volume=613 |pages=332–339 |date=2023 |issue=7943 |doi=10.1038/s41586-022-05550-y|pmid=36544020 |pmc=9834061 |bibcode=2023Natur.613..332R |hdl=20.500.11850/589210 |hdl-access=free }}</ref> === Fossils === The timing of the origin of eukaryotes is hard to determine but the discovery of ''Qingshania magnificia'', the earliest multicelluar eukaryote from North China which lived during 1.635 billion years ago, suggests that the crown group eukaryotes would have originated from the late [[Paleoproterozoic]] ([[Statherian]]); the earliest unequivocal unicellular eukaryotes which lived during approximately 1.65 billion years ago are also discovered from North China: ''Tappania plana'', ''Shuiyousphaeridium macroreticulatum'', ''Dictyosphaera macroreticulata'', ''Germinosphaera alveolata'', and ''Valeria lophostriata''.<ref>{{Cite journal|last1=Miao |first1=L. |last2=Yin |first2=Z. |last3=Knoll |first3=A. H. |last4=Qu |first4=Y. |last5=Zhu |first5=M. |title=1.63-billion-year-old multicellular eukaryotes from the Chuanlinggou Formation in North China |year=2024 |journal=Science Advances |volume=10 |issue=4 |pages=eadk3208 |doi=10.1126/sciadv.adk3208 |doi-access=free |pmid=38266082 |pmc=10807817 |bibcode=2024SciA...10K3208M }}</ref> Some [[acritarch]]s are known from at least 1.65 billion years ago, and a fossil, ''[[Grypania]]'', which may be an alga, is as much as 2.1 billion years old.<ref name="Han">{{cite journal |vauthors=Han TM, Runnegar B |title=Megascopic eukaryotic algae from the 2.1-billion-year-old negaunee iron-formation, Michigan |journal=Science |volume=257 |issue=5067 |pages=232–5 |date=July 1992 |pmid=1631544 |doi=10.1126/science.1631544 |bibcode=1992Sci...257..232H |url=}}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Knoll AH, Javaux EJ, Hewitt D, Cohen P |title=Eukaryotic organisms in Proterozoic oceans |journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences |volume=361 |issue=1470 |pages=1023–1038 |date=June 2006 |pmid=16754612 |pmc=1578724 |doi=10.1098/rstb.2006.1843 }}</ref> The [[Incertae sedis|"problematic"]]<ref name="Retallack 2013"/><!--in case adj is challenged--> fossil ''[[Diskagma]]'' has been found in [[paleosol]]s 2.2 billion years old.<ref name="Retallack 2013">{{cite journal |vauthors=Retallack GJ, Krull ES, Thackray GD, Parkinson DH |title= Problematic urn-shaped fossils from a Paleoproterozoic (2.2 Ga) paleosol in South Africa. |journal=Precambrian Research |year=2013 |volume=235 |pages=71–87 |doi=10.1016/j.precamres.2013.05.015 |bibcode=2013PreR..235...71R }}</ref> [[File:Diskagma butonii.jpg|thumb|left|تقريبن 2.2 بلين سال پراڻي پٿر مان، مشڪلاتي <ref name="Retallack 20132">{{cite journal|vauthors=Retallack GJ, Krull ES, Thackray GD, Parkinson DH|title=Problematic urn-shaped fossils from a Paleoproterozoic (2.2 Ga) paleosol in South Africa.|journal=Precambrian Research|year=2013|volume=235|pages=71–87|doi=10.1016/j.precamres.2013.05.015|bibcode=2013PreR..235...71R}}</ref> ڊسڪاگما بٽنائي جي بحالي، هڪ زميني فوسل جيڪا هڪ ملي ميٽر کان به گهٽ آهي.]] "وڏي نوآبادياتي جاندارن" جي نمائندگي ڪرڻ لاءِ تجويز ڪيل اڏاوتون (Palaeoproterozoic) جي ڪاري شيل ۾ مليون آهن جهڙوڪ فرانسويلين بي فارميشن، گبون ۾، "فرانسويلين بايوٽا" جو نالو ڏنو ويو آهي، جيڪو 2.1 بلين سال پراڻو آهي.<ref name="El Albani Bengtson Canfield 20102">{{cite journal|vauthors=El Albani A, Bengtson S, Canfield DE, Bekker A, Macchiarelli R, Mazurier A, Hammarlund EU, Boulvais P, Dupuy JJ, Fontaine C, Fürsich FT, Gauthier-Lafaye F, Janvier P, Javaux E, Ossa FO, Pierson-Wickmann AC, Riboulleau A, Sardini P, Vachard D, Whitehouse M, Meunier A|display-authors=3|s2cid=4331375|title=Large colonial organisms with coordinated growth in oxygenated environments 2.1 Gyr ago|journal=Nature|volume=466|issue=7302|pages=100–104|date=July 2010|pmid=20596019|doi=10.1038/nature09166|bibcode=2010Natur.466..100A}}</ref> <ref name="El Albani 20232">{{cite journal|title=A search for life in Palaeoproterozoic marine sediments using Zn isotopes and geochemistry|last=El Albani|first=Abderrazak|journal=Earth and Planetary Science Letters|year=2023|volume=623|page=118169|doi=10.1016/j.epsl.2023.118169|bibcode=2023E&PSL.61218169E|s2cid=258360867|doi-access=free|url=https://hal.science/hal-04095643/file/El%20Albani%20et%20al._EPSL_2023.pdf}}</ref> بهرحال، انهن اڏاوتن جي حيثيت کي فوسلز جي حيثيت سان مقابلو ڪيو ويو آهي، ٻين ليکڪن سان گڏ اهو مشورو ڏئي ٿو ته اهي شايد (pseudofossils) جي نمائندگي ڪن ٿا. <ref name="Ossa Ossa Pons Bekker Hofmann 20232">{{cite journal|last1=Ossa Ossa|first1=Frantz|last2=Pons|first2=Marie-Laure|last3=Bekker|first3=Andrey|last4=Hofmann|first4=Axel|last5=Poulton|first5=Simon W.|last6=Andersen|first6=Morten B.|last7=Agangi|first7=Andrea|last8=Gregory|first8=Daniel|last9=Reinke|first9=Christian|last10=Steinhilber|first10=Bernd|last11=Marin-Carbonne|first11=Johanna|last12=Schoenberg|first12=Ronny|display-authors=5|title=Zinc enrichment and isotopic fractionation in a marine habitat of the c. 2.1 Ga Francevillian Group: A signature of zinc utilization by eukaryotes?|journal=Earth and Planetary Science Letters|volume=611|date=2023|doi=10.1016/j.epsl.2023.118147|page=118147|doi-access=free|bibcode=2023E&PSL.61118147O|url=https://eprints.whiterose.ac.uk/197720/8/1-s2.0-S0012821X23001607-main.pdf}}</ref> سڀ کان پراڻا فوسلز غير واضح طور تي يوڪريوٽس کي تفويض ڪري سگهجن ٿا، چين جي روئيانگ گروپ مان آهن، جيڪي لڳ ڀڳ 1.8-1.6 بلين سال اڳ جي تاريخ جا آهن.<ref>{{Cite journal|last1=Fakhraee|first1=Mojtaba|last2=Tarhan|first2=Lidya G.|last3=Reinhard|first3=Christopher T.|last4=Crowe|first4=Sean A.|last5=Lyons|first5=Timothy W.|last6=Planavsky|first6=Noah J.|date=May 2023|title=Earth's surface oxygenation and the rise of eukaryotic life: Relationships to the Lomagundi positive carbon isotope excursion revisited|journal=Earth-Science Reviews|language=en|volume=240|pages=104398|doi=10.1016/j.earscirev.2023.104398|bibcode=2023ESRv..24004398F|s2cid=257761993|doi-access=free}}</ref> فوسلز جيڪي واضح طور تي جديد گروهن سان لاڳاپيل آهن هڪ اندازي مطابق 1.2 بلين سال اڳ، ڳاڙهي الجي جي صورت ۾ ظاهر ٿيڻ شروع ڪن ٿا، جيتوڻيڪ تازو ڪم ڏيکاري ٿو ته ونڌيا بيسن ۾ فوسيل ٿيل تنتي الجي جي وجود جي تاريخ شايد 1.6 کان 1.7 بلين سال اڳ واري هئي.<ref>{{cite journal|vauthors=Bengtson S, Belivanova V, Rasmussen B, Whitehouse M|title=The controversial "Cambrian" fossils of the Vindhyan are real but more than a billion years older|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=106|issue=19|pages=7729–7734|date=May 2009|pmid=19416859|pmc=2683128|doi=10.1073/pnas.0812460106|bibcode=2009PNAS..106.7729B|doi-access=free}}</ref> آسٽريلين شيلز ۾ اسٽيرانن جي موجودگي، يوڪريوٽڪ-مخصوص بايو مارڪرز، اڳ ۾ اشارو ڪيو ويو آهي ته يوڪريوٽس انهن پٿرن ۾ موجود هئا جن جي تاريخ 2.7 بلين سال پراڻي هئي، <ref name="sterane2">{{cite journal|vauthors=Brocks JJ, Logan GA, Buick R, Summons RE|title=Archean molecular fossils and the early rise of eukaryotes|journal=Science|volume=285|issue=5430|pages=1033–1036|date=August 1999|pmid=10446042|doi=10.1126/science.285.5430.1033|bibcode=1999Sci...285.1033B|citeseerx=10.1.1.516.9123}}</ref> <ref>{{cite magazine|vauthors=Ward P|title=Mass extinctions: the microbes strike back|magazine=[[New Scientist]]|pages=40–43|date=9 February 2008|url=https://www.newscientist.com/channel/life/mg19726421.900-mass-extinctions-the-microbes-strike-back.html|authorlink=Peter Ward (paleontologist)|access-date=27 August 2017|archive-date=8 July 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080708222803/http://www.newscientist.com/channel/life/mg19726421.900-mass-extinctions-the-microbes-strike-back.html|url-status=live}}</ref> پر اهي آرڪيائي بائيو مارڪرز کي بعد ۾ آلودگي جي طور تي رد ڪيو ويو آهي.<ref>{{cite journal|vauthors=French KL, Hallmann C, Hope JM, Schoon PL, Zumberge JA, Hoshino Y, Peters CA, George SC, Love GD, Brocks JJ, Buick R, Summons RE|title=Reappraisal of hydrocarbon biomarkers in Archean rocks|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=112|issue=19|pages=5915–5920|date=May 2015|pmid=25918387|doi=10.1073/pnas.1419563112|pmc=4434754|bibcode=2015PNAS..112.5915F|doi-access=free}}</ref> سڀ کان پراڻو صحيح بايو مارڪر رڪارڊ صرف 800 ملين سال پراڻو آهي. ان جي ابتڙ، هڪ ماليڪيولر ڪلاڪ جو تجزيو ڏيکاري ٿو ته اسٽيرول بايو سنٿيسس جي شروعات 2.3 بلين سال اڳ ٿي.<ref>{{cite journal|vauthors=Gold DA, Caron A, Fournier GP, Summons RE|title=Paleoproterozoic sterol biosynthesis and the rise of oxygen|journal=Nature|volume=543|issue=7645|pages=420–423|date=March 2017|pmid=28264195|doi=10.1038/nature21412|hdl-access=free|s2cid=205254122|bibcode=2017Natur.543..420G|hdl=1721.1/128450|url=https://resolver.caltech.edu/CaltechAUTHORS:20170407-083556533}}</ref> يوڪريوٽڪ بائيو مارڪرز جي طور تي اسٽيرانن جي فطرت ڪجهه بيڪٽيريا پاران اسٽيرولس جي پيداوار جي ڪري وڌيڪ پيچيدگي آهي.<ref>{{cite journal |vauthors=Wei JH, Yin X, Welander PV |title=Sterol Synthesis in Diverse Bacteria |journal=Frontiers in Microbiology |volume=7 |pages=990 |date=2016-06-24 |pmid=27446030 |pmc=4919349 |doi=10.3389/fmicb.2016.00990 |doi-access=free |authorlink3=Paula V. Welander }}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Hoshino Y, Gaucher EA |title=Evolution of bacterial steroid biosynthesis and its impact on eukaryogenesis |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=118 |issue=25 |pages=e2101276118 |date=June 2021 |pmid=34131078 |pmc=8237579 |doi=10.1073/pnas.2101276118 |bibcode=2021PNAS..11801276H |doi-access=free }}</ref> جڏهن ته انهن جي اصليت، يوڪريوٽس شايد گهڻي دير تائين ماحولياتي طور تي غالب نه ٿي سگهيا آهن؛ وڏي آباديءَ جي اڀار جي ڪري سامونڊي ٻوٽن جي زنڪ ٺهڻ ۾ وڏي پئماني تي اضافو ٿيو آهي. Whenever their origins, eukaryotes may not have become ecologically dominant until much later; a massive increase in the [[Abiogenesis#Zinc world|zinc composition]] of marine sediments {{Ma|800}} has been attributed to the rise of substantial populations of eukaryotes, which preferentially consume and incorporate [[zinc]] relative to prokaryotes, approximately a billion years after their origin (at the latest).<ref name="pmid29869832">{{cite journal |vauthors=Isson TT, Love GD, Dupont CL, Reinhard CT, Zumberge AJ, Asael D, Gueguen B, McCrow J, Gill BC, Owens J, Rainbird RH, Rooney AD, Zhao MY, Stueeken EE, Konhauser KO, John SG, Lyons TW, Planavsky NJ |display-authors=3 |title=Tracking the rise of eukaryotes to ecological dominance with zinc isotopes |journal=Geobiology |volume=16|issue=4|pages=341–352|date=June 2018 |pmid=29869832 |doi=10.1111/gbi.12289 |bibcode=2018Gbio...16..341I |doi-access=free }}</ref> == پڻ ڏسو == ==خارجي لنڪس== {{Wikispecies|Eukaryota}} * [http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 "Eukaryotes"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120129074456/http://www.tolweb.org/Eukaryotes/3 |date=29 January 2012 }} ([[Tree of Life Web Project]]) * {{EOL}} {{Eukaryota}} {{Life on Earth}} {{Organisms et al.}} {{Taxonbar|from=Q19088}} {{Authority control}} [[Category:Eukaryotes| ]] [[Category:Articles containing video clips]] [[Category:Domains (biology)|Eukaryote]] [[Category:Biology terminology]] ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:حياتيات]] [[زمرو:حيوانيات]] l747gmb1wbstu6wxjid5v4527qpoqge 0 57484 295768 295117 2024-11-10T08:17:23Z InternetArchiveBot 13773 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 295768 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name =برکا دت Barkha Dutt | image = Barkha Dutt World Economic Forum Nov 2010.jpg | caption = [[ورلڊ اڪنامڪ فورم]], 2010 ۾ دت | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1971|12|18}} <ref name="PeterMcfarland">{{cite book|author1=Fr. Francis M Peter|author2=Carlyle Mcfarland|author3=M Lazer Selva|author4=Illa Vij |author5=Aparna Ghosh Dastidar|title=Grammar & More 8|url=https://books.google.com/books?id=XW9g9GA7-IwC&pg=PA143|publisher=Ratna Sagar|isbn=978-81-8332-460-1|page=143}}</ref> | birth_place = [[نيو دھلي]], [[ڀارت]] انڊيا | death_date = | death_place = | education = [[سينٽ اسٽيفن ڪاليج، دهلي]] (BA)<br/> [[جاميا مليا اسلاميا]] (ايم اي)<br/> [[ڪولمبيا يونيورسٽي]] (ايم ايس) | occupation = [[نيوز پرزينٽر سڌسماءُ ڏيندڙ]] | years_active =سال 1991– کان هينئر تائين | agent = | salary = | title = | spouse = | birthname = | alias = | gender = | status = | networth = | employer = | awards = [[پدم شري]] | credits = [[وي دي پيپل (انڊين ٽي وي سيريز)|''We the People'']]<br/> ''The Buck Stops Here'' }} '''برکا دت''' ({{lang-en|Barkha Dutt}}) [[ڀارت|ڀارتي]] صحافي ۽ ليکڪا آهي. برکا [[اين ڊي ٽي وي]] سان 13 سال تائين لاڳاپيل ڪم ڪندي رهي، ۽ جنوري 2017 ۾ ان کان الڳ ٿي وئي.<ref>{{cite web|url=https://www.ndtv.com/communication/ndtv-statement-on-barkha-dutt-1649025|title=NDTV Statement On Barkha Dutt|website=NDTV.com}}</ref> ڀارت ۽ پاڪستان جي وچ۾ [[ڪارگل جنگ]] 1999 جي رپورٽنگ کانپوءِ برکا صحافت جي ميدان ۾ اُڀري. ڀارت جو چوٿون وڏو شهري انعام پدم شري کانسواءِ برکا کي ڪيترن ئي پرڏيهي ملڪن ۽ بين الاقوامي تنظيمن پاران انعام مليا آهن. برکا انهن ڪجهہ اهم صحافين منجهان هڪ آهي، جن جو واسطو راڊيا ٽيپ تڪرار سان آهي.<ref name="cnn02122010">{{cite news | url=http://edition.cnn.com/2010/BUSINESS/12/02/india.leaked.tapes/ | title=Leaked tapes put India, media in crisis | publisher=CNN | first=Sumnima | last=Udas | date=2 December 2010 | accessdate=5 December 2010 | archive-date=5 December 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20101205025014/http://edition.cnn.com/2010/BUSINESS/12/02/india.leaked.tapes/ | dead-url=yes | archivedate=5 December 2010 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20101205025014/http://edition.cnn.com/2010/BUSINESS/12/02/india.leaked.tapes/ }}</ref> [[اين ڊي ٽي وي]] تي برکا هفتيوار شو وي دي پيپل (We The People) ۽ روزانو پرائم ٽائم شو دي بڪ سٽاپس هيئر ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]: The Buck Stops Here) جي هوسٽ هئي.<ref>{{cite web|url=http://kumaonliteraryfestival.org/2015/speakers.php#sp15|title=Kumaon Literary Festival|website=kumaonliteraryfestival.org|access-date=2016-08-09}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.in.com/barkha-dutt/biography-31417.html|title=Celebrity Photo Gallery, Celebrity Wallpapers, Celebrity Videos, Bio, News, Songs, Movies|website=in.com/|access-date=2016-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20160811001904/http://www.in.com/barkha-dutt/biography-31417.html|archive-date=11 August 2016|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> == ذاتي زندگي == برکا نئي دهلي ۾ 18 ڊسمبر 1971 تي ايس۔پي دت ۽ پرڀا دت جي گهر ۾ جنم ورتو هيو. برکا جو پيءُ ايس۔پي دت ايئر انڊيا جو هڪ آفيسر هيو، ۽ ماءُ هندستان ٽائمز سان واڳيل هڪ صحافڻ هئي.<ref>{{cite web |url=http://blogs.hindustantimes.com/capital-closeup/2009/09/02/when-a-journalist-ordered-firing/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20090916204357/http://blogs.hindustantimes.com/capital-closeup/2009/09/02/when-a-journalist-ordered-firing/ |url-status=dead |archive-date=16 September 2009 |title=When a journalist ordered firing? : Capital Closeup |publisher=Blogs.hindustantimes.com |accessdate=12 November 2012}}</ref> برکا پنهنجي صحافت سان لاڳاپيل صلاحيتن جي واسطي پنهنجي ماءُ جون مهربانون مڃيندي آهي. برکا جي ننڍي ڀيڻ بهار دت پڻ هڪ ٽيلي ويزن صحافي آهي.