انسان

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="sd">
  <siteinfo>
    <sitename>وڪيپيڊيا</sitename>
    <dbname>sdwiki</dbname>
    <base>https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ذريعات</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">بحث</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">واپرائيندڙ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">واپرائيندڙ بحث</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">وڪيپيڊيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">وڪيپيڊيا بحث</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فائل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فائل بحث</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ذريعات وڪي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ذريعات وڪي بحث</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">سانچو</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">سانچو بحث</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">مدد</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">مدد بحث</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">زمرو</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">زمرو بحث</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">باب</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">باب بحث</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ماڊيول</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ماڊيول بحث</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>انسان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2243</id>
    <revision>
      <id>298262</id>
      <parentid>245885</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Indus Asia</username>
        <id>5725</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298262</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40954" sha1="qnt797plje81s4akn88j0v73fxy2hda" xml:space="preserve">{{speciesbox
| name = انسان&lt;ref name=msw3&gt;{{MSW3 Groves | pages = | id = 12100795}}&lt;/ref&gt;
| image = Akha cropped hires.JPG &lt;!--The choice of image has been discussed at length. Please don't change it without first obtaining consensus. Also used at Akha people (section Dress)--&gt;
| image_caption = An [[adult]] human [[man|male]] (left) and [[woman|female]] (right) from the [[Akha people|Akha tribe]] in Northern [[ٿائيلينڊ|Thailand]].
| taxon = Homo sapiens
| authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| subdivision_ranks = [[Subspecies]]
| subdivision =
[[Extinct|{{extinct}}]]''[[Homo sapiens idaltu]]'' &lt;small&gt;White ''et al.'', 2003&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;
''[[Homo sapiens sapiens]]''
| range_map = World human population density map.png
| range_map_caption = ''[[Homo sapiens]]'' population density
| status = LC
| status_system = IUCN3.1
| status_ref = &lt;ref name=IUCN&gt;{{Cite journal | author = Global Mammal Assessment Team | title = ''Homo sapiens'' | journal = [[The IUCN Red List of Threatened Species]] | volume = 2008 | page = e.T136584A4313662 | publisher = [[IUCN]] | date = 2008 | url = http://www.iucnredlist.org/details/136584/0 | doi = 10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T136584A4313662.en | access-date = 14 January 2018 | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20171207092900/http://www.iucnredlist.org/details/136584/0 | archivedate = 7 December 2017 | df = dmy-all }}&lt;/ref&gt;
|synonyms =
{{collapsible list|bullets = true
 |title=&lt;small&gt;Species synonymy&lt;/small&gt;&lt;ref name=msw3 /&gt;
 |''aethiopicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''americanus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''arabicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''aurignacensis''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Klaatsch &amp; Hauser, 1910&lt;/small&gt;
 |''australasicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''cafer''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''capensis''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Broom, 1917&lt;/small&gt;
 |''columbicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''cro-magnonensis''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Gregory, 1921&lt;/small&gt;
 |''drennani''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Kleinschmidt, 1931&lt;/small&gt;
 |''eurafricanus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Sergi, 1911)&lt;/small&gt;
 |''grimaldiensis''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Gregory, 1921&lt;/small&gt;
 |''grimaldii''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Lapouge, 1906&lt;/small&gt;
 |''hottentotus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''hyperboreus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''indicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''japeticus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''melaninus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''monstrosus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Linnaeus, 1758&lt;/small&gt;
 |''neptunianus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''palestinus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;McCown &amp; Keith, 1932&lt;/small&gt;
 |''patagonus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''priscus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Lapouge, 1899&lt;/small&gt;
 |''proto-aethiopicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Giuffrida-Ruggeri, 1915&lt;/small&gt;
 |''scythicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''sinicus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Bory de St. Vincent, 1825&lt;/small&gt;
 |''spelaeus''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Lapouge, 1899&lt;/small&gt;
 |''troglodytes''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Linnaeus, 1758&lt;/small&gt;
 |''wadjakensis''&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Dubois, 1921&lt;/small&gt;
 }}
}}
'''انسان''' (Human) (سائنسي نالو: Homo sapiens) جو لفظ [[زمين]] تي ملندڙ ان انساني نسل جي لاءِ استعمال ڪيو ويندو آھي، جيڪا جنس [[انس|انس (homo)]] سان تعلق رکي ٿي ۽ [[دُنيا|دنيا]] ۾ ملندڙ ٻين تمام تر انواع حيات کان برتر [[دماغ]] رکي ٿي. انسان چورائيندڙ مخلوق جي سڃاڻپ ان جي سڌي بناوٽ ۽ ٻن [[ٽنگ|ٽنگن]] سان ھلڻ واري مخلوق جي طور تي با آساني ڪري سگهجي ٿي. وڌيڪ اھو تہ ھي نوعِ حياتِ انسان ھڪ [[معاشريات|معاشرتي]] مخلوق ھجڻ سان گڏوگڏ [[شعور|شعور (consciousness)]] ۽ [[ادراڪ|ادراڪ (cognition)]] ۾ ٻين تمام مخلوقن جي نسبت اعليٰ معيار تائين پھتل مخلوق آھي. انسان کي [[آدم عليه السلام|آدم]] جي مناسبت سان [[عربي ٻولي|عربي]] ۽ [[فارسي ٻولي|فارسي]] ۾ آدم بہ  چيو ويندو آھي ۽ ان جي لاءِ بشر جو لفظ بہ استعمال ڪيو ٿو وڃي. آدم ۽ بشر  وانگر انسان جو لفظ بہ [[سنڌي ٻولي]] ۾ [[عربي ٻولي|عربي]] ٻوليءَ کان آيو آھي، ان ئي لفظ انس سان ناس ۽ مرڪب لفظ عوام الناس وغيره بہ تخليق ڪيا وڃن ٿا. [[قرآن]] ۾ بہ ھن نوع حيات جي لاءِ انسان سان گڏوگڏ ٻيا لفظ استعمال ٿيا آھن؛ جن ۾ ھڪ انس (سورۃ الرحمٰن [[آيت]] 39) به آھي.

انسان، بشر يا اينٿروپڪ (Anthropic)، اصل ۾ يوناني اکر ‘anthrops’ مان نڪتل آهي، جنهن جي معنا آهي ماڻهو، پر هن لفظ مان مراد آهي سڀ کان آڳاٽو انسان. &lt;ref&gt;[http://dic.sindhila.edu.pk/define/Anthropic.php سنڌي آنلائين ڊڪشنري] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190601060621/http://dic.sindhila.edu.pk/define/Anthropic.php |date=2019-06-01 }} پاران سنڌي لئنگئيج اٿارٽي، حيدرآباد&lt;/ref&gt;

==ارتقا==
جنهن مخلوق کي '''انسان''' يا '''ماڻهو''' چئي سگهجي ٿو، اها ڌرتيءَ تي لڳ ڀڳ 2 ملين (20 لک) سالن کان رهندي پئي اچي. ڌرتيءَ جي عمر جي ڀيٽ ۾ 2 ملين سال اک ڇنڀ جي برابر آهن. زمين جي مجموعي عمر لڳ ڀڳ 4700 ملين سال آهي. جيڪڏهن فرض ڪجي ته ڌرتيءَ جي عمر فقط 24 ڪلاڪ آهي ته پوءِ ايئن چئبو ته ماڻهوءَ کي جنم ورتي اڃا هڪ منٽ به ڪونه ٿيو آهي. پر ان هڪ منٽ ۾ انسان ڪيڏا ڪم ڪيا آهن، ان جو ته ڪاٿو ئي ڪونهي. ان هڪ منٽ اندر هن دنيا جي عظيم ترين تهذيبن ۽ ثقافتن کي جنم ڏئي ڌرتيءَ کي عجيب رنگ بخشي ڇڏيو آهي.

انسان جيڪي ڪجهه ڪيو، ان جو لکت ۾ رڪارڊ وڌ ۾ وڌ پنج هزار سال اڳ کان شروع ٿئي ٿو. ان ئي رڪارڊ مان اسان کي خبر پوي ٿي ته اوائلي تهذيبن وارا انسان ڪيئن سوچيندا هئا ۽ انهن جا باهمي رشتا ڪيئن هئا؟ ان کان سواءِ انسان ڪيئن ۽ ڪٿي رهيو؟ ان جو جواب ڳولڻ لاءِ قديم آثارن جي ماهرن هن مهل تائين وڏي ڇنڊڇاڻ ڪئي آهي ۽ ڪافي ثبوت هٿ ڪيا آهن، پر تڏهن به اڃا گهڻو ڪجهه ڪوهيڙي ۾ لڪل آهي ۽ گهڻو ڪجهه وقت سان ضايع ٿي چڪو آهي. 
انهن ثبوتن ۾ اسان کي پنڊ پهڻ ٿيل هڏيون، پٿرن مان گهڙيل اوزار، ڀڳل ٺڪراٺو، غارن ۽ جبلن تي چٽساليون ۽ اُڪرون ملن ٿيون. جيتوڻيڪ هٿ آيل اهي آثار ڪي گهڻا نه آهن، تڏهن به قديم آثارن جي ماهرن انهن ئي آثارن جي مدد سان انسان جي جسماني، ذهني ۽ ثقافتي اؤسر جا اندازا به لڳايا آهن.

انساني نسل جو بڻ بڻياد ۽ ان جو اصل وطن ڳولڻ لاءِ پاڻ کي 40 ملين سال اڳ کان سفر شروع ڪرڻو پوندو. ڇاڪاڻ ته اهو ئي اهو دؤر آهي، جنهن بابت ڊارون جو خيال آهي ته ان وقت اها مخلوق پيدا ٿي. جيڪا لڳ ڀڳ 38 ملين سالن جا ارتقائي ڏاڪا طئي ڪرڻ کان پوءِ اوزار ٺاهڻ لڳي ۽ جنهن کي هاڻي اسان اوائلي ماڻهو چئون ٿا. 
40 ملين سال اڳ واري نسل بابت ڊارون جو خيال آهي ته متان اهوئي انسان ۽ وڏن بن مانسن جو گڏيل تڙ ڏاڏو هجي! ان نسل جي اولاد مان هڪ گروهه ٻيلن ۾ رهيو ۽ انهن مان بن مانس، ڀولڙا ۽ اڄوڪا چئمپنزي پيدا ٿيا. پر ٻيو گروهه لڳ ڀڳ 20 ملين سال اڳ وڻن تان ان مهل لهي آيو. جڏهن شايد ٻيلا گهٽجڻ لڳا هجن ۽ کليل ميداني علائقن ۾ خوراڪ گهڻي ملندي هجي ۽ اُتي روزاني ڪار ڪرت بهتر هجي. ڪيئي ملين سالن جي وقفي کان پوءِ هٿن ۽ پيرن جي مدد سان هلندڙ هن مخلوق ٻن پيرن تي اُڀو هلڻ سکي ورتو، ان جا پويان چنبا پير بڻجي پيا. جڏهن ته اڳيان چنبا آزاد هئڻ ڪري وڌيڪ حساس ٿيا ۽ انهن ۾ ڇُهڻ ۽ محسوس ڪرڻ جي سگهه وڌي وئي. آزاد چنبا، جيڪي هاڻي هٿ بڻجي ويا هئا، ڪاٺيون ۽ پٿر اٿلائڻ پُٿلائڻ، کڻي هلڻ ۽ استعمال ڪرڻ لڳا.

===انسان، دؤر ۽ جاگرافيائي حالتون===

ماڻهوءَ جو پنڌ ايڏو ڊگهو آهي، جو ايئن چوڻ غلط ڪونه ٿيندو ته هن آدجڳاد کان پنڌ ڪيو آهي. ان پنڌ دوران هن ثقافتن جا ابتدائي پٿر رکيا. اوزار ٺاهيا ۽ نشان ڇڏيا. ان ئي پنڌ دوران هن پيليوليٿڪ دؤر ۾ پنهنجي پير جو سچو پچو نشان به ڇڏيو آهي. اسان شايد ان کي انساني پير جو قديم ترين نشان چئي سگهون. اهو نشان اٽليءَ ۾ نانا دي لا باسورا وٽ آهي، جيڪو کڙيءَ کان آڱوٺي تائين اٽڪل 20 سينٽي ميٽر ڊگهو ۽ پٻن وٽ 10 سينٽي ميٽر ويڪرو آهي. هي پيليوليٿڪ ماڻهو ۽ ان کان پويان نسل ڪير هئا ۽ سندن جيئڻ جو ڍنگ ڪيئن هو؟ اهو تمام ڳوڙهو اڀياس ٿي سگهي ٿو. هو ڪهڙي قسم جا اوزار ٺاهيندا هئا؟ ڇا کائيندا هئا؟ پهريندا هئا؟ ڪيئن شڪار ڪندا هئا؟ ڇا هنن جو ذهن هڪ تخليقڪار جو ذهن هو؟ هنن جو ڪٽنبي سرشتو ڪيئن هو؟ اهڙو اڀياس سنڌ يا اپکنڊ جو چڱيءَ طرح ڪونه ٿيو آهي. هتي ڪوشش ڪبي ته اوائلي ماڻهوءَ جي رهڻي ڪهڻي جو اهو اڀياس جيڪو يورپ ۽ آفريڪا جي حوالن سان ٿي چڪو آهي، ان تي هڪ نظر وجهجي. گهڻو ممڪن آهي ته ان سان سنڌ جي پيليوليٿڪ، ميسو ليٿڪ ۽ نيوليٿڪ لوڪن جي رهڻي ڪرڻي بابت ڪو اندازو لڳي سگهي. محققن جي آڏو وڏي ۾ وڏو مسئلو هيءُ آهي ته هو پهريون آدم ڪنهن کي چون؟ ايئن ته هو راماپٿيڪس، آسٽرالوپٿيڪس، هومو هيبلس ۽ هومو اريڪٽس نالي مخلوقن جي درجي بندي ڪري چڪا آهن، پر مشڪل اها آهي ته جديد تحقيق ڪن اوزارن کي ايترو پراڻو ثابت ڪري ٿي جو هومو مخلوقن جي وجود کان ڳالهه ٽپي پوئتي هلي ٿي وڃي. جيڪڏهن پهريون اوزار ٺاهيندڙ مخلوق کي آدم چئجي تڏهن به اهو طئه نٿو ڪري سگهجي ته ڪهڙي نسل سڀ کان پهرين اوزار ٺاهيا. اصل، ۾ راماپٿيڪس مخلوق جيڪا 14 کان 8 ملين سال اڳ موجود هئي ۽ ان کان پوءِ اسٽرالوپٿيڪس آفريڪانوس (ڏکڻ وارو بن مانس جيڪو آفريڪا ۾ هو) جيڪو 5 ملين سال اڳ ۾ هو، جي وچ جون ڪيئي ڪڙيون ٽٽل آهن. هن کان پوءِ هومو هيبلس (Homo Habilis) آهي، يعني هٿن وارو ماڻهو، جيڪو 2 ملين سال اڳ هو. جيئن ته اهو آسٽرالوپٿيڪس سان ويجهڙائي رکندڙ هو تنهنڪري ان کي آسٽرالوپٿيڪس هيبلس به چيو ويو. انهن ٻن نسلن جي وچ ۾ به وقت جو وڏو فاصلو آهي. 

ان کان پوءِ اڀو انسان (Homo Erectus) آهي، جنهن جو مغز هاڻوڪي انسان کان ٻه ڀاڱي ٽي حصا ننڍو هو، نه کاڏِي هئس ۽ نه وري پيشاني. اها 15 لک سال اڳ جي ڳالهه آهي ۽ نيٺ آخري منزل باشعور انسان (Homo Sapiens) جي آهي، جنهن جي ڪهاڻي به اڍائي لک سالن کان جاري آهي. 

اسان جيڪڏهن هٿيارن ۽ اوزارن جي ڪهاڻيءَ ۾ گهرائيءَ سان وينداسين ته ڳالهه وڃي زمين جي ٽريشري دؤر جي پڄاڻيءَ تائين يعني 40 لک سالن تائين پهچندي، جڏهن آسٽرالوپٿيڪس ڌرتيءَ تي پکڙيل هئا ۽ ان ئي وقت ۾ پٿر جا قديم ترين اوزار به ٺهيا. اهو پٿر جو پرڀاتي دؤر يعني هڪ لحاظ کان Eolithis جو دؤر آهي. ان کان پوءِ پٿر جو هيٺيون يعني اوائلي پيليوليٿڪ اوزارن جو دؤر سامهون اچي ٿو جو هيٺيون ڪواٽرني (پلائيسٽوسين) ۽ پراڻن گليشل دؤرن جو زمانو آهي. اهو 20 لک سال اڳ جو زمانو آهي، جڏهن هومو هيبلس ڌرتيءَ تي گهمي رهيو هو. 
ڏيڍ ملين يعني 15 لک سال اڳ جڏهن ”اڀو انسان“ ظاهر ٿيو تڏهن به اوزارن جي صورتحال ساڳي هئي. ٻنهي مخلوقن جي وچ واري توڻي گڏيل دؤر ۾ رهائشي آباديون، هٿ ڪهاڙيون ۽ باهه جو استعمال نظر اچي ٿو. اهڙا اهم ماڳ Habor, Koobi Rora ۽ Omo آهن. بعد ۾ ترتيب وار اولدوواءِ (Oldivai)، شانداليا (Shandaliya)، چلهاڪ، گاديب، سولهياڪ، والونيٽ ۽ ٻيا ماڳ آهن. 
ان کان پوءِ زمين جو ڪوارٽرنري دؤر ڀرپور نموني طاري ٿئي ٿو. جيڪو انٽر گليشل دؤر کان شروع ٿي، برفاني زمانو گذاري آخر ۾ هڪ انٽر گليشل دؤر تائين پکڙيل آهي. اهو لڳ ڀڳ 7 لک سالن کان 4 لک سال اڳ جو دؤر آهي جڏهن اوائلي پيليوليٿڪ دؤر هليو ۽ ائبي ويلين کان اشيولين اوزار سامهون آيا ۽ وڏن جانورن جو شڪار شروع ٿيو. هي اڀن انسانن (Homo Erectus) جو ئي دؤر هو. 

جڏهن وچون پيليوليٿڪ دؤر آيو، تڏهن باشعور انسان موجود هو. هي چار لک سال اڳ آخري انٽر گليشل دؤر جو وقت هو. هن دؤر ۾ اشيولين اوزار نظر اچن ٿا، ان دوران زمين ڪوارٽرنري کان اينٿرو پوزوئڪ دؤر ۾ لڳ ڀڳ ساڍا ٽي لک سال اڳ داخل ٿي ۽ ان وقت ڪجهه اهڙيون گهڙاوتون به سامهون آيون، جن کي بت تراشي چئي سگهجي! 
لڳ ڀڳ ٽي لک سال اڳ کان وٺي چاليهه هزار سال اڳ جي دنيا پٿر جي اوائلي وچين (وچون پيليوليٿڪ) دؤر تي مشتمل آهي ۽ ان عرصي ۾ باشعور انسانن جي هڪ نسل نيندرٿال جون سرگرميون ڏسڻ ۾ اچن ٿيون. انسان ذات ان زماني ۾ هڪ برفاڻو ۽ آخري انٽر گليشئل زمانو ڏٺو. 
چاليهارو کن هزار سال اڳ هڪ ٻيو ۽ آخري برفاني دؤر اڀريو. تڏهن نيندرٿال گم ٿي ويو ۽ ڪروميگنان نظر آيو. هي اوائلي پٿر جو پڇاڙڪو يعني مٿيون پيليوليٿڪ دؤر آهي. ڪن حالتن ۾ هي ميسوليٿڪ يا پٿر جو وچون دؤر به آهي. هن دؤر ۾ مڙدن جي تدفين، ڪپڙا سبي پائڻ، تير ڪمان، موسيقي، پالش ٿيل پٿري اوزار ۽ چترڪاري به ڏسجي ٿي. هي ماڻهو ميموٿ ۽ سانڀر جا شڪاري هئا. 

ان کان پوءِ يعني لڳ ڀڳ 13000 سال اڳ کان 4000 سال اڳ تائين ميسوليٿڪ دؤر شمار ڪيو وڃي ٿو، پر اهو اڄ تائين هڪ نسبتي سوال آهي. اهي سال شايد پاڪستان جي حوالي سان استعمال ڪري نه سگهجن. هتي اهي (100007000 اڄ کان اڳ) سال نيوليٿڪ ۽ چالڪوليٿڪ دؤرن جا به آهن. 

===واقعن جي ڪرونولاجي===
 
* 30,000,000 سال اڳ سڀ کان اوائلي بن مانس جا پنڊ پاهڻ. اوليگوسين دؤر. 
* 20,000,000 سال اڳ اوائلي بن مانس جا پنڊ پاهڻ. مايوسين دؤر، پروڪائونسل اوڀر آفريڪا ۾. 
* 1,700,000 سال اڳ هيٺيون پلائسٽوسين دؤر، اوائلي انسان نما مخلوق، شڪاري ۽ خوراڪ ميڙيندڙ آسٽرالوپٿيڪس، پيليوليٿڪ جو پهريون درجو يا پٿر جو پراڻو دؤر. 
* 400,000 ق. م. اڀي انسان جو مرحلو؛ (جاوا، چائنا، آفريڪا) هن انسان وٽ وڍڻ جا اڍنگا اوزار ۽ اوائلي هٿ ڪهاڙي ڏسڻ ۾ اچي ٿي. (هئڊل برگ ڄاڙي) 
* 1,80,000 ق. م. نيندر ٿال نسل جا ابا ڏاڏا (يورپ) سڌريل هٿ ڪهاڙين سان گڏ. 
* 70,000 ق. م. نيندر ٿالي لوڪ (يورپ، ايشيا، آفريڪا) چٿڙن وارا اوزار ۽ ”مڪمل ماڻهو“ (جاوا) 
* 30,000 ق. م. ٻيو ٿڌو دؤر، نئون ماڻهو بهتر اوزار ٺاهي ٿو. ننڍيون ڇريون، تصويرون ڪشي. ڪروميگنان. 
* 10,000 ق. م. آخري برفاني دؤر جي پڄاڻي ۽ پروٽونيوليٿڪ ڪلچر. وچ اوڀر ۾ جيريڪو ۾ زرعي سيٽلمينٽ. 
* 6000 ق. م. کان 1800 ق. م. تائين سنڌ ۽ بلوچستان ۾ ٺڪريءَ، ڪنجهي ۽ پٿر واريون ثقافتون ۽ تهذيبون. 
* 1500 ق. م. هندستان ۾ ويدڪ لٽريچر. 

==انسان جا ارتقائي مرحلا==

سائنسدانن انساني نسل سان هڪجهڙائي رکندڙ مخلوقن جي پنڊ پاهڻن جو ڏاڍو تفصيلي جائزو وٺي ڪي مضبوط دليل پيش ڪيا آهن. ان ڊگهي تحقيق کان پوءِ واضح ٿيو آهي ته انساني ارتقا جي ڪهاڻي گهٽ ۾ گهٽ 25 ملين سالن جي عرصي تي پکڙيل آهي. جديد تحقيق اڃا به پوئتي تائين جا ڏس ڏئي ٿي. ان ريت انسان نما مخلوقن جو چارٽ هن ريت آهي. 

====1. پلايو پٿيڪس (Pliopithecus )====

زمانو: 22 ملين سال اڳ کان 12 ملين سال اڳ تائين 

سڀ کان اوائلي پروٽو ايپس مان هڪ نسل جيڪو ڏسڻ ۾ هاڻوڪي لنڊي لنگور (Gibbon) جهڙو هو. ان جون ٻانهون قد جي ڀيٽ ۾ هروڀرو ڊگهيون ڪو نه هيون. وڻن تي لڏڻ ۾ مهارت هئس. قد جي لحاظ کان تمام ننڍڙي نسل کي ڏندن ۽ کوپڙيءَ جي بنياد تي لُنڊي لنگور واري سلسلي جو ابو ڏاڏو سمجهيو وڃي ٿو. 

====2. پروڪائونسل (Proconsul)==== 

زمانو: 20 ملين سال اڳ کان 10 ملين سال اڳ تائين (مايو سين زمانو Miocene Period) 

هن مخلوق جي ڍانچي جون ٽڪرن ٽڪرن ۾ بيشمار هڏيون مليون آهن. ان جو شمار تمام اوائلي بن مانسن ۾ ٿئي ٿو. جيڪو چمپانزي نسل ۽ شايد گوريلا جو ابو آهي. اهو نسل پلايوپٿيڪس جو همعصر آهي، ان جون گڏيون گهڻو ڪري اتان ئي ملن ٿيون، جتان پلايوپيٿڪس جا پنڊ پهڻ ملن ٿا. 

====3. ڊرايو پٿيڪس (Dryopithecus)==== 

زمانو: 15 ملين سال اڳ کان 8 ملين سال اڳ تائين (مايوسين زمانو) 

جيتوڻيڪ هن نسل جا تمام ٿورڙا ۽ اڻپورا پنڊ پاهڻ مليا آهن، تنهن هوندي به ڊرايوپٿيڪس جي ڄاڙي ۽ ڏند سندس خاصيتن کي چڱيءَ طرح بيان ڪن ٿا. قد جي لحاظ کان ٽن فٽن جيترو هيءُ اوائلي بن مانس يورپ، چين ۽ اتر هندستان ۾ رهندو هو. بيهڪ جي لحاظ کان جسم اڳتي جهڪيل. ڊگهيون ٻانهون ۽ جسم تي گهاٽا وار هئس. ٻن پيرن تي هٿن جي هلڪي ٽيڪ سان ائين هلندو هو جيئن اڄڪلهه جا بن مانس هلندا آهن. 

====4. اوريوپٿيڪس (Oreopithecus)====
 
زمانو: 15 ملين سال اڳ کان 8 ملين سال اڳ تائين. 

ماڻهوءَ جهڙي نسل اوريوپٿيڪس بابت راءِ آهي ته اهو ٻن پيرن تي هلندو هو، چار فٽ قد ۽ وزن 80 پائونڊ هئس. سندس ڏند ۽ ڍاڪ جي هڏين سائنسدانن کي سوچڻ تي مجبور ڪيو ته ڇا اهو انسان جو ابو آهي، پر هاڻي اهو بهتر طور نتيجو ڪڍيو ويو آهي ته اهو هڪ انوکو بن مانس هو. 

====5. سواپٿيڪس راما پٿيڪس (Ramapithecus)==== 

زمانو: 14 ملين سال اڳ کان 12 ملين سال اڳ تائين. 

هن مهل تائين ماڻهوءَ جهڙي لڌل سڀ کان اوائلي مخلوق راماپٿيڪس آهي. گهڻن محققن جي راءِ آهي ته اها مخلوق انساني ارتقا واري سلسلي ۾ سڌي طرح ڳنڍجي ٿي. هن مخلوق کي ”آدم نما“ رتبو ڪجهه ڏندن، ڄاڙيءَ جي ڪجهه ٽڪرن ۽ تارونءَ جي بيهڪ جي بنيادن تي مليو، جيڪي بنا ڪنهن غلطيءَ جي انساني شڪل جا آهن. هن مخلوق جو قد ساڍا پنج فٽ هو. هن مخلوق جا پنڊ پاهڻ اتر هندستان، پاڪستان ۽ آفريڪا مان لڌا ويا آهن. پوٺوار ۾ ان جا پنڊ پاهڻ 8 ملين سال پراڻا آهن. جنهن کي ”راماپٿيڪس انڊيڪس“ نالو ڏنو ويو آهي. 

====6. آسٽرالو پٿيڪس (Australopithecus)==== 

زمانو: 2 ملين سال اڳ تائين. 

راما پٿيڪس ۽ آسٽرالوپٿيڪس اڻپورن ماڻهن جي وچ ۾ 9 ملين سالن جو وقفو آهي. ان عرصي دوران اڻپورن ماڻهن وڏي ترقي ڪئي. اهي اڀا بيهي پنڌ ڪرڻ لڳا. زمين تي رهندا هئا ۽ ممڪن آهي ته پنهنجي بچاءَ ۾ پٿر استعمال ڪندا هئا. 

====7. پران ٿروپس (Pranthropus)==== 

زمانو: 17 ملين سال اڳ کان 0.9 ملين سال اڳ تائين. 
جيتوڻيڪ هيءُ نسل اڀو بيهندڙ آهي ۽ انساني خدوخال هئس. ان هوندي به پران ٿروپس انساني ابن ڏاڏن ۾ ارتقائي ڇيڙي جي نمائندگي ڪري ٿو. هو پنهنجي وڏي ڄاڙي ۽ ڏاٺن مان گاهه خور ڏسجي ٿو ۽ ان ريت هن سڌريل آسٽرالوپٿيڪس سان برابري ٿي ڪئي، جيڪو نسل پوءِ شايد جلد ئي فنا ٿي ويو. 

====8. سڌريل آسٽرالپٿيڪس (Advanced Australopithecus )==== 

زمانو: 1.7 ملين سال اڳ کان 0.9 ملين سال اڳ تائين. 

اڳئين آسٽرالوپٿيڪس کان مختلف ۽ وڏي کوپڙي وارو سڌريل آسٽرالوپٿيڪس پران ٿروپس جو همعصر هو. ٻنهي وٽ ابتدائي اوزار هئا، پر ٻئي يا ٻنهي مان ڪو هڪ اهي اوزار ٺاهيندو هو؟ اهو اڃا طئه نه ٿيو آهي. قد بت ۾ اهي ٻئي نسل پنجن پنجن فٽن جا هئا. 

====9. اُڀو ماڻهو (Homo Erectus)====

زمانو: 0.8 ملين سال اڳ کان 0.4 ملين سال اڳ تائين (پلائسنٽوسين زمانو. 

انسان جي پنهنجي نسلي سلسلي جو پهريون ماڻهو، هوموايرڪٽس هڏ ڪاٺ جو جديد پر هٿن ۽ دماغ جي لحاظ کان گهڻو پوئتي هو. ان جي کوپڙي فقط هيٺئين درجي تائين وڌيڪ هئي. هن اوائلي ماڻهوءَ بابت چيو وڃي ٿو ته هو برادريءَ طرف وڌيو هو ۽ باهه جي استعمال کان واقف ٿي چڪو هو. 

====10. اوائلي باشعور ماڻهو (Early Homosapiens)==== 

زمانو: 2.70 لک سال اڳ کان 1.70 لک سال اڳ تائين. 

يورپ جا ٽي پنڊ پهڻ ماڻهو Steinheim, Swanschombe ۽ Montmaurin ماڻهوءَ جي جديد نسل جا شايد سڀ کان اوائلي مثال هجن. سندن ڏندن جي بيهڪ ابتدائي آهي، پر کوپڙيءَ جو پويون حصو ۽ چهرو وڌيڪ جديد آهي. دماغ جي گنجائش به جديد 

====11. مڪمل ماڻهو (Solo Man)====
 
زمانو: هڪ لک سال اڳ کان 60 هزار سال اڳ تائين. 

جاوا ۾ هوموسيپائينز جو هڪ ختم ٿيل نسل ”مڪمل ماڻهو“ لڌو ويو آهي. ان جون فقط ٻه ٽڻيون ۽ کوپڙيءَ جا ڪجهه ٽڪرا مليا آهن. انهن مان خبر پوي ٿي ته سندس هڏ ڪاٺ ڏسڻ ۾ جديد هو. سندس مٿو وڏو ۽ ٿلهو هو. ان جا ڀرون ڳرا ۽ پيشانيءَ کي لاهِي هئي. 

====12. رهوڊيشيائي ماڻهو (Rhodesian Man)==== 

زمانو: 50 هزار سال اڳ کان 30 هزار سال اڳ تائين. 

آفريڪا ۾ رهندڙ هوموسيپائنز جي هڪ ختم ٿيل نسل جا هي ماڻهو هومو ايرڪٽس جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ جديد پر پهرئين قديم آفريڪي Bushmanlike ماڻهن کان وڌيڪ ابتدائي هئا. ان نسل جا پنڊ پهڻ پٿر ڇلڻ ۽ گهڙڻ جي اوزارن سان گڏ مليا آهن. انهن وٽان هڏين جا به اوزار لڌا آهن. 

====13. نيندر ٿال ماڻهو (Nenderthal Man)====
 
زمانو: هڪ لک سال اڳ کان 40 هزار سال اڳ تائين. 

پيليوليٿڪ يا پٿر جي اوائلي دور واري هن نسل جا ماڻهو ڀُوِنچ سمنڊ جي ڀرپاسي ۽ يورپ ۾ پکڙيل هئا. ڪن حالتن ۾ انهن جي کوپڙي جديد ماڻهوءَ کان وڏي هئي. هن نسل سڌريل ڊزائينن وارا ۽ مختلف قسمن جا اوزار ٺاهيا. 

====14. ڪروميگنان ماڻهو (Cromegnon Man)==== 

زمانو: 40 هزار سال اڳ کان 10 هزار سال اڳ تائين. 

جديد ماڻهوءَ کان ٿوري ثقافت واري ڪروميگنان ماڻهوءَ دنيا ۾ پنهنجو فن ڇڏيو آهي. ان نسل جي آرٽ ۾ غارن ۾ ٺهيل تصويرون، اُڪريل پٿر ۽ گهڙيل مورتيون آهن. هن يورپ ۾ نيندرٿال جي جاءِ ورتي ۽ آباديءَ جي لڏپلاڻ ذريعي لڳي ٿو ته سڄي دنيا تي قابض ٿي ويو. سنڌ ۾ هي نسل ميسوليٿڪ دور جو ماڻهو ٿي سگهي ٿو. 

====15. جديد ماڻهو (Modern Man)==== 

زمانو: 40 هزار سال اڳ کان اڄ تائين. 

جديد ماڻهو جسماني طرح ڪروميگنان کان ڪجهه مختلف آهي. ٻنهي کي جدا ڪندڙ شئي ڪلچر آهي. هن ماڻهوءَ جانور پالڻ ۽ ان پائڻ جا طريقا سکي خانه بدوش زندگي ڇڏي مستقل رهائش سکي ورتي. هي ميسوليٿڪ ۽ نيوليٿڪ دور جو ماڻهو آهي. 
ماڻهن ۽ بن مانسن جي ابن ڏاڏن جي هن ڊگهي ڪهاڻيءَ ۾ صاف طرح ڏسجي ٿو ته راما پٿيڪس نالي مخلوق کان وٺي هڪ سلسلو شروع ٿيو آهي، جنهن جي وچ جون ڪڙيون گم ٿيل آهن. ان جي باوجود اهو سلسلو نيندر ٿال ۽ ڪرومينگنان کان ٿيندو جديد ماڻهوءَ سان اچي ڳنڍجي ٿو. 

==انسان جو ڪٽنب== 

اسان ماڻهوءَ جي ارتقائي ڏاڪن تي پڻ نظر وجهي چڪا آهيون. سوال آهي ته هن وقت ڌرتيءَ تي پکڙيل انساني نسلن جي ورڇ ڪيئن آهي؟ ڪجهه ماهر هن وقت انساني ڪٽنب کي گهٽ ۾ گهٽ 12 نسلن ۾ ورهايل سمجهن ٿا. ان ورڇ کي هو جينياتي گروهه بندي (Genetic Grouping) سڏين ٿا. جن کي ٿلهي ليکي جاگرافيائي حوالي سان نالا ڏنا ويا آهن. هيڏن نسلن جي باوجود انهن سڀني کي هڪ ئي جديد انساني (Homo Sapiens) درجي بنديءَ ۾ آندو ويو آهي. 
# بانتو (Bantu) گروهه آفريڪا جي هيٺئين اڌ ۾ رهي ٿو. 
# سان (San) نسل آفريڪا جي بنهه ڏکڻ واري حصي ۾ اولهندي ڪنڊ ۾ آهي. 
# ايفروايشيائي نسل اتر آفريڪا ۽ عربستان اپٻيٽ تي رهي ٿو. 
# ڪوهه ڪاف (Caucasion) وارو نسل سڄي اپکنڊ ۽ يورپ جي ڳچ حصي تي پکڙيل آهي. ٻين لفظن ۾ هي اُهي علائقا آهن، جن تي جيئن چيو وڃي ٿو ته آرين ڪاهون ڪيون. 
# آمريڪي نسل سڄي آمريڪي کنڊ ۽ ايشيا جي بنهه اتر واري ان ٽڪري تي رهي ٿو، جنهن کي جديد دنيا الاسڪا ۽ ايشيا کي ڳنڍيندڙ بيرنگ پل سڏي ٿوي 
# آرڪٽڪ نسل اتر قطب ۽ ان کي ويجهن يورپي علائقن ۾ رهي ٿو. 
# اتر اوڀر وارو ايشيائي نسل منگوليا ۽ آرڪٽڪ نسل جي وچ ۾ آهي. 
# چيني ۽ منگول نسل کي هڪ خاني ۾ رکيو وڃي ٿو. اهي هندستان جي اتر ۽ اوڀر پاسي واريون قومون آهن. 
# ڏکڻ ايشيائي نسل ۾ ويٽنامي، ڪمپوچيائي ۽ ٿائي وغيره آهن، توڻي جو اهي لڳ ڀڳ چيني نسل لڳن ٿا. 
# پئسفڪ ٻيٽن جا رهاڪو نسل آفريڪا جي وڏي ٻيٽ مڊاگاسڪر کان وٺي هندي وڏي سمنڊ جي سمورن ٻيٽن کان پئسفڪ سمنڊ جي الهندي ٻيٽن تي رهن ٿا، سواءِ ان جي ته آسٽريليا جي اتر ۾ واقع نيوگني ٻيٽ تي رهندڙ نسل جدا بيهڪ ۽ قد ڪاٺ رکن ٿا. 
# آسٽريليائي نسل فقط آسٽريليا کنڊ تي ئي آهن. 
# نيوگنين نسل جيڪو آسٽريليا جي اتر ۾ جديد زماني کان ڪٽيل حالتن ۾ رهي ٿو. 

جيئن ته انسان اوائلي وقتن کان دنيا جي هڪ ڪنڊ کان ٻي ڪنڊ تائين لڏ پلاڻ ڪئي آهي ۽ نسلي ميلاپ ٿيا آهن، ان ڪري اڄ اهو چوڻ تمام مشڪل آهي ته دنيا ۾ ڪو هڪ اهڙو نسل بچيو هوندو، جيڪو مڪمل طرح ”خالص“ هجي! اهڙي دعويٰ ته شايد نيوگنيءَ جا پاپون لوڪ ۽ ڏکڻ ايشيائي به ڪري نه سگهن، پر ان هوندي به جرمن لوڪ پاڻ کي ”خالص آريا“ سمجهن ٿا. 
بهرحال، هاڻ بحث جو هڪ رخ اهو آهي ته هاڻوڪي ماڻهوءَ، جنهن جو جنم آفريڪا ۾ ٿيو، هوريان هوريان سڄي دنيا ۾ پکڙجي ويو ۽ اڳوڻي ماڻهوءَ جي جاءِ وٺي ڇڏيائين. بحث جو ٻيو رخ اهو آهي ته هر هنڌ مقامي انسان پنهنجي ليکي جدا جدا ارتقا ڪئي آهي ۽ پوءِ هڪٻئي سان ميل ميلاپ سبب ويجهو ٿيو آهي. انهن ٻنهي بحثن کي ڪجهه هن ريت به ملايو ٿو وڃي ته جديد ماڻهوءَ جي نسلي ارتقا ته آفريڪا ۾ ٿي، پر جڏهن اهو نسل سڄي دنيا ۾ پکڙيو ته ان مقامي ماڻهن سان نسلي ميلاپ ڪيو، جنهن سان هاڻوڪا نسل پڌرا ٿيا آهن. 

سائنسي بنيادن تي جڏهن ”نسل“ جي وصف بيان ڪبي ته ائين چئبو ته هڪ اهڙي آبادي جنهن جي جينياتي خاصيت ساڳي هجي، ۽ ٻين کان مختلف هجي، پر هاڻي ايئن ڪونه رهيو آهي. ان بنياد تي ڪجهه سائنسدان ته ايئن به چون ٿا ته دنيا ۾ سڀ انسان هڪ ٻئي کان مختلف آهن. ان ڪري اهو چوڻ ته سڀ انسان برابر آهن، درست نه آهي. اها تشريح سائنسي طور تي ڀلي ته وزن رکندي هجي پر ثقافتي ۽ سچي انساني جذبي جي وڏي توهين آهي ۽ اها ورڇ ڪوڙي نسل پرستي آهي، جنهن کي گوري چمڙيءَ وارن پنهنجي نسلي برتريءَ لاءِ دليل طور استعمال ڪيو آهي. 

حياتيات جي اصولن جي گهرائيءَ ۾ وڃبو ته خود انهن دليلن جي نفي ٿيندي نظر اچي ٿي. انسان جي رنگ جي تبديلي جسم جي جيوگهرڙن تي اُس جو اثر آهي، جنهن سبب جسم ۾ ڪي خاص مادا متحرڪ ٿي ماحول موجب چمڙيءَ جي رنگت يا يا ڪم بدلائين ٿا. اهڙيءَ طرح قد ڪاٺ جو فرق به آهي، جنهن جا سڀ تفصيل چڱيءَ طرح سامهون نه آيا آهن.&lt;ref&gt;[https://en.wikipedia.org/wiki/Human Human - Wikipedia&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86 انسان : (Sindhianaسنڌيانا)&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;

ڌرتيءَ جو سڀني کان بزرگ يا سينيئر ساهوارو انسان ناهي، ٻيا آهن. پٿر جي دؤر جو انسان 10 لک سال اڳ ڌرتيءَ تي موجود هو، پر هو ڄڻ نو وارد هو، ڇو ته کير ڏيندڙ جانور کانئس ڏيڍ ڪروڙ سال اڳ ۽ مڇيون کانئس 20 ڪروڙ سال اڳ ڌرتيءَ تي موجود هيون.

دنيا لازمي طرح ۽ اٽل نموني ترقي ڪري رهي آهي. “ڪين” مان “ڪجهه” بلڪه تمام گهڻو “ڪجهه” پيو ٿئي. اسان ڏسون ٿا ته اربين سال سج جو اٿاهه پاڙو زندگيءَ کان خالي ۽ ويران هو. پوءِ ڌرتي پيدا ٿي. اتي به سوين ڪروڙ سال زندگيءَ جو ڪوبه آثار ڪونه هو. پوءِ نيٺ زندگي پيدا ٿي، پر وڻن ٽڻن جي صورت ۾. جڏهن جانور پيدا ٿيا، تڏهن به ڪروڙين سال ڌرتيءَ جون مالڪ اهڙيون اجگر بلائون هيون، جن کي پنهنجن ٻچن جي سنڀال ۽ پرگهور جي به ساڃاهه ڪانه هئي. ماڻهو پيدا ٿيو ته اهو به پهرين وحشي آدمخور قسم جو هو. انهن ڀيانڪ ۽ وحشي جانورن جهڙن ماڻهن مان ترقي ڪري ماڻهو ماڻهو ٿيو. &lt;ref&gt;{{Citation |title=سندي ذات هنجن (ادب جي پرک) (رسول بخش پليجو) {{!}} سنڌ سلامت ڪتاب گهر&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=281 |accessdate=2016-08-28 |archive-date=2017-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170912100411/http://books.sindhsalamat.com/book.php?book_id=281 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

==انسان جي آفريڪا،ايشيا کان ٿيندو يورپ ۽ اڳيان آمريڪا جي کنڊ تائين سفر جي تاريخ==
هاڻوڪو انسان اٽڪل ڏيڍ لک سال اڳ آفريڪا مان نڪري هاڻوڪي يمن پھتو، اهو عربستان جو ڏاکڻو علائقو وٺندي، ايران ان کان پوءِ سنڌ پھتا. اتان کان ٽن حصن ۾ ورهائجي، ھڪ اوڀر طرف نڪري ھندستان، کان انڊونيشيا ۽ اٽڪل 40 ھزار سال اڳ آسٽريليا پھتا. ٻيو حصو، پنجاب سرحد کان ٿيندي چين، سائيبيريا، الاسڪا ۽ اٽڪل 25 ھزار سال اڳ هاڻوڪي نارٿ آمريڪا پھتا. ٽيون حصو بلوچستان ايران ترڪي کان ٿيندي يورپ پھتو. ياد رھي ھي انساني سفر ھزارين سالن تائين ھزارين نسلن ڪيو آهي. &lt;ref&gt;{{Citation |title=هاڻوڪي انسان جي آفريڪا ۽ ايشيا کان آمريڪا تائين سفر جي تاريخ {{!}} Indus Asia Online Blog&lt;!-- Bot generated title --&gt; |url=https://iaob.wordpress.com/2017/05/31/human-travelogue-history/ |accessdate=2017-05-31 |archive-date=2022-01-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124130539/https://iaob.wordpress.com/2017/05/31/human-travelogue-history/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.dw.com/ur/%DB%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%88%DA%BA-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%92-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D9%86%DB%92-%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%DB%81-%D8%B3%DB%92-%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE-%DB%81%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%DA%A9%DB%8C%D9%88%DA%BA-%DA%A9%DB%8C/av-40792146 ہزاروں سال پہلے انسان نے افریقہ سے یورپ ہجرت کیوں کی؟ | تمام میڈیا مواد | DW | 01.11.2017&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;
نئين تاريخي شاھدين جي بنياد تي ڪن تاريخدانن جو خيال آھي ته نارٿ آمريڪا ۾ انسان جي موجود هئڻ جا هڪ لک 30 هزار ورھيه آڳاٽا اھڃاڻ ملن ٿا. 
&lt;ref&gt;https://www.youtube.com/watch?v=uAXIWnzGLnw &lt;/ref&gt;

== &quot;انسان&quot;  جي لغوي معنا ۽ مفھوم == 

لفظ “انسان” (''Insaan'') عربي ٻوليءَ جو آهي، جيڪو بنيادي طور تي قرآن شريف ۾ استعمال ٿيندڙ اصطلاحن مان هڪ آهي. لفظ “انسان” جي لغوي معنا ۽ مفھوم تي مختلف نظرين ۽ فڪري ڌارائن جي روشنيءَ ۾ غور ڪيو ويو آهي.

لغوي معنا:

عربي لغت ۾ لفظ “انسان” جو بنيادي بنياد “ن-س-ي” (نسي) يا “أ-ن-س” (أنس) کي قرار ڏنو وڃي ٿو.

1. “نسي” مان نڪتل هجڻ:

ان معنا ۾ “انسان” کي وسارڻ واري مخلوق طور ڏٺو وڃي ٿو، ڇاڪاڻ ته انسان ۾ وسارڻ جي صلاحيت يا ڪمزوري آهي.
2. “أنس” مان نڪتل هجڻ:
ان جي معنا آهي محبت، قربت ۽ انسيت. هن معنيٰ ۾ “انسان” اهو آهي جيڪو ٻين سان محبت ۽ انسيت رکڻ جي صلاحيت رکي ٿو.

مفھوم:
لفظ “انسان” جا ڪجھ وسيع مفھوم آهن، جيڪي ان جي وجود، خاصيتن، ۽ انساني سماج ۾ ان جي ڪردار سان واسطو رکن ٿا:

1. سماجي مخلوق:

انسان هڪ سماجي مخلوق آهي، جيڪو ٻين انسانن سان گڏجي رهڻ ۽ تعلقات قائم ڪرڻ جي ضرورت محسوس ڪري ٿو.

2. وسارڻ جي صلاحيت:

انسان جي نفسياتي ۽ روحاني وجود کي وسارڻ سان ڀيٽ ڪيو وڃي ٿو، جنهن جي نتيجي ۾ هو پنهنجن حدفن ۽ اصل حقيقتن کي وساري سگهي ٿو.

3. محبت ۽ انسيت:
انسان پنهنجي فطرت ۾ محبت ڪندڙ ۽ ٻين سان انسيت قائم ڪرڻ جو خواهشمند آهي، جيڪو ان کي ٻين مخلوقن کان الڳ ڪري ٿو.

فلسفي ۽ فڪري ڌارا:

ڪجھ فلسفي پڻ لفظ “انسان” جي تشريح ڪئي آهي:

• اسلامي فڪر ۾ انسان کي “اشرف المخلوقات” يعني سڀني مخلوقن کان افضل ۽ اعليٰ مخلوق طور ڏٺو ويو آهي.
• ابن عربي ۽ ٻين صوفي مفڪرن وٽ انسان کي “ڪائنات جو مرڪز” چيو ويو آهي، جيڪو الله جي خالقيت جي آئينو آهي.
تنهنڪري، لفظ “انسان” پنهنجي لغوي معنا کان وٺي مفھوم تائين هڪ جامع ۽ وسيع اصطلاح آهي، جيڪو نه رڳو انسان جي فطرت، پر ان جي وجودي حيثيت کي به ظاهر ڪري ٿو.

{{Commonscat|Homo sapiens}}

{{حوالا}}

[[زمرو:انسانيات]]
[[زمرو:انسان]]
[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:مذھب]]
[[زمرو:قرآن]]</text>
      <sha1>qnt797plje81s4akn88j0v73fxy2hda</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اندرا ڪنور</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9159</id>
    <revision>
      <id>298255</id>
      <parentid>287830</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:12:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298255</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1792" sha1="kx0pvcxez2h2ghe8h6ji570cs2jkyz0" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| consort=yes
| name =اندرا ڪنور&lt;br /&gt;Indira Kanwar
| image =
| caption =
| title =ملڪه [[مغل سلطنت]]&lt;br&gt;مارواڙ شهزادي
| reign =23 سيپٽمبر 1715 - 29 اپريل 1719
| spouse =[[فرخ سير]]
| issue =
| house =راٺور مارواڙ ''(بلحاظ پيدائش)''&lt;br&gt;[[خاندان تيموري]] ''(بلحاظ زال)''
| father =مهاراجه اجيت سنگهه
| mother =Udot Kanwarji
| birth_date ={{circa}} 1696
| birth_place =[[جوڌ پور]]، [[ڀارت]]
| death_date =[[ارڙهين صدي]]
| death_place=[[جوڌ پور]]، [[ڀارت]]
| place of burial=
| religion =[[هندو مت]] ۽ [[اسلام]]
| full name= اندرا ڪنور
}}
'''اندرا ڪنور''' (Indira Kanwar؛ هندي: इंदिरा कंवर) مغل سلطنت جي ملڪه ۽ مغل شهنشاه، فرخ سير جي ٻئين زال هئي. هو ڪنهن مغل شهنشاه جي زوجيت ۾ اچڻ واري آخري راجپوت شهزادي هئي. &lt;ref&gt;{{cite book|author=R.K. Gupta, S.R. Bakshi|title=Studies In Indian History: Rajasthan Through The Ages The Heritage Of Rajputs (Set Of 5 Vols.)|publisher=Sarup &amp; Sons|year=January 1, 2008|pages=219|isbn=978-8-176-25841-8}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Annemarie Schimmel|title=The Empire of the Great Mughals: History, Art and Culture|publisher=Reaktion Books|year=2004|pages=112|isbn=978-1-861-89185-3}}&lt;/ref&gt; پنهنجي مڙس جي وفات کان پوء ان حرم ڇڏي ڏنو ۽ پنهنجي والد وٽ واپس هلي وئي ۽ ٻيهر هندو ٿي ويئي.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]
[[زمرو:1696ء جون پيدائشون]]
[[زمرو:1690ع جي ڏهاڪي جون پيدائشون]]</text>
      <sha1>kx0pvcxez2h2ghe8h6ji570cs2jkyz0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ام ڪلثوم سلطان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11730</id>
    <revision>
      <id>298253</id>
      <parentid>287801</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:10:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298253</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1655" sha1="hpdsb0m995tu5tgi3rla7f36dk80wbl" xml:space="preserve">{{ناحوالا}}
{{Wikify}}
{{Infobox royalty
| name        = ام ڪلثوم سلطان&lt;br /&gt;'''Ümmügülsüm Sultan'''
| title       = 
| image       =
| imgw        = 
| caption     = 
| spouse      = داماد علي پاشا
| issue       = 
| full name   = ام ڪلثوم سلطان
| house       = عثمانيه خاندان
| father      = احمد ٽيون
| mother      = امينه مهر شاهه قادين افندي
| birth_date  = 7 فيبروري 1708
| birth_place = [[استنبول]]، [[سلطنت عثمانيه]]
| death_date  = نومبر 1732ع
| death_place = [[استنبول]]، [[سلطنت عثمانيه]]
| place of burial = 
| religion    = [[اسلام]]
}} 
'''ام ڪلثوم سلطان''' (Ümmügülsüm Sultan) هڪ عثماني شهزادي هئي جيڪا سلطان احمد ٽيون ۽ امينه مهر شاهه سلطان جي ڌيء هئي. سال 1724ع ۾ هن جي پيءُ هن جي شادي گرانڊ نيويشهرلي دامت ابراهيم پاشا جي ڀائٽي گن علي پاشا سان ڪرائي. پهرين جلوس 20 فيبروري 1724ع تي علي بي جي شاديءَ جي تحفن جي وڏي وزير جي محل کان ٽوپ ڪاپي محل ڏانهن منتقلي جي موقعي تي، گرانڊ ايڊمرل ڪيمڪ مصطفيٰ پاشا جي اڳواڻي ۾ ٿيو. گرانڊ ايڊمرل علي پاشا جو چڱو مڙس هو.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:عثمانيه خاندان]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]
[[زمرو:1708ء جون پيدائشون]]
[[زمرو:1732ء جون وفاتون]]</text>
      <sha1>hpdsb0m995tu5tgi3rla7f36dk80wbl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:عورتون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>15232</id>
    <revision>
      <id>298271</id>
      <parentid>287828</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T18:08:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298271</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="176" sha1="4x5ctd1f64of4x1e2p4i4kpwp8cglqu" xml:space="preserve">{{Commons |Category:Women}}
{{اصل مضمون|عورت}}
[[زمرو:شخصيتون]]
[[زمرو:جنسيت]]
[[زمرو:انسان]]
[[زمرو:ماڻهو بلحاظ جنس]]</text>
      <sha1>4x5ctd1f64of4x1e2p4i4kpwp8cglqu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آيت الله خامنائي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16920</id>
    <revision>
      <id>298288</id>
      <parentid>285327</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T21:00:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298288</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8362" sha1="820sq2gv4syrvv77yi05ncjd1mszcwn" xml:space="preserve">{{فرق|روح اللہ خميني}}
{{Infobox officeholder
 | name           = Sayyed Ali Khamenei&lt;br/&gt;{{small|{{nastaliq|سید علی خامنائي|fa}}}}
 | image          = Ali khamenei in august 2020.jpg 
 | office         = 2nd [[رهبر معظم]]
 | president = {{Plainlist|
* [[اڪبر هاشمي رفسنجاني]]
* [[محمد خاتمي]]
* [[محمود احمدي نزاد]]
* [[حسن روحاني]]
}}
 | term_start     = 4 جون 1989
 | predecessor    = [[روح الله خميني]]
 | successor      =

 | office1        = 3rd [[ايران جا صدر|ايراني صدر]]
 | primeminister1 = [[مير حسن موسوي]]
 | 1blankname1    = {{nowrap|عظيم اڳواڻ}}
 | 1namedata1     = [[روح الله خميني]]
 | term_start1    = 13  آڪٽوبر
1981
 | term_end1      = 3 آگسٽ
 1989
 | predecessor1   = [[محمد علي رجائي]]
 | successor1     = [[اڪبر هاشمي رفسنجاني]]

 | office2        =   [[اسلامي ريپبلڪن پارٽي ]] جو سربراهه
 | deputy2        = [[مير حسين موسوي]]
 | term_start2    = 15 جولاءِ  1981
 | term_end2      = 15 مئي 1987
 | predecessor2   = [[محمد جواد باھنر  ]]
 | successor2     = پارٽي ٽٽي وئي

 | order3         = [[ايراني پارليامينٽ]] جو رڪن 
 | term_start3    = 28  مئي
1980
 | term_end3      = 13 آڪٽوبر 
1981
 | constituency3  = [[تھران صوبو ]]
 | majority3      = 1,405,976 (65.8%)&lt;ref&gt;{{cite web|title=Parliament members|url=http://rc.majlis.ir/fa/parliament_member/show/762450|publisher=Iranian Majlis|accessdate=28 October 2014|language=Persian}}&lt;/ref&gt;

 | order4         = [[تھران ۾ جمعي نماز جي امامن جي فھرست|تھران جي جمعي نماز جو امام ]]
 | term_start4    = 14 جنوري
 1980
 | term_end4      =
 | appointer4     = [[روح الله خميني]]
 | predecessor4   = [[حسين علي منتظري ]]
 | successor4     =
 | 1blankname4    = {{nowrap|عارضي امام}}
 | 1namedata4 = {{Plainlist|
* [[احمد جنتي ]]
* [[احمد خاتمي ]]
* [[ڪاظم صديقي ]]
* [[علي موحدي ڪرماني ]]
}}

 | birthname      =سيد علي حسيني خامنائي 
 | birth_date     = {{Birth date and age|df=yes |1939|7|17}}
 | birth_place    = [[مشھد ]], [[ايران ]]
 | party = {{Plainlist|
* [[جميعت علماء دين مجاھدين ]] {{small|(1977–1979; 1987–present)}}
* [[اسلامي ريپبلڪن پارٽي ]] {{small|(1979–1987)}}
}}
 | spouse         = خجسته باقرزادي 
 {{small|(m. 1964)}}
 | children = {{Plainlist|
* [[مصطفي خامنائي ]]
* [[مجتبي خامنائي ]]
* مسعود
* ميسم
* حودا
* بشرہ
}}
 | religion       = [[شیعہ]] {{small|([[ٻارھن امامن وارو ]])}}
 | signature      = Khamenei signature.png
 | website        = {{URL|http://english.khamenei.ir/}}
}}


''' آيت الله سيد علي حسيني خامنائي''' [[ايران]] جو ٻيو ۽ موجوده [[سپريم ليڊر]] (رهبر معظم 237) آهي. پاڻ 1981 کان 1989 تائين ايران جو [[صدر]] به رهي چڪو آهي. [[اسلامي انقلاب]] کان اڳ ۽ شروع وارا ڪجهه سال ”[[وزيراعظم]]“ جو به عهدو هو جيڪو نئين آئين مطابق ختم ڪري وزيراعظم جون ڪيتريون ئي جوابداريون ملڪ جي صدر حوالي ڪيون ويون آهن ۽ صدر جيڪو پهرين فقط نالي ماتر رهيو ٿي يعني علامتي سربراھ طور ۽ سندس ڪي خاص اختيار نه هئا هاڻ انتظاميه ۽ ریاست جو سربراہ آهي. هو ملڪ جو سڀ ۾ وڏو چونڊيل نمائندو آهي.{{حوالو گھربل}}

صدر کانسواءِ ملڪ جو ٻيو سربراه ”رهبر معظم ‎“ يعني سپريم ليڊر سڏجي ٿو. هو ملڪ جي سياسي ۽ مذهبي اٿارٽي مڃيو وڃي ٿو. [[امام خميني]] اسلامي جمهوريہ ايران جو پهريون [[سپريم ليڊر]] هو ۽ 1989 ۾ سندس وفات کان پوءِ اڄ تائين سيد علي حسيني خامنہ اي ايران جو ٻيو سپريم ليڊر آهي. سندس تصويرون اڪيلي سر يا امام خميني سان گڏ جتي ڪٿي نظر اينديون. سپريم ليڊر گهڻو ڪري اهو ٿئي ٿو جيڪو عالم دين هجي.

سيد علي حسيني خامنہ اي سپريم ليڊر ٿيڻ کان اڳ، امام خميني جي ڏينهن ۾ 1981 کان 1989 تائين ايران جو صدر ٿي رهيو.{{حوالو گھربل}} اسلامي انقلاب بعد ايران جا هيستائين ست صدر ٿي چڪا آهن.

== پرورش ء تعليم ==

پاڻ 1939 ۾ [[مشھد|'''مشهد''']] ۾ رهندڙ هڪ آذري ڪُٽنب ۾ ڄائو. علي خامنہ اي اٺن ڀائرن ڀينرن ۾ ٻيو نمبر وڏو ٻار آهي. هن جا ٻه ٻيا ڀائر بہ هن وانگر ايران جا وڏا مذهبي عالم آهن. سندس ننڍو ڀاءُ هادي خامنہ اي هتي جي هڪ اخبار جو قابل ايڊيٽر ۽ مولوي آهي.

علي خامنہ ايءَ پرائمري تعليم دوران مذهبي تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ مدرسي ۾  پڙھڻ ويو. مشهد جي هن مدرسي ۾ ايران جون مشهور شخصيتون حاجي شيخ هاشم قاضيويني ۽ آيت الله ميلاني هن جا معلم رهيا. 1957 ۾ هو نجف هليو ويو جتي هڪ سال جو مختصر عرصو گذارڻ بعد قم ۾ اچي رهائش اختيار ڪئي. جتي هن آيت الله حسين بورجردي ۽ آيت الله روح الله خميني جهڙن شخصيتين جي ڪلاس مان علم پرايو. انکانپوءِ 1963 کان هن اسلامي تحريڪن ۾ ڪم ڪرڻ شروع ڪيو. شهنشاھ پهلوي جو زمانو هو، جنهن کي اهي ڳالهيون پسند نه هيون ۽ علي خامنہ اي کي ڪيترا دفعا جيل به وڃڻو پيو.{{حوالو گھربل}}

== اسلامي انقلاب ۾ ڪردار ==

علي خامنائي ايران جي اسلامي انقلاب جو اهم ڪردار رهيو ۽ امام خميني جي ويجهن ساٿين مان هو. تهران ۾ جمعي نماز جي امام آيت الله حسين علي منتظري جي 1979 ۾ استيفا ڏيڻ بعد امام خمينيءَ علي خامنائي کي ليڊر بنايو.{{حوالو گھربل}} [[عراق ايران جنگ]] ۾ علي خامنائي جنگ جي ميدان ۾ به رهيو ۽ هڪ بم ڦاٽڻ تي هو شديد زخمي ٿي پيو. هن کي اڄ به ”زندھ شهيد“ جي لقب سان سڏيو وڃي ٿو.{{حوالو گھربل}}

== تعليم جو واڌارو ==

علي خامنائيءَ سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جي شعبي ۾ ايران جي نوجوانن کي گھڻو اڳيان آندو آهي.{{حوالو گھربل}} هن جو اهو چوڻ آهي ته ”زمين هيٺ دٻيل تيل ۽ گئس جو ذخيرو آخر ته هڪ ڏينهن ختم ٿي ويندو. ان ڪري هينئر کان ئي اسان کي [[نيوڪليئر ٽيڪنالاجي]] جو علم حاصل ڪرڻ کپي ۽ ان مان فائدا حاصل ڪرڻ کپن.“

== لکيل ڪتاب ==
علي خامنائي جا ڪيترائي ڪتاب ۽ مضمون لکيل آهن جن مان ڪجهه انگريزي ۾ به ترجمو ٿيل آهن.{{حوالو گھربل}} سندس تقريرن ۽ پيغامن جا نو واليوم تعليمي ادارن ۾ پڙهايا به وڃن ٿا. عرب ليکڪن سيد قطب، رضي الياسين ۽ عبدالمنيم ناصري جا ڪجهه ڪتاب علي خامنائي عربي مان فارسي ۾ پڻ ترجمو ڪيا آهن.{{حوالو گھربل}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ايران]]
[[زمرو:سياست]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:ايران جا سپريم ليڊر]]
[[زمرو:1939ع جون پيدائشون]]
* &lt;ref&gt;[http://sindhitravelogues.blogspot.com/2011/02/blog-post_9639.html سنڌي سفرناما : خامنائي ۽ خاتمي - الطاف شيخ&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>820sq2gv4syrvv77yi05ncjd1mszcwn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فاطمه زهرا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17522</id>
    <revision>
      <id>298251</id>
      <parentid>294088</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:08:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298251</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27489" sha1="9duj1dxmgmvezbc1se3ybufolekq8u2" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = فَاطِمَة ٱلزَّهْرَاء
| image              = Fatimah Arabic Calligraphy.svg
| caption            = اسلامي خطاطي ۾ بيبي صاحبه جو نالو
| native_name        = {{lang|ar|فَاطِمَة بِنْت مُحَمَّد}}
| native_name_lang   = ar
| birth_date         =15–5  قبل ھجرت
&lt;br/&gt;(605ع–615ع)
| birth_place        = [[مڪو|مڪه المڪرمه]]، [[حجاز]]، [[عرب جزيري نما|عربستان]]
| death_date         = 3 [[جمادي الثاني]] هجري سال 11&lt;br/&gt;
11&amp;nbsp;ھ&lt;br/&gt;({{death date|df=yes|632|08|18|615}})
&lt;br/&gt;{{small|(اختلاف واري)}}
| resting_place      = [[جنت البقيع]]، [[مدينو|مديني شريف]]، [[حجاز]] 
| title              = {{plainlist|
*''صديقه'' (سچار عورت)
*'' مبارڪه'' (برڪت واري عورت)
*''طاھرہ'' (پاڪ عورت ) 
*''زڪيه'' (پاڪدامن/معصوم عورت) 
*''رضيه'' (راضپي واري عورت)
*''محدثه ''  
*''بتول'' (پاڪدامن) 
*''زھرہ'' (روشني واري عورت)
*''سيدة النساء في الجنه'' &lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.al-islam.org/kaaba14/3.html |title=The Ka'aba, The House of Allah &amp;#124; Story of the Holy Ka'aba &amp;#124; Books on Islam and Muslims |publisher=Al-Islam.org |date= |accessdate=24 August 2014 }}{{Dead link|date=November 2019 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; (جنت جي عورتن جي سردار)}}
*''ٻيا''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.iqra.net/names/fatima.html |title=The Blessed Names of Sayyidatinā Fātima Aa-Zahrā’ Rady Allāhu ‘Anhā |publisher=Iqra.net |date= |accessdate=3 December 2013}}&lt;/ref&gt;
| spouse    = [[علي بن ابي طالب]]
| children           = {{plainlist|
* [[حسن ابن علي]]
* [[حسين ابن علي]]
* [[محسن ابن علي]]
* [[زينب|زينب بنت علي]]
* [[ام ڪلثوم بنت علي]]}}
| parents            = {{plainlist|
*[[محمد]] {{درود}} (والد)
*[[خديجه بنت خويلد|خديجه]] (والده)}}
| relatives          = {{plainlist|
* [[قاسم ابن محمد]] (ڀاء)
* [[زينب بنت محمد]] (ڀيڻ)
* [[رقيه بنت محمد]] (ڀيڻ)
* [[ام ڪلثوم بنت محمد]] (ڀيڻ)
* [[ابراھيم ابن محمد]] (ڀاء)
}}
}}
'''سيده فاطمه الزهراء''' (رضي الله تعالي عنها) (605ع–633ع) [[محمد|حضرت محمد]] {{درود}} ۽ بيبي [[خديجة بنت خويلد|خديجه]] جي نياڻي هئي جنھن کي جنت ۾ عورتن جي سردار ھجڻ جو لقب مليل آھي. سندس مڙس جو نالو [[علي بن ابی طالب|علي ابن ابي طالب]] ھيو. پاڻ امام [[حسن ابن علي|حسن بن علي]]، امام [[حسين ابن علي|حسين بن علي]]، [[محسن ابن علي|محسن بن علي]]، [[زینب|زینب بنت علي]] ء [[ام ڪلثوم بنت علي]] جي والده ھئي.&lt;ref&gt;[http://archive.org/stream/Seerat-e-Ali-ul-Murtazar.aByShaykhMuhammadNafay/Seerat-e-Ali-ul-Murtazar.aByShaykhMuhammadnafay#page/n528/mode/1up Seerat -e- Ali -ul- Murtaza [r.a&amp;#93; By Shaykh Muhammad Nafay&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &quot;زهرا&quot;،  &quot;بتول&quot; ۽ &quot;سيده النساء“ سندس لقب ھيا، حضرت محمد {{درود}} جي سڀ کان ننڍي نياڻي هئي ۽ نبوت کان هڪ سال پوءِ ڄائي هئي.&lt;ref&gt;ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: [[مرزا قليچ بيگ]]؛ پھريون ايڊيشن 1958ع، پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو. {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page 4.html}}}&lt;/ref&gt; 

شيعن مطابق پنجتن پاڪ ۾ اھا واحد عورت ھئي. سندن خيال مطابق نبي {{درود}} جي عورت گھر ڀاتين يا اھل بيت عورتن ۾ فاطمه واحد معصوم ھئي ۽ پنجن معصومن ۾ شامل ھئي.&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot;&gt; - Encyclopedia of Islam- Juan E. Campo J. Gordon Melton, Series Editor-: Facts On File, Inc. An imprint of Infobase Publishing 132 West 31st Street New York NY 10001
- pages# 230,231 &lt;/ref&gt; سني ليکڪن  مطابق بيبي صاحبه جون ٽي سڳيون ۽ وڏيون ڀينرون زينب بنت محمد، ڪلثوم بنت محمد ۽ رقيه بنت محمد ھيون. شيعن مطابق اھي ٽئي سندس ڀينر نہ ھيون بلڪه سندس ماسي ھالا بنت خويلد جون نياڻيون ھيون جن کي ھالا جي وفات بعد محمد {{درود}} ۽ خديجه گود ورتو.

== ولادت ==
[[File:Louis-Nicolas de Lespinasse Mecca La Mecque 1787.png|300px|thumb|پراڻو مڪو شھر]]
ويهين [[جمادالثاني]] جمعي جي ڏينهن بعثت جي پنجين سال سندس جنم عربستان جي حجاز جي مڪي شھر ۾  ٿيو&lt;ref&gt;مناقب ابن شهر آشوب، جلد 3 ص 357/ بحارالانوار جلد 43 ص6 / دلائل الامامه ص 10/اصول ڪافي جلد پهريون&lt;/ref&gt;.بيبي صاحبه 28 آگسٽ 632ع ۾ پيدا ٿي&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.al-islam.org/fatima-the-daughter-of-muhammad-a-brief-biography-yasin-al-jibouri|title=Fatima (sa), the Daughter of Muhammad (S), a Brief Biography|publisher=Al-Islam.org|language=en|access-date=2018-09-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.al-khoei.us/edara/index.php?id=34|title=مؤسسة الإمام الخوئي الخيرية – مركز الإمام الخوئي في نيويورك / السيدة فاطمة الزهراء عليها السلام|publisher=www.al-khoei.us|access-date=2018-09-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.aqaed.com/faq/5844/|title=&quot;الإجابة على الأسئلة العقائدية &quot;مركز الأبحاث العقائدية|publisher=www.aqaed.com|language=ar-sa|access-date=2018-09-14}}&lt;/ref&gt;. سني مؤرخن ۽ محدثن جي روايتن مطابق بيبي صاحبه حضرت محمد {{درود}} جي بيبي خديجه مان چوٿين ۽ آخري نياڻي ھئي پر شيعن مطابق بيبي صاحبه پاڻ سڳورن جي ان مان واحد نياڻي ھئي&lt;ref&gt; [https://www.al-islam.org/articles/fatima-sa-daughter-muhammad-s-brief-biography-yasin-t-al-jibouri] (فاطمه الزهراء- الاسلام.او آر جي)&lt;/ref&gt;.سندس ولادت لاء ھڪ روايت آھي تہ نبوت کان پنج سال اڳ پيدا ٿي ھئي جڏھن ڪعبي جي تعمير ٿي رھي ھئي&lt;ref name=parsa&gt;Parsa, 2006, pp. 8–14&lt;/ref&gt;&lt;ref name=encarta&gt;{{cite web|url=http://encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArticle.aspx?refid=761553645|title=MSN Encarta article on Fatimah|publisher=|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070902023031/http://encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArticle.aspx?refid=761553645|archivedate=2 September 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;FENB&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Fatimah|title=Encyclopædia Britannica|publisher=}}&lt;/ref&gt;. ان روايت کي شيعا اھو چئي نہ ٿا مڃن تہ ان سان بيبي صاحبه جي شادي وقت عمر ارڙھن سالن کان مٿي بيھي ٿي جيڪا عرب روايتن جي ابتڙ آهي. شيعن مطابق نبوت کان ٻہ يا پنج سال بعد پيدا ٿي ھئي. سني عالمن ان روايت کي اھو چئي نہ ٿا مڃن تہ ان ولادت جي تاريخ تي حضرت خديجه جي عمر 52 سال بيھي ٿي. [[طبري]] ۽ [[ابن حجر عسقلاني]] مطابق سندس پيدائش وقت محمد {{درود}} جي عمر 35 سال ھئي&lt;ref&gt;The Minaret, Volume 21, Islamic Center of Southern California, p. 22&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=8nKLr72nxO4C&amp;pg=PA167&amp;lpg=PA167&amp;dq=You,+Fatimah,+were+born+at+the+time+when+the+Quraysh+were+building+the+Ka%27bah;+the+Prophet+was&amp;source=bl&amp;ots=b5iHKEY8_s&amp;sig=ACfU3U2A9-a_ywoChPghKOs_mwSFPMTqBQ&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8jI7KjsTkAhWhV3wKHQEjBXEQ6AEwC3oECAgQAQ#v=onepage&amp;q=You%2C%20Fatimah%2C%20were%20born%20at%20the%20time%20when%20the%20Quraysh%20were%20building%20the%20Ka'bah%3B%20the%20Prophet%20was&amp;f=false|title=The History of al-Tabari Vol. 39: Biographies of the Prophet's Companions and Their Successors: al-Tabari's Supplement to His History}}&lt;/ref&gt;.

==ننڍپڻ==
 
ولادت بعد عربن جي دائين جي ذريعي سنڀال جي ابتڙ کيس بيبي خديجه پاڻ پنھنجو کير پياري پرورش ڪئي&lt;ref&gt;{{harvnb|Qurashi|2006|p=42}}&lt;/ref&gt;. سندس پرورش مڪي ۾ پيءُ جي گھر ۾ ٿي ۽ ننڍپڻ ۾ ھن پنھنجي پيءُ ۽ خاندان سان ٿيندڙ مڪي جي ڪافرن طرفان ڪيل زيادتيون ء سختيون ڏٺيون. روايت مطابق جڏھن [[امر بن ھشام ]]، جنھن کي مسلمان ابوجھل سڏيندا ھئا، سندس والد مٿان ڪعبي ۾ ويامل مادي اٺ جي [[اؤر]] ڦٽي ڪئي ھئي تہ فاطمه ان کي صاف ڪيو ھو.

