వికీసోర్స్ tewikisource https://te.wikisource.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80 MediaWiki 1.44.0-wmf.5 first-letter మీడియా ప్రత్యేక చర్చ వాడుకరి వాడుకరి చర్చ వికీసోర్స్ వికీసోర్స్ చర్చ దస్త్రం దస్త్రంపై చర్చ మీడియావికీ మీడియావికీ చర్చ మూస మూస చర్చ సహాయం సహాయం చర్చ వర్గం వర్గం చర్చ ద్వారము ద్వారము చర్చ రచయిత రచయిత చర్చ పుట పుట చర్చ సూచిక సూచిక చర్చ TimedText TimedText talk మాడ్యూల్ మాడ్యూల్ చర్చ 104 15941 457486 238913 2024-12-01T15:03:59Z Rajasekhar1961 50 457486 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" /></noinclude><section begin="73A" /><small>లో బెక్కుగింజలుండును. ఒక్కొక్కదానికొక్కొక్క కీలమును కీలాగ్రమును గలవు. కీలము మిక్కిలి పొట్టిగను కీలాగ్రము కొంచెము పొడుగగను నున్నవి.</small> ఇదియొక చిన్న కుటుంబము. దీనిలో పెద్దచెట్లు, చిన్న మొక్కలు కూడ కలవు. ఆకులు ఒంటరి చేరిక, వీనికి గణుపు పుచ్చము లుండవు. ఆకులు సాధారణముగ గొమ్మల చివర గుబురులు గుబురులుగా నుండును. ఆకర్షణపత్రములన్నియు విడివిడిగా నుండును. కింజల్కములు చాలగలవు. అండాశయములును విడివిడిగానుండును. కొమ్మల చివర ఆకులుండుటయు కొమ్మ లన్నియు దట్టముగా మాను చివర చుట్టు నుండుటయు నీ చెట్టున కందమిచ్చు చున్నవి. పువ్వులు సువాసన వేయును. దీనికాయలను తిందురు. వీనిలో, పువ్వులలో నుండు ఆకు పచ్చని రేకులు కూడ బెరిగి కండకట్టి, కాయనావరించు కొనుచున్నవి. ఉవ్వకలపయు గట్టిగా నుండు. దీనిని దరుచుగా దుపాకులకుపయోగించెదరు. <section end="73A" /> <section begin="73B" />{{Center| {{p|fs150}}చంపక కుటుంబము.</p> }} ఈ కుటుంబములో జెట్లను గుబురు మొక్కలునుగలవు. ఆకులు ఒంటరి చేరిక, బిరుసుగానుండును. సమాంచలము, లేతాకులకు గణుపుపుచ్చములుగలవు. ఇవి ఆయాకులునెం <section end="73B" /><noinclude><references/></noinclude> s81edbrdbtsjvj424nsqdja94mxrvqi 104 15944 457488 238916 2024-12-01T15:08:37Z Rajasekhar1961 50 457488 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" /></noinclude><section begin="76A" />చేయును. ఇవి మనకు బయటి దేశముల నుండియే వచ్చు చున్నవి. <section end="76A" /> <section begin="76B" />{{Center| {{p|fs150}}సీతాఫలపు కుటుంబము.</p> }} <small>సీతాఫలము చెట్లు మనదేశమునందంతటను బెరుగుచున్నవి. ఆకులు: -- ఒంటరి చేరిక, కొమ్మకు రెండు వైపులనే యుండును. లఘుపత్రములు, కురుచ బొడిమ, కణుపుపుచ్చములు లేవు. సమ గోళాకారము, సమాంచలము కొనసన్నము. పుష్పమంజరి: -- కణుపుసందుల నొక్కొక్క పుష్పముండును. సతాళము. అకు పసుపు రంగు. పుష్పకోశము: -- రక్షక పత్రములు మూడు. చిన్నవి. నీచము. దళవలయము: -- ఆకర్షణపత్రములు మూడు. పెద్దవి. సన్నముగ నిడివి చౌకపునాకారముగను దళసిరగను నుండును. కింజల్కములు: -- అసంఖ్యములు. సంయోజకములు పుప్పొడి తిత్తులపైకివచ్చి యున్నవి. అండకోశము: -- స్త్రీపత్రములన్నియు విడివిడిగా నున్నవి. అవి చాలగలవు. ఒక్కొక్క దాని కొక్కొక్క కీలమున్నది. స్త్రీపత్రములును గింజల్కములును గోపురమువలెనున్న వృతాగ్రముపై నున్నవి. ఫలము, కండకాయ.</small> ఈ కుటుంబములో బెద్దచెట్టును గుబురు మొక్కలును గలవు. కొన్ని తీగెలవలె నల్లుకొనును. ఈమొక్కలు శీతలదేశమునందంతగా లేవు, ఆకులు, ఒంటరిచేరిక. సాధారణముగ <section end="76B" /><noinclude><references/></noinclude> a6ocdydg3ipxestyvsvt003gpxqnd5a 104 15953 457491 238924 2024-12-01T16:49:58Z Rajasekhar1961 50 457491 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" /></noinclude><section begin="83A" />తీగముషిణి:- తీగెపెద్దది. పువ్వులుచిన్నవి. పచ్చాగానుండును. పక్షులు దీని పండ్లను తినును. దీని వేరు నుండి రసము తీసి పాముకాటునకిత్తురు గాని అంతగా పని చేయునట్లు తోచదు. కాకిమఱ్ఱితీగె:- ఆకులుపెద్దవి. దీనికాయలను దినరాదు. అవి విషము గింజల నుండి చమురు తీసి కొబ్బరి నూనెలో గలిపి వ్రాసిన తామరమొదలగు చర్మ వ్వాధులు తగ్గును. దీని పండ్లను , గింజలను అన్నముతో కలిపి కాకులను జంపుటకు బెట్టుదురు. <section end="83A" /> <section begin="83B" />{{Center| {{p|fs150}}కలువ కుటుంబము.</p> }} <small>కలువమొక్కలు మన దేశమందంతటను బెరుగుచున్నవి. వేళ్ళు బురదలో నాటుకొనియుండును. ప్రకాండము నీళ్ళలోనె పొట్టిగా నుండును. ఆకులు:- పెద్దవి. గుండ్రము, తొడిమలు మిక్కిలిపొడుగుగాను గుండ్రముగాను నున్నగాను నుండును. ఇవి కడ్డివలెగట్టిగాలేవు. వీని పొడుగునను సొరంగములలో గాలియుండును. కావున ఆకులు నీటి మీద తేలును. కాడలు వంగగల్గుట చేతను సాగగల్గుటచేతను నీరు తగ్గినను హెచ్చిననను ఆకులు నీటి మీదనే తేలుచుండును. కాడ పత్రముతో గలియు చోట నెత్తుగాకణుపు వలెనున్నది. పత్రము రెండు వైపుల సన్నగా నుండును.</small> <section end="83B" /><noinclude><references/></noinclude> a13viw2rxrnkxhbp8asdhyf1jq4v8aw 0 15959 457487 92437 2024-12-01T15:05:22Z Rajasekhar1961 50 457487 wikitext text/x-wiki {{తలకట్టు | శీర్షిక = [[వృక్షశాస్త్రము]] | రచయిత = వి. శ్రీనివాసరావు | అనువాదం= | విభాగము =చంపక కుటుంబము | ముందరి = [[వృక్షశాస్త్రము/ఉవ్వ కుటుంబము]] | తదుపరి = [[వృక్షశాస్త్రము/సీతాఫలపు కుటుంబము]] | వివరములు = |సంవత్సరం=1916 }} <pages index="VrukshaSastramu.djvu" from=73 fromsection="73B" to=76 /> bwxhhy3l6r775f3zuz4ibdfzrxf5ylw 457489 457487 2024-12-01T15:09:41Z Rajasekhar1961 50 457489 wikitext text/x-wiki {{తలకట్టు | శీర్షిక = [[వృక్షశాస్త్రము]] | రచయిత = వి. శ్రీనివాసరావు | అనువాదం= | విభాగము =చంపక కుటుంబము | ముందరి = [[వృక్షశాస్త్రము/ఉవ్వ కుటుంబము]] | తదుపరి = [[వృక్షశాస్త్రము/సీతాఫలపు కుటుంబము]] | వివరములు = |సంవత్సరం=1916 }} <pages index="VrukshaSastramu.djvu" from=73 fromsection="73B" to=76 tosection="76A" /> 8rqptd8wibw1rafv41ewb84dpv90wf8 0 15960 457490 150650 2024-12-01T15:12:06Z Rajasekhar1961 50 457490 wikitext text/x-wiki {{తలకట్టు | శీర్షిక = [[వృక్షశాస్త్రము]] | రచయిత = వి. శ్రీనివాసరావు | అనువాదం= | విభాగము =సీతాఫలపు కుటుంబము | ముందరి = [[వృక్షశాస్త్రము/చంపక కుటుంబము]] | తదుపరి = [[వృక్షశాస్త్రము/తిప్పతీగె కుటుంబము]] | వివరములు = |సంవత్సరం=1916 }} <pages index="VrukshaSastramu.djvu" from=76 fromsection="76B" to=79 /> mz82vm9w3iql1nmwkjaps0srl2g75to 0 15961 457492 92424 2024-12-01T16:51:12Z Rajasekhar1961 50 457492 wikitext text/x-wiki {{తలకట్టు | శీర్షిక = [[వృక్షశాస్త్రము]] | రచయిత = వి. శ్రీనివాసరావు | అనువాదం= | విభాగము =తిప్పతీగె కుటుంబము | ముందరి = [[వృక్షశాస్త్రము/సీతాఫలపు కుటుంబము]] | తదుపరి =[[వృక్షశాస్త్రము/కలువ కుటుంబము]] | వివరములు = |సంవత్సరం=1916 }} <pages index="VrukshaSastramu.djvu" from=80 to=83 tosection="83A"/> pjqehr0637mvzqzljwx87z0y4p8aupi 0 15962 457493 92432 2024-12-01T16:52:31Z Rajasekhar1961 50 457493 wikitext text/x-wiki {{తలకట్టు | శీర్షిక = [[వృక్షశాస్త్రము]] | రచయిత = వి. శ్రీనివాసరావు | అనువాదం= | విభాగము =కలువ కుటుంబము | ముందరి = [[వృక్షశాస్త్రము/తిప్పతీగె కుటుంబము]] | తదుపరి = [[వృక్షశాస్త్రము/గసగసాల కుటుంబము]] | వివరములు = |సంవత్సరం=1916 }} <pages index="VrukshaSastramu.djvu" from=83 fromsection="83B" to=86 /> 2j6d95i7r0w0lo51s9qjyhj1ae7owh9 104 151116 457478 440629 2024-12-01T12:00:02Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457478 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|చారిత్రక భౌతికవాదము||సంగ్రహ ఆంధ్ర}}</noinclude><section begin="708A" />1765 సంవత్సరము నుండియు ఆంగ్లప్రభుత్వమువారీ సామర్లకోట ప్రాంతము చెఱకుపంటకు ప్రధానముగా నున్నదని గుర్తించిరి. ప్యారీకంపెనీయను బ్రిటీషుసంస్థ 1897 లో నిచ్చట నొక పంచదార ఫ్యాక్టరీని స్థాపించెను. అది దినదినాభివృద్ధి నొందినది. అనుదినము సుమారైదువందల మంది పనివాండ్ర కిందు జీవనోపాధి లభించుచున్నది. 1952 నాటికి సంస్థ పెట్టుబడి 26,92000 రూపాయలు. పదిలక్షల రూప్యముల నిధులుకూడ నున్నవి. ఇందలి యంత్రములు దినమున కైదువందలటన్నుల చెఱకు ఆడగలవు. తాటిబెల్లము, చెఱకు బెల్లములనుండి పంచదార తీయుచున్నారు. సగటున సంవత్సరమున కిట ఒకలక్ష అరువదివేల మణుగుల పంచదార యుత్పత్తి యగుచున్నది. చెఱకుపిప్పి మున్నగువాటిని వ్యర్థముగా పోనీక వానినుండి పిప్పరమెంట్లు మున్నగునవి తయారుచేయు యంత్రభాగముల నిట అనుబంధముగా జేర్చిరి. చెఱకు తెగుళ్ళచే పంట క్షీణించుటచే ప్రభుత్వమువారు ఓషధీశాస్త్రనిపుణులను నియోగించి పరిశోధనలు గావింపజేసిరి. పరిశోధకుల సూచనలనుబట్టి సర్కారువారు సామర్లకోటలో పరిశోధనాత్మక వ్యవసాయ కేంద్రమును 1902 లో స్థాపించిరి. ఇది కాకినాడ కాలువలోని సామర్లకోట లాకును ఆనుకొనియున్నది. సుమారు నలుబది యెకరముల విస్తీర్ణమున ఈ వ్యవసాయక్షేత్రమువారు వివిధములగు పంటలు పండించుచు. రైతులకు చక్కని వ్యవసాయిక విజ్ఞానము నందించుచున్నారు. ఈ సంస్థ శాశ్వత సంస్థగా మార్చబడినది. సామర్లకోటలో మంగుళూరు పెంకుల పరిశ్రమకూడ విరివిగ పెంపొందినది. పెద్దాపురమునకు పోవు రోడ్డు నానుకొని మంగుళూరు పెంకుల కార్ఖానాలున్నవి. ఈ యూర, తోళ్ళను బాగుచేయు సంస్థకూడ నొకటి గలదు. ఇటీవల సర్కారువారు పారిశ్రామిక శిక్షణకేంద్రము నొకదానిని ఊరికుత్తర భాగమున స్థాపించిరి. యువకుల కిట వివిధ పారిశ్రామిక శిక్షణము లియబడుచున్నవి. {{right|వా. రా.