<ref name=prabha/> ۽ سي اين اين آءِ بي اين سان واڳيل آهي. مذهبي خيالن جي حوالي کان برکا پاڻ کي لاادري قرار ڏيندي آهي.<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/india/as-indian-as-they-come/story-yU5vB2dKfHKvdc2bQUSPWJ.html|title=As Indian as they come|date=14 March 2006|website=Hindustan Times}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theweek.in/columns/barkha-dutt/if-i-were-muslim.html|title=If I were Muslim...}}</ref> برکا يونيفارم سول ڪوڊ جي حامي آهي.<ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/columns/shame-at-sabarimala-why-india-s-women-need-a-uniform-civil-code/story-U7FLp10SzZzfTvWnXov5aJ.html|title=Shame at Sabarimala: Why India's women need a uniform civil code}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/columns/the-fight-against-triple-talaq-is-a-fight-for-basic-dignity/story-TRqHtiK8NcqeKFYKB092lM.html|title=The fight against triple talaq is a fight for basic dignity|date=3 June 2016|website=Hindustan Times}}</ref> برکا ٽن طلاقن جي خلاف پڻ پنهنجا ويچارَ ونڊيا آهن.<ref>{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/news/global-opinions/wp/2017/05/05/what-indias-liberals-get-wrong-about-women-and-sharia-law/|title=What India's liberals get wrong about women and sharia law}}</ref> == تعليم == برکا سينٽ اسٽيفنز ڪاليج، دهلي کان انگريزي ادب ۾ بي۔اي جي ڊگري حاصل ڪئي آهي. هن [[جامعہ مليہ اسلاميہ]] منجهان ماس ڪميونيڪيشن ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]: Mass communication) ۾ ايم۔اي ڪئي آهي. برکا [[ڪولمبيا يونيورسٽي]] جي گريجوئيٽ اسڪول آف جرنلزم منجهان صحافت ۾ ايم۔اي جي ڊگري پڻ ماڻي آهي. == ڪيريئر == برکا پنهنجي صحافي زندگي جي شروعات [[اين ڊي ٽي وي]] تان شروع ڪئي. سال 1999 ۾ [[ڪارگل جنگ]] تي رپورٽنگ ڪيائين، جنهن ۾ برکا طرفان هڪ ميجر وڪرم باترا جو انٽرويو پڻ ڪيو ويو هيو، ان کانپوءِ برکا کي پوري [[ڀارت]] ۾ شهرت ملي هئي.<ref name="rk">[http://articles.economictimes.indiatimes.com/2003-08-24/news/27517760_1_mein-independence-day-hai Independence Day Thoughts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140803033245/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2003-08-24/news/27517760_1_mein-independence-day-hai |date=2014-08-03 }}, RaghuKrishnan, [[دي اڪنامڪ ٽائمز]], 24 August 2003, accessed on 22 January 2012</ref><ref>[http://www.medianewsline.com/news/131/ARTICLE/2034/2008-01-27.html Rajdeep Sardesai, Vinod Dua and Barkha Dutt Conferred Padma Shri], MediaWire, 27 January 2008, accessed on 22 January 2012</ref> انکانپوءِ برکا ڪشمير، [[پاڪستان]]، [[افغانستان]] ۽ [[ايران]] جي تڪرارن کي ڪوريج ڏني آهي.<ref>[http://www.bollywood.com/three-top-tv-news-anchors-get-padma-shri Three top TV news anchors get Padma Shri] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120526005259/http://www.bollywood.com/three-top-tv-news-anchors-get-padma-shri |date=26 May 2012}}, bollywood.com (IANS), 2008, accessed on 22 January 2012</ref> سال 2002 ۾ [[گجرات وڳوڙ (2002)|گجرات وڳوڙن]] کي رپورٽ ڪرڻ مهل برکا حملو ڪندڙن ۽ متاثر ماڻهن کي هندو ۽ مسلم سان سُڃاتو، جيڪو پريس ڪائونسل آف انڊيا جي اصول ۽ ضابطو کان ڀڃڪڙي ڪرڻ برابر هيو.<ref name="cole">{{cite book | last=Sonwalkar | first=Prasun | title=Conflict, Terrorism And the Media in Asia | editor-last=Cole | editor-first=Benjamin | publisher=Routledge | year=2006 | url=https://books.google.com/books?id=K94uDkmRlEcC&pg=PA89 | accessdate=12 July 2013 | page=89 | isbn=9780415351980}}</ref> برکا پنهنجي ڪيترن ئي ڪمن تي ناڪاري راءِ ماڻي آهي. برکا [[اين ڊي ٽي وي]] جي گروپ ايڊيٽر هئي، ۽ فيبروري 2015 ۾ صلاحڪار ايڊيٽر هئي.<ref>{{cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/barkha-dutt-moves-to-consulting-editor-ndtv-group-740019|title=Barkha Dutt Moves to Consulting Editor, NDTV Group|website=NDTV.com}}</ref> برکا 21 سال کانپوءِ جنوري 2017 ۾ [[اين ڊي ٽي وي]] کان الڳ ٿي وئي.<ref>[http://www.ndtv.com/communication/ndtv-statement-on-barkha-dutt-1649025 NDTV Statement On Barkha Dutt], Jan 15 2017</ref> == لکڻيون == * دي اِن ڪوئٽ لينڊ ([[انگريزي ٻولي]]: The Unquiet Land) == حوالا == {{حوالا|2}} [[زمرو:1971ع جون پيدائشون]] [[زمرو:ادب ۽ تعليم ۾ پدما شري حاصل ڪندڙ]] [[زمرو:جيئرا ماڻهو]] [[زمرو:جيوت ماڻهو]] ak8j5gwg0fosuvp3x7eb48hccf2ouj5 0 62665 295756 265594 2024-11-09T23:38:06Z Ibne maryam 17680 295756 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography|name=ابراھيم|image=File:Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg|image_size=|caption=ابراھيم ٽن فرشتن ساڻ|birth_name=ابرام|birth_place=ار ڪسيدم|death_place=[[الخليل|حبرون]]|resting_place=[[الخليل]]|resting_place_coordinates={{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}}}} '''حضرت ابراھيم عليه السلام''' ({{عبراني نالو|אַבְרָהָם|اوراھم|ابراھام}}، [[عربي ٻولي|عربي]]: ابراهيم) ٽن ابراھيمي مذھبن ([[يھوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]]) جي ھڪ چونڊيل شخصيت آھن. ھنن کي [[يهوديت]] ۾، خدا ۽ يھودين جي وچ ۾ هڪ خاص تعلق قائم ڪرڻ جي ڪري، "ميثاق" جو باني سمجهيو ويندو آهي. عيسائيت ۾، هن کي سڀني مومنن (يھودين ۽ غير يھودين) جي پھرين شخصيت سمجهيو ويندو آهي. اسلام ۾، هن "ابوالانبيا" (نبين جا پيء) ۽ "خليل الله" (الله جو دوست) جي لقبن سان سڃاتا ويندا آهن. == نسب == {{شجرو ابراهيم}} == پڻ ڏسو == * [[اسلام ۾ ابراهيم|ابراهيم اسلام ۾]] * ابراهيمي مذهبن == حوالا == {{حوالو}}{{ڪچو}} [[زمرو:Short description is different from Wikidata]] [[زمرو:ڪامنز زمرو جنهنجو ڳنڍڻو وڪيڊيٽا تي آهي]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:ڪچو]] erhmr2ybrxcin2ow9cn5ej7w7scnuet 295757 295756 2024-11-09T23:39:47Z Ibne maryam 17680 295757 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography|name=ابراھيم|image=File:Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg|image_size=|caption=ابراھيم ٽن فرشتن ساڻ|birth_name=ابرام|birth_place=ار ڪسيدم|death_place=[[الخليل|حبرون]]|resting_place=[[الخليل]]|resting_place_coordinates={{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}}}} '''حضرت ابراھيم عليه السلام''' ({{عبراني نالو|אַבְרָהָם|اوراھم|ابراھام}}، [[عربي ٻولي|عربي]]: ابراهيم) ٽن ابراھيمي مذھبن ([[يھوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]]) جي ھڪ چونڊيل شخصيت آھن. ھنن کي [[يهوديت]] ۾، خدا ۽ يھودين جي وچ ۾ هڪ خاص تعلق قائم ڪرڻ جي ڪري، "ميثاق" جو باني سمجهيو ويندو آهي. عيسائيت ۾، هن کي سڀني مومنن (يھودين ۽ غير يھودين) جي پھرين شخصيت سمجهيو ويندو آهي. اسلام ۾، هن کي "ابوالانبيا" (نبين جا پيء) ۽ "خليل الله" (الله جو دوست) جي لقبن سان سڃاتو ويندو آهي. == نسب == {{شجرو ابراهيم}} == پڻ ڏسو == * [[اسلام ۾ ابراهيم|ابراهيم اسلام ۾]] * ابراهيمي مذهبن == حوالا == {{حوالو}}{{ڪچو}} [[زمرو:Short description is different from Wikidata]] [[زمرو:ڪامنز زمرو جنهنجو ڳنڍڻو وڪيڊيٽا تي آهي]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:ڪچو]] t889g7tyvwxzbkpordlps288lpjtaw6 295759 295757 2024-11-10T00:24:41Z Ibne maryam 17680 /* اسلام ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام */ 295759 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography|name=ابراھيم|image=File:Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg|image_size=|caption=ابراھيم ٽن فرشتن ساڻ|birth_name=ابرام|birth_place=ار ڪسيدم|death_place=[[الخليل|حبرون]]|resting_place=[[الخليل]]|resting_place_coordinates={{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}}}} '''حضرت ابراھيم عليه السلام''' ({{عبراني نالو|אַבְרָהָם|اوراھم|ابراھام}}، [[عربي ٻولي|عربي]]: ابراهيم) ٽن ابراھيمي مذھبن ([[يھوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]]) جي ھڪ چونڊيل شخصيت آھن. ھنن کي [[يهوديت]] ۾، خدا ۽ يھودين جي وچ ۾ هڪ خاص تعلق قائم ڪرڻ جي ڪري، "ميثاق" جو باني سمجهيو ويندو آهي. عيسائيت ۾، هن کي سڀني مومنن (يھودين ۽ غير يھودين) جي پھرين شخصيت سمجهيو ويندو آهي. اسلام ۾، هن کي "ابوالانبيا" (نبين جا پيء) ۽ "خليل الله" (الله جو دوست) جي لقبن سان سڃاتو ويندو آهي. ==اسلام ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام== [[اسلام]] حضرت ابراهيم عليه السلام کي نبين جي سلسلي جي هڪ ڪڙي قرار ڏئي ٿو جيڪي [[آدم| حضرت آدم عليه السلام]] کان شروع ٿئي ۽ [[اسماعيل|حضرت اسماعيل عليه السلام]] جي معرفت [[محمد|حضرت محمد صلي الله عليه وسلم]] تي پڄاڻي ٿئي ٿي. حضرت ابراهيم عليه السلام جو ذڪر [[قرآن]] جي 35هين سورت ۾ ڪيو ويو آهي، ڪنهن به نبي، سواءِ حضرت [[موسيٰ|موسيٰ عليه السلام]] کان سواءِ، تمام گهڻو آهي. هنن کي "حنيف" (توحيد پرست) ۽ "مسلم" (الله جو تابعدار) ٻئي سڏيو وڃي ٿو ۽ مسلمان کيس الله جو سچو نبي، خالص توحيد پرست، ڪامل مسلم ۽ مڪي ۾ ڪعبي جو معزز تعمير ڪندڙ سمجهن ٿا. اسلامي روايتون ابراھيم عليه السلام کي اسلام جو پھريون علمبردار سمجھن ٿيون (جن کي "ملت ابراھيم" ۽ ”دين ابراھيم“ به سڏيو وڃي ٿو) ۽ اھو ته سندس سڄي زندگي جو مقصد ۽ مشن الله جي وحدانيت جو اعلان ڪرڻ ھو. اسلام ۾، ابراهيم عليه السلام کي وڏن نبين ۾ هڪ اعلي مقام حاصل آهي ۽ هن کي "ابراهيم خليل الله"، مطلب ته "ابراھيم الله جو دوست" جي نالي سان سڏيو ويندو آهي. ابراهيم عليه السلام الله جي نظر ۾ سڀ کان وڌيڪ معزز ۽ بهترين انسانن مان آهن. ابراهيم عليه السلام جو ذڪر قرآن ۾ پڻ "مسلمانن جي پيء" ۽ امت مسلمه لاء رول ماڊل طور ذڪر ڪيو ويو آهي. ==ساره ۽ هاجره== ==اسحاق ۽ اسماعيل== ==مختصر سوانح عمري== ==پڻ ڏسو== * [[آدم|حضرت آدم عليه السلام]] * [[نوح|حضرت نوح عليه السلام]] ==خارجي لنڪس== == پڻ ڏسو == * [[اسلام ۾ ابراهيم|ابراهيم اسلام ۾]] * ابراهيمي مذهبن == حوالا == {{حوالو}}{{ڪچو}} [[زمرو:Short description is different from Wikidata]] [[زمرو:ڪامنز زمرو جنهنجو ڳنڍڻو وڪيڊيٽا تي آهي]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:ڪچو]] 683mmmie0qfqrh9lvk87dtc2mqz4nnk 295760 295759 2024-11-10T00:27:58Z Ibne maryam 17680 295760 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography|name=ابراھيم|image=File:Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg|image_size=|caption=ابراھيم ٽن فرشتن ساڻ|birth_name=ابرام|birth_place=ار ڪسيدم|death_place=[[الخليل|حبرون]]|resting_place=[[الخليل]]|resting_place_coordinates={{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}}}} '''حضرت ابراھيم عليه السلام''' ({{عبراني نالو|אַבְרָהָם|اوراھم|ابراھام}}، [[عربي ٻولي|عربي]]: ابراهيم) ٽن ابراھيمي مذھبن ([[يھوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]]) جي ھڪ چونڊيل شخصيت آھن. ھنن کي [[يهوديت]] ۾، خدا ۽ يھودين جي وچ ۾ هڪ خاص تعلق قائم ڪرڻ جي ڪري، "ميثاق" جو باني سمجهيو ويندو آهي. عيسائيت ۾، هن کي سڀني مومنن (يھودين ۽ غير يھودين) جي پھرين شخصيت سمجهيو ويندو آهي. اسلام ۾، هن کي "ابوالانبيا" (نبين جا پيء) ۽ "خليل الله" (الله جو دوست) جي لقبن سان سڃاتو ويندو آهي. ==اسلام ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام== [[اسلام]] حضرت ابراهيم عليه السلام کي نبين جي سلسلي جي هڪ ڪڙي قرار ڏئي ٿو جيڪي [[آدم| حضرت آدم عليه السلام]] کان شروع ٿئي ۽ [[اسماعيل|حضرت اسماعيل عليه السلام]] جي معرفت [[محمد|حضرت محمد صلي الله عليه وسلم]] تي پڄاڻي ٿئي ٿي. حضرت ابراهيم عليه السلام جو ذڪر [[قرآن]] جي 35هين سورت ۾ ڪيو ويو آهي، ڪنهن به نبي، سواءِ حضرت [[موسيٰ|موسيٰ عليه السلام]] کان سواءِ، تمام گهڻو آهي. هنن کي "حنيف" (توحيد پرست) ۽ "مسلم" (الله جو تابعدار) ٻئي سڏيو وڃي ٿو ۽ مسلمان کيس الله جو سچو نبي، خالص توحيد پرست، ڪامل مسلم ۽ مڪي ۾ ڪعبي جو معزز تعمير ڪندڙ سمجهن ٿا. اسلامي روايتون ابراھيم عليه السلام کي اسلام جو پھريون علمبردار سمجھن ٿيون (جن کي "ملت ابراھيم" ۽ ”دين ابراھيم“ به سڏيو وڃي ٿو) ۽ اھو ته سندس سڄي زندگي جو مقصد ۽ مشن الله جي وحدانيت جو اعلان ڪرڻ ھو. اسلام ۾، ابراهيم عليه السلام کي وڏن نبين ۾ هڪ اعلي مقام حاصل آهي ۽ هن کي "ابراهيم خليل الله"، مطلب ته "ابراھيم الله جو دوست" جي نالي سان سڏيو ويندو آهي. ابراهيم عليه السلام الله جي نظر ۾ سڀ کان وڌيڪ معزز ۽ بهترين انسانن مان آهن. ابراهيم عليه السلام جو ذڪر قرآن ۾ پڻ "مسلمانن جي پيء" ۽ امت مسلمه لاء رول ماڊل طور ذڪر ڪيو ويو آهي. ==ساره ۽ هاجره== ==اسحاق ۽ اسماعيل== ==مختصر سوانح عمري== ==پڻ ڏسو== * [[آدم|حضرت آدم عليه السلام]] * [[نوح|حضرت نوح عليه السلام]] ==خارجي لنڪس== == حوالا == {{حوالو}}{{ڪچو}} [[زمرو:Short description is different from Wikidata]] [[زمرو:ڪامنز زمرو جنهنجو ڳنڍڻو وڪيڊيٽا تي آهي]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:ڪچو]] kk0agapo3c42mzyesij7x3gp8x4h8xw 295761 295760 2024-11-10T00:29:39Z Ibne maryam 17680 /* پڻ ڏسو */ 295761 wikitext text/x-wiki {{Infobox religious biography|name=ابراھيم|image=File:Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg|image_size=|caption=ابراھيم ٽن فرشتن ساڻ|birth_name=ابرام|birth_place=ار ڪسيدم|death_place=[[الخليل|حبرون]]|resting_place=[[الخليل]]|resting_place_coordinates={{coord|31.524744|35.110726|type:landmark|display=inline}}}} '''حضرت ابراھيم عليه السلام''' ({{عبراني نالو|אַבְרָהָם|اوراھم|ابراھام}}، [[عربي ٻولي|عربي]]: ابراهيم) ٽن ابراھيمي مذھبن ([[يھوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]]) جي ھڪ چونڊيل شخصيت آھن. ھنن کي [[يهوديت]] ۾، خدا ۽ يھودين جي وچ ۾ هڪ خاص تعلق قائم ڪرڻ جي ڪري، "ميثاق" جو باني سمجهيو ويندو آهي. عيسائيت ۾، هن کي سڀني مومنن (يھودين ۽ غير يھودين) جي پھرين شخصيت سمجهيو ويندو آهي. اسلام ۾، هن کي "ابوالانبيا" (نبين جا پيء) ۽ "خليل الله" (الله جو دوست) جي لقبن سان سڃاتو ويندو آهي. ==اسلام ۾ حضرت ابراهيم عليه السلام== [[اسلام]] حضرت ابراهيم عليه السلام کي نبين جي سلسلي جي هڪ ڪڙي قرار ڏئي ٿو جيڪي [[آدم| حضرت آدم عليه السلام]] کان شروع ٿئي ۽ [[اسماعيل|حضرت اسماعيل عليه السلام]] جي معرفت [[محمد|حضرت محمد صلي الله عليه وسلم]] تي پڄاڻي ٿئي ٿي. حضرت ابراهيم عليه السلام جو ذڪر [[قرآن]] جي 35هين سورت ۾ ڪيو ويو آهي، ڪنهن به نبي، سواءِ حضرت [[موسيٰ|موسيٰ عليه السلام]] کان سواءِ، تمام گهڻو آهي. هنن کي "حنيف" (توحيد پرست) ۽ "مسلم" (الله جو تابعدار) ٻئي سڏيو وڃي ٿو ۽ مسلمان کيس الله جو سچو نبي، خالص توحيد پرست، ڪامل مسلم ۽ مڪي ۾ ڪعبي جو معزز تعمير ڪندڙ سمجهن ٿا. اسلامي روايتون ابراھيم عليه السلام کي اسلام جو پھريون علمبردار سمجھن ٿيون (جن کي "ملت ابراھيم" ۽ ”دين ابراھيم“ به سڏيو وڃي ٿو) ۽ اھو ته سندس سڄي زندگي جو مقصد ۽ مشن الله جي وحدانيت جو اعلان ڪرڻ ھو. اسلام ۾، ابراهيم عليه السلام کي وڏن نبين ۾ هڪ اعلي مقام حاصل آهي ۽ هن کي "ابراهيم خليل الله"، مطلب ته "ابراھيم الله جو دوست" جي نالي سان سڏيو ويندو آهي. ابراهيم عليه السلام الله جي نظر ۾ سڀ کان وڌيڪ معزز ۽ بهترين انسانن مان آهن. ابراهيم عليه السلام جو ذڪر قرآن ۾ پڻ "مسلمانن جي پيء" ۽ امت مسلمه لاء رول ماڊل طور ذڪر ڪيو ويو آهي. ==ساره ۽ هاجره== ==اسحاق ۽ اسماعيل== ==مختصر سوانح عمري== ==پڻ ڏسو== * [[آدم|حضرت آدم عليه السلام]] * [[نوح|حضرت نوح عليه السلام]] * [[اسلام ۾ ابراهيم|اسلام ۾ ابراهيم عليه السلام]] * [[ابراهيمي مذهب]] ==خارجي لنڪس== == حوالا == {{حوالو}}{{ڪچو}} [[زمرو:Short description is different from Wikidata]] [[زمرو:ڪامنز زمرو جنهنجو ڳنڍڻو وڪيڊيٽا تي آهي]] [[زمرو:نبي ۽ رسول]] [[زمرو:ڪچو]] rwb5r1962c9g62axqo8ytx6b8qoxskl 0 62666 295778 212436 2024-11-10T10:20:23Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[اسلام ۾ موسيٰ]] to [[موسيٰ عليه السلام]] 295778 wikitext text/x-wiki #چوريو [[موسيٰ عليه السلام]] obgridasxzs79rmzsqszrcf44mm520u 0 76703 295779 273865 2024-11-10T10:20:33Z EmausBot 1754 Fixing double redirect from [[نوح]] to [[نوح عليه السلام]] 295779 wikitext text/x-wiki #چوريو [[نوح عليه السلام]] gy022vzmuib6bqh3p3gwbvnujidvupv 100 77253 295693 295616 2024-11-09T12:24:32Z Ibne maryam 17680 295693 wikitext text/x-wiki پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {{pp-semi-protected|small=yes}} <div style="background:#E9D0B6; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#B05F3C; padding: 10px;"> <div style="float:right; width:100%"> <big>باب:تاريخ</big> [[File:Nikolaos Gyzis - Historia.png|''Ηistoria'' (1892)]] '''{{PAGENAME}}''' '''تاريخ''' هڪ اهڙو موضوع آهي جنهن ۾ ماڻهن ۽ واقعن بابت معلومات هوندي آهي جيڪي ماضي ۾ ٿي گذريا آهن. تاريخدان