[[File:Siddiqa Fatima Zahra Mosque kuwait.jpg|300px|thumb|ڪويت ۾ صديقه فاطمة الزهراء مسجد]]

== الله جي رسول جي خدمت ==

سن 10 بعثت ۾  [[ابو طالب]] ۽ [[بيبي خديجہ]] جي وفات پيغمبر جي روح تي بيحد اثر وڌو. پاڻ ان سال جو نالو ”[[عام الحزن]]“ رکيو. پيغمبر جي انهن ٻنهي مددگارن جي وفات سان دشمنن جا آزار ۽ تڪليفون ويتر وڌي ويون. ڪڏهن ماڻهن پٿر پئي هنيا، ته ڪڏهن ماڻهن سندس چهري مبارڪ تي مٽي ٿي وڌي ۽ ڪي وري اڻ سهائيندڙ زبان استعمال ڪندا هئا. گهڻو ڪري پاڻ نهايت ئي جهريل حالت ۾ گهر موٽندا ها، پر اها سائڻ فاطمه ئي هئي جيڪا پنهنجي ننڍڙن ننڍڙن هٿن سان بابي جي مٿي ۽ منهن تان مٽي صاف ڪندي ھئي. انتهائي اُڪير ۽ پاٻوهه سان پيش ايندي هئي ۽ پيغمبر جي لاءِ آرام ۽ حوصلي جو سبب بڻي.  فاطمہ جي پنهنجي پيءُ سان مهر ۽ محبت جي ڪري سندس والد کيس ”امِ ابيها“ جو لقب ڏنو. هجرت کان ڪي ڏينهن پوءِ اٺن سالن جي ڄمار ۾ علي سان مڪي کان مديني آئي ۽ پيءُ سان گڏ رھي. پيءُ سان مشڪلات ۾ ڀاڱي ڀائيوار رهي. جنگ احد ۾ جنگ جي خاتمي بعد مديني کان پيءُ جي خيمي ۾ پھتي ۽ پاڻي سان پيءُ جي منھن تان رت ڌوئي صاف ڪيو ۽ سندس زخمن تي مرھم رکي &lt;ref&gt;حارالانوار، جلد 20 ص 88/الصحيح من سيرة النبي جلد 4 ص 324&lt;/ref&gt;.

== شادي ==

بيبي صاحبه جي سڱ لاء [[ابوبڪر]] رضه توڙي [[عمر بن خطاب]] سندس والد آڏو عرض رکيو. پر سندس والد قبول نہ ڪيو ۽ بيبي صاحبه جي شادي سندس سؤٽ [[علي بن ابوطالب]] رضه سان ڪرائي. علي رضه ان وقت 21 سالن جي عمر جو ھو. بيبي صاحبه جي عمر ان وقت 18 سال&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt; ھئي. روايت مطابق علي رضه دوستن جي صلاح سان بيبي صاحبه جي ٻانهن لاءِ حضرت محمد {{درود}} جن کي عرض ڪيو، ۽ پاڻ قبول ڪيائون. پڇيائون ته ”حق مهر لاءِ ڪي اٿئي؟“ چيائين ته ”هڪڙو گهوڙو ۽ هڪ زرهه اٿم، ٻيو ڪي به ڪين اٿم“. فرمايائون ته ”گهوڙي جي توکي ضروت ٿيندي. زرهه وڪڻي آءُ“. حضرت علي اها وڪڻي آيو، انهيءَ جي پئسن مان ٿوري خوشبوءِ وغيره بيبي فاطمہ رضه جي لاءِ گهرايائون. پوءِ، اصحابن کي گڏ ڪري، پاڻ نڪاح پڙهيائون. مهر ”چار سئو مثقال چانديءَ جا“ مقرر ٿيو(يعنيٰ ڏيڍ سئو رپيا ڪلدار)، ۽ کارڪن جو هڪڙو طباق ڀريل ماڻهن ۾ ورهائي ڏنائون. اها شادي، مديني ۾ اچڻ کانپوءِ سن 2ھ ۾ رمضان جي مهيني ۾ ٿي. بيبي صاحبه جي ڏاج ۾ رڳو هڪڙي چادر، هڪڙو وهاڻو کجيءَ جي نرم گلن سان ڀريل، ٻه سانداريون، ۽ هڪڙو جنڊ شامل ھيا&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page4.html}}}&lt;/ref&gt; جيسين تائين بيبي دنيا ۾ سلامت رهي حضرت علي ٻيو نڪاح نه ڪيو&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. وچولي دؤر يا قرون وسطیٰ جي شيعن جي لکڻين مطابق بيبي صاحبه جي علي رضه سان شادي جو جشن زمين سان گڏ آسمان ۾ پڻ ٿيو ھو&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. ھڪ روايت مطابق شادي لاء جيڪا زرھ علي وڪي ھئي اھا عثمان بن عفان خريد ڪئي پر سندس شادي بعد اھا علي بن ابو طالب کي شادي جي تعفي طور ڏني ھئي.

==شادي کان پوءِ زندگي==

شادي بعد بيبي صاحبه پنھنجي مڙس علي رضه سان سندس گھر ۾ رھڻ شروع ڪيو جيڪو نبي پاڪ {{درود}} جي گھر کان ٿوري فاصلي تي واقع ھيو ۽ اھو گھر حضرت علي کي [[حارث بن نعمان]] ڏنو ھيو.

== اولاد ==
بيبي فاطمہ رضه کي ٽي پٽ ٿيا: حَسن، حُسين ۽ مُحسن، ۽ ٽي نياڻيون، زينب، اُم ڪلثوم ۽ رقيه، جي بيبيءَ جي ٽن ڀيڻن جا نالا هئا. امام حسن رضه ۽ امام حسين رضه ته مشهور شهيد آهن. شيعه روايتن مطابق امام حسن رضه کي  معاويه بن ابوسفيان جو چرچ تي سندس زال زهر ڏيئي ماريو، ۽ ٻيو ڪربلا ۾ شهيد ٿيو، محسن ننڍي هوندي ئي وفات ڪئي. اڄ تائين رسول الله ﷺ جن جو اولاد، انهن ٻن امامن مان هليو اچي. &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

== بيبي فاطمه سان پيءُ جي محبت ==
[[File:Fatima zahra.png|200px|thumb|عربي خوش خطاطي ۾ بيبي صاحبه جو نالو]]
حضرت محمد ﷺ جو پنهنجي ڌيءُ فاطمه رضه سان تمام گهڻو پيار هو، جڏهن پاڻ سفر تي ويندا هئا، تڏهن سڀ کانپوءِ هن سان ملي ۽ هن کان موڪلائي ويندا هئا، ۽ جڏهن موٽندا هئا، تڏهن سڀني کان اڳي هن سان اچي ملندا هئا. هن کي ٿورو ڏک يا ايذاءُ ٿيندو هو، ته پاڻ بي آرام ٿيندا هئا، ۽ ظاهر ظهور چوندا هئا ته ”جيڪو هن کي ايذاءُ رسائيندو، تنهن ڄڻ ته مون کي ايذاءُ رسايو، جو هيءَ منهنجي جسم جو ٽُڪر آهي، ۽ منهنجي جگر جو پارو آهي.“ انهيءَ مدنظر تي، جيسين هيءَ بيبي جيئري هئي، تيسين حضرت علي رضه ٻي شادي نه ڪئي. جيتوڻيڪ انهيءَ وقت گهڻين شادين ڪرڻ جو عام رواج هو. حضرت رسول الله ﷺ جي جهڙي محبت نياڻيءَ سان هئي، تهڙي حضرت علي رضه ۽ سندس پٽن سان هئي. چوندا هئا ته ”جو منهنجو دوست آهي، سو علي رضه جو دوست آهي ۽ علي دنيا ۽ آخرت ۾ منهنجو ڀاءُ آهي.“ ڏهٽن سان ته ايتريقدر محبت هين، جو ڪلهي تي چاڙهي گهمائيندا هئن، ۽ کين جهوليءَ ۾ ويهاري ڏاڍو خوش ٿيندا هئا.

==بيبي صاحبه والد جي وفات بعد== 

روايتون آهن تہ بيبي فاطمه حضرت [[محمد]] جي وفات بعد بيبي صاحبہ مصيبتن مان گُذري جو ان جي [[فدڪ|ملڪيت]] ضبط ڪئي وئي کيس خليفي جي دربار وڃڻ پيو جتي سندس پٽن جون شاھديون مسترد ڪيون ويون. ھڪ روايت مطابق سندس گهر کي [[فاطمه زهرا جي گهر تي باه|باه]] لڳڻ جو واقعو پڻ پيش آيو&lt;ref&gt;[http://www.archive.org/stream/AlFarooqByShaykhAllamahShibliNomanir.a#page/n72/mode/1up Al Farooq By Shaykh Allamah Shibli Nomani (r.a)&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt;.سندس حمل پن ضائع ٿيو ء سندس پٽ محسن فوت ٿيو. مستند روايتن مطابق بيبي صاحبه ابوبڪر رضه سان سندس ڪيل فيصلن جي ڪري ناراض رهي. روايت مطابق علي رضه ابوبڪر رضه جي بيبي صاحبه جي حياتي ۾ بيبي صاحبه جي ابوبڪر سان ناراضگي جي ڪري بعيت ڪانہ ڪئي ۽ سندس وفات بعد بعيت ڪئي ھئي.

== بيبي صاحبہ جو ڪردار ۽ درجو ==

بيبي فاطمہ رضه ڏاڍي حيا ۽ قناعت ۽ صبر واري هئي. هميشه صبر ۽ شڪر ۾ رهندي هئي. سچائي منجهس ايتري هوندي هئي، جو بيبي عائشہ رضه جو چوڻ آهي ته ”رسول الله ﷺ جن کان سواءِ، فاطمه رضه کان وڌيڪ مون ڪنهن کي سچو نه ڏٺو. ۽ حضرت محمد ﷺ جن پاڻ فرمائيندا هئا ته ”خديجہ رضه“ فاطمہ رضه، مريم(حضرت عيسيٰ جي ماءُ) ۽ آسيه (فرعون جي زال) اهي دنيا ۾ سڀ کان بهتر زالون آهن، ۽ بيبي فاطمہ رضه جي نالي چيائون ته ”بهشت جي عورتن جي سردار آهي“. علم واري به گهڻي هئي شعر به چوندي هئي. ننڍي هوندي ئي هن جي طبعيت شريفانه هئي. هن جون ٻيون ڀيڻون راند ڪنديون هيون، پر هن جي راند سان نه پوندي هئي. ٻيون قبيلي جي گهرن ۾ هليون وينديون هيون، هيءَ هميشه پنهنجي ماءُ وٽ رهندي هئي، ۽ ڪيڏانهن به نه ويندي هئي. هن جون اهي خصلتون ڏسي، رسول الله ﷺ جن هن کي ”بتول“ سڏيندو هو. يعنيٰ دنيا کان تارڪ، ۽ محبت ٻين ڀيڻن کان هن سان زياده، هيس، جيتوڻيڪ اهي هن کان زياده خوبصورت ۽ تيز فهم هيون. هوءَ کائڻ ، پيئڻ، اُٿڻ، ويهڻ، ڳالهائڻ ٻولهائڻ، لباس، ۽ ٻين ڳالهين ۾ بلڪل پيءُ جي پيروي ڪندي هئي. بيبي عائشہ رضه چوي ٿي ته ”سڀني ڳالهين ۾، حضرت رسول الله ﷺ جن سان سڀ کان زياده مشابهت فاطمہ رضه جي هئي.“ انهن ڳالهين ڪري، حضرت ﷺ جن هن کي ڏاڍي تعظيم ڏيندا هئا، ايتريقدر جو جڏهن هوءَ وٽن ايندي هئي، تڏهن پاڻ اُٿي بيهندا هئا، ۽ سندس مٿي ۽ اکين تي چميون ڏيندا هئا. جيتوڻيڪ حضرت علي رضه جي بيبي فاطمہ رضه سان ڏاڍي محبت هئي ۽ سندس گهڻي خاطري ڪندو هو، ته به حضرت رسول الله ﷺ جن وقت بوقت تاڪيد پيا ڪندا هئس، ته هن سان چڱيءَ طرح هلجئين، ۽ هوڏي وري پاڻ ڌيءُ کي چوندا هئا، ته مڙس جو سڀ کان وڏو فرض آهي، تنهن ڪري انهيءَ جي فرمانبردار رهجئين.بيبي فاطمہ رضه شعر به چوندي هئي. حضرت علي رضه ته تمام گهڻو شعر چوندڙ هو. سندس ڪلام، نثر توڙي نظم ۾ گهڻو آهي. گهڻن شعرن ۾ بيبي فاطمہ رضه جي تعريف ڪئي اٿس ۽ نصيحتون ڏنيون اٿس، جن جي جواب ۾ بيبي فاطمہ رضه پاڻ به شعر چيا آهن. ٻه _ چار شعر بيبي فاطمہ رضه جا هتي ڏجن ٿا:
{{quote| ”اني اعطيه ولا ابالي،&lt;br&gt; واوثر الله علي عيالي،&lt;br&gt;امسوا جياعا و هم اشبالي،&lt;br&gt;اصغر هم يقتل باغتيالي،&lt;br&gt;للقاتل الويل مع الوبالي.“&lt;br&gt;


(يعني، آءٌ يتيم کي طعام ڏيان ٿي ۽ فُقر جي پرواهه ڪانه ٿي ڪريان، ڇا لاءِ جو خدا منهنجي عيال تي گهڻي بخشش ڪئي آهي، هو منهنجا شينهن جا ٻچا شام جو بک ۾ رهن ٿا، انهن مان ننڍو اوچتو قتل ڪيو ويندو، انهيءَ جي قاتل لاءِ ويل ۽ وبال آهي.) ||}}
 
{{quote| امرڪ سمع يا عم و طاعت,&lt;br&gt; اطعمہ ولا ابالي الساعت،&lt;br&gt;ارجوُ اذاشبعت ذا المجاعت،&lt;br&gt; ان ادخل الخلد ولي شفاعت،&lt;br&gt;


(يعنيٰ، اي منهنجا سئوٽ، تنهنجي حڪم جي آءٌ فرمانبردار آهيان، آءٌ هن (مسافر) کي کاڌو ڏينديس، ۽ ساعت جي تنگيءَ جي پرواهه نه ڪنديس، مون کي اميد آهي ته جڏهن آءٌ بکئي کي ڍئو ڪرائيندس، تڏهن آءٌ بهشت ۾ داخل ٿينديس ۽ منهنجي لاءِ ڇوٽڪارو ٿيندو.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt; ||}}

بيبي صاحبه سان مسلمانن خاص طور تي شيعن جي تمام وڏي عقيدت آھي. بيبي صاحبه جي لقبن ۾ ''زھرہ''، ''طاھرہ''، ''مبارڪه'' شامل آهن&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. بيبي صاحبه جو ھڪ لقب ام الآئمہ پڻ آھي جنھن جي معني آهي امامن جي ماء آھي&lt;ref&gt;(المعارف.او آر جي) [http://english.almaaref.org/essaydetails.php?eid=1431&amp;cid=190] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306061611/http://english.almaaref.org/essaydetails.php?cid=190&amp;eid=1431|date=2016-03-06}}&lt;/ref&gt;. ان کي ام الابيھا (پنھنجي بابا جي امان)، ام الحسنين، ان الحسن، ام الحسين بہ چوندا آهن&lt;ref name=&quot;Sharif al-Qarashi&quot;&gt;Sharif al-Qarashi, Bāqir. The Life of Fatima az-Zahra (sa). Trans. Jāsim al-Rasheed. [[Qom|Qum]], Iran: Ansariyan Publications, n.d. Print. Pgs. 37–41&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Al-Istee'ab, vol.2 Pg. 752&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Usd al-Ghabah, vol.5 Pg. 520&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Citation|last=Muhammad Ali Hashir|title=&quot;Um e Abeeha&quot; Ya &quot;Am o Abiha&quot; ki Wazahat aur Reference By Ayatollah Al Uzma Muhammad Hussain Najfi|date=2018-04-04|url=https://www.youtube.com/watch?v=EGuM3QDGaoE&amp;t=7s|access-date=2018-11-10}}&lt;/ref&gt;.

==شيعن طرفان عقيدت==
وچولي دؤر يا قرون وسطیٰ جي شيعن جي لکڻين مطابق بيبي صاحبه پاڪ ھجڻ جي ڪري کيس عام عورتن وانگر [[ماھواري]] نہ ايندي ھئي&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;، ۽ سندس [[حمل]] (pregnancy) جو مدو 9 ڪلاڪ ھيو&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. جيئن رومن ڪيٿولڪ عيسائي بيبي مريم کي جنت ۾ داخل ٿيڻ واري پھرين عورت ھجڻ جي دعوا ڪندا آھن بلڪل ايئن شيعن جي دعوا مطابق 
اھا پھرينن عورت بيبي فاطمه ھوندي&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. شيعه سندس پٽ جي دردناڪ موت جي ڪري ان جي تشبيھ بيبي مريم سان پڻ ڪندا آهن&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. قرآن ۾ بيبي صاحبه جو نالي سان ذڪر ناھي ٿيل پر شيعن مطابق قرآن جي سورة الرحمان جي آيت 19 ۾ ٻن سمنڊن جي گڏ ھجڻ وارو ذڪر ۾ سمنڊ بيبي صاحبه ۽  علي بن ابوطالب جي لاء اشاري طور استعمال ٿيل آھن ۽ آيت ٻنھي زال مڙس جي پاڻ ۾ جھيڙي بعد ٺھي وڃڻ طرف اشارو آھي&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. 

[[File:Amulet handje van Fatima - Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen - TM-4161-20.jpg|280px|thumb]]

شيعن ۾ ھڪ کليل ھٿ جي تصوير مقدس ھوندي آھي جنھن لاء سندن خيال آھي ته اھو بيبي صاحبه جو ھٿ آھي. اھا ھٿ جي تصوير شيعن مطابق بري نظر ۽ بدي کان حفاظت ڏيندڙ تعويذ آهي. شيعا اھو ھٿ عاشورن ۾ پڻ ڏيکاريندا آهن&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;.

==وفات==
[[File:Janat ul Baqia, Madina Munawara - panoramio (1).jpg|300px|thumb|مدينه ۾ جنت البقيع قبرستان]]
بيبيءَ جي پيءُ سان محبت به ايتريقدر هئي، جو سندن وفات کانپوءِ بيمار ٿي پيئي ۽ ڇهن مهينن کان پوءِ پاڻ به، ٻارهين هجري سال (633ع) ۾، وفات ڪري ويئي. عمر فقط 28 يا 29 ٿيس. سندس وصيت موجب، حضرت علي رضه ۽ حضرت عباس رضه ۽ سندس ٻن پٽن، رات جو غسل ڏئي، کيس ”بقيعا“ ۾ دفن ڪيو. سندس وفات ڪري، حضرت علي رضي الله تعاليٰ عنه توڙي ٻنهي پٽن کي ڏاڍو صدمو پهتو&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;. بيبي صاحبه حضرت محمد {{درود}} جي وفات کان ھڪ سال پوء وفات ڪري وئي. سندس تدفين واري جاء تي اختلاف آھن&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;.بيبي صاحبه جي وفات 14 جمادالاول 11ھ ۽ 7 آگسٽ 632ع تي وفات ڪئي ۽ کيس جنت البقيع ۾ ڪنھن نامعلوم ھنڌ تي دفن ڪيو ويو&lt;ref&gt; [https://www.al-islam.org/articles/fatima-sa-daughter-muhammad-s-brief-biography-yasin-t-al-jibouri] (فاطمه الزهراء- الاسلام.او آر جي)&lt;/ref&gt;. سندس وصيحت مطابق سندس مڙس سندس قبر تي سڃاڻپ لاء ڪوبہ نشان نہ رکيو تنھن ڪري ڪنھن کي خبر ناهي تہ سندس قبر ڪٿي آھي&lt;ref&gt; [https://www.al-islam.org/articles/fatima-sa-daughter-muhammad-s-brief-biography-yasin-t-al-jibouri] (فاطمه الزهراء- الاسلام.او آر جي)&lt;/ref&gt;.  ھڪڙي روايت مطابق سندس تدفين [[جنت البقيع]] قبرستان ۾ ٿي ۽ ھڪ روايت مطابق کيس مسجد نبوي جي ميدان ۾ دفنايو ويو ھو&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:محمد]]
[[زمرو:صحابيات]]
[[زمرو:مھاجر صحابيات]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>9duj1dxmgmvezbc1se3ybufolekq8u2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ائنا اخمتووا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18385</id>
    <revision>
      <id>298272</id>
      <parentid>282853</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T18:10:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298272</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11640" sha1="7fkacsshath2muhk06kwld7jr8vbbvd" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name          = ائنا اخمتووا
| image         = Kuzma petrov-vodkin, ritratto di anna akhmatova, 1922.JPG
| imagesize     = 300x300px
| alt           = Akhmatova in 1922 (Portrait by Kuzma Petrov-Vodkin)
| caption       = Akhmatova in 1922 (portrait by [[Kuzma Petrov-Vodkin]])
| birth_name    = ائنا آندريونا گورينڪو
| birth_date    = {{OldStyleDate|23 June|1889|11 June}}
| birth_place   = 
[[اڊيسا]]،[[روسي ايمپائر]]، ۽ ھاڻي [[يوڪرائن]]
| death_date    = {{death date and age|1966|3 |5|1889|6|23|df=yes}}
| death_place   =[[ماسڪو]]
| nationality  
 = [[سويت يونين]] /[[روس]]
| occupation   = شاعر، مترجم
| movement     = اڪميزم (Acmeism)
| spouse       =نڪولي گوميلاف
(1910-1918; طلاق ٿي وين)
&lt;br&gt;ولاديمير شليڪجو 
(1918-1926;طلاق ٿي وين)
| partner      = نڪولائي پيونن (ليبر ڪيمپ ۾ مري ويو).
| children     = ليف گوميلاف}}
ائنا اخمتووا: '''Anna Andreyevna Gorenko''' &lt;ref group='Notes' name='translit'&gt;{{lang-rus|Анна Андреевна Горенко|p=ˈanə ɐnˈdrʲejɪvnə gɐˈrʲɛnkə|a=Anna Andreyevna Gorenko.ru.oga}}; {{lang-uk|Анна Андріївна Горенко}},''Anna Andriyivna Horenko''&lt;/ref&gt; ({{OldStyleDate|23 June|1889|11 June}} – 5 March 1966), جيڪا گھڻو پنھنجي قلمي نالي
'''Anna Akhmatova''' ({{IPAc-en|ɑ:|k|ˈ|m|ɑ:|t|ɔ:|v|ə}}سان مشھور آھي.&lt;ref [http://dictionary.reference.com/browse/akhmatova &quot;Akhmatova&quot;]. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; {{lang-ru|Анна Ахматова}}, {{IPA-ru|ɐxˈmatəvə|IPA}}),
،جديد روسي شاعرا هئي. هوءَ خاموش مزاج عورت هئي، سندس آتم ڪهاڻيءَ جو ٿورو احوال سندس شاعريءَ مان ظاهر آهي. اخمتووا [[ڪارو سمنڊ|ڪاري سمنڊ]] جي ڀرسان هڪ ڳوٺ اوڊيسا ۾ پيدا ٿي هئي، جيتوڻيڪ هن جي زندگي ۽ شاعري پيٽرسبرگ سان وابسته آهي. هن زارسڪوف سيلو (زار جي ڳوٺ) ۾ پنهنجي زندگيءَ جا 16 سال گذاريا. اهو ڳوٺ پيٽرسبرگ جي ويجھو آهي. 1944ع ۾ جڏهن جنگ کان پوءِ هوءَ لينن گراڊ موٽي وئي، ته پنهنجي آتم ڪهاڻيءَ ۾ هن لکيو ته 1890ع ۾ جڏهن هوءَ ٻار هئي ته اتان جا ساوا ۽ گھِميل خوبصورت باغيچا ۽ واڙا، جتي هوءَ پنهنجي ٻڪريءَ کي گھلي ويندي هئي ۽ پراڻي ريلوي اسٽيشن اهي سڀ کيس ياد ايندا هئا.

1907ع ۾ هن ڪيف ۾ تعليم ورتي ۽ 1910ع ۾ نڪولائي گوميلاف سان شادي ڪيائين،
[[فائل:Ахматова Н.Гумилев Л.Гумилев.jpg|thumb|پنھجي مڙس گوميلاف ۽ پٽ ليف سان گڏ 1915 ۾ نڪتل ڦوٽو]]
جو روسي شاعريءَ ۾ انقلاب کان اڳ هڪ رنگين مزاج شخصيت هو. هو پهريون شاعر هو، جنهن غير اولهه ملڪن مان نوان موضوع پنهنجي شاعريءَ ۾ آندا هئا. هن آفريڪا جي ملڪن، خاص ڪري ائبيسينيا (حبش) جو سفر ڪيو ۽ اتان جون ڪيئي ڪهاڻيون ۽ خيال پنهنجي تحرير ۾ آندا، پر ان ۾ مذهبي دهشت ۽ خوشيءَ ۾ غم سان بي پرواهيءَ جو عقيدو هو، جنهن هن جي شاعريءَ کي منظر نگاريءَ کان مٿي ڪري بيهاريو هو. اخمتووا هن سان [[شاديءَ|وهانءُ]] ۾ خوش نه هئي ۽ اهڙو ذڪر هن ڪيترن ئي هنڌن تي ڪيو آهي. هن پهريون ڀيرو اولهه يورپ، گوميلاف سان پنهنجي هَني مون تي ڏٺو، جو هنن پئرس ۾ ملهايو ۽ جڏهن هوءَ ٻيهر 1911ع ۾ وئي. هوءَ مصور مودليانيءَ سان ملي، جڏهن اڃا هو مفلس هو ۽ کيس ايتري مڃتا نه ملي هئي ۽ هن جي موجودگيءَ ۾ فرينچ شاعر ورلين کي پنهنجا ڪيئي نظم ٻڌايائين. مودليانيءَ هن جون ڪيئي تصويرون ڪڍيون، جن مان هڪ بچي وئي، جا پڇاڙيءَ تائين هن جي ديوار تي ٽنگيل هوندي هئي. هن کي پئرس ائين لڳو، ڄڻ اهو هن جي زندگيءَ جو پيٽرس برگ وانگر ٻيو ٿنڀو هو، پر هوءَ روس ۾ پنهنجي مرضيءَ سان موٽي آئي ۽ رهي پئي. 1910ع ۾ هن جي شاعريءَ ۾ اليگزينڊر بلاڪ وانگر اچڻ واري سرد ۽ اونداهي مستقبل، جو اچي رهيو هو، جو تصور ۾ ئي ملي ٿو.
1944ع ۾ هن لکيو ته: ”هن ظالم دور ۾ مون کي ائين پاسيرو موڙيو ويو آهي، جيئن ڪا ندي پنهنجو وهڪرو ڦيرائي ڇڏي.“

پيٽرسبرگ موٽي هن تمام سنجيدگيءَ سان نظم لکيا، جيتوڻيڪ هن جي مڙس کي هن جي ڏات جي -باري- ۾ پڪ نه هئي ۽ هن کي ان لاءِ [[آماده|راضي]] ڪندو رهيو ته هو بئلي ڊانسر ٿئي. هن جڏهن شاعر انينسڪيءَ کي هن جي موت [[بعد|کانپوءِ]] پڙهيو ته هن کي محسوس ٿيو ته کيس پنهنجو آواز ملي چڪو آهي. اَنينسڪي هڪ علامت پسند هو، پر ٻين علامت پسند شاعرن کان مختلف هو، جيڪي چوندا هئا ته هاڻي ۽ هتي غير حقيقي آهن، هر شيءِ ناس ٿيڻي آهي. خود اليگزينڊر بلاڪ جي تصور کي به اهڙيون حالتون گرمائينديون هيون، جي قيامت وانگر اچڻيون هيون. 1910ع ۾ اهڙي تحريڪ پنهنجي تخليق ۾ سلسليوار نه رهي ۽ 1912ع ۾ ٻه گروپ پيدا ٿيا، -جن- کي فيوچرسٽ ۽ ائڪميسٽ چيو ويندو هو . پهرين جو ليڊر ماياڪووسڪي هو، جيڪو علامت پسنديءَ جو وڏو مخالف هو ۽ عام رواجي -ٻولي- شاعريءَ ۾ ڪم آڻيندو هو ۽ جنهن هر قسم جي تصور کي رد ڪري ڇڏيو. ائڪميزم جو وڏي ۾ وڏو شاعر آسپ ميڊالسٽام هو ۽ ان به علامت پسنديءَ جي مخالفت ڪئي. اخمتووا ميڊالسٽام جي دوست به هئي ۽ هن کان ڪافي متاثر به هئي. هن جي مڙس گوميلاف هڪڙو جدا شاعرن ۽ اديبن جو گروهه ٺاهيو. ميڊالسٽام اخمتووا جي پهرئين جلد تي مهاڳ لکيو. 1911ع ۾ اخمتووا اٽليءَ، جنيوا، فلارنس، وينس ۽ ٻيا شهر ڏٺا ۽ اطالوي مصوريءَ ۽ تعمير جي فن کان ڪافي متاثر ٿي. 1917ع ۾ اخمتووا ائين سمجھيو ته روس خودڪشي ڪئي آهي ۽ روسي چرچ جي بازنطيني روح کي الوداع ڪئي آهي. هن پوءِ ڪجهه ڪتاب لکيا ۽ ميڊالسٽام جي زال ناديزدا جي گهري ساهيڙي ٿي وئي، جڏهن پهرين مهاڀاري لڙائي لڳي ته ان ۾ گوميلاف شريڪ ٿي، فرانس ويو ۽ آڪٽوبر انقلاب کان پوءِ موٽيو. 1918ع ۾ ائنا اخمتوا کي طلاق ڏنائين. ان کان پوءِ هن جي زندگيءَ جو وڌيڪ احوال موجود نه آهي، پر هوءَ ميڊالسٽام سان گڏ لينن گراڊ ۾ گھمندي هئي ۽ آرٽ اڪيڊميءَ ۾ وقت گذارڻ کان سواءِ هن کي پنهنجي شاعري پڙهي ٻڌائيندي هئي. هن لينن گراڊ ۾ تمام تڪليف ڏيندڙ وقت گذاريو ۽ ٻي جنگِ عظيم ۾ ته گھڻا سور سَٺا، جن جي عڪاسي شاعريءَ ۾ ڪئي اٿائين. 1921ع ۾ هن جي اڳين مڙس گوميلاف کي بالشيوڪن گولي هڻي ماري ڇڏيو، جن شاعرن ۽ دانشورن کي ڪافي ڇرڪايو. 1923ع کان 1940ع تائين سندس ڪا به تخليق منظرِ عام تي نه آئي، ڇو ته سينٽرل ڪاميٽيءَ اهڙو ٺهراءُ بحال ڪيو هو ته هن جي ڪابه شيءِ ڇپائيءَ هيٺ اچڻ نه کپي، جڏهن [[سوويت يونين]] جا نازي جرمنيءَ سان واسطا چڱا هئا ته اخمتووا مقبوضه پئرس ۽ بمباريءَ هيٺان لنڊن ڏانهن پنهنجو توجهه ڪيو ۽ 1940ع ۾ هن جيڪو نظم لکيو، اهو روس ۾ ڇپجي نه سگھيو. اهو هڪ نهايت دردناڪ نظم آهي.

[[فائل:Anna Akhmatova 1913-1914 by Savely Sorin.jpg|thumb|Anna Akhmatova in 1914]]
41-1942ع ۾ هوءَ بار بار دوستو وسڪي پڙهندي رهي، جنهن جي مطالعي جو اثر سندس شاعريءَ تي آهي. دوستو وسڪيءَ ۾ ايندڙ تباهيءَ جون اڳڪٿيون هيون. جڏهن لينن گراڊ جو گھيراءُ ٿيو، تڏهن هن پهريون سيارو نهايت سرديءَ ۾ گذاريو ۽ ان کان پوءِ کيس -تاشقند- هوائي جهاز ۾ نيو ويو، جتي هوءَ اڍائي سال رهي ۽ پنهنجو منتخب ڪلام ڇپايائين، جو يڪدم وڪامي ويو. ڪيترن ئي روسين لاءِ هوءَ روس جو آواز هئي، پر اسٽالن هن جو مخالف هو ۽ هن جي جنهن تقريب ۾ عزت افزائي ڪئي وئي هئي، -ان- تي اعتراض ڪيو هئائين. جنگ جي خاتمي کان پوءِ هن اشاعت لاءِ پنهنجا نوٽ لکيا، سوويت ادبي حلقي وٽ پيش ڪيا ۽ هن جي ڪليات جي ڇپائيءَ جو اعلان ڪيو ويو، پر اها هن جي شاعريءَ وانگر نه ڇپجي سگھي، جيتوڻيڪ چيو وڃي ٿو ته -ان- جا پروف به پڙهيا ويا هئا. 14 آگسٽ 1946ع ۾ پارٽيءَ جي مرڪزيءَ ڪاميٽيءَ هن کي روسي اديبن جي انجمن مان خارج ڪيو ۽ هن جي ڪتابن جي [[اشاعت|ڇپائي]] تي [[بندش|جهل]] وڌي وئي، جا 1953ع ۾ [[جوزف اسٽالن]] جي موت تائين رهي. گھر جي تلاشيءَ جي ڀَوَ کان هن ڪيتري شاعري ۽ نثر جلائي ڇڏيو هو، هن جي پٽ کي 3 ڀيرا پهريائين قيد ڪيو ويو هو. هن پارٽيءَ جي بندش خلاف پنهنجو ردِ عمل نه ڏيکاريو، ڇاڪاڻ جو اڳ ئي -اسٽالن-، مينڊالسٽام کي مارائي ڇڏيو هو. هوءَ حالتن کان گھٻرائي خاموش ٿي وئي ۽ 1950ع ۾ مري وئي.
[[فائل:Anna Ahmatova's grave.jpg|thumb|ائنا اخمتووا جي ڪوماروف، سينٽ پيٽرز برگ ۾ آخري آرامگاھ]]
[[سنڌ]] جي عظيم شاعر [[شيخ اياز]] هن جي شعرن کان [[ڪافي|گهڻو]] متاثر هو، کيس دنيا ۾ جيڪي 5-6 وڏيون شاعرائون ٿيون آهن، تن مان هڪ مڃيندو هو.&lt;ref&gt;[[شيخ اياز]] جي ڪتاب ’ڪتين ڪر موڙيا جڏهن‘ ڀاڱي ٻئي تان ورتل.&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:سياست]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]
[[زمرو:1889ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1966ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>7fkacsshath2muhk06kwld7jr8vbbvd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298273</id>
      <parentid>298272</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T18:48:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298273</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11595" sha1="mkly0pbvlk66n5hhrgzfd5qmoq53f1x" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name          = ائنا اخمتووا
| image         = Kuzma petrov-vodkin, ritratto di anna akhmatova, 1922.JPG
| imagesize     = 300x300px
| alt           = Akhmatova in 1922 (Portrait by Kuzma Petrov-Vodkin)
| caption       = Akhmatova in 1922 (portrait by [[Kuzma Petrov-Vodkin]])
| birth_name    = ائنا آندريونا گورينڪو
| birth_date    = {{OldStyleDate|23 June|1889|11 June}}
| birth_place   = 
[[اڊيسا]]،[[روسي ايمپائر]]، ۽ ھاڻي [[يوڪرائن]]
| death_date    = {{death date and age|1966|3 |5|1889|6|23|df=yes}}
| death_place   =[[ماسڪو]]
| nationality  
 = [[سويت يونين]] /[[روس]]
| occupation   = شاعر، مترجم
| movement     = اڪميزم (Acmeism)
| spouse       =نڪولي گوميلاف
(1910-1918; طلاق ٿي وين)
&lt;br&gt;ولاديمير شليڪجو 
(1918-1926;طلاق ٿي وين)
| partner      = نڪولائي پيونن (ليبر ڪيمپ ۾ مري ويو).
| children     = ليف گوميلاف}}
'''ائنا اخمتووا''' (Anna Andreyevna Gorenko؛ روسي: Анна Андреевна Горен؛ 11 جون، 1889 - 5 مارچ، 1966)، جيڪا گھڻو پنھنجي قلمي نالي &quot;ائنا اخمتووا&quot; سان مشھور آھي،&lt;ref&gt;
[http://dictionary.reference.com/browse/akhmatova &quot;Akhmatova&quot;]. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.&lt;/ref&gt; جديد روسي شاعرا هئي. هوءَ خاموش مزاج عورت هئي، سندس آتم ڪهاڻيءَ جو ٿورو احوال سندس شاعريءَ مان ظاهر آهي. اخمتووا [[ڪارو سمنڊ|ڪاري سمنڊ]] جي ڀرسان هڪ ڳوٺ [[اوڊيسا]]، [[يوڪرين]] ۾ پيدا ٿي هئي، جيتوڻيڪ هن جي زندگي ۽ شاعري [[سينٽ پيٽرزبرگ]]، [[روس]] سان وابسته آهي. هن زارسڪوف سيلو (زار جي ڳوٺ) ۾ پنهنجي زندگيءَ جا 16 سال گذاريا. اهو ڳوٺ سينٽ پيٽرزبرگ جي ويجھو آهي. سال 1944ع ۾ جڏهن جنگ کان پوءِ هوءَ [[لينن گراڊ]] موٽي وئي، ته پنهنجي آتم ڪهاڻيءَ ۾ هن لکيو ته 1890ع ۾ جڏهن هوءَ ٻار هئي ته اتان جا ساوا ۽ گھِميل خوبصورت باغيچا ۽ واڙا، جتي هوءَ پنهنجي ٻڪريءَ کي گھلي ويندي هئي ۽ پراڻي ريلوي اسٽيشن اهي سڀ کيس ياد ايندا هئا.
[[فائل:Ахматова Н.Гумилев Л.Гумилев.jpg|thumb|پنھجي مڙس گوميلاف ۽ پٽ ليف سان گڏ 1915 ۾ نڪتل ڦوٽو]]
سال 1907ع ۾ هن [[ڪيف]]، يوڪرين ۾ تعليم ورتي ۽ سال 1910ع ۾ نڪولائي گوميلاف سان شادي ڪيائين، جيڪا روسي شاعريءَ ۾ انقلاب کان اڳ هڪ رنگين مزاج شخصيت هو. هو پهريون شاعر هو، جنهن غير اولهه ملڪن مان نوان موضوع پنهنجي شاعريءَ ۾ آندا هئا. هن آفريڪا جي ملڪن، خاص ڪري [[ايٿوپيا|ايبيسينيا]] (حبشه) جو سفر ڪيو ۽ اتان جون ڪيتريون ئي ڪهاڻيون ۽ خيال پنهنجي تحرير ۾ آندا، پر ان ۾ مذهبي دهشت ۽ خوشيءَ ۾ غم سان بي پرواهيءَ جو عقيدو هو، جنهن هن جي شاعريءَ کي منظر نگاريءَ کان مٿي ڪري بيهاريو هو. اخمتووا هن سان [[شاديءَ|وهانءُ]] ۾ خوش نه هئي ۽ اهڙو ذڪر هن ڪيترن ئي هنڌن تي ڪيو آهي. هن پهريون ڀيرو اولهه [[يورپ]]، گوميلاف سان پنهنجي هَني مون تي ڏٺو، جو هنن [[پيرس]]، [[فرانس]] ۾ ملهايو ۽ جڏهن هوءَ ٻيهر سال 1911ع ۾ وئي  هوءَ مصور مودليانيءَ سان ملي، جڏهن اڃا هو مفلس هو ۽ کيس ايتري مڃتا نه ملي هئي ۽ هن جي موجودگيءَ ۾ فرينچ شاعر ورلين کي پنهنجا ڪيئي نظم ٻڌايائين. مودليانيءَ هن جون ڪيتريون ئي تصويرون ڪڍيون، جن مان هڪ بچي وئي، جا پڇاڙيءَ تائين هن جي ديوار تي ٽنگيل هوندي هئي. هن کي پئرس ائين لڳو، ڄڻ اهو هن جي زندگيءَ جو سينٽ پيٽرزبرگ وانگر ٻيو ٿنڀو هو، پر هوءَ روس ۾ پنهنجي مرضيءَ سان موٽي آئي ۽ رهي پئي. سال 1910ع ۾ هن جي شاعريءَ ۾ اليگزينڊر بلاڪ وانگر اچڻ واري سرد ۽ اونداهي مستقبل، جو اچي رهيو هو، جو تصور ۾ ئي ملي ٿو. سال 1944ع ۾ هن لکيو ته:
 &quot;هن ظالم دور ۾ مون کي ائين پاسيرو موڙيو ويو آهي، جيئن ڪا ندي پنهنجو وهڪرو ڦيرائي ڇڏي.&quot;

سينٽ پيٽرزبرگ موٽي هن تمام سنجيدگيءَ سان نظم لکيا، جيتوڻيڪ هن جي مڙس کي هن جي ڏات جي باري ۾ پڪ نه هئي ۽ هن کي ان لاءِ راضي ڪندو رهيو ته هو بئلي ڊانسر ٿئي. 

هن جڏهن شاعر انينسڪيءَ کي هن جي موت کانپوءِ پڙهيو ته هن کي محسوس ٿيو ته کيس پنهنجو آواز ملي چڪو آهي. اَنينسڪي هڪ علامت پسند هو، پر ٻين علامت پسند شاعرن کان مختلف هو، جيڪي چوندا هئا ته هاڻي ۽ هتي غير حقيقي آهن، هر شيءِ ناس ٿيڻي آهي. خود اليگزينڊر بلاڪ جي تصور کي به اهڙيون حالتون گرمائينديون هيون، جي قيامت وانگر اچڻيون هيون. سال 1910ع ۾ اهڙي تحريڪ پنهنجي تخليق ۾ سلسليوار نه رهي ۽ سال 1912ع ۾ ٻه گروپ پيدا ٿيا، جن کي فيوچرسٽ ۽ ائڪمسٽ چيو ويندو هو. پهرين جو ليڊر ماياڪووسڪي هو، جيڪو علامت پسنديءَ جو وڏو مخالف هو ۽ عام رواجي ٻولي شاعريءَ ۾ ڪم آڻيندو هو ۽ جنهن هر قسم جي تصور کي رد ڪري ڇڏيو. ائڪمزم جو وڏي ۾ وڏو شاعر آسپ ميڊالسٽام هو ۽ ان به علامت پسنديءَ جي مخالفت ڪئي. اخمتووا ميڊالسٽام جي دوست به هئي ۽ هن کان ڪافي متاثر به هئي. هن جي مڙس گوميلاف هڪڙو جدا شاعرن ۽ اديبن جو گروهه ٺاهيو. ميڊالسٽام اخمتووا جي پهرئين جلد تي مهاڳ لکيو. 

سال 1911ع ۾ اخمتووا [[اٽلي]]ءَ، [[جنيوا]]، [[فلورينس]]، [[وينس]] ۽ ٻيا شهر ڏٺا ۽ اطالوي مصوريءَ ۽ تعمير جي فن کان ڪافي متاثر ٿي. سال 1917ع ۾ اخمتووا ائين سمجھيو ته روس خودڪشي ڪئي آهي ۽ روسي چرچ جي بازنطيني روح کي الوداع ڪئي آهي. هن پوءِ ڪجهه ڪتاب لکيا ۽ ميڊالسٽام جي زال ناديزدا جي گهري ساهيڙي ٿي وئي، جڏهن پهرين مهاڀاري لڙائي لڳي ته ان ۾ گوميلاف شريڪ ٿيو، فرانس ويو ۽ آڪٽوبر انقلاب کان پوءِ موٽيو. سال 1918ع ۾ ائنا اخمتوا کي طلاق ڏنائين. ان کان پوءِ هن جي زندگيءَ جو وڌيڪ احوال موجود نه آهي، پر هوءَ ميڊالسٽام سان گڏ لينن گراڊ ۾ گھمندي هئي ۽ آرٽ اڪيڊميءَ ۾ وقت گذارڻ کان سواءِ هن کي پنهنجي شاعري پڙهي ٻڌائيندي هئي. 

هن لينن گراڊ ۾ تمام تڪليف ڏيندڙ وقت گذاريو ۽ ٻي جنگِ عظيم ۾ ته گھڻا سور سَٺا، جن جي عڪاسي شاعريءَ ۾ ڪئي اٿائين. سال 1921ع ۾ هن جي اڳين مڙس گوميلاف کي بالشيوڪن گولي هڻي ماري ڇڏيو، جن شاعرن ۽ دانشورن کي ڪافي ڇرڪايو. سال 1923ع کان 1940ع تائين سندس ڪا به تخليق منظرِ عام تي نه آئي، ڇو ته سينٽرل ڪاميٽيءَ اهڙو ٺهراءُ بحال ڪيو هو ته هن جي ڪابه شيءِ ڇپائيءَ هيٺ اچڻ نه کپي، جڏهن [[سوويت يونين]] جا نازي جرمنيءَ سان واسطا چڱا هئا ته اخمتووا مقبوضه پئرس ۽ بمباريءَ هيٺان [[لنڊن]] ڏانهن پنهنجو توجهه ڪيو ۽ سال 1940ع ۾ هن جيڪو نظم لکيو، اهو روس ۾ ڇپجي نه سگھيو. اهو هڪ نهايت دردناڪ نظم آهي.
[[فائل:Anna Akhmatova 1913-1914 by Savely Sorin.jpg|thumb|Anna Akhmatova in 1914]]

سال 1941-1942ع ۾ هوءَ بار بار دوستووسڪي کي پڙهندي رهي، جنهن جي مطالعي جو اثر سندس شاعريءَ تي آهي. دوستووسڪيءَ جي لکائي ۾ ايندڙ تباهيءَ جون اڳڪٿيون هيون. جڏهن لينن گراڊ جو گھيراءُ ٿيو، تڏهن هن پهريون سيارو نهايت سرديءَ ۾ گذاريو ۽ ان کان پوءِ کيس [[تاشقند]] هوائي جهاز ۾ نيو ويو، جتي هوءَ اڍائي سال رهي ۽ پنهنجو منتخب ڪلام ڇپايائين، جو يڪدم وڪامي ويو. ڪيترن ئي روسين لاءِ هوءَ روس جو آواز هئي، پر [[جوزف اسٽالن|اسٽالن]] هن جو مخالف هو ۽ هن جي جنهن تقريب ۾ عزت افزائي ڪئي وئي هئي، ان تي اعتراض ڪيو هئائين. جنگ جي خاتمي کان پوءِ هن اشاعت لاءِ پنهنجا نوٽ لکيا، سوويت ادبي حلقي وٽ پيش ڪيا ۽ هن جي ڪليات جي ڇپائيءَ جو اعلان ڪيو ويو، پر اها هن جي شاعريءَ وانگر نه ڇپجي سگھي، جيتوڻيڪ چيو وڃي ٿو ته ان جا پروف به پڙهيا ويا هئا. 14 آگسٽ 1946ع ۾ پارٽيءَ جي مرڪزيءَ ڪاميٽيءَ هن کي روسي اديبن جي انجمن مان خارج ڪيو ۽ هن جي ڪتابن جي ڇپائي تي بندش وڌي وئي، جا 1953ع ۾ [[جوزف اسٽالن|اسٽالن]] جي موت تائين رهي. گھر جي تلاشيءَ جي ڀَوَ کان هن ڪيتري شاعري ۽ نثر جلائي ڇڏيو هو، هن جي پٽ کي 3 ڀيريائين قيد ڪيو ويو هو. هن پارٽيءَ جي بندش خلاف پنهنجو ردِ عمل نه ڏيکاريو، ڇاڪاڻ جو اڳ ئي اسٽالن، مينڊالسٽام کي مارائي ڇڏيو هو. هوءَ حالتن کان گھٻرائي خاموش ٿي وئي ۽ سال 1950ع ۾ مري وئي.
[[فائل:Anna Ahmatova's grave.jpg|thumb|ائنا اخمتووا جي ڪوماروف، سينٽ پيٽرز برگ ۾ آخري آرامگاھ]]
[[سنڌ]] جي عظيم شاعر [[شيخ اياز]] هن جي شعرن کان گهڻو متاثر هو، کيس دنيا ۾ جيڪي 5-6 وڏيون شاعرائون ٿيون آهن، تن مان هڪ مڃيندو هو.&lt;ref&gt;[[شيخ اياز]] جي ڪتاب ’ڪتين ڪر موڙيا جڏهن‘ ڀاڱي ٻئي تان ورتل.&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:ادب]]
[[زمرو:سياست]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]
[[زمرو:1889ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1966ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>mkly0pbvlk66n5hhrgzfd5qmoq53f1x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:رياضيات</title>
    <ns>100</ns>
    <id>35767</id>
    <revision>
      <id>298300</id>
      <parentid>296961</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:41:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298300</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="380" sha1="l5h4uk7ul2l6i8k5fwoinytq2e4tvw7" xml:space="preserve">{{Portal maintenance status|date=December 2018|manual=yes|maintainer1=dcljr|subpages=keep}}
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''

{{box-footer}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;float:left; width:60%;&quot;&gt;
'''چونڊيل مضمون'''

{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;/div&gt;
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>l5h4uk7ul2l6i8k5fwoinytq2e4tvw7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298301</id>
      <parentid>298300</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:42:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298301</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="333" sha1="oe6wmgszw6rdhy3lkfh7l133dh0j412" xml:space="preserve">{{Portal maintenance status|date=December 2018|manual=yes|maintainer1=dcljr|subpages=keep}}
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
{{box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;/div&gt;
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>oe6wmgszw6rdhy3lkfh7l133dh0j412</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298302</id>
      <parentid>298301</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:43:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298302</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="326" sha1="9ylw6weiqegw3fstzyiaisv1q720f9t" xml:space="preserve">{{Portal maintenance status|date=December 2018|manual=yes|maintainer1=dcljr|subpages=keep}}
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
{{box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>9ylw6weiqegw3fstzyiaisv1q720f9t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298303</id>
      <parentid>298302</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:45:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298303</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="817" sha1="cra2xjqjjjd2i7617sdfy0gz6md0jo6" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
{{box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>cra2xjqjjjd2i7617sdfy0gz6md0jo6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298304</id>
      <parentid>298303</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:55:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298304</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2110" sha1="8rbogi8fr14w01vyv2i71n2h16pinc3" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''

'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>8rbogi8fr14w01vyv2i71n2h16pinc3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298305</id>
      <parentid>298304</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:02:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298305</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2260" sha1="1nlvsqmiu99be1x19j4ykdvcda0crdn" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>1nlvsqmiu99be1x19j4ykdvcda0crdn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298306</id>
      <parentid>298305</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:08:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298306</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6706" sha1="naz0x4u7dsdzy8t1xs5vdquo84gy2n2" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
{{Flex columns
|1=
{{/box-header|Featured articles {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''load new batch''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
{{center|[[File:Cscr-featured.svg|23px]]&amp;nbsp; ''&lt;small&gt;[[WP:FA|Featured articles]] are displayed here, which represent some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''}}
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Transclude list item excerpts as random slideshow | paragraphs=1-2 | files=1 | fileargs=left | limit=15 | more=
|Wikipedia:WikiProject Mathematics/Recognized content
|section=Featured articles
}}&lt;/div&gt;
{{Box-footer|[[Wikipedia:WikiProject Mathematics/Recognized content#Featured articles|More featured articles]]}}

{{/box-header|Selected image {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}|Portal:Mathematics/Selected picture}}
&lt;!-- NOTE: Please do not replace this portal component without gaining consensus for the change on the talk page. --&gt;
{{Transclude random subpage|max=30|subpage=Selected picture}}
{{Box-footer}}

&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
|2=
{{/box-header|Good articles {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''load new batch''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;These are [[WP:GA|Good articles]], which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Transclude list item excerpts as random slideshow|Wikipedia:WikiProject Mathematics/Recognized content|section=Good articles|paragraphs=1,2|files=1|more=|fileargs=right|limit=12}}&lt;/div&gt;
{{Box-footer|[[Wikipedia:WikiProject Mathematics/Recognized content#Good articles|More good articles]]}}
&lt;!--
{{/box-header|Where to start|Portal:Mathematics/Where to begin}}
{{/Where to start}}
{{Box-footer}}
--&gt;
&lt;!--CONDITIONAL NEWS SECTION - ONLY SHOWS UP WHEN THERE IS NEWS TO DISPLAY --&gt;
{{Transclude selected current events | %s[Mm]ath%s | [Mm]athematics | arithmetic | algebra | geometry | topology | trigonometry | calculus | equation | days=45 | header={{/box-header|In the news }}|max=6}}
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
{{/box-header|Did you know &lt;small&gt;(auto-generated)&lt;/small&gt; {{ #if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''load new batch''}}&lt;/small&gt;}}}}}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Transclude selected recent additions|1=math|2=mathematics|3=algebra|4=calculus|5=geometry|max=8}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|More did you know {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''view different entries''}}&lt;/small&gt;}}}}|Portal:Mathematics/Did you know}}&lt;!-- NOTE: Please do not replace this portal component without gaining consensus for the change on the talk page. --&gt;
{{/Did you know|total=75|show=7}}&lt;!-- Increase the &quot;total&quot; when new subpages are added to Portal:Mathematics/Did_you_know -- &quot;show&quot; has been chosen to (try to) minimize the typical whitespace seen with different randomly selected portal components. --&gt;
{{Box-footer}}
}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 

{{/box-header|Selected article {{#if: {{{Purge|}}}{{{purge|}}} | {{{Purge|}}}{{{purge|}}} |– {{purge|&lt;small&gt;{{color|darkblue|''show another''}}&lt;/small&gt;}}}}|Portal:Mathematics/Selected article archive}}
&lt;!-- NOTE: Please do not replace this portal component without gaining consensus for the change on the talk page. --&gt;
{{Transclude random subpage|max=40|subpage=Selected article}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|Subcategories|Portal:Mathematics/Categories}}
{{/Categories}}
{{Box-footer|[[Areas of mathematics|More mathematics categories]]}}

{{/box-header|Topics in mathematics|{{FULLPAGENAME}}/MathematicsTopics}}
&lt;div style=&quot;margin: -.3em -1em -1em -1em;&quot;&gt;{{/MathematicsTopics}}&lt;/div&gt;
{{Box-footer}}

{{/box-header|Index of mathematics articles|{{FULLPAGENAME}}/Index}}
{{/Index}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|Related portals|{{FULLPAGENAME}}/RelatedPortals}}
{{/RelatedPortals}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|WikiProjects|Portal:Mathematics/Projects}}
{{/Projects}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|In other Wikimedia projects|noedit=yes|}}
{{Wikimedia for portals | species=no | voy=no}}
{{Box-footer}}

{{/box-header|More portals}}
{{Portal navbar no header2}}
{{Box-footer}}

[[Category:Mathematics portal|*]]
{{box-header}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>naz0x4u7dsdzy8t1xs5vdquo84gy2n2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298307</id>
      <parentid>298306</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:38:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298307</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3302" sha1="bglt7rbsyqgem6n4jrlrfgt83xv673h" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;small&gt;
[[File:Cscr-featured.svg|23px]]
Featured articles are displayed here, which represent some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
Good Articles 
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;These are 
Good articles, which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;
''
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
Where to begin
{{Box-footer}}

selected current events

In the news
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
Did you know?
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Box-footer}}
More did you know
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
{{Box-footer}}
Subcategories
{{Box-footer}}
Topics in mathematics
{{Box-footer}}
Index of mathematics articles
{{Box-footer}}
Related portals
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{/Projects}}
{{Box-footer}}
In other Wikimedia projects
{{Box-footer}}
More portals
{{Portal navbar no header2}}
{{Box-footer}}
[[Category:Mathematics portal|*]]
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>bglt7rbsyqgem6n4jrlrfgt83xv673h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298308</id>
      <parentid>298307</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T10:39:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298308</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3301" sha1="0n3fonktsg74qvwuywwi9xiuvu5hljt" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;small&gt;
[[File:Cscr-featured.svg|23px]]
Featured articles are displayed here, which represent some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
Good Articles 
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;These are 
Good articles, which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;
''
----
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
Where to begin
{{Box-footer}}
selected current events

In the news
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
Did you know?
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Box-footer}}
More did you know
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
{{Box-footer}}
Subcategories
{{Box-footer}}
Topics in mathematics
{{Box-footer}}
Index of mathematics articles
{{Box-footer}}
Related portals
{{Box-footer}}
WikiProjects
{{/Projects}}
{{Box-footer}}
In other Wikimedia projects
{{Box-footer}}
More portals
{{Portal navbar no header2}}
{{Box-footer}}
[[Category:Mathematics portal|*]]
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>0n3fonktsg74qvwuywwi9xiuvu5hljt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298309</id>
      <parentid>298308</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:02:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298309</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3802" sha1="o2snst9o2gx0wqg8cwzy10s41mjv6uy" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;small&gt;
[[File:Cscr-featured.svg|23px]]
Featured articles are displayed here, which represent some of the best content on English Wikipedia.&lt;/small&gt;''
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
Good Articles 
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;These are 
Good articles, which meet a core set of high editorial standards.&lt;/small&gt;
''
----
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
Where to begin
{{Box-footer}}
selected current events

In the news
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
Did you know?
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Box-footer}}
More did you know
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
{{Box-footer}}
Subcategories
{{Box-footer}}
Topics in mathematics
{{Box-footer}}
Index of mathematics articles
{{Box-footer}}
لاڳاپيل پورٽل 
{{Box-footer}}
وڪي پروجيڪٽس
{{/Projects}}
{{Box-footer}}
ٻين وڪيميڊيا منصوبن ۾
{{Box-footer}}
خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا. سٺا آرٽيڪل. اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا. ڪٿي شروع ڪرڻ لاء؟ منتخب ٿيل موجوده واقعا. خبرن ۾. ڇا توهان کي خبر آهي؟ ذيلي زمرا. رياضي ۾ مضمون. رياضي جي مضمونن جي انڊيڪس. 
وڌيڪ پورٽل
{{Box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>o2snst9o2gx0wqg8cwzy10s41mjv6uy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298310</id>
      <parentid>298309</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:29:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298310</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3494" sha1="n9iowpxkpjzhuzg518nae87e612sj3s" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;small&gt;
[[File:Cscr-featured.svg|23px]]
''خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا''&lt;/small&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
سٺا آرٽيڪل
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.&lt;/small&gt;''
----
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
ڪٿي کان شروع ڪرڻ؟
{{Box-footer}}
منتخب ٿيل موجوده واقعا

خبرن ۾. 
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
ڇا توهان کي خبر آهي؟ 
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
{{Box-footer}}
ڇا توهان کي خبر آهي؟ 
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
{{Box-footer}}
ذيلي زمرا
{{Box-footer}}
رياضي ۾ مضمون
{{Box-footer}}
رياضي جي مضمونن جي انڊيڪس
{{Box-footer}}
لاڳاپيل پورٽل 
{{Box-footer}}
وڪي پروجيڪٽس
{{/Projects}}
{{Box-footer}}
ٻين وڪيميڊيا منصوبن ۾
{{Box-footer}}
وڌيڪ پورٽل
{{Box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]</text>
      <sha1>n9iowpxkpjzhuzg518nae87e612sj3s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298311</id>
      <parentid>298310</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:32:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298311</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3453" sha1="9wx5og68ynt0yjq4t4ou85w67h0gevg" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;small&gt;
[[File:Cscr-featured.svg|23px]]
''خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا''&lt;/small&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
سٺا آرٽيڪل
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.&lt;/small&gt;''
----
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
ڪٿي کان شروع ڪرڻ؟
{{Box-footer}}
منتخب ٿيل موجوده واقعا

خبرن ۾
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
ڇا توهان کي خبر آهي؟ 
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
{{Box-footer}}
ذيلي زمرا
{{Box-footer}}
رياضي ۾ مضمون
{{Box-footer}}
رياضي جي مضمونن جي انڊيڪس
{{Box-footer}}
لاڳاپيل پورٽل 
{{Box-footer}}
وڪي پروجيڪٽس
{{Box-footer}}
ٻين وڪيميڊيا منصوبن ۾
{{Box-footer}}
وڌيڪ پورٽل
{{Box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]
[[زمرو:رياضيات]]</text>
      <sha1>9wx5og68ynt0yjq4t4ou85w67h0gevg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298312</id>
      <parentid>298311</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T11:34:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298312</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4267" sha1="nst7cg6jaco8rwjfitzexrxfcx0pqdf" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (ڊسمبر 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{portal description}}
{{browsebar}}
&lt;div style=&quot;float:right; width:100%&quot;&gt;
'''باب رياضيات'''
[[File:Jusepe de Ribera - Euclid - 2001.26 - J. Paul Getty Museum.jpg|thumb|[[اقليدس]]، جوزف ڏي رائبيرا پاران، 1630-1635ع]]
'''رياضيات''' (Mathematics) خلاصي شين، جهڙوڪ انگ، پوائنٽ، خلا، سيٽ، ساخت ۽ جگهه جي نمائندگي ۽ استدلال جو مطالعو آهي. رياضي سڄي دنيا ۾، ڪيترن ئي شعبن، بشمول قدرتي سائنس، انجنيئرنگ، طب ۽ سماجي سائنس ۾ هڪ لازمي اوزار طور استعمال ڪيو ويندو آهي. اطلاقي رياضيات، رياضي جي علم جي ٻين شعبن ۾ لاڳو ڪرڻ سان لاڳاپيل رياضي جي شاخ، نئين رياضياتي دريافتن کي متاثر ڪري ۽ استعمال ڪري ٿي ۽ ڪڏهن ڪڏهن مڪمل طور تي نئين رياضياتي مضمونن، جهڙوڪ شماريات ۽ راند جو نظريو، جي ترقي جي طرف وٺي ٿي. رياضي دان پڻ، ذهن ۾ ڪنهن به ايپليڪيشن جي بغير، يا پنهنجي مقصد لاء، خالص رياضي جي مطالعي ۾ مشغول آهن. خالص ۽ لاڳو ڪيل رياضي کي الڳ ڪرڻ لاءِ ڪابه واضح لڪير نه آهي ۽ خالص رياضي جي شروعات لاءِ عملي ايپليڪيشنون اڪثر دريافت ڪيون وينديون آهن. ([[رياضي|مڪمل مضمون...]])
{{box-footer}}
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
&lt;small&gt;
[[File:Cscr-featured.svg|23px]]
''خاص مضمون هتي ڏيکاريا ويا آهن، جيڪي سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪن ٿا''&lt;/small&gt;
----
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
سٺا آرٽيڪل
[[File:Symbol support vote.svg|19px]]&amp;nbsp;  ''&lt;small&gt;اهي سٺا مضمون آهن، جيڪي اعليٰ ادارتي معيار جي بنيادي سيٽ سان ملن ٿا.&lt;/small&gt;''

The first 15,000 partial sums of 0 + 1 − 2 + 3 − 4 + ... The graph is situated with positive integers to the right and negative integers to the left.


In mathematics, 1 − 2 + 3 − 4 + ··· is an infinite series whose terms are the successive positive integers, given alternating signs. Using sigma summation notation the sum of the first m terms of the series can be expressed as
∑
n
=
1
m
n
(
−
1
)
n
−
1
.
{\displaystyle \sum _{n=1}^{m}n(-1)^{n-1}.}

The infinite series diverges, meaning that its sequence of partial sums, (1, −1, 2, −2, 3, ...), does not tend towards any finite limit. Nonetheless, in the mid-18th century, Leonhard Euler wrote what he admitted to be a paradoxical equation:
1
−
2
+
3
−
4
+
⋯
=
1
4
.
{\displaystyle 1-2+3-4+\cdots ={\frac {1}{4}}.}(Full article...)
----
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''مهيني جي تصوير'''
{{box-footer}}
&lt;div style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;
ڪٿي کان شروع ڪرڻ؟
{{Box-footer}}
منتخب ٿيل موجوده واقعا

خبرن ۾
&lt;!--END OF NEWS SECTION--&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
ڇا توهان کي خبر آهي؟ 
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
{{Box-footer}}
ذيلي زمرا
{{Box-footer}}
رياضي ۾ مضمون
{{Box-footer}}
رياضي جي مضمونن جي انڊيڪس
{{Box-footer}}
لاڳاپيل پورٽل 
{{Box-footer}}
وڪي پروجيڪٽس
{{Box-footer}}
ٻين وڪيميڊيا منصوبن ۾
{{Box-footer}}
وڌيڪ پورٽل
{{Box-footer}}
[[زمرو:رياضي]]
[[زمرو:رياضيات]]</text>
      <sha1>nst7cg6jaco8rwjfitzexrxfcx0pqdf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ميري ڪيوري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37164</id>
    <revision>
      <id>298286</id>
      <parentid>290122</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:56:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298286</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13327" sha1="bzmrpa0y5vsn1gfcbg5xxl43kww3g3r" xml:space="preserve">'''ميري ڪيوري''' (Marie Curie)، پورو نالو ميري سالوميا اسڪلوڊوسڪا ڪيوري، پيدائش 7 نومبر 1867ع، وفات 4 جولاءِ 1934ع، هڪ پولستاني ۽ فرانسيسي ڪيميادان ۽ طبيعيات دان ھُئي جنھن تابڪاري تي تحقيق جي علمبرداري ڪئي. ھيءَ [[نوبل انعام]] کٽيندڙ پھرين عورت ھُئي، پھرين شخصيت ۽ پھرين عورت جنھن نوبل انعام ٻہ ڀيرا کٽيو ۽ واحد شخصيت جنھن ٻن سائنسي ميدانن مان نوبل انعام ماٹيو. ھن جو مُڙس، پيري ڪيوري، سندس نوبل انعام جو گڏيل کٽيندڙ، ھنن کي نوبل انعام کٽيندڙ پھرين پرٹيل جوڙي بٹائي ڇڏيو ۽ اُن سان گڏ پنج نوبل انعام کٽيندڙ ڪيوري فيملي ليگيسي بٹائي ڇڏيو. سال 1906ع ۾ ھيءَ پھرين عورت ھُئي جيڪا پئرس يونيورسٽي جي پروفيسر بٹي.&lt;ref&gt;{{Citation |title=آرڪائيو ڪاپي |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |accessdate=2021-11-09 |archive-date=2012-11-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121127184144/http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Madame-Curies-Passion.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
[[فائل:Marie Curie c. 1920s.jpg|thumb|ميري ڪيوري 1920ع ۾]]
[[File:Warszawa, ul. Freta 16 20170516 002.jpg|thumb|upright=1.18|ماري ڪيوري جي ڄمڻ واري جاء، 16 فريٽا اسٽريٽ، [[وارسا]]، [[پولينڊ]]]]

ميري [[وارسا]] ۾ پيدا ٿي هئي، جيڪا هن وقت پولينڊ جي بادشاهت جو حصو هو، جيڪي روسي سلطنت جي ماتحت هئي. هن وارسا جي ڪلينسٽائن فلائنگ يونيورسٽي ۾ تعليم حاصل ڪئي ۽ وارسا ۾ پنهنجي عملي سائنسي تربيت شروع ڪئي. سال 1891ع ۾، 24 سالن جي عمر ۾، هوءَ پنهنجي وڏي ڀيڻ برونسلاوا جي پٺيان پيرس ۾ پڙهڻ لاءِ وئي، جتي هن اعليٰ درجا حاصل ڪيا ۽ پوءِ سائنسي ڪم سرانجام ڏنا. سال 1895ع ۾، هن فرانسيسي طبيعيات دان پيئري ڪيوري سان شادي ڪئي ۽ هن سان گڏ فزڪس ۾ سال 1903ع جو نوبل انعام کٽيو. هن طبيعيات دان، هنري بيڪيوريل سان گڏ &quot;ريڊيو ايڪٽيويٽي&quot;، هڪ اصطلاح جيڪا سندس متعارف ڪرايو، جي نظريي کي ترقي ڪرڻ لاء انهن جي شروعاتي ڪم، هن سان گڏ ڪيو. سال 1906ع ۾، سندس مڙس، پيئري ڪيوري پيرس جي گهٽي حادثي ۾ مري ويو. ماري سال 1911ع ۾ ڪيمسٽري ۾، ان جي عنصر پولونيم ۽ ريڊيم جي دريافت، جيڪا هن ٽيڪنڪ کي استعمال ڪندي، ريڊيوايڪٽيو آئسوٽوپس کي ڌار ڪرڻ دوران دريافت ڪيو، لاء نوبل انعام حاصل ڪيو. هن جي هدايتن تحت، دنيا جي پهرين اڀياس ريڊيويڪل آئوٽوپس جي استعمال سان علاج ۾ ڪيا ويا. هن 1920ع ۾ پيرس ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو ۽ 1932ع ۾ وارسا ۾ ڪيوري انسٽيٽيوٽ قائم ڪيو؛ ٻئي اهم طبي تحقيقي مرڪز آهن. پهرين عالمي جنگ دوران، هن فيلڊ اسپتالن کي ايڪس ري سروسز مهيا ڪرڻ لاءِ موبائل ريڊيوگرافي يونٽ ٺاهيا. ميري ڪيوري سال 1934ع ۾ 66 سالن جي ڄمار ۾ فرانس جي پاسي (Haute-Savoie) جي سين سيلموز سينيٽوريم ۾ فوت ٿي وئي. سندس سائنسي تحقيق ۽ پهرين عالمي جنگ دوران  فيلڊ اسپتالن ۾ ريڊيولوجيڪل ڪم جي دوران تابڪاري جي نمائش سبب اپلاسٽڪ اينميا (Aplastic anemia) ٿي ويو هو. سال 2011ع کي پولينڊ ڪيميا جي عالمي سال دوران ماري ڪيوري جو سال قرار ڏنو. هوء ڪيترن ئي سوانح عمري جي ڪم جو موضوع آهي.

==زندگي ۽ ڪيريئر==
[[پولينڊ]] جي هڪ ننڍي شهر ۾ رھندڙ، ماریي ڪيوري، ٽیوشن ڏئي گذارو ڪندي هئي. 19 ورهين جي ڄمار ۾ هو هڪ امیر خاندان جي ڏهه ورهين جي ڇوڪري کي پڙهائيندي هئي، ڇوڪري جو وڏو ڀاءُ هن ۾ دلچسپی وٺڻ لڳو، ظاهر آهي ته پاڻ به ڇوڪر طرف مائل ٿي. تنهنڪري ٻنهي شادی ڪرڻ جو فیصلو ڪيو. جڏهن ڇوڪري جي ماءُ کي ڄاڻ پئي ته اچي آسمان مٿي تي کنيائين، ميري کي ڪن مان پڪڙي پورچ ۾ اچي بيهاريائين. گوڙ ڪري نوڪر گڏ ڪري انهن جي سامهون بي عزت ڪيائين؛ 

 &quot;ڏسو هي ڇوري جنهن کي پائڻ لاءِ ڪپڙا ڪونهن 24 ڪلاڪن ۾ هڪ وقت ڍو تي کائڻ لاءِ ماني اسان به وٽان ٿي مليس، جوتن جي تري ۾ سوراخ اٿس. هي منهنجي پٽ سان شادي جي خواهش ٿي رکي. گهر ڌياڻي ٿيڻ گهري ٿي ڇا هي منهنجي ننهن سڏائڻ لائق آهي.&quot; 

سڀ نوڪر هن تي کلڻ لڳا. مائي ته لفظن جو زهر هاري هلي وئي. مانیا کي ائين محسوس ٿيو ته ڪنهن سندس مٿان تيزاب جو دٻو اونڌو ڪيو هجي. بي عزتي جي احساس وچان اتي پورچ ۾ بيٺي بيٺي هن فيصلو ڪيو ته زندگي ۾ ايتري ته عزت ۽ شهرت ڪمائيندس جو سڄو پولینڊ منهنجي نالي سان سڃاتو ويندو.