}} <section end="708A" /> <section begin="708B" /><big>'''చారిత్రక భౌతికవాదము'''</big> <big>'''(Historical Materialism) :'''</big> ప్రపంచ గమనమును, ప్రపంచ సమస్యలను పరిశీలించుట యందు భౌతిక వాద దృక్పథమును (materialist outlook) అనుసరించవలెననియు, అదియే సశాస్త్రీయమైన, సహేతుకమైన మార్గమనియు పలుదేశముల యందలి దేహాత్మక వాదులు భావించి యుండిరి. ప్రపంచము యొక్క సృష్టిస్థితులకు పదార్థము (matter) మూల మనియు, పదార్థమే వివిధ రూపములలో మానవాకారము వరకు పరిణామము చెందినదనియు, అతి దీర్ఘమైన ఈ పరిణామ దశలలో చిరకాలమున కేర్పడిన మానవజన్మమునకు, అంతకుపూర్వము జీవకోటికి లేని ఆలోచనాశక్తి, భావనావైశిష్ట్యము తన్మూలాధారమైన 'మెదడు' అను పదార్థవిశేష మేర్పడినదనియు, మానవుని ఆలోచనా విధానమునే 'భావ' మని పిలుచుచున్నా మనియు దేహాత్మకవాదులు తార్కికముగను, హేతుబద్ధముగను వివరించియుండిరి. ఈ వివరణము ననుసరించి పదార్థము సనాతనమైనదనియు, మౌలికమైనదనియు బోధపడుచున్నది. పదార్థ పరిణామక్రమములో అత్యున్నతము, అతి సున్నితము, అత్యంత కోమలమునైన 'మెదడు' ద్వారమున భావమేర్పడినది. పదార్థమునకును, భావమునకును నడుమగల అవినాభావ సంబంధమును పైవిధముగా వివరించునదే దేహాత్మక (భౌతిక) వాద సిద్దాంత మనబడుచున్నది. చరిత్ర పరిణామమునకు అన్వయించబడు భౌతికవాద దృక్పథము చారిత్రక దేహాత్మకవాదమను పేర బరుగు చున్నది. ప్రాచీనకాలమునుండియు వివిధ దేశములలో వివిధ భావనారీతులకు చెందిన దేహాత్మవాదులు అవతరించి తమ సిద్ధాంతములను విపులముగ ప్రచారము చేసియున్నారు. కాని పెక్కు కారణములవలన వారిలో చారిత్రకదృష్టి అంతగా అంకురించి యున్నట్లు గోచరించదు. కాని ప్రాచీనకాలములో తలయెత్తిన విభిన్నములైన భౌతికవాద ధోరణులను అనంతర తరములవారు పర్యాలోకించి, విమర్శనాదృష్టితో అధ్యయనముగావించి, దీర్ఘమైన పరిశోధనములు చేసియున్నారు. తత్ఫలితముగా ప్రాచీనములైన భావధోరణులనుండి నూతన భావము లుత్పన్నమై క్రొత్తమార్గమున పరిణామము చెందినవి. ఐరోపాఖండములో భూస్వామ్యవ్యవస్థ (Feudalism) అంతరించి, పారిశ్రామికయుగ మవతరించిన అనంతరము <section end="708B" /><noinclude><references/> {{c|648}}</noinclude> exsexy1dljb5l95qkc810vei5u0glcz 0 151641 457482 445032 2024-12-01T13:39:35Z Rajasekhar1961 50 removed [[Category:జీవితచరిత్రలు]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 457482 wikitext text/x-wiki {{తలకట్టు | శీర్షిక = [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము]] | రచయిత = ఆర్. వేంకటస్వామి | అనువాదం= | విభాగము = అద్దకము (రంగువేత) | ముందరి = [[../అద్దకము/]] | తదుపరి =[[../అద్దె/]] | వివరములు = |సంవత్సరం=1958 }} <pages index="సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞానకోశము మొదటి సంపుటము అ-ఆర్ష.pdf" from=205 fromsection="205B" to=208 tosection="208A" /> [[వర్గం:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము-వ్యాసాలు]] [[వర్గం:]] [[వర్గం:]] duadyha98jlgk9cqabxdhufha30uroj 102 151645 457483 442098 2024-12-01T13:41:19Z Rajasekhar1961 50 added [[Category:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 457483 wikitext text/x-wiki {{రచయిత |ఇంటిపేరు = ఆర్. |అసలుపేరు = వేంకటస్వామి |పేరు_మొదటి_అక్షరం = వ |పుట్టిన_యేడు = |గిట్టిన_యేడు = |వివరణ = |బొమ్మ= |వికీపీడియా_లంకె = ఆర్. వేంకటస్వామి |వికీవ్యాఖ్య_లంకె = |కామన్సు లంకె= }} ==రచనలు== * [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అద్దకము (రంగువేత)]] [[వర్గం:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము]] 316ssv3cpll14yhpa1xkt8b6sly08ef 457484 457483 2024-12-01T13:41:51Z Rajasekhar1961 50 removed [[Category:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 457484 wikitext text/x-wiki {{రచయిత |ఇంటిపేరు = ఆర్. |అసలుపేరు = వేంకటస్వామి |పేరు_మొదటి_అక్షరం = వ |పుట్టిన_యేడు = |గిట్టిన_యేడు = |వివరణ = |బొమ్మ= |వికీపీడియా_లంకె = ఆర్. వేంకటస్వామి |వికీవ్యాఖ్య_లంకె = |కామన్సు లంకె= }} ==రచనలు== * [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అద్దకము (రంగువేత)]] 7mf50bs8olxoia8jnvyq72f5891v8yc 457485 457484 2024-12-01T13:42:02Z Rajasekhar1961 50 added [[Category:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము-వ్యాసకర్తలు]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 457485 wikitext text/x-wiki {{రచయిత |ఇంటిపేరు = ఆర్. |అసలుపేరు = వేంకటస్వామి |పేరు_మొదటి_అక్షరం = వ |పుట్టిన_యేడు = |గిట్టిన_యేడు = |వివరణ = |బొమ్మ= |వికీపీడియా_లంకె = ఆర్. వేంకటస్వామి |వికీవ్యాఖ్య_లంకె = |కామన్సు లంకె= }} ==రచనలు== * [[సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము/మొదటి సంపుటము/అద్దకము (రంగువేత)]] [[వర్గం:సంగ్రహ ఆంధ్ర విజ్ఞాన కోశము-వ్యాసకర్తలు]] ewbyxj2ylc0wcmbnkom6l41qm11afs2 104 155600 457481 450328 2024-12-01T12:16:13Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457481 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|విజ్ఞానకోశము - 3||చారిత్రక భౌతికవాదము}}</noinclude>ముఖ్యముగా జర్మనీదేశమున - భౌతికవాద దృక్పథములో ప్రగతిశీలమైన పరిణామము సంభవించినది. హెగెల్ అను సుప్రసిద్ధ జర్మను తత్వవేత్త భౌతికవాద దృక్పథములో క్రొత్తపుంతలు త్రొక్కి, క్రొత్త పరిశోధనములు జరపి, 'గతితార్కిక భౌతికవాద'మను (dialectical materialism) నూతన సిద్ధాంతమునకు బీజములు నాటెను. ఆతని అనంతరము మార్క్స్, ఎంగెల్స్ అను సుప్రసిద్ధ తాత్త్విక, రాజకీయ, ఆర్థిక వేత్తలు, హెగెల్ ప్రతిపాదించిన 'గతితార్కిక ' సిద్ధాంతములయందు ఇతోధికముగా సుదీర్ఘములైన పరిశోధనములు జరిపి, వాటిని చారిత్రక సంఘటనముల కన్వయించి, పెక్కు రచనలు గావించిరి. ఈ అన్వయ ఫలితముగ, వారి జీవితకాలమునందే, వారు ఆవిష్కరించిన సిద్దాంతములు సశాస్త్రీయము లైనవనియు, ఆచరణయోగ్యము లైనవనియు, అనుభవపూర్వకముగ పెక్కు చారిత్రక సంఘటనముల ద్వారమున నిరూపింపబడెను. ఇక చారిత్రక భౌతికవాద మన నెట్టిదో తెలిసికొందము. చరిత్ర అనగా నేమి ? మానవజాతి పరిణామశీలమైనది; నిరంతరము పరివర్తనము చెందునది. ప్రాచీనకాలము నుండియు సామాజిక వ్యవస్థలు ఒకటివెంట మరియొకటి అంతరించినవి. ఇన్నివ్యవస్థలు గడచి మనమీనాడు అధునాతన మైన నాగరిక సమాజములో జీవించుచున్నాము. వెనుకటి తరములవారు బహుశః ఊహించి ఎరుగని విజ్ఞానశాస్త్ర పరిశోధనము లీనాడు శరవేగమున జరుగుచున్నవి. ఈ పరిశోధనముల ఫలితముగా మానవు లీనాడు ఎన్నియో ఐహిక ప్రయోజనములను అనుభవింపగల్గు చున్నారు. పూర్వమెన్నడును కని విని ఎరుగని యాంత్రిక నాగరికత నేడు విశ్వమంతయు నావరించి యున్నది. అత్యంత ప్రాచీన కాలములో ఆటవికస్థితి యందు ద్రిమ్మరుచుండిన మానవజాతి పెక్కు దశలు దాటి, విశేషానుభవములు గడించి, అత్యంత ఆధునికములైన పరికరములు నిర్మింపగల నవనాగరిక సమాజముగా పరిణామము చెందినది. ఆర్థిక, సాంఘిక, రాజకీయ క్షేత్రములందేకాక, భావప్రపంచమునకు సంబంధించిన సాహిత్య, సాంస్కృతిక, తాత్విక, నీతిశాస్త్రాది పెక్కు మానవశాస్త్రము లందును మానవుని జీవితదృక్పథము ఊహాతీతమైన పరివర్తనములు చెందుచున్నది. పరిణామశీలమైన ప్రపంచ చరిత్ర నిర్దిష్టమైన సూత్రముల ననుసరించి నడచుచున్నదా ? లేక దైవికమైన, అనూహ్యమైన కారణములవలన గమించుచున్నదా ? అనెడి ప్రశ్న తాత్వికులైన మేధావులను చాలకాలముగా ఎదుర్కొనుచున్నది. చరిత్రగమనములో జరుగు పరివర్తనములు కేవలము యాదృచ్ఛికములైనవి కావనియు, సహజము, స్వతస్సిద్ధమునైన ప్రకృతి సూత్రముల ననుసరించి ఇవి ఘటిల్లుననియు హెగెల్, మార్క్స్, ఎంగెల్స్ ప్రభృతులు సిద్ధాంతీకరించి యున్నారు. పదార్థ విజ్ఞాన శాస్త్రము, రసాయన శాస్త్రము, ఖగోళ శాస్త్రము మున్నగు వివిధ శాస్త్రములు పలు సమస్యలను గూర్చి మానవునకు అఖండమైన పరిజ్ఞానము కలుగజేయుచున్నవి. ప్రామాణికములైన విజ్ఞానశాస్త్రములుగా వీటిని పరిగణించుచు వ్యవహారమున నుంచుచున్నాము. అట్లే సమాజపరిణామశాస్త్రము, చరిత్ర, తత్వశాస్త్రము, నీతి శాస్త్రము మున్నగు మానవశాస్త్రములలో (humanities) గూడ ప్రామాణిక మైన విజ్ఞానమును ఆర్జించవచ్చునని నిరూపింపబడినది. మానవాకృతి భూతలముపై నేర్పడి 5 లక్షల వత్సరములైనట్లు పరిశోధనలవలన అంచనా కట్టబడినది. ఈ మొత్తము కాలములో నాగరికదశ ప్రారంభమై 10 వేల సంవత్సరములు గడచిన వట. యాంత్రిక నాగరికత మొదలై సుమారు నాలుగైదు శతాబ్దులు మాత్రమే జరగినవని తెలియవచ్చుచున్నది. తరువాతి మానవచరిత్రనే మన మీ వ్యాసములో పరిశీలింతము. ఆదిమ సమాజములో మానవులు సమష్టి కృషితో ఆహారసంపాదనము చేసికొనెడివారు. పరస్పరము వారు గావించుకొనిన సహాయ సహకారములు ఈ కాలమునాటి సాంకేతిక పరిభాషలో “ఆర్థిక సంబంధములు” (Economic relations) లేక “ఉత్పత్తి సంబంధములు" (Relations of Production) అని వ్యవహరింపబడు చున్నవి. అత్యంత ప్రాచీనములైన పరికరములనుండి, అత్యంత అధునాతనములైన యంత్రసాధనములవరకు అన్నింటినీ "ఉత్పత్తి సాధనములు" (Means of Pro-<noinclude><references/> {{c|649}}</noinclude> he4idw4ubps2utcssdf3hm3wm4at5z3 104 155601 457513 450329 2024-12-02T02:49:10Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457513 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|చారిత్రక భౌతికవాదము||సంగ్రహ ఆంధ్ర}}</noinclude>duction) అను సాంకేతిక నామముతో వ్యవహరించు చున్నాము. ఉత్పత్తిసాధనములకు దోహదకారులుగా అత్యవసరములైన ఇతర పదార్థములు లభ్యమైననేగాని ఉత్పత్తికొనసాగదు. శ్రమచేయుమానవుడు లేనిదే యంత్రపరికరములు సయితము వాటియంతట అవి కదలనేరవు గదా ! కనుక ఉత్పత్తి కవసరమైన ప్రధానాంగములలో మానవుడొకడు. అదే విధముగా మానవుడు వ్యవసాయము నేర్చినప్పటినుండి భూమికూడ ఉత్పత్తికి అవసరమైన పదార్థముగా పరిగణింపబడినది. ఈ ఉత్పత్తి సంబంధములు సమాన ప్రాతిపదికపై ఏర్పడియుండనువచ్చును; లేదా, అసమానత, ఆర్థికపీడనము (Economic exploitation) లపై అధారపడియుండనువచ్చును. పెట్టుబడిదారీ సమాజవ్యవస్థలో (Capitalism-పూంజీవాదము) ఈ సంబంధములు విధిగా అసమాన ప్రాతిపదిక పై, ఆర్థికపీడన మాధారముగ ఏర్పడును. ఇదే విధముగా, ఆదిమ సమాజమునందలి ఆర్థికసంబంధములు విడిచి పుచ్చినచో, గతచరిత్రలో అన్నిదశలందును అసమానములైన ఆర్థిక పీడన సంబంధములే కొనసాగుచు వచ్చినవి. కాగా, సామ్యవాద సమాజము (Socialism) నందలి ఆర్థిక, సాంఘిక సంబంధములు సరిసమాన ప్రాతిపదికపైనుండుట కవకాశము గలదు. వర్తమానకాలములో ఒకదాని సరసనే మరి యొకటి సహజీవన మాచరించుచున్న సామ్యవాద, పెట్టుబడిదారీ వ్యవస్థలలో వ్యవహారమునందున్న విభిన్నములగు సంబంధములే ఇందుకు ప్రత్యక్షోదాహరణములుగా ఎంచవచ్చును. '''సమాజ పరిణామమునకు మూలకారణములు :''' ప్రపంచములో నిరంతరము జరుగు మార్పులకు హేతుభూతములైన సూత్రములు 'గతితార్కిక సిద్ధాంతము' అని (dialectical laws) పేర్కొనబడుచున్నవి. భౌతికవాద దృక్పథము, గతితార్కిక పరిశీలనావిధానము - ఈ రెండును కలిసి 'గతితార్కిక భౌతిక వాదము' (dialectical materialism) అని పిలువబడినది. ఏదేని యొక సమస్యనుగూర్చి