پنهنجي معلومات مختلف ذريعن کان حاصل ڪندا آهن، جن ۾ پراڻا مسودا، شاهديون، ۽ آثار قديمه جي تحقيق شامل آهن. بهرحال، مختلف دورن ۾ معلومات جي مختلف حصن کي اهميت ڏني وئي. لفظ تاريخ عربي ٻوليءَ مان ورتل آهي ۽ بنيادي طور تي "ارخ" مان نڪتل آهي جنهن جي معنيٰ آهي ڏينهن (وقت، عرصو) لکڻ. ---- [[Image:The Historians' History of the World - Title Page.jpg|thumb|right|200px|Title page]] '''تاريخ''' (History) قديم يوناني لفظ، "ἱστορία" (استوريا، معني انڪوائري؛ تحقيق ذريعي حاصل ڪيل علم) مان نڪتل آهي، انساني ماضي جو منظم مطالعو ۽ دستاويز آهي. تاريخ هڪ تعليمي نظم آهي جيڪو بيان ڪرڻ، جانچڻ، سوال ڪرڻ ۽ ماضي جي واقعن جو تجزيو ڪرڻ ۽ انهن جي سببن ۽ اثر جي نمونن جي تحقيق ڪرڻ لاء داستان استعمال ڪري ٿو. تاريخ دان بحث ڪندا آهن ته ڪهڙي روايت ڪنهن واقعي جي بهترين وضاحت ڪرڻ ٿا ۽ ان سان گڏوگڏ مختلف سببن ۽ اثرن جي اهميت بيان ڪرڻ ٿا. تاريخ دان تاريخ جي نوعيت تي بحث ڪندا آهن ته ۽ ان جي افاديت کي موجوده دور جي مسئلن تي نقطه نظر پيش ڪرڻ ۾ کي پاڻ ۾ هڪ پڄاڻي آهي. لکڻ جي نظام جي ايجاد کان اڳ واقعن جي دور کي "تاريخ کان اڳ" (Prehistoric) سمجهيو ويندو آهي. "تاريخ" هڪ ڇنڊڇاڻ وارو اصطلاح آهي جنهن ۾ ماضي جي واقعن سان گڏ گڏوگڏ يادگيري، دريافت، گڏ ڪرڻ، تنظيم، پيشڪش ۽ انهن واقعن جي تشريح شامل آهي. تاريخدان تاريخي ذريعن جهڙوڪ لکيل دستاويز، زباني حساب ڪتاب يا روايتي زباني تاريخون، آرٽ ۽ مادي نموني ۽ ماحولياتي نشانن کي استعمال ڪندي، ماضيءَ جي ڄاڻ ڳوليندا آهن. ڪهاڻيون جيڪي هڪ خاص ڪلچر لاءِ عام آهن، پر ٻاهرين ذريعن کان سهڪار نه ٿيون ڪن (جهڙوڪ ڪنگ آرٿر جي چوڌاري ڪهاڻيون)، عام طور تي ثقافتي ورثو يا ڏند ڪٿا جي طور تي درجه بندي ڪئي ويندي آهي. تاريخ افساني کان مختلف آهي ته اها تصديق ٿيل ثبوتن جي حمايت ڪري ٿي. بهرحال، قديم ثقافتي اثرات تاريخ جي نوعيت جي مختلف تشريح ٺاهڻ ۾ مدد ڪئي آهي، جيڪي صدين کان ترقي ڪري رهيا آهن ۽ اڄ تائين تبديل ٿي رهيا آهن. تاريخ جو جديد مطالعو وسيع آهي، ۽ ان ۾ مخصوص علائقن جو مطالعو ۽ تاريخي تحقيق جي مخصوص موضوعي يا موضوعي عناصر شامل آهن. تاريخ کي پرائمري ۽ ثانوي تعليم جي حصي طور سيکاريو ويندو آهي، ۽ تاريخ جو علمي مطالعو يونيورسٽين ۾ هڪ اهم نظم آهي. {{Box-footer|باب:تاريخ}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto generated)</small>}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Box-footer}} {{/box-header|[[File:Cscr-featured.png|23px]] Featured biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}} }}}} <div style="text-align: center;">''<small>هي هڪ نمايان مضمونن جي فهرست آهي، جيڪا سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪري ٿي.</small>''</div> ---- سمورن 88 مان، هيٺيون(يان) 88 صفحا هن زمري ۾ آھي(آھن). # [[آريانوس]] # [[نيل آرمسٽرانگ]] # [[آريا ڀٽ]] # [[البرٽ آئنسٽائن]] # [[ابراهيم|ابراهيم عليه السلام]] # [[ابوبڪر صديق|ابوبڪر صديق رضي الله تعالي عنه]] # [[ابوريحان البيروني]] # [[ابن سينا]] # [[افلاطون]] # [[اقليدس]] # [[ارسطو]] # [[اسٽرابو]] # [[ابن خلدون]] # [[ابن اسحاق]] # [[محمد اقبال|علامه اقبال]] # [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] # [[راڻي ايلزبيٿ (سيسي) آف آسٽريا۔هنگري]] # [[ايلزبٿ ٻين (برطانيا)]] # [[فريڊرڪ اينگلس]] # [[برووخ اسپنوزا]] # [[بي آر امبيدڪر]] # [[جوزف اسٽالن]] # [[مائيڪل اينجلو]] # [[جوهان سباستين باخ]] # [[بطليموس]] # [[راجر بيڪن]] # [[فرانسز بئڪن]] # [[ذوالفقار علي ڀٽو]] # [[مارڪو پولو]] # [[ميڪس پلانڪ]] # [[ولاديمير پيوٽن]] # [[يوري پيڊيز]] # [[ٿيلس]] # [[ٿيوڦراسٽس]] # [[مارگريٽ ٿيچر]] # [[جارج پنجون (برطانيا)]] # [[چنگيز خان]] # [[چندر گپت موريا]] # [[حسين ابن علي|امام حسين رضي الله تعالي عنه]] # [[زرتشت]] # [[اسٽيفن زويگ]] # [[سڪندر اعظم]] # [[سارتر]] # [[سقراط]] # [[سگمنڊ فرائيڊ]] # [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]] # [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] # [[شاهه ولي الله]] # [[صلاح الدين ايوبي]] # [[طارق ابن زياد]] # [[عبدالقادر جيلاني]] # [[عبدالملڪ بن مروان]] # [[عثمان بن عفان]] # [[علي بن ابی طالب]] # [[عمر بن خطاب]] # [[عمر خيام]] # [[عيسيٰ|عيسيٰ عليه السلام]] # [[مرزا قليچ بيگ]] # [[ٿامس ڪارلائل]] # [[ڪرسٽوفر ڪولمبس]] # [[جان ايف ڪينيڊي]] # [[ڪوپرنيڪس]] # [[گوئٽي]] # [[گوتم ٻڌ]] # [[موهنداس ڪرمچند گانڌي]] # [[چائو يو گوانگ]] # [[ميخائيل گورباچوف]] # [[لارنس آف عربيہ]] # [[انتوني وان ليونھوئڪ]] # [[محمد|محمد صلي الله عليه وآله وسلم]] # [[محمد بن قاسم]] # [[محمد علي جناح]] # [[محمد علي ڪلي]] # [[معين الدين چشتي]] # [[نيلسن منڊيلا]] # [[گريگور مينڊل]] # [[ميگئسٿنيز]] # [[آئزڪ نيوٽن]] # [[واسڪو ڊيگاما]] # [[ليونارڊو ڊي ونچي]] # [[راڻي وڪٽوريا (برطانيا)]] # [[ايڊولف هٽلر]] # [[هومر]] # [[هيروڊوٽس]] # [[هيونسانگ]] # [[چانگ ھينگ]] # [[پي لنگ هئانگ]] # [[لي ڪوان يئو]] {{Box-footer}} {{/box-header|On this day|Wikipedia:Selected anniversaries/{{#time:F j}}|}} {{Wikipedia:Selected anniversaries/{{#time:F j}}}} {{Box-footer}} {{Random portal component|header=Selected quote|subpage=Quote|max=21}} {{/box-header|Related portals|Portal:History/Subportals}} {{/Subportals}} {{Box-footer}} }} <!-- 100% width content --> {{Random portal component|header=More Did you know...|subpage=Did you know|max=8}} {{/box-header|Topics|noedit=yes}} {{Plain navboxes|content={{Social sciences |expanded}}}} {{Plain navboxes|content={{Humanities |expanded}}}} {{Plain navboxes|content={{Time topics |expanded}}}} {{Plain navboxes|content={{Chronology |expanded}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|Categories|Portal:History/Categories|}} {{/Categories}} {{Box-footer}} {{/box-header|WikiProjects|Portal:History/WikiProjects|}} {{/WikiProjects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do|Portal:History/Things you can do|}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} <!-- Commented out. This portal browsebar is now listed atop the portal. Don't really need two. {{/box-header|Related portals|noedit=yes|}} {{History portals browsebar}} {{Box-footer}} --> {{/box-header|Associated Wikimedia|noedit=yes|}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> [[Category:History portal| ]] [[Category:History portals| ]] [[Category:WikiProject History|ρ]] [[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]] [[زمرو:تاريخ]] 1k1ehrikbkbjdmghifohl0mzbtu0gis 295694 295693 2024-11-09T12:25:49Z Ibne maryam 17680 295694 wikitext text/x-wiki پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {{pp-semi-protected|small=yes}} <div style="background:#E9D0B6; border-style:solid; border-width:1px; border-color:#B05F3C; padding: 10px;"> <div style="float:right; width:100%"> <big>باب:تاريخ</big> [[File:Nikolaos Gyzis - Historia.png|''Ηistoria'' (1892)]] '''{{PAGENAME}}''' '''تاريخ''' هڪ اهڙو موضوع آهي جنهن ۾ ماڻهن ۽ واقعن بابت معلومات هوندي آهي جيڪي ماضي ۾ ٿي گذريا آهن. تاريخدان پنهنجي معلومات مختلف ذريعن کان حاصل ڪندا آهن، جن ۾ پراڻا مسودا، شاهديون، ۽ آثار قديمه جي تحقيق شامل آهن. بهرحال، مختلف دورن ۾ معلومات جي مختلف حصن کي اهميت ڏني وئي. لفظ تاريخ عربي ٻوليءَ مان ورتل آهي ۽ بنيادي طور تي "ارخ" مان نڪتل آهي جنهن جي معنيٰ آهي ڏينهن (وقت، عرصو) لکڻ. ---- [[Image:The Historians' History of the World - Title Page.jpg|thumb|right|200px|Title page]] '''تاريخ''' (History) قديم يوناني لفظ، "ἱστορία" (استوريا، معني انڪوائري؛ تحقيق ذريعي حاصل ڪيل علم) مان نڪتل آهي، انساني ماضي جو منظم مطالعو ۽ دستاويز آهي. تاريخ هڪ تعليمي نظم آهي جيڪو بيان ڪرڻ، جانچڻ، سوال ڪرڻ ۽ ماضي جي واقعن جو تجزيو ڪرڻ ۽ انهن جي سببن ۽ اثر جي نمونن جي تحقيق ڪرڻ لاء داستان استعمال ڪري ٿو. تاريخ دان بحث ڪندا آهن ته ڪهڙي روايت ڪنهن واقعي جي بهترين وضاحت ڪرڻ ٿا ۽ ان سان گڏوگڏ مختلف سببن ۽ اثرن جي اهميت بيان ڪرڻ ٿا. تاريخ دان تاريخ جي نوعيت تي بحث ڪندا آهن ته ۽ ان جي افاديت کي موجوده دور جي مسئلن تي نقطه نظر پيش ڪرڻ ۾ کي پاڻ ۾ هڪ پڄاڻي آهي. لکڻ جي نظام جي ايجاد کان اڳ واقعن جي دور کي "تاريخ کان اڳ" (Prehistoric) سمجهيو ويندو آهي. "تاريخ" هڪ ڇنڊڇاڻ وارو اصطلاح آهي جنهن ۾ ماضي جي واقعن سان گڏ گڏوگڏ يادگيري، دريافت، گڏ ڪرڻ، تنظيم، پيشڪش ۽ انهن واقعن جي تشريح شامل آهي. تاريخدان تاريخي ذريعن جهڙوڪ لکيل دستاويز، زباني حساب ڪتاب يا روايتي زباني تاريخون، آرٽ ۽ مادي نموني ۽ ماحولياتي نشانن کي استعمال ڪندي، ماضيءَ جي ڄاڻ ڳوليندا آهن. ڪهاڻيون جيڪي هڪ خاص ڪلچر لاءِ عام آهن، پر ٻاهرين ذريعن کان سهڪار نه ٿيون ڪن (جهڙوڪ ڪنگ آرٿر جي چوڌاري ڪهاڻيون)، عام طور تي ثقافتي ورثو يا ڏند ڪٿا جي طور تي درجه بندي ڪئي ويندي آهي. تاريخ افساني کان مختلف آهي ته اها تصديق ٿيل ثبوتن جي حمايت ڪري ٿي. بهرحال، قديم ثقافتي اثرات تاريخ جي نوعيت جي مختلف تشريح ٺاهڻ ۾ مدد ڪئي آهي، جيڪي صدين کان ترقي ڪري رهيا آهن ۽ اڄ تائين تبديل ٿي رهيا آهن. تاريخ جو جديد مطالعو وسيع آهي، ۽ ان ۾ مخصوص علائقن جو مطالعو ۽ تاريخي تحقيق جي مخصوص موضوعي يا موضوعي عناصر شامل آهن. تاريخ کي پرائمري ۽ ثانوي تعليم جي حصي طور سيکاريو ويندو آهي، ۽ تاريخ جو علمي مطالعو يونيورسٽين ۾ هڪ اهم نظم آهي. {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto generated)</small>}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Box-footer}} <div style="text-align: center;">''<small>هي هڪ نمايان مضمونن جي فهرست آهي، جيڪا سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪري ٿي.</small>''</div> ---- سمورن 88 مان، هيٺيون(يان) 88 صفحا هن زمري ۾ آھي(آھن). # [[آريانوس]] # [[نيل آرمسٽرانگ]] # [[آريا ڀٽ]] # [[البرٽ آئنسٽائن]] # [[ابراهيم|ابراهيم عليه السلام]] # [[ابوبڪر صديق|ابوبڪر صديق رضي الله تعالي عنه]] # [[ابوريحان البيروني]] # [[ابن سينا]] # [[افلاطون]] # [[اقليدس]] # [[ارسطو]] # [[اسٽرابو]] # [[ابن خلدون]] # [[ابن اسحاق]] # [[محمد اقبال|علامه اقبال]] # [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] # [[راڻي ايلزبيٿ (سيسي) آف آسٽريا۔هنگري]] # [[ايلزبٿ ٻين (برطانيا)]] # [[فريڊرڪ اينگلس]] # [[برووخ اسپنوزا]] # [[بي آر امبيدڪر]] # [[جوزف اسٽالن]] # [[مائيڪل اينجلو]] # [[جوهان سباستين باخ]] # [[بطليموس]] # [[راجر بيڪن]] # [[فرانسز بئڪن]] # [[ذوالفقار علي ڀٽو]] # [[مارڪو پولو]] # [[ميڪس پلانڪ]] # [[ولاديمير پيوٽن]] # [[يوري پيڊيز]] # [[ٿيلس]] # [[ٿيوڦراسٽس]] # [[مارگريٽ ٿيچر]] # [[جارج پنجون (برطانيا)]] # [[چنگيز خان]] # [[چندر گپت موريا]] # [[حسين ابن علي|امام حسين رضي الله تعالي عنه]] # [[زرتشت]] # [[اسٽيفن زويگ]] # [[سڪندر اعظم]] # [[سارتر]] # [[سقراط]] # [[سگمنڊ فرائيڊ]] # [[شاھہ فيصل بن عبدالعزيز آل سعود]] # [[شاهه عبداللطيف ڀٽائي]] # [[شاهه ولي الله]] # [[صلاح الدين ايوبي]] # [[طارق ابن زياد]] # [[عبدالقادر جيلاني]] # [[عبدالملڪ بن مروان]] # [[عثمان بن عفان]] # [[علي بن ابی طالب]] # [[عمر بن خطاب]] # [[عمر خيام]] # [[عيسيٰ|عيسيٰ عليه السلام]] # [[مرزا قليچ بيگ]] # [[ٿامس ڪارلائل]] # [[ڪرسٽوفر ڪولمبس]] # [[جان ايف ڪينيڊي]] # [[ڪوپرنيڪس]] # [[گوئٽي]] # [[گوتم ٻڌ]] # [[موهنداس ڪرمچند گانڌي]] # [[چائو يو گوانگ]] # [[ميخائيل گورباچوف]] # [[لارنس آف عربيہ]] # [[انتوني وان ليونھوئڪ]] # [[محمد|محمد صلي الله عليه وآله وسلم]] # [[محمد بن قاسم]] # [[محمد علي جناح]] # [[محمد علي ڪلي]] # [[معين الدين چشتي]] # [[نيلسن منڊيلا]] # [[گريگور مينڊل]] # [[ميگئسٿنيز]] # [[آئزڪ نيوٽن]] # [[واسڪو ڊيگاما]] # [[ليونارڊو ڊي ونچي]] # [[راڻي وڪٽوريا (برطانيا)]] # [[ايڊولف هٽلر]] # [[هومر]] # [[هيروڊوٽس]] # [[هيونسانگ]] # [[چانگ ھينگ]] # [[پي لنگ هئانگ]] # [[لي ڪوان يئو]] {{Box-footer}} {{/box-header|On this day|Wikipedia:Selected anniversaries/{{#time:F j}}|}} {{Wikipedia:Selected anniversaries/{{#time:F j}}}} {{Box-footer}} {{Random portal component|header=Selected quote|subpage=Quote|max=21}} {{/box-header|Related portals|Portal:History/Subportals}} {{/Subportals}} {{Box-footer}} }} <!-- 100% width content --> {{Random portal component|header=More Did you know...|subpage=Did you know|max=8}} {{/box-header|Topics|noedit=yes}} {{Plain navboxes|content={{Social sciences |expanded}}}} {{Plain navboxes|content={{Humanities |expanded}}}} {{Plain navboxes|content={{Time topics |expanded}}}} {{Plain navboxes|content={{Chronology |expanded}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|Categories|Portal:History/Categories|}} {{/Categories}} {{Box-footer}} {{/box-header|WikiProjects|Portal:History/WikiProjects|}} {{/WikiProjects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do|Portal:History/Things you can do|}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} <!-- Commented out. This portal browsebar is now listed atop the portal. Don't really need two. {{/box-header|Related portals|noedit=yes|}} {{History portals browsebar}} {{Box-footer}} --> {{/box-header|Associated Wikimedia|noedit=yes|}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> [[Category:History portal| ]] [[Category:History portals| ]] [[Category:WikiProject History|ρ]] [[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]] [[زمرو:تاريخ]] 69m9wdud84m744oswscppr91e4ejq3c 0 79675 295690 294245 2024-11-09T12:14:07Z Ibne maryam 17680 295690 wikitext text/x-wiki '''گلگت بلتستان ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست''' هيٺ ڏنل آهي. محفوظ علائقن بابت پاڪستان جي ماحولياتي تحفظ واري اداري جي پبليڪيشن موجب، گلگت بلتستان ۾ صرف ٻه نوٽيفائيڊ آثار قديمه جا ماڳ ۽ يادگار آهن.<ref>{{cite web|url=http://www.environment.gov.pk/eia_pdf/f_Crit_%20Areas.pdf|title=Guidelines for Critical & Sensitive Areas|author=Pakistan Environmental Protection Agency|publisher=Government of Pakistan|pages=12, 47, 48|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014185608/http://www.environment.gov.pk/eia_pdf/f_Crit_%20Areas.pdf|archive-date=14 October 2013|access-date=6 June 2013|url-status=dead|df=}}</ref> {{Legend|#FCC200 |عارضي يونيسڪو سائيٽون|outline=silver}} {| class="wikitable sortable" |- !سڃاڻپ!!نالو!!قسم!!مقام!!تصوير |- |GB-1||<small>بوتوگاه ۾ پٿر جي نقاشي</small>||<small>آرڪيالاجيڪل</small>||<small>[[چلاس]] جي نزديڪ،<ref name="iucn9">[http://cmsdata.iucn.org/downloads/bp_cul_her_sustour.pdf 1.3.1 Chilas] Sustainable Tourism and Cultural Heritage. Bakhtiar Ahmed IUCN 2003 pg 9 Retrieved 05 June 2014</ref> [[ديامر ضلعو|ديامير]]</small>||[[File:Rock Art Gilgit Baltistan.jpg|thumb]] <small>^{هي علائقو تقريباً هڪ هزار سالن کان ڪمبوجا مهاجنپادا جو مرڪز رهيو آهي، هندستاني مورخن موجب ڪمبوجا جيڪو هندستان جي عظيم 16 مهاجنپادن مان هڪ هو. ڪمبوجا مهاجن پادا ۾ ٻڌ ڌرم تمام گهڻو مشهور هو. ان بنياد تي جديد محقق انهن کي ڪمبوجا دور سان حوالو ڏيڻ ٿا.}</small> |- |GB-2||ٿالپان ۾ پٿر جي نقاشي||آرڪيالاجيڪل||چلاس، [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Petroglyphs Chilas.jpg|thumb]] |- |GB-3||ٿور ۾ پٿر جي نقاشي||آرڪيالاجيڪل||چلاس جي نزديڪ،<ref name="iucn9"/> [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Rock carvings at Thor.jpg|thumb]] |- |GB-4||زيارت (ٿالپان جي نزديڪ) ۾ پٿر جي نقاشي||آرڪيالاجيڪل||چلاس،<ref name="iucn9"/> [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Rocky dry.jpg|thumb]] |- |GB-5||جتوري وادي ۾ پٿر جي نقاشي<br> ڪمبوجا جيڪو هندستان جي عظيم 16 مهاجنپادن مان هڪ هو. ڪمبوجا مهاجن پادا ۾ ٻڌ ڌرم تمام گهڻو مشهور هو. ان بنياد تي جديد محقق هن ٻڌ جي مجسمي ۽ اسٽوپا کي ڪمبوجا دور (200-100 ق.م. سان حوالو ڏيڻ ٿا. ||آرڪيالاجيڪل||گئس پان ناله، چلاس،<ref name="iucn9"/> [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Bhuddha Mujassama District Diamer.jpg|thumb]] |- |GB-6||[[چقچان مسجد]] (14هين صدي جي تعمير ٿيل)||تاريخي ماڳ||[[خپلو]]، [[گانڇي ضلعو|گانڇي]]||[[File:Chaqchan_mosque_khaplu.jpg|thumb]] |- |GB-7||خپلو محل||قلعو||[[خپلو]]، [[گانڇي ضلعو|گانڇي]]|| [[File:Khaplu Fort - Daytime.jpg|thumb]] |- |GB-8||ميگالٿڪ پٿرن جا دائرا||آرڪيالاجيڪل||[[ياسين وادي]]، <ref name="iucn10">[http://cmsdata.iucn.org/downloads/bp_cul_her_sustour.pdf 1.3.1 Chilas] Sustainable Tourism and Cultural Heritage. Bakhtiar Ahmed IUCN 2003 pg 10 Retrieved 05 June 2014</ref> [[گوپيس-ياسين ضلعو|گوپس-ياسين]]||[[File:Mountain with Animals diagram on it.jpg|thumb]] |- |GB-9||گلگت ندي تي عالم برج||پل||[[گلگت]]،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Alam Bridge on River Gilgit.jpg|thumb]] |- |GB-10||دينيور چٽان تي لکائي||آرڪيالاجيڪل||دينيور ڳوٺ،<ref>{{cite book|last=Ahmed]|first=[Bakhtiar|title=Sustainable tourism and cultural heritage|year=2003|publisher=Planning & Development Dept.