اهو سن 1891ع هو جڏهن هوءَ پولينڊ مان پيرس آئي. يونيورسٽي ۾ داخلا وٺي فزڪس پڙهڻ شروع ڪيائين. ھن محنت ڪئي 20، 20 ڪلاڪ پڙهندي هئي. ڪجهه رقم جمع ٿيل مان پنهنجو گذر سفر ڪندي رهي. ڪفايت سان هڪ شلنگ روز خرچ ڪندي هئي، گيس بجلي نالي ڪا سهولت ڪمري ۾ ڪانه هئس، پيرس جي سخت سيءَ واري موسم ۾ ڪوئلا به نه هئس جو ٻاري جسم گرم ڪري. هيٺان بستري تي پنهنجا سڀ ڪپڙا وڇائي، جسم مٿان ڪتاب ڪرسيون رکي ڏڪندي گذارو ڪندي هئي. لاڳيتو 5 سال ڊبل روٽي جي سڪل ٽڪرن ۽ مکڻ کانسواءِ هن ڪجهه نه کاڌو. ڪمزوري جو هي عالم هو ته بستري تي ويٺي ويٺي بي ھوش ٿي ويندي هئي. جڏهن هوش ايندو هئس ته چوندي هئي ته اک لڳي وئي، پاڻ کي آٿت ڏئي همٿ ڏيندي هئي. هڪ ڏينهن ڪلاس ۾ بي هوش ٿي وئي. ڊاڪٽر معائنو ڪري چيو ته هن کي دوا بدران هڪ گلاس کير جو ڏيو. نيٺ هن یونیورسٽی جي ئي هڪ سائنس دان سان شادی ڪئي، اهو سائنس دان به هن وانگر غريب هو، شادی جي وقت ٻنهي جو ڪل اثاثو ٻه سائیڪلون هيون. انهيءَ غربت دوران پی ایچ ڊی ڪري ورتائين. ماریا (ميڊيم ڪيوري) پی ایچ ڊی لاء دلچسپ موضوع چونڊيو، هن فيصلو ڪيو ته هو دنيا کي ٻڌائيندي ته یورینیم مان روشنی ڇو نڪرندي آهي، هي نه رڳو ڏکيو بلڪي اڻٿيڻو ڪم هو، پر هي تجربن ڪندي رهي. تجربن دوران هن هڪ اهڙو عنصر دریافت ڪيو جيڪو یورینیم جي ڀيٽ ۾ 20 لک ڀيرا وڌيڪ شعا پیدا ڪري پيو. اهي شعاع ڪاٺ، پٿر، ٽامي ۽ لوه مان پر دنيا جي هر شيء مان گذري پئي ويا. اها ڏاڍي اهم ايجاد هئي. مادام ڪيوري ان عنصر جو نالو &quot;ریڊیم&quot; رکيو. هي سائنس جي دنيا ۾ هڪ وڏو ڌماڪو هو. ماهر ريڊيم جو ثبوت گهرڻ لڳا. مانیا ۽ پائري هڪ پراڻو احاطو مسواڙ تي ورتو، جنهن جي نه ڇت مڪمل هئي نه فرش سڌو هو. هن ان ٽٽل ڦٽل آڳند ۾ هو چار سال لوهه وگهرائيندا رهيا. ٻنهي زال مڙسن اڪيلي سر 8 ٽن لوهه ڳاريو ۽ ان مان مٽر جي داڻي برابر ریڊیم حاصل ڪيو، چار سال هن جوڙي گرمي سردي سٺهي، پر هار نه مڃي، بٺي جي زهريلي دونهين ۾ مانيا جا ڦڦڙ خراب ٿي ويا، پر هو ڪم سان لڳل رهي. دنيا ڏٺو ته پولش ڇوڪري اڻٿيڻ جوڳو ڪارنامو ڪري ڏيکاريو. اهو ريڊيم، ڪينسر جي لکين مريضن لاء زندگي جو پيغام کڻي آيو. اڄ جنهن کي اسين شعائي علاج يا ريڊيو ٿراپي سڏيون ٿا، سو مادام ڪيوري جي ايجاد آهي. هي عورت دنيا جي واحد سائنس دان هئي، جنهن کي زندگي ۾ ٻه ڀيرا نوبل پرائز مليو، جنهن جي زندگی تي 30 فلمون ٺھيون ۽ سوين ڪتاب لکيا ويا. هن جي ايجاد سندس دنيا بدلائي ڇڏي، جڏهن کيس ڪروڙين ڊالرن جي انعام مليو، هن جو چوڻ هو ته مان پنهنجي ايجاد جا حق ان اداري کي ڏينديس جو اسپتال ۾ داخل ڪينسر ۾ مبتلا هڪ پوڙهي عورت جو علاج ڪندو. جي ها اها ساڳي پولش پوڙهي، جنهن هن کي ڪن مان وٺي گهران ڌڪاري ڪڍيو هو.&lt;ref&gt;[https://en.m.wikipedia.org/wiki/Marie_Curie Marie Curie - Wikipedia&lt;!-- Bot generated title --&gt;]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;سنڌيڪار: شبير احمد قريشي&lt;/ref&gt;
 ==ورثو== 
==يادگارون ۽ پاپولر ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
{{Commons category}}
{{Wikiquote}}
*
{{Navboxes|list=
{{Nobel Prize in Chemistry Laureates 1901–1925}}
{{Nobel Prize in Physics Laureates 1901–1925}}
{{People whose names are used in chemical element names}}
{{Scientists whose names are used as non SI units}}}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Curie, Marie}}
[[Category:Marie Curie| ]]
[[Category:1867 births]]
[[Category:1934 deaths]]
[[Category:19th-century French chemists]]
[[Category:19th-century French inventors]]
[[Category:19th-century French physicists]]
[[Category:19th-century French women scientists]]
[[Category:19th-century Polish chemists]]
[[Category:19th-century Polish inventors]]
[[Category:19th-century Polish physicists]]
[[Category:19th-century Polish women scientists]]
[[Category:20th-century French chemists]]
[[Category:20th-century French inventors]]
[[Category:20th-century French physicists]]
[[Category:20th-century French women scientists]]
[[Category:20th-century Polish chemists]]
[[Category:20th-century Polish inventors]]
[[Category:20th-century Polish physicists]]
[[Category:20th-century Polish women scientists]]
[[Category:Academic staff of the University of Paris]]
[[Category:Burials at the Panthéon, Paris]]
[[Category:Corresponding Members of the Russian Academy of Sciences (1917–1925)]]
[[Category:Corresponding members of the Saint Petersburg Academy of Sciences]]
[[Category:Corresponding Members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Curie family|Marie]]
[[Category:Deaths from anemia]]
[[Category:Discoverers of chemical elements]]
[[Category:Emigrants from Congress Poland to France]]
[[Category:Experimental physicists]]
[[Category:Flying University alumni]]
[[Category:Former Roman Catholics]]
[[Category:Naturalized citizens of France]]
[[Category:French agnostics]]
[[Category:French atheists]]
[[Category:French Nobel laureates]]
[[Category:French nuclear physicists]]
[[Category:French women chemists]]
[[Category:French women physicists]]
[[Category:Honorary members of the USSR Academy of Sciences]]
[[Category:Inventors killed by their own invention]]
[[Category:Legion of Honour refusals]]
[[Category:Members of the Lwów Scientific Society]]
[[Category:Nobel laureates in Chemistry]]
[[Category:Nobel laureates in Physics]]
[[Category:Nobel laureates with multiple Nobel awards]]
[[Category:Nuclear chemists]]
[[Category:People from Warsaw Governorate]]
[[Category:Polish agnostics]]
[[Category:Polish atheists]]
[[Category:Polish governesses]]
[[Category:Polish Nobel laureates]]
[[Category:Polish nuclear physicists]]
[[Category:Recipients of the Matteucci Medal]]
[[Category:Scientists from Warsaw]]
[[Category:University of Paris alumni]]
[[Category:Deaths by acute radiation syndrome]]
[[Category:Women inventors]]
[[Category:Women Nobel laureates]]
[[Category:Women nuclear physicists]]
[[Category:Scientists from Congress Poland]]
[[Category:Women's firsts]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:سائنسدان]]
[[زمرو:ڪيميا دان]]
[[زمرو:طبیعیات دان]]
[[زمرو:1867ع جون پيدائشون]]
[[زمرو:1934ع جون فوتگيون]]</text>
      <sha1>bzmrpa0y5vsn1gfcbg5xxl43kww3g3r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>عائشہ بنت ابوبڪر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41320</id>
    <revision>
      <id>298250</id>
      <parentid>294084</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:07:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298250</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14976" sha1="qstq7nedy3p0zeej8yl2pds97oi846r" xml:space="preserve">{{Tone}}{{infobox person
| name= عائشہ
 &lt;br&gt;[[ام المومنين]]
| image = Hazrat Ayesha PA 01.png
| native_name={{smaller|([[Arabic]]): عائشة}}
| birth_name   =‘ عائشہ بنت ابي بڪر
| birth_date = c. 613/614 ع
| birth_place = 
{{longitem|[[ مڪو]]، [[حجاز]]،[[عربستان]]&lt;br/&gt;
{{smaller|موجوده [[سعودي عرب]]}}}}
| death_date= 13 جولاءِ
 678 / 17 رمضان 58ھ(64 سالن جي عمر ۾)
| death_place = 
{{longitem|[[مدينو]]،[[نجد]]،[[عربستان]]&lt;br/&gt;
{{smaller|موجوده [[ سعودي عرب]])}}}}
| resting_place=[[جنت البقيع]]، [[مدينو]]،[[حجاز]]،[[عربستان]]&lt;br/&gt;
{{smaller| موجوده[[ سعودي عرب]])}}
| religion=[[اسلام]]
| parents=[[ابوبڪر]] {{smaller|(پيءُ)}}&lt;br&gt; [[ام رومان]] {{smaller|(ماء)}}
| module                    ={{infobox military person|embed=yes
| battles=   [[جنگ جمل]] يا اٺ واري جنگ}}
| spouse=[[حضرت محمد صہ]]
&lt;br&gt;(شادي 619  کان 8 جون 632 تائين )
}}

'''حضرت بيبي عائشہ رضہ''':{{ٻيا نالا|انگريزي= '''Bibi Aisha  '''}} حضرت رسول الله ﷺ جن جي گهر واري ۽ پهرين خليفي حضرت ابوبڪر رضه جي نياڻي هئي، هوءَ پيءُ جي طرف قريشي، ۽ ماءُ جي طرفان ڪناني هئي. هوءَ نبوت جي چوٿين ورهيه ۾ ڄائي هئي، ۽ مسلماني رواجي دستور موجب هن جي پرورش ٿي.
==شادي==
جڏهن ته حضرت رسول الله ﷺ جن جي پهرينءَ بيبي خديجہ رضه وفات ڪئي، تڏهن سندن خير خواهن کين ٻيءَ شاديءَ جي صلاح ڏني، ۽ ڪي آڇون به ٿيڻ لڳيون. انهيءَ وقت، حضرت محمد ﷺ جن جي عمر پنجاهه ورهيه هئي،. نبوت جي ڏهين ورهيه پاڻ بيبي عائشہ رضه سان نڪاح ڪيائون، جا ڇهن ورهين جي هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. ساڳئي وقت ۾، بيبي ”سوده“ سان به سندن نڪاح ٿيو. ٽن ورهين کان پوءِ حضرت محمد ﷺ جن، سڀني مسلمانن سميت، مڪي مان هجرت ڪري مديني ويا، ۽ اُتي وڃي رهڻ لڳا&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;.سندس شادي 623 ۾ مديني ۾ ٿي ، ان وقت سندس عمر نو سال ھئي.&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام &quot;&gt; - Encyclopedia of Islam- Juan E. Campo J. Gordon Melton, Series Editor-: Facts On File, Inc. An imprint of Infobase Publishing 132 West 31st Street New York NY 10001
- pages # 25 , &lt;/ref&gt;. جيتوڻيڪ مديني ۾ رهي حضرت محمد ﷺ جن ٻين به گهڻين بيبين سان نڪاح ڪيو، ته به جيتري محبت بيبي عائشہ رضه سان هين، اهڙيءَ  ٻيءَ ڪنهن سان نه هين&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. جيتوڻيڪ ظاهري رواجي سلوڪ سڀني سان هڪجهڙو رکندا آيا. ٻيون ڪي بيبيون هن کان زياده خوبصورت هيون. جيئن ته صفيه ۽ زينب - مگر عقلمنديءَ جي ڪري، هيءَ سڀني ۾ برک هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. اڪثر جڏهن پاڻ سفر تي ويندا هئا، تڏهن هيءَ بيبي پاڻ سان نيندا هئا. پوءِ ڪڏهن پاڻ سان گڏ ساڳئي اُٺ تي، ۽ ڪڏهن ڌار ٻئي اُٺ تي. حضرت محمد ﷺ جن پڇاڙيءَ وارو حج جو ڪيو، تنهن ۾ به هيءَ بيبي بہ ساڻن گڏ هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. کيس ڪا اولاد ڪانہ ٿي&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;.

==عائشہ وٽ نبيءَ جو غم==
جڏهن حضرت محمد ﷺ جن وفات ڪئي، تڏهن هيءَ بيبي ارڙهن ورهين جي هئي ۽ جڏهن حضرت محمد ﷺ  جن قريب المرگ ٿيا، تڏهن بيبين جي اجازت سان، بيبي عائشہ رضه جي گهر اچي ترسيا، ۽ دم به اتي ڏنائون. &lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot;&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page5.html}}}&lt;/ref&gt;انهيءَ وقت سندن مٿو بيبيءَ جي جهوليءَ ۾ هو. حضرت محمد ﷺ جن جي وفات ڪري سڀني بيبين کي _ خاص طرح بيبي عائشہ رضه کي ڏاڍو مصيبت جهڙو صدمو پهتو، ليڪن صبر ڪري وقت گذاريائين، پر جيسين جيئري هئي. تيسين اهو غم نه وساريائين.

==والد جي وفات==
حضرت محمد ﷺ جن جي وفات کان ٻه ورهيه پوءِ، بيبيءَ کي ٻيو صدمو سهڻو پيو- يعني سندس پيءُ  حضرت ابو بڪر رضه جو، جو حضرت محمد ﷺ جن کان پوءِ، سندس جاءِ تي پهريون خليفو مقرر ٿيو هو.

==جنگ جمل==
655ع ۾&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt; حضرت  عثمان رضه، ٽئي خليفي  جي قتل ٿيڻ کانپوءِ، جڏهن حضرت علي ڪرم الله وجهه خليفو ٿيو، تڏهن حضرت عثمان رضه جي قاتلن کي سزا ڏيڻ مشڪل نظر ٿي آيو ۽ انھن نئين خليفي جي بیعت ان مطالبي سان مشروط ڪري ڇڏي ۽ حضرت علي ڪرم الله وجهه پاران ڪاروائي کي بیعت سان مشروط ڪيو ويو جنھن جي نتيجي م 656ع ۾&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt; جنگ جمل یا جنگ بصرہ 13 جمادی الاولیٰ 36ھ (7 نومبر 656)  بصرہ، عراق ۾ ٿي. بيبي عائشہ رضه مديني مان  لشڪر جي قيادت ڪندي رواني ٿي ۽ اھڙي طرح جنگ جمل جو واقعو پيش آيو جنهن م بيبي صاحبه جي لشڪر کي شڪست آئي. جنگ جي خاتمي وقت بيبي صاحبه اٺ تي سوار ھئي ۽ لھڻ کان انڪار ڪيو ۽ ان سان بي ادبي ڪرڻ جي ڪنھن کي جرئت ڪانہ ھئي ان ڪري اٺ جون چارئي ٽنگون تلوارن سان ھڪ ئي وقت وڍيون ويون جنھن بعد بيبي صاحبه اٺ تان ھيٺ لٿي ۽ کيس ادب سان مديني واپس پھچايو ويو. اٺ جي ان واقعي تي ان جنگ جو نالو جمل پئجي ويو. جمل عربي ۾ اٺ کي چوندا آھن.

==وفات==
حضرت محمد ﷺ جن جي وفات کان 47 ورهيه پوءِ، 57 هجري سن ۾ (676ع&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;) 678ع&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;  ۾ معاويي جي خلافت جي ڏينهن ۾، بيبي عائشہ رضه وفات ڪئي، ۽ ”جنت البقيع“ ۾ دفن ڪئي ويئي. انهيءَ وقت سندس عمر 66 ورهين جي هئي&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;.&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;

==بيبي صاحبه جي شخصيت==
بيبي عائشہ رضه رسول الله ﷺ جن جي خدمت ۽ صحبت ۾ نو ورهيه رهي، ۽ کين گهڻي پياري هئي. هوءَ ڏاڍي قابل هئي. ٻين بيبين کان ته زياده علم واري هئي، پر گهڻن اصحابن کان به وڌيڪ  هئي. گهڻن مسئلن ۾ ماڻهو کانئس پڇا ڪندا هئا، ۽ هوءَ خوشيءَ سان انهن کي پورا جواب ڏيندي هئي. هـن کي ”اُم المؤمنين“، يعنيٰ مؤمن جي ماءُ ڪري سڏيندا هئا،  ۽ علميت ۽ فضيلت جي ڪري سڀ ماڻهو کيس ڏاڍي تعظيم ڏيندا هئا. ڪن ڳالهين ۾ ته هن جي راءِ ٻين سڀني کان _ بلڪ وقت جي خليفي کان به _ علحدگي هوندي هئي، انهيءَ لاءِ هوءَ قرآن ۽ حديث جي حجت آڻيندي هئي. هن بيبيءَ وٽان حضرت محمد ﷺ  جن جون ”هڪ هزار ٻه سئو ڏهه“ حديثون ماڻهن کي مليون ۽ انهن جا بيان ڪندڙ وڏا وڏا اصحابي هئا جن ۾  حضرت عمر رضي الله تعاليٰ عنہ ۽ انهيءَ جو پٽ عبدالله، ۽ ابو هُريره، ۽ ٻيا شامل هئا&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام مطابق  ان ٻہ ھزار کان مٿي حديثون بيان ڪيون&lt;ref name=&quot;انسائيڪلوپيڊيا آف اسلام&quot; /&gt;. علم سان گڏ هوءَ ذهين، فصيح ۽ حاضر جواب به ڏاڍي هوندي هئي. حديثن  جو بيان ڪندي. هن جي تقريرن مان فصاحت ۽ بلاغت ظاهر پيئي ٿيندي هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. حضرت محمد ﷺ  جن جي وفات کانپوءِ، ته هوءَ سڄو وقت عبادت ۾ گذاريندي هئي. ٿوري خطا ڪندي هئي، ته ورهين تائين شرمندي رهندي هئي. دل جي سختي به هئي. هڪڙي دفعي ستر هزار درهم خيرات ڪيائين، مگر سندس ڪپڙا جي پراڻا ۽ ڦاٽل هئا، تن جي بدران ٻيا نوان وٺي نه ڍڪيائين، ٻئي ڀيري سندس ڀاڻيجي عبدالله هڪ لک درهم ڏانهس موڪليا، سي بيبيءَ ڪجهه غريب مائٽن کي ۽ ڪجهه مسڪينن، محتاجن ۽ فقيرن کي ڏيئي ڇڏيا، ۽ هڪڙو پئسو به نه بچايائين. انهيءَ هوندي به وفات وقت چوڻ لڳي ته ”جي آءٌ هڪڙو پٿر هجان ها يا هڪڙو وڻ هجان ها ته چڱو هو، ته من ماڻهو وڍي اڇلائي ڇڏين ها ۽ دنيا ۾ مون کي ڪوبه نه ڄاڻي سڃاڻي ها، يا جي آءٌ نه ڄمان ها، ته چڱو هو“&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. بيبي عائشہ رضه جي فصاحت ۽ بلاغت مشهور آهي. سندس قابليت ۽ چڱن اخلاقن ڪري حضرت رسول الله ﷺ  جن کيس ٻين بيبين کان زياده پسند ڪندا هئا. ساڻس گهڻي گفتگو ڪندا هئا. ۽ خــانــگي ڪمن ڪارين ۾ اڪثر سندس صــلاح وٺــندا هــئا. جيــڪي عورتون حضرت محمد ﷺ  جن کان  ڪو دين جو مسئلو پڇڻ اينديون هيون، ته بيبي عائشہ رضه جي معرفت پڇنديون هيون، ۽ خود سنديس به اها عادت هوندي هئي، ته جيڪا ڳالهه نه سمجهندي هئي، سا هڪدم حضرت محمد ﷺ  جن کان پڇي پڪ ڪندي هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. انهيءَ ڪري سندس علمي مايو زياده ٿيو، ۽ حضرت محمد ﷺ  جن جي وفات کانپوءِ جيڪي ڏکيا ڏکيا ديني مسئلا وٽس ايندا هئا، تن جا فيصلا قرآن ۽ حديث موجب عمديءَ طرح ڪندي هئي. خود خليفا پاڻ ۽ ٻيا اصحاب به،ڪن ڳالهين ۾، هن جي راءِ توڙي حديثون کانئس پڇندا هئا&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. قديم شاعرن جا شڪر به کيس گهڻا ياد هئا. حشمت واري به اهڙي هئي، جو وڏا حاڪم، عالم ۽ زبردست بهادر به سندس اڳيان ايندي پيا ڏڪندا هئا. سچي ۽ راستباز ۽ انصاف پسند به هوندي هئي. پنهنجي چڱائي وساري، ٻين کي چڱو چوندي هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;. پاڻ لکي ٿي ته ”وفات کان ٿورو اڳڀرو، حضرت محمد ﷺ  جن پنهنجين بيبين کي فرمايو ته ”اوهان مان سڀني کان اڳي مون وٽ هُن جهان ۾ اُها بيبي ايندي، جنهن جا هٿ زياده وڏا هوندا.“ حضرت محمد ﷺ  جن جي وفات کانپوءِ، اسين سڀ ڄڻيون، ڀتين تي پنهنجا هٿ ماپينديون هيون سين ته ڪنهن جا هٿ وڏا آهن. اسان مان سڀ کان ننڍا هٿ زينب جا هئا، پر سڀني کان اڳي انهيءَ وفات ڪئي، تڏهن اسان سهي ڪيو، ته وڏن هٿن جي معنيٰ آهي”سخاوت ۽ فياضي“. ڇالاءِ جو زينب اسان سڀني مان زياده سخي هئي&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;.“ بيبي عائشہ رضه انهيءَ ڳالهه تي فخر ڪندي هئي ته رسول الله ﷺ  جي بيبين مان آءٌ ئي هڪڙي ڪنواري آهيان، منهنجا ماءُ _ پيءُ ٻيئي هجرت ڪري مديني ۾ آيل آهن. حضرت محمد ﷺ  تي هميشه منهنجي ئي گهر وحي نازل ٿيندو هو، ۽ وفات مهل حضرت محمد ﷺ  جن جو مٿو منهنجي جهوليءَ ۾ هو، ۽ هُو منهنجيءَ ئي جاءِ ۾ دفن ٿيا.&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;“ بيبي عائشہ رضه اڃا ننڍڙي هُئي، ته خواب لڌو هئائين ته ”ٽي چنڊ منهنجي جهوليءَ ۾ اچي ڪِري پيا آهن. انهيءَ وقت ته ان جو تعبير  ڪنهن کي خيال ۾ نه ٿي آيو، سندس وفات کان پوءِ اهو تعبير ٿيو ته ” اول حضرت رسول الله ﷺ پاڻ، ٻيو پڻس خليفو حضرت ابوبڪر رضه، ۽ ٽيون خليفو حضرت عمر رضه وفات کان پوءِ سندس ڪوٺيءَ ۾ دفن  ڪيا ويا&lt;ref name=&quot;مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;.

==بيبي صاحبه جي شاعري==
بيبي صاحبه شاعر پڻ ھئي. مرزا قليچ بيگ سندس شعر پنھنجي ڪتاب ۾ نقل ڪيا آهن جن مان ھڪ ھيٺ ڏجي ٿو :
{{quote| فلو سمعواني مصر اوصاف خنده
لما بذلوا في سوم يوسف من نقد،
لواحي زليخا لو راين جبينہ،
لاثرن بالقطع القلوب علي الايدي!&lt;br&gt;

( ترجمو:&quot;جيڪڏهن مصر وارا هن جي گل جي تعريف  ٻڌن ها، ته جيڪر يوسف جي خريداريءَ ۾ نقد زر نه خرچ ڪن ها، جيڪڏهن زليخا جيئري هجي ۽ مصر جو زالون هن جي پيشاني ڏسن، ته  جيڪر هٿن جي بدران دليون وڍي ڇڏين!“)&lt;ref name=&quot; مرزا قليچ بيگ&quot; /&gt;|بيبي عائشه رضه|}}

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:محمد]]
[[زمرو:صحابيات]]
[[زمرو:ازواج مطھرات]]
[[زمرو:مھاجر صحابيات]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>qstq7nedy3p0zeej8yl2pds97oi846r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زبيده</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41322</id>
    <revision>
      <id>298249</id>
      <parentid>287837</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298249</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10374" sha1="j6r73dvtctd00mlgr83wlnfreeb8f65" xml:space="preserve">'''زبيده بنت جعفر''' ([[عربي]]: زبيدة بنت جعفر ابن المنصور؛ وفات: 26 جمادي الاول 216 هجري/جولاءِ 831ع) خليفي، جعفر بن عبدالله جي ڌيءُ ۽ خليفي، منصور جي پوٽي هئي. ان جو پيءُ جعفر تمام خوبصورت جوان ۽ عباسي شاهي خاندان ۾ سڀني کان زياده خوبصورت هو. زبيده خاتون، انهيءَ جو پهريون ٻار هئي. هوءَ سال 141 هجري/766ع ۾ پنهنجي ڏاڏي &quot;منصور&quot; جي حياتيءَ ۾ ڄائي. هن سان ڏاڏي جي ڏاڍي محبت هئي ۽ هڪڙو پل به پنهنجي جهوليءَ کان پري نه ڪندو هو. دربار ۾ به پاڻ سان رکندو هو ۽ هن کي پنهنجي &quot;تخت جي ٽِڪ&quot; سڏيندو هو. ان جو اصل نالو &quot;امة العزيز&quot; هو. منصور هن کي لاڏ مان &quot;زبيده&quot; سڏيندو هو.

{{صندوق معلومات شخص}}

'''زبيده بنت جعفر''' (Zubaidah bint Ja`far ibn Mansur، [[عربي]]: '''زبيدة بنت جعفر ابن المنصور''') (وفات 26 جمادي الاول 216 [[ھجري سال|ھ]] / جولاءِ 831[[عيسوي سال|عيسوي]]) خليفي [[جعفر بن عبدالله]] جي ڌيءُ، ۽ [[خليفو منصور|خليفي  منصور]] جي پوٽي هئي. ان جو پيءُ جعفر تمام خوبصورت جوان، ۽عباسي شاهي خاندان ۾ سڀني کان زياده خوبصورت هو. زبيده خاتون، انهيءَ جو پهريون ٻار هئي. هوءَ سن 141هجري (766ع) ۾ پنهنجي ڏاڏي ”منصور“ جي حياتيءَ ۾ ڄائي. هن سان ڏاڏي جي ڏاڍي محبت هوندي هئي. ۽ هڪڙو پل به پنهنجي جهوليءَ کان پري نه ڪندو هوس.  دربار ۾ به پاڻ سان رکندو هوس، ۽ هن کي پنهنجي ”تخت جي ٽِڪ“ سڏيندو هو. ان جو اصل نالو ”امة العزيز“ هو. منصور هن کي لاڏ مان”زبيده“ سڏيندو هو. جو نالو نيٺ مٿس پئجي ويو. لقب ”طاهره“ هوندو هوس. زبيده کي ننڍي هوندي تمام  چڱي تعليم ملي. جيئن ان وقت جي خليفن ۽ اميرن ۾ رواج هو. علم ادب، شاعري، تفسير،فقہ ۽ صرف و نحو ۾ هوءَ ڏاڍي قابل  هئي، ۽ هنرن جي به شوق هوندا هوس. ڪيتريون ئي سون، چاندي ۽ ڪاٺ جن نئين نموني جون شيون _ جدا جدا رنگن جا جوراب جواهرن سان جڙيل، زردوزي جُتيون، قسم قسم جا ريشمي ڪپڙن جا ڀرت ۽ عنبر جون شمعون وغيره ٺاهڻ جا هنر ڪڍيائين.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: [[سنڌي ادبي بورڊ]]، ڄامشورو، سنڌ. {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page8html}}}&lt;/ref&gt; هن خوبصورت ۽ هر دلعزيز شهزاديءَ جي شادي، سن 164هجري (780) ۾، شهزادي ”هارون الرشيد“  سان ٿي، جو  خليفي مهدي جي خلافت جا ڏينهن هئا. انهيءَ وقت زالن جو قدر گهڻو ڪونه هوندو هو. خاص بني اُميه جي زماني ۾_ مگر هن عقلمند ۽ شريف شهزاديءَ پنهنجي ذاتي عزت  قائم رکي، ۽ عباسي خاندان ۾ هن جهڙي ٻي معزز زال ڪانه ٿي. هن جي خوش خلقي ۽ رحمدلي مشهور هئي. دربارين مان ڪنهن تي به بادشاهه ڪاوڙيو هو، يا ڪو موقوف ٿيندو هو، يا قيد ۾ پوندو هو، ته هن جي سفارش تي ان کي معافي ملندي هئي. هارون پاڻ به فياض هو، ليڪن زبيده جي فياضي هن کان زياده هئي. بغداد ۾ ڪوبه گهراڻو هن جي احسان کان خالي ڪونه هوندو هو. هن جو دين ۽ مذهب اهو هو، ته انسانذات سان جيتري ڀلائي ٿي سگهي، اوتري ڪريان. هن وٽ دولت ججهي هئي: پنجاهه لک درهم ساليانو ملندو هوس. ليڪن اها سڀ رقم هوءَ عام فائدي جي ڪمن ۾ خرچي ڇڏيندي هئي. بغداد کان دمشق تائين، منزل منزل تي پليون_ کوهه ۽ مهمان سرائون ٺهرائي ڇڏيائين، جن مان ايندڙ ويندڙ قافلن کي  ڏاڍو آرام ملندو هو. اڃا تائين اُهي زبيده جي نالي سان مشهور آهن. مڪي ۽ مديني جي وچ ۾ به هن حاجين جي لاءِ اهڙا سُک ۽ آرام جا بندوبست  ڪيا. سڀ کان وڏو ڪم جو هن ڪيو، سو هي ته حجاز ۾ ”عين المشاش“ نالي هڪڙي نهر ٺهرايائين. جو اتي پاڻيءَ جو ڏڪار هو، اها نهر اڃا تائين قائم آهي. ترڪي سلطنت ڪڏهن ڪڏهن انهيءَ جي مرمت ڪندي اچي. هاڻي انهيءَ جو نالو ”نهر زبيده“ آهي. انهيءَ تي سترهن لک دينار لڳا. يعنيٰ  هندستان جا اٽڪل 45 لک رپيا. اها هڪ سئو ويهه ميل ڊگهي آهي. هن ان تي ڪيترائي باغ ۽ گهڻيون محلاتون جوڙايون ۽ ايران جو شهر”تبريز“ به هن نهر  تي آباد ڪيو، جو هن پنهنجيءَ جاگير جو مکيه شهر ٺهرايو. علم دوست وري اهڙي هئي. جو پنهنجيءَ  جاگير جو مکيه شهر ٺهرايو. علم دوست وري اهڙي هئي، جو پنهنجيءَ محلات ۾ اهڙي ڪابه نوڪرياڻي يا ٻانهي ڪانه رکندي هئي، جا پڙهيل نه هوندي هئي. قرآن شريف  سان ڏاڍي دل هوندي هيس. هميشه پنج سئو عورتون سندس محلات ۾ قرآن شريف پڙهنديون رهنديون هيون، پري کان اهڙو ڀڻڪو ۽ آواز پيو ايندو هو، جهڙو مکين جي ماناري ۾ ٿيندو آهي. قرآن جي ياد ڪرائڻ جا مدرسا  قائم ڪرايائين، جن مان هزارين مسلمان حافظ ٿي نڪتا، تنهن کانسواءِ علمائن ۽ فقيهن ۽ ٻين بزرگن کي ڳجهه ڳوهه ۾ مدد ڪندي هئي.

هن مان هارون الرشيد کي فقط هڪڙو پٽ، ”امين“ پيدا ٿيو. ٻانهين مان به ٻيا ڪي پٽ ٿيس. مامون، قاسم، صالح وغيره. مگر زبيده سڀني  کي هڪجهڙو ڄاڻندي هئي. سڀني جي هڪجهڙي سنڀال رکندي هئي، ۽ انهن کي هڪجهڙي تعليم ڏياريندي هئي. هارون  جي وفات کانپوءِ، امين تخت نشين ٿيو، جو هو قانون موجب وارث هو، نه ته ”مامون“ جو ٻانهيءَ جو پٽ هو سو امين کان زياده قابل هو، ۽ ماڻهن جي چاهت به انهيءَ ڏانهن گهڻي هئي. نيٺ درجي بدرجي، زور به اهو وٺي ويو، ۽ آخر امين مارجي ويو، ۽ مامون خليفو ٿيو. انهيءَ وقت ماڻهن زبيده کي گهڻو ئي چوريو ته جيئن خليفي عثمان جي خون لاءِ بيبي عائشہ حضرت عليءَ  کان وڙهي بدلو ٿي ورتو، تيئن تون به پنهنجي پٽ جو بدلو مامون کان وٺ، پر زبيده چيو ته ”توبهه، توبهه! خونريزي زال جو ڪم ناهي_ هو به منهنجو ئي پٽ آهي!“ پوءِ مامون کي هڪڙو خط نهايت درد واري شعر ۾ لکيائين جو تمام ڊگهو آهي، اسين فقط پڇاڙيءَ جا ٻه بيت ٿا ڏيون:&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;

:فان ڪان ما ابدي لامر امرتہ
:صبرت لامر من قدير مقدر
:و ان ڪان ما قد ڪان منع تعد يا
:علي امير المومنين فعير 
(يعني، جيڪي ٿي گذريو آهي، سو جي هن جي حڪم سان ٿيو آهي، ته اي خاوند، آءٌ تنهنجيءَ تقدير تي صابر آهيان ۽ جي هن مون تي ظلم ڪيو آهي، ته تون انهيءَ امير المؤمنين کي پشيمان ڪر.)&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt; 
اهو خط پڙهي، مامون گهڻو رنو، ۽ چوڻ لڳو ته ”آءٌ ائين ڪين ٿو چوان، جيئن امير المومنين علي ابن ابي طالب چيو هو، جڏهن کيس خليفي عثمان رضه جي قتل جي خبر پهتي، ته ”آءٌ نه راضي آهيان، ۽ نه مون حڪم ڏنو“ مگر هيءَ دعا ٿو  گهران ته ”يا الله ، تون منهنجيءَ معزز ماءُ طاهره (زبيده) جي دل رنج ۽ غم کان صاف ڪر“. مامون زبيده سان اهڙوئي سلوڪ ڪيو، جهڙو ڪو لائق شهزادو پنهنجيءَ ماءُ سان ڪري. باقي عمر زبيده بغداد ۾ گذاري، ۽ سن 316ھ (821ع) ۾ وفات ڪيائين، ۽ اتي ئي دفن ڪئي ويئي.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;

زبيده خاتون پنهنجي پٽ امين جي ماتم ۾ ڪي فارسي شعر به چيا آهن، جن مان هڪڙي رباعي هتي ڏجي ٿي:

:اي جان جهان، جهان ناخوش بي تو
:بغداد پريشان و مشوش بي تو
:رفتي تو و من بي تو بماندم، فرياد
:تو در خاڪي و من در آتش بي تو!

(يعني ته اي جهان جي جان، توکان سواءِ جهان غم ۾ آهي، بغداد توکان سواءِ حيران ۽ پريشان آهي، هاءِ افسوس، تون هليو وئين ۽ آءٌ توکان سواءِ رهجي ويس، تون مٽيءَ ۾ آهين ۽ آءٌ توکان سواءِ باھ ۾ آهيان!)&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ اسلام]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]
[[زمرو:Articles with short description]]</text>
      <sha1>j6r73dvtctd00mlgr83wlnfreeb8f65</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شجرت الدر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41326</id>
    <revision>
      <id>298258</id>
      <parentid>256049</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:14:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298258</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7222" sha1="g9rsafm5t1w08j0vsi6r6f112qoqp3i" xml:space="preserve">شجرت الدر


هيءَ خاتون  مصر جي ”ايوبيه“ گهراڻي جي ستين بادشاهه، ”ملڪ صالح“ جي سُريت هئي. ننڍي هوندي هن کي کان چڱي تعليم مليل هئي، جنهن ڪري بادشاهه وٽ هن جو ڏاڍو قدر هو. بادشاهه مان هن کي هڪڙو پٽ به ڄائو،جنهن جو نالو ”خليل“ رکيو ويو، ۽ جنهن ڪري هن کي ”اُم خليل“ جي ڪُنيت ملي. مگر اهو جلدئي مري ويو. هن کي بادشاهه پاڻ سان جنگين ۾ به کڻندو هو. بادشاهه ملڪ صالح پاڻ به ڏاڍو نيڪ، عقلمند ۽ بيدار مغز هو. تاريخ وارن هن جي گهڻي تعريف ڪئي آهي. هن ملڪ ۾ ڏاڍا سڌارا ڪيا، ۽ فساد بند ڪيائين، ۽ هڪڙو وڏو مدرسو ”قصرين“ ۾ قائم ڪيائين. بحري فوج تيار ڪرايائين. سن 647ھ ۾، فرانس جي بادشاهه” لوئي“ سان ”دمياط“ جي  ويجهو وڙهڻ لاءِ ويو، ته اوچتو چالهين ورهين جي عمر ۾ ۽ ڏهن ورهين جي حڪومت کانپوءِ، مري پيو. اهڙيءَ پريشانيءَ جي حالت ۾ ”شجرة الدر“ ڏاڍو همت جو ڪم ڪيو: مَلڪ صالح جا ٽي پٽ هئا، مگر انهيءَ وقت فقط هڪڙو پٽ ”توازن شاهه“ جيئرو هو، جو ”ڪيفا“ ۾ هو. ”شجرة الدر“ لشڪر کي بادشاهه جي مرڻ جي خبر نه ٻڌائي، رڳو سخت بيماريءَ جي حالت ظاهر ڪيائين، ۽ ڳجهه ڳوهه ۾ هڪڙو قاصد ”توازن شاهه“ ڏي موڪليائين، جو آيو، ۽ ”شجرة الدر“ ائين ظاهر ڪيو، ته بادشاهه پٽ کي پنهنجي طرفان مدارالمهام يا جانشين ڪيو آهي. جڏهن هو دمشق ۾ وڃي”مَلڪ اعظم“ جي لقب سان تخت نشين ٿيو، تڏهن بادشاهه جي مرڻ جي خبر ظاهر ٿي. انهيءَ وچ ۾ فرانسيسي لشڪر مسلمانن تي ڪاهه پئي ڪئي، مگر ”شجرة الدر“ تجويز سان انهن کي سامهون پئي ٿي. نيٺ بحري فوج جي مدد سان، هن ”لوئيءَ“ جي لشڪر کي شڪست ڏني. هن جا 115 آفيسر ماريا، ۽ 33 جهاز گرفتار ٿيا. سگهوئي پوءِ، ”لوئي“ پاڻ به گرفتار ٿي پيو، جنهن کي وٺي هوءَ قاهره ۾ آئي.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;
توازن شاهه، تخت تي ويهڻ کانپوءِ ”شجرة الدر“ جو احسان وساري، سندس برخلاف ٿيو، ۽ هن کي دڙڪا ڏيڻ لڳو. مملوڪن جي فوج ”شجرة الدر“ سان مليل هئي، ۽ اُها فوج ڏاڍي زور ڀري هئي. تنهن توازن شاهه کي ماري وڌو. تخت جو وارث ڪونه هو، تنهن ڪري زور سان شجرة الدر کي تخت تي ويهاريائون، ۽ امير  عزالدين ( يا معز الدين) کي لشڪر جو سپهه سالار مقرر ڪيائون. (اُهو اصل مَلڪ صالح جو زر خريد غلام هو). هن راڻيءَ مُلڪ جا سڀ فساد بند ڪرائي ڇڏيا، ۽ ڏاڍو سڌارو ڪيائين. هن فرانس سان عهد نامو ڪيو، جنهن موجب ”لوئي“ بادشاهه کي مارايائين: پنهنجا مسلمان قيدي وري ورتائين، ۽ ”دمياط“ جو گهڻن ورهين کان فرانسيسي وٺي ويا هئا، سو موٽائي ورتائين، اَٺ لک دينا، لُٽ  جي چٽي، به هنن کان ڀرائي ورتائين. لوئي فرانس پهچڻ شرط عهد شڪني ڪري، جنگ شروع ڪئي، تنهن تي شجرة الدر هن سان جُٺ ڪرڻ لاءِ هڪڙو عربي قصيدو هن ڏي موڪليو، جنهن جو پهريون بيت هن طرح هو:&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;
”قل للفرانس اذا جئتہ، مقال صدق عن قوه من نصيح.“
انهيءَ قصيدي جو مطلب هي هو ته ”اي قاصد تون جڏهن فرانس ۾ لوئيءَ وٽ وڃين، تڏهن چئجئينس ته آءٌ توکي نصيحت ڪندڙ وانگي سچ ٿو چوان، ته تو بي عقلي ڪري پنهنجن پنجاهه هزار سنگيتن کي قبر ۾ وجهي ڇڏيو، جن مان فقط ڪي زخميل وڃي بچيا آهن، جي اسين ٻيو ڀيرو توتي قصد ڪري آياسين، ته اهو ساڳيو مڪان، جتي تون هيترا ڏينهن قيد هئين، اهو تنهنجي لاءِ اڃا خالي پيو آهي!“
هيءُ قصيدو ٻڌي ”لوئي“ شرمندو ٿيو، ۽ جنگ جو خيال لاهي ڇڏيائين.
سگهوئي پوءِ شجرة الدر، سردار عزالدين سان شادي ڪئي. اڳي انهيءَ خاندان مان ڪا زال بادشاهه نه ٿي هئي، تنهن ڪري ماڻهن حلب جي واليءَ، ”ملڪ ناصر“، آخرين عباسي خليفي به پنهنجي دعوي پيش ڪئي. شجرة الدر ڏٺو ته ماڻهن جي راءِ مرد بادشاهه ڏي آهي، ۽ وڙهڻ سان مفت خونريزي ٿيندي، تنهن ڪري پاڻ بادشاهي ڇڏي، پنهنجي مڙس عزالدين جي فرمانبرداري قبول ڪيائين، جو بادشاهه ٿيو. انهيءَ طرح هن راڻيءَ مڙيئي ٽي مهينا حڪومت ڪئي، مگر تمام چڱي ڪئي، ۽ سڀني مصر جي بادشاهن کان مشهور ٿي ويئي. شجرة الدر، مڙس کي حڪومت جي ڪم ۾ مدد ڏيندي آئي، ستن ورهين کان پوءِ ، سنه 655ھ (1257ع) ۾، عزالدين ”موصل“ جي حاڪم جي ڌيءُ سان کڻي شادي ڪئي، تنهن تي شجرة الدر ڏاڍي ڪاوڙي، ۽ محسن جوهريءَ سان سازش ڪري، هن کي حمام ۾ مارائي ڇڏيائين. انهيءَ وير وٺڻ لاءِ، عزالدين جي هڪڙي سُريت _ جنهن مان هن کي هڪڙو پٽ هو. ڪنهن بهاني تي پنهنجون ڪي ٻانهيون وٺي، شجرة الدر جي گهي ويئي، ۽ اتي انهيءَ کي خنجر هڻي ماري وڌائين.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>g9rsafm5t1w08j0vsi6r6f112qoqp3i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298259</id>
      <parentid>298258</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:34:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298259</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7147" sha1="n77mpah34tzpih8aa8m355vz8pq7ld0" xml:space="preserve">'''شجرت الدر''' [[مصر]] جي ايوبي گهراڻي جي ستين بادشاهه، &quot;ملڪ الصالح&quot; جي سُريت هئي. ننڍي هوندي هن کي کان چڱي تعليم مليل هئي، جنهن ڪري بادشاهه وٽ هن جو ڏاڍو قدر هو. بادشاهه مان هن کي هڪڙو پٽ به ڄائو، جنهن جو نالو &quot;خليل&quot; رکيو ويو ۽ جنهن ڪري هن کي &quot;اُم خليل&quot; جي ڪُنيت ملي، پر اهو جلدئي مري ويو. هن کي بادشاهه پاڻ سان جنگين ۾ به کڻندو هو. 

بادشاهه ملڪ الصالح پاڻ به ڏاڍو نيڪ، عقلمند ۽ بيدار مغز هو. تاريخ وارن هن جي گهڻي تعريف ڪئي آهي. هن ملڪ ۾ ڏاڍا سڌارا ڪيا ۽ فساد بند ڪيائين ۽ هڪڙو وڏو مدرسو &quot;قنسرين&quot; ۾ قائم ڪيائين، بحري فوج تيار ڪرايائين ۽ سال 647 ھجري ۾، فرانس جي بادشاهه &quot;لوئي&quot; سان &quot;دمياط&quot; جي  ويجهو وڙهڻ لاءِ ويو ۽ اوچتو چالهين ورهين جي عمر ۾ ۽ ڏهن ورهين جي حڪومت کانپوءِ مري پيو. اهڙيءَ پريشانيءَ جي حالت ۾ شجرة الدر ڏاڍو همت جو ڪم ڪيو. مَلڪ الصالح جا ٽي پٽ هئا، پر انهيءَ وقت فقط هڪڙو پٽ، &quot;توازن شاهه&quot; جيئرو هو، جيڪا &quot;ڪيفا&quot; ۾ هو. شجرة الدر لشڪر کي بادشاهه جي مرڻ جي خبر نه ٻڌائي ۽ رڳو سخت بيماريءَ جي حالت ظاهر ڪيائين ۽ ڳجهه ڳوهه ۾ هڪڙو قاصد توازن شاهه ڏي موڪليائين، جو آيو ۽ شجرة الدر ائين ظاهر ڪيو، ته بادشاهه پٽ کي پنهنجي طرفان مدارالمهام يا جانشين مقرر ڪيو آهي. جڏهن هو [[دمشق]] ۾ وڃي &quot;مَلڪ الاعظم&quot; جي لقب سان تخت نشين ٿيو، تڏهن بادشاهه جي مرڻ جي خبر ظاهر ٿي. انهيءَ وچ ۾ فرانسيسي لشڪر مسلمانن تي ڪاهه پئي ڪئي، پر شجرة الدر تجويز سان انهن کي سامهون پئي ٿي. نيٺ بحري فوج جي مدد سان هن لوئيءَ جي لشڪر کي شڪست ڏني. هن جا 115 آفيسر ماريا ويا ۽ 33 جهاز گرفتار ٿيا. سگهوئي پوءِ، لوئي پاڻ به گرفتار ٿي پيو، جنهن کي وٺي هوءَ [[قاهره]] ۾ آئي.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

توازن شاهه، تخت تي ويهڻ کانپوءِ شجرة الدر جو احسان وساري، سندس برخلاف ٿيو ۽ هن کي دڙڪا ڏيڻ لڳو. مملوڪن جي فوج شجرة الدر سان مليل هئي ۽ اُها فوج ڏاڍي زور ڀري هئي، تنهن توازن شاهه کي ماري وڌو. تخت جو وارث ڪونه هو، تنهن ڪري زور سان شجرة الدر کي تخت تي ويهاريائون ۽ امير  عز الدين يا معز الدين کي لشڪر جو سپهه سالار مقرر ڪيائون. اُهو اصل مَلڪ الصالح جو زر خريد غلام هو. هن راڻيءَ مُلڪ جا سڀ فساد بند ڪرائي ڇڏيا ۽ ڏاڍو سڌارو ڪيائين. هن فرانس سان عهد نامو ڪيو، جنهن موجب لوئي بادشاهه کي ڇڏائڻ: پنهنجا مسلمان قيدي وري ورتائين ۽ دمياط جو گهڻن ورهين کان فرانسيسي وٺي ويا هئا، سو موٽائي ورتائين، اَٺ لک دينار، لُٽ جي چٽي، به هنن کان ڀرائي ورتائين. لوئي فرانس پهچڻ تي عهد شڪني ڪري، جنگ شروع ڪئي، تنهن تي شجرة الدر هن سان جُٺ ڪرڻ لاءِ هڪڙو عربي قصيدو هن ڏانهن موڪليو، جنهن جو پهريون بيت هن طرح هو:&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;
”قل للفرانس اذا جئتہ،&lt;br&gt;
مقال صدق عن قوه من نصيح“

انهيءَ قصيدي جو مطلب هي هو ته 
 ”اي قاصد تون جڏهن فرانس ۾ لوئيءَ وٽ وڃين، تڏهن چئجئينس ته آءٌ تو کي نصيحت ڪندڙ وانگي سچ ٿو چوان، ته تو بي عقلي ڪري پنهنجن پنجاهه هزار سنگيتن کي قبر ۾ وجهي ڇڏيو، جن مان فقط ڪي زخميل وڃي بچيا آهن، جي اسين ٻيو ڀيرو تو تي قصد ڪري آياسين، ته اهو ساڳيو مڪان، جتي تون هيترا ڏينهن قيد هئين، اهو تنهنجي لاءِ اڃا خالي پيو آهي!“

هيءُ قصيدو ٻڌي لوئي شرمندو ٿيو ۽ جنگ جو خيال لاهي ڇڏيائين.

سگهوئي پوءِ شجرة الدر، سردار عز الدين سان شادي ڪئي. اڳي انهيءَ خاندان مان ڪا زال بادشاهه نه ٿي هئي، تنهن ڪري ماڻهن [[حلب]] جي واليءَ، &quot;ملڪ الناصر&quot;، آخرين عباسي خليفي به پنهنجي دعوي پيش ڪئي. شجرة الدر ڏٺو ته ماڻهن جي راءِ مرد بادشاهه لاء آهي ۽ وڙهڻ سان مفت خونريزي ٿيندي، تنهن ڪري پاڻ بادشاهي ڇڏي، پنهنجي مڙس عز الدين جي فرمانبرداري قبول ڪيائين جو بادشاهه ٿيو. انهيءَ طرح هن راڻيءَ مڙيئي ٽي مهينا حڪومت ڪئي، مگر تمام چڱي ڪئي ۽ سڀني مصر جي بادشاهن کان مشهور ٿي ويئي. 

شجرة الدر، پنهنجي مڙس کي حڪومت جي ڪم ۾ مدد ڏيندي هئي، ستن ورهين کان پوءِ سال 655 ھجري (1257ع) ۾، عز الدين [[موصل]] جي حاڪم جي ڌيءُ سان کڻي شادي ڪئي، تنهن تي شجرة الدر ڏاڍي ڪاوڙي ۽ محسن جوهريءَ سان سازش ڪري، هن کي حمام ۾ مارائي ڇڏيائين. انهيءَ وير وٺڻ لاءِ، عز الدين جي هڪڙي سُريت، جنهن مان هن کي هڪڙو پٽ هو. ڪنهن بهاني تي پنهنجون ڪي ٻانهيون وٺي، شجرة الدر جي گهر ويئي ۽ اتي انهيءَ کي خنجر هڻي ماري وڌائين.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>n77mpah34tzpih8aa8m355vz8pq7ld0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298260</id>
      <parentid>298259</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:36:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298260</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7140" sha1="t9pzsxzys4te2c5aiidlqb8ng4itht9" xml:space="preserve">'''شجرت الدر''' [[مصر]] جي ايوبي گهراڻي جي ستين بادشاهه، &quot;ملڪ الصالح&quot; جي سُريت هئي. ننڍي هوندي هن کي کان چڱي تعليم مليل هئي، جنهن ڪري بادشاهه وٽ هن جو ڏاڍو قدر هو. بادشاهه مان هن کي هڪڙو پٽ به ڄائو، جنهن جو نالو &quot;خليل&quot; رکيو ويو ۽ جنهن ڪري هن کي &quot;اُم خليل&quot; جي ڪُنيت ملي، پر اهو جلدئي مري ويو. هن کي بادشاهه پاڻ سان جنگين ۾ به کڻندو هو. 

بادشاهه ملڪ الصالح پاڻ به ڏاڍو نيڪ، عقلمند ۽ بيدار مغز هو. تاريخ وارن هن جي گهڻي تعريف ڪئي آهي. هن ملڪ ۾ ڏاڍا سڌارا ڪيا ۽ فساد بند ڪيائين ۽ هڪڙو وڏو مدرسو &quot;قنسرين&quot; ۾ قائم ڪيائين، بحري فوج تيار ڪرايائين ۽ سال 647 ھجري ۾، فرانس جي بادشاهه &quot;لوئي&quot; سان &quot;دمياط&quot; جي  ويجهو وڙهڻ لاءِ ويو ۽ اوچتو چالهين ورهين جي عمر ۾ ۽ ڏهن ورهين جي حڪومت کانپوءِ مري پيو. اهڙيءَ پريشانيءَ جي حالت ۾ شجرة الدر ڏاڍو همت جو ڪم ڪيو. مَلڪ الصالح جا ٽي پٽ هئا، پر انهيءَ وقت فقط هڪڙو پٽ، &quot;توازن شاهه&quot; جيئرو هو، جيڪا &quot;ڪيفا&quot; ۾ هو. شجرة الدر لشڪر کي بادشاهه جي مرڻ جي خبر نه ٻڌائي ۽ رڳو سخت بيماريءَ جي حالت ظاهر ڪيائين ۽ ڳجهه ڳوهه ۾ هڪڙو قاصد توازن شاهه ڏي موڪليائين، جو آيو ۽ شجرة الدر ائين ظاهر ڪيو، ته بادشاهه پٽ کي پنهنجي طرفان مدارالمهام يا جانشين مقرر ڪيو آهي. جڏهن هو [[دمشق]] ۾ وڃي &quot;مَلڪ الاعظم&quot; جي لقب سان تخت نشين ٿيو، تڏهن بادشاهه جي مرڻ جي خبر ظاهر ٿي. انهيءَ وچ ۾ فرانسيسي لشڪر مسلمانن تي ڪاهه پئي ڪئي، پر شجرة الدر تجويز سان انهن کي سامهون پئي ٿي. نيٺ بحري فوج جي مدد سان هن لوئيءَ جي لشڪر کي شڪست ڏني. هن جا 115 آفيسر ماريا ويا ۽ 33 جهاز گرفتار ٿيا. سگهوئي پوءِ، لوئي پاڻ به گرفتار ٿي پيو، جنهن کي وٺي هوءَ [[قاهره]] ۾ آئي.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

توازن شاهه، تخت تي ويهڻ کانپوءِ شجرة الدر جو احسان وساري، سندس برخلاف ٿيو ۽ هن کي دڙڪا ڏيڻ لڳو. مملوڪن جي فوج شجرة الدر سان مليل هئي ۽ اُها فوج ڏاڍي زور ڀري هئي، تنهن توازن شاهه کي ماري وڌو. تخت جو وارث ڪونه هو، تنهن ڪري زور سان شجرة الدر کي تخت تي ويهاريائون ۽ امير  عز الدين يا معز الدين کي لشڪر جو سپهه سالار مقرر ڪيائون. اُهو اصل مَلڪ الصالح جو زر خريد غلام هو. هن راڻيءَ مُلڪ جا سڀ فساد بند ڪرائي ڇڏيا ۽ ڏاڍو سڌارو ڪيائين. هن فرانس سان عهد نامو ڪيو، جنهن موجب لوئي بادشاهه کي ڇڏائڻ: پنهنجا مسلمان قيدي وري ورتائين ۽ دمياط جو گهڻن ورهين کان فرانسيسي وٺي ويا هئا، سو موٽائي ورتائين، اَٺ لک دينار، لُٽ جي چٽي، به هنن کان ڀرائي ورتائين. لوئي فرانس پهچڻ تي عهد شڪني ڪري، جنگ شروع ڪئي، تنهن تي شجرة الدر هن سان جُٺ ڪرڻ لاءِ هڪڙو عربي قصيدو هن ڏانهن موڪليو، جنهن جو پهريون بيت هن طرح هو:&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;
 &quot;قل للفرانس اذا جئتہ،&lt;br&gt;
مقال صدق عن قوه من نصيح&quot;

انهيءَ قصيدي جو مطلب هي هو ته &quot;اي قاصد تون جڏهن فرانس ۾ لوئيءَ وٽ وڃين، تڏهن چئجئينس ته آءٌ تو کي نصيحت ڪندڙ وانگي سچ ٿو چوان، ته تو بي عقلي ڪري پنهنجن پنجاهه هزار سنگيتن کي قبر ۾ وجهي ڇڏيو، جن مان فقط ڪي زخميل وڃي بچيا آهن، جي اسين ٻيو ڀيرو تو تي قصد ڪري آياسين، ته اهو ساڳيو مڪان، جتي تون هيترا ڏينهن قيد هئين، اهو تنهنجي لاءِ اڃا خالي پيو آهي!“

هيءُ قصيدو ٻڌي لوئي شرمندو ٿيو ۽ جنگ جو خيال لاهي ڇڏيائين.

سگهوئي پوءِ شجرة الدر، سردار عز الدين سان شادي ڪئي. اڳي انهيءَ خاندان مان ڪا زال بادشاهه نه ٿي هئي، تنهن ڪري ماڻهن [[حلب]] جي واليءَ، &quot;ملڪ الناصر&quot;، آخرين عباسي خليفي به پنهنجي دعوي پيش ڪئي. شجرة الدر ڏٺو ته ماڻهن جي راءِ مرد بادشاهه لاء آهي ۽ وڙهڻ سان مفت خونريزي ٿيندي، تنهن ڪري پاڻ بادشاهي ڇڏي، پنهنجي مڙس عز الدين جي فرمانبرداري قبول ڪيائين جو بادشاهه ٿيو. انهيءَ طرح هن راڻيءَ مڙيئي ٽي مهينا حڪومت ڪئي، مگر تمام چڱي ڪئي ۽ سڀني مصر جي بادشاهن کان مشهور ٿي ويئي. 

شجرة الدر، پنهنجي مڙس کي حڪومت جي ڪم ۾ مدد ڏيندي هئي، ستن ورهين کان پوءِ سال 655 ھجري (1257ع) ۾، عز الدين [[موصل]] جي حاڪم جي ڌيءُ سان کڻي شادي ڪئي، تنهن تي شجرة الدر ڏاڍي ڪاوڙي ۽ محسن جوهريءَ سان سازش ڪري، هن کي حمام ۾ مارائي ڇڏيائين. انهيءَ وير وٺڻ لاءِ، عز الدين جي هڪڙي سُريت، جنهن مان هن کي هڪڙو پٽ هو. ڪنهن بهاني تي پنهنجون ڪي ٻانهيون وٺي، شجرة الدر جي گهر ويئي ۽ اتي انهيءَ کي خنجر هڻي ماري وڌائين.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>t9pzsxzys4te2c5aiidlqb8ng4itht9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298261</id>
      <parentid>298260</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:36:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298261</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7139" sha1="jucyqcygcgauuvgbymkal5vmy80p15y" xml:space="preserve">'''شجرت الدر''' [[مصر]] جي ايوبي گهراڻي جي ستين بادشاهه، &quot;ملڪ الصالح&quot; جي سُريت هئي. ننڍي هوندي هن کي کان چڱي تعليم مليل هئي، جنهن ڪري بادشاهه وٽ هن جو ڏاڍو قدر هو. بادشاهه مان هن کي هڪڙو پٽ به ڄائو، جنهن جو نالو &quot;خليل&quot; رکيو ويو ۽ جنهن ڪري هن کي &quot;اُم خليل&quot; جي ڪُنيت ملي، پر اهو جلدئي مري ويو. هن کي بادشاهه پاڻ سان جنگين ۾ به کڻندو هو. 

بادشاهه ملڪ الصالح پاڻ به ڏاڍو نيڪ، عقلمند ۽ بيدار مغز هو. تاريخ وارن هن جي گهڻي تعريف ڪئي آهي. هن ملڪ ۾ ڏاڍا سڌارا ڪيا ۽ فساد بند ڪيائين ۽ هڪڙو وڏو مدرسو &quot;قنسرين&quot; ۾ قائم ڪيائين، بحري فوج تيار ڪرايائين ۽ سال 647 ھجري ۾، فرانس جي بادشاهه &quot;لوئي&quot; سان &quot;دمياط&quot; جي  ويجهو وڙهڻ لاءِ ويو ۽ اوچتو چالهين ورهين جي عمر ۾ ۽ ڏهن ورهين جي حڪومت کانپوءِ مري پيو. اهڙيءَ پريشانيءَ جي حالت ۾ شجرة الدر ڏاڍو همت جو ڪم ڪيو. مَلڪ الصالح جا ٽي پٽ هئا، پر انهيءَ وقت فقط هڪڙو پٽ، &quot;توازن شاهه&quot; جيئرو هو، جيڪا &quot;ڪيفا&quot; ۾ هو. شجرة الدر لشڪر کي بادشاهه جي مرڻ جي خبر نه ٻڌائي ۽ رڳو سخت بيماريءَ جي حالت ظاهر ڪيائين ۽ ڳجهه ڳوهه ۾ هڪڙو قاصد توازن شاهه ڏي موڪليائين، جو آيو ۽ شجرة الدر ائين ظاهر ڪيو، ته بادشاهه پٽ کي پنهنجي طرفان مدارالمهام يا جانشين مقرر ڪيو آهي. جڏهن هو [[دمشق]] ۾ وڃي &quot;مَلڪ الاعظم&quot; جي لقب سان تخت نشين ٿيو، تڏهن بادشاهه جي مرڻ جي خبر ظاهر ٿي. انهيءَ وچ ۾ فرانسيسي لشڪر مسلمانن تي ڪاهه پئي ڪئي، پر شجرة الدر تجويز سان انهن کي سامهون پئي ٿي. نيٺ بحري فوج جي مدد سان هن لوئيءَ جي لشڪر کي شڪست ڏني. هن جا 115 آفيسر ماريا ويا ۽ 33 جهاز گرفتار ٿيا. سگهوئي پوءِ، لوئي پاڻ به گرفتار ٿي پيو، جنهن کي وٺي هوءَ [[قاهره]] ۾ آئي.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

توازن شاهه، تخت تي ويهڻ کانپوءِ شجرة الدر جو احسان وساري، سندس برخلاف ٿيو ۽ هن کي دڙڪا ڏيڻ لڳو. مملوڪن جي فوج شجرة الدر سان مليل هئي ۽ اُها فوج ڏاڍي زور ڀري هئي، تنهن توازن شاهه کي ماري وڌو. تخت جو وارث ڪونه هو، تنهن ڪري زور سان شجرة الدر کي تخت تي ويهاريائون ۽ امير  عز الدين يا معز الدين کي لشڪر جو سپهه سالار مقرر ڪيائون. اُهو اصل مَلڪ الصالح جو زر خريد غلام هو. هن راڻيءَ مُلڪ جا سڀ فساد بند ڪرائي ڇڏيا ۽ ڏاڍو سڌارو ڪيائين. هن فرانس سان عهد نامو ڪيو، جنهن موجب لوئي بادشاهه کي ڇڏائڻ: پنهنجا مسلمان قيدي وري ورتائين ۽ دمياط جو گهڻن ورهين کان فرانسيسي وٺي ويا هئا، سو موٽائي ورتائين، اَٺ لک دينار، لُٽ جي چٽي، به هنن کان ڀرائي ورتائين. لوئي فرانس پهچڻ تي عهد شڪني ڪري، جنگ شروع ڪئي، تنهن تي شجرة الدر هن سان جُٺ ڪرڻ لاءِ هڪڙو عربي قصيدو هن ڏانهن موڪليو، جنهن جو پهريون بيت هن طرح هو:&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;
 &quot;قل للفرانس اذا جئتہ،&lt;br&gt;مقال صدق عن قوه من نصيح&quot;

انهيءَ قصيدي جو مطلب هي هو ته &quot;اي قاصد تون جڏهن فرانس ۾ لوئيءَ وٽ وڃين، تڏهن چئجئينس ته آءٌ تو کي نصيحت ڪندڙ وانگي سچ ٿو چوان، ته تو بي عقلي ڪري پنهنجن پنجاهه هزار سنگيتن کي قبر ۾ وجهي ڇڏيو، جن مان فقط ڪي زخميل وڃي بچيا آهن، جي اسين ٻيو ڀيرو تو تي قصد ڪري آياسين، ته اهو ساڳيو مڪان، جتي تون هيترا ڏينهن قيد هئين، اهو تنهنجي لاءِ اڃا خالي پيو آهي!“

هيءُ قصيدو ٻڌي لوئي شرمندو ٿيو ۽ جنگ جو خيال لاهي ڇڏيائين.

سگهوئي پوءِ شجرة الدر، سردار عز الدين سان شادي ڪئي. اڳي انهيءَ خاندان مان ڪا زال بادشاهه نه ٿي هئي، تنهن ڪري ماڻهن [[حلب]] جي واليءَ، &quot;ملڪ الناصر&quot;، آخرين عباسي خليفي به پنهنجي دعوي پيش ڪئي. شجرة الدر ڏٺو ته ماڻهن جي راءِ مرد بادشاهه لاء آهي ۽ وڙهڻ سان مفت خونريزي ٿيندي، تنهن ڪري پاڻ بادشاهي ڇڏي، پنهنجي مڙس عز الدين جي فرمانبرداري قبول ڪيائين جو بادشاهه ٿيو. انهيءَ طرح هن راڻيءَ مڙيئي ٽي مهينا حڪومت ڪئي، مگر تمام چڱي ڪئي ۽ سڀني مصر جي بادشاهن کان مشهور ٿي ويئي. 

شجرة الدر، پنهنجي مڙس کي حڪومت جي ڪم ۾ مدد ڏيندي هئي، ستن ورهين کان پوءِ سال 655 ھجري (1257ع) ۾، عز الدين [[موصل]] جي حاڪم جي ڌيءُ سان کڻي شادي ڪئي، تنهن تي شجرة الدر ڏاڍي ڪاوڙي ۽ محسن جوهريءَ سان سازش ڪري، هن کي حمام ۾ مارائي ڇڏيائين. انهيءَ وير وٺڻ لاءِ، عز الدين جي هڪڙي سُريت، جنهن مان هن کي هڪڙو پٽ هو. ڪنهن بهاني تي پنهنجون ڪي ٻانهيون وٺي، شجرة الدر جي گهر ويئي ۽ اتي انهيءَ کي خنجر هڻي ماري وڌائين.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
11
html}}}&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>jucyqcygcgauuvgbymkal5vmy80p15y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>پونجي خاتون</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41344</id>
    <revision>
      <id>298263</id>
      <parentid>287794</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:50:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298263</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6258" sha1="hr3106oduc04x6w211jytk056pd0kqd" xml:space="preserve">'''پونجي خاتون''' دکن [[هندستان]] جي بادشاهه، يوسف عادل شاهه، جي زال هئي. انهن ڏينهن عادل شاهي گهراڻي جو گادي جو هنڌ بيجاپور شهر هو. سال 916 ھجري (1510ع) ۾ جڏهن يوسف عادل شاهه وفات ڪئي، تڏهن سندس ننڍو پٽ اسماعيل عادل شاهه تخت تي ويٺو ۽ ڪمال خان دکني نائب السلطنت مقرر ٿيو، جو ننڍڙي شهزادي جي نالي تي حڪومت هلائيندو هو. 

هڪڙي ڏينهن انهيءَ کي دل ۾ خيال آيو ته &quot;ڇو نه اهو نالو به لاهي ڇڏيان ۽ آءٌ خود بادشاهه ٿيان!&quot; پونجي خاتونءَ کي سندس ارادي جي خبر پئجي ويئي، تنهن ڪوشش ڪئي ته ڪمال خان کي برطرف ڪريان، پر درٻار جا امير ۽ فوج جا سردار سڀ ڪمال خان جي حوالي هئا، هوءَ ويچاري ڇا ڪري سگهي ٿي؟ هن کان سواءِ ٻيو چارو ڪونه ٿي ڏٺائين ته يا ڪمال خان کي گم ڪجي يا عادل شاهي خاندان گم ٿي وڃي. هن وجهه ڏسي، يوسف تُرڪ کي، جو ننڍي شهزادي اسماعيل جو ”ڪوڪ“ يا ٿڃ شريڪ ڀاءُ هو سمجهائي، ڪمال خان ڏانهن موڪليو، جنهن ماٺ ماٺ ۾ هڪڙي ئي خنجر جي ڌڪ سان ڪمال خان کي پورو ڪري ڇڏيو. يوسف ته هڪدم پڪڙيو ويو ۽ اُتي جي اُتي قتل ڪيو ويو.

ڪمال خان جي ماءُ، انهيءَ وقت ڪمال خان جي پٽ صفدر خان کي سڏي، کيس همٿايو ته &quot;اسماعيل عادل شاهه ۽ پونجي خاتون کي ماري، تون تخت تي ويهي رهه، جو اهو وجهه چڱو آهي ۽ ساري فوج توسان شامل رهندي&quot;. پوءِ سمجهايائينس ته &quot;پيءُ جي مرڻ جي خبر ظاهر نه ڪر، ماڻهن کي وڃي چئو ته ڪمال خان ٿو چوي ته مون کي اسماعيل عادل شاهه جي سسي گهرجي، سا لاهي آڻي ڏيو&quot;.

پونجي خاتون کي اڳئي ئي سُجهيو ٿي ته اسان تي آفت اچڻي آهي. قلعي ۾ انهيءَ وقت ڪمال خان جي طرف جا ٽي سئو مغل ۽ ٻه سئو دکني ۽ حبشي سپاهي موجود هئا، انهن کي پونجي خاتون سڏي چيو ته &quot;توهان کي خبر آهي ته هيءُ تخت عادل شاهه جو آهي، اسماعيل اڃا ٻار آهي، ڪمال خان، اسان کي برطرف ڪري، پاڻ بادشاهه ٿيڻ ٿو گهري: اوهان مان جيڪي اسان جا خيرخواهه، طرفدار ۽ وفادار آهن. سي قلعي ۾ رهي اسان جي مدد ڪريو ۽ جيڪي پنهنجو ساهه پيارو ڪن، سي قلعي مان نڪري وڃن. اوهين دشمنن جي گهڻائيءَ کان نه ڊڄو ڪمال خان کي پنهنجي نمڪ حرامائيءَ جي پاڻيهي سزا ملندي&quot;.
 
پڪ هئي ته اهڙيءَ حالت ۾ ڪير ٿو پونجي خاتون جو طرف وٺي؟ ٽن سون مغلن مان اڍائي سئو ۽ حبشين ۽ دکنين مان فقط سترهن سپاهي پونجي خاتون جا طرفدار ٿيا، ٻيا سڀ، قلعي مان نڪري، وڃي صفدر خان سان گڏيا. اها عقلمندي ڪري، هن خاتون دشمنن کي قلعي مان ڪڍي ڇڏيو، نه ته جيڪر پهرين خود انهن مان خرابي پهچيس ها، تنهن کانپوءِ هن هيئن ڪيو جو چئني پاسن کان قلعو کڻي بند ڪيائين، انهن ٻن ٽن سون سپاهين کي محلات جي ڇت تي بيهاري ڇڏيائين ۽ پاڻ پونجي خاتون، دلشاد آغا خواجه سراءِ يوسف عادل شاهه جي ڀيڻ ۽ ٻيون ڪي زالون، اسماعيل عادل شاهه سان گڏ، تير ڪمان هٿ ۾ کڻي، ڇت تي بيهي رهيون. صفدر خان وڏو لشڪر وٺي قلعي تي ڪاهي آيو. ڇت تان پونجي خاتون ۽ سندس طرفدارن، انهن تي پهڻ آڻي وسايا، اتفاق سان، انهيءَ وقت مصطفيٰ آقا، عادل شاهي خاندان جو هڪڙو قديم نمڪ حلال سردار، پنجاهه توپن ۽ توپچين سميت وٺي، خاتون جي مدد لاءِ اچي نڪتو. اُهي مٿي اچي توپون هڻن لڳا، صفدر خان پنهنجيءَ ماءُ جي حڪم پٺيان، موٽي ويو ته وڏيون توپون آڻي قلعي کي ڀڃي ڀوري اُڏائي ڇڏي.  پونجي خاتون ۽ ٻين زالن ڏٺو ته جي اهي توپون آيون، ته پوءِ اسين ڪي به ڪري نه سگهنديونسين، انهيءَ کان اڳي ڪا تجويز ڪبي، ته ڪري سگهبي. سو، سڀني اهو ٺهراءُ ڪيو ته مرد سپاهي سڀ لڪي وڃن ۽ زالون اتي بيٺيون رهن دشمن سمجهندو ته سپاهي زالن کي قلعي ۾ ڇڏي پاڻ ڀڄي ويا آهن. نيٺ ائين ڪيائون سپاهي هيڏي هوڏي لڪي ويا ۽ زالون بيهي رهيون. دشمنن جڏهن فقط زالن کي ڏٺو، تڏهن خوش ٿي قلعي تي ڪاهي آيا ۽ قلعي جو دروازو ڀڃي وڌائون، زالن آڱر به نه چوري بيٺي تماشو ڏٺائون. صفدر خان جي مرضي هئي ته پهريون دروازو ڀڃي ٻيو به ڀڃي، ته اوچتو لڪيل سپاهين ٻاهر نڪري مٿن اهڙي زور سان حملو ڪيو، جو هي بيهي نه سگهيا. انهيءَ طرح، ٻن ٽن سون ماڻهن، هڪڙيءَ وڏيءَ فوج سان وڙهي، هنن کي شڪست ڏني ۽ پنهنجو قلعو بچايو.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
20
.html}}}
&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]</text>
      <sha1>hr3106oduc04x6w211jytk056pd0kqd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298270</id>
      <parentid>298263</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T18:06:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298270</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6296" sha1="cf9s86b2fn3slbsctgo761gnvug49h0" xml:space="preserve">'''پونجي خاتون''' دکن [[هندستان]] جي بادشاهه، يوسف عادل شاهه، جي زال هئي. انهن ڏينهن عادل شاهي گهراڻي جو گادي جو هنڌ بيجاپور شهر هو. سال 916 ھجري (1510ع) ۾ جڏهن يوسف عادل شاهه وفات ڪئي، تڏهن سندس ننڍو پٽ اسماعيل عادل شاهه تخت تي ويٺو ۽ ڪمال خان دکني نائب السلطنت مقرر ٿيو، جو ننڍڙي شهزادي جي نالي تي حڪومت هلائيندو هو. 

هڪڙي ڏينهن انهيءَ کي دل ۾ خيال آيو ته &quot;ڇو نه اهو نالو به لاهي ڇڏيان ۽ آءٌ خود بادشاهه ٿيان!&quot; پونجي خاتونءَ کي سندس ارادي جي خبر پئجي ويئي، تنهن ڪوشش ڪئي ته ڪمال خان کي برطرف ڪريان، پر درٻار جا امير ۽ فوج جا سردار سڀ ڪمال خان جي حوالي هئا، هوءَ ويچاري ڇا ڪري سگهي ٿي؟ هن کان سواءِ ٻيو چارو ڪونه ٿي ڏٺائين ته يا ڪمال خان کي گم ڪجي يا عادل شاهي خاندان گم ٿي وڃي. هن وجهه ڏسي، يوسف تُرڪ کي، جو ننڍي شهزادي اسماعيل جو ”ڪوڪ“ يا ٿڃ شريڪ ڀاءُ هو سمجهائي، ڪمال خان ڏانهن موڪليو، جنهن ماٺ ماٺ ۾ هڪڙي ئي خنجر جي ڌڪ سان ڪمال خان کي پورو ڪري ڇڏيو. يوسف ته هڪدم پڪڙيو ويو ۽ اُتي جي اُتي قتل ڪيو ويو.

ڪمال خان جي ماءُ، انهيءَ وقت ڪمال خان جي پٽ صفدر خان کي سڏي، کيس همٿايو ته &quot;اسماعيل عادل شاهه ۽ پونجي خاتون کي ماري، تون تخت تي ويهي رهه، جو اهو وجهه چڱو آهي ۽ ساري فوج توسان شامل رهندي&quot;. پوءِ سمجهايائينس ته &quot;پيءُ جي مرڻ جي خبر ظاهر نه ڪر، ماڻهن کي وڃي چئو ته ڪمال خان ٿو چوي ته مون کي اسماعيل عادل شاهه جي سسي گهرجي، سا لاهي آڻي ڏيو&quot;.

پونجي خاتون کي اڳئي ئي سُجهيو ٿي ته اسان تي آفت اچڻي آهي. قلعي ۾ انهيءَ وقت ڪمال خان جي طرف جا ٽي سئو مغل ۽ ٻه سئو دکني ۽ حبشي سپاهي موجود هئا، انهن کي پونجي خاتون سڏي چيو ته &quot;توهان کي خبر آهي ته هيءُ تخت عادل شاهه جو آهي، اسماعيل اڃا ٻار آهي، ڪمال خان، اسان کي برطرف ڪري، پاڻ بادشاهه ٿيڻ ٿو گهري: اوهان مان جيڪي اسان جا خيرخواهه، طرفدار ۽ وفادار آهن. سي قلعي ۾ رهي اسان جي مدد ڪريو ۽ جيڪي پنهنجو ساهه پيارو ڪن، سي قلعي مان نڪري وڃن. اوهين دشمنن جي گهڻائيءَ کان نه ڊڄو ڪمال خان کي پنهنجي نمڪ حرامائيءَ جي پاڻيهي سزا ملندي&quot;.
 