మొట్టమొదట స్థూలముగ నొక దృక్పథమును కల్గించుకొని, అటు పిమ్మట ఆ సమస్యయొక్క పుట్టుపూర్వోత్తరములను పరిశీలించవలసి యుండును. స్థూలమైన దృక్పథమును ఏర్పరచుకొనుటలో ఆ సమస్యకు పునాది (basic structure) ఏది? పునాదిపై నిర్మితమైన కట్టడ (super structure) మేది ? అని వితర్కించవలసి యుండును, అందులో, మరల ప్రధానమైన ప్రాతిపదిక ఎట్టిది ? దానిపై ఉద్భవించిన ఉపాంగము లెవ్వి? అనిగూడ విచారించవలెను. అనంతర మా పునాదిని సుదీర్ఘముగ పరిశీలించవలెను. ఆ పునాది ఎట్లేర్పడినది ? ఏర్పడుటకు పూర్వము ఏమి యుండెడిది? అందుండి పునాది ఎట్లు పుట్టుకొని పచ్చెను ? ఈ పునాది మారుచున్నదా? మారుచున్నచో అందుకు కారణమేమి? ఈ మొదలైన పెక్కు విషయములను గతితార్కిక సిద్దాంతముల సహాయముతో పరిశీలించినచో సవ్యమైన సమాధానములను సేకరించగలము. ఈ క్రింద నుదహరించినవి ప్రధానములైన గతితార్కిక సూత్రములుగు సిద్ధాంతీకరింపబడి, స్థిరపరుపబడినవి : (1) ఒక ఘటనమును (event) లేక ఒక దశను (period) పరిశీలించునప్పుడు, అంతకు పూర్వమున్న దశల నడుమగల సంబంధములను గుర్తించవలెను. | (2) ప్రతి ఘటనమునకు, ప్రతిదశకు నిరంతరము చలనము కలదు : అనగా మార్పుకలదు: సృష్టి, స్థితి, లయములు గలవు . అనగా భూత, వర్తమాన, భవిష్యత్కాలములు గలవు. కనుక ప్రతిక్షణము భవిష్యత్తుకు సంబంధించిన నూతనశక్తి మన ఎదుట ప్రత్యక్షమగు చుండును. భూతకాలమునాటి ప్రతీపశక్తులు క్షణక్షణము నశించుచునే యుండును. అనగా తొలిసమాజము నుండియే నూతన సమాజము ఆవిర్భవించు చుండు నని భావము. (3) ఈ నిరంతర చలనమునకు, ఆ ఘటనమునందో లేక దశయందో ఇమిడియున్న అంతర వైరుధ్యములే (internal contradictions) మూల బీజములు. (4) ఈ మార్పులు, ఈ చలనములు ఎల్లప్పుడు ప్రశాంతముగ, పరిణామాత్మకముగ (evolutionarily) సంభవించక, అపుడపుడు ఆకస్మికముగ, ఉధృతముగ జరగు గుణాత్మకమైన పరివర్తనములుగ నుండును. (5) అభ్యుదయకరమైన పరివర్తనములు ఎల్లపుడు ముక్కుకుసూటిగా, సోపానక్రమములో జరగవు. ఈ అభ్యుదయము నత్తగుల్ల నడకలో సాగిపోవుచుండును. అంతేకాదు; మానవుడు శ్రమించి సాధించిన అభ్యుదయము<noinclude><references/> {{c|650}}</noinclude> 9qtfm3wkqm9rooixzxj183z137dhq83 104 155602 457518 450330 2024-12-02T09:02:00Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457518 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|విజ్ఞానకోశము - 3||చారిత్రక భౌతికవాదము}}</noinclude>ఒక్కొక్కప్పుడు యుద్ధములవలనను, అంతఃకలహముల వలనను, ప్రకృతి విపరిణామముల వలనను ఊహకందనిలు ఇతరహేతువులవలనను నశించుటయు, నాగరిక తాజ్ఞానములు మరల పునాదినుండి పునఃసృష్టి నొందుటయుగూడ జరగుచు వచ్చినది. 'అభావ వైరుధ్య'మను (negation of negation) సూత్రముగూడ గతితార్కిక సిద్ధాంతములలో నొకటిగా ఎంచబడుచున్నది. పైన పేర్కొనబడిన సూత్రములను క్రిందివిధముగ చరిత్రకు అన్వయముచేసి పరిశీలించుదము : వివిధదశలలో సమాజము పురోగమించుచున్నది. ఒక దశను పరిశీలించి, దానియొక్క మంచిచెడ్డలను అంచనా వేయవలెనన్నచో, పూర్వదశనుగూర్చి కూలంకషజ్ఞానము కలిగియుండవలెను గదా ! ఆధునిక నాగరికదృష్టితో దర్శించినపుడు బానిసవిధానము నికృష్టమైనదిగ తోచును. కాని ఆదిమ సమాజవ్యవస్థతో పోల్చినపుడు బానిస విధానము అభ్యుదయకరమైనదిగా కన్పట్టగలదు. ఆదిమ సమాజములో మానవునకు వ్యవసాయమన నేమియో తెలియదు. అందుచే ఆహారపదార్థములకొరత హెచ్చుగా నుండెడిది. తత్ఫలితముగ వివిధ తెగలయందు వయోవృద్ధులను, ఆంగ వైకల్యము పొందిన పసికందులను పరిమార్చు దురాచారము గూడ ఆ దశలో నుండెడిదట. కాగా, బానిస విధానములో మానవుడు వ్యవసాయము చేయ నేర్చెను; తా నింత కడుపునకు తిని ఓడినవాడికి ఇంతపెట్టి వానిని బానిసగాచేసి, ఆతనిచే చాకిరి చేయించుకొనుట సాధ్యమయ్యెను. నాగరికతా ప్రాదుర్భావమునకు అత్యంత ప్రధానహేతువైన వ్యవసాయము బానిసవిధానమునందే సాధ్యమగుటచే, ఆదిమసమాజముకంటె బానిససమాజము అభ్యుదయకరమైన వ్యవస్థ యని బోధపడును. ఉదాహరణమునకు, ఈ యుగములో పెట్టుబడిదారీ విధానమునుండి సామ్యవాదవ్యవస్థ ఆవిర్భవించుచున్నది. మార్క్స్, ఎంగెల్స్ అను ప్రసిద్ధపురుషులు నూరుసంవత్సరములనాడు సమకాలీన ఐరోపా, ఆసియాదేశముల ఆర్థిక, సాంఘిక, రాజకీయ వ్యవస్థలను నిశితముగ పరిశీలించి, పెట్టుబడిదారీ సమాజముయొక్క గమనసూత్రములను అధ్యయనము చేయుటద్వారా, భవిష్యత్పరిణామములనుగూర్చి జోస్యము చెప్పగల్గిరి. భూస్వామ్యవిధానములో (feudalism) వ్యవసాయము అభివృద్ధియైన ఫలితముగా సమష్టి ఆహార సంపాదనా విధానము అంతరించి. తద్విరుద్ధమైన “పని విభజన విధానము” (distribution of work) వ్యవహారములోనికి వచ్చినది. ఈ విధానము సమాజములో వర్గము లేర్పడుటకు మూలహేతువైనది. కాని పని విభజనము లేనిచో కౌశల్యము, నైపుణ్యము రూపొందజాలవు. ఈ రెండును మృగ్యమైనచో, వ్యవసాయ విధానములో అభ్యుదయము సంభవముకాదు. వ్యవసాయాభివృద్ధి కుంటుపడినచో, మానవ నాగరికత పూజ్యమగును. వర్గకలహము (class war): నూతనమైన ఉత్పత్తిశక్తులను అభివృద్ధిచేయు వర్గములకును, పాత ఉత్పత్తి సంబంధములనే ఆశ్రయించుకొని, వాటిని భద్రపరచు కొనగోరు వర్గములకును నడుమ సంభవించు సంఘర్షణము 'వర్గకలహ'మనబడు చున్నది. బానిస విధానము ప్రారంభ మైనప్పటినుండి వర్గసంఘర్షణము మొదలైనట్లు చరిత్రవలన బోధపడుచున్నది. గ్రీసు, ఇటలీ దేశములలో క్రీ. పూ. 500 సంవత్సరముల క్రిందట బానిసరాజ్యము లుండినట్లును, అనంతరము బానిసల తిరుగుబాటులవలన ఆ రాజ్యములు అంతరించినట్లును తెలియుచున్నది. నాటినుండి నేటివరకు జరుగుచువచ్చిన చరిత్ర వర్గ కలహోపేతమైన చరిత్ర తప్ప మరియొకటి కాదని కొందరు ప్రముఖ చరిత్రకారులు ఉల్లేఖించి యున్నారు. ఈ చారిత్రక దశలో వర్గకలహము చరిత్ర గమనమునకు చోదక శక్తిగా (driving or motive force) వ్యవహరించినదని కారల్ మార్క్సు యుక్తముగ వ్యాఖ్యానించి యున్నాడు. ఒకదశనుండి మరియొకదశకు సమాజము పరివర్తనము చెందినపుడెల్ల, అది విప్లవమువలననే సాధ్య మైన దని చరిత్ర ధృవపరచుచున్నది. పూంజీ విధానము నుండి సామ్యవాద సమాజము విప్లవమువలననే ఉద్భవించు చున్నదని సమకాలిక చరిత్ర ప్రత్యక్షముగా నిరూపించు చున్నది. పరిమాణాత్మక మైన పరివర్తనములు (quantitative changes) కొంతకాలము జరిగిన పిమ్మట, అవి ఆకస్మికముగ, అత్యంత త్వరితముగ సంభవించు గుణాత్మక మైన పరివర్తనములుగా (qualitative changes) పరిణమించునని తెలుపు గతితార్కిక సిద్ధాంత<noinclude><references/> {{c|651}}</noinclude> pt8p2m19pzaqrvyt3cfr6x4mj4s3kml 104 155858 457519 451020 2024-12-02T09:20:39Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457519 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|చారిత్రక భౌతికవాదము||సంగ్రహ ఆంధ్ర}}</noinclude>మునకు ఇట్టి చారిత్రకోదాహరణములు పెక్కులు గలవు. గతితార్కిక సూత్రములను చరిత్రకు వర్తింపజేయుట ద్వారా చారిత్రక దేహాత్మవాదము రూపొందుచున్నదని సోదాహరణముగా ఇంతవరకు తెలిసికొనియున్నాము. వర్గశీలమైన సమాజమేర్పడిన పిమ్మట ప్రజలలో వర్గ దృక్పథ మేర్పడును. ఈ దృక్పథమే వివిధవర్గముల యొక్క, ఉపవర్గములయొక్క మతవిశ్వాసములయందు, ఆచార సంప్రదాయములయందు, తాత్విక ధోరణుల యందు, సాహిత్య, సాంస్కృతిక, కళాత్మక, నైతిక జీవితవిధానములయందు ప్రతిబింబించుచు వచ్చినది. పారిశ్రామిక నాగరికత భారతదేశములో 19 వ శతాబ్ది యందు మొలకెత్తినది. కులభేదములయెడ నిరసన, స్త్రీ పురుష సమానత్వము నెడల ఆదరాభిమానములు, అంటరానితనము పట్ల ఏవగింపు మున్నగు అభ్యుదయభావము లేర్పడినవి. ఈ భావములు బహుళముగ ప్రచారమై దేశమంతట ప్రచండమైన భావసంచలనముకల్గినది. ఈ ఉద్యమ ప్రచారమునకు సాహిత్యమొక ప్రబలమైన సాధనముగా ఉపకరించినది. ప్రజల సమస్యలను ప్రజల కర్ధమయ్యెడి భాషలలో వ్రాయబడుటచే, ప్రాంతీయ భాషాసాహిత్యముల స్వరూప స్వభావములలో విప్లవము ప్రవేశించినది. కనుక ఆర్థిక, రాజకీయవిధానములకు, సామాజిక జీవిత క్రమమునకు, భావసంచలనమునకు సన్నిహితమైన సంబంధ ముండుననియు, ఆర్థిక పునాదులు మారినపిమ్మట, దానితో పాటు ఉపరితల నిర్మాణము (Super structure) నందలి అంగములు, ఉపాంగములు కొంచెము వెనుకముందుగా పరివర్తనము చెందుట అనివార్యమనియు బోధపడగలదు. అయితే భావప్రపంచమందలి అంతస్తు లన్నియు ఒక్కసారిగా తలక్రిందులుకావు; చిరకాలమువరకు అవి నూతన వ్యవస్థను ఆశ్రయించుకొనియుండును. ఇందులకు ఈనాటి సామ్యవాదరాజ్యములే ప్రత్యక్షోదాహరణములు. చారిత్రక భౌతికవాదము ప్రతిపాదితమై ప్రచారమున కెక్కకపూర్వము, కొందరు ప్రముఖ చరిత్రకారులు చరిత్రపరిణామమును వివరించుచు కొన్ని సిద్దాంతములను ప్రతిపాదించియుండిరి. జనసాంద్రతను బట్టి దేశచరిత్ర నిర్థరింపబడునని మొదటి సిద్ధాంతము. భౌగోళిక స్థితిగతులచే చరిత్రపరిణామము ప్రభావితమగునని రెండవసిద్ధాంతము, మహా పురుషుల ప్రబోధములవలన నూతన భావములు ప్రజలలో మొలకలెత్తి చరిత్ర పరిణామమునకు దోహద మొనర్చునని మూడవ సిద్ధాంతము, మానవునిలో గర్భితమైయున్న ఆధ్యాత్మిక శక్తుల అభ్యుదయ క్రమమే మానవ సమాజ చరిత్ర యని, అజ్ఞానమునుండి సుజ్ఞానములోనికి, అల్పత్వము నుండి అఖండ చైతన్యము లోనికి జీవాత్మగావించు నిరంతరప్రయాణమే చరిత్ర పరిణామమునకు హేతుభూతమని నాల్గవసిద్ధాంతము వక్కాణించు చున్నది. ఈ నాల్గింటిలో కడపటి రెండు సిద్ధాంతములు తుల్యప్రాధాన్యము కలిగియున్నవి. ఈ తుది వాదనను 18 వ శతాబ్దియందు ఐరోపాలో జన్మించిన హెగెల్ అను సుప్రసిద్ధ తత్వవేత్తయు, భారతీయ తత్వవేత్తలలో అగ్రేసరుడైన అరవింద యోగియు ప్రతిపాదించి యుండిరి. జనసాంద్రత అధికముగ నున్న దేశములు ఎల్లకాలములలో నాగరికతా సౌధమందు అగ్రస్థాయిలో నుండ గలవను వాదములో సత్యము కానరాదు. ఈ వాదము ననుసరించి అన్ని దేశములలోకెల్ల అత్యధిక జనసంఖ్యగల చైనా, ఆ తర్వాత భారతదేశము అభ్యుదయశ్రేణి యందు ప్రథమ ద్వితీయస్థానము లాక్రమించవలసి యుండగా, వాస్తవస్థితి ఈనాడు ఇందుకు భిన్నముగ నున్నది. కాగా, జనసంఖ్య దృష్ట్యా, మూడవస్థానమునం దున్న రష్యా, సామ్యవాద సామాజిక వ్యవస్థయందు సమగ్రముగను సర్వతోముఖముగను పురోగమించు చున్నట్లు తెలియుచున్నది. వెనుకటి చరిత్రను పరిశీలించినను ఈ విషయమే బోధపడగలదు. ఈజిప్టు బాబిలోనియా, హరప్ప, మొహంజదారో శిథిలముల మూలమున ఆయా జాతుల ప్రజలు మానవచరిత్రలో ప్రప్రథమముగ నాగరికతాపథములో అడుగిడినట్లు స్పష్టమగుచున్నది. వారందరు ఆదిమసమాజ వ్యవస్థయందు జీవించుచుండిరి. క్రమముగా ఆనాగరికత కాలగర్భమున కలిసిపోయినది. అటుపిమ్మట ఇటలీ, గ్రీసు దేశములలో బానిస నాగరికత (slave civilization) ప్రభవించి క్రీస్తు శకారంభముతో అదికూడ అంతరించెను. అందుచే జనసాంద్రత అధికముగ నున్న దేశములు మాత్రమే మహోన్నతమైన నాగరికతను సాధించి, చరిత్ర