|location=Gilgit|isbn=969-8141-44-8|page=57|url=http://cmsdata.iucn.org/downloads/bp_cul_her_sustour.pdf|accessdate=6 June 2013}}</ref> هنزا ندي جي اتر ۾، [[گلگت ضلعو|گلگت]]|| |- |GB-11||ڪرگاه ياشني ٻڌا، ڪمبوجا دور||آرڪيالاجيڪل||[[گلگت]]،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Kargah Buddha.jpg|thumb]] |- |GB-12||[[ڪينو داس|ڪينو داس (پٿر تي نقاشي)]]||آرڪيالاجيڪل||گلگت جي قريب،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Marbel Carvings - Gilgit Baltistan.JPG|thumb]] <small>^{هي علائقو تقريباً هڪ هزار سالن کان ڪمبوجا مهاجنپادا جو مرڪز رهيو آهي، هندستاني مورخن موجب ڪمبوجا جيڪو هندستان جي عظيم 16 مهاجنپادن مان هڪ هو. ڪمبوجا مهاجن پادا ۾ ٻڌ ڌرم تمام گهڻو مشهور هو. ان بنياد تي جديد محقق انهن کي ڪمبوجا دور سان حوالو ڏيڻ ٿا.}</small> |- |GB-13||مغل مينار (اسٽوپا)||آرڪيالاجيڪل||گلگت،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Mughuli shikari.jpg|thumb]] |- |GB-14||نورپور اسٽوپا||آرڪيالاجيڪل||گلگت،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]|| |- |GB-15||[[بلتت قلعو]]||قلعو||[[ڪريم آباد (هنزا)|ڪريم آباد]]، [[هنزه|وادي هنزا،]] [[نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Balti fort in hunza.jpg|thumb]] |- |GB-16||[[التت قلعو]]||قلعو||التت، [[هنزا وادي]]، [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Altit Fort Tibetan style tower.jpg|thumb]] |- |GB-17||ملڪه وڪٽوريا ٽاور||تاريخي ماڳ||ڪريم آباد، [[هنزا وادي]]، [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Queen Victoria tower front.JPG|thumb]] |- |GB-18||هنزا جي مقدس چٽان||آرڪيالاجيڪل||گنيش ڳوٺ، [[قراقرم|شاهراهه قراقرم،]] [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Sacred Rocks of Hunza2.jpg|thumb]] |- |GB-19||[[امبوڙق مسجد، شگر|امبوڙيق مسجد]]||تاريخي ماڳ||[[شگر|شگر وادي]]، [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Amburik Mosque Front.jpg|thumb]] |- |GB-20||ٻڌ خانقاه||آرڪيالاجيڪل||[[شگر|وادي شگر]]|| |- |GB-21||شگر قلعو||قلعو||[[شگر|شگر وادي]]||[[File:Shigar Fort.JPG|thumb]] |- |GB-22||منٿل ٻڌ چٽان||آرڪيالاجيڪل||[[اسڪردو]]||[[File:Manthal Rock, Budha.JPG|thumb]] |- |GB-23||اسڪردو قلعو]]||قلعو||[[اسڪردو]] ||[[File:Kharpocho Fort.JPG|thumb]] |- |GB-24||ڪاٺ جي مسجد||تاريخي ماڳ||[[شگر|وادي شگر]]|| |- |GB-25||کلنگرونگ مسجد||تاريخي ماڳ||[[شگر|وادي شگر]]||[[File:Khilangrong Mosque.jpg|thumb]] |} ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:قديم آثار]] [[زمرو:تاريخي ماڳ]] [[زمرو:گلگت بلتستان ۾ قديم آثار]] [[زمرو:پاڪستان ۾ قديم آثار جا ماڳ]] [[زمرو:پاڪستان سان لاڳاپيل فهرستون]] [[زمرو:گلگت بلتستان جا تاريخي ماڳ]] cqhkjzc5juuoujjq70tz7lachfks3aa 295691 295690 2024-11-09T12:14:47Z Ibne maryam 17680 295691 wikitext text/x-wiki '''گلگت بلتستان ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي فهرست''' هيٺ ڏنل آهي. محفوظ علائقن بابت پاڪستان جي ماحولياتي تحفظ واري اداري جي پبليڪيشن موجب، گلگت بلتستان ۾ صرف ٻه نوٽيفائيڊ آثار قديمه جا ماڳ ۽ يادگار آهن.<ref>{{cite web|url=http://www.environment.gov.pk/eia_pdf/f_Crit_%20Areas.pdf|title=Guidelines for Critical & Sensitive Areas|author=Pakistan Environmental Protection Agency|publisher=Government of Pakistan|pages=12, 47, 48|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014185608/http://www.environment.gov.pk/eia_pdf/f_Crit_%20Areas.pdf|archive-date=14 October 2013|access-date=6 June 2013|url-status=dead|df=}}</ref> {{Legend|#FCC200 |عارضي يونيسڪو سائيٽون|outline=silver}} {| class="wikitable sortable" |- !سڃاڻپ!!نالو!!قسم!!مقام!!تصوير |- |GB-1||<small>بوتوگاه ۾ پٿر جي نقاشي</small>||<small>آرڪيالاجيڪل</small>||<small>[[چلاس]] جي نزديڪ،<ref name="iucn9">[http://cmsdata.iucn.org/downloads/bp_cul_her_sustour.pdf 1.3.1 Chilas] Sustainable Tourism and Cultural Heritage. Bakhtiar Ahmed IUCN 2003 pg 9 Retrieved 05 June 2014</ref> [[ديامر ضلعو|ديامير]]</small>||[[File:Rock Art Gilgit Baltistan.jpg|thumb]] <small>^{هي علائقو تقريباً هڪ هزار سالن کان ڪمبوجا مهاجنپادا جو مرڪز رهيو آهي، هندستاني مورخن موجب ڪمبوجا جيڪو هندستان جي عظيم 16 مهاجنپادن مان هڪ هو. ڪمبوجا مهاجن پادا ۾ ٻڌ ڌرم تمام گهڻو مشهور هو. ان بنياد تي جديد محقق انهن کي ڪمبوجا دور سان حوالو ڏيڻ ٿا.}</small> |- |GB-2||ٿالپان ۾ پٿر جي نقاشي||آرڪيالاجيڪل||چلاس، [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Petroglyphs Chilas.jpg|thumb]] |- |GB-3||ٿور ۾ پٿر جي نقاشي||آرڪيالاجيڪل||چلاس جي نزديڪ،<ref name="iucn9"/> [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Rock carvings at Thor.jpg|thumb]] |- |GB-4||زيارت (ٿالپان جي نزديڪ) ۾ پٿر جي نقاشي||آرڪيالاجيڪل||چلاس،<ref name="iucn9"/> [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Rocky dry.jpg|thumb]] |- |GB-5||جتوري وادي ۾ پٿر جي نقاشي<br> ڪمبوجا جيڪو هندستان جي عظيم 16 مهاجنپادن مان هڪ هو. ڪمبوجا مهاجن پادا ۾ ٻڌ ڌرم تمام گهڻو مشهور هو. ان بنياد تي جديد محقق هن ٻڌ جي مجسمي ۽ اسٽوپا کي ڪمبوجا دور (200-100 ق.م. سان حوالو ڏيڻ ٿا. ||آرڪيالاجيڪل||گئس پان ناله، چلاس،<ref name="iucn9"/> [[ديامر ضلعو|ديامير]]||[[File:Bhuddha Mujassama District Diamer.jpg|thumb]] |- |GB-6||[[چقچان مسجد]] (14هين صدي جي تعمير ٿيل)||تاريخي ماڳ||[[خپلو]]، [[گانڇي ضلعو|گانڇي]]||[[File:Chaqchan_mosque_khaplu.jpg|thumb]] |- |GB-7||خپلو محل||قلعو||[[خپلو]]، [[گانڇي ضلعو|گانڇي]]|| [[File:Khaplu Fort - Daytime.jpg|thumb]] |- |GB-8||ميگالٿڪ پٿرن جا دائرا||آرڪيالاجيڪل||[[ياسين وادي]]، <ref name="iucn10">[http://cmsdata.iucn.org/downloads/bp_cul_her_sustour.pdf 1.3.1 Chilas] Sustainable Tourism and Cultural Heritage. Bakhtiar Ahmed IUCN 2003 pg 10 Retrieved 05 June 2014</ref> [[گوپيس-ياسين ضلعو|گوپس-ياسين]]||[[File:Mountain with Animals diagram on it.jpg|thumb]] |- |GB-9||گلگت ندي تي عالم برج||پل||[[گلگت]]،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Alam Bridge on River Gilgit.jpg|thumb]] |- |GB-10||دينيور چٽان تي لکائي||آرڪيالاجيڪل||دينيور ڳوٺ،<ref>{{cite book|last=Ahmed]|first=[Bakhtiar|title=Sustainable tourism and cultural heritage|year=2003|publisher=Planning & Development Dept.|location=Gilgit|isbn=969-8141-44-8|page=57|url=http://cmsdata.iucn.org/downloads/bp_cul_her_sustour.pdf|accessdate=6 June 2013}}</ref> هنزا ندي جي اتر ۾، [[گلگت ضلعو|گلگت]]|| |- |GB-11||ڪرگاه ياشني ٻڌا، ڪمبوجا دور||آرڪيالاجيڪل||[[گلگت]]،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Kargah Buddha.jpg|thumb]] |- |GB-12||[[ڪينو داس|ڪينو داس (پٿر تي نقاشي)]]||آرڪيالاجيڪل||گلگت جي قريب،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Marbel Carvings - Gilgit Baltistan.JPG|thumb]] <small>^{هي علائقو تقريباً هڪ هزار سالن کان ڪمبوجا مهاجنپادا جو مرڪز رهيو آهي، هندستاني مورخن موجب ڪمبوجا جيڪو هندستان جي عظيم 16 مهاجنپادن مان هڪ هو. ڪمبوجا مهاجن پادا ۾ ٻڌ ڌرم تمام گهڻو مشهور هو. ان بنياد تي جديد محقق انهن کي ڪمبوجا دور سان حوالو ڏيڻ ٿا.}</small> |- |GB-13||مغل مينار (اسٽوپا)||آرڪيالاجيڪل||گلگت،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]||[[File:Mughuli shikari.jpg|thumb]] |- |GB-14||نورپور اسٽوپا||آرڪيالاجيڪل||گلگت،<ref name="iucn10"/> [[گلگت ضلعو|گلگت]]|| |- |GB-15||[[بلتت قلعو]]||قلعو||[[ڪريم آباد (هنزا)|ڪريم آباد]]، [[هنزه|وادي هنزا،]] [[نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Balti fort in hunza.jpg|thumb]] |- |GB-16||[[التت قلعو]]||قلعو||التت، [[هنزا وادي]]، [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Altit Fort Tibetan style tower.jpg|thumb]] |- |GB-17||ملڪه وڪٽوريا ٽاور||تاريخي ماڳ||ڪريم آباد، [[هنزا وادي]]، [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Queen Victoria tower front.JPG|thumb]] |- |GB-18||هنزا جي مقدس چٽان||آرڪيالاجيڪل||گنيش ڳوٺ، [[قراقرم|شاهراهه قراقرم،]] [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Sacred Rocks of Hunza2.jpg|thumb]] |- |GB-19||[[امبوڙق مسجد، شگر|امبوڙيق مسجد]]||تاريخي ماڳ||[[شگر|شگر وادي]]، [[هنزا-نگر ضلعو|هنزا-نگر]]||[[File:Amburik Mosque Front.jpg|thumb]] |- |GB-20||ٻڌ خانقاه||آرڪيالاجيڪل||[[شگر|وادي شگر]]|| |- |GB-21||شگر قلعو||قلعو||[[شگر|شگر وادي]]||[[File:Shigar Fort.JPG|thumb]] |- |GB-22||منٿل ٻڌ چٽان||آرڪيالاجيڪل||[[اسڪردو]]||[[File:Manthal Rock, Budha.JPG|thumb]] |- |GB-23||[[اسڪردو قلعو]]||قلعو||[[اسڪردو]] ||[[File:Kharpocho Fort.JPG|thumb]] |- |GB-24||ڪاٺ جي مسجد||تاريخي ماڳ||[[شگر|وادي شگر]]|| |- |GB-25||کلنگرونگ مسجد||تاريخي ماڳ||[[شگر|وادي شگر]]||[[File:Khilangrong Mosque.jpg|thumb]] |} ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:قديم آثار]] [[زمرو:تاريخي ماڳ]] [[زمرو:گلگت بلتستان ۾ قديم آثار]] [[زمرو:پاڪستان ۾ قديم آثار جا ماڳ]] [[زمرو:پاڪستان سان لاڳاپيل فهرستون]] [[زمرو:گلگت بلتستان جا تاريخي ماڳ]] 3bdr6z0oavh2kdqb4ve5kkjn75kg1sx 14 79683 295688 290015 2024-11-09T12:10:22Z Ibne maryam 17680 صفحو خالي ڪري ڇڏيو 295688 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 79686 295692 290191 2024-11-09T12:21:02Z Ibne maryam 17680 295692 wikitext text/x-wiki '''[[آزاد ڪشمير|آزاد ڄمون ۽ ڪشمير]]'''، اڳوڻي برطانوي شاهي رياست ڄمون ۽ ڪشمير جو حصو، [[پاڪستان]] جي هڪ خودمختيار رياست آهي.<ref>{{حوالو ويب|url=http://www.ajk.gov.pk/index.php?option=com_content&view=article&id=23&Itemid=7|title=Government System|publisher=Government of Azad Jammu & Kashmir|access-date=15 June 2014}}</ref> هن علائقي جي تاريخ هزارين سال پراڻي آهي. سال 2014ع ۾ هڪ سروي ٽيم علائقي ۾ تقريباً 100 آثار قديمه جي ماڳن کي رڪارڊ ڪيو، جيڪي مغل، سک ۽ ڊوگرا دور جي تاريخ جا آهن.<ref name="et">{{Cite news|url=http://tribune.com.pk/story/653419/seminar-archaeologists-urge-preservation-of-monuments-in-azad-kashmir/|title=Archaeologists urge preservation of monuments in Azad Kashmir|date=2 Jan 2014|access-date=17 June 2014|agency=The Express Tribune}}</ref> ==فهرست== آزاد ڪشمير، پاڪستان ۾ ثقافتي ورثي جي ماڳن جي نامڪمل فهرست هيٺ ڏجي ٿي. {| class="wikitable sortable" |- !سڃاڻپ!!نالو!!قسم!!پتو!!تصوير |- |AJK-1||باغ قلعو||قلعو||[[باغ|باغ شهر]]،<ref name=pnd/><ref name=pnd2>{{cite web|title=Main Archaeological & Historical Assets|url=http://pndajk.gov.pk/Documents/ADP%202013-14%20COMBINED/TOURISM.pdf|website=pndajk.gov.pk/|publisher=Planning & Development Department, Govt of AJK|accessdate=18 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140726154539/http://pndajk.gov.pk/Documents/ADP%202013-14%20COMBINED/TOURISM.pdf|archive-date=26 July 2014|url-status=dead}}</ref> ضلعو [[باغ]]||[[File:Bagh fort.jpg|thumb]] |- |AJK-2||باغسر قلعو||قلعو||باغسر شهر جي قريب،<ref name=pnd/><ref name=bhimber>{{cite web|title=Bhimber District|url=http://www.ajktourism.gov.pk/en/index.php/ajk/bhimber|publisher=Minister of Tourism, Archaeology & Civil Defence, Govt of AJK|accessdate=18 June 2014|archive-date=26 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226001018/https://www.ajktourism.gov.pk/en/index.php/ajk/bhimber|url-status=dead}}</ref> [[ڀمبر ضلعو]]||[[File:Bhagsar3.jpg|thumb]] |- |AJK-3||مغل مسجد||مسجد||ڀمبر شهر ۾،<ref name=pnd/> [[ڀمبر ضلعو]]||[[File:Mughal mosque4.JPG|thumb]] |- |AJK-4||هاٿي در||تاريخي ماڳ||ڀمبر شهر ۾، [[ڀمبر ضلعو]]|| |- |AJK-5||سرائي سعد آباد||تاريخي ماڳ||[[سماهني]]،<ref name=pnd/> [[ڀمبر ضلعو]]||[[File:Fairy meadows.jpg|thumb]] |- |AJK-6||بابا شادي شهيد||مزار||جنڊي چونتره،<ref name=pnd/><ref name=bhimber/> [[ڀمبر ضلعو]]||[[File:Baba Shadi Shaheed tomb.jpg|thumb]] |- |AJK-7||علي بيگ گردوارو||گردوارو||خالصه مدل اسڪول،<ref name=et/> علي بيگ ڳوٺ، [[ڀمبر ضلعو]]|| [[File:Ali-baig-gurdwara.jpg|thumb]] |- |AJK-8||حاجي پير جو مزار||مزار||علي آباد جي قريب، [[حويلي ضلعو]]|| |- |AJK-9||ٿروچي قلعو||قلعو||ٿروچي-گلپور روڊ،<ref name=pnd/> [[ڪوٽلي ضلعو]]||[[File:Throchi Fort (4).jpg|thumb]] |- |AJK-10||ڀرونڊ قلعو||قلعو||[[سنسه]]، [[ڪوٽلي ضلعو]]|| |- |AJK-11||دربار مائي توتي صاحبه||مزار||پنڊلي شريف، کوئي رٽه، [[ڪوٽلي ضلعو]]||[[File:Darbar mai toti sahiba.JPG|thumb]] |- |AJK-12||فائونٽين گارڊن||تاريخي ماڳ||[[کوئي رٽه]]، [[ڪوٽلي ضلعو]]|| |- |AJK-13||رام ڪوٽ قلعو||قلعو||[[منگلا ڊيم|منگلا ڍنڍ تي]]،</ref><ref>{{cite news|title=Ramkot Fort: Centuries-old Kashmiri heritage site on the verge of destruction|url=http://tribune.com.pk/story/328768/ramkot-fort-centuries-old-kashmiri-heritage-site-on-the-verge-of-destruction/|accessdate=18 July 2014|agency=The Express Tribune|date=January 29, 2012}}</ref> [[ميرپور ضلعو]]||[[File:Ramkot Fort Mirpur.jpg|thumb]] |- |AJK-14||کڙي شريف (مزار)||مزار||دربار روڊ، ميرپور شهر، [[ميرپور ضلعو]]||[[File:Khari Shareef.jpg|thumb]] |- |AJK-15||منگلا فورٽ||قلعو||[[منگلا ڊيم]] جي قريب،<ref name=pnd/><ref name="auto">{{Cite web|url=https://jang.com.pk/news/900300|title=آزاد کشمیر کے تاریخی قلعے|website=jang.com.pk}}</ref> [[ميرپور ضلعو]]||[[File:Mangla Fort Main Arch.jpg|thumb]] |- |AJK-16||برجن فورٽ||قلعو||برجن ۾، [[ميرپور ضلعو]]||[[File:Front of Burjun fort.jpg|thumb]] |- |AJK-17||[[پير چناسي]] (پير شاهه حسين بخار جو مزار)||مزار||پير چناسي روڊ،<ref name=muz>{{cite web|title=Muzaffarabad|url=http://ajktourism.gov.pk/index.php/aj-k/muzaffarabad|publisher=Tourism and Archaeology Department, Government of Azad Jammu & Kashmir, Pakistan|accessdate=17 July 2014}}</ref> [[مظفر آباد ضلعو]]|| [[File:Phirchanasi-01.JPG|thumb]] |- |AJK-18||لال قلعو، مظفرآباد||قلعو||نيلم روڊ،<ref name=muz/><ref>{{cite news|title=A red fort, a Kashmiri chronicle|url=http://tribune.com.pk/story/491582/a-red-fort-a-kashmiri-chronicle/|accessdate=17 July 2014|publisher=The Express Tribune|date=13 Jan 2013}}</ref> [[مظفر آباد ضلعو]]||[[File:Red Fort (Muzaffarabad Fort, Rutta Qila, Chak Fort).jpg|thumb]] |- |AJK-19||گوجره فورٽ (ڪارو قلعو)||قلعو||پوليس لائين روڊ،<ref name=muz/><ref>{{cite web|title=Black Fort|url=http://www.lonelyplanet.com/pakistan/azad-jammu-and-kashmir/muzaffarabad/sights/military/black-fort|publisher=Lonely Planet|accessdate=15 June 2014}}</ref><ref>{{cite book|last1=Singh|first1=Sarina|title=Pakistan & the Karakoram Highway|date=2008|publisher=Lonely Planet|location=Footscray, Vic.|isbn=9781741045420|page=184|edition=7th|url=https://books.google.com/books?id=zn8I4qEew9oC|accessdate=17 July 2014}}</ref> [[مظفر آباد ضلعو]]|| |- |AJK-20||ڪوهاله پل||تاريخي ماڳ||ڪوهاله-مظفرآباد روڊ، [[مظفر آباد ضلعو]]||[[File:Kohala Bridge2.JPG|thumb]] |- |AJK-21||ڪوهاله پل||تاريخي ماڳ||ڪوهاله-مظفرآباد روڊ، [[مظفر آباد ضلعو]]|| |} | number = AJK-21 | description = [[Quaid-e-Azam tourist lodge, Barsala]] | type = Historical site | address = On Kohala-Muzaffarabad Road {{convert|3|km|mi}} from Kohala Bridge on the way to Muzaffarabad<ref name=muz/> | district = Muzaffarabad | lat = 34.129958 | lon = 73.497056 | commonscat = Quaid-e-Azam tourist lodge, Barsala | image = Panoramic Veiw of Barsala Rest House.JPG }} {{PKmonument row | number = AJK-22 | description = Sain Saheli Sarkar Darbar | type = Shrine | address = in District Headquarter office complex, [[Muzaffarabad]]<ref name=pnd/> | district = Muzaffarabad | lat = 34.35792 | lon = 73.47396 | commonscat = Sain Saheli Sarkar Darbar | image= Sehli sarkar darbar.jpg }} {{PKmonument row | number = AJK-23 | description = [[Sharada Peeth|Sharda Peeth]] | type = Ruins, Archaeological site | address = Located in the town of [[Sharda, Azad Kashmir|Sharda]] near the Main Bazaar<ref name=pnd>{{cite web|title=Tourism & Archaeology|website=pndajk.gov.pk|publisher=Planning & Development Department, Govt. of AJK|accessdate=17 June 2014|url=http://pndajk.gov.pk/Documents/ADP%202012-13%20combined/Tourism.