پڪ هئي ته اهڙيءَ حالت ۾ ڪير ٿو پونجي خاتون جو طرف وٺي؟ ٽن سون مغلن مان اڍائي سئو ۽ حبشين ۽ دکنين مان فقط سترهن سپاهي پونجي خاتون جا طرفدار ٿيا، ٻيا سڀ، قلعي مان نڪري، وڃي صفدر خان سان گڏيا. اها عقلمندي ڪري، هن خاتون دشمنن کي قلعي مان ڪڍي ڇڏيو، نه ته جيڪر پهرين خود انهن مان خرابي پهچيس ها، تنهن کانپوءِ هن هيئن ڪيو جو چئني پاسن کان قلعو کڻي بند ڪيائين، انهن ٻن ٽن سون سپاهين کي محلات جي ڇت تي بيهاري ڇڏيائين ۽ پاڻ پونجي خاتون، دلشاد آغا خواجه سراءِ يوسف عادل شاهه جي ڀيڻ ۽ ٻيون ڪي زالون، اسماعيل عادل شاهه سان گڏ، تير ڪمان هٿ ۾ کڻي، ڇت تي بيهي رهيون. صفدر خان وڏو لشڪر وٺي قلعي تي ڪاهي آيو. ڇت تان پونجي خاتون ۽ سندس طرفدارن، انهن تي پهڻ آڻي وسايا، اتفاق سان، انهيءَ وقت مصطفيٰ آقا، عادل شاهي خاندان جو هڪڙو قديم نمڪ حلال سردار، پنجاهه توپن ۽ توپچين سميت وٺي، خاتون جي مدد لاءِ اچي نڪتو. اُهي مٿي اچي توپون هڻن لڳا، صفدر خان پنهنجيءَ ماءُ جي حڪم پٺيان، موٽي ويو ته وڏيون توپون آڻي قلعي کي ڀڃي ڀوري اُڏائي ڇڏي.  پونجي خاتون ۽ ٻين زالن ڏٺو ته جي اهي توپون آيون، ته پوءِ اسين ڪي به ڪري نه سگهنديونسين، انهيءَ کان اڳي ڪا تجويز ڪبي، ته ڪري سگهبي. سو، سڀني اهو ٺهراءُ ڪيو ته مرد سپاهي سڀ لڪي وڃن ۽ زالون اتي بيٺيون رهن دشمن سمجهندو ته سپاهي زالن کي قلعي ۾ ڇڏي پاڻ ڀڄي ويا آهن. نيٺ ائين ڪيائون سپاهي هيڏي هوڏي لڪي ويا ۽ زالون بيهي رهيون. دشمنن جڏهن فقط زالن کي ڏٺو، تڏهن خوش ٿي قلعي تي ڪاهي آيا ۽ قلعي جو دروازو ڀڃي وڌائون، زالن آڱر به نه چوري بيٺي تماشو ڏٺائون. صفدر خان جي مرضي هئي ته پهريون دروازو ڀڃي ٻيو به ڀڃي، ته اوچتو لڪيل سپاهين ٻاهر نڪري مٿن اهڙي زور سان حملو ڪيو، جو هي بيهي نه سگهيا. انهيءَ طرح، ٻن ٽن سون ماڻهن، هڪڙيءَ وڏيءَ فوج سان وڙهي، هنن کي شڪست ڏني ۽ پنهنجو قلعو بچايو.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
20
.html}}}
&lt;/ref&gt;

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>cf9s86b2fn3slbsctgo761gnvug49h0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>چاند بيبي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41346</id>
    <revision>
      <id>298257</id>
      <parentid>256208</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:14:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298257</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11307" sha1="7ucduwrxzi47evfoy3iw5lk3fstinpy" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name        = چاند بيبي
| image       = Chandbibi1800.jpg
| birth_date  = 1550 CE
| image_size  = 300px
| caption     = ''Chand Bibi hawking'', an 18th-century painting
| birth_place =
| death_date  = 1599 CE
| death_place = 
| religion    = اسلام
| title       =[[بيجاپور ]]۽[[ احمد نگر ]]جي ملڪہ

| spouse      = [[علي عادل شاھ I ]]
| father      =[[ حسين نظام شاھ I ]]
|mother       = 
| issue       = 
}}

چاند بيبي:'''Chand Bibi''' (1550–1599 CE),
بيجاپور ۽ احمد نگر جي سلطنت جي حاڪم ۽ سورمي ھئي.&lt;ref name=&quot;women_in_power&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.guide2womenleaders.com/Womeninpower1570.htm |title=Women In Power: 1570-1600 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061219205920/http://www.guide2womenleaders.com/Womeninpower1570.htm |archive-date=2006-12-19 |dead-url=yes |access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt; ھيء 1595 ۾ اڪبر جي مغل ايمپائر جي فوج جي احمد نگر تي حملي دوران ان خلاف دفاعي جنگ وڙھڻ جي ڪري مشھور ٿي ويئي&lt;ref name=&quot;sen2&quot;&gt;{{Cite book |last=Sen |first=Sailendra |title=A Textbook of Medieval Indian History |publisher=Primus Books |year=2013 |isbn=978-9-38060-734-4 |pages=118–119}}&lt;/ref&gt;

==تفصيلي تعارف==

چاند خاتون يا چاند بيبي، حسين نظام شاهه بحريءَ جي ڌيءُ هئي، جو دکن هندستان جي نظام شاهي خاندان مان هو. هن قريب سوا سئو ورهيه دکن ۾ حڪومت ڪئي، ۽ سندس تخت  _ شهر احمد ننگر هو. هوءَ علي عادل شاهه جي بيبي هئي، جو عادل شاهي خاندان مان هو، ۽ جنهن جو تختگاهه بيجارپور هو. علي عادل شاهه جي مرڻ تي، هوءَ بيجا پور مان احمد ننگر ۾ اچي رهڻ لڳي.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
20
.html}}}
&lt;/ref&gt;
اڪبر بادشاهه جڏهن وچ ۽ اُتر هندستان جو ڪم لاهي رهيو، تڏهن دکن جي فتح ڪرڻ جو ارادو ڪيائين. شاهه مراد ۽ مرزا خانخانه کي انهيءَ لاءِ موڪليائين. انهيءَ وقت احمد ننگر جي تخت تي برهان نظام شاهه هو. نظام شاهه برار جو صوبو اڪبر کي نذرانو ڪري ڏنو هو، پر انهيءَ ڪم پوري ٿيڻ کان اڳي ئي برهان شاهه مري ويو، ۽ برار تي اڪبر جو قبضو ٿي نه سگهيو. شهزادو مراد ۽ خان خانان لشڪر سميت گجرات ۾ لٿا پيا هئا، ته من انهيءَ جي هٿ ڪرڻ جو  وجهه ملي. انهيءَ وچ ۾ برهان شاهه جي جانشين ابراهيم شاهه، اميرن کي ماري وڌو، ۽ منجهو خان شاهي وڪيل، آهنگ خان ۽ اخلاص خان _ انهن ٽنهي اميرن جي وچ ۾ تخت نشيني جي لاءِ جهيڙو هو. هر ڪنهن پنهنجو پنهنجو بادشاهه بنايو. نيٺ منجهن نفاق وڌيو، ۽ خونريزي ٿيڻ لڳي. منجهو خان ڪاوڙ ۽ ساڙ مان شهزادي مراد کي لکيو ته ”نظام شاهي حڪومت جي قوت گم  ٿي وئي، اوهين هيڏي اچو ته آءٌ اوهان کي احمد ننگر جو قلعو حوالي ڪريان“. مراد اُٿي اوڏي هليو، ۽ خانخانان به بدخشان جي واليءَ شاهه رخ مرزا، شهباز خان، راجا جگناٿ، راجا درگا، رامچندر ۽ ٻين اميرن کي وٺي روانو ٿيو. جڏهن اُهي سڀ احمد ننگر کي ويجهو آيا، تڏهن منجهو خان جي اک پٽي، ۽ هو پنهنجي تڪڙ ۽ اُٻهرائيءَ تي ڏاڍو پشيمان ٿيو، ڇالاءِ جو انهيءَ وچ ۾ هو ٻين کي دٻائي پاڻ زور وٺي خودمختار ٿي ويو هو _ لاچار قلعو ڇڏي ٻاهر نڪتو.
چاند خاتون ڏٺو ته اسان جي ابي _ ڏاڏي جي حڪومت ٿي گُم ٿئي، تنهن پڪو ارادو ڪيو ته ڪنهن به طرح پنهنجي بادشاهي بچائينديس. پهرين ته هن ڪن مخالف اميرن کي تجويز سان قلعي کان ٻاهر ڪڍي ڇڏيو. ڪن کي وري پرچائي ٺاهي ڇڏيائين. گولڪنڊا جي بادشاهه قطب شاهه ۽ بيجارپور جي بادشاهه عادل شاهه کان مدد گهريائين، ۽ قلعي کي چوڌاري مضبوط ڪري، شهزادي مراد ۽ خان خانان جي لاءِ منتظر ٿي ويهي رهي. 23 تاريخ ربيع الثاني سنه 1004ھ (1595ع) جي، شهزادي پنهنجي فوج قلعي تي آندي. چاند خاتون به حڪم ڏنو ته اسانجين توبن جا منهن کولي ڇڏيو. اهو سارو ڏينهن مراد مٿا هنيا ته قلعي تائين وڃون، پر اڳتي چُري نه سگهيو. شام جو مراد ٿڪجي موٽي ويو. ٻئي ڏينهن شهزادو مراد، شاهه رخ مرزا خانخانان، شهباز خان، راجا جنگنه ناٿ ۽ ٻيا، قلعي کي چوڌاري گهيرو ڪري ويهي رهيا. چاند خاتون جي مدد لاءِ ڪي نظام شاهي امير آيا، پر خانخانان انهن کي قلعي ڏي وڃڻ نه ڏنو. اهو گهيرو مهينن جا مهينا هليو، پر ته به هو قلعو وٺي نه سگهيا. هوڏي چاند خاتون جي مدد لاءِ عادل شاهه پنجويهه هزار سوار آندا، قلب شاهه پنج _ ڇهه هزار سوار ۽ ڪي پيادا آندا، ۽ منجهو خان، اخلاص خان ۽ آهنگ خان نظام شاهي اميرن به پنهنجي فوج آندي: انهيءَ طرح هڪ زبردست فوج گڏ ٿي ويئي.
[[فائل:Princess Chand Bibi defends Ahmadnagar 1595.jpg|thumb|شھزادي چاند بيبي 1595 ۾  احمد نگر جو دفاع ڪندي]]
هيءَ خبر ٻڌي، شهزادو مراد ڊڄي ويو. نيٺ، صلاح ڪري ٺهراءُ ڪيائون ته انهيءَ مددي فوج جي اچي پهچڻ کان قلعو  وٺجي، پر وڙهي اندر وڃڻ ته مشڪل هو! ٽن مهينن ۾ هنن قلعي جي ٺُل تائين پنج ڳُجهيون سرنگهون کوٽيون، ۽ انهن ۾ باروت وڌائون، انهيءَ لاءِ ته انهن کي باهه ڏيئي قلعو اُڏائي ڇڏين. پر چاند خاتون کي انهن سرنگهن جي خبر پئجي ويئي. هڪدم انهن سرنگهن جو باروت ڪڍائي، انهن کي مٽيءَ سان ڀرائڻ لڳي. مراد کي ته تڪڙ هئي ته انهيءَ قلعي جي فتح رڳو منهنجي نالي ٿئي. خان خانان جو نالو ئي نه ٿئي، سو هن کي خبر ڏيڻ کانسواءِ، ٻنپهرن جو لشڪر وٺي آيو ته باروت باهه ڏيئي قلعو اُڏائي ايتري ۾ چاند خاتون ٻه سرنگهون ڀرايو هيون، ۽ ٽي پئي ڀرايائين، ته شهزادي باروت کي باهه ڏيڻ جو حڪم ڏنو. اهڙو اوچتو ٺڪاءُ ٿيو، جو ماڻهن ڀانيو ته گوڙ، سان آسمان ڦاٽي پيو، ۽ ڪوٽ جي ڀت جا پنجاهه گز ڪِري پيا. سامهون شهزادو، پنهنجن راجپوتن ۽ مغلن جي لشڪر سان، نظر آيو. بس، قيامت لڳي ويئي. ڪم ڪرڻ وارن پنهنجو ڪم ڇڏي ڏنو، سپاهين جا هٿ پير ساڻا ٿي پيا، ۽ لشڪر جا سردار ڀڄي ويا: مطلب ته ساري قلعي ۾ ڦڙڦوٽ پئجي ويئي. چاند خاتون جي همت ڏسو! هڪدم هٿيار ٻڌي، گهوڙي تي چڙهي ۽ ترار کڻي، پردي کان ٻاهر ٿي. شهزادي اڃا پئي ويچار ڪيو ته باقي ٻه سرنگهون به ڇٽُن، ته پوءِ قلعي تي حملو ڪريان، پر خبر تڏهن پيئس، جڏهن جهٽ ۾ چاند خاتون انهيءَ ڀڳل ڀت وٽ سوين توبون بيهاري ڇڏيون، ۽ ساري فوج کي همتائي ۽ دڙدلاسو ڏيئي، جنگ لاءِ تيار ٿي بيهي رهي. مغل ۽ راجپوت ڏاڍي زور شور مان ڪاهي آيا. شهزادي ڏاڍا مٿا هنيا، پر چاند خاتون هڪڙو انچ به اڳتي وڌڻ نه ڏنس.. اها جنگ اهڙي همت ۽ دليريءَ سان هن ڪئي، جو شام تائين قلعي جي کاهي راجپوتن ۽ مغلن جي لاشن سان ڀرجي ويئي. آخر، شهزادو نااميد ٿي موٽي ويو. رات جو چاند خاتون هٿيار ٻڌي اچي ڀڳل ڀت وٽ بيٺي. ۽ پنجاهه ئي گز وري کڙا ڪري، جوڙائي ڇڏيائين. صبح جو مراد کي اها ڀت صحيح سالم ڏسي، حيرت لڳي ويئي. مراد ڏاڍو شرمندو ٿيو، ۽ همت هارجي ويس. نااميديءَ ۾، سڀني اڪبري اميرن پاڻ ۾ صلاح مشورت ڪئي. جڏهن ڏٺائون ته هيءُ قلعو وٺڻ آسان نه آهي. تڏهن صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪيائون. چاند خاتون_ جنهن کي انهيءَ لڙائيءَ کان پوءِ ”چاند سلطانه“ جو خطاب ڏنو ويو _ پهرين صلح ڪرڻ کان انڪار ڪيو، جو پڪ هيس ته هنن کي سگهوئي ڀڄائي سگهبو، پر جڏهن ڏٺائين ته قلعي اندر رهندڙ ماڻهو گهڻا مهينا بند رهي رهي ٿڪجي پيا هئا، تڏهن انهن جي منٿن تي لاچار صلح منظور ڪيائين، ۽ جيئن فوتي بادشاهه انجام ڪيو هئو، انهيءَ موجب، برارجو صوبو شهزادي مراد جي حوالي ڪيائين.&lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
20
.html}}}
&lt;/ref&gt;
چاند بيبيءَ جي نسبت ۾ ڪتابن وارن عجيب عجيب ڳالهيون لکيون آهن. خافي خان پنهنجيءَ تاريخ ۾ لکي ٿو ته ”هن پهرين مغلن جي لشڪر تي چانديءَ جا گولا توبن مان هنيا، ۽ جڏهن اهي کپي ويا، تڏهن ٽامي جا هنيائين، ڪي چون ٿا، سون جون اشرفيون به هنيائين، ۽ جڏهن اهي پوريون ٿيون ۽ جواهرات به کٽڻ تي آئي، تڏهن صلح ٿي پيو“. &lt;ref&gt;{ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو {{cite web|url=http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page
20
.html}}}
&lt;/ref&gt;
****

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>7ucduwrxzi47evfoy3iw5lk3fstinpy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ھاجرہ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42211</id>
    <revision>
      <id>298221</id>
      <parentid>256865</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298221</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16615" sha1="6iv66dlu61dlay9h5o26z2hbnt98715" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ {{respell|hay|GAR|'}}؛ {{Hebrew name|הָגָר}}، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; {{lang-ar|هاجر}} '''[[ھاجرہ جو اسلامي مقام|Hājar]]'''؛ {{lang-la|Agar}}) پيغمبر [[ابراهيم]] جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. جينيسز، [[توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، [[توريت]] مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريٿ کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ٿڃ]] ڇڏيو، ته ساراه ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[صحرا پاران|پاران جي صحرا]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالو==
{{حوالو|2}}</text>
      <sha1>6iv66dlu61dlay9h5o26z2hbnt98715</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298222</id>
      <parentid>298221</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:30:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298222</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16656" sha1="37l7j7b7cui3oqzprtqiokviql8ald9" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، [[ھاجرہ جو اسلامي مقام|Hājar]]؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[تورات|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ٿڃ]] ڇڏيو، ته ساراه ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[صحرا پاران|پاران جي صحرا]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالو==
{{حوالو|2}}</text>
      <sha1>37l7j7b7cui3oqzprtqiokviql8ald9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298223</id>
      <parentid>298222</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:31:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298223</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16614" sha1="r2riaodca2jfk8o5733xlsqze8lqloj" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[تورات|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ٿڃ]] ڇڏيو، ته ساراه ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[صحرا پاران|پاران جي صحرا]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالو==
{{حوالو|2}}</text>
      <sha1>r2riaodca2jfk8o5733xlsqze8lqloj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298224</id>
      <parentid>298223</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:33:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298224</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16614" sha1="r4bt8x5x40j42ldk69kf77dp8j9qkan" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ٿڃ]] ڇڏيو، ته ساراه ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[صحرا پاران|پاران جي صحرا]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالو==
{{حوالو|2}}</text>
      <sha1>r4bt8x5x40j42ldk69kf77dp8j9qkan</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298235</id>
      <parentid>298224</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:45:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298235</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16714" sha1="4vctmxunux8wdg33w5wj55951g7qxk7" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ٿڃ]] ڇڏيو، ته ساراه ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[صحرا پاران|پاران جي صحرا]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>4vctmxunux8wdg33w5wj55951g7qxk7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298236</id>
      <parentid>298235</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:46:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298236</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16712" sha1="hlqlacvfsemjq9e17y99e9oibhtyzh3" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ثڃ]] ڇڏيو، ته ساره ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[صحرا پاران|پاران جي صحرا]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>hlqlacvfsemjq9e17y99e9oibhtyzh3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298237</id>
      <parentid>298236</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:48:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* هاجره جي بي دخلي */</comment>
      <origin>298237</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16729" sha1="atd6rjxnjo1yo64b8ips7x5bdasc454" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ثڃ]] ڇڏيو، ته ساره ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[فاران جو ريگستان|فاران جي ريگستان]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>atd6rjxnjo1yo64b8ips7x5bdasc454</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298238</id>
      <parentid>298237</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:49:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* هاجره جي بي دخلي */</comment>
      <origin>298238</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16758" sha1="1bynvs7x5ltwyfszac7r28inpbzswem" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ثڃ]] ڇڏيو، ته ساره ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[مڪو|وادي مڪه]]، [[فاران جو ريگستان|فاران جي ريگستان]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>1bynvs7x5ltwyfszac7r28inpbzswem</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298239</id>
      <parentid>298238</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:50:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* هاجره جي بي دخلي */</comment>
      <origin>298239</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16749" sha1="7mwnwowxomoebcesqoetwuvylz6qgzz" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ثڃ]] ڇڏيو، ته ساره ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کان پوءِ هنن [[مڪو|مڪه]]، [[فاران جو ريگستان|فاران جي ريگستان]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>7mwnwowxomoebcesqoetwuvylz6qgzz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298240</id>
      <parentid>298239</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* هاجره جي بي دخلي */</comment>
      <origin>298240</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16748" sha1="4uf5wgok3i47658phiq5qt9ohgfzj5x" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ثڃ]] ڇڏيو، ته ساره ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کانپوءِ هنن [[مڪو|مڪه]]، [[فاران جو ريگستان|فاران جي ريگستان]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>4uf5wgok3i47658phiq5qt9ohgfzj5x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298252</id>
      <parentid>298240</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:09:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298252</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16788" sha1="qabv4nmgth1s7yd1uif6ggk7k6npmvh" xml:space="preserve">{{بهترين مضمون}}
{{Infobox person
| name = هاجره
| image = Expulsion of Ishmael and His Mother.png
| caption = هاجره ۽ اسماعيل جي بي دخلي وارو منظر
| birth_place = [[مصر]]
| death_place = ھيبرون
| occupation = ٻانهي
| other_names = بي بي هاجره
| ethnicity = مصري
| spouse = [[ابراهيم]] 
| parents = 
| relatives = 
| children = [[اسماعيل]] (ابراهيم جو پٽ)
}}
'''ھاجرہ''' يا '''ھاجران''' ، '''بيبي ھاجرہ''' (Hegar؛ تلفظ: hay|GAR؛ عبراني: הָגָר، ڪجهه لهجن ۾&lt;ref name=&quot;Mckenzie1995&quot;&gt;{{cite book |author=John L. Mckenzie |title=The Dictionary Of The Bible |url=https://books.google.com/books?id=aE7EyQ_HQAMC&amp;pg=PA330 |date=October 1995 |publisher=Simon and Schuster |isbn=978-0-684-81913-6 |page=330}}&lt;/ref&gt; عربي: هاجر، Hājar؛ لاطيني: Agar) پيغمبر [[ابراهيم]] عليه السلام جي زال جو نالو، جنھن مان کيس [[اسماعيل عليہ السلام |اسماعيل]] پيدا ٿيو. [[توريت|جينيسز، توريت]] مطابق مصري نسل جي هاجره [[ساره]] جي ٻانهي هئي. [[ساره]]، هاجره کي [[ابراهيم]] کي ٻار ڄڻڻ لاءِ ڏنو.&lt;ref name=&quot;cb hagar&quot;&gt;{{cite book |author=Theodor Nöldeke |editor1=T. K. Cheyne |editor2=J. Shutherland Black |date=1899 |chapter=Hagar |title=Encyclopaedia Biblica: A Critical Dictionary of the Literary, Political, and Religious History, the Archaeology, Geography, and Natural History of the Bible |url=https://archive.org/details/encyclopaediabib02cheyuoft |volume=2, E–K |location=New York |publisher=The Macmillan Company |isbn=|author-link=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hooker2001&quot;&gt;{{cite book |author=Paul K. Hooker |title=First and Second Chronicles |url=https://books.google.com/books?id=QDwEOzTXvb8C&amp;pg=PA30 |year=2001 |publisher=Westminster John Knox Press |isbn=978-0-664-25591-6 |page=30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Bodner2013&quot;&gt;{{cite book |author=Keith Bodner |title=The Artistic Dimension: Literary Explorations of the Hebrew Bible |url=https://books.google.com/books?id=QXNvAAAAQBAJ&amp;pg=PA136 |date=29 August 2013 |publisher=A&amp;amp;C Black |isbn=978-0-567-44262-8 |page=136}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Waltke2016&quot;&gt;{{cite book |author=Bruce K. Waltke |title=Genesis: A Commentary |url=https://books.google.com/books?id=oZgnDQAAQBAJ&amp;pg=PT344 |date=22 November 2016 |publisher=Zondervan |isbn=978-0-310-53102-9 |page=344}}&lt;/ref&gt; [[اسلام]] جي مطابق هاجره ابراهيم عليه السلام جي زال هئي. ھاجرہ جو نالو ڪتاب جينيسز، توريت مان ورتل آهي، هن جو ذڪر توريت کان سواءِ سمورن ابراهيمي مذهبن ۾ ملي ٿو.

==جينيسز ۾ ذڪر==
''جينيسز، [[توريت]] جي پهرين ڪتاب ۾ هاجره جي حوالي سان خلاصو'' [http://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 &lt;sup&gt;16&lt;/sup&gt;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606123657/https://www.mechon-mamre.org/p/pt/pt0116.htm#1 |date=2019-06-06 }} 

=== ابراهيم ۽ هاجره===
[[ھاجرہ|هاجره]] ساره جي [[مصر|مصري]] ٻانهي ۽ [[ابراهيم]] جي زال هئي. ساره ڪيتري ئي وقت کان سُنڍ هئي ۽ ان جي خواهش هئي ته خدا طرفان ڪيل واعدو، جنهن موجب ابراهيم ڪيترن ئي قومن جو پي ٿيندو؛ پوري ٿي. جيئن ته هنن جي عمر وڌي رهي هئي ان لاءِ ساره پنهنجي ٻانهي [[ھاجرہ|هاجره]] [[ابراهيم]] کي ٻي زال طور ڏني.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:1-3|HE}}&lt;/ref&gt;

جڏهن هاجره اميد سان ٿي، تڏهن هن جا ساره سان اختلاف وڌڻ لڳا، هاجره اهڙي شڪايت ابراهيم سان ڪئي، ۽ ساره سان سخت رويو اختيار ڪيو، جنهن جي ڪري هو هلي وئي.&lt;ref&gt;{{bibleverse||Genesis|16:4-6|HE}}&lt;/ref&gt;

هاجره اختلافن کان پوءِ شور صحرا ڏانهن رواني ٿي. جتي رستي ۾ هڪ فرشتو مليو، جنهن کيس صلاح ڏني ته هي ساره ڏانهن واپس وڃي، جيئن سندس ٻار جي پيدائش، ساره وٽ ٿي، جيڪو ٻار مستقبل ۾ وڏي مرتبي وارو ٿيندو.{{bibleverse||جينيسز|16:12|HE}}  ان فرشتي ئي کيس صلاح ڏني ته ٻار جو نالو اسماعيل رکيو وڃي.&lt;ref&gt;13 And she called the name of the {{LORD}} that spoke unto her, Thou art a God of seeing; for she said: 'Have I even here seen Him that seeth Me?' {{bibleverse||جينيسز|16:13|HE}}&lt;/ref&gt; ان کان پوءِ هي ابراهيم ۽ ساره ڏي واپس وئي جتي کيس ٻار ڄميو جنهن جو نالو هن فرشتي جي هدايتن مطابق اسماعيل رکيو.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|16:7–16|HE}}&lt;/ref&gt;

=== هاجره جي بي دخلي===
[[فائل:Francesco Cozza 001.jpg|thumb|254px| حاجره ۽ ملائڪ]]
پوءِ، ساراه کي [[اسحاق]] نالي پٽ ڄائو، ۽ ٻنهي عورتن وچ ۾ ٻيهر اختلاف شروع تي ويا. جڏهن اسحاق [[ٿڃ ڇڏائڻ|ثڃ]] ڇڏيو، ته ساره ڏٺو ته هن جي پٽ سان [[اسماعيل]] ڀوڳ ڪندو هو. ان لاءِ هن [[ابراهيم]] سان شڪايت ڪئي ته اهو اسماعيل ۽ حاجره کي ڪٿي ٻي هنڌ موڪلي ڇڏي ۽ اسماعيل، ڪنهن به ورهاست جو حصو نه ٿيندو. ابراهيم ان تي پريشان ٿيو، پر خدا جي حڪم ٿيو ته هو ائين ڪري.&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:9–13|HE}}&lt;/ref&gt;

ٻي ڏينهن صبح، ابراهيم هاجره ۽ اسماعيل کي وٺي نڪتو. هن هاجره کي ماني ۽ پاڻي ڏئي [[بير سبع]] ڏي روانو ڪيو. ان وقت تائين هي سفر ڪندي رهي جيسيتائين هن جو پاڻي پورو ٿيو. جنهن تي هن جي اکين مان ڳوڙها وهي آيا. خدا هن ۽ هن جي پٽ جي روئڻ جو آواز ٻڌو ۽ هنن کي بچائڻ چاهيو.&lt;ref name=21-18&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:18|HE}}&lt;/ref&gt;

ان کان پوءِ اتي هڪ ملائڪ آيو، جنهن هاجرن کي پاڻي جو کوهه ڏيکاريو ۽ خدا طرفان نياپو ڏو ته اسماعيل جي نالي سان هڪ وڏي قوم جو جنم ٿيندو. ان کانپوءِ هنن [[مڪو|مڪه]]، [[فاران جو ريگستان|فاران جي ريگستان]] ۾ رهائش اختيار ڪئي.&lt;ref name=21-18/&gt;&lt;ref&gt;{{bibleverse||جينيسز|21:14–21|HE}}&lt;/ref&gt;

==مذهبي عقيدا==
===بهائي===
[[بهائي عقيدو|بهائي عقيدي]] مطابق [[سيد علی ‌محمد شیرازي|باب]] [[ابراهيم]] ۽ حاجره جي خاندان مان هو، ۽ الله جو وعدو هو ته هو ابراهيم جي نسل کي ڦهلائيندو. بهائي ڇاپي گھر طرفان هڪ ڪتاب ڇاپيو ويو جنهن ۾ ابراهيم جي زالن ۽ ٻانهين جو ذڪر ۽ پنج مختلف مذهبن مان سندس نسب جو پڻ ٻڌايو ويو آهي.&lt;ref&gt;Spirit of Faith: The Oneness of Humanity, p. 142, Baha'i Publishing (2011)&lt;/ref&gt;

===اسلام===
[[قرآن]] ۾ ھاجرہ جي [[ابراهيم]] سان [[شادي]] جو ذڪر ناھي بلڪہ اھڙو ذڪر [[حديث]] ۾ آھي تہ ھاجرہ ابراھيم جي ٻين زال ھئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot;&gt;{{cite web |title=Was Hajirah (RA) married to Prophet Ibrahim (AS) or she was a maid who gave child to the prophet?? |url=http://www.islamhelpline.net/node/6440 |website=islamhelpline.net |publisher=islamhelpline |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;  [[ابو ھريرہ]] جي روايت آھي تہ [[محمد]] فرمايو تہ [[ابراهيم]] پنھنجي زال سارہ سان ظالم بادشاھ جي ملڪ مان گزريو تہ ڪنھن بادشاھ جي آڏو ھن جي گھرواري [[سارہ]] جي سونھن جي تعريف ڪئي جنھن تي بادشاھ [[ابراهيم]] کي گھرايو ۽ سندس عورت بابت  پڇيو تہ جواب ڏنائينس تہ منھنجي ڀيڻ آهي. بادشاھ کيس سارہ کي پيش ڪرڻ لاءِ چيو تہ ھن سارہ کي اھو سمجھائي پيش ڪيو تہ کيس ٻڌائي ته ھوء سندس ڀيڻ آهي. سارہ ايئن ئي ڪيو. بادشاھ سارہ ۾ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪئي تہ ھٿ سن ٿي ويس پر سارہ جي دعا سان ٺيڪ ٿي ويس .وري بادشاھ جي نيت خراب ٿي ۽ ھٿ وجھڻ جي ڪوشش ڪيائين تہ وري ھٿ سن ٿي ويس پر التجا تي سارہ دعا گھري تہ ٺيڪ ٿي ويو جنھن بعد بادشاھ سارہ کي ھڪ ٻانھي [[ھاجرہ]] تحفي طور ڏئي فارغ ڪيو جنھن کي سارہ ابراهيم ڏي وٺي آئي.&lt;ref name=&quot;islamhelpline&quot; /&gt; [[قرآن]] ۾ بيان ٿيل آهي تہ [[خدا]] جي حڪم سان ابراھيم ھاجرہ ۽ [[اسماعيل]] کي [[مڪو|مڪي]] واري وادي ۾ آندو ۽ بيابان ۾ مروه جي ٽڪري تي کين اڪيلو ڇڏي ھليو ويو. جڏھن انھن جو پاڻي مشڪ (waterskin ) مان ختم ٿي ويو تہ [[اسماعيل]] پاڻي لاءِ روئڻ شروع ڪيو جنھن تي ھاجرہ اتي موجود ٽڪرين [[صفا ۽ مروہ]] جي وچ ۾ پاڻي جي تلاش ۾ ست دفعا چڪر ڏنا. مسلمانن جو عقيدو آھي تہ ان جي پاڻيء لاءِ اھا ست دفعا ڊوڙ خدا کي پسند اچي وئي جنھن ڪري خدا کين حڪم ڏنو تہ قيامت تائين ان عمل کي ورجائين. اھڙي طرح اھو [[حج]] جو لازمي عمل ٿي ويو.&lt;ref name=&quot;alkhair&quot;&gt;{{cite web |title=History of Safa and Marwa |url=http://www.al-khair.org/blog/history-of-safa-and-marwa/ |website=www.al-khair.org |publisher=Al-Khair |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; مسلمانن جي عقيدي مطابق  جڏھن آخري دفعو صفا کان ٿي [[مروه]] تہ موٽي آئي تہ ملائڪ [[جبرائيل]] نازل ٿيو جنھن پير سان زمين تي ڌڪ ھنيو تہ ان مان پاڻي جو چشمو ڦٽي آيو جيڪو [[زم زم]] جي نالي سان مشھور ٿيو.&lt;ref name=&quot;islamformal&quot;&gt;{{cite web |title=Water of Zamzam |url=http://www.islamforamal.com/Home/additonal-information/water-of-zamzam |website=islamforamal.com |publisher=Islam Formal |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt; جڏهن ھاجرہ اسماعيل کي لوط جي زمين متفقاث&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;
جي لڳ جنم ڏنو ان وقت ابراهيم جي عمر 86 سال ھئي. ابراهيم جي وڃڻ کان پوءِ [[بني جھم]] (Banu Jaham) قبيلي جي ماڻھن ھاجرہ ۽ اسماعيل جي سار لڌي.&lt;ref&gt;{{cite web |title=HAZRAT IBRAHIM A.S |url=http://www.cssforum.com.pk/css-compulsory-subjects/islamiat/60891-prophets.html |website=cssforum.com.ok |publisher=CSS Forum |accessdate=12 June 2018}}&lt;/ref&gt;

===مسيحيت===
[[عهد نامه جديد|جديد عهد نامي]] ۾ [[پولس|رسول پولس]] [[گلتين ڏانهن خط|گلتين پرڳڻي ڏي خط]]  لکندي چيو ٿو ته: ''ڇالاءِ جو ان ۾ لکيل آهي ته ابراهيم کي ٻه پٽ هئا، هڪڙو ٻانهي مان ۽ ٻيو سندس زال مان جيڪا ٻانهي نه هئي&lt;sup&gt;21&lt;/sup&gt;. انهي ڳالهه مان هڪڙو مثال وٺجي ٿو، ڇالاءِ جو اهي ٻه عورتون ڄڻ ٻه عهد آهن، انهن مان هڪڙو سينا جبل وارو آهي، جنهن ڪري غلام ئي پيدا ٿين ٿا ۽ اها آهي حاجره&lt;sup&gt;24&lt;/sup&gt;.&lt;ref&gt;''[[عهد نامه جديد]], [[پولس|رسول پولس]] جو [[گلتين ڏانهن خط]] باب 4 آيت 21 کان 31&lt;/ref&gt;

==ادب ۽ فنون لطيفا==
[[فائل:Jan Mostaert - The Banishment of Hagar.jpg|thumb|''هاجره'']]
ڪيترن ئي مصورن هاجراه ۽ اسماعيل جي صحرا ۾ زندگي کي پنهنجي مصوري ۾ چٽيو آهي. وليم شيڪسپيئر پنهنجي ڊرامي ۾ پڻ ان قصي جو ذڪر ڪيو آهي.&lt;ref name=dict /&gt; 19 صدي ۾ آمريڪا ۾ ايڊمونيا لوئيس پاران هاجراه جو مجسمو جوڙيو ويو، جيڪو ان جي مشهور ڪمن طور سڃاتو وڃي ٿو. هن ان مجسمي کي انهن عورتن جي نانءُ ڪيو جيڪي تڪليف ڏسن ۽ جدوجهد ڪن.&lt;ref&gt;{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=FHyyliXwGl0C&amp;printsec=frontcover#v=snippet&amp;q=hagar&amp;f=false |title=Feminism-art-theory: an anthology, 1968–2000 |page=230 |last=Robinson |first=Hilary |publisher=Books.google.co.uk |accessdate=2014-05-12 |isbn=9780631208501 |date=2001-10-08}}&lt;/ref&gt;  ڪيترن ئي ناولن ۽ شاعري ۾ هاجره يا ان جي نالي واري ڪردار کي اڪثر جلاوطن ڏيکاريو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite web |author=HAGAR. By Mary Johnston. Houghton Mifflin Company. |url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1913/11/02/100284504.pdf |title=NYT review of Hagar by Johnston |publisher=New York Times |date=1913-11-02 |accessdate=2014-05-12}}&lt;/ref&gt;

===اثر===
===اسرائيل===
1970ع کان پوءِ، اسرائيل ۾ نئين ڄاول ٻارڙي تي هاجره نالو رکڻ جو رواج وڌيو آهي. هن نالي کي سياسي طور متنازه سمجهيو وڃي ٿو، جنهن ۾ والدين کي عرب ۽ فلسطينن جي وچ ۾ نيئن شروعات جو حامي سمجهيو ويندو آهي.&lt;ref&gt;Oren Yiftachel, [https://web.archive.org/web/20091008004711/http://hsf.bgu.ac.il/hagar/issues/1_1_2000/1120001.aspx Launching Hagar: Marginality, Beer-Sheva, Critique] Retrieved 2015-10-16&lt;/ref&gt;

===آفريڪي آمريڪي===

===شجرو===
{{شجرو ابراهيم}}

== متفرق خيال ==
ھاجرہ اصل ۾ لفظ ھاغار جي بگڙيل صورت آهي جنھن جي معني بيگانو يا اجنبي آهي. ھاجرہ جو اصل وطن مصر ھيو ان ڪري اھو نالو مٿس پئجي ويو. اھو بہ خيال آهي تہ ھاغار جي معني &quot;جدا ٿيڻ&quot; آھي جو عربي ۾ ھاجرہ لفظ جي معني بہ اھا ئي آهي. ھاجرہ پنھنجي وطن کان جدآ ٿي ابراهيم سان گڏ ھجرت ڪئي تنھنڪري مٿس اھو نالو پيو.&lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;ھڪ خيال اھو بہ آهي تہ ھاجرہ دراصل حاجرہ آھي جنھن لفظ جي معني اس (sunshine) آهي ۽ اھو لفظ حج مان نڪتل آهي..&lt;ref name=&quot;refname1&quot;&gt;[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/islam/practices/hajj_1.shtml#section_3 &quot;Guide to going to Mecca&quot;]. BBC. Retrieved August 8, 2010.&lt;/ref&gt; [[ابراهيم]] نبي [[ار شھر]] جو رھندڙ ھو، جتي تبليغ دوران ان جي زال [[سارہ]] ۽ ڀائيٽيو [[لوط]] مسلمان ٿيا ۽ ٻنھي کي ساڻ ڪري لڏي [[فلسطين]] آيو، جتان پوءِ [[مصر]] ويو. ھاجرہ [[مصر]] جي بادشاھ يا [[فرعون]] جي ڌيءَ ھئي. فرعون ابراهيم جي بزرگي مان متاثر ٿيو ۽ پنھنجي ڌيء جي شادي ابراهيم سان ڪيائين.ھاجرہ پيٽ سان ٿي جنھن تي سارہ جا ھن سان تعلقات خراب ٿيا، جڏهن کيس [[اسماعيل]] ڄائو تہ  [[سارہ]] مطالبو ڪيو تہ [[ابراهيم]] [[ھاجرہ]] ۽ ان جي پٽ کي علحده ڪري جنھن تي ابراهيم کين [[فلسطين]] کان [[مڪو|مڪي]] جي وادي منتقل ڪيو جتي مڪي جو شھر آباد ٿيو. ابراهيم پنھنجي پٽ سان گڏجي [[ڪعبو|ڪعبي]] جي تعمير ڪئي جيڪو [[الله]] جو گھر سڏجڻ لڳو &lt;ref&gt;{کتاب:عورت نصف انسانیت؛ مصنف:ڈاکٹر ابو طالب انصاری؛ ادارہ کتاب گھر، صفحہ 25, 26}&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}

== وڌيڪ ڏسو ==
* [[ابراهيم]]
* [[ساره]]
* [[اسماعيل]]
* [[اسحاق]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>qabv4nmgth1s7yd1uif6ggk7k6npmvh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:تاريخ ۾ عورتون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>43713</id>
    <revision>
      <id>298254</id>
      <parentid>123338</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:11:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298254</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95" sha1="9atbupdvmq6q88ald18nbcz1ae0vx6s" xml:space="preserve">{{اصل مضمون}}
{{زمرو ڪامنز}}
[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:عورتون]]</text>
      <sha1>9atbupdvmq6q88ald18nbcz1ae0vx6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>قلوپطرہ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48345</id>
    <revision>
      <id>298275</id>
      <parentid>284237</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:06:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298275</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11174" sha1="oe30copfwpifsnafe26p1nkfpz0m5g0" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name            = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image           = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt             = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption         = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم برلن ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن م قلوپطرہ کي روم ۾ 44 - 46 ق م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو ھڪ اٽلي جي گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession      = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign           = 51 ق م کان 10 يا 12 آگسٽ 30 ق م 
| reign-type      = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor     = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent          = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز | [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]] }}
| reg-type        = گڏيل حڪمران 
| successor       = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name       = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse          = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]] }}
| issue           = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان )}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس ( قلوپطرہ جو پٽ) ]]
 {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty         = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father          = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother          = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date      = 69 ق م 
| birth_place     = [[اسڪندريہ ]], [[ٽالمي بادشاھت]]
| death_date      =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place     = اسڪندريہ ، مصر 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي 
}}
{{Infobox hieroglyphs |title = Cleopatra VII
| name  = &lt;hiero&gt;q:rw-i-wA-p-A-d:r-t-A-H8&lt;/hiero&gt;
| name transcription = Cleopatra&lt;br /&gt;''Qlwpdrt''
| name in cartouche = yes
| name2 = &lt;hiero&gt;wr:r-nb-nfr-nfr-nfr-H2:x-O22&lt;/hiero&gt;
| name2 in Serekh = yes
| name2 Serekh symbol = &lt;hiero&gt;G5&lt;/hiero&gt;
| name2 determinative =
| name2 transcription =
| name2 explanation = '''[[Horus name]] (1):''' Wer(et)-neb(et)-neferu-achet-seh&lt;br /&gt;''Wr(.t)-nb(.t)-nfrw-3ḫ(t)-sḥ''&lt;br /&gt; ''The great Lady of perfection, excellent in counsel''
| name3= &lt;hiero&gt;wr*t:r-t:W:t-A53-n:X2*t:z&lt;/hiero&gt;
| name3 in Serekh = yes
| name3 Serekh symbol = &lt;hiero&gt;G5&lt;/hiero&gt;
| name3 determinative =
| name3 transcription =
| name3 explanation ='''Horus name (2):''' Weret-tut-en-it-es&lt;br /&gt;''Wr.t-twt-n-jt=s''&lt;br /&gt; ''The great one, sacred image of her father''
| name4 = &lt;hiero&gt;q:rw-W:p-d:r:t*H8-nTr-t:H8-R7:t-z:N36&lt;/hiero&gt;
| name4 cartouche symbol =
| name4 in cartouche = yes
| name4 determinative =
| name4 transcription = Cleopatra netjeret mer(et) ites&lt;br /&gt;''Qlwpdrt nṯrt mr(t) jts''&lt;br /&gt;''The goddess Cleopatra who is beloved of her father''
| image1 =
| image1 description 
}}

'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر'''{{ٻيا نالا|انگريزي= ''' Cleopatra VII Philopator'''}} قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري  حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽  طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان مصر جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ رومن ايمپائر جو صوبو ٿي ويو.

==نالي جو مطلب==

قلوپطرہ کي انگريزي م ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ Κλεοπάτρα مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن ڪليئوس  جنھن جي معني فخر ۽ پيٽر جنھن جي معني آهي پيء يعني پنھنجي پيءُ جو فخر. ٿيئا فلوپيٽر جو مطلب آھي ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي.

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>oe30copfwpifsnafe26p1nkfpz0m5g0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298276</id>
      <parentid>298275</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:16:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298276</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11014" sha1="gc3fmmk4zooaiuj78rm0o08z7szlbui" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
{{Infobox hieroglyphs |title = Cleopatra VII
| name  = &lt;hiero&gt;q:rw-i-wA-p-A-d:r-t-A-H8&lt;/hiero&gt;
| name transcription = Cleopatra&lt;br /&gt;''Qlwpdrt''
| name in cartouche = yes
| name2 = &lt;hiero&gt;wr:r-nb-nfr-nfr-nfr-H2:x-O22&lt;/hiero&gt;
| name2 in Serekh = yes
| name2 Serekh symbol = &lt;hiero&gt;G5&lt;/hiero&gt;
| name2 determinative =
| name2 transcription =
| name2 explanation = '''[[Horus name]] (1):''' Wer(et)-neb(et)-neferu-achet-seh&lt;br /&gt;''Wr(.t)-nb(.t)-nfrw-3ḫ(t)-sḥ''&lt;br /&gt; ''The great Lady of perfection, excellent in counsel''
| name3= &lt;hiero&gt;wr*t:r-t:W:t-A53-n:X2*t:z&lt;/hiero&gt;
| name3 in Serekh = yes
| name3 Serekh symbol = &lt;hiero&gt;G5&lt;/hiero&gt;
| name3 determinative =
| name3 transcription =
| name3 explanation ='''Horus name (2):''' Weret-tut-en-it-es&lt;br /&gt;''Wr.t-twt-n-jt=s''&lt;br /&gt; ''The great one, sacred image of her father''
| name4 = &lt;hiero&gt;q:rw-W:p-d:r:t*H8-nTr-t:H8-R7:t-z:N36&lt;/hiero&gt;
| name4 cartouche symbol =
| name4 in cartouche = yes
| name4 determinative =
| name4 transcription = Cleopatra netjeret mer(et) ites&lt;br /&gt;''Qlwpdrt nṯrt mr(t) jts''&lt;br /&gt;''The goddess Cleopatra who is beloved of her father''
| image1 =
| image1 description 
}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

==نالي جو مطلب==

قلوپطرہ کي انگريزي م ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ Κλεοπάτρα مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن ڪليئوس  جنھن جي معني فخر ۽ پيٽر جنھن جي معني آهي پيء يعني پنھنجي پيءُ جو فخر. ٿيئا فلوپيٽر جو مطلب آھي ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي.

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>gc3fmmk4zooaiuj78rm0o08z7szlbui</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298277</id>
      <parentid>298276</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T19:40:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298277</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13419" sha1="80k7fz4jvucnblepyenultoywvcaq3l" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
{{Infobox hieroglyphs |title = Cleopatra VII
| name  = &lt;hiero&gt;q:rw-i-wA-p-A-d:r-t-A-H8&lt;/hiero&gt;
| name transcription = Cleopatra&lt;br /&gt;''Qlwpdrt''
| name in cartouche = yes
| name2 = &lt;hiero&gt;wr:r-nb-nfr-nfr-nfr-H2:x-O22&lt;/hiero&gt;
| name2 in Serekh = yes
| name2 Serekh symbol = &lt;hiero&gt;G5&lt;/hiero&gt;
| name2 determinative =
| name2 transcription =
| name2 explanation = '''[[Horus name]] (1):''' Wer(et)-neb(et)-neferu-achet-seh&lt;br /&gt;''Wr(.t)-nb(.t)-nfrw-3ḫ(t)-sḥ''&lt;br /&gt; ''The great Lady of perfection, excellent in counsel''
| name3= &lt;hiero&gt;wr*t:r-t:W:t-A53-n:X2*t:z&lt;/hiero&gt;
| name3 in Serekh = yes
| name3 Serekh symbol = &lt;hiero&gt;G5&lt;/hiero&gt;
| name3 determinative =
| name3 transcription =
| name3 explanation ='''Horus name (2):''' Weret-tut-en-it-es&lt;br /&gt;''Wr.t-twt-n-jt=s''&lt;br /&gt; ''The great one, sacred image of her father''
| name4 = &lt;hiero&gt;q:rw-W:p-d:r:t*H8-nTr-t:H8-R7:t-z:N36&lt;/hiero&gt;
| name4 cartouche symbol =
| name4 in cartouche = yes
| name4 determinative =
| name4 transcription = Cleopatra netjeret mer(et) ites&lt;br /&gt;''Qlwpdrt nṯrt mr(t) jts''&lt;br /&gt;''The goddess Cleopatra who is beloved of her father''
| image1 =
| image1 description 
}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان، سيزرين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو ۽ هن کي ۽  ڪو-حڪمران بڻايو. 

==نالي جو مطلب==

قلوپطرہ کي انگريزي م ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ Κλεοπάτρα مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن ڪليئوس  جنھن جي معني فخر ۽ پيٽر جنھن جي معني آهي پيء يعني پنھنجي پيءُ جو فخر. ٿيئا فلوپيٽر جو مطلب آھي ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي.

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>80k7fz4jvucnblepyenultoywvcaq3l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298278</id>
      <parentid>298277</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:00:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298278</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12267" sha1="f7xq1nldp0k68fj8t7rlvdqn1dupm9h" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان، سيزرين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو ۽ هن کي ۽  ڪو-حڪمران بڻايو. 

==نالي جو مطلب==

قلوپطرہ کي انگريزي م ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ Κλεοπάτρα مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن ڪليئوس  جنھن جي معني فخر ۽ پيٽر جنھن جي معني آهي پيء يعني پنھنجي پيءُ جو فخر. ٿيئا فلوپيٽر جو مطلب آھي ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي.

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>f7xq1nldp0k68fj8t7rlvdqn1dupm9h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298279</id>
      <parentid>298278</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:18:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298279</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14801" sha1="40i6uiyddmvfb0m4rd8rh66o8l5ekmo" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان سيزارين کي  شريڪ-حڪمران بڻايو، هن سيزارين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو. 

43-42 ق.م جي لبريٽرز جي گهرو ويڙهه ۾، قلوپطره رومي سيڪنڊ ٽريوميرٽ جو ساٿ ڏنو، جيڪو سيزر جي پوٽي ۽ وارث آڪٽوين، مارڪ انتوني ۽ مارڪس ايميليس ليپڊس پاران ٺهرايو ويو هو. 41 ق.م. ۾ ترسوس ۾ سندن ملاقات کان پوءِ، راڻي قلوپطرہ جو مارڪ انٽوني سان لاڳاپو ٿيو، جنهن مان ٽي ٻار پيدا ٿيا. هن ارسينو کي هن جي درخواست تي موت جي سزا ڏني ۽ پارٿين سلطنت ۽ آرمينيا جي بادشاهي تي پنهنجي حملن دوران فنڊنگ ۽ فوجي امداد ٻنهي لاءِ قلوپطرہ تي وڌيڪ انحصار ڪرڻ لڳو. اسڪندريہ جي عطيا پنهنجن ٻارن کي انتوني جي ٽروم وائرل اٿارٽي تحت مختلف اڳوڻي علائقن تي حڪمران قرار ڏنو. اهو واقعو، انهن جي شادي ۽ انتوني جي آڪٽوين جي ڀيڻ آڪٽاويا مائنر جي طلاق رومن جمهوريت جي آخري جنگ جو سبب بڻي. آڪٽوين پروپيگنڊا جي جنگ ۾ مصروف، رومن سينيٽ ۾ انتوني جي اتحادين کي 32 ق.م. ۾ روم کان ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ۽ قلوپطرہ خلاف جنگ جو اعلان ڪيو. 31 ق.م. جي ايڪٽم جي جنگ ۾ انٿوني ۽ قلوپطرہ جي بحري ٻيڙن کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ، آڪٽوين جو لشڪر 30 ق.م. ۾ مصر تي حملو ڪيو ۽ انٿوني کي شڪست ڏني، جنهن جي نتيجي ۾ انٿوني خودڪشي ڪئي. جڏهن قلوپطرہ کي خبر پئي ته آڪٽوين هن کي پنهنجي رومن فتح جي جلوس ۾ آڻڻ جي رٿابندي ڪري رهيو آهي، هن پاڻ کي زهر ڏئي پاڻ کي ماري ڇڏيو (جڏهن مشهور عقيدي جي برخلاف ته هن کي هڪ اسپيس ڪبو هو). قلوپطرہ جو ورثو آرٽ جي قديم ۽ جديد ڪمن ۾ بچي ٿو. رومن تاريخ سازي ۽ لاطيني شاعري عام طور تي قلوپطرہ جو هڪ نازڪ نظريو پيدا ڪيو جيڪو بعد ۾ قرون وسطي ۽ ريناسنس ادب ۾ پکڙجي ويو. بصري فنون ۾، هن جي قديم تصويرن ۾ رومن جا مجسما، نقاشي، شيشي جي ڪم، ٽالمي ۽ رومن دور جا سڪا ۽ ريليف شامل آهن. 

==نالي جو مطلب==

قلوپطرہ کي انگريزي م ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ Κλεοπάτρα مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن ڪليئوس  جنھن جي معني فخر ۽ پيٽر جنھن جي معني آهي پيء يعني پنھنجي پيءُ جو فخر. ٿيئا فلوپيٽر جو مطلب آھي ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي.

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>40i6uiyddmvfb0m4rd8rh66o8l5ekmo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298280</id>
      <parentid>298279</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:36:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298280</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15524" sha1="1izmy4kua7qtffdsmzvb5q0exs90q77" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان سيزارين کي  شريڪ-حڪمران بڻايو، هن سيزارين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو. 

43-42 ق.م جي لبريٽرز جي گهرو ويڙهه ۾، قلوپطره رومي سيڪنڊ ٽريوميرٽ جو ساٿ ڏنو، جيڪو سيزر جي پوٽي ۽ وارث آڪٽوين، مارڪ انتوني ۽ مارڪس ايميليس ليپڊس پاران ٺهرايو ويو هو. 41 ق.م. ۾ ترسوس ۾ سندن ملاقات کان پوءِ، راڻي قلوپطرہ جو مارڪ انٽوني سان لاڳاپو ٿيو، جنهن مان ٽي ٻار پيدا ٿيا. هن ارسينو کي هن جي درخواست تي موت جي سزا ڏني ۽ پارٿين سلطنت ۽ آرمينيا جي بادشاهي تي پنهنجي حملن دوران فنڊنگ ۽ فوجي امداد ٻنهي لاءِ قلوپطرہ تي وڌيڪ انحصار ڪرڻ لڳو. اسڪندريہ جي عطيا پنهنجن ٻارن کي انتوني جي ٽروم وائرل اٿارٽي تحت مختلف اڳوڻي علائقن تي حڪمران قرار ڏنو. اهو واقعو، انهن جي شادي ۽ انتوني جي آڪٽوين جي ڀيڻ آڪٽاويا مائنر جي طلاق رومن جمهوريت جي آخري جنگ جو سبب بڻي. آڪٽوين پروپيگنڊا جي جنگ ۾ مصروف، رومن سينيٽ ۾ انتوني جي اتحادين کي 32 ق.م. ۾ روم کان ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ۽ قلوپطرہ خلاف جنگ جو اعلان ڪيو. 31 ق.م. جي ايڪٽم جي جنگ ۾ انٿوني ۽ قلوپطرہ جي بحري ٻيڙن کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ، آڪٽوين جو لشڪر 30 ق.م. ۾ مصر تي حملو ڪيو ۽ انٿوني کي شڪست ڏني، جنهن جي نتيجي ۾ انٿوني خودڪشي ڪئي. جڏهن قلوپطرہ کي خبر پئي ته آڪٽوين هن کي پنهنجي رومن فتح جي جلوس ۾ آڻڻ جي رٿابندي ڪري رهيو آهي، هن پاڻ کي زهر ڏئي پاڻ کي ماري ڇڏيو (جڏهن مشهور عقيدي جي برخلاف ته هن کي هڪ اسپيس ڪبو هو).  

قلوپطرہ جو ورثو آرٽ جي قديم ۽ جديد ڪمن ۾ بچي ٿو. رومن تاريخ سازي ۽ لاطيني شاعري عام طور تي قلوپطرہ جو هڪ نازڪ نظريو پيدا ڪيو جيڪو بعد ۾ قرون وسطي ۽ ريناسنس ادب ۾ پکڙجي ويو. بصري فنون ۾، هن جي قديم منظر ڪشي ۾ مجسما، پينٽنگ، شيشي جي نقاشي، ٽالمي ۽ رومن دور جا سڪا ۽ ريليف شامل آهن.  ريناسنس ۽ باروڪ فن ۾ هوءَ ڪيترن ئي ڪمن جو موضوع هئي. جنهن ۾ اوپيرا، پينٽنگ، شاعري، مجسما ۽ ٿيٽر ڊراما شامل آهن. هوءَ  مصر جي پاپ ڪلچر آئڪن بڻجي وئي. وڪٽوريئن دور کان وٺي ۽ جديد دور ۾، قلوپطره فنون لطيفہ ۽ اطلاقي فنون ۾، هالي ووڊ فلمن ۽ تجارتي شين لاء برانڊ تصوير جي طور تي ظاهر ٿي آهي.   

== پس منظر ==

== سوانح عمري ==

== قلوپطره جي حڪومت ۽ هڪ حڪمران  جي حيثيت ۾ ڪردار ==

== ورثو ==

== نسب ==

== پڻ ڏسو ==

== خارجي لنڪس ==

==نالي جو مطلب==

قلوپطرہ کي انگريزي م ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ Κλεοπάτρα مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن ڪليئوس  جنھن جي معني فخر ۽ پيٽر جنھن جي معني آهي پيء يعني پنھنجي پيءُ جو فخر. ٿيئا فلوپيٽر جو مطلب آھي ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي.

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>1izmy4kua7qtffdsmzvb5q0exs90q77</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298281</id>
      <parentid>298280</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:39:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298281</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15050" sha1="c0qrwjyr2c2wh9y2yu6ilw0bnbshhd1" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان سيزارين کي  شريڪ-حڪمران بڻايو، هن سيزارين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو. 

43-42 ق.م جي لبريٽرز جي گهرو ويڙهه ۾، قلوپطره رومي سيڪنڊ ٽريوميرٽ جو ساٿ ڏنو، جيڪو سيزر جي پوٽي ۽ وارث آڪٽوين، مارڪ انتوني ۽ مارڪس ايميليس ليپڊس پاران ٺهرايو ويو هو. 41 ق.م. ۾ ترسوس ۾ سندن ملاقات کان پوءِ، راڻي قلوپطرہ جو مارڪ انٽوني سان لاڳاپو ٿيو، جنهن مان ٽي ٻار پيدا ٿيا. هن ارسينو کي هن جي درخواست تي موت جي سزا ڏني ۽ پارٿين سلطنت ۽ آرمينيا جي بادشاهي تي پنهنجي حملن دوران فنڊنگ ۽ فوجي امداد ٻنهي لاءِ قلوپطرہ تي وڌيڪ انحصار ڪرڻ لڳو. اسڪندريہ جي عطيا پنهنجن ٻارن کي انتوني جي ٽروم وائرل اٿارٽي تحت مختلف اڳوڻي علائقن تي حڪمران قرار ڏنو. اهو واقعو، انهن جي شادي ۽ انتوني جي آڪٽوين جي ڀيڻ آڪٽاويا مائنر جي طلاق رومن جمهوريت جي آخري جنگ جو سبب بڻي. آڪٽوين پروپيگنڊا جي جنگ ۾ مصروف، رومن سينيٽ ۾ انتوني جي اتحادين کي 32 ق.م. ۾ روم کان ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ۽ قلوپطرہ خلاف جنگ جو اعلان ڪيو. 31 ق.م. جي ايڪٽم جي جنگ ۾ انٿوني ۽ قلوپطرہ جي بحري ٻيڙن کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ، آڪٽوين جو لشڪر 30 ق.م. ۾ مصر تي حملو ڪيو ۽ انٿوني کي شڪست ڏني، جنهن جي نتيجي ۾ انٿوني خودڪشي ڪئي. جڏهن قلوپطرہ کي خبر پئي ته آڪٽوين هن کي پنهنجي رومن فتح جي جلوس ۾ آڻڻ جي رٿابندي ڪري رهيو آهي، هن پاڻ کي زهر ڏئي پاڻ کي ماري ڇڏيو (جڏهن مشهور عقيدي جي برخلاف ته هن کي هڪ اسپيس ڪبو هو).  

قلوپطرہ جو ورثو آرٽ جي قديم ۽ جديد ڪمن ۾ بچي ٿو. رومن تاريخ سازي ۽ لاطيني شاعري عام طور تي قلوپطرہ جو هڪ نازڪ نظريو پيدا ڪيو جيڪو بعد ۾ قرون وسطي ۽ ريناسنس ادب ۾ پکڙجي ويو. بصري فنون ۾، هن جي قديم منظر ڪشي ۾ مجسما، پينٽنگ، شيشي جي نقاشي، ٽالمي ۽ رومن دور جا سڪا ۽ ريليف شامل آهن.  ريناسنس ۽ باروڪ فن ۾ هوءَ ڪيترن ئي ڪمن جو موضوع هئي. جنهن ۾ اوپيرا، پينٽنگ، شاعري، مجسما ۽ ٿيٽر ڊراما شامل آهن. هوءَ  مصر جي پاپ ڪلچر آئڪن بڻجي وئي. وڪٽوريئن دور کان وٺي ۽ جديد دور ۾، قلوپطره فنون لطيفہ ۽ اطلاقي فنون ۾، هالي ووڊ فلمن ۽ تجارتي شين لاء برانڊ تصوير جي طور تي ظاهر ٿي آهي.   

== پس منظر ==

== سوانح عمري ==

== قلوپطره جي حڪومت ۽ هڪ حڪمران  جي حيثيت ۾ ڪردار ==

== ورثو ==

== نسب ==

== پڻ ڏسو ==

== خارجي لنڪس ==

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>c0qrwjyr2c2wh9y2yu6ilw0bnbshhd1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298282</id>
      <parentid>298281</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:39:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298282</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15522" sha1="ggslrd6lcunpxqndalk8jlo9d22xcfv" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان سيزارين کي  شريڪ-حڪمران بڻايو، هن سيزارين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو. 

43-42 ق.م جي لبريٽرز جي گهرو ويڙهه ۾، قلوپطره رومي سيڪنڊ ٽريوميرٽ جو ساٿ ڏنو، جيڪو سيزر جي پوٽي ۽ وارث آڪٽوين، مارڪ انتوني ۽ مارڪس ايميليس ليپڊس پاران ٺهرايو ويو هو. 41 ق.م. ۾ ترسوس ۾ سندن ملاقات کان پوءِ، راڻي قلوپطرہ جو مارڪ انٽوني سان لاڳاپو ٿيو، جنهن مان ٽي ٻار پيدا ٿيا. هن ارسينو کي هن جي درخواست تي موت جي سزا ڏني ۽ پارٿين سلطنت ۽ آرمينيا جي بادشاهي تي پنهنجي حملن دوران فنڊنگ ۽ فوجي امداد ٻنهي لاءِ قلوپطرہ تي وڌيڪ انحصار ڪرڻ لڳو. اسڪندريہ جي عطيا پنهنجن ٻارن کي انتوني جي ٽروم وائرل اٿارٽي تحت مختلف اڳوڻي علائقن تي حڪمران قرار ڏنو. اهو واقعو، انهن جي شادي ۽ انتوني جي آڪٽوين جي ڀيڻ آڪٽاويا مائنر جي طلاق رومن جمهوريت جي آخري جنگ جو سبب بڻي. آڪٽوين پروپيگنڊا جي جنگ ۾ مصروف، رومن سينيٽ ۾ انتوني جي اتحادين کي 32 ق.م. ۾ روم کان ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ۽ قلوپطرہ خلاف جنگ جو اعلان ڪيو. 31 ق.م. جي ايڪٽم جي جنگ ۾ انٿوني ۽ قلوپطرہ جي بحري ٻيڙن کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ، آڪٽوين جو لشڪر 30 ق.م. ۾ مصر تي حملو ڪيو ۽ انٿوني کي شڪست ڏني، جنهن جي نتيجي ۾ انٿوني خودڪشي ڪئي. جڏهن قلوپطرہ کي خبر پئي ته آڪٽوين هن کي پنهنجي رومن فتح جي جلوس ۾ آڻڻ جي رٿابندي ڪري رهيو آهي، هن پاڻ کي زهر ڏئي پاڻ کي ماري ڇڏيو (جڏهن مشهور عقيدي جي برخلاف ته هن کي هڪ اسپيس ڪبو هو).  

قلوپطرہ جو ورثو آرٽ جي قديم ۽ جديد ڪمن ۾ بچي ٿو. رومن تاريخ سازي ۽ لاطيني شاعري عام طور تي قلوپطرہ جو هڪ نازڪ نظريو پيدا ڪيو جيڪو بعد ۾ قرون وسطي ۽ ريناسنس ادب ۾ پکڙجي ويو. بصري فنون ۾، هن جي قديم منظر ڪشي ۾ مجسما، پينٽنگ، شيشي جي نقاشي، ٽالمي ۽ رومن دور جا سڪا ۽ ريليف شامل آهن.  ريناسنس ۽ باروڪ فن ۾ هوءَ ڪيترن ئي ڪمن جو موضوع هئي. جنهن ۾ اوپيرا، پينٽنگ، شاعري، مجسما ۽ ٿيٽر ڊراما شامل آهن. هوءَ  مصر جي پاپ ڪلچر آئڪن بڻجي وئي. وڪٽوريئن دور کان وٺي ۽ جديد دور ۾، قلوپطره فنون لطيفہ ۽ اطلاقي فنون ۾، هالي ووڊ فلمن ۽ تجارتي شين لاء برانڊ تصوير جي طور تي ظاهر ٿي آهي.
==نالو==
قلوپطرہ کي انگريزي ۾ ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ، &quot;Κλεοπάτρα&quot; مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن، &quot;ڪليئوس&quot; جنھن جي معني فخر ۽ &quot;پيٽر&quot; جنھن جي معني پيء آهي، يعني &quot;پنھنجي پيءُ جو فخر&quot;. &quot;ٿيئا فلوپيٽر&quot; جو مطلب آھي &quot;ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي&quot;.

== پس منظر ==

== سوانح عمري ==

== قلوپطره جي حڪومت ۽ هڪ حڪمران  جي حيثيت ۾ ڪردار ==

== ورثو ==

== نسب ==

== پڻ ڏسو ==

== خارجي لنڪس ==

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]

ٽالمي [[فرعون]] جي تاج پوشي مصر جي شھر [[ميمفس]] ۾ پتاہ جي وڏي پوڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي رھندا سڪندراعظم جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا.قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق م ۾ [[ٽالمي ٻارھون|ٽالمي ٻارھين]] جي گھر ۾ پيدا ٿي&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن کي ھڪ ڀيڻ ارسنوئي چوٿين ۽ ٻہ ڀائر [[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]] ۽ [[ٽالمي چوڏھون]] ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.

[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]

58 ق م ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، راڄ اڳي ئي ھن جي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھن جي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.
{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}
ننڍڙي قلوپطرہ بہ ساڻس جلاوطنيءَ ۾ گڏ ھئي. پھرين ھي رھوڊس ، پوء قديم ايٿينز

 Ptolemy XII was then exiled from Egypt by force, traveling first to [[Rhodes]], then [[Ancient Athens|Athens]], and finally the [[Roman villa|villa]] of [[First Triumvirate|triumvir]] Pompey in the [[Alban Hills]], near [[Praeneste]], Italy.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|pp=15–16}}.&lt;/ref&gt; Ptolemy XII spent nearly a year there on the outskirts of Rome, ostensibly accompanied by his daughter Cleopatra, then about 11.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=76–77}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Fletcher|2008|pp=76–77}} expresses little doubt about this: &quot;deposed in late summer 58 BC and fearing for his life, [[Ptolemy XII Auletes|Auletes]] had fled both his palace and his kingdom, although he was not completely alone. For one Greek source reveals he had been accompanied 'by one of his daughters', and since his eldest [[Berenice IV]], was monarch, and the youngest, Arisone, little more than a toddler, it is generally assumed that this must have been his middle daughter and favourite child, eleven-year-old Cleopatra.&quot;&lt;/ref&gt; Berenice IV sent an embassy to Rome to advocate for her rule and oppose the reinstatement of her father Ptolemy XII, but Ptolemy had assassins kill the leaders of the embassy, an incident that was covered up by his powerful Roman supporters.{{sfnp|Roller|2010|p=23}}{{sfnp|Burstein|2004|p=13}}{{sfnp|Fletcher|2008|pp=77–78}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information, see {{harvtxt|Grant|1972|p=16}}.&lt;/ref&gt; When the Roman Senate denied Ptolemy XII the offer of an armed escort and provisions for a return to Egypt, he decided to leave Rome in late 57 BC and reside at the [[Temple of Artemis]] in [[Ephesus]].{{sfnp|Roller|2010|pp=23–24}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=78}}{{sfnp|Grant|1972|p=16}}

The Roman financiers of Ptolemy XII remained determined to restore him to power.{{sfnp|Roller|2010|p=24}} Pompey persuaded [[Aulus Gabinius]], the [[Roman Syria|Roman governor of Syria]], to invade Egypt and restore Ptolemy XII, offering him 10,000 [[Talent (measurement)|talents]] for the proposed mission.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13}}{{sfnp|Grant|1972|pp=16–17}} Although it put him at odds with [[Roman law]], Gabinius invaded Egypt in the spring of 55 BC by way of [[Hasmonean dynasty|Hasmonean Judea]], where [[Hyrcanus II]] had [[Antipater the Idumaean]], father of [[Herod the Great]], furnish the Roman-led army with supplies.{{sfnp|Roller|2010|p=24}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 76}} As a young cavalry officer, [[Mark Antony]] was under Gabinius's command. He distinguished himself by preventing Ptolemy XII from massacring the inhabitants of [[Pelousion]], and for rescuing the body of [[Archelaus (high priest of Comana Cappadocia)|Archelaos]], the husband of Berenice IV, after he was killed in battle, ensuring him a proper royal burial.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|Burstein|2004|p=76}} Cleopatra, now 14 years of age, would have traveled with the Roman expedition into Egypt; years later, Antony would profess that he had fallen in love with her at this time.{{sfnp|Roller|2010|pp=24–25}}{{sfnp|B

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>ggslrd6lcunpxqndalk8jlo9d22xcfv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298283</id>
      <parentid>298282</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:40:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298283</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9178" sha1="0wl16hu271mvdr0ja7hqgh6d9foiudf" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان سيزارين کي  شريڪ-حڪمران بڻايو، هن سيزارين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو. 

43-42 ق.م جي لبريٽرز جي گهرو ويڙهه ۾، قلوپطره رومي سيڪنڊ ٽريوميرٽ جو ساٿ ڏنو، جيڪو سيزر جي پوٽي ۽ وارث آڪٽوين، مارڪ انتوني ۽ مارڪس ايميليس ليپڊس پاران ٺهرايو ويو هو. 41 ق.م. ۾ ترسوس ۾ سندن ملاقات کان پوءِ، راڻي قلوپطرہ جو مارڪ انٽوني سان لاڳاپو ٿيو، جنهن مان ٽي ٻار پيدا ٿيا. هن ارسينو کي هن جي درخواست تي موت جي سزا ڏني ۽ پارٿين سلطنت ۽ آرمينيا جي بادشاهي تي پنهنجي حملن دوران فنڊنگ ۽ فوجي امداد ٻنهي لاءِ قلوپطرہ تي وڌيڪ انحصار ڪرڻ لڳو. اسڪندريہ جي عطيا پنهنجن ٻارن کي انتوني جي ٽروم وائرل اٿارٽي تحت مختلف اڳوڻي علائقن تي حڪمران قرار ڏنو. اهو واقعو، انهن جي شادي ۽ انتوني جي آڪٽوين جي ڀيڻ آڪٽاويا مائنر جي طلاق رومن جمهوريت جي آخري جنگ جو سبب بڻي. آڪٽوين پروپيگنڊا جي جنگ ۾ مصروف، رومن سينيٽ ۾ انتوني جي اتحادين کي 32 ق.م. ۾ روم کان ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ۽ قلوپطرہ خلاف جنگ جو اعلان ڪيو. 31 ق.م. جي ايڪٽم جي جنگ ۾ انٿوني ۽ قلوپطرہ جي بحري ٻيڙن کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ، آڪٽوين جو لشڪر 30 ق.م. ۾ مصر تي حملو ڪيو ۽ انٿوني کي شڪست ڏني، جنهن جي نتيجي ۾ انٿوني خودڪشي ڪئي. جڏهن قلوپطرہ کي خبر پئي ته آڪٽوين هن کي پنهنجي رومن فتح جي جلوس ۾ آڻڻ جي رٿابندي ڪري رهيو آهي، هن پاڻ کي زهر ڏئي پاڻ کي ماري ڇڏيو (جڏهن مشهور عقيدي جي برخلاف ته هن کي هڪ اسپيس ڪبو هو).  

قلوپطرہ جو ورثو آرٽ جي قديم ۽ جديد ڪمن ۾ بچي ٿو. رومن تاريخ سازي ۽ لاطيني شاعري عام طور تي قلوپطرہ جو هڪ نازڪ نظريو پيدا ڪيو جيڪو بعد ۾ قرون وسطي ۽ ريناسنس ادب ۾ پکڙجي ويو. بصري فنون ۾، هن جي قديم منظر ڪشي ۾ مجسما، پينٽنگ، شيشي جي نقاشي، ٽالمي ۽ رومن دور جا سڪا ۽ ريليف شامل آهن.  ريناسنس ۽ باروڪ فن ۾ هوءَ ڪيترن ئي ڪمن جو موضوع هئي. جنهن ۾ اوپيرا، پينٽنگ، شاعري، مجسما ۽ ٿيٽر ڊراما شامل آهن. هوءَ  مصر جي پاپ ڪلچر آئڪن بڻجي وئي. وڪٽوريئن دور کان وٺي ۽ جديد دور ۾، قلوپطره فنون لطيفہ ۽ اطلاقي فنون ۾، هالي ووڊ فلمن ۽ تجارتي شين لاء برانڊ تصوير جي طور تي ظاهر ٿي آهي.
==نالو==
قلوپطرہ کي انگريزي ۾ ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ، &quot;Κλεοπάτρα&quot; مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن، &quot;ڪليئوس&quot; جنھن جي معني فخر ۽ &quot;پيٽر&quot; جنھن جي معني پيء آهي، يعني &quot;پنھنجي پيءُ جو فخر&quot;. &quot;ٿيئا فلوپيٽر&quot; جو مطلب آھي &quot;ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي&quot;.