గమనములో పురోభాగమున నుండు ననెడి వాదన సత్య<noinclude><references/> {{c|652}}</noinclude> f7flnpjvv6b1zsarge54p5k0dsdrkjs 104 155859 457523 451021 2024-12-02T11:55:58Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457523 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|విజ్ఞానకోశము - 3||చారిత్రక భౌతికవాదము}}</noinclude>దూరముగ నున్నది. ఇక రెండవ సిద్ధాంతము : గతించిన 2 వేల సంవత్సరములలో ఇంగ్లండుయొక్క శీతోష్ణస్థితిలో పెద్దమార్పులు కానరావు. కాని ఆదేశము అన్నిదశలను దాటి ఈనాడు పెట్టుబడిదారీ ప్రజాస్వామికదశయం దున్నది. తత్తుల్యమైన శీతోష్ణస్థితిగల అట్లాంటిక్ దీవులలో కొందరు ఇప్పటికిని ఆటవికస్థితిలో జీవించుచున్నారు. ఈ అంశమువలన భౌగోళిక, శీతోష్ణస్థితిగతులు చరిత్ర పరిణామమును నిర్ధరించునను ప్రతిపాదనముగూడ సరి యైనది కాజాలదు. బుద్ధుడు, క్రీస్తు, మహమ్మదులవంటి ప్రవక్తలు, గాంధివంటి ఆధ్యాత్మిక, రాజకీయ నాయకులు, అలెగ్జాండరు, నెపోలియనులను బోలు మహావీరులు వారివారి కాలములలో చరిత్రగమనముపై గణనీయమైన ప్రభావము కల్గించినమాట వాస్తవమే. అయినను కేవలము వీరిచర్యలే కీలక ప్రాధాన్యము కలిగి, చరిత్రను తీర్చిదిద్దిన వనుట సమంజసముగ కన్పట్టదు. వారి ప్రబోధములు, వారి చర్యలు, చారిత్రక గమనముపై వారి సిద్ధాంతములు క లుగజేయు ప్రభావము పరిణామసిద్ధాంతములకు అనుగుణ్యముగ నున్నంతవరకు మాత్రమే అభ్యుదయ పాత్రమును వహించి, అటుపిమ్మట అభ్యుదయమును నిరోధించుటయుగూడ సంభవము గావచ్చును. ప్రతి మానవునియందు గర్భితముగ నుండు మానవత్వము, పశుత్వము అను శక్తులనడుమ జరుగు సంఘర్షణ ఫలితముననే సమాజము పురోగమించుచున్నదని కొందరు తత్వవేత్తలు ప్రతిపాదించియుండిరి. హెగెల్ ప్రతిపాదించిన 'అఖండభావము' (world spirit) నకును, అరవిందుని 'ఉన్నతమానవ' (Super man) భావమునకును సన్నిహితసంబంధ మున్నట్లు గోచరించును. దీనినిబట్టి హెగెల్ సిద్ధాంతమునందువలెనే అరవిందుని సిద్ధాంతమునందు గతితార్కిక లక్షణములు ద్యోతకములగును. అనగా ఆంతరంగిక వైరుధ్యముల (internal contradictions) వలననే పురోగమనము సాగగల దాని వీరుగుర్తించిరి. అయినను ప్రత్యక్ష వాస్తవమైన మానవుని భౌతికజీవితములో గల ఈ వైరుధ్యములను వీరు గమనించక, కేవలము భావప్రపంచములో విహరించుటచే వీరి దృక్పథమునందు ప్రధానమైన దోషము లేర్పడినవి. హెగెల్ సిద్ధాంతములోని గతితార్కిక దృక్పథము తలక్రిందయినది; కాగా, హెగెల్ ప్రతిపాదించిన మూలసిద్ధాంతమును ఆతని అనంతరము జన్మించిన మార్క్స్ స్వీకరించి, దానియందలి గుణదోషములను సరిదిద్ది, తలక్రిందైన దృక్పథమును సవ్యముగా నిలబెట్టి, మానవుని భౌతికజీవితమునకు గతితార్కిక సిద్ధాంతమును అనువర్తింపజేసెను. పైన వివరించిన నాలుగు సిద్ధాంతములు చరిత్ర పరిణామమునకు గల మూలకారణములను వివరించక, వాటిని మరుగుపరచుచున్నట్లు తోచుచున్నది. చారిత్రక భౌతికవాదము వాటిని వెలికిదీసి, చరిత్ర గమనమును శాస్త్రీయముగ వివరింపగల్గుచున్నది. ఇంతవరకు మానవసంఘము వివిధ దశలలో పరిణామముచెంది సామ్యవాద వ్యవస్థవరకు పురోగమించినది. సమాజ పరిణామమునకు వర్గ సంఘర్షణము కీలకమని తెలిసికొనియున్నాము. ప్రపంచమందు అన్ని దేశములలో సామ్యవాదవ్యవస్థ నెలకొనిన పిమ్మట వర్గవైరుధ్యములు, వర్గసంఘర్షణములు అంతరించునుగదా! అట్టిచో, పరిణామక్రమము ఆగిపోవునా? అను ప్రశ్న ఉత్పన్నము కావచ్చును. ఉత్పత్తిశక్తుల (productive forces) అభివృద్ధికి అనుగుణ్యముగా ఉత్పత్తి సంబంధములను (productive relations) మార్చుకొని అభ్యుదయమును సాధించుటవలననే మానవసంఘము పురోగమించును. పూర్వచరిత్రలో ఇది ఎంత వాస్తవమో, భవిష్యత్ చరిత్రలోకూడ ఇది అంత యధార్థము. కాని పూర్వ చారిత్రకదశలలో విభిన్నములైన వర్గములు విభిన్నములైన స్వప్రయోజనములకొరకు పోరాడుచుండెడివి. వర్గ పోరాటముల వలన, విప్లవముల వలన, యుద్ధముల వలన జననష్టము ఘటిల్లిన అనంతరము, పరస్పర విరుద్ధములైన వర్గములనడుమ ఒక విధమైన తాత్కాలిక సమన్వయము మాత్రమే సాధ్యమయ్యెను. వర్గరహితమైన సామ్యవాద వ్యవస్థ అవతరించుటతో మానవజాతి క్రమముగా అంధకారమునుండి వెలుగులోనికి ప్రవేశించగలదని విజ్ఞులగు చారిత్రక భౌతికవాదులు వచించియున్నారు. అంతర వైరుధ్యముల వలననే మానవజాతి పురోగమించు ననెడి చారిత్రక భౌతికవాద సిద్ధాంతము సామ్యవాద వ్యవస్థకు కూడ వర్తించును. అయితే ఆ వైరుధ్యముల స్వరూపస్వభా<noinclude><references/> {{c|653}}</noinclude> 9gmetp6zb2ggzv35bgodaondi1ggpd0 104 158786 457479 2024-12-01T12:11:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457479 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>యొక్కటియ కాని యక్కన్యకు మిక్కిలిం దాపంబు గావించు చున్న యది యె ట్లంటేని.</poem>|ref=82}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>క్రిందటిదినములు విరహద శం దా నలఁగుటయ కాని సరిగ నిపుడు నీ వుం దన కై కుందుట విని యెం దరుణికి నింక నిమిష మేఁ డై తోఁచున్.</poem>|ref=83}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>భావన చేసి చూడ క్షణభంగుర మింతులతాల్మికల్మి వా తావిలపల్లవాంచలహిమాంబుకణంబును నంతకంటె మే ల్గావున నింక నెంత యవిలంబమునం గృప నేఁగి ప్రోచెదో దేవరచిత్త మాసతియదృష్టము వేయును జెప్ప నేటికిన్.</poem>|ref=84}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనిన విని యతండు.</poem>|ref=85}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గ్రక్కునఁ జని వ్రాలుదునో ఱెక్కలు గట్టుకొని దివిజరిపుమేడలపై నక్కొమ్మఁ జూచు టెపు డెపు డొక్కో యనునంతతమక మున్నది మదిలోన్.</poem>|ref=}86} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>ఏమి సేయుదు నాదైత్యునియ్యకోలు లేక వీ డెవ్వరికిఁ జొర రాక యునికి యరసి వేఁగుచు నున్నాఁడ నమరపతియు హరియుఁ దలపోయుకార్య మే మయ్యెఁ జెపుమ.</poem>|ref=87}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనిన శుచిముఖి యతనిం జూచి యోగుమారక నీకుఁ దత్పురప్రవేశచింత వలవదు తదుపాయంబు హరి నిశ్చ యించుకొనియున్నవాఁడు వజ్రనాభవధకార్యంబునకు నేను భవదిష్టసాధనానుకూల్యంబు చింతించి నిన్నే యనుపు నట్లుగాఁ జేసితి వాసుదేవుం డిపుడ యేతదర్థంబు నిన్నుఁ బిలి</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> i2ybio3dsrp0j7tpo8vv03hxzcab8kl 457480 457479 2024-12-01T12:11:57Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 457480 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>యొక్కటియ కాని యక్కన్యకు మిక్కిలిం దాపంబు గావించు చున్న యది యె ట్లంటేని.</poem>|ref=82}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>క్రిందటిదినములు విరహద శం దా నలఁగుటయ కాని సరిగ నిపుడు నీ వుం దన కై కుందుట విని యెం దరుణికి నింక నిమిష మేఁ డై తోఁచున్.</poem>|ref=83}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>భావన చేసి చూడ క్షణభంగుర మింతులతాల్మికల్మి వా తావిలపల్లవాంచలహిమాంబుకణంబును నంతకంటె మే ల్గావున నింక నెంత యవిలంబమునం గృప నేఁగి ప్రోచెదో దేవరచిత్త మాసతియదృష్టము వేయును జెప్ప నేటికిన్.</poem>|ref=84}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనిన విని యతండు.</poem>|ref=85}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గ్రక్కునఁ జని వ్రాలుదునో ఱెక్కలు గట్టుకొని దివిజరిపుమేడలపై నక్కొమ్మఁ జూచు టెపు డెపు డొక్కో యనునంతతమక మున్నది మదిలోన్.</poem>|ref=86}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>ఏమి సేయుదు నాదైత్యునియ్యకోలు లేక వీ డెవ్వరికిఁ జొర రాక యునికి యరసి వేఁగుచు నున్నాఁడ నమరపతియు హరియుఁ దలపోయుకార్య మే మయ్యెఁ జెపుమ.</poem>|ref=87}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనిన శుచిముఖి యతనిం జూచి యోగుమారక నీకుఁ దత్పురప్రవేశచింత వలవదు తదుపాయంబు హరి నిశ్చ యించుకొనియున్నవాఁడు వజ్రనాభవధకార్యంబునకు నేను భవదిష్టసాధనానుకూల్యంబు చింతించి నిన్నే యనుపు నట్లుగాఁ జేసితి వాసుదేవుం డిపుడ యేతదర్థంబు నిన్నుఁ బిలి</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> bjh13ilukb6c4p4hp6armfxx8osbuz2 104 158787 457494 2024-12-02T00:15:27Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457494 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>పించి యనుపుచున్నవాఁడు వజ్రకి నిది యెఱింగించి వజ్రపురం బున కరిగి యేనును దగిన తెఱంగునం దావకీనకార్యాను గుణ్యంబు నడుపుచుండెద నని పలికి యతని వీడ్కొని చనియె నప్పుడు.</poem>|ref=88}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అమరారికరులకుంభములు వ్రయ్యఁగ మొత్త రమణిచన్నులు నఖాగ్రముల నొత్త సమదరాక్షసరథచక్రంబు లిలఁ గూల్పఁ గాంతశ్రోణికి నూడిగంబు సల్ప నసురేంద్రజయశంఖ మననిపై వ్రేయింపఁ గామినికంఠంబు గౌఁగిలింప వజ్రనాభునిధనుర్వార్తలు గడతేర్పఁ బడఁతికన్బొమసంజ్ఞఁ బరు లొనర్ప</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>దైత్యుమెఱుఁగుఁదూపులు దళితములు సేయఁ దత్తనూజచూపులు ఫలితములు సేయ నుదుటుఁదనమును వలపు నొండొంటితోడ దంటగొని క్రమ్మ నెమ్మది దాల్చె నతఁడు.</poem>|ref=89}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అంతట గోవిందుఁ డతనుని గదసాంబు లను బిలిపించి యలంఘ్యదర్పు వజ్రనాభుని బ్రహ్మవరబలోద్ధతుని దే వహితార్థమై త్రుంపవలయుటయును దన్మహత్త్వంబును దత్పట్టణప్రవే శం బన్యులకు నసాధ్యం బగుటయుఁ దాను మరాలిచేఁ దగ ఘటింపించిన తదుపాయమును విశదముగఁ జెప్పి</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> aofjoy7bw5f776nstw0paqaoo395sx7 104 158788 457495 2024-12-02T00:20:21Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457495 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>యందు రుక్ష్మిణిసుతుఁడు భద్రాఖ్యురూపు గదుఁడు పారిపార్శ్వికునియాకారము మఱి సాంబుఁడు విదూషకునిప్రకారంబుఁ దాల్చి చనఁగ నియమించి పంచెను దనుజపురికి.</poem>|ref=90}} {{Telugu poem|type=ఆ.|lines=<poem>ఆముగురు పరస్పరావిదితస్వప్రి యాంగనాసమాగమానుగుణతఁ బ్రమద మొంది రవుడు ప్రత్యేక మీయాత్ర నాదుభాగ్యవిలసనంబ యనుచు.