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20140726133658/http://pndajk.gov.pk/Documents/ADP%202012-13%20combined/Tourism.pdf|archive-date=26 July 2014|url-status=dead}}</ref> | district = [[Neelum Valley]] | lat = 34.7921 | lon = 74.1901 | commonscat = Sharada Peeth | image = Sharda Peeth 2.jpg }} <!-- Placeholder for removed AJK-24! PLEASE DO NOT RE-USE the ID number 24 for a different object. And PLEASE DO NOT RE-NUMBER the following list entries. The objects were mixed in 2014, see e.g. https://en.wikipedia.org/w/index.php?diff=617448463&oldid=617448029. If changed several years later, this would break stuff elsewhere (e.g. WLM/monument templates on Commons, or other sites relying on Wikipedia). (AJK-24 was "Sharda Fort"/"Sharda Buddhist University" with wrong location info, removed as duplicate of correct AJK-23 "Sharada Peeth") --> {{PKmonument row | number = AJK-25 | description = [[Baral Fort]] | type = Fort | address = {{convert|12|mi|km}} south of [[Pallandri]] in the town of Baral<ref name=pnd/><ref>{{Cite web|url=https://jang.com.pk/news/897122|title=آزاد کشمیر کے شہر پلندری کے قریب ’بارل قلعہ ‘|website=jang.com.pk}}</ref> | district = [[Sudhanoti District]] | lat = 33.6372079 | lon = 73.7038583 | commonscat = Baral Fort |image= Baral fort2.jpg }} {{PKmonument row | number = AJK-26 | description = Rani Bowli (Pallandri bowli) | type = Historical site | address = On outskirts of [[Pallandri]] town<ref name=pnd/><ref name=pnd2/> | district = Sudhanoti | lat = | lon = | commonscat = Pallandri Bowli | image =Rani Bowli.jpg }} {{PKmonument row | number = AJK-27 | description = [[Bharand Fort]] | type = Fort | address = <ref name=et/><ref name="auto"/> | district = | lat = | lon = | commonscat = Barnad Fort | image= Barnad fort 5.AJK.jpg }} {{PKmonument row | number = AJK-28 | description = [[Aion Fort]] | type = Fort | address = <ref>{{Cite web|url=https://jang.com.pk/news/887719|title=ہولاڑ کی پہاڑی چوٹی پر واقع ’قلعہ آئن‘|website=jang.com.pk}}</ref><ref name=et/> | district = | lat = | lon = | commonscat = Aion Fort | image= }} {{PKmonument row | number = AJK-29 | description = Ranbir Singh Baradari | type = Historical site | address = Domel Bridge, Muzaffarabad | district = Muzaffarabad | lat = | lon = | commonscat = Ranbir Singh Baradari | image=Baradari smmab.jpg }} {{PKmonument row | number = AJK-30 | description = [[Karjai Fort]] (khui ratta)<ref name=pnd/> | type = Historical site | address = On Karjai mountain khuiratta kotli<ref name="auto"/> | district = Kotli | lat = | lon = | commonscat = | image = }} {{PKmonument row | number = AJK-31 | description = Nerian Sharif | type = Historical site and shrine | adress = [[near Trar Khel Sudhanoti]] | district = Sudhanoti | lon =33.7517 | lat =73.7722 | commonscat =near Trar Khel Sudhanoti | image = }} {{PKmonument row | number = AJK-32 | description = Sri Dheri Gurdwara | type = Historical ruins of a Gurdwara | address = 3 km from downtown [[Rawalakot]] | district = Poonch | lat = | lon = | commonscat = | image = }} |}<!-- end of table, don't delete this part --> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:آزاد ڪشمير]] [[زمرو:قديم آثار]] [[زمرو:تاريخي ماڳ]] [[زمرو:آزاد ڪشمير جا تاريخي ماڳ]] [[زمرو:پاڪستان ۾ قديم آثار جا ماڳ]] [[زمرو:پاڪستان سان لاڳاپيل فهرستون]] snmgccpazb5lakybncirl7cedyne6fr 100 80324 295698 294772 2024-11-09T13:10:13Z Ibne maryam 17680 295698 wikitext text/x-wiki [[زمرو:تعليم]] 7c5hzcy3k0ltiypdc4e8hxvhd5cajur 295699 295698 2024-11-09T13:12:54Z Ibne maryam 17680 295699 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} {{Portal maintenance status|date=June 2018|subpages=keep}} {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>The Schools portal</big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> {{/box-header|Introduction}} [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[Platonic Academy|Plato's academy]], a [[mosaic]] from [[Pompeii]]]] {{Transclude lead excerpt| School | paragraphs=1-2 | files= |more=}} {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN LEFT COLUMN --> {{Flex columns |1 = <!-- IMPORTANT NOTE: ONLY FEATURED AND GOOD ARTICLE-CLASS ARTICLES GO IN THIS SECTION. Thanks. --> {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- {{Transclude random excerpt |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15=City of London School |16=duPont Manual High School |17=Roswell High School (Georgia) |18=Royal National College for the Blind |19=God's Choice |20=Pūnana Leo |21=Romney Academy |22=Klein Independent School District |23=Whitney High School (Rocklin, California) |24=School District 53 Okanagan Similkameen |25=Scarborough Day School |26=Pathlight School |27=Nan Chiau High School |28=Phillips Exeter Academy Library |29=Colegio de la Preciosa Sangre de Pichilemu |30=Carlton le Willows Academy |31=Dougherty Valley High School |32=Barnard Castle School |33=Elizabeth College, Guernsey |34=Direct grant grammar school |35=Union City High School (New Jersey) |36=Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 08gn8szg1kf0lwp5qs6lodabhsjk3i3 295700 295699 2024-11-09T13:15:31Z Ibne maryam 17680 295700 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>The Schools portal</big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> {{/box-header|Introduction}} [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[Platonic Academy|Plato's academy]], a [[mosaic]] from [[Pompeii]]]] {{Transclude lead excerpt| School | paragraphs=1-2 | files= |more=}} {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN LEFT COLUMN --> {{Flex columns |1 = <!-- IMPORTANT NOTE: ONLY FEATURED AND GOOD ARTICLE-CLASS ARTICLES GO IN THIS SECTION. Thanks. --> {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- {{Transclude random excerpt |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15=City of London School |16=duPont Manual High School |17=Roswell High School (Georgia) |18=Royal National College for the Blind |19=God's Choice |20=Pūnana Leo |21=Romney Academy |22=Klein Independent School District |23=Whitney High School (Rocklin, California) |24=School District 53 Okanagan Similkameen |25=Scarborough Day School |26=Pathlight School |27=Nan Chiau High School |28=Phillips Exeter Academy Library |29=Colegio de la Preciosa Sangre de Pichilemu |30=Carlton le Willows Academy |31=Dougherty Valley High School |32=Barnard Castle School |33=Elizabeth College, Guernsey |34=Direct grant grammar school |35=Union City High School (New Jersey) |36=Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 1oyl9c8ywv4whmr0dnhqrzwuo2jqmk3 295701 295700 2024-11-09T13:17:49Z Ibne maryam 17680 295701 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>باب:تعليم </big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> {{/box-header|Introduction}} [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[Platonic Academy|Plato's academy]], a [[mosaic]] from [[Pompeii]]]] {{Transclude lead excerpt| School | paragraphs=1-2 | files= |more=}} {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN LEFT COLUMN --> {{Flex columns |1 = <!-- IMPORTANT NOTE: ONLY FEATURED AND GOOD ARTICLE-CLASS ARTICLES GO IN THIS SECTION. Thanks. --> {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- {{Transclude random excerpt |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15=City of London School |16=duPont Manual High School |17=Roswell High School (Georgia) |18=Royal National College for the Blind |19=God's Choice |20=Pūnana Leo |21=Romney Academy |22=Klein Independent School District |23=Whitney High School (Rocklin, California) |24=School District 53 Okanagan Similkameen |25=Scarborough Day School |26=Pathlight School |27=Nan Chiau High School |28=Phillips Exeter Academy Library |29=Colegio de la Preciosa Sangre de Pichilemu |30=Carlton le Willows Academy |31=Dougherty Valley High School |32=Barnard Castle School |33=Elizabeth College, Guernsey |34=Direct grant grammar school |35=Union City High School (New Jersey) |36=Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] g3ox11ybgl8gi86esls0ops73rpvj1g 295702 295701 2024-11-09T13:20:40Z Ibne maryam 17680 295702 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>باب:تعليم </big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[Platonic Academy|Plato's academy]], a [[mosaic]] from [[Pompeii]]]] {{Transclude lead excerpt|تعليم| paragraphs=1-2 | files= |more=}} {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN LEFT COLUMN --> {{Flex columns |1 = <!-- IMPORTANT NOTE: ONLY FEATURED AND GOOD ARTICLE-CLASS ARTICLES GO IN THIS SECTION. Thanks. --> {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- {{Transclude random excerpt |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15=City of London School |16=duPont Manual High School |17=Roswell High School (Georgia) |18=Royal National College for the Blind |19=God's Choice |20=Pūnana Leo |21=Romney Academy |22=Klein Independent School District |23=Whitney High School (Rocklin, California) |24=School District 53 Okanagan Similkameen |25=Scarborough Day School |26=Pathlight School |27=Nan Chiau High School |28=Phillips Exeter Academy Library |29=Colegio de la Preciosa Sangre de Pichilemu |30=Carlton le Willows Academy |31=Dougherty Valley High School |32=Barnard Castle School |33=Elizabeth College, Guernsey |34=Direct grant grammar school |35=Union City High School (New Jersey) |36=Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] dd5qi5hz5kh9z21mou7kktyj327pwvb 295703 295702 2024-11-09T13:35:26Z Ibne maryam 17680 295703 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>باب:تعليم </big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] درسگاهون (Schools) ٻئي [[تعليمي ادارا]] ۽ [[عمارت|عمارتون]] آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. {{Transclude lead excerpt|تعليم| paragraphs=1-2 | files= |more=}} {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN LEFT COLUMN --> {{Flex columns |1 = <!-- IMPORTANT NOTE: ONLY FEATURED AND GOOD ARTICLE-CLASS ARTICLES GO IN THIS SECTION. Thanks. --> {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- {{Transclude random excerpt |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15=City of London School |16=duPont Manual High School |17=Roswell High School (Georgia) |18=Royal National College for the Blind |19=God's Choice |20=Pūnana Leo |21=Romney Academy |22=Klein Independent School District |23=Whitney High School (Rocklin, California) |24=School District 53 Okanagan Similkameen |25=Scarborough Day School |26=Pathlight School |27=Nan Chiau High School |28=Phillips Exeter Academy Library |29=Colegio de la Preciosa Sangre de Pichilemu |30=Carlton le Willows Academy |31=Dougherty Valley High School |32=Barnard Castle School |33=Elizabeth College, Guernsey |34=Direct grant grammar school |35=Union City High School (New Jersey) |36=Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] fycci4p7l2dk91vucqnob6hkt382xyh 295704 295703 2024-11-09T13:40:10Z Ibne maryam 17680 295704 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>باب:تعليم </big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|افلاطون جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] درسگاهون (Schools) ٻئي [[تعليمي ادارا]] ۽ [[عمارت|عمارتون]] آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. {{Transclude lead excerpt|تعليم| paragraphs=1-2 | files= |more=}} {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN LEFT COLUMN --> {{Flex columns |1 = <!-- IMPORTANT NOTE: ONLY FEATURED AND GOOD ARTICLE-CLASS ARTICLES GO IN THIS SECTION. Thanks. --> {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- {{Transclude random excerpt |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15=City of London School |16=duPont Manual High School |17=Roswell High School (Georgia) |18=Royal National College for the Blind |19=God's Choice |20=Pūnana Leo |21=Romney Academy |22=Klein Independent School District |23=Whitney High School (Rocklin, California) |24=School District 53 Okanagan Similkameen |25=Scarborough Day School |26=Pathlight School |27=Nan Chiau High School |28=Phillips Exeter Academy Library |29=Colegio de la Preciosa Sangre de Pichilemu |30=Carlton le Willows Academy |31=Dougherty Valley High School |32=Barnard Castle School |33=Elizabeth College, Guernsey |34=Direct grant grammar school |35=Union City High School (New Jersey) |36=Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] a5o6ncqofpx2f7nmhjm9zfpikedr7aj 295705 295704 2024-11-09T13:50:57Z Ibne maryam 17680 295705 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>باب:تعليم </big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] درسگاهون (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> {{Flex columns |1 = {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 64sgr9lg5352tt0twdurfkllxhzww37 295707 295705 2024-11-09T14:07:16Z Ibne maryam 17680 295707 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} <!-- This portal was created using subst:box portal skeleton| topic=Schools| --> {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;">[[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]]&nbsp;&nbsp; <big>باب:تعليم </big> &nbsp;&nbsp;[[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] تعليم (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي علم، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. {{Box-footer}} </div> {{Purge link portals}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> {{Flex columns |1 = {{/box-header|[[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] r2ipaavalkqpqmbo1622e8i452pj8p5 295708 295707 2024-11-09T14:16:29Z Ibne maryam 17680 295708 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;"> [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] qo64tzsz8ruc6zpocjlu7yemm9a5s98 295709 295708 2024-11-09T14:18:29Z Ibne maryam 17680 295709 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="100%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;"> [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] rkv1rnyh80ow0f79xs5sdazmkguqarr 295710 295709 2024-11-09T14:20:11Z Ibne maryam 17680 295710 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| width="100%" cellpadding="10" cellspacing="10" style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="100%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;"> [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 2zdjeu9qx4m5v5zmq6ijhum9osvph5g 295711 295710 2024-11-09T14:21:56Z Ibne maryam 17680 295711 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| style="background:#EEEECC;<!