== پس منظر ==

== سوانح عمري ==

== قلوپطره جي حڪومت ۽ هڪ حڪمران  جي حيثيت ۾ ڪردار ==

== ورثو ==

== نسب ==

== پڻ ڏسو ==

== خارجي لنڪس ==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>0wl16hu271mvdr0ja7hqgh6d9foiudf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298284</id>
      <parentid>298283</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:49:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298284</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12083" sha1="ih7kqapt1a6azt3eul7uf7vv4m8lvu1" xml:space="preserve">{{Infobox royalty
| name  = قلوپطرہ ستين فلوپيٽر
| image   = Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg
| alt  = Photograph of an ancient Roman marble sculpture of Cleopatra VII's head as displayed at the Altes Museum in Berlin
| caption  = قلوپطرہ ستين جو الٽز ميوزيم [[برلن]] ۾ رکيل قديم ماربل جي مجسمو جنھن ۾ قلوپطرہ کي [[روم]] ۾ 44 کان 46 ق.م ۾ دوري وقت ڏيکاريو ويو. مجسمو [[اٽلي]] جي ھڪ گھر مان برآمد ٿيو ھيو.&lt;ref&gt;further validation about the [[commons:زمرو:Bust of Cleopatra VII in the Altes Museum Berlin|Berlin Cleopatra]], see {{harvtxt|Pina Polo|2013|pp=184–186}}, {{harvtxt|Roller|2010|pp=54, 174–175}}, {{harvtxt|Jones|2006|p=33}}, and {{harvtxt|Hölbl|2001|p=234}}&lt;/ref&gt;
| succession = ٽالمي شاھي گھراڻي جي ھڪ راڻي
| reign = 51 ق.م کان 12 آگسٽ 30 ق.م 
| reign-type  = [[قلوپطرہ جو دؤر]]
| predecessor = [[ٽالمي ٻارھون ائوليٽز]]
| regent = {{unbulleted list|ٽالمي ٻارھون ائوليٽز|[[ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر]]| [[ٽالمي چوڏھون]]|[[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]}}
| reg-type  = گڏيل حڪمران 
| successor = [[ٽالمي پندرهون سيزرئين]]
| full name = قلوپطرہ ستين ٿيئا فلوپيٽر 
| spouse  = {{unbulleted list|ٽالمي تيرھون ٿيئوس فلوپيٽر|ٽالمي چوڏھون|[[مارڪ اينٽوني]]}}
| issue  = {{unbulleted list|[[سيزرئين]] {{small|(جوليس سيزر مان)}}|[[اليگزينڊر ھيلئوس]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}|[[قلوپطرہ سيليني II]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان)}}|[[ٽالمي فلاڊيلفس (قلوپطرہ جو پٽ)]] {{small|(مارڪ اينٽوني مان )}}}}
| dynasty  = [[ٽالمي شاھي خاندان]]
| father  = ٽالمي ٻارھون ائوليٽز 
| mother  = [[قلوپطرہ ڇھين ٽرائفئينا]] سمجھي وڃي ٿي ۽ قلوپطرہ پنجين بہ چئي وڃي ٿي  
| birth_date  = 69 ق.م 
| birth_place   = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] ([[ٽالمي بادشاھت]])
| death_date  =  10 يا 12 آگسٽ 30 ق.م (39 سالن جي عمر ۾) 
| death_place  = [[اسڪندريہ]]، [[مصر]] 
| place of burial = اينٽوني سان گڏ دفن ڪئي وئي}}
'''قلوپطرہ ستين فلوپيٽر''' (Cleopatra VII Philopator) قديم مصر ۾ ٽالمي گھراڻي جي بادشاھت ۾ آخري حاڪم راڻي ھئي جيڪا ساڳئي وقت سفارتڪاري جي ماھر، بحري ڪمانڊر، ٻولين جي ماھر ۽ طب جي ليکڪ پڻ ھئي. ھن جي موت سان [[مصر]] جي يوناني بادشاھي جو دؤر پڄاڻي تي پهتو ۽ مصر پوءِ [[رومي سلطنت]] جو صوبو ٿي ويو.

58 ق. م. ۾، قلوپطره غالباً پنهنجي پيءُ، ٽالمي ٻارهين، اوليٽس سان گڏ، مصر (هڪ رومن ڪلائنٽ اسٽيٽ) ۾ بغاوت کانپوءِ [[روم]] ڏانهن جلاوطنيءَ دوران، انهن جي ڌيءَ ۽ حریف، بيرنيس چوٿين تخت جو دعويٰ ڪيو. برينيس 55 ق.م. ۾ مارجي وئي جڏهن ٽالمي روم جي فوجي مدد سان مصر واپس آيو. جڏهن هن 51 ق.م. ۾ وفات ڪئي، قلوپطرہ پنهنجي ڀاءُ ٽالمي تيرهن سان گڏ حڪومت ڪرڻ شروع ڪئي، پر انهن جي وچ ۾ ڇڪتاڻ هڪ کليل گهرو ويڙهه جو سبب بڻيو. رومن سياست دان، پومپي (48 ق.م.) ٽالمي ٻارهين جو سياسي اتحادي رهيو هو، پر ٽالمي تيرھون، پنهنجي درٻار جي خواتين جي زور تي، پومپي کي [[جوليس سيزر|سيزر]] جي اچڻ کان اڳ ۾ حملو ڪري قتل ڪيو ۽ اسڪندريا تي قبضو ڪيو. سيزر پوءِ مخالف ٽالمي ڀائرن سان صلح ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ٽالمي جي چيف ايڊوائزر، پوٿينوس، سيزر جي شرطن کي قلوپطرہ جي حق ۾ ڏٺو، ان ڪري سندس لشڪر کيس ۽ سيزر کي محلات ۾ گھيرو ڪيو. ٿوري دير کان پوءِ جو گهيرو مضبوطيءَ سان هٽايو ويو، ٽالمي تيرھون نيل جي جنگ ۾ مري ويو. قلوپطرہ جي اڌ ڀيڻ، ارسينو چوٿين کي، هن جي گهيرو کڻڻ ۾ هن جي ڪردار جي ڪري،  آخرڪار ايفسس ڏانهن جلاوطن ڪيو ويو. سيزر قلوپطرہ ۽ سندس ڀاءُ ٽالمي چوڏھين جي گڏيل حڪمراني جو اعلان ڪيو پر قلوپطرہ سان پرائيويٽ لاڳاپو رکيو، جنهن مان هڪ پٽ، سيزرين پيدا ٿيو. قلوپطرہ 46 ۽ 44 ق.م. ۾ هڪ خراج گذار راڻي جي حيثيت ۾ روم ڏانهن سفر ڪيو، جتي هوء سيزر جي محل ۾ رهي. سيزر جي قتل کان پوءِ، ٿوري دير کان پوءِ ٽالمي چوڏھون (قلوپطرہ جي حڪم تي) جي پٺيان سيزارين کي  شريڪ-حڪمران بڻايو، هن سيزارين کي ٽالمي پندرهين جو نالو ڏنو. 

43-42 ق.م جي لبريٽرز جي گهرو ويڙهه ۾، قلوپطره رومي سيڪنڊ ٽريوميرٽ جو ساٿ ڏنو، جيڪو سيزر جي پوٽي ۽ وارث آڪٽوين، مارڪ انتوني ۽ مارڪس ايميليس ليپڊس پاران ٺهرايو ويو هو. 41 ق.م. ۾ ترسوس ۾ سندن ملاقات کان پوءِ، راڻي قلوپطرہ جو مارڪ انٽوني سان لاڳاپو ٿيو، جنهن مان ٽي ٻار پيدا ٿيا. هن ارسينو کي هن جي درخواست تي موت جي سزا ڏني ۽ پارٿين سلطنت ۽ آرمينيا جي بادشاهي تي پنهنجي حملن دوران فنڊنگ ۽ فوجي امداد ٻنهي لاءِ قلوپطرہ تي وڌيڪ انحصار ڪرڻ لڳو. اسڪندريہ جي عطيا پنهنجن ٻارن کي انتوني جي ٽروم وائرل اٿارٽي تحت مختلف اڳوڻي علائقن تي حڪمران قرار ڏنو. اهو واقعو، انهن جي شادي ۽ انتوني جي آڪٽوين جي ڀيڻ آڪٽاويا مائنر جي طلاق رومن جمهوريت جي آخري جنگ جو سبب بڻي. آڪٽوين پروپيگنڊا جي جنگ ۾ مصروف، رومن سينيٽ ۾ انتوني جي اتحادين کي 32 ق.م. ۾ روم کان ڀڄڻ تي مجبور ڪيو ۽ قلوپطرہ خلاف جنگ جو اعلان ڪيو. 31 ق.م. جي ايڪٽم جي جنگ ۾ انٿوني ۽ قلوپطرہ جي بحري ٻيڙن کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ، آڪٽوين جو لشڪر 30 ق.م. ۾ مصر تي حملو ڪيو ۽ انٿوني کي شڪست ڏني، جنهن جي نتيجي ۾ انٿوني خودڪشي ڪئي. جڏهن قلوپطرہ کي خبر پئي ته آڪٽوين هن کي پنهنجي رومن فتح جي جلوس ۾ آڻڻ جي رٿابندي ڪري رهيو آهي، هن پاڻ کي زهر ڏئي پاڻ کي ماري ڇڏيو (جڏهن مشهور عقيدي جي برخلاف ته هن کي هڪ اسپيس ڪبو هو).  

قلوپطرہ جو ورثو آرٽ جي قديم ۽ جديد ڪمن ۾ بچي ٿو. رومن تاريخ سازي ۽ لاطيني شاعري عام طور تي قلوپطرہ جو هڪ نازڪ نظريو پيدا ڪيو جيڪو بعد ۾ قرون وسطي ۽ ريناسنس ادب ۾ پکڙجي ويو. بصري فنون ۾، هن جي قديم منظر ڪشي ۾ مجسما، پينٽنگ، شيشي جي نقاشي، ٽالمي ۽ رومن دور جا سڪا ۽ ريليف شامل آهن.  ريناسنس ۽ باروڪ فن ۾ هوءَ ڪيترن ئي ڪمن جو موضوع هئي. جنهن ۾ اوپيرا، پينٽنگ، شاعري، مجسما ۽ ٿيٽر ڊراما شامل آهن. هوءَ  مصر جي پاپ ڪلچر آئڪن بڻجي وئي. وڪٽوريئن دور کان وٺي ۽ جديد دور ۾، قلوپطره فنون لطيفہ ۽ اطلاقي فنون ۾، هالي ووڊ فلمن ۽ تجارتي شين لاء برانڊ تصوير جي طور تي ظاهر ٿي آهي.
==نالو==
قلوپطرہ کي انگريزي ۾ ڪليوپيٽرا چون ٿا جيڪو قديم يوناني ٻوليءَ جي لفظ، &quot;Κλεοπάτρα&quot; مان نڪتل آهي جيڪو ٻن لفظن، &quot;ڪليئوس&quot; جنھن جي معني فخر ۽ &quot;پيٽر&quot; جنھن جي معني پيء آهي، يعني &quot;پنھنجي پيءُ جو فخر&quot;. &quot;ٿيئا فلوپيٽر&quot; جو مطلب آھي &quot;ديوي جيڪا پنھنجي پيءُ سان پيار ڪندي آهي&quot;.

== پس منظر ==

==زندگي جو احوال==
[[فائل:Ptolemy XII Auletes Louvre Ma3449.jpg|thumb|upright=0.75|قلوپطرہ ستين جي پيء جو پورٽريٽ]]
[[بطليموس]] جي تاجپوشي [[مصر]] جي شھر، ميمفس ۾ &quot;پتاہ&quot; جي وڏي پڄاري ذريعي ٿيندي هئي پر اھي [[سڪندر اعظم]] جي جوڙايل شھر [[اسڪندريہ]] ۾ رھندا ھيا. قلوپطرہ ستين ٽالمي گھراڻي جي آخري راڻي 69 ق.م. ۾ بطليموس ٻارھين جي گھر ۾ پيدا ٿي.&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;{{harvtxt|Grant|1972|p=3}} states that Cleopatra could have been born in either late 70 BC or early 69 BC.&lt;/ref&gt;{{sfnp|Grant|1972|p=4}}{{sfnp|Preston|2009|p=22}}{{sfnp|Jones|2006|pp=xiii, 28}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For further information and validation see {{harvtxt|Schiff|2011|p=28}} and {{harvtxt|Kleiner|2005|p=22}}. For alternate speculation, see {{harvtxt|Burstein|2004|p=11}} and {{harvtxt|Roller|2010|pp=15, 18, 166}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref group=&quot;note&quot; name=&quot;cleopatra v or vi&quot;/&gt;{{sfnp|Roller|2010|p=16}}{{sfnp|Anderson|2003|p=38}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=73}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Due to discrepancies in academic works, in which some consider [[Cleopatra VI]] to be either a daughter of [[Ptolemy XII]] or his wife, identical to that of [[Cleopatra V]], {{harvtxt|Jones|2006|p=28}} states that Ptolemy XII had six children, while {{harvtxt|Roller|2010|p=16}} mentions only five.&lt;/ref&gt; ھن جي ھڪ ڀيڻ، &quot;ارسنوئي چوٿين&quot; ۽ ٻہ ڀائر، بطليموس تيرھون ۽ 
بطليموس چوڏھون ھيا. ننڍپڻ ۾ ھن فلوسٽريٽوس کان تعليم پرائي، جنھن ھن کي خطابت جو فن ۽ فلسفو سيکاريو.
[[فائل:Retrato femenino (26771127162).jpg|thumb|left|upright=0.75|قلوپطرہ جو سندس موت کان پوءِ جو ٺھيل پورٽريٽ]]
58 ق.م. ۾ رومين ٽالمي ايمپائر تي سامونڊي ڌاڙيلن جي سرپرستي جو الزام ڏئي قبرص کي پنھنجي ايمپائر سان ملائي ڇڏيو. قبرص جو نگران قلوپطرہ ستين جو چاچو ھيو جنھن جلاوطن ٿيڻ جي بدران مرڻ پسند ڪيو ء خودڪشي ڪري ڇڏيائين.  {{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=xx, 13, 75}}{{sfnp|Fletcher|2008|p=76}}&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;For political background information on the Roman annexation of Cyprus, a move pushed for in the [[Roman Senate]] by [[Publius Clodius Pulcher]], see {{harvtxt|Grant|1972|pp=13–14}}.&lt;/ref&gt; قلوپطرہ جو پيءُ ٽالمي ٻارھون ان واقعي تي خاموش رھيو، عوام اڳي ئي ھنجي معاشي پاليسين کان بيزار ھيو ۽ ان واقعي تي ھنجي خاموشي تي کيس بادشاھي تان بي دخل ڪري جلاوطن ڪري ڇڏيو.{{sfnp|Roller|2010|p=22}}{{sfnp|Burstein|2004|pp=13, 75}}{{sfnp|Grant|1972|p=14–15}}

== قلوپطره جي حڪومت ۽ هڪ حڪمران  جي حيثيت ۾ ڪردار ==

== ورثو ==

== نسب ==

== پڻ ڏسو ==

== خارجي لنڪس ==

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:مصر]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>ih7kqapt1a6azt3eul7uf7vv4m8lvu1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بيبي مريم</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57103</id>
    <revision>
      <id>298247</id>
      <parentid>287822</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:05:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298247</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4487" sha1="86yjhaa7ewt8o61aglu7g0b7xir84o3" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name= مريم&lt;br&gt; Mary 
| image = The_Madonna_in_Sorrow.jpg
| caption = جيوواني بتيستا جي سترھين صدي ۾ ٺاھيل تصوير ميڊونا (مريم) ڏک ۾
| birth_date = نامعلوم پر روايتن 8 سيپٽمبر 18 ق.م. &lt;ref&gt;{{cite book
| url=https://books.google.com/books?id=cQ1SlYA5J8QC
 |last1= پيوِ هائوس
 |first1= جيمز
 |title= روحاني سچائيون
 |date=2010
 |publisher= [[ڊورنس پبلشنگ ڪمپني]]
 |location= [[پٽسبرگ|پِٽسبرگ]]
 |edition= پهريون
 |isbn=9781434903044
 |page=110}}&lt;/ref&gt;
| home_town = {{unbulleted list |  ناصره [[گليلي]]}}
| spouse = جوزف (يوسف)
| children = [[عيسيٰ]] 
| parents = بائيبل مطابق [[يوآخيم]](پيءُ )&lt;br&gt; قرآن مطابق عمران (پيءُ)&lt;br&gt; بائيبل مطابق [[سينٽ ايني|ايني]] (ماء) 
}}
'''بيبي مريم''' ({{ٻيا نالا|انگريزي= Virgin Mary}}) جنھن کي سينٽ ميري بہ چوندا آهن موجوده [[اسرائيل]] جي علائقي گليلي (الخليل) جي شھر ناصريه جي يھودي خاندان جي ھڪ عورت جو نالو جنهن کي [[انجيل|بائيبل]] ۽ [[قرآن]] ۾ [[عيسيٰ|حضرت عيسي]] جي ماء ظاھر ڪيو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{cite book |title=Mary in the New Testament |author1=Raymond Edward Brown |author2=Joseph A. Fitzmyer |author3=Karl Paul Donfried |location=NJ |publisher=Paulist Press |year=1978 |page=140 |quote=consonant with Mary's Jewish background |url=https://books.google.ca/books?id=ML1mnUBwmhcC&amp;pg=PA140&amp;lpg=PA140&amp;dq=%22consonant+with%22|isbn=9780809121687}}&lt;/ref&gt; قرآن، ميٿيو جي [[انجيل]] ۽ لوقا جي انجيل ۾ کيس ڪنواري مريم (Virgin Mary) ظاھر ڪيو ويو آهي.&lt;ref&gt;({{lang-gr|παρθένος|translit=parthénos|links=no}}) {{Bibleverse|Matthew|1:23|9}} uses Greek ''parthénos'' virgin, whereas only the Hebrew of {{Bibleverse|Isaiah|7:14|HE}}, from which the New Testament ostensibly quotes, as ''Almah'' young maiden. See article on ''parthénos'' in Bauercc/(Arndt)/Gingrich/Danker, ''A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature'', Second Edition, University of Chicago Press, 1979, p. 627.&lt;/ref&gt; ميٿيو ۽ لوقا واري انجيلن مطابق سندس منڱڻي جوزف (Joseph) نالي جي ترکان سان ٿي ھئي.&lt;ref&gt;Browning, W. R. F. ''A dictionary of the Bible''. 2004 {{ISBN|0-19-860890-X}} page 246&lt;/ref&gt; [[عيسائيت]] مطابق کيس ڪنوارپ دوران پاڪ روح ذريعي پيٽ ٿيو ھو ۽ جوزف سان گڏجي بيت اللحم جتي ھن [[عيسيٰ|عيسي عليه السلام]] کي جنم ڏنو.&lt;ref name=Ruiz&gt;Ruiz, Jean-Pierre. &quot;Between the Crèche and the Cross: Another Look at the Mother of Jesus in the New Testament&quot;. ''New Theology Review''; Aug. 2010, Vol. 23, Issue 3, pp. 3–4&lt;/ref&gt; ڪيٿولڪ ۽ ايسٽرن چرچ جي مطابق دنيا ۾ سندس زندگي پوري ٿيڻ بعد کيس آسمان ڏي کنيو ويو ھو.&lt;ref name=&quot;Pius XII, 17&quot;&gt;''Munificentissimus Deus: Dogma of the Assumption'' by Pius XII, 1950, 17''&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Howleck, F., 1907&quot;&gt;{{Citation |last=Holweck|first=Frederick|title=The Feast of the Assumption,(The Catholic Encyclopedia)|volume= 2 |publisher=New York: Robert Appleton Company|year=1907|url= http://www.newadvent.org/cathen/02006b.htm}}, access date April 18, 2015&lt;/ref&gt; عيسائيت جي شروعات ۾ ئي کيس بزرگي وارو درجو (sainthood) ملي چڪو ھو.&lt;ref name=&quot;Burke, Raymond L. 2008 page 178&quot;&gt;Burke, Raymond L.; et al. (2008). ''Mariology: A Guide for Priests, Deacons, Seminarians, and Consecrated Persons'' {{ISBN|978-1-57918-355-4}} page 178&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tim S. Perry page 142&quot;&gt;''Mary for evangelicals'' by Tim S. Perry, William J. Abraham 2006 {{ISBN|0-8308-2569-X}} page 142&lt;/ref&gt; سندس [[انگريزي ٻولي|انگريزي]] ۾ نالو ميري (Mary)، يوناني ۾ ماريا (Maria) ۽ اطالوي ٻولي ۾ ميڊونا (Madonna) آھي. عيسائيت ۾ کيس ڪنواري مريم، خدا جي ماء، آسمان جي راڻي وغيره جا لقب مليل آهن.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:عيسائيت]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>86yjhaa7ewt8o61aglu7g0b7xir84o3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>چاند بي بي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>72414</id>
    <revision>
      <id>298256</id>
      <parentid>268900</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:13:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298256</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7607" sha1="37o54tcyynwvkophsjyizkndo0r95xs" xml:space="preserve">[[File:Chandbibi1800.jpg | thumb | 220x124px | right | alt= چاند بي بي سان منسوب چترڪاري | چاند بي بي سان منسوب چترڪاري]] 

'''سلطانه چند بي بي''' (1550-1599 عيسوي) هڪ [[هندستاني ماڻهو|هندستاني]] حڪمران ۽ جنگجو هئي. هن 1580-1590 ۾ ابراهيم عادل شاهه II جي اقليت دوران بيجاپور سلطنت جي ريجنٽ ۽ 1595-1600 ۾ پنهنجي وڏي ڀائٽي بهادر شاهه جي اقليت دوران احمد نگر سلطنت جي ريجنٽ طور ڪم ڪيو. &lt;ref name=&quot;women_in_power&quot;&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.guide2womenleaders.com/Womeninpower1570.htm|title=Women In Power: 1570-1600|archive-url=https://web.archive.org/web/20061219205920/http://www.guide2womenleaders.com/Womeninpower1570.htm|archive-date=2006-12-19|access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt;  &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5D;&lt;/sup&gt; چاند بي بي &lt;ref name=&quot;sen2&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=A Textbook of Medieval Indian History|last=Sen|first=Sailendra|publisher=Primus Books|year=2013|isbn=978-9-38060-734-4|pages=118–119}}&lt;/ref&gt; ع ۾ شهنشاه [[جلال الدين اڪبر|اڪبر]] جي مغل فوجن خلاف احمد نگر جي دفاع لاءِ مشهور آهي.

== شروعاتي زندگي ==
چاند بي بي احمد نگر ، [[ڀارت|هندستان]] جي حسين نظام شاهه اول جي ڌيءَ هئي &lt;ref name=&quot;sify_adil_shahi&quot;&gt;{{حوالو ويب|url=http://sify.com/itihaas/fullstory.php?id=13366961|title=The Adil Shahi Dynasty of Bijapur|archive-url=https://web.archive.org/web/20060508184635/http://sify.com/itihaas/fullstory.php?id=13366961|archive-date=8 May 2006|access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt;  احمد نگر جي سلطان برهان نظام شاهه II جي ڀيڻ هئي. کيس [[عربي ٻولي|عربي]] ، [[فارسي ٻولي|فارسي]] ، [[ترڪي ٻولي|ترڪي]] ، [[مراٺي ٻولي|مراٺي]] ۽ [[ڪنڙ ٻولي|ڪنڙ]] سميت ڪيترين ئي ٻولين تي عبور حاصل هو. هوءَ ستار وڄائيندي هئي ۽ گل رنگڻ هن جو شوق هوندو هو. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.kamat.com/database/books/kareducation/islamic_education.htm|title=Education in Karnataka through the ages: Education Among Muslims|last=Jyotsna Kamat|access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt;

== بيجاپور سلطنت ==
اتحاد جي پاليسي تي عمل ڪندي، چاند بيبي جي شادي بيجاپور سلطنت جي علي عادل شاهه اول سان ٿي. &lt;ref&gt;{{ڪتابن مان حوالا|url=https://www.gutenberg.org/ebooks/3310|title=A Forgotten Empire: Vijayanagar; A Contribution to the History of India|last=Sewell|first=Robert|year=2006|author-link=Robert Sewell (historian)|orig-year=1900}}&lt;/ref&gt; ''بيجاپور'' جي اڀرندي سرحد جي ڀرسان سندس مڙس پاران ٺهرايل هڪ کوهه جو نالو ''چند باودي'' رکيو ويو. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.hindu.com/2005/10/10/stories/2005101002460400.htm|title=Reviving an ancient tank|date=2005-10-10|website=[[The Hindu]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20060217095342/http://www.hindu.com/2005/10/10/stories/2005101002460400.htm|archive-date=2006-02-17|access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt;  &lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5D;&lt;/sup&gt;

علي عادل شاهه جي پيءُ، ابراهيم عادل شاهه اول، اقتدار کي [[سني اسلام|سني]] اميرن، حبشي ۽ دڪنين ۾ ورهايو هو. البت علي عادل شاهه [[شيعہ|شيعن جي]] حمايت ڪئي. &lt;ref name=&quot;pankhurst_habshi&quot;&gt;{{حوالو ويب|url=http://www.cwo.com/~lucumi/ethiopia.html|title=Great Habshis in Ethiopian/Indian history: History of the Ethiopian Diaspora, in India - Part IV|last=Dr. Richard Pankhurst|access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt; 1580ع ۾ سندس وفات کان پوءِ، شيعه سردارن سندس نون ورهين جي ڀائٽي ابراهيم عادل شاهه II کي حاڪم مقرر ڪيو. &lt;ref name=&quot;orbat_wars&quot;&gt;{{حوالو ويب|url=http://orbat.com/site/cimh/kings_master/kings/ibrahimII_adil_shahi/ibrahimII_adil_shahi.html|title=The Wars &amp; Campaigns of Ibrahim Adil Shahi II of Bijapur 1576-1626|last=Ravi Rikhye|date=2005-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20061020232641/http://orbat.com/site/cimh/kings_master/kings/ibrahimII_adil_shahi/ibrahimII_adil_shahi.html|archive-date=2006-10-20|access-date=2006-12-24}}&lt;/ref&gt; ڪمال خان نالي هڪ دکني جنرل اقتدار تي قبضو ڪري ريجنٽ ٿيو. ڪمال خان چانڊ بي بي جي ب عزتي ڪئي، جنهن محسوس ڪيو ته هو تخت تي قبضو ڪرڻ جو ارادو رکي ٿو. چاند بيبي هڪ ٻئي جنرل حاجي ڪشور خان جي مدد سان ڪمال خان تي حملي جي سازش ڪئي. &lt;ref name=&quot;orbat_wars&quot; /&gt; ڪمال خان ڀڄڻ دوران گرفتار ٿيو ۽ قلعي ۾ سندس سر قلم ڪيو ويو.

== چاند بي بي جو محل ==
صلابت خان II جي مقبري کي مقامي طور غلط طور تي &quot;چاند بيبي جو محل [چاند بيبي جو محل]&quot; ۽ ساڳئي نالن سان سڃاتو وڃي ٿو. &lt;ref name=&quot;Islamic Culture&quot;&gt;{{ڪتابن مان حوالا|url=https://books.google.com/books?id=h5OX6eT7dEgC|title=Islamic Culture|publisher=Islamic Culture Board|year=1944|access-date=17 January 2013}}&lt;/ref&gt; {{Rp|199}}

== مشهور ثقافت ۾ ==
هندستاني فلمساز نارائن رائو ڊي سرپوتدار 1931ع ۾ ''چند بيبي'' (يا ''احمد نگر جي راڻي'' ) هڪ خاموش فلم ٺاهي. ''سلطانه چند بيوي'' ، راني جي باري ۾ هڪ هندستاني [[ھندي|هندي]] فلم آهي، جنهن ۾ اداڪار شڪنتلا پرانجپي 1937 ۾ رليز ٿي &lt;ref&gt;{{ڪتابن مان حوالا|url=https://archive.org/details/encyclopaediaofi0000raja|title=Encyclopaedia of Indian cinema|last=Rajadhyaksha|first=Ashish|last2=Willemen|first2=Paul|publisher=British Film Institute|year=1999|access-date=12 August 2012|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;

== دفن ڪرڻ جي جاءِ ==
ميرابتوراب ترابي مشهدي &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF%DB%8C|title=ترابی مشهدی - ویکی فقه|website=fa.wikifeqh.ir|access-date=2022-07-20}}&lt;/ref&gt; دکن جي نظام شاهه کان هڪ مشن مليو ته چاند بيبي جون هڏيون [[مشھد|مشهد]] ۾ آڻي انهن کي امام رضا جي مزار جي ڀرسان دفن ڪيو. &lt;ref&gt;{{ڪتابن مان حوالا|title=مشاهیر مدفون در حرم رضوی|last=Jalali|first=Ghulam Reza|publisher=Islamic Research Foundation, Astan Quds Razavi|year=2008|isbn=9789649712390|location=Mashhad, Iran|pages=113|language=Persian|trans-title=Dignitaries Buried in the Holy Shrine of Imam al-Rida}}&lt;/ref&gt;

== پڻ ڏسو ==

* شروعاتي جديد جنگ ۾ عورتن جي تاريخ

==حوالا==
{{حوالا}}
&lt;div class=&quot;reflist&quot;&gt;
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;
&lt;/div&gt;
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]
[[زمرو:هندستاني راڻي ساٿياڻيون]]
[[زمرو:جنگ ۾ شريڪ ڀارتي عورتون]]
[[زمرو:16 صدي عيسوي زماني جي جنگ ۾ زائفائون]]
[[زمرو:سورهين صدي عورت حڪمران]]</text>
      <sha1>37o54tcyynwvkophsjyizkndo0r95xs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آمنہ جي محمد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>75433</id>
    <revision>
      <id>298287</id>
      <parentid>295408</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:57:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298287</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21034" sha1="qxyl2f0fox244s0ljuddoo8l8cymab7" xml:space="preserve">
 {{Infobox officeholder|name=آمنه جي محمد|image=United Nations Deputy Secretary General Amina Mohammed in 2023 - (cropped).jpg|image_size=|alt=|caption=امينا جي. محمد لنڊن ۾ 2018|office=5هين [[ڊپٽي سيڪريٽري جنرل گڏيل قومن جو]]|term_start=1 جنوري 2017|term_end=|1blankname={{nowrap|سيڪريٽري جنرل}}|1namedata=[[انتونيو گوتيرس]]|predecessor=[[جان ايلياسن]]|successor=|office1=[[نائيجيريا جي وفاقي وزارتون|ماحوليات جو وزير]]|term_start1=11 نومبر 2015|term_end1=15 ڊسمبر 2016|president1=[[محمد بحاري]]|predecessor1=لارنسيا لاربا-مالم|successor1=[[ابراهيم عثمان جبريل]]|birth_name=آمنه جين محمد|birth_date={{birth date and age|1961|6|27|df=y}}|birth_place=[[ليورپول]]، [[انگلينڊ]]|death_date=|death_place=|education=[[بوچن اسڪول]]|alma_mater=[[هينلي مئنيجمينٽ ڪاليج]]|citizenship={{hlist|[[نائيجيريا]]|[[برطانيه]]}}|children=[[نادين ابراهيم]]}}

'''آمنه جين محمد''' &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://unfccc.int/resource/docs/2017/sb/eng/PLOP.pdf|title=UN Framework Convention on Climate Change - Participants|date=2 May 2017|publisher=[[United Nations]]|access-date=30 September 2018}}&lt;/ref&gt; GCON &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.thecable.ng/full-list-okonjo-iweala-abba-kyari-former-cos-fg-nominates-437-persons-for-national-honours|title=FULL LIST: Okonjo-Iweala, Abba Kyari... FG nominates 437 persons for national honours|date=2022-10-02|website=TheCable|language=en-US|access-date=2022-10-11}}&lt;/ref&gt; (پيدائش 27 جون 1961) هڪ برطانوي نائيجيريا سفارتڪار ۽ [[سياستدان]] آهي، جيڪا گڏيل قومن جي پنجين ڊپٽي سيڪريٽري جنرل جي حيثيت سان خدمتون سرانجام ڏئي رهي آهي. اڳي، هوء 2015 کان 2016 تائين نائيجيريا جي ماحوليات واري وزير هئي &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://oak.tv/amina-mohammed-resumes-at-the-federal-ministry-of-environment-as-minister/|title=Amina J. Mohammed resumes at the Federal Ministry of Environment as Minister|last=Oak TV|work=Oak.tv|access-date=27 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20190414205950/https://oak.tv/amina-mohammed-resumes-at-the-federal-ministry-of-environment-as-minister/|archive-date=14 April 2019}}&lt;/ref&gt; ۽ پوسٽ-2015 ترقياتي ايجنڊا جي عمل ۾ هڪ پليئر هئي. هوءَ گڏيل قومن جي پائيدار ترقي گروپ جي چيئر پڻ آهي.

== ابتدائي زندگي ۽ تعليم ==
آمنه جين محمد 27 جون 1961ع تي انگلينڊ جي شهر ليورپول ۾ پيدا ٿي &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://unsdsn.org/about-us/people/amina-mohammed/|title=Sustainable Development Solutions Network {{!}} Amina Mohammed|website=unsdsn.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20161215064106/http://unsdsn.org/about-us/people/amina-mohammed/|archive-date=15 December 2016|access-date=8 December 2016}}&lt;/ref&gt; هڪ هوسا-فولاني نائجيريا جي جانورن جي ڊاڪٽر - آفيسر ۽ هڪ برطانوي نرس جي گهر . هوءَ پنجن ڌيئرن مان وڏي آهي. &lt;ref name=&quot;guardian&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/global-development/2017/may/26/why-is-she-here-nigerian-herders-daughter-un-deputy-chief-amina-mohammed|title='Why is she here?': the Nigerian herder's daughter who became UN deputy chief|last=Mark Seddon|date=May 26, 2017|work=The Guardian|access-date=October 18, 2017|location=United Kingdom}}&lt;/ref&gt;

آمنه جي محمد نائيجيريا ۾ ڪدونا ۽ ميدوگوري ۾ پرائمري اسڪول ۽ آئل آف مين تي بوچن اسڪول ۾ شرڪت ڪئي. &lt;ref&gt;Hester Lacey (December 7, 2017), [https://www.ft.com/content/f8caadca-da0f-11e7-a039-c64b1c09b482 Amina J Mohammed on Nigeria, leadership and the UN] ''[[Financial Times]]''.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.nigeria.gov.ng/index.php/2016-04-06-08-40-29/executive/147-federal-ministry-of-environment Federal Ministry of Environment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191130010024/http://nigeria.gov.ng/index.php/2016-04-06-08-40-29/executive/147-federal-ministry-of-environment |date=2019-11-30 }} Federal Government of Nigeria.&lt;/ref&gt; اڳتي هلي 1989ع ۾ هينلي مئنيجمينٽ ڪاليج ۾ داخلا ورتي. هن پنهنجي پڙهائي ختم ڪرڻ کان پوءِ هن جي پيءُ مطالبو ڪيو ته هوءَ [[نائيجيريا]] ڏانهن موٽي وڃي. &lt;ref name=&quot;guardian&quot;/&gt;

== ڪيريئر ==
1981 ۽ 1991 جي وچ ۾، امينا جي. محمد آرڪڪون نائيجيريا سان ڪم ڪيو، نارمن ۽ ڊابرن [[گڏيل بادشاھت|برطانيه]] جي تعاون سان آرڪيٽيڪچرل ڊيزائن فرم. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=http://allafrica.com/stories/201111240190.html|title=Nigeria: MDGs and Amina Az-Zubair's Footprint 24-November-2011|date=2011-11-24|publisher=Allafrica.com}}&lt;/ref&gt; هن 1991ع ۾ آفري پروجيڪٽس ڪنسورشيم جو بنياد رکيو ۽ 2001ع تائين ان جي ايگزيڪيوٽو ڊائريڪٽر طور خدمتون سرانجام ڏنيون &lt;ref&gt;[https://www.un.org/press/en/2012/sga1349.doc.htm Secretary-General Appoints Amina J. Mohammed of Nigeria as Special Adviser on Post-2015 Development Planning] [[United Nations]], press release of June 7, 2012.&lt;/ref&gt;

2002 کان 2005 تائين، آمنه محمد گڏيل قومن جي ملينيم پروجيڪٽ لاءِ صنف ۽ [[تعليم]] تي ٽاسڪ فورس کي همٿايو. &lt;ref&gt;[https://www.un.org/press/en/2012/sga1349.doc.htm Secretary-General Appoints Amina J. Mohammed of Nigeria as Special Adviser on Post-2015 Development Planning] [[United Nations]], press release of June 7, 2012.&lt;/ref&gt;

امينا بعد ۾ نائيجيريا جي صدر جي سينيئر اسپيشل اسسٽنٽ جي حيثيت سان ملينيم ڊولپمينٽ گولز (MDGs) تي ڪم ڪيو. 2005 ۾، هوء MDGs جي حاصلات جي طرف نائيجيريا جي قرض رليف فنڊ جي تعاون سان چارج ڪئي وئي. هن جي مينڊيٽ ۾ غربت جي گھٽتائي، بجيٽ جي هم آهنگيءَ ۽ مانيٽرنگ لاءِ جديد طريقن سان هڪ ورچوئل پاورٽي فنڊ تيار ڪرڻ، انهي سان گڏ غربت، سرڪاري شعبي جي سڌارن ۽ پائيدار ترقيءَ جي حوالي سان لاڳاپيل مسئلن تي مشورا ڏيڻ شامل آهن. &lt;ref&gt;[https://www.un.org/press/en/2012/sga1349.doc.htm Secretary-General Appoints Amina J. Mohammed of Nigeria as Special Adviser on Post-2015 Development Planning] [[United Nations]], press release of June 7, 2012.&lt;/ref&gt;

A. محمد بعد ۾ سينٽر فار ڊولپمينٽ پاليسي سلوشنز جي باني ۽ سي اي او ٿي ۽ ڪولمبيا يونيورسٽي ۾ ماسٽرز ان ڊولپمينٽ پريڪٽس پروگرام لاءِ ايڊجسٽ پروفيسر جي حيثيت سان. ان دوران، هن ڪيترن ئي بين الاقوامي مشاورتي بورڊز ۽ پينلز تي خدمتون سرانجام ڏنيون، جن ۾ [[گڏيل قومن جو عالمي ادارو|گڏيل قومن جي]] سيڪريٽري جنرل جو اعليٰ سطحي پينل آن پوسٽ-2015 ڊولپمينٽ ايجنڊا &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.un.org/sg/en/management/hlppost2015.shtml|title=The Secretary-General's High-Level Panel of eminent persons on the Post-2015 Development Agenda {{!}} United Nations Secretary-General|website=www.un.org|access-date=2022-05-31}}&lt;/ref&gt; ۽ پائيدار ترقي لاءِ ڊيٽا انقلاب تي آزاد ماهر صلاحڪار گروپ شامل آهن. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.undatarevolution.org/|title=UN Data Revolution|website=UN Data Revolution|language=en-US|access-date=2022-05-31}}&lt;/ref&gt; هوءَ [[يونيسڪو|گڏيل قومن جي تعليمي، سائنسي ۽ ثقافتي تنظيم]] (يونيسڪو) [[Education for All Global Monitoring Report|جي تعليم بابت گلوبل مانيٽرنگ رپورٽ]] (GME) جي ايڊوائزري بورڊ جي پڻ صدارت ڪئي. &lt;ref&gt;[https://www.un.org/press/en/2012/sga1349.doc.htm Secretary-General Appoints Amina J. Mohammed of Nigeria as Special Adviser on Post-2015 Development Planning] [[United Nations]], press release of June 7, 2012.&lt;/ref&gt;

2012 کان، آمنه محمد 2015 کان پوءِ ڊولپمينٽ ايجنڊا جي عمل ۾ اهم ڪردار ادا ڪندي، گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل بان ڪي مون جي 2015 کان پوءِ ڊولپمينٽ پلاننگ تي خاص صلاحڪار طور ڪم ڪري رهي هئي. &lt;ref&gt;[https://www.un.org/press/en/2012/sga1349.doc.htm Secretary-General Appoints Amina J. Mohammed of Nigeria as Special Adviser on Post-2015 Development Planning] [[United Nations]], press release of June 7, 2012.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Kaye Wiggins (June 2, 2015), [https://www.ft.com/content/9562aad6-f7ee-11e4-8bd5-00144feab7de UN sets sights on sustainable development goals] ''[[Financial Times]]''.&lt;/ref&gt; هن ڪردار ۾، هن سيڪريٽري جنرل، سندس اعليٰ سطحي پينل آف ايميننٽ پرسنز (HLP) ۽ جنرل اسيمبلي جي اوپن ورڪنگ گروپ (OWG) جي وچ ۾ ڪڙي جي حيثيت سان ڪم ڪيو، ٻين اسٽيڪ هولڊرز جي وچ ۾. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://csisprosper.com/2014/07/23/amina-mohammed-special-adviser-to-the-un-secretary-general-on-post-2015-development-planning/|title=Amina Mohammed, Special Adviser to the UN Secretary-General on Post-2015 Development Planning|last=ProsperCSIS|date=23 July 2014}}&lt;/ref&gt; 2014 کان، هوء پڻ سيڪريٽري جنرل جي آزاد ماهر مشاورتي گروپ تي پڻ ڪم ڪيو آهي ڊيٽا جي انقلاب لاءِ پائيدار ترقي. &lt;ref&gt;[http://www.undatarevolution.org/about-ieag/datarev-group-members/ Independent Expert Advisory Group Members] The UN Secretary General's Independent Expert Advisory Group on a Data Revolution for Sustainable Development.&lt;/ref&gt;

=== ماحوليات جو وزير (2015-2017) ===
آمنه جي محمد نومبر 2015ع کان فيبروري 2017ع تائين صدر محمد بخاري جي ڪابينا ۾ ماحوليات جي وفاقي وزير طور ڪم ڪيو &lt;ref&gt;[https://www.un.org/sg/en/dsg/index.shtml Amina J. Mohammed, Deputy Secretary-General] [[United Nations]].&lt;/ref&gt; ان دوران، هوءَ [[آفريڪي اتحاد|آفريڪن يونين]] (AU) ريفارم اسٽيئرنگ ڪميٽي ۾ نائيجيريا جي نمائندي هئي، جنهن جي صدارت پال ڪاگم ڪئي. &lt;ref&gt;[https://au.int/en/AUReforms/advisory AU Reforms Advisory Committee] [[African Union]].&lt;/ref&gt; هوءَ 24 فيبروري 2017 تي نائيجيريا جي وفاقي ايگزيڪيوٽو ڪائونسل تان استعيفيٰ ڏئي ڇڏي &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://oak.tv/amina-j-mohammed/|title=Amina J. Mohammed's emotional speech as she steps down as Nigeria's Environment Minister|last=Oak Tv|work=oak.tv|access-date=27 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20200513235254/https://www.oak.tv/amina-j-mohammed/|archive-date=13 May 2020|agency=Oak TV}}&lt;/ref&gt;

2017 ۾، آمنه محمد تي هڪ وڪيل گروپ پاران الزام لڳايو ويو هو ته هن چيني فرم کي غير قانوني اجازتون ڏنيون ته جيئن ان جي مدت دوران نائيجيريا جي ماحوليات واري وزير جي حيثيت ۾ خطري واري نائيجيريا جي ڪاٺ کي درآمد ڪن. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2017/11/10/world/crime-legal-world/u-n-s-no-2-amina-mohammad-accused-chinese-scam/|title=U.N.'s No. 2, Amina Mohammad, accused in Chinese scam|date=November 10, 2017|access-date=30 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180727024349/https://www.japantimes.co.jp/news/2017/11/10/world/crime-legal-world/u-n-s-no-2-amina-mohammad-accused-chinese-scam/|archive-date=27 July 2018|publisher=Japan Times|accessdate=30 March 2024|archivedate=27 July 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180727024349/https://www.japantimes.co.jp/news/2017/11/10/world/crime-legal-world/u-n-s-no-2-amina-mohammad-accused-chinese-scam/}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.news24.com/Africa/News/uns-number-two-accused-in-chinese-scam-to-import-nigerian-rosewood-20171109|title=UN's number two accused in Chinese scam to import Nigerian rosewood|date=November 9, 2017}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://foreignpolicy.com/2017/11/09/new-allegations-challenge-the-environment-record-of-top-u-n-official/|title=New Allegations Challenge the Environment Record of Top U.N. Official|date=November 9, 2017}}&lt;/ref&gt; نائجيريا جي حڪومت انهن دعوائن کي رد ڪري ڇڏيو آهي. &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.premiumtimesng.com/news/top-news/249141-rosewood-export-uns-amina-mohammed-no-wrong-nigerian-govt-says.html|title=Rosewood Export: UN's Amina Mohammed did no wrong, Nigerian govt says|date=November 12, 2017}}&lt;/ref&gt;

=== گڏيل قومن جو ڊپٽي سيڪريٽري جنرل (2017 – موجوده) ===
[[فائل:Deputy_Secretary_Sherman_With_UN_Deputy_Secretary-General_Mohammed_(52556108976).jpg|thumb| محمد 2022 ۾ آمريڪي ڊپٽي سيڪريٽري آف اسٽيٽ وينڊي شرمين سان]]
جنوري 2017 ۾، گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل انتونيو گوتريس محمد کي اقوام متحده جو ڊپٽي سيڪريٽري جنرل مقرر ڪرڻ جو اعلان ڪيو. &lt;ref&gt;[https://www.un.org/press/en/2017/sga1692.doc.htm Secretary-General Announces Intention to Appoint Amina J. Mohammed of Nigeria Deputy Secretary-General] [[United Nations]], press release of January 3, 2017.&lt;/ref&gt; هن صلاحيت ۾، هوء اينٽي مائڪروبيل مزاحمت (IACG) تي گڏيل قومن جي بين الاقوامي تعاون گروپ جي ميمبر آهي. &lt;ref&gt;[http://webarchive.loc.gov/all/20200520010339/http://www9.who.int/antimicrobial%2Dresistance/interagency%2Dcoordination%2Dgroup/members/en/ Members of the UN Interagency Coordination Group on Antimicrobial Resistance] [[World Health Organization]] (WHO).&lt;/ref&gt;

== ٻيون سرگرميون ==

* آفريڪا يورپ فائونڊيشن (AEF)، آفريڪا-يورپ لاڳاپن تي شخصيتن جي اعليٰ سطحي گروپ جو ميمبر (2020 کان) &lt;ref&gt;[https://www.friendsofeurope.org/initiatives/eu-africa-high-level-group/ High-Level Group of Personalities on Africa-Europe Relations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221128184011/https://www.friendsofeurope.org/initiatives/eu-africa-high-level-group/ |date=28 November 2022 }} Africa Europe Foundation (AEF).&lt;/ref&gt;
* گلوبل پارٽنرشپ فار سسٽينبل ڊولپمينٽ ڊيٽا، ميمبر بورڊ آف ڊائريڪٽرس (2017 کان وٺي) &lt;ref&gt;[http://www.data4sdgs.org/Board Board of Directors] Global Partnership for Sustainable Development Data.&lt;/ref&gt;
* ActionAid ، تعليم جو حق پروجيڪٽ، صلاحڪار بورڊ جو ميمبر
* بل ۽ ميلنڊا گيٽس فائونڊيشن ، گلوبل ڊولپمينٽ پروگرام جي صلاحڪار بورڊ جو ميمبر
* هيولٽ فائونڊيشن ، بورڊ جو ميمبر
* انٽرنيشنل ڊولپمينٽ ريسرچ سينٽر ، بورڊ آف گورنرز جو ميمبر
* بين الاقوامي صنف چيمپيئنز (IGC)، ميمبر &lt;ref&gt;[https://genderchampions.com/champions Members] [[International Gender Champions]] (IGC).&lt;/ref&gt;
* انسٽيٽيوٽ آف سائنسي ۽ ٽيڪنيڪل انفارميشن آف چائنا (ISTIC)، صلاحڪار بورڊ جو ميمبر
* ورلڊ اڪنامڪ فورم جي ينگ گلوبل ليڊرز ، بورڊ جا ميمبر &lt;ref&gt;[https://www.younggloballeaders.org/people Leadership] [[World Economic Forum]]'s [[Young Global Leaders]].&lt;/ref&gt;

== سڃاڻڻ ==

* 2006 - وفاقي جمهوريه جو حڪم
* 2007 - نائجيرين عورتن جو هال آف فيم
* 2015 – فورڊ فيملي نوٽر ڊيم ايوارڊ فار انٽرنيشنل ڊولپمينٽ اينڊ سوليڊيئرٽي &lt;ref&gt;[https://kellogg.nd.edu/news/amina-mohammed-receive-ford-family-notre-dame-award Amina Mohammed to Receive Ford Family Notre Dame Award] [[University of Notre Dame]], press release of November 4, 2015.&lt;/ref&gt;
* 2017 – ڊپلوميٽ آف دي ايئر اوارڊز &lt;ref&gt;Shelbie Bostedt (November 13, 2017), [https://foreignpolicy.com/2017/11/13/diplomat-of-the-year-honoree-amina-j-mohammed-discusses-future-of-united-nations/ Diplomat of the Year Honoree Amina J. Mohammed Discusses Future of United Nations] ''[[Foreign Policy]]''.&lt;/ref&gt;
* 2018 - 2018 ۾ [[نائيجر|نائجر]] جي سرراونيا سرداري لقب، ان ملڪ جي بادشاهن طرفان نصب ڪيل &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://face2faceafrica.com/article/deputy-secretary-general-of-the-un-amina-j-mohammed-crowned-queen-in-niger|title=Deputy Secretary-General of the U.N. Amina J. Mohammed crowned Queen in Niger|last=Waweru|first=Nduta|date=8 July 2018|work=Face2FaceAfrica|access-date=19 October 2019}}&lt;/ref&gt;
* 2018 - [[100 عورتون (بي بي سي)|بي بي سي 100 عورتون]] هن جي ڪم لاءِ گڏيل قومن جي ڊپٽي سيڪريٽري جنرل طور &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-46225037|title=BBC 100 Women 2018: Who is on the list?|date=2018-11-19|work=BBC News|access-date=2019-04-20|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;
* 2019 – گلوبل سٽيزن پرائز ورلڊ ليڊر اوارڊ &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.globalcitizen.org/en/content/amina-mohammed-world-leader-global-citizen-prize/|title=Meet the Winner of the 2019 Global Citizen World Leader Prize|last=Rodriguez|first=Leah|date=13 December 2019|website=Global Citizen}}&lt;/ref&gt;
* 2022 - نائجريائي قومي اعزاز گرانڊ ڪمانڊر آف دي آرڊر آف دي نائجر ( GCON ) &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://www.thecable.ng/full-list-okonjo-iweala-abba-kyari-former-cos-fg-nominates-437-persons-for-national-honours|title=FULL LIST: Okonjo-Iweala, Abba Kyari... FG nominates 437 persons for national honours|date=2022-10-02|website=TheCable|language=en-US|access-date=2022-10-11}}&lt;/ref&gt;

== ذاتي زندگي ==
محمد جي ڌيءَ، نادين ابراهيم ، هڪ فلم ڊائريڪٽر آهي. &lt;ref name=&quot;okoro&quot;&gt;{{Cite news|url=https://guardian.ng/guardian-woman/nadine-ibrahim-i-want-to-tell-stories-that-can-change-the-world/|title=Nadine Ibrahim: I want to tell stories that can change the world|last=Okoro|first=Enuma|date=4 March 2017|work=Guardian Woman|access-date=11 October 2020|publisher=Guardian Newspapers|archive-date=16 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210916170110/https://guardian.ng/guardian-woman/nadine-ibrahim-i-want-to-tell-stories-that-can-change-the-world/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

== آمنه محمد اسڪلز ايڪوزيشن سينٽر ==
[[فائل:Amina_J_Muhammed_Skills_Acquisition_Centre.jpg|thumb| آمنه جي محمد اسڪلز ايڪوزيشن سينٽر]]
آمنه محمد اسڪلز ايڪوزيشن سينٽر جيڪو گومبي بائي پاس جي ڀرسان واقع آهي، SDGs پاران گومبي جي حڪومت سان شراڪت ۾ تعمير ڪيو ويو هو ته جيئن گڏيل قومن جي ڊپٽي سيڪريٽري جنرل ، حاجيه امينا محمد جي سماجي، سياسي ۽ ثقافتي ۾ تعاون کي ساراهيو وڃي. حدون هن جي نالي تي مهارت حاصل ڪرڻ وارو مرڪز اقتصادي بااختيار بڻائڻ لاءِ اوزار پيش ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو ۽ زندگي جي ڪيترن ئي شعبن ۾ نوجوانن لاءِ زندگي جي مختلف مهارتن جي تربيت پڻ فراهم ڪري ٿو. &lt;ref&gt;{{حوالو ويب|url=https://tribuneonlineng.com/inuwa-inaugurates-amina-mohammed-skills-acquisition-centre-in-gombe/|title=Inuwa inaugurates Amina Mohammed skills acquisition centre in Gombe|last=Online|first=Tribune|date=2021-07-01|website=Tribune Online|language=en-GB|access-date=2022-09-26}}&lt;/ref&gt;

== ببليوگرافي ==

* ڪبير، هزاره محمد،. ''اتر عورتن جي ترقي'' . [نائجيريا].  . [[OCLC (identifier)|او سي ايل سي]]&amp;nbsp;[https://www.worldcat.org/oclc/890820657 890820657] .

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:نائيجيريا]]
[[زمرو:گڏيل قومون]]
[[زمرو:اڻ-نظرثاني ٿيل ترجمن وارا صفحا]]</text>
      <sha1>qxyl2f0fox244s0ljuddoo8l8cymab7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زمرو:مسلمان عورتون</title>
    <ns>14</ns>
    <id>75903</id>
    <revision>
      <id>298246</id>
      <parentid>287738</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:02:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298246</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" sha1="ao0zo76dipk97e2waoggdkozeadkb17" xml:space="preserve">[[زمرو:اسلام]]
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>ao0zo76dipk97e2waoggdkozeadkb17</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اقتصاديات</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79815</id>
    <revision>
      <id>298268</id>
      <parentid>291178</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:57:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Indus Asia</username>
        <id>5725</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298268</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74920" sha1="t7b778sxm3nefpoziblxuv3nkilhr5m" xml:space="preserve">'''اقتصاديات''' (Economics) هڪ سماجي سائنس آهي جيڪا شين ۽ خدمتن جي پيداوار، ورڇ ۽ استعمال جو مطالعو ڪري ٿي. اقتصاديات اقتصادي ايجنٽ جي رويي ۽ رابطي ۽ اقتصاديات ڪيئن ڪم ڪن ٿيون، تي ڌيان ڏئي ٿي. مائيڪرو اقتصاديات (Microeconomics) معيشتن ۾، بنيادي عنصرن جي طور تي ڏٺي وڃي ٿي، بشمول انفرادي ايجنٽ ۽ مارڪيٽ، انهن جي وچ ۾ رابطي ۽ ڳالهين جا نتيجن جو تجزيو ڪري ٿي. انفرادي ايجنٽ ۾، گھر، فرم، خريد ڪندڙ، ۽ وڪرو ڪندڙ شامل ٿي سگھي ٿو. ميڪرو اقتصاديات (Macroeconomics) اقتصاديات جو نظام جي طور تي تجزيو ڪري ٿي، جتي پيداوار، ورڇ، واپرائڻ، بچت ۽ سيڙپڪاري جي خرچن جو وچ ۾ تعلق آهي ۽ ان کي متاثر ڪندڙ عنصر، پيداوار جا عنصر؛ جهڙوڪ مزدور، سرمايو، زمين ۽ ڪاروبار، افراط زر، معاشي ترقي ۽ عوامي پاليسيون جيڪي انهن عناصر تي اثر انداز ٿين ٿيون، جو مطالعو ڪري ٿي. اهو پڻ عالمي معيشت جو تجزيو ۽ بيان ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿي. اقتصاديات جي اندر ٻيا وسيع تفاوت شامل آهن جيڪي مثبت اقتصاديات &quot;ڇا آهي&quot; ۽ معياري اقتصاديات، &quot;ڇا ٿيڻ گهرجي&quot; جي حمايت ڪندي؛ اقتصادي نظريي ۽ لاڳو اقتصاديات جي وچ ۾؛ عقلي ۽ رويي جي اقتصاديات جي وچ ۾؛ ۽ مکيه وهڪرو اقتصاديات ۽ هيٽروڊڪس اقتصاديات جي وچ ۾ فرق بيان ڪئي ٿي.

اقتصادي تجزيو سڄي سماج، بشمول ڪاروبار، فنانس، سائبر سيڪيورٽي، صحت جي سار سنڀال، انجنيئرنگ ۽ حڪومت ۾ لاڳو ٿي سگھي ٿو. اهو پڻ مختلف مضامين جهڙوڪ تعليم، خاندان، فيمينزم، قانون، جرم،  فلسفو، سياست، سماجي ادارا، مذهب، جنگ، سائنس ۽ ماحول تي لاڳو ڪي ويندي آهي.

==اقتصاديات جي تعريف==
{{anchor|The term and its various definitions€}}
{{main|اقتصاديات جي تعريف}}
نظم و ضبط لاءِ اڳوڻو اصطلاح ”سياسي معيشت“ هو، پر 19هين صديءَ جي آخر کان وٺي، ان کي عام طور تي ”معاشيات“ سڏيو ويو آهي. اصطلاح آخرڪار قديم يوناني οἰκονομία (oikonomia) مان نڪتل آهي، جيڪو هڪ اصطلاح آهي &quot;طريقو (nomos) گھر هلائڻ جو طريقو (oikos)، يا ٻين لفظن ۾ ڄاڻ وارو طريقو οἰκονομικός (oikonomikos)، يا &quot;household. يا هوم اسٽيڊ مينيجر“. نڪتل اصطلاحن جهڙوڪ &quot;معيشت&quot; جو مطلب اڪثر ڪري سگھي ٿو &quot;مفيد&quot; يا &quot;ٿلهي&quot;. توسيع سان، &quot;سياسي معيشت&quot; پولس يا رياست کي منظم ڪرڻ جو طريقو هو. اقتصاديات جون جديد وصفون مختلف آهن. ڪجھ موضوع جي ترقي يافته نظرين کي ظاهر ڪن ٿا يا اقتصاديات جي وچ ۾ مختلف نظريا. اسڪاٽش فيلسوف ايڊم سمٿ (1776) وضاحت ڪئي ته ان وقت سياسي معيشت کي ”قومن جي دولت جي نوعيت ۽ سببن جي تحقيق“، خاص طور تي: هڪ سياستدان يا قانون ساز جي سائنس جي هڪ شاخ [فراهم ڪرڻ جي ٻن مقصدن سان] ماڻهن لاءِ ڀرپور آمدني يا رزق ... [۽] رياست يا دولت مشترڪه کي پبلڪ سروسز لاءِ آمدني سان فراهم ڪرڻ. Jean-Baptiste Say (1803)، موضوع کي ان جي عوامي پاليسي جي استعمال کان ڌار ڪندي، ان کي پيداوار، تقسيم، ۽ دولت جي استعمال جي سائنس طور بيان ڪيو. طنز واري پاسي، ٿامس ڪارلائل (1849) ”دي ڊسمل سائنس“ کي ڪلاسيڪل اقتصاديات لاءِ اختصار جي طور تي جوڙيو، ان حوالي سان، عام طور تي مالٿس (1798) جي مايوسي واري تجزيي سان ڳنڍيل آهي. جان اسٽوارٽ مل (1844ع) ان موضوع کي وڌيڪ محدود ڪيو: اها سائنس جيڪا سماج جي اهڙن واقعن جي قانونن جو پتو لڳائي ٿي، جيڪي دولت جي پيداوار لاءِ انسانن جي گڏيل عملن مان پيدا ٿين ٿا، ايتري قدر جو انهن واقعن کي ڪنهن ٻئي شئي جي ڳولا ۾ تبديل نه ڪيو ويو آهي.

earlier term for the discipline was &quot;political economy&quot;, but since the late 19th century, it has commonly been called &quot;economics&quot;.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Backhouse |first=Roger |url=https://www.worldcat.org/oclc/59475581 |title=The Penguin history of economics |date=2002 |isbn=0-14-026042-0 |pages=117 |publisher=Penguin Adult |oclc=59475581}}&lt;/ref&gt; The term is ultimately derived from [[Ancient Greek]] {{lang|grc|[[wikt:οἰκονομία|οἰκονομία]]}} (''oikonomia'') which is a term for the &quot;way (nomos) to run a household (oikos)&quot;, or in other words the know-how of an {{lang|grc|οἰκονομικός}} (''oikonomikos''), or &quot;household or homestead manager&quot;. Derived terms such as &quot;economy&quot; can therefore often mean &quot;frugal&quot; or &quot;thrifty&quot;.&lt;ref name=&quot;etymology&quot;&gt;The terms derive ultimately from {{lang|grc|[[wikt:οἶκος|οἶκος]]}} (''{{lang|grc-Latn|oikos}}'' &quot;house&quot;) and {{lang|grc|[[wikt:νόμος|νόμος]]}} (''{{lang|grc-Latn|nomos}}'', &quot;custom&quot; or &quot;law&quot;). {{Cite encyclopedia |last=Harper |first=Douglas |author-link=Douglas Harper |date=February 2007 |dictionary=Online Etymology Dictionary |title=Economy |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=economic |access-date=27 October 2007 |archive-date=12 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130512162853/http://www.etymonline.com/index.php?term=economic |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Free2010&quot;&gt;{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=hRFadIRMaMsC&amp;pg=PA8 |title=21st Century Economics: A Reference Handbook |publisher=Sage Publications |year=2010 |isbn=978-1-4129-6142-4 |editor-last=Free |editor-first=Rhona C. |volume=1 |page=8}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;MarshallMarshall1888&quot;&gt;{{cite book |last1=Marshall |first1=Alfred |author-link1=Alfred Marshall |last2=Marshall |first2=Mary Paley |author-link2=Mary Paley Marshall |title=The Economics of Industry |url=https://archive.org/details/economicsindust00marsgoog |year=1888 |publisher=Macmillan |page=[https://archive.org/details/economicsindust00marsgoog/page/n22 2]|orig-year=1879}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Jevons1879&quot;&gt;{{cite book |last=Jevons |first=William Stanley |author-link=William Stanley Jevons |title=The Theory of Political Economy |url=https://archive.org/details/theorypolitical00jevogoog |edition=2nd |year=1879 |publisher=Macmillan and Co |page=XIV}}&lt;/ref&gt; By extension then, &quot;political economy&quot; was the way to manage a [[polis]] or state.

There are a variety of modern [[definitions of economics]]; some reflect evolving views of the subject or different views among economists.&lt;ref name=&quot;Backhouse&quot;&gt;{{cite encyclopedia |author-link1=Roger E. Backhouse |last1=Backhouse |first1=Roger E. |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=720–722 |first2=Steven |last2=Medema |date=2008 |edition=2nd|editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_E000291 |doi=10.1057/9780230226203.0442 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Economics, definition of |publisher=Palgrave Macmillan UK |access-date=23 December 2011 |archive-date=5 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171005001939/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_E000291 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;BackhouseMedema2009&quot;&gt;{{cite journal |last1=Backhouse |first1=Roger E. |first2=Steven |last2=Medema |date=Winter 2009 |title=Retrospectives: On the Definition of Economics |journal=[[Journal of Economic Perspectives]] |volume=23 |issue=1 |pages=221–233 |jstor=27648302 |doi=10.1257/jep.23.1.221|doi-access=free }}&lt;/ref&gt; [[Scottish people|Scottish]] philosopher [[Adam Smith]] (1776) defined what was then called [[political economy]] as &quot;an inquiry into the nature and causes of the wealth of nations&quot;, in particular as:

{{blockquote|text=a branch of the science of a statesman or legislator [with the twofold objectives of providing] a plentiful revenue or subsistence for the people&amp;nbsp;... [and] to supply the state or commonwealth with a revenue for the publick services.&lt;ref name=&quot;Groenwegen&quot;&gt;{{cite book |last=Smith |first=Adam |author-link=Adam Smith |date=1776 |title=An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations|title-link=An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations }} and Book IV, as quoted in {{cite encyclopedia |first=Peter |last=Groenwegen |date=2008 |pages=476–480 |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |edition=2nd |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_P000114 |doi=10.1057/9780230226203.1300 |chapter=Political Economy |publisher=Palgrave Macmillan UK |isbn=978-0-333-78676-5 |access-date=4 October 2017 |archive-date=5 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171005000524/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_P000114 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;}}

[[Jean-Baptiste Say]] (1803), distinguishing the subject matter from its [[public policy|public-policy]] uses, defined it as the science ''of'' production, distribution, and consumption of [[wealth]].&lt;ref name=&quot;Say1803&quot;&gt;{{cite book|last=Say|first=Jean Baptiste|author-link=Jean-Baptiste Say|title=A Treatise on Political Economy|year=1803|publisher=Grigg and Elliot|title-link=Say's Political Economy}}&lt;/ref&gt; On the [[satirical]] side, [[Thomas Carlyle]] (1849) coined &quot;[[the dismal science]]&quot; as an [[Epithet#Alternative contemporary usage|epithet]] for [[classical economics]], in this context, commonly linked to the pessimistic analysis of [[Malthus]] (1798).&lt;ref name=&quot;Dismal&quot;&gt;{{unbulleted list citebundle
|1 = {{cite magazine |last=Carlyle |first=Thomas |author-link=Thomas Carlyle |date=1849 |title=Occasional Discourse on the Negro Question |magazine=[[Fraser's Magazine]] |title-link=Occasional Discourse on the Negro Question }}
|2 = {{cite book |last=Malthus |first=Thomas Robert |author-link=Thomas Robert Malthus |date=1798 |title=An Essay on the Principle of Population |publisher=J. Johnson |location=London|title-link=An Essay on the Principle of Population }}
|3 = {{cite journal |last=Persky |first=Joseph |date=Autumn 1990 |title=Retrospectives: A Dismal Romantic |journal=Journal of Economic Perspectives |volume=4 |issue=4 |pages=165–172 |jstor=1942728 |doi=10.1257/jep.4.4.165|doi-access= }}
}}&lt;/ref&gt; [[John Stuart Mill]] (1844) delimited the subject matter further:

{{blockquote|text=The science which traces the laws of such of the phenomena of society as arise from the combined operations of mankind for the production of wealth, in so far as those phenomena are not modified by the pursuit of any other object.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Mill|first=John Stuart|author-link=John Stuart Mill|title=Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy|chapter-url=https://books.google.com/books?id=4TxQqkP40fYC&amp;pg=PA99|year=2007|publisher=Cosimo|isbn=978-1-60206-978-7|chapter=On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It|orig-year=1844|access-date=4 October 2017|archive-date=1 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200801073208/https://books.google.com/books?id=4TxQqkP40fYC&amp;pg=PA99|url-status=live}}&lt;/ref&gt;}}

[[Alfred Marshall]] provided a still widely cited definition in his textbook ''[[Principles of Economics (Marshall)|Principles of Economics]]'' (1890) that extended analysis beyond [[Economic wealth|wealth]] and from the [[societal]] to the [[microeconomic]] level:

{{blockquote|text=Economics is a study of man in the ordinary business of life. It enquires how he gets his income and how he uses it. Thus, it is on the one side, the study of wealth and on the other and more important side, a part of the study of man.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Marshall|first=Alfred|author-link=Alfred Marshall|title=Principles of Economics|url=https://archive.org/details/principlesecono00marsgoog|year=1890|publisher=Macmillan and Company|pages=[https://archive.org/details/principlesecono00marsgoog/page/n196 1]–2}}&lt;/ref&gt;}}

[[Lionel Robbins]] (1932) developed implications of what has been termed &quot;[p]erhaps the most commonly accepted current definition of the subject&quot;:&lt;ref name=&quot;BackhouseMedema2009&quot;/&gt;

{{blockquote |text=Economics is the science which studies [[human behaviour]] as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Robbins|first=Lionel|title=An Essay on the Nature and Significance of Economic Science|url=https://books.google.com/books?id=nySoIkOgWQ4C&amp;pg=PA15|year=2007|orig-year=1932|publisher=Ludwig von Mises Institute|isbn=978-1-61016-039-1|page=15}}&lt;/ref&gt;}}

Robbins described the definition as not ''classificatory'' in &quot;pick[ing] out certain ''kinds'' of behaviour&quot; but rather ''analytical'' in &quot;focus[ing] attention on a particular ''aspect'' of behaviour, the form imposed by the influence of [[scarcity]].&quot;{{sfnp|Robbins|2007|p=16}} He affirmed that previous economists have usually centred their studies on the analysis of wealth: how wealth is created (production), distributed, and consumed; and how wealth can grow.{{sfnp|Robbins|2007|pp=4–7}} But he said that economics can be used to study other things, such as war, that are outside its usual focus. This is because war has as the goal winning it (as a sought after ''end''), generates both cost and benefits; and, ''resources'' (human life and other costs) are used to attain the goal. If the war is not winnable or if the expected costs outweigh the benefits, the deciding ''actors'' (assuming they are rational) may never go to war (a ''decision'') but rather explore other alternatives. Economics cannot be defined as the science that studies wealth, war, crime, education, and any other field economic analysis can be applied to; but, as the science that studies a particular common aspect of each of those subjects (they all use scarce resources to attain a sought after end).

Some subsequent comments criticised the definition as overly broad in failing to limit its subject matter to analysis of markets. From the 1960s, however, such comments abated as the economic theory of maximizing behaviour and [[rational choice|rational-choice]] modelling [[Economic imperialism (economics)|expanded the domain]] of the subject to areas previously treated in other fields.&lt;ref name=&quot;Backhouse2009Stigler&quot;&gt;{{unbulleted list citebundle
|1 = {{cite journal |last1=Backhouse |first1=Roger E. |first2=Steven G. |last2=Medema |date=October 2009 |title=Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |journal=Economica |volume=76 |issue=s1 |pages=805–820 |doi=10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x|s2cid=148506444 |doi-access=free }}
|2 = {{cite journal |author-link=George J. Stigler |last=Stigler |first=George J. |date=1984 |title=Economics – The Imperial Science? |journal=Scandinavian Journal of Economics |volume=86 |issue=3 |pages=301–313 |jstor=3439864|doi=10.2307/3439864 }}
}}&lt;/ref&gt; There are other criticisms as well, such as in scarcity not accounting for the [[macroeconomics]] of high unemployment.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |author-link=Mark Blaug |last=Blaug |first=Mark |date=15 September 2017 |title=Economics |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/topic/economics |access-date=4 October 2017 |archive-date=25 June 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625153920/https://www.britannica.com/topic/economics |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

[[Gary Becker]], a contributor to the expansion of economics into new areas, described the approach he favoured as &quot;combin[ing the] assumptions of maximizing behaviour, stable [[preference (economics)|preferences]], and [[economic equilibrium|market equilibrium]], used relentlessly and unflinchingly.&quot;&lt;ref&gt;{{cite book|last=Becker|first=Gary S.|title=The Economic Approach to Human Behavior|url=https://books.google.com/books?id=iwEOFKSKbMgC&amp;pg=PA5|year=1976|publisher=University of Chicago Press|isbn=978-0-226-04112-4|page=5}}&lt;/ref&gt; One commentary characterises the remark as making economics an approach rather than a subject matter but with great specificity as to the &quot;choice process and the type of [[social interaction]] that [such] analysis involves.&quot; The same source reviews a range of definitions included in principles of economics textbooks and concludes that the lack of agreement need not affect the subject-matter that the texts treat. Among economists more generally, it argues that a particular definition presented may reflect the direction toward which the author believes economics is evolving, or should evolve.&lt;ref name=BackhouseMedema2009/&gt;

Many economists including nobel prize winners [[James M. Buchanan]] and [[Ronald Coase]] reject the method-based definition of Robbins and continue to prefer definitions like those of Say, in terms of its subject matter.&lt;ref name=&quot;Backhouse2009Stigler&quot;/&gt; [[Ha-Joon Chang]] has for example argued that the definition of Robbins would make economics very peculiar because all other sciences define themselves in terms of the area of inquiry or object of inquiry rather than the methodology. In the biology department, they do not say that all biology should be studied with DNA analysis. People study living organisms in many different ways, so some people will do DNA analysis, others might do anatomy, and still others might build game theoretic models of animal behaviour. But they are all called biology because they all study living organisms. According to Ha Joon Chang, this view that the economy can and should be studied in only one way (for example by studying only rational choices), and going even one step further and basically redefining economics as a theory of everything, is very peculiar.&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.huffpost.com/entry/ha-joon-chang-economics_n_5120030 |title=Ha-Joon Chang: Economics Is A Political Argument |author=Seung-Yoon Lee |date=4 September 2014 |website=huffpost.com |publisher=Huffington Post |access-date= |quote= |archive-date=19 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211019151027/https://www.huffpost.com/entry/ha-joon-chang-economics_n_5120030 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

== اثاثو ۽ واجبات ==
اقتصاديات جي علم مطابق ڪنهن به شخص يا ڪمپبي وٽ جيڪو مال ۽ ملڪيت هجي، جن جو ڪاٿو  Financial Value رقم ۾ ٿي سگهي ان کي اثاثو Assets سمجهو ويندو آهي ۽ جيڪي رهتون يا قرض يا وياج هجن، انهن کي رھتُون يا واجبات يا Liabilities چئبو آهي.  
ان وصف مطابق جنهن وٽ پنهنجو گهر، گاڏي، زرعي زمين، شهري پلاٽ، بئنڪ بئلنس، ڪا سيڙپ وغيره هجي ته انهن کي اثاثو سمجهيو ويندو آهي ۽ ساڳي وقت هن تي ڪو قرض، وياج، ڏنڊ، اوڌر، يا ڪا ٻي چٽي رهيل هجي ته ان کي واجبات سمجهو ويندو آهي.  سال جي آخر ۾ ماڻهو يا ڪمپنيون پنهنجا اثاثا Assets ۽ واجبات Liabilities جو توازن  ڪري Balance sheet ٺاهي اندازو ڪندا آهن ته هو مالدار آهن يا مقروض آهن.
پر شخصي مالي معاملن Personal Finances جا ماهر اثاثن ۽ واجبات جي تشريح مختلف طريقن سان ڪن ٿا.
هنن مطابق اثاثو ان ملڪيت کي چئبو آهي، جيڪا هر مهيني توهان کي ڪجھ پيسا ڪمائي ڏي ۽ رھت يا واجبات Liability ان کي چئبو آهي، جنهن تي هر مهيني کيسي مان خرچ ڪجي.
مثال طور توهان هڪ ڪروڙ روپين جو گهر وٺي جيڪڏهن ان ۾ پاڻ رهو ٿا ۽ ان جي بجلي، پاڻي  رنگ روغن  تي هر مهيني خرچ ڪيو ٿا ته اهو اثاثو Asset نه آهي. پر چٽي Liability آهي. پر جيڪڏهن هڪ ڪروڙ جو گهر وٺي ان کي مسواڙ تي ڏيو ٿا ته اهو توهان جو اثاثو Asset آهي ڇالاء ته اھو مسواڙ  جي مد ۾ هر مهيني ڪجھ ڏڪڙ توهان کي ڪمائي ڏي ٿو . ساڳي طرح جيڪڏهن ڪار وٺي پاڻ چڙهو ٿا ۽ ان جي پئٽرول ۽ مئنٽيننس تي کيسي مان خرچ ڪفيو ٿا ته اها چٽي liability آهي، پر ساڳي ڪار ٽئڪسي يا رينٽ اَي  ڪار تي هلايو ٿا ته اها اثاثو ٿي وڃي ٿي. ساڳيو مثال؛ سون، زيور، ٽي وي ، فرج ، سمارٽ فون وغيره جو آهي. اهي توهان کي هر مهيني ڪمائي ڪونه ٿا ڏين، پر هر مهيني انهن جي قدر قيمت ۾ گهٽتائي ٿي اچي.
تنهنڪري اهڙن ماهرن نتيجو ڪڍيو آهي ته توهان جيڪڏهن پاڻ کي مالي طور تي خودمختيار Financially Independent ٿيڻ چاهيو ٿا ته سدائين مٿين تشريح مطابق اثاثا خريد ڪرڻ شروع ڪريو. جيڪڏهن توهان ساه سڪائي صرف Liabilities خريد ڪندا رهندئو ته ڪڏهن به مالي طور تي خودمختيار ڪونه ٿي سگهندئو.