</poem>|ref=91}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>మనముల ని ట్లుబ్బుచును నటవేషంబు ధరియించి తమకును దగినయట్టి వారసీమంతినీవ్రాతంబు గొలువ వై ణికవైణవికమౌరజకజనాది నాట్యసామగ్రి మున్ భద్రున కెట్టిది యట్టిద యై కనుపట్టుచుండఁ గదలి యథోచితగతిఁ బయనంబులు వర్తిలఁగా నేఁగి వజ్రపురము</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>ప్రాంతమునను శాఖానగరములయందు విరివి చూపట్ట మేళంబు విడిసి విడిసి యతివిచిత్రంబు లగుతమయాటనేర్పు నెల్ల నెఱపిరి కడువార్త కెక్కుచుంట.</poem>|ref=92}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>దనుజేంద్రుఁడు తద్వార్తలు వినుచున్ హృదయమునఁ బొదలువేడుకతో వా రిని బిలిపించెను వారును జని యాదనుజునకు నుచితసమయమునందున్.</poem>|ref=93}}<noinclude><references/></noinclude> 4a9ypyf7zilahkdhtxvpgofbfgf5a4f 104 158789 457496 2024-12-02T00:25:55Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457496 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తమనాట్యవిద్యఁ జూపఁగ సమకట్టి తదర్ఘ మైనసన్నాహవిశే షముతోడ నేఁగుదెంచిరి రమణ దలిర్పంగ నృత్యరంగస్థలికిన్.</poem>|ref=94}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>శుచిముఖ యటమున్న తనపలికినక్రమంబున వచ్చి వజ్ర నాభునియాదరంబు వడసి ప్రవర్తిల్లుచుం బ్రభావతికిం జంద్ర వతీగుణవతులకుం దత్పతులరాకతెఱం గెఱింగించి వియోగ తాపంబున మిగుల నొగులకుండఁ దదాశాశీతలోపచారంబున సేద చేర్చుచు నుండి యప్పు డ ట్లేతెంచినప్రద్యుమ్నునకు క్షణ క్షణప్రవర్ధమానప్రభావతీరాగవృత్తాంతంబున నౌత్సుక్యంబుఁ బెనుచుచు నతిగూఢంబుగా రాకపోకలు గావింపు చునికిం జేసి యతనితోడ నేఁడు నీహృదయవల్లభ నీనాట్యంబు చూడవచ్చు నని చెప్పి తదాగమనీయహర్మ్యస్థలంబునుం జూపి పోయె నంత.</poem>|ref=95}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>వజ్రనాభుఁడు రాజ్యవైభవం బెంతయు మెఱసి నానాబంధుమిత్రసచివ సంఘంబుతోడ నాస్థానమహామంట పమునందు నొడ్జోలగమున నుండి పరులదృష్టికి నగోచర మగుసంవృత స్థలి నిల్చి రాణివాసపుజనంబు చూచునట్టుగఁ జేసి సొంపారువేడ్కతో సావధానస్వాంతుఁ డగుచుఁ జూడ</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>సంవిహితరంగమంగళాచారుఁ డగుచు సురహితముగ మాయానాట్యసూత్రధార</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> bg6peirj57rmvygwj4he4i7332c4e8k 457497 457496 2024-12-02T00:26:16Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 457497 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తమనాట్యవిద్యఁ జూపఁగ సమకట్టి తదర్హ మైనసన్నాహవిశే షముతోడ నేఁగుదెంచిరి రమణ దలిర్పంగ నృత్యరంగస్థలికిన్.</poem>|ref=94}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>శుచిముఖ యటమున్న తనపలికినక్రమంబున వచ్చి వజ్ర నాభునియాదరంబు వడసి ప్రవర్తిల్లుచుం బ్రభావతికిం జంద్ర వతీగుణవతులకుం దత్పతులరాకతెఱం గెఱింగించి వియోగ తాపంబున మిగుల నొగులకుండఁ దదాశాశీతలోపచారంబున సేద చేర్చుచు నుండి యప్పు డ ట్లేతెంచినప్రద్యుమ్నునకు క్షణ క్షణప్రవర్ధమానప్రభావతీరాగవృత్తాంతంబున నౌత్సుక్యంబుఁ బెనుచుచు నతిగూఢంబుగా రాకపోకలు గావింపు చునికిం జేసి యతనితోడ నేఁడు నీహృదయవల్లభ నీనాట్యంబు చూడవచ్చు నని చెప్పి తదాగమనీయహర్మ్యస్థలంబునుం జూపి పోయె నంత.</poem>|ref=95}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>వజ్రనాభుఁడు రాజ్యవైభవం బెంతయు మెఱసి నానాబంధుమిత్రసచివ సంఘంబుతోడ నాస్థానమహామంట పమునందు నొడ్జోలగమున నుండి పరులదృష్టికి నగోచర మగుసంవృత స్థలి నిల్చి రాణివాసపుజనంబు చూచునట్టుగఁ జేసి సొంపారువేడ్కతో సావధానస్వాంతుఁ డగుచుఁ జూడ</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>సంవిహితరంగమంగళాచారుఁ డగుచు సురహితముగ మాయానాట్యసూత్రధార</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 6ucytg8pka08bw8arzjyk22cwyziy9q 104 158790 457498 2024-12-02T00:34:55Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457498 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>వృత్తి గైకొని శంబరద్వేషి యొనరెఁ బూర్వరంగప్రవర్తన పొందు పఱుప.</poem>|ref=96}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అప్పుడు.</poem>|ref=97}} {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>గాంధారప్రముఖస్వరశ్రుతికళాగంభీరవారాంగనా గాంధర్వంబు ఘనస్వనంబు తతని క్వాణంబు వంశాదిసం బంధిస్వానపరంపరామహిమయున్ మద్దెళ్లదిందింధిమిం ధింధోంధిక్కిధిమిక్కిశబ్దభరమున్ దీపింప నాపూర్ణతన్.</poem>|ref=98}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>సరవిఁ జంచత్పుటచాపపుటోద్ఘట్ట షట్పితాపుత్రకసంజ్ఞ లమర వెలయుచుండెడుసమవిషమతాళప్రవృ త్తులు నాల్గు ప్రస్తారకలనవలనఁ గలుగునానాతాళములు యథోక్తస్ఫూర్తిఁ బరఁగునేలాదిప్రబంధచయముఁ దత్తదర్హస్థానదత్తపటాక్షర బిరుదాదికాంగవిస్ఫురణ దనర</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>క్షితిఁ జతుర్దశముద్రకగీతభేద ములు దురాపము లండ్రు వర్తిలె నవియును నిఖిలకళలును గలరౌక్మిణేయుశిక్ష వలనఁ దన్నాట్యకర్మప్రవర్తనమున.</poem>|ref=99}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆవనజాక్షనందనుఁడు నంతట నాంది దగం బఠించి యిం పావహిలం బ్రరోచనయు నాముఖముం దనరార నొప్ప బ్ర స్తావనతో ముఖాదులగుసంధులు సాంగతఁ బెంపుమీఱ గం గావతరాదినాటకము లాడె ననేకము లద్భుతంబుగన్.</poem>|ref=100}}<noinclude><references/></noinclude> c8jve4zbbp0c6tvm86ov8iqofsa80a2 104 158791 457499 2024-12-02T00:48:42Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457499 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ఆనాటకప్రయోగావసరముల భ గీరథాద్యాకారధారణమును గంగాదినిమ్నగాగతియుఁ గైలాసాది నగకల్పనమును నానావనప్ర పంచనంబును బశుపక్షిమృగాదిజం తువిశేషరూపవృత్తులును మఱియు నెచటి కెయ్యది యోగ్య మచటఁ దత్తద్వస్తు సృష్టి పన్నిదము వేసియును గృతక</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>మగుట నిశ్చయింపఁగ లేక యబ్రపడుచుఁ జూచి సామాజికులు తమసొమ్ము లెల్ల నొసఁగులుగ వైవ నడుపుచు నొప్పు మీఱె రుక్మిణిసుతుండు మాయానిరూఢి మెఱసి.</poem>|ref=101}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>ఇవ్విధంబున నాత్మీయదివ్యమాయాప్రపంచసముదంచిత నాట్యవంచితులం గావించి నక్తంచరులధనసంచయంబు నూఁచముట్టుగా దోఁచుకొనుచుఁ జూచుఖేచరులకు వేడ్కఁ బుట్టించె.</poem>|ref=102}} {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>ప్రియకాంతామణిచూడ్కికిన్ నిజవపుశ్శ్రీతోన తోఁచెన్ మహా నయమాయానిధి రుక్మిణీసుతుఁడు నానాభూమికాధారణుం డయి భద్రుం డయి పొల్చువేళ 'నహి మాయాయా మసంభావ్య మ స్తి' యటంచు న్బుధులాడుమాట మదిఁ జింతింపంగ బొం కేలగున్.</poem>|ref=103}} {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>ఆభవ్యుం డటము న్నొకొక్కనెప మొప్పార న్మరాళీప్రది ష్టాభిజ్ఞానగవాక్షలక్ష్యదనుజాధ్యక్షాత్మజావక్త్రవీ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> tbp3z2wbxe18gt566v3rc6q9wu45d29 104 158792 457500 2024-12-02T00:56:11Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457500 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>క్షాభద్రంబును సారెకుం దనకుఁ గల్గం జేసికొంచున్కి న ట్లాభామామణికిం బ్రభుస్తుతివిలీనార్థంబుగా నిట్లనున్.</poem>|ref=104}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>సకలవిశేషశోధనకుఁ జాలినయోనెఱజాణ వజ్రనా భకులవతంసరత్నమ ప్రభావతిరోహితకంటకంబు తా వక మగుచూపు నాపయిఁ బ్రవర్థితరాగతఁ బర్వెఁ గాన న త్యకలుషవృత్తి నాసుకృత మంతయు నేఁడు సుమీ ఫలించుటల్.</poem>|ref=105}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>నీకు నామీఁదఁ గలయట్టినెయ్యమును మ హాదరము నీవు పనిచినహంసి చెప్ప నాత్మలో ననవరతనాట్యప్రసంగ మున నిను భజించువేడుక ఘనము నాకు.</poem>|ref=106}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నను నేలికొను మవశ్యం బును నీయూడిగము చిత్తమున కెక్కఁగ నే నొనరింతు నేఁటితమి నీ మనమున నెంతయు నిడుకొని మన్నింపఁదగున్.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అన విని కపోలయుగళము ఘనపులకితముగ మరల్చెఁ గ్రక్కున నాత్మ్యా ననము ప్రభావతి యాలో కనజాలకమునకు నెగడఁ గడు లజ్జమెయిన్.</poem>|ref=107}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అపుడు తదీయపార్శ్వగత యైనమరాళవధూటి దానవా ధిపతనయం గనుంగొని మదిం గనుఁగొంటివె యాత్మనాథువా క్యపదవిఁ దోఁచునట్టియితరార్ధము సర్వము నాననాబ్జముం ద్రపనిటు త్రిప్పి తింతిగరు దాల్చెఁ గపోలము చాల నావుడున్.</poem>|ref=108}}<noinclude><references/></noinclude> 6ai3emt1vsv0lump9s0d45q2lgtio6c 104 158793 457501 2024-12-02T01:26:19Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457501 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>విచ్చలవిడి ననుఁ బేర్కొని యిచ్చను గల దెల్లఁ బలికి యిదె నేఁటినిశన్ వచ్చెద ననుచున్నాఁ డిఁక నిచ్చో మఱి యర్థ మెద్ది యితరము దీనన్.</poem>|ref=110}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఎవ్వరు వినుటకుఁ గైకొనఁ డివ్విభుఁ డిది యేమిభ్రాంతి యెత్తైనొకో నా కెవ్విధి ప్రాప్తమొకో మని నివ్వెఱపడి యింతతడవు నిలిచితి వినుచున్.</poem>|ref=111}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనుడు శుచిముఖి యాశశిముఖి నీక్షించి.</poem>|ref=112}} {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అతివా యన్నిట జాణ నీమగఁడు నీ కాచింత యుక్తంబు గా దతఁ డర్థద్వితయోక్తి నీకు నుచితం బైనట్టు నీకు న్సభా ప్రతి కర్హం బగురీతి నాతనికిఁ దోఁపం బల్కినాఁ డేది నీ మతిఁ దోఁచెం బ్రకృతంబు గాఁ బరు లాత్మం గాన రాయర్థమున్.</poem>|ref=113}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>సకియా నానార్థోక్తుల నొకనియమము తెలియు మర్ద ముచితం బెచ్చో టికి నెద్ది యదియ యచ్చోఁ బ్రకటము హరి శ్రీవిభుఁ డనుపల్కునఁ బోలెన్.