--H150 S15 V85--> border-style:ridge; border-width:4px; border-color: #738CBF" | width="100%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <div id="background-filler" style="position:relative;width:100%;background-color:#EEEECC"> <div style=" font-size:200%; font-family:Linux libertine,Georgia,Times,serif; text-align:center;"> [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] oi88x4zf2j7984xiq1cnymgprfk6jy8 295712 295711 2024-11-09T14:24:04Z Ibne maryam 17680 295712 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| border-color: #738CBF" [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 5yzq4djslbkmx6t8l98j9su611nfmvr 295713 295712 2024-11-09T14:25:04Z Ibne maryam 17680 295713 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 956oxr5yhar3obgpthhpg68v5jgdwxl 295714 295713 2024-11-09T14:26:27Z Ibne maryam 17680 295714 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] Selected article {{#if: {{{Purge|}}} {{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}} [[File:Cscr-featured.png|23px]]}}<div style="text-align: center;">''<small>Entries here consist of [[WP:GA|Good]] and [[WP:FA|Featured]] articles, which meet a core set of high editorial standards.</small>''</div> '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- # اين جي وي اسڪول # ڊي جي سائنس ڪاليج # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي |1=Baltimore City College |2=Arlington Senior High School |3=Benjamin Franklin High School (New Orleans) |4=Stuyvesant High School |5=North Community High School |6=Stonyhurst College |7=Gordon Parks High School |8=Auburn High School (Alabama) |9=Caulfield Grammar School |10=Presbyterian Ladies' College, Sydney |11=Johnson Senior High School (Saint Paul, Minnesota) |12=Port Charlotte High School |13=Amador Valley High School |14=Wisbech Grammar School |15= # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] tkplar656lu1g0opl6lqs7oay0qj19i 295715 295714 2024-11-09T14:40:14Z Ibne maryam 17680 295715 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم''' [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيائي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن # اين جي وي اسڪول، ڪراچي # ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي # جامعه الازهر، قاهره، مصر # حوزه العلميه، قم، ايران # آڪسفورڊ يونيورسٽي، انگلينڊ # هارورڊ يونيورسٽي، آمريڪا # آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور # ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music |37=Carre's Grammar School |38=Dr. Holbrook's Military School |39=Albany Free School |40=Brooklyn Free School |41=Benet Academy |42=École L'Odyssée |43=List of Old Guildfordians (Royal Grammar School, Guildford) |44=List of schools in Cardenal Caro |45=List of Boston Latin School alumni |46=List of Benet Academy alumni |47=School for Creative and Performing Arts |48=The Judd School |49=Eastbourne manslaughter |50=History of Baltimore City College |51=Avery Coonley School |52=Pūnana Leo |53=Harvard Girl |54=School belonging |55=Brown v. Board of Education |56=Education in Medieval Scotland |57=Compulsory Miseducation |58=AP Statistics |59=IB Diploma Programme |60=Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship |61=Academic All-America |62=Summerhill (book) |63=List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship |65=University of Wisconsin Experimental College |66=Some Thoughts Concerning Education |67=Pomona College |68= |69= |70= |71= |72= |73= |74= |75= |76= |77= |78= |79= |80= |81= |82= |83= |84= |85= |86= |87= |88= |89= |90= |91= |92= |93= |94= |95= |96= |97= |98= |99= |100= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | more= | errors= |list=List of selected articles}} {{Box-footer}} {{/box-header|Selected image}} {{Transclude random subpage|max=27|subpage=Selected picture}} {{Box-footer}} {{/box-header|In this month}} {{/Selected anniversaries/{{CURRENTMONTHNAME}}}} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{/box-header|Selected biography {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''show another''}}</small>}}}}}} {{Transclude random excerpt |1=John Baldwin (educator) |2=Mary McLeod Bethune |3=Marion L. Brittain |4=Nathan C. Brooks |5=Percy Henn |6=Herbert Armitage James |7=James Morris III |8=Maria Montessori |9=John Dewey |10=Percy Shaw Jeffrey |11=Mary Carpenter |12=Jill Biden |13=Pin Malakul |14=Mary McLeod Bethune |15=Aristotle |16=Adele Zay |17=Béla H. Bánáthy |18=Charles W. Lyons |19=Ethel McGhee Davis |20=Fatima Massaquoi |21=Giovanni Antonio Grassi |22=Heather Knight (educator) |23=J. Havens Richards |24=J. Hunter Guthrie |25=Maria Grzegorzewska |26=Martha Watts |27=Rambhadracharya |28=Zdeňka Wiedermannová-Motyčková |29=Arnold Ross |30=Bernard A. Maguire |31=Arthur R. M. Spaid |32=Charles M. Williams (academic) |33=Erasmus Smith |34=Fabian Ware |35=Eleanor Sophia Smith |36=Carmen Casco de Lara Castro |37=Francis Dzierozynski |38=James Morris III |39=Francis X. Talbot |40=Marie Smallface Marule |41=Ellen Wilkinson |42=Jules Massenet |43= |44= |45= |46= |47= |48= |49= |50= | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=right | more= | errors= |list=List of selected biographies}} {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] p9059t6zvooyfgj8aqhhsyhv3ucoov0 295722 295715 2024-11-09T16:06:51Z Ibne maryam 17680 295722 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن # اين جي وي اسڪول، ڪراچي # ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي # ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي # مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو # زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام # ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي # جامعه الازهر، قاهره، مصر # حوزه العلميه، قم، ايران # آڪسفورڊ يونيورسٽي، انگلينڊ # هارورڊ يونيورسٽي، آمريڪا # آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور # ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music # Dr. Holbrook's Military School # Brooklyn Free School # Benet Academy # École L'Odyssée # School for Creative and Performing Arts # Pūnana Leo # Harvard Girl # Education in Medieval Scotland # Compulsory Miseducation # AP Statistics # IB Diploma Programme # Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship # Summerhill (book) # List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship # University of Wisconsin Experimental College # Some Thoughts Concerning Education # Pomona College }} {{Box-footer}} {{/box-header|More did you know...}} {{Transclude random subpage|subpage=Did you know|max=28}} {{Box-footer}} <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> |2 = {{|'''منتخب ماهر تعليم جي سوانح عمري''' | <small>{{color|darkblue|''s # سر سيد احمد خان # حسن علي آفندي # سر آدم جي حاجي دائود # سر گنگا رام # Aristotle # John Baldwin (educator) # John Dewey # Rambhadracharya # Maria Montessori # Fatima Massaquoi # Mary McLeod Bethune # Marion L. Brittain # Nathan C. Brooks # Percy Henn # Herbert Armitage James # James Morris III # Percy Shaw Jeffrey # Mary Carpenter # Jill Biden # Pin Malakul # Mary McLeod Bethune # Adele Zay # Béla H. Bánáthy # Charles W. Lyons # Ethel McGhee Davis # Giovanni Antonio Grassi # Heather Knight (educator) # J. Havens Richards # J. Hunter Guthrie # Maria Grzegorzewska # Martha Watts # Zdeňka Wiedermannová-Motyčková # Arnold Ross # Bernard A. Maguire # Arthur R. M. Spaid # Charles M. Williams (academic) # Erasmus Smith # Fabian Ware # Eleanor Sophia Smith # Carmen Casco de Lara Castro # Francis Dzierozynski # James Morris III # Francis X. Talbot # Marie Smallface Marule # Ellen Wilkinson # Jules Massenet {{Box-footer}} {{/box-header|Did you know <small>(auto-generated)</small> {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |- {{purge|<small>{{color|darkblue|''load new batch''}}</small>}}}}}} [[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]] {{Transclude selected recent additions|1=[Ss]chool|2=[Uu]niversity|3=[Cc]ollege|months=36|max=8}} {{Box-footer}} {{/box-header|General images}} <div style="text-align: center;"><small>'''The following are images from various school-related articles on Wikipedia.'''</small></div> {{Transclude files as random slideshow | History of education | School | College | Music school | Virtual school | Vocational school }} {{Box-footer}} {{/box-header|Related portals}} {{/Related portals}} {{Box-footer}} }} <!-- END COLUMNS --> <div style="clear:both; width:100%"> {{/box-header|Topics}} {{Plain navboxes|content= {{Template:Schools|state=expanded}} }} ---- {{Plain navboxes|content= {{Template:Education by country|state=expanded}} }} ---- {{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}}{{paragraph break}} {{collapse top|'''[[International school]]s''' <small>(Select "show" to view)</small>}} {{Plain navboxes|content={{International schools in Afghanistan}} {{International schools in Algeria}} {{International schools in Angola}} {{International schools in Armenia}} {{International Schools in Austria}} {{International schools in Bahrain}} {{International schools in Benin}} {{International schools in Burkina Faso}} {{International schools in Cameroon}} {{International schools in DRC}} {{International schools in Republic of the Congo}} {{International schools in Egypt}} {{International schools in Equatorial Guinea}} {{International schools in Ethiopia}} {{International schools in Gabon}} {{International schools in the Gambia}} {{International schools in Georgia (country)}} {{International schools in Ghana}} {{International schools in Guinea}} {{International schools in Ivory Coast}} {{International schools in Kenya}} {{International schools in Libya}} {{International schools in Madagascar}} {{International schools in Mali}} {{International schools in Malta}} {{International schools in Mauritania}} {{International schools in Mozambique}} {{International schools in Namibia}} {{International schools in Senegal}} {{International schools in Sudan}} {{International schools in Tanzania}} {{International schools in Tunisia}} {{International schools in Uganda}} }} {{collapse bottom}} {{Box-footer}} <div class="portal-column-left"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header|Lists}} {{/Lists}} {{Box-footer}} {{/box-header|Wikiprojects}} {{/Wikiprojects}} {{Box-footer}} {{/box-header|Things you can do}} {{/Things you can do}} {{Box-footer}} </div> <div class="portal-column-right"> <!-- Switch to one column on narrow screens --> {{/box-header | Subcategories}} {{/Categories}} {{Box-footer}} </div> {{/box-header|Recognized content}} {{cot|bg=lightblue}} {{/Recognized content}} {{cob}} {{Box-footer}} <!-- Associated Wikimedia box --> {{/box-header|Associated Wikimedia}} {{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}} {{Box-footer}} {{/box-header|Sources}} {{reflist}} {{Box-footer}} {{Portal navbar no header2}} </div> |} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] nqt3yhjhwyj7v8ladpz96lqb3iko39m 295723 295722 2024-11-09T16:12:05Z Ibne maryam 17680 295723 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن # اين جي وي اسڪول، ڪراچي # ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي # ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي # مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو # زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام # ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي # جامعه الازهر، قاهره، مصر # حوزه العلميه، قم، ايران # آڪسفورڊ يونيورسٽي، انگلينڊ # هارورڊ يونيورسٽي، آمريڪا # آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور # ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music # Dr. Holbrook's Military School # Brooklyn Free School # Benet Academy # École L'Odyssée # School for Creative and Performing Arts # Pūnana Leo # Harvard Girl # Education in Medieval Scotland # Compulsory Miseducation # AP Statistics # IB Diploma Programme # Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship # Summerhill (book) # List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship # University of Wisconsin Experimental College # Some Thoughts Concerning Education # Pomona College }} {{Box-footer}} {{|'''منتخب ماهر تعليم جي سوانح عمري''' |<small>{{color|darkblue # سر سيد احمد خان # حسن علي آفندي # سر آدم جي حاجي دائود # سر گنگا رام # Aristotle # John Baldwin (educator) # John Dewey # Rambhadracharya # Maria Montessori # Fatima Massaquoi # Mary McLeod Bethune # Marion L. Brittain # Nathan C. Brooks # Percy Henn # Herbert Armitage James # James Morris III # Percy Shaw Jeffrey # Mary Carpenter # Jill Biden # Pin Malakul # Mary McLeod Bethune # Adele Zay # Béla H. Bánáthy # Charles W. Lyons # Ethel McGhee Davis # Giovanni Antonio Grassi # Heather Knight (educator) # J. Havens Richards # J. Hunter Guthrie # Maria Grzegorzewska # Martha Watts # Zdeňka Wiedermannová-Motyčková # Arnold Ross # Bernard A. Maguire # Arthur R. M. Spaid # Charles M. Williams (academic) # Erasmus Smith # Fabian Ware # Eleanor Sophia Smith # Carmen Casco de Lara Castro # Francis Dzierozynski # James Morris III # Francis X. Talbot # Marie Smallface Marule # Ellen Wilkinson # Jules Massenet {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * History of education * School * College * Music school * Virtual school * Vocational school {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] d0strxm2vt8bgig37gw3xvtm78aqik6 295724 295723 2024-11-09T16:13:36Z Ibne maryam 17680 295724 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن # اين جي وي اسڪول، ڪراچي # ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي # ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي # مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو # زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام # ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي # جامعه الازهر، قاهره، مصر # حوزه العلميه، قم، ايران # آڪسفورڊ يونيورسٽي، انگلينڊ # هارورڊ يونيورسٽي، آمريڪا # آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور # ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music # Dr. Holbrook's Military School # Brooklyn Free School # Benet Academy # École L'Odyssée # School for Creative and Performing Arts # Pūnana Leo # Harvard Girl # Education in Medieval Scotland # Compulsory Miseducation # AP Statistics # IB Diploma Programme # Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship # Summerhill (book) # List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship # University of Wisconsin Experimental College # Some Thoughts Concerning Education # Pomona College {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم جي سوانح عمريون''' # سر سيد احمد خان # حسن علي آفندي # سر آدم جي حاجي دائود # سر گنگا رام # Aristotle # John Baldwin (educator) # John Dewey # Rambhadracharya # Maria Montessori # Fatima Massaquoi # Mary McLeod Bethune # Marion L. Brittain # Nathan C. Brooks # Percy Henn # Herbert Armitage James # James Morris III # Percy Shaw Jeffrey # Mary Carpenter # Jill Biden # Pin Malakul # Mary McLeod Bethune # Adele Zay # Béla H. Bánáthy # Charles W. Lyons # Ethel McGhee Davis # Giovanni Antonio Grassi # Heather Knight (educator) # J. Havens Richards # J. Hunter Guthrie # Maria Grzegorzewska # Martha Watts # Zdeňka Wiedermannová-Motyčková # Arnold Ross # Bernard A. Maguire # Arthur R. M. Spaid # Charles M. Williams (academic) # Erasmus Smith # Fabian Ware # Eleanor Sophia Smith # Carmen Casco de Lara Castro # Francis Dzierozynski # James Morris III # Francis X. Talbot # Marie Smallface Marule # Ellen Wilkinson # Jules Massenet {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * History of education * School * College * Music school * Virtual school * Vocational school {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 5anxzgresj7bccfxrfwey0n7dfifyff 295725 295724 2024-11-09T16:20:05Z Ibne maryam 17680 295725 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن # اين جي وي اسڪول، ڪراچي # ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي # ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي # مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو # زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام # ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي # جامعه الازهر، قاهره، مصر # حوزه العلميه، قم، ايران # آڪسفورڊ يونيورسٽي، انگلينڊ # هارورڊ يونيورسٽي، آمريڪا # آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور # ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music # Dr. Holbrook's Military School # Brooklyn Free School # Benet Academy # École L'Odyssée # School for Creative and Performing Arts # Pūnana Leo # Harvard Girl # Education in Medieval Scotland # Compulsory Miseducation # AP Statistics # IB Diploma Programme # Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship # Summerhill (book) # List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship # University of Wisconsin Experimental College # Some Thoughts Concerning Education # Pomona College {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم جي سوانح عمريون''' # سر سيد احمد خان # حسن علي آفندي # سر آدم جي حاجي دائود # سر گنگا رام # ارسطو # جان بالڊون (تعليم ڏيندڙ) # جان ديوي # رامڀدراچاريا # ماريا مونٽيسوري # فاطمه ماسا. ڪوئي. # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل برطانيه # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # Herbert Armitage James # جيمس مورس III # پرسي شا جيفري # مريم ڪارپينٽر # جيل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # عادل زي # بيلا ايڇ بنيٿي # چارلس W. Lyons # Ethel McGhee Davis # جيوواني انتونيو گراسي # هيدر نائيٽ (تعليم ڏيندڙ) # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # ماريا Grzegorzewska # مارٿا واٽس # Zdeňka Wiedermannová-Motyčková # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز (تعليمي) # اراسمس سمٿ # Fabian Ware # ايلنور سوفيا سمٿ # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # جيمس مورس III # فرانسس ايڪس ٽالبوٽ # مارئي اسمال فيس مارول # ايلن ولکنسن # جولس ميسنيٽ # Aristotle # John Baldwin (educator) # John Dewey # Rambhadracharya # Maria Montessori # Fatima Massaquoi # Mary McLeod Bethune # Marion L. Brittain # Nathan C. Brooks # Percy Henn # Herbert Armitage James # James Morris III # Percy Shaw Jeffrey # Mary Carpenter # Jill Biden # Pin Malakul # Mary McLeod Bethune # Adele Zay # Béla H. Bánáthy # Charles W. Lyons # Ethel McGhee Davis # Giovanni Antonio Grassi # Heather Knight (educator) # J. Havens Richards # J. Hunter Guthrie # Maria Grzegorzewska # Martha Watts # Zdeňka Wiedermannová-Motyčková # Arnold Ross # Bernard A. Maguire # Arthur R. M. Spaid # Charles M. Williams (academic) # Erasmus Smith # Fabian Ware # Eleanor Sophia Smith # Carmen Casco de Lara Castro # Francis Dzierozynski # James Morris III # Francis X. Talbot # Marie Smallface Marule # Ellen Wilkinson # Jules Massenet {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * History of education * School * College * Music school * Virtual school * Vocational school {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] eimpzx07scpvgbipsufkucvlc5s1t4j 295727 295725 2024-11-09T17:27:41Z Ibne maryam 17680 295727 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن # اين جي وي اسڪول، ڪراچي # ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي # سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو # آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي # ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي # مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو # زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام # ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد # آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر # دارالعلوم ڪراچي # جامعه الازهر، قاهره، مصر # حوزه العلميه، قم، ايران # آڪسفورڊ يونيورسٽي، انگلينڊ # هارورڊ يونيورسٽي، آمريڪا # آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور # ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا # City of London School # Royal National College for the Blind # School District 53 Okanagan Similkameen # Chetham's School of Music # Dr. Holbrook's Military School # Brooklyn Free School # Benet Academy # École L'Odyssée # School for Creative and Performing Arts # Pūnana Leo # Harvard Girl # Education in Medieval Scotland # Compulsory Miseducation # AP Statistics # IB Diploma Programme # Neda Agha-Soltan Graduate Scholarship # Summerhill (book) # List of medical schools in the United Kingdom |64=United States Academic Decathlon National Championship # University of Wisconsin Experimental College # Some Thoughts Concerning Education # Pomona College {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * History of education * School * College * Music school * Virtual school * Vocational school {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] o4la63ukl53i25ipp6cw2ld2y6bnfbl 295728 295727 2024-11-09T17:52:34Z Ibne maryam 17680 295728 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن]] # [[اين جي وي اسڪول، ڪراچي]] # [[ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي]] # [[سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي]] # [[مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو]] # [[زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر]] # [[دارالعلوم ڪراچي]] # [[جامعه الازهر]] [[قاهره]]، [[مصر]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[پنجاب يونيورسٽي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، آمريڪا # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فهرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * History of education * School * College * Music school * Virtual school * Vocational school {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] qf3avf7wfdlyi9rgay9ok1wg3493z4n 295729 295728 2024-11-09T17:56:56Z Ibne maryam 17680 295729 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن]] # [[اين جي وي اسڪول، ڪراچي]] # [[ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي]] # [[سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي]] # [[مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو]] # [[زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر]] # [[دارالعلوم ڪراچي]] # [[جامعه الازهر]] [[قاهره]]، [[مصر]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[پنجاب يونيورسٽي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، آمريڪا # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فهرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * History of education * School * College * Music school * Virtual school * Vocational school {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 6pn8m1wqffs7xztnlx1gr2er8r1phiu 295730 295729 2024-11-09T18:06:01Z Ibne maryam 17680 295730 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گل عرساڻي اسڪول]] # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن]] # [[اين جي وي اسڪول، ڪراچي]] # [[ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي]] # [[سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي]] # [[مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪني اڀياس، ڄامشورو]] # [[زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر]] # [[دارالعلوم ڪراچي]] # [[جامعه الازهر]] [[قاهره]]، [[مصر]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[پنجاب يونيورسٽي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، آمريڪا # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[علمي انگ اکر]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] * [[نسل-زي جي تعليم]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 61sq87bfwb08h8flrlmktq1lpc77dz8 295733 295730 2024-11-09T18:21:50Z Ibne maryam 17680 295733 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن]] # [[اين جي وي اسڪول، ڪراچي]] # [[ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] ش شاھ عبداللطيف يونيورسٽي شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد ق قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي ڪ ڪراچي يونيورسٽي گ # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي|آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر]] # [[دارالعلوم ڪراچي]] # [[جامعه الازهر]] [[قاهره]]، [[مصر]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[پنجاب يونيورسٽي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، آمريڪا # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[علمي انگ اکر]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] * [[نسل-زي جي تعليم]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] mwgr6nphwib83vhstumudeo3if3y8wa 295734 295733 2024-11-09T18:32:07Z Ibne maryam 17680 295734 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول، راڌن]] # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[اين جي وي اسڪول، ڪراچي]] # [[ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[آغا خان يونيورسٽي]] # [[بين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]] # [[پشاور يونيورسٽي]] # [[پنجاب یونیورسٽي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي|آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر]] # [[دارالعلوم ڪراچي]] # [[جامعه الازهر]] [[قاهره]]، [[مصر]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[پنجاب يونيورسٽي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، آمريڪا # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[علمي انگ اکر]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] * [[نسل-زي جي تعليم]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] e7lc4gkfq9wz16cuvhxcvj0z9qcvwui 295735 295734 2024-11-09T19:11:08Z Ibne maryam 17680 295735 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[اين جي وي اسڪول، ڪراچي]] # [[ڊي جي سائنس ڪاليج، ڪراچي]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز، ڪراچي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[آغا خان يونيورسٽي]] # [[بين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]] # [[پشاور يونيورسٽي]] # [[پنجاب یونیورسٽي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي|آئي بي اي انسٽيٽيوٽ، سکر]] # [[دارالعلوم ڪراچي]]، [[پاڪستان]] # [[اسلامي مدرسن جي فهرست]] # [[باڪو اسٽيٽ يونيورسٽي]]، [[آذربائيجان]] # [[جامعه الازھر]]، [[مصر]] # [[هاشميه يونيورسٽي]]، [[اردن]] # [[يونيورسٽي ٽيڪنالاجي پيٽروناس]]، [[ملائيشيا]] # [[ڪابل يونيورسٽي]]، [[افغانستان]] # [[ڪاگوشيما يونيورسٽي]]، [[جاپان]] # [[گوٿنبرگ يونيورسٽي]]، [[سوئيڊن]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[پنجاب يونيورسٽي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، آمريڪا # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[سر آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[علمي انگ اکر]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] * [[نسل-زي جي تعليم]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 39fw8h1w2t0unnxk9aoq7x3yzcpwuu3 295736 295735 2024-11-09T20:58:08Z Ibne maryam 17680 295736 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان يونيورسٽي|آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]]، [[ڪراچي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[بين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]]، [[خيرپور]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]]، [[اسلام آباد]] # [[پشاور يونيورسٽي]]، [[پشاور]] # [[پنجاب یونیورسٽي]]، [[لاهور]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]]، [[سنڌ]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي]] # [[اسلامي مدرسن جي فهرست]] # [[جامعه الازھر]]، [[مصر]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[دارالعلوم ڪراچي]]، [[پاڪستان]] # [[باڪو اسٽيٽ يونيورسٽي]]، [[آذربائيجان]] # [[هاشميه يونيورسٽي]]، [[اردن]] # [[يونيورسٽي ٽيڪنالاجي پيٽروناس]]، [[ملائيشيا]] # [[ڪابل يونيورسٽي]]، [[افغانستان]] # [[ڪاگوشيما يونيورسٽي]]، [[جاپان]] # [[گوٿنبرگ يونيورسٽي]]، [[سوئيڊن]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[علمي انگ اکر]] # [[نسل-زي جي تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم|تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] mkkp3iowfr8ow8p6olpc50thq9vl0zb 295737 295736 2024-11-09T21:04:11Z Ibne maryam 17680 295737 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان يونيورسٽي|آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]]، [[ڪراچي]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]]، [[لاڙڪاڻو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[بين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]]، [[خيرپور]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]]، [[اسلام آباد]] # [[پشاور يونيورسٽي]]، [[پشاور]] # [[پنجاب یونیورسٽي]]، [[لاهور]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]]، [[سنڌ]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي]] # [[اسلامي مدرسن جي فهرست]] # [[جامعه الازھر]]، [[مصر]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[دارالعلوم ڪراچي]]، [[پاڪستان]] # [[باڪو اسٽيٽ يونيورسٽي]]، [[آذربائيجان]] # [[هاشميه يونيورسٽي]]، [[اردن]] # [[يونيورسٽي ٽيڪنالاجي پيٽروناس]]، [[ملائيشيا]] # [[ڪابل يونيورسٽي]]، [[افغانستان]] # [[ڪاگوشيما يونيورسٽي]]، [[جاپان]] # [[گوٿنبرگ يونيورسٽي]]، [[سوئيڊن]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[علمي انگ اکر]] # [[نسل-زي جي تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم|تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] 1ctbzz695y92k7y5cjnr95ed136hq47 295738 295737 2024-11-09T21:06:42Z Ibne maryam 17680 295738 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان يونيورسٽي|آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]]، [[ڪراچي]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]]، [[لاڙڪاڻو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]]، [[خيرپور]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]]، [[اسلام آباد]] # [[پشاور يونيورسٽي]]، [[پشاور]] # [[پنجاب یونیورسٽي]]، [[لاهور]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]]، [[سنڌ]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي]] # [[اسلامي مدرسن جي فهرست]] # [[جامعه الازھر]]، [[مصر]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]]8 # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[دارالعلوم ڪراچي]]، [[پاڪستان]] # [[باڪو اسٽيٽ يونيورسٽي]]، [[آذربائيجان]] # [[هاشميه يونيورسٽي]]، [[اردن]] # [[يونيورسٽي ٽيڪنالاجي پيٽروناس]]، [[ملائيشيا]] # [[ڪابل يونيورسٽي]]، [[افغانستان]] # [[ڪاگوشيما يونيورسٽي]]، [[جاپان]] # [[گوٿنبرگ يونيورسٽي]]، [[سويڊن]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[علمي انگ اکر]] # [[نسل-زي جي تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم|تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] n7ka3uzncttt7ivvf56j1wzncl6asjb 295739 295738 2024-11-09T21:07:22Z Ibne maryam 17680 295739 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان يونيورسٽي|آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]]، [[ڪراچي]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]]، [[لاڙڪاڻو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]]، [[خيرپور]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]]، [[اسلام آباد]] # [[پشاور يونيورسٽي]]، [[پشاور]] # [[پنجاب یونیورسٽي]]، [[لاهور]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]]، [[سنڌ]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي]] # [[اسلامي مدرسن جي فهرست]] # [[جامعه الازھر]]، [[مصر]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[دارالعلوم ڪراچي]]، [[پاڪستان]] # [[باڪو اسٽيٽ يونيورسٽي]]، [[آذربائيجان]] # [[هاشميه يونيورسٽي]]، [[اردن]] # [[يونيورسٽي ٽيڪنالاجي پيٽروناس]]، [[ملائيشيا]] # [[ڪابل يونيورسٽي]]، [[افغانستان]] # [[ڪاگوشيما يونيورسٽي]]، [[جاپان]] # [[گوٿنبرگ يونيورسٽي]]، [[سويڊن]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[علمي انگ اکر]] # [[نسل-زي جي تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم|تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] pk18bbtr1uin40w72obay2iu947ctwn 295740 295739 2024-11-09T21:10:49Z Ibne maryam 17680 295740 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Schools}} پورٽل جي سار سنڀال جي حالت: (نومبر، 2024ع) هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو. {{portal description}} {| [[File:Emojione BW 1F3EB.svg|96px]] '''باب:تعليم'''<br> [[File:Class room icon.svg|72px]]</div></div> <div style="width:100%"> '''تعارف''' [[File:Plato's Academy mosaic from Pompeii.jpg|thumb|[[افلاطون]] جي اڪيڊمي، پومپيئي کان هڪ موزائڪ]] '''تعليم''' (Education) پنهنجي وسيع تر معنيٰ ۾ اها ذريعو آهي جنھن جي پاران ماڻهن جي ڪنھن گروھه جون عادتون ۽ هدف هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانھن منتقل ٿينديون آهن. تڪنيڪي معنيٰ ۾ هن کان مراد اهو رسمي طريقو آهي، جنهن ذريعي هڪ معاشرو پنھنجو مجموعي [[ڄاڻ|علم]]، هنر، روايتون ۽ قدرون هڪ نسل کان ٻئي نسل ڏانهن، عموماً اسڪولن ۾ ڪئي ويندڙ تربيت جي ذريعي، منتقل ڪندو آهي... مڪمل مضمون [[تعليم]] {{Box-footer}} </div> <!