==اقتصادي سوچ جي تاريخ==
{{Main|اقتصادي سوچ جي تاريخ |ميڪرو اڪنامڪ سوچ جي تاريخ }}

=== قديم زماني کان وٺي فزيوڪريٽس تائين ===
[[File:Lorrain.seaport.jpg|thumb|سال 1638ع ۾ هڪ فرينچ بندرگاهه جي هڪ پينٽنگ واپار جي عروج جي ڏينهن دوران|alt=A seaport with a ship arriving]]
وسيلن جي ورڇ جي حوالي سان سوال هيسيوڊ جي لکڻين ۾ ڪيترن ئي جائن تي مليا آهن ۽ ڪيترن ئي معاشي مورخن هيسيوڊ کي پاڻ ”پهريون ماهر اقتصاديات“ قرار ڏنو آهي.&lt;ref&gt;{{unbulleted list citebundle|{{cite book|last=Gordan|first=Barry J.|title=Economic analysis before Adam Smith: Hesiod to Lessius|publisher=MacMillan|date=1975|page=3|isbn=978-1-349-02116-1|doi=10.1007/978-1-349-02116-1|url=https://books.google.com/books?id=YReyCwAAQBAJ&amp;pg=PA3}}|{{cite book|last=Brockway|first=George P.|title=The End of Economic Man: An Introduction to Humanistic Economics|edition=4th|date=2001|page=128|publisher=W. W. Norton &amp; Company |isbn=978-0-393-05039-4 |url=https://books.google.com/books?id=i8ZhZFqUl7kC|access-date=18 September 2020|archive-date=14 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414142715/https://books.google.com/books?id=i8ZhZFqUl7kC|url-status=live}}}}&lt;/ref&gt;   تنهن هوندي به، يوناني لفظ اوئڪوس (Oikos)، جنهن مان معيشت (Economics) جو لفظ نڪتل آهي، بجاءِ ڪجهه معياري سماج جي حوالي سان وسيلن جي ورڇ جو نظام، جيڪو تمام گهڻو تازو رجحان آهي، انهن مسئلن لاءِ استعمال ڪيو ويندو هو ته جيئن ڪنهن گهراڻي (زميندار، سندس خاندان ۽ غلام) جو انتظام ڪيئن ڪجي. &lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/59475581|title=The Penguin history of economics|last=Backhouse|first=Roger|date=2002|publisher=Penguin Adult|isbn=0-14-026042-0|oclc=59475581|access-date=3 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220730075150/https://www.worldcat.org/title/penguin-history-of-economics/oclc/59475581|archive-date=30 July 2022|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Cameron, Gregory. (2008). Oikos and Economy: The Greek Legacy in Economic Thought.&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.biblestudytools.com/lexicons/greek/nas/oikos.html|title=Oikos Meaning in Bible – New Testament Greek Lexicon – New American Standard|website=biblestudytools.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20211119121115/https://www.biblestudytools.com/lexicons/greek/nas/oikos.html|archive-date=19 November 2021|access-date=2021-11-19|url-status=live}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://oxfordre.com/classics/view/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-3169|title=houses, Greek|last=Jameson|first=Michael H.|date=2015-12-22|website=Oxford Research Encyclopedia of Classics|language=en|doi=10.1093/acrefore/9780199381135.013.3169|isbn=978-0-19-938113-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20211119121120/https://oxfordre.com/classics/view/10.1093/acrefore/9780199381135.001.0001/acrefore-9780199381135-e-3169|archive-date=19 November 2021|access-date=2021-11-19|url-status=live}}&lt;/ref&gt; زينوفون (Xenophon)، اوئڪونوميڪس (Oeconomicus) جو مصنف، کي فلولوگس پاران معنوي لفظ معيشت جو ذريعو هجڻ جو ڪريڊٽ ڏنو ويو آهي.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Xenophons Oikonomikos, Über einen Klassiker der Haushaltsökonomie|last=Lowry|first=S. Todd|publisher=Verlag Wirtschaft und Finanzen|year=1998|isbn=3878811276|location=[[Düsseldorf]]|pages=77|language=de}}&lt;/ref&gt; جوزف شومپيٽر 16هين ۽ 17هين صديءَ جي علمي ليکڪن، جن ۾ توماس ڊي مرڪاڊو، لوئس ڊي مولينا ۽ جوآن ڊي لوگو شامل آهن، جيئن پئسي، مفاد ۽ قدر جي حوالي سان فطري قانون جي قدر جي نظريي جي پس منظر ۾ ”سائنسي اقتصاديات جا باني&quot; هجڻ جي ڪنهن ٻئي گروهه کان وڌيڪ ويجھو اچي رهيا هئا. &lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=pl4DABZfGREC&amp;pg=PA97|title=History of Economic Analysis|last=Schumpeter|first=Joseph A.|date=1954|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-10888-1|pages=97, 101, 112}}&lt;/ref&gt;

ٻه ٻيا گروهه، جن کي بعد ۾ &quot;مرڪنٽائيلسٽ&quot; ۽ &quot;فزيوڪريٽس&quot; سڏيو ويو، وڌيڪ سڌو سنئون موضوع جي ايندڙ ترقي تي اثر انداز ٿيا. ٻنهي گروهن جو تعلق يورپ ۾ معاشي قوم پرستي ۽ جديد سرمائيداري جي عروج سان هو. '''مرڪنٽائلزم''' هڪ معاشي نظريو هو، جيڪو 16هين کان 18هين صدي عيسويءَ تائين پمفليٽ ادب، چاهي واپارين جو هجي يا سياستدانن جو، ۾ وڌو. هن نظريي مطابق؛

&quot;هڪ قوم جي دولت سون ۽ چاندي جا ذخيرا جمع ڪرڻ تي منحصر آهي. جن قومن وٽ (سون ۽ چاندي جي) ڪانن تائين رسائي نه هوندي آهي، اها رڳو ٻاهران مال وڪڻڻ ۽ سون ۽ چانديءَ کان سواءِ ٻيون درآمدون محدود ڪري، واپار مان سون ۽ چانديءَ کي حاصل ڪري سگھن ٿيون.&quot;

اهو نظريو سستو خام مال درآمد ڪرڻ، پيداوار جي سامان ۾ استعمال ڪيڻ جيڪا برآمد ٿي سگهي ۽ رياست جي ضابطي لاءِ پرڏيهي ٺاهيل سامان تي حفاظتي محصول لاڳو ڪرڻ ۽ نوآبادين ۾ پيداوار کي منع ڪرڻ، جو مطالبو ڪيو.&lt;ref&gt;{{unbulleted list citebundle|{{cite encyclopedia |title=Mercantilism |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |date=26 August 2016 |url=https://www.britannica.com/topic/mercantilism |access-date=24 October 2017 |archive-date=31 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171031160310/https://www.britannica.com/topic/mercantilism |url-status=live }}|{{harvp|Blaug|2017|page=343}}}}&lt;/ref&gt;

'''فزيوڪريٽس'''، 18هين صدي جي فرانسيسي مفڪرن ۽ اديبن جو هڪ گروپ، معيشت جي خيال کي آمدني ۽ پيداوار جي گردش جي وهڪري جي طور تي ترقي ڏني. فزيوڪريٽس جو خيال هو ته صرف زرعي پيداوار ئي لاڳت کان وڌيڪ واضح اضافو پيدا ڪري ٿي، تنهنڪري زراعت ئي سموري دولت جو بنياد آهي. &lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Bertholet|first=Auguste|date=2021|title=Constant, Sismondi et la Pologne|url=https://www.slatkine.com/fr/editions-slatkine/75250-book-05077807-3600120175625.html|journal=Annales Benjamin Constant|volume=46|pages=78–81|archive-url=https://web.archive.org/web/20220512143530/https://www.slatkine.com/fr/editions-slatkine/75250-book-05077807-3600120175625.html|archive-date=12 May 2022|access-date=20 January 2022|url-status=live}}&lt;/ref&gt; اهڙيءَ طرح، هنن زراعت جي خرچ تي پيداوار ۽ واپار کي فروغ ڏيڻ واري واپاري پاليسي جي مخالفت ڪئي، جنهن ۾ درآمدي محصول شامل هئا. فزيوڪريٽس انتظامي طور تي قيمتي ٽيڪس گڏ ڪرڻ جي متبادل طور تي زمين جي مالڪن جي آمدني تي هڪ واحد ٽيڪس گڏ ڪرڻ جي حمايت ڪئي. وڏي پئماني تي واپاري ضابطن جي خلاف رد عمل ۾، فزيوڪريٽس &quot;ليسيز-فيئر&quot; جي پاليسي جي حمايت ڪئي،&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://www.slatkine.com/fr/slatkine-reprints-erudition/75939-book-07102939-9782051029391.html|title=La Physiocratie et la Suisse|last=Bertholet|first=Auguste|last2=Kapossy|first2=Béla|publisher=Slatkine|year=2023|isbn=9782051029391|location=Geneva|language=fr}}&lt;/ref&gt; جنهن ۾ معيشت ۾ گهٽ ۾ گهٽ حڪومتي مداخلت جو مطالبو ڪيو ويو.&lt;ref&gt;{{unbulleted list citebundle|{{cite encyclopedia|title=Physiocrat|encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online|date=7 March 2014|url=https://www.britannica.com/topic/physiocrat|access-date=24 October 2017|archive-date=25 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171025023645/https://www.britannica.com/topic/physiocrat|url-status=live}}|{{cite book|last=Blaug|first=Mark|title=Economic Theory in Retrospect|url=https://books.google.com/books?id=4nd6alor2goC&amp;pg=PA24|edition=5th|year=1997|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-57701-4|pages=24–29, 82–84}}}}&lt;/ref&gt;

ايڊم اسمٿ (1723ع-1790ع) هڪ ابتدائي معاشي نظريادان هو.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=duYaugxYHdIC&amp;pg=PA36|title=History of Economic Thought: A Critical Perspective|last=Hunt|first=E. K.|publisher=M.E. Sharpe|year=2002|isbn=978-0-7656-0606-8|page=36}}&lt;/ref&gt; اسمٿ مرڪنٽائيلسٽ (واپارين) تي سخت تنقيد ڪئي پر فزيوڪريٽن جي نظام کي &quot;پنهنجي سمورين خامين سان&quot; بيان ڪيو ته؛ 

&quot;شايد حقيقت جي سڀ کان خالص شڪل جيڪا  هن موضوع تي اڃا تائين شايع ڪئي وئي آهي.&quot;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://archive.org/details/makingo_sko_2001_00_5649|title=The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers|last=Skousen|first=Mark|publisher=M.E. Sharpe|year=2001|isbn=978-0-7656-0479-8|page=[https://archive.org/details/makingo_sko_2001_00_5649/page/36 36]|url-access=registration}}&lt;/ref&gt;

=== ڪلاسيڪل سياسي معيشت ===
{{Main|ڪلاسيڪل اقتصاديات }}
[[File:AdamSmith.jpg|thumb|The publication of [[Adam Smith]]'s ''[[The Wealth of Nations]]'' in 1776 is considered to be the first formalisation of economic thought.|alt=Picture of Adam Smith facing to the right]]
The publication of [[Adam Smith]]'s ''[[The Wealth of Nations]]'' in 1776, has been described as &quot;the effective birth of economics as a separate discipline.&quot;{{sfnp|Blaug|2017|p=343}} The book identified land, labour, and capital as the three factors of production and the major contributors to a nation's wealth, as distinct from the physiocratic idea that only agriculture was productive.

Smith discusses potential benefits of specialisation by [[division of labour]], including increased [[labour productivity]] and [[gains from trade]], whether between town and country or across countries.&lt;ref&gt;{{cite web |author-link=Alan Deardorff |last=Deardorff |first=Alan V. |date=2016 |title=Division of labor |website=Deardorffs' Glossary of International Economics |publisher=University of Michigan |url=http://www-personal.umich.edu/~alandear/glossary/d.html#DivisionOfLabor |access-date=1 March 2012 |archive-date=16 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200316082342/http://www-personal.umich.edu/~alandear/glossary/d.html#DivisionOfLabor |url-status=live }}&lt;/ref&gt; His &quot;theorem&quot; that &quot;the division of labor is limited by the extent of the market&quot; has been described as the &quot;core of a [[Theory of the firm|theory of the functions of firm]] and [[industrial organization|industry]]&quot; and a &quot;fundamental principle of economic organization.&quot;&lt;ref&gt;{{cite journal |author-link=George J. Stigler |last=Stigler |first=George J. |date=June 1951 |title=The Division of Labor Is Limited by the Extent of the Market |journal=Journal of Political Economy |volume=59 |issue=3 |pages=185–193 |jstor=1826433 |url=https://www.sfu.ca/~allen/stigler.pdf |doi=10.1086/257075 |s2cid=36014630 |access-date=26 August 2017 |archive-date=25 August 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160825225559/http://www.sfu.ca/~allen/stigler.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt; To Smith has also been ascribed &quot;the most important substantive proposition in all of economics&quot; and foundation of [[Allocation of resources|resource-allocation]] theory—that, under [[Competition (economics)|competition]], resource owners (of labour, land, and capital) seek their most profitable uses, resulting in an equal rate of return for all uses in [[Economic equilibrium|equilibrium]] (adjusted for apparent differences arising from such factors as training and unemployment).&lt;ref&gt;{{cite journal |last=Stigler |first=George J. |date=December 1976 |title=The Successes and Failures of Professor Smith |journal=Journal of Political Economy |volume=84 |issue=6 |pages=1199–1213 |jstor=1831274 |doi=10.1086/260508|s2cid=41691663 }} Also published as {{cite report |title=The Successes and Failures of Professor Smith |work=Selected Papers, No. 50 |url=http://testwww.chicagobooth.edu/research/selectedpapers/sp50c.pdf |publisher=Graduate School of Business, University of Chicago |date= |access-date=16 August 2010 |archive-date=25 August 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160825213630/http://testwww.chicagobooth.edu/research/selectedpapers/sp50c.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

In an argument that includes &quot;one of the most famous passages in all economics,&quot;{{sfnp|Samuelson|Nordhaus|2010|p=30|loc=ch. 2, &quot;Markets and Government in a Modern Economy&quot;, The Invisible Hand}} Smith represents every individual as trying to employ any capital they might command for their own advantage, not that of the society,{{efn|&quot;Capital&quot; in Smith's usage includes [[fixed capital]] and [[circulating capital]]. The latter includes wages and labour maintenance, money, and inputs from land, mines, and fisheries associated with production.{{sfn|Smith|1776|loc=Bk. II: ch. 1, 2, and 5}}}} and for the sake of profit, which is necessary at some level for employing capital in domestic industry, and positively related to the value of produce.{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, &quot;Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home&quot;, IV.2.3 para. 3–5 and 8–9}} In this:

{{blockquote|He generally, indeed, neither intends to promote the public interest, nor knows how much he is promoting it. By preferring the support of domestic to that of foreign industry, he intends only his own security; and by directing that industry in such a manner as its produce may be of the greatest value, he intends only his own gain, and he is in this, as in many other cases, led by an invisible hand to promote an end which was no part of his intention. Nor is it always the worse for the society that it was no part of it. By pursuing his own interest he frequently promotes that of the society more effectually than when he really intends to promote it.{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, &quot;Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home&quot;, para. 9}} }}

The [[Reverend|Rev.]] [[Thomas Robert Malthus]] (1798) used the concept of [[diminishing returns]] to explain low living standards. [[Human population]], he argued, tended to increase geometrically, outstripping the production of food, which increased arithmetically. The force of a rapidly growing population against a limited amount of land meant diminishing returns to labour. The result, he claimed, was chronically low wages, which prevented the standard of living for most of the population from rising above the subsistence level.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Malthus |first=Thomas |date=1798 |title=An Essay on the Principle of Population |publisher=J. Johnson Publisher|title-link=An Essay on the Principle of Population }}&lt;/ref&gt;{{Primary source inline|date=November 2021}} Economist [[Julian Simon]] has criticised Malthus's conclusions.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Simon|first=Julian Lincoln|title=The Ultimate Resource|year=1981|publisher=Princeton University Press|title-link=The Ultimate Resource}}; and {{cite book|last=Simon|first=Julian Lincoln|title=The Ultimate Resource 2|url=https://books.google.com/books?id=wVyDwYqq5fMC&amp;pg=PP1|year=1996|publisher=Princeton University Press|isbn=978-0-691-00381-8}}&lt;/ref&gt;

While Adam Smith emphasised production and income, [[David Ricardo]] (1817) focused on the distribution of income among landowners, workers, and capitalists. Ricardo saw an inherent conflict between landowners on the one hand and labour and capital on the other. He posited that the growth of population and capital, pressing against a fixed supply of land, pushes up rents and holds down wages and profits. Ricardo was also the first to state and prove the principle of [[comparative advantage]], according to which each country should specialise in producing and exporting goods in that it has a lower ''relative'' cost of production, rather relying only on its own production.&lt;ref&gt;{{cite book |first=David |last=Ricardo |date=1817 |title=On the Principles of Political Economy and Taxation |publisher=John Murray|title-link=On the Principles of Political Economy and Taxation }}&lt;/ref&gt; It has been termed a &quot;fundamental analytical explanation&quot; for [[gains from trade]].&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|author-link=Ronald Findlay |first=Ronald |last=Findlay |date=2008 |edition=2nd |editor-first1=Steven N. |editor-last1=Durlauf |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_C000254 |doi=10.1057/9780230226203.0274 |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |pages=28–33 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Comparative advantage |publisher=Palgrave Macmillan UK |access-date=16 August 2010 |archive-date=11 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011021521/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_C000254 |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

Coming at the end of the classical tradition, [[John Stuart Mill]] (1848) parted company with the earlier classical economists on the inevitability of the distribution of income produced by the market system. Mill pointed to a distinct difference between the market's two roles: allocation of resources and distribution of income. The market might be efficient in allocating resources but not in distributing income, he wrote, making it necessary for society to intervene.&lt;ref&gt;{{cite book |last=Mill |first=John Stuart |date=1848 |title=Principles of Political Economy |publisher=John W. Parker Publisher|title-link=Principles of Political Economy }}&lt;/ref&gt;

Value theory was important in classical theory. Smith wrote that the &quot;real price of every thing&amp;nbsp;... is the toil and trouble of acquiring it&quot;. Smith maintained that, with rent and profit, other costs besides wages also enter the price of a commodity.{{sfnp|Smith|1776|loc=Bk. 1, Ch. 5, 6}} Other classical economists presented variations on Smith, termed the '[[labour theory of value#The theory's development|labour theory of value]]'. Classical economics focused on the tendency of any market economy to settle in a [[Steady-state economy#Concept of the stationary state in classical economics|final stationary state made up of a constant stock of physical wealth (capital) and a constant population size]].

=== Marxian economics ===
{{Main|Marxian economics}}
[[File:Karl Marx 001.jpg|thumb|The [[Marxian economics|Marxist]] [[critique of political economy]] comes from the work of German philosopher [[Karl Marx]].|alt=Photograph of Karl Marx facing the viewer]]
Marxist (later, Marxian) economics descends from classical economics and it derives from the work of [[Karl Marx]]. The first volume of Marx's major work, {{lang|de|[[Das Kapital]]}}, was published in 1867. Marx focused on the [[labour theory of value]] and [[theory of surplus value]].  Marx wrote that they were mechanisms used by capital to exploit labour.&lt;ref name=&quot;Roemer&quot;&gt;{{unbulleted list citebundle
|1 = {{cite encyclopedia |author-link=John Roemer |last=Roemer |first=J. E. |date=1987 |dictionary=The New Palgrave Dictionary of Economics |publisher=Palgrave Macmillan |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001420 |doi=10.1057/9780230226203.3052 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Marxian value analysis |pages=1–6 |access-date=19 October 2017 |archive-date=20 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171020033131/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001420 |url-status=live }}
|2 = {{cite encyclopedia |author-link=Ernest Mandel |last=Mandel |first=Ernest |date=1987 |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |publisher=Palgrave Macmillan |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |pages=372, 376 |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001419 |doi=10.1057/9780230226203.3051 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Marx, Karl Heinrich (1818–1883) |access-date=19 October 2017 |archive-date=20 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171020032814/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001419 |url-status=live }}
}}&lt;/ref&gt; The labour theory of value held that the value of an exchanged commodity was determined by the labour that went into its production, and the theory of surplus value demonstrated how workers were only paid a proportion of the value their work had created.&lt;ref name=&quot;THOMAS FULLER&quot;&gt;{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/09/18/world/asia/18laos.html|work=The New York Times|first=Thomas|last=Fuller|title=Communism and Capitalism Are Mixing in Laos|date=17 September 2009|access-date=24 February 2017|archive-date=22 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170222010636/http://www.nytimes.com/2009/09/18/world/asia/18laos.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Marxian economics was further developed by [[Karl Kautsky]] (1854–1938)'s ''The Economic Doctrines of Karl Marx'' and ''[[The Class Struggle (Erfurt Program)]]'', [[Rudolf Hilferding]]'s (1877–1941) ''[[Finance Capital]]'', [[Vladimir Lenin]] (1870–1924)'s ''[[The Development of Capitalism in Russia]]'' and ''[[Imperialism, the Highest Stage of Capitalism]]'', and [[Rosa Luxemburg]] (1871–1919)'s ''[[The Accumulation of Capital]]''.

=== Neoclassical economics ===
{{Main|Neoclassical economics}}

At its inception as a social science, ''economics'' was defined and discussed at length as the study of production, distribution, and consumption of wealth by Jean-Baptiste Say in his ''Treatise on Political Economy or, The Production, Distribution, and Consumption of Wealth'' (1803). These three items were considered only in relation to the increase or diminution of wealth, and not in reference to their processes of execution.{{efn|&quot;This science indicates the cases in which commerce is truly productive, where whatever is gained by one is lost by another, and where it is profitable to all; it also teaches us to appreciate its several processes, but simply in their results, at which it stops. Besides this knowledge, the merchant must also understand the processes of his art. He must be acquainted with the commodities in which he deals, their qualities and defects, the countries from which they are derived, their markets, the means of their transportation, the values to be given for them in exchange, and the method of keeping accounts. The same remark is applicable to the agriculturist, to the manufacturer, and to the practical man of business; to acquire a thorough knowledge of the causes and consequences of each phenomenon, the study of political economy is essentially necessary to them all; and to become expert in his particular pursuit, each one must add thereto a knowledge of its processes.&quot; {{harv|Say|1803|page=XVI}} }} Say's definition has survived in part up to the present, modified by substituting the word &quot;wealth&quot; for &quot;goods and services&quot; meaning that wealth may include non-material objects as well. One hundred and thirty years later, [[Lionel Robbins, Baron Robbins|Lionel Robbins]] noticed that this definition no longer sufficed,{{efn|&quot;And when we submit the definition in question to this test, it is seen to possess deficiencies which, so far from being marginal and subsidiary, amount to nothing less than a complete failure to exhibit either the scope or the significance of the most central generalisations of all.&quot; {{harv|Robbins|2007|p=5}} }} because many economists were making theoretical and philosophical inroads in other areas of human activity. In his ''[[An Essay on the Nature and Significance of Economic Science|Essay on the Nature and Significance of Economic Science]]'', he proposed a definition of economics as a study of human behaviour, subject to and constrained by scarcity,{{efn|&quot;The conception we have adopted may be described as analytical. It does not attempt to pick out certain kinds of behaviour, but focuses attention on a particular aspect of behaviour, the form imposed by the influence of scarcity. {{harv|Robbins|2007|p=17}} }} which forces people to choose, allocate scarce resources to competing ends, and economise (seeking the greatest welfare while avoiding the wasting of scarce resources). According to Robbins: &quot;Economics is the science which studies human behavior as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses&quot;.{{sfnp|Robbins|2007|p=16}} Robbins' definition eventually became widely accepted by mainstream economists, and found its way into current textbooks.&lt;ref&gt;{{cite conference |title=Defining Economics: the Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |first1=Roger E. |last1=Backhouse |first2=Steven G. |last2=Medema |work=Lionel Robbins's essay on the Nature and Significance of Economic Science, 75th anniversary conference proceedings |date=10 December 2007 |pages=209–230 |url=http://darp.lse.ac.uk/papersdb/LionelRobbinsConferenceProveedingsVolume.pdf#page=213 |conference= |access-date=30 July 2014 |archive-date=4 March 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304060656/http://darp.lse.ac.uk/papersdb/LionelRobbinsConferenceProveedingsVolume.pdf#page=213 |url-status=live }} also published in {{cite journal |title=Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition |journal=Economica |date=October 2009 |volume=76 |issue=Supplement 1 |pages=805–820 |jstor=40268907 |doi=10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x|last1=Backhouse |first1=Roger E |last2=Medema |first2=Steve G |s2cid=148506444 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt; Although far from unanimous, most mainstream economists would accept some version of Robbins' definition, even though many have raised serious objections to the scope and method of economics, emanating from that definition.{{sfnp|Backhouse|Medema|2007|page=223|ps=: &quot;There remained division over whether economics was defined by a method or a subject matter but both sides in that debate could increasingly accept some version of the Robbins definition.&quot;}}

A body of theory later termed &quot;neoclassical economics&quot; formed from about 1870 to 1910. The term &quot;economics&quot; was popularised by such neoclassical economists as [[Alfred Marshall]] and [[Mary Paley Marshall]] as a concise synonym for &quot;economic science&quot; and a substitute for the earlier &quot;[[political economy]]&quot;.&lt;ref name=&quot;MarshallMarshall1888&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Jevons1879&quot;/&gt; This corresponded to the influence on the subject of mathematical methods used in the [[natural science]]s.&lt;ref name=&quot;Clark&quot;&gt;{{cite book |last=Clark |first=Barry |title=Political Economy: A Comparative Approach |url=https://books.google.com/books?id=3wpiDzS45PsC&amp;pg=PP1 |edition=2nd |year=1998 |publisher=Praeger |isbn=978-0-275-95869-5}}&lt;/ref&gt;

Neoclassical economics systematically integrated [[supply and demand]] as joint determinants of both price and quantity in market equilibrium, influencing the allocation of output and income distribution. It rejected the classical economics' [[labour theory of value]] in favour of a [[marginal utility]] theory of value on the demand side and a more comprehensive theory of costs on the supply side.&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |chapter=Marginalist economics |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001393 |access-date=27 October 2017 |last=Campus |first=Antonietta |date=1987 |editor-last1=Eatwell |editor-first1=John |edition=first |volume=III |pages=1–6 |doi=10.1057/9780230226203.3031 |isbn=978-0-333-78676-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171027231849/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001393 |archive-date=27 October 2017 |dictionary=The New Palgrave Dictionary of Economics |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |url-status=live}}&lt;/ref&gt; In the 20th century, neoclassical theorists departed from an earlier idea that suggested measuring total utility for a society, opting instead for [[ordinal utility]], which posits behaviour-based relations across individuals.&lt;ref name=&quot;Hicks&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |publisher=Palgrave Macmillan UK |access-date=27 October 2017 |last=Black |first=R.D. Collison |date=2008 |editor-last1=Durlauf |editor-first1=Steven N. |edition=2nd |pages=577–581 |doi=10.1057/9780230226203.1781 |isbn=978-0-333-78676-5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171028042451/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000047 |archive-date=28 October 2017 |editor-first2=Lawrence E. |editor-last2=Blume |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde2008_U000047 |chapter=Utility |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

In [[microeconomics]], neoclassical economics represents incentives and costs as playing a pervasive role in shaping [[decision making]]. An immediate example of this is the [[consumer theory]] of individual demand, which isolates how prices (as costs) and income affect quantity demanded.&lt;ref name=&quot;Hicks&quot;/&gt; In [[macroeconomics]] it is reflected in an early and lasting [[neoclassical synthesis]] with Keynesian macroeconomics.&lt;ref name=&quot;Blanchard2008&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hicks&quot;&gt;{{cite journal |author-link=John Hicks |last=Hicks |first=J.R. |date=April 1937 |title=Mr. Keynes and the &quot;Classics&quot;: A Suggested Interpretation |journal=Econometrica |volume=5 |issue=2 |pages=147–159 |jstor=1907242 |doi=10.2307/1907242 }}&lt;/ref&gt;

Neoclassical economics is occasionally referred as ''orthodox economics'' whether by its critics or sympathisers. Modern [[mainstream economics]] builds on neoclassical economics but with many refinements that either supplement or generalise earlier analysis, such as [[econometrics]], [[game theory]], analysis of [[market failure]] and [[imperfect competition]], and the [[neoclassical model]] of [[economic growth]] for analysing long-run variables affecting [[national income]].

Neoclassical economics studies the behaviour of [[individual]]s, [[household]]s, and [[organisation]]s (called economic actors, players, or agents), when they manage or use [[Scarcity|scarce]] resources, which have alternative uses, to achieve desired ends. Agents are assumed to act rationally, have multiple desirable ends in sight, limited resources to obtain these ends, a set of stable preferences, a definite overall guiding objective, and the capability of making a choice. There exists an economic problem, subject to study by economic science, when a [[Decision theory|decision]] (choice) is made by one or more players to attain the best possible outcome.&lt;ref&gt;{{cite journal |first=Leigh |last=Tesfatsion |title=Agent-Based Computational Economics: Growing Economies from the Bottom Up |journal=[[Artificial Life (journal)|Artificial Life]] |date=Winter 2002 |volume=8 |issue=1 |pages=55–82 |url=https://www2.econ.iastate.edu/tesfatsi/acealife.pdf |pmid=12020421 |doi=10.1162/106454602753694765 |citeseerx=10.1.1.194.4605 |s2cid=1345062 |access-date=24 June 2020 |archive-date=26 November 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201126182912/https://www2.econ.iastate.edu/tesfatsi/acealife.pdf |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

=== Keynesian economics ===
{{Main|Keynesian economics}}
[[File:Lopokova and Keynes 1920s cropped.jpg|thumb|alt=John Maynard Keynes|[[John Maynard Keynes]], a key economics theorist]]
Keynesian economics derives from [[John Maynard Keynes]], in particular his book ''[[The General Theory of Employment, Interest and Money]]'' (1936), which ushered in contemporary [[macroeconomics]] as a distinct field.&lt;ref&gt;{{unbulleted list citebundle
|1 = {{cite book |last=Keynes |first=John Maynard |title=The General Theory of Employment, Interest and Money |publisher= Macmillan|year=1936 |location=London |isbn=978-1-57392-139-8 |title-link=The General Theory of Employment, Interest and Money }}
|2 = {{harvp|Blaug|2017|p=347}}
}}&lt;/ref&gt; The book focused on determinants of national income in the short run when prices are relatively inflexible. Keynes attempted to explain in broad theoretical detail why high labour-market unemployment might not be self-correcting due to low &quot;[[effective demand]]&quot; and why even price flexibility and monetary policy might be unavailing. The term &quot;revolutionary&quot; has been applied to the book in its impact on economic analysis.&lt;ref&gt;{{unbulleted list citebundle
|1 = {{cite encyclopedia |last=Tarshis |first=L. |author-link=Lorie Tarshis |date=1987 |title=The New Palgrave Dictionary of Economics |publisher=Palgrave Macmillan |edition= |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pages=47–50 |url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001226 |doi=10.1057/9780230226203.2888 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Keynesian Revolution |access-date=27 October 2017 |archive-date=28 October 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171028042612/http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001226 |url-status=live |doi-access=free }}
|2 = {{harvp|Samuelson|Nordhaus|2010|p=5}}
|3 = {{harvp|Blaug|2017|p=346}}
}}&lt;/ref&gt;

During the following decades, many economists followed Keynes' ideas and expanded on his works. [[John Hicks]] and [[Alvin Hansen]] developed the [[IS–LM model]] which was a simple formalisation of some of Keynes' insights on the economy's short-run equilibrium. [[Franco Modigliani]] and [[James Tobin]] developed important theories of [[Consumption (economics)|private consumption]] and [[investment]], respectively, two major components of [[aggregate demand]]. [[Lawrence Klein]] built the first [[large-scale macroeconometric model]], applying the Keynesian thinking systematically to the [[Economy of the United States|US economy]].&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), p. 510.&lt;/ref&gt;

=== Post-WWII economics ===

Immediately after World War II, Keynesian was the dominant economic view of the United States establishment and its allies, Marxian economics was the dominant economic view of the Soviet Union nomenklatura and its allies.

==== Monetarism ====
{{Main|Monetarism}}

Monetarism appeared in the 1950s and 1960s, its intellectual leader being [[Milton Friedman]]. Monetarists contended that monetary policy and other monetary shocks, as represented by the growth in the money stock, was an important cause of economic fluctuations, and consequently that monetary policy was more important than fiscal policy for [[stabilization policy|purposes of stabilisation]].&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), p. 511.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fed&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.federalreserve.gov/BOARDDOCS/SPEECHES/2002/20021108/default.htm|title=Remarks by Governor Ben S. Bernanke|publisher=The Federal Reserve Board|date=8 November 2002|first=Ben|last=Bernanke|access-date=22 February 2009|archive-date=24 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200324160935/https://www.federalreserve.gov/BOARDDOCS/SPEECHES/2002/20021108/default.htm|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Friedman was also skeptical about the ability of central banks to conduct a sensible active monetary policy in practice, advocating instead using simple rules such as a steady rate of money growth.&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), p. 512.&lt;/ref&gt;

Monetarism rose to prominence in the 1970s and 1980s, when several major central banks followed a monetarist-inspired policy, but was later abandoned again because the results turned out to be unsatisfactory.&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), p. 483-484.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Historical&quot;&gt;{{cite web |title=Federal Reserve Board - Historical Approaches to Monetary Policy |url=https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy/historical-approaches-to-monetary-policy.htm |website=Board of Governors of the Federal Reserve System |access-date=29 October 2023 |language=en |date=8 March 2018}}&lt;/ref&gt;

==== New classical economics ====
{{Main|New classical macroeconomics}}

A more fundamental challenge to the prevailing Keynesian paradigm came in the 1970s from [[new classical macroeconomics|new classical economists]] like [[Robert Lucas Jr.|Robert Lucas]], [[Thomas Sargent]] and [[Edward Prescott]]. They introduced the notion of [[rational expectations]] in economics, which had profound implications for many economic discussions, among which were the so-called [[Lucas critique]] and the presentation of [[Real business-cycle theory|real business cycle models]].&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), pp. 512–516.&lt;/ref&gt;

==== New Keynesians ====
{{Main|New Keynesian economics}}

During the 1980s, a group of researchers appeared being called [[New Keynesian economics|New Keynesian economists]], including among others [[George Akerlof]], [[Janet Yellen]], [[Gregory Mankiw]] and [[Olivier Blanchard]]. They adopted the principle of rational expectations and other monetarist or new classical ideas such as building upon models employing micro foundations and optimizing behaviour, but simultaneously emphasised the importance of various [[market failure]]s for the functioning of the economy, as had Keynes.&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), pp. 516–517.&lt;/ref&gt; Not least, they proposed various reasons that potentially explained the empirically observed features of [[Nominal rigidity|price and wage rigidity]], usually made to be endogenous features of the models, rather than simply assumed as in older Keynesian-style ones.

====New neoclassical synthesis====
{{Main|New neoclassical synthesis}}

After decades of often heated discussions between Keynesians, monetarists, new classical and new Keynesian economists, a synthesis emerged by the 2000s, often given the name ''the [[new neoclassical synthesis]]''. It integrated the rational expectations and optimizing framework of the new classical theory with a new Keynesian role for nominal rigidities and other market imperfections like [[imperfect information]] in goods, labour and credit markets. The monetarist importance of monetary policy in stabilizing&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Woodford |first1=Michael |title=Convergence in Macroeconomics: Elements of the New Synthesis |journal=American Economic Journal: Macroeconomics |date=2009 |volume=1 |issue=1 |pages=267–279 |doi=10.1257/mac.1.1.267 |jstor=25760267 |url=https://www.jstor.org/stable/25760267 |issn=1945-7707}}&lt;/ref&gt; the economy and in particular controlling inflation was recognised as well as the traditional Keynesian insistence that fiscal policy could also play an influential role in affecting [[aggregate demand]]. Methodologically, the synthesis led to a new class of applied models, known as [[dynamic stochastic general equilibrium]] or DSGE models, descending from real business cycles models, but extended with several new Keynesian and other features. These models proved very useful and influential in the design of modern monetary policy and are now standard workhorses in most central banks.&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), pp. 517–518.&lt;/ref&gt;

==== After the financial crisis ====

After the [[2007–2008 financial crisis]], macroeconomic research has put greater emphasis on understanding and integrating the financial system into models of the general economy and shedding light on the ways in which problems in the financial sector can turn into major macroeconomic recessions. In this and other research branches, inspiration from [[behavioural economics]] has started playing a more important role in mainstream economic theory.&lt;ref&gt;Blanchard et al. (2017), pp. 518–519.&lt;/ref&gt; Also, [[Heterogeneity in economics|heterogeneity]] among the economic agents, e.g. differences in income, plays an increasing role in recent economic research.&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Guvenen |first1=Fatih |title=Macroeconomics with Heterogeneity: A Practical Guide |url=https://www.nber.org/system/files/working_papers/w17622/w17622.pdf |website=www.nber.org |publisher=National Bureau of Economic Research |access-date=29 October 2023}}&lt;/ref&gt;

=== Other schools and approaches ===
{{Main|Schools of economic thought}}

Other schools or trends of thought referring to a particular style of economics practised at and disseminated from well-defined groups of academicians that have become known worldwide, include the [[Freiburg School]], the [[School of Lausanne]], the [[Stockholm school (economics)|Stockholm school]] and the [[Chicago school of economics]]. During the 1970s and 1980s [[mainstream economics]] was sometimes separated into the [[Saltwater and freshwater economics|Saltwater approach]] of those universities along the [[East Coast of the United States|Eastern]] and [[West coast of the United States|Western]] coasts of the US, and the Freshwater, or [[Chicago school (economics)|Chicago school]] approach.&lt;ref name=gordonessays&gt;{{Citation | last = Gordon | first = Robert J. | author-link = Robert J. Gordon | title = Productivity Growth, Inflation, and Unemployment | publisher = [[Cambridge University Press]] | year = 2003 | pages = 226–227 | url = https://books.google.com/books?id=VXINsDT1sFwC |isbn = 978-0-521-53142-9}}&lt;/ref&gt;

Within macroeconomics there is, in general order of their historical appearance in the literature; [[classical economics]], [[neoclassical economics]], [[Keynesian economics]], the [[neoclassical synthesis]], [[monetarism]], [[new classical economics]], [[New Keynesian economics]]&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Gali |first=Jordi |date=2015 |title=Monetary Policy, Inflation and the Business Cycle: An Introduction to the New Keynesian Framework and Its Applications |url=https://books.google.com/books?id=5GuYDwAAQBAJ&amp;pg=PA5 |edition=2nd |publisher=Princeton University Press |isbn=978-0-691-16478-6 |pages=5–6}}&lt;/ref&gt; and the [[new neoclassical synthesis]].&lt;ref&gt;{{cite web |last=Woodford |first=Michael |title=Convergence in Macroeconomics: Elements of the New Synthesis |work=The New Consensus |date=January 2008 |url=http://www.columbia.edu/~mw2230/Convergence_AEJ.pdf |access-date=31 August 2021 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20081221064431/http://www.columbia.edu:80/~mw2230/Convergence_AEJ.pdf |archive-date=21 December 2008 }}&lt;/ref&gt;

Beside the [[mainstream economics|mainstream]] development of economic thought, various alternative or [[Heterodox economics|heterodox economic theories]] have evolved over time, positioning themselves in contrast to mainstream theory.&lt;ref name=Lee&gt;{{cite journal |last1=Lee |first1=Frederic S. |title=Heterodox Economics |journal=The New Palgrave Dictionary of Economics |date=2008 |pages=1–7 |doi=10.1057/978-1-349-95121-5_2487-1|isbn=978-1-349-95121-5 }}&lt;/ref&gt; These include:&lt;ref name=Lee/&gt;
* [[Austrian School]], emphasizing [[human action]], [[property rights]] and the freedom to contract and transact to have a thriving and successful economy.&lt;ref&gt;{{cite web |title=WHAT IS AUSTRIAN ECONOMICS? |date=16 May 2014 |url=https://mises.org/what-austrian-economics |access-date=February 13, 2022 |archive-date=23 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201023162020/https://mises.org/what-austrian-economics |url-status=live }}&lt;/ref&gt; It also emphasises that the state should play as small role as possible (if any role) in the regulation of economic activity between two transacting parties.&lt;ref&gt;{{cite web|title=The Austrian Theory of Efficiency and the Role of Government|url=https://mises.org/library/austrian-theory-efficiency-and-role-government-0|date=November 9, 2019|access-date=14 February 2022|archive-date=14 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220214010751/https://mises.org/library/austrian-theory-efficiency-and-role-government-0|url-status=live}}&lt;/ref&gt; [[Friedrich Hayek]] and [[Ludwig von Mises]] are the two most prominent representatives of the Austrian school.
* [[Post-Keynesian economics]] concentrates on macroeconomic rigidities and adjustment processes. It is generally associated with the [[University of Cambridge]] and the work of [[Joan Robinson]].&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia |last=Harcourt |first=G.C. |date=1987 |title=The New Palgrave: A Dictionary of Economics |edition= |editor-first1=John |editor-last1=Eatwell |editor-first2=Murray |editor-last2=Milgate |editor-first3=Peter |editor-last3=Newman |volume=III |pages=47–50 |chapter-url=http://www.dictionaryofeconomics.com/article?id=pde1987_X001728 |doi=10.1057/9780230226203.3307 |isbn=978-0-333-78676-5 |chapter=Post-Keynesian economics |publisher=Palgrave Macmillan UK |url=http://www.e-elgar.com/shop/isbn/9781852788018 |access-date=13 February 2020 |archive-date=12 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200412222941/https://www.e-elgar.com/shop/gbp/post-keynesian-economics-9781852788018.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;
* [[Ecological economics]] like [[environmental economics]] studies the interactions between human economies and the ecosystems in which they are embedded,&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Xepapadeas |first1=Anastasios |title=Ecological Economics |journal=The New Palgrave Dictionary of Economics |date=2008 |pages=1–8 |doi=10.1057/978-1-349-95121-5_2141-1|isbn=978-1-349-95121-5 }}&lt;/ref&gt; but in contrast to environmental economics takes an oppositional position towards general mainstream economic principles. A major difference between the two subdisciplines is their assumptions about the [[Substitute good|substitution possibilities]] between human-made and [[natural capital]].&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Berlin |first1=D. I. W. |title=DIW Berlin: A Matter of Opinion : How Ecological and Neoclassical Environmental Economists Think about Sustainability and Economics |url=https://www.diw.de/sixcms/detail.php?id=diw_01.c.450284.de |website=www.diw.de |access-date=29 October 2023 |language=de |date=2006}}&lt;/ref&gt;

Additionally, alternative developments include [[Marxian economics]], [[constitutional economics]], [[institutional economics]], [[evolutionary economics]], [[dependency theory]], [[structuralist economics]], [[world systems theory]], [[econophysics]], [[econodynamics]], [[feminist economics]] and [[biophysical economics]].&lt;ref&gt;{{cite news |first=Nathanial |last=Greenwolde |date=23 October 2009 |title=New School of Thought Brings Energy to 'the Dismal Science' |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/gwire/2009/10/23/23greenwire-new-school-of-thought-brings-energy-to-the-dis-63367.html |access-date=24 February 2017 |archive-date=29 November 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161129124417/http://www.nytimes.com/gwire/2009/10/23/23greenwire-new-school-of-thought-brings-energy-to-the-dis-63367.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;

[[Feminist economics]] emphasises the role that gender plays in economies, challenging analyses that render gender invisible or support gender-oppressive economic systems.&lt;ref&gt;{{Cite book |chapter=Feminist Economics |author= Julie A. Nelson |title= The New Palgrave Dictionary of Economics |chapter-url= https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1057/978-1-349-95121-5_2210-1 |date=2016-01-01|pages= 1–6 |doi= 10.1057/978-1-349-95121-5_2210-1 |isbn= 978-1-349-95121-5 |access-date=2023-12-07 }}&lt;/ref&gt; The goal is to create economic research and policy analysis that is inclusive and gender-aware to encourage gender equality and improve the well-being of marginalised groups.

==طريقا==
==مائڪرو اقتصاديات== 
==ميڪرو اقتصاديات==
==اقتصاديات جون ٻيون شاخون== 
==لاڳاپيل مضمون== 
==پيشو==
==پڻ ڏسو==
==مطالعي جا وسيلا==
* {{cite book|last1=Anderson|first1=David|last2=Ray|first2=Margaret|title=Krugman's Economics for the AP Course|date=2019|publisher=BFW|location=New York|isbn=978-1-319-11327-8|edition=3rd|url=https://www.bfwpub.com/high-school/us/product/Krugmans-Economics-for-the-AP-Course/p/1319113273|access-date=2 March 2021|archive-date=8 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210308040106/https://www.bfwpub.com/high-school/us/product/Krugmans-Economics-for-the-AP-Course/p/1319113273|url-status=live}}
* [http://www.merlot.org/merlot/materials.htm?category=2216 MERLOT Learning Materials: Economics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130614190857/http://www.merlot.org/merlot/materials.htm?category=2216 |date=14 June 2013 }}: US-based database of learning materials
* [http://www.economicsnetwork.ac.uk/links/othertl.htm Online Learning and Teaching Materials] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130509105953/http://www.economicsnetwork.ac.uk/links/othertl.htm |date=9 May 2013 }} UK Economics Network's database of text, slides, glossaries and other resources
* {{cite book|last=McConnell|first=Campbell R.|edition=18th|date=2009|title=Economics. Principles, Problems and Policies|url=http://www.califaxprinters.com/mba_books/EB%20McConnell%20Econ.18e.pdf|format=PDF contains full textbook|location=New York|publisher=McGraw-Hill|display-authors=etal|isbn=978-0-07-337569-4|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161006014212/http://www.califaxprinters.com/mba_books/EB%20McConnell%20Econ.18e.pdf|archive-date=6 October 2016|df=dmy-all}}
* [[b:Economics|Economics textbooks]] on [[b:Main Page|Wikibooks]]

==خارجي لنڪس==
===عام معلومات===
* [http://www.oswego.edu/~economic/journals.htm Economic journals on the web.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130710110240/http://www.oswego.edu/~economic/journals.htm |date=10 July 2013 }}
* [https://www.britannica.com/topic/economics Economics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220625153920/https://www.britannica.com/topic/economics |date=25 June 2022 }} at ''[[Encyclopædia Britannica]]''
* [https://www.economist.com/economics-a-to-z Economics A–Z.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220214211108/https://www.economist.com/economics-a-to-z |date=14 February 2022 }} Definitions from ''[[The Economist]]''.
* [https://www.economicsonline.co.uk/ Economics Online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211028015205/https://www.economicsonline.co.uk/ |date=28 October 2021 }} (UK-based), with [[drop-down menu]]s at top, incl. Definitions.
* [https://web.archive.org/web/20070512014346/http://www.intute.ac.uk/socialsciences/economics/ Intute: Economics]: [[Internet directory]] of UK universities.
* [http://repec.org/ Research Papers in Economics (RePEc)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20000816091515/http://repec.org/ |date=16 August 2000 }}
* [http://rfe.org/ Resources For Economists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130511055542/http://rfe.org/ |date=11 May 2013 }}: [[American Economic Association]]-sponsored guide to 2,000+ Internet resources from &quot;Data&quot; to &quot;Neat Stuff&quot;, updated quarterly.
===تنظيمون ۽ ادارا===
* [http://edirc.repec.org/ Economics Departments, Institutes and Research Centers in the World] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130430082832/http://edirc.repec.org/ |date=30 April 2013 }}
* [https://web.archive.org/web/20030801073637/http://www.oecd.org/statistics/ Organization For Co-operation and Economic Development (OECD) Statistics]
* [http://unstats.un.org/ United Nations Statistics Division] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020124234652/http://unstats.un.org/ |date=24 January 2002 }}
* [http://data.worldbank.org/ World Bank Data] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190727121731/https://data.worldbank.org/ |date=27 July 2019 }}
* [https://www.aeaweb.org/ American Economic Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210120030415/https://www.aeaweb.org/ |date=20 January 2021 }}

&lt;!-- If you have an interest in the Economics and Business section of Wikipedia, drop by at [[Wikipedia:WikiProject Business and Economics]]. --&gt;

{{Authority control}}

[[Category:Economics| ]]
[[Category:Economic theories| ]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:معيشت]]
[[زمرو:سماجي سائنس]]</text>
      <sha1>t7b778sxm3nefpoziblxuv3nkilhr5m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>فزڪس جي تاريخ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79878</id>
    <revision>
      <id>298294</id>
      <parentid>298196</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:05:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298294</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26299" sha1="gly5ydccf0bkowc5c9o43s2b5b4gsje" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

=== يوناني تصور ===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.

[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[Aristotle]]&lt;br/&gt;(384–322 [[BCE]])]]

During the [[Classical Greece|classical period]] in Greece (6th, 5th and 4th centuries BCE) and in [[Hellenistic civilization|Hellenistic times]], [[natural philosophy]] slowly developed into an exciting and contentious field of study. [[Aristotle]] ({{lang-el|Ἀριστοτέλης}}, ''Aristotélēs'') (384–322 BCE), a student of [[Plato]], promoted the concept that observation of physical phenomena could ultimately lead to the discovery of the natural laws governing them.{{Citation needed|date=May 2018}} Aristotle's writings cover physics, [[metaphysics]], [[poetry]], [[theater]], [[music]], [[logic]], [[rhetoric]], [[linguistics]], [[politics]], [[Forms of government|government]], [[ethics]], [[biology]] and [[zoology]]. He wrote the first work which refers to that line of study as &quot;Physics&quot;&amp;nbsp;– in the 4th century BCE, Aristotle founded the system known as [[Aristotelian physics]]. He attempted to explain ideas such as [[motion (physics)|motion]] (and [[gravity]]) with the theory of [[classical elements|four elements]]. Aristotle believed that all matter was made up of aether, or some combination of four elements: earth, water, air, and fire. According to Aristotle, these four terrestrial elements are capable of inter-transformation and move toward their natural place, so a stone falls downward toward the center of the cosmos, but flames rise upward toward the [[circumference]]. Eventually, [[Aristotelian physics]] became enormously popular for many centuries in Europe, informing the scientific and scholastic developments of the [[Middle Ages]]. It remained the mainstream scientific paradigm in Europe until the time of [[Galileo Galilei]] and [[Isaac Newton]].

Early in Classical Greece, knowledge that the Earth is [[Sphere|spherical]] (&quot;round&quot;) was common. Around 240&amp;nbsp;BCE, as the result of [[Eratosthenes#Measurement of Earth's circumference|a seminal experiment]], [[Eratosthenes]] (276–194 BCE) accurately estimated its circumference. In contrast to Aristotle's geocentric views, [[Aristarchus of Samos]] ({{lang-el|Ἀρίσταρχος}}; {{Circa|310|230 BCE}}) presented an explicit argument for a [[Heliocentrism|heliocentric model]] of the [[Solar System]], i.e. for placing the [[Sun]], not the [[Earth]], at its centre. [[Seleucus of Seleucia]], a follower of Aristarchus' heliocentric theory, stated that [[Axial tilt|the Earth rotated around its own axis]], which, in turn, [[Orbit|revolved around]] the Sun. Though the arguments he used were lost, [[Plutarch]] stated that Seleucus was the first to prove the heliocentric system through reasoning.

[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|The ancient Greek mathematician [[Archimedes]], developer of ideas regarding [[fluid mechanics]] and [[buoyancy]].]]

In the 3rd century BCE, the [[Greek mathematics|Greek mathematician]] Archimedes of Syracuse ({{lang-el|[[wikt:Ἀρχιμήδης|Ἀρχιμήδης]]}} (287–212 BCE)&amp;nbsp;– generally considered to be the greatest mathematician of antiquity and one of the greatest of all time&amp;nbsp;– laid the foundations of [[Fluid statics|hydrostatics]], [[statics]] and calculated the underlying mathematics of the [[lever]]. A leading scientist of classical antiquity, Archimedes also developed elaborate systems of pulleys to move large objects with a minimum of effort. The [[Archimedes' screw]] underpins modern hydroengineering, and his machines of war helped to hold back the armies of Rome in the [[First Punic War]]. Archimedes even tore apart the arguments of Aristotle and his metaphysics, pointing out that it was impossible to separate mathematics and nature and proved it by converting mathematical theories into practical inventions. Furthermore, in his work ''[[On Floating Bodies]]'', around 250 BCE, Archimedes developed the law of [[buoyancy]], also known as [[Archimedes' principle]]. In mathematics, Archimedes used the method of exhaustion to calculate the area under the arc of a [[parabola]] with the summation of an infinite series, and gave a remarkably accurate approximation of [[pi]]. He also defined the [[Archimedean spiral|spiral bearing his name]], formulae for the [[volume]]s of surfaces of revolution and an ingenious system for expressing very large numbers. He also developed the principles of equilibrium states and [[center of mass|centers of gravity]], ideas that would influence future scholars like Galileo, and Newton.

[[Hipparchus]] (190–120 BCE), focusing on astronomy and mathematics, used sophisticated geometrical techniques to map the motion of the stars and [[planet]]s, even predicting the times that [[Solar eclipse]]s would happen. He added calculations of the distance of the Sun and Moon from the Earth, based upon his improvements to the observational instruments used at that time. Another of the early physicists was [[Ptolemy]] (90–168 CE), one of the leading minds during the time of the [[Roman Empire]]. Ptolemy was the author of several scientific treatises, at least three of which were of continuing importance to later Islamic and European science. The first is the astronomical treatise now known as the ''[[Almagest]]'' (in Greek, Ἡ Μεγάλη Σύνταξις, &quot;The Great Treatise&quot;, originally Μαθηματικὴ Σύνταξις, &quot;Mathematical Treatise&quot;). The second is the ''[[Geography (Ptolemy)|Geography]]'', which is a thorough discussion of the geographic knowledge of the [[Greco-Roman world]].

Much of the accumulated knowledge of the ancient world was lost. Even of the works of the many respectable thinkers, few fragments survived. Although he wrote at least fourteen books, almost nothing of Hipparchus' direct work survived. Of the 150 reputed [[Aristotelianism|Aristotelian]] works, only 30 exist, and some of those are &quot;little more than lecture notes&quot;.{{According to whom|date=June 2018}}

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092,&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Click the image to see further details.&lt;/ref&gt; employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

===Islamic world===
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Hazan.png|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

===Medieval Europe===
{{further|Theory of impetus}}
Awareness of ancient works re-entered the West through [[Latin translations of the 12th century|translations from Arabic to Latin]]. Their re-introduction, combined with [[Islam and Judaism|Judeo-Islamic]] theological commentaries, had a great influence on [[Medieval philosophy|Medieval philosophers]] such as [[Thomas Aquinas]]. [[Scholasticism|Scholastic European scholars]], who sought to reconcile the philosophy of the ancient classical philosophers with [[Christian theology]], proclaimed Aristotle the greatest thinker of the ancient world. In cases where they did not directly contradict the Bible, Aristotelian physics became the foundation for the physical explanations of the European Churches. Quantification became a core element of medieval physics.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Crombie |first=A. C. |date=1961 |title=Quantification in Medieval Physics |url=https://www.jstor.org/stable/228677 |journal=Isis |volume=52 |issue=2 |pages=143–160 |doi=10.1086/349467 |jstor=228677 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt;

Based on Aristotelian physics, Scholastic physics described things as moving according to their essential nature. Celestial objects were described as moving in circles, because perfect circular motion was considered an innate property of objects that existed in the uncorrupted realm of the [[celestial spheres]]. The [[theory of impetus]], the ancestor to the concepts of [[inertia]] and [[momentum]], was developed along similar lines by [[Medieval philosophy|medieval philosophers]] such as [[John Philoponus]] and [[Jean Buridan]]. Motions below the lunar sphere were seen as imperfect, and thus could not be expected to exhibit consistent motion. More idealized motion in the &quot;sublunary&quot; realm could only be achieved through [[Mechanics (Aristotle)|artifice]], and prior to the 17th century, many did not view artificial experiments as a valid means of learning about the natural world. Physical explanations in the sublunary realm revolved around tendencies. Stones contained the element earth, and earthly objects tended to move in a straight line toward the centre of the earth (and the universe in the Aristotelian geocentric view) unless otherwise prevented from doing so.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Lindberg|first=David C.|title=The Beginnings of Western Science|date=1992|publisher=University of Chicago Press|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001|isbn=978-0-226-48231-6}}&lt;/ref&gt;

{{clear left}}

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[Category:History of physics| ]]
[[Category:History of science by discipline|Physics]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>gly5ydccf0bkowc5c9o43s2b5b4gsje</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298295</id>
      <parentid>298294</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T07:24:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298295</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28688" sha1="qsdgk2tbucp09ugrgy9jlwyirbzalie" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

=== يوناني تصور ===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.

[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[ارسطو]] &lt;br/&gt;(384–322 ق.م.)]]

يونان ۾ ڪلاسيڪل دور ۾ (ڇئين، پنجين ۽ چوٿين صدي قبل مسيح) ۽ هيلينسٽڪ زماني ۾، قدرتي فلسفو آهستي آهستي هڪ دلچسپ ۽ متضاد مطالعي جي ميدان ۾ ترقي ڪئي. ارسطو (يوناني ٻولي: Ἀριστοτέλης، ارسٽوٽئلس) (384-322 ق.م.)، افلاطون جو هڪ شاگرد، هن تصور کي فروغ ڏنو ته طبيعي رجحان جو مشاهدو آخرڪار انهن کي سنڀاليندڙ قدرتي قانونن جي دريافت جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ارسطو جي لکڻين ۾ فزڪس، مابعد الطبعيات، شاعري، ٿيٽر، موسيقي، منطق، بيان بازي، لسانيات، سياست، حڪومت، اخلاقيات، حياتيات ۽ علم حيوانات شامل آهن. هن پهريون ڪم لکيو، جيڪو مطالعي جي ان لائن کي &quot;فزڪس&quot; جي طور تي حوالو ڏئي ٿو. چوٿين صدي قبل مسيح ۾، ارسطو ان نظام جو بنياد رکيو، جنهن کي ارسطو جي فزڪس چيو ويندو آهي. هن خيالن جهڙوڪ حرڪت ۽ ڪشش ثقل جي وضاحت،  چار عناصر جي نظريي سان  ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ارسطوءَ جو خيال هو ته سڄو مادو ايٿر يا چئن عنصرن جي ميلاپ مان ٺهيل آهي. زمين، پاڻي، هوا ۽ باهه. ارسطو جي مطابق. اهي چار زميني عنصر هڪ ٻئي جي تبديلي جي قابل آهن. ۽ اھي پنھنجي قدرتي جڳھ ڏانھن ھلندا آھن. تنهنڪري هڪ پٿر برهمانڊ جي مرڪز ڏانهن هيٺ ڪري ٿو. پر شعلا مٿي اڀرن ٿا فريم طرف. آخرڪار، ارسطو فزڪس يورپ ۾ ڪيترن ئي صدين تائين تمام گهڻو مشهور ٿيو. وچين دور جي سائنسي ۽ علمي ترقيءَ جي ڄاڻ ڏيڻ. اهو يورپ ۾ مرڪزي سائنسي نمونو رهيو. گليلو گليلي ۽ آئزڪ نيوٽن جي دور تائين. قديم يونان جي شروعات ۾، ڄاڻ ته ڌرتي گول آهي (&quot;گول&quot;) عام هئي. تقريبن 240 ق.م، هڪ بنيادي تجربي جي نتيجي ۾. Eratosthenes (276-194 BCE) صحيح انداز ۾ ان جي فريم جو اندازو لڳايو.

the [[Classical Greece|classical period]] in Greece (6th, 5th and 4th centuries BCE) and in [[Hellenistic civilization|Hellenistic times]], [[natural philosophy]] slowly developed into an exciting and contentious field of study. [[Aristotle]] ({{lang-el|Ἀριστοτέλης}}, ''Aristotélēs'') (384–322 BCE), a student of [[Plato]], promoted the concept that observation of physical phenomena could ultimately lead to the discovery of the natural laws governing them.{{Citation needed|date=May 2018}} Aristotle's writings cover physics, [[metaphysics]], [[poetry]], [[theater]], [[music]], [[logic]], [[rhetoric]], [[linguistics]], [[politics]], [[Forms of government|government]], [[ethics]], [[biology]] and [[zoology]]. He wrote the first work which refers to that line of study as &quot;Physics&quot;&amp;nbsp;– in the 4th century BCE, Aristotle founded the system known as [[Aristotelian physics]]. He attempted to explain ideas such as [[motion (physics)|motion]] (and [[gravity]]) with the theory of [[classical elements|four elements]]. Aristotle believed that all matter was made up of aether, or some combination of four elements: earth, water, air, and fire. According to Aristotle, these four terrestrial elements are capable of inter-transformation and move toward their natural place, so a stone falls downward toward the center of the cosmos, but flames rise upward toward the [[circumference]]. Eventually, [[Aristotelian physics]] became enormously popular for many centuries in Europe, informing the scientific and scholastic developments of the [[Middle Ages]]. It remained the mainstream scientific paradigm in Europe until the time of [[Galileo Galilei]] and [[Isaac Newton]].

Early in Classical Greece, knowledge that the Earth is [[Sphere|spherical]] (&quot;round&quot;) was common. Around 240&amp;nbsp;BCE, as the result of [[Eratosthenes#Measurement of Earth's circumference|a seminal experiment]], [[Eratosthenes]] (276–194 BCE) accurately estimated its circumference. In contrast to Aristotle's geocentric views, [[Aristarchus of Samos]] ({{lang-el|Ἀρίσταρχος}}; {{Circa|310|230 BCE}}) presented an explicit argument for a [[Heliocentrism|heliocentric model]] of the [[Solar System]], i.e. for placing the [[Sun]], not the [[Earth]], at its centre. [[Seleucus of Seleucia]], a follower of Aristarchus' heliocentric theory, stated that [[Axial tilt|the Earth rotated around its own axis]], which, in turn, [[Orbit|revolved around]] the Sun. Though the arguments he used were lost, [[Plutarch]] stated that Seleucus was the first to prove the heliocentric system through reasoning.

[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|The ancient Greek mathematician [[Archimedes]], developer of ideas regarding [[fluid mechanics]] and [[buoyancy]].]]

In the 3rd century BCE, the [[Greek mathematics|Greek mathematician]] Archimedes of Syracuse ({{lang-el|[[wikt:Ἀρχιμήδης|Ἀρχιμήδης]]}} (287–212 BCE)&amp;nbsp;– generally considered to be the greatest mathematician of antiquity and one of the greatest of all time&amp;nbsp;– laid the foundations of [[Fluid statics|hydrostatics]], [[statics]] and calculated the underlying mathematics of the [[lever]]. A leading scientist of classical antiquity, Archimedes also developed elaborate systems of pulleys to move large objects with a minimum of effort. The [[Archimedes' screw]] underpins modern hydroengineering, and his machines of war helped to hold back the armies of Rome in the [[First Punic War]]. Archimedes even tore apart the arguments of Aristotle and his metaphysics, pointing out that it was impossible to separate mathematics and nature and proved it by converting mathematical theories into practical inventions. Furthermore, in his work ''[[On Floating Bodies]]'', around 250 BCE, Archimedes developed the law of [[buoyancy]], also known as [[Archimedes' principle]]. In mathematics, Archimedes used the method of exhaustion to calculate the area under the arc of a [[parabola]] with the summation of an infinite series, and gave a remarkably accurate approximation of [[pi]]. He also defined the [[Archimedean spiral|spiral bearing his name]], formulae for the [[volume]]s of surfaces of revolution and an ingenious system for expressing very large numbers. He also developed the principles of equilibrium states and [[center of mass|centers of gravity]], ideas that would influence future scholars like Galileo, and Newton.

[[Hipparchus]] (190–120 BCE), focusing on astronomy and mathematics, used sophisticated geometrical techniques to map the motion of the stars and [[planet]]s, even predicting the times that [[Solar eclipse]]s would happen. He added calculations of the distance of the Sun and Moon from the Earth, based upon his improvements to the observational instruments used at that time. Another of the early physicists was [[Ptolemy]] (90–168 CE), one of the leading minds during the time of the [[Roman Empire]]. Ptolemy was the author of several scientific treatises, at least three of which were of continuing importance to later Islamic and European science. The first is the astronomical treatise now known as the ''[[Almagest]]'' (in Greek, Ἡ Μεγάλη Σύνταξις, &quot;The Great Treatise&quot;, originally Μαθηματικὴ Σύνταξις, &quot;Mathematical Treatise&quot;). The second is the ''[[Geography (Ptolemy)|Geography]]'', which is a thorough discussion of the geographic knowledge of the [[Greco-Roman world]].

Much of the accumulated knowledge of the ancient world was lost. Even of the works of the many respectable thinkers, few fragments survived. Although he wrote at least fourteen books, almost nothing of Hipparchus' direct work survived. Of the 150 reputed [[Aristotelianism|Aristotelian]] works, only 30 exist, and some of those are &quot;little more than lecture notes&quot;.{{According to whom|date=June 2018}}

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092,&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Click the image to see further details.&lt;/ref&gt; employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

===Islamic world===
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Hazan.png|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

===Medieval Europe===
{{further|Theory of impetus}}
Awareness of ancient works re-entered the West through [[Latin translations of the 12th century|translations from Arabic to Latin]]. Their re-introduction, combined with [[Islam and Judaism|Judeo-Islamic]] theological commentaries, had a great influence on [[Medieval philosophy|Medieval philosophers]] such as [[Thomas Aquinas]]. [[Scholasticism|Scholastic European scholars]], who sought to reconcile the philosophy of the ancient classical philosophers with [[Christian theology]], proclaimed Aristotle the greatest thinker of the ancient world. In cases where they did not directly contradict the Bible, Aristotelian physics became the foundation for the physical explanations of the European Churches. Quantification became a core element of medieval physics.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Crombie |first=A. C. |date=1961 |title=Quantification in Medieval Physics |url=https://www.jstor.org/stable/228677 |journal=Isis |volume=52 |issue=2 |pages=143–160 |doi=10.1086/349467 |jstor=228677 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt;

Based on Aristotelian physics, Scholastic physics described things as moving according to their essential nature. Celestial objects were described as moving in circles, because perfect circular motion was considered an innate property of objects that existed in the uncorrupted realm of the [[celestial spheres]]. The [[theory of impetus]], the ancestor to the concepts of [[inertia]] and [[momentum]], was developed along similar lines by [[Medieval philosophy|medieval philosophers]] such as [[John Philoponus]] and [[Jean Buridan]]. Motions below the lunar sphere were seen as imperfect, and thus could not be expected to exhibit consistent motion. More idealized motion in the &quot;sublunary&quot; realm could only be achieved through [[Mechanics (Aristotle)|artifice]], and prior to the 17th century, many did not view artificial experiments as a valid means of learning about the natural world. Physical explanations in the sublunary realm revolved around tendencies. Stones contained the element earth, and earthly objects tended to move in a straight line toward the centre of the earth (and the universe in the Aristotelian geocentric view) unless otherwise prevented from doing so.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Lindberg|first=David C.|title=The Beginnings of Western Science|date=1992|publisher=University of Chicago Press|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001|isbn=978-0-226-48231-6}}&lt;/ref&gt;

{{clear left}}

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[Category:History of physics| ]]
[[Category:History of science by discipline|Physics]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>qsdgk2tbucp09ugrgy9jlwyirbzalie</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298296</id>
      <parentid>298295</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T08:37:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298296</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29508" sha1="4gne2ajqoza5l4ct4d0t57ccfrrrje5" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

=== يوناني تصور ===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.

[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[ارسطو]] &lt;br/&gt;(384–322 ق.م.)]]

يونان ۾ ڪلاسيڪل دور ۾ (ڇئين، پنجين ۽ چوٿين صدي قبل مسيح) ۽ هيلينسٽڪ زماني ۾، قدرتي فلسفو آهستي آهستي هڪ دلچسپ ۽ متضاد مطالعي جي ميدان ۾ ترقي ڪئي. ارسطو (يوناني ٻولي: Ἀριστοτέλης، ارسٽوٽئلس) (384-322 ق.م.)، افلاطون جو هڪ شاگرد، هن تصور کي فروغ ڏنو ته طبيعي رجحان جو مشاهدو آخرڪار انهن کي سنڀاليندڙ قدرتي قانونن جي دريافت جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ارسطو جي لکڻين ۾ فزڪس، مابعد الطبعيات، شاعري، ٿيٽر، موسيقي، منطق، بيان بازي، لسانيات، سياست، حڪومت، اخلاقيات، حياتيات ۽ علم حيوانات شامل آهن. هن پهريون ڪم لکيو، جيڪو مطالعي جي ان لائن کي &quot;فزڪس&quot; جي طور تي حوالو ڏئي ٿو. چوٿين صدي قبل مسيح ۾، ارسطو ان نظام جو بنياد رکيو، جنهن کي ارسطو جي فزڪس چيو ويندو آهي. هن خيالن، جهڙوڪ حرڪت ۽ ڪشش ثقل، جي وضاحت چار عناصر جي نظريي سان  ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ارسطوءَ جو خيال هو ته سڄو مادو &quot;ايٿر&quot; يا چئن عنصرن؛ مٽي، پاڻي، هوا ۽ باهه جي ميلاپ مان ٺهيل آهي. ارسطو جي مطابق، اهي چار زميني عنصر هڪ ٻئي جي تبديلي جي قابل آهن ۽ اھي پنھنجي قدرتي جڳھ ڏانھن ھلندا آھن. تنهنڪري هڪ پٿر ڌرتي جي مرڪز ڏانهن هيٺ ڪري ٿو پر شعلا مٿي طرف اڀرن ٿا. آخرڪار، ارسطو جي فزڪس يورپ ۾ ڪيترن ئي صدين تائين تمام گهڻو مشهور ٿي. وچين دور جي سائنسي ۽ علمي ترقيءَ جي ڄاڻ ڏيڻ، اهو يورپ ۾ مرڪزي سائنسي نمونو رهيو. گليلو گليلي ۽ آئزڪ نيوٽن جي دور تائين. 

قديم يونان جي شروعات ۾، ڄاڻ ته ڌرتي گول آهي (&quot;گول&quot;) عام هئي. تقريبن 240 ق.م، هڪ بنيادي تجربي جي نتيجي ۾. Eratosthenes (276-194 BCE) صحيح انداز ۾ ان جي فريم جو اندازو لڳايو. ارسطو جي جيو سينٽرڪ نظرين جي ابتڙ. آرسٽارڪس آف ساموس (يوناني ٻولي: Ἀρίσταρχος; ت. 310 - c. 230 BCE) شمسي نظام جي هيليو سينٽرڪ ماڊل لاءِ واضح دليل پيش ڪيو. يعني سج کي رکڻ لاءِ، ڌرتيءَ کي نه، ان جي مرڪز ۾. Seleucus of Seleucia، Aristarchus جي Heliocentric نظريي جو پيروڪار. هن چيو ته ڌرتي پنهنجي محور جي چوڌاري گردش ڪري ٿي. جيڪو، بدلي ۾. سج جي چوڌاري گردش ڪيو. جيتوڻيڪ هن جيڪي دليل استعمال ڪيا اهي گم ٿي ويا. پلاٽارچ چيو ته سيليوڪس پهريون شخص هو جنهن استدلال ذريعي هيليو سينٽرڪ سسٽم کي ثابت ڪيو.

the [[Classical Greece|classical period]] in Greece (6th, 5th and 4th centuries BCE) and in [[Hellenistic civilization|Hellenistic times]], [[natural philosophy]] slowly developed into an exciting and contentious field of study. [[Aristotle]] ({{lang-el|Ἀριστοτέλης}}, ''Aristotélēs'') (384–322 BCE), a student of [[Plato]], promoted the concept that observation of physical phenomena could ultimately lead to the discovery of the natural laws governing them.{{Citation needed|date=May 2018}} Aristotle's writings cover physics, [[metaphysics]], [[poetry]], [[theater]], [[music]], [[logic]], [[rhetoric]], [[linguistics]], [[politics]], [[Forms of government|government]], [[ethics]], [[biology]] and [[zoology]]. He wrote the first work which refers to that line of study as &quot;Physics&quot;&amp;nbsp;– in the 4th century BCE, Aristotle founded the system known as [[Aristotelian physics]]. He attempted to explain ideas such as [[motion (physics)|motion]] (and [[gravity]]) with the theory of [[classical elements|four elements]]. Aristotle believed that all matter was made up of aether, or some combination of four elements: earth, water, air, and fire. According to Aristotle, these four terrestrial elements are capable of inter-transformation and move toward their natural place, so a stone falls downward toward the center of the cosmos, but flames rise upward toward the [[circumference]]. Eventually, [[Aristotelian physics]] became enormously popular for many centuries in Europe, informing the scientific and scholastic developments of the [[Middle Ages]]. It remained the mainstream scientific paradigm in Europe until the time of [[Galileo Galilei]] and [[Isaac Newton]].

Early in Classical Greece, knowledge that the Earth is [[Sphere|spherical]] (&quot;round&quot;) was common. Around 240&amp;nbsp;BCE, as the result of [[Eratosthenes#Measurement of Earth's circumference|a seminal experiment]], [[Eratosthenes]] (276–194 BCE) accurately estimated its circumference. In contrast to Aristotle's geocentric views, [[Aristarchus of Samos]] ({{lang-el|Ἀρίσταρχος}}; {{Circa|310|230 BCE}}) presented an explicit argument for a [[Heliocentrism|heliocentric model]] of the [[Solar System]], i.e. for placing the [[Sun]], not the [[Earth]], at its centre. [[Seleucus of Seleucia]], a follower of Aristarchus' heliocentric theory, stated that [[Axial tilt|the Earth rotated around its own axis]], which, in turn, [[Orbit|revolved around]] the Sun. Though the arguments he used were lost, [[Plutarch]] stated that Seleucus was the first to prove the heliocentric system through reasoning.

[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|The ancient Greek mathematician [[Archimedes]], developer of ideas regarding [[fluid mechanics]] and [[buoyancy]].]]