</poem>|ref=114}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>కావున నీవల్లభుండు నిన్నుఁ బలికినపలుకు లన్యు లెఱిఁగిరో యనుశంక విడువు మతం డితరులకు నాట్యావసానసమయ సముచితస్తోత్రప్రకరణబలంబునఁ దోఁచుచున్న యర్థాంతరంబు చేతఁ బ్రభువు నుపచరించి యిదె యతనిచేఁ దనవిడిదికి నని పించుకొని చనుచున్నవాఁ డని పలికి శుచిముఖ యంతం బలికినట్ల సేయు రౌక్మిణేయుం జూపి తనతలంపు యథార్థం</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> ch9e4ms0l5x5ddac2yieru0bfoee9fq 104 158794 457502 2024-12-02T01:33:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457502 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>బగుట తార్కాణించె నట్లు విహగమహిళారహస్యసం భాషణరసానుభవంబున విభాసిల్లు ప్రభావతియు రాగవల్లరీ సహితంబుగా గృహంబున కరిగి ప్రియసమాగమత్వరమాణ మానస యగుచు నుండె నంత.</poem>|ref=115}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఎప్పుడు వచ్చుఁ గాంతుఁ డినుఁ డెప్పుడు గ్రుంకు నటంచు నాత్మలో ముప్పిరిగొన్నరాగము సముత్కట మై కనుదోయి కుబ్బఁగాఁ దొప్పఁగఁ దోఁగుచూడ్కిని వధూమణి సారెకుఁ జూడఁగాఁ జుమీ యిప్పొలు పొందె నీతఁ డన హేళి క్రమంబునఁ దాల్చె రక్తిమన్.</poem>|ref=116}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అంబుధిలోని కంతటను హంసుఁడు డిగ్గె దినాంతమజ్జనా ర్థంబును బోలె నట్టియెడఁ దత్తటి నాఱఁగఁ గట్టినట్టిర క్తాంబరమో యనంగఁ దనరారెఁ గడుం గడసంజఠీవి యం తం బొడసూపెఁ దారలకు తత్పతనోద్గతబిందులో యనన్.</poem>|ref=117}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తోరపుజీఁకటు లంతన్ మారోత్సవక లనమునకు మదిఁ బొంగుచు ది ఙ్నారీజను లాడెడిక స్తూరివసంతములయొప్పు చొప్పడ నెరసెన్.</poem>|ref=118}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అంత.</poem>|ref=119}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఐరావణకరికరధూ త్కారవమధురేణుపటలికైవడిఁ గుత్కీ లారిదిశఁ దెలుపు తోఁచెను దారలు ప్రథమోత్థబిందుతతిగతిఁ బరఁగెన్.</poem>|ref=120}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>తదనంతరంబ.</poem>|ref=121}}<noinclude><references/></noinclude> j6dvquhhfuq6043x7ri4xjs9cgyvsfz 104 158795 457503 2024-12-02T01:45:43Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457503 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తివిరి త్రియామకు న్సొగసు దిద్దికొనంగఁ బురోదిశాళి దా గవిసెన వెల్వరించుమణికల్పితదర్పణమో యనంగఁ గై రవకులబంధుమండలము రాజిలె నోలి నిలీయమాన మై మివులఁ గళంకలక్ష్యతఁదమీప్రతిబింబమునంత నేర్పడన్.</poem>|ref=122}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>తామరసలక్ష్ము లాచందమామరాకఁ గలఁగుచును గుముదాలికై తొలఁగె నపుడు తొలఁగుబావయె కాఁడె తమ్ముల నరించు నట్టిసతులకు సతఁడు మున్నెట్టిఁ డైన.</poem>|ref=123}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>పనుపడ వేణునాళములఁ బగ్గములం బలెఁ గ్రిందఁ బర్వుశో భనకిరణప్రకాండములు భాసిలఁ జందురుఁ డొప్పె నెంతయు న్మనసిజుఁ డెల్లప్రాణులమనంబులు చేలుగ రాగబీజముల్ పెనుజతనంబుతోడ వెదఁబెట్టెడు రౌప్యపుజడ్డిగం బనన్.</poem>|ref=124}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>నేల యనువెండికుండఁ గడు నించి నిశాఖ్యచకోరనేత్ర యిం పలరఁగ నంబరాహ్వయమహానటమూర్తిమహాభిషేకమున్ జలువఁగ నెల్లదిక్కుల వెసం బ్రవహించెడుపాలవెల్లి నాఁ బొలిచె సమస్తముం జలువఁ బొంద నమందత సాంద్రచంద్రికల్.</poem>|ref=125}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తొలఁకెడుహంసకాంతులవిధుద్యుతిఁ బ్రోచి చకోరమైత్రి కలు మెఱయించుకన్గవలకల్కితనంబునఁ బుష్పలావికల్ తలఁపులు గొల్లలాడి మిగులం బ్రమయించి యువవ్రజంబుచే వెల లధికంబుగాఁ గొనుచు వేడుక నమ్మిరి పువ్వు లంగడిన్.</poem>|ref=126}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>అప్పుడు ప్రభావతికి నొక్కయతివ విరులు గొనుచుఁ బోవఁగ నందు నింపునఁ జరించు తేఁటిగమిలోనఁ దా నొక్కతేఁటి యగుచు నేఁగె మాయాఘనుండు రతీశ్వరుండు.</poem>|ref=127}}<noinclude><references/></noinclude> iechuy3aeeci9avciduznrl9i6oyo7b 457504 457503 2024-12-02T01:46:24Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 457504 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తివిరి త్రియామకు న్సొగసు దిద్దికొనంగఁ బురోదిశాళి దా గవిసెన వెల్వరించుమణికల్పితదర్పణమో యనంగఁ గై రవకులబంధుమండలము రాజిలె నోలి నిలీయమాన మై మివులఁ గళంకలక్ష్యతఁదమీప్రతిబింబమునంత నేర్పడన్.</poem>|ref=122}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>తామరసలక్ష్ము లాచందమామరాకఁ గలఁగుచును గుముదాలికై తొలఁగె నపుడు తొలఁగుబావయె కాఁడె తమ్ముల నరించు నట్టిసతులకు నతఁడు మున్నెట్టిఁ డైన.</poem>|ref=123}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>పనుపడ వేణునాళములఁ బగ్గములం బలెఁ గ్రిందఁ బర్వుశో భనకిరణప్రకాండములు భాసిలఁ జందురుఁ డొప్పె నెంతయు న్మనసిజుఁ డెల్లప్రాణులమనంబులు చేలుగ రాగబీజముల్ పెనుజతనంబుతోడ వెదఁబెట్టెడు రౌప్యపుజడ్డిగం బనన్.</poem>|ref=124}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>నేల యనువెండికుండఁ గడు నించి నిశాఖ్యచకోరనేత్ర యిం పలరఁగ నంబరాహ్వయమహానటమూర్తిమహాభిషేకమున్ జలువఁగ నెల్లదిక్కుల వెసం బ్రవహించెడుపాలవెల్లి నాఁ బొలిచె సమస్తముం జలువఁ బొంద నమందత సాంద్రచంద్రికల్.</poem>|ref=125}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తొలఁకెడుహంసకాంతులవిధుద్యుతిఁ బ్రోచి చకోరమైత్రి కలు మెఱయించుకన్గవలకల్కితనంబునఁ బుష్పలావికల్ తలఁపులు గొల్లలాడి మిగులం బ్రమయించి యువవ్రజంబుచే వెల లధికంబుగాఁ గొనుచు వేడుక నమ్మిరి పువ్వు లంగడిన్.</poem>|ref=126}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>అప్పుడు ప్రభావతికి నొక్కయతివ విరులు గొనుచుఁ బోవఁగ నందు నింపునఁ జరించు తేఁటిగమిలోనఁ దా నొక్కతేఁటి యగుచు నేఁగె మాయాఘనుండు రతీశ్వరుండు.</poem>|ref=127}}<noinclude><references/></noinclude> osbashl62yrofs38y68nbw1hnoi1fau 104 158796 457505 2024-12-02T01:53:17Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457505 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అటమున్న పతిసమాగమోత్సవసముత్సాహంబునం జేసి యప రాహ్ణంబుననుండియుం గ్రీడాభవనపర్యంకాదిసముచితనూతన సత్క్రియావిశేషసంపాదనంబునకుం దగినపరిచారికల నియో గించుచున్న ప్రభావతీమనోరథం బెఱింగి రాగవల్లరి యతి ప్రయత్నంబున.</poem>|ref=128}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>చెలువకు సంపెఁగనూనెం దలయంటె సుగంధవాసితము లగుచూర్ణం బుల నలుఁగుఁ బెట్టె గంధా మలకం బిడి చమురు దిగిచె మజ్జన మార్చెన్.</poem>|ref=129}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>చెలికి మెఱుంగుఁబావడలచేఁ దడియార్చెను ధూపవాసనల్ దలకొలిపె న్బ్రసూనసదలంకృతి మీఱఁగ వేఱువేఱ మె చ్చు లరసి కీలుగంటు జడుసుళ్లెము వ్రేలుడుఁగొప్పు మూఁడుమూ లలబిగికొప్పు పెక్కుగతుల న్నిలిపెం బలుమాఱు విప్పుచున్.</poem>|ref=130}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అప్పు డారాగవల్లరి ప్రభావతి నుద్దేశించి.</poem>|ref=131}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>విరిసిన నొక్కయొప్పు నరవీడినవేఱొక యొప్పుఁ జిక్కువా టొరసిననొక్కయెప్పు నది యూడ్చిన వేఱొకయొప్పు వేణిభా వరచన నొక్కయొప్పు ముడివైచిన వేఱొకయొప్పు కొప్పుగాఁ బరఁగిన నొక్కయొప్పుఁ గనుపట్టక మానదు నీకచంబులన్.</poem>|ref=132}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తెఱవా సందిట సందెడు నెఱివెండ్రుక లాయతములు నీలము లివి యే తెఱఁగున ముడిచిన నీకున్ గొఱఁత గలదె యవియ జట్టిగొను నీవిభునిన్.</poem>|ref=133}}<noinclude><references/></noinclude> hopoh9e6yd18p25oibd0mvjlluzak30 104 158797 457506 2024-12-02T02:00:29Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457506 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అనుచు విరు ల్కచబంధం బునఁ జెరివెడుసఖిని మరలి పొలఁతుక వైచెం దనచేతిపువ్వుబంతిని గినుకయుఁ జిఱునవ్వుఁ గన్నుఁగ్రేవలఁ దొలఁకన్.</poem>|ref=134}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అంత.</poem>|ref=135}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>అని చెలువ యక్షకర్దమం బాదిగాఁగఁ గలపములభేదములు దనవలసినట్లు సంఘటింపించి కుంకుమచందనాదు లలఁది నిలిపించుకొనియె మే లరసి యరసి.</poem>|ref=136}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>మృగమదాదులఁ జుక్కబొ ట్టగిసెయాకు బొట్టు పూర్ణచంద్రతిలకంబు నెలవంక విధమునామము గుమ్మడివిత్తునామ మొకటి గా దాని యొకటి యాయువిద దాల్చె.</poem>|ref=137}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>వెలఁది మట్టెలు పిల్లాండ్లు వీరమద్ది యలును నందెలు మొలనూళ్లు నంగుళీయ కంకణాంగదహారతాటంకముఖస మస్తభూషణములు దాల్చె మార్చి మార్చి.</poem>|ref=138}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఒక్కొకతోయముసొమ్ములె పెక్కుఁదెచెఱంగులవి యునికి పెంపున నివి యొం డొక్కటి మీఱుచుఁ దనప్రభ నెక్కుడగుటఁ ద్రిప్పి త్రిప్పి యింతి ధరించున్.</poem>|ref=139}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అంచలప ట్టొకింతతడ వబ్రపుమంజిడి కొంతసేపుఁ గ్రొ మ్మించుజరంగుదళ్లుఁ గడుమేలిమిమాదళము ల్బవంతు లొ క్కించుక యించు కంతవడి యింపున నొక్కటి మెచ్చ కొ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> m06l5j2ih0968qahczypny8l6up1v06 457507 457506 2024-12-02T02:08:30Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 457507 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అనుచు విరు ల్కచబంధం బునఁ జెరివెడుసఖిని మరలి పొలఁతుక వైచెం దనచేతిపువ్వుబంతిని గినుకయుఁ జిఱునవ్వుఁ గన్నుఁగ్రేవలఁ దొలఁకన్.</poem>|ref=134}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అంత.</poem>|ref=135}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>అని చెలువ యక్షకర్దమం బాదిగాఁగఁ గలపములభేదములు దనవలసినట్లు సంఘటింపించి కుంకుమచందనాదు లలఁది నిలిపించుకొనియె మే లరసి యరసి.</poem>|ref=136}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>మృగమదాదులఁ జుక్కబొ ట్టగిసెయాకు బొట్టు పూర్ణచంద్రతిలకంబు నెలవంక విధమునామము గుమ్మడివిత్తునామ మొకటి గా దాని యొకటి యాయువిద దాల్చె.</poem>|ref=137}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>వెలఁది మట్టెలు పిల్లాండ్లు వీరమద్ది యలును నందెలు మొలనూళ్లు నంగుళీయ కంకణాంగదహారతాటంకముఖస మస్తభూషణములు దాల్చె మార్చి మార్చి.