-- BEGIN RIGHT COLUMN --> [[File:Symbol support vote.svg|19px]] چونڊيل مضمون [[File:Cscr-featured.png|23px]] هتي داخلائون سٺيون ۽ خاص مضمونن تي مشتمل هونديون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيارن جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿيون. '''درسگاهون''' '''درسگاهون''' (Schools) ٻئي تعليمي ادارا ۽ عمارتون آهن، جيڪا استادن جي هدايتن هيٺ شاگردن جي تدريس لاءِ سکيا جا هنڌ ۽ سکيا جو ماحول مهيا ڪرڻ لاءِ ٺهيل آهن. اڪثر ملڪن ۾ رسمي تعليم جو نظام آهي، جيڪو ڪڏهن ڪڏهن لازمي هوندو آهي. انهن نظام ۾، شاگرد درسگاهن جي هڪ سيريز ذريعي ترقي ڪري ٿو جيڪا حڪومت ۽ نجي تنظيم ٻنهي طرفان ٺاهي ۽ هلائي سگهجي ٿو. انهن درسگاهن جا نالا ملڪ جي لحاظ کان مختلف آهن پر عام طور تي، پرائمري اسڪول، ٻارن لاءِ ۽ ثانوي اسڪول انهن ٻارن لاءِ جن پرائمري تعليم مڪمل ڪئي آهي، شامل آهن. هڪ ادارو جتي اعليٰ تعليم ڏني وڃي ٿي ان کي عام طور تي [[ڪاليج]] يا [[يونيورسٽي]] چئبو آهي. انهن بنيادي درسگاهن کان علاوه، هڪ ڏنل ملڪ ۾ شاگرد پرائمري (آمريڪا ۾ ايليمينٽري) ۽ ثانوي (امريڪا ۾ مڊل اسڪول) تعليم کان اڳ ۽ پوءِ اسڪولن ۾ به وڃي سگهن ٿا. ڪنڊرگارٽن يا پري اسڪول تمام ننڍڙن ٻارن (عام طور تي 3-5 سالن جي عمر) کي ڪجهه اسڪولنگ مهيا ڪن ٿا. يونيورسٽي، ووڪيشنل اسڪول، ڪاليج يا مدرسا ثانوي اسڪول کان پوءِ دستياب ٿي سگھي ٿو. ھڪڙو اسڪول ھڪڙي خاص شعبي، جهڙوڪ [[اقتصاديات]] يا [[مذهب]] لاء، وقف ٿي سگھي ٿو. متبادل درسگاهون، غير روايتي نصاب ۽ طريقا مهيا ڪري سگھن ٿيون. ---- '''ڪجهه درسگاهون''' # [[گورنمينٽ پرائمري اسڪول غريب آباد بدين]] # [[ڊي. جي. سنڌ گورنمينٽ سائنس ڪاليج]] # [[سنڌ يونيورسٽي|سنڌ يونيورسٽي، ڄامشورو]] # [[آغا خان يونيورسٽي|آغا خان اسڪول آف نرسنگ، ڪراچي]] # [[ڊائو يونيورسٽي آف هيلٿ سائنسز]]، [[ڪراچي]] # [[جناح سنڌ ميڊيڪل يونيورسٽي]] # [[انجنيئرڱ ۽ ٽيڪنيڀياس جي مهراڻ يونيورسٽي|مهراڻ يونيورسٽي آف انجنيئرنگ ۽ ٽيڪنيڀياس، ڄامشورو]] # [[اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي|اين اي ڊي يونيورسٽي آف انجنيئرنگ اينڊ ٽيڪنالاجي، ڪراچي]] # [[قائد عوام يونيورسٽي آف انجنيئرنگ، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي]]، [[لاڙڪاڻو]] # [[سنڌ زرعي يونيورسٽي|زرعي يونيورسٽي، ٽنڊو ڄام]] # [[گورنمينٽ ڪاليج آف ايجوڪيشن سکر]] # [[شاھ عبداللطيف يونيورسٽي]]، [[خيرپور]] # [[شهيد بينظير ڀٽو يونيورسٽي، شھيد بينظير آباد]] # [[علامه اقبال اوپن يونيورسٽي]] # [[قائداعظم يونيورسٽي]]، [[اسلام آباد]] # [[پشاور يونيورسٽي]]، [[پشاور]] # [[پنجاب یونیورسٽي]]، [[لاهور]] # [[ڪراچي يونيورسٽي]]، [[سنڌ]] # [[سکر آءِ بي اي يونيورسٽي]] # [[باڪو اسٽيٽ يونيورسٽي]]، [[آذربائيجان]] # [[هاشميه يونيورسٽي]]، [[اردن]] # [[يونيورسٽي ٽيڪنالاجي پيٽروناس]]، [[ملائيشيا]] # [[ڪابل يونيورسٽي]]، [[افغانستان]] # [[ڪاگوشيما يونيورسٽي]]، [[جاپان]] # [[گوٿنبرگ يونيورسٽي]]، [[سويڊن]] # [[آڪسفورڊ يونيورسٽي]]، [[انگلينڊ]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[اسلامي مدرسن جي فهرست]] # [[جامعه الازھر]]، [[مصر]] # [[دارالعلوم ديوبند]]، [[ڀارت]] # [[نسل-زي جي تعليم]] # [[لازمي غلط تعليم]] # [[ٻين الاقوامي اسلامي يونيورسٽي، اسلام آباد]] # [[حوزه العلميه، قم]]، [[ايران]] # [[دارالعلوم ڪراچي]]، [[پاڪستان]] # [[آرمي پبلڪ اسڪول، پشاور]] # [[ڪمانڊ اينڊ اسٽاف ڪاليج، ڪوئيٽا]] # [[لنڊن اسڪول آف لاء]] # [[نيشنل انسٽيٽيوٽ آف پرفارمنگ آرٽس]]، [[پاڪستان]] # [[علي ڳڙهه مسلم يونيورسٽي]]، [[ڀارت]] # [[قيروان يونيورسٽي]]، [[مراڪش]] # [[مدينه يونيورسٽي]] # [[ام القري يونيورسٽي]]، [[مڪو|مڪه المڪرمه]] # [[رائل نيشنل ڪاليج فار دي بلائنڊ]] # [[اسڪول ضلعو 53 اوڪاناگن سملڪامين]]، [[انڊونيشيا]] # [[چيٿم اسڪول آف ميوزڪ]] # [[ڊاڪٽر هالبروڪ فوجي اسڪول]] # [[بروڪلن مفت اسڪول]] # [[بينيٽ اڪيڊمي]] # [[ايڪو ايل اوڊيسي]] # [[تخليقي ۽ پرفارمنگ آرٽس لاء اسڪول]] # [[پونا ليو]] # [[هارورڊ يونيورسٽي]]، [[آمريڪا]] # [[ميساچوسٽس انسٽيٽيوٽ آف ٽيڪنالاجي]] # [[قرون وسطيٰ جي اسڪاٽلينڊ ۾ تعليم]] # [[علمي انگ اکر]] # [[اي پي شماريات]] # [[آئي بي ڊپلوما پروگرام]] # [[ندا آغا-سلطان گريجوئيٽ اسڪالر شپ]] # [[سمر هل (ڪتاب)]] # [[گڏيل رياستن جي اڪيڊمي ڊيڪاٿلون نيشنل چيمپئن شپ]] # [[وسڪونسن يونيورسٽي تجرباتي ڪاليج]] # [[تعليم بابت ڪجھ خيال]] {{Box-footer}} '''منتخب ماهر تعليم ۽ تعليم جي شعبي کان لاڳاپيل سماجي شخصيتن جي سوانح عمريون''' # [[آدم جي حاجي دائود]] # [[سر سيد احمد خان]] # [[ارسطو]] # [[جان بالڊون]] # [[فرانسس ايڪس ٽالبوٽ]] # [[جان محمد ميمڻ]] # [[آخوند مولانا ڇٽو ڀٽي سيتائي|آخوند ڇٽو ڀٽي سيتائي]] # [[حسن علي آفندي]] # [[دادا ڀائي نائوروجي]] # [[جان ڊيوي]] # [[رامڀدراچاريا]] # [[فاطمه ماساڪوئي]] # [[سر گنگا رام]] # [[ماريا مونٽيسوري]] # [[نور محمد لاکير]] # [[نوشاد اي شيخ]] # [[حسن علي آفندي]] # اراسمس سمٿ # ايلنور سوفيا سمٿ # عادل زي # مريم ڪارپينٽر # ماريا گرزيگورزيوسڪا # چارلس ڊبليو. ليونس # جيمس مورس ٽيون # هيدر نائيٽ # مريم ميڪلوڊ بيٿون # مارون ايل بريٽاني # ناٿن سي بروڪس # پرسي هين # پرسي شا جيفري # جل بائيڊن # پن ملاڪول # مريم ميڪلوڊ بيٿون # بيلا ايڇ بنيٿي # گيوواني انتونيو گراسي # جي هينس رچرڊز # جي هنٽر گوٿري # آرنلڊ راس # برنارڊ اي مگوائر # آرٿر آر ايم اسپيڊ # چارلس ايم وليمز # ڪارمين ڪاسڪو ڊي لارا ڪاسترو # فرانسس ڊيزيروزينسڪي # مارئي اسمال فيس مارول # جولس ميسنيٽ # مارٿا واٽس # ايلن ولکنسن {{Box-footer}} '''منتخب مضمون''' * [[تعليم|تعليم جي تاريخ]] * [[اسڪول]] * [[هيڊ ماستر]] * [[مدرسو]] * [[ڪاليج]] * [[يونيورسٽي]] * [[پروفيسر]] * [[موسيقي جا اسڪول]] * [[ورچوول اسڪول]] * [[ڪِرتڪاري درسگاه]] * [[آل پاڪستان ايجوڪيشنل ڪانفرنس]] * # [[پاڪستان ۾ يونيورسٽين جي فھرست]] * [[تعليم جو انتظام]] * [[تعليمي بورڊ]] * [[درس نظامي]] * [[سنڌ ٽيڪسٽ بڪ بورڊ]] * [[سنڌ ۾ تعليم جو نئون انتظام]] * [[سنڌ ۾ تعليم عام ڪرڻ لاءِ ڪوششون]] * [[ميگنيفيسائنس سينٽر]] {{Box-footer}} [[Category:Education portals]] [[Category:Schools|π]] [[Category:Schools portal| ]] [[Category:Portals needing placement of incoming links]] [[زمرو:تعليم]] i0ww4hqsyv4gkufnj0fux2h7retx6on 0 80404 295689 295687 2024-11-09T12:11:46Z Ibne maryam 17680 /* حوالا */ 295689 wikitext text/x-wiki {{Short description|Archaeological site in Gilgit District, Pakistan}} {{Infobox ancient site | name = ڪينو داس (پٿر جي نقاشيون)<br>Keno Daas (rock carvings) | native_name = | alternate_name = | image = File:Marbel Carvings - Gilgit Baltistan.JPG | caption = ڪينو داس | map_type = | map_alt = | location = [[گلگت]]، [[گلگت بلتستان]]، [[پاڪستان]] | region = | type = | part_of = | length = | width = | area = | height = | builder = | material = | built = | abandoned = | epochs = | cultures = | dependency_of = | occupants = | event = | excavations = | archaeologists = | condition = | ownership = | public_access = | website = | notes = }} '''ڪينو داس''' (Keno Daas) پٿر جي نقاشي، [[گلگت]]، [[گلگت بلتستان]]، [[پاڪستان]] ۾ هڪ آثار قديمه وارو ماڳ آهي. هي پٿر جي اهم نقاشيون آهن ۽ گلگت کان ٻاهر، [[هنزه وادي]] ڏانهن آهن.<ref>{{Cite web|title=Sustainable Tourism and Cultural Heritage|url=https://portals.iucn.org/library/efiles/edocs/2003-095_14.pdf|work=Bakhtiar Ahmed|publisher=IUCN, Northern Areas Programme|accessdate=July 5, 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714164654/https://portals.iucn.org/library/efiles/edocs/2003-095_14.pdf|archivedate=2014-07-14|url-status=dead}}</ref> ==حوالا== {{حوالا}} [[زمرو:گلگت بلتستان]] [[زمرو:گلگت بلتستان ۾ قديم آثار]] [[زمرو:گلگت بلتستان جي تاريخ]] [[زمرو:پاڪستان ۾ قديم آثار]] gwv1kxspm1l6abovhx179epc6go7v9h 0 80405 295695 2024-11-09T12:31:20Z مھتاب احمد سنڌي 4990 صفحو سرجيو 295695 wikitext text/x-wiki '''دي بيٽلس''' (The Beatles) 1960ع ۾ [[لنڊن]] ۾ ٺھيل ھڪ مشھور برطانوي راڪ بئنڊ آھي، جنھن موسيقي جي دنيا ۾ انقلاب آندو. بئنڊ جا ميمبر جان لينن، پال ميڪارٽني، جارج ھيرسن، ۽ رِنگو اسٽار ھئا، ۽ ھنن جي موسيقي کي پاپ، راڪ، ۽ سائڪيڊيلڪ جي ميلاپ طور ڏٺو ويندو آھي. 1960ع ۽ 1970ع جي ڏهاڪن ۾، The Beatles جي موسيقي، جھڙوڪ ''Hey Jude'', ''Let It Be'', ۽ ''Yesterday'', ھڪ وڏي سماجي ۽ ثقافتي تبديلي جو حصو بڻجي وئي. انهن جي تخليقي موسيقي ۽ شاعري ھاڻي بہ تمام گهڻي مقبوليت رکي ٿي ۽ ڪيترن ئي فنڪارن ۽ ميوزڪ بئنڊن کي متاثر ڪيو آھي. s70csjpy66mrfnhzchn0dv2s0n4ygsx 295696 295695 2024-11-09T12:33:12Z مھتاب احمد سنڌي 4990 295696 wikitext text/x-wiki ھي مضمون چيٽ جي پي ٽي پاران لکيو ويو آھي، جڏھن تہ ان ۾ معمولي تبديليون ڪيون ويون آھن. معلومات جي پڪ نہ ٿي ڏني وڃي. '''دي بيٽلس''' (The Beatles) 1960ع ۾ [[لنڊن]] ۾ ٺھيل ھڪ مشھور برطانوي راڪ بئنڊ آھي، جنھن موسيقي جي دنيا ۾ انقلاب آندو. بئنڊ جا ميمبر جان لينن، پال ميڪارٽني، جارج ھيرسن، ۽ رِنگو اسٽار ھئا، ۽ ھنن جي موسيقي کي پاپ، راڪ، ۽ سائڪيڊيلڪ جي ميلاپ طور ڏٺو ويندو آھي. 1960ع ۽ 1970ع جي ڏهاڪن ۾، The Beatles جي موسيقي، جھڙوڪ ''Hey Jude'', ''Let It Be'', ۽ ''Yesterday'', ھڪ وڏي سماجي ۽ ثقافتي تبديلي جو حصو بڻجي وئي. انهن جي تخليقي موسيقي ۽ شاعري ھاڻي بہ تمام گهڻي مقبوليت رکي ٿي ۽ ڪيترن ئي فنڪارن ۽ ميوزڪ بئنڊن کي متاثر ڪيو آھي. foxcaquwqatryh14s4vtwph7cuwd54c 295721 295696 2024-11-09T15:36:50Z مھتاب احمد سنڌي 4990 ھلڪيون درستگيون 295721 wikitext text/x-wiki ھي مضمون چيٽ جي پي ٽي پاران لکيو ويو آھي، جڏھن تہ ان ۾ معمولي تبديليون ڪيون ويون آھن. معلومات جي پڪ نہ ٿي ڏني وڃي. '''دي بيٽلس''' (The Beatles) 1960ع ۾ [[لنڊن]] ۾ ٺھيل ھڪ مشھور برطانوي راڪ بئنڊ آھي، جنھن موسيقي جي دنيا ۾ انقلاب آندو. بئنڊ جا ميمبر جان لينن، پال ميڪارٽني، جارج ھيرسن، ۽ رِنگو اسٽار ھئا، ۽ ھنن جي موسيقي کي پاپ، راڪ، ۽ سائڪيڊيلڪ جي ميلاپ طور ڏٺو ويندو آھي. 1960ع ۽ 1970ع جي ڏهاڪن ۾، دي بيٽلس جي موسيقي، جھڙوڪ ''Hey Jude''، ''Let It Be''، ۽ ''Yesterday''، ھڪ وڏي سماجي ۽ ثقافتي تبديلي جو حصو بڻجي وئي. انهن جي تخليقي موسيقي ۽ شاعري ھاڻي بہ تمام گهڻي مقبوليت رکي ٿي ۽ ڪيترن ئي فنڪارن ۽ ميوزڪ بئنڊن کي متاثر ڪيو آھي. 80t8z023li8c3i217os5oatycfnh6fx 0 80406 295726 2024-11-09T16:44:57Z مھتاب احمد سنڌي 4990 صفحو ٺاھيو ويو 295726 wikitext text/x-wiki ھي مضمون چيٽ جي پي ٽي پاران لکيو ويو آھي، جڏھن تہ معمولي تبديليون ڪيون ويون آھن. معلومات جي درستگي جي پڪ نہ ٿي ڏجي. '''الزائمر بيماري''' [[دماغ]] جي هڪ بيماري آهي، جيڪا خاص طور تي بزرگ ماڻهن ۾ پائي وڃي ٿي ۽ ان سان يادداشت، سوچڻ، ۽ فيصلا ڪرڻ جي صلاحيت تي اثر پوي ٿو. الزائمر بيماري ۾، دماغ جي سيلز (neurons) آهستي آهستي ڪم ڪرڻ بند ڪن ٿيون ۽ آخرڪار مرڻ لڳن ٿيون. اهو عمل دماغ جي انهن حصن ۾ وڌيڪ ٿيندو آهي، جيڪي ياداشت ۽ سوچڻ کي ڪنٽرول ڪن ٿا. الزائمر بيماري هڪ طويل ۽ پيچيده بيماري آهي، جيڪا مريض ۽ ان جي خاندان لاءِ چئلينجن سان ڀرپور ٿي سگهي ٿي. وقت سر سڃاڻپ، طبي سھولت ۽ حمايت سان مريضن کي زندگي ۾ ٿورو آرام ملي سگهي ٿو، جڏهن تہ تحقيق جاري آهي تہ جيئن هن بيماري جو وڌيڪ اثرائتو علاج دريافت ڪري سگهجي. == الزائمر بيماري جون علامتون == الزائمر بيماري جي شروعات ۾ يادداشت جا ننڍڙا مسئلا پيش اچي سگهن ٿا، جھڙوڪ: * ننڍيون شيون وسارڻ، جهڙوڪ ماڻهن جا نالا، واقعا، يا تازو ٿيل ڳالهيون. * عام ڳالهيون يا جڳهون وسارڻ. * معمولي ڪم ڪرڻ ۾ مشڪل، جهڙوڪ پڪو ڪرڻ يا حساب ڪرڻ. * وقت ۽ جاءِ بابت پريشاني محسوس ڪرڻ. == بيماري جي شروعات ۽ پوءِ جا مرحلا === وقت سان گڏ، الزائمر بيماري وڌيڪ خراب ٿي وڃي ٿي، جنھن سان فرد هيٺين مسئلن کي منھن ڏئي سگهي ٿو: * ڳالهائڻ ۾ مشڪل. * پنھنجي خيالن کي ترتيب ڏيڻ ۾ ڏکيائي. * موڊ ۽ روين ۾ تبديليون. * ٻين جي مدد کانسواءِ روزاني ڪم ڪرڻ ۾ مشڪل. == سبب ۽ خطرا == الزائمر بيماري جي اصل سببن تي مڪمل تحقيق جاري آهي، پر ان ۾ عمر، خانداني تاريخ، ۽ ڪجهہ جيناتي عوامل شامل ٿي سگهن ٿا. ان سان گڏوگڏ، دل جي بيماري، ذيابطيس، ۽ بلڊ پريشر جھڙا عنصر بہ خطرن کي وڌائي سگهن ٿا. == علاج == في الحال الزائمر بيماري جو ڪو مڪمل علاج موجود ناهي. پر مختلف دوائون ۽ علاج جا طريقا آهن، جيڪي بيماري جي علامتن کي ڪجهہ حد تائين ڪنٽرول ڪري سگهن ٿا ۽ مريض جي زندگيءَ کي ٿورو آسان بڻائي سگهن ٿا. ad16qt6vchgl8ht2wrj95c1ejyn265j 0 80407 295750 2024-11-09T23:15:00Z Ibne maryam 17680 Ibne maryam صفحي [[نوح]] کي [[نوح عليه السلام]] ڏانھن چوريو 295750 wikitext text/x-wiki #چوريو [[نوح عليه السلام]] gy022vzmuib6bqh3p3gwbvnujidvupv 0 80408 295752 2024-11-09T23:17:51Z Ibne maryam 17680 Ibne maryam صفحي [[عيسيٰ]] کي [[عيسيٰ عليه السلام]] ڏانھن چوريو 295752 wikitext text/x-wiki #چوريو [[عيسيٰ عليه السلام]] do7hcpgl2qjxarhgktw5kqzz4nu4dsy 0 80409 295755 2024-11-09T23:27:56Z Ibne maryam 17680 Ibne maryam صفحي [[اسلام ۾ موسيٰ]] کي [[موسيٰ عليه السلام]] ڏانھن چوريو 295755 wikitext text/x-wiki #چوريو [[موسيٰ عليه السلام]] obgridasxzs79rmzsqszrcf44mm520u 0 80410 295764 2024-11-10T03:18:37Z Hammad 6683 Hammad صفحي [[ڪڪرالھ]] کي [[ڪڪراله]] ڏانھن چوريو 295764 wikitext text/x-wiki #چوريو [[ڪڪراله]] thsh789i0q1svbw29znwsf1sde8kcsd 3 80411 295774 2024-11-10T10:14:10Z KaleemBot 10779 ڀليڪار! 295774 wikitext text/x-wiki {{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}} <div style="padding:5px;font-size:medium"><center style="word-spacing:1ex">[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] </center></div> {| bgcolor="#ADDFAD" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;" |<span style="font-family:MB Lateefi;float:left">'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''</span> <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> [[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]] <center><big>'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''</big></center>'' '''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.<br> * وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع ۾ عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.<br /> * ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.''' * صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''. <Font - size=4> '''اصول ۽ قاعدا''' </Font - size> <Font - size=3> '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' </Font - size><br> ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا. * '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''': ** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''. ** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&#126;&#126;&#126;&#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''. ** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''. <Font - size=3> '''تعاون''' </Font - size> * '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''. <inputbox>type=search</inputbox> * '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''. <inputbox>type=create</inputbox> * '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.</center> |} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 10:14, 10 نومبر 2024 ( يو.ٽي.سي) 7vcgao91czty2ba1nx2rdsx4t7jxogx