In the 3rd century BCE, the [[Greek mathematics|Greek mathematician]] Archimedes of Syracuse ({{lang-el|[[wikt:Ἀρχιμήδης|Ἀρχιμήδης]]}} (287–212 BCE)&amp;nbsp;– generally considered to be the greatest mathematician of antiquity and one of the greatest of all time&amp;nbsp;– laid the foundations of [[Fluid statics|hydrostatics]], [[statics]] and calculated the underlying mathematics of the [[lever]]. A leading scientist of classical antiquity, Archimedes also developed elaborate systems of pulleys to move large objects with a minimum of effort. The [[Archimedes' screw]] underpins modern hydroengineering, and his machines of war helped to hold back the armies of Rome in the [[First Punic War]]. Archimedes even tore apart the arguments of Aristotle and his metaphysics, pointing out that it was impossible to separate mathematics and nature and proved it by converting mathematical theories into practical inventions. Furthermore, in his work ''[[On Floating Bodies]]'', around 250 BCE, Archimedes developed the law of [[buoyancy]], also known as [[Archimedes' principle]]. In mathematics, Archimedes used the method of exhaustion to calculate the area under the arc of a [[parabola]] with the summation of an infinite series, and gave a remarkably accurate approximation of [[pi]]. He also defined the [[Archimedean spiral|spiral bearing his name]], formulae for the [[volume]]s of surfaces of revolution and an ingenious system for expressing very large numbers. He also developed the principles of equilibrium states and [[center of mass|centers of gravity]], ideas that would influence future scholars like Galileo, and Newton.

[[Hipparchus]] (190–120 BCE), focusing on astronomy and mathematics, used sophisticated geometrical techniques to map the motion of the stars and [[planet]]s, even predicting the times that [[Solar eclipse]]s would happen. He added calculations of the distance of the Sun and Moon from the Earth, based upon his improvements to the observational instruments used at that time. Another of the early physicists was [[Ptolemy]] (90–168 CE), one of the leading minds during the time of the [[Roman Empire]]. Ptolemy was the author of several scientific treatises, at least three of which were of continuing importance to later Islamic and European science. The first is the astronomical treatise now known as the ''[[Almagest]]'' (in Greek, Ἡ Μεγάλη Σύνταξις, &quot;The Great Treatise&quot;, originally Μαθηματικὴ Σύνταξις, &quot;Mathematical Treatise&quot;). The second is the ''[[Geography (Ptolemy)|Geography]]'', which is a thorough discussion of the geographic knowledge of the [[Greco-Roman world]].

Much of the accumulated knowledge of the ancient world was lost. Even of the works of the many respectable thinkers, few fragments survived. Although he wrote at least fourteen books, almost nothing of Hipparchus' direct work survived. Of the 150 reputed [[Aristotelianism|Aristotelian]] works, only 30 exist, and some of those are &quot;little more than lecture notes&quot;.{{According to whom|date=June 2018}}

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092,&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Click the image to see further details.&lt;/ref&gt; employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

===Islamic world===
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Hazan.png|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

===Medieval Europe===
{{further|Theory of impetus}}
Awareness of ancient works re-entered the West through [[Latin translations of the 12th century|translations from Arabic to Latin]]. Their re-introduction, combined with [[Islam and Judaism|Judeo-Islamic]] theological commentaries, had a great influence on [[Medieval philosophy|Medieval philosophers]] such as [[Thomas Aquinas]]. [[Scholasticism|Scholastic European scholars]], who sought to reconcile the philosophy of the ancient classical philosophers with [[Christian theology]], proclaimed Aristotle the greatest thinker of the ancient world. In cases where they did not directly contradict the Bible, Aristotelian physics became the foundation for the physical explanations of the European Churches. Quantification became a core element of medieval physics.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Crombie |first=A. C. |date=1961 |title=Quantification in Medieval Physics |url=https://www.jstor.org/stable/228677 |journal=Isis |volume=52 |issue=2 |pages=143–160 |doi=10.1086/349467 |jstor=228677 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt;

Based on Aristotelian physics, Scholastic physics described things as moving according to their essential nature. Celestial objects were described as moving in circles, because perfect circular motion was considered an innate property of objects that existed in the uncorrupted realm of the [[celestial spheres]]. The [[theory of impetus]], the ancestor to the concepts of [[inertia]] and [[momentum]], was developed along similar lines by [[Medieval philosophy|medieval philosophers]] such as [[John Philoponus]] and [[Jean Buridan]]. Motions below the lunar sphere were seen as imperfect, and thus could not be expected to exhibit consistent motion. More idealized motion in the &quot;sublunary&quot; realm could only be achieved through [[Mechanics (Aristotle)|artifice]], and prior to the 17th century, many did not view artificial experiments as a valid means of learning about the natural world. Physical explanations in the sublunary realm revolved around tendencies. Stones contained the element earth, and earthly objects tended to move in a straight line toward the centre of the earth (and the universe in the Aristotelian geocentric view) unless otherwise prevented from doing so.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Lindberg|first=David C.|title=The Beginnings of Western Science|date=1992|publisher=University of Chicago Press|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001|isbn=978-0-226-48231-6}}&lt;/ref&gt;

{{clear left}}

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[Category:History of physics| ]]
[[Category:History of science by discipline|Physics]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>4gne2ajqoza5l4ct4d0t57ccfrrrje5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298297</id>
      <parentid>298296</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:07:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298297</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27195" sha1="1lnmd40d27r7vj720is4yt28dcrxs8d" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

=== يوناني تصور ===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.

[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[ارسطو]] &lt;br/&gt;(384–322 ق.م.)]]

يونان ۾ ڪلاسيڪل دور ۾ (ڇئين، پنجين ۽ چوٿين صدي قبل مسيح) ۽ هيلينسٽڪ زماني ۾، قدرتي فلسفو آهستي آهستي هڪ دلچسپ ۽ متضاد مطالعي جي ميدان ۾ ترقي ڪئي. ارسطو (يوناني ٻولي: Ἀριστοτέλης، ارسٽوٽئلس) (384-322 ق.م.)، افلاطون جو هڪ شاگرد، هن تصور کي فروغ ڏنو ته طبيعي رجحان جو مشاهدو آخرڪار انهن کي سنڀاليندڙ قدرتي قانونن جي دريافت جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ارسطو جي لکڻين ۾ فزڪس، مابعد الطبعيات، شاعري، ٿيٽر، موسيقي، منطق، بيان بازي، لسانيات، سياست، حڪومت، اخلاقيات، حياتيات ۽ علم حيوانات شامل آهن. هن پهريون ڪم لکيو، جيڪو مطالعي جي ان لائن کي &quot;فزڪس&quot; جي طور تي حوالو ڏئي ٿو. چوٿين صدي قبل مسيح ۾، ارسطو ان نظام جو بنياد رکيو، جنهن کي ارسطو جي فزڪس چيو ويندو آهي. هن خيالن، جهڙوڪ حرڪت ۽ ڪشش ثقل، جي وضاحت چار عناصر جي نظريي سان  ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ارسطوءَ جو خيال هو ته سڄو مادو &quot;ايٿر&quot; يا چئن عنصرن؛ مٽي، پاڻي، هوا ۽ باهه جي ميلاپ مان ٺهيل آهي. ارسطو جي مطابق، اهي چار زميني عنصر هڪ ٻئي جي تبديلي جي قابل آهن ۽ اھي پنھنجي قدرتي جڳھ ڏانھن ھلندا آھن. تنهنڪري هڪ پٿر ڌرتي جي مرڪز ڏانهن هيٺ ڪري ٿو پر شعلا مٿي طرف اڀرن ٿا. آخرڪار، ارسطو جي فزڪس يورپ ۾ ڪيترن ئي صدين تائين تمام گهڻو مشهور ٿي. وچين دور جي سائنسي ۽ علمي ترقيءَ جي ڄاڻ ڏيڻ لاء، اهو يورپ ۾  [[گئليليو گئليلي|گليلو گليلي]] ۽ [[آئزڪ نيوٽن]] جي دور تائين، مرڪزي سائنسي نمونو رهيو. 

قديم يونان جي شروعات ۾، ڄاڻ ته ڌرتي گول آهي، عام هئي. تقريبن 240 ق.م. ۾، هڪ بنيادي تجربي جي نتيجي ۾، [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] (276-194 ق.م.) صحيح انداز ۾ ان جي فريم جو اندازو لڳايو. ارسطو جي جيو سينٽرڪ نظريي (تي ڌرتي ڪائنات جو مرڪز آهي) جي ابتڙ آرسٽارڪس آف ساموس (يوناني ٻولي: Ἀρίσταρχος؛ 310 - 230 ق.م.) شمسي نظام جي هيليو سينٽرڪ ماڊل (تي سج هن نظام جو مرڪز آهي) لاءِ واضح دليل پيش ڪيو. يعني ان جي مرڪز ۾ ڌرتيءَ کي نه،  سج کي رکڻ لاءِ،  واضح دليل پيش ڪيو. سيليوسيا جو سيليوڪس، آرسٽارڪس جي هيليو سينٽرڪ  نظريي جو پيروڪار، چيو ته ڌرتي پنهنجي محور جي چوڌاري گردش ڪري ٿي، جيڪو بدلي ۾  سج جي چوڌاري گردش ڪندي آهي. جيتوڻيڪ هن جيڪي دليل استعمال ڪيا اها گم ٿي ويا آهن،  [[پلو ٽارڪ|پلوٽارڪ]] جو چوڻ آهي ته سيليوڪس پهريون شخص هو جنهن استدلال ذريعي هيليو سينٽرڪ نظام کي ثابت ڪيو.

[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|The ancient Greek mathematician [[Archimedes]], developer of ideas regarding [[fluid mechanics]] and [[buoyancy]].]]

In the 3rd century BCE, the [[Greek mathematics|Greek mathematician]] Archimedes of Syracuse ({{lang-el|[[wikt:Ἀρχιμήδης|Ἀρχιμήδης]]}} (287–212 BCE)&amp;nbsp;– generally considered to be the greatest mathematician of antiquity and one of the greatest of all time&amp;nbsp;– laid the foundations of [[Fluid statics|hydrostatics]], [[statics]] and calculated the underlying mathematics of the [[lever]]. A leading scientist of classical antiquity, Archimedes also developed elaborate systems of pulleys to move large objects with a minimum of effort. The [[Archimedes' screw]] underpins modern hydroengineering, and his machines of war helped to hold back the armies of Rome in the [[First Punic War]]. Archimedes even tore apart the arguments of Aristotle and his metaphysics, pointing out that it was impossible to separate mathematics and nature and proved it by converting mathematical theories into practical inventions. Furthermore, in his work ''[[On Floating Bodies]]'', around 250 BCE, Archimedes developed the law of [[buoyancy]], also known as [[Archimedes' principle]]. In mathematics, Archimedes used the method of exhaustion to calculate the area under the arc of a [[parabola]] with the summation of an infinite series, and gave a remarkably accurate approximation of [[pi]]. He also defined the [[Archimedean spiral|spiral bearing his name]], formulae for the [[volume]]s of surfaces of revolution and an ingenious system for expressing very large numbers. He also developed the principles of equilibrium states and [[center of mass|centers of gravity]], ideas that would influence future scholars like Galileo, and Newton.

[[Hipparchus]] (190–120 BCE), focusing on astronomy and mathematics, used sophisticated geometrical techniques to map the motion of the stars and [[planet]]s, even predicting the times that [[Solar eclipse]]s would happen. He added calculations of the distance of the Sun and Moon from the Earth, based upon his improvements to the observational instruments used at that time. Another of the early physicists was [[Ptolemy]] (90–168 CE), one of the leading minds during the time of the [[Roman Empire]]. Ptolemy was the author of several scientific treatises, at least three of which were of continuing importance to later Islamic and European science. The first is the astronomical treatise now known as the ''[[Almagest]]'' (in Greek, Ἡ Μεγάλη Σύνταξις, &quot;The Great Treatise&quot;, originally Μαθηματικὴ Σύνταξις, &quot;Mathematical Treatise&quot;). The second is the ''[[Geography (Ptolemy)|Geography]]'', which is a thorough discussion of the geographic knowledge of the [[Greco-Roman world]].

Much of the accumulated knowledge of the ancient world was lost. Even of the works of the many respectable thinkers, few fragments survived. Although he wrote at least fourteen books, almost nothing of Hipparchus' direct work survived. Of the 150 reputed [[Aristotelianism|Aristotelian]] works, only 30 exist, and some of those are &quot;little more than lecture notes&quot;.{{According to whom|date=June 2018}}

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092,&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Click the image to see further details.&lt;/ref&gt; employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

===Islamic world===
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Hazan.png|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

===Medieval Europe===
{{further|Theory of impetus}}
Awareness of ancient works re-entered the West through [[Latin translations of the 12th century|translations from Arabic to Latin]]. Their re-introduction, combined with [[Islam and Judaism|Judeo-Islamic]] theological commentaries, had a great influence on [[Medieval philosophy|Medieval philosophers]] such as [[Thomas Aquinas]]. [[Scholasticism|Scholastic European scholars]], who sought to reconcile the philosophy of the ancient classical philosophers with [[Christian theology]], proclaimed Aristotle the greatest thinker of the ancient world. In cases where they did not directly contradict the Bible, Aristotelian physics became the foundation for the physical explanations of the European Churches. Quantification became a core element of medieval physics.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Crombie |first=A. C. |date=1961 |title=Quantification in Medieval Physics |url=https://www.jstor.org/stable/228677 |journal=Isis |volume=52 |issue=2 |pages=143–160 |doi=10.1086/349467 |jstor=228677 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt;

Based on Aristotelian physics, Scholastic physics described things as moving according to their essential nature. Celestial objects were described as moving in circles, because perfect circular motion was considered an innate property of objects that existed in the uncorrupted realm of the [[celestial spheres]]. The [[theory of impetus]], the ancestor to the concepts of [[inertia]] and [[momentum]], was developed along similar lines by [[Medieval philosophy|medieval philosophers]] such as [[John Philoponus]] and [[Jean Buridan]]. Motions below the lunar sphere were seen as imperfect, and thus could not be expected to exhibit consistent motion. More idealized motion in the &quot;sublunary&quot; realm could only be achieved through [[Mechanics (Aristotle)|artifice]], and prior to the 17th century, many did not view artificial experiments as a valid means of learning about the natural world. Physical explanations in the sublunary realm revolved around tendencies. Stones contained the element earth, and earthly objects tended to move in a straight line toward the centre of the earth (and the universe in the Aristotelian geocentric view) unless otherwise prevented from doing so.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Lindberg|first=David C.|title=The Beginnings of Western Science|date=1992|publisher=University of Chicago Press|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001|isbn=978-0-226-48231-6}}&lt;/ref&gt;

{{clear left}}

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[Category:History of physics| ]]
[[Category:History of science by discipline|Physics]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>1lnmd40d27r7vj720is4yt28dcrxs8d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298298</id>
      <parentid>298297</parentid>
      <timestamp>2024-12-02T09:09:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298298</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27243" sha1="c86l86sjh8ifsxgq4zew30m4p7hd1j8" xml:space="preserve">[[File:Newtons_cradle_animation_book_2.gif|thumb|هڪ نيوٽن پنڊال، جنهن جو نالو طبيعيات دان، [[آئزڪ نيوٽن]] جي نالي تي رکيو ويو آهي.]]
[[طبيعيات|فزڪس]] [[سائنس]] جي هڪ شاخ آهي جنهن جي مطالعي جا بنيادي مقصد [[مادو]] ۽ [[توانائي]] آهن. فزڪس جون دريافتون سڄي [[فطرتي سائنس|قدرتي سائنس]] ۽ [[ٽيڪنالاجي]] ۾ ايپليڪيشنون ڳولين ٿيون. تاريخي طور تي، فزڪس 17هين صدي جي سائنسي انقلاب مان اڀري، 19هين صدي عيسويء ۾ تيزيء سان ترقي ڪئي، پوء 20هين صدي عيسويء ۾ دريافتن جي هڪ سلسلي سان تبديل ٿي وئي. اڄ جي فزڪس کي ڪلاسيڪل فزڪس ۽ [[جديد طبيعيات|جديد فزڪس]] ۾ ورهائي سگهجي ٿو.

[[طبيعيات جو خاڪو|فزڪس جي تاريخ جي آئوٽ لائن]] ذريعي مخصوص موضوعن تي ڪيترائي تفصيلي مضمون موجود آهن.
==قديم تاريخ==
{{further|علم فلڪيات جي تاريخ}}

عنصر جيڪي فزڪس بڻجي ويا، اها بنيادي طور تي [[فلڪيات]]، [[بصريات]] ۽ [[ميڪانيات]] جي شعبن مان ٺهيل هئا، جنهن کي [[جاميٽري]] جي مطالعي ذريعي متحد ڪيو ويو. اها رياضياتي مضمون قديم زماني ۾ بابلي  ۽ يوناني ليکڪن، جھڙوڪ  [[ارشميدس|آرشيميدس]] ۽ [[بطليموس]]، سان گڏ شروع ٿيا. ان دوران قديم فلسفو به شامل ٿيو جنهن کي ”فزڪس“ چيو ويندو هو.

=== يوناني تصور ===
فطرت جي عقلي سمجهه جي طرف هلڻ جي شروعات گهٽ ۾ گهٽ [[يونان]] ۾ قديم دور (650-480 ق.م) کان اڳ سقراطي فلسفين سان ٿي. ميليٽس جو فلسفي [[ٿيلس|ٿيليس]] (7 هين ۽ 6 صدي قبل مسيح)، جنهن کي ”سائنس جو پيءُ“ قرار ڏنو ويو آهي، هن قدرتي رجحان جي مختلف مافوق الفطرت، مذهبي يا افسانوي وضاحتن کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪري، اعلان ڪيو ته هر واقعي جو هڪ فطري سبب هوندو آهي.&lt;ref&gt;&quot;This shift from ecclesiastical reasoning to scientific reasoning marked the beginning of scientific methodology.&quot; Singer, C., ''A Short History of Science to the 19th Century'',  Streeter Press, 2008, p. 35.&lt;/ref&gt;  580 ق.م. ۾ ٿيلس پيش رفت ڪئي ۽ تجويز ڪيو ته پاڻي بنيادي عنصر آھي، مقناطيس ۽ رٻڊ امبر جي وچ ۾ ڪشش سان تجربو ڪيو ۽ پھرين رڪارڊ ٿيل ڪائنات جي علم جي بنياد ٺاھيو. اناگزيمئنڊر هڪ پروٽو-ارتقائي نظريي جو ترقي ڪندڙ، ٿيلس جي خيالن کي رد ڪيو ۽ تجويز ڪيو ته پاڻيء جي بدران، هڪ مادو جنهن کي &quot;ايپيرون&quot; سڏيو ويندو هو، سڀني مادي جو تعميراتي بلاڪ آهي. تقريباً 500 ق.م. ۾ هيراڪلئٽس پيش ڪيو ته ڪائنات کي سنڀاليندڙ واحد بنيادي قانون ئي تبديليءَ جو اصول آهي ۽ ڪا به شيءِ اڻڄاڻ طور تي ساڳي حالت ۾ نه رهندي آهي. هو ۽ انهن جو همعصر پرمئنيڊس، قديم فزڪس جي پهرين عالمن مان هئا جن ڪائنات ۾ وقت جي ڪردار تي غور ڪيو، هڪ اهم تصور جيڪو اڃا تائين جديد فزڪس ۾ هڪ مسئلو آهي.

[[File:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|thumb|upright|left|[[ارسطو]] &lt;br/&gt;(384–322 ق.م.)]]

يونان ۾ ڪلاسيڪل دور ۾ (ڇئين، پنجين ۽ چوٿين صدي قبل مسيح) ۽ هيلينسٽڪ زماني ۾، قدرتي فلسفو آهستي آهستي هڪ دلچسپ ۽ متضاد مطالعي جي ميدان ۾ ترقي ڪئي. ارسطو (يوناني ٻولي: Ἀριστοτέλης، ارسٽوٽئلس) (384-322 ق.م.)، افلاطون جو هڪ شاگرد، هن تصور کي فروغ ڏنو ته طبيعي رجحان جو مشاهدو آخرڪار انهن کي سنڀاليندڙ قدرتي قانونن جي دريافت جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ارسطو جي لکڻين ۾ فزڪس، مابعد الطبعيات، شاعري، ٿيٽر، موسيقي، منطق، بيان بازي، لسانيات، سياست، حڪومت، اخلاقيات، حياتيات ۽ علم حيوانات شامل آهن. هن پهريون ڪم لکيو، جيڪو مطالعي جي ان لائن کي &quot;فزڪس&quot; جي طور تي حوالو ڏئي ٿو. چوٿين صدي قبل مسيح ۾، ارسطو ان نظام جو بنياد رکيو، جنهن کي ارسطو جي فزڪس چيو ويندو آهي. هن خيالن، جهڙوڪ حرڪت ۽ ڪشش ثقل، جي وضاحت چار عناصر جي نظريي سان  ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ارسطوءَ جو خيال هو ته سڄو مادو &quot;ايٿر&quot; يا چئن عنصرن؛ مٽي، پاڻي، هوا ۽ باهه جي ميلاپ مان ٺهيل آهي. ارسطو جي مطابق، اهي چار زميني عنصر هڪ ٻئي جي تبديلي جي قابل آهن ۽ اھي پنھنجي قدرتي جڳھ ڏانھن ھلندا آھن. تنهنڪري هڪ پٿر ڌرتي جي مرڪز ڏانهن هيٺ ڪري ٿو پر شعلا مٿي طرف اڀرن ٿا. آخرڪار، ارسطو جي فزڪس يورپ ۾ ڪيترن ئي صدين تائين تمام گهڻو مشهور ٿي. وچين دور جي سائنسي ۽ علمي ترقيءَ جي ڄاڻ ڏيڻ لاء، اهو يورپ ۾  [[گئليليو گئليلي|گليلو گليلي]] ۽ [[آئزڪ نيوٽن]] جي دور تائين، مرڪزي سائنسي نمونو رهيو. 

قديم يونان جي شروعات ۾، ڄاڻ ته ڌرتي گول آهي، عام هئي. تقريبن 240 ق.م. ۾، هڪ بنيادي تجربي جي نتيجي ۾، [[ايراٽوس ٿينيز|ايراٽوسٿينيز]] (276-194 ق.م.) صحيح انداز ۾ ان جي فريم جو اندازو لڳايو. ارسطو جي جيو سينٽرڪ نظريي (تي ڌرتي ڪائنات جو مرڪز آهي) جي ابتڙ آرسٽارڪس آف ساموس (يوناني ٻولي: Ἀρίσταρχος؛ 310 - 230 ق.م.) شمسي نظام جي هيليو سينٽرڪ ماڊل (تي سج هن نظام جو مرڪز آهي) لاءِ واضح دليل پيش ڪيو. يعني ان جي مرڪز ۾ ڌرتيءَ کي نه،  سج کي رکڻ لاءِ،  واضح دليل پيش ڪيو. سيليوسيا جو سيليوڪس، آرسٽارڪس جي هيليو سينٽرڪ  نظريي جو پيروڪار، چيو ته ڌرتي پنهنجي محور جي چوڌاري گردش ڪري ٿي، جيڪو بدلي ۾  سج جي چوڌاري گردش ڪندي آهي. جيتوڻيڪ هن جيڪي دليل استعمال ڪيا اها گم ٿي ويا آهن،  [[پلو ٽارڪ|پلوٽارڪ]] جو چوڻ آهي ته سيليوڪس پهريون شخص هو جنهن استدلال ذريعي هيليو سينٽرڪ نظام کي ثابت ڪيو.

[[File:Domenico-Fetti Archimedes 1620.jpg|thumb|180px|The ancient Greek mathematician [[Archimedes]], developer of ideas regarding [[fluid mechanics]] and [[buoyancy]].]]

In the 3rd century BCE, the [[Greek mathematics|Greek mathematician]] Archimedes of Syracuse ({{lang-el|[[wikt:Ἀρχιμήδης|Ἀρχιμήδης]]}} (287–212 BCE)&amp;nbsp;– generally considered to be the greatest mathematician of antiquity and one of the greatest of all time&amp;nbsp;– laid the foundations of [[Fluid statics|hydrostatics]], [[statics]] and calculated the underlying mathematics of the [[lever]]. A leading scientist of classical antiquity, Archimedes also developed elaborate systems of pulleys to move large objects with a minimum of effort. The [[Archimedes' screw]] underpins modern hydroengineering, and his machines of war helped to hold back the armies of Rome in the [[First Punic War]]. Archimedes even tore apart the arguments of Aristotle and his metaphysics, pointing out that it was impossible to separate mathematics and nature and proved it by converting mathematical theories into practical inventions. Furthermore, in his work ''[[On Floating Bodies]]'', around 250 BCE, Archimedes developed the law of [[buoyancy]], also known as [[Archimedes' principle]]. In mathematics, Archimedes used the method of exhaustion to calculate the area under the arc of a [[parabola]] with the summation of an infinite series, and gave a remarkably accurate approximation of [[pi]]. He also defined the [[Archimedean spiral|spiral bearing his name]], formulae for the [[volume]]s of surfaces of revolution and an ingenious system for expressing very large numbers. He also developed the principles of equilibrium states and [[center of mass|centers of gravity]], ideas that would influence future scholars like Galileo, and Newton.

[[Hipparchus]] (190–120 BCE), focusing on astronomy and mathematics, used sophisticated geometrical techniques to map the motion of the stars and [[planet]]s, even predicting the times that [[Solar eclipse]]s would happen. He added calculations of the distance of the Sun and Moon from the Earth, based upon his improvements to the observational instruments used at that time. Another of the early physicists was [[Ptolemy]] (90–168 CE), one of the leading minds during the time of the [[Roman Empire]]. Ptolemy was the author of several scientific treatises, at least three of which were of continuing importance to later Islamic and European science. The first is the astronomical treatise now known as the ''[[Almagest]]'' (in Greek, Ἡ Μεγάλη Σύνταξις, &quot;The Great Treatise&quot;, originally Μαθηματικὴ Σύνταξις, &quot;Mathematical Treatise&quot;). The second is the ''[[Geography (Ptolemy)|Geography]]'', which is a thorough discussion of the geographic knowledge of the [[Greco-Roman world]].

Much of the accumulated knowledge of the ancient world was lost. Even of the works of the many respectable thinkers, few fragments survived. Although he wrote at least fourteen books, almost nothing of Hipparchus' direct work survived. Of the 150 reputed [[Aristotelianism|Aristotelian]] works, only 30 exist, and some of those are &quot;little more than lecture notes&quot;.{{According to whom|date=June 2018}}

===India and China===
{{further|History of science and technology in China|History of Indian science and technology}}
[[File:Hindu-arabic1.jpg|thumb|The Hindu-Arabic numeral system. The inscriptions on the [[edicts of Ashoka]] (3rd century BCE) display this number system being used by the Imperial [[Maurya Empire|Mauryas]].]]
Important physical and mathematical traditions also existed in [[History of science and technology in China|ancient Chinese]] and [[History of Indian science and technology|Indian sciences]].

[[File:Su Song Star Map 1.JPG|left|thumb|260px|[[Star map]]s by the 11th-century Chinese [[polymath]] [[Su Song]] are the oldest known [[Woodblock printing|woodblock-printed]] star maps to have survived to the present day. This example, dated 1092,&lt;ref group=&quot;note&quot;&gt;Click the image to see further details.&lt;/ref&gt; employs the cylindrical [[equirectangular projection]].&lt;ref&gt;{{citation |last=Miyajima |first=Kazuhiko |year=1998 |title=Projection Methods in Chinese, Korean and Japanese Star Maps |journal=Highlights of Astronomy |volume=11 |issue=2 |pages=712–715 |doi=10.1017/s1539299600018554 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt;]]

In [[Indian philosophy]], Maharishi [[Kanada (philosopher)|Kanada]] was the first to systematically develop a theory of atomism around 200 BCE&lt;ref&gt;Oliver Leaman, ''Key Concepts in Eastern Philosophy.'' Routledge, 1999, page 269.&lt;/ref&gt; though some authors have allotted him an earlier era in the 6th century BCE.&lt;ref&gt;{{harvnb|Chattopadhyaya|1986|pp=169–70}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{harvnb|Choudhury|2006|p=202}}&lt;/ref&gt; It was further elaborated by the [[Buddhist atomism|Buddhist atomists]] [[Dharmakirti]] and [[Dignāga]] during the 1st millennium CE.&lt;ref&gt;(Stcherbatsky 1962 (1930). Vol. 1. P. 19)&lt;/ref&gt; [[Pakudha Kaccayana]], a 6th-century BCE Indian philosopher and contemporary of [[Gautama Buddha]], had also propounded ideas about the atomic constitution of the material world. These philosophers believed that other elements (except ether) were physically palpable and hence comprised minuscule particles of matter. The last minuscule particle of matter that could not be subdivided further was termed [[Atom|Parmanu]]. These philosophers considered the atom to be indestructible and hence eternal. The Buddhists thought atoms to be minute objects unable to be seen to the naked eye that come into being and vanish in an instant. The [[Vaisheshika]] school of philosophers believed that an atom was a mere point in [[space]]. It was also first to depict relations between motion and force applied. Indian theories about the atom are greatly abstract and enmeshed in philosophy as they were based on logic and not on personal experience or experimentation. In [[Indian astronomy]], [[Aryabhata]]'s ''[[Aryabhatiya]]'' (499&amp;nbsp;CE) proposed the [[Earth's rotation]], while [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544) of the [[Kerala school of astronomy and mathematics]] proposed a semi-heliocentric model resembling the [[Tychonic system]].

The study of [[magnetism]] in [[History of China#Ancient China|Ancient China]] dates back to the 4th century BCE. (in the ''Book of the Devil Valley Master''),&lt;ref&gt;Li Shu-hua, &quot;Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole&quot;, ''Isis'', Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p.175&lt;/ref&gt; A main contributor to this field was [[Shen Kuo]] (1031–1095), a [[polymath]] and statesman who was the first to describe the [[Compass|magnetic-needle compass]] used for navigation, as well as establishing the concept of [[true north]]. In optics, Shen Kuo independently developed a [[camera obscura]].&lt;ref name=&quot;needham volume 4 part 1 98&quot;&gt;[[Joseph Needham]], Volume 4, Part 1, 98.&lt;/ref&gt;

===Islamic world===
{{main|Physics in the medieval Islamic world|Science in the medieval Islamic world}}
{{see also|List of scientists in medieval Islamic world}}
[[File:Hazan.png|thumb|left|170px|[[Ibn al-Haytham]] ({{Circa|965–1040}}).]]

In the 7th to 15th centuries, scientific progress occurred in the Muslim world. Many classic works in [[India]]n, [[Assyria]]n, [[Sassanian|Sassanian (Persian)]] and [[Greece|Greek]], including the works of Aristotle, were translated into [[Arabic]].&lt;ref name=RobinsonCambridge&gt;{{cite book |editor=Robinson, Francis |editor-link=Francis Robinson |title=The Cambridge Illustrated History of the Islamic World |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |pages=228–229}}&lt;/ref&gt; Important contributions were made by [[Ibn al-Haytham]] (965–1040), an [[Arab]]&lt;ref&gt;Esposito (2000)، The Oxford History of Islam، Oxford University Press، P. 192. : “Ibn al-Haytham (d. 1039), known in the West as Alhazan, was a leading Arab mathematician, astronomer, and physicist. His optical compendium, Kitab al-Manazir, is the greatest medieval work on optics”&lt;/ref&gt; or [[Persians|Persian]]&lt;ref&gt;{{Harvard citation|Child|Shuter|Taylor|1992|p=70}}, {{Harvard citation|Dessel|Nehrich|Voran|1973|p=164}}, Understanding History by John Child, Paul Shuter, David Taylor - Page 70. &quot;Alhazen, a Persian scientist, showed that the eye saw light from other objects. This started optics, the science of light. The Arabs also studied astronomy, the study of the stars. &quot;&lt;/ref&gt; scientist, considered to be a founder of modern [[optics]]. Ptolemy and Aristotle theorised that light either shone from the eye to illuminate objects or that &quot;forms&quot; emanated from objects themselves, whereas al-Haytham (known by the Latin name &quot;Alhazen&quot;) suggested that light travels to the eye in rays from different points on an object. The works of Ibn al-Haytham and [[al-Biruni]] (973–1050), a Persian scientist, eventually passed on to Western Europe where they were studied by scholars such as [[Roger Bacon]] and [[Vitello]].&lt;ref&gt;{{Harvtxt|Glick|Livesey|Wallis|2005|pp=89–90}}&lt;/ref&gt;

Ibn al-Haytham used controlled experiments in his work on optics, although to what extent it differed from Ptolemy is up to debate.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Smith |first=Mark |title=From Sight to Light: The Passage from Ancient to Modern Optics |publisher=The University of Chicago Press |year=2015 |pages=225 |bibcode=2014fslp.book.....S |quote=The same holds for Alhacen’s methodology. It may look modern because of its strong empirical bias and reliance on controlled experiments, but Ptolemy’s approach was no less empirical, and it, too, was based on controlled experiments. In addition, Alhacen’s two most modern-looking experiments are based on physically unobtainable precision in equipment design and observation, so we are left to doubt that he actually carried them out as described— except, of course, in his mind. And these experiments were not new in conception. They were clearly based on equivalent ones in Ptolemy’s Optics, although Alhacen had to reformulate them in significant and creative ways to accommodate the testing of light rays rather than visual rays.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Darrigol |first=Olivier |title=A History of Optics from Greek Antiquity to the Nineteenth Century |publisher= Oxford University Press |year=2012 |pages=20}}&lt;/ref&gt; Arabic mechanics like Bīrūnī and [[Al-Khazini]] developed sophisticated &quot;science of weight&quot;, carrying out measurements of specific weights and volumes&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lindberg |first1=David |title=The Cambridge History of Science, Volume 2, Medieval Science |last2=Shank |first2=Michael |year=2013 |pages=984–1108}}&lt;/ref&gt;

[[Avicenna|Ibn Sīnā]] (980–1037), known as &quot;Avicenna&quot;, was a polymath from [[Bukhara]] (in present-day [[Uzbekistan]]) responsible for important contributions to physics, optics, philosophy and [[medicine]]. He published his theory of [[Motion (physics)|motion]] in ''[[Book of Healing]]'' (1020), where he argued that an impetus is imparted to a projectile by the thrower. He viewed it as persistent, requiring external forces such as [[air resistance]] to dissipate it.&lt;ref name=Espinoza&gt;{{cite journal | last1 = Espinoza | first1 = Fernando  | date = 2005 | title = An analysis of the historical development of ideas about motion and its implications for teaching | journal = Physics Education | volume = 40 | issue = 2| page = 141 | doi=10.1088/0031-9120/40/2/002|bibcode = 2005PhyEd..40..139E | s2cid = 250809354 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Nasr&gt;{{Cite book |title=The Islamic intellectual tradition in Persia |author=[[Seyyed Hossein Nasr]] &amp; Mehdi Amin Razavi |publisher=[[Routledge]] |date=1996 |isbn=978-0-7007-0314-2 |page=72}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=Sayili&gt;{{cite journal|doi=10.1111/j.1749-6632.1987.tb37219.x|author=Aydin Sayili|date=1987|title=Ibn Sīnā and Buridan on the Motion of the Projectile|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=500|issue=1|pages=477–482|bibcode=1987NYASA.500..477S|s2cid=84784804|author-link=Aydin Sayili}}&lt;/ref&gt; Ibn Sina made a distinction between 'force' and 'inclination' (called &quot;mayl&quot;), and argued that an object gained mayl when the object is in opposition to its natural motion. He concluded that continuation of motion is attributed to the inclination that is transferred to the object, and that object will be in motion until the mayl is spent. This conception of motion is consistent with [[Newton's first law of motion]], [[inertia]], which states that an object in motion will stay in motion unless it is acted on by an external force.&lt;ref name=Espinoza /&gt; This idea which dissented from the Aristotelian view was later described as &quot;[[Theory of impetus|impetus]]&quot; by [[John Buridan]], who was likely influenced by Ibn Sina's ''Book of Healing''.&lt;ref name = &quot;ibn sina and buridan&quot;&gt;Sayili, Aydin. &quot;Ibn Sina and Buridan on the Motion the Projectile&quot;. Annals of the New York Academy of Sciences vol. 500(1). p.477-482.&lt;/ref&gt;

[[File:Image-Al-Kitāb al-muḫtaṣar fī ḥisāb al-ğabr wa-l-muqābala.jpg|upright|thumb|A page from [[Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī|al-Khwārizmī]]'s ''[[The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing|Algebra]]''.]]

[[Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadi]] ({{Circa|1080|1165}}) adopted and modified Ibn Sina's theory on [[projectile motion]]. In his ''Kitab al-Mu'tabar'', Abu'l-Barakat stated that the mover imparts a violent inclination (''mayl qasri'') on the moved and that this diminishes as the moving object distances itself from the mover.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot;&gt;{{Cite book|title=Pseudo-Avicenna, Liber Celi Et Mundi: A Critical Edition|first=Oliver|last=Gutman|publisher=[[Brill Publishers]]|year=2003|isbn=90-04-13228-7|page=193}}&lt;/ref&gt; He also proposed an explanation of the [[acceleration]] of falling bodies by the accumulation of successive increments of [[Power (physics)|power]] with successive increments of [[velocity]].&lt;ref&gt;[[Alistair Cameron Crombie|Crombie, Alistair Cameron]], ''Augustine to Galileo 2'', p. 67.&lt;/ref&gt; According to [[Shlomo Pines]], al-Baghdaadi's theory of motion was &quot;the oldest negation of Aristotle's fundamental dynamic law [namely, that a constant force produces a uniform motion], [and is thus an] anticipation in a vague fashion of the fundamental law of [[classical mechanics]] [namely, that a force applied continuously produces acceleration].&quot;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Pines|first=Shlomo|title=Abu'l-Barakāt al-Baghdādī, Hibat Allah|encyclopedia=[[Dictionary of Scientific Biography]]|volume=1|pages=26–28|publisher=Charles Scribner's Sons|location=New York|year=1970|isbn=0-684-10114-9}}
&lt;br /&gt;([[cf.]] Abel B. Franco (October 2003). &quot;Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory&quot;, ''Journal of the History of Ideas'' '''64''' (4), p. 521-546 [528].)&lt;/ref&gt; Jean Buridan and [[Albert of Saxony (philosopher)|Albert of Saxony]] later referred to Abu'l-Barakat in explaining that the acceleration of a falling body is a result of its increasing impetus.&lt;ref name=&quot;Gutman&quot; /&gt;

[[Ibn Bajjah]] ({{Circa|1085}}{{Nbsp}}– 1138), known as &quot;Avempace&quot; in Europe, proposed that for every force there is always a [[Reaction (physics)|reaction]] force. Ibn Bajjah was a critic of Ptolemy and he worked on creating a new theory of velocity to replace the one theorized by Aristotle. Two future philosophers supported the theories Avempace created, known as Avempacean dynamics. These philosophers were [[Thomas Aquinas]], a Catholic priest, and [[Duns Scotus|John Duns Scotus]].&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; [[Galileo Galilei|Galileo]] went on to adopt Avempace's formula &quot;that the velocity of a given object is the difference of the motive power of that object and the resistance of the medium of motion&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Citation|last=Gracia|first=Jorge J. E.|chapter=Philosophy in the Middle Ages: An Introduction|date=2007-11-26|pages=1–11|publisher=Blackwell Publishing Ltd|isbn=9780470996669|doi=10.1002/9780470996669.ch1|title=A Companion to Philosophy in the Middle Ages}}&lt;/ref&gt;

[[Nasir al-Din al-Tusi]] (1201–1274), a Persian astronomer and mathematician who died in Baghdad, introduced the [[Tusi couple]]. Copernicus later drew heavily on the work of al-Din al-Tusi and his students, but without acknowledgment.&lt;ref name=&quot;cosmosmagazine.com&quot;&gt;{{cite web |url=https://cosmosmagazine.com/society/top-10-ancient-arabic-scientists |title=Top 10 ancient Arabic scientists |publisher=Cosmos magazine |date=2011-01-06 |access-date=2013-04-20}}&lt;/ref&gt;

===Medieval Europe===
{{further|Theory of impetus}}
Awareness of ancient works re-entered the West through [[Latin translations of the 12th century|translations from Arabic to Latin]]. Their re-introduction, combined with [[Islam and Judaism|Judeo-Islamic]] theological commentaries, had a great influence on [[Medieval philosophy|Medieval philosophers]] such as [[Thomas Aquinas]]. [[Scholasticism|Scholastic European scholars]], who sought to reconcile the philosophy of the ancient classical philosophers with [[Christian theology]], proclaimed Aristotle the greatest thinker of the ancient world. In cases where they did not directly contradict the Bible, Aristotelian physics became the foundation for the physical explanations of the European Churches. Quantification became a core element of medieval physics.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Crombie |first=A. C. |date=1961 |title=Quantification in Medieval Physics |url=https://www.jstor.org/stable/228677 |journal=Isis |volume=52 |issue=2 |pages=143–160 |doi=10.1086/349467 |jstor=228677 |issn=0021-1753}}&lt;/ref&gt;

Based on Aristotelian physics, Scholastic physics described things as moving according to their essential nature. Celestial objects were described as moving in circles, because perfect circular motion was considered an innate property of objects that existed in the uncorrupted realm of the [[celestial spheres]]. The [[theory of impetus]], the ancestor to the concepts of [[inertia]] and [[momentum]], was developed along similar lines by [[Medieval philosophy|medieval philosophers]] such as [[John Philoponus]] and [[Jean Buridan]]. Motions below the lunar sphere were seen as imperfect, and thus could not be expected to exhibit consistent motion. More idealized motion in the &quot;sublunary&quot; realm could only be achieved through [[Mechanics (Aristotle)|artifice]], and prior to the 17th century, many did not view artificial experiments as a valid means of learning about the natural world. Physical explanations in the sublunary realm revolved around tendencies. Stones contained the element earth, and earthly objects tended to move in a straight line toward the centre of the earth (and the universe in the Aristotelian geocentric view) unless otherwise prevented from doing so.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Lindberg|first=David C.|title=The Beginnings of Western Science|date=1992|publisher=University of Chicago Press|doi=10.7208/chicago/9780226482064.001.0001|isbn=978-0-226-48231-6}}&lt;/ref&gt;

{{clear left}}

==سائنسي انقلاب== 
==18هين صدي جي ترقي== 
19هين صدي==
20هين صدي: جديد فزڪس جو جنم==
==جديد طبيعيات== 
==طبيعيات جي تاريخ تي مضمون== 
==پڻ ڏسو== 
* مشهور طبيعيات دان جي فهرست 
* فزڪس ڪانفرنس جي فهرست
* فزڪس ۾ نوبل انعام حاصل ڪندڙن جي فهرست 
* فزڪس ۾ اهم اشاعتن جي فهرست
* فزڪس ۾ تجربن جي فهرست
==خارجي لنڪس==
* [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/prism.php?id=90 &quot;Selected Works about Isaac Newton and His Thought&quot;] from [http://www.newtonproject.sussex.ac.uk/ ''The Newton Project'']{{مئل ڳنڍڻو|date=December 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{DEFAULTSORT:History Of Physics}}
[[Category:History of physics| ]]
[[Category:History of science by discipline|Physics]]

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:تاريخ]]
[[زمرو:سائنس]]
[[زمرو:طبيعيات]]</text>
      <sha1>c86l86sjh8ifsxgq4zew30m4p7hd1j8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:ٻاهرين خلا</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80597</id>
    <revision>
      <id>298207</id>
      <parentid>298206</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:02:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298207</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8795" sha1="lt8cqnct4ctty8p1kxqm4orwj448ctv" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون''' 

'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>lt8cqnct4ctty8p1kxqm4orwj448ctv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298208</id>
      <parentid>298207</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:13:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298208</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8848" sha1="62fswho7za1ii48zj79mie5xpb942sv" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|100px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>62fswho7za1ii48zj79mie5xpb942sv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298209</id>
      <parentid>298208</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:14:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298209</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8848" sha1="ai9v4pxj3famvu89wagcq8n536zalya" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>ai9v4pxj3famvu89wagcq8n536zalya</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298210</id>
      <parentid>298209</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:16:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298210</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9023" sha1="d3bfk9aw8ed16uyq32v9dft6accdfou" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>d3bfk9aw8ed16uyq32v9dft6accdfou</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298211</id>
      <parentid>298210</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:18:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298211</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9556" sha1="5mjeqydc5uovbculj7fgrc5ss0g3nf8" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
Adaptive optics
Photo: Yuri Beletsky, ESO
A laser shoots towards the centre of the Milky Way from the Very Large Telescope facility in Chile, to provide a laser guide star, a reference point in the sky for the telescope's adaptive optics (AO) system. AO technology improves the performance of optical systems by reducing the effect of atmospheric distortion. AO was first envisioned by Horace W. Babcock in 1953, but did not come into common usage until advances in computer technology during the 1990s made the technique practical.
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>5mjeqydc5uovbculj7fgrc5ss0g3nf8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298212</id>
      <parentid>298211</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:31:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298212</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10044" sha1="sllmocxapf3zj0zmxxdw2a1f94bhcul" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء، کيڏي واٽ جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي. موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان نظرياتي نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>sllmocxapf3zj0zmxxdw2a1f94bhcul</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298213</id>
      <parentid>298212</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:35:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298213</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10111" sha1="3p4eav99ihl7y4vgxfb15zok48c6biu" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان نظرياتي نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>3p4eav99ihl7y4vgxfb15zok48c6biu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298214</id>
      <parentid>298213</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T12:37:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298214</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10122" sha1="qodx27dkhtxfq3exrkaonjt0uqv293j" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>qodx27dkhtxfq3exrkaonjt0uqv293j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298215</id>
      <parentid>298214</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T13:16:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298215</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10211" sha1="3nfrrm9jz8gz7mjo2t1gb8qcfomttgv" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>3nfrrm9jz8gz7mjo2t1gb8qcfomttgv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298216</id>
      <parentid>298215</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T13:24:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298216</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10497" sha1="bye35u1i4ea2rtzyxoen391r9cjd7f6" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:خلا]] • [[:باب:نظام شمسي]] • [[:باب:فلڪيات]] • [[:باب:سج]] • [[:باب:تارا]] • [[:باب:چنڊ]] • [[:باب:خلائي  سائنس]] • [[:باب:ڪهڪشائون]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>bye35u1i4ea2rtzyxoen391r9cjd7f6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298217</id>
      <parentid>298216</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T13:26:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298217</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10480" sha1="kuhbkp54oa3s7qleoryfkuilrkszlli" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:خلا]] • [[:باب:نظام شمسي]] • [[:باب:فلڪيات]] • [[:باب:سائنس]] • [[:باب:تارا]] • [[:باب:خلائي  سائنس]] • [[:باب:ڪهڪشائون]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>kuhbkp54oa3s7qleoryfkuilrkszlli</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298218</id>
      <parentid>298217</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T13:27:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298218</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10480" sha1="1qdhjhmv8405sbbtojuezbf6joreh0x" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:خلا]] • [[:باب:شمسي نظام]] • [[:باب:فلڪيات]] • [[:باب:سائنس]] • [[:باب:تارا]] • [[:باب:خلائي  سائنس]] • [[:باب:ڪهڪشائون]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>1qdhjhmv8405sbbtojuezbf6joreh0x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298219</id>
      <parentid>298218</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T13:35:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298219</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10843" sha1="k978fa2peha570c1gvmw9yszmavru1e" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:خلا]] • [[:باب:شمسي نظام]] • [[:باب:فلڪيات]] • [[:باب:سائنس]] • [[:باب:تارا]] • [[:باب:خلائي  سائنس]] • [[:باب:ڪهڪشائون]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
{{Wide image|missoula spirit.jpg|800px|Missoula Crater (Sol 105, April 19, 2004)}}
{{Wide Image|Spirit Lookout L256t-A413R1 br2.jpg|800px|Color panorama taken from &quot;Larry's Lookout&quot;. On the far left is &quot;Tennessee Valley&quot; and on the right, rover tracks.}}
{{Wide image|Main Apollo Hills.jpg|800px|Annotated Apollo Hills panorama from the ''Spirit'' landing site}}
* ڪائناتي مٽي * خلائي آبهوا * انٽر اسٽيلر وچولي * خلائي مٽي * خلائي سائنس جو خاڪو * خلائي جستجو * ٻاهرين خلا
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا'''
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>k978fa2peha570c1gvmw9yszmavru1e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298220</id>
      <parentid>298219</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T14:14:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298220</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12740" sha1="iq6bs0uf9ot4pqlphpe8h07uvby8mxe" xml:space="preserve">{{short description|Wikipedia's portal for exploring content related to Outer space}}
'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' 
(نومبر، 2024) 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن خودڪار ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪريو.
&lt;!--
start black border --&gt;&lt;div style=&quot;width: 100%; padding: 5px; background:black; border:solid 1px black;&quot;&gt;&lt;!--
header --&gt;&lt;div style=&quot;padding:.1em; padding-bottom: .4em; text-align:center; font-size:150%&quot;&gt;&lt;span style=&quot;color:white&quot;&gt;
'''باب:ٻاهرين خلا'''
&lt;/span&gt;&lt;/div&gt;
&lt;!-- start white background --&gt;&lt;div style=&quot;padding: 5px; background:white; border:solid 1px gray; border-top:0;&quot;&gt;
&lt;!--lede --&gt;
'''تعارف'''
[[File:Bruce McCandless II during EVA in 1984.jpg|upright|thumb|خلا جي خطرن جي ڪري، جڏهن ته زمين کان ٻاهر ۽ پنهنجي خلائي جهاز کان ٻاهر هوندا آهن، خلابازن کي لازمي طور تي پريشر ٿيل خلائي سوٽ پائڻ گهرجي]] 
'''ٻاهرين خلا''' (Outer Space) يا صرف '''خلا''' (Space) اها وسعت آهي جيڪا ڌرتيءَ جي ماحول کان ٻاهر ۽ آسماني جسمن جي وچ ۾ موجود آهي. ان ۾ ذرن جي کثافت انتهائي گهٽ سطح تي مشتمل آهي، خاص طور تي هائڊروجن ۽ هيليم [[پلازما]] جو هڪ ڀرپور خلا آهي، جيڪو برقي مقناطيسي شعاعن، ڪائناتي شعاعن، نيوٽرينوس، مقناطيسي شعاعن ۽ مٽي ذريعي ڦهليل آهي. ٻاهرئين خلا جو بنيادي درجه حرارت، جيئن [[بگ بينگ]] جي پس منظر جي شعاعن جي ذريعي مقرر ڪيو ويو آهي، 2.7 ڪيلون (−270 ڊگري سينٽي گريڊ؛ −455 ڊگري فارنهائيٽ) آهي. 

[[ڪهڪشائن]] جي وچ ۾ پلازما کي [[ڪائنات]] ۾ بيريونڪ (عام) مادي جو اڌ حصو سمجهيو ويندو آهي، جنهن ۾ هڪ هائيڊروجن ايٽم في ڪعبي ميٽر کان گهٽ گهاٽائي ۽ لکين ڪيلون جي هڪ متحرڪ درجه حرارت آهي. ماديءَ جي مقامي [[گهاٽائي|ڪنسنٽريشن]] تارن ۽ ڪهڪشائن ۾ ڳري وئي آهي. ڪهڪشائن جي وچ جو خلا ڪائنات جي مقدار جو تمام گهڻو حصو وٺي ٿو، پر ان کان سواءِ ڪهڪشائون ۽ تارن جا نظام به تقريبن مڪمل طور تي خالي جاءِ تي مشتمل آهن. مشاهدي واري ڪائنات ۾ باقي رهيل ڪميت-توانائي (Mass-Energy) جو گهڻو حصو اڻڄاتل روپ مان ٺهيل آهي، جنهن کي ڊارڪ ميٽر ۽ ڊارڪ انرجي سڏيو وڃي ٿو. ٻاهرين خلا ڌرتيء جي مٿاڇري کان مٿي هڪ خاص اوچائي تي شروع نٿو ٿئي. &quot;ڪارامن لائن&quot;، سمنڊ جي سطح کان 100 ڪلوميٽر (62 ميل) جي اوچائي تي، روايتي طور تي خلائي معاهدن ۽ ايرو اسپيس رڪارڊ رکڻ لاءِ ٻاهرين خلا جي شروعات طور استعمال ٿيندي آهي. مٿئين اسٽراسفير ۽ ميسوسفيئر جا ڪجهه حصا ڪڏهن ڪڏهن &quot;ويجھو خلا&quot; طور حوالو ڏنو ويندو آهي. بين الاقوامي خلائي قانون جو فريم ورڪ &quot;آئوٽر اسپيس ٽريٽي&quot; پاران قائم ڪيو ويو، جيڪو 10 آڪٽوبر، 1967ع تي عمل ۾ آيو. ([[ٻاهرين خلا|مڪمل مضمون...]])
&lt;!-- BEGIN LEFT COLUMN --&gt; 
'''چونڊيل مضمون'''
 [[File:Satellite break-up ESA375611.jpg|right|150px]]
'''بين الاقوامي خلائي اسٽيشن''' (ISS) ھڪڙو خلائي اسٽيشن يا گھٽ ڌرتيء جي مدار ۾ رھڻ لائق هڪ [[مصنوعي سيارو|سيٽلائٽ]] آھي. نائين خلائي اسٽيشن جنهن تي عملدار آباد آهن، اهو [[سوويت يونين]] ۽ بعد ۾ [[روس]] جا &quot;ساليوٽ&quot;، &quot;الماز&quot; ۽ &quot;مير اسٽيشنن&quot; ۽ [[آمريڪا]] جي &quot;اسڪائي ليب&quot; جي پٺيان آهي. خلائي اسٽيشن، آء ايس ايس، هڪ ماڊيولر ڍانچو آهي جنهن جو پهريون حصو سال 1998ع ۾ لانچ ڪيو ويو هو. هاڻي مدار ۾ سڀ کان وڏو مصنوعي جسم آهي، اهو اڪثر ڪري ڌرتيء کان ننگي اکين سان مناسب وقت تي ڏسي سگهجي ٿو. آء ايس ايس، پريشر ٿيل ماڊيولز، خارجي ٽرسس، شمسي سرن ۽ ٻين اجزاء تي مشتمل آهي. آئي ايس ايس جا حصا آمريڪي اسپيس شٽلز سان گڏوگڏ روسي پروٽون ۽ سويوز راڪٽ پاران لانچ ڪيا ويا آهن. بجٽ جي رڪاوٽن جي ڪري ٽن خلائي اسٽيشن منصوبن کي جاپاني، &quot;ڪئبو ماڊيول&quot; ۽ ڪينيڊين، &quot;روبوٽڪس&quot; سان ضم ڪيو ويو. سال 1993ع ۾ سوويت/روسي خلائي اسٽيشن، &quot;مير-2&quot; لاءِ جزوي طور تي ٺهيل اجزاء، تجويز ڪيل، &quot;آمريڪي آزادي&quot; ۽ تجويز ڪيل يورپي، &quot;ڪولمبس&quot; هڪ واحد ملٽي نيشنل پروگرام ۾ ضم ٿي ويا. آء ايس ايس يقينن سڀ کان مهانگو واحد ڍانچو آهي جيڪو ڪڏهن تعمير ڪيو ويو آهي. 
&lt;!-- end of lede --&gt;
{{Box-footer}}
'''چونڊيل تصويرون'''
[[Image:Laser Towards Milky Ways Centre.jpg|thumb|A laser beam directed toward the centre of the [[Milky Way]]. This laser beam can then be used as a guide star for the AO.]]
[[بصريات|موافقتي بصريات]]&lt;br&gt; 
[[فوٽوگرافي|فوٽو: يوري بيلٽسڪي، ESO]] 

[[چلي|چلي ۾ تمام وڏي ٽيلي اسڪوپ جي سهولت مان هڪ ليزر گولي، آسمان ۾ هڪ حوالو نقطو ٽيلي اسڪوپ جي موافقتي بصريات (adaptive optics) نظام لاءِ، هڪ ليزر گائيڊ تارو مهيا ڪرڻ لاء،]] [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان جي مرڪز ڏانهن رواني ڪئي وجي ٿي.]] [[بصريات|موافقتي بصريات ٽيڪنالاجي ماحول جي تحريف جي اثر کي گهٽائڻ سان]] [[بصريات|بصري نظام جي ڪارڪردگي کي بهتر بڻائي ٿي. موافقتي بصريات پهريون ڀيرو سال 1953ع ۾ هورئس ڊبليو. بابڪوڪ پاران تصور ڪيو ويو، پر جيستائين 1990ع جي ڏهاڪي دوران ڪمپيوٽر ٽيڪنالاجي ۾ ترقي، موافقتي بصريات جي ٽيڪنڪ کي عملي بڻائي، عام استعمال ۾ نه آيو.]]
[[File:NASA Mars Rover.jpg|thumb|upright=1.4|Artist's conception of MER rovers on Mars]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:خلا]] • [[:باب:شمسي نظام]] • [[:باب:فلڪيات]] • [[:باب:سائنس]] • [[:باب:تارا]] • [[:باب:خلائي  سائنس]] • [[:باب:ڪهڪشائون]]
{{Box-footer}}
'''خلا کان لاڳاپيل زمرا'''
# [[:زمرو:خلائي سائنس]]
# [[:زمرو:نظام شمسي]]
# [[:زمرو:ڌرتي]]
# [[:زمرو:چنڊ]]
# [[:زمرو:نجميات]]
# [[:زمرو:ڪهڪشائون]]
# [[:زمرو:سج]]
{{Box-footer}}
&lt;!-- BEGIN RIGHT COLUMN --&gt; 
'''عام تصويرون'''
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;small&gt;'''هيٺيون تصويرون وڪيپيڊيا تي مختلف ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل مضمونن مان آهن.'''
&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
{{Wide image|missoula spirit.jpg|800px|Missoula Crater (Sol 105, April 19, 2004)}}
{{Wide Image|Spirit Lookout L256t-A413R1 br2.jpg|800px|Color panorama taken from &quot;Larry's Lookout&quot;. On the far left is &quot;Tennessee Valley&quot; and on the right, rover tracks.}}
{{Wide image|Main Apollo Hills.jpg|800px|Annotated Apollo Hills panorama from the ''Spirit'' landing site}}
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي؟'''
&lt;small&gt;
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
* ... ته، &quot;اسپيس 220 ريسٽورنٽ&quot; لاءِ، ڊزني ناسا جي انجنيئرن تائين اهو سمجھڻ لاءِ پهتو ته هڪ خلائي لفٽ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟
* ... ته يوڪرين جي حملي جا ڪجهه سخت ماحولياتي اثر خلا کان ڏسجي سگهجن ٿا. 
* ... ته هندستان جي خلائي صنعت 100 کان وڌيڪ گهريلو سيٽلائٽ ۽ 300 کان وڌيڪ غير ملڪي سيٽلائٽ لانچ ڪئي آهي.
* ... ته فطرت جو فينڊ، مائڪروب تي ٻڌل گوشت جي متبادل جو پيدا ڪندڙ، خلائي سفر ۾ استعمال لاءِ، هڪ بايو ريڪٽر تيار ڪرڻ لاءِ، ناسا سان گڏ ڪم ڪري رهيو آهي. 
* ... ته لوئس ڊبليو رابرٽس ناسا ۾ اعليٰ ترين افريقي-آمريڪي خلائي پروگرام اسٽاف مان هو جڏهن اپولو پروگرام جاري هو.&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''خلائي خبرون'''
{{Box-footer}}
'''ايندڙ خلائي اڏامون'''
{{Box-footer}}
&lt;!-- END COLUMNS --&gt; 
'''فلڪياتي واقعا'''
{{Box-footer}}
'''موضوع'''

'''ٻيا مضمون''' 
# [[نيل آرمسٽرانگ]]
# [[انڊروميڊا ڪهڪشان]]
# [[بگ بينگ]]
# [[بليڪ هول]]
# [[پوڇڙ تارا]]
# [[خلائي ٽيڪنالاجي]] 
# [[سپر نووا]]
# [[سيٽيلائٽ]] 
# [[ڪهڪشان]]  
# [[کيرائين واٽ ڪهڪشان|ملڪي وئ ڪهڪشان]]
# [[ڪارو مادو]]
# [[ڪئيزار]]
# [[گئنيميڊ (چنڊ)]]
# [[ناسا]]
# [[آڪاش منڊل|نظام شمسي]]
# [[هبل خلائي دوربين]]
# [[ڌرتيءَ جو مشاهدو ڪندڙ سيٽلائيٽ جي فهرست]]
# [[ڪائناتي مٽي]] 
# [[يوري گگارين]] 
# [[خلائي فزڪس]] 
# [[خلائي روبوٽس]]
# [[خلائي اڏامون]]
# [[خلائي مشن]]
{{Box-footer}}
'''زمرا''' 
* [[:زمرو:پزل]]
 
ذيلي زمرا ڏسڻ لاءِ [►] چونڊيو. 

* [[:زمرو: ٻاهرين خلا]] 
** ٻاهرين خلا جي فهرست 
** صدي جي لحاظ کان ٻاهرين خلا 
** ڏهاڪي جي ذريعي ٻاهرين خلا 
** سال جي لحاظ کان ٻاهرين خلا 
* ٻاهرين خلا جي باري ۾ ڪم 
** خلائي فنون 
* [[:زمرو:فلڪياتي شيون]] 
** فلڪياتي تصويرون 
** ڪائناتي مٽي 
* خلائي جستجو 
* خلا ۾ صنعت 
* ڪهڪشائن جي درميان وچولا 
** انٽر اسٽيلر وچولا 
* ٻاهرين خلا ۾ زندگي 
** خلائي پيغام جا آثار 
** خلا ۾ موسيقي 
* ٻاهرين خلا سان لاڳاپيل ماڻهو 
* [[:زمرو:سيٽلائيٽ]] 
* خلائي ايپليڪيشنون 
** خلائي صنعت 
** خلائي قانون 
** خلائي فوٽوگرافي ۽ وڊيو گرافي 
** زمرو: خلائي فزڪس 
* خلائي روبوٽس 
* [[:زمرو:خلائي ٽيڪنالاجي]] 
* خلائي اڏامون 
* ٻاهرين خلا جا ٽڪرا 

'''وڪيپيڊيا کي ڳوليو پورٽل استعمال ڪندي''' 
* [[:باب:بابن جي فهرست]] 
* [[:باب:فنون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]]
* [[:باب:موجوده واقعا]] 
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:رياضي]] 
* [[:باب:سائنس]] 
* [[:باب:طرزيات]]
* [[:باب:ٽيڪنالاجي]] 
* [[:باب:معاشرو]]
* [[:باب:وڪي پروجيڪٽ]]
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا'''

هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* Commons: مفت ميڊيا مخزن 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتاب ۽ دستورالعمل * Wikidata: مفت ڄاڻ جو بنياد
* Wikinews: مفت مواد جون خبرون 
* Wikiquote: اقتباسن جو مجموعو  
* Wikisource: مفت-موضوعن جي لائبريري 
 Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار 
* Wiktionary: ڊڪشنري ۽ ٿيسارس. 
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;&lt;!-- end white background --&gt;
&lt;/div&gt;&lt;!-- end black border --&gt;

[[Category:Outer space portal| ]]
[[Category:Astronomy portals]]
[[Category:Outer space]]
[[Category:Redirect targets of redirected portals with existing subpages]]
[[زمرو:ٻاهرين خلا]]</text>
      <sha1>iq6bs0uf9ot4pqlphpe8h07uvby8mxe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مائي ڄامان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80687</id>
    <revision>
      <id>298285</id>
      <parentid>297424</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T20:54:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298285</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2261" sha1="e62edbfk3h5jm549649hembx735y1gt" xml:space="preserve">'''مائي ڄامان''' (''Mai Jjama'') سنڌ جي تاريخ جي هڪ اهم ۽ ممتاز شخصيت هئي، جيڪا ڪلھوڙا حُڪمران ميان نور محمد ڪلھوڙي جي گهر واري ۽ ميان عبدالنبي ۽ ميان غلام نبي ڪلھوڙي جي ماءُ هئي. هوءَ سنڌ جي مشهور زميندار مِٺا خان جوڻيجي جي ڌيءَ هئي. مائي ڄامان جي شادي ميان نور محمد ڪلھوڙي سان ٿي، جيڪا ٿر جي مشهور عالم دين عبدالله ڏيري جي معرفت طئي ٿي.

مائي ڄامان پنهنجي سخاوت ۽ سماجي خدمتن لاءِ تمام گهڻي مشهور هئي. سندس دور ۾ هن ڪيترائي مسجدون ۽ کوھ تعمير ڪرايا، جيڪي اڄ به سنڌ جي مختلف علائقن ۾ موجود آهن. چوٽيارين ۾ هڪ تاريخي مسجد جوڙيائين، جيڪا واريءَ جي دڙي تي جوڳين واري ڀٽ وٽ موجود آهي. ان مسجد سان گڏ هن نمازين جي سهولت لاءِ کوھ به کوٽرايو، جيئن وضو ۽ پيئڻ لاءِ پاڻي فراهم ٿي سگهي. ٽنڊي آدم ڀٽ شاهه روڊ تي سوئي ڪندر، جوڳين واري ڀٽ، ۽ ڀوپي ٻيلي جهڙن علائقن ۾ پڻ مائي ڄامان مسجدون تعمير ڪرايون. سعيد آباد لڳ شاهو واھ جي کوٽائي به سندس اهم خدمتن مان هئي، جنهن سان هزارين ماڻهن کي پاڻي فراهم ٿيو.

مائي ڄامان کي سندس پيءُ شاهپور چاڪر ڀرسان هڪ وڏي جاگير ڏاج ۾ ڏني هئي. ان جاگير ۾ ئي ميان نور محمد ڪلھوڙي الھ آباد نالي هڪ شھر ٻڌايو. ميان نور محمد جي وفات کان پوءِ مائي ڄامان کي ڏکيا ڏينهن ڏسڻا پيا، پر هوءَ پنهنجي عظمت ۽ صبر سان پنهنجو ڪردار جاري رکيائين. سندس آخري آرام گاهه دولتپور لڳ ميان نور محمد جي قبرستان ۾ آهي.

==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:عورتون]]
[[زمرو:سنڌي عورتون]]
[[زمرو:سنڌ جي تاريخ]]</text>
      <sha1>e62edbfk3h5jm549649hembx735y1gt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>باب:خوراڪ ۽ مشروب</title>
    <ns>100</ns>
    <id>80756</id>
    <revision>
      <id>298264</id>
      <parentid>298203</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:03:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298264</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13728" sha1="nutgmchl750xs9vt2d1ioozaknwo1ri" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:lightblue; border:3px solid #177245; {{Round corners}}; padding:5px; margin-bottom:4px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:45pt; text-transform: uppercase; font-weight: bold; font-family:Palatino Linotype, URW Palladio, Book Antiqua, serif;&quot;&gt;
F&amp;nbsp;o&amp;nbsp;o&amp;nbsp;d
&lt;/span&gt;
&lt;br&gt;
'''کاڌا ۽ مشروبات''' 
&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:14pt; font-weight: bold;&quot;&gt;کاڌي ۽ مشروبات لاءِ وقف ٿيل پورٽل&lt;/span&gt;
&lt;/div&gt;
[[File:Foods (cropped).jpg|right|150px]]
'''کاڌو''' (Food) اهو آهي جيڪو ڪنهن عضوي طرفان غذائي مدد لاءِ استعمال ڪيو وڃي. کاڌو عام طور تي ٻوٽي، جانور، يا فنگل جي اصليت جو هوندو آهي ۽ ضروري غذائي اجزاء جهڙوڪ ڪاربوهائيڊريٽ، چربی، پروٽين، ويتامين، يا معدنيات شامل آهن. مادو هڪ عضوي جي ذريعي داخل ڪيو ويندو آهي ۽ عضوي جي سيلز پاران توانائي مهيا ڪرڻ، زندگي برقرار رکڻ، يا ترقي کي متحرڪ ڪرڻ لاء. جانورن جي مختلف قسمن ۾ مختلف کاڌ خوراڪ جا طريقا آهن جيڪي انهن جي ميٽابولزم جي ضرورتن کي پورو ڪن ٿا ۽ مخصوص جغرافيائي مقصدن جي اندر هڪ مخصوص ماحولياتي جڳهه ڀرڻ لاءِ ترقي ڪئي آهي. Omnivorous انسان تمام گهڻي موافقت وارا هوندا آهن ۽ ڪيترن ئي مختلف ماحولياتي نظامن ۾ کاڌو حاصل ڪرڻ لاءِ موافقت ڪندا آهن. ماڻهو عام طور تي کائڻ لاءِ کاڌو تيار ڪرڻ لاءِ استعمال ڪندا آهن. کاڌي جي توانائي جي گهڻائي گهربل صنعتي خوراڪ جي صنعت طرفان فراهم ڪئي وئي آهي، جيڪا غذائي زراعت جي ذريعي پيدا ڪري ٿي ۽ ان کي پيچيده فوڊ پروسيسنگ ۽ خوراڪ جي تقسيم سسٽم ذريعي ورهائي ٿي. روايتي زراعت جو اهو نظام گهڻو ڪري فوسل ايندھن تي ڀاڙي ٿو، جنهن جو مطلب آهي ته خوراڪ ۽ زرعي نظام آبهوا جي تبديلي ۾ اهم ڪردار ادا ڪندڙ آهن، مجموعي طور گرين هائوس گيس جي اخراج جي 37 سيڪڙو جي حساب سان. (مڪمل مضمون...) پڻ ڏسو: کاڌي جي صنعت، کاڌي جي پيداوار، کاڌي جي مارڪيٽنگ، کاڌي جي حفاظت، کاڌي، کاڌي جو خاڪو، کاڌي جي آرٽيڪل ۽ ذائقي جي سماجيات جي فهرست. پچائڻ، جنهن کي ڪوڪيري يا پيشه ورانه طور تي ڪلينري آرٽس جي نالي سان به سڃاتو وڃي ٿو، اهو فن، سائنس ۽ هنر آهي جنهن کي گرميءَ جي استعمال سان کاڌي کي وڌيڪ لذيذ، هضمي، غذائي، يا محفوظ بنائڻ لاءِ استعمال ڪيو وڃي ٿو. پچائڻ جون ٽيڪنڪون ۽ اجزا وڏي پيماني تي مختلف آهن، کليل باهه تي کاڌي پيتي ڪرڻ کان وٺي، برقي اسٽو استعمال ڪرڻ تائين. ([[خوراڪ|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
[[File:Egyptian food Koshary.jpg|thumb|[[مصر]]]]
[[File:Souk Al Milh, Sana, Yemen (4324865585).jpg |thumb|[[يمن]]]] 
[[File:Fruitbowlwithmelons.jpg|thumb|[[گدرو|خربوزو]]]]
[[File:Caribbean dinner plate.jpg|thumb|ڪيريبين]] 
[[File:Steam-boiling green asparagus.jpg|thumb|اسپراگس]]
[[File:Municipal Market of São Paulo city.jpg|thumb|[[برازيل]]]]
[[File:Raspberries05.jpg |thumb|[[رس ڀري]]]]
[[File:Capsicum baccatum in Saúde flea market, São Paulo, Brazil.jpg |thumb|[[ساؤ پاولو]]، برازيل]]
[[File:Alaska wild berries.jpg|thumb|جهنگلي ٻير]]
[[File:Buckwheat and products from it 01.jpg |thumb|[[ڪڻڪ]]]]
[[File:A Meat Stall with the Holy Family Giving Alms - Pieter Aertsen - Google Cultural Institute.jpg|thumb|[[گوشت]] جو اسٽال]]
[[File:Pomegranate02 edit.jpg|thumb|انار]]
[[File:Citrus fruits.jpg |thumb|[[ليمو|کٽا ميوا]]]] 
[[File:Mercado Municipal of São Paulo, Brazil 3.jpg |thumb|مرڪاڊو، برازيل]]
[[File:Традиционално сервиран ајвар.jpg |thumb|روسي روايتي ڊش]]
[[File:Münster, Domplatz, Wochenmarkt -- 2019 -- 2658.jpg| thumb|جرمن مارڪيٽ]]
[[ File:Cold cuts.jpg|thumb|فريز ڪريل گوشت]]
[[File:Münster, Wochenmarkt -- 2015 -- 7412.jpg|thumb|جرمن مارڪيٽ]]
[[File:Gruyere suisse meules MIN Rungis.jpg|thumb|سوئس ڊش]]
[[File:Dish of blueberries.jpg|thumb|نيري ٻيري]]
[[File:Münster, Wochenmarkt -- 2017 -- 2341.jpg|thumb|جرمن مارڪيٽ]]
# مصري کاڌو ڪوشري 
# سوق ملهه، [[صنعا]]، يمن
# [[گدرو|خربوزو]]
# ڪيريبين رات جي ماني جي پليٽ 
# ٻاڦ سان اُبلندڙ سائو اسپراگس 
# ساؤ پاولو شهر جي ميونسپل مارڪيٽ، [[برازيل]] 
# رس ڀري 
# [[ساؤ پاولو]]، برازيل 
# [[الاسڪا]] جهنگلي ٻير 
# [[ڪڻڪ|ڪڻڪ ۽ ان مان مصنوعات]] 
# [[هڪ گوشت جو اسٽال]]
# [[انار]] 
# [[ليمو|کٽا ميوا]] 
# مرڪاڊو ميونسپل آف ساؤ پولو، برازيل 
# روسي روايتي ڊش
# جرمن کاڌي جي مارڪيٽ 
# فريز ڪريل گوشت 
# منسٽر، ڊومپلٽز، ووچن مارڪيٽ
# سوئس ڊش
# نيري ٻيري جو ڊش 
# منسٽر، ووچن مارڪيٽ 
|1=&lt;!-- LEFT COLUMN --&gt;
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
بهترين مضمون 
&lt;small&gt;
'''منتخب مضمون'''
&lt;small&gt;
''show another''
&lt;/small&gt;
# [[ادرڪ]]
# [[انب]] 
# [[باديان خطائي|باديان]]
# [[پاڪستاني کاڌا]]
# [[پنير]]
# [[جعفر|جائفل]] 
# [[اڇو جيرو|جيرو]]
# [[جائوتري]]
# [[چانور]] 
# [[خمير]]
# [[دار چيني]]
# [[ڏئونرا]]
# [[زعفران]]
# [[اناج|سڄو اناج]] 
# [[سانئين جو ڀت]]
# [[سنڌي بریاني]]
# [[کاڌي جي حفاظت]] 
# [[کنھي]]
# [[سونچر لوڻ|لوڻ]]
# [[ڪارا مرچ|مرچ]]
# [[مڪئي]]
# [[مسڪا بن]]
# [[ماکي]]
# [[ناشتو]] 
# [[ورلڊ فوڊ پروگرام]]


# [[پيزا]]
# [[مونگ ڦلي]]  
# [[مڇي]] 
# [[گوشت]] 
# [[سامونڊي کاڌا]]
# [[حلال کاڌا]] 
# [[زيتون]] 
# [[جنڪ فوڊز]] 
# [[کاڌي جي بيماريون]] 
# [[نارنگي]] 
# [[ڪباب]] 
# [[نباتاتي تيل]]  
# [[جنجر بريڊ]] 
# [[سرڪو]] 
# [[آئس ڪريم]]  
# [[ايووڪئڊو]] 
# [[فالسا]]
# [[شهتوت]] 
# [[گوندي]] 
# [[وَفَلَ]] 
# [[پوپ ڪارن]] 
# [[کجور]] 
# [[ثريد]] 
# [[پاستا]]
# [[مکڻ]] 
# [[مڇي]] 
# [[ڪافي]] 
# [[جينياتي طور تي تبديل ٿيل کاڌا]] 
# [[سال 2008ع چيني کير اسڪينڊل]] 
# [[چانهه]]
# [[چاڪليٽ]] 
# [[ٻارن جا کاڌا]]
# [[ڪيڪ]] 
# [[مٺائي]]
# [[پکي]] 
# [[فاسٽ فوڊ ريسٽورنٽ]] 
# [[ماني]] 
# [[ڪاويار]] 
# [[سوشي]] 
# [[هارين جا بازار]] 
# [[گلوٽين کان پاڪ غذا]] 
# [[هاضمي وارا بسڪٽ]]
# [[ميڪڊونلڊز]] 
# [[بریاني]] 
# [[مصالحي جو واپار]]
# [[اسپيس 220 ريسٽورنٽ]]
{{Box-footer}}
'''چونڊيل کاڌا'''
* اسپينش کاڌا 
* اطالوي کاڌا 
* [[ايشيائي کاڌا]] 
* افغاني کاڌا 
* [[افريقي کاڌا]] 
* [[آمريڪي کاڌا]] 
* انڊونيشي کاڌا
* ايراني کاڌا
* [[بلوچي کاڌا]]
* [[پاڪستاني کاڌا]]
* [[پنجابي کاڌا]]
* [[ترڪي کاڌا]]
* ٿائي کاڌا
* جاپاني کاڌا 
* جرمن کاڌا
* [[چيني کاڌا]] 
* [[ديسي کاڌا]]
* روسي کاڌا
* سري لنڪا جا کاڌا
* [[سنڌي کاڌا]]
* [[عربي کاڌا]]
* ڪورين کاڌا 
* لبناني کاڌا
* ميڪسيڪو جا کاڌا
* ملائيشيا جا کاڌا 
* [[هندستاني کاڌا]]
* [[يورپي کاڌا]] 
{{Box-footer}} 
'''منتخب ٿيل جزو''' 
&lt;small&gt;
* [[گوشت]] 
* [[چانور]] 
* [[پنير]] 
* [[مکڻ]] 
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
'''منتخب ٿيل نسخو'''
&lt;small&gt;
[[File:Sindhi_Biryani.JPG|thumb|283x283 عڪسلون|سنڌي بریاني]]
'''سنڌي بریاني''' (Sindhi Biryani) هڪ گوشت ۽ چانورن جي [[برياني]] ڊش آهي جيڪا [[پاڪستان]] جي صوبي [[سنڌ]] سان تعلق رکي ٿي. ان جي مقبوليت جي ڪري، اهو پاڪستاني کاڌي ۽ سنڌي کاڌن جي سڀ کان وڌيڪ استعمال ٿيندڙ ڀاڄين مان هڪ آهي.