</poem>|ref=138}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఒక్కొకతోయముసొమ్ములె పెక్కుఁదెచెఱంగులవి యునికి పెంపున నివి యొం డొక్కటి మీఱుచుఁ దనప్రభ నెక్కుడగుటఁ ద్రిప్పి త్రిప్పి యింతి ధరించున్.</poem>|ref=139}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అంచలప ట్టొకింతతడ వబ్రపుమంజిడి కొంతసేపుఁ గ్రొ మ్మించుజరంగుదళ్లుఁ గడుమేలిమిమాదళము ల్బవంతు లొ క్కించుక యించు కంతవడి యింపున నొక్కటి మెచ్చ కొక్కటిం</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> rnyx7ykpru38z65lvtmigmyqhzncvs3 104 158798 457508 2024-12-02T02:14:30Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457508 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>జంచలనేత్ర దాల్చెఁ బ్రియుసమ్మత మె ట్లగు నొక్కొ య న్మదిన్.</poem>|ref=140}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తరుణి యొకింతసేపు చిఱుఁదమ్ములపుంబంసతోడిమోవి మే గరగరిక న్విరాజిలుచుఁ గమ్మలుఁ దీఁగెయుఁ బూని వేణికా సురభితఁ బొల్చి యొక్కపరిశుద్ధపుసైకపుటొల్లె గట్టి భా సురతఁ గడు న్వెలార్చెఁ బెఱసొమ్ముల కోపమి యన్మిషంబునన్.</poem>|ref=141}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>వల్లభమనస్సమాకర్షణకౌశలాకౌశలసందేహంబుసం జేసి యెందును మనస్థైర్యంబు చాలక మఱియును.</poem>|ref=142}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>శ్రీలలితాంగరాగములుఁ జీరలు సొమ్ములు నేర్చి యేర్చి తా మేలుతరంబుఁ దాల్చియును మెచ్చక మార్చుచు నెన్ని మాఱులుం జాలక దిద్దినట్టిదియె సారెకు దిద్దుచు మించుటద్దమున్ గేల ధరించి చూచుఁ బరికించుఁ బొరింబొరి సద్మసంస్క్రియల్.</poem>|ref=148}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>కేళీగృహంబుముంగిట గరగరిక లా లోకించు గంధాంబుసేక మరియు నలుకుపూఁతలపరిమళముఁ బరీక్షించు రంగవల్లికలతెఱంగుఁ జూచు సకినలమంచంబుజాడ విమర్శించుఁ గుంకుమపరపుభంగులు గణించు హొంబట్టుతలగడయొప్పు విచారించు నగరుధూపముల సోయగము లెంచు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 00s2kqz7csd47kxxa827okw4qe5fs6f 104 158799 457509 2024-12-02T02:22:26Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457509 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>నలకుటోవర్లు మేల్కట్లు నంగరాగ పూర్ణపాత్రికలును గందవొడిబరణులు జాలవల్లిక లాదిగా సముపభోగ సాధనశ్రీలు పరికించు సారె కబల.</poem>|ref=144}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>ఇట్లు వర్తించుచున్న యన్నీలవేణి యాపువ్వు లాదరంబునం బుచ్చుకొనియె నట్టియెడ నిట్టు నట్టుఁ జెదరి పఱచుతుమ్మెద పదువుపొది వదలి యొదిగి యదుకుమారుం డక్కుమారిక సవరించుశ్రవణోత్ఫలంబులోనం గాన రాకుండ నడంగి యుండె నప్పు డప్పడంతి ముప్పిరిగొనురాగవేగంబునఁ బ్రియా గమనవిలంబంబు సహింపలేక బహిఃప్రాణంబు లన నొప్పు శుచిముఖిరాగవల్లరుల నేకతంబునకుం బిలిపించి శుచిముఖ కి ట్లనియె.</poem>|ref=145}} {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>రాఁ డయ్యె హృదయేశుఁ డీహృదయభారం బెట్లు సైఁతున్ క్షణం బేఁ డై యున్నది యేటికిం దడసెనో యేవిఘ్నము ల్పుట్టెనో నేఁ డేతెంచుప్రయత్న మున్న నకటా నీతోడఁ జెప్పండె యె వ్వాఁ డీరీతి యెఱింగెనో యపుడు న న్వాక్రుచ్చి య ట్లాడఁగన్.</poem>|ref=146}} {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>ఆహా యప్పటికట్లు న న్దలఁచెఁ గా కంతఃపురంబు ల్సుదు ర్గ్రాహంబుల్ పెఱవారి కెట్లు చొర శక్యంబైనఁగానీ కడున్ మాహాత్మ్యంబున మేటియంటి వతనిన్ దౌవారికాత్యుగ్రస న్నాహం బెక్కడ నుండు రావలసిన న్రాలేఁడె యెట్లేనియున్.</poem>|ref=147}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వత్తు నవశ్యము నేఁడని చిత్తము తమి రేఁచి యంతఁ జింత యొకతెపై</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> l3w9qdemy1kyminkkmcuwkiacxz5aro 104 158800 457510 2024-12-02T02:28:17Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>హత్తిన నది వృథ పుచ్చినఁ బుత్తురు మగవారిమాట పొసఁగదు నమ్మన్.</poem>|ref=148}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అనఘాత్మకుఁ డతఁ డాతని నన నే మున్నది మదీయ మైనయదృష్టం బును దూఱుట గా కె ట్లది యొనర్ప నున్నదియె చంద్రికోగ్రదవాగ్నిన్.</poem>|ref=149}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని చంద్రు నుద్దేశించి.</poem>|ref=150}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నీశైత్యము నమ్మితి న త్యాశన్ హిమధాముఁడును సుధాంశుఁ డనంగా నోశశధర యేలా మృత కోశాతకి వయ్యె దేమి గూడెడు దీనన్.</poem>|ref=151}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>చలువ యొనరించినంతయ ఫల ముష్టత విడువు మిదియ పదివే లింకన్ జలిపందిలి పెట్టుట కడ వలఁబో మొత్తమియె మాకు వనజారాతీ.</poem>|ref=152}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>శ్యామకంఠలలాటసామీప్యపరితప్య మానంబులుగఁ గళల్ మార్చి మార్చి సింధూదకాంతస్సమింధనబడబాన లోగ్రకీలల సెగ నూని యూని ప్రత్యమావాస్యసంభవదర్కసంయోగ కలితాధికోష్ణమఁ గ్రాఁగి క్రాఁగి విప్రయోగోష్ణపాంథప్రాణపరిపాన భూమజం బగుకాఁక పొంది పొంది</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> sdshzdykzoeavpjtuy59pa0t09zrthw 104 158801 457511 2024-12-02T02:36:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457511 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>కాలకూటాహ్వయభ్రాతపాలు పట్టి పుచ్చుకొనుదాహకత్వంబు ప్రోచి ప్రోచి యింతవేఁడిమి సాధించితేమొ చంద్ర నన్ను నేఁచుటకే ప్రయత్నంబుతోడ.</poem>|ref=153}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>ప్రథమకళ ల్నెలన్నెల నుపాయన మిచ్చుచు వహ్నిసూర్యులన్ బృథుతరమైనమైత్రిఁ గడుఁబ్రీతులఁ జేయుట యీదృశోష్ణిమ ప్రథమఫలిభవద్విరహిబాధకె కావలయు న్శశాంక యీ పృథివి నధర్మి కెన్నఁ బరపీడయె యుత్తమలాభ మెప్పుడున్.</poem>|ref=154}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>చలువయె భ్రాంతిమూలము నిశాకర యింకొకఁ డెన్ని చూడఁ గే వలమును వేండ్రపుంబ్రకృతివాఁడవ యె ట్లనినం జకోరముల్ వెలయుఁ గడంక నీయుడుకువెన్నెల జుఱ్ఱుచు దానఁ జేసి కాఁ కలపడ శైత్యము ల్మరగినట్టివి నిప్పులమేఁత కోర్చునే.</poem>|ref=155}} {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>ఇటుగా కొక్కొకకాలదోషమున నౌ నేమో విపర్యాసమ న్నిటియందు న్మలయానిలుండు నిదిగో నెమేనికిం జాల ను త్కటతాపం బొనరింపఁజొచ్చె నిదియుం ద్వచ్చంద్రికాజాలసం ఘటనాదౌష్ట్యము రాజధర్మ మనుచుం గ్రౌర్యంబుఁ దాఁ బూనెనో.</poem>|ref=156}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని దక్షిణానిలు నుద్దేశించి.</poem>|ref=157}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తలఁప జగత్ప్రాణుఁడవై వెలసిననీ విట్లు నన్ను వేఁచుట తగునే యిల వెలుగు చేను మేసిన మలయానిల యెద్ది కాఁపు మదిఁ జింతింపన్.</poem>|ref=158}}<noinclude><references/></noinclude> 2h03bm9544xw5k143pttzzrra0doqm9 104 158802 457512 2024-12-02T02:45:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457512 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యతనివేఁడిమి మాన్చుటకై యనేకప్రకారంబులం దూఱియుం బ్రార్థించియు గుణంబు గానక విసివి యి ట్లనియె.</poem>|ref=159}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అంతకాశాసమాయాతత్వ మరసినఁ జలువకు నీకును జాలదవ్వు రౌద్రమూర్తిత్వవార్తలు విచారించినఁ జలువకు నీకును జాలదవ్వు దహనసారథ్యతత్పరత భావించినఁ జలువకు నీకును జాలదవ్వు శ్రీఖండవిషధరోచ్చిష్టత యెంచినఁ జలువకు నీకును జాలదవ్వు</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>పలుకు లేటికి నీయందు మలయపవన చలువ గల దనునట్టిసంశయము దగదు వసుధ నెందైనఁ జండాలవాటిలోన బ్రాహ్మణగృహంబు వెదకుట భ్రాంతి గాదె.</poem>|ref=160}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>దక్షిణగంధవాహ నినుఁ దన్మలయద్రుమరూఢగూఢపా ద్భక్షణ నింతకెంతయు నపాయము పొందదె పొందకుండఁగా నిక్షుశరాసనుండు విరహిశ్వసితోపచయక్రియ న్విము క్తక్షయుఁ జేసెఁ గావలయుఁ గాక తదుష్ణత నుష్ణ మెక్కఁగన్.</poem>|ref=161}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని మలయసమీరు నుపాలంభించి.</poem>|ref=162}} {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>పాథోరాశిగభీరు సద్వితరణప్రాగల్భ్యమందారు భూ నాథాస్థానవిధేయవర్తను నపైనఃపద్ధతీవర్తనున్ యాథాతథ్యవిధప్రయోగవివిధోపాయార్జితద్విణ్మదో న్మాథఖ్యాతసునీతికౌశలు నసన్మార్గచ్ఛిదాపేశలున్.</poem>|ref=163}}<noinclude><references/></noinclude> llmd4srp7jac1t5d5b4iqs9rig98n5e 104 158803 457514 2024-12-02T02:50:50Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457514 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వ్యాచక్షాణసుధీజన వైచక్షణ్యోదయాభివర్ధన వైద గ్ధీచుంచురనిజకృతమై త్రీచుంచువిశృంఖలాష్టదిక్చరకీర్తిన్.</poem>|ref=164}} {{Telugu poem|type=మాలిని.|lines=<poem>అమలమప్రియసూనున్ యామినీశోపమానున్ గమలభవమనీషున్ గణ్యవాక్ప్రౌఢిశేషున్ శమదమగుణనిష్ఠున్ శాస్త్రచింతాగరిష్ఠున్ బ్రమథపతిసుభక్తున్ బ్రహ్మవిద్యాసురక్తున్.</poem>|ref=165}} {{Telugu poem|type=గద్యము.|lines=<poem>ఇది నిఖిలసూరిలోకాంగీకారతరంగితకవిత్వవైభవ పింగళి యమరనార్యతనూభవ సౌజన్యజేయ సూరయనామ ధేయప్రణీతంబైన ప్రభావతీప్రద్యుమ్నం బనుమహాప్రబం ధంబునందుఁ జతుర్థాశ్వాసము.</poem>|ref=}} {{Center|—————}}<noinclude><references/></noinclude> q76f3ly2z6rdwdyhpe5qchofu5nc7ig 104 158804 457515 2024-12-02T05:31:14Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457515 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Center|శ్రీరస్తు}} {{p|ac|fs150}}ప్రభావతీప్రద్యుమ్నము</p> {{p|ac|fs125}}పంచమాశ్వాసము</p> {{Center|—————}} {{Telugu poem|type={{Css image crop |Image = ప్రభావతీప్రద్యుమ్నము_(పింగళి_సూరన).pdf |Page = 153 |bSize = 423 |cWidth = 63 |cHeight = 140 |oTop = 168 |oLeft = 38 |Location = left |Description = }}|lines=<poem> ఫలతులసీసక్తుఫ లాఫుల్లజ్జాతివిచికిలప్రముఖద్ర వ్యాఫల్గుకృతేశ్వరపూ జాఫలచిద్గణ్యు నమరసచివవరేణ్యున్.