'''اجزاء'''
هيٺيون بنيادي شيون آهن جيڪي هن مشهور سنڌي کاڌي کي پچائڻ لاءِ استعمال ڪيون وينديون آهن: 
* ٻڪر يا ڪڪڙ جو گوشت يا مڇي يا جھينگا 
* باسمتي چانور
* تيل
* آلو 
* ٽماٽر 
* دُهائي 
* لال مرچ پائوڊر
* ڌڻيءَ جو پائوڊر
* هلدي پائوڊر 
* لوڻ 
* بصل 
* لسن 
* ادرڪ 
* الائجي 
* ڪارا الائچي/باديان 
* ڪاري مرچ 
* جِيرو 
* دارچيني 
* تاج پن 
* زعفران 
* سڪل آلو بخارا 
* سائي مرچ
* ڌڻيءَ جا پن 
* مينهن جا پن
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''کاڌي جي خبر'''
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.png|23px]]
'''نمايان مضمون'''
&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
''&lt;small&gt;
هي هڪ نمايان مضمون آهي، جيڪو سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪري ٿو...
&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
* [[ڪمند جو رس]]
* [[ميپل شربت]]
* [[زعفران جي تاريخ]] 
* [[لڪيٽريس انڊگو]] 
* [[دريان]] 
* [[گوبي]]
* [[بورشٽ]] 
* [[کاڌ خوراڪ جي فهرست]]
* [[سبزي جي تيل جي فهرست]]
* [[ورلڊ فوڊ انعام]] 
* [[اين ڪڪ]] (ڪڪيري ڪتاب ليکڪ) 
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير''' 
&lt;small&gt;
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل سوانح عمري''' 
&lt;small&gt;
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي'''
&lt;small&gt;
*... اهو ته آمريڪا ۽ ڪئناڊا جي حصن ۾، لفظ 
سائڊر cider لڳ ڀڳ خاص طور تي غير الڪوحل ايپل جوس (apple cider) ڏانهن اشارو ڪري ٿو، جملي هارڊ سائڊر کي خمير ٿيل نسخي کي ظاهر ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.&lt;/small&gt;

وڌيڪ توهان کي خبر آهي
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل اقتباس''' 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:زراعت]] * [[:باب:مشروبات]] * [[باب:کاڌا]]  * [[:باب:سپر مارڪيٽ]] 
{{Box-footer}}
'''کاڌي جا موضوع'''
 
هيٺ ڏنل مضمون خوراڪ سان لاڳاپيل آهن. 
* [[مشروبات]] 
* [[ڪافي]] 
* [[ايسپريسو]] 
* [[رس]] 
* [[کير]]
* [[کير شيڪ]] 
* [[چانهه]]
* [[پچائڻ]] 
* [[باربي ڪيو]]  
* [[شيف]] 
* [[کاڌي جا ڪتاب]] 
* [[بيڪري]] 
* [[طعام]] 
* [[کاڌو ۽ پچائڻ جي صفائي]] 
* [[باورچی خانو]] 
* [[کائڻ جو سامان]] 
* [[ريسٽورنٽ]] 
* [[کاڌي جون گهٽيون]]
{{Box-footer}}
'''ڪيٽيگريون'''
{{Box-footer}}
'''مضمونن جي فهرست'''
{{Box-footer}}
'''شيون توهان ڪري سگهو ٿا'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪي پروجيڪٽ'''
* کاڌو 
* پيئڻ 
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا سان لاڳاپيل'''
 
هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* عام: مفت ميڊيا مخزن. 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتاب ۽ دستياب. 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد. 
* Wikinews: مفت مواد خبرون.
* Wikiquote: حوالن جو مجموعو. 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري. 
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار. 
* Wikitionary: ڊڪشنري. 
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''
وڪيپيڊيا کي پورٹل استعمال ڪندي دريافت ڪريو. * [[:باب:فنون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]] 
* [[:باب: سائنس]] 
* [[:باب:سماج]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضي]] 
* [[:باب:طرزيات]]  
* [[:باب:زرعي معلومات]]
{{Box-footer}}
'''ذريعا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!--Subcategories--&gt;
[[Category:Foods|ρ]]
[[Category:Food portal| ]]
[[Category:Food and drink portals]]
[[زمرو:خوراڪ ۽ مشروب]]</text>
      <sha1>nutgmchl750xs9vt2d1ioozaknwo1ri</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298265</id>
      <parentid>298264</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:15:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298265</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13188" sha1="gzg8dxgi5zceut9jyp7hnmhxmnyy8lj" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:lightblue; border:3px solid #177245; {{Round corners}}; padding:5px; margin-bottom:4px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:45pt; text-transform: uppercase; font-weight: bold; font-family:Palatino Linotype, URW Palladio, Book Antiqua, serif;&quot;&gt;
F&amp;nbsp;o&amp;nbsp;o&amp;nbsp;d
&lt;/span&gt;
&lt;br&gt;
'''کاڌا ۽ مشروبات''' 
&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:14pt; font-weight: bold;&quot;&gt;کاڌي ۽ مشروبات لاءِ وقف ٿيل پورٽل&lt;/span&gt;
&lt;/div&gt;
[[File:Foods (cropped).jpg|right|150px]]
'''کاڌو''' (Food) اهو آهي جيڪو ڪنهن عضوي طرفان غذائي مدد لاءِ استعمال ڪيو وڃي. کاڌو عام طور تي ٻوٽي، جانور، يا فنگل جي اصليت جو هوندو آهي ۽ ضروري غذائي اجزاء جهڙوڪ ڪاربوهائيڊريٽ، چربی، پروٽين، ويتامين، يا معدنيات شامل آهن. مادو هڪ عضوي جي ذريعي داخل ڪيو ويندو آهي ۽ عضوي جي سيلز پاران توانائي مهيا ڪرڻ، زندگي برقرار رکڻ، يا ترقي کي متحرڪ ڪرڻ لاء. جانورن جي مختلف قسمن ۾ مختلف کاڌ خوراڪ جا طريقا آهن جيڪي انهن جي ميٽابولزم جي ضرورتن کي پورو ڪن ٿا ۽ مخصوص جغرافيائي مقصدن جي اندر هڪ مخصوص ماحولياتي جڳهه ڀرڻ لاءِ ترقي ڪئي آهي. Omnivorous انسان تمام گهڻي موافقت وارا هوندا آهن ۽ ڪيترن ئي مختلف ماحولياتي نظامن ۾ کاڌو حاصل ڪرڻ لاءِ موافقت ڪندا آهن. ماڻهو عام طور تي کائڻ لاءِ کاڌو تيار ڪرڻ لاءِ استعمال ڪندا آهن. کاڌي جي توانائي جي گهڻائي گهربل صنعتي خوراڪ جي صنعت طرفان فراهم ڪئي وئي آهي، جيڪا غذائي زراعت جي ذريعي پيدا ڪري ٿي ۽ ان کي پيچيده فوڊ پروسيسنگ ۽ خوراڪ جي تقسيم سسٽم ذريعي ورهائي ٿي. روايتي زراعت جو اهو نظام گهڻو ڪري فوسل ايندھن تي ڀاڙي ٿو، جنهن جو مطلب آهي ته خوراڪ ۽ زرعي نظام آبهوا جي تبديلي ۾ اهم ڪردار ادا ڪندڙ آهن، مجموعي طور گرين هائوس گيس جي اخراج جي 37 سيڪڙو جي حساب سان. (مڪمل مضمون...) پڻ ڏسو: کاڌي جي صنعت، کاڌي جي پيداوار، کاڌي جي مارڪيٽنگ، کاڌي جي حفاظت، کاڌي، کاڌي جو خاڪو، کاڌي جي آرٽيڪل ۽ ذائقي جي سماجيات جي فهرست. پچائڻ، جنهن کي ڪوڪيري يا پيشه ورانه طور تي ڪلينري آرٽس جي نالي سان به سڃاتو وڃي ٿو، اهو فن، سائنس ۽ هنر آهي جنهن کي گرميءَ جي استعمال سان کاڌي کي وڌيڪ لذيذ، هضمي، غذائي، يا محفوظ بنائڻ لاءِ استعمال ڪيو وڃي ٿو. پچائڻ جون ٽيڪنڪون ۽ اجزا وڏي پيماني تي مختلف آهن، کليل باهه تي کاڌي پيتي ڪرڻ کان وٺي، برقي اسٽو استعمال ڪرڻ تائين. ([[خوراڪ|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
[[File:Egyptian food Koshary.jpg|thumb|[[مصر]]]]
[[File:Souk Al Milh, Sana, Yemen (4324865585).jpg |thumb|[[يمن]]]] 
[[File:Fruitbowlwithmelons.jpg|thumb|[[گدرو|خربوزو]]]]
[[File:Caribbean dinner plate.jpg|thumb|ڪيريبين]] 
[[File:Steam-boiling green asparagus.jpg|thumb|اسپراگس]]
[[File:Municipal Market of São Paulo city.jpg|thumb|[[برازيل]]]]
[[File:Raspberries05.jpg |thumb|[[رس ڀري]]]]
[[File:Capsicum baccatum in Saúde flea market, São Paulo, Brazil.jpg |thumb|[[ساؤ پاولو]]، برازيل]]
[[File:Alaska wild berries.jpg|thumb|جهنگلي ٻير]]
[[File:Buckwheat and products from it 01.jpg |thumb|[[ڪڻڪ]]]]
[[File:A Meat Stall with the Holy Family Giving Alms - Pieter Aertsen - Google Cultural Institute.jpg|thumb|[[گوشت]] جو اسٽال]]
[[File:Pomegranate02 edit.jpg|thumb|[[انار]]]]
[[File:Citrus fruits.jpg |thumb|[[ليمو|کٽا ميوا]]]] 
[[File:Mercado Municipal of São Paulo, Brazil 3.jpg |thumb|مرڪاڊو، برازيل]]
[[File:Традиционално сервиран ајвар.jpg |thumb|روسي روايتي ڊش]]
[[File:Münster, Domplatz, Wochenmarkt -- 2019 -- 2658.jpg| thumb|جرمن مارڪيٽ]]
[[ File:Cold cuts.jpg|thumb|فريز ڪريل گوشت]]
[[File:Münster, Wochenmarkt -- 2015 -- 7412.jpg|thumb|جرمن مارڪيٽ]]
[[File:Gruyere suisse meules MIN Rungis.jpg|thumb|سوئس ڊش]]
[[File:Dish of blueberries.jpg|thumb|نيري ٻيري]]
[[File:Münster, Wochenmarkt -- 2017 -- 2341.jpg|thumb|جرمن مارڪيٽ]]
&lt;!-- LEFT COLUMN --&gt;
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
 '''منتخب مضمون'''
&lt;/small&gt;
# [[انب]] 
# [[باديان خطائي|باديان]]
# [[پاڪستاني کاڌا]]
# [[پنير]]
# [[جعفر|جائفل]] 
# [[اڇو جيرو|جيرو]]
# [[جائوتري]]
# [[چانور]] 
# [[خمير]]
# [[دار چيني]]
# [[ڏئونرا]]
# [[زعفران]]
# [[اناج|سڄو اناج]] 
# [[سانئين جو ڀت]]
# [[سنڌي بریاني]]
# [[کاڌي جي حفاظت]] 
# [[کنھي]]
# [[سونچر لوڻ|لوڻ]]
# [[ڪارا مرچ|مرچ]]
# [[مڪئي]]
# [[مسڪا بن]]
# [[ماکي]]
# [[ناشتو]] 
# [[ورلڊ فوڊ پروگرام]]
# [[پيزا]]
# [[مونگ ڦلي]]  
# [[مڇي]] 
# [[گوشت]] 
# [[سامونڊي کاڌا]]
# [[حلال کاڌا]] 
# [[زيتون]] 
# [[جنڪ فوڊز]] 
# [[کاڌي جي بيماريون]] 
# [[نارنگي]] 
# [[ڪباب]] 
# [[نباتاتي تيل]]  
# [[جنجر بريڊ]] 
# [[سرڪو]] 
# [[آئس ڪريم]]  
# [[ايووڪئڊو]] 
# [[فالسا]]
# [[شهتوت]] 
# [[گوندي]] 
# [[وَفَلَ]] 
# [[پوپ ڪارن]] 
# [[کجور]] 
# [[ثريد]] 
# [[پاستا]]
# [[مکڻ]] 
# [[مڇي]] 
# [[ڪافي]] 
# [[جينياتي طور تي تبديل ٿيل کاڌا]] 
# [[سال 2008ع چيني کير اسڪينڊل]] 
# [[چانهه]]
# [[چاڪليٽ]] 
# [[ٻارن جا کاڌا]]
# [[ڪيڪ]] 
# [[مٺائي]]
# [[پکي]] 
# [[فاسٽ فوڊ ريسٽورنٽ]] 
# [[ماني]] 
# [[ڪاويار]] 
# [[سوشي]] 
# [[هارين جا بازار]] 
# [[گلوٽين کان پاڪ غذا]] 
# [[هاضمي وارا بسڪٽ]]
# [[ميڪڊونلڊز]] 
# [[بریاني]] 
# [[مصالحي جو واپار]]
# [[اسپيس 220 ريسٽورنٽ]]
{{Box-footer}}
'''چونڊيل کاڌا'''
* اسپينش کاڌا 
* اطالوي کاڌا 
* [[ايشيائي کاڌا]] 
* افغاني کاڌا 
* [[افريقي کاڌا]] 
* [[آمريڪي کاڌا]] 
* انڊونيشي کاڌا
* ايراني کاڌا
* [[بلوچي کاڌا]]
* [[پاڪستاني کاڌا]]
* [[پنجابي کاڌا]]
* [[ترڪي کاڌا]]
* ٿائي کاڌا
* جاپاني کاڌا 
* جرمن کاڌا
* [[چيني کاڌا]] 
* [[ديسي کاڌا]]
* روسي کاڌا
* سري لنڪا جا کاڌا
* [[سنڌي کاڌا]]
* [[عربي کاڌا]]
* ڪورين کاڌا 
* لبناني کاڌا
* ميڪسيڪو جا کاڌا
* ملائيشيا جا کاڌا 
* [[هندستاني کاڌا]]
* [[يورپي کاڌا]] 
{{Box-footer}} 
'''منتخب ٿيل جزو''' 
&lt;small&gt;
# [[ادرڪ]] 
# [[باديان خطائي|باديان]]
# [[جعفر|جائفل]] 
# [[اڇو جيرو|جيرو]]
# [[جائوتري]]
# [[چانور]] 
# [[خمير]]
# [[دار چيني]]
# [[ڏئونرا]]
# [[زعفران]]
# [[اناج|سڄو اناج]]
# [[سونچر لوڻ|لوڻ]]
# [[ڪارا مرچ|مرچ]]
# [[مڪئي]]
# [[ماکي]]
# [[مونگ ڦلي]]  
# [[مڇي]] 
# [[گوشت]]    
# [[مکڻ]]
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
'''منتخب ٿيل نسخو'''
&lt;small&gt;
[[File:Sindhi_Biryani.JPG|thumb|283x283 عڪسلون|سنڌي بریاني]]
'''سنڌي بریاني''' (Sindhi Biryani) هڪ گوشت ۽ چانورن جي [[برياني]] ڊش آهي جيڪا [[پاڪستان]] جي صوبي [[سنڌ]] سان تعلق رکي ٿي. ان جي مقبوليت جي ڪري، اهو پاڪستاني کاڌي ۽ سنڌي کاڌن جي سڀ کان وڌيڪ استعمال ٿيندڙ ڀاڄين مان هڪ آهي.

'''اجزاء'''
هيٺيون بنيادي شيون آهن جيڪي هن مشهور سنڌي کاڌي کي پچائڻ لاءِ استعمال ڪيون وينديون آهن: 
* ٻڪر يا ڪڪڙ جو گوشت يا مڇي يا جھينگا 
* باسمتي چانور
* تيل
* آلو 
* ٽماٽر 
* دُهائي 
* لال مرچ پائوڊر
* ڌڻيءَ جو پائوڊر
* هلدي پائوڊر 
* لوڻ 
* بصل 
* لسن 
* ادرڪ 
* الائجي 
* ڪارا الائچي/باديان 
* ڪاري مرچ 
* جِيرو 
* دارچيني 
* تاج پن 
* زعفران 
* سڪل آلو بخارا 
* سائي مرچ
* ڌڻيءَ جا پن 
* مينهن جا پن
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''کاڌي جي خبر'''
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.png|23px]]
'''نمايان مضمون'''
&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
''&lt;small&gt;
هي هڪ نمايان مضمون آهي، جيڪو سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪري ٿو...
&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
* [[ڪمند جو رس]]
* [[ميپل شربت]]
* [[زعفران جي تاريخ]] 
* [[لڪيٽريس انڊگو]] 
* [[دريان]] 
* [[گوبي]]
* [[بورشٽ]] 
* [[کاڌ خوراڪ جي فهرست]]
* [[سبزي جي تيل جي فهرست]]
* [[ورلڊ فوڊ انعام]] 
* [[اين ڪڪ]] (ڪڪيري ڪتاب ليکڪ) 
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير''' 
&lt;small&gt;
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل سوانح عمري''' 
&lt;small&gt;
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي'''
&lt;small&gt;
*... اهو ته آمريڪا ۽ ڪئناڊا جي حصن ۾، لفظ 
سائڊر cider لڳ ڀڳ خاص طور تي غير الڪوحل ايپل جوس (apple cider) ڏانهن اشارو ڪري ٿو، جملي هارڊ سائڊر کي خمير ٿيل نسخي کي ظاهر ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.&lt;/small&gt;

وڌيڪ توهان کي خبر آهي
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل اقتباس''' 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:زراعت]] * [[:باب:مشروبات]] * [[باب:کاڌا]]  * [[:باب:سپر مارڪيٽ]] 
{{Box-footer}}
'''کاڌي جا موضوع'''
 
هيٺ ڏنل مضمون خوراڪ سان لاڳاپيل آهن. 
* [[مشروبات]] 
* [[ڪافي]] 
* [[ايسپريسو]] 
* [[رس]] 
* [[کير]]
* [[کير شيڪ]] 
* [[چانهه]]
* [[پچائڻ]] 
* [[باربي ڪيو]]  
* [[شيف]] 
* [[کاڌي جا ڪتاب]] 
* [[بيڪري]] 
* [[طعام]] 
* [[کاڌو ۽ پچائڻ جي صفائي]] 
* [[باورچی خانو]] 
* [[کائڻ جو سامان]] 
* [[ريسٽورنٽ]] 
* [[کاڌي جون گهٽيون]]
{{Box-footer}}
'''ڪيٽيگريون'''
{{Box-footer}}
'''مضمونن جي فهرست'''
{{Box-footer}}
'''شيون توهان ڪري سگهو ٿا'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪي پروجيڪٽ'''
* کاڌو 
* پيئڻ 
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا سان لاڳاپيل'''
 
هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* عام: مفت ميڊيا مخزن. 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتاب ۽ دستياب. 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد. 
* Wikinews: مفت مواد خبرون.
* Wikiquote: حوالن جو مجموعو. 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري. 
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار. 
* Wikitionary: ڊڪشنري. 
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''
وڪيپيڊيا کي پورٹل استعمال ڪندي دريافت ڪريو. * [[:باب:فنون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]] 
* [[:باب: سائنس]] 
* [[:باب:سماج]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضي]] 
* [[:باب:طرزيات]]  
* [[:باب:زرعي معلومات]]
{{Box-footer}}
'''ذريعا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!--Subcategories--&gt;
[[Category:Foods|ρ]]
[[Category:Food portal| ]]
[[Category:Food and drink portals]]
[[زمرو:خوراڪ ۽ مشروب]]</text>
      <sha1>gzg8dxgi5zceut9jyp7hnmhxmnyy8lj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298269</id>
      <parentid>298265</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T17:57:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdullah1601</username>
        <id>18012</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298269</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12853" sha1="9fvl63jnhmx03wdfcjypvn8ve88b7o4" xml:space="preserve">'''پورٽل جي سار سنڀال جي حالت:''' (نومبر، 2024ع) 
* هي پورٽل دستي طور تي سنڀاليو ويندو آهي. 
* هن پورٽل جا ذيلي صفحا هڪ ايڊيٽر طرفان چيڪ ڪيا ويا آهن، ۽ ڏٺا ويا آهن ته ضرورت کان وڌيڪ نه آهن. 
* مھرباني ڪري تدوين ڪرڻ وقت احتياط ڪريو، خاص ڪري جيڪڏھن پاڻمرادو ايڊيٽنگ سافٽ ويئر استعمال ڪري، ۽ وڏيون تبديليون ڪرڻ کان اڳ اتفاق راءِ حاصل ڪريو.
{{Portal description}}
{{Portals browsebar}}
&lt;div style=&quot;background:lightblue; border:3px solid #177245; {{Round corners}}; padding:5px; margin-bottom:4px;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:45pt; text-transform: uppercase; font-weight: bold; font-family:Palatino Linotype, URW Palladio, Book Antiqua, serif;&quot;&gt;
F&amp;nbsp;o&amp;nbsp;o&amp;nbsp;d
&lt;/span&gt;
&lt;br&gt;
'''کاڌا ۽ مشروبات''' 
&lt;br/&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:14pt; font-weight: bold;&quot;&gt;کاڌي ۽ مشروبات لاءِ وقف ٿيل پورٽل&lt;/span&gt;
&lt;/div&gt;
[[File:Foods (cropped).jpg|right|150px]]
'''کاڌو''' (Food) اهو آهي جيڪو ڪنهن عضوي طرفان غذائي مدد لاءِ استعمال ڪيو وڃي. کاڌو عام طور تي ٻوٽي، جانور، يا فنگل جي اصليت جو هوندو آهي ۽ ضروري غذائي اجزاء جهڙوڪ ڪاربوهائيڊريٽ، چربی، پروٽين، ويتامين، يا معدنيات شامل آهن. مادو هڪ عضوي جي ذريعي داخل ڪيو ويندو آهي ۽ عضوي جي سيلز پاران توانائي مهيا ڪرڻ، زندگي برقرار رکڻ، يا ترقي کي متحرڪ ڪرڻ لاء. جانورن جي مختلف قسمن ۾ مختلف کاڌ خوراڪ جا طريقا آهن جيڪي انهن جي ميٽابولزم جي ضرورتن کي پورو ڪن ٿا ۽ مخصوص جغرافيائي مقصدن جي اندر هڪ مخصوص ماحولياتي جڳهه ڀرڻ لاءِ ترقي ڪئي آهي. Omnivorous انسان تمام گهڻي موافقت وارا هوندا آهن ۽ ڪيترن ئي مختلف ماحولياتي نظامن ۾ کاڌو حاصل ڪرڻ لاءِ موافقت ڪندا آهن. ماڻهو عام طور تي کائڻ لاءِ کاڌو تيار ڪرڻ لاءِ استعمال ڪندا آهن. کاڌي جي توانائي جي گهڻائي گهربل صنعتي خوراڪ جي صنعت طرفان فراهم ڪئي وئي آهي، جيڪا غذائي زراعت جي ذريعي پيدا ڪري ٿي ۽ ان کي پيچيده فوڊ پروسيسنگ ۽ خوراڪ جي تقسيم سسٽم ذريعي ورهائي ٿي. روايتي زراعت جو اهو نظام گهڻو ڪري فوسل ايندھن تي ڀاڙي ٿو، جنهن جو مطلب آهي ته خوراڪ ۽ زرعي نظام آبهوا جي تبديلي ۾ اهم ڪردار ادا ڪندڙ آهن، مجموعي طور گرين هائوس گيس جي اخراج جي 37 سيڪڙو جي حساب سان. (مڪمل مضمون...) پڻ ڏسو: کاڌي جي صنعت، کاڌي جي پيداوار، کاڌي جي مارڪيٽنگ، کاڌي جي حفاظت، کاڌي، کاڌي جو خاڪو، کاڌي جي آرٽيڪل ۽ ذائقي جي سماجيات جي فهرست. پچائڻ، جنهن کي ڪوڪيري يا پيشه ورانه طور تي ڪلينري آرٽس جي نالي سان به سڃاتو وڃي ٿو، اهو فن، سائنس ۽ هنر آهي جنهن کي گرميءَ جي استعمال سان کاڌي کي وڌيڪ لذيذ، هضمي، غذائي، يا محفوظ بنائڻ لاءِ استعمال ڪيو وڃي ٿو. پچائڻ جون ٽيڪنڪون ۽ اجزا وڏي پيماني تي مختلف آهن، کليل باهه تي کاڌي پيتي ڪرڻ کان وٺي، برقي اسٽو استعمال ڪرڻ تائين. ([[خوراڪ|مڪمل مضمون...]])
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
[[File:Egyptian food Koshary.jpg|thumb|[[مصر]]]]
[[File:Souk Al Milh, Sana, Yemen (4324865585).jpg |thumb|[[يمن]]]] 
[[File:Fruitbowlwithmelons.jpg|thumb|[[گدرو|خربوزو]]]]
[[File:Caribbean dinner plate.jpg|thumb|ڪيريبين]] 
[[File:Steam-boiling green asparagus.jpg|thumb|اسپراگس]]
[[File:Municipal Market of São Paulo city.jpg|thumb|[[برازيل]]]]
[[File:Raspberries05.jpg |thumb|[[رس ڀري]]]]
[[File:Capsicum baccatum in Saúde flea market, São Paulo, Brazil.jpg |thumb|[[ساؤ پاولو]]، برازيل]]
[[File:Alaska wild berries.jpg|thumb|جهنگلي ٻير]]
[[File:Buckwheat and products from it 01.jpg |thumb|[[ڪڻڪ]]]]
[[File:A Meat Stall with the Holy Family Giving Alms - Pieter Aertsen - Google Cultural Institute.jpg|thumb|[[گوشت]] جو اسٽال]]
[[File:Pomegranate02 edit.jpg|thumb|[[انار]]]]
[[File:Citrus fruits.jpg |thumb|[[ليمو|کٽا ميوا]]]] 
[[File:Mercado Municipal of São Paulo, Brazil 3.jpg |thumb|مرڪاڊو، برازيل]]
[[File:Традиционално сервиран ајвар.jpg |thumb|روسي روايتي ڊش]]
[[File:Münster, Domplatz, Wochenmarkt -- 2019 -- 2658.jpg| thumb|جرمن مارڪيٽ]]
[[ File:Cold cuts.jpg|thumb|فريز ڪريل گوشت]]
[[File:Münster, Wochenmarkt -- 2015 -- 7412.jpg|thumb|جرمن مارڪيٽ]]
[[File:Gruyere suisse meules MIN Rungis.jpg|thumb|سوئس ڊش]]
[[File:Dish of blueberries.jpg|thumb|نيري ٻيري]]
[[File:Münster, Wochenmarkt -- 2017 -- 2341.jpg|thumb|جرمن مارڪيٽ]]
&lt;!-- LEFT COLUMN --&gt;
[[File:Symbol support vote.svg|19px]] 
 '''منتخب مضمون'''
&lt;/small&gt;
# [[آئس ڪريم]]
# [[اسپيس 220 ريسٽورنٽ]] 
# [[ايووڪئڊو]] 
# [[انب]]
# [[بریاني]] 
# [[ٻارن جا کاڌا]]
# [[پاڪستاني کاڌا]]
# [[پنير]]
# [[پيزا]]
# [[پاستا]] 
# [[پوپ ڪارن]] 
# [[ثريد]] 
# [[جنجر بريڊ]] 
# [[جنڪ فوڊز]] 
# [[جينياتي طور تي تبديل ٿيل کاڌا]] 
# [[چانهه]]
# [[چاڪليٽ]]
# [[حلال کاڌا]] 
# [[خمير]]
# [[ڏئونرا]]
# [[زعفران]]
# [[زيتون]] 
# [[اناج|سڄو اناج]] 
# [[سانئين جو ڀت]]
# [[سنڌي بریاني]]
# [[سامونڊي کاڌا]]
# [[سوشي]] 
# [[سرڪو]] 
# [[سال 2008ع چيني کير اسڪينڊل]] 
# [[فاسٽ فوڊ ريسٽورنٽ]]
# [[ڦاروا|فالسا]]
# [[ڪارا شهتوت]] 
# [[ڪباب]]
# [[ڪافي]]
# [[ڪاويار]] 
# [[ڪيڪ]] 
# [[کاڌي جي بيماريون]] 
# [[کاڌي جي حفاظت]] 
# [[کجور]] 
# [[کنھي]]
# [[گوندي]]
# [[گلوٽين کان پاڪ غذا]] 
# [[مسڪا بن]]
# [[ماکي]]
# [[مونگ ڦلي]]   
# [[مٺائي]] 
# [[ماني]] 
# [[ميڪڊونلڊز]] 
# [[مصالحي جو واپار]]
# [[نارنگي]] 
# [[نباتاتي تيل]]
# [[ناشتو]] 
# [[وَفَلَ]]
# [[ورلڊ فوڊ پروگرام]]
# [[هارين جا بازار]] 
# [[هاضمي وارا بسڪٽ]]
{{Box-footer}}
'''چونڊيل کاڌا'''
* اسپينش کاڌا 
* اطالوي کاڌا 
* [[ايشيائي کاڌا]] 
* افغاني کاڌا 
* [[افريقي کاڌا]] 
* [[آمريڪي کاڌا]] 
* انڊونيشي کاڌا
* ايراني کاڌا
* [[بلوچي کاڌا]]
* [[پاڪستاني کاڌا]]
* [[پنجابي کاڌا]]
* [[ترڪي کاڌا]]
* ٿائي کاڌا
* جاپاني کاڌا 
* جرمن کاڌا
* [[چيني کاڌا]] 
* [[ديسي کاڌا]]
* روسي کاڌا
* سري لنڪا جا کاڌا
* [[سنڌي کاڌا]]
* [[عربي کاڌا]]
* ڪورين کاڌا 
* لبناني کاڌا
* ميڪسيڪو جا کاڌا
* ملائيشيا جا کاڌا 
* [[هندستاني کاڌا]]
* [[يورپي کاڌا]] 
{{Box-footer}} 
'''منتخب ٿيل جزو''' 
&lt;small&gt;
# [[ادرڪ]] 
# [[باديان خطائي|باديان]]
# [[جعفر|جائفل]] 
# [[اڇو جيرو|جيرو]]
# [[جائوتري]]
# [[چانور]] 
# [[دار چيني]]
# [[ڏئونرا]]
# [[زعفران]]
# [[اناج|سڄو اناج]]
# [[سونچر لوڻ|لوڻ]]
# [[ڪارا مرچ|مرچ]]
# [[مڪئي]]
# [[ماکي]]
# [[گوشت]]    
# [[مڇي]] 
# [[مکڻ]]
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
[[File:Nuvola apps filetypes.svg|right|47px]]
'''منتخب ٿيل نسخو'''
&lt;small&gt;
[[File:Sindhi_Biryani.JPG|thumb|283x283 عڪسلون|سنڌي بریاني]]
'''سنڌي بریاني''' (Sindhi Biryani) هڪ گوشت ۽ چانورن جي [[برياني]] ڊش آهي جيڪا [[پاڪستان]] جي صوبي [[سنڌ]] سان تعلق رکي ٿي. ان جي مقبوليت جي ڪري، اهو پاڪستاني کاڌي ۽ سنڌي کاڌن جي سڀ کان وڌيڪ استعمال ٿيندڙ ڀاڄين مان هڪ آهي.

'''اجزاء'''
هيٺيون بنيادي شيون آهن جيڪي هن مشهور سنڌي کاڌي کي پچائڻ لاءِ استعمال ڪيون وينديون آهن: 
* ٻڪر يا ڪڪڙ جو گوشت يا مڇي يا جھينگا 
* باسمتي چانور
* تيل
* آلو 
* ٽماٽر 
* دُهائي 
* لال مرچ پائوڊر
* ڌڻيءَ جو پائوڊر
* هلدي پائوڊر 
* لوڻ 
* بصل 
* لسن 
* ادرڪ 
* الائجي 
* ڪارا الائچي/باديان 
* ڪاري مرچ 
* جِيرو 
* دارچيني 
* تاج پن 
* زعفران 
* سڪل آلو بخارا 
* سائي مرچ
* ڌڻيءَ جا پن 
* مينهن جا پن
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''کاڌي جي خبر'''
{{Box-footer}}
[[File:Cscr-featured.png|23px]]
'''نمايان مضمون'''
&lt;small&gt;
{{color|white|''show another''}}&lt;/small&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
''&lt;small&gt;
هي هڪ نمايان مضمون آهي، جيڪو سنڌي وڪيپيڊيا تي ڪجهه بهترين مواد جي نمائندگي ڪري ٿو...
&lt;/small&gt;''&lt;/div&gt;
----
* [[ڪمند جو رس]]
* [[ميپل شربت]]
* [[زعفران جي تاريخ]] 
* [[لڪيٽريس انڊگو]] 
* [[دريان]] 
* [[گوبي]]
* [[بورشٽ]] 
* [[کاڌ خوراڪ جي فهرست]]
* [[سبزي جي تيل جي فهرست]]
* [[ورلڊ فوڊ انعام]] 
* [[اين ڪڪ]] (ڪڪيري ڪتاب ليکڪ) 
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل تصوير''' 
&lt;small&gt;
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل سوانح عمري''' 
&lt;small&gt;
&lt;/small&gt;
{{Box-footer}}
'''ڇا توهان کي خبر آهي'''
&lt;small&gt;
*... اهو ته آمريڪا ۽ ڪئناڊا جي حصن ۾، لفظ 
سائڊر cider لڳ ڀڳ خاص طور تي غير الڪوحل ايپل جوس (apple cider) ڏانهن اشارو ڪري ٿو، جملي هارڊ سائڊر کي خمير ٿيل نسخي کي ظاهر ڪرڻ لاء استعمال ڪيو ويندو آهي.&lt;/small&gt;

وڌيڪ توهان کي خبر آهي
{{Box-footer}}
'''منتخب ٿيل اقتباس''' 
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل پورٽل'''
* [[:باب:زراعت]] * [[:باب:مشروبات]] * [[باب:کاڌا]]  * [[:باب:سپر مارڪيٽ]] 
{{Box-footer}}
'''کاڌي جا موضوع'''
 
هيٺ ڏنل مضمون خوراڪ سان لاڳاپيل آهن. 
* [[مشروبات]] 
* [[ڪافي]] 
* [[ايسپريسو]] 
* [[رس]] 
* [[کير]]
* [[کير شيڪ]] 
* [[چانهه]]
* [[پچائڻ]] 
* [[باربي ڪيو]]  
* [[شيف]] 
* [[کاڌي جا ڪتاب]] 
* [[بيڪري]] 
* [[طعام]] 
* [[کاڌو ۽ پچائڻ جي صفائي]] 
* [[باورچی خانو]] 
* [[کائڻ جو سامان]] 
* [[ريسٽورنٽ]] 
* [[کاڌي جون گهٽيون]]
{{Box-footer}}
'''ڪيٽيگريون'''
{{Box-footer}}
'''مضمونن جي فهرست'''
{{Box-footer}}
'''شيون توهان ڪري سگهو ٿا'''
{{Box-footer}}
'''لاڳاپيل وڪي پروجيڪٽ'''
* کاڌو 
* پيئڻ 
{{Box-footer}}
'''وڪيميڊيا سان لاڳاپيل'''
 
هيٺ ڏنل وڪيميڊيا فائونڊيشن سسٽر پروجيڪٽ هن موضوع تي وڌيڪ مهيا ڪن ٿا: 
* عام: مفت ميڊيا مخزن. 
* Wikibooks: مفت درسي ڪتاب ۽ دستياب. 
* Wikidata: مفت علم جو بنياد. 
* Wikinews: مفت مواد خبرون.
* Wikiquote: حوالن جو مجموعو. 
* Wikisource: مفت مواد لائبريري. 
* Wikiversity: مفت سکيا جا اوزار. 
* Wikitionary: ڊڪشنري. 
{{Box-footer}}
'''وڌيڪ پورٽل'''
وڪيپيڊيا کي پورٹل استعمال ڪندي دريافت ڪريو. * [[:باب:فنون]] 
* [[:باب:سوانح حيات]] 
* [[:باب: سائنس]] 
* [[:باب:سماج]] 
* [[:باب:تاريخ]] 
* [[:باب:جاگرافي]] 
* [[:باب:رياضي]] 
* [[:باب:طرزيات]]  
* [[:باب:زرعي معلومات]]
{{Box-footer}}
'''ذريعا'''
{{Box-footer}}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!--Subcategories--&gt;
[[Category:Foods|ρ]]
[[Category:Food portal| ]]
[[Category:Food and drink portals]]
[[زمرو:خوراڪ ۽ مشروب]]</text>
      <sha1>9fvl63jnhmx03wdfcjypvn8ve88b7o4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ساره</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80830</id>
    <revision>
      <id>298225</id>
      <timestamp>2024-12-01T14:45:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: '''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورت...</comment>
      <origin>298225</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="799" sha1="e5f3gp8zad5ioeqvm5w25f2cjsf2rga" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>e5f3gp8zad5ioeqvm5w25f2cjsf2rga</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298226</id>
      <parentid>298225</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:06:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298226</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2739" sha1="cu7ufj9gzb5u9er4di43jxd723zf9v9" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==اسلام ۾==
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>cu7ufj9gzb5u9er4di43jxd723zf9v9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298227</id>
      <parentid>298226</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:08:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298227</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2721" sha1="ckz8yhwsexncwbbqp43umd46pofl3f0" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>ckz8yhwsexncwbbqp43umd46pofl3f0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298228</id>
      <parentid>298227</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:08:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298228</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6357" sha1="mpu7lv3inc50r4pdcpmr9i8isqt0qeo" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
The Islamic portrayal of Sarah, who is unnamed in the [[Quran]], mimics that of her portrayal in Judaism and Christianity, in that she is a good woman, kin and wife to Abraham, who, after years of [[Infertility|barrenness]], has a son, the prophet [[Isaac in Islam|Isaac]] (Isḥāq). However, notable differences exist in the portrayal of her relationships with Abraham, Hagar, and Ishmael. She is not portrayed as Abraham's sister but his first cousin, said to be the daughter of Terah's brother, Haran, and Hagar is not portrayed as Abraham's mistress but a second wife, eliminating the hostility that Sarah feels for Hagar during her pregnancy and toward Ishmael.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|Mausoleum of Sarah, Abraham's wife in the Mosque of Abraham]]
The Quran likewise repeats the biblical story that Sarah laughed when she received a divine message confirming her pregnancy, although in the Quran this message is heralded by [[Angels in Islam|angels]] and not by God himself:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt;
{{Quote|&lt;poem&gt;11:69 And surely Our messenger-angels came to Abraham with good news ˹of a son˺. They greeted ˹him with˺, “Peace!” And he replied, “Peace ˹be upon you˺!” Then it was not long before he brought ˹them˺ a ˹fat,˺ roasted calf.
11:70 And when he saw that their hands did not reach for the food, he became suspicious and fearful of them. They reassured ˹him˺, “Do not be afraid! We are ˹angels˺ sent ˹only˺ against the people of Lot.”
11:71 And his wife was standing by, so she laughed, then We gave her good news of ˹the birth of˺ Isaac, and, after him, Jacob.
11:72 She wondered, “Oh, my! How can I have a child in this old age, and my husband here is an old man? This is truly an astonishing thing!”&lt;/poem&gt;|{{qref|11|69-72|c=y}}}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>mpu7lv3inc50r4pdcpmr9i8isqt0qeo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298229</id>
      <parentid>298228</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:22:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298229</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6529" sha1="2ma6vkhzo33z6j7ngvyamqv0q2p1nzj" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم جي ٻانهي نه پر هڪ ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|Mausoleum of Sarah, Abraham's wife in the Mosque of Abraham]]
The Quran likewise repeats the biblical story that Sarah laughed when she received a divine message confirming her pregnancy, although in the Quran this message is heralded by [[Angels in Islam|angels]] and not by God himself:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt;
{{Quote|&lt;poem&gt;11:69 And surely Our messenger-angels came to Abraham with good news ˹of a son˺. They greeted ˹him with˺, “Peace!” And he replied, “Peace ˹be upon you˺!” Then it was not long before he brought ˹them˺ a ˹fat,˺ roasted calf.
11:70 And when he saw that their hands did not reach for the food, he became suspicious and fearful of them. They reassured ˹him˺, “Do not be afraid! We are ˹angels˺ sent ˹only˺ against the people of Lot.”
11:71 And his wife was standing by, so she laughed, then We gave her good news of ˹the birth of˺ Isaac, and, after him, Jacob.
11:72 She wondered, “Oh, my! How can I have a child in this old age, and my husband here is an old man? This is truly an astonishing thing!”&lt;/poem&gt;|{{qref|11|69-72|c=y}}}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>2ma6vkhzo33z6j7ngvyamqv0q2p1nzj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298230</id>
      <parentid>298229</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:23:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298230</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6541" sha1="cy7bch84tw7urn35wmxvwfshtjnnatg" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر هڪ ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|Mausoleum of Sarah, Abraham's wife in the Mosque of Abraham]]
The Quran likewise repeats the biblical story that Sarah laughed when she received a divine message confirming her pregnancy, although in the Quran this message is heralded by [[Angels in Islam|angels]] and not by God himself:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt;
{{Quote|&lt;poem&gt;11:69 And surely Our messenger-angels came to Abraham with good news ˹of a son˺. They greeted ˹him with˺, “Peace!” And he replied, “Peace ˹be upon you˺!” Then it was not long before he brought ˹them˺ a ˹fat,˺ roasted calf.
11:70 And when he saw that their hands did not reach for the food, he became suspicious and fearful of them. They reassured ˹him˺, “Do not be afraid! We are ˹angels˺ sent ˹only˺ against the people of Lot.”
11:71 And his wife was standing by, so she laughed, then We gave her good news of ˹the birth of˺ Isaac, and, after him, Jacob.
11:72 She wondered, “Oh, my! How can I have a child in this old age, and my husband here is an old man? This is truly an astonishing thing!”&lt;/poem&gt;|{{qref|11|69-72|c=y}}}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>cy7bch84tw7urn35wmxvwfshtjnnatg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298231</id>
      <parentid>298230</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:23:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298231</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6536" sha1="9zys1cl5dmzzfxto3g02tog2605udjm" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|Mausoleum of Sarah, Abraham's wife in the Mosque of Abraham]]
The Quran likewise repeats the biblical story that Sarah laughed when she received a divine message confirming her pregnancy, although in the Quran this message is heralded by [[Angels in Islam|angels]] and not by God himself:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt;
{{Quote|&lt;poem&gt;11:69 And surely Our messenger-angels came to Abraham with good news ˹of a son˺. They greeted ˹him with˺, “Peace!” And he replied, “Peace ˹be upon you˺!” Then it was not long before he brought ˹them˺ a ˹fat,˺ roasted calf.
11:70 And when he saw that their hands did not reach for the food, he became suspicious and fearful of them. They reassured ˹him˺, “Do not be afraid! We are ˹angels˺ sent ˹only˺ against the people of Lot.”
11:71 And his wife was standing by, so she laughed, then We gave her good news of ˹the birth of˺ Isaac, and, after him, Jacob.
11:72 She wondered, “Oh, my! How can I have a child in this old age, and my husband here is an old man? This is truly an astonishing thing!”&lt;/poem&gt;|{{qref|11|69-72|c=y}}}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>9zys1cl5dmzzfxto3g02tog2605udjm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298232</id>
      <parentid>298231</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:37:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298232</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7243" sha1="394su50rbjiv7zll7rqsy3p0k7aeuvd" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته  جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان: 

11:69

Quran likewise repeats the biblical story that Sarah laughed when she received a divine message confirming her pregnancy, although in the Quran this message is heralded by [[Angels in Islam|angels]] and not by God himself:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt;
{{Quote|&lt;poem&gt;

۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون. ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;السلام عليڪم!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابي کڻي آيو. 

11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: آل عمران}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>394su50rbjiv7zll7rqsy3p0k7aeuvd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298233</id>
      <parentid>298232</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:39:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298233</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7013" sha1="cqn81nfpvio866ngt7jx3q5peimax33" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته  جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون. ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;السلام عليڪم!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابي کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: آل عمران}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
[[زمرو:اسلام]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>cqn81nfpvio866ngt7jx3q5peimax33</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298234</id>
      <parentid>298233</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:43:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298234</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7065" sha1="e3gue8a1r4jvz2oxbnmwyvk8x2d9jlw" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته  جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون. ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;السلام عليڪم!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابي کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: آل عمران}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>e3gue8a1r4jvz2oxbnmwyvk8x2d9jlw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298241</id>
      <parentid>298234</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:56:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* اسلام ۾ */</comment>
      <origin>298241</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7057" sha1="pa2frc6wt5f2z0i2nsjzw6vssc5vypl" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt;
	
[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته  جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;وعليڪم السلام!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابو کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: هود}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>pa2frc6wt5f2z0i2nsjzw6vssc5vypl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298242</id>
      <parentid>298241</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:57:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* اسلام ۾ */</comment>
      <origin>298242</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6920" sha1="3nd1cmo8pz1saswtl0vsms4o369cppd" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt; قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;وعليڪم السلام!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابو کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: هود}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>3nd1cmo8pz1saswtl0vsms4o369cppd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298243</id>
      <parentid>298242</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:58:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* اسلام ۾ */</comment>
      <origin>298243</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6922" sha1="slu1lwigasm17qdm56nmhsili9cqjji" xml:space="preserve">'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.
==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt; 

قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;وعليڪم السلام!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابو کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: هود}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>slu1lwigasm17qdm56nmhsili9cqjji</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298244</id>
      <parentid>298243</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:58:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298244</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7057" sha1="rht0p8r0whcj6tovsyu26nuwyn7xd76" xml:space="preserve">[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|حضرت ابراهيم عليه السلام]] جي زال  ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي ماسات ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.

==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt; 

قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;وعليڪم السلام!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابو کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: هود}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>rht0p8r0whcj6tovsyu26nuwyn7xd76</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298245</id>
      <parentid>298244</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T15:59:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>298245</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7043" sha1="m3b1t3jyn2mddyokbz9w4dhzriyvtfc" xml:space="preserve">[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|ابراهيم عليه السلام]] جي زال ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي سوٽ ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.

==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt; 

قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;وعليڪم السلام!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابو کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: هود}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]</text>
      <sha1>m3b1t3jyn2mddyokbz9w4dhzriyvtfc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>298248</id>
      <parentid>298245</parentid>
      <timestamp>2024-12-01T16:06:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibne maryam</username>
        <id>17680</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* حوالا */</comment>
      <origin>298248</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7083" sha1="his50r0yvheqaiddf2mnt9631ht5ke6" xml:space="preserve">[[File:Sarah the Mosque of Abraham.jpg|thumb|right|مسجد ابراھيمي، فلسطين ۾، بي بي سارہ جو مقبرو]]
'''بي بي ساره''' (Sarah، born:Sarai) [[ابراهيم|ابراهيم عليه السلام]] جي زال ۽ ابراهيمي مذهبن ۾ اهم شخصيت آهي. جڏهن ته مختلف ابراهمي عقيدا هن کي مختلف انداز ۾ پيش ڪن ٿا، [[يهوديت]]، [[عيسائيت]] ۽ [[اسلام]] سڀ هن جي ڪردار کي ساڳي طرح، هڪ پرهيزگار عورت، هن جي مهمان نوازي ۽ خوبصورتي لاءِ مشهور، پيغمبر ابراهيم عليه السلام جي سوٽ ۽ پيغمبر، [[اسحاق|اسحاق عليه السلام]] جي ماءُ جي طور بيان ڪن ٿا.

==اسلام ۾==
ساره جو اسلامي تصور، جنهن جو نالو قرآن مجيد ۾ نه ڏنو ويو آهي، ان ۾ يهوديت ۽ عيسائيت ۾ هن جي تصوير کان مطابقت رکي  ٿو ته هوء هڪ سٺي عورت، مائٽي ۽ پيغمبر ابراهيم جي زال هئي، جنهن کي سالن جي بانجھ ٿيڻ کان پوء، هڪ پٽ، پيغمبر اسحاق عليه السلام پيدا ٿيو. بهرحال، ابراهيم، هاجره ۽ اسماعيل سان سندس رشتي جي تصوير ۾ قابل ذڪر اختلاف موجود آهن ته هوءَ ابراهيم جي ڀيڻ نه پر هن جي پهرين ڪزن جي طور تي پيش ڪئي وئي آهي ۽ هاجره کي ابراهيم ۽ ساره جي ٻانهي نه پر ٻي زال جي طور تي پيش ڪيو ويو آهي.&lt;ref name=&quot;Arastu2&quot;&gt;{{cite book|url=http://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|title=God and his Emissaries - Adam to Jesus|last=Arastu|first=Shaykh Rizwan|publisher=Imam Mahdi Association of Marjaeya (I.M.A.M.)|year=2014|isbn=97 8-0-6 92-21411-4|page=227|access-date=2018-10-19|archive-date=2019-06-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190622101021/https://www.shia-maktab.info/index.php/en/library?format=raw&amp;task=download&amp;fid=280|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_VdTAAAAYAAJ&amp;q=Hagar|title=Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources|last=Lings|first=Martin|publisher=[[Islamic Texts Society]]|year=1983|isbn=978-0042970509|chapter=The House of God|author-link=Martin Lings}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.islamreligion.com/articles/296/story-of-abraham-part-5/|title=The Story of Abraham (part 5 of 7): The Gifting of Hagar and Her Plight|last=Mufti|first=Imam|website=www.islamreligion.com|language=en|access-date=2019-08-29}}&lt;/ref&gt; 

قرآن ساڳئي طرح بائبل جي ڪهاڻي کي ٻيهر ورجائي ٿو ته جڏهن هن کي هڪ خدائي پيغام مليو جيڪا هن جي حمل جي تصديق ڪئي، ساره کلندي هئي. جيتوڻيڪ قرآن ۾ هي پيغام ملائڪن طرفان بيان ڪيو ويو آهي ۽ نه خدا طرفان:&lt;ref name=&quot;Reynolds 2009&quot;&gt;{{cite book |author-last=Reynolds |author-first=Gabriel Said |author-link=Gabriel Said Reynolds |year=2009 |chapter=Reading The Qurʾan As Homily: The Case of Sarah's Laughter |chapter-url=https://books.google.com/books?id=GcgCErhKGrAC&amp;pg=PA585 |editor1-last=Marx |editor1-first=Michael |editor2-last=Neuwirth |editor2-first=Angelika |editor2-link=Angelika Neuwirth |editor3-last=Sinai |editor3-first=Nicolai |title=The Qurʾān in Context: Historical and Literary Investigations into the Qurʾānic Milieu |location=[[Leiden]] |publisher=[[Brill Publishers]] |series=Texts and Studies on the Qurʾān |volume=6 |pages=585–592 |doi=10.1163/ej.9789004176881.i-864.158 |isbn=978-90-04-17688-1 |issn=1567-2808 |s2cid=191038420 |access-date=17 January 2021}}&lt;/ref&gt; {{Quote|&lt;poem&gt;11:69۽ بيشڪ ابراھيم وٽ اسان جا قاصد ملائڪ پٽ جي خوشخبري کڻي آيا، پوءِ کيس سلام ڪيائون ۽ هن جواب ڏنو ته، &quot;وعليڪم السلام!&quot; پوءِ گهڻو وقت نه گذريو ته هو انهن لاءِ هڪ ٿلهو، ڀريل گابو کڻي آيو. 
11:70 پوءِ جڏھن ڏٺائين ته سندن ھٿ کاڌي ڏانھن نه پھتا آھن، تڏھن کين شڪ ٿيو ۽ ڊڄڻ لڳو. انهن کيس تسلي ڏني، ”ڊڄ نه! اسين رڳو قوم لوط جي خلاف موڪليل ملائڪ آهيون“. 
11:71 ۽ سندس زال وٽ بيٺي ھئي پوءِ کلڻ لڳي، پوءِ کيس اسحاق ۽ کانئس پوءِ يعقوب جي ڄمڻ جي خوشخبري ڏني سون. 
11:72 هوءَ عجب ۾ پئجي ويئي، ”اي منهنجا! هن پوڙهيءَ عمر ۾ مون کي ٻار ڪيئن ٿيندو، ۽ منهنجو مڙس هتي پوڙهو ماڻهو آهي؟ اها واقعي هڪ حيرت انگيز ڳالهه آهي!&quot;&lt;/poem&gt;|القرآن، سوره: هود}}

==تاريخ ۾==
20هين صدي جي شروعات ۽ وچين ۾، معروف آثار قديمه جي ماهرن جهڙوڪ وليم فاڪس ويل البرائٽ ۽ بائيبل جي عالمن جهڙوڪ البرخت آلٽ جو خيال هو ته ته حقيقي فرد هئي يا انهن ماڻهن جو قابل اعتماد مجموعو آهي جيڪي ”آدرستي دور“ (2000 ق.م) ۾ رهندا هئا، پر، 1970ع واري ڏهاڪي ۾، اسرائيل جي ماضيءَ بابت نوان دليل ۽ بائبل جي متنن انهن نظرين کي چيلينج ڪيو؛ اها دليلون ٿامس ايل ٿامپسن جي ڪتاب، &quot;دي هسٽوريوسٽي آف دا پيٽري آرڪيل نئرئٽيو&quot; (1974) ۽ جان وان سيٽرز ابراهام جي &quot;ان هسٽري اينڊ ٽريڊيشن&quot; (1975) ۾ ملي سگهن ٿيون. ٿامپسن، هڪ ادبي اسڪالر آهي ۽ سندس دليل آرڪيالاجي ۽ قديم آثارن تي ٻڌل آهي. هن جو مقالو زبردست ثبوتن جي کوٽ تي مبني آهي ته سرپرست ٻي ملينيم قبل مسيح ۾ رهندا هئا ۽ اهو نوٽ ڪيو ته ڪجهه بائبلي نصوص پهرين ملينيم جي حالتن کي ظاهر ڪن ٿا. وان سيٽرز پدرشاهي ڪهاڻين جو جائزو ورتو ۽ دليل ڏنو ته انهن جا نالا، سماجي ميلاپ ۽ پيغام زور ڀريو ته آهي اها لوهه جي جون تخليقون آهن. 21هين صدي جي شروعات تائين، آثار قديمه جي ماهرن ڪنهن به حوالي سان ٻيهر حاصل ڪرڻ جي اميد ڇڏي ڏني هئي، جيڪا پدري ۽ مادري معتبر تاريخي شخصيتن کي ٺاهيندي. 
==يهوديت ۾==
==عيسائيت ۾== 
==ساره جو مقبرو==
==ابراهيم سان تعلق==
==مشهور ثقافت ۾==

==پڻ ڏسو==
==خارجي لنڪس==
==حوالا==
{{حوالا}}
[[زمرو:قرآن]]
[[زمرو:مسلمان عورتون]] 
[[زمرو:اسلامي شخصيتون]]
[[زمرو:تاريخ ۾ عورتون]]</text>
      <sha1>his50r0yvheqaiddf2mnt9631ht5ke6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Salmanamjad053</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80831</id>
    <revision>
      <id>298266</id>
      <timestamp>2024-12-01T17:48:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298266</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="qnea7d8k5agl1yi8opsi4evi72pfb1e" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 17:48, 1 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>qnea7d8k5agl1yi8opsi4evi72pfb1e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Blackliwface</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80832</id>
    <revision>
      <id>298267</id>
      <timestamp>2024-12-01T17:49:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298267</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="8wtlpl7f6jj141n296vqif51u5bptk2" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 17:49, 1 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>8wtlpl7f6jj141n296vqif51u5bptk2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Rizvi Shab Of Sindh</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80833</id>
    <revision>
      <id>298274</id>
      <timestamp>2024-12-01T18:51:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298274</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="4ya4y1f0o476foo3b9aynxpheglol6z" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 18:51, 1 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>4ya4y1f0o476foo3b9aynxpheglol6z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:2pou</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80834</id>
    <revision>
      <id>298289</id>
      <timestamp>2024-12-01T21:05:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298289</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="frptweq5pdoq84i0uzornq4i6zzb6ec" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 21:05, 1 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>frptweq5pdoq84i0uzornq4i6zzb6ec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>پڌمڻي</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80835</id>
    <revision>
      <id>298290</id>
      <timestamp>2024-12-01T21:16:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Indus Asia</username>
        <id>5725</id>
      </contributor>
      <comment>نئون صفحو: == پدمڻي (पदमिनी) == ”پدم“ سنسڪرت جو لفظ آهي، جنهن جي معنيٰ آهي ”ڪنول جو گل“ يا ”گلِ نيلوفر“. هن گل جي نزاڪت ۽ سونهن جي لحاظ سان سنسڪرت ۾ نازڪ ۽ حسين عورت کي ”پدمڻي“ جو صفاتي نالو مليو ۽ جنسيات جي لحاظ سان عورت جي چئني قسمن (1) پدمڻي، (2) چترڻي، (3) سنکڻي، (4) هستڻي) ۾...</comment>
      <origin>298290</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6211" sha1="n4113b8j5idowgie0r0xseyi35j9lsg" xml:space="preserve">== پدمڻي (पदमिनी) ==
”پدم“ سنسڪرت جو لفظ آهي، جنهن جي معنيٰ آهي ”ڪنول جو گل“ يا ”گلِ نيلوفر“. هن گل جي نزاڪت ۽ سونهن جي لحاظ سان سنسڪرت ۾ نازڪ ۽ حسين عورت کي ”پدمڻي“ جو صفاتي نالو مليو ۽ جنسيات جي لحاظ سان عورت جي چئني قسمن
(1) پدمڻي، (2) چترڻي، (3) سنکڻي، (4) هستڻي) ۾ ”پدمڻي“ قسم جي عورت کي سڀني جو سرتاج ڪري مڃيو ويو آهي. هنديءَ ۾ ”پدمني“ جو تلفظ ڦري ”پدمڻي“ ٿيو، جيئن جنسياتي نظريي جي مؤجدن ”پدمڻي“ قسم جي عورت جون وصفون لکيون، تيئن سگھڙ شاعرن بہ پنهنجي تخيل جو ڪؤنتل ڪُڏايو ۽ ”پدمڻي“ عورت جي حُسن جون خاص خوبيون بيان ڪيون.

سنڌ ۾ ”پدمڻي“ (''Padhmanni'') جي وصفن بابت جيڪي شعر مشهور آهن، تن جي ابتدا اسان جا سگھڙ اڪثر هڪ خيالي قصي سان ڪندا آهن، جنهن جو حاصل مطلب هيءُ آهي تہ اڪبر بادشاھ، بيربل کي پنهنجي حرم سراءِ ۾ وٺي ويو، انهيءَ لاءِ تہ هو فيصلو ڪري تہ حرم سراءِ جي راڻين مان ڪا پدمڻي بہ آهي يا نہ؟ اڪبر ڇھ چونڊ زالون هڪ ٻئي پويان بيربل کي ڏيکاريون ۽ هن هر هڪ بابت نظم جي هڪ مصرع ۾ جواب ڏنو تہ انهن مان ڪابہ پدمڻي ڪانهي:
”ڪهي بيربل سڻو شاھ اڪبر، اِسي گھر نهين نار پدمڻي.“

نظم جون اهي مصرعون ڪنهن سگهڙ شاعر جي تخيل جو نتيجو آهن، جنهن ۾ هن نشست برخواست جي ڪن خاص سنجيده وصفن کي مدنظر رکي ”پدمڻي“ ۽ ٻين عام رواجي عورتن جو فرق بيان ڪيو آهي، انهن مصرعن جو مٿئين قصي سان ڪوبہ خاص تعلق ناهي. اهي مصرعون هي آهن:

پدمڻي تو پلڪ نيندر، پَهر نيندر ڪامڻي،

اڌ رات جاگي اِستري، اور سورج جاگي سنکڻي.

پدمڻي اهڙي نازڪ ۽ ٿور-نِنڊي (شب خيز) آهي، جو ان جي ننڊ هڪ پلڪ کن مس آهي، جيڪا عورت هڪ پهر ننڊ ڪري سا پدمڻي نہ چئبي، پر ”ڪامڻي“ يا هڪ چڱي معياري عورت چئبي، ۽ جيڪا عورت ٻہ پهر ننڊ ڪري ۽ اڌ رات جو جاڳي، سا ڄڻ استري ۽ عام رواجي عورت آهي، ۽ جيڪا سڄي رات سمهي ۽ سج اڀريي اک پٽي، سا ”سنکڻي“ يعني خالي نالي جي عورت آهي.

پدمڻي تو پَوَن جاگي، پائون جاگي ڪامڻي،

سڏ جاگي استري، اور سَٽ جاگي سنکڻي.

پدمڻي ايڏي حساس آهي، جو ٿوري تيز هوا لڳڻ سان سجاڳ ٿيو پوي، جيڪا پير جي اشاري سان سجاڳ ٿئي، اها ”ڪامڻي“ آهي، جيڪا سڏ سان جاڳي اها عام رواجي استري آهي، باقي جنهن کي سَٽ ڏئي پَٽي سجاڳ ڪجي، سا خالي نالي جي عورت آهي.

پَدمڻي تو پانچ تولا، ڏَس جِيمي ڪامڻي،

اڌ پاءَ جيمي استري، سير جِيمي سنکڻي.

پدمڻيءَ هڪ وقت تي پنج تولا اَن کائيندي آهي، جيڪا ڏھ تولا کائي سا ڪامڻي چئبي، جيڪا ويلي تي اڌ پاءُ کائي، سا عام رواجي عورت آهي ۽ جيڪا هڪ سير جيترو اَن کائي، سا ڪامڻي يعني رڳو نالي جي عورت آهي. 

پدمڻي تو سات برسي، پانچ برسي ڪامڻي،

تين برسي استري، اور بارهن ماسي سنکڻي.

پدمڻي ستن ورهين بعد ٻار ڄڻي، جيڪا پنجن ورهين بعد ٻار ڄڻي سا ڪامڻي چئبي، جيڪا ٽن ورهين جي وٿيءَ بعد ٻار ڄڻي سا عام رواجي عورت آهي، باقي جيڪا ٻارهين مهيني ٻار ڄڻي، سا خالي نالي جي عورت آهي.

پدمڻي تو هَنس چالي، گَج چالي ڪامڻي،

مور چالي استري، ڍور چالي سنکڻي.

پدمڻي هلي تہ ڄڻ هنج وانگر ٽلي، جنهن جي هاٿي (گنج) جھڙي سهڻي چال آهي سا ڪامڻي آهي، جا مور وانگر هلي سا استري چئبي، باقي جا ڍورن وانگر هلي، سا خالي نالي جي زال آهي.

پدمڻي تو کڙيا ڪيسي،ڪڙيان ڪيسي ڪامڻي،

ارھ ڍڪي استري، اور ڪَنان ڪيسي سنکڻي.

پدمڻي عورت اها آهي، جنهن جا ڊگھا (ڪيس) وار پويان کڙين تي پيا پون، جنهن جا وار چيلھ تائين بيهن، سا ”ڪامڻي“ چئبي، جنهن جا وار اُرھ ڍڪي بيهن سا عام رواجي استري آهي، باقي جنهن جا وار ايترا ڇوٽا هجن، جو ڪَنن تائين پهچن، سا تہ خالي نالي جي عورت آهي.

مٿين دوهن تي غور ڪرڻ سان معلوم ٿيندو تہ اهي شاعرن جي تخيل جو نتيجو آهن. ”پدمڻي تو هنس چالي“ وارو فقرو اصلي آهي ۽ غالباً ان کان متاثر ٿي سگھڙن مٿيون مصرعون بڻايون آهن. هنن مصرعن جي زبان مارواڙي ۽ ڍاٽڪيءَ سان ملندڙ جلندڙ آهي. ان ۾ ڪجھ لفظ يعني: اڌ رات، سڏ، سٽ، اڌ سير، ڍور، کڙيان، ۽ ڍڪي سنڌيءَ جا آهن ۽ ٻيا مارواڙيءَ ۽ ڍاٽڪيءَ جا آهن. انهن اهڃاڻن مان معلوم ٿئي ٿو تہ اهي دوها گھڻي ڀاکي سنڌ جي ٿر واري پاسي جي سگھڙن/ شاعرن جا ئي ٺاھيل آهن. &lt;/ref&gt; متفرق تحقيق&lt;ref&gt;

==حوالا==

[[زمرو:ڀارت]]
[[زمرو:شاعري]]
[[زمرو:سنڌ]]
[[زمرو:ٿر]]</text>
      <sha1>n4113b8j5idowgie0r0xseyi35j9lsg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Gjakovarus</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80836</id>
    <revision>
      <id>298291</id>
      <timestamp>2024-12-01T22:34:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298291</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="nqy6veg4xjods62pnr1uyze6k4c2ows" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 22:34, 1 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>nqy6veg4xjods62pnr1uyze6k4c2ows</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Rusith lakshan</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80837</id>
    <revision>
      <id>298292</id>
      <timestamp>2024-12-02T06:27:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298292</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="dy73i6a5nhe0danvh4nrznxiezwrav6" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 06:27, 2 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>dy73i6a5nhe0danvh4nrznxiezwrav6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Mjx12</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80838</id>
    <revision>
      <id>298293</id>
      <timestamp>2024-12-02T07:03:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298293</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="gbifarrdyyat0qzvqeyoij8f6ggjwqj" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 07:03, 2 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>gbifarrdyyat0qzvqeyoij8f6ggjwqj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>واپرائيندڙ بحث:Rajesaravana</title>
    <ns>3</ns>
    <id>80839</id>
    <revision>
      <id>298299</id>
      <timestamp>2024-12-02T09:19:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KaleemBot</username>
        <id>10779</id>
      </contributor>
      <comment>ڀليڪار!</comment>
      <origin>298299</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4351" sha1="6lailb3e8hbor0fhfx7kw3ygxqj4jl6" xml:space="preserve">
{{سانچو:سماجي ڳنڍڻن تي سنڌي وڪيپيڊيا}}
&lt;div style=&quot;padding:5px;font-size:medium&quot;&gt;&lt;center style=&quot;word-spacing:1ex&quot;&gt;[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخاني جي صفحي تي پنھنجون سفارشون ڏيو]] &lt;/center&gt;&lt;/div&gt;
{| bgcolor=&quot;#ADDFAD&quot; align=center style=&quot;width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border-top:2px dashed #3eb2c9;border-bottom:2px dashed #3eb2c9;padding: 5px 20px 25px;&quot;
|&lt;span style=&quot;font-family:MB Lateefi;float:left&quot;&gt;'''[[Wikipedia:سفارتخانو|سفارتخانو]]'''&lt;/span&gt;
&lt;div class=&quot;tabber horizTabBox&quot; style=&quot;width: 100% !important;&quot;&gt;
[[عڪس:Wikipedia laurier wp.png|left|200px]]
&lt;center&gt;&lt;big&gt;'''بزمِ سنڌي وڪيپيڊيا ۾ ڀلي ڪري آيا''' ''{{PAGENAME}}'''&lt;/big&gt;&lt;/center&gt;''

'''السلام عليڪم! اسان اميد ڪريون ٿا تہ توھان سنڌي وڪيپيڊيا جي لاء بھترين اضافو ثابت ٿيندئو'''.&lt;br&gt;
* وڪيپيڊيا ھڪ کليل ڄاڻ چيڪلو آھي جنھن کي اسان سڀ ملي ڪري لکندا ۽ سنواريندا آھيون. وڪيپيڊيا منصوبي جي شروعات جنوري 2001ع ۾ ٿي، جڏھن تہ سنڌي وڪيپيڊيا فيبروري 2006ع  ۾  عمل آئي. في الحال ھن وڪيپيڊيا ۾ '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' [[Special:Allpages|مضمون]] موجود آھن.&lt;br /&gt;
* ھن چيڪلي (انسائيڪلوپيڊيا) ۾ توھان مضمون نويسي، سنوار ۽ تصحيح کان پھريان ھيٺين صفحن تي ضرور نظر وجھو.'''
* صفحن جي ظاھريت جي تبديلي ۽ طریقيڪار جي لاءِ ڏسو '''[[خاص:ترجيحات|ترجيحون]]'''.

&lt;Font - size=4&gt; '''اصول ۽ قاعدا''' &lt;/Font - size&gt;

&lt;Font - size=3&gt;  '''توھان جو واپرائيندڙ ۽ بحث صفحو''' &lt;/Font - size&gt;&lt;br&gt;
ھتي توھانجو [[خاص:Mypage|'''مخصوص واپرائيندڙ صفحو بہ ھوندو''']] جتي توھان [[:زمرو:يوزر سانچا|پنھنجو تعارف لکي سگھو ٿا]]، ۽ توهانجي [[خاص:Mytalk|واپرائيندڙ بحث]] تي ٻيا رڪنَ توھان سان رابطو ڪري سگھن ٿا ۽ توھان ڏي پيغام موڪلي سگھن ٿا.
* '''ڪنھن ٻئي رڪن کي پيغام موڪلڻ وقت ھنن امرن جو خاص خيال رکو''':
** '''جيڪڏھن ضرورت هجي تہ پيغام کي عنوان ضرور ڏيو'''.
** '''پيغام جي آخر ۾ پنهنجي صحيح ضرور وجھو، ان جي لاءِ هي علامت درج ڪريو'''--&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;&amp;#126;''' يا ھن ([[عڪس:Insert-signature.png|link=]]) بٽڻ تي ٽڙڪ ڪريو'''.
** '''[[Wikipedia:اصول بحث|اظھار بحث جي آدابن]] جو خصوصي خيال رکو'''.

&lt;Font - size=3&gt; '''تعاون''' &lt;/Font - size&gt;

* '''وڪيپيڊيا جي ڪنھن بہ صفحي جي سڄي پاسي ڳوليو جو خانو نظر ايندو آھي. جنھن موضوع تي مضمون ٺاھڻ چاھيو تہ ڳوليو جي خاني ۾ لکو، ۽ ڳوليو تي ٽڙڪ ڪريو'''.
&lt;inputbox&gt;type=search&lt;/inputbox&gt;
* '''توھان جي موضوع سان ملندڙ جلندڙ صفحا نظر ايندا. اھو اطمينان ڪرڻ کان پوء تہ توھان جي گهربل موضوع تي پھريان کان مضمون موجود ناھي، توھان نئون صفحو ٺاھي سگھو ٿا  واضع هجي تہ ھڪ موضوع تي ھڪ کان وڌيڪ مضمون ٺاھڻ جي اجازت ناھي. توھان ھيٺ ڏنل خانو بہ استعمال ڪري سگھو ٿا'''.
&lt;inputbox&gt;type=create&lt;/inputbox&gt;
*  '''لکڻ کان پهرئين ھن ڳالھ جو يقين ڪريو تہ جنھن عنوان تي توھان لکي رھيا آھيو ان تي يا ان سان ملندڙ عنوانن تي وڪي ۾ ڪوئي مضمون نہ ھجي. ان جي لاء توھان ڳوليو جي خاني ۾ عنوان ۽ ان جا هم معنيٰ لفظ (اهڙا لفظ جن جي معني هڪ هجي) لکي ڳولا ڪريو'''.&lt;/center&gt;
|} -- توھان جي مدد جي لاء ھر وقت حاضر، اوهان جو خادم --[[واپرائيندڙ:KaleemBot|KaleemBot]] ([[واپرائيندڙ بحث:KaleemBot|ڳالھ]]) 09:19, 2 ڊسمبر 2024 ( يو.ٽي.سي)</text>
      <sha1>6lailb3e8hbor0fhfx7kw3ygxqj4jl6</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>