</poem>|ref=1}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>మన్మథు నుద్దేశించి యాకన్యకాతిలకంబు.</poem>|ref=2}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>భూనుతలీల రుక్మిణికిఁ బుట్టి మనోభవ మత్ప్రియత్వమున్ బూనినవాఁడ వీవయఁట పూర్వపునీయతనుత్వధర్మమున్ మానక యేఁచుచున్న నది మామకభాగ్యము ని న్నె టాడఁబోఁ గా నెటు వచ్చునో తడవఁగా వెఱతున్ గరము ల్మొగిడ్చెదన్.</poem>|ref=3}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని పలుకుచున్నప్పు డంతకంతకుం బెల్లయిన మాయల్లక భరంబునం బెల్లగిల్లునుల్లంబుతాల్మి నిల్వరింపం జాలక యబ్బాలాలలామంబు.</poem>|ref=4}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>నాఁడె చనకుండ లేఖఁ బ్రాణములు నిలిపి యంత భరపడి వచ్చి నేఁ డాత్మవీక్ష నోర్వరానినాతమికి న ట్లొనరఁ బలికి ప్రియుఁడు తుద నిట్లు విడిచె నన్నియును వృథగ.</poem>|ref=5}}<noinclude><references/></noinclude> 301iosxc7l5lup99uhnr9mi8ui01wt9 104 158805 457516 2024-12-02T07:36:57Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457516 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అనుచున్ ఱెప్పలు తేలవైచుచు విశుష్యత్కంఠయై రుక్మిణీ తనయా మీఁదట నైన నీవ పతివై తధ్ధర్మ మీడేర్పుమీ యనుప ల్కించుక నాలుకన్ దడుపుచుం బ్రాణార్తి దీపింపఁ జ య్యనఁ బూఁబాన్పున వ్రాలఁ బోవుటయు మీనాంకుండు చిత్రంబుగన్.</poem>|ref=6}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>సంభ్రమంబునఁ గర్ణోత్ఫలంబు వెలువడి నిజరూపంబుతోడ.</poem>|ref=7}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హా తాలిమి వదలెదు సు మ్మేతెంచియె యున్నవాఁడ నిదె నీపతి న న్నోతరుణి చూడు మని తా నాతల్పమునందు నిలిచి యక్కునఁ జేర్చెన్.</poem>|ref=8}} {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అతిశీఘ్రంబున నాలతాంగియుఁ దదీయాలింగనస్పర్శనా మృతసేకంబున మూర్ఛదేఱుచునె యున్మీలన్మహానందమూ ర్ఛిత యయ్యెన్ మగుడన్ బదంపడి మదిం జేష్ట ల్జనింపంగఁ దా బతిఁ గన్ఱెప్పలు విచ్చి చూచి భయకంపస్వేదలజ్జాత్మయై.</poem>|ref=9}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>చిరకాంక్షితనిజపరిరం భరసస్థితిఁ జొక్కి యున్నపతిచేతులు స త్వరత విడిపించుకొని యో వరిలోనికిఁ బాఱిపోయె వనజాక్షి వడిన్.</poem>|ref=10}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>ప్రద్యుమ్నుండును శుచిముఖీరాగవల్లులం జూచి యి ట్లనియె.</poem>|ref=11}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>సర్వయువాధికుం డనుయశం బెసఁగు న్నను నేలికొన్న మ త్పూర్వసమస్తపుణ్యఫలభూమిక మీచెలి యీవిలంబమే నోర్వమిఁ జూడ కి ట్లరుగుటొప్పునె తోడ్కొనిరండు పోయి గాం ధర్వవివాహలీలకు ముదమ్మున మీరలె పెండ్లిపెద్ద లై.</poem>|ref=12}}<noinclude><references/></noinclude> 2nspoq5uemeycmmuzq7f0ownlem17zs 104 158806 457517 2024-12-02T08:05:46Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457517 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనిన విని రాగవల్లరి నవ్వుచు నతనిం జూచి.</poem>|ref=13}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తనవిరహాసహిష్ణుతవిధం బఖిలంబును నీవు వింటి గా యనయము నాడుకోఁగ నిపు డంచు మనంబున నెత్తుసిగ్గునన్ మునుఁగుచుఁ గుందుచున్నదియె ముద్దియ నీతమకం బెఱింగి ని ల్వనితెఱఁ గొక్కతప్పుగఁ దలంచెదు సూ చతురుండ వన్నిటన్.</poem>|ref=14}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని పలుకునంత నతనికి శుచిముఖియు ని ట్లనియె.</poem>|ref=15}} {{Telugu poem|type=ఆ.|lines=<poem>నీవు సకలనాయికావిశేషస్వభా వములు నెఱిఁగినట్టివాఁడ వైన నాకుఁ దోఁచినంత యాకన్యచిత్తంబు విధము నీకు విన్నవింతు వినుము.</poem>|ref=16}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>తాఁ గడు వేగిరించెఁ గద తద్గతి నీవు నెఱుంగ సిగ్గునన్ లోఁగుచు నింతనుండి యిఁక లోనుగ నొల్లక పట్టఁబట్టఁగా నేఁగుచుఁ గోరు నీ బలిమి నీప్సితసిద్ధిగ వీఁపు గాన రా డాఁగుట దీనిపేరు నిబిడం బిది బాలిక కెల్ల నాత్మలోన్.</poem>|ref=17}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>కావున నప్పడుచు త ప్పేమి గలిగిన నదియు నొక్కయను రాగవిలసనవిశేషంబకా నెఱుంగుకొని యనుగ్రహంబు వద లక పరిగ్రహింతుగాని వే ఱొండుగఁ దలంచెదు సుమీ యేము పోయి యాముద్దియకు బుద్ధి చెప్పి యెత్తుకొని వచ్చెద మని రాగవల్లరియుఁ దానునుం దత్సమీపంబునం దెరమఱంగుననుండి తమపలుకు లాలకించి వినుచున్న యన్నెలఁతపాలికిం బోయి యల్పస్వరంబున ని ట్లనియె.</poem>|ref=18}} {{Telugu poem|type=ఆ.|lines=<poem>తలిరుఁబోఁడి మంచిదానవు గలిగి తి ట్లరుగుదెంతురమ్మ యధిపుమనసు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> ejlhku0br84xuu1bbdxuhf9jbbawnbp 104 158807 457520 2024-12-02T10:00:19Z Rajasekhar1961 50 /* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'చాటుపద్య మణీముంజరి ద్వితీయభాగము నిప్పటికి ముప్పది సంవత్సరముల క్రిందట ననుకొందును పూజ్యులు బ్రహ్మ శ్రీ వేటూరి ప్రభాకరశాస్త్రిగారు ప్రకటించినారు. ద్వితీయభాగమును మాత్రమ...' 457520 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Rajasekhar1961" /></noinclude>చాటుపద్య మణీముంజరి ద్వితీయభాగము నిప్పటికి ముప్పది సంవత్సరముల క్రిందట ననుకొందును పూజ్యులు బ్రహ్మ శ్రీ వేటూరి ప్రభాకరశాస్త్రిగారు ప్రకటించినారు. ద్వితీయభాగమును మాత్రమే కాక యింకను మఱికొన్ని భాగములకు ప్రకటించవలె నని వారి యాశయము, మిగిలిన భాగములను బ్రకటించుట యెట్లన్నను ద్వితీయభాగ ప్రకటనానంతరము శ్రీను కోర్చి వారు సేకరించి యుంచిన చాటుపద్య విషయకగ్రంథము సంజేయు పొందుపరిచి నాకు ద్వితీయగమును మఱల ముద్రించుటకు పూనుకొని యేశత్కార్య నిర్వహణ భారమును వారి ప్రయతిష్యు లైన శ్రీతిమ్మావజ్ఝల కోదండరామయ్య గారిపై బెట్టిరి. ఈ ద్వితీయ భాగము ముద్రణము పూర్తి కాక పూర్వమే శ్రీప్రభాకరులనా రస్తమయము నొందుల విచాకకర మైనవిషయము. శ్రీకోదండరామయ్యగా మరక సహించి ముద్రణకార్యమును పరిసమాప్తి నొందించి కృతకృత్యు లైది. ఈ దాటుపద్య మణిమంజరి ద్వితీయ భాగమునను నీక వ్రాయ నలసిన దని శ్రీ ప్రభాకరశాస్త్రిగారి సోదకులు శ్రీ వేటూరి శంకరశాస్త్రిగారు నన్ను కోరిరి. నామీద గలయభిమానాదరములవలన స న్నట్లు కోరినారు కాని యీ ప్రశ సగ్రంథమునకు సీని కే యవసరము లేదు, వలన పూజ్యులు శ్రీప్రభాకరశాస్త్రిగారు గొప్ప పండితులు, ఉదారదర్శనులు, కవులు, సాహిత్య విద్యాధరులు. తెలుగు కళలోకమున వారి నెఱుఁగనివారు లేరు. Beck దేశమునకు వారు చేసినసాహిత్య నే సేవ యపార మైనది. వారు తాళన త్రగ్రంథ ప్రతులను బరిశోధించి, ప్రాచీనాంధ్రకవికృత ప్రబంధములలో<noinclude><references/></noinclude> mi5643o7xb6fky5317j27oqtcdz0l86 104 158808 457521 2024-12-02T11:12:40Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457521 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>విరస మయ్యెనేని వెర పెద్ది మఱి చక్కఁ జేయ నీవ చింత చేసి చూడు.</poem>|ref=19}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అనిన శుచిముఖకి రాగవల్లరి యి ట్లనియె.</poem>|ref=20}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అప్పటి క ట్లరుదెంచుట త ప్పన రా దంత మనము దండ నునికిఁ దా నప్పడుచుఁదనము మానక యిప్పడఁతుక యంత వెఱ్ఱియే యిఁకఁ జేయన్.</poem>|ref=21}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని ప్రభావతి నవలోకించి.</poem>|ref=22}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వరుఁడు సమాగమకాంక్షన్ ద్వరితపడుచు నుండ నిచటఁ దడయుట తగ దో వరవర్ణిని రార మ్మొక సరవిని దమి యుండ దెల్లసమయములందున్.</poem>|ref=23}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని కేలు పట్టి తివియఁబోయి యాలజ్ఞావతి చేత విదుల్పులం బడి నగుచు ని ట్లనియె.</poem>|ref=24}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఏరీతిం బెనఁగిన నె వ్వా రెఱుఁగరు నీదుగుట్టు వనితామణి రో ళ్లారోఁకండ్లం బాడిన కూరుము లిపు డింత దాఁచుకొన్న నడఁగునే.</poem>|ref=25}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని వెండియు నతిప్రయత్నంబున.</poem>|ref=26}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>విభుఁడు దండనె యిది వినుచున్నవాఁ డెంత గబ్బినే యిది లజ్జక్రమమె యనియు నతఁ డిది సరకు సేయమిగ భావించిన నపు డేమి యగుదు వీ వబల యనియు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> czsge7my5mghpk1tpaa9gwnlc0bdff9 104 158809 457522 2024-12-02T11:15:54Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దారు */ 457522 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>రసికశేఖరుఁడు సర్వజ్ఞుఁడు ప్రియుఁడు నీ కొలఁదిన నడుచు భీతిలకు మనియు సతిగోప్య మీశుభావాప్తి దీనికి నింత తడయు టొప్పమి యెట్లు దలఁప వనియు</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>మఱియు నెన్నియొ బిసిబిసిమాట లమరఁ బ్రియము చెప్పియు నదరవైచియు హితాను వృత్తిఁ దెలిపియు నొకకొంత మెత్తఁబడఁగఁ జేసి కేల్పట్టి తిగిచె నాచెలువఁ గదల.</poem>|ref=27}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>తిగిచిన రాక యీడిగిలం బడుచును ల జ్ఞాలసత్వమున మల్లాడి యాడి నిలునిలు మొకమాట గల దని నిలిపి ప ల్కుట కేమియును లేక గ్రుక్కి గ్రుక్కి యడుగడుగునకు నత్యంతనిర్బంధంబు సలిపెడునందాఁక నిలిచి నిలిచి తెరువున నర్గళాదిక మేది చేతి కం దినఁ బట్టువిడువక పెనఁగి పెనఁగి</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>యిందుబింబాస్య కడు నలయించెఁ జెలిని విసివి పోదుగదా యనువెఱుపు నొదవ విభుని నూతనసంగమవేళఁ గరము వక్రములు లో పడంతులవర్తనములు.</poem>|ref=28}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ప్రకృతిజ్ఞయు హితనిర్వా హికయు నగుట నల్ల నల్ల నేనుఁగుఁ గంబా నకుఁ దిగిచినట్లు యత్నా ధికతం జెలి తెచ్చె నాసతిం బతికడకున్.</poem>|ref=29}}<noinclude><references/></noinclude> 1qkopqbsh6130